Bilmen Ilmihal PDF

Byk
SLM LMHAL
tikada, badetlere, Kerahiyet ve stihsana, Ahlaka,

Siyer-i Enbiyaya ait olmak zere on
kitaptan mteekkildir.
Mellifi:
Fatih Dersimlarndan
Emekli Diyanet leri Reisi
MER NASH BLMEN
Asl metni kontrol edip dzelten-sadeletiren:

lahiyat Yazar
Mehmet TAL
Bakanlnda ilm bir heyet
stanbul-2003
www.mehmettaluhoca.com
FHRST
NSZ
MER NASUH BLMEN ( Hayat ve Eseri)
MELLFN NSZ
BRNC KTAP : TKAT HAKKINDADIR

Hakik bir dinin mhiyeti ve balca dinler
Hakik bir dinin vasflar ve faydalar
slam dininin evrensel olmas ve mesut netceleri
man ve slamn mhiyetleri
man ve slamn artlar
ALLAH Telya ve sfatlarna iman
Peygamberlerine iman
Peygamberlere olan ihtiya
Semavi kitaplara iman
Semavi kitaplara olan ihtiya
Kurn'n nasl ilahi bir kitap olduu
Kurn'n ihtiva ettii hakkatler
Meleklere iman
Meleklerin varlndaki hikmet
hirete iman
Kyametin mhiyeti ve alametleri
hirete it hdiseler
Ahiretin varlnda ve ebedi olmasndaki hikmet
Kaza ve kadere iman
Kaza ve kader, insanlarn mesliyyetine mni deildir
tikatta ehli snnetin imamlar
KNC KTAP : TAHARETLER VE SULAR HAKKINDADIR

Mukaddime (4 imam ve hayatlar)
Mslmanlkta ibadetler, taharetler, bir ksm dini tabirler
Sularn ksmlar
Mutlak ve mukayyed sularn nevileri ve hkmleri
Su artklar hakkndaki hkmler
Kuyular hakkndaki hkmler
er'an temiz saylan ve saylmayan eyler ve hkmleri
Tathir = temizleme yollar
zr sahiplerine dair baz meseleler
zrn hkm
Kadnlara mahsus hayz ve nifas halleri
Kadn adetlerine ait meseleler
stihaza haline ait meseleler
Abdestin mahiyeti, abdestin farzlar, snnetleri, adab
Abdest dualar
Abdestin sahih olmasna mani olmayan eyler
Mestler zerine mesh verilmesi
Meshin cevazndaki artlar
Mesh mddeti
Sarg zerine mesh
Meshi bozan eyler
Abdesti bozan eyler
Abdesti bozmayan eyler
Gusl ve gusl icap eden haller
Gusln farzlar, snnetleri, vasflar
Gusl etmeleri icap edenlere haram veya mekruh olan eyler
Teyemmmn mahiyeti
Teyemmmn snnetleri ve artlar
Teyemmm mbah klp klmayan haller
Teyemmm bozan haller
NC KTAP : NAMAZLAR HAKKINDADIR

Namazn ehemmiyeti ve fazileti
Namaza dair baz tabirler
Namazlarn nevileri ve rekatlar
Namazlarn artlar, ruknleri (Hadesten ve necasetten taharet, setr-i avret, istikbal-i kible, vakit, niyyet, iftitah,
kiyam, kiraat, ruku, secde, kade-i ahire...)
Namazlarn vacipleri, snnetleri, dab
Ezan ve ikamet, imamet ve cemaat
Kadnlarn erkeklerle bir hizada bulunmas
Namazlarn tek bana ve cemaatle nasl klnaca
Cuma namaz, Cuma namaznn farz olmasnn ve edasnn artlar
Cuma namaz ile alakal meseleler
Bayram namazlar, Teravih namaz, Hastalarn namazlar
Seferin mahiyeti, mddeti ve hkmleri
Eda ile kazann mahiyetleri ve kaza namazlar
Mdrik, lhik, mesbuk hakkndaki meseleler
Sehiv secdeleri, Tilvet secdesi, kr secdesi, Nafile namazlar
Mekruh vakitler
Namazlarda mekruh olup olmayan kraatler
Zelletl-kr
Kur'an- Kerm'i renip okumak ve dinlemek vazifeleri
Namazlarn mekruhlar
Namaz bozup bozmayan eyler
Iskat- salt meselesi
Mescitlere ait hkmler
Cenazeler hakkndaki farzlar, vazifeler
Cenazelerin ykanmalar, kefenlenmeleri
Cenaze namazlar, Cenazeleri kabre kadar gtrmek ve defnetmek
Kabirler ve kabristanlar
ehidler hakkndaki hkmler
DRDNC KTAB : ORU, KEFFARET, YEMN, NEZR VE TKAF HAKKINDADIR

Orucun mahiyeti, nevileri
Orularn farziyyetindeki, vcubundaki sebebler
Orucun meru olmasndaki hikmet
Orulu iin mstehab olan eyler
Orucun artlar, hilal vaktinin sbutu
Orulara it niyetler
Orulu kimse iin mekruh olup olmayan eyler
Orucu bozup bozmayan eyler
Kazalar icap edip etmeyen orular
Keffareti icap edip etmeyen orular
Oru tutmamay mbah klan zrler
Keffaretin mahiyeti ve nevileri
Yeminin mahiyeti ve yemin saylp saylmayan eyler
Kasem suretiyle olan yeminin nevileri ve hkmleri
Yemine dir eitli meseleler
Nezrin mahiyeti, nevileri ve artlar
Muayyen, gayri muayyen, mutlak ve muallak (arta bal) nezirler
tikafn mahiyeti, nevileri, meru olmasndaki hikmet
tikafn artlar, dab
tikafa dir baz meseleler
tikaf bozup bozmayan eyler
BENC KTAP : ZEKAT VE SADAKA-I FITIR HAKKINDADIR

Zekatn mahiyeti
Farz klnmasndaki hikmet
Zekatn farz olmasnn artlar
Zekatn sahih olmasnn art
Zekata tabi olup olmayan mallar
Ehl hayvanlara ait zekatlar
Ticaret mallarnn zekat
Altn ile gmn zekat
Kat paralar ile banknotlarn zekat
Alacaklarn zekat
Arazi mahsullerinin zekat
Madenlerin ve definelerin zekat
Zekatlarn denme yollar
Zekatn verilecei yerler
Kendilerine zekat verilmesi caiz olup olmayan kimseler
Sadaka-i ftra dair meseleler
ALTINCI KTAP : FARZ OLAN HAC ILE UMRE HAKKINDADIR

Hac ile umrenin mahiyetleri
Haccn nevileri, ruknleri
Tavafn mahiyeti ve nevileri
Haccn farz olmasnn artlar
Haccn edasnn farz olmasnn artlar
Haccn sahih olmasnn artlar
Mikat ile alakal mlumat
Haccn farz olmasnn sebebi ve zaman
Haccn farz olmasndaki hikmet
Haccn vacipleri, snnetleri ve dab
Hac ibadeti hakknda tatbikat
Umre, temett ve kran hacc hakknda tatbikat, hedy'in mahiyeti ve hkmleri
Hac ile alakal yasaklar
Bedel = niyabet sureti ile hac
Hac hususundaki bedellik, vasiyet ve adak ile alakal meseleler
hsar'a ait meseleler
Resl- Ekrem (S.A.V) Efendimizin kabri saadetlerini ziyaret
YEDNC KTAP : KURBANLARA, KESLEN HAYVANLARA, AVLARA ATTR

Kurbann mahiyeti, vacip olmas ve meru klnmasndaki hikmet
Kurbann cinsi ve kusurlu olup olmamas
Kurbann kesilecek vakti
Kurbann eti ve derisi hakknda yaplacak eyler
Akika Kurban
Hayvan kesme ilemi, kesilen hayvan ve hayvan kesmenin mahiyetleri
Zebh = boazlama ameliyesi, etleri yenilip yenilmeyen hayvanlar
Kimlerin boazlayacaklar hayvanlarn etleri yenilip yenilmeyecei
l hayvann mahiyeti ve hkm
Sayd = avn mahiyeti ve caiz olmas
Neler ile av yaplabilecei
Av hususunda aranlan artlar
SEKZNC KTAP : KERAHYET VE STHSAN HAKKINDADIR
Baz din tabirler
Her mslman iin retim ve renimin lzmu
Vaaz ve nasihatin ehemmiyeti
Mukaddesata hrmet ve tzim
Diyanet ve mumelt beeri mnasebetler hususunda szleri kabul edilecek kimseler
Mslmanlkta aile ve akrabalk mnasebetleri
Mslmanlkta kazancn ehemmiyeti. Muhtelif kazan yollarnn stnlk dereceleri
Al-veriin eitleri ve kazan miktar, ihtikrn kara borsacln mahiyyeti ve hkm
Fizin mahiyyeti ve eitleri
Bor alma-verme meselesi
Mslmanlkta yaplmalar caiz olup olmayan eyler, yiyip-ime miktar ve bunlarn db, giyilmeleri,
kullanlmalar lzm ve caiz olup olmayan eyler
Lukata kayp eyalarn mahiyyeti ve hkm
Mslmanlkta elencelerin, msabakalarn hkm
Mslmanlkta insanlarn hayata ve organca korunma altnda olmalar
Hayvanlara merhamet ile muamelenin lzumu. Mslmanlkta madd ve manev temizlik
DOKUZUNCU KTAP : SLAM AHLAKINA ATTR

Ahlkn mahiyeti, nevileri ve ahlk ilmnin ksmlar
Ahlkn ehemmiyeti ve gzelletirilmesinin mmkn olmas
Vazifelerin mahiyetleri ve nevileri
lhi vazifeler, ahs vazifeler, ailev vazifeler, sosyal vazifeler
Mslmanlkta adab muaeret
Gzel ve irkin huylar
ONUNCU KTAP : SYER- ENBYAYA, PEYGAMBERLERN (A.S.) HAYATLARINA

VE AHLAKINA ATTR
Siyer-i Enbiyann Peygamberlerin (A.S) hayatlarnn ve ahlak-nn mahiyeti, faydalar ve kaynaklar.
Mbarek adlar, Kuran- Mbinde zikrolunan anl peygamberler.
Hatem-l Enbiya (Peygamber (S.A.V) Efendimizin dnyay te-rifleri ve erefli nesepleri.
ocukluk, genlik zamanlar.
lahi vahye, nbvvet ve risalete nail olmalar.
slamiyetin douu sralarnda Arabistann dini ve sosyal hali.
Mslmanl ilk kabul eden zatlar.
Mslmanlarn ektikleri eziyetler ve Habeistana hicretleri.
Peygamberimiz (S.A.V)in kabileleri dine daveti ve Akabe biat.
nikak- Kamer (Ayn iki paraya ayrlmas) ve Mira mucizeleri.
Medine-i Mnevvereye hicret ve Peygamber (S.A.V) Efendimiz-in baz icraatlar.
Peygamber (S.A.V) Efendimize cihad izni verilmesi ve karsn-da bulunan balca gayrimslimler.
Vuku bulan balca savalar.
Rasl Ekrem (S.A.V) Efendimizin ahirete irtihalleri ve bundan kaynaklanan teessrler.
Peygamber (S.A.V) Efendimizde tecelli eden pek yksek vasflar, kemaller.
ESERN KAYNAKLARI
NSZ
Hamd; lemlerin Rabbi ALLAH Telya, salat selam Reslullaha, ALLAHn rzas da btn
mminlerin zerine olsun. Amin.
Muhterem okuyucu!
Elinizdeki bu eser, Fatih Dersiamlarndan emekli Diyanet leri reisi, merhum mer Nasuhi
BLMENin, Byk slm lmihali adl kymetli eserinin sadeletirilmesi ile meydana gelmitir.
Bilindii gibi ilmihal; her mslmann mutlaka bilmesi gerekli, farz- ayn olan: Bata temel iman
bilgileri ile taharet, ibadet usullerini, nikh-talak ve hell-haram gibi dini hususlar retmek zere
yazlm olan dini kitaptr.
Elinizdeki Byk slm lmihali, mslmanlar iin yaplm byk hizmetlerin bandadr. Her
mslmann evinde bulunmas gereken ve bulunan bu eser bir ok dini meseleleri ihtiva etmektedir. yle
ki:
Akaid (iman) hakknda zet bilgilerle balayan kitapta: Taharet, namaz, oru, zekt, hac, kurban ve
avcla dair geni bilgi verilmi ve fkh kitaplarnda Kerahiyet ve stihsan bal altnda ele alnan
yani, hell-haram, mbah ve mekruh olan eylerle ilgili dini hkmler aklanmtr. Eserin son ksm
slm ahlkna, isimleri Kuran- Kerimde zikredilen Peygamberlerin ve Peygamber (S.A.V)
Efendimizin hayatna ayrlmtr.
On kitap halinde hazrlanan ve ilk nce 1947 ile 1951 tarihleri arasnda stanbulda her bir kitab
ayr ayr neredilen kitap, daha sonra tek cilt olarak (1959-stanbul) bir ok defa; yarm asra yaklaan bir
zaman iinde 2,5 milyonun stnde baslarak eriilmesi ok g bir rekor krm, milyonlarca mslman
vatandamza hizmet etmi, yurt iinde olduu kadar yurt dnda da, bilhassa Avrupadaki mslman
kardelerimizin elinden dmeyen bir kaynak kitap olmu, nemli bir boluu doldurmutur. ldkten
sonra da sevab srekli akp gelen amellerden biri de: Kendisinden faydalanlan bir ilimdir. Bu
bakmdan merhum mellifimiz geride brakt bir ok eseriyle ve bilhassa elinizdeki bu ilmihaliyle
byk mkfata kavumu, ald hayr dualar sayesinde, kendisine cennette ok byk kneler ihsan
edilecektir, inaallah Gpta ediyoruz Rabbim, bizlere de rzasna uygun bu gibi hizmetler nasip etsin.
Amin.
Kitaptaki Osmanlca kelimelerin okluu sebebi ile dilinin ar olmas ve dini konulardaki stlah
(terim)lerin anlalmasndaki zorluklar gz nne alnarak, kitabn son yllardaki (1986) basklarnn son
ksmna; Ahmet Selim BLMEN tarafndan hazrlattrlan bir lgate eklenmi bulunmaktadr.
Fakat tabiri caizse, kitap bir tarafta, lgate bir tarafta olmas sebebiyle bu da beklenen kolay
anlalmay salayamamtr. Bunun iin, daha sonra da Bilmen Basm ve Yaynevi yetkilileri tarafndan,
emekli stanbul Mfts Ali Fikri Yavuza, eserin sadeletirilmesi yaptrlm ve sadeletirilmi ekliyle de,
bata Bilmen Basm ve Yaynevi, Kahraman Cilt-Yaynclk olmak zere bir ok yaynevi tarafndan baslp
neredilmitir.
Fakat bu sadeletirilmi basklarda, kitabn aslna sadk kalnma-dn, hatal sadeletirme veya
eksik braklma sebebiyle yanl hkm-lerin bulunduunu tespit edince, hayretle irkildim!. Aman
ALLAHm!. Gvendiimiz, okuttuumuz, kaynak gsterdiimiz ve srarla tavsiye ettiimiz bir ilmihalde
yanl, hatal, eksik bilgiler Ne byk bir ihmal Bu da yetmedi Bir de ne grelim? Elimizde
bulunan, 1947-1951, 1959, 1960, 1970, 1975, 1985 ve 1986 yllarnda yaplan asl basklar arasnda da
farkllklar, eksiklikler, bu sebeple az da olsa yanl hkmler var. te bunlardan bazlar
1. Kitap, tikat kitabnn; 21. maddesi, 1947, 1959, 1960 ve 1986 basklarnda bulunan nk
hibir eser, messirinde bulunmayan bu gibi vasflar haiz olamaz cmlesi dier basklarda
bulunmamaktadr.
2. Kitap, Taharet kitabnn; 139/18. Maddesi, 1947, 1959 ve 1960 basklar: Uramamaktr
kelimesi doru, dier basklar ise uramaktr yanl.
3. Kitap, Namaz kitabnn; 560. Maddesi, btn basklarda kark ve hatal baslmtr.
4. Kitap, Oru kitabnn; 199. Maddesi, 1947 ve 1959 bas-klarndaki Hangi biri ile
konumamaya veya herhangi birine gitmemeye ve herhangi birini tatmamaya cmleleri dier
basklarda yok. Bu sebeple hkm deimektedir.
5. Kitap, Zekat kitabnn; 110. Maddesindeki haramdr. Meerki bir zre mebni olsun.
Mamafih tehir cmleleri 1986 basklarnda yok. Hkm eksik.
6. Kitap, Hac kitabnn; 10. Maddesindeki gnein zeva-linden ifadesi 1951 basks ok
eksik ve hatal.
7. Kitap, Kurbanlara kitabnn; 62. Maddesindeki Besmele kelimesi doru; 1951 basksnda
besleme eklinde hatal baslm.
8. Kitap, Kerahiyet kitabnn; 30. Maddesindeki demeyiz kelimesi 1951, 1959 ve 1960
basklarnda doru, dier basklarda ise demeliyiz eklinde hatal.
9. Kitap, Ahlak kitabnn; 59. Maddesindeki yalanc kelimesi1951, 1959, 1960 ve 1985
basklarnda doru, dierleri yabanc eklinde yanl.
10. Kitap, Siyer-i Enbiya kitabnn; 33. Maddesindeki, darlk kelimesi 1951 baskda yanl dier
basklar varlk eklinde doru. Ayrca 1951, 1959 ve 1960 basklarnda iki cmle eksik baslm.
Sadeletirilmi basklarda bulunan birok hkm hatas ve eksikliklerden bazlar:
1.Kitap, tikat kitabnn; 6. Maddesi drt, 63/5. maddesi de be satr eksik.
2. Kitap, Taharet kitabnn; 146. Maddesinde, eksiklikten dolay hatal hkm var.
3. Kitap, Namaz kitabnn; 287. Maddesindeki: Sahih olur hatal. Asl: Sahih olmaz.
4. Kitap, Oru kitabnn; 160/2. Maddesindeki: Keffaret gerekmez yanl. Asl: Keffaret te
lazm gelir.
5. Kitap, Zekat kitabnn; 9/2. Maddesinde zekt nisab anlatlrken: Deveninki de otuz
betir hatal. Dorusu: Betir.
6. Kitap, Hac kitabnn; 83/13. Maddesinde eksiklik sebebiyle, hkm hatas var.
7. Kitap, Kurbanlara kitabnn; 77/6. Madde: Elik etmelidir hatal. Asl. tirak
etmemi olmaldr doru.
8. Kitap, Kerahiyet ve istihsan kitabnn; 69. Maddesinde eksik sadeletirme yaplm.
9. Kitap, Ahlk kitabnn; 44. Maddesi eksik ve hatal sadeletirilmi.
10. Kitap, Siyer-i Enbiya kitabnn; 195. Maddesi Hz. Peygamberin manevi huzurunda
yerlere kapanarak eklinde sadeletirilmi olup hataldr. Asl: Zat- Kibriyann mnevi
huzurunda yerlere kapanarak eklindedir.
Sadeletirilmi bask, maalesef bu hatal ve eksik ekliyle Rusa ve benzeri dillere de terceme
edilmi ve neredilmitir.
Asl ve sadeletirilmi basklardaki bu hatalar, zaman zaman okuyucular tarafndan da fark
edilerek hatal olup olmad bize soruluyordu. Biz de ihtimal vermediimiz iin: Hata yok, yanl
anlyorsunuz, bir kere daha okuyun diye kesip atyorduk. Hatta bir gn Rusyadan az-ok Trke
bilen bir mslman Rus vatanda, Rusa tercemesinde hatal hkm olduunu bana anlatmaya almt.
Meer iin asl yle deilmi Bu sebeple yllardr baslan ve baslacak da olan bu kadar kymetli bir
eserin nerinin, bu hatal ekliyle devamna gnlmz raz olmad. Buna dur! dememiz gerekiyordu.
Bu, hem dine-ilme ve mslman halkmza byk bir hizmet olacak ve hem de merhum mellifimizin
ruhunu d, mesrur edecekti.
Bu sebeple Fkh-Kelam ihtisasn beraberce yaptmz ilim heyeti ile; bizim iin byk bir
eref olan bu: nce asl basky kontrol edip dzeltmek, daha sonra sadeletirme almasna;
Merhum Mellifimizin torunlarndan Halil Hakan BLMEN Beyden gerekli yazl msaadeyi aldktan
sonra Allah Teldan yardm dileyerek, hayr ve bereket umarak beraberce ve grup-grup baladk.
nce asl basky kontrol edip dzeltmek dedik. Bunun iin de elde mevcut btn asl (1947-
1951, 1959, 1960, 1970, 1975, 1985, 1986) basklar karlatrlarak, mevcut hatalar, eksiklikleri giderip
doru metni beraberce tespit ettik. Sonra da elden geldii kadar metne ve manaya sadk kalarak
sadeletirip, bugnk nesiller tarafndan kolayca anlalabilecek bir hale getirmeye altk. Bunu
yaparken de:
Merhm mellifimizin kitaptaki asl slubuna, ifade tarzna dokunulmam, sadece bugnk nesil
tarafndan maalesef bilinemeyen Osmanlca kelimeler sadeletirilmitir.
Uslbu bozmayacak imla dzeltmeleri yaplmtr.
Gerekli grdmz ifade deiiklii yaplp; bir btnlk arz etmesi iin metne konuldu.
Deitirilen asl baskdaki ifade dipnotta belirtilmitir. Bak. Hac kitab, 47/2
Yanl anlalabilecek yerlere not dlmtr. Bak. Hac kitab, 39/13
Arapa ifadeleri sadeletirmede yine merhum mellifimizin tercemeleri esas alnmtr. Hdayi
nabit=Kendi kendine biten gibi.
Merhum mellifimizin dip notlar metne alnmtr. Bu sebeple elinizdeki bu eserde bulunan
btn dip notlar sadeletirenlere aittir.
Ayet-i kerime ve hadis-i eriflerin tercemeleri yaplm ve kaynaklar belirtilmitir.
Okunmas gerekli olan ayet-i kerime ve dualarn metinleri ile birlikte okunular ve tercemeleri de
yazlmtr.
Merhum mellifin aklad terkipler, tabirler aynen brakl-mtr. Aklamad baz tabirler de
unlardr:
* mameyn: mam Ebu Yusuf ile mam Muhammede birlikte verilen isim.
* Veliyylemr: slam devlet bakan, idareci.
* Zahirur-rivaye, Zahirul-mezhep: mam Muhammedin tevatr derecesinde nakledilen
kitaplarnn muhteviyatna denmektedir. Bu kitaplar unlardr: el-Asl veya el-Mebsut, el-Cmius-sair,
el-Cmiul-kebir, es-Siyerus-sair, es-Siyerul-kebir, ez-Ziydt ve Ziydetz-ziydt. Bu kitaplar
Hanefi mezhebine ait zellikle hocalar mam Ebu Hanife ile Ebu Yusufun grlerinden oluan
meseleleri iermektedir.
* Hulefa-i Raidin: lk drt byk halife Hz. Ebu Bekir, Hz. mer, Hz. Osman, Hz. Ali
(R.Anhm)
* Zian: an ve eref sahibi.
* Azim-an: an byk, nm ok yce.
lk basklardaki ara kitap kapak balklar kaldrlm, fihristler de en sona konulmutur. Son
basklarda olduu gibi.
Bu almamzla ilmihalini renecek ve retecek olan kardelerimize faydal olabilirsek, kendimizi
mesut ve bahtiyar hissedeceiz. Onlar iin ALLAH Teldan yardm ve muvaffakiyet temenni ederiz.
Merhm ve mafr Mellifimizi hayr dualarmzla yd ediyor ve kendisine ALLAH Teldan rahmet ve
mafiret, Firdevs cennetini diliyoruz.
Bu acizane gayretimizden Rabbimizin raz, mslman karde-lerimizin mstefid ve biz fakirin de,
salih amelden baka hibir eyin fayda vermeyecei maherdeki ilhi mahkemede hissedr klnmamz
niyazla, her eye kadir olan yce Rabbimize tevecch ederim. Bir iten maksat ne ise, hkm ona
gredir. Bizim bu iten maksadmz: Rza- ilhi ve Hz. Peygamber (S.A.V)in efaatdr. Bu
almamzn bunlara vesile olmasn Cenab- Hakdan niyaz ederiz. O, en yakn, tek iiten ve dualar
kabl buyurandr. Ayrca mslman kardelerimizden hsn- hatimemiz iin hayr dualar istirham
ederim. Ya Rabbi! Dnya ve Ahiretimizi mamur eyle. lim, amel ve ihlas nasip eyle. Cemalinle ve
Firdevs cennetinle merref eyle. Amin.
Sadeletirenler adna
Mehmet TAL
stanbul 2002
Fihriste dn
BYK SLAM LMHAL
Asl Metni
Kontrol Edip Dzelten ve Sadeletiren lm Heyet:
Mehmet TAL (Bakan)

Ali Rza NDER
smail HNERLCE
smail YILMAZ
Kenan PAACI
Kenan PALA
Murat DEMR
Osman ORHAN
mer AKYILDIZ
mer Faruk KURBAN
Yusuf GLER
mer Nasuhi BLMEN
(1883 1971)
Trkiye Cumhuriyeti'nin beinci Diyanet leri bakan, fkh ve tefsir limi.
a- Doumu:
1883'te (hicr Rebulevvel 1300, Rumi 1299) Erzurum'un Salasar kynde dodu. Babas Hac
Ahmed Efendi, annesi Muhbe Hanm'dr.
b- Tahsili:
Kk yata iken babasnn vefat zerine Erzurum Ahmediyye Medresesi mderrisi ve
nakbleraf kaymakam olan amcas Abdrrez-zak lmi Efendi'nin himayesinde yetiti. Amcasndan ve
Erzurum mf-ts Narmanl Hseyin Efendi'den ders okudu. ki hocas da yakn aralklarla lnce
stanbul'a gitti (1908) ve Fatih dersiamlarndan To-katl kir Efendi'nin derslerine devam edip icazet
ald (1909). Ayrca Ders Vekleti'nce alan imtihan kazanarak dersimlk ehdetnmesi ald (1912).
Bu arada okumakta olduu Medreset'l-kudt' da ALY-YLL (birincilik) derecesiyle bitirdi
(1913). Arapa ve Farsa'y ok iyi bilen, Trke ile birlikte dilde iir yazabilen mer Nasuhi
Bilmen bir ara Franszca'ya da merak sarm ve bu dili de tercme yapacak kadar renmiti.
c- Vazifeleri:
Eyll 1912'de Beyazt dersiam olarak greve balad. Temmuz 1913'te Fetvhne-i l msevvid
mlzmlna tayin edildi. Bir yl sonra bamlzmla terfi edip Austos 1915'te Hey'et-i Te'Ifiyye
ye-si oldu. 18 Mays 1916'da Drlhilfe Medresesi Ksm- Al fkh m-derrisliine, Nisan 1917'de
Mahkeme-i Temyz er'iyye Dairesi tere-keye mteallik 'lmt telhis mmeyyizliine nakledildiyse de
Mays 1920'de tekrar Hey'et-i Te'lfiyye yeliine getirildi. 1922 ylnda Meclis-i Tedkikat- er'iyye
yeliine nakledildi ve ayn yl bu dairenin kaldrlmas zerine dersiamla devam etti. 1923'te Sahn
Medresesi kelm mderrisi oldu; fakat bu medrese de bir yl sonra kapatld. 14 ubat 1926'da stanbul
Mtfl msevvidliine, 16 Haziran 1943'te de stanbul mtflne getirildi. 30 Haziran 1960
tarihinde Diyanet leri bakanlna tayin edildi ve henz bir yln doldurmadan 6 Nisan 1961'de
emekliye ayrld. Uzun memuriyet hayat boyunca retmenlik hizmetinde de bulunan mer Nasuhi
Bilmen, Drafaka Lisesi'nde yirmi yla yakn bir sre ahlk ve yurttalk dersleri okuttu. stanbul
mam-Hatip Okulunda ve Yksek slm Enstits'nde usl-i fkh ve kelm dersleri verdi. Hayatnn
sonuna kadar ilmi almalarn srdr-d ve sekiz ciltlik tefsirini emekli olduktan sonra yazd.
nemli not: Uzun memuriyet hayat sresince sadece 1953 yln-da hac farizasn yerine
getirebilmek iin aylk izin alm ve 60. gn grevine balamtr. Uzun yllar ierisinde bir tek gn
dahi vazifesine gitmedii grlmemitir.
d- Vefat:
12 Ekim 1971'de stanbul'da vefat eden mer Nasuhi Bilmen, Edirnekap Sakzaac ehitlii'ne
defnedildi ve bir ilim gnei daha batt. limin lm, lemin lmdr.
e- Kiilii:
mer Nasuhi Bilmen stanbul mftlne tayin edildii tarihten itibaren vefat edinceye kadar
gerek ilmi ve ahlk otoritesi, gerekse sa-mimi dindarl ve tevazuu ile din konularda Trkiye'de
mslman hal-kn balca gven kayna olmutur. nanta, ibadet ve ahlkta Ehl-i snnet mezhebini
ahsnda tam bir liyakatla temsil ettii iin herkesin sayg ve sevgisini kazanmt. phesiz bunda
yaad srece aktif politikann dnda kalmasnn da nemli rol vardr. 1 Aslnda Diyanet leri
1
Siyaset hakkndaki grlerini de u bir ka satr ile dile getirmitir:
1. "Etme siyasetle sakn itigal; Berk-i siyasetle yanar perr- bal.
(Sakn siyasetle megul olma; Siyaset imeiyle kol ve kanat yanar.)
2. Ehl-i siyaset olamaz her kii Ehline terk etmelidir her ii
(Herkes siyaset ehli olamaz. Her ii ehline terk etmelidir.)
3. Verme halel birliine mmetin Nef'ine say eyle btn milletin
(mmetin birliine bozukluk verme.Btn milletin menfeatine gayret eyle.)
4. Kendi iinle yr kl itigal Grmesin alem seni uride hal..."
(Daima kendi iinle megul ol. Seni, millet perian halde grmesin.)
bakanlndan on ay gibi ok ksa bir sre iinde ayrlmasnn ger-ek sebebi, o gnk ynetimin
Trke ezan ve benzeri konularda mer Nasuhi Bilmen'i kendi politik amalarna alet etmeye
kalkmasdr.
nk 1960 ihtilaliyle Trkiye'de yeni bir devir balam oluyor-du. Cumhuriyetin her devrinde
olduu gibi ihtilalden sonra da Diyanet leri Bakanl iin yine mer Nasuhi BLMEN akla gelmi
ve devrin bakan Cemal Grsel tarafndan bu grevi kabul iin rica ve srar edilmiti. O gne kadar
daima bu grevi reddeden bu zatn bu sefer ka-bul ok manalyd. O gnn havas ierisinde eer
zayf mizal bir kimse bu greve getirilseydi Trkiye'de ok eyler deiirdi. Ezann Trke
okunmasndan Kur'an- Kerim'in Trke okunmasna kadar de-iik cereyanlar o gnlerin yaygn
sloganlar idi.
Yine ne gariptir ki Trkiye'de dinle uzaktan yakndan ilikisi ol-mayan kimselerin dini tadil iin
gsterdikleri gayret ayan hayrettir.
Evet, ite o gnn artlarnda bu grevi kabul etmekle Trkiye'de birok deiiklii nlemeyi
baard ve bir mddet sonra da vazifesini yapm bir insann huzuru iinde emekliliini isteyerek
kendisini daha fazla almaya ve son byk eseri olan Kur'an- Kerim Tefsiri'ni yaz-maya adad.
mer Nasuhi Bilmen de selefleri gibi din meseleler sz konusu olunca asla taviz vermeyen bir
yapya sahipti. Nitekim o yllarda dinde reform imajn Trkiye'nin gndeminde tutmak iin byk
aba gsteren evrelere kar, "Bozulmayan bir dinde reform mu olur" di-yor ve slm'n ortaya
koyduu iman, ahlk ve hukuk ilkelerinin oriji-nalliini, evrenselliini kendinden beklenen liyakat ve
cesaretle savunu-yordu.
mer Nasuhi BLMEN, okumay yazmay sevdii kadar insan-larla sohbetten o nisbette zevk
alrd. Hibir gn misafiri eksik olmaz, her misafirinin meslei ve kiilii ile mtenasip sohbetler
ederdi. Sabr sonsuzdu. Kendisine en ters gelen konularda dahi karsndakini sabrla sonuna kadar
dinler ve en yumuak ekilde onu iknaya ve doru yolu gstermeye alrd.
Yrmeyi, camileri dolamay ve kabristanlar ziyareti severdi. Eski arkadalarnn birer birer
ahirete intikali onu fazlasyla mteessir eder, gzya dkerdi.
Son derece salam bir bnyeye sahipti. Diyanet leri bakanl dneminde ilerlemi yana
ramen merdivenleri ok hzl kmasna dikkat eden arkadalar: "Aman Hoca Efendi nazar deecek
biraz yava kn" dediklerini aka olarak anlatrd. Byk ilim dehasnn yan sra ok nktedan bir
mizaca sahipti.
f- Eserleri:
mer Nasuhi Bilmen, eski dersiamlardan Cumhuriyet dneminde telifle megul olan birka
limden biridir. Kendisi Erzurum az ile konutuu halde eserlerinde kulland slp adal, fakat
mkemmel denecek kadar salamdr. Genlik dneminde yazd Trke ve Farsa iirlerinde de
duygu, dnce ve l asndan olduka baarldr.
Hayatnn byk bir ksmn telifle geiren ve temel slm ilimler alannda ok sayda eser veren
mer Nasuhi Bilmen'in balca eserleri unlardr:
1. Hukk- slmiyye ve Istlht- Fhhiyye Kamusu. Sekiz cilttir. Mezhepler aras mukayeseli
sistematik bir slm hukuku kitab olup Latin harflerinin kabulnden sonra Trkiye'de slm hukuku
saha-snda kaleme alnm ilk ve en muhteval eserdir. lk olarak stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi
tarafndan bastrlmtr. Bu kitap yaym-land zaman akademik evrelerde byk bir yank
uyandrmt.
2. Byk slm lmihali. Elinizdeki bu eserdir.
3. Kur'n- Kerim'in Trke Mel-i Alsi ve Tefsiri. Sekiz cilttir. Eserde nce sreler ve
muhtevalar hakknda ksa bilgi verildik-ten sonra yetlerin meali yer almakta, ardndan her yetin sade
bir slpla izah ve tefsiri yaplmaktadr.
4. Byk Tefsir Tarihi. ki cilttir. ki ksmdan oluan eserin bi-rinci ksm (I, 9-l76) usl
tefsire, ikinci ksm ise tefsir tarihine ayrlmtr.
5. Kur'n- Kerim'den Dersler ve tler.
6. Sre-i Fethin Trke Tefsiri, 'til-y slm ile stanbul Tarihesi.
7. Hikmet Goncalar. 500 hadisin tercme ve izahn ihtiva etmektedir.
8. Muvazzah lm-i Kelm. Geni bir girile alt blm ve sonu ksmndan oluan ve yeni lm-i
kelm rnda yazlm olan eserde balca itikad ve kelm konular yannda slm inanlarna ters
den baz modern felsef akmlar da tenkit edilmeye allmtr.
9. Mlehhas lm-i Tevhid, Akaid-i slmiyye.
10. Yksek slm Ahlk.
11. Dini Bilgiler. Diyanet leri Bakanl'nda eitli grevler iin yaplan imtihanlara girecek
kimseler iin sorulu cevapl olarak hazrlanm bir eser olup tefsir, hadis, kelm, usl fkh, vakf, feriz ve
siyer konularn ele almaktadr.
12. Ashab- Kiram Hakknda Mslmanlarn Nezih takatlar. Bu kymetli eserinde Hz.
Muaviye (R.A) hakkndaki suallere de cevaplar bulunmaktadr.
13. Dni ve Felsef Ahlak Lgatesi.
Beynlhak, Srt- Mstakim ve Sebilrred mecmualarnda eitli makaleleri yaynlanan mer
Nasuhi Bilmen'in ayrca genlik yllarnda Farsa olarak yazp Trke'ye evirdii Nzhet'l-ervah adl
bir divanesiyle 1322'de (1904) yazd ki kfe-i Taauk adl bir roman da vardr. 1
Fihriste dn
1
Geni bilgi iin bak. Trkiye Diyanet Vakf, slm Ansiklopedisi, "BLMEN mer Nasuhi" maddesi.
MELLFN NSZ
Mslmanlar iin her hususta bilgi sahibi olmak bir vazifedir. Din hususunda bilgi ise lmihal
adn alarak en birinci vazifeyi tekil eder.
Her Mslman iin yaplmas gerekli en byk bir vazifedir ki, mensup olduu mukaddes slam
dini hakknda kfi derecede bilgi sahibi olsun, bu bilgisine gre dini vazifelerini yapsn, dini hayatn
tanzim etsin.
Zaten btn insanln bir manevi ruhu mesabesinde olan dinden, din bilgisinden hibir kimse
ihtiyasz kalamaz. En eski zamanlardan beri gerek ilkel kavimlerden ve gerek medeni ve ileri
seviyedeki millet-lerden hibiri yoktur ki dine bal bulunmu olmasn.
nsanlarn hakiki rahatlar, saadetleri ilahi bir din sayesinde gerekleip ortaya kar, dnceli
ahsiyetlerin ruhlar, vicdanlar ancak byle bir din sayesinde huzursuzluktan kurtulur, sknet bulur.
Beeri-yetin yaratlndaki yksek gaye, ancak byle bir dine sarlmakla mey-dana gelir. O halde uyank
bir ruha, temiz bir vicdana sahip olan hangi insandr ki, kendisini byle hakiki bir dine ihtiyatan ber
grebilsin? Kendi ahsiyetini, istikbalini, saadetini korumak isteyen hangi bir insan-dr ki, byle yce bir
dinin itikada, temizlie, ibadete, helal ve harama, ahlaka dair olan kutsal hkmleri hakknda muhta
olduu bilgileri elde etmek istemesin? O mbarek dinin ortaya kmasna, ykselmesine, her tarafa
yaylmasna, ksacas feyizli tarihine it bir eyler renip belle-mek arzusunda bulunmasn?
Hi phe yok ki kendi varlklarn kaybetmeyen uyank fertler, cemiyetler teden beri bu ihtiyac,
bu arzuyu kendi ruhlarnda duymu, dini eserleri aramaya, bunlar bulup okumaya lzum grmlerdir.
nsanlarn bu yaratllarndaki meyillerinden, bu ruhi ihtiyalarn-dan dolaydr ki, her asrda din
alimleri tarafndan binlerce dini eserler yazlmtr. Ancak her zamann, her muhitin haline, kabiliyetine
gre bu gibi eserlerde birer yenilik gstermek, mahiyetleri daima muhafaza edi-lecek olan dini
meseleleri mmkn olduu kadar herkesin anlayabilecei bir tarzda yazmak, bunlarn bir ksm
hikmetlerini, faydalarn sade bir uslp ile gstermeye almak da pek lazmdr.
Malumdur ki slam dininin ihtiva ettii hkmler balca u drt ksma ayrlr.
1- tikada it hkmler.
2- badetlere, mumelelere it hkmler.
3- Helle, harama, mubah ile mekruha it hkmler.
4- Ahlka it hkmler.
Bu drt ksm hkmler hakknda pek tafsilatl, mkemmel kitaplar yazlm olduu gibi, pek
zetlenmi sade kitaplar da yazlmtr. Bununla beraber bu drt ksmdan her biri ok kere baka baka
bir kitap halinde yazlm, bu drt ksm bir araya toplayan eserler nispeten az bulunmutur.
Biz esasen tafsilatl eserlerden ihtiyasz kalamayz. Fakat yle uzun uzadya yazlm eserleri
okumaya, onlardan kendisi iin en lzumlu olan meseleleri ayrt etmeye de herkesin gc yetmez. Ne
meslei, ne de vakti msait bulunmaz. Pek ksa yazlm eserler ise ihtiyac yeter derecede karlayamaz,
maksad temin edemez. Hele bu gibi eserler pek kapal cmlelerle yazlm bulunursa, istenilen
faydalarn elde edilmesi bsbtn gleir.
Muhtelif mesleklere ayrlm olan dindalarmzn dini ihtiyalarn kfi derecede karlayabilecek
bir ilmihal kitab yazlmasna bir ok zat-lar tarafndan lzum gsterilmekte ve bu hususta acizlerine
mracaat edilmekte idi. Bu yzden mukaddes dinimizin itikada, temizlie, ibadete, kerahiyet ve istihsana,
ahlaka dir balca hkmlerine ve bir ksm b-yk peygamberlerin hayatlar ile slam dininin tarihesine
ait ve on kitaptan oluan olduka byk bir ilmihal kitab yazmay bir vazife bildim. ALLAH Tel
Hazretlerinden yardmlar dileyerek bu vazifeyi yerine getirmeye baladm, en muteber, en kymetli din
kitaplarmza m-racaat ettim, ibadetler ksmn daha uzunca yazmaya altm, O Kerm Feyyazn ltuf
ve inayetiyle meydana gelen bu esere "Byk slam lmihali" adn verdim.
Eer bu eserim, dindalarmn istifadelerine hizmet ederek hakkmda hayrl dualarn kazanmaya
vesile olursa, naciz kalemimi tebrik ederim. Btn yazlaryla yalnz Hak Tel Hazretlerinin rzasn
kazanmak isteyen aciz bir yazc iin bundan byk mkfat da olamaz. Muvaffakiyet ALLAH'
Teldandr.
Fatih Dersimlarndan
Erzurumlu mer Nasuh BLMEN
Fihriste dn
BRNC KTAP
TKAT HAKKINDADIR
NDEKLER
Hakik bir dinin mhiyeti ve balca dinler
Hakik bir dinin vasflar ve faydalar
slam dininin evrensel olmas ve mesut netceleri
man ve slamn mhiyetleri
man ve slamn artlar
ALLAH Telya ve sfatlarna iman
Peygamberlerine iman
Peygamberlere olan ihtiya
Semavi kitaplara iman
Semavi kitaplara olan ihtiya
Kurn'n nasl ilahi bir kitap olduu
Kurn'n ihtiva ettii hakkatler
Meleklere iman
Meleklerin varlndaki hikmet
hirete iman
Kyametin mhiyeti ve alametleri
hirete it hdiseler
Ahiretin varlnda ve ebedi olmasndaki hikmet
Kaza ve kadere iman
Kaza ve kader, insanlarn mesliyyetine mni deildir
tikatta ehli snnetin imamlar
HAKK BR DNN MAHYET VE BALICA DNLER
1- Hakiki bir din, ALLAH Tel Hazretlerinin bir kanunudur ve bir takm hkmlerin,
hakikatlerin mukaddes toplu bir eklidir ki; bunu peygamberleri vastalaryla insanlara ltuf ve ihsan
buyurmutur. Bu ka-nun, insanlar hayra gtrr. nsanlar, bu ilhi kanunun hkmlerine kendi gzel
tercihleriyle riyet ettike doru yolu bulmu, hidayet zere bulunmu olurlar, dnyada da ahirette de
selamete, saadete kavuurlar.
2- Dinler balca ksma ayrlr:
Birincisi: Hakiki dinlerdir. Bunlar yukardaki tarife uygun olan, yani ALLAH Tel tarafndan
konulup peygamberler vastasyla insanlara bildirilmi olan dinlerdir. Bunlara lahi ve Semavi dinler
de denir.
Semavi dinler esas itibaryla birdirler, hepsi de esasta bir olup ara-larnda yalnz baz ibadetler,
muameleler bakmndan bir fark bulunmutur.
Hz.Adem'den Hz.sa'ya kadar olan btn mbarek peygamberlerin insanlara bildirmi olduklar
dinler, esasen bir; ALLAH'n birlii aki-desine dayal iken, bunlar sonradan bozulmu, asllar
kaybolmu olmakla, Hak Tel Hazretleri en son ve en byk peygamberi olan Hz.Muhammed
(S.A.V)i btn insanlara peygamber olarak gndermi, Onun vastasyla da hakiki dinlerin en sonu ve
en mkemmeli olan slam dinini kullarna ihsan buyurmutur. Bundan dolay bugn yery-znde hakiki
ve ebedi din ancak slam dinidir.
kincisi: Muharref dinlerdir. Bunlar yukarda da iaret olunduu zere asllar bakmndan birer
hakiki din iken sonradan bozulmu, ilahi mahiyetlerini kaybetmi olan dinlerdir.
ncs: Batl dinlerdir. Bunlar, asllar bakmndan da hakiki bir din ile ilgili olmayan dinlerdir.
Bunlar birtakm milletlerin kendileri-ne din adna uydurmu, ortaya atm olduklar eylerdir. Bunlarda
akla, hikmet ve maslahata uygun baz hkmler bulunsa bile bunlar, asl ma-hiyetleri, zlkleri, ilahi
olmak erefinden mahrum bulunduundan hibir ekilde dine mahsus kudsiyete sahip olamazlar.
Mecusilerin ve putlara tapan dier milletlerin dinleri bu ksmdandr.
Fihriste dn
HAKK BR DNN VASIFLARI VE FAYDALARI
3- Hakiki bir dinin ayrc vasflar, yani kendisini dier dinlerden mstesna, mmtaz bulunduran
sfatlar pek oktur. Mesela hakiki bir din, insanlara yalnz bir ALLAH'n varln bildirir, yalnz bir
ALLAH'a taplmasn emreder, btn kinatn ALLAH Tel'dan baka yaratcs olmadn haber verir,
btn peygamberlere, semavi kitaplara istisnasz inanlmasn ister. Ebedi bir hayatn, bir ahiret gnnn
varln anlatr, insanlar bir dairede birletirir, aralarnda bir kardelik meydana getirir, aralarnda esasen
bir eitlik bulunduunu gsterir, insanlarn arasnda yalnz takva, ALLAH'tan korkmak, faziletle
vasflanmak itibar ile bir fark bulunduunu beyan eder. Ksacas her ynyle akla, hikmete uygun olur,
insanlarn kurtuluuna, saadetine vesile bulunur.
te btn bu vasflar tamamen bulunduran din, bugn yery-znde slam dininden baka deildir.
4- Hakiki bir dinin faydalarna gelince: Bu faydalar pek ok ve pek mhimdir. Byle bir din
sayesinde insanlarn eriecekleri faydalar, saa-detleri tam olarak anlatmaya hibir kalem g yetiremez.
Ancak unu arzedelim ki, insan, hakiki bir din sayesinde kendisinin ne iin yaratlm olduunu renir,
kendisini yaratan, byten, nice nimetlere eritiren mukaddes mabudunu bilir, beeriyetin peygamber
denilen kudsi simala-rn tanr, onlarn gzel huylaryla hayatn aydnlatmaya alr, insan-la layk bir
yaay ile yaar, lnce de sonsuz bir saadete erimi olur.
unu da arzedelim ki; hakiki bir din, insana metanet verir, insan hayata hazrlar, insan en
dnceli, en kederli gnlerinde teselli eder, insann gelecekteki hayatn korumu olur.
Bir kere dnelim: phe yok ki insan bu dnya alemine atlm bir mahlk (yaratlm canl bir
varlk)tr. nsan bu alemdeki dier bir ok varlklarn yannda bir zerre mesabesinde kalmaktadr. nsan
bir ok ihtiyalar iinde rpnmaktadr, tabiatn bir ok kuvvetleri karsnda pek aciz bir durumda
kalmaktadr. Sonra da daha almadan solan iekler gibi rengini, gzelliini, btn varln kaybederek
lp gitmektedir. O halde insanlk yalnz bu fani varlktan ibaret olsa, insanlar kadar hallerine acnacak
bir mahlk bulunamaz.
Demek ki insan iin bu maddi, fani hayat bakmndan tam bir huzur, tam bir bahtiyarlk
dnlemez.
Fakat dier bir bakmdan insan pek bahtiyardr, pek mesuttur. nk hakiki bir dine sarldka kalben
msterihtir, ebedi bir saadete namzettir, bu fani varln yok olmas, kendisini hi de endieye drmez. O,
bir ebedi varln kendisini kucaklayacandan emindir. O, yok olmaya yz tutmayacak bir mevkye
kavumakla bahtiyar olacana kanidir.
te btn bunlar, hakiki bir dinin insanlk alemine temin edecei faydalar ksmndandr.
nsan ancak byle bir din, byle ilahi bir kanaat sayesindedir ki, hayatn tanzim eder, muazzam
mabuduna seve seve ibadette bulunur, hukuka riayet eder, ebedi bir mkafat neesiyle yurduna,
yurttalarna btn insanla hizmet etmek ister, cemiyetin pek kymetli bir ferdi bulunur.
Ksacas, insanla bu ulvi ruhu veren, bu gzel yaay tarzn reten, hakiki bir dinden baka
deildir.
Fihriste dn
SLAM DNNN EVRENSEL OLMASI VE MESUT NETCELER
5- slam dini, hakiki dinlerin en sonu ve en mkemmelidir. Bu mbarek din, yalnz bir kavme, bir
asra mahsus deildir. Bilakis btn insanlara ve btn asrlara ait umumi, tabii bir dindir. nsanlarn
yarat-llarna, yaaylarna tamamyla uygundur. Bu muazzam din, bir kurtu-lu ve mutluluk yoludur,
bir selamet ve saadet kaynadr. Ve Mukaddes Mabudumuzun raz olduu yegane dinden ibarettir.

Gerekten ALLAH katnda makbul din, yalnz slamdr. 1
6- slam dininin ortaya kma ve yaylma tarihleri gznne getirilirse, o alardaki milletlerin
halleri dikkate alnrsa, bu yksek dinin ne mesut neticelere sebep olduu insanlk aleminde ne kadar
hayrl, ne kadar mukaddes saylmaya layk bir inklap meydana getirmi bulunduu pek gzel anlalr.
Malumdur ki, slamiyetin ortaya kndan evvel btn yeryz din bakmndan byk bir
cehalet iinde kalmt. Hakiki dinler snm, ilahi ilim ve irfan gnei batm, btn ufuklar bir
karanlk kaplamt. nsanlar yalnz kendi hrslar urunda alyor, arpyor, birbirini esir ediyorlard.
Arap yarmadas halk ise btn btn cehalet iinde kalmt, elleri ile yaptklar putlara tapyorlard da,
bu hareketlerinden hi sklmyorlard. Kendi kz ocuklarn diri diri kumlara gmerek ldryorlard
da, hibir ac duymuyorlard. Asrlardan beri baka mil-letlerin hakimiyeti altnda zilletle yayorlard
da, bundan hi zl-myorlard. Ksacas hibir yerde gzel itikattan, gzel ahlaktan, gzel amellerden,
duygulardan eser kalmamt.
Fakat ne zaman ki islam gnei domaya balad, derhal alemin birok taraflar aydnland.
nsanlk alemi haktan, adaletten, eitlik ile kardelikten haberdar oldu. Putlarn, insanlarn ayaklarna
eilip tapnan balar, kinatn ortaktan, benzerden mnezzeh olan yaratcs iin sec-delere kapanmak
erefine erdi, ruhlar ykseldi, diller Hak Tel'nn zikri ile bezendi. Gzler byk yaratcmzn emsalsiz
aheserlerine hayret ve dikkatle bakmaktan meydana gelen uyanklk nurlar iinde kald.
zetle, islam dini sayesinde hakiki bir medeniyet, tertemiz bir insanlk, pek faydal bir ykselme
ve en mesut bir inklap meydana geldi. Artk insanlk alemi bu mukaddes dine sarldka, phe yok ki
daima ykselecektir.
Fihriste dn
MAN LE SLAMIN MAHYET
7- man, lugatta bir eye inanmak, bir eyi tasdik etmek, "Bu ey byledir, yledir." diye hkm
vermektir.
Istlahta: "ALLAH Tel'nn dinini kalp ile kabul etmek, yani Rasulullah (S.A.V)in bildirdii
eyleri kati srette kalben tasdik eylemektir."
man asl bu tasdikten ibarettir. Fakat byle inanlp kalp ile samimi surette tasdik edilen eyleri,
bir mani yok ise dil ile ikrar etmek, bunlarn hakknda ehadette bulunmak lazmdr. nk bir kimse
ALLAH Tely ve dier iman edilecek eyleri kalben tasdik ettii hal-de, dili ile ikrar eylemezse; hali
insanlarca mehul kalr. Onun msl-man olduuna hkmedilemez.
1
l-i mrn suresi: 19
man hususunda bu tasdik ve ikrar ile beraber namaz gibi, oru gibi gzel ameller de lazmdr.
nk biz bu amellerle mkellefiz. Bun-lar bizim birer vazifemizdir. Bu ameller imana kuvvet verir,
imann kalp-teki nurunu artrr. nsan azaptan kurtarr, ALLAH Telnn ltuflarna, inayetlerine erdirir.
8- slam tabirine gelince, bu da lugat itibariyle itaat, boyun emek bir eye teslimiyet
manalarnadr. Istlahta ise: "ALLAH Tel'ya itaat etmek, Peygamber (S.A.V) Efendimizin din
namna bildirmi oldu-u eyleri kalb ile, dil ile kabul ve gzel grmektir."
Bir de slam, din manasna gelir.
9- Hakiki bir din ile slam arasnda esasen bir fark yoktur. Her hakiki din, slam'dr. Her slam da
hakiki bir dindir ki buna "Msl-manlk" da denir.
ALLAH Tel'nn dinine sadece din denildii gibi millet, eriat, slam ve slam dini de denir.
Bununla beraber slam tabiri bazen gzel ameller manasnda, bazen de iman manasnda kullanlr.
Nitekim eriat da dini hkmlerin yalnz ibadetlere ve nikah gibi, alm-satm gibi muamelelere ait
ksmna sylenir.
Fihriste dn
MAN LE SLAMIN ARTLARI
10- slam dininde "ALLAH Tel'ya, meleklere, kitaplara, peygamberlere, ahiret gnne,
kaza ve kadere" iman etmek birer esastr. Bunlar bilip tasdik etmek imann balca artdr. Bu
sebepledir ki "man'n artlar altdr" denir. Bunlar Mslmanlkta kat'i surette sabittir. Bunlar
"zaruriyyat diniye" dendir. Bunlara inanlmas dinde zaruridir, elzemdir. Bunlar tasdik edilmedike
iman tahakkuk etmez. Byle zaruriyyati diniyyeden olan herhangi bir eyi inkr etmek ise -
ALLAH saklasn- insan derhal dinden mahrum brakr.
Biz bu husustaki imanmz Ament billahi kavl-i erifini okumakla daima aklam ve isbat
etmi oluyoruz

"Ament billahi ve meliketihi ve ktbihi ve ruslihi ve'l-yevmi'l-ahiri ve bi'l-kaderi
hayrihi ve errihi min'ALLAH'i Tel. Ve'l-ba's ba'de'l-mevti hakkun. Ehed en l ilhe
ill'ALLAH. Ve ehed enne Muhammed'en abdh ve rasulh."
Bunu okuyan mslman demi oluyor ki, "Ben ALLAH Tel'ya ve onun meleklerine,
kitaplarna, peygamberlerine, ahiret gnne, kaderin -yani takdir edilmi eylerin- hayr olsun er
olsun, ALLAH Tel'dan olduuna inandm, ldkten sonra dirilip maher yerine gitmek de
haktr gerektir, ben ehadet ederim ki ALLAH Tel'-dan baka ilah yoktur ve yine ehadet
ederim ki Hz.Muhammed (S.A.V) ALLAH Tel'nn kuludur ve peygamberidir."
11- slamn artlarna gelince bunlar da betir. Peygamber (S.A.V) Efendimizin bir hadis-i
erifleri u mealdedir:

slam dini be ey zerine kurulmutur. Biri kelime-i ehadet-tir. Dierleri de: Namaz
klmak, zekat vermek, hac etmek ve rama-zan- erif orucunu tutmaktr. 1
te bu be ey, slam'n artdr. Bu artlara riayet eden bir insan, slam erefine ermi, mslman
nvann kazanm olur.
Ehed en la ilhe illallah ve ehed enne Muhammeden abdh ve reslh kavl-i erifi
kelime-i ehadettir. La ilahe illallah Muhammedn reslllah kavl-i erifi de, kelime-i tevhiddir.
Biz bu mbarek kelimeleri daima okuruz.
Fihriste dn
ALLAH TELYA VE SIFATLARINA MAN
1
Buhari; man:1; No:8; 1/12 Mslim; man:5; No:21; 1/45 Tirmizi; man:3; No:2618; 4/275 Nes; No:5001; 8/107 Ebu
Nuaym el-Isbahani, el-Msnedl-Mstahrec Ala Sahihil-mami Mslim; man: No:102; 1/110 A. b. Hanbel; No:4783; 2/26
12- Yukarda da yazld gibi imann balca alt art, alt temeli vardr. Birincisi, ALLAH Telya
iman etmektir. yle ki: ALLAH Tel diye mukaddes ismini zikrettiimiz bir Halik- Aziman (n
byk bir yaratc) vardr. O'nun bir tek olan zat, btn kemal sfatlaryla vasflanmtr. Btn noksan
sfatlardan beridir, tertemizdir. Btn alemleri yoktan var eden odur, onun byklne, kudret ve azametine
son yoktur. Bizleri ve bizim grdmz, grmediimiz, gremeyeceimiz nice binlerce alemleri yaratp,
yaatan besleyen ancak odur.
ALLAH Tel'nn Rahman, Rahim, Halik, Rezzak, Hakim, Rabb, Mbdi, Aziz, Gaffar,
Cebbar, Tevvab, Hak" gibi daha bir ok mukaddes isimleri ve pek muazzam sfatlar vardr. Bilhassa
Vcud sfatyla muttasftr, bundan baka mbarek sfatlar iki ksma ayrlr. Bir ksm Sfat-
selbiye 1 dir ki: Kdem, Bek, Havdise Muhalefet, 2 Kyam bizzat 3 , Vahdniyetten ibaret olmak
zere betir.
Dier ksm da Sfat- zatiyye 4 ve Sfat- Sbtiye 5 dir ki Hayat, lim, rade, Kudret, Semi,
Basar, Kelam, Tekvinden ibaret olarak sekizdir. Bu kutsi sfatlarn hepsine birden Sfat- Kemaliye
de denir.
te biz byle kemal sfatlaryla vasflanm olan bir ALLAH' Aziman'n varlna ve btn bu
yce sfatlarna iman ederiz. Bu mu-kaddes sfatlara dair, srasyla biraz malumat vereceiz.
13- VCD: ALLAH Tel'nn varl demektir. Gerekten ALLAH Tel vardr ve en byk
varlk ona mahsustur. Onun varl her eyden daha fazla apak ortadadr. nk ALLAH Tel
olmasayd, hibir ey var olmazd. Gerek bizim ve gerek herhangi bir eyin varl, Hak Tel'nn
varlna bir delildir.
Biz biliyoruz ki, bu alemdeki eylerden hibiri kendi kendine var olacak bir mahiyette deildir.
Bunlardan hibiri ne kendi kendine var olabilir, ne de kendi kendine yok olabilir. Baka bir deyile;
yaratlm hibir ey, kendi kendine yokluktan varla gelemez, varlktan yoklua gidemez. Ve
yaratlm hibir ey, ne bir zerreyi var edebilir, ne de bir zerreyi yok edebilir. Halbuki iinde
yaadmz bu dnya ile beraber sonsuz alemler meydana gelmi, birbiri ardnca meydana gelmekte bu-
lunmutur. Nice eyler de var iken yok olmutur.
Bu sebeple btn bunlar var eden, yok eden kuvvet ve hikmet sahibi yce bir yaratcnn
varlndan asla phe edilemez.
14- ALLAH Tel'nn varln isbat iin, kelam ilminde ve felsefe kitaplarnda pek ok deliller
yazlmtr. Biz bunlarn bir ksmn Muvazzah lmi Kelam Dersleri adndaki eserimizde yazm
bulunu-yoruz. imdi burada bizim iin yalnz: ... yet-i celilesini 6 okuyup yksek
melini dnmek kafidir.
Bu yet-i kerime gzelce dnlrse ALLAH Tel'nn varlna, byklne dir yz binlerce
delil gz nnde belirmeye balar. Bizim bu eserimiz phe yok ki bunlar aklamaya yetimez. Ancak
Astro-nomi (Gk bilimi), Jeoloji (Yer bilimi), Zooloji (Hayvanlar ilmi), Botanik (Bitki ilmi), Madenler,
Psikoloji (Ruh bilimi), Anatomi (Vcut yapsn inceleyen bilim) gibi ilimlerin verdii malumat gz
nne geti-renler, bu yet-i celilenin iaret ettii delillere pek gzel akl erdirebilir-ler. Biz burada unu
syleyelim ki, her selim akl sahibi gzelce dndke ALLAH Tel'nn varln tasdik etmeye
mecbur olur. te:

"phe yok ki, gklerin ve yerin yaratlnda, gece ile gndzn ardarda geliinde, uzayp
ksalmasnda selim akllara sahip olanlar iin Hak Tel'nn varlna ve onun kudret ve hikmetinin
1
Allah'n anna yakmayan ve onu noksanlklardan tenzih eden ve sadece Cenab- Hak'ta bulunup yaratklarda meczi de
olsa bulunmayan sfatlardr. (Kdem, Bek gibi)
2
Muhlefetn lil havdis ifadesi daha yaygndr.
3
Kyam binefsihi, Kyam bizatihi ifadeleri daha yaygndr.
4
Allah'n yce zatna sabit olan sfat.
5
Allah'n yce zatna sabit olan kemal sfatlar. Hayat, lim, Kudret gibi ki bunlar dier yaratklarda da mecazen noksan olarak
bulunabilir.
6
l-i mran sresi: 190
kemaline it deliller, almetler vardr." 1 melinde olan yukardaki yet-i kerime bunu haber veriyor. Bunu
takip eden: ...

ayet-i kerimesi de temiz, selim akl sahiplerinin, Hak Tel'y her
halukrda zikreden ve gkler ile yerin yaratlnda tefekkre dalan, "Ya Rabbi! Bunlar bo yere
yaratmadn." diyen mtefekkir kimselerden ibaret olduunu bildiriyor.
Btn bu yetler slam dininde akln, tefekkrn ne kadar kymetli olduunu da gstermi oluyor.
Hatta bir hadis-i erifte de:
= Tefekkr gibi ibadet yoktur." buyrulmutur. 2
Gerekten mslmanlkta akln, dncenin byk bir yeri vardr. slam dini tamamen akla,
hikmete uygundur, hibir fikir yrtmekten, tenkitten ekinmesi, korkusu yoktur. slamiyet mtefekkir
insanlarn dinidir.
te bu mtefekkir insanlar, gkleri, yerleri, geceleri, gndzleri dnrler, fezada parldayan ve
her biri gneten binlerce kere daha b-yk olan bir ok nurani yldzlarn ihtiamn tefekkr ederler.
Yer y-zndeki yz binlerce canl-cansz emsalsiz aheserleri gz nne alrlar. Latif gndzlerin,
ruhani gecelerin ne kadar dzgn, muntazam bir yaratl kanununa tbi olarak, biri birini takip edip
durduunu dikkatle bakp-durup dnrler. Btn bu dnceler, tefekkrler neticesinde bunlara bu
varl, bu intizam vermi olan ALLAH Tel'y byk bir heyecan, coku ve evk ile tasdik etmeye
mecbur olurlar.
Hatt byle byk varlklar deil, bir zerreden bile kk olduu halde byk bir duygu ile,
hayatn mdafa endiesiyle hareket eden bir mikrobu, yine bir zerreden kk olduu halde sinesi bir
kuvvet hazinesi bulunan bir atomcaz dnmek bile, akl banda olan bir insan iin bu kinatn lim,
hakm, olan yaratcsn tasdik etmeye yeterlidir.
Btn bu garip, emsalsiz aheser, muntazam varlklar, birer tesa-df eseri midir? Btn bunlar
bilgiden, hikmetten mahrum, belki de ha-yal bir tabiatn mahsul mdr? H! Byle bir eye hibir
akll, hibir mtefekkir kanat sahibi olamaz.
15- Tekrar ederiz ki Hk Tel'nn varln bykln anlayp itiraf etmek iin:
... yeti cellesini 3 gzelce tefek-kr yeterlidir. Bunun iindir ki, Resul- Ekrem (S.A.V)
Efendimiz:
buyurmutur. 4 Yani, yazk o kimseye ki bu yetleri okur da,
bunlarda tefekkre dalmaz.
Etmekte u levha-i tabiat Bir hlika pek ak ehadet
(u grnen ibretli tabiat manzaras, bir yaratcya apak delalet ediyorken)
Bilmem nasl eylemekte inkr Hallak- Hakm'i ehli gaflet?
(Hereyi yerli yerinde yaratan ALLAH Tel'y, gaflet ehli nasl in-kr edebilmektedir? Bilmem)
Her sahada parlayan bedayi Eyler bizi intibaha dvet,
(Her sahada parlayan emsalsiz heserler, bizi uyanmaya ibret almaya dvet ediyor.)
Malp oluyor heva-i nefse Hayfa ki, zavall demiyet
(Ne yazk ki zavall insanlk nefsin arzu ve isteklerine malup oluyor.)
Dnyaya peresti eyliyenler Ndim olacaklar en-nihayet
(Dnyaya tapnanlar en sonunda piman olacaklardr.)
Bir fide baheder mi heyhat! Vaktinde edilmeyen nedamet.
(Fakat bouna nk zamannda yaplmayan bir pimanlk herhan-gi bir fayda salar m?)
1
l-i mran sresi: 190
2
Taberani el-Mu'ceml-Kebir; No:2688; 3/68
3
Bak, madde: 14
4
bn-i Hibban; Rakaik:2; No;620; 2/386
16- KIDEM: Ezeliyet, yani evveli olmamak sfatdr. Evveli olma-yana kadm denir, sonradan
olana da hdis denilir. ALLAH Tel kdem sfatyla da vasflanmtr. nk ezeldir, kadmdir.
Varlnn evveli yoktur. Onun evveline asla yokluk gememitir. Onun varl yannda milyarlarca sene,
bir saniyelik bir mddet bile saylmaz. Ayn ekilde: Grdmz lemler, milyarlarca seneden beri
mevcut bulunsa bile, yine Hak Tel'nn ezeliyeti yannda bir saniyelik bir hayata sahip olamaz.
Ksacas ALLAH Tel kadmdir, sonradan var olan, h ALLAH olamaz. ALLAH Tel'dan
baka her ne var ise onlar da hdistir. nk ALLAH Tel'nn kudretiyle yaratlmlardr. Artk phe
yok ki yarat-lanlar, yaratana mahsus olan kadm sfatna sahip olamazlar.

"ALLAH' Tel vard. O'nunla beraber hibir ey yoktu."
17- BEKA: Ebediyet, yani sonu bulunmamak sfatdr. Sonu olana fn, sonu olmayana da bk
denir.
ALLAH Tel beka sfatyla da vasflanmtr. nk ebeddir, bki-dir, varlnn asla sonu yoktur,
onun yok olaca bir zaman dnlemez.
Kinat dediimiz btn varlklar, ALLAH'n kudretiyle var olmu-lardr. Bunlar yine
ALLAH'mzn kudretiyle yok olur, tekrar yine var o-labilirler, binlerce deiikliklere urayabilirler.
Fakat ALLAH Tel bkdir, yok olmaktan, deimekten mnezzeh (beri)dir. Zira O, baka-snn
kudretinin eseri deildir ki onun kudretiyle yok olsun veya deiik-lie urasn. Bilakis dier btn
varlklar, O'nun kudretinin birer eseri-dir. Artk Hak Tel'da yokluk ve deiiklik nasl dnlebilir?

"Azamet ve ikram sahibi Rabbinin zt bk kalacaktr." 1
18- HAVADSE MUHALEFET: 2 Sonradan var olmu eylerden ayr olmak sfatdr. ALLAH
Tel havadise muhalefet sfatyla da vasf-lanmtr. nk ALLAH Tel yaratlm eylerden hi
birine herhangi bir ekilde benzemez. Hepsine muhaliftir. Hatrlara her ne gelirse gelsin ALLAH Tel
onlardan mutlaka bakadr.
Yaratlmlar, kinat dediimiz eyler, hdistirler, deiirler, ba-kalarlar, birbirine
benzeyebilirler ve nihayet yok olurlar. Btn bu fan varlklarn cinslerini, nevilerini, ekillerini gz
nne alnz, bunlarn arasnda insanlar, melekleri de dnnz, bunlardan hibiri ALLAH Telya
ha, benzemez ve hi birisinde ulhiyetten, mbudiyetten h bir hisse, bir para bulunamaz. Hi
yaratlan, yok olmaya mahkm bu-lunmu olan ciz, fni eyler; yaratan, yok olmaktan ber bulunan
ALLAH Aziman'a benzeyebilir mi?... Hi O kadm, hakm yarat-cya ortak olabilir mi?. Byle bir
kanaata sahip olanlar kendi fni varlk-larn h, ALLAH'la kadar ykseltmeye ALLAH Tel'y da
kendi-leri gibi naciz bir mahlk (yaratlm varlk) derecesine indirmeye cret kstahlnda bulunmu
olurlar.
nsanlarn ve dier yaratlm varlklarn bir ok ihtiyalar vardr. Bunlar mekna, zamana, yeyip
imeye, gelip gitmeye, doup dourmaya ve baka bir eye muhta bulunurlar. ALLAH Tel ise btn
bu ihti-yalardan mnezzehtir. Onun Ar, Krs, yedi tabakaya ayrlm sema (gkler) vesaire denilen
nice lemleri vardr. Fakat O, bunlardan hi birine muhta deildir. Bunlar yok iken O yine var idi.
Artk phe yok ki muhta olan, yaratlm eylerin fani sfatlaryla sfatlanan bir zat, -h- ALLAH
olamaz. Mukaddes dinimiz, bizleri bu gibi yanl dncelerden, inanlardan kesin surette menetmektedir.

"O'nun benzeri hibir ey yoktur. O, hakkyla hereyi iitici ve her-eyi grcdr." 3
19- KIYAM BZATH: Varl, durmas kendi zatyla olmak manasnda bir sfattr. Bu sfat da
ALLAH Tel'ya mahsustur. yle ki, Hak Tel'nn ezeli ve ebedi olan varl kendi zatyla
durmaktadr. Kendi varl; kendi hviyetinin, kendi mukaddes zatnn gereidir. Asla bakasndan
deildir. Bunun iindir ki ALLAH Tel'ya Vacibl- vcud denir. Onun varl, baka bir var edene
1
Rahman Suresi: 27
2
Muhalefetn lilhavadis ifadesi daha yaygndr.
3
ura sresi: 11
ihtiyatan mnezzehtir. ALLAH Tel'y -h- var eden bir var olsa idi, ite ALLAH o var eden olmu
olurdu. Bu sebeple: "ALLAH' kim var etti?" diye bir suale asla yer yoktur. nk ALLAH zatyla
durmaktadr, ezelidir, bakasnn var edecei bir hviyette deildir. Byle olmasayd ne kinat var
olurdu, ne de baka bir ey. Bu hakikat kabul edilmeyince, iinde yaadmz le-min varln izaha da
asla imkan bulunamaz. Kinat dediimiz yara-tlm eyler ise hem var, hem de yok olmaya elverili
olduu iindir ki, bir var ediciye muhta bulunmutur.
Ksaca, ALLAH Tel'y var eden bir var asla dnlemez. Ve Ondan baka yaratc bir zat
mevcut bulunamaz.
".. ... = ALLAH'tan baka bir yaratc var m? "1
20- VAHDANYET: Birlik, tek olmak, benzeri olmamak, artmak-tan, ayrlmaktan, eksilmekten
beri olmak gibi manalar ifade eden bir sfattr. Bu sfatla sfatlanana vhid denir ki, benzeri olmayan,
par-alara ayrlmaktan, oalmaktan beri bulunan zat demektir. Bu sfat da ALLAH Tel'ya mahsustur.
yle ki, ALLAH Tel zatnda, ulhiye-tinde, mabudiyetinde ve dier btn sfatlarnda birdir.
Ortaktan, benzerden mnezzeh (ber)dir. Kendisinde artmak, eksilmek, paralara ayrlmak, baka eyler
ile birlemek gibi haller asla bulunamaz.
Evet ALLAH Tel her ynyle birdir, her nasl dnlrse d-nlsn, temiz bir akl, hikmete
ina bir ruh, bir ALLAH'tan baka ilah bulunduunu dnemez, bakasnn ulhiyetle, mabudiyetle
sfatlanma-sna imkan veremez.
Gerekten iki veya daha ok ilahn varl kati deliller ile redde-dilmi bulunmaktadr. u
grdmz kinatn varl, devam, intizam btnyle ALLAH Tel'n birliine ahittir.
ALLAH Tel zatnda, ulhiyetinde, mabudiyetinde bir olduu gibi yaratc olmasnda da birdir.
Yaratlmaya, yok edilmeye kabiliyetli olan; bu sebeple mmkin adn alan herhangi bir eyi var eden,
yok eden ancak ALLAH Tel'dr, Ondan baka yaratc yoktur.
Kinat byle bizzat yaratmaya, yaatmaya, yok etmeye kdir ol-mayan bir zat ise ALLAH
olamaz. Bunun iindir ki, ikinci bir ALLAH'-n varlna asla imkan yoktur. nk faraza iki
ALLAH'tan biri kint tek bana yaratmaya kdir ise, dieri lzumsuz olmu olmaz m? Bila-kis tek
bana yaratmaya kdir deilse aciz bulunmu olmaz m? Lzum-suz veya aciz bulunan bir zat ise nasl
ALLAH olabilir.
Bu sebeple ALLAH Tel'nn her ynyle birliinde hibir selim akl sahibi tereddt edemez.
Birden fazla yaratclarn, mabudlarn varl-na inanan milletler ise akla, hikmete aykr bir inancn esiri
olmu ve hakikat bakmndan byk bir cehalet iinde kalmlardr

"Bugn mlk, hkmranlk kimindir? (Soruyu soran ALLAH'tr, cevabn veren de O'dur.) Kahhr
olan bir tek ALLAH'ndr." 2
21- HAYAT: Dirilik demektir. ALLAH Tel bir tek olan, kendi zatna mahsus bir hayat sfat ile
sfatlanmtr. Bu, Hak Tel'nn ilim ile, irade ile, kudret ile sfatlanmasna mahsus bir sfattr. Hayat
olma-yan bir ey; bilmekten, dilemekten, bir ey yapabilmekten mahrum bulu-nur, bu mahrumiyet ise
byk bir noksanlktr.
Evet Bu sfatlardan mahrum olan bir ey, kendi kendine hibir eser meydana getiremez. Hele
bilgi, dnce, dileme, g sahibi olan varlklar yaratmaya asla kabiliyetli bulunamaz. nk hibir
eser, eser sahibinde bulunmayan bu gibi vasflara sahip bulunamaz. Bunun iindir ki, tabiat denilip ilim
ile, irade ile, kudretle sfatlanmayan ve varl eya ile durduu dnlp bu eya haricinde bir varl
bulunmayan uursuz bir varlk, bir yaratc sfatna asla sahip grlemez. zellikle byle bir varlk akla,
iradeye, kudrete sahip milyarlarca yaratlm varlklarn ya-ratcs hibir ekilde olamaz.
Bu sebeple kinatn yaratcs olan ALLAH Tel'nn hayat ile s-fatlanm bir Hayy-u Kayym
olduunda asla phe yoktur.
1
Fatr sresi: 3
2
Gafir ( Mmin sresi): 16
= O Hay (ezeli ve ebedi bir hayat sahibi)dir, Kayym (btn yaratlmlarn
idaresini bizzat yrten)dir. 1
22- LM: Bilmek, idrak etmek sfatdr. ALLAH Tel ilim sfat ile de sfatlanmtr. Ve onun
ilmi, yaratlmlarn ilmi gibi basit, snrl olmayp btn kinat kuatcdr. Evet phe yok ki
ALLAH Tel hereyi bilir, onun bilmesinden bir zerre bile kurtulamaz. Ve hibir fert kendi hareketini,
kendi dncesini ALLAH Tel'dan saklayamaz. nk byle hereyi bilmeyen, her hareketten, her
dnceden haberi bulunmayan bir zat ALLAH olamaz, bu kadar emsalsiz aheserleri mey-dana
getiremez, bu kadar yaratlm varlklar idare edemez.
ALLAH Tel'nn byle hereyi bildiini gzelce dnp tasdik eden bir insan, phe yok ki
daima uyank bulunur, her iini, her hareketini bir edep dairesinde tanzim eder, fena szler sylemez,
fena eyler dnmez, hibir kimsenin hakkna sarkntlk etmez, hibir kim-senin grp bilmeyecei bir
yerde bile ALLAH'n buyruklarna aykr bir i yapmaz. nk kendisinin btn yaptklarn,
yapacaklarn ALLAH Tel'nn bildiine iman vardr.

"Hi yaratan bilmez mi? O en ince ileri grp bilmektedir ve her eyden hakkyla haberdardr." 2
23- RADE: Dileyebilmek, tercih edebilmek sfatdr. ALLAH Tel irade sfat ile sfatlanmtr
ve onun iradesi ezelidir. ALLAH Tel yarataca eyleri bu irade sfat ile kendi hikmetine gre birer
ekle tahsis buyurur ve onun irade buyurduu ey mutlaka olur, irade buyurmadka da hibir ey
meydana gelemez, getirilemez.
ALLAH Tel btn bu kinat ezeli olan iradesi ile yaratmtr. Yaratlm eylerin binlerce,
milyonlarca cinslere, nevilere, snflara ay-rlm olmas, muhtelif zelliklere, sfatlara sahip bulunmas,
mesela bir topraktan, bir sudan, bir havadan istifade eden saysz aalarn, ekin-lerin, ieklerin,
meyvelerin, baka baka ekillerde, renklerde, tatlarda meydana gelmesi, btn ezeli bir iradenin
neticesinden baka deildir.
te btn bunlar, ALLAH'mzn irade sfat ile sfatlanm oldu-una birer delildir. ALLAH Tel
hakknda mecburiyet dnlemez, hibir eyi var etmeye veya yok etmeye -haa- mecbur deildir.
Mecbu-riyet bir acizlik halidir. ALLAH Tel'nn anna, azametine asla yakmaz.
= Diledii eyleri mutlaka yapandr." 3
24- KUDRET: Zenginlik, zor, hayat sahiplerine mahsus kuvvet manasnda bir sfattr. Ezeli, ebedi
tam bir kudret ALLAH Tel'ya mahsustur. ALLAH Tel, her yaratlmta diledii tasarrufa kdir, her
mmkn eyi yaratmaya, yok etmeye muktedirdir. Onun kudretine son yoktur. Bu muazzam kint onun
kudretine pek parlak, pek kuvvetli bir delildir.
ALLAH Tel dilerse bir saniye iinde binlerce alemi yoktan var eder ve dilerse binlerce alemi bir
anda bsbtn yok eder. nk her-hangi mmkn bir eyde byle diledii ekilde tasarrufa kdir
olmayan bir zat, kintn ALLAH' olamaz.
ALLAH' Aziman'n bu byk kudretini gzelce dnen bir mmin onun azametinin nnde
eilir, onun kudretinden titrer, onun mukaddes emirlerini, yasaklarn yerine getirmeye alr durur.
= O her eye hakkyla gc yetendir. 4
25- SEM': itmek kuvvetidir. ALLAH Tel semi' = iitme sfat ile de sfatlanmtr. Onun iitip
bilmesi, bakalarnn iitip bilmeleri gibi noksan, snrl deildir. Hak Tel hazretleri, hereyi iitir, en
gizli ses-ler, hareketler O'nun iitmesinden kurtulamaz. zellikle kullarnn dua-larn, zikirlerini, gizli
aikar yalvarma ve yakarmalarn iitir, kabul eder, mkafatlandrr.
ALLAH Tel'nn byle hereyi bilip iitir olduuna iman eden uyank bir insan, phe yok ki daima
gzel konuur, daima Hak Tel'y zikre, tevhid ve yceltmeye alr. Her iini, her szn gzelce yoluna
kor.
1
Bakara suresi: 255
2
Mlk suresi: 14
3
Burc suresi: 16
4
Maide suresi: 120
= Muhakkak ki ALLAH Tel hereyi hakkyla iitici, hereyi hakkyla
grcdr. 1
26- BASAR: Gz ve grme kuvveti demektir. ALLAH Tel kendi anna layk bir ekilde basar
= grmek sfat ile de sfatlanmtr. yle ki:
Hak Tel Hazretleri hereyi grr ve baz eyleri grmesi dier eyleri grmesine asla mani
olamaz ve onun grmesinden hibir zerre gizli kalamaz. Mesela en karanlk gecelerde, en ufak
karncalarn ve daha kk yaratlmlarn kmltlarn, yrmelerini, btn vaziyet-lerini grr, bilir.
phe yok ki, grp bilmekten mahrumiyet, byk bir noksan-lktr. Byle noksanlklar iinde
bulunan kr kuvvetler, duymaz-bilmez varlklar, asla tanrlk, yaratclk vasfna sahip olamazlar.
ALLAH' Aziman ise btn noksanlklardan mnezzehtir, btn kemal sfat-larla sfatlanmtr.
Kalbi iman dolu bir insan, ALLAH Tel'nn daima kendisini grp gzetmekte olduunu bilir,
dnr, durumunu dzeltir, edebe ay-kr hibir harekette bulunmaz, melekler gibi temiz bir hayata
sahip olmaya alr durur:
"yi bilin ki ALLAH Tel yapmakta olduklarnz hakkyla gr-cdr." 2
27- KELAM: Bir manay ifade eden, bir maksad anlatan sz demektir. ALLAH Tel, kelam
sfatna da sahiptir. Onun kelam, harf-ten, sesten mnezzehtir, ezeldir.
Hak Tel, kendi ezel kelamn diledii zaman kendi anna layk bir ekilde meleklerine bildirir,
iittirir, anlatr.
ALLAH Tel'nn Peygamberlerine diledii eyleri vahy ve ilham etmi olmas da bu kelam
sfatnn bir tecellisi (aka ortaya kmas) demektir. Bu kelam sfat iledir ki, semavi (ilahi) kitaplar
meydana gelmi ve zellikle "Kelam- Kadm" denilen Kur'an- Mbn Peygam-berimize inmi olup,
insanlk iin asrlardan beri bir hidayet rehberi bulunmutur:

"O (Peygamberler)den bir ksm vardr ki, ALLAH Tel onlarla konumu ve bazlarn da derece
derece ykseltmitir." 3
28- TEKVN: Var etmek, icat etmek manasnadr. Bu da ALLAH Tel'ya mahsus bir sfattr.
Hak Tel Tekvin sfat ile diledii herhan-gi bir eyi yok iken var eder veya var iken yok eder.
ALLAH Tel'nn bu alemleri yaratp yok etmesi ve bilhassa kul-larn yaratmas, yaatmas,
beslemesi sonra da ldrp baka bir leme gtrmesi btn bu Tekvin sfatnn birer tecellisi demektir.

ALLAH' Tel bir eyi (yaratmak) istedii zaman onun yapt sadece ol demekten ibarettir, o
da hemen oluverir. 4
29- ALLAH'mzn mukaddes sfatlarna dair verdiimiz malumata bir hlasa olmak zere unu da
tekrar arz edelim ki, Hak Tel'nn var-l, birlii, kudret ve azameti, ezeliyet ve ebediyeti ve dier yce
sfat-lar her eyden daha akadr, bunlar inkra, dnp tasdik etmemeye asla imkan yoktur.
Bir kere dnelim, bu kinatta hibir zerrenin kendiliinden var, kendiliinden yok
olamayacan ve yine hibir zerrenin kendiliinden kmldanp duramayacan ilim ve fen haber
vermiyor mu? Halbuki biz milyonlarca lemin, milyonlarca parlak gk cisimlerinin, yldzlarn var-
ln, hareket ve sknunu grp biliyoruz. Artk bunlar var eden ezeli, ebedi bir ALLAH'n varlnda
nasl phe edilebilir.
Biz yine biliyoruz ki; bilgisi olmayan, iradesi, kudreti bulunmayan bir eyin; bir gayeye, bir
hikmete ynelik ve emsalsiz, latif bir takm eserleri var etmesi aklen imkanszdr. Halbuki biz bu lemde
her neye bakacak olsak, onun bir gyeye, bir hikmet ve maslahata yz tutmu olduunu grrz.
1
Hacc suresi: 75
2
Bakara sresi: 233
3
Bakara sresi: 253
4
Ysin sresi: 82
Evet Herhangi bir kreden en kk bir zerreye kadar baklnca onlarn yle gelii gzel, tesadf
eseri olmad grlyor, onlarn bo yere yaratlmam olduu anlalyor, her birinde fevkalade bir
gzellik ve incelik, bir sanat eseri, bir irade ve seilmilik nianesi grlm oluyor.
Artk bu kadar faydal, emsalsiz aheserlerin ilim, kudret, hikmet sahibi olan ezeli bir yaratcya
muhta olmadn kim syleyebilir.
Biz btn bu dmzdaki varlklardan dikkatlerimizi alalm da kendi nefsimize, kendi vicdanmza
mracaat edelim, vcudumuzun b-tn zerreleri, hcreleri, vicdanmzn btn duygular, aklmza
fikrimize doan btn dnceler an pek byk bir ALLAH'n bizleri yaratan, yaatan, rzklandran
bir yaratcnn varlna daima ahitlik edip dur-muyor mu?
O halde hi phe yok ki, kimse kendi insanln kaybetmedike uluhiyyet fikrinden, ALLAH'a iman
akidesinden asla mahrum bulunamaz:
...
...
"Hi ALLAH' Tel'dan baka size gkten ve yerden rzk verecek bir yaratc var mdr." 1
Fihriste dn
PEYGAMBERLERE MAN
30- Btn peygamberlere iman etmek Mslmanlkta bir esastr. Peygamber lugtta bir haberi
getirip bildiren kimse demektir. Din st-lahnda, ALLAH' Tel'nn kullarna dinini bildirmek iin
memur ettii pek muhterem insanlardan her birine "Peygamber" denilmitir ki bu zat-lar ALLAH'
Aziman'n birer elisi demektir. Bu zatlarn Hak Tel tarafndan byle peygamber gnderilmi
olduklar, kendi ahsiyetlerinde grlen byklkle ve aklamaya muvaffak olduklar bir takm mucize-
ler ile sabit olmutur.
31- Mucize: Bakalarnn meydana getiremeyecekleri harikulade eylerdir ki, bir peygamberin
doruluuna ahitlik yapmak iin onun tarafndan Hak Tel'nn kudretiyle meydana getirilir.
32- Keramet: Bir ksm harikulade eylerdir ki, ALLAH Tel'nn kudreti ile "evliya" denilen
kullar tarafndan meydana getirilir. Bunlar da o velilerin tabi bulunmu olduklar peygamber iin birer
mucize say-lr. nk o peygamber, hakikaten peygamber olmasayd, kendisine tabi olanlardan byle
kerametler meydana gelemezdi.
33- Menet, istidra: Peygamberlik iddiasna kalkmayan baz alelde kimselerden meydana
gelen ve harikulde bir halde grlen bir takm hadiselerdir ki, kendilerinin byklne delalet etmez
ve hibir vakit mucize veya kermet derecesine varamaz.
Fakat yalan yere peygamberlik davasna kalkan kimselerden ne mucize, ne keramet, ne de dier
hrikalar meydana gelmez.
yle yalanc ahslarn mucize veya harika diye meydana ko-yacaklar eyler, phe yok ki ya bir
gz boyamadr veya baz ilmi ds-turlara dayanan bir sanat eseridir. Bunlarn mahiyetleri derhal
meydana kar, bunlar bakalar da daha mkemmel bir surette yapp gsterebilir.
Yalan yere peygamberlik iddiasnda bulunmu olanlarn ne gibi akibetlere uradklar,
yalanclklarnn nasl meydana kt tarihe malumdur.
34- Peygambere, "Nebi" de denir. Bununla beraber yeni bir kitap ile, yeni bir eriat ile bir mmete
peygamber gnderilmi olan zata nebi, peygamber denildii gibi "Resul, Mrsel" de denir. Yeni bir
kitap ve yeni bir eriat ile gnderilmeyip de kendisinden evvelki bir peygamberin kitabn ve eriatn
mmetine bildirmee memur olmu olan zata da yal-nz nebi veya peygamber denilir, resl ve mrsel
denilmez. Nebinin o-ulu enbiyadr, resln oulu rusl, mrselin oulu da mrselndir.
35- ALLAH Tel'nn ilk peygamberi Hz.dem aleyhisselamdr. Son ve en byk peygamberi de
bizim sevgili peygamberimiz Hz. Mu-hammed Aleyhisselamdr. Bu sebeple Peygamber Efendimize
"Hate-mul-enbiya" denilmitir. Bunlarn arasnda saylarn ancak ALLAH Tel'nn bildii daha bir
ok peygamberler gelip gemitir. Fakat bun-lardan mbarek adlar Kuran- Mbinde beyan olunan,
ancak u yirmi be peygamberi zindr: Adem, dris, Nuh, Hud, Salih, brahim, Lut, smail, shak,
Yakub, Yusuf, Eyyub, uayb, Musa, Harun, Davud, Sleyman, lyas, Elyasa, Zulkifl, Yunus, Zekeriyya,
1
Ftr suresi: 3
Yahya, sa, Muhammed = Aleyhims-salt ves-selam = Salt ve Selam onlarn
zerine olsun.
Bunlardan baka Kur'an- Kerim'de kendilerine dair malmat veri-len zeyir, Lokman, Zlkarneyn
adnda zat daha vardr ki, bunlarn birer peygamber mi, yoksa birer veli mi olduunda ihtilaf vardr.
Bun-larn da pek byk zatlar olduunda phe yoktur.
Bu muhterem peygamberlere dair kitabmzn onuncu blmnde malumat verilecektir.
36- Peygamberler, her trl gzel sfatlara sahiptirler. Onlardan herbirinin varl bir kemal, bir
hidayet, bir ycelik-maneviyat nmu-nesidir. Bilhassa kendilerinde sdk, emanet, fetanet, ismet ve eriat
tebli etmek vasflar da mutlaka mevcuttur. yle ki:
1. Peygamberler sadktrlar, her hususta doru szldrler, ken-dilerinden asla yalan vaki olmaz.
2. Peygamberler emindirler, gerek peygamberlik hususunda ve ge-rek dier hususlarda her trl
itimada sahiptirler. Kendilerinde asla hain-lik bulunmaz.
3. Peygamberler son derece anlayl, akll ve kuvvetli gre, fevkalade bir zekaya sahip
bulunmulardr. Onlarda gaflet, yksek duy-gulardan, melekelerden mahrumiyet dnlemez.
4. Peygamberler masumdurlar, onlar son derece iffet ve ismet sahibidirler, onlar gizli, ikr her
trl gnahlardan ve kendi tabiatnn diliini gsterecek baya hallerden tamamen beridirler.
5. Peygamberler emrolunduklar eriat hkmlerini mmetlerine olduu gibi bildirmilerdir. eriat
hkmlerinden herhangi birini sakla-m veya unutmu olmalar asla dnlemez. yle bir ey
peygamber-lik anna yakmaz, onlarn peygamber gnderilmelerindeki hikmete, ilahi iradeye uygun
dmez.
Ksacas, btn Peygamberler, u yazdmz be vasfa tamamen sahip bulunmulardr. nk bu
yksek, iyi zelliklere sahip olmayan kimseler, milletleri aydnlatacak, onlara rehber olacak bir durumda
bu-lunmu olamazlar. Artk btn Peygamberleri bu ekilde bilip tasdik etmek bizim iin yaplmas
gerekli bir vazifedir.
37- Peygamberlerin insanlar irat ve slah iin Hak Tel tara-fndan memur edilmi olduklar
gzelce dnlnce, onlara iman etme-nin lzumu, ehemmiyeti kendiliinden anlalm olur.
Gerekten Peygamberlere iman etmek, onlarn pek yksek vasf-larn, tabiatlarn bilip tasdik
etmek, yceltmeye, saygya komak bizim iin en kat'i boynumuzun bir borcudur.
Peygamberlere iman etmeyen bir kimse, ALLAH Tel'ya da iman etmemi olur. nk Hak
Tel'ya kabul edecei ekilde iman etmenin yolunu insanlara bildiren ancak peygamberlerdir. Kendi
naiz akllarn bu hususta rehber edinmek isteyenler, Hakk'a eremezler, dalalet (sapk-lk)ta kalrlar.
ALLAH Tel'nn peygamberlere iman edilmesi hakkn-daki emirlerine de aykr hareket etmi
olacaklar iin, bu bakmdan da hidayetten mahrum kalm olurlar.
Hatta Peygamberlerden yalnz birine iman etmemek, hepsini inkr etmek gibidir ki, insan
imandan mahrum brakr. Bilhassa ALLAH'-mzn en son ve en byk Peygamberi olan Hz.
Muhammed (S.A.V)in tarihi hayat, gn gibi parlak bir srette ve btn milletlerce bugn ma-lum
bulunmaktadr. Artk bugn hibir millet din hususundaki cehale-tinden dolay mazur saylamaz. Bugn
her millet iin en birinci vazifedir ki, o byk Peygamberin dinini kabul etsin, Onun peygamberliini,
yksekliini tasdik ederek gsterdii doru yola gitsin. Bu vazife, ne zaman hakkyla ifa edilirse insanlk
alemi de o zaman kurtulur, o zaman hakiki bir medeniyete, bitmez tkenmez bir saadete erimi olur:

"Muhakkak ki yeryz, ona salih kullarm varis olacaktr." 1 Fihriste dn
PEYGAMBERLERE OLAN HTYA
38- Malumdur ki ALLAH Tel, kendisinin mukaddes varln, birliini bilmeleri iin ve
kendisine ibadet ve itaatte bulunmalar iin in-sanlar yaratm, onlar dier birok yaratlmlar arasnda
akl ile, fikir ile sekin klmtr. Bunun iin bir insan kendi akln, fikrini gzel kul-land takdirde,
kendisini yaratan, kendisine dnme kabiliyetini veren bir yaratcnn varln sezer, kendisinin ve
kendi evresini kaplam olan varlklarn yle gelii gzel kendiliklerinden var olmam olduunu anlar,
bu sebeple kendisinde bir uluhiyet dncesi uyanr, bir muazzam yaratcnn eseri olduuna
hkmedebilir.
1
Enbiya sresi: 105
Fakat o byk yaratcy anna layk bir ekilde bilemez, onun rzasna uygun olan ibadetlerin
nelerden ibaret olacan kestiremez, kendi yaratlndaki hikmetin neden ibaret bulunduunu
anlayamaz, insanlarn birbirine kar olan haklarn, vazifelerini layk ile tayin ede-mez. Nihayet
yaratlna aykr yrr de haberi olmaz, vahette cehalet-te kalr da farkna varamaz, ebedi saadetten
mahrum olur da bunu evvelce anlayp yrei szlamaz.
Nitekim Peygamberlerin varlndan haberleri olmayan veya Pey-gamberlerin bildirdikleri
hakikatleri bozup deitiren birok milletler, saptm insanla yakmayacak bir duruma gelmi,
aralarnda her trl vahicesine haller tremi, insanlara, aalara, talara tapnp durmakta
bulunmulardr.
te insanlar bu gibi irkin, korkun hallerden kurtarmak, insanla-ra dini ve dnyevi vazifelerini
retmek, kendilerine uyanlar dnyada da ahirette de selmete, saadete erdirmek iin birer ilahi rehber
olan pey-gamberlere ihtiya vardr.
Bu sebeple ALLAH Tel kendi fazl ve keremiyle insanlara Peygamberler gndermi ve bu
ekilde insanlar hakknda "Hccet-i ila-hiyesi = ALLAH'n gndermi olduu delili" tamam olmu, artk
kimse-nin "Ne yapaym! ALLAH' bilemedim. ALLAH'a dair bilgi edine-medim!" demeye imkan
kalmamtr.
39- Peygamberlerin en by ve en sonu -evvelce de syledii-miz gibi- bizim Peygamberimiz
Hz. Muhammed (S.A.V)dir.
Evet Hz. Muhammed (S.A.V) btn yeryzndeki milletlerin kyamete kadar en son
peygamberidir. Onun yaym olduu din, btn insanlara aittir, onun bildirdii slam dini, en umumi,
yaratla en uygun ve her zaman iin hikmet ve maslahata uygun, ebedi bir dindir. O Mbarek
Peygamberin kitab, O'nun btn talimatlar hibir deiiklie uramakszn kyamete kadar
korunmutur.
Ksacas, insanlk, teden beri peygamberlere muhta bulunmu-tur. Peygamberlere uymakszn
Hakk bilip Hakka ereceini iddia eden bir gafile soralm ki: Eer peygamberlerin varlklarndan
habersiz bulu-nan bir muhitte yetimi olsa idi, kendisinde ulhiyet fikri hakkyla parlayabilecek mi idi?
Dini ve dnyevi vazifelerini takdir ve tayin edebi-lecek mi idi? Kendi vicdannda yksek hakikatlere
kar bir cazibe bulu-nabilecek mi idi ?
Zavall adam! Kendi ruhunda snk snk parldamaya balayan baz ulvi fikirlerin kendisine
nereden geldiini hi dnmemektedir. En basit fenlerde, en kolay ilerde bile stada, rehbere muhta
olan biare insanlar, nasl olur da ilahi bir ilimde, en mhim bir mevzuda, gayb ale-mine ait hakikatlerde
bir rehbere ihtiyatan kendilerini beri grebilirler?
Dorusu budur ki peygamberlere olan lzumu, ihtiyac hibir haki-ki mtefekkir inkr edemez:

...
" Hibir millet yoktur ki, kendilerine mutlaka bir peygamber gelip gemi olmasn." 1
Fihriste dn
SEMAV KTAPLARA MAN
40- ALLAH Tel Hazretleri, insanlara yine insanlardan peygam-berler gndermi olduu gibi, bu
peygamberlerden bir ksm vastasyla da insanlara kendi iradelerini, emirlerini, yasaklarn, hikmetlerini
birer kitap ile bildirmitir.
Bu kitaplarn bir ksmna Suhuf denir ki bir ka sahifelik kitap-lardr. Drd de byk
kitaplardr. yle ki: On sahife Hz.Adem'e, elli sahife Hz.it'e, otuz sahife Hz.dris'e, on sahife
Hz.brahim'e verilmi olduu rivayet olunmaktadr. Byk kitaplara gelince, bunlarn tarihe birincisi,
Hz.Musa'ya verilmi olan Tevrat'tr. kincisi Hz.Davud'a ve-rilen Zebur'dur, ncs, Hz.sa'ya
verilmi olan ncil'dir, drdncs de bizim Peygamberimize verilmi olan Kur'an- Kerimdir.
Bu kitaplar ALLAH Tel peygamberlerine vahy etmitir. Yani, bunlar ya Cibril-i Emin adndaki
melek vastasyla bildirmi veya baka bir ekilde ilham ve ihsan buyurmutur. Bu kitaplara Ktb-i
lahiyye = lah Kitaplar denildii gibi, sahip olduklar ykseklikten dolay K-tb-i Semaviyye =
Semav Kitaplar ve Cibril-i Emin vastasyla indiril-mi olduklar iin de Ktb-i Mnzele =
ndirilmi Kitaplar ad verilir.
1
Fatr sresi: 24
41- ALLAH Tel'nn btn kitaplarna iman etmek bizim iin farzdr. Biz bugn baka milletlerin
ellerinde bulunan ve semavi olduklar iddia edilen kitaplarn birer ilahi kitap olduuna deil, tayin
etmeksizin semavi kitaplarn peygamberlere ihsan buyurulmu olduuna iman ederiz. Ve yalnz Kur'an-
Kerim'in zamanmza kadar tamamen muhafaza edilmi ilahi bir kitap olduunu ve btn semavi kitaplarn
esaslarn daha mkemmel bir halde kendisinde bulundurduunu bilip inanrz.
Btn semavi kitaplar, insanlar iin birer rahmet, birer mukaddes rehber bulunmutur. Bu sebeple
bunlarn hepsine iman ile mkellefiz. Bu kitaplardan herhangi birisini inkr, hepsini inkr demektir.
Hakiki bir mmin odur ki, ALLAH Tel'nn btn kitaplarna inanr ve Hak Te-l'nn insanlara son
kitab olan Kur'an- Azm'e sarlr, onun hkm-lerine riayet etmeye alr.
42- Bugn semavi kitaplar, yeryznde tamamen mevcut deildir. Aradan asrlar gemi, birok
milletler tarihe karm olduundan bu kitaplardan bir ou bsbtn kaybolmu, bir ksm da pek ok
deitir-melere uratlp aradan kalkm, yerlerini bir takm tarihi kitaplar tutmutur.
Mesela bugn elde bulunan Tevrat, Zebur, ncil nshalarndan hi-biri ALLAH Tel'nn Musa,
Davud, sa Aleyhimsselam'a vermi oldu-u kitaplarn ayns deildir. Ancak Kur'an- Kerim'dir ki,
aslnn ayns olmas bakmndan tamamen muhafaza edilmi bulunmaktadr. Bir keli-mesi bile
deiiklie uramamtr.
43- Kur'an- Kerim'in btn ayetleri, daha balangcnda bizzat Hz. Peygamber tarafndan
ezberlenmi olduu gibi, birok Sahabe-i Kiram tarafndan da ezberlenmi, yazlm idi. Rasulullah
(S.A.V)in ahirete g etmesini mteakip Hz. Ebu Bekir tarafndan btn Ashab- Kiram'n huzurunda bu
ilahi kitabn bir nshas yazdrlarak muhafaza edilmi, Hz.Osman'n hilafeti zamannda da bu nshadan
birok nshalar yazd-rlarak byk slam merkezlerine birer nsha gnderilmi, bunlardan her birine
"Mushaf- erif" ad verilmitir. Daha sonra btn Mushaflar bunlara gre aynen yazla gelmitir.
Evet Her asrda yz binlerce Mushaf- erif yazlm, Kur'an- Kerim'i tamamen ezberleyen yz
binlerce hafzlar yetimitir ki, bu eref semavi kitaplar arasnda yalnz Kur'an- Mbin'e mahsustur. Bu
da hik-met gereidir. nk dier semavi kitaplar muayyen birer kavme, muay-yen birer zamana
mahsus olmak zere peygamberlere verilmiti. Kur'an- Kerim ise btn insanlk alemine ve btn
asrlara mahsus olmak zere Peygamberimiz'e verilmitir. Bu sebeple bu Kitab- Kerim'in ilahi koru-ma
altnda bulunmas, ALLAH' Tel'nn hikmeti gerei olmutur.
44- Kur'an- Kerim'in bir ayeti bile deiiklie uramayp tamamen muhafaza edilmi bir halde
bulunmas yle bir hakikattir ki, bunu bir takm insafl msterik (oryantalist)ler de tasdik etmektedirler.
Aksini iddia edenler var ise bunlar mslmanlk aleyhine propaganda yapan, siyasi gayeler takip eden bir
takm mteassp yabanclardan bakas deildir.
Bugn Kur'an- Azm'in her dilde birok tercmeleri vardr. Mese-la; Trke, Farsa, Hinte
tercmeleri olduu gibi Latince, Franszca, ngilizce, Almanca, Rusa, Felemenke, ince, Cava,
Bengal, Malay dillerinde de yazlm bir ok tercmeleri mevcuttur.
Ksacas, bugn Kur'an- Mbin'in yksek, ilahi hitabeleri, btn insanln kulaklarna arpp
durmaktadr. Btn insanl bir kardelik, bir selamet ve saadet dairesinde toplanmaya davet
etmektedir.
= O (Kur'an- Kerim) ancak alemler iin bir tten ibarettir." 1
Fihriste dn
SEMAV KTAPLARA OLAN HTYA
45- Varlklaryla beeriyet alemine eref vermi olan peygamber-ler, pek mhim olan
peygamberlik ve rasullk vazifesini yerine getire-bilmek iin kendilerine Hak Tel tarafndan talimat
verilmi olmas lazmdr. te bu ilahi talimatlar, peygamberlere semavi kitaplar vasta-syla verilmitir.
Semavi kitaplar Hak Tel'nn insanlar hakknda birer kutsi kanunudur. ALLAH Tel insanlara
haklarn, vazifelerini bu kanunlar vastasyla bildirmitir. Peygamberlerin dnyadaki hayatlar geicidir.
Onlarn mmetlerine bildirdikleri ilahi hkmlerin devam ancak bu kitaplar sayesinde mmkn
olabilmitir. Eer bu kitaplar olmasayd, insanlar kendi yaratllarndaki hikmetten, kendilerinin zerlerine
den vazifelerden, kendileri iin hazrlanm olan ahiret nimetlerinden habersiz kalrlard. Kendi
hayatlarn dzene koyacak ilahi dsturlardan mahrum bulunurlard. Bilhassa kutsi ayetleri okumak, onlarla
ibadet etmek, onlardan t almak, onlar ile hakikati anlayp bir takm bo, manasz grlerden kurtulmak
erefinden, bahtiyarlndan uzak kalm olurlard.
1
Kalem suresi: 52
te semavi kitaplara, bu gibi yksek gayelerden, hikmetlerden dolay insanlk aleminin pek fazla
ihtiyac bulunmu ve bu ihtiyac karlamak iin bu mbarek kitaplar insanlara ihsan buyrulmutur.
Fihriste dn
KUR'AN-I KERM'N NASIL LAH BR KTAP OLDUU
46- Kur'an- Kerim, yukarda da sylediimiz gibi ALLAH Te-l'nn yeryzne eref veren en
son ve en mukaddes bir kitabdr. Bu yle bir kitaptr ki, insanlar ancak bunun gsterdii yola gittikleri
tak-dirde hakka ererler, saadete kavuurlar, aralarnda her trl sosyal, ahlak temizlik, ykselme
parlamaya balar ve umumi bir kardelik, bir dostluk, bir dayanma oluur.
Kur'an- Kerim bir kitaptr ki, onun manas da, nazm da ALLAH Tel'dandr.
Hak Tel'nn vahyi iledir. Vahye vasta olan Cibril-i Emin'in Pey-gamberimize gelip
bildirmesiyledir. Bu sebeple Ku r'an- Azim'in manas ile amel edilir. O, mslmanlar n bir ebed
kan unudur. Mbarek nazm da bir ibadet olmak zere okunur, kendisi ile bereketlenilir ve
Kur'an' n manas ancak bu ilah nazm sayesinde hakkyla anlalabilir, ruhlara tesir eder, bununla
Hak'k n rzas kazanlr.
47- Kur'an- Mbin hibir kitaba benzemez, bunun mnasn hibir kimse deitiremez, nazmnn
yerine de baka bir lfz konulamaz ve hibir tercme Kur'an hkmn alamaz.
Kur'an - Azim ebed bir mucizedir, bunun fesahatna, belgatna son yoktur. Hibir lim, hibir
edip bunun benzerini yazamaz, hatta en ksa bir sresinin bir mislini meydana getiremez.
Kur'an- Kerim, bu hususta asrlardan beri btn leme meydan okumaktadr. Fakat kendi
fesahatlerine, belaatlarna gvenen nice kud-retli limler, edipler onun byle bir ksa suresinin
benzerini yapmaktan bile ciz kalmlar, aciz olduklarn itiraf da etmilerdir. Bu da Kur'an' n bir
mucize bir ilah kitap olduuna ebed bir delildir.
48- Kur'an- Hakm'in ruhlar zerindeki tesirine gelince, bunda hi son yoktur. Kur'an'n
yetlerini gzelce anlayarak okuyup dinleyen te-miz kalpli bir insan kendinden geer, dimanda nice
yksek duygular uyan r, ruhu maneviyat lemine ykselir, gzlerinden manev bir zevkin tesri ile
berrak yalar serpilmeye balar.
Bir bahar mevsiminde yaan faydal yamurlar ve alan parlak bir gnein klar, kurumaya
mahkm bulun mayan otlar, aalar, iekler zerinde ne gibi tesirler yaparsa, Kur'an- Kerim'in
lahi hitabeleri de uyank ruhlar zerinde onlardan bin kat daha gzel tesirler yapar, gnl-lere yeni bir
hayat, yeni bir ferahlk verir. Ksacas insan dnyasndan da, ahiretinden de haber dar eder, ebed
bir varla, bir saadete kavuturur:

"Biz Kur'an- Kerim'den yle bir ey indiriyoruz ki o, mminler iin ifa ve rahmettir. 1
Fihriste dn
KUR'AN-I MBN'N HTVA ETT HAKKATLER
49- Kur'an'n insanlara bildirdii emirler ve tavsiye ettii hikmet-ler, hakikatler pek oktur. Bunlar
balca itikada, ibadete, muamelelere, ahlaka, kinattaki emsalsiz aheserlere, bir takm ibret alnacak
vakalara ve dier hususlara aittir. Bunlar u ekilde zetleyebiliriz :
1. Kur'an- Mbin, insanlara Hak Tel'nn varln, birliini, b-ykln, hikmet ve kutsiyetini
bildirir. yle bir ekilde ki, onun ya-nnda felsefecilerin en parlak szleri pek snk kalr.
2. Kur'an- Hakm, insanlar ilme, irfana, tefekkre davet eder, in-sanlar gaflet iinde
yaamaktan men eder, insanlara Hak Tel'nn hik-metine, kudretine ahidlik eden emsalsiz aheserlere
bakmalarn emir ve tavsiye buyurur.
3. Kur'an- Azm, insanlara gnderilmi olan peygamberlerin bir ksmna dir malmat verir.
Onlarn yksek vazifelerini nasl baar-dklarn ve bu vazifeler urunda ne kadar fedakrlkta bulunmu
olduk-larn bildirir, btn insanlarn Hteml-Enbiya (Peygamber Efendimiz) Hazretlerine tabi
olmalarn emreder.
4. Kur'an- Mbin, gemi mmetlere ait en ibretli hdiseleri, tari-h vakalar bildirir, insanlar
ibret almaya davet eder. Gnahkr kavim-lerin pek korkun kibetlerini haber verir.
1
sra suresi: 82
5. Kur'an- Kerim, insanlara daima uyank bir ruha sahip olup Hak'tan gafil olmamalarn emreder,
nefislerinin arzu ve isteklerine uya-rak din yaantdan, faziletten mahrum kalmamalarn tavsiye eder,
mad-d menfaatlere, dnyev lezzetlere dalp da manev zevklerden, ahiret nimetlerinden mahrum
kalmann ne byk bir felket olacan bildirir.
6. Kur'an- Mbn, mslmanlara dinlerinde sebat dayankllk gstermelerini ve daima hakk
mdafaa etmelerini tavsiye eder, dman-larna kar daima kuvvetli bulunmalarn, her trl mdafaa
vastalarn hazrlamaya almalarn ihtar eder. Gerektiinde cihad meydanlarna atlmalarn,
yurtlarn, madd ve manev varlklarn can ile, mal ile ko-rumaya gayret etmelerini emreder.
7. Kur'an- Hakm; meden, sosyal hayatn bir intizam, bir skn iinde devam edebilmesi iin
lzm gelen esaslar, hkmleri bildirir. nsanlardan bir takm haklara, vazifelere riayet etmelerini ister.
8. Kur'an- Azm, gerek fertlerin ve gerek cemiyetlerin selmetleri iin insanlara adalet, istikamet,
tevazu, sevgi, efkat, ihsan, af etmek, edebe riayet, eitlie riyet gibi yksek hasletleri tavsiye eder.
nsanlar zulmden, hyanetten, kibirden, cimrilikten, intikam duygularndan, y-rek katlndan,
fuhiyat denilen kt gidilerden, akl, mal, shhat bo-zan ikilerden kat' surette men eder, yaplmas,
yiyilip iilmesi hell olup olmayan eyleri bildirir.
9. Kur'an- Hakm, ALLAH Tel'nn bu lemde koymu olduu tabiat ve yaratl kanunlarn
kimsenin deitiremeyeceini anlatr. Her-kesin bu kanunlara gre hareketini tanzim etmesi lzm
geleceine iaret eder. nsanlara kendi almalarnn neticesinden baka bir ey elde edeme-yeceklerini
hatrlatr, insanlar almaya, gayret ve faaliyete tevik eder.
10. Kur'an- Mbin, Hak Tel'n n "yapnz, yapmaynz" diye vuku bulan emirlerini,
yasaklarn kabul eden ve gereince hareket eden iman sahipleri iin takdir edilmi olan dnyev, uhrev
muvaffakiyetleri, nimetleri mjdeler, imans z vicdanlar iin de hazrlanm bulunan kt kibetleri,
cehennem azaplarn ihtar eder, btn bu yce beyanlar ile insanlar yaratllarndaki yksek gayeden
haberdar ederek o gayeye sevk etmek ister.
Ksacas, Kur'an- Mu'ciz beyan, daha byle nice hikmetleri, haki-katlar kendisinde
bulundurmaktadr, insanlk lemi ne kadar ykselirse ykselsin hibir vakit, Kur'an'n yce
talimatlarndan ihtiyasz kalamaz. Bu talimatlara muhalif eyler ise haddi zatnda ykselme deil, bir
alalmadr:

"Elif, Lm, Mim. O kitap (Kur'an- Kerim), O (nun ALLAH tara-fndan gnderilmi olduunda ve
ihtiva ettii hkmlerin doruluu)nda asla en ufak bir phe yoktur. O takva sahibi kimseler iin bir
hidayettir." 1
Fihriste dn
MELEKLERE MAN
50- Melekler, ruh gibi latif, nuran, mahiyetleri ALLAH Tel'ca malm, yaratlm bir ksm
kuvvetli varlklardr. Meleklerin bir ksm daima ibadetle, zikir ve tefekkr ile megul olur. Bir ksm da
yerde, gklerde bir hayli vazifeler ile megul bulunur.
Melekler, yemekten, imekten, evlenmekten, doup dourmaktan beridirler. Muhtelif ekillere
girebilirler. Hak Tel'nn e mirlerine asla isyan etmezler, vazifelerini emrolunduklar ekilde yaparlar,
kyamete kadar bir kutsiyet iinde yaar, manev bir zevk ile vakit geirirler.
51- Biz, meleklerin varlna iman etmekle mkellefiz. Onlarn varl haddi zatnda mmkndr.
Gerekten var olduklar ise btn peygamberler ve semav kitaplar tarafndan bildirilmitir. Artk melek-
leri inkr etmek, peygamberleri, kitaplar inkr demek olacandan asla caiz olamaz. Bundan dolaydr ki
meleklerin varlna teden beri btn milletler iman ede gelmilerdir. Bu sebeple meleklere iman etmek
bizim dinimizce de bir esastr.
52- Evet... Meleklerin varln btn peygamberler ve btn ilahi kitaplar haber vermilerdir. Bu
alemde bizim bildiimiz bilmediimiz, nice binlerce gizli, aikar yaratlm varlklar vardr. Var
olduklar bugn kefedilmi veya henz kefedilmemi nice binlerce kuvvetler mevcut-tur. Hatta cin
denilen akl ve uura sahip, gzlerden gizli bir takm ya-ratklarn varln da bize peygamberler ve
kitaplar haber vermilerdir ki, bunlarn bir takm mmin, bir takm da kfirdir.
1
Bakara sresi:1
Akla, uura, kuvvet ve kudrete sahip varlklarn yalnz insanlardan ibaret olduunu iddia etmek,
kinat n geniliini, bu kinat yaratann kudret ve azametini gzelce dnmemekten ileri gelir.
Herhangi birey, srf grlmediinden dolay inkr edilemez. Nitekim kendi ruhumuzu, kendi
vicdanmz gremediimiz halde bunlar inkr edemeyiz.
Bu kinatn byklne gre zerre mesabesinde bulunan yery-znde cinsleri, nevileri
saylamayacak kadar ok olan canl varlklar yaamakta iken, baka alemlerde, baka nuran
gezegenlerde akl ve uura sahip, mahiyetleri bizim mahiyetimize muhalif bir takm yaratl-m
varlklarn bulunmad nasl iddia edilebilir.
Fihriste dn
MELEKLERN VARLIINDAK HKMET
53- Meleklerin varlndaki hikmeti ancak ALLAH Tel tamamen bilir. Biz u kadar biliriz ki,
Hak Tel, kudretine, hikmetine son olmayan bir yaratcdr, nice binlerce alem yaratmtr, kendi
varln bilip kendisine ibadet ve itaatta bulunmak iin cinleri, insanlar yaratt gibi melekleri de
yaratmtr ve bunlar da bu alemde bir takm vazifeler ile vazifeli klmtr. T ki bu lem, gzel bir
nizam zere devam etsin, her zerrede ALLAH' Tel'nn bykl gze arpsn, her hadise o byk
yaratcnn varlna, hikmetine ahit bulunsun ve insan kendisi-nin daima yce, gizli kuvvetler
tarafndan gz altnda bulunduunu d-nerek uyank bir halde yaasn.
54- Cebrail, Mikil, Azrail, srafil adnda drt melek vardr ki, bunlar meleklerin en
byklerindendir. Bunlarn yanlarnda bir ok me-lekler daha vardr. Cebrail (Cibril) Aleyhisselm,
Cenab Hakk'n kitap-larn peygamberlere getirip tebli etmee memur bulunmutur. Mikil
Aleyhisselm, bu lemde bir ksm hadiselerin; mesel rzgrlarn, ya-murlarn, ekinlerin ve benzeri
hususlarn meydana gelmesine memurdur. Azrail Aleyhisselm, insanlarn lecekleri zaman ruhlarn
almaya me-murdur, srafil Aleyhisselm da kyamet gnnn meydana gelmesi ve btn insanlarn
ldkten sonra tekrar dirilmeleri hususlarna memur bulunmutur. Bunlarn kendilerine mahsus kim bilir
daha nice yksek vazifeleri de vardr.
"Hafaza", "Kiramen ktibin" denilen melekler de vardr ki, bun-lardan her insann yannda iki
melek bulunur. Biri, o insann gzel amel-lerini, dieri de irkin amellerini yazar, o insann amel
defterini mey-dana getirirler.
te hereyi muhakkak bir hikmete bal yaratm olan ALLAH Tel Hazretleri, melekleri de bu
gibi vazifeleri grmek ve kendisinin adaletini ve kinattaki hkimiyet ve mabudiyetini tecelli ettirmek,
belirt-mek gibi bir ok hikmetlerden dolay yaratmtr.

= Gerekten Rabbin hakkyla yaratc ve hereyi hakkyla bilicidir. 1
Fihriste dn
AHRETE MAN
55- Ahiret, bu dnyadan sonraki sonsuz lemdir. yle ki: ALLAH Tel, iinde yaadmz bu
dnyay ve zerindeki btn varlklar geici bir zaman iin yaratmtr. Bir gn olacaktr ki, ne bu
dnyadan, ne de zerindeki yaratlm eylerden bir eser kalacak. Bilakis Hak Tel'nn takdir ettii o
gn gelince btn insanlar, btn canl cansz yaratklar yok olacaktr. Btn dalar talar, yerler gkler
par-alanacak, bu alem bambaka bir alem olacaktr. Bu bir kyamettir. Bundan sonra yine
ALLAH'mzn takdir buyurmu olduu gn gelince btn insanlar yeniden hayat bulacak, hepsi de
"Maher" denilen pek geni, dz bir sahada toplanacak, yeni bir hayat balayacaktr ki, bu da "umum
har"dir .
te bu yeni hayatn balayaca gnden itibaren bitmez, tkenmez bir halde devam edecek olan
leme de "Ahiret lemi" denir ki, buna inanmak da mslmanlkta bir esastr.
56- Ahiretin vaki olaca, Kur'an- Mbin'in yetleri ile, Pey-gamber Efendimizin hadisleri ile,
btn mmetin icma ile sabittir. Dier btn peygamberler de bu hakikati mmetlerine haber vermiler-
dir. Bu sebeple ahirete iman, pek byk bir vazifedir, btn dinlerce pek mhim bir iman esasdr.
Kudretinin sonu bulunmayan ALLAH Tel'ya gre ahiret haya-tn, gelecekteki lemi meydana
getirmek pek kolay bir eydir. Alemleri yoktan var eden, bilhassa insanlar bir ok kuvvetler ile yaratp
1
Hicr suresi: 86
kendi-lerine hayat veren muazzam yaratcmz iin bu lemleri, bu insanlar yok ettikten sonra tekrar
yaratmak zor bir ey midir? Bir eyi ilk olarak var eden daha sonra tekrar var edemez mi? Bunlar tekrar
var edemeyen zaten ALLAH olabilir mi? Hayr, hayr!... ALLAH Tel, O byk yaratcdr ki, nice bin
lemleri yoktan var etmitir, nice bin lemleri de yeniden yaratmaya kdirdir.
Bir kere astronomi ilmine bakalm. Bir uzayda, sonsuz bir bolukta dolap duran, vakit vakit
parlayan yz binlerce nur ve k lemini d-nelim. Artk phe yok ki, btn bu muhteem varlklar
yaratm olan ALLAH Tel, ahiret lemini de yaratmaya, meydana getirmeye kdirdir.
57- Elhamdlillah biz Mslmanlar; ahiret gnne, hiret hayatna, Cennet ile Cehennem'in u anda
mevcut olduuna da iman ederiz. Bu imandr ki, bizleri iyilie-gzellie gtrr, bizim ruhumuzu yksel-
tir, bizi saadete erdirir. Bu imandan mahrumiyet ise insan artr, sapkla drr, her trl fenala
srkler, dnyada da hirette de bedbaht eder.
Fihriste dn
KIYAMETN MAHYET VE ALAMETLER
58- Ahiret lemi balamadan evvel yukarda da iaret ettiimiz gibi btn insanlarn ve dnyann
bana bir kyamet kopacaktr. Bu kyametin kopmasn (Nefha-i ula = birinci frme) denilen bir hadise
meydana getirecektir.
yle ki, srafil aleyhisselm, Sr denilen ve mahiyeti ALLAH Teal'ca malm bulunan
korkun bir ses vastasna frecek, bundan kacak mthi bir ses ile btn fani hayat sahipleri yerlere
serilip lecek, her ey altst olacaktr.
59- Malmdur ki, arasra yer sarsntlar, su tufanlar, ya-nardalarn parlamas, yldrmlarn
dmesi, yerlerin kmesi gibi bir takm hdiseler sebebiyle yer yznde ne korkun, ne mthi felketler
meydana gelmektedir. Bunlardan her biri ALLAH Teal'nn kudretinin, azametinin bir nianesidir. te
yeryznde, gklerde bir umum kya-metin kopmas da nasl olaca bizce bilinmeyen pek korkun bir
frme, bir grlt sebebiyle olacaktr. Ve buna kim bilir, hatr ve hayale gel-meyen daha nice mthi
hdiseler de, facialar da yolda bulunacaktr. Btn lemlerdeki dzen, ancak ALLAH Teal'nn bir
eseridir. O'nun kudretinin bir almetidir. Hak Teal Hazretleri bu nizam ve intizam bir an iin olsun
ortadan herhangi bir sebeple kaldrnca btn varlklar derhal altst olur, ne genel yerekimi kuvvetinden,
ne de cisimler ara-sndaki mnasebet ve badan eser kalr, ne de bir yaratlmn yaa-yabilmesine imkn
bulunur.
te bu, bir umum kyamettir. Bunun kopaca zaman, ancak, ALLAH Tel bilir.
60- Kyametin alametlerine gelince, bunlar da "Erat- Saat = Kyamet Almetleri" denilen baz
yolsuz, garip, olaanst hadiselerdir ki, bunlarn meydana gelecei de Peygamber Efendimiz tarafndan
haber verilmitir. Balcalar unlardr:
l. Din hususunda bilgisizliin her tarafa yaylmas, sarholuk veren eylerin iilmesi, zina gibi
fuhiyatn oalmas, ldrme hdiselerinin artmas. Bunlar ilk almetlerdir; bunlara "Almat- Sura =
Kk Alametler" denir.
2. Bir duhan (duman)n belirmesi ki, mminleri nezleye tutulmu bir hale getirecek, kfirleri de
sarho gibi yapacaktr.
3. Deccal adnda bir ahsn treyip ilahlk dvasnda bulunmas, sonra ldrlmesi.
4. Ye'cc ve Mec'c adnda iki kabilenin yeryznde yaylarak bir mddet fesada almas.
5. Hz. sa'nn gkten inip bir mddet Peygamberimizin eriatyla amel etmesi.
6. "Dabbe-tl ard" adnda canl bir yaratn yerden karak in-sanlara kar baz szler sylemesi.
7. Yemen tarafndan dehetli bir atein ortaya kp etrafa yaylmas.
8. Douda, batda ve Arap yarmadasnda birer hasef vukuu, yani birer yer parasnn batmas.
9. Gnein geici olarak bat tarafndan domas.
Bunlara da "Almat- Kbra = Byk Almetler" denilir.
Btn bu hdiseler, ALLAH Tel'nn kudretine gre asla imkansz saylamaz. inde yaadmz
lemdeki hadiselerin her biri aslnda aca-yip bir yaratl, bir kudret nianesi, bir harika numunesidir, artk
kyamet almetleri denilen bir ksm hdiseleri hangi mtefekkir insan imkansz grebilir?
Vaktiyle var olduklar asla kabul edilmeyen bir nice fevkalde ey-ler, vakit vakit meydana
kmyor mu? nsanlarn zeklar, sanatlar saye-sinde byle bir takm emsalsiz aheserler, acayip eyler
meydana geldii halde yaratcmzn byk kuvveti ile artk nelerin meydana gelebi-leceini
dnmelidir.

= Bu, ALLAH'a asla g deildir. 1
Fihriste dn
AHRETE AT HDSELER
61- Kyamet koptuktan bir mddet sonra da ALLAH Tel'nn emri ile "nefha-i saniye = ikinci bir
frme" vuku bulacak, bu frme zerine, btn insanlar yeniden hayat bularak yattklar, bulunduklar
yerlerden kalkacak, maher meydannda toplanacaklardr.
Bir insann bedeni yz binlerce paraya ayrlsa, her tarafa savrulsa, ryp bsbtn mahvolsa
yine bunlar ALLAH Tel'nn ilmnden, kudretinden hari kalm olamaz. Hak Tel bunlar diledii
zaman kudreti ile bir araya toplar, yeniden diriltir, diledii akbete kavuturur.
nsanlarn byle yeniden hayat bulmalarna "har-i ecsad" denir ki, ruhlarnn cesetlerine yeniden
girmesiyle meydana gelecektir.
62- Malmdur ki ruhlar, Cenab- Hakk'n emri ile, fiili ile, yaratma-s ile meydana gelmitir.
Mahiyetleri insanlarca mehuldr, insan lnce ruhu geici olarak baka bir leme gider. Orada ameline
gre ya rahat yaar veya azap grr. O leme "Alem-i berzah" denir ki, dnya ile ahi-retten baka bir
lemdir. Yaayla lm arasnda uyku lemi naslsa, dnya ile ahiret arasnda berzah lemi de o gibi bir
varlktr. Bunun mahiyetini ancak ALLAH Tel bilir.
te ruhlar, lmden, ebed surette yok olmaktan kurtulmu olduk-lar iin, ahiret balaynca her
ruh, ALLAH'n kudreti ile oluacak olan kendi sahibinin bedenine tekrar dner, onunla birleir, birlikte
mahere gider ki, bu aslnda bedenen ve ruhen hairden baka deildir.
63- Maherde her mkellef insan, sual ve cevaba tabi olacak, amel defteri kendisine verilecek,
dnyadaki amelleri mizana vurulacak, m-minlerin bir ksm peygamberlerin ve dier byk zatlarn
efaatlerine nail olacak, her kii "Srat" denilen kprden gemek mecburiyetinde kalacak, insanlarn bir
ksm srattan geerek Cennete girecek, bir ksm da bundan geemeyip Cehenneme decektir. yle ki:
1. Sual ve cevap, ahiret gnnde ALLAH Tel tarafndan mkel-lef olan varlklarn sorguya
ekilmesidir. Maherde byk bir adalet mahkemesi kurulacak, herkesten dnyadaki yaptklar sorulacak,
ona gre hakknda karar verilecektir.
Hatta insan lnce kabrinde de "Mnker-Nekir" denilen melekler tarafndan sorguya ekilecek,
"Rabbin kimdir? Peygamberin kimdir? Dinin nedir? Kblen neresidir?" diye sual olunacaktr ki, buna
"sual-i kabir" denir.
2. Amel defteri, her insann dnyada iyi ve kt btn iledikleri yazlm olan defteridir. Melekler
tarafndan yazlm olan bu defter, ahi-rette sahibine verilecek, "Al kitabn oku!" denilecek, hibir ey
gizli kalmayacaktr.
3. Mizan, maherde herkesin amellerini tartmaya mahsus bir adalet lsdr ki, bununla amellerin
iyi ve kt miktar anlalm olur.
4. Srat, Cehennemin zerine kurulmu, zerinden geilmesi pek zor bulunan bir kprdr ki,
bunun zerinden ALLAH Tel'nn muhte-rem kullar pek kolaylkla, hatta bir ksm birer "berk-i htif"
gz ka-matrc imek gibi geip Cennete gireceklerdir. Kfirler ile affa nail olmayan bir ksm
mminler de geemeyip Cehenneme deceklerdir.
5. Cennet, hatr ve hayale gelmeyen madd ve manev nimetleri bu-lunduran, yok olmaktan ber, u
an mevcut ve sekiz tabakaya ayrlm bir mkfat lemidir ki, bulunduu yeri ancak ALLAH Tel bilir.
1
brahim suresi: 20
Mminler, Cennette pek byk nimetlere ereceklerdir, bilhassa ALLAH Tel'y mekndan,
zamandan mnezzeh ve an ulhiyetine l-yk bir ekilde vakit vakit grmek erefine nail olacaklardr ki,
buna "R'yetullah" denir. man sahipleri bu nimete nail olduka cennetin dier btn nimetlerini,
zevklerini unutacaklar, en byk, en yce, en ru-han bir zevke dalacaklardr. Artk bunun stnde bir
nimet dnlemez.
6. Cehennem, btn kfirler ile baz gnahkr mminler iin ya-ratlm, yedi derekeye, aa
tabakaya blnm bir azap kaynadr. Burada kfirler ebed surette kalarak azap greceklerdir..
Gnahkr mminler ise bir mddet azap grdkten sonra affolunarak cennete konu-lacaklardr.
Cehennemin bulunduu yeri de ancak ALLAH' Tel bilir.
7. Kevser Havuzu, Maher gn ALLAH' Tel tarafndan peygamberimize ihsan buyurulacak
olan gayet byk bir havuzdur ki, bunun pek tatl, berrak suyundan mminler iecek, maherin dehe-
tinden ileri gelen hararetlerini gidereceklerdir.
8. efaat, ahiret gn bir ksm gnahkr mminlerin affedilmeleri ve itaatli mminlerin de yksek
mertebelere ermeleri iin peygambe-rimizin ve dier byk zatlarn ALLAH' Tel'dan dua ve af
dileinde bulunmalardr.
Ahirette btn insanlara ait muhakeme ve muhasebenin bir an ev-vel yaplmas iin en byk
efaatte bulunacak zat, bizim Peygamber Efendimizdir. Onun bu efaatine "efaati uzma = En byk
efaat" denir. Ve onun bylece nail olduu yksek makama, imtiyaza da "Makam- Mahmud" denir.
Btn bu saydmz eylerin hakikatini, tafsiltn olduu gibi, tamamyla bilmek ancak ALLAH'
Tel'ya mahsustur. Bunlarn varlk-lar, var olabilmeleri ALLAH' Tel'nn kudretini, hikmetini
dnp sezebilen kimseler iin asla imkansz, uzak grlemez. Elhamdlillah biz bunlarn hepsine
inanp itikat etmi bulunmaktayz.

"ALLAH' Tel herey zerine hakkyla g ve iktidar sahibidir." 1
Fihriste dn
AHRETN VARLIINDA VE EBED OLMASINDAK HKMET
64- Malmdur ki, ALLAH' Tel Hazretleri ezeldir, ebeddir, kudreti de sonsuzdur ve her fiilinde
bir nice hikmetler vardr, onun yara-tclk sfat her zaman tecelli edecektir, onun yaratt ve yarataca
varlklarn bir ksm devam edip duracaktr, kim bilir bu iinde bulun-duumuz lemi ne kadar asrlardan
nce yaratmtr, sonra da bu lemde bir takm ibadetler ile, vazifeler ile mkellef olmak zere insanlar
sekin bir snf olarak yaratmtr.
Btn bu insanlar ve dier bir nice yaratlm eyler, bo yere mi yaratlmtr? Geici bir zaman
iin yaayp da, sonra bsbtn mah-volsunlar diye mi bu kadar mkemmel surette meydana
getirilmilerdir? Hayr hayr! Byle bir iddiaya insann vicdan isyan eder, buna her zerrede grlen
hikmet eseri kar kar.
65- phe yok ki, insanlar bu dnyaya bir imtihan iin getirilmitir, bu lemdeki gzel veya irkin
amellerin neticelerine baka bir lemde ebed surette kavumak iin yaratlmtr. Bu dnyada herkes,
yapt ilerin mkfatn veya cezasn yeter derecede grmemektedir. Nice s-lih, muhterem insanlar,
madur bir halde yaarlar. Nice sapk, azgn kim-seler de refah iinde yaayarak kt yrylerinin
cezasn grmezler.
Bu sebeple ilahi adaletin kemaliyle tecelli edecei bir lem lzm-dr ki, herkes orada amellerinin
tam karlna kavusun ve ALLAH' Tel'nn yaratclk sfat kendisini daima gstersin.
66- unu da dnmelidir ki, bu dnyada insanlar ve dier mkel-lef yaratlm varlklar iki ksma
ayrlmtr. Bir ksm zerine den vazifeleri yerine getirmekte, ALLAH' Tel'nn varlna yok olmaz
bir inanla sarlm bulunmaktadr. Bu sebeple bunlarn mkfatlar da ahiret hayatnda ebed olacaktr.
Dier bir ksm ise vazifelerini suistimal etmi, yaratcsn unut-mu, kendi hevesine tapnmakta
bulunmu, gittii dallet (sapklk) yolunun doruluuna daimi bir kanaatle gnl balam, milyarlarca
1
Kehf suresi: 45
sene yaayacak olsa, kendi inancn, kendi inkrn terk etmemek azminde bulunmutur. Bu sebeple
bunlarn cezalar da kendi kanaatleri gibi daim olacak, bunlar ahirette ebed bir azaba tutulacaklardr.
unu da ilve edelim ki, ALLAH' Tel'nn katnda gzel iman, o kadar byk, makbul bir eydir
ki, onun karl ilhi bir ltuf olarak ebed bir mkfattr. Hakk inkr, batla tapnmak da o kadar byk
bir cinayettir ki, bunun karl da daim bir azaptan baka deildir.

= man ve Salih amel sahi-bi kimseler muhakkak
naim cennetinde, iman ve salih amel sahibi olmayan kimseler ise muhakkak cehennemdedirler. 1
Fihriste dn
KAZA VE KADERE MAN
67- Malmdur ki, ALLAH' Tel'dan baka yaratc yoktur. Bu kinatta her ne meydana gelirse
mutlaka Hak Tel'nn bilmesiyle, dile-mesiyle, yaratmas ile meydana gelir. Bu sebeple herhangi
bireyin mu-ayyen bir ekilde meydana gelmesini Cenab- Hakkn ezelde dilemi olmasna "Kader"
denir. Ve Hak Tel'nn bylece dilemi olduu her-hangi bireyi zaman gelince meydana getirmesine de
"Kaza" denilir.
Mesel, herhangi bir insann filn gnde yaratlmasn Hak Te-l'nn ezelde dilemi olmas, bir
kaderdir. O insann bu takdir edilmi gnde meydana getirilmesi de bir kazadr, bir yaratma ve icattr.
Bununla beraber bu kaza tabiri; takdir, hkm mnasna da gelir.
68- Kaza ile kadere imn da mslmanlarca byk bir esastr. Bunlara inanmak, ALLAH Tel'ya
imann gereidir. Hak Tel'nn var-ln, birliini bilen, O'nun kinatta tek bana hkim olduuna
inanan bir insan iin kazaya, kadere iman etmemek mmkn olamaz. Hangi mmkn bir eydir ki,
ALLAH Tel takdir ettii halde meydana gelme-sin? Ve hangi bir eydir ki, Hak Tel dilemedii halde
meydana gelebilsin?
Bu sebeple biz ALLAH'mzn kazasna, kaderine de inanrz. Ve bu kaza ve kadere raz oluruz. Bu
bizim bir iman borcumuzdur. Fakat kendi irademizin, kendi kazancmzn neticesi olmak zere Cenab-
Hakkn yaratp meydana getirdii baz eyler vardr ki, bunlar ALLAH'-mzn rzasna muhalif olduu
iin bizim bunlara raz olmamz lzm ve caz olamaz. Bunlara Makzi 2 denir.
Mesel; bir insan bir gnah ilemek ister. radesini, kudretini o gnah tarafna sarfeder. ALLAH
Tel da dilerse bu gnah o insann arzusuna gre meydana getirir. te bu gnah, Hak Tel'nn rzasna
muhalif olduundan buna raz olamayz. Bunun iindir ki, "kazaya rza, makziye rzay icab etmez" denir.
69- Kaza ve kadere imann faydasna gelince: phe yok ki, insan bu iman sayesinde ALLAH'n
yaratcln, hkimiyetini tanm olur. Bu sayede ruhu kuvvet bulur, seciyesi ykselir, hayata byk bir
metanetle atlr, muvaffakiyetten muvaffakiyete erer. nk ALLAH Tel'nn kaza ve kaderine raz olan
bir insan, hibir eyden ylmaz, sebeplere sarlmay da kaza ve kader gerei olarak bilir. Bir ite bir
muvaffakiyetsizlie urayacak olsa, Bunda da kim bilir, Hakkn ne gibi gizli hikmetleri vardr. diye
dnr. ALLAH'n kazasna raz olur. mitsizlie dmez, azmine geveklik getirmez, heyecana
kaplmaz, sknetli, huzurlu bir kalp ile hayat sahasndaki almasna devam eder durur.

= Ve her kim ALLAH' Tel'ya tevekkl ederse, O da

ona yeter." 3
Fihriste dn
KAZA VE KADER NSANLARIN MESULYETNE MAN DELDR
70- Kaza ve kader, insanlarn iradelerine, kudretlerine ve alp kazandklar eylerden mesul
olmalarna mani ve aykr deildir.
yle ki, ALLAH Tel, insanlara bir kudret, bir irade vermitir. Bir insan kendi kudretini, iradesini
bir ie sarfeder, buna "Kesb" denir. Hak Tel da dilerse o ii, o insann isteine gre yaratr. Bu da bir
kaza-dr, bir yaratmadr. Bu sebeple insann bu kesbi, kendi tercihi ile, kendi cz'i iradesi ile olduundan
1
nfitar suresi: 13-14
2
Kendi irade ve kazancmzn neticesi olmak zere Cenab- Hakkn yaratp var ettii baz eyler vardr ki bunlar
Allah'n rzasna muhalif olduundan bunlar yapmak caiz deildir.
3
Talak sresi:3
bunun mahiyetine gre mesul olmas lzm gelir. Yoksa: "Ne yapaym kader byle imi" diye kendisini
mesuliyetten kurtulmu sayamaz.
Bununla beraber bir insan, bir ii yapaca zaman kaderin nasl olduunu bilemez, kendi
dncesine, arzusuna gre hareket eder. Artk nasl ortaya kacan evvelce bilmedii bir kadere kendi
iini dayan-drarak kendisini bunun mesuliyetinden beri grmeye hakk olamaz.
71- Bir insann kendisini her trl kudretten, iradeden mahrum grmesi bir "Cebr (zorlama)
akidesi" dir ki, asla doru deildir. Bizim ilerimizden bir ksm, bizim irademize baldr. Mesel,
ellerimiz bazen bir stma sebebi ile titrer, bazen de bunlar kendimiz titretiriz. imdi bu iki titreyi
arasnda fark yok mudur? Elbette vardr. te birinci titreyi cebrdir, ikinci titreyi ise iradeye baldr.
Cebr iddiasnda bulunanlar, ok kere bu iddialarn kendileri bozar-lar. Mesel, bir kimse
kendilerine bir tokat vursa hemen kzar, karlk vermeye kalkrlar. Halbuki kendi iddialarna gre o
kimseyi mazur gr-meleri lzm gelirdi. nk onun bu tokad vurmas bu iddiya gre bir kader icabdr.
O kimse bu hususta mecburdur, mesuliyetten beridir. Bir de cebr iddisna kalkanlarn kendi
inanlarna gre gzel amellerinden dolay ALLAH Tel'dan bir mkafat beklememeleri lzm gelir.
Zira o ameller de bir kader neticesidir, onlar da yaratan ALLAH Tel'dr. K-t amellerinin
mes'uliyetini kabul etmedikleri halde iyi amellerinden m-kfat beklemeye ne haklar olabilir?
Bilakis insann kendisindeki kudrete, iradeye byk bir kymet verip her iini tek bana kendisinin
baardna, meydana getirdiine inanmas da "Kaderiye mezhebi" ne sapmaktr ki, bu da doru
deildir. Bu halde insan, kendisini bir eit yaratc sanm, ALLAH'mza mahsus olan bir sfat
taknmaya cret gstermi olur.
Ksacas, insan kazancdr, kazanr. ALLAH Tel da yaratcdr, yaratr. Bu dnya bir imtihan
lemidir. Hak Tel insanlara hikmeti gerei bir kudret, bir g-kabiliyet vermitir. Bundan dolay da
insan mkellef ve mesul tutmutur. nsan, Kerm mbudunun bir ihsan olan bu kudretini hayra sarf
ederse hayra erer, erre sarf ederse erre der.
Bu sebeple insanlarn vazifeleri, kendi hayatlarn kurtarmak, ken-dilerine pek nuran bir istikbal
temin etmek iin gerek dnyaya ve gerek ahirete ait ilerini gzelce yapmaya almaktr. Yoksa, "Kaza
ve kader ne ise o meydana gelir" diye bu almay terk etmek caiz olamaz, slm dini tembellie,
miskinlie izin vermez.

= nsan iin ancak alp gayret ettii ey vardr. 1
Fihriste dn
TKADDA EHL- SNNET'N MAMLARI
72- tikat, inanmak, din esaslar, hkmleri kalben tasdik etmektir. nanana "Mutekid", inanlan
eylerden her birine "Akide", ouluna da "Akaid ve Mu'tekadt" denir. phesiz, tereddtsz, doru
bir itikada "gzel itikad", bunun aksine de "irkin itikad" denilir.
Kendilerine "Ehl-i snnet ve'l-cemaat" ve "Frka-i Nciye" ad verilen Mslmanlarn i'tikatlar,
u yukardan beri yazdmz ekildedir. Malmdur ki, Peygamber (S.A.V) Efendimiz ile grp ona
iman etmi olan zatlara "Ashab- Kiram, Ashab- Gzn" denir, Ashab- Kiram grp onlardan feyz
alm olan mslmanlara da "Tabin" ad verilmitir.
Ashab gzn ile tabine, "Selefi salihn" denilir. Bunlar, ehl-i snnet ve'l-cemaatn ilk
rehberleridir. Bunlar peygamberimizin yolunu hak-kyla takib etmi, slmiyeti her tarafa yaymaya
alm, slm birliini, slm cmiasn kuvvetlendirmi, bid'atlardan, yani din adna sonradan tremi,
dine aykr bulunmu eylerden beri bulunmulardr.
73- Ehl-i snnetin itikat hususunda byk statlar, byk imamlar vardr. Bunlardan her biri, selefi
salihn mezhebi zere yrm, slm leminde yz gsteren muhtelif ceryanlara, felsef grlere kar hak
ve hakikati mdafaaya alm, islm akaidinin ne kadar saf, ne kadar doru olduunu yeni yeni deliller ile,
almalar ile isbat etmitir.
te bu byk mcahit limlerden birisi imam Matrid, dieri de imam E'ardir.
1
Necm Sresi: 39
74- mam Ebu Mansur Muhammed Matrid H.280 tarihlerinde domu, H.333 tarihinde
Semerkantda vefat etmitir. Mensup olduu Matrid, Buhara ilelerinden biridir. Kendisi Hanef
mezhebinde idi. Pek kymetli tefsiri ve baka eserleri vardr. Bizim itikatta immmzdr. Hanef
mezhebinde bulunan Mslmanlarn en byk ksm i'tikatta Ebu Mansur Matridye tabidir.
75- mam Ebu'l-Hasan Aliyy'l-E'ar H.260 tarihinde Basrada domu, H.324 tarihinde Badat'ta
vefat etmitir. Byk dedesi Ashab- Gznden Ebu Musa el-E'ardir.
Ebul-Hasen el-E'ari, afi mezhebinde idi. Ehli snnet itikadna pek ok hizmet etmitir. Pek
deerli eserleri vardr. Mlikiler ile afi'lerin hemen ekserisi, Hanefiler'in bir ksm ve Hanbel
mezhebindeki mslmanlarn bir ksm ileri gelenleri itikat meselelerinde Ebul-Hasen el-E'ar'ye
tabidirler.
76- mam Matrid ile mam E'ari arasnda esas itibariyle ihtilf yoktur. Her ikisi de selefi slihin
yolunu takib etmitir, ikisi de hak zeredir. Ancak ikinci derecede bulunan, teferruat saylan birka tali
meselede ihtilaflar vardr. Fakat bunlarn balcalar da szde ve grnte bir ihtilaftan baka deildir.
Bu sebeple bugn Mslmanlarn en byk ksm, itikata ya mam Maturidi'ye veya mam
Eari'ye tabi bulunmaktadr.
ALLAH Tel Hazretleri hepsinden raz olsun. Amin.

= Gzel sonu, takva sahibi kimseler iindir.1
renmenin ve tahsilin nihayeti olmadn her zaman tekrarlayan mer Nasuhi BLMEN, bu
konuyu bakn manzum olarak nasl dile getiriyor:
Fihriste dn
LM MARFET
Asl Sadeletirilmesi
Akl banda uyank kimseler, Akl banda uyank kimseler,
Subh-u mes kesb-i kemalt eder. Sabah akam kemalt kazanrlar
Sen de benim sevgili yavrum! mdam Benim sevgili yavrum! Sen de devaml
Eyle kemalta koup ihtimam Kemalta nem verip, ko!
Kesb-i fezil edip ey gonca fem Ey gonca azl! Faziletleri kazanp,
Nur ile parlat nazarn dembedem. Her an bakn nur ile parlat
Kesb-i kemalta altka sen. Sen kemalt kazanmaya altka.
Bulmu olur fide senden vatan. Vatan senden fide bulmu olur.
lm hner lem iin ruhdur, lim ve hner lem iin ruhdur,
Bab- hner, herkese meftuhtur. Hner kaps herkese aktr.
lme almakta bugn ehl-i garb Bugn batllar lme almakta
Ykseliyor durmayarak rz-u eb Gece gndz durmadan ykseliyorlar
Sen de kazan, eyleme ey hyar Ey akll kardeim! Sen de kazan,
Bakasnn ilmi ile iftihar, Bakasnn ilmi ile iftihar eyleme,
nmi idi geri yere maide, Geri sofra yerde hazr,
Var mdr ondan bize bir faide? Ondan bize bir fayda var mdr?
Biz dahi ikdam ederek subh-u m Biz dahi sabah akam ilerleyelim
Kesb-i kemalt edelim bittemam. Kemalt tamamyla kazanalm.
Zulmet iinde kalalm biz neden? Biz neden karanlklar iinde kalalm?
leme hurid, Ziya p iken. Gne, leme aydnlk saarken.
Gl gibidir akl- zek, fikr-i sf, Akl ve zek gl gibidir,
Bilgi ziyasiyle bulur inkiaf. Sf fikir, bilgi yla alr.
lm- fazilet iken izzetnmun, lim ve fazilet izzeti gsterirken,
1
Kasas sresi: 83
Ehl-i cehalet, efe la ya'kln. Cehalet ehli, anlamyor mu?
Sanma biter cehl ataletle i, Sanma ki cahillikle, tembellikle i biter,
Kafile-i sa'ye yr, sen yeti, Sen, alan kafileye yr, onlara yeti,
Merd-i ataletiyem ettike h, Tembel huylu adam h ettike,
Kim eder ahvaline atf- nigh? Onun haline kim acyarak bakar?
Bunca unat- fecil'eser, Bunca ackl olaylar, hadiseler,
Adem iin mucib-i ibret yeter. nsanolu iin ibret almaya yeter.
NOT: Bu iir, kitabn aslnda bulunmamaktadr. Tarafmzdan ilave edilmitir.

Fihriste dn
KNC KTAP
TAHARETLER VE SULAR
HAKKINDADIR
NDEKLER
Mukaddime (4 imam ve hayatlar)

Mslmanlkta ibadetler, taharetler, bir ksm dini tabirler
Sularn ksmlar
Mutlak ve mukayyed sularn nevileri ve hkmleri
Su artklar hakkndaki hkmler
Kuyular hakkndaki hkmler
er'an temiz saylan ve saylmayan eyler ve hkmleri
Tathir = temizleme yollar
zr sahiplerine dair baz meseleler
zrn hkm
Kadnlara mahsus hayz ve nifas halleri
Kadn adetlerine ait meseleler
stihaza haline ait meseleler
Abdestin mahiyeti, abdestin farzlar, snnetleri, adab
Abdest dualar
Abdestin sahih olmasna mani olmayan eyler
Mestler zerine mesh verilmesi
Meshin cevazndaki artlar
Mesh mddeti
Sarg zerine mesh
Meshi bozan eyler
Abdesti bozan eyler
Abdesti bozmayan eyler
Gusl ve gusl icap eden haller
Gusln farzlar, snnetleri, vasflar
Gusl etmeleri icap edenlere haram veya mekruh olan eyler
Teyemmmn mahiyeti
Teyemmmn snnetleri ve artlar
Teyemmm mbah klp klmayan haller
Teyemmm bozan haller
MUKADDME
Dnyann her tarafna yaylm olan milyonlarca mslman, slam tarihinin ilk asrlarndan
zamanmza kadar ibadetler hususunda ve muamelt (muameleler) ile ukbt (cezalar) gibi slam
Hukukunu te-kil eden meseleler hususunda drt byk mtehidden birinin mezhebine tabi
olagelmilerdir. Bu drt byk mtehid u zatlardr:
1- MAM-I AZAM EB HANFE
Ad Nu'mndr, babasnn ad da Sbittir. H.80 tarihinde K-fede domu, H.150 tarihinde
Badatta vefat etmitir. Rahmetullahi aleyh. (ALLAHn rahmeti onun zerine olsun.)
Sbit, mam Ali Hazretlerine hizmet etmi, nesli hakknda onun duasn almtr.
mam- Azamn annesi, Sbitin vefatndan sonra mam Cafer-i Sdk ile evlenmi, mam- Azam da bu
muhterem zatn yannda yetimitir. Ashb- Kirmdan birka zat grm olmak erefine de sahiptir.
mam- Azama tabi olanlardan herbirine Hanef veya Hane-fiyyl mezheb denir. Biz
Trkler ve dier rklara mensup birok ms-lmanlar, bu byk mtehidin mezhebine tabi
bulunmaktayz. Bu sebeple amelde imammz mam- A'zamdr.
mam Eb Hanfe Hazretleri btn Ehl-i snnet tarafndan takdir edilen drt byk mtehidin
birincisidir. mam- Azam denilince yal-nz kendisi hatra gelir. lmi, zekas, ahlak, zhd- takvas
fevkalde idi. tihadndaki ykseklik, mezhebindeki kolaylk ve mkemmeliyet btn mslmanlarca
kabul edilmitir.
mam- Azamn talebesi arasnda da pek gl, byk mte-hitler yetimi, fakat hepsi de esas
bakmndan stadlarna tabi bulun-mu, hepside Hanefi fukahasndan saylmtr. Bunlarn en
mehurlar mam Ebu Yusuf, mam Muhammed ve mam Zfer gibi zatlardr.
mam Ebu Yusuf, Yakub ibn-i brahim El-Ensari'dir. Dedesi Sad, Ashab- Kiramdandr. Kendisi
H.113 tarihinde Kfede domu, H.182 veya H.192 tarihinde Badatta vefat etmitir. Rahmetullahi aleyh.
Harunrreidin kzl-kuzt (Bakad - eyhl-slam) bulunmutur.
mam Muhammed, Hasen-i eybaninin oludur. Babas am-ldr, kendisi H.135 tarihinde
Vastta domutur, Kfede yetimi, H.189 tarihinde Rey ehrinde vefat etmitir. Rahmetullahi aleyh.
Din ilimlerine dair doksan dokuz kitap telif ettii rivayet olunuyor. El-Meb-st, Ez-Ziydt, El-
Camiul-Kebr, El-Camius-Sar, Es-Siyerl-Ke-br, Es-Siyers-Sar balca kitaplarndandr. Bu
kitaplardaki mese-lelere Zahirr-Rivaye denir. Bunlara da "Zahirr-Rivaye Kitap-lar" denilir.
Hanefi mezhebinde en muteber olan rivayetler de bunlardr. mam Mlikten hadis okumutur.
mam Ebu Yusuf ile mam Muhammede (mameyn) denir.
mam Zfer, Isfahanda, Basrada valilik etmi olan Hzeyl adn-da bir zatn oludur. mam-
Azamn kendisine byk tevecchleri vard. H.110 tarihinde domu H.158 tarihinde Basrada vefat
etmitir. Rahmetullahi aleyh.
lmihalimizin ibadetlere dair ihtiva ettii meseleler, btn mam- Azamn mezhebine gre
yazlmtr. Bununla beraber baz temel mese-lelerde dier mctehitlerin mezheplerine de iaret
olunmutur.
Hanefi mezhebindeki ihtilafl meselelerde evvela mam- A'zam-n, sonra mam Ebu Yusufun,
sonra mam Muhammedin, daha sonra da mam Zferin gr, ictihad tercih edilerek o ekilde amel
olunur. Bu bir esastr. Bundan yalnz baz meseleler mstesnadr. Sras gelince aklanacaktr.
2- MAM MALK BN- ENES
H.93 tarihinde Medine-i Mnevverede domu, H.179 tarihinde Medine-i Tahirede vefat
etmitir. Rahmetullahi aleyh.
mam Malik, mslmanlarn varlklaryla gerekten iftihar ettikleri drt byk mctehidin
ikincisidir. Pek yksek bir ilme, parlak bir zekaya, byk bir zhd ve takvaya sahip idi. Mezhebi
vaktiyle Endls'e, btn Marip (Kuzey Afrika) lkesine yaylmt. Bugn de Fas, Sudan,
Trablusgarb, Cezayir, Yemen taraflarnda yaygndr.
3- MAM MUHAMMED BN- DRS E-AF
H.150 tarihinde Askalan'da, veya am beldelerinden Gazze'de domu, H.204 tarihinde Msr'da
vefat etmitir. Rahmetullahi aleyh.
mam afii nesebe Kurey'dir, byk dedesi afii, genliinde Rasl Ekrem (S.A.V) Efendimize
kavumak erefine ermiti. O'nun babas Sabit de Bedir savanda slamiyeti kabul etmi muhterem bir
sahabidir.
mam afii, drt byk mctehidin ncsdr. Pek byk bir alimdir, pek byk bir mfessir
ve muhaddistir. Tp ilminde, iir ve edebiyatta da ihtisas var idi. Mezhebi douya, batya yaylmtr.
4- MAM AHMED BN- MUHAMMED BN- HANBEL
eyban kabilesine mensuptur. Aslen Mervez'lidir, H.164 tarihinde Badat'ta domu, H.241 tarihinde Badat'ta
vefat etmitir. Rahmetullahi aleyh.
mam Ahmed de pek byk bir alimdir, drt byk mctehidin drdncsdr. Hadis ilmindeki
bilgisi, kavramas da fevkaladedir. Ez-berinde bir milyon hadis-i erif bulunduu rivayet olunuyor.
"Msned" adndaki kitab otuz bin hadisten olumaktadr. Kuhistani'nin ifadesine gre elli bin yedi yz
hadis-i erif bulunmaktadr. Zhd- takvas, yksek seciyesi, her trl vgnn stndedir. Mezhebi,
Necd lkesine ve slam aleminin dier baz paralarna yaylmtr.
Bu drt kudretli, mbarek imamn mezhebleri kitap, snnet, icma- mmet ve kyas- fukaha zerine
kurulmutur.
Kitaptan maksat, Kur'an- Mbin'dir. Snnetten maksat, Peygam-berimizin (S.A.V) mbarek
szleri, ileri ve grp de men etmeksizin skt buyurmu olduu eylerdir. Peygamber Efendimizin
(S.A.V) ev-velce men etmemi olduu bir eyi grp de ona kar skut buyur-malar, o eyin meru
olduunu gsterir.
cm- mmetten maksat, bir asrda bulunan btn mtehitlerin bir hdisenin er'i hkm
hakknda ittifak etmeleridir. Resl- Ekrem Efendimiz: "mmetim dallet (sapklk) zerine
toplanmaz" 1 buyur-mutur. Bir hadis-i erifte de "Mslmanlarn gzel grd birey, ALLAH
katnda da gzeldir" 2 buyurulmutur. Bu sebeple mslman-larn dini varlklarn temsil eden btn
mtehitlerin bir mesele hak-knda ayn gr ve kanaatta bulunmalar, o mesele hakknda er'an mu-
teber bir delildir, bir hccettir.
Kyas- fukahaya gelince bundan maksat da: Bir hdisenin kitap ile, snnet ile veya icm- mmet
ile sabit olan hkmn ayn illete, ayn sebebe, ayn hikmete bal olarak o hadisenin tam benzerinde
de meydana karmaktan ibarettir. Bu ikinci hdise hakkndaki hkmde gzelce dnlnce anlalr
ki, yine kitap ile veya snnet ile veya icma ile sabit bulunmutur. Mtehit ise yapt kyas ile bu
hkm ye-niden isbat etmi olmuyor. Bilakis ikinci hadiseye gre kapal bulunan bu hkm yeniden
izhar etmi, meydana karm oluyor.
Kyas fukah, bir itihat meselesidir. Bunun meru olmas, mak-bul olmas ise er'an sabittir.

Ey akl, basiret sahipleri dnn de ibret aln. 3
Kur'an emri buna delildir. Resl- Ekrem Efendimiz, mmetinin fukahas iin byle bir itihad
ciz grm, gzel kabul etmitir.
Nitekim Sahabe-i Kiramdan Muaz b. Cebel (R.A.) Yemene kad tayin olunmutu. Peygamber
(S.A.V.) Efendimizin: "Ya Muaz! Ne ile hk-medeceksin?" suline: "Kitap ile hkmedeceim, onda
bulamazsam snnet ile hkmedeceim, onda da bulamazsam itihadmla hk-medeceim." diye cevap
vermekle Resl Ekrem Hazretleri: "ALLAH Tela'ya hamd olsun ki; reslnn elisini reslnn raz
olduu eye muvaffak buyurmu" 4 diye memnuniyetini belirtmiti.
Bu sebeple salhiyetli zatlarn kyas yolu ile itihatta bulunmalar da er'an pek gzel ve makbul
bulunmaktadr.
Kitap, snnet, icm- mmet ile kyas- fukahaya, "Edille-i Erbaa= drt delil", "Usl Erbaa=
drt temel, asli delil" denir. Btn mtehitlerin ekseriyeti bu drt delili kabul etmi, btn yksek
mtehitler, er'i hkmleri bu drt delilden birine veya bir kana dayandrmtr. Artk bu delillerin
hepsini de kabul etmek gerekli bir vazifedir. Bu deliller insanlarn haklarn vazifelerini bildiren slam
1
Taberani, el-Muceml-Kebir; No:13623; 12/342
2
Hakim, el-Mstedrek: 3/78
3
Har sresi: 2
4
Ebu Dvud; Ekzye:11; No:3592; 2/327; Tirmizi; Ahkam:3; No:1332; 3/62; Nes; Kuzat:11; No:5334; 8/230; A. b. Hanbel;
5/230
hukukunun gelimesini temine mahsus birer ok yksek feyiz ve hikmet kaynadr. Mslmanlarn
dini hayat bu drt feyizli hikmet ve maslahat kaynandan asla uzak, beri olamaz.
Yukarda mbarek adlarn yazdmz drt byk imam, mslmanlar hakknda bir ilahi rahmettir.
Bunlar drt temel delilden dini hkmleri karm, mslmanlara takip edecekleri yolu aka
gstermilerdir. Artk bunlardan her hangisinin mezhebine uyan bir Mslman, hak bir mezhebe intisap
etmi, peygamberimizin yolunda bulunmu olur.
Bu pek muhterem mtehitlerin hepsi de dini meselelerin esasnda ittifak etmilerdir. Aralarnda
bir ayrlk yoktur. Ancak ikinci derecede bulunan bir ksm fer'i (ayrntl) meselelerde ihtilaf
etmilerdir. Fakat gzelce incelenirse grlr ki, bunlarn bir ou da grnte bir ihtilaftan baka ey
deildir. nk bu meselelerin bir ounda bu mbarek zatlardan biri, bir azimet ve takva yolunu,
dieri de bir ruhsat ve msaade yolunu tercih etmi, bu ekilde mmeti merhumenin nnde geni bir
rahmet sahas ak bulunmutur. te:
"

= mmetimin ihtilaf bir rahmettir." 1 Hadis-i erifi ile buna iaret
buyurulmutur.
Evet Dnmeli ki, mslmanlkta ibadetlere, muamelelere ve dier konulara it ne kadar ok
meseleler vardr. Bunlarn hkmlerini, Kur'an- Mbin ile hadis-i eriflerden ve mmetin icmndan
bulup meydana karmak yle her mslman iin kolay birey deildir. Bu pek byk bir ihtisas iidir.
te bu yksek mtehitler, bu vazifeyi sadece Hak Tela'nn rzas iin yapm, mslmanlara lazm
olan btn meseleleri aka bildirmi, her asrda milyonlarca ehli islama rehber olmulardr. Artk bu
muhterem zatlarn slam milleti iin ne byk hizmetlerde bulunmu olduunda, bunlarn her trl krana
layk bulunduunda kim phe edebilir?
Bu kymetli alimler byk bir manevi kuvvet ve seciye ile ve pek gzel bir niyet ile itihat sahasnda
altklar iindir ki isabet ettikleri meselelerden dolay ikier kat, isabet edemedikleri meselelerden dolay
da birer kat sevaba nail olmulardr.
unu da ilave edelim ki, bu drt byk mtehide ait drt mezhepten her birinin mntesipleri, kendi
mezheplerinin daha doru, daha isabetli, snnete, maslahata daha uygun ve daha elverili olduuna
inanrlar. Aksi takdirde, o mezhebi tercih etmelerinin hikmeti kalmaz.
Fakat bundan dolay dier mezheplerin itibrn azaltmak da akllarndan gemez, bu drt
mezhebin drdne de hrmet ederler. Bu hrmet, ehli snnetin iardr.
Malmdur ki, slam hukukunu ihtiva eden ilme, "fkh" denir. Fkh, lgatta bir eyi hakkyla
bilmek, btn esaslaryla kavramak manasnadr. badetlere, muamelelere, cezalara dair din hkmleri
bildiren ilme, sylediimiz gibi fkh ilmi ad verilmitir ki, yazdmz lmihal bu fkh ilminin bir
ubesi demektir.
Dini hkmleri mufassal delillerden, yani yukarda yazdmz drt temel delilden anlayp
karmaya ilmi gc olan slm limlerinden her birine fekh, ouluna da fukaha denir. Mtehitler
ise fukahann en yksek tabakasn tekil ederler.
Dini hkmleri tayin ve beyan etmek salhiyeti, bu kudretli fukahaya aittir. Hafzalarnda binlerce
hads-i erif, binlerce ilm mesele bulunmu olan bir nice insafl limler, din hkmleri tayin
hususunda sz fukahaya brakm, bu pek ince, mkl vazifeyi ifa iin kendilerinde salahiyet
grmemilerdir.
Gerekten mbarek isimleriyle sahifelerimizi sslemi olduumuz drt byk imamdan,
muhterem mtehitten her birine tbi olan zatlar arasnda yle geni bilgi ve kavraya, muhtelif
ilimlere sahip kudretli limler vardr ki, her biri ilim ve irfan hrikas iken itihada cret gstermemi,
bu drt mezhep imamndan birine intisab kendisi iin bir eref bilmitir.
Artk snrl bilgi sahibi kimselerin kendilerinde byle bir salahiyet grmeye nasl haklar olabilir?
Evet tiraf etmeliyiz ki biz, er' meselelerin, hdiselerin hkmlerini, teden beri herkesin
kabulne mazhar olmu olan o byk mtehitlerden renmek mecburiyetindeyiz. tihat iin gerekli olan
ilm gce sahip olmayan kimselerin, dini meseleler hakknda -mtehitlerin mezheplerine aykr olarak-
kendi anlaylarna gre hkmetmeleri, kendi dncelerine gre cevap vermeleri ALLAH katnda pek
byk mes'liyete sebep olacaktr. Byle bir kimse verecei cevapta isabet etse bile, bilmeksizin cevap
vermi olaca iin yine mesuliyetten kurtulamaz. Nitekim bir hadis-i erif: "Sizin atee atlmaya en
1
Deylemi, Firdevs; No:6497; 4/160; Ebu Nuaym, Hlyetl-Evliya;7/119
cr'etkrnz fetvaya yani er' meselelere dair cevap vermeye en fazla cr'et gstereniniz-dir."
melindedir. 1
Bir kere dnelim, bir kimse mesela tbba, astronomiye veya fen ilimlerine dair bilgisi olmad
takdirde, bunlara ait sz sylemeye, yaz yazmaya cesaret edemez. Cesaret edecek olursa byk
hatalara dm, kendisini tehir etmi olur. Artk bu ilimlerden daha geni ve ehem-miyeti, mes'liyeti
daha byk olan dini ilimlere dair kfi derecede malmat olmayan kimselerin sz sylemeye, cevap
vermeye cr'et gstermeleri nasl doru olabilir?. Byle bir cr'et byk mesuliyetleri gerektirmez mi?
Yine bunun gibi insanlarn yapm olduklar knun maddelerini bilmeyen kimselerin bu maddeler
hakknda gelii gzel sz sylemeleri, bunlarn nelerden ibaret olduunu ve nasl tatbik edileceini
tayin etme-ye kalkmalar asla doru grlemez. O halde ilahi bir knun olan dinin yksek hkmleri
hakknda lykyla bilgileri bulunmayan kimse-lerin sz sylemeye, cevap vermeye kalkmalar nasl
doru olabilir? nsan bunun mnevi mesuliyetini dnerek titremelidir. Maddi men-faatler, yz
gsterecek olan mesuliyetleri asla karlayamaz.
Eer dini hususlarda herkes, toplumun kablne mazhar olmu bulunan muhterem bir mctehide
tbi olmaz da kendi dncesine gre sz syleyecek olursa halk dnin yce mahiyetini kaybetmi,
byk bir dalalet (sapklk) iinde kalm olur. Nitekim byle ALLAH'n nurun-dan mahrum,
karanlklar dolu bir hal, gemi mmetlerden bir ounun bana gelmitir.
te bunun iindir ki, slam milleti byle bir dalalet (sapklk)a dmemek iin teden beri drt
muazzam mtehitten birine tbi olmu, onu rehber edinmi, o sayede mnevi mesuliyetten kurtulmak
aresini elde edebilmitir.
Ksacas, bu drt mtehidin byklnde, onlara mensup drt mezhebin hak olmasnda btn
mslmanlarn ittifak vardr. Bu drt mezhepten bakasna uyulmamas hakknda da yine btn Msl-
manlarn adeta bir ittifak gereklemitir. nk bu drt mezhebi tesis eden drt mtehidden her biri,
asr- saadete yakn bir zamanda yetimi, byk bir ilim ile, gzel ameller ile, fevkalade bir zeka ile
vasflanm, eserleri zamanmza kadar korunmu, asrlardan beri btn mslmanlarn tevecchlerine
nail olmulardr. Artk bu sayede msl-manlarn arasnda fazla ihtilaf kaps kapanm, tam salhiyet
sahibi olmayanlarn itihada kalkmalarna meydan kalmamtr.
Ara sra yz gsterecek baz hadiselerin, meselelerin hkmlerini tayin hususunda ise bu drt
mtehidden birinin takip etmi olduu esasa, koyduu ve uyulmasn gerekli klm bulunduu usle
mracaat kfidir. Bunlara uygun olarak dini ilimlerde iktidarlar, faziletleri kabul edilmi olan zatlar
tarafndan bu gibi hdiselerin, meselelerin hkmleri halledilip tayin edilebilir.
Bu muhterem drt mtehide "Eimme-i Erbaa = Drt mam;" mam- Azam'dan baka ne
de "Eimme-i Selase = mam" denir. ALLAH Tela Hazretleri hepsinden raz olsun. Amin.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA BADETLER, TAHARETLER
1- slam dini, Hak Tela'ya ibadetten, itaattan, teslimiyetten ibaret en yce bir dindir. Bu mukaddes
din, insanlarn ALLAH Tela'y bilmek ona ibadet ve itaat'ta bulunmak iin yaratlm olduklarn
bildirmektedir.
Muazzam slam dini insanlar ykseltir, insanlar melekler kadar temiz bir hayata erdirir, insanlarn
ruhlarn en ruhani duygular ile ay-dnlatr. Btn kintn mukaddes yaratcsna kullukta bulunmalarn
emreder.
Ezel, Kerm mabudumuzun manevi huzuruna kabul edilmek, insan iin ne byk bir nimet, ne
yksek bir ereftir. te ibadet ve itaat, insana bu nimeti, bu erefi temin eder.
Uyank bir ruhun ferahlamas, salam dnceli bir insann kalben huzura, hakiki bir neeye, bir
saadete nail olmas ancak Hak Tel'ya ibadet sayesinde elde edilir.
badet ve itaat zevkinden mahrum olanlar kendi yaratllarndaki hikmetten gafil bulunan
biarelerdir.
Hak Tel'ya kullukta bulunmayanlar borlu olduklar kran vazifesini terk etmi, ebedi
hayatlarn tehlikeye brakm zavall kimselerdir.
Hi phe yok ki insanlarn refah, selameti, hakiki varl Hak Tel'ya gzel niyetle, samimi bir
1
Darim, Mukaddime: 20; No: 157; 1/69
kalp ile ibadet ve itaatta bulunmakla gerekleir. badetlerin bir ksm ise taharet ve nezafete baldr.
2- Mslmanlk taharet ve nezafete byk bir ehemmiyet vermi-tir. Taharet ki maddi ve manevi
srette temizlik demektir, bir ksm ibadetlerin artdr, balangcdr, anahtardr. Temizlik
bulunmadka bu ibadetler yerine getirilemez. Temizlik bulunmadka insan Hak Tel'nn manevi
huzuruna giremez. Nitekim bir hadis-i erifte:

"Temizlik imandandr." 1 buyurulmutur.
Dier bir hadis-i erifte de:
" Namazn anahtar temizliktir." 2 buyurul-mutur.
Ayn zamanda temizlik shhate sebeptir, rzkn artmasna vesile-dir. Nitekim:

"Temizlie devam et ki rzkna genilik verilsin." diye buyurul-mutur. 3
Ksacas, ehliyet ve salhiyet sahibi olan her insan bir takm ibadetlerle, taharetlerle dinen
vazifelidir. Bir takm eyleri yapmakla bir takm eyleri de terk etmekle mkelleftir. Bunlara dair
ilmihlimizde olduka malumat verilecektir.
Ancak dini kitaplarda, yazlarda, konumalarda ok kere tekrar edilen bir takm tabirler vardr ki,
ilk evvel bunlarn manalarn bilmek lazmdr. Bu sebeple evvela bunlarn lgat ve stlah manalarn
yazacaz.
Fihriste dn
BR KISIM DN TABRLER
3- BADET: Lgat'ta; kullukta bulunmak demektir. eriat stla-hnca, "yaplmasnda sevap
olup, gzel niyetle beraber bulunan her-hangi bir ameldir ki Hak Tel'y tazim etmek iin
yaplr." Namaz klmak, oru tutmak gibi.
4- TAAT: Emri tutmak emre sarlmak demektir ki buna itaat de denir. er'an taat,
"yaplmasndan dolay sevap bulunan herhangi bir ameldir, gerek niyetle beraber olsun ve gerek
olmasn." Kur'an- Kerimi okumak gibi. Hak Tel'nn emirlerini gnl isteiyle yerine getirmek birer
tat'tr.
5- KURBET: Yaknlk demektir. er'an, "Hak Tel'ya manevi bir halde yaknla sebep olan
herhangi bir gzel ameldir." Sada-kalar, nafile klnan namazlar gibi.
6- NYET: Kast manasnadr ki kalbin bir eye azmi ynelmesi demektir. er'an, "yaplan bir
vazifeyle Hak Tel'ya tatta bulun-may ve ona manen yaknlamay kast etmekten ibarettir."
Bir amelin bir ibadet olabilmesi iin byle bir niyete ihtiya var-dr. Mesela, biz namazlarmz
yalnz ALLAH Tel'nn emrine itaat etmek, rzasn kazanmak iin klarz. te bu, namaz hakknda bir
niyet-tir. Yoksa sadece bakalarna gstermek veya retmek veya bedence istifade etmek iin namaz
tarznda yaplacak hareketler, bir ibadet mahiyetinde bulunmu olamaz. Niyetle beraber olan bir taharet,
mesela bir abdest de bir ibadettir.
7- TEKLF: Bir kimseye meakkatli bir eyi emretmek, yaplma-sn gerekli klmaktr. Istlahta:
slam eriatnn "ehliyet ve salahiyet sahibi olan" insanlara bir takm eyleri yapmalarn, bir takm
eyleri de terk etmelerini emretmek ve yaplmasn gerekli klmaktan ibarettir. Bunlar ile bylece dinen
memur ve vazifeli olan bir insana da "mkellef" denir. oulu "mkellefin"dir.
nsanlar ehliyetleri, kudretleri nisbetinde mkellef olurlar. Akll ve bl ana ermi olan
kimsenin ehliyeti tam olacandan mkel-lefiyeti de o nisbette tam bulunur.
8- AKIL: Ruhun bir kuvvetidir ki, insan onun vastasyla bilgi sahibi olur. yi ile kty ayrr,
eyann hakikatlerini sezebilir.
Dier bir tarife gre akl, bir ruhani nurdur ki; insana yryecei yolu aydnlatr, insan haktan,
hakkatten haberdar eder, bu ruhi kuvvete sahip olan kimseye "kil" denir. Bundan mahrum olana da
"mecnun" denilir.
1
bni Hbban; No:5459; 7/410 (
)lafzyla mevcuttur.
2
Ebu Davud; Taharet:31; No:61; 1/63 Salt:74; No:618; 1/223
3
Aladdin Ali el-Mtteki, Kenzl-Ummal; No: 44154; 16/129
9- BL: Muayyen aa yetimek, muayyen vasflara sahip olmak demektir. Muayyen
vasflara sahip olan veya muayyen yata bulunan kimseye "bli, blia" denir. yle ki, ihtilam olan,
yani uykuda grd bir ryadan dolay kendisine ykanmak lazm gelen bir erkek blidir. Evlendii
takdirde, ocuk yapabilecek gen bir erkek de blidir. Yine bylece hayz denilen kadnlk detini
gren veya evlenip gebe kalan bir kz da "blia"dr.
Bli veya blia olma yann balangc, bir erkek ocuk iin tam on iki ve bir kz ocuk iin de
tam dokuz yatr. Bu yalarn sonu da her ikisinde tam on be yatr.
Byle on be yan bitirmi olduu halde kendisinde ihtilam gibi, hayz gibi, gebelik gibi bl
eseri belirmeyen kimse, hkmen bli, blia saylr.
10- HKM: Karar, cap, gerekli klmak, etkili olmak, emret-mek, gzel kibet manalarnda
kullanlr. Istlahta: Bir eyin zerine den, gerekli olan netice demektir. Mkelleflerin fiilleriyle
alakal olan dini hkmlerden her birine "hkm-i er'i = er'i hkm" denir. o-ulu "Ahkam-
er'iyye = er'i hkmler"dir.
Mesela zekat farzdr, hrszlk haramdr denilmesi birer er'i hkmdr.
11- EF'L- MKELLEFN: Mkellef insanlarn yaptklar i-lerdir ki: Farz, vcip, snnet,
mstehap, helal, mbah, mekruh, haram, sahih, fasit, batl gibi ksmlara ayrlr.
12- FARZ: Yaplmas dinen kat'i surette lazm gelen herhangi bir vazifedir ki, farz- kat'i ve farz-
zanni ksmlarna ayrld gibi, farz- ayn ve farz- kifaye ksmlarna da ayrlr.
13- FARZ-I KAT': Kesin er'i bir delil ile sabit olan yani; ya Kur'an- Mbin'in ak bir ayeti ile
veya Peygamberimizin (S.A.V) hadis-i erif denilen ak sabit bir mbarek sz ile yaplmas kat'iyyen
bildirilmi olan vazifedir. Namaz, zekat gibi.
14- FARZ-I ZANN: Mctehidlerce kat'i bir delil ile yakn derecede kuvvetli grlen zanni bir delil
ile sabit olan vazifedir ki, amel hususunda farz- kat'i kuvvetinde bulunur. Buna "farz- ameli" de denir.
Bununla beraber byle bir eye delilin zanni olmasndan dolay "vcip" ad da verilir. Bu halde
farz- ameli, farz nevilerinin zayf, v-cip nevilerinin de kuvvetlisi bulunmu olur. Nitekim abdestte
mutlaka baa mesh etmek bir farz- kat'idir. Ban drtte biri miktarna meshet-mek ise bir farz-
amelidir.
15- FARZ-I AYIN: Mkelleflerden her birinin yapmas lazm gelen farzdr. Be vakitteki
namazlar gibi.
16- FARZ-I KFAYE: Mkelleflerden bazlarnn yapmalaryla dierlerinden sakt olan yani;
onlar iin yapmak mecburiyeti kalmayan farzdr. Cenaze namaz gibi.
Farzlarn yaplmasnda byk sevaplar vardr. zrsz yere yaplmamas da ilahi azaba sebeptir.
Farz- kifayeyi mslmanlardan bir ksm yapmad takdirde, bundan haberleri olup, bunu yapmaya
imkan bulunan btn mslmanlar ALLAH' Tela katnda mesul, gnahkar olurlar.
Kat-i bir farz inkar, kafirliktir. Ameli bir farz inkar da bidattr, gnah gerektirir. Btn bunlar,
farzlarn hkmdr. Farzn oulu feraizdir.
17- VCB: Yaplmas er'an kat'i derecede bir delil ile sabit olmamakla beraber her halkrda
pek kuvvetli bir delil ile sabit bulunan eydir. Vitir ve bayram namazlar gibi.
Vciplerin yaplmasnda sevap, terk edilmesinde de azap vardr. nkar edilmesi bidattr, gnahtr.
Bunlar da vciplerin hkmdr. "Veci-be" tabiri bazen farz, bazen de lazm, vcip yerinde kullanlr.
oulu: vecip'dir.
18- SNNET: Resl-i Ekrem (S.A.V) Efendimizin farz olmayarak yapm olduklar eydir.
"Snnet-i mekkede" ve "Snnet-i gayr-i mekkede" ksmlarna ayrlr. Snnet-i seniyyenin bir ma-
nas da mukaddimede gemitir. Snnet'in oulu da snen'dir.
19- SNNET- MEKKEDE: Peygamber (S.A.V) Efendimizin devam edip pek az terk
buyurmu olduklar snnettir. Sabah, le ve akam namazlarnn snnetleri gibi.
slam dininde yaplmas pek gerekli olan ezan, ikamet, cemaate devam gibi snnetlere: "Snen-i
Hda" denir ki, bunlar da birer snnet-i mekkededir.
20- SNNET- GAYR- MEKKEDE: Fahri alem (S.A.V) Efendimizin ibadet maksadyla ara
sra yapm olduklar eydir. Yats ve ikindi namazlarnn ilk snneti gibi.
Resl Ekrem (S.A.V) Efendimizin yiyip imeleri, giyinip kuanmalar, oturup kalkmalar gibi
hal ve hareketlerine ait eylere de "snen-i zevaid" ad verilmitir ki, bunlar da birer snnet-i gayr-i
mekkede demektir.
Snnet-i mekkede ve snnet-i hda denilen snnetlerin yaplma-snda sevap, kasten terk
edilmesinde de azap deilse de knama vardr. Gayr-i mekkede ve zevaid denilen snnetlerin yaplma-
s ise pek gzel-dir. Sevgili, pek aziz Peygamberimiz (S.A.V)e uymann bir alameti olduundan sevaba
ve o kudsi Peygamberimiz (S.A.V)in efaatine bir vesiledir. Fakat terk edilmesi knamay gerektirici
grlmemektedir. Bunlar da snnetlerin hkmdr.
Sahabe-i Gznin hal ve hareketlerine, takip ettikleri zhd ve takva yollarna da biz Hanefilerce
"Snnet" denir.
21- MSTEHAP: Lgatta sevilmi ey demektir. Istlahta: "Resl- Zan (S.A.V) Efendimizin
bazen yapp bazen terk buyurmu olduklar eydir." Kuluk namaz gibi. Bu, bir nevi snnet-i gayr-
i mekkede demektir.
Peygamber (S.A.V) Efendimiz, mstehap denilen eyleri sevip yaplmasn tercih buyurmutur.
Selef-i Salihin de bunlar seve seve ilemi, bunlarn yaplmasn din kardelerine tavsiye etmi, bu
hususta rabet ve tevikte bulunmulardr. 1 Mstehaplara: Mendup, fazilet, nafile, tatavvu', edep ad da
verilir, yle ki, mstehap olan bir eye, sevab ok olup, ilenmesi istenildiinden dolay mendup,
fazilet denir. Farz ile vcip zerine ilave olarak yapld iin de nefl = nafile denir. Kat'i bir emre
dayanmakszn sadece teberru sureti ile yapld iin de tatavvu' ad verilir. Gzel ve vlm bir
haslet olmas dolays ile de edep denilmitir. oulu adaptr. Edep iin bu eserin ahlak ksmna da
mracaat. Mstehabn yaplmasnda sevap vardr. Yaplmamasnda ise knama, ktleme ve tenzihen
olsun kerahet yoktur. Bunlar da mstehaplarn hkmdr.
(afii ve Hanbeli fukahasna gre snnetler ile mstahaplar, menduplar birdir; herhangi bir snnete
mstehap veya mendup da denir.)
22- HELAL: er'an ciz grlen herhangi bir eydir ki, yapl-masndan, kullanlmasndan dolay
knama lazm gelmez.
Helalin her trl aibeden beri, saf, temiz, ksmna "Tyb" ve "Tayyib " denir.
23- MBAH: Yaplmas da, yaplmamas da er'an ciz bulunan eydir ki, yaplmasnda sevap,
terk edilmesinde de gnah yoktur. herhangi helal bir yiyecei veya meyvay yiyip yememek gibi.
24- MEKRUH: Lugatta sevilmeyip irkin, naho grlen ey de-mektir. Istlahta: "Yasakland
ve men edildii sabit olmakla bera-ber ona aykr, zt bir emare grlen eydir ki, yaplmas
doru grlmeyip terk edilmesi her halkrda iyi grlr.
25- KERAHET: Esasen bir eyi fena grmek, bir eye raz olma-mak manasnadr. er'an: "Terk
edilmesi her halukarda iyi olan bir eyin terk edilmeyip yaplmas" demektir ki, iki ksma ayrlr.
Birisi "Keraheti tahrimiyye"dir ki, harama yakn olan kerahettir. Dieri de "Keraheti tenzihiyye"dir
ki, helle yakn bulunan kerahettir .
Bu mam- A'zam ile mam Ebu Ysuf'a gredir. mam Muhammed'e gre keraheti tahrimiyye ile
mekruh olan birey haram ksmndandr. Yani haram gibi ahiret azabn gerektirici olur. Keraheti tenzihiyye
ile mekruh olan birey ise ittifakla helle yakndr. Bunun yaplmas, azab gerektirmez. Fakat terk edilmesi
olduka sevaba vesile olur .
Fkh kitaplarnda mutlak surette kullanlan "kerahet" tbirinden ok kere keraheti tahrimiyye
kastedilir. Nitekim ileride grlecektir .
26- HARAM: Yaplmas, kullanlmas, yiyilip iilmesi er'i erifte kat' bir delil ile men'edilmi
olan herhangi bir eydir ki, "haram liaynih" ve "haram ligayrih" ksmlarna ayrlr .
27- LAYNH HARAM: Haddi zatnda herkese kar haram olan eydir. Le, arap, akan kan
gibi .
28- LGAYRH HARAM: Haddi zatnda hell olup, bakasnn hakkndan dolay haram olan
eydir ki, sahibinin meru' surette izni bulunmadka ondan bakalar iin istifade ciz olmaz.
Komularmza, vatandalarmza ait olan herhangi kymetli bir mal veya bir yiyecek gibi .
Haram olan eylere "Muharremt" denir. Haramn terkinden dolay sevap, yaplmasndan dolay da
azab vardr. Haram olduu ittifak ile kesin olarak sabit olan bir eyi hell saymak ise insan imandan
mahrum eder. Bunlar da haramn hkmdr .
1
stdmz Mahmut Efendi (K.S) mstehap hakknda yle demilerdir: "Mstehap yaplmas sevimli olan ey demektir.
Yani ALLAH Tela mstehab, o eyin yaplmasn seviyor. Dolaysyla ALLAH Tela mstehab yapan da sever."
29- SAHH: Rukn (temel esas)larn, artlarn tamamen bulun-duran herhangi bir ibadet veya
muameledir. Mesel farzlarna, vciple-rine riyet edilerek klnan bir namaz, sahihtir .
30- CZ: Yaplmas er'an yasak olmayan ey demektir. Bazen sahih yerinde, bazen de mbah
yerinde kullanlr .
Baz muameleler, dnya hkmleri bakmndan sahih olduu hal-de ahiret hkmleri bakmndan
ciz olmaz. Cum'a namaz ile mkellef bir kimsenin Cum'a ezan okunurken yapt alm-satm
muamelesi gibi. Byle bir muamele sahihtir, geerlidir. Fakat manev mesuliyeti gerek-tirdii iin ciz
deildir .
31- FASD: Aslen sahih olup, vasf ynyle sahih olmayan, yani bizzat kendisi meru iken
gayrimeru bir eyle beraber olmas sebe-biyle meru olmaktan kan eydir. badet hususunda fasid ile
batl bir hkmdedir .
Meru olan bir ameli bozup iptal eden eye de "Mfsid" denir. Kasten yaplmas azaba sebep ise de,
yanlarak yaplmas sebep deildir. Namaz iinde glmek gibi ki, esasen sahih olan namaz ifsad eder .
32- BTIL: Rkn(temel esas)larn veya artlarn tamamen veya ksmen bulundurmayan
herhangi bir ibadet veya muameledir. Bir zr bulunmakszn taharetsiz klnan namaz gibi .
33- TAHARET: Lgatta nezafet, temizlik demektir. er'an taharet, habes, necaset denilen maddeten
pis eylerin veya hades denilen er' bir engelin ortadan kalkmasndan ibarettir. Temiz olan eye "Thir"
temiz-leyici eye "Tahr" ve "Mutahhir", temizlemeye de "Tathir" denir .
Taharetler, Tahareti sur ve Tahareti kbr, yani kk temizlik, byk temizlik diye ikiye
ayrlr.
34- TAHARET- SUR: Abdestsizlik denilen hali gidermek su-retiyle olan temizliktir. Abdest
almak gibi .
35- TAHARET- KBR: Cnblk, hayz ve nifas denilen hallerden kmak iin aza, buruna su
alp btn vcudu ykamak suretiyle yaplan temizliktir ki, buna "Gusl, tisal, Boy abdesti" de denir .
36- HADES: Baz ibadetlerin yaplmasna er'an mani olan ve hkmen necaset saylan bir haldir.
Hades-i asgar (kk hades), Hades-i ekber (byk hades) ksmlarna ayrlr .
37- HADES- ASGAR: Taharet-i sura ile, mesel yalnz abdest ile giderilen taharetsizlik
halidir. drar yapmak ve az, burun gibi bir uzuvdan kan gelmek sebebiyle meydana gelen hades gibi.
38- HADES- EKBER: Taharet-i kbr ile, yani az, burnu ve btn bedeni ykamakla giderilen
taharetsizlik halidir. Bu da cnplkten ve hayz, nifas denilen arzalardan ileri gelir. Nitekim ileride
tafsilt grlecektir.
39- HABES: Maddeten temiz olmayan, npk denilen herhangi bir eydir. Buna "Necis" ve "Hakiki
necaset" de denir. yle ki, esasen veya arz olarak temiz bulunmayan bir maddeye "Necis","Necaset"
denir. oulu Encs'tr. Mesel, Sidik esasen necis olduu gibi sidikli bir elbise de necistir, yani pistir,
murdardr.
Esasen murdar olan eye "Neces" de denilir.
Hakik necasetler, namazda muaf olan miktarlarna gre "necaset-i hafife","necaset-i galiza =
mugallza" ksmlarna ayrld gibi akc olup olmamalar itibariyle mayi (sv) ve camid (kat)
ksmlarna ve g-rlp grlmemeleri bakmndan da "Necaset-i mer'iyye" ve "Necaset-i gayr-i
mer'iyye" ksmlarna ayrlr.
40- NECASET- HAFFE: Pis olduuna dair hakknda -baka zt bir delil bulunmak zere- er' bir
delil mevcut olan eydir. Bu gibi neca-setler, bir delile gre murdar grlmekte ise de, dier bir delile gre
mur-dar saylmamak lzm gelmektedir. Eti yenen hayvanlarn sidikleri gibi.
41- NECASET- GALZA: Pislii hakknda er' bir delil mevcut olup, aksine baka delil
bulunmayan eydir. Le gibi.
42- NECASET- MER'YYE: Hacmi olan veya kuruduktan sonra grlen herhangi bir pis
maddedir. Akm kanlar gibi.
43- NECASET- GAYR- MER'YYE: Kat, bir hacmi olmayan veya bulat yerde
kuruduktan sonra grlmeyen herhangi murdar bir maddedir. Sidik gibi.
Ksaca, gerek hakikaten ve gerek hkmen temiz olmayan eyler, baz ibadetlerin yaplmasna
mnidir. Bunlar usul dairesinde temizle-mek lzmdr. Temizlik hususunda en ok kullanlan ey ise
sudur.
Bu sebeple hangi eylerin temiz olup olmadn ve temiz olma-yanlarn nasl temizleneceini
bilmek her mslman iin lzmdr. Bu hususlara dair er'i erif bakmndan srasyla bilgi verilecektir.
Fihriste dn
SULARIN KISIMLARI
44- Sular er'an iki ksmdr. Biri, mutlak sulardr ki, su denildii zaman yalnz bu ksm hatra
gelir. Bunlar yaratldklar vasf zere duran yamur, kar sular, deniz, gl, rmak, pnar, kuyu sulardr.
Bun-lardan her birine "M-i mutlak = Mutlak su" denir.
Dieri mukayyed sulardr ki, herhangi bir maddenin karmas ile yaratlm olduklar halden
km ve husus bir ad alm olan sulardr. Gl sular, iek sular, asma, zm, et sular gibi.
Bunlardan her birine de "M-i mukayyed = Mukayyed su" denilir.
45- Mukayyed sular, biri asl, dieri de gayr asl olmak zere iki trldr. Asl olanlar: Kavun,
karpuz, asma ve gl sular ve benzerle-ridir. Gayri asl olanlar da esasen mutlak su iken sonradan olan
bir du-rum sebebiyle mukayyed olan sulardr. ine den yapraklarn rme-leriyle tabiat olan rikkat
ve seyeln = incelik ve akclk halini kaybe-derek bozulan bir su gibi.
46- inde nohut, mercimek gibi temiz bir eyin pimesiyle incelik ve akcl kalmam olan bir
su da mukayyed bir su saylr.
Ayn ekilde, iine karan mukayyed bir su ile vasfndan, yani renk, koku ve tadndan birini
veya ikisini kaybeden mutlak bir su da mukayyed olmu olur. yle ki, bir mutlak suya st gibi renk ve
tattan ibaret iki vasf olan veya karpuz suyu gibi tattan ibaret bir vasf bulunan bir sv karp
kendisinde bu vasflardan yalnz biri belli olsa veyahut sirke gibi renk ile tat ve kokudan ibaret vasf
bulunan bir sv karp da bu vasflardan ikisi belirse artk o mutlak su, mukayyed olmu olur.
47- Bir mutlak su, yosun tutmakla veya dura dura bozulmakla ve-ya iine tadn deitirmeyecek
miktarda sabun, zaferan, toprak veya yaprak gibi temiz ve kat eyler dmekle veya iinde msr,
nohut gibi eyler slatlmakla mutlak olmaktan kmaz. Hatta rengi,kokusu ve lez-zeti bozulmu olsa
bile. u kadar var ki; byle bir sebeple tabitn kay-betmi yani; incelii, akcl kalmam olursa
artk bir mutlak su ol-maktan km olur.
Fihriste dn
MUTLAK SULARIN NEVLER VE HKMLER
48- Mutlak sular, "Tahir ve mutahhir=Temiz ve temizleyici" olup olmamak bakmndan ylece
be nevidir.
1) Temiz ve temizleyici olup, kullanlmas mekruh olmayan sular-dr. vasf yani rengi tad ve
kokusu bozulmam ve kendisinde mek-ruh olmay gerektiren birey bulunmam olan herhangi mutlak
bir su bu ksma dahildir. Bu su hem iilir, hem yemeklerde kullanlr, hem de kendisi ile her trl
temizlik yaplabilir.
2) Temiz ve temizleyici olmakla beraber kullanlmas mekruh olan sulardr. Ev kedisi gibi ehli bir
hayvann veya aylak, doan gibi yrtc bir kuun veya evlerden eksik olmayan fareler gibi haerelerin
kendisinden imi olduu mutlak bir su gibi. Baka bir su varken bu trl sular imek, yemek veya
temizlikte kullanmak tenzihen mekruhtur.
3) Temiz olduu halde temizleyici olmayan sulardr. Bunlar bir hadesi = hkmen necaset olan bir eyi
gidermek, farz yerine getirmek veya sevap kazanmak iin insann bedeninde veya bir uzvunda kullanlan
sulardr. Bunlardan her birine: "Ma-i Mstamel = kullanlm su" denir.
Mesela, abdestsiz olan bir mslmnn btn abdest azalarnda veya bir uzvunda ve cnp
bulunan bir mslmnn btn bedeninde kulland su, bu ksmdandr.
Abdesti olan bir Mslmann sevap niyetiyle baka bir yerde veya bir ibadet yaptktan sonra ayn
yerde tekrar abdest ald su da byledir.
Ayn ekilde, yemeklerden evvel ve sonra Peygamberimizin snnetine riayet etmek maksadyla el
ykamakta kullanlan sular da byledir.
Bu sebeple bu mstamel sular, her ne kadar temiz olup, maddi necasetleri giderebilirse de hkmi
necasetleri gideremez, yani bunlar ile ne abdest alnabilir, ne de gusl edilebilir.
M-i mstamelin byle temiz ve temizleyici olmamas mam Mu-hammed'e gredir. Fetva da bu
ekildedir. mam- Azam ile mam Ebu Yusuf'a gre bu su, temiz de deildir, pis saylr.
(mam Malik ile mam afi'nin bir grne gre bu mstamel sular, hem temiz hem de temizleyicidir.
Fakat tekrar kullanlmalar mekruhtur.)
4) Temiz olmayan sulardr. ine necaset dt kesinlikle veya kuvvetli bir zan ile bilinen az
miktarda ki sular gibi. Bunlar necaset hkmndedir.
ine den necasetten dolay rengi veya tad veya kokusu bozul-mu olan ve "byk havuz"
denilen byk sular ile akc sular da bu hkmdedir. yle ki; rakid, yani akmayan, durgun bir suyun
yzeyine baklr, eer yzeyi yz arn kare (yaklak 46,24 metrekare)sine eit ise "byk havuz" adn
alr. Bu su drt keli ise her kenar 10 arn (yaklak 6.8 metre) daire bir halde ise, evresi tam 36
arn (yaklak 24.48 metre) bulunur. Bundan az olunca, "havz- sair = kk havuz" olmu olur.
Cari, yani akarsulara gelince bunlar da az olsun, ok olsun byk havuz halindedir. Bu sebeple
byle bir su iine den bir necasetle vasfndan biri bozulmadka temizlik ve temizleyici vasfn
kaybetmi olmaz. Bunlarn derinliine baklmaz. Avu ile alnan sudan dolay di-binin almaz olmas
byk havuz iin yeterlidir. Bir suyun akc sayl-mas iin de bir saman pn olsun alp
gtrebilmesi de yeterli olur.
5) pheli sulardr. Bunlar ehli merkeplerin veya bunlardan do-mu olan katrlarn art olan
sulardan ibarettir. Byle bir su temiz ise de, bunu hadesi = hkmen necaseti gidermeye kfi olup
olmamasnda phe edilmitir. Buna dair ileride tafsilat vardr.
49- Bir kimsenin abdestli olduu halde sadece serinlik veya ba-kasna retmek iin abdest
ald su, hem temiz hem de temizleyicidir.
Ayn ekilde, bir kimsenin abdest almasn mteakip ayn yerde daha abdesti bozulmadan ve bir
ibadet yapmadan tekrar abdestini tazeledii su da byledir, iinde temiz bir kabn veya amarn ykand
su da byledir. nk bunlar ile ne madd ne de hkm bir temizlik yaplm deildir. u kadar var ki, bu
gibi kullanlm sulardan tabiat nefret eder ve shh bakmdan da bunlarn zararl bir hale gelmi olmalar
dnlr. Artk bir zaruret bulunmadka, bu gibi sular iilmez, yemeklerde kullanlmaz ve bunlar ile
tekrar abdest veya boy abdesti de yaplmaz.
50- Bir mutlak suya mstamel (kullanlm) bir su kart tak-dirde baklr: Eer asl su, karan
sudan iki misli fazla ise, onunla hk-men necaset giderilebilir. Bilkis karan su, iki misli ise,
giderilemez. Birbirine eit ise, yine asl su, ihtiyaten malup az saylr, abdestte, gu-slde kullanlmaz.
MUKAYYED SULARIN HKMLER
51- Yukarda da iaret olunduu zere mutlak sular, bir arza bu-lunmaynca iilir, yemekte ve
madd temizlikte kullanlr, kendileri ile abdest alnr, gusl edilir, yani hakik ve hkm kirler giderilir.
Mukay-yed sular ise, byle deildir. Bunlar ile abdest ve boy abdesti alnamaz, yani bunlar ile hkmen
necaset giderilemez. nk er'i erif, o gibi temizlikler iin mutlak sular tayin buyurmutur. Fakat
mukayyet sula-rn bir ksm iilebilir, yemeklerde kullanlabilir. Bunlarn yal ve ya-pkan olmayp
skmakla akp gidecek bir halde bulunan ksm ile maddeten temiz olmayan eyler, yani hakik
necasetler giderilebilir.
52- lerine den baz eylerden dolay mutlak sular, temizlik-lerini kaybedecei gibi mukayyed
sular da kaybeder. O halde bunlarn hibiri ne hkm ne de hakki necasetleri gidermek iin
kullanlamaz. Nitekim ileride bildirilecektir.
Fihriste dn
SU ARTIKLARI HAKKINDA HKMLER
53- Az ve durgun su artklar u ksmlara ayrlr:
l) Temiz ve temizleyici olup, kullanlmalar mekruh olmayan ar-tklardr. Bunlar; azlar temiz
olan btn insanlarn, deve, sr, koyun gibi eti yenen ehl hayvanlarn, atlarn ve attan veya inekten
domu ka-trlarn ve etleri yenen vahi hayvanlar ile kularn artklardr. Bu sebeple bunlar hem
iilebilir, hem de temizlikte kullanlabilir.
Azlar temiz olmayanlarn artklar ise, temiz deildir. Az dolusu kusan veya arap ien
kimsenin kusmas veya imesi akabinde itii suyun art gibi.
2) Kullanlmalar mekruh olan artklardr. Bunlar kedilerin, ta-vuklarn, atmaca, ahin, doan,
aylak, kartal gibi yrtc kularn, pislik yemekten ekinmeyen koyun, kei gibi hayvanlarn
artklardr.
Baka su varken bunlarn iilmesi ve temizlikte kullanlmas tenzihen mekruhtur. Fakat baka su
bulunmaynca, bunlar iilebilir ve bunlar ile temizlik yaplabilir. Bunlar var iken teyemmm yaplmas caiz
olmaz.
3) Kullanlmalar pheli olan artklardr. Bunlar; ehl merkeplerin ve bunlardan domu katrlarn
artklardr. Bunlar ile baka su bulunmad takdirde, hem abdest alnr, hem de ihtiyaten teyemmm yaplr.
pheli bir su ile pheli olmayan bir su birbirine karacak olsa, tartca ar gelenine gre
hkmolunur, eit olunca, yine ihtiyaten teyem-mm de yaplr.
4) Necis = murdar saylan artklardr. Bunlar; kpek, kurt, aslan, kaplan, domuz gibi yrtc
hayvanlarn, vahi kedilerin artklardr. Bun-lar; ne temizlikte kullanlr, ne de bir zaruret
bulunmadka iilir.
54- Terler ve lablar, yani salyalar, azdan akan sular, hkm iti-bariyle artklar gibidir. Bu
sebeple art temiz olann terleri, salyalar da temizdir. Art mekruh veya pheli olann terleri,
salyalar da mek-ruh veya phelidir. Artklar temiz olmayanlarn terleri, salyalar da temiz deildir.
mam- Azama gre atlarn terleri, salyalar temiz olduu gibi merkepler ile katrlarn terleri,
salyalar da temizdir.
55- Bir yerde bulunan kaplardan bir ounda temiz, biraznda da temiz olmayan sular bulunsa,
taharriye - aratrmaya lzum grlr. Yani hangilerinin temiz olduu, kuvvetli gr ile tayin edilir, artk
onlardan iilir ve abdest alnarak gusledilir. nk hkm, kuvvetli olana gredir. Fakat temiz
olmayanlar ok, veya temiz olanlara eit ise, imek ve yemekte kullanmak iin aratrma yaplabilir. Ama
abdest ve gusl iin aratrma lzm gelmez. Bu sular, dkldkten veya hayvanlar suvarmak iin
birbirine kartrldktan sonra teyemmm yaplr.
Fihriste dn
KUYULAR HAKKINDAK HKMLER
56- Kuyular, sular ne kadar ok olursa olsun, yzeyleri yz arn kare (yaklak 46, 24
metrekare) sine ulamadka veyahut daima akp giden bir su yolu zerinde bulunmadka, kk
havuz hkmndedirler. Bu yzden ilerine decek eylerden dolay, haklarnda aadaki h-kmler
geerli olur.
57- nsann veya eti yenen koyun, deve gibi bir hayvann iine dp diri olarak kt kuyu suyu
pis olmaz. Ancak zerinde necaset bulunduu bilinirse, o halde pis olur.
Yine bylece: Katrn, merkebin ve atmaca, ahin, aylak gibi yr-tc bir kuun ve kpeklerin,
kurt, kaplan gibi canavarlarn iine dp diri olarak ktklar sular da pis olmaz. Ancak azlarnn
salyas suya dokunmu olursa, o takdirde o su bu salyann hkmne tbi olur. Her hayvann salyas ise,
art hkmndedir. Nitekim evvelce bildirilmitir.
58- Bir kuyunun iine fare, sere veya bu byklkte baka bir hayvan dp lse, henz
imemi olunca, bu hayvan karldktan sonra yirmi kova su ekilir, bu vaciptir. Bu kadar su
karlmadka, kuyunun suyu temiz olmaz. Bu kuyudan otuz kova su karlmas ise, mstehaptr.
59- Bir kuyunun iinde kedi, tavuk, gvercin veya bu byklkte baka bir hayvan dp lse de
daha imeden karlsa o kuyudan krk kova su karlr, bu vaciptir. Elli veya altm kova karlmas
ise, mstehaptr .
60- Bir kuyunun suyuna bir damla bile kan veya arap veya sidik gibi bir sv karsa, veya iine bir
domuz dse veya koyun, kei gibi gvdesi byk bir hayvan dp lse veya sere, fare gibi gvdesi
kk bir hayvan dp lmekle beraber imi veya dalm veya tyleri dklm bulunsa, o kuyunun
btn suyunu bir kova dolduracak kadar kalmayncaya kadar karmak icap eder. u kadar var ki kuyunun
suyu ok olup, devaml kaynamakta bulunursa, iki yz kova karmakla yetinilebilir, bu vaciptir. yz
kova karlmas ise, mstehaptr. Hatt ihtiyat iin kuyunun btn suyu takdir edilmeli, o kadar su
karlmaldr. Mesel, iinde be yz kova su bulunduu takdir edilirse o kadar su karmaya allmaldr.
Baz alimlere gre fetva da bu ekildedir .
61- Bir kedi kpekten veya bir fare kediden veya bir koyun kurttan korkup kaarken lmeksizin
kuyuya dse kuyunun btn suyu murdar olmu saylr. nk bunlarn bu halde iemeleri kuvvetle
d-nlr. Fakat fetva verilen dier bir gre gre bu halde kuyu pis olmu saylmaz. Bu hal,
zaruretten dolay muaf tutulmutur .
62- Tavuktan kan taze bir yumurtann ve henz doan bir kuzu-nun iine dt su, pis olmaz.
Ancak zerinde necaset bulunduu bi-linirse, o takdirde, pis olur .
63- Bir kuyu, iine den deve, koyun, kei, at, katr, merkep, sr, manda tersleriyle tercih
edilen gre gre pis olmaz. Bu terslerin ya veya krk olmasyla kuru ve salam olmas arasnda fark
yoktur. nk bunlardan korunmak pek mkldr, zellikle krlardaki kuyu-larda. u kadar var ki
bunlar rf ve dete gre ok grlrse, veya her kovaya en az bir iki tanesi tesadf ederse, o zaman su
temizliini kaybetmi olur .
Bununla beraber bu hususta daha gvenilir kabul edilen bir gre gre zaruret dikkate alnr.
yle ki, Bunlardan evlerdeki kuyular koru-mak mteassir = g olmadndan, bunlar o kuyularn
suyunu temizlik-ten kartr, fakat krlardaki kuyular korumak g olduundan onlar temizlikten
karmaz .
64- Tavuk, kaz, rdek hayvanlarnn tersleri suyu bozar. Bu se-beple iine dtkleri kuyunun
btn suyunu karmak lzm gelir. nk bunlar necaseti galiza (ar byk pislik)dir .
65- Gvercin, sere kuu gibi eti yenen kularn tersleri kuyu-lardaki ve kaplardaki suyu bozmaz.
Eti yenmeyen kularn tersleri de suyu bozmaz. (mam afi'ye gre bunlar sular bozarlar.)
66- mam- A'zam ile mam Ebu Yusuf'tan bir rivayete gre yrt-c kularn tersleri kuyular
bozmaz. nk bunlardan kuyular koru-mak gtr. Miktarlar ok olmadka, elbiseyi pis etmi
olmaz. Ve va-sflarn deitirmedike, ok olan sular da murdar etmez. Fakat kaplar-daki sular bozar.
Zira bunlar korumak mmkndr .
67- Bir kuyuda leden baka bir necaset grlse o kuyunun suyu bu necasetin grld vakitten
itibaren pis saylr. Artk ondan abdest ve gusl alnmaz, temizlik yaplmaz. Fare veya kedi ls gibi
bir le grld takdirde ise, baklr: Eer dt vakit malm ise, o vakitten itibaren kuyunun suyu
pis olmu olur. Fakat lenin dt vakit bilinmezse o kuyu, le imi veya dalm veya tyleri
dkl-m ise, gn ve geceden itibaren; bilakis imemi, dalmam, tyleri de dklmemi ise,
ihtiyaten bir gn bir geceden itibaren murdar saylr. Bu sebeple o mddetler iindeki abdestler,
gusller sahih olma-m olur. Bunlar ile klnm namazlarn iadesi lzm gelir. Ve bu su ile ykanm
necasetli amarlar tekrar ykamak icap eder. Fakat bu su ile necasetli olmayan amarlar ykanm
ise, onlar tekrar ykamak lzm gelmez. Btn bunlar "yakin, ek ile zail olmaz = Kesin olan bir
durum, phe ile ortadan kalkmaz" kaidesine dayanmaktadr.
Bu mesele, mam- A'zama gredir. mameyne gre eer bu lenin ne vakit dt inceleme
neticesinde anlalmazsa grld zamandan itibaren kuyunun pis olduuna hkmedilir, ondan evvel
kl-nan namazlar iade ve ykanlan amarlar tekrar ykamak lzm gel-mez, ihtimal ki o le
dardan bir rzgr ile veya baka bir sebeple kuyuya henz dmtr. "Hdis olan bir emrin en yakn
vakte iza-fesi=sonradan meydana gelen bir iin en yakn bir zamanda meydana gelmi olmas" kaidesi
ise, bir esastr .
68- Pislenmi bir kuyunun sular ekilip kaybolduktan sonra tek-rar gelmeye balasa, artk
temizlenmi bulunur. nk bu suretle eki-lip kaybolan bir necaset geri gelmez .
69- Kuyularda kullanlacak kovalar, orta byklkteki kovalardr ki, baz alimlere gre
(1400)dirhem=yaklak 4.550 kg su alacak bir miktarda bulunur. Bu kovalarn tam azlarna kadar
dolmas lzm gelmez. Bu kuyudan er'an muayyen miktar su ekilince kuyunun suyu da, talar ve
amurlar da, kova da, ip de ve kovay ekenin elleri de te-mizlenmi olur. nk bunlar temizlike,
kuyunun temizliine tabidirler. Bir kuyudan muayyen bir miktar suyu bir gnde ekmek de icap etmez.
Baka baka gnlerde de ekilebilir .
70- Balklar, ekirgeler, kurbaalar, sinekler, kk ylanlar, ak-repler, su kpekleri ve su
hnzrlar gibi akc kan bulunmayan bir hay-vann suda veya baka bir sv iinde lmesi, onu
temizlikten karmaz. Bu sebeple yle bir su ile abdest alnabilir .
71- ine az ok necaset den az bir su, hemen temizlikten kar. Fakat bir su, bir necasete,
mesel bir leye, yani suda yaamayan akc kan bulunan bir hayvan lsne dokununca hemen pis
olur mu?. Bu hususta duruma baklr. yle ki, Bir suyun tamam veya ekserisi bir leye veya pis bir
yer zerine urasa, mesel olukta bulunan bir necasetin zerinden akp gitse pis olmu olur. Ancak bu
suyun zerine urad necaset, tamamen dalp eseri grlmez bir hale gelmi bulu-nursa o takdirde,
bu su murdar saylmaz .
Ayn ekilde bir suyun az bir miktar byle bir necasete urasa, yine temizliini kaybetmi
saylmaz. Ancak kendisinde uram olduu necasetin eseri belirmi olursa o takdirde, temizliini
kaybetmi saylr .
72- Bir kuyu ile abdesthane aras, necasetin eseri olan renk, tat ve kokudan biri kuyunun suyuna
gemeyecek, tesir etmeyecek derecede uzak olunca, o kuyunun suyu pis olmu olmaz. Fakat bunlardan
biri suya geerse, tesir ederse, kuyu pis olmu olur. Hatta abdesthane ile arasnda be-on arn = 3.4-
6.8 metre uzaklk bulunsa bile.
Fihriste dn
ER'AN TEMZ SAYILAN EYLER
73- Esasen btn yeryz, btn madenler, btn sular, btn otlar, aalar, iekler, meyveler,
domuzdan baka btn hayvanlarn d bedenleri murdar bir eyle beraber olmadka, temizdirler.
Mesel, diri kpein, filin tyleri, derileri temizdir. Bunlara dokunan bir su da temizdir. Bu sebeple
bunlarn dokunmas elbisenin temizliine mni olmaz. Domuzun kllar da badana yapmak, ayakkab
dikmek hususun-da bir zaruret sebebiyle kullanlabilir. Bununla yaplan bir badana, veya dikilen bir
ayakkab pis saylmaz.
Ayn ekilde, bir su kovas, domuz kllarndan yaplm bir fra ile boyanm ve bu boya
kuruyarak suyundan eser kalmam olunca, temiz saylr. Artk bu kova ile kuyudan su karlabilir.
Hatt bu kldan az bir miktar, iine dt bir suyu da bozmaz. Bu, mam Muhammed'e gredir.
Tercih edilen de budur. mam Ebu Yusuf'a gre bu kllar, iine dt suyu bozar. nk bu kllarn
kullanlmas bir zaruret sebebiyle caiz grlmtr. Su iine dmesi ise, bu zaruret dndadr.
Bunlarn fra olarak kullanlmas da ho grlmemektedir. Bunlarn yerine baka kullanlacak ey
bulunduu takdirde, kullanlma-malar phe yok ki daha iyi olur.
unu da ilve edelim ki, bir eyin temiz saylmas, her halkarda yiyilip iilmesinin hell
olmasn gerektirmez. Bir nice zehirli sular veya sarholuk veren otlar, madenler vardr ki, temiz
olduklar halde bunlarn yiyilmeleri ve iilmeleri haram bulunmaktadr.
(Maliklere gre her diri yaratn, kpek ve domuz da olsa, bedeni temizdir.)
74- Boazlanan hayvanlarn domuz mstesna olmak zere derile-ri, cier, yrek, dalak kanlar ve
damarlarnda, etleri iinde kalp akma-yan dier kanlar temizdir. Bu boazlanma, en kuvvetli olan
gre g-re, er' bir surette olmaldr.
Bit, pire, tahta kurusu kanlar da byledir.
75- Su iinde yaayp su iinde len balklar ve dier hayvanlar temizdir. Bununla beraber bu
hayvanlardan bir ksmnn yenilmesi haramdr. Sekizinci kitaba mracaat.
76- Domuzdan baka hayvanlarn, iine kan gemeyen girmeyen uzuvlar, lmeleriyle pis olmu
olmaz. Bu sebeple bunlarn boynuzlar, trnaklar, yasz kemikleri, krklm olan kllar, tyleri,
tabaklanmam derileri temizdir. Sinirleri ise, sahih olan gre gre temiz deildir. nk bunlarda ac
duyacak kadar bir hayat bulunmutur.
77- Misk kedisi temizdir. Yenmesi helldir. Miskin gbei de te-mizdir. Zibad denilen ya da
temizdir.
78- Henz ot otlamam kuzularn kursaklar temizdir. Bunlar, gerek boazlanm olsunlar ve
gerek olmasnlar. Bu sebeple bunlardan peynir mayas yaplabilir.
79- Tavuktan lmesine mteakip kan yumurta temizdir, yene-bilir. lm bir koyunun
memesinden kan st de temizdir. Bu st, mam- A'zam'a gre iilebilir, fakat mameyn'e gre bu,
esasen temiz ise de, memenin pis olmasndan dolay murdar olacandan iilmez.
80- Kokmu et, ekimi yemek, acm ya, kokup kurtlanm et veya peynir bu yzden
temizliini kaybetmi olmaz. Fakat bunlarn shhate zararl olduklar takdirde, yenilmeleri uygun
deildir.
81- Ev kedilerinin sidii, dokunduu kaplar ve ierilerindeki su-lar pis eder. Bundan giyilecek
eyler mstesnadr, onlar zaruret sebe-biyle balanmtr, pis saylmaz.
Ayn ekilde, farelerin sidii de sular temizlikten karr, fakat yenilecek ve giyilecek eylere az
miktarda dokunan sidikleri, tersleri, tatlar belirmeyince affedilmitir. nk bundan korunmak zordur.
Dier bir gre gre kedinin de, farenin de sidii hem sular, hem de elbiseyi pisletir, ihtiyata
riayet etmelidir.
82- ne ucu veya inenin iplik geirilecek delii kadar ufak olan sidik serpintileri bedende,
elbisede ve meknda affolunmutur. Fakat suda affolunmamtr, iine decei az ve durgun bir suyu
bozar. nk bundan suyu korumak mmkndr.
83- Akar veya durgun bir suya bir necasetin dmesinden dolay serpilen damlalar temizdir.
Ancak kendilerinde necaset eseri belirse, o takdirde, temiz olmaz.
84- Heladan, ahrdan, hamamdan kan buhar damlalar temiz saylr. Fakat necaset saylan bir
eyden damlatmak sureti ile karlm svlar temiz deildir.
85- Caddelerin gerek sert ve gerek gevek olan amurlar, gbre olmaktan uzak olmasa da temiz
saylr. Bu sebeple bunlardan elbiseye dokunan miktar, namazn sahih olmasna mani olmaz, ancak
btn btn necaset olduu bilinirse, o takdirde, mani olur.
86- Cenaze ykants temizdir. Ancak lnn zerinde necaset bulun-mu olursa, o halde ykants da pis
olur. Yalnz ykanmakla urald esnadaki serpintiler, kanmann gl sebebiyle balanmtr.
87- Necaset ykants da pistir. Temizlenmesi defa ile takdir edilmi eylerde, drdnc defas
temiz olmu olur.
88- Pis yerlerden esip gelen bir rzgrn dokunduu elbiseler, kumalar pis olmaz. Ancak kendilerinde
pisliin eseri belirirse, o halde pis olurlar.
89- Yalnz sklmakla damlayacak derecede ya bulunan pis bir bohaya sarlm olan bir elbise,
bir kuma pis olmu olmaz. Ancak zerinde necaset eseri belirirse, o halde pis olur.
Ayn ekilde pis, fakat kuru bir yere serilmi olan ey, bir amar, zerinde necaset eseri
grlmedike pis olmu saylmaz. Hatta serildii yer, ya olmu olsa bile.
90- Bir kimse, pis olan bir yatak veya yer zerinde yatp uyu-makla temizliini kaybetmi
saylmaz. Ancak terinden veya ayandaki bir yalktan dolay o pisliin eseri, stnde veya bedeninde
grlrse, o takdirde, bunlar ykamas lzm gelir.
91- Kei, koyun gibi bir hayvann memesine bulam olan tersi, salan st murdar eder. Fakat
st salrken iine den ve sv bir halde bulunmayan bir iki ters tanesi, dalmadan ve stte eser
brakma-dan hemen karlrsa, stn temizliine zarar vermez. Bu miktar balanmtr. nk
bundan korunmak gtr.
Fihriste dn
ER'AN TEMZ SAYILMAYAN EYLER
92- Maddeleri itibaryla er'an temiz saylmayan eyler, namazn sahih olmasna mani olacak
miktarlar bakmndan galz (ar) ve hafif ksmlarna ayrlr. Galz olanlar unlardr:
1) nsanlara ait sidikler, tersler, meniler, sidikten sonra gelen "ved" adndaki svlar, elerin birbiriyle
oynamas esnasnda tenasl uzuvla-rndan kp "mez" denilen yalklar, az dolusu kusuntular, herhangi
bir uzuvdan kp akan kanlar, vcutlarndan kesilip den et ve deri paralar.
Kadnlara mahsus det, lohusalk ve istihze (zr) hallerindeki kanlar da bu ksmdandr.
( afiler ile Hanbeller'e gre meni temizdir).
2) Eti yenmeyen hayvanlarn sidikleri, azlarnn salyalar, ku-lardan bakasnn tersleri ve
btn hayvanlarn akan kanlar.
Yarasa kuunun sidii ile tersi, saknmak imkansz olduu iin temiz saylr.
3) Eti yenilen hayvanlardan tavuklarn, kazlarn, rdeklerin tersleri.
4) Leler, yani karada yaayp boazlanmakszn len veya er'i erife uygun olmakszn
boazlanan kanl hayvanlar ve bunlarn tabak-lanmam derileri. Bu hayvanlara "meyte" denir. Kaz,
rdek lleri de byledir.
(Maliklere gre meytenin eti gibi cildi, kemii, sinirleri de temiz deildir. Kllar, ynleri,
tyleri ise, temizdir. afilere gre meytenin btn paralar, hatt kllar, tyleri, ynleri, trnaklar da
temiz deildir. nk bunlarn hepsine hayat girer.)
5) ttifakla arap ve tercih edilen gre gre sarholuk veren dier btn svlar. nk bunlarn
hepsi de akla, shhate zararldr, hepsi de eran yasaklanmtr. Bunlardan kanmak ALLAH' Tel
tarafndan istenmitir, menetme ve nefret ettirme hikmeti de bunu gerektirmektedir. zellikle ibadetlerde
ihtiyata, pakla ve tertemiz olmaya riayet edilmesi son derece istenilmitir. badetlerin tam bir temizlik ve
ALLAH'n emrine tam bir sarlma halinde yaplmas gerekli bir vazifedir.
(afi mezhebine gre de sarholuk verici olan btn svlar az olsun, ok olsun temiz deildir.)
Temiz olmayan eylerin hafifleri de unlardr:
1) Atlarn ve etleri yenen koyun ve geyik gibi ehl ve vahi hayvanlarn sidikleri. Bunlarn
tersleri, mam- Azama gre galza (ar pislik), mameyn'e gre hafife (hafif pislik)tir. Fetva da
mamey-nin grne gredir. Katrlar ile merkeplerin tersleri hakknda da bu ihtilf vardr.
2) Etleri yenmeyen hayvanlardan atmaca, aylak, kartal gibi ha-vada tersleyen kularn tersleri.
3) Her hayvann karacierine bal olup, "d" denilen kesesi ve ikembesi, kendisinin tersi,
gbresi hkmndedir. Mesel, koyunun gbresi haff pislik olduu gibi ikembesi, d kesesi de haff
pisliktir.
Fihriste dn
TEMZ OLMAYAN EYLERN HKMLER
93- Temiz olmayan eyler: Gerek galz (ar) ve gerek haff ks-mndan olsun madd eyleri
kirletmek, mesel az bir suyun temizliini gidermek hususunda msavidirler. Pak olmayan eyler, bu
bakmdan galza ve hafife ksmlarna ayrlmaz. Ancak namazn sahih olmasna man olup olmamak
itibariyle bu ksmlara ayrlr ve haklarnda aa-daki hkmler geerli olur.
94- Necaseti galza (ar pislik) saylan bir eyin: Cmid (kat) ise, bir miskalden, yani yirmi
krat(yaklak 4,5 gram)dan, sv ise, el ayas sahasndan geni miktar, giderilmesi mmkn olunca,
namazn sahih olmasna mani olur. Bu miktarlar ise, az pisliktir, namazn sahih olmasna mani olmaz,
muaf saylr.
Bu sebeple namaz klan kimsenin elbisesinde veya namaz iin ayan bast yerde bir miskalden
biraz fazla kat ar necaset bulunsa, namaz sahh olmaz. Secde ettii yere gelince, bu hususta mam-
Azamdan iki rivayet vardr, mam Muhammed'in rivayetine gre burada da bir miskalden fazla necaseti
galza bulunsa, namaz bozulur. mam Eb Ysuf'un rivayetine gre bozulmaz.
95- Necaseti haffe (hafif necaset)e gelince: Bunun da bulat bedenin veya elbisenin drtte bir
ksmndan az miktar, namaza mani olmaz, muaf saylr. Bundan fazlas, giderilmesine g ve imkan
bulu-nunca, namazn sahih olmasna mani olur.
Ayn ekilde, bir meste bulaan byle bir necaset, topuklardan aa olan ksmnn drtte birinden
az ise balanr, fazla ise balanmaz. Namaza mani olur.
mam Eb Ysuf'a gre enine, boyuna yalnz bir kar miktar bulamas muaftr. Bedenin veya
elbisenin bundan fazla miktarna bulamas muaf deildir.
Bununla beraber imkn bulunduu takdirde, gerek bedenin ve gerek elbise ile yerin temiz
olmayan en az bir eyden bile beri bulun-masn temin etmeye almak daha faziletlidir. Temiz
olmayan bir eyin muaf denilen az miktar ile namaz klnmas tamamen affedilmi deildir, bilakis
tahrmen mekruhtur, bunu gidermeden namaza balamamaldr.
Fihriste dn
TATHR - TEMZLEME YOLLARI
96- Temiz olmayan eyleri temizlemek iin, mahiyetlerine gre muhtelif yollar vardr. Bunlarn
balcas su ile ykamak ve kaynat-makla temizlemektir. Dierleri de silmek, kazmak, ovalamak ve
dier eyler ile temizlemektir. Bunlar srasyla yazyoruz:
l. Su ile ykamak yolu ile tathr = temizleme
Hades denilen ve hkmen bir necaset kabul edilen abdestsizlik, cnplk ile hayz ve nifas
halleri, her ynyle temiz olan mutlak sular ile giderilir. Su bulunmad takdirde, teyemmm yaplr.
Nitekim ileride izah edilecektir .
Hubs denilen ve hakiki bir necaset olan eyler de temiz olan mutlak ve mukayyet sular ile temizlenir.
Mesel; Madd bir necaset, yamur, dere, deniz sularyla giderilebilecei gibi iek sularyla,
meyvelerden, sebzelerden kacak sular ile, iinde nohut, mercimek gibi eyler slatlm olan sular ile
de giderilebilir. Fakat temiz olmayan sular ile ve yal, yapkanl svlar ile ve iine karan herhangi
bir eyden dolay tabiatn, yani inceliini, akn kaybetmi sular ile necaset giderilemez .
Mer' olan (grlen) necasetler, eserleri, yani csseleri, renkleri, kokular gidinceye kadar su ile
ykamakla temiz olur. Bir kere ykamakla tamamen giderilirse, bir daha ykamak en sahih olan gre
gre mutlaka lzm gelmez. Bulat eyden rengi giderilemeyecek bir halde bulunursa, o ey
kendisinden bembeyaz su akncaya kadar ykanr, murdar boya ile boyanm kumalar, kaplar gibi .
Mer' olmayan (grlemeyen) necasetler ile bulam olan ey bir kap iinde defa ykanarak her
defasnda sklmakla temiz olur. Skmak hususunda ykayann kuvvetine itibar olunur. Son sknda hi su
damlamayacak derecede skmak lzmdr. Bunun neticesinde hem ykanan ey, hem ykayann eli, hem de
kullanlan kap temizlenmi olur .
Baka baka kaplarda, teknelerde ykannca birinci kap defa, ikinci kap iki defa, nc kap da
bir defa ykanmakla temizlenmi olur .
Bir kpein yalad bir kap da defa ykanmakla pak olur. Bununla beraber byle pis bir eyin
kokusu, tad bsbtn kalmama-ldr. Ancak kokusunun tamamen giderilmesi pek g olursa, o halde
bu koku eserinin kalmas balanm olur .
Pis olan bir eyi su ile ykamak hususunda akar su ile durgun su ve bir kap iinde ykamakla kap
iinde ykamamak eittir. Yeter ki, su saf bir hale gelmi olsun. Bu hususta scak su veya sabun ile
baka ey kullanlmas, glkten beri olmad iin, mutlaka gerekmez.
Kee ve benzeri gibi sklmalar mmkn olmayan pis eyler, kap iinde defa ykanr ve her
ykayta suyu szlp damlalar kesilin-ceye kadar braklrsa, temizlenmi olur. Fazla kurumasna
gerek yoktur. Byle birey, akar su iinde veya zerine sular dklmek sure-tiyle ykanrsa, kendisinde
necasetin eseri kalmaynca temizlenmi olur. Ayrca sklmasna, kurutulmasna, tekrar tekrar suya
sokulmasna l-zum kalmaz.
Murdar bir kna ile boyanm bir uzuv kere ykanmakla temiz olur. Knann uzuvda kalan rengi
zarar vermez. Ve bir uzva dokunan kan gibi bir madde, kere yalanp tkrmekle eseri giderilse, hem
o uzuv, hem de yalayann az temiz olur.
Topraktan yaplp atete piirilmi olan kaplar, pis olunca, her defasnda damlalar kesilmek zere
kere ykanlp kt kokusunun tamamen giderilmesiyle temizlenir. Bir gre gre bu kaplarn
yenisi atete alazlanmakla pak olur.
Tahtadan veya topraktan yaplm yeni kaplar, pis olunca, defa ykanr ve her defasnda kurutulur,
pisliin rengi, kokusu tamamen gidince pak olur. nk bunlarn o pis eyi emmi olmalar mmkndr.
ine murdar birey dm olan sv halindeki bir yemek veya zeytin ya, bir kap iinde defa
zerine su dklp alkalandktan sonra alnmakla temizlenmi olur.
Temiz olmayan bir su iinde kalp imi olan buday, arpa gibi eyler, defa suda slatlr, suyu ekilip
de ikinlii gidince temizlenmi olur.
Grlmeyen bir necaset, bedenin veya amarn hangi tarafna dokunmu olduu unutulsa veya
neresine dokunduunda phe edilse o bedenin veya amarn bir taraf ykannca, -tercih edilen
gre gre- her taraf temiz olmu saylr. Fakat tamamn ykamak ihtiyata daha uygundur.
zerinde necaset veya meni bulan kimse, bunun ne zaman bulatn tayin edemezse, necasette
son abdest bozduu ve menide son uyku uyuduu vakitten itibaren klm olduu namazlar yeniden
klar.
Bir emenin su borular pislenmi olsa, iinden akacak pak su ile necasetin eseri kalmayp
temizlendiine kanaat hasl olunca, pak olmu olur.
2. Su ile kaynatlmak yolu ile temizleme
ine temiz olmayan birey karan ve yzeyi yz arn kare (yak-lak 46,24 metrekare)den eksik
bulunan st, pekmez, bal gibi sv eyler temiz su ile defa asl kendi miktarlarnda kalncaya kadar
kay-natlmakla temiz olur. nk bu halde o temiz olmayan eyin mahi-yetinde bir deiiklik meydana
gelir.
Uslen boazlanm, fakat barsaklar karlmam olduu halde, tylerini yolmak iin, kaynar
suya atlm olan tavuk ve benzer-leri asla temizlenemez. nk pis suyu iine alm olur. 1 Bu sebeple
byle bir hayvan kestikten sonra zerinde bulunan akar kann ve iini karp ykamal, ondan sonra
scak suya atmaldr.
kembe de ykanmadan pek kaynar suya atlrsa bir daha temiz olmaz. Fakat daha kaynar bir hale
gelmemi bir suya atlrsa, daha sonra yalnz ykamakla temizlenir. Daha kaynar suyu iine ekmeden
karld takdirde, de hkm byledir. Yalnz ykamakla pak olur.
3. Atee sokmak yolu ile temizleme
1
Bunlarn temizlenme yolu: leri temizlendikten sonra defa kaynatlp ve her defa-snda kaynatlan su dklr. Bundan
sonra temiz hkmne girer.
Kendisine pis bir su ile su verilmi bir ban ii de d da murdar olmu olur. Bu halde d
ykanmakla veya temiz birey ile silinmekle temiz olur, artk onunla et, karpuz gibi eyler kesilebilir.
Fakat bununla ii temiz olmayacandan zerinde bulunan kimsenin namaz sahih olmaz, ierisinin
temiz olmas ise, atee sokularak kendisine temiz su ile defa veya bir defa su verilmekle olur.
Pis amurdan yaplm olan testi, bardak gibi eyler, atete piip kendisinde necaset eseri
kalmaynca temizlenmi olur.
Boazlanm bir hayvann kellesi veya herhangi bir maden paras zerindeki kanlar, atee konulup da
yanar giderse, temiz olur.
Kendilerine pis yalk dokunmu olan frnlar, tandrlar, ilerinde yanan ate ile temizlenmi olurlar.
Artk kendilerinde ekmek piirilebilir.
4. Silmek yolu ile temizleme
Bak, cam, abanoz, cill tahta, dz mermer ve tepsi gibi eyler, ya veya kuru bir pislik ile
kirlenir de, ya bir bez ile veya snger ile veya toprak ile veya yaprak gibi birey ile o pisliin eseri
kalmadna kuvvetli zan meydana gelecek derecede silinirse temizlenmi olur. Bu sebeple kana
bulam, sonra da temiz bir bez ile veya toprak ile tama-men silinmi bir ban veya klcn stte
bulunmas, namazn sahih olmasna mni olmaz.
5. Kazmak ve ovalamak yolu ile temizleme
Mest ve kundura gibi necaseti emmeyecek ayakkablar, kendile-rine hayvan tersi gibi grnr bir
necaset dokunduu halde su ile temizlenecei gibi bak gibi birey ile kaznmakla da, yere srtlmekle
de temizlenebilir. Fakat sidik gibi grnmeyen necaseti mutlaka yka-mak lzmdr. Nitekim elbiseye
veya bedene dokunan necaseti de kaz-mak, topraa srtmek kfi deildir, ykamak lzm gelir.
nsanlarn kurumu olan menileri, ovalamak ile temizlenebilir, hatta dokunduu elbise astarl
bulunsa bile. Fakat ya olan meniyi mutlaka su ile ykamak lazmdr. Bununla beraber elbiseye
dokunmu olan kuru bir meni, ovalamakla temizlendikten sonra o elbise ile namaz klnabilirse de yeri
tekrar slansa -en sahih olan gre gre- murdarlk geri dner, yeniden kurutup ovalamak veya
ykamak lazm gelir.
Donmu bir halde bulunan bir ya, kendisine dokunmu olan pis bir maddenin oyulup karlmas
ile temizlenmi olur.
Murdar olmu bir ukur veya kuyu, necasetin geip tesir etmediine kuvvetli zan meydana
gelecek bir yere kadar her tarafndan kaznmas ile temizlenmi olur.
6. Kurumak, toprak sermek yolu ile temizleme
Yeryz ve yeryznde sabit bulunan herhangi birey, pis olunca, kurumakla temizlenir. yle ki,
bir yer paras gne, rzgr veya ate ile kuruyup zerindeki pisliin eseri kalmayacak olsa, pak olmu
olur. Bu sebeple zerinde namaz klnabilir. u kadar var ki, bununla teyemmm caiz olmaz. nk
byle bir yer temiz ise de, temizleyici deildir.
Yerde sabit bulunan ot, aa, denmi ta, tula, kiremit gibi eyler de kendilerine bulaan
necasetin eseri kalmamak zere kurumak-la temizlenmi olur. Fakat yerde sabit olmayp koparlm
veya karl-m olan otlar, aalar, talar, tulalar, kerpiler ve benzerleri kendile-rinde necasetten eser
kalmadna dair kuvvetli zan meydana gelinceye kadar ykamakla temizlenir, kurumalar kfi deildir.
u kadar var ki, cill olmayp sert, kat, kaba olan talar, yerden ayrlm olsalar da kurumakla temiz
olurlar. Deirmen talar gibi. nk bunlar pislii ilerine ekip aldklar iin yeryz
hkmndedirler.
Pis olan bir yeryz, necasetin eseri gidinceye kadar zerine su aktmakla veya necasetin kokusu
alnmayacak derecede zerine temiz toprak sermekle de temizlenir.
7. Suyun akmas veya kaybolmas yolu ile temizleme
ine necaset dm olan kk bir su, mesel alelade bir havuz veya su dolu bir hamam kurnas,
bir tarafndan veya stndeki musluktan su gelip zerinden az ok akp gitmekle temiz olur. Yeter ki
necaset eseri belli olmasn. Bu, bir akar su demektir. Fakat bu gelen suyun, altndaki bir delikten kp
gitmesi kfi deildir.
Murdar olmu bir kuyunun suyu ekilip kaybolunca temizlenmi olur. Artk sonradan gelen suyu
pis olmaz. nk giden murdarlk geri dnmez.
8. stihle - Deiim yolu ile temizleme
Temiz olmayan birey, baka bir mahiyet alnca temiz olur. Mese-l bir merkep veya bir domuz,
diri veya l olarak tuzlaya dp de tuz kesilse, temizlenmi olur.
Ayn ekilde pis bir madde, mesel bir yn gbre toprak kesilse, bir tezek yanp kl olsa, bir
arap sirkeye veya misk ahusunun kan miske dnerek deise, temiz olmu olur.
Pis bir yer alt-st edilmekle, pis bir zeytinya sabun haline geti-rilmekle temizlenmi olur.
Bir ra veya bir arap, iine herhangi murdar birey dp dal-dktan sonra sirke yaplmakla
temizlenmi olmaz. Fare dt takdir-de de byledir.
Ayn ekilde, murdar bir st, peynir yaplmakla veya pis bir buday tlmekle veya unundan
ekmek yaplmakla ve murdar bir susamdan ya karlmakla temiz olmaz. nk bunlarda deiim yoktur.
9. Baz tasarruflar yolu ile temizleme
Harmanda dvlen buday, arpa gibi bir eyin muayyen olmayan bir miktar, hayvann iemesiyle
murdar olduktan sonra, ondan o mur-dar olan ksma msavi veya fazla bir miktar her ne suretle elden
karl-m olsa, hem bu miktar, hem de geriye kalan ksm temiz saylr. n-k bunun genelinde
temizlik asldr, kesindir. Temiz olmayan miktarn hangi ksmda kald ise mehuldr, phelidir. Bu
sebeple asl olan taharet, phe ile yok olmaz.
Byle bir buday ve benzeri bllmekle veya ksmen ykanlmakla da temizlenmi olur.
Yarsndan az ve muayyen olmayan bir miktar pis olmu bulunan bir pamuk tamamen atlnca
temizlenmi olur. Fazla miktarda olursa temizlenmez.
10. Boazlama veya tabaklama yolu ile temizleme
Domuzdan baka herhangi bir hayvann derisi, meru surette boazlanmas ile temiz olur. Bu
sebeple byle bir derinin zerinde na-maz klnabilir. Etine gelince eer yenmesi hell olan
hayvanlardan ise eti de temiz olmu olur. Fakat eti yenmez hayvanlardan ise, -fetva verilen gre
gre- eti temiz olmaz. Bu halde bundan bir miskal (yaklak 4,5 gram) miktar bir kimsenin zerinde
bulunsa, namaznn sahih olmasna mani olur. Bununla beraber boazlanmas ile eti temiz olsa da yine
yenilemez. nk her temiz olann mutlaka yenmesinin hell olmas gerekmez.
Domuzdan baka herhangi hayvann derisi, tabaklanmakla da temiz olur.
Tabaklamak iki trldr. Birisi: "Hakik tabaklama"dr ki, ap, maz, tuz ve benzeri eyler ile
yaplr. Bu suretle deriler, postekiler kokmaktan, rutubetten kurtulur. Dieri de "hkm tabaklama"dr
ki, derilere, postekilere toprak serpmekle, onlar gnee, havaya, rzgra kar brakmakla yaplr. te
bu iki ekilden biri ile tabaklanan bir deri temizlenmi olur. Bu sebeple bunun zerinde namaz
klnabilir, bunu zerine alm, giyinmi olan kimsenin namaz sahih olur.
Tabaklamakla postekilerden necasetli rutubet yok olur. Domuz derisi ise, bsbtn pistir. Bundan
yalnz rutubetin yok olmas kfi deildir.
nsan derisi, hrmet ve kerametinden dolay tabaklanmaz. Bu deri tabaklanmakla temiz olsa da
asla kullanlamaz.
Gayrimslim bir lkede murdar birey ile tabaklandklar bilinen deriler ile defa ykanmadka
namaz klnamaz. Bu hususta phe edilir ve bir gle sebep olmaz ise, yine ihtiyaten ykamak daha
iyidir.
11. stinca ve istibra yolu ile temizleme
Kan, meni, sidik, dk gibi eylerin ktklar mahalleri temizlemek lzmdr ki, buna "stinca" denir.
Bu temizleme, avret mahallini nmahrem kimselerin yanlarnda amakszn, su ile yaplaca gibi ufak
talar ile de yaplabilir. Evvel talar ile sonra da su ile yaplmas daha iyidir. Fakat kemik, kire, kmr,
tezek, bez, pamuk veya kt 1 gibi eyler ile istinca mekruhtur.
Su ile istincann shh faydalar pek oktur. Buna dair tp kitap-larnda kymetli malmat vardr.
stinca mahallini geip namazn sahih olmasna mni olacak miktardaki bir necaseti ykamak ise
farzdr.
Erkeklerin idrar yaptktan sonra sidik eserinin tamamyla kesil-mesini beklemeleri lzmdr ki,
buna da "istibra" denir. Bu, insanlarn detlerine, tabiatlarna gre biraz yrmek veya ksrmek veya
ayaklar biraz kmldatmak gibi bir tarzda yaplr. Sidik tamamyla ke-sildiine kanaat geldikten sonra
istinca yaplmaldr. nk sidik yal-nn bulunmas, sidiin damlamas gibi abdestin sahih olmasna
1
Buradaki kattan maksat, yaz ve kitap basmnda kullanlan kattr. zellikle tuvalet iin retilmi katlar kullanlabilir.
mnidir.
stincada temizlie fazla dikkat edip sidik ve benzeri eseri brak-mamaya "istinka" denilir.
stincadan sonra ayaa kalkmadan temiz bir bez paras ile veya sol el ile kurulanp bedendeki
kullanlm suyu mmkn mertebe azaltmaldr. Bir hadsi erifte:

"Sidikten pek korununuz. nk kabrin btn azab ondandr." diye buyurulmutur. 1
Bu sebeple sidikten son derece saknmal, taharete dikkat etme-lidir. Kadnlara istibra gerekmez.
Onlarn bir mddet durmalar kfidir. Ondan sonra istinca ederek abdest alabilirler.
stibra ve istincann baz adab vardr. Mesela, daha helaya girmeden hafife "bismillah" deyip

"Bismillhi Allhmme inn ezu bike minel hubsi vel habais." 2
"Y Rabbi! Ben sana pislikten, pis olmaktan snrm." diye dua etmeli ve helya evvel sol
aya atarak girmeli, sa aya atarak kmaldr.
Helda kbleye doru oturmamal, kble tarafna arka da evirme-melidir. Bunlar mekruhtur.
Rzgra kar iemek ve bir zr bulunma-dka ayakta iemek, karnca ve benzeri haerat deliklerine
ve abdest alnacak veya gusledilecek yerlere iemek de mekruhtur.
Yol zerine, mescit civarna, kabristana, durgun ve akar sulara, kuyulara, rmak kenarlarna, aa
altlarna abdest bozmak da mekruh-tur. Halkn grecei bir yerde istibra yaplmas da daba, mrvvete
aykrdr.
Helda lakrd yaplmamal, din, uhrev eyler dnlmemelidir. Avret mahalline ve def edilen
maddelere baklmamaldr. Sidiin iine tkrlmemelidir. Orulu olmayan kimse istinca ederken
ayaklarn bir-birinden uzaka tutmal, kendisini iyice aaya salvermelidir. Bu, fazla temizlie hizmet
edecei iin menduptur.
Fihriste dn
ZR SAHPLERNE DAR BAZI MESELELER
97- Abdesti bozup devam eden eye "zr" denir. oulu "A'zar"dr. zr sahibine erkek ise
"mazur" kadn se "mazure" denilir. Mesel vakit vakit burun kanamas, herhangi uzuvdan bir kann
kp akmas, bir ardan dolay gz sulanmas, meme ve kulak gibi bir uzuvdan irin gibi bir svnn
kmas, mesaneden sidik gelmesi, ishal veya yel kmas birer zrdr. Bu sebeple bunlarn sahipleri
mazur veya mazure olmu olurlar.
98- Herhangi bir zrn muteber olmas iin bir mddet vardr. yle ki bir zr, evvel abdest
alnp namaz klnacak kadar bir md-det kesilmemek zere tam bir namaz vakti devam etmeli, daha
sonra her namaz vaktinde hi olmazsa bir kere daha tekrar edip durmaldr ki; sahibi, zrl saylsn.
Mesel bir kimsenin burnu bir gn le vaktinin evvelinden sonuna kadar, bir abdest ile bir
namaza msait olmamak zere kanayp da bu hal, bunu mteakip her namaz vaktinde bir defa olsun
tekrar edecek olsa, o kimse mazur olmu olur. Fakat byle bir zr, tam bir namaz vakti iinde bir defa
olsun tekrar etmezse, artk kesilmi, sahibi de mazur olmaktan km olur.
ZRN HKM
99- Bir zr sahibi, her namaz vakti abdest alr, o vakit iinde ald abdest ile -bunu bozacak
baka birey meydana gelmedike- diledii kadar farz, nafile namaz klabilir. Hatta kazaya kalm
namaz-larn da klabilir. Vitir ile bayram ve cenaze namazlarn da klabilir. Hatta o zr tekrar edip
dursa bile.
Mesel bir zr sahibi, sabah namaz iin tam vaktinde abdest alsa, bu abdest sabah namaz
vaktinin kmasna kadar devam eder. Bu vaktin kmas ile, yani gnein domas ile son bulmu olur.
Artk bu abdest ile baka bir namaz klnamaz. Ancak zrnn geici olarak kesilmi olduu bir anda
abdest alm ve henz zr tekrar etmeden ve baka abdest bozucu birey de olmadan vakit km
olursa, bu takdirde, vaktin kmas ile bu abdesti bozulmu olmaz, tam taharet zere bulunmu olur.
1
Darekutni; Taharet; 1/128
2
Mslim; Hayz:32; No:357; 1/283
Fakat bu zrl kimse, gnein domasndan sonra alaca bir abdest ile le vaktinin sonuna
kadar diledii namazlar klabilir. Yeter ki, kendisinden abdest bozucu baka birey meydana gelmesin.
Ksaca zrl kimselerin abdestleri bir namaz vaktinin girmesi ile bozulmaz, kmas ile bozulur.
Bu, mam- A'zam'a gredir. Sahih olan da budur.
mam Ebu Yusuf'a gre zrl kimsenin abdesti hem namaz vaktinin girmesiyle, hem de kmas
ile bozulur. Bu sebeple gne doduktan sonra ald abdest, le namaz vaktinin girmesi ile bozulur.
mam Zfer'e gre ise, zrl kimsenin abdesti namaz vaktinin yalnz girmesi ile bozulur,
kmas ile bozulmaz. Bu sebeple mazurun sabah namaz iin ald bir abdest, gnein domas ile
bozulmaz, bilakis le namaz vaktinin girmesi ile bozulur.
(mam afi'ye gre zrl kimsenin her namaz iin ayrca abdest almas lazmdr, onun abdesti,
kld namaz bitirince son bulmu olur.)
100- Bir zr sahibi, zr kesilmi olduu halde abdest bozucu baka bir eyden dolay abdest
alp da, daha sonra kendisinde bulunan zr yine tekrar etse, abdesti bozulmu olur, yeniden abdest
almas lazm gelir. nk evvelki abdesti bu zrden dolay deildi.
Fakat zr kesilmedii halde vakit iinde zrnden veya baka bir abdest bozucu eyden dolay
abdest alp da, o vakit iinde zr tekrar etse, bu abdesti bozulmu olmaz. nk bu, abdest hem zr,
hem de o abdest bozucu ey iin alnm saylr.
101- zrl bir kimse zrnn kmasna herhangi bir ekilde mani olmaya gc yetse, mesel
oturarak veya secde yerine ima ederek veya zrn k yerini meakkatsiz bir halde tkayarak zrn
kmasna mni olabilse, artk mazur hkmne tbi olmaz. Bu sebeple abdest alp tam bir taharetle
namazn klar, yoksa vakit iinde alp sonra zr ortaya km olduu haldeki abdesti ile namaz
klamaz.
102- zrl kimsenin amarna zrnden kp bulaan pis svlar ve benzeri, zr devam
ettike namaznn sahih olmasna mni olmaz. Hatta dirhem (3,2 gram) miktarndan fazla olsa bile.
Fakat bu pis maddeler, amarna tekrar tekrar dokunmayacak ise, bunlarn ykanmas icap eder.
Grlyor ki mbarek slm dini, bir kolaylk dinidir. zr sahipleri hakknda da her ekilde kolaylk
gsterilmitir. Artk din vazifelerini yerine getirme hususunda hibir kimse, bir mazeret ileri sremez.
Fihriste dn
KADINLARA MAHSUS HALLER
103- Kadnlara mahsus hayz, nifas ve istihze halleri vardr. yle ki:
Hayz: Bir kadnn dl yata denilen rahminden bir hastalk veya ocuk dourmak sebebi ile
olmakszn muayyen mddetler iinde gelen kandr. Buna "adet hali" denir. Bu suretle gelen bir kana
"hayz" veya "dem-i hayz" denildii gibi, bu kan sebebi ile muayyen bir zaman iin ileri gelen er' bir
maniaya da hayz denir. Byle det gren kadna da "hyz" denilir.
Nifas: Kadnlardan ocuk dourmalarn mteakip veya ocuun ou ksm kt anda gelen
kandr. Byle bir kadna da "Nfes" denir ki, lohusa demektir.
stihza: Rahimden deil de, bir damardan gelip tenasl uzvu yolu ile akan kokusuz bir kandr.
Kendisinde bu hal bulunan kadna da "mstehza" ad verilir.
Fihriste dn
HAYIZ HALNE AT MESELELER
104- Kadnlarn det hallerine ok dikkat etmeleri lzmdr. nk bu haller, kendilerinin bir ok
din vazifeleri ile ilgilidir. Bu husustaki balca meseleler unlardr:
105- Kadnlar en az dokuz yalarnda bl ana erip det gr-meye balar. Elli veya elli be
yalarnda da "sinn-i iyas" denilen bir aa kavuup detten kesilirler. Bu mddetten daha evvel
detten kesilen kadnlar da vardr.
(Malikler'e gre henz dokuz yana girmemi bir kzdan gelen kan, bir hastalk kandr. Dokuz
ile on iki ya arasnda bulunan bir kzdan gelen kan, kadnlara veya doktora gsterilir, hayz olduuna
kesin kanaat veya bu hususta phe ederlerse, hayz olmu olur. Hayz olmadna kesin kanaat
ederlerse, bir hastalk kan saylr. On yan geen bir kadndan elli yana kadar gelen kan ise,
mutlaka hayzdr. Elli yan gemi bir kadndan yetmi yana kadar gelen kan da kadnlara veya
doktora gsterilir, yetmi yana yetimi bir kadndan gelen kan ise, kesinlikle istihazadr.
(afiiler'e gre detlerin kesilmesi iin muayyen mddet yoktur, hayat boyunca devam edebilir.
Bu hususta iklim gz nne alnr. nk det mddeti, beldelerin scak ve souk olmalarna gre
deiir. u kadar var ki, adetlerin altm iki yatan sonra kesilmesi ounlukla olur.
Hanbeller'e gre de iyas (hayzdan kesilme) mddeti, elli sene ile takdir edilmitir. Bundan sonra
gelen kan, kuvvetli de olsa, hayz deil, istihazadr.)
106- det mddetinin en az gn, yani yetmi iki saat, en ou da on gn, yani iki yz krk
saattir. Bu iki mddet arasnda grlecek kanlar, det kan saylr. Bu mddet iinde kann devam zere
gelmesi lzm deildir, ara sra kesilebilir. Mesel bir kadn, gn kan grse de sonra iki gn kan
kesilip daha sonra gn daha devam etse bu sekiz gnn toplam, det gnn tekil etmi olur.
(Maliki mezhebine gre ibadetler bakmndan detin en az iin bir snr yoktur. Hatta bir an
grlen bir kan ile de det gereklemi olur. Fakat vefat, boanma iddetlerine, istibralara 1 gre
detin en az mddeti, bir gn veya bir gnn bir miktardr, detin en ok mddeti ise, gebe olmayan
bir mptedie hakknda yani yeni det grmeye balam bir kadn hakknda onbe gn olmak zere
takdir edilir.
107- ki det arasndaki temizlik haline "tuhr hali" denir. Bunun mddeti onbe gnden az
olamaz. Fakat bundan fazla olabilir. Aylarca, senelerce devam edebilir. Byle temizlik hali devam eden
bir kadna "Mmteddet't-tuhr" denilir.
(Maliklerle, Hanbellere gre bir hayz arasnda kann kesildii gnlere: "Temizlik gnleri =
yevm'n-neka" denir ki, hayz olan kadn, bu gnlerde temiz saylr, dier temiz kadnlarn
yapacaklarn yapar.
Tuhr'un en az mddeti Maliklere gre sekiz veya on veya, on yedi gndr. Hanbellere gre ise,
on gndr.)
108- Baz kadnlarn det gnleri muayyendir, mesel her ay be veya yedi veya dokuz gn det
grrler. Byle bir kadna "mutade" denir. Bir det, bir defa ile belirlenmi saylabilir. yle ki henz
det grmeye balayan bir kz, ilk defa olarak mesel sekiz gn kan, daha sonra yirmi iki gn temizlik
grse, bu ekilde deti belirlenmi olur. Bu sebeple daha sonra kendisinden bir hastalk neticesi olarak
srekli kan gelecek olsa, deti ve temizlik gnleri her ay o ekilde hesap edilir.
109- Baz kadnlarda det gnleri sabit deildir, daima deiir. Bunlar, mesel bir ay be, dier
bir ayda alt gn det grebilirler. Bu halde ihtiyat ile amel lzm gelir. yle ki byle bir kadn, altnc
gn oldu mu ykanr, namazlarn klar ve Ramazn- erif'te ise, orucunu tutar. nk bu altnc
gndeki kann istihaza (zr) olmas dnle-bilir. Fakat bu altnc gn kmadka, cinsel ilikide
bulunamaz, boan-m ise, iddeti bitmi saylamaz. Zira bu altnc gndeki kann da hayz olmas
muhtemeldir.
110- Bir detin deimi olmas iin ona muhalif iki det grl-melidir. Mesel her ay be gn
det gren bir kadn, sonra iki defa drt veya alt gn kan grse, deti be gnden drt veya alt gne
intikal etmi olur.
zetle det bir defa ile sabit, iki defa ile deimi olabilir. Bununla beraber mam Eb Ysuf'a
gre det, bir defa ile de deimi saylabilir. Buna "fesh-i det" de denilmektedir.
111- Belirli adet gnlerine muhalif olup, on gnden fazla devam etmeyen kanlar det kan saylr.
Bu halde det deimi olur. Mesel her ay yedi gn kan gren bir kadn, daha sonra on gn kan grse
hepsi de hayz hali saylr. Bu takdirde, deti yedi gnden on gne intikal etmi olur. Fakat belirli adet
gnlerinden fazla gelen kan, belirli gnlerde gelen kan ile beraber on gnden fazla olsa, belirli gnlerde
gelen kandan fazla olan miktar, hayz deil istihza (zr) saylr. Mesel byle yedi gn kan gren bir
kadn daha sonra, on bir veya on iki gn kan grmeye balasa, bunun belirli olan yedi gnl hayz,
geri kalan drt veya be gnl de istihza olmu olur.
Ayn ekilde her aybandan itibaren mesel be gn det gren bir kadn, adeti zere be gn kan
grd gibi, bundan iki veya veya be gn nce de kan grm olsa, bunlarn tamam det saylr.
Fakat bunlarn tamam, on gnden fazla ederse, yalnz deti gnlerinde grd kan hayz olur, belirli
gnlerden fazla olan kan ise, bir istihza (zr) saylr.
112- det gren bir kadndan bir hastalk neticesi olarak her zaman kan gelecek olsa, hayz ve
1
Cariyenin rahminde ocuk olup olmadn anlamas iin bir sre beklemesi, kendisini satn alan efendisi ile cinsel ilikiye
girmemesi. Nikahla alnan dul bir kadnn gebe olmadna kanaat getirmek iin kadnn bir adet grnceye kadar beklemesi.
Fasid nikah ile cinsel ilikide bulunulan kadnn da istibrada bulunmas gerekir.
temizlikteki detine gre hkmolunur. Mesel her aybandan itibaren on gn kan, yirmi gn veya alt
aydan noksan olmak zere u kadar ay ve gn de temizlik grmek zere deti sabitlemi bir kadndan
daha sonra srekli kan gelecek olsa, yine o ekilde her ayn ilk on gn hayz, dier yirmi gn veya u
kadar ay ile gn de temizlik saylr. Fakat temizlik mddeti tam alt ay veya daha fazla bulunmu
olursa, temizlik mddeti alt aydan bir saat noksan olarak kabul edilir ki, bu mddet gebelik mddetinin
en az snr demektir.
Ayn ekilde yeni hayz grmeye balayan bir kzn deti sabit olmakszn kan kesilmeyip devam
edecek olursa, her aydan on gn detine hesap edilir, yirmi gn de temizlik mddeti saylr.
113- Bir hastalk veya dikkatsizlik neticesi olarak det gnlerini unutmu olan bir kadna
"Mtehayyire" denir. Byle bir kadnn gr-d aknt kesilmeyecek olsa, deti hakknda kuvvetli
zann ile amel eder. Kuvvetli zann bulunmaynca ihtiyat yn dikkate alnarak boan-m ise, iddeti
hususunda deti on gn, temizlik mddeti de alt aydan bir saat noksan olmak zere takdir edilir. Dier
bir gre gre temizlik mddeti iki ay olarak kabul edilir. Namazlar, orular hakknda ise, taf-silt
vardr. Bu konuda en mkemmel izahat mam Serahsi'nin Mebst isimli kitabnda mevcuttur.
114- det grecek bir aa gelen bir kz, ilk defa grmeye bala-d kandan dolay hemen
namazn terk, orucunu tehir eder. Evli ise, cinsel ilikide bulunmaz. Buna "mbtedie" denir. Bu kan
gnden az bir mddette kesilirse, hayz olmad anlalr, o zaman terk ettii namazlarn kaza etmesi
lzm gelir.
mam- A'zam'dan bir gre gre bu kan, gn devam edip de det kan olduu sabit
olmadka, namaz terk, oru tehir edilmez.
115- Hayz mddeti iinde gelen kan, tamamyla kesilmedike, det son bulmu olmaz. Bu kan
siyah, krmz, yeilimtrak veya sar olabilecei gibi, bulank, toprams bir renkte de bulunabilir.
detini bitirmi bir kadndan gelecek aknt bembeyaz bir renkte bulunur.
116- Bir kadnn grmekte olduu detini kocasna kar inkr etmesi veya hakikate muhalif
olarak det grdn iddia etmesi hell deildir.
det grmekte olduunu syleyen bir kadn iffetli, saliha ise, s-z kabul olunur, deilse kabul
olunmaz. Ancak doru sylediine bir iaret bulunursa, mesel sz detinin balayaca bir zamana
rastlarsa, o halde kabul olunur.
Fihriste dn
NFAS HALNE AT MESELELER
117- Nifas = Lohusalk halinin en az snr yoktur, bir gn bile olabilir, en son snr ise, krk
gndr. Bundan sonraki kan nifas deil-dir. Bununla beraber baz kadnlar, ocuk dourduktan sonra on
be veya yirmi, yirmi be gn kadar kan grr, ondan sonra temizlenmi olurlar. Bu sebeple onlarn
nifas mddeti, bu kadar olmu olur, bundan sonra ykanr, namaz klar, oru tutarlar.
(Nifasn en son snr mam Malik'e gre yetmi, mam afi'ye gre altm gndr. ounlukla
krk gndr.)
118- El, ayak gibi uzuvlar belirmi olan bir ocuun dmesiyle nifas hali meydana gelir ve
ounlukla on, on be gn kadar devam eder. Fakat zas henz belirmemi bir dk ile nifas hali
meydana gelmez. Bunun dmesiyle grlen kan gn devam eder, evvelce de en az on be gn
temizlik hali devam etmi bulunursa, bu bir hayz kan olmu olur, byle olmazsa, istihaza (zr)
saylr.
119- Hayz, nifas, istihaza (zr) halleri, kann darya kmasy-la malm olur. Bu sebeple
ocuk douran kadndan faraza kan kmasa, mameyn'e gre lohusa olmu olmaz. Bu sebeple
kendisine gusl lzm gelmez. Orulu ise, orucu bozulmaz, kendisine yalnz abdest almak l-zm gelir.
Fakat mam- A'zam'a gre ihtiyaten gusl etmesi icap eder.
120- Nifas mddeti iinde grlen temizlik de nifastan saylr. Mesel on gn kan gelip be gn
kesildikten sonra tekrar on gn kan gelecek olsa, bu yirmi be gnn hepsi de nifas mddeti saylr.
(Malikler'e gre bu aradaki temizlik mddeti yarm ay devam ederse temizlik saylr, bundan
sonra gelen kan, hayzdr. Yarm aydan az devam ederse, hepsi de nifas saylr.
afiiler'e gre de bu temizlik gnleri en az on be gn devam ederse, temizlik saylr, artk bu
gnlerden evvelki hal nifas hali, son-raki hal de bir hayz hali olmu olur. Fakat bu temizlik on be
gnden az devam ederse, hepsi nifas hali saylr.
Hanbeller'e gre bu temizlik gnleri mutlaka temizlik hali saylr. Bu sebeple dier temiz haldeki
kadnlara vacip olan eyler, bu nifas gren kadna da bu temizlik gnlerinde vacip olur.)
121- Bir kadn, tev'em = ikiz olarak iki ocuk dourunca nifas mddeti birinci ocuun doduu
gnden balar, hesap edilir.
(Maliklere gre iki ocuk arasnda altm gnden az bir mddet gemi ise, nifas mddeti birinci
ocuktan balar, bundan fazla bir mddet gemi ise, her ocuktan dolay bir nifas mddeti balar.
afilere gre mddet, ikinci ocuun domasndan balar, birinci ocuun domasndan sonra
gelen kan ise, eer adet zamanna rast gelmi ise, hayz kan olmu olur, rast gelmemi ise, bir illet kan
saylr.)
Fihriste dn
HAYIZ VE NFAS HALLERNE DAR BAZI HKMLER
122- det gren veya lohusa bulunan mslman kadnlar hakknda baz zel hkmler vardr.
yle ki, byle bir kadn namaz klamaz, kr secdesinde bile bulunamaz, oru tutamaz, Kur'an-
Kerim'den -bir ayet bile olsa- okuyamaz, dua ayetlerini dua maksad ile okumas bundan mstesnadr.
Kur'an- Kerim'e veya onun bir levhada veya parada yazl tam veya tam olmayan bir ayetine el
dokunduramaz. En sahih olan gre gre Kur'an'n tercmesi hakknda da hkm byledir, onu da
eline alamaz. Mescitlere giremez, Kbe-i Muazzama'y tavaf edemez, kocas ile cinsel ilikide
bulunamaz ve kocas kendisinin gbei altndan diz kapaklar altna kadar olan uzuvlarndan rtsz
olarak hatta ehvetsiz olsa bile- istifade edemez. Btn bunlar haram-drlar. rt bulunduu taktirde
ise, cinsel ilikiden baka bir ekilde istifade edebilir.
123- det gren veya lohusa olan bir kadn, bunlara mahsus mddet iinde terk edecei farz
namazlar daha sonra kaza etmez. Na-mazlar her gn tekrar ettii iin kendisine er' erif kolaylk
gster-mitir. Fakat terk edecei Ramazan- erif orularn daha sonra kaza eder.
124- Farz veya nafile oru tutmu olan bir kadn, byle orulu iken hayz grse veya lohusa olsa,
o orucu daha sonra kaza eder.
Ayn ekilde bir nafile namaza balam iken kendisinde byle bir hal meydana gelse, bu namaz
da sonra kaza eder. Fakat farz namaza balam ise, bunu kaza etmez. nk bunun kendisine farz
olmad belirmi olur.
125- Bir kadn temiz olduu halde yatp da uyand zaman hayz grmeye balam olduunu
anlasa, uyand zamandan itibaren adet grmeye balam saylr. Bilakis hayzl bir kadn yatp da
uyand za-man temiz olmu olduunu anlasa, ihtiyaten uyuduu zamandan itibaren temizlenmi
saylr. Bu sebeple bu iki takdirde de eer yats namazn klmadan yatm ve uykuda iken bu namaz
vakti gemi bulunursa, bu namaz kaza etmesi lzm gelir.
126- det gren veya lohusa bulunan bir kadn, dua ayetlerini, dua maksad ile okuyabilir. Allah
Tel'y zikir ve tesbih edebilir. By-le bir kadnn piirecei yemekler ve iecei sularn artklar
mekruh deildir. Bu kadn kocasnn yatana almas, kendisinden (cinsel iliki dnda), baka bir
ekilde istifade etmesi caizdir.
127- Bir kadnn deti henz bitmeden kann kesilmesine ve ykanmasna itibar olunmaz. Bu
sebeple deti tamamen bitmedike, kendisi ile cinsel iliki yaplamaz. nk adet mddeti iinde kann
tek-rar gelmesi mmkndr. Fakat kadn, byle kann kesilmesi zerine ykanm olunca, ihtiyaten
namazlarn klar, orucunu da tutar.
128- Hayz ile nifasn azam mddetleri geince cinsel iliki, derhal hell olur. Fakat bu
mddetten evvel kesilmeleri ile hemen hell olmaz. Bu takdirde, kadn ya ykanm olmaldr veya
zerinden bir namaz vakti gemelidir veya bir zr sebebiyle teyemmm edip onunla -hatta nafile olsa
bile- bir namaz klm bulunmaldr ki, bu cinsel iliki hell olsun.
129- Hayz ile nifas hususunda cinsel iliki bakmndan bir mslmann gayrimslim olan hanm
da, sahih olan gre gre, mslman hanm hkmndedir. Dier bir gre gre gayrimslim hanmn
deti her ne vakit tamam olursa, kendisine mslman olan kocasnn cinsel ilikide bulunmas hell
olur. Ykanmasn veya bir namaz vakti gemesini beklemeye lzum yoktur.
130- Bir kimse, henz detini bitirmemi olan hanmna cinsel ilikide bulunacak olsa, gnahkr
olur. Bu sebeple tvbe ve istifar etmesi lzm gelir. Bununla beraber fakir mslmanlara bir veya
yarm dinar miktar birey sadaka vermesi de menduptur. Bir dinar, bir miskal, yani yz arpa (yaklak
4,5 gram) arlnda bulunan altn sikkedir.
131- det ve nifas halleri, kadnlar iin baz hususlarda bir maze-ret tekil etmektedir. Bu sebeple
kendilerine namaz farz olmuyor, orular da kazaya kalyor.
Bununla beraber bu halde bulunan bir kadn, kendisinden gelen akntdan dolay tam bir taharet
halinde bulunamaz. Hak Tel'nn ma-nevi huzuruna kabul edilebilmek ve Mukaddes Mabud'umuzun
mbarek yetlerini okuyup elde tutabilmek iin tam bir taharet ve nezafet halinde bulunmak lzmdr.
Bu sebeple bu haldeki bir kadn iin namaz klmak, Kur'an- Kerim'i okumak, elde tutmak caiz olamaz.
Dier bir bakmdan da byle bir kadn, bir nevi hastadr, istirahata muhtatr, kendisinden gelen
aknt da kt kokuludur, bundan selim bir tabiat rahatsz olur. Bu sebeple bu halde cinsel ilikinin caiz
olmas hikmete uygun bulunamaz.
Bir de bu geici yasak sayesinde insan, nefsine hakim kesilir, nef-sinde bir itidal yz gsterir.
Beden kuvvet, tamamen harcanmaktan kurtulur, shhatin, kuvvetin devamna hizmet edilmi olur.
zetle er'i erifin tayin ettii hkmlerde kim bilir daha nice hikmetler, maslahatlar vardr.
Bizim vazifemiz ise, bu hkmlere raiyetten baka deildir. 194. meseleye de mracaat!
Fihriste dn
STHAZA (ZR) HALNE AT MESELELER
132- Bir kadndan gnden az, on gnden fazla gelen bir kan, hayz deil, bir istihazadr, bir
hastalk kandr. Gebe olan kadndan gelen kan da hayz deil, bir istihazadr.
(mam Malik ile mam afi'ye gre gebe olan kadnlar da det grebilirler. Bu yzden doumdan
evvel gelen kan hayz saylr. Bu-nunla beraber afiler'e gre ocuk tamamen doduktan sonra gelen
kan nifastr, bundan evvel gelen kan ve ocuk ile beraber gelen kan nifas deildir. Bu kan, kadn hayzl
bulunmu ise, det kandr, hayzl bulunmam ise, hastalk kandr. Hanbeller'e gre doumla beraber
d-a kan kan ve doumdan iki veya gn evvel talk = doum ars gibi bir almete yakn olarak
gelen kan, nifas saylr.)
133- stihaza denilen kan, baka uzuvlardan gelen kanlar gibidir. Bununla yalnz abdest bozulur.
Devam ederse; sahibi, zrl saylr. Bu sebeple hakknda zrllere ait hkmler geerli olur. Ksaca
zrl olan bir kadndan namaz dmez, bu kadn orucunu kazaya brakamaz, kendisi ile cinsel iliki de
haram olmaz.
134- Henz dokuz yana girmemi kzlardan gelen kan istiha-zadr. Bu yataki ocuklardan kan
gelmesi nadirdir, nadir iin ise, h-km yoktur.
135- "Sinn-i iyas" denilen aa girip detten kesilmi, iyasna hkmedilmi, mesel yetmi
yana girmi bir kadndan daha sonra gelecek kan istihazadr. Dier bir gre gre bu kadn eski deti
zere akar kan grrse, deti geri dnm olur. Fakat az bir yalk grmesi det saylmaz.
Fihriste dn
ABDESTN MAHYET
136- Abdest, muayyen uzuvlar usulne gre ykamaktan, mesh etmekten ibaret bir temizliktir, bir
ibadet ve itattr. Abdeste gzel-liinden, nezafete hizmetinden dolay "vuzu" ad verilmitir. Abdestin
manev birok faydalar, sevaplar olduu gibi, maddeten de pek ok menfaatleri vardr. Vakit vakit
abdest alan bir mslman, temizlie riayet etmi, temizlii alkanlk haline getirerek kendisini birok
hastalklara sebebiyet verecek kirli hallerden kurtarm olur.
"Abdest zerine abdest, nur zerine nurdur" buyurulmutur. Bir hadisi erif de:

u mealdedir: "Her kim emir olunduu gibi abdest alr ve emrolunduu ekilde namaz klarsa, gemi
gnah balanr, affolunur."1
137- Namaz gibi bir ksm din vazifeleri yerine getirmek iin abdeste lzum vardr. Bu
vazifelerden her birinin yaplmas, abdestin bir sebebidir. Abdestsiz bir kimse namaz klamaz, tavaf
edemez, Mus-haf- erif'i bitiik olmayan bir klf iinde bulunmadka, eline alamaz. Kur'an'n tam
veya tam olmayan bir yetine bile el sremez. Bunlar haramdr. Fakat Kur'an- Kerim'i ezber olarak
veya kardan Mushaf'a bakarak okuyabilir. Abdest ile akll bul ana ermi olan ve suyu
1
bn-i Hibban: Tahret:1; No:1042; 3/317 Nes: Tahret: 108; No:144; 1/90 bn-i Mce; Taharet: 193; No:1396; 1/447
Drimi; Tahret:45; No:717; 1/197
kullanmaya gc bulunan her mslman, lzumu halinde mkellef olur.
Fihriste dn
ABDESTN FARZLARI
138- Abdestin farzlar drttr. Birincisi: Yz bir kere su ile ykamaktr. kincisi: ki elleri
dirsekler ile beraber bir defa ykamaktr. ncs: Ayaklar iki topuklar ile beraber bir kere
ykamaktr. Dr-dncs: Ban drtte bir miktarna slak bir el ile veya baka bir vasta ile baka bir
yerde kullanlmam temiz bir yalkla bir kere mesh etmektir. yle ki :
Yz denilen uzuv, iki kulak yumuaklar arasndaki mahal ile alnda sa bittii yer ile ene alt
arasnda bulunan mahalden ibarettir. Sakal ba ile iki kulak arasndaki klsz yerler de yzden saylr.
Bu sebeple bunlar bir kere ykamak farzdr.
Sakal sk olunca, onun stn ykamak yeterli olur, altndaki derileri ykamak icap etmez. Fakat
seyrek olunca, altndaki derileri de ykamak lzm gelir.
Dirseklere gelince bunlara "Mirfak" denir, elleri dirseklere kadar, dirseklerle beraber ykamak
lzm ise de, dirseklerin yukarlarn yka-mak mecbur deildir. Ayaklarn iki tarafnda olup, "sk =
topuk" deni-len ykseke kemikleri de ykamak lzmdr. Fakat bunlarn yukarsn ykamak icap
etmez.
Baa meshe gelince, ban nsiye denilen n tarafna mesh edilmesi daha faziletlidir. Mesh edilen
mahal, iki kulan stdr. Bu ksmdaki salarn zerine mesh edilmesi yeterlidir. Fakat bu ksmdan
aaya sarkan salarn mesh edilmesi yeterli olmaz. Hatta bunlar ban stnde topuz yaplm bulunsa
bile.
(Mlikler ile Hanbeller'e gre ban tamamn mesh etmek va-ciptir. afiiler'e gre en az bir
mesh bile yeterlidir.)
Fihriste dn
ABDESTN SNNETLER
139- Abdestin balca snnetleri unlardr:
1. Abdeste balarken evvel temiz olan elleri bileklere kadar ykamak. Temiz olmayan elleri
evvelce ykamak ise farzdr, ta ki dier uzuvlar kirletmesin.
2. Abdeste "Ez" ve "Besmele" ile balamak. Abdest arasnda okunacak besmele ile bu snnet
yerine getirilmi olmaz.
(Hanbeller'e gre abdestin balangcnda besmele okumak vacip-tir, kasden terk edilirse, abdest
batl olur, yanlarak veya bilmeyerek terk edilmesi, abdesti iptal etmez.)
3. Niyet etmek, yani abdesti, namaz klmak veya abdestsizlii gidermek veya Hak Tel'nn
emrini yerine getirmek kast ile almaktr.
Dil ile: "Niyet ettim ALLAH rzas iin abdest almaya" denilmesi, gzel grlmtr. Niyetin
vakti, elleri veya yz ykamaya balama zamandr.
(Mlikler ile afiler'e gre abdestin balangcnda niyet etmek farzdr. Hanbeller'e gre de niyet
abdestin sahih olmasnn artdr.
4. Mazmaza ve istinak. yle ki elleri ykadktan sonra evvel kere aza, dolusunca su alnr
ki, buna "mazmaza" denir. kere de burunun yumuana kadar su alnr ki, buna da "istinak"
denilir. Bunlarn her defasnda su yenilenir. Bunlar ile az ve burun ierisi y-kanlm ve kullanlacak
suyun tad, kokusu anlalm olur.
5. Mazmaza ve istinakta mbala etmek. yle ki su mazma-zada boaza kadar, istinakta
burnun kat yerine kadar vardrlr. Fakat orulu kimseler byle mbala yapmazlar.
6. Misvak kullanmak. yle ki misvak arak denilen aacn daldr. Bunun gibi elyafl olan dier
aa dallarndan da yaplabilir.
Misvak, parmak kalnlnda ve kullanann kar boyunda olmal-dr. Sa ele alnr, sere
parmann stnden geirilir, ba parmakla altndan tutulur, slatlarak azn sa tarafndan balanr,
dilere enine srlr, kullanlmas oruca mani deildir.
Misvan pek ok faydalar ve sevab vardr. Dileri temizler, az kokusunu giderir, shhate
hizmet eder. Bir hadis-i erifte

"Misvak az temizleyici ve Rabbin rzasn celb edicidir." buyu-rulmutur. 1
Dier bir hadis-i erifte de

"Eer mmetime zahmet vermeyecek olsa idim, her abdest alrken misvak kullanmalarn
emrederdim." buyurulmutur. 2
Misvak bulunmaz veya kullanlmas dileri kanatrsa, yerine par-mak kullanlabilir. yle ki ba
parmak, azn sa tarafna, ahadet parma da sol tarafna salnarak st ve alt diler ovalanr.
Bununla beraber misvak, yalnz namazlara mahsus deildir, kulla-nlmas her zaman gzel
grlmtr. nk temizlie hizmet eder ve kl fralar ile yaplan di temizlemesine her ynyle
stn gelir.
Kadnlarn orulu olmadklar zaman sakz inemeleri, misvak yerine geer.
7. Tertibe riayet etmek. yle ki, abdestte evvel yz, sonra kollar ykanr. Daha sonra baa
meshedilir, daha sonra da ayaklar ykanr ve mestli ise, mesh edilir. Byle tertibe riayet edilmezse, yine
abdest sahih olur, fakat snnete muhalif der.
(afiler ile Hanbeller'e gre abdest uzuvlar arasnda bu tertibe riayet edilmesi farzdr.)
8. Abdeste sa taraflardan balamak. Yani sa kollar, sol kollar-dan evvel, sa ayaklar da sol
ayaklardan evvel ykanr. Bu, sa tarafn erefinden dolaydr.
9. Abdest uzuvlarn er defa ykamak. Bunlarn birer defas farz, dier ikier defas da snnettir.
ten fazla veya noksan ykamak ise, snnete muhaliftir. Ancak pheyi gidermek veya suyun azl
gibi bir zaruret sebebi ile olursa, o zaman snnete muhalif olmaz.
10. Abdestte elleri veya ayaklar ykamaya parmak ularndan balamak.
11. Abdestte parmaklar hilllemek. yle ki, el parmaklar birbi-rine sokulmak suretiyle
hilallenir. Ayak parmaklarnn hilllenmesi de el parmaklarndan biri ile yaplr. Sol elin sere parma
ile sa ayan altndan ve sere parman arasndan hilallemeye balanmas ve sra ile devam edilerek
sol ayan sere parmanda bitirilmesi gzel grlm-tr. Parmaklar akar suya sokmak da hilllemek
yerine geer.
12. Abdest suyunu byklarn ve kalarn altlarna ve yzn ev-resinden sarkm bulunan fazla
kllara eritirmek.
13. Sakaln eneden aaya uzam ksmn meshetmek ve sk olan sakal bir avu su ile alt
tarafndan el parmaklar ile hilllemek. Bu mameyn'e gredir, mam- A'zam'a gre ise, mstehaptr.
14. Ban tamamn bir su ile meshetmek. Buna "kaplama mesh" denir. Kaplama meshin snnet
zere yaplmas ylecedir: Her iki el tamamen slatlr, sonra bu iki elin kk, orta ve adsz
parmaklar birbirine bititirilir. Ve bu ellerin ayalar yukar kaldrlp bu bitiik par-maklar, u uca
gelmek zere birbirine yaklatrlr ve bu parmaklar ban n tarafndan enseye kadar ekilir, sonra da
iki elin ayalar ban iki tarafna yaptrlarak ense tarafndan ban nne kadar ekilir. Bu ekilde
btn ban meshi bitmi olur. Sonra baa dedirilmeyen ba parmaklarn ii ile kulaklarn dlar ve
ehadet parmaklarnn ii ile de kulaklarn ileri mesh edilir. Parmaklarn arkalar ile de boyna mesh
verilir.
Bununla beraber ban tamamn her ne ekilde olursa olsun, kaplama mesh etmek de yeterlidir.
(afiler'e gre meshi kere tekrar etmek snnettir.)
15. Kulaklar mesh etmek. Bu mesh, yeni bir su ile yaplaca gibi yukarda bildirildii ekilde de
yaplabilir. Sere parmaklar kulak ile-rine sokarak kmldatmaldr.
(Hanbeller'e gre kulaklar ile ilerini mesh etmek farzdr. nk bunlar da ba tarifine dahildir.)
1
bn-i Mce; Tahret:7 No:289 1/106 Mslim; Tahret:15; No:45; Eb Dvud; Tahret: 25, Tirmizi; Tahret:18 No:22,23
Nes; Tahret:5-6, A. b. Hanbel; 1/80
2
Buhri; Savm:27; No:1831; 2/682; Cuma:7; No:847; 1/303 Mslim; Taharet:15; No:42 Eb Dvud; Taharet:25: No:47; 1/59
Tirmizi; Taharet:18; Salat:10 Nes; Taha-ret:7; Mevakt:20 bn-i Mce; Salat:8; Taharet:7 Drimi; Taharet:18; No:683
Muvatta; Taharet:32; No:115; 1/81 A. b. Hanbel; 1/80-120-214-221-366; 2/28-94-231-345-250-256-287-313-384-399-400-
429-433-460-473-496-502-509-517-531;3/442;4/114-116; 5/193-410; 6/150-325-429
16. Boynu mesh etmek. yle ki, ba ve kulaklar mesh ettikten sonra iki elin arkalar ile ve er
parmakla yeni bir su almaya muhta olmakszn boyun meshedilir. Boaz mesh etmek bid'attr.
17. Abdest uzuvlarn, zerine dklen su ile iyice ovmak.
18. Abdest uzuvlarn ara vermeden ykamak. Yani henz biri ku-rumadan dierini de ykamaya
balamak. Buna "vil" denir. Havann fazla scaklndan dolay her ykanan uzvun hemen kurumas bu
vily bozmaz.
Baz alimlere gre vil'dan maksat, abdest alnrken ara yerde ab-destten baka birey ile
uramamaktr.
(Malikler ile Hanbeller'e gre drt abdest uzvu arasnda fevre, vilya riayet edilmesi, yani
bunlarn hemen birbiri peine ykanlmas farzdr.)
Fihriste dn
ABDESTN DABI
140- Abdestin birok dab vardr. Balcalar unlardr:
1. Daha vakit girmeden abdest alp namaza hazr bulunmak. zr sahipleri bundan
mstesnadrlar.
2. Abdest alrken kbleye ynelmek.
3. Abdest alrken ykseke bir yerde durmak, t ki abdest sular elbiseye dokunmasn.
4. Abdestte bakasndan yardm istememek. Ancak bir zrden dolay olursa, bir de bakasnn
kendi arzusu ile abdest suyunu hazrla-mas veya abdest uzuvlarna dkmesi adab bozmaz.
5. Abdest esnasnda bir zaruret bulunmadka dnya lakrds yapmamak.
6. Abdestin bandan sonuna kadar niyeti unutmayp kalpte tut-mak ve her uzvu abdest niyeti ile
ykarken Besmele-i erife'yi okumak ve her uzvu ykarken dua etmek, salt- selm getirmek.
7. Abdest alrken sk olmayan parmak yzklerini oynatmak. Dar olan yzkleri oynatmak ise,
mutlaka lzmdr, t ki alt kuru kalmasn.
8. Abdestte aza, burna sa el ile su vermek, sol el ile smkrmek.
9. Abdestte yz ykarken gz pnarlarn yoklamak, abdest suyu-nu dirseklerin ve topuklarn
yukarlarna kadar yetitirmek.
10. Abdest suyu, israf derecede fazla ve uzuvlardan damlama-yacak derecede az olmamak. Deniz
kenarnda olsa bile, fazla su sarf et-mek mekruhtur.
11. Abdest suyu gnete stlm olmamak. 1
12. Abdest iin toprak ibrik kullanmak ve bunu sol tarafta bulun-durup kullanrken azndan
deil, kulpundan tutmak, bu ibrii yalnz kendisine tahsis etmemek, bunu bo brakmayp dier bir
abdeste hazr olmak zere dolu bulundurmak.
13. Abdest bitince kbleye kar ahadet kelimelerini okumak. Bir hadis-i erif ve meali u
ekildedir:

:

"Sizden biri, abdest alr ve abdestini eksiksiz olarak tamamlar, sonra da "Ben ahadet ederim ki,
ALLAH Tel'dan baka mabud yoktur, Hazret-i Muhammed de ALLAH'n Rasuldr" derse,
kendisine sekiz cennetin kaplar alr, diledii kapdan cennete girer." 2
14. Abdestten artan sudan kbleye kar ayakta biraz ierek

"Allahmmec'alni minet tevvabine vec'alni minel mtetahhirin."
"Ya Rabbi! Beni her gnah iledike tvbe eden ve gnahtan kanp tertemiz bulunan salih
1
Burada bakr ve benzeri kaplarda akta kalp gnete stlm su kastedilmektedir. Yoksa gnmz teknolojisinde gne
enerjisi ile stlan su ile abdest almakta ve bu suyu kullanmakta hibir saknca yoktur.
2
A. b. Hanbel; No:16863; 4/145
kullarndan kl." diye dua etmek.
yle de dua edilebilir:

"Allahmme'fin biifike ve dvini bidevike va'smn minel vehli vel emraz vel evcai"
"Ya Rabbi! Beni kendi ifan ile ifalandr, kendi devan ile deva-landr ve beni korkudan,
hastalklardan, arlardan koru."
15. Abdestin sonunda bir, iki veya kere Kadir srei celilesi'ni okumak.
16. Abdestten sonra kerahet vakti deilse iki rekt nafile namaz klmak. Bu saydmz eyler,
dn ve shh bakmdan birok faydalar bulundurduu iin abdestin adabndan bulunmulardr.
Abdestin sn-netlerine, edeplerine aykr olan eyler ise, ya tahrimen veya tenzhen mekruhtur.
Fihriste dn
ABDEST DUALARI
141- Abdeste mahsus, Selef-i Salihin'den bizlere kadar gelmi dualar vardr. Her uzuv ykanrken
kendisine mnasip bir dua okunur. Bunlar okunmasa da abdest tamam olur, fakat okunmalar pek
gzeldir. yle ki:
1. Abdest alacak ahs abdeste balarken "Ez ve Besmele"den sonra:

"Elhamd lillahi'llezi ceale-l mae tahuren ve cealel-islame nur."
"Hamdolsun ALLAH Teala'ya ki suyu temizleyici islam nur kl-mtr." der.
2. Azna su alrken:

"Allahmme eskn min havzi nebiyyike ke'sen la ezmeu ba'deh ebed."
"Y Rabbi! Bana Peygamberinin havz- kevser'inden yle bir kse su ihsan buyur ki, ondan sonra
asla susuzluk duymayaym." der.
3. Burnuna su alrken:

"Allahmme la tuharrimni rayihate ne'imike ve cinnike."
"lahi! Beni nimetlerinin ve cennetlerinin gzel kokularndan mah-rum brakma." der.
4. Yzn ykarken

"Allahmme beyyiz vechi bi nurike yevme tebyazzu vucuhun ve tesvedd vucuh."
"Allah'm! Baz yzlerin beyazlanaca, baz yzlerin de karara-ca gnde, benim yzm ak
kl." der.
5. Sa kolunu ykarken:

"Allahmme a'tni kitabi biyemin ve hasibni hisaben yesira."
"Ya lhi! Bana amel defterimi sa tarafmdan ver ve benim hesa-bm kolay kl" der.
6. Sol kolunu ykarken:

"Allahmme la tu'tini kitabi bi imali ve la min veri zahri ve la tuhasibni hisaben edida."
"Y Rabbi! Bana kitabm sol tarafmdan ve arka tarafmdan ver-me ve beni iddetli bir hesap ile
sorguya ekme." der.
7. Baa meshederken:

"Allahmme gaini bi rahmetike ve enzil aleyye min berekatike."
"lahi! Beni rahmetinle rt-kapla, benim zerime bereketlerinden indir." der.
8. Kulaklarna meshederken:

"Allahmme'calni minellezine yesteminel kavle fe yettebine ahseneh."
" Ya rabbi!. Beni Hak sz, iitip de en gzeline uyan kullarndan et." der.
9. Boynuna meshederken:

"Allahmme a'tik rakabeti minennr."
"Ya lahi! Benim vcudumu cehennem ateinden azat et." der.
10. Ayaklarn ykarken:

"Allahmme sebbit kademeyye ales-srati yevme tezill fihil akdm."
"Ya Rabbi! Bir takm ayaklarn kayaca gnde, iki ayam srat- mstakim zerinde sabit kl."
diye dua eder.
Fihriste dn
ABDESTN VASIFLARI TBARYLE NEVLER
142- Abdestler, vasflar, gerekli olmalar itibar ile u ksma ayrlr:
1. Farz olan abdestler: Bunlar, abdestli olmayan mslmanlarn namaz klmak, tilavet secdesinde
bulunmak veya Kur'an- Kerim'i elleri ile tutmak iin alacaklar abdestlerdir.
2. Vacip olan abdestler: Bunlar, abdestsiz olan mslmanlarn Kbe-i Mkerreme'yi yalnz tavaf
etmek iin alacaklar abdestlerdir.
3. Mendup olan abdestlerdir: Bunlar da sadece taharet zere bu-lunmak veya ezber olarak Kur'an
okumak veya ezan okuyup kamet ge-tirmek veya dni kitaplar tutmak veya dn ilimleri okuyup
okutmak veya cenazeyi ykamak veya takip etmek yahut hiddet ve gazap ateini sndrmek iin
alnacak abdestlerdir. Herhangi bir hatadan sonra al-nacak abdest de bu ksmdandr. Byle bir
maksatla abdest alnd m, bununla namaz da klnabilir, Mushaf' erif de ele alnabilir.
Fihriste dn
ABDESTN SAHH OLMASINA MAN OLMAYAN EYLER
143- Dudaklarn adet zere yumulduklar zaman, grlmez bir halde kalan ksmn abdestte
ykamak lzm deildir. Bunlarn kuru kal-mas, abdeste zarar vermez. Bunlar aza tabidir.
144- yi olup da henz kabuundan ayrlmam olan bir bann iini ykamak lzm deildir.
145- ehirlilerin ve kyllerin trnaklarndaki kirler ve bedenle-rinden doan kirler ve pire, sinek
tersleri, abdestin sahih olmasna mani olmaz.
146- Boyaclarn trnaklarnda kalan boyalar, zaruret sebebi ile, abdestlerine zarar vermez. Fakat
bir zarurete bal olmayp trnaklarn zerinde birer ince tabaka tekil eden ve altlarna suyun gitmesine
mani olan boyalar, abdestin sahih olmasna manidir. Nitekim abdest uzuvla-rna yapm olan hamur,
mum, apak gibi eyler de byledir.
147- Abdest uzuvlarndan birinin bir zaruret sebebi ile ykanma-mas veya meshedilmemesi,
abdestin sahih olmasna mani olmaz. Me-sel bir yaray veya ayakta bulunan bir yark yerini ykamak
sahibine zarar verirse bunlar meshedilebilir. Mesh de zarar verirse, terk edilir.
Ayn ekilde bir yarann zerindeki ila, yara mahallini am olunca, bu alm ksm ykanr,
fakat ykanlmas zarar verirse, mesh ile yetinilir.
148- Abdest esnasnda veya abdestten sonra bir abdest uzvunun ykanp ykanmadnda phe
edilirse baklr; eer sahibi vesveseli de-ilse, yani ok kere byle phe etmemekte ise, o uzvunu
ykar. Fakat vesveseli ise ykamaz, phe etmesine baklmaz.
149- Abdest aldn kesin olarak bildii halde bozulduunda p-he eden kimse, abdestli saylr.
Bu phe abdestine zarar vermez. Bila-kis kendisinde abdesti bozucu birey meydana geldiini kesin
olarak bildii halde, daha sonra abdest alp almadnda phe eden kimse, abdestsiz saylr, nk
yakn (kesin olan bir durum) ek (phe) ile zil (yok) olmaz.
150- Abdest uzuvlarndan biri veya birka bulunmayan kimse iin yalnz mevcut uzuvlarn
ykamak lzm gelir. Mesel ayaklar kesilmi olan bir kimseden bunlar ykamak farz dm olur, bu
hal abdestin sahih olmasna, tam olmasna mani olmaz.
Fihriste dn
MESTLER ZERNE MESH VERLMES
151- Ayaa giyilen ve "mest" denilen ve mest hkmnde bulunan eyler zerine abdest alnrken
mesh edilmesi caizdir. Bu, slm eria-tnn gstermi olduu bir kolaylktan ibarettir. Bu meshten
maksat, mestlerin zerine ayaklarn parmaklar ucundan ak kemiklerini amak zere inciklere doru
el parmaklarn slak olarak srmektir.
152- Ayaklara meshin farz miktar, her ayan n tarafnda bulu-nan mestin zerindeki el
parmaklarnn en k ile parmaklk yer-dir. Bu kadar bir yere mesh ile bu farz yaplm olur.
(Malikler'e gre mestlerin btn stne mesh edilmesi lzmdr. Bir miktarna mesh yeterli
deildir. Hanbeller'e gre mestlerin stnn ou ksmna mesh edilmesi yeterli olur. afilerce de
mestlerin stne bir parmak kadar bile olsa, mesh edilmesi de yeterlidir.)
153- Mestlerin altna mesh edilmez. Yaplan meshte parmaklarn aka bulunmas, meshin el
parmaklar ile yaplmas ve meshin ayak parmaklar ucundan yukarya doru yaplmas snnete uygun
bir mesh-tir. Yoksa mestin zerine su dkmek, mesti snger gibi birey ile slat-mak, mestin stne
enine olarak mesh etmek veya meshe mestin kon-cundan balamak da yeterli olur. u kadar var ki
bunlar snnete uygun dmez.
154- Ayaklar topuklar ile beraber rten izmeler, potinler, kendileri ile mil kadar
yrnebilecek derecede kuvvetli kaln orap-lar ve konlu aba terlikler, mest hkmndedir. Bu sebeple
bunlarn ze-rine de mesh yaplabilir.
Fihriste dn
MESHN CAZ OLMASINDAK ARTLAR
155- Bir meshin caiz olmas, u yedi artn bulunmasna baldr.
1. Mestler, ayaa abdest iin ayaklar ykandktan sonra giyilmi olmaldr. Bir zr sebebi ile
ayaa veya sargsna mesh edilmi bulun-mas da ykama hkmndedir. Bu sebeple bu meshten sonra
giyilmi mestler zerine meshedilebilir.
2. Mestler, ayaklar topuklar ile beraber her taraftan rtm bir halde bulunmaldr. Topuklardan
ksa mestler, potinler ve benzeri eyler zerine mesh yaplmaz.
3. Ayaa giyilmi mestler ile normal bir ekilde en az bir fersah (yaklak 5 km.), yani mil (1
kara mili yaklak 1609 m.) kadar bir yol yrmek mmkn olmaldr. Bir mil ise, er'an drt bin
mimar arn (1 mimari arn yaklak 76 cm.) mesafedir. Byle bir arn ise, yirmi drt parmaktr.
4. Mestlerden her biri, topuktan aa ksmnda ayak parmak-larnn kkleri nisbetinde
parmak miktar delikten, skkten, yr-tktan beri bulunmaldr. u kadar var ki, byle bir noksan, ayak
par-maklarnn ularna tesadf ederse, miktara deil, adede baklr. parmak grnmedike meshe
zarar vermez. Ayn ekilde mestlerde parmak miktar skk bulunduu halde mestlerin salaml
sebebi ile yrrken bu skk alp grnmezse, meshe zarar vermez. Bir mest-teki yrtklar toplanr,
iki mestteki yrtklar toplanmaz. Bu sebeple bir mestte iki, dierinde de bir veya iki parmak miktar
yrtk bulunsa, mes-he mani olmaz.
(Malikler'e gre ayan en az te biri grlecek miktarda bulun-mayan bir yrtk, meshi bozmaz.
afiiler ile Hanbeller'e gre ise, ayak-ta ykanmas farz olan herhangi bir miktar, mestlerdeki bir
yrtktan grlecek bir halde bulunsa, mesh bozulmu olur. Hatta o miktar, orap ile veya baka birey
ile rtlm bulunsa bile.)
5. Mestler, basz olarak ayakta durabilecek derecede kaln olmaldr.
6. Mestler, dardan ald suyu hemen iine ekerek ayaa ka-vuturacak bir halden beri
bulunmaldr.
7. Her ayan n tarafndan en az kk el parma kadar yer mevcut bulunmaldr.
Bu sebeple bir veya iki ayann n taraf bulunmayan kimse, mestlerine mesh edemez. Hatta
ke taraflar mevcut bulunsa bile. nk bir aya ykamakla dierini mesh etmek bir arada olmaz.
Fakat bir aya tamamen mevcut bulunmayan kimse, dier ayana giydii mest zerine mesh edebilir.
Bu halde mesh ile ykama bir arada olmu olmaz.
Fihriste dn
MESH MDDET
156- Bir meshin mddeti, mukim olan kimse iin bir gn bir gece, yani yirmi drt saat, misafir
iin, yani en az on sekiz saatlik bir me-safeye giden yolcu iin gn gece, yetmi iki saattir. Bu
mddet, abdest bozulma anndan itibaren balar. Mesel bir kimse bugn saat birde ayaklarn ykamak
suretiyle abdest alp mestlerini giyse de, kendisinden saat bete abdestini bozan birey meydana gelse,
bu beten itibaren meshin mddeti devama balam olur, yoksa mestlerini giydii vakitten balam
olmaz.
157- Mukm iken misafir olan kimse, misafir mddetine tbi olur, bu mddeti doldurur. Bilkis
misafir olan kimse bir gn ve bir gece meshettikten sonra mukm olsa, mddeti bitmi olur. Bu sebeple
ayak-larn ykamas lzm gelir.
158- Mestlerine meshetmek suretiyle abdestli bulunan kimse, mestlerini ayandan karnca
yalnz ayaklarn ykamas lzm gelir, abdestini tamamen tazelemesi icap etmez. Fakat ayaklarn
ykamak su-reti ile abdest alp mestlerini giyinmi olan kimse, daha bu abdesti bo-zulmadan herhangi
bir sebeple mestlerini ayandan karsa, abdesti bozulmayaca iin ayaklarn tekrar ykamas lzm
gelmez.
(Malikler'e gre mesh iin bir mddet yoktur. Gusl gerektirici birey bulunmadka, mest
zerine daima meshedilebilir. u kadar var ki, Cuma namazn klacak kimseler iin her cuma gn
mestlerini karp ayaklarn ykamak menduptur. afiler ile Hanbeller'e gre mubah bir seferde
bulunan kimse iin mesh mddeti gn, gecedir. Gnah saylan bir seferde ise, bu mddet, bir gn
ile bir geceden ibarettir.)
Fihriste dn
SARGI ZERNE MESH
159- Krlan veya yaras bulunan bir uzvu ykamak zarar verdii takdirde, zerine bal olan
tahtaya veya bez sargya abdest ve gusl halinde bir kere mesh edilir, bu mesh de zarar verse terk
olunur.
160- Elde, trnakta ve baka herhangi bir uzuvdaki bir yara zeri-ne konulan sakz, pamuk gibi
eylerin ve illarn zerine de zaruret halinde birer kere mesh yaplr. Bunlara scak su zarar vermedii
tak-dirde, mesh yeterli olmaz. Yaplacak meshin sargy kaplamas lzm deildir. Ekseri ksmna mesh
kfidir.
161- Sargy zmek zarar verdii takdirde, zr mahallinin etra-fndan sarg altnda kalan yerleri
ykamak lzm gelmez. Bunlardan ak bulunan yerleri mesh etmek yeterli olur.
162- Byle bir sarg zerine yaplan mesh, bir mddete tbi de-ildir, zr devam ettike zerine
mesh caiz olur. Bu sargnn abdestli bir halde sarlm olmas da lzm deildir.
163- Bir sarg zerine mesh yapldktan sonra deitirilse tekrar mesh lzm gelmez. Ayn ekilde,
bir sargya mesh yapldktan sonra zerine baka bir sarg daha balansa, yeniden meshe lzum
grlmez. Ve henz zr yok olmadan sarg alsa, mesh bozulmu olmaz.
164- ki ayaktan birinin zerine bir zr sebebi ile mesh yaplsa, dierini ykamak lzm gelir.
nk bu mesh de ykamak hkmndedir.
165- zr bsbtn yok olunca, mesh bozulmu olur, artk sar-gya mesh edilemez.
Fihriste dn
MESH BOZAN EYLER
166- Abdesti bozan her ey, meshi de bozar. Bu sebeple mddet henz bitmemi ise, yeniden
alnacak abdestte mestlere veya sarglara yeniden mesh yaplr. Aadaki hususlardan dolay da mesh
bozulur:
1. zerine mesh edilmi olan mestin ayaktan kmas veya karl-mas. Bu halde abdest mevcut
ise, yalnz ayaklar ykamak yeterli olur.
Bir mestin koncuna kadar ayan ou ksmnn kmas da tama-men kmas hkmndedir.
2. Mesh mddetinin son bulmas. Bu halde henz abdest devam ediyorsa, yalnz ayaklar ykamak
kfidir, yeniden tam bir abdest alma-ya mecburiyet yoktur. Bununla beraber mesh mddeti son bulduu
halde mestlerin ayaktan karlmas takdirinde ayaklarn souktan don-mas gibi bir zarardan
korkulursa yine meshe devam edilir.
Fihriste dn
ABDEST BOZAN EYLER
167- Aadaki eylerden her biri abdesti bozar :
1. nden veya arkadan kan, meni, sidik, dk gibi bir necasetin veya herhangi bir svnn kmas,
hatta abdestte, guslde ykanmas farz olan yere kadar ulamasa bile.
2. Arka taraftan yel kmas.
3. Azdan, burundan ve n ile arkadan baka herhangi bir uzuv-dan sv halinde kan kmas.
yle ki, azdan kan akc kan tkrk-ten daha ok veya eit ise, abdesti bozar, deilse bozmaz. Bu,
renginden anlalr. Dier uzuvlardan kan bir kan ise, kt yeri geip yanlarna yaylnca abdesti
bozar, yoksa ine ucu gibi kp da yerinde kalan bir kan damlas abdeste mni deildir. El veya pamuk
ile silinmesi zarar vermez. Yaradan kan irin, sar su hakknda da hkm byledir.
Vcuttaki kabarcklardan kan saf su da, sahih grlen gre gre kan hkmndedir. Dier bir
gre gre bu su, abdesti bozmaz. Bu grte iek ve uyuz hastalklarna tutulanlar iin bir genilik,
bir ko-laylk vardr. Zaruret halinde bu gr ile amel edilmesinde bir saknca olmad, mam
Hulvn'den nakledilmitir.
(afiler'e gre nden ve arkadan baka herhangi bir uzuvdan ge-len kan, irin ve sar su ile abdest
bozulmaz.)
4. Az dolusu kusmak. yle ki, azdan kolaylkla yumulma-yacak derecede yemek, su veya
safra gibi bir maddenin gelmesi abdesti bozar. Hatta bunlar bir mecliste azar azar gelip toplam az
dolusuna ulasa bile. Bu, mam Eb Ysuf'a gredir, mam Muhammed'e gre bunlar, baka baka
yerlerde gelse de sebepleri bir olunca, yine abdesti bozmu olur.
5. Az veya ok baylmak, ldrmak ve yryte elinde olmaya-rak bir sallant meydana
getirecek derecede sarholuk, hatta bu sarho-luk bir zorlama neticesinde olsa bile.
6. Ruklu ve secdeli bir namazda mkellef olan kimsenin uyank iken kasten veya yanlarak
kahkaha ile, yani yannda bulunanlarn iite-cekleri derecede glmesi. Bununla hem abdest, hem de
namaz bozulur. ocuun veya uyuyann kahkahas ise, namazn bozarsa da abdestini bozmaz. Tercih
edilen gr budur.
7. ocuk dourmak. Hatta ocuk ile beraber kan kmasa bile.
8. Fahi mbaeret. yle ki, erkek ile kadnn rtsz veya pek ince bir rt ile karnlarn veya
uyanm bulunan tenasl uzuvlarn birbirine temas ettirmeleri, abdestlerini bozar. Hatta kendilerinden
bir sv kmasa bile. mam Muhammed'e gre bu vaziyette bir yalk, bir mezi kmadka abdest
bozulmu olmaz.
9. Erkein tenasl uzvu iine tamamen, yani kaybolacak surette tkatlm pamuun daha sonra
darya kmas veya karlmas. Hatta zerinde yalk bulunmasa bile. Ayn ekilde, bu uzva ksmen
tkatlp ksmen darsnda kalm olan pamuun darsna sidiin gemi ol-mas. eri ksmndaki
yalk abdeste zarar vermez. Ancak pamuk da-rya kp derse, o halde ona az bir sidiin gemesi
de abdesti bozar.
10. Kadnn tenasl uzvu ierisine veya darsna tkatlan bez veya pamuun ya olarak darya
kmas veya karlmas. yle ki, bu uzvun dar ksmna tkatlan pamuun i taraf slanm olunca,
abdest bozulmu olur. Hatta darsna yalk gemi olmasa bile. Fakat bu uzvun ieri ksmna
tkatlm olan pamuun darsna kadar yalk gemedike, abdest bozulmaz.
11. Yan yatarak veya bada kurarak veya dirseklere dayanarak veya ayaklar oturak yerinin altndan
bir tarafa uzatarak yahut namaz dnda secde eder gibi bir vaziyette bulunarak uyumak. Ayn ekilde oturup
uyuyan kimsenin uyanmakszn otura yerinden tamamen yukarya kalkacak olsa, abdesti bozulur, hatta
kendisi yere dmese bile.
12. plak hayvan zerinde yokua karken uyumak. Fakat dz yerde veya yokutan aaya
doru giderken uyumak, abdesti bozmaz. Nitekim palanl veya eerli hayvan zerinde uyumak da, bu
hallerin hi birinde abdeste zarar vermez.
13. Teyemmm etmi kimsenin abdeste msait suyu grmesi.
14. zr sahibi olanlar iin namaz vaktinin kmas. 99'uncu me-seleye baknz.
Fihriste dn
ABDEST BOZMAYAN EYLER
168- Aadaki eyler, abdesti bozmazlar:
1. Bir hastalktan dolay olmakszn gzden akan su ve alama.
2. Yara ve benzeri eyler iinde grlp darya kmayan kan, irin ve sar su damlas.
3. Bir yaradan kopan deri paras.
4. Mayasl yal ve parmak aralarndaki piinti.
5. Yar miktarndan az donmu kana bulam tkrk ve smk.
6. Kulaktan, burundan veya yaradan kan kurt. Bu kurt temizdir, zerindeki yalk ise azdr,
kendisinde akclk kuvveti yoktur.
7. Az dolusu olmayan kusuntu.
8. Batan inen veya ieriden ykselip kan balgam, hatta az dolusu olsa bile. nk bu,
kaypak, yapkan olduundan murdarl iine ekmez. stndeki yalk ise, azdr. Bu mam- A'zam
ile mam Muhammed'e gredir. mam Ebu Yusuf'a gre cevften = ieriden gelen az dolusu balgam,
abdesti bozar.
9. Erkein veya kadnn tenasl uzvundan kan kokmu veya kokmam yel.
10. Arka taraftan rutubetsiz, kokusuz bir halde karlan hukne = kullanlm ila. Bununla
beraber bu halde ihtiyata uygun olan, abdesti tazelemektir.
11. Erkein tenasl uzvuna damlatlp daha sonra geri gelen ya. Bu, mam- A'zam'a gredir.
12. Donmu aleka = pht halinde kusulan kan paras.
13. Batan buruna veya kulaa kadar akp gelen, fakat gusl iin temizlenmesi icap edecek bir
yere kadar akmayan kan.
14. Kullanlan misvakta veya srlan elma, ayva gibi sert bir meyve zerinde grlp akcl
bilinmeyen kan eseri.
15. Pire, kene, sivrisinek, kara sinek gibi haarattan birinin dolun-caya kadar emdii kan.
Sln doluncaya kadar emip de dt zaman, kendisinden akacak kadar olan kan abdesti
bozar.
16. Salarn tra edilmesi, byklarn krplmas, trnaklarn kesilmesi.
17. Otura yere tamamen yerletirmek sureti ile oturarak uyumak.
18. Namazda iken ayakta veya oturarak veya rk veya secde halinde uyumak.
19. Namaz dnda veya cenaze namaznda veya tilavet secdesinde kahkaha ile glmek.
(afiler'e gre namaz iinde de kahkaha ile abdest bozulmaz.)
20. Tebessm, yani ne kendisinin, ne de yannda bulunanlarn ii-temeyecekleri derecede
glmseme, bununla abdest bozulmayaca gibi namaz da bozulmaz. Fakat yalnz kendisinin iitecei
derecedeki gl-mek, abdesti bozmazsa da namaz bozar.
21. Herhangi bir kimsenin vcuduna veya tenasl uzvuna yalnz el ile temasta bulunmak.
(Malikler'e gre mkellef bir kimse, bul ana yaklam olan bir kadnn ak veya hafif
birey ile rtl bir uzvuna lezzet kastyla dokunsa, abdesti bozulur. Kast olmakszn duyulan bir
lezzet de by-ledir. Hatta kadn mahrem olsa bile kendisine ehvetli olan bir dokunma ile, el ile
dokunma ile abdest bozulur.
afiler'e gre herhangi bir namahrem kadnn bir uzvuna hibir rt bulunmakszn dokunmak abdesti
bozar. Hatta ehvetle olmasa bile.
Bundan kadnn salar, dileri ve trnaklar mstesnadr. Bunlara dokunmak, bir ehvetle olsa da
abdesti bozmaz.
Ayn ekilde afiler'e gre bir erkek veya kadn, kendisinin veya bakasnn oturan veya n tenasl
uzvunu rtsz olarak elinin ii ile tutsa abdesti bozulur. Malikler ile Hanbeller'e gre de byledir. Ancak
bunlara gre bir kadnn kendi tenasl uzvunu tutmas abdestini bozmaz.)
Tenbih: Bu gibi ihtilafl meselelerde ihtiyata riayet edilmesi daha iyidir. Mesel, Hanef
mezhebinde bulunan bir kimse kendi mezhebine gre abdesti bozmayp baka mezheplere gre abdesti
bozan bir halde bulundu mu -ihtilftan kurtulmak iin- abdest almaldr. Bu, menduptur. Bilhassa imam
ise.
Fihriste dn
GUSL VE GUSL CAP EDEN HALLER
169- Gasl ykamak mansnda olduu gibi, gusl ve itisl de ykanma mansndadr. er'i erifte
gusl; btn vcudun ykanma-sndan = boy abdestinden ibarettir ki, bu bir taharet-i kbr (byk
temizlik)dir. Bunu icap eden ve "hades-i ekber" adn alan eyler ise, cnplkten ve hayz ile nifas
kanlarnn kesilmesinden ibarettir. C-nplk hali ise, -aada izah edilecei zere- meninin = nutfenin
eh-vetle inmesinde ve cinsel ilikiden meydana gelir.
170- ehvetle yerinden ayrlan ve ehvetle darya atlan bir meniden dolay gusl lzm gelir.
ehvetle yerinden ayrlp ehvet ke-sildikten sonra darya aktlan meniden dolay da mm- A'zam
ile mam Muhammed'e gre gusl lzm gelir. Fakat imam Ebu Yusuf'a gre lzm gelmez. Ryada
ehvetle yerinden ayrlan bir meninin, tenasl uzvu tutulup ehvet bittikten sonra darya aktlmas
gibi. Seferilik halinde veya k mevsiminde bulunan kimseler hakknda bu son grte kolaylk vardr.
Bunun iin bu grle fetva verileceini syleyen alimler de vardr.
171- Birini el ile tutmak veya birine bakmak neticesinde ehvetle gelip akan bir meni de gusl
icap eder.
172- Cinsel iliki halinde haefenin, yani snnet mahallinin veya o kadar bir ksmn girmesi ile,
her iki taraf bul ana ermi ise, gusl lzm gelir, meni gelsin gelmesin msavidir. Yalnz biri
bul ana ermi ise, gusl yalnz ona lzm gelir, dierine lzm gelmez. u kadar var ki murahik,
yani bul ana yaklam ise, ykanmadka namaz-dan men edilir. Taharete riayet edip, namaza
devam etmesi iin gerekli uyarlarda bulunmak icap eder.
Henz ehveti bulunmayan bir ocuun cinsel ilikisi ise, ne kendisi hakknda, ne de ilikide
bulunduu kadn hakknda gusl icap etmez. Bu bir parmak veya odun paras gibidir ki, bunlarn
nden veya arkadan girdirilmesi, tercih edilen gre gre meni gelmedike ykan-may gerektirmez.
Dier bir gre gre bunlarn n taraftan ehvet kast ile girdirilmesi gusl gerektirir. Ayn ekilde
lye, hayvana, hn-s-i mkile, yani erkek mi kadn m olduu belli olmayan insana veya benzeri,
cinsel ilikiye mahal olmayan herhangi bir ocua iliki de me-ni gelmedike, gusl icap etmez. Ayn
ekilde tenasl uzvunun bez gibi bir eye sarlarak kullanlmas, ehvet vaki olmadka, gusl icap et-
mez. Fakat ehvet vaki olsun olmasn, ihtiyata uygun olan ykanmaktr.
173- Uykudan uyanan kimse, yatanda veya amarnda veya butlarnda bir yalk grnce
baklr. Eer ihtilam olduunu, yani ryada cinsel ilikide bulunduunu hatrlyorsa, kendisine gusl
lazm gelir. O yaln meni veya mezi olduunu bilsin veya bunlarda phe etsin, msavidir. Bunda
ittifak vardr. Fakat ihtilam olduunu hatr-lamad takdirde, o yaln mezi, yani tenasl uzvundan
gelmi aka su olduunu anlasa, veya mezi mi, meni mi diye phe etse, kendisine gusl lzm
gelmeyecei gibi, meni olduuna kani olsa da yine gusl lzm gelmez. nk ehvetle gelmi olduu
malm deildir.
Bu mesele mam Ebu Ysuf'a gredir, mam- 'zam ile mam Muhammed'e gre bunun mezi
olduuna kanaat getirmi ise, gusl l-zm gelmez. Fakat meni olduuna kanaat getirir veya meni mi,
mezi mi diye phe ederse, gusl lzm gelir. htiyata uygun olan da budur. Bu sebeple fetva da bu
ekildedir.
174- Yatandan uyanp kalkan kimse, ihtilam olduunu hatrla-d halde tenasl uzvunda bir
yalk grse, gusl etmesi lzm gelir. Ayakta veya oturduu yerde uyuyan kimse, uyanp da bu
uzvunda byle bir yalk grse baklr; eer bu yaln meni olduuna kanaati var ise veya uyumadan
evvel bu uzvu hareketsiz bir halde bulunmu ise, gusl etmesi lzm gelir. Fakat byle kanaati
bulunmayp da tenasl uzvu ev-velce uyanm ise, gusl lzm gelmez. O yalk mezi kabul edilir. n-
k uzvun uyanmas mezinin kmasna sebeptir.
175- Sarho ve baylm olan bir kimse uyanp da kendisinde meni bulacak olsa, ykanmas lzm
gelir. Mezi bulacak olsa, lzm gelmez.
176- drar yapan kimseden tenasl uzvu uyanm olduu halde meni gelse, ykanmas lzm gelir.
Uyanm olmaynca lzm gelmez. nk uyanmak ehvetin varlna delildir.
177- Bir erkek veya kadn, ryada ihtilam olduu halde meni darya km bulunmasa,
ykanmas lzm gelmez, mam Muham-med'e gre bu halde kadnn ihtiyaten ykanmas icap eder.
nk ka-dndan kacak meninin yine kendisine dnmesi muhtemeldir.
178- htilam olan veya cinsel ilikide bulunan bir kimse, idrar yapmadan veya oka yrmeden
veya tekrar uyumadan ykanp da sonra kendisinden meninin geriye kalan kacak olsa, tekrar
ykanmas lzm gelir. Fakat idrar yaptktan veya epeyce yrdkten veya uyu-duktan sonra ehvetsiz
olarak gelecek meni gusl icap ettirmez. nk bu halde o meni, yerinden ehvetsiz ayrlm bulunur.
Ayn ekilde bir kadndan ykandktan sonra kocasnn menisi kacak olsa, tekrar ykanmas icap
etmez.
179- Bir yatakta yatan iki kimse, uyandktan sonra ihtilam olduk-larn hatrlamadklar halde
yatakta ya meni grseler veya kuru meni grp de bu yatakta kendilerinden evvel bakas yatmam
bulunsa da, bu meninin hangisine ait olduuna bir almet bulunmasa ikisi de ihti-yaten ykanr.
180- ehvetle olmayp da dvlmeden, ar birey kaldrmadan veya yukardan aaya dmeden
dolay gelip akan bir meni gusl icap etmez.
(mam afi'ye gre bu halde de gusl lzm gelir.)
181- Yerinden ehvetle ayrlan bir meni, bedenin dna veya d hkmnde bulunan bir mahalle
kmadka, gusl icap etmez.
182- Bakire hakknda bekretini bozmamak sureti ile vuku bulan bir cinsel iliki, meni
gelmeyince gusl icap etmez. nk bekretin varl cinsel ilikinin tam olmadn gstermektedir.
183- Gayrimslim bir erkek veya kadn cnp veya hayzl veya lohusa olduu halde mslman
olsa, gusl etmesi farz olur. Hayz veya lohusal bitmi olsa da eer ykanmam ise, en sahih olan
gre gre yine gusl icap eder. Fakat temiz olan, yani ykanm bulunan veya henz cnp, hayzl ve
lohusa olmam olan gayrimslim bir erkek veya bir kadn mslman olsa, ykanmas mendub olur.
Fihriste dn
GUSLN FARZLARI
184- Gusln farzlar, birer kere az, burnu ve btn vcudu y-kamaktan ibaret olmak zere
tr. Bu farzlar, aada bildirildii ekil-de yaplmas lazm gelir.
185- Aza, buruna bolca su alnmal, bu hususta abdestteki maz-maza ile istinaktan daha fazla
bir mbala gsterilmelidir.
186- Vcutta ine ucu kadar olsun, kuru bir yer kalmamasna dik-kat edilecek, kulaklar ve gbek
oyuu ykanacak, su salarn, sakallarn, kalar ile byklarn aralarna ve altlarndaki cilde kadar
geecektir. Hatta bunlar pek sk bulunmu olsa bile. Bu sebeple bunlarn aralar ve dipleri kuru kalrsa,
gusl tamam olmu olmaz. u kadar var ki kadn-larn aaya sarkm olan salarnn mutlaka
ykanmas lzm deildir. Yeter ki su, bunlarn diplerine yetimi olsun. Erkeklerde ise, bir zaru-ret
bulunmad iin, byle sarkm salarn da her tarafn ykamak icap eder.
187- Kapanm olan kpe deliklerinin ierisi de ykanlmaldr. yle ki, bu deliklerin slanm
olduuna kuvvetli zan meydana gelme-li, byle bir zan meydana gelmezse, onlar el ile ovuturarak
slatma-ldr. lerine su zorlukla girebilecek bir halde bulunan kpe deliklerini de ilerine su geecek
bir tarzda el ile slatp ykamaldr.
188- Trnaklar arasnda kalan kurumu amurlarn ve gz apak-lar gibi eylerin altn da
ykamaldr. Bu lzmdr. Fakat trnaklardaki kirler, topraklar ve knalar gusle mani olmaz. nk
bunlar, suyun ge-mesine mani deildir. Bu hususta kyller ile ehirliler msavidir. Sa-hih olan gr
budur.
189- Bir zr sebebi ile snnet olmam kimse, gulfesini, yani snnette kesilecek derinin ierisini de
ykamaldr. Bu lzmdr. Ancak almasnda zorluk bulunursa, o halde ykanmas gerekmez. nk bu deri,
bedenin dndan saylr, buna kadar gelen bir sidik ile abdest bozulur.
190- Dilerin arasnda suyun gemesine mani olacak derecede sert nohut miktar bir yemek
paras bulunmamaldr, vcudun hi bir ye-rinde balk derisi veya inenip kurumu ekmek paras
gibi birey de bulunmamaldr. nk bunlarn altna su gemeyince gusl sahih ol-mu olamaz.
191- Birbirine bitiip de aralarna su gemeyecek bir halde bu-lunan parmaklar guslederken su
ile hilllemeli, ii bo olan gbein iini de ykamal ve necaset bulunmasa da aa avret yerlerini su
ile istincada bulunmaldr. nk bunlarn da kuru kalmalar gusln sahih olmasna mani olur.
192- Ayaklarda atlak olup da zerlerine merhem konulmu oldu-u takdirde, baklr; eer zarar
vermeyecek ise, altlarn ykamak lzm-dr, zarar verecek ise, su ile zerleri ykanlr, bu da zarar
verirse, mesh ile yetinilir, mesh de zararl ise, terk edilir.
193- Azn veya burnunu ykamadn veya bir uzvunun kuru kalm olduunu sonradan
anlayan kimsenin yeniden gusletmesi lzm gelmez. Bilakis yalnz bu uzuvlar ykamas yeterli olur.
Eer arada farz bir namaz klm ise, onu iade etmesi icap eder.
194- Gzlerin iini souk ve scak su ile ykamak zararl ve me-akkatli olduu iin bunu ne
abdestte, ne de guslde ykamak icap et-mez. Sahibi m olsa bile. Hatta gz, temiz olmayan bir srme
ile srmelenmi olsa dahi, bunu ykamak lzm gelmez. Gzlerin hafife kapatlmas da abdeste, gusle
mani olmaz. Yeter ki, su kirpiklere ve pnarlara vardrlm olsun, bu lzmdr.
(Malikiler'e gre de gzlerin ve az ile burunun ierisi ve g-rnmeyen kulak delii, bedenin
darsndan saylmaz. Bu sebeple bun-lar abdestte ve guslde ykamak farz deildir. Bilakis snnettir.
Bu hal-de takma gzleri abdest ve guslde karp altn ykamaya lzum yok-tur. Ve bu ykama zararl
olunca, caiz bile olmaz. Gzlerin ierisinden maksat, gz kapaklarnn kapanmas ile grlmez hale
gelen gz tabakasdr.
Hanbeller'e gre az ile burunun ileri yzden saylr. Bunun iin abdestte, guslde
ykanlmalar farzdr.)
Fihriste dn
GUSLN SNNETLER
195- Gusln balca snnetleri unlardr:
1. Gusle niyet ile, besmele ile ve misvak ile balamak.
Bu niyet, gusln sahih olmas iin art deildir. Fakat sevaba vesi-ledir. Taharetin bir ibadet
saylmasna sebeptir.
(Malikler ile afiler'e gre guslde niyet, farzdr. Hanbeller'e gre de bu niyet, gusln sahih olmasnn
artdr. Bu sebeple ihtilaftan kurtulmak iin guslszl gidermek, namaz gibi ibadetleri yerine getirmek
maksad ile gusl edildiini, boy abdesti esnasnda hatrlamaldr.)
2. Guslde evvel elleri, oyluk yerlerini ykamak, bedende meni ve dier eylerin eseri var ise,
gidermek.
3. Guslden evvel snnet zere abdest almak. u kadar var ki bir kap iinde veya toprak zerinde
ykanld takdirde, ayaklar ykamay sonraya brakmaldr.
4. Abdestten sonra evvel defa baa, sonra defa sa omuza, defa da sol omuza su
dkmek ve ilk veya her su dktke bedeni, iyice slanmas iin ovuturmak ve bir kap iinde veya
toprak zerinde ykanld takdirde, oradan karken evvel sa, sonra da sol aya ykamak.
(mam Malik ve mam Ebu Ysuf'tan bir rivayete gre guslde bedeni delk etmek, yani
ovuturmak farzdr.)
5. Gusl suyunda israftan ve taktirden, yani pek fazla veya eksik olmasndan kanmak.
6. Kimsenin grmeyecei bir yerde ykanmak. Fakat erkekler, erkekten, kadnlar da kadndan bo
bir yer bulamadklar takdirde, bir keye ekilerek ve avret yerlerini petamal ile rterek ykanrlar.
Avret yerlerini amalar caiz olmad gibi yalnz erkeklerin veya erkekler ile kadnlarn arasnda
bulunan kadnlar iin de bunlarn arasnda ykanmak caiz olmaz. Bu halde teyemmm ederek namazlar
klmalar uygundur. nk su, hkmen bulunmam olur.
Ayn ekilde gerek erkekler ve gerek kadnlar, petamal gibi bir-ey bulamaz da kendi cinsleri
arasnda avret yerlerini amaya mecbur kalacaklar takdirde, gusl tehir edip namazlarn teyemmm ile
klar-lar. Daha sonra tenha bir yer veya petamal bulunca, gusl edip teyem-mm ile kldklar
namazlar iade ederler. Bu hususa hamamlarda pek dikkat etmelidir.
7. Tenha bir yerde ykanld halde de avret yerlerini ak brakmamak, ayet ak braklrsa
kble tarafna ynelmemek.
8. Gusl ederken sz sylememek.
9. Guslden sonra elbiseyi giyerken abuka rtnvermek
10. Guslden sonra bedeni bir havlu ile, bir mendil ile silmek.
11. Bir kimse, azna ve burnuna su almak suretiyle akar bir suya veya byk bir havuza dalsa veya yamur
altnda durup btn vcudu slansa, gusl vazifesini yerine getirmi olur. Bu hallerde uzuvlarn kmldandrrsa
veya su iinde abdest ile gusle msait bir mddet durursa, snnete de riayet etmi olur.
12. Yukarda yazlan snnetlere uygun olmayan bir gusl, dabna riayet edilmemi ve mekruh
olmu olur.
Abdestte dptan saylan eyler, guslde de dptandr. u kadar var ki, guslde Kble'ye
dnlmez. Ancak avret yerleri petamal ile ka-pal olursa, o halde dnlr.
Abdestte mekruh olan eyler, guslde de mekruhtur. Bundan ba-ka gusl esnasnda dua okumak
da mekruhtur.
Bir de guslde bir uzvun suyu ile, damlar bir halde olunca, dier bir uzvu slatmak caizdir. nk
guslde btn beden bir uzuv saylr. Abdestte ise, bu caiz deildir.
Fihriste dn
GUSLN VASIFLARI
196- Gusl yaplmas, yukarda 169. meselede beyan olunduu zere cnplkten ve hayz ile
nifas kanlarnn kesilmesinden dolay farz olan bir vazifedir. Baz sebeplerden dolay da bir snnet veya
ms-tehap olur. Bunlarn balcalar unlardr:
1. Cuma ve iki Bayram namazlar iin ykanmak.
2. Hac veya Umre iin ihrama girerken ve Arefe gn vakfe iin ykanmak.
3. Mekke-i Mkerreme'ye veya Medine-i Mnevvere'ye girmek iin ykanmak.
4. Mzdelife'de ve Mina'da bulunmak iin ykanmak.
5. Gnahtan tvbe iin ykanmak.
6. Husf (ay tutulmas), Ksf (gne tutulmas) namazlar ve yamur duas iin ykanmak.
7. Kan aldran, l ykayan veya baygnlktan aylan kimse iin ykanmak.
8. Seferden gelen veya yeni elbise giyen kimse iin ykanmak.
9. Bert veya Kadir gecesine eren kimse iin ykanmak.
10. nsanlarn toplanacaklar yerde hazr olacak kimse iin ykanmak.
11. stihze (zr) halinden kurtulan kadn iin ykanmak.
12. Cnpln mteakip det grmeye balayan bir kadn, di-lerse cnplnden dolay
ykanr, dilerse ykanmasn detinin bit-mesine brakr.
13. Her cinsel ilikiden dolay ykanmak. yle ki, hanmyla cin-sel ilikide bulunan kimse,
henz ykanmadan tekrar cinsel ilikide bu-lunabilir. Fakat arada ykanmas veya abdest almas
menduptur.
14. Daha namaz vakti olmadan ykanmak. yle ki cnp bir kim-senin ykanmasn namaz
vaktine kadar tehir etmesi bir gnah saylmaz. Fakat daha evvel ykanmas daha faziletlidir.
Snnet ve mstehap olan gusller sadece temizlik ve tazim iin yaplr. Bunlarda mazmaza = az
alkalamak ve istinak = buruna su ekmek mutlaka icap etmez.
(afilere gre farz olan gusllerden bakas snnettir.)
Fihriste dn
GUSLETMELER FARZ OLANLARA HARAM VEYA MEKRUH OLAN EYLER
197- Gusletmeleri farz olanlara gusl etmeden evvel haram olan eyler unlardr:
1. Namaz klmak, Kur'an- Kerim kast ile, bir yet miktar olsa bile, Kur'an okumak. Fakat dua
ve senaya dair yetleri dua ve sena kast ile okumak caizdir. Mesel, cnp olan veya det gren bir
kadn, dua maksad ile Fatiha sre-i cellesi'ni okuyabilir.
Ayn ekilde, bu halde Kur'an yetlerini ocuklara kelime kelime retmek caizdir. Kelime-i
ehadeti okumak, tesbih ve tekbirde bu-lunmak da caizdir.
2. Kur'an- Kerim'e bir yet veya yarm yet olsa bile el srmek, Mushaf- erif'i el ile tutmak
haramdr. Fakat bitiik olmayan bir klf, bir mahfaza, bir torba veya sandk iinde bulunan bir Mushaf-
erif'i tutmak ise, caizdir.
3. Kbe-i Muazzama'y tavaf etmek ve bir zaruret olmad halde bir mescide, bir cami-i erife
girmek ve iinden gemek.
Zaruret hali bundan mstesnadr. Mesel ykanacak kimsenin evi-nin kaps mescidin iinde olur
da, bu kapy baka tarafa evirmesi ve baka ikametgh bulmas mmkn olmazsa, onun hakknda
evine git-mek zere mescide girmek caiz olur.
Mescit iinde yatan bir kimse, ryalannca darya kmak iin teyemmm eder, darya
kmaktan korkarsa, teyemmm ile oturur. Fakat bununla ne Kur'an okuyabilir, ne de namaz klabilir.
4. zerinde ayeti kerime yazl bir levhay, bir paray el ile tutmak.
Gusletmeleri icap eden kimselere ykanmadan evvel yapma-lar mekruh olan eyler de
unlardr:
1. Din kitaplardan herhangi birini el ile tutup okumak.
2. Elini, azn ykamadan yiyip imek.
3. Elde tutulmayp yer zerinde bulunan bir sayfaya, bir levhaya Kur'an- Kerim'i yazmak. Bu da
mm Muhammed'e gre mekruhtur.
Cnp ile hayzl ve lohusann Kur'an- Kerim'e bakmalar mek-ruh deildir. Bu, el ile tutmak
gibi saylmaz.
(mam Malik'e gre cnp olan Kur'an- Azm'i okuyamaz ise de, hayzl olan kadn okuyabilir.
nk cnp, derhal ykanabilir. Hayzl kadn ise byle deildir, mazurdur.)
Fihriste dn
TEYEMMMN MAHYET VE FARZLARI
198- Teyemmm, lgatta kast manasndadr. er'i erifte "su bu-lunmad veya bulunduu
halde kullanlmasna g ve imkan bu-lunmad takdirde, temiz olan toprak cinsinden birey ile
abdest-sizlii gidermek maksad ile yaplan bir itir." yle ki, abdestsiz olan veya gusl etmesi
icap eden bir kimse, iki elini toprak cinsinden temiz bir eye bir kere vurup, bununla yzn mesh eder.
Sonra iki eli-ni bir daha vurup, bununla da dirseklerine kadar iki elini mesh eder. Ve bu ii,
abdestsizlii gidermek veya namaz klmak veya taharetsiz sahih olmayan baka bir ibadette bulunmak
niyetiyle beraber olur. te teyem-mmn mahiyeti bundan ibarettir. O halde teyemmmn farzlar da
bir niyet ile, iki meshten ibaret bulunmu olur.
mam Zfer'e gre teyemmmde niyet, farz deildir.
199- Teyemmm, bu mmete mahsustur. Bu bir kolaylk eseridir. Mukaddes M'bud'una ibadet
edecek bir mslmann alkanlk haline getirmi olduu taharetten mahrum bir halde ibdet
etmemesini temin eder. Bu hususta o mslmann duyduu ruh bir ihtiyac giderir, insan asl ftratna
(topraa) dndrerek kendisinde alak gnlllk, tevazu, Hakk'a tzm duygularn canlandrr.
200- Teyemmmn meru klnmas, Peygamber Efendimiz (S.A.V.)'in hicretinin beinci
senesindedir. yle ki, Hicret-i Seniye'nin beinci senesi aban aynn ilk gnlerinde Huzaa kabilesinin
bir oyma olan Ben Mustalak Gazvesinde Resl- Ekrem ile bin kadar slam as-keri, susuz bir yerde
gecelemilerdi. Sabah namazn klmak iin abdest alacak su bulamadlar. Sabaha yakn, "Yolculukta
bulunup da su bula-mazsanz, temiz toprak ile teyemmm ediniz." 1 mealindeki yeti kerime nazil oldu.
Teyemmm ile namaz klmalarna msaade olundu. Ashab- Kiram ok sevindi, teyemmm ederek
sabah namazn kldlar.
Fihriste dn
TEYEMMMN SNNET ZERE YAPILMASI
1
Nisa suresi: 43, Mide suresi: 6
201- Bir teyemmmn snnete uygun olmas iin aadaki ekil-de yaplmas gerekir.
1. Teyemmme balarken Besmele-i erife'yi okuyup namaz iin taharete niyet etmelidir.
(Hanbeller'e gre Besmele-i erife'yi okumak vaciptir. Bu olma-ynca teyemmm olmaz.)
2. ki eli parmaklar ak olduu halde temiz bir topraa vurup ileri geri ekmelidir.
3. Elleri kaldrnca bakmal, eer fazla tozlanmsa, bunlar yan yana getirip birbirine hafife
vurmal, bu ekilde tozlar silktikten sonra bunlar ile btn yz mesh etmelidir.
4. Elleri tekrar evvelce vurulduu yere veya baka temiz bir yere vurup toz tutmular ise, yine
silkmeli, bu defa sol elin ba parman ayrarak dier parmaklarn i taraflar ile sa elin d taraflarn
parmak-larnn ularndan dirseine kadar mesh ederek ekmeli, sonra da sa elin i tarafna dnerek yine
sol elin, sere parma ile ba parman halka edip, ba parma da beraber olmak zere ayas ile sa elin
dirseinden itibaren i tarafn bileine kadar mesh etmeli ve ba parma daha ileri yrterek sa elin ba
parmann stn de mesh eylemelidir.
5. Sa elin i taraflar ile de sol elin d ve i taraflarn ayn ekil-de mesh etmelidir.
6. Teyemmmde beyan olunan tertibe riayet edip evvel yz, sonra da kollar meshetmeli ve
meshleri arasnda ara vermemelidir.
Fihriste dn
TEYEMMMN ARTLARI
202- Teyemmm mbah klacak bir zr bulunmaldr. Bu zr suyu kullanmaya hakikaten veya
hkmen g ve imkan bulunmamaktr. yle ki, su temizlenecek kimsenin bulunduu yerden en az bir
mil (yaklak 1609 metre), yani drt bin adm uzakta bulunmaldr. Bu hal-de su hakikaten bulunmam
saylr.
Yahut su var ise de, ykand takdirde, hastalanmaktan veya has-taln artmasndan veya
uzamasndan bir tecrbeye veya mslman, mtehasss bir tabibin beyanna gre korkulmaldr. Bu
halde de su hk-men bulunmam saylr.
(Maliklere gre bu hususta mslman mtehasss doktor bulun-mazsa, gayrimslim mtehasss
doktorun sz de yeterli olur.)
Yaknda bulunan bir suyu elde etmek hususunda cana, mala, rz ve emanete ait bir tehlike
bulunmas veya bulunan bir suyun abdeste veya gusle yetimemesi veya bulunan suyun abdeste veya
gusle kulla-nlmas halinde kendisinin veya arkadann veya hayvannn susuz-luktan leceine
kuvvetli zan meydana gelmesi yahut kuyudan suyu -karabilmek iin ip ve kova bulunmamas yahut
bulunan suyun yap-lacak bir hamura veya giderilmesi lzm gelen bir necaseti gidermeye kfi olup,
bundan fazla bulunmamas veya bulunan su ile abdest aln-d veya gusl edildii takdirde, bayram
veya cenaze namazlarnn tamamen gemesinden korkulmas hallerinde de su, hkmen bulun-mam
saylr. u kadar var ki, bu namazlara ksmen yetiecei anla-lan veya cenazenin velisi olup da namaz
iin kendisinin bekleneceini bilen kimse iin teyemmm yeterli olmaz.
Ayn ekilde, bedeli olan, yani kazas mmkn bulunan namazlar iin su bulunduu halde sadece
karlmasndan dolay teyemmm caiz olmaz. Cuma ve dier vakit namazlar gibi.
203- Niyet bulunmaldr. yle ki, teyemmm edecek kimse, elini teyemmm edecei eye
koyarken veya eline dokunan toprak ile yz-n meshe balarken, bu hareketini hadesten taharet veya
namaz klmak veya taharetsiz yaplmas caiz olmayan, yaplmas istenen baka bir ibadeti yerine
getirmek kast ile yapmaldr. Byle bir maksat bulun-mayan bir teyemmm ile namaz klnamaz. Hatta
sadece teyemmme niyet edilse bile.
Bu sebeple su bulamayan abdestsiz bir kimse, mesel yalnz Mushaf- erif'i eline almak veya bir
mescidi erife girmek maksad ile teyemmm etse, bununla namaz klmas sahih olmaz. nk Mushaf-
erif'i tutmak, taharete bal ise de, kendisi yaplmas istenilen bir ibadet deildir. Kastedilen Kur'an-
Kerim okumaktr. Mescide girmek de, boy abdesti almas lzm gelen kimse iin taharete baldr, fakat bu
da bizzat yaplmas istenilen bir ibadet deildir. Ayn ekilde abdestiz kimse iin ezber olarak Kur'an
okumak, bir ibdet ise de, taharete bal deildir.
Ezan okumak, ikamette bulunmak, kabirleri ziyaret etmek, ly defnetmek, selm almak veya
herhangi hayrl bir ite bulunmak iin yaplan teyemmm ile de namaz klnamaz.
204- Teyemmm her ynyle temiz olan yer cinsinden birey ile yaplmaldr. yle ki, kendisine
pislik dokunmam olan toprak ile, kum, horasan, al gibi yer cinsinden olan eyler ile; mermer gibi
ma-den talar ile, kiremit, tula, yakut, zmrt, zebercet, kibrit, srme, mercan ile, nemli veya yank
toprak ile, yer cinsinden olmayan birey ile kark olup, o eyden fazla bulunan toprak ile, fetva verilen
gre gre kaya tuzu ile ve amur ile svanm duvar ile teyemmm oluna-bilir. Hatta bunlarn
zerlerinde toz bulunmasa bile.
Fakat kurumadka amur ile teyemmm yaplamaz. Bu mam Ebu Ysuf'a gredir. mam-
A'zam'a gre vaktin kmasndan korku-lursa, amur ile teyemmm edilir. Yeter ki suyu toprandan
fazla bulunmasn.
Odunlarn veya otlarn yanmalarndan meydana gelen klleri ile, demir, altn, gm gibi eriyip
eklini deitiren, yumuayan madenler ile, inciler ile, camlar ile, kumalar ve elbiseler ile, hayvan
postekileri ile teyemmm yaplamaz. nk, bunlar yer cinsinden saylmazlar. Ancak zerlerinde eserleri
belirecek ekilde toz bulunursa, o zaman yaplabilir.
Bir de henz madeninde bulunan altn, gm, demir, bakr gibi eyler ile zerlerindeki
topraklardan dolay teyemmm olunabilir.
(mam Ebu Ysuf ile mam afii'ye gre teyemmm yalnz toprak ile yaplr, mam Mlik'e gre toprak
ile, kum ile teyemmm caiz olduu gibi otlar ile, aalar ile, kar ile de caiz olur. mam Ahmed ibn Hanbel'e
gre de teyemmm, yalnz yanmam, bakasndan gasbedilmemi, tozlu bir halde bulunan temiz bir toprak
ile yaplr. Kum ve benzeri eyler ile yaplamaz.)
205- Taharete aykr hal bitmi olmaldr. Mesel bir uzuvdan kan kan daha kesilmeden abdest
alnamayaca gibi, teyemmm de yaplamaz.
206- Meshe mni eyler, ciltten giderilmi olmaldr. Aksi halde mesh cilde deil, o mni zerine
yaplm olur. Elde kurumu kalm hamur paras gibi.
207- Teyemmm, iki elin i yz ile iki defa toprak cinsinden bir eye konulmakla yaplmaldr.
Bununla beraber bir kimseye, niyet edin-ce bakas vastas ile de teyemmm ettirilebilir.
208- Teyemmm, iki elin veya bunlarn yerine geecek bir eyin tamam ile veya ou ksm ile
yaplmaldr. Bu sebeple iki parmakla yaplacak bir teyemmm, sahih olmaz. Fakat bir el ile yz, dier
bir el ile kol da mesh edilebilir. Bu halde bir el ile tekrar topraa vurulup dier kol da meshedilir. Eli
olak olup, suyu kullanamayan kimse, yar-dmcs yok ise, yzn ve kollarn yere srmek suretiyle
teyemmm edebilir. Elleri ve kollar kesilmi kimse de yalnz yzn yere srerek teyemmm yapar,
yznde yara bulunsa, teyemmm etmeksizin na-mazn klar.
209- Yz ile kollar, tamamen mesh edilmelidir. yle ki, yzn her taraf, mesel sakal ba ile
kulak aralar ve kalar ile gzler aras ve burnun her yan mesh edilir. Yzk ve bilezik gibi eyler
kmldatlr, parmaklar hilllenir. Bununla beraber dier bir gre gre bu uzuv-larn ou ksmn
mesh kfidir. Drtte biri nisbetinde mesh edilme-mesi, teyemmmn sahih olmasna mni olmaz.
Fihriste dn
TEYEMMM MBAH KILIP KILMAYAN BAZI HALLER
210- Daha namaz vakti girmeden de teyemmm yaplabilir. Fakat namazn mstehap vakti
gemeden su bulunmasn kuvvetli bir zan ile mit eden kimsenin teyemmm tehir etmesi menduptur.
(Dier mezhep imamna gre bir namaz iin vakit girmedike teyemmm yaplamaz. nk
teyemmm zarureten taharet saylmtr. zrl bir kadnn tahareti gibi vaktinden evvel olunca, yeterli
olmaz.)
211- Bir mil (yaklak 1609 metre) mesafeden yaknda su bulun-duunu zanneden kimsenin,
zannettii tarafa doru -drt yz adm kadar giderek veya birisini gndererek suyu aramas lzmdr.
Ancak yolda bir dman, bir tehlike korkusu bulunursa, o zaman gerekmez.
212- Bir kimse, su bulunup bulunmadn kendisinden soracak mnasip bir ahs bulunduu halde, ondan
sormadan teyemmm edemez. ayet teyemmm ederek namaz klsa da, sonra bir milden yakn bir yerde suyun
bulunduu kendisine haber verilse, kld namaz iade etmesi lzm gelir.
213- Kendisine su verilecei vaad edilen kimse, namazn tehir eder. Hatta kazaya kalmak
korkusu bulunsa bile. u kadar var ki suyu vaad edenin yannda veya bir mil mesafeden az olmak zere
yaknnda su bulunmu olmaldr.
214- Boy abdesti almas icap eden bir kimse, yalnz uzuvlarnn bazsna, yahut yalnz abdestine
yetiebilecek su bulsa yine teyemmm eder, o suyu kullanmas lzm gelmez.
215- Yalnz iilmek iin krlarda, sarnlarda hazrlanm olan umuma ait sular, teyemmme mani
olmaz. Ancak ok olup da onunla abdest ve gusl yaplmasna msaade edilmi olduu anlalrsa, o
zaman mani olur.
216- Haclarn hediye iin tadklar zemzem suyu, teyemmme mnidir. Ancak iine en az bir
misli gl suyu gibi bir mukayyet su kartrlm olursa, o zaman mani olmaz.
217- Cnplkten dolay teyemmm etmi bir kimseden abdesti bozan birey meydana gelse,
cnp deil, abdestsiz olmu olur. Bu se-beple yalnz abdeste yetecek su bulursa, bununla abdest alr,
bunu da bulamazsa, tekrar teyemmm eder.
218- Abdest almak veya gusl etmek iin bakasnn yannda bu-lunan suyu istemek lzmdr.
Ancak su, esirgenecek bir yerde bulunmu olursa, o halde gerekmez.
219- Abdest alacak veya gusl edecek kimsenin ihtiyacndan fazla paras olduu takdirde, deer
kymetiyle veya bu kymetten biraz fazla-syla satlan suyu almas lzmdr. Fakat normal fiyatn iki
misli para ile satlan bir suyu almas icap etmez. Bu, fahi bir fiyattr.
220- Paras olan bir ciz, kendisine dengi creti ile abdest aldr-tacak kimse bulursa, teyemmm
edemez.
221- Bakasnn yardm ile abdest alabilecek kimsenin yardm-cs, kendi klesi, kendi ocuu
veya kendi cretli hizmetisi ise, te-yemmm etmesi ittifakla caiz olmaz.
Byle bir hasta, kendisinden yardm istedii takdirde, yardm ede-cek baka kimseye sahip ise,
yine teyemmm edemez. Ei gibi. Z-hir'l-mezhep de bu ekildedir. Fakat mam- A'zam'dan bir
gre gre bu takdirde, teyemmm edebilir. Deniliyor ki kar ile koca, bu hususta birbirine yardm ile
mecbur olacak ekilde mkellef deildir. Bu sebep-le bunlardan biri dierine bir yardmc saylmaz. u
kadar var ki, bir-birine byle bir yardm vazifesinde bulunmalar, bir mrvvet eseri ola-rak gzel
grlmtr. Hatta bunlardan biri dierine yardm etmeyi stlendii takdirde, Zahir-i rivayet'e gre
teyemmm alamaz.
222- Bir yerde hapsedilmi olup da temiz su ve toprak bulamayan kimse mam- A'zam ile mam
Muhammed'e gre namazn sonraya b-rakr. mam Ebu Ysuf'a gre birey okumakszn namaz klar
gibi k-yam, rk, secde vaziyetlerini alr, baka bir tabir ile kendisini namaz klanlara benzetir, daha
sonra kurtulunca kaza eder.
223- Abdest uzuvlarnn ounda veya yarsnda yaras bulunan kimse, teyemmm eder. Fakat
yarsndan aznda yaras bulunan kimse, salam uzuvlarn ykar, yaral uzvunu mesh eder, teyemmm
yapamaz. Gusl hususunda ise, vcudun ou ksm veya yars yaral ise, te-yemmm edilir,
yarsndan az yaral ise, salam ksm ykanr, yaral ksm mesh edilir.
224- Bir teyemmm ile abdest gibi birden fazla farz ve nafile namazlar klnabilir.
(mam afi'ye gre bir teyemmm ile yalnz bir farz namaz ile birden fazla nafile namazlar
klnabilir ve en sahih olan gre gre bir teyemmm ile, bir farz namazla beraber cenaze namazlar da
klnabilir. Fakat bir teyemmm ile bir farz namazdan baka klnmaz.)
Bu ihtilftan kurtulmak iin her farz namaz iin yeniden teyem-mm etmek daha iyidir.
225- Temiz bir yerden birok kimseler teyemmm edebilirler. nk yeryz el konulmas ile
kullanlm olmaz.
Fihriste dn
TEYEMMM BOZAN HALLER
226- Abdesti bozan veya gusl icap eden haller, teyemmm de bozar, hkmsz brakr.
Teyemmm mubah klan zrn ortadan kalk-mas da, zrden dolay yaplm olan teyemmm
bozar. Bu sebeple su bulunmadndan veya hastalktan dolay yaplm olan bir teyem-mm, su
bulunduu veya hastalk yok olduu anda bozulur, son bulur. Su ile abdest alnmadka veya gusl
edilmeyince namaz klnamaz.
227- Cnplkten dolay yaplan teyemmm, abdest yerine de ge-er. Bu sebeple araya yeniden
bir cnplk veya abdestsizlik hali ge-medike, suyu kullanmaya g ve imkan meydana gelinceye
kadar bu teyemmmle birok namazlar klnabilir. Nitekim su ile yalnz gusl etmi olan kimse de, bu
temizlii devam ettike, abdeste muhta olmak-szn diledii namazlar klabilir.
228- Bir zr iin teyemmm etmi olan kimse dier bir zre tutulsa, birinci zrn son bulmas
ile teyemmm biter. Dier zr iin tekrar teyemmm etmesi lzm gelir.
Mesel su bulunmadndan dolay teyemmm etmi olan kimse, henz su bulmadan abdest
almaya mni olacak derecede hasta olup da bu esnada su bulacak olsa, evvelki teyemmm bitmi olur,
bu has-talktan dolay tekrar teyemmm etmesi lzm gelir. nk teyemm-mn sebebi deimitir.
229- Teyemmm etmi kimse, namaz iinde iken su bulunsa, na-maz bozulmu olur, abdest alp
yeniden namaz klmas lzm gelir. Fakat namaz tamamen klndktan sonra suyun bulunmas, bu
namazn iadesini icap etmez.
Fihriste dn
Arapa ve Farsa'y Trke kadar iyi bilen mer Nasuhi Bilmen bir ara Franszca'ya da merak
sarm ve tercmeler yapacak kadar renmitir. Lisana olan sevgisini ve ihtiyacn da yle dile
getiriyor:
"Sa'y ederek merdm-i hikmet eser, Elsine-i halk taallm eder.

Hikmetli eser olan insan, alarak dnyann dillerini renir.
Bizlere bilhassa lisan- arap,Vermededir baka kemal- edep.
zellikle arap lisan, bizlere baka bir kemal ve edep vermektedir.
Ruh- edebilir o lisan- gzin, nki odur bedraka-i ilm-i din.
O beenilmi, seilmi Lisan Ruhu edebilir. nk din yolunun klavuzu odur.
Ya lugat-i frs ne pkizedir, Kubbe-i irfana bir avizedir.
Ya Farsa ne saf, halistir. rfan kubbesinde bir avizedir.
Nutkumuza baka teravet veri,Fikrimize haylice vs'at verir.
Nutkumuza baka bir tazelik verir, fikrimize haylice genilik verir.
Etmek iin bizdeki asar derk, Bu gzelim dilleri bilmek gerek.
Bizdeki eserleri anlamak iin bu gzelim dilleri bilmek gerekir.
Elsine-i arkdan eden ihtiraz, arkmzn kymetini anlamaz.
ark(dou) dillerini renmekten kananlar, arkmzn kymetini anlayamazlar.
Bunlar tahsile itb etmeli, Vahdet-i slam'a taraf gitmeli."
Bunlar renmeye acele etmeli, slam birlii tarafna gitmeli.
NOT: Bu iir kitabn aslnda bulunmamaktadr. Tarafmzdan ilave edilmitir.

Fihriste dn
NC KTAP
NAMAZLAR HAKKINDADIR
NDEKLER
Namazn ehemmiyeti ve fazileti
Namaza dair baz tabirler
Namazlarn nevileri ve rekatlar
Namazlarn artlar, ruknleri (Hadesten ve necasetten taharet, setr-i avret, istikbal-i kible,
vakit, niyyet, iftitah, kiyam, kiraat, ruku, secde, kade-i ahire...)
Namazlarn vacipleri, snnetleri, dab
Ezan ve ikamet, imamet ve cemaat
Kadnlarn erkeklerle bir hizada bulunmas
Namazlarn tek bana ve cemaatle nasl klnaca
Cuma namaz, Cuma namaznn farz olmasnn ve edasnn artlar
Cuma namaz ile alakal meseleler
Bayram namazlar, Teravih namaz, Hastalarn namazlar
Seferin mahiyeti, mddeti ve hkmleri
Eda ile kazann mahiyetleri ve kaza namazlar
Mdrik, lhik, mesbuk hakkndaki meseleler
Sehiv secdeleri, Tilvet secdesi, kr secdesi, Nafile namazlar
Mekruh vakitler
Namazlarda mekruh olup olmayan kraatler
Zelletl-kr
Kur'an- Kerm'i renip okumak ve dinlemek vazifeleri
Namazlarn mekruhlar
Namaz bozup bozmayan eyler
Iskat- salt meselesi
Mescitlere ait hkmler
Cenazeler hakkndaki farzlar, vazifeler
Cenazelerin ykanmalar, kefenlenmeleri
Cenaze namazlar, Cenazeleri kabre kadar gtrmek ve defnetmek
Kabirler ve kabristanlar
ehidler hakkndaki hkmler
NAMAZIN EHEMMYET VE FAZLET
1- Malmdur ki, ALLAH Tel'y tevhd, yani onun varln, birliini bilip tasdik etmek,
yaplmas gerekli en byk bir vazifedir. Bundan sonra farzlarn en by, en mhimi namazdr.
Namaz, imann almetidir, kalbin nurudur, ruhun kuvvetidir, mminin miracdr. Mmin, bu sayede Hak
Tel'nn manev huzuruna ykselir, ALLAH Tel'ya mnacaatta bulunarak manev yaknla erer,
mmin iin ne yce bir eref!
Btn hakik dinler, insanlara namaz klmalarn emretmitir. Bi-zim Sevgili Peygamberimiz
(S.A.V) Efendimiz de peygamberliinin ilk yllarndan itibaren namaz klmakla mkellef bulunmutu.
u kadar var ki, bu namaz biri gnein domasndan evvel, dieri de gnein batma-sndan sonra olmak
zere sadece iki vakte ait idi. Sonra mirac gecesinde be vakit namaz farz olmutur. Peygamber
Efendimiz (S.A.V)in mirac ise tercih edilen gre gre Peygamber Efendimiz (S.A.V)in hicre-tinden
on sekiz ay evvel, Receb-i erifin yirmi yedinci gecesinde vuku bulmutur.
2- Kur'an- Kerim'de, mbarek hadislerde namaza dir bir ok emirler, tavsiyeler vardr ki, btn
bunlar slm dininde namaza ne kadar byk bir ehemmiyet verildiini gsterir. Mesela bir yet-i
kerime:

u mealdedir: "Resulm! Sana vahyolunan Kur'an yetlerini gzelce oku ve namaz erkn ve dabna
riayetle kl. phe yok ki namaz, edebe, namusa uygun olmayan eylerden, irkin grlen ilerden men
eder. Muhakkak ALLAH Tel'nn zikri, her ibadetten daha byktr. ALLAH Tel btn
ilediklerinizi bilir." 1 Namaz ise en byk bir zikir-dir. Dier bir yeti celile de:

u mealdedir: "Namaz ikame ediniz, yani dosdoru klnz, zekt da veriniz, kendiniz iin hayrdan her
ne ey evvelce gndermi olursanz onu ALLAH Tel'nn yannda bulursunuz. Asla zayi olmaz. phe
yok ki, ALLAH Tel yaptnz eyleri grr." 2 Bir hadis-i erifte:
= Namaz, dinin direidir. buyrulmutur. 3 Di-er bir hadis-i erif de:
= Namaz, kiinin kalbinde bir nurdur, artk sizden
dileyen tenevvr etsin, kalbindeki nurunu artrmaya alsn. mealindedir. 4
te btn bu mbarek yetler, hadsler, namazn ne kadar byk ve ALLAH'mzn yce katnda
ne kadar makbul bir ibadet olduunu gstermeye kfidir.
3- Gerekten namaz, pek mukaddes bir ibadettir. Namazn fazilet-lerine son yoktur. Namaz akll,
bul ana ermi olan her mslman iin muayyen vakitlerde edas lzm gelen pek yksek yaplmas
gerekli bir vazifedir. Bu mhim farz vazifeyi yerine getirenler, ALLAH Te-l'nn pek byk ltflarna,
inayetlerine ereceklerdir. Bunu kasten terk edenler de azab pek iddetli olan Hak Tel'nn ok ac veren
azaplarna mstehak olacaklardr.
Mslmanlar, henz yedi yalarna girmi ocuklarn namaza al-trmakla mkelleftirler. Bu
ocuklara velileri, namaz klmalarn emir ve tarif ederler. On yana girdii halde namaz klmayan
ocuun velisi ta-rafndan - tokattan fazla olmamak zere- el ile hafife dvlmesi lzm gelir.
4- nsan bir kere dnmeli, her an ALLAH Tel'nn binlerce nimetlerine, inayetlerine nail
olmaktadr. yle Kerim, Rahim olan Ma-bud'umuzun sonsuz ltuf ve nimetlerine kar teekkrde
bulunmak icap etmez mi? te insan namaz yolu ile bu kran borcunu demeye, Ma-bud'unun
ltuflarn, nimetlerini tertemiz bir dil ile zikrederek-anarak kulluk vazifesini yerine getirmeye alm
olur. Nitekim:

1
Ankebut suresi; 45
2
Bakara suresi; 110
3
Deylemi; Firdevs; No: 3795. 2/404
4
Deylemi; Firdevs; No: 3723. 2/388
"Namaz, krn btn ksmlarn toplaycdr." denilmitir.
Bununla beraber namaz, ruhu temizleyen, kalbi aydnlatan, insan yksek duygulardan haberdar
eden, insan ktlklerden alkoyan, insan hayra, tefekkre, tevazya, intizama sevk eyleyen en gzel bir
ibadettir.
nsan, namaz vesilesi ile nice gnahlardan kurtulacak, Hak Te-l'nn nice binlerce ihsanlarna,
keremlerine kavuacaktr.
Namaz, manev hayattan baka madd hayata da aklk-ferahlk verir, insann maddi ve manevi
temizliine, shhatine, muntazam hare-ketine sebep olur.
5- Ksaca namazn farz klnmasndaki hikmetler, faydalar her trl dncelerin stndedir. Fakat
bir mslman namazn yalnz ALLAH Tel'nn rzas iin klar, yalnz Ma'bud'una kr iin, tazim
iin klar. Farzedelim ki namazn hi bir faydas olmad dnlse bile, yine bunu bir kulluk vazifesi
bilerek, sadece yaratcsnn emrine itaat iin klmaya alr. Bu kuds vazifenin yerine hi bir eyin
gee-meyeceini kesin olarak bilir, namaza sarf edilecek dakikalar hayatnn en neeli, en saadetli
zaman olmak zere kabul eder.
Gerekten fani hayatn yok olmayacak bir ok gzel neticeleri an-cak namaz sayesinde elde edilir
ve namaza tahsis edilen vakitler, ebe-diyet leminin sonsuz olan saadet gnlerini hazrlam olur.
Gptalar olsun bu pek mbarek, bu pek feyizli ibadete layk ile devam edenlere!
Fihriste dn
NAMAZA DAR BAZI TABRLER
6- Salt: Namaz demektir. oulu "salevt"dr. Salt, lgatta "dua" manasnadr. er'i erifte
"bildiimiz mbarek ibadetten, ru-knler ve zikirlerden ibarettir." Namaz klana da "Musalli"
denir.
Bir de salt Peygamber (S.A.V) Efendimiz hakknda "ALLAHm-me salli ve sellim l seyyidina
Muhammedin ve l li seyyidina Muhammed = Ey ALLAHm! Efendimiz Hz. Muhammed'e ve
Efen-dimiz Hz. Muhammed'in line salt ve selm buyur." gibi bir tarzda yaplan dua manasna gelir.
Bu salt ve selmdan maksat ise Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin dnyada da, ahirette de her trl
tazimlere nail olmasn istemekten ve bu vesile ile kendisine olan ballmz, hrmetlerimizi
gstermekten ibarettir.
7- Tekbir: " = ALLAH' ekber" demektir.
8- Kyam: Ayakta durmaktr.
9- Kraat: Kur'an- Kerim'den bir miktar okumaktr.
10- Rk: Lgatta "eilmek" demektir. Din stlahnda "namazda kraatten sonra eilerek ba ile
arkaya dz bir vaziyet vermektir."
11- Kavme: Rkdan kyama kalkp bir kere " Sbhane rabbiyel-zm"
diyecek kadar durmaktr.
12- Secde: Namaz klarken eilerek yzn bir miktarn Hak Tel'ya tazim iin yere koymaktr. Birbiri
ardnca yaplan iki secdeye "secdeteyn" denir. "Scud" tabiri de secde etmek ve secdeler mnasna
gelir.
13- Celse: ki secde arasnda bir defa "Sbhane rabbiyel-zm" denilecek kadar oturmaktr.
14- Ka'de: Namazda teehht iin, yani " = Ettehiyyat lillhi"yi okumak iin
oturmaktr. Bir namazda iki defa oturulursa birincisine "ka'de-i ula = ilk oturu", ikincisine de "ka'de-i
ahire = son oturu" denir.
15- Rekat: Namazn blklerinden her biri demektir. yle ki, bir namazda kyam ile ruk ve iki
secdenin toplam bir rekattr. Bir namazda iki defa kyam ile ruk ve scut bulunursa o namaz, iki rekatl
bulunmu olur. veya drt defa bulunursa namaz da veya drt rekatl olmu bulunur.
16- ef' = ift: Namazlarn her iki rekat demektir. Drt rekatl bir namazn evvelki iki rekatna "ef'i
evvel" dier iki rekatna da "ef'i sni" denir. rekatl bir namazn nc rekat da bir "ef'i sni"
demektir.
Fihriste dn
NAMAZLARIN NEVLER VE REKATLARI
17- Namazlar farz, vacip, snnet, mstehap nevilerine ayrlr. yle ki, akll ve bul ana ermi
olan her mslmann gnde be defa muayyen vakitlerde, muayyen rekatlar ile klaca namazlar, birer
farz ayndr. Cuma namaz da bu ksmdandr. Vitir ve bayram namazlar da birer vaciptir. Farz
namazlardan evvel veya sonra, yahut hem evvel hem de sonra klnan bir ksm namazlar da birer
snnettir. Teravih na-maz da byledir. Dier vakitlerde sadece Hak Tel'nn rzas iin kl-nan ve
nafile, tatavvu denilen bir ksm namazlar da, ya birer snnet veya mstehaptr. Kuluk namaz gibi.
Btn bu namazlarn sahih olmalar iin bir takm artlar, rkn-leri vardr ki, bunlara riayet
edilmesi de yaplmas gerekli olan birer va-zifedir. Bunlar namazlarn farzlarn tekil eder. Bunlardan
baka namaz-larn bir takm da vacipleri, snnetleri, edepleri vardr.
Namazlarn bir takm da mekruhlar, mfsitleri vardr ki her namazn bunlardan beri olmas lzm
gelir. Bu sebeple her mslman iin bunlar bilip, ona gre bu din vazifesini yerine getirmeye almak
icap eder.
18- Namazlarn rekatlarna gelince, sabah namaznn iki rekat sn-neti, iki rekat da farz vardr. le
namaznn drt rekat ilk snneti, drt rekat farz, iki rekat da son snneti vardr. kindi namaznn farzdan nce
klnan drt rekat snneti, drt rekat da farz vardr. Akam namaznn rekat farz, iki rekat da farzdan sonra
klnan snneti vardr. Yats namaznn drt rekat ilk snneti, drt rekat farz, iki rekat da son snneti vardr.
Cuma namaznn drt rekat ilk snneti, iki rekat farz, drt rekat da son snneti, iki rekat da "vaktin
snneti" niyeti ile dier bir snneti vardr.
Vitir namaz ise rekattan ibarettir. Bayram namazlar da ikier rekattan ibarettir. Teravih namaz
yirmi rekattr. Dier nafile namazlar da en az ikier rekattr. Btn bunlara dair sras ile tafsilt
verilecektir.
Fihriste dn
NAMAZLARIN FARZLARI, ARTLARI VE RKNLER
19- Namazlarn farzlar on ikidir. Bunlardan alts namaza daha balamadan bulunmas lzm gelen
farzlardr ki:
l- Hadesten taharet 2- Necasetten taharet 3- Setri avret 4- stikbali kble 5- Vakit 6- Niyetten
ibarettir. Bunlara "namazn artlar" denir.
Dier alts da namazn balangcndan itibaren bulunmas lzm gelen farzlardr ki:
l- ftitah tekbiri 2- Kyam 3- Kraat 4- Ruk 5- Scd 6- Ka'de-i ahire'den ibarettir. Bunlara da
"namazn ruknlar" denir. Bunlar na-mazn bnyesini, mahiyetini tekil ederler .
20- Yukardaki on iki farzdan baka, namazda "tadili erkn"a riayet edilmesi, mam Eb Ysuf ile
dier mezhep imamna gre farz olduu gibi, namazdan kendi iradesi ve fiili ile klmas da mam-
A'zam'a gre bir farzdr. Buna "Huruc bi sun'ihi" denir. Bunlar ile na-mazlarn ruknlar sekiz olmu
olur. Nitekim bunlar sras ile izah edilecektir .
Fihriste dn
HADESTEN VE NECASETTEN TAHARET
21- Namazdan evvel hadesten taharet, necasetten taharet birer art-tr. Bunlar bulunmadka namaz
sahih olmaz. Hadesten, yani "necaseti hkmiye" denilip gusl veya abdesti icap eden eylerden temiz
bulun-mak lzm olduu gibi, "necaseti hakikiye" denilip maddeten pis bulu-nan eylerden temiz
bulunmak da lzmdr. yle ki namaz klacak kimsenin bedeni ile elbisesi ve namaz klaca yer, temiz
olacaktr .
Bu iki arta dair ikinci kitabn 93. ve 95. meselelerine baklmal. 1
SETR- AVRET
22- Namazda avret yerini rtmek bir arttr. yle ki, namazda r-tlmesi farz olan, bakalarnn
bakmalar caiz bulunmayan uzuvlara "av-ret mahalli" denir. Erkeklerin avret yeri saylan uzuvlar,
gbekleri al-tndan dizleri altna kadar olan yerdir. Diz kapaklar da bu yere dahildir .
1
Bir de yine ikinci kitabn 33 il 43 nc meselelerini de nemle okuyalm.
Kadnlara gelince hr olanlarn yzleri ile ellerinden baka btn bedenleri avrettir. Yzleri ile
elleri ise ne namazda, ne de bir fitne kor-kusu bulunmadka namaz dnda avret deildir. Ayaklarnda
ise ihtilf vardr. En sahih kabul edilen gre gre ayaklar da avret deildir. Bunlar ile yolda yrmek
ihtiyac vardr. Bu sebeple bunlar rtmek zellikle fakir kadnlar hakknda mkildir.
Dier bir gre gre hr kadnn namaz, ayann drtte biri nis-petinde ak bulunmasyla
bozulur, dier bir gre gre de ayaklar, namaza gre avret yeri saylmazsa da namaz haricinde avret
yeri saylr. Bu ihtilftan kurtulmas iin ayaklarn rtmeleri daha iyidir. Sahih olan gre gre hr
kadnlarn kollar da, kulaklar ile salverilmi salar da avrettir.
23- Cariyelere gre avret yeri, erkekler gibi gbekleri altndan diz-leri altna kadar olan mahal ile
srtlar ve karnlar ile gsleridir. Hr kadnlarn ereflerine ve mevkileri itibaryla rtmekle mkellef
olduklar uzuvlar daha fazladr. Cariyeler ise hrriyet erefinden mahrum, efendi-lerinin hizmetleriyle
megul olacaklar iin haklarnda daha fazla geni-lik ve ruhsat gsterilmitir.
24- Avret saylan uzuvlardan birinin tamam veya en fazla drtte biri ak bulunsa namaz bozar,
fakat drtte birinden noksan miktar ak bulunsa bozmaz. mam Eb Ysuf'a gre avret saylan bir
uzvun en az yars ak bulunmadka namaz bozmaz .
Mesel namazda baldrn drtte birinden noksan ak bulunsa namaz bozulmaz. Ayn ekilde baz
alimlere gre but ile diz kapa bir uzuv saylr. Artk yalnz diz kapann ak bulunmas ile namaz
bozul-maz. nk diz kapa, bu uzvun drtte birinden noksandr.
25- Bir uzvun avret olmas -tercih edilen gre gre- bakalarna gredir. Sahibine gre deildir.
Bakalar tarafndan grlemeyecek bir halde bulunmas kfidir. Bu sebeple bir kimse namaz klarken
geni bu-lunan elbisesinin yakasndan avret yerini grecek olsa, bununla namaz bozulmaz. Fakat
bakas grecek olursa bozulur.
26- Bir kimse namaz klarken kendi kast ve fiili olmakszn alan bir avret yerini derhal rtse
namaz bozulmu olmaz. Fakat kyam veya ruk gibi bir rkn tamamlayacak kadar bir mddet
rtmezse, tercih edilen gre gre, namaz bozulur .
Namazda iken elbiseye dokunan bir necaseti hemen atp atmamak hususunda da bu hkm
geerlidir.
Byle bir ey, namaz klann kendi kast ve fiili ile vuku bulursa namaz derhal bozulur.
Avret mahallerinin birer paras alp da toplam en kk bir avret uzvunun en az drtte birine
msavi olsa ve aklk mddeti bir rukn eda edecek kadar devam etse, namazn sahih olmasna mni
olur. Yoksa olmaz.
27- Bir kimse temiz elbisesi bulunduu ve onu giymeye kadir ol-duu halde giymeyip de karanlk
bir gecede plak olarak namaz klacak olsa, namaz icma (btn mtehitlerin ittifak) ile caiz olmaz.
28- Cildin rengini gsterecek derecede ince olan bir elbise ile avret yeri rtlm saylmaz. Bu
sebeple byle bir elbise ile namaz sahh ol-maz. Elbisenin darlndan dolay avret yerinin belli olmas -
tahrimen mekruh ise de- namazn sahih olmasna mni deildir.
29- Elbise bulacan mit eden plak kimse, vaktin kmasndan korkmadka bekler. Temiz yer
bulacan mit eden kimse hakknda da hkm byledir.
30- Avret yerini rtecek bir ey bulamayan kimse, oturarak ve ayaklarn kble tarafna uzatarak
m ile namazn klar, daha faziletli olan budur. nk bu vaziyette olduka kapal bulunur. Avret
yerinin bir ksmn rtecek bir ey bulunursa kullanmak farz olur. Bu halde en evvel "Avret-i galze"
denilen n ve arka taraflar rtlr, sonra erkek-lerce butlar, daha sonra dizler rtlr. Kadnlarca da
butlardan sonra ka-rnlar, arkalar ve daha sonra dizler, daha sonra da dier uzuvlar rtlr.
Btn bunlar, namazn her trl artlarda edas lzm ve dinen yaplmas istenen pek byk farz
bir vazife olduunu gstermektedir.
Fihriste dn
STKBAL- KIBLE
31- Namazlarda Kbe-i Muazzama'ya ynelmek de bir arttr. yle ki, "Kbe-i Muazzama",
Mekke-i Mkerreme'deki malm binadan ibaret deildir. Bilakis bu binann yerinden ibarettir. Bu mbarek
yerin gklere kadar st taraf ve en derinliklerine kadar alt taraf btn kble yndr. Bu sebeple Kbe-i
Muazzama'nn yannda veya iinde bulunanlar, bunun herhangi bir tarafna ynelerek namazlarn
klabilirler. Htt cemaatle namaz klsalar imam ile cemaatin bir tarafta bulunmalar icap etmez. mam,
Kbe'nin bir tarafna, cemaat de dier tarafna ynelebilirler. Yeter ki imamn bulunduu tarafa duran
cemaat, imamdan daha ileri bulunmu olmasn. Dier cemaatin imamdan ileri durmu bulunmalar, imama
uymalarna mni olmaz. mam ile yz yze gelmemeleri kfidir.
Fakat Kbe-i Muazzama'nn dnda, uzakta bulunan kimselerin tam Kbe'ye ynelerek namaz
klmalar farz deildir. Bilakis Kbe tara-fna ynelmeleri farzdr, bu yeterli olur.
32- Kbe yn, trigonometri ilmi ile tayin edilir, mescitlerin, camilerin mihraplar Kbe ynn
gstermektedir. Seleften kalma eski bir mihrap mevcut olunca Kbe ynn aratrmaya ihtiya
kalmaz. nk bu mihraplar, usul dairesinde yaplmtr. 1
Dou ahalisinin kble taraf, Hanefilerce tam bat yndr.
33- Namaz iin kble tarafna dnlnce Kbe'ye niyet edilmesi, mesel "dndm Kbe'ye"
denilmesi -sahih olan bir gre gre- lzm gelmez. Yeter ki kblenin Kbe olduu bilinsin. Dier bir
gre gre lzm gelir.
34- Bir kimse namazda bir zr bulunmakszn gsn kbleden evirse namaz ittifakla bozulur.
Yzn evirecek olsa, derhal kbleye dnmesi icap eder. Bununla namaz bozulmaz. Fakat tahrimen
mekruh olmu olur.
35- Bir kimse hasta olup da kble tarafna dnemedii ve kendisini dndrecek kimse de
bulunmad veya hasta olmad halde bir dman veya yrtc bir hayvan sebebi ile kble tarafna
dnmekten korktuu tak-dirde gc yettii tarafa doru namazn klar. nk mkellef olmak, g ve
imkana gredir.
36- Yerin amurundan dolay hayvan zerinde namaz klan kimse, arkadalarndan ayrlmak
korkusu bulunmaynca hayvann durdurup kbleye yz tutarak namazn klar. Fakat yer amurlu
olmayp da yalnz slanm bulunsa hayvan zerinde farz namaz klnamaz, yere inilmesi lzm gelir.
Ancak arkadalarndan uzak kalmak gibi bir tehlike bulu-nursa, o halde yere inilmesi gerekmez.
37- Bir kimse farz bir namaz bir zr sebebi ile yere inemeyip hayvan zerinde kld takdirde,
gc yettii tarafa ynelerek klabilir. Fakat kble tarafna doru yryen bir hayvann zerindeki
kimsenin na-maz, o hayvann kble tarafndan bir rkn eda edilecek kadar dnmesi ile bozulur.
38- Kble tarafnda phe edip de yannda soracak kimse bulun-mayan bir kimse, aratrma yapar.
Yani baz delillere, iaretlere, yldz-lara bakarak kble tarafn aratrr. Kendi kanaatine gre tayin
edecei tarafa doru namazn klar. Namazn bitirdikten sonra kble tarafnda hata ettiini anlasa da,
artk o namaz iade etmez. Fakat daha namaz iinde iken kble tarafn bilecek olsa, o tarafa dner,
namazn tamam-lar, yeniden klmas lzm gelmez. Bu phe, gerek ehir iinde ve gerek krda ve gerek
karanlk gecede ve gerek gndzn olsun msavidir. Byle bir ahs iin kaplar alp kble tarafn
sormak icap etmez.
39- Bir kimse kble tarafnda phe edip de yannda kble tarafn bilir bir ahs bulunduu halde
ondan sormakszn kendi incelemesine, aratrmasna gre bir tarafa ynelerek namaz klsa baklr: Eer
kble tarafna isabet etmi ise namaz caiz olur, etmemise olmaz. Kr hakkn-da da hkm byledir.
Bu hususta gvenilir bir ahsn sz kendi kanaatine uymasa da onu tutmak icap eder. nk
gvenilir bir ahsn kble tarafn bildir-mesi, aratrmadan daha iyidir.
40- Kble tarafnda phe eden kimse, aratrmada bulunmakszn namaza balayp namaz
esnasnda kbleye isabet etmi olduunu anlasa namazn iade eder. Tam bir kanaatle klaca geri kalan
rekatlar, p-heli olarak kld rekatlar zerine bina etmez. Kuvvetli, zayf zerine bina edilemez. Fakat
namazn bitirdikten sonra anlarsa, artk iade lzm gelmez. Hepsi bir halde klnm olur.
mam Eb Ysuf'a gre her iki takdirde de iade lzm gelmez.
41- Kble tarafnda phe eden kimse, aratrd halde kanaatine muhalif bir tarafa ynelerek
namazn klsa sahih olmaz. Hatta kbleye isabet etmi olsa bile. Bu sebeple bu namaz iade etmesi lzm
gelir.
mam Ebu Ysuf'a gre eer isabet etmi ise iade lzm gelmez.
42- Kble tarafnda ihtilf eden kimseler, namazlarn tek tek klar-lar. Cemaatle kldklar takdirde
imamna muhalif kanaatte bulunann namaz sahih olmaz.
1
Yine de bu konuda teknolojik imknlarla aratrma yapmakta fayda vardr. nk eskiler hata yapm veya zaman zaman
vaki olan zelzele veya baka sebeplerle kaymalar, sapmalar olabilir.
43- Gemi iinde namaz klan kimse, mmknse kbleye ynelir, diledii tarafa namaz klamaz ve
gemi her dndke kendisinin kble tarafna ynelmesi lzm gelir.
44- Bir kimse abdestsiz olduunu zannedip namazdan ayrldktan sonra abdestli olduunu hatrlasa
da namaz bozulmu olur. Hatta mes-citten henz kmam olsa bile. Fakat bir kimse, mescitte namaz
klar-ken kendisinin abdestinin bozulduu zann ile kbleden ayrlp da daha mescitten kmadan
abdestinin bozulmadn anlasa, mam- A'zam'a gre namaz bozulmu olmaz. Ama mescitten ktktan
sonra anlasa namaz ittifakla bozulmu olur. nk meknn deimesi, bir zr se-bebi ile olmaynca
namaz bozar.
45- Nafile namazlara gelince, bir kimse nafile bir namaz ehir d-nda bir zr sebebi ile olmasa
da, hayvan zerinde istedii tarafa doru klabilir. mam Eb Ysuf'a gre nafile namaz, ehir iinde de
mekruh olmakszn hayvan zerinde bu ekilde klnabilir. mam Muhammed'e gre ise ehir iinde
byle istenilen tarafa klnmas mekruhtur.
ehir dndan maksat, seferi olan kimsenin namazn iki rekat kl-maya balayaca yerden
ibarettir. ( Msafirler bahsine mracaat! )
46- Bir kimse kble'den baka bir tarafa bir rekat namaz klm olan bir kr kble tarafna evirip de
kendisine uyacak olsa, baklr: Eer m (kr), kble'yi soracak bir kimse bulunduu halde sormakszn
namaza balam ise ikisinin de namaz sahih olmaz. Eer soracak kimse yoktu ise, o kimsenin namaz
sahh olmazsa da mnn namaz sahh olur.
Mslmanlarn namaz klarken yer yzndeki mabetlerin en eskisi ve en mukaddesi olan K'be-i
Muazzama'ya ynelmeleri; aralarndaki birlii canlandrmak, intizam korumak, gnllerini mterek bir
ibadetin ilh neeleriyle, nurlaryla aydnlatmak gibi hikmetlere dayanmaktadr.
Fihriste dn
NAMAZ VAKTLER
47- Farz namazlar ile bunlarn snnetleri ve vitir namazyla te-ravih ve bayram namazlar iin
vakit de arttr. yle ki, farz namazlar, sabah, le, ikindi, akam, yats namazlarndan ibarettir. Cuma
namaz da le namaz yerine geer. Bu namazlarn muayyen vakitlerini bilmek nemli bir vazifedir.
Vakti daha girmeden klnan bir namaz, muteber deildir, iadesi lzm gelir. Vakti ktktan sonra
klnacak bir farz namaz ise eda edilmi olmayp kaza edilmi olur. Kaza ise her ynyle eda yerine
geemez. Ve bir namazn zrsz yere kazaya braklmas, ALLAH Tel yannda byk bir mesuliyete
sebep olur. Cuma, bayram ve snnet namazlar ise vakitleri knca kaza da edilemez.
48- Sabah namaznn vakti, ikinci fecir (afak)n domasndan gnein domasna kadar olan
mddettir. kinci fecir, sabaha kar dou ufkundan yaylmaya balayan beyaz bir nurdan, aydnlktan
ibarettir. Bununla sabah vakti gerekten girmi olur. Bu sebeple buna "Fecr-i sadk" denir. Kart birinci
fecirdir ki, gkte iki taraf karanlk, uzunca bir hat eklinde beliren bir beyazlktan ibaret olup az sonra
kaybolur, kendisini bir karanlk takip eder, bundan sonra ikinci fecir meydana gelir. Bu birinci fecre,
sabahn gerekten girmesini gstermedii ve yalanc bir aydnlk olduu iin "Fecr-i kzib" ad verilmitir.
Bu fecir, gece hkmndedir. Bu sebeple bununla ne yats vakti km, ne de sabah vakti girmi olur. Hatt
bu esnada yiyip imek de oru tutacak kimseye haram olmaz.
49- Sabah namaznda isfr mstehaptr. Yani bu namaz, aydnln belirmesiyle ortaln almas
zamannda klnmaldr. yle ki, ikinci fecrin nuru tam belirip gecenin karanl alaca ve atlan bir
okun nereye dtn atann grecei bir vakte kadar sabah namaz tehr edilmelidir. Bununla beraber
klnacak farzn fesad anlald takdirde onu daha gne domadan snnet zere yeniden klacak kadar
bir vakit de kalmaldr. Yalnz Kurban bayramnn ilk gnnde Mzdelife'de bulunacaklar iin o gnn
sabah namazn fecri mteakip daha ortalk karanlk iken klmak daha faziletlidir. Buna "tals"
denilmektedir. Di-er mezhep imamna gre tals daima daha faziletlidir.
50- le namaznn vakti, gnein zeval (gnein tam tepe nokta-sndan batya doru kaymaya
balamas)ndan itibaren balar ve "Fey-i zeval=gne tam tepedeyken her eyin kendi glgesi"nden
baka, her eyin glgesi kendisinin iki misline ulaaca zamana kadar devam eder. Bu zamana "Asri
san" denir. Bu, mam- A'zam'a gredir. mameyn'e ve dier mezhep imamna gre ise her eyin
glgesi fey-i zevalden baka kendisinin bir misline ulanca le namaz vakti km, ikindi namaz
vakti girmi olur. Bu zamana da "Asr- evvel" denir.
Bu ihtilftan kurtulmak iin le namazn her eyin glgesi, fey'i zevalden baka kendisinin bir
misli olacak zamana kadar tehir etmemeli, ikindi namazn da her eyin glgesi, fey-i zevalden baka iki
misli ol-madka klmamaldr. Baka bir tabir ile le namazn asr- evvelden nce klmal, ikindi
namazn da asr- sani olmadka klmamaldr.
Cuma namaznn vakti de tam le namaznn vakti gibidir. Bu vakitlerin gzelce anlalabilmesi
iin baz stlahlar izah etmek lazm-dr. yle ki, gndze Arapa "Nehar" denir. Nehar iki ksmdr,
biri "er' nehar"dr ki, fecr-i sadk (afak)tan gnein batna kadar olan mddettir. Dieri de "rf
nehar"dr ki, gnein douundan batna kadar olan mddet olup er' nehardan ksadr.
le namaz, gnein zevalini mteakip balar. Zeval ise rfi ne-harn tam ortasna rastlar. Mesela
bir rfi nehar, on saat devam etse, tam bete zeval vakti olmu olur ki artk gne, grn itibaryla
gkte yar yolu alm olur. Artk her eyin glgesi imdiye kadar doudan batya doru dmekteyken
bundan sonra batdan douya doru dmeye ba-lar. te gnein tam bu yar yola geldii anda her
eyin yere den gl-gesine de "fey-i zeval" denir.
Fey' esasen dnme manasnadr. Glgede batdan douya doru dnmeye balad iin bu ad
almtr. imdi tam bu zeval annda gnee kar dikilmi bir metre uzunluundaki bir eyin glgesini
yarm metre farz ediniz, bu bir fey-i zevaldir. Bundan sonra o eyin glgesi iki metre daha uzayp artm
olunca yani glgesi iki buuk metreyi bulunca asr- sani olmu, mam- A'zam'a gre le vakti km,
ikindi vakti girmi olur.
Fey'i zeval, zaman ve mekana gre uzun-ksa veya hi belirsiz olabilir.
unu da ilave edelim ki, tam bu zeval anna rastlayan bir namaz caiz deildir, bu bir kerahet ve
haram vakittir. Fakat bu mekruhluk, na-mazn caiz olmamas yalnz bu pek cz'i olan bir ana m
mahsustur, yoksa bundan biraz evvelinden mi balar? Bu hususta iki gr vardr: Bir gre gre bu
hususta rfi nehar muteberdir. Bu sebeple tam zeval vaktine "istiva vakti" denir ki, gne gndzn yar
dairesi zerinde bulunup herkesin tam ba stnde veya o hizaya gelmi gibi grlr. te mekruhluk
zaman da yalnz bu andan ibaret bulunmu olur.
Fakat dier bir gre gre bu hususta er'i nehar muteberdir. er'i neharda ise istiva vakti, zeval
vaktinden biraz evvel taayyn eder. Bu halde kerahet zaman da bu istiv vaktinden zeval vaktine kadar
olan mddetten ibaret bulunmu olur. Mesela ocak aynn birinci gn, fecr-i sadk'n douu saat:
05:40'ta olsa, gnein bat da 16:50'de olacana gre er'i neharn mddeti 11 saat 10 dakika olmu
olur. Bu gnde gnein douu saat 07:20'de olacandan rfi neharn mddeti de 9,5 saat bulunmu
olur. Bu halde er'i neharn yars yani istiva zaman fecirden 5 saat 35 dakika sonra olup gnein
douundan 3 saat 50 daki-ka sonraya rastlam olur. Bu sebeple, er'i neharn yars, zeval vaktin-den
52 dakika evvel olmu olur. te bu 52 dakikalk mddet bir kerahet zamandr. Harzem fukahasnn
gr bu ekildedir. Mekruh vakitler bahsine de mracaat!
51- kindi namaznn vakti, yukardaki iki gre gre le namaz vaktinin kmasndan itibaren
gnein bataca zamana kadardr. le namazn yazn biraz serinlik knceye kadar tehir etmek, kn
da ilk vaktinde klmak mstehaptr, ikindi namazn da gnein daha tegayyr etmeyecei saate kadar
tehir etmek daima mstehaptr. Bu tegayyrden maksat gnein kendisine bakan gzleri kamatramaz
bir hale gelmesidir.
52- Akam namaznn vakti, gnein batmasndan itibaren afan kaybolaca zamana kadardr.
afak, mam- A'zam'a gre akamleyin ufuktaki kzartdan sonra meydana gelen beyazlktan
ibarettir. mameyn ile dier mezhep ima-mna gre ve mam- A'zam'dan dier bir rivayete gre de
ufukta mey-dana gelen kzartdan baka deildir. Bu kzart gidince akam namaz-nn vakti km olur.
Akam namazn ilk vaktinde klmak mstehaptr. Vakti dar oldu-undan tehir edilmesi uygun
olmaz. Ve kzartnn kaybolmasna kadar tehir etmemelidir.
53- Yats namaznn vakti, yukardaki iki gre gre afan kaybolmasndan balar, ikinci fecrin
douuna kadar devam eder, fecir dounca bu vakit bitmi olur.
Yats namazn gecenin te birine kadar tehir etmek mstehaptr. Gecenin yarsna kadar ise,
mubahtr. Fecrin douundan biraz evvele kadar tehir ise bir zr bulunmadka mekruhtur. nk bu
halde ka-rlmasndan korkulur. Ve ihtilftan kurtulmak iin ufuktaki beyazlk kaybolmadka
klnmamaldr. Bulutlu gnlerde sabah, le, akam namazlarn biraz tehir etmek, ikindi ve yats
namazlarn da vakit girer girmez klmak mstehaptr.
54- Vitir namaznn vakti, yats namaznn vaktidir. u kadar var ki, vitir namaz bu husustaki bir
emir sebebiyle yats namazndan sonra klnr. Bu, mam- A'zam'a gredir. mameyn'e gre ise vitrin
vakti yats namaz klndktan sonra balar. Bu ihtilf zerine yle bir mesele ortaya kar:
Bir kimse, yats namazn kldktan sonra elbisesini deitirip baka elbise ile vitri klsa da evvelki
elbisesinin temiz olmad anlalsa mam- A'zam'a gre yalnz yats namazn iade lzm gelir.
mameyn'e gre ise, her iki namaz da iade icap eder. nk vitir namaz vaktinden evvel klnm olur.
Vitir namazn uyanacana emin olmayan kimse iin uyumadan evvel klmak, uyanacana emin
bulunan kimse iin de gecenin sonuna kadar tehir etmek daha faziletlidir.
55- Teravih namaznn vakti, tercih edilen bir gre gre yats namazndan sonradr, sabah
namaznn vaktine kadar devam eder, vitir-den evvel de sonra da klnmas caizdir. Bu sebeple yats
namaz kln-madan teravih klnamaz, klnsa iadesi lzm gelir.
56- Bayram namazlar vakti, sabahleyin gne ykselip kerahet vakti kt zamandan itibaren
istiva zamanna kadar devam eder.
Ramazan bayram namaz, bir zr sebebi ile birinci gn istiva (kaba kuluk) zamanndan evvel
klnamazsa ikinci gn istiva zamanna kadar klnr, artk zr bulunsa da nc gn klnamaz.
Kurban bayram namaz ise bir zr sebebi ile birinci gn klnamazsa ikinci gn klnr, ikinci gn de
bir zr sebebi ile klnamazsa nc gn istiva zamanna kadar klnr. Bu namazlar bir zr
bulunmakszn byle ikinci veya nc gne tehir etmek ise bir gnahtr. Bu bayram namaz-lar, istiva
zamanndan veya zeval vaktinden sonra ise hi bir halde klnamaz. Kazalar da caiz deildir.
57- Vaktin msait olduunu zannederek snnete balam olan kimse, iki rekat namaz kld
takdirde farzn karlacandan korkacak olsa da balam olduu namaz brakmaz. ki rekat mteakip
teeh-htten sonra selm verir. nc rekatta ise drdnc rekat da klar, sonra selm verir. nk
byle balanm olan bir namazn tamam-lanmas vacip olur.
58- Vakit, namazn art olduu gibi farz olmasnn da sebebidir. Bu sebeple bir yerde namaz
vakitlerinden bir-ikisi tahakkuk etmese o vakitlere ait olan namazlar, o yer ahalisine farz olmam olur.
Mesel, baz yerlerde senenin bir mevsiminde (akam gne bat-tktan sonraki) afak daha
kaybolmadan fecir doarak sabah namaznn vakti girmektedir. Artk bu gibi yerlerde yats namaz
dm olur. Nite-kim abdest uzuvlarndan bir-ikisini kaybeden kimse iin de o uzuvlarn ykamak
mkellefiyeti kalmaz. Bu ekilde fetva verilmitir
Bununla beraber meseleyi iyice inceleyen baz fkh alimlerine gre bu gibi yerlerdeki
mslmanlar da tam be vakit namaz ile mkel-leftirler. Bulunduklar yerde bu namazlardan herhangi
birinin vakti tam olarak belli olmazsa, o namaz kaza halinde klarlar veya kendilerinin bulunduklar yere
en yakn olup kendisinde namaz vakitleri tam olarak belli olan bir beldenin vakitlerine gre o namaz iin
de bir vakit takdir ederek edasna alrlar. Her ne kadar vakit, namazn bir art, bir sebebi, bir almeti
ise de, fakat namazn asl sebebi ilh hitaptr, ilhi nimetlerin devam, srp gitmesidir. Bunun iin
btn mslmanlar, bu be vakit namazla mkelleftirler. Bu sebeple bunlar klmalar lzmdr.
mam afi'nin itihad da bu ekildedir. htiyata uygun olan da budur.
Gnei uzun mddet batmayan veya domayan yerlerde namaz vakitlerinin byle takdir edilip
edilmeyeceinde de byk fkh alimleri-nin ihtilf vardr. Byle yerlerde bulunmalar farz edilen
mslmanlarn orular, zektlar hususunda da byle bir takdir uygun grlmektedir.
59- Her gn be vakitte namaz klmann farz olmas bir ok hik-metleri bulundurmaktadr. Biz
burada ancak unu arz edelim ki, insan, sabahleyin deta yeni bir hayat bulmu, zulmetten kurtulup nura
kavu-mu, bir faaliyet meydanna atlmak zere bulunmu olur. Bu hayat in-sana veren, insan bu
faaliyette muvaffak edecek olan ise ancak ALLAH Tel Hazretleri'dir. Bu sebeple insan, bu hayat
nimetine kretmek, bu faaliyete bir hayr, bir bereket ummak zere mbarek bir ibadetle bala-mak iin
sabah namazn klmakla mkellef bulunmutur.
nsan, sabahtan akama kadar hayat nimetinden faydalanyor. Bu mddet iinde devaml ve madd
bir faaliyet gsterip duruyor. Bu bir muvaffakiyet eseridir, ite bu muvaffakiyete kretmek ve bu
faaliyetin ruhlar gaflet ve kalp katl iinde brakmasna mni olmak iin de le ve ikindi namazlar
farz bulunmaktadr. Akamn yaklamas ile son bulmaya yz tutan bir gnlk yaayn, faaliyetin
ruhan, nee getiren bir ibadetle sona ermesi bir saadet almeti, bir kran nianesi, bir ubu-diyet vazifesi
olacandan bunun iin de akam namaz klnmaktadr.
nsan, daha sonra uyku lemine can atacaktr. Bir nevi lm numu-nesi olan ve bir bakmdan da
bir huzur ve istirahat devresi saylan bu leme varmadan evvel bir gnlk hayata kuds bir ibadetle son
vermek, o leme ilah bir zevk ve uyanklk ile geip gitmek, yaratcmzn ba-lamasna snmak,
imanl bir lm alameti olacandan bunun iin de yats namaz klnmaktadr.
Ksacas, gerek insann ve gerek etrafndaki btn varlklarn ha-yatnda domak, bymek,
duraklamak, ihtiyar olmak, sonra da lp gitmek gibi muhtelif be safha meydana gelmektedir. Artk bu
safhalara karlk olmak ve insann maddi varl ile, almas ile manev varl ve almas arasnda
gzel bir denge tesis edebilmek iin be vakitte klnan namazlardan daha yksek, daha faydal bir are
bulunamaz. Biz-leri bu mukaddes ibadetle mkellef olmak erefine nail etmi olan Kerm Mabud'umuza
ne kadar kretsek yine azdr.
Fihriste dn
NAMAZLARA AT NYETLER
60- Namazlarda niyet de arttr. yle ki, niyet esasen bir azimden, kesin bir iradeden ibarettir.
Kalbin bir eye karar vermesi, bir iin ne iin yapldn bedaheten = dnmeksizin bilmesi demektir.
Namaz hususunda niyet "ALLAH Tel iin ihlasla namaz kl-may dilemek ve hangi namazn
klnacan bilmektir."
Amellerin kymetleri, sevaplar niyetlere gredir, insann niyeti hlis olmaldr, insan yapaca bir
ibadeti uurlu bir halde yapmaldr. Yapaca amel ile hakkn rzas gibi yksek bir gayeyi gzetmeli,
gafil bir halde bulunmamaldr.
61- Niyet kalbe aittir. Bununla beraber niyetin kalp ile yaplp dil ile sylenmesi daha iyidir.
Mesel bir insan, balayaca bir namaza kalp ile niyet edip, dil ile bir ey sylemese o namaz yine caiz
olur. Fakat kalp ile niyet etmekle beraber "u vaktin farz veya snnet namazn klmaya niyet ettim"
demesi daha iyidir. Bu ekilde niyet, tercih edilen gre gre mstehaptr. 1
62- Farz namazlarda ve bayram ile vitir namazlarnda bunlar tayin etmek lzmdr. Mesel
"bugnk sabah namazna veya cuma na-mazna veya vitir namazna veya bayram namazna"
diye niyet edilir. Sadece farz namazn klmaya niyet yeterli deildir. Farz namazlar bu-nunla tayin
edilmi olmaz. Fakat hangi namaz olduu tayin edilmeksizin vakit iinde "bu vaktin farzn klmaya"
diye niyet edilmesi yeterli olur. Rekatlarn miktarn sylemeye gerek yoktur. Cuma namaz bun-dan
mstesnadr. Onu vaktin farz niyeti ile klmak yeterli olmaz. nk asl vakit cumann deil, le
namaznndr.
63- Nafile namazlara gelince bunlar iin, mesel "u vaktin ilk snnetini veya son snnetini
klmaya niyet ettim" denilir. Bununla bera-ber bunlarda sadece namaza niyet de kfidir, o namazn bir
mekked veya gayri mekked snnet ve benzeri olduunu tayine lzum yoktur. u kadar var ki, teravih
namaz iin "teravih namazn veya vaktin snnetini klmaya niyet ettim" demelidir. htiyat olan budur.
64- Cemaate yetiip de imamn farz m, yoksa teravihi mi kl-drdn bilmeyen bir kimse, farza
niyet ederek imama uyar. Eer imam farz kldrmakta ise onun da farz sahih olur, eer imam teravihi
kldrmakta bulunmu ise onun klaca namaz nafile olur, yats namazndan evvel klnm olaca iin
teravihden saylmaz.
65- Niyetin tekbir alma zamanna ok yakn olmas daha faziletlidir. Daha evvel de niyet edilebilir.
Yeter ki niyet ile tekbir arasnda namaza aykr bir i bulunmu olmasn.
Mesel bir kimse abdest alrken u namaz klmaya niyet etse, sonra yiyip imek ve sylemek gibi
namaza muhalif bir amelde bulunmadan namaz yerine gelip namaza balasa, namaz sahih olur. Hatta bu
esnada hatrna o niyet gelmese bile.
Fakat tekbirden sonra yaplacak bir niyet ile namaz sahih olmaz. Tercih edilen gr budur. Dier
bir gre gre tekbirden sonra "Sbhaneke"den veya "Ez"den evvel yaplacak bir niyet ile de namaz
caiz olur.
(mam afi'ye gre niyetin tekbir alma zamanna ok yakn olmas arttr.)
66- Eda niyetiyle kaza ve kaza niyetiyle eda caizdir.
Mesela bir kimse daha le namaznn vakti kmamtr zann ile le namazn edaya niyet edip
de, daha sonra vaktin km olduunu anlarsa, o namaz kaza mahiyetinde olarak ciz olur.
67- Bir kimse bir vakit iinde iki farz namaza niyet etse, mesel bir le vakti iinde le namaz
ile ikindi namazna niyette bulunsa bu niyeti, vakti girmi olan namaz hakknda muteber olur, daha vakti
girmemi olan namaz buna engel olamaz.
1
NEML NOT: Namaza kalp ile niyet etmeden sadece dil ile niyet etmek ise yeterli deildir.
68- Bir kimse bir vaktin farzna niyet ederek namaza balasa da, sonra nafile klyormu gibi bir
zan ile tamamlasa, bu namaz o farzdan ibaret bulunmu olur. nk namazn sonuna kadar niyetin
hatrlanmas art deildir.
69- Bir kimse nafileye niyet ederek tekbir aldktan sonra, farza niyet ederek tekrar tekbir alsa,
farza balam olur. Aksi de byledir. Ayn ekilde bir kimse mesel le namaznn farzna niyet ederek
bir rekat kldktan sonra ikindi namaznn farzna veya bir nafile namaza niyet ederek tekrar tekbir alsa,
le namazn bozmu, ikinci niyetine gre namaza balam olur.
70- Cemaatle namaz halinde imama uyulduuna da niyet edilmesi lazmdr. Mesel "Bugnk le
namaznn farzn klmaya niyet ettim, uydum u imama" denilir. Byle bir ekilde niyet edilmedii
takdirde imama uymak sahih olmaz. Arapa olarak u ekilde niyet edilir:

"Neveyt en usalliye lillahi tel farzez-zuhri edaen muktediyen bi hazel-imami"
71- Bir kimse namaza tek bana balam iken imama uymaya niyet ederek dil ile tekrar tekbir
alsa, evvelki namazn bozmu, imama uymu olur.
72- mama uyan kimsenin klaca namaz tayin etmeksizin yalnz "imama uydum" veya "iktida
ettim" diye niyet etmesi, tercih edilen gre gre kafi deildir. "mam ile beraber namaz klmaya
niyet ettim." denilmesi de byledir.
73- Bir kimse imama uymaya niyet edip namaza balad halde imam henz namaza balamam
bulunsa, bu uyma sahih olmam olur. Hatt "ALLAH" veya "Ekber" lfzn imam daha bitirmeden
kendisi bitirse, imama uymu olamaz. Fakat ikinci defa olarak tekbir alrsa bununla imama uymu olur.
74- Cemaatin imama uymaya niyeti, imamn "ALLAH ekber" diye namaza baladndan
sonra olmaldr ki, bir namaz klana uyulmu olsun ve imamdan evvel tekbir alnm olma ihtimali
kalmasn. Bu ma-meyn'in grdr. mam- A'zam'a gre cemaatin tekbirleri, imamn tekbirine ok
yakn olmaldr. nk bunda ibadete srat ve acele etme fazileti vardr. O halde niyetin evvelce olmas
lzm gelir.
Bununla beraber, imam daha Fatihay erife'yi bitirmeden tekbir alp imama uyan kimse, iftitah
tekbirinin sevabna kavumu olur.
75- Kendisine uyulan imamn kim olduunu bilmek lzm deildir. Hatt Ali sanlan imamn Veli
olduu anlalsa da, vaki olan uymaya zarar gelmez. u kadar var ki, tayin edilerek bizzat Ali'ye uymaya
niyet edilmi olduu halde, imamn bakas olduu anlalsa uyma sahih ol-mam olur. nk bu
kaytlanm, belirlenmi bir niyettir.
76- mam olan ahsn imamla niyet etmesi lzm deildir. Ancak kendisine kadnlarn da
uymalar sahih olmas iin imamla niyet ey-lemesi lzmdr. Bu sebeple bir imam "Ene mamn
limen tebiani = Ben bana uyanlara imamm" diye niyet etse, kendisine kadnlar da uyabilirler.
mamlk bahsine de mracaat!
Fihriste dn
FTTAH TEKBR
77- Namaza = ALLAH' ekber" diye balanr. Bu, bir iftitah tekbiridir. Buna
"Tahrime" de denir. ftitah tekbiri, ALLAH Tel'ya srf tazim iin zikredilecek bir tabir ile yaplr.
Bununla namaza girilmi, dardan ilgi kesilmi olur.
Tahrime, Hanefilerce namazn esasen bir rkn deil, bir artdr, namazdan ncedir. u kadar var
ki namazn ruknlarna fazla bitiik olduu iin, o da bir rukn saylmtr.
Dier mezhep imamna gre tahrime de esasen namazn bir rkndr, bu ihtilf zerine baz
meseleler ortaya kar.
78- Namaza balarken "ALLAH' ekber" yerinde "ALLAHl- kebir" veya "ALLAH' kebir"
veyahut yalnz "ALLAH" denilmesi de farz iin kfidir. Bunlarda ALLAH Tel'ya tazm ifade eden
birer tabirdir. Fakat "ALLAHmmegfirli, Estagfirllah, Ezu billah, Bismillah" gibi bir tabir ile namaza
balanamaz. nk bunlar, birer dua kelimesidir, yalnz tazimi ifade etmez.
79- Bir elif ilavesiyle " = ALLAH ekbr" denilmekle namaza balanm olmaz. Namaz
esnasnda byle denilmesi, en sahih olan gre gre namaz bozar, nk mana deimi olur.
"ALLAH" ismi cellinin elifini uzatarak " = llah" denilmesi de phe ifade edecei iin
namaz bozar. 1
Ulemdan Muhammed ibn-i Mukatil'e gre eer namaz klan kimse, harflerin uzatlmas ile ksa
okunmasn ayramayacak bir halde ise namaz bozulmaz. Fakat evvelki gr esastr, asldr. nk
byle bir cehalet, geerli bir zr deildir.
80- "ALLAH' ekber" yerinde Faris kf ile, yani yumuak kf ile "ALLAH' egber" denilse
bununla namaza balanm olur.
81- mama uymak zere ayakta alnan iftitah tekbirinin tamamen kyam halinde alnmas arttr.
Bu sebeple ruk halinde bulunan bir imama uyan kimse, kyam halinde "ALLAH" deyip de "Ekber"
lfzn rukya vardktan sonra diyecek olsa, imama uymas sahih olmaz.
Fihriste dn
NAMAZLARDA KIYAM = AYAKTA DURMAK
82- Kyam, farz ve vacip namazlarda bir rukndur, bir esastr. Bu sebeple kyama gc yeten
kimsenin kaiden, yani oturarak klaca bir farz veya vacip namaz, caiz olmaz. Ruknlar farz
olduundan onlara riayet lzmdr.
83- Bir hasta ayakta namaz klmaktan hakikaten veya hkmen ciz bulunsa, yani ya ayakta
durmaya hi gc yetmese veya gc yetse de bundan dolay hastalnn artmasndan veya
uzamasndan veya iddetli arlar duymasndan korkacak olsa, namazn oturduu halde klar, gc
yeterse rkya ve secdeye varr, nk meakkat kolayl celb eder, zaruretler kendi miktarnca takdir
olunur.
84- Bir hasta, bir yere dayanmak suretiyle ayakta namaz klmaya gc yettike farz namazlar
oturduu halde klamaz.
Ayn ekilde bir mddet ayakta klmaya gc yetince o kadar ayakta durur, sonra oturarak
namazn bitirir. Hatt yalnz iftitah tekbi-rini ayakta almaya gc yeten kimse, bu tekbiri ayakta alr,
sonra oturup namazn klar, baka trl yapamaz.
85- Bir hasta, kyama gc yettii halde ruk ile secdeye yahut yalnz secdeye gc yetmese,
namazn ayakta klmas lzm gelmez. Bilakis oturup ma ile klar, daha faziletli olan budur. Fakat
mam Zfer ile dier mezhep imamna gre namazn ayakta ma ile klmas icap eder. madan
maksat, namazda ba aaya doru eivermek suretiyle yaplan iarettir.
86- Ayakta namaz kld takdirde kraattan ciz kalacak kimse, namazn oturarak kraat ile klar,
ayakta kraata bir miktar gc olan kimse ise gc yetecek miktar ayakta okur, sonra gerisini de
oturarak okur.
87- Ruk ve scud ile namaz kld takdirde yarasndan kan aka-cak kimse, namazn ayakta veya
oturup ma ile klar. Ayakta namaz kld takdirde sidiini tutamayacak kimse de namazn oturarak
ruk ve scud ile klar.
88- Tek bana namaz kld halde kyama gc olup cemaat ile kld zaman gc olmayan
kimse, namaza ayakta balar, sonra oturur, gc varsa ruk iin yine ayaa kalkar, ruk eder, fakat
mutlaka namaz iade etmesi lzm gelmez.
89- Oturduu halde bile rukya, secdeye gc olmayan kimse, bayla ma ederek ruk ve
secdesini yapar, secde iin rkdan daha fazla ban eer, zerine secde etmek iin yastk gibi bir ey
bulun-durmas uygun olmaz. Bununla beraber byle bir ey zerine ban koyarak secde edecek olsa,
caiz olur. Bu halde yerin kuvvetini duyarsa namazn ruk ve secdesi ile klm saylr, duymazsa ma ile
klm olur.
90- Oturduu halde namaza gc yetmeyen kimse, arkas zerine yatar, ayaklarn kble tarafna
yneltir, ruk ve sucd iin mada bulu-nur, bayla ma yapabilmesi iin omuzlarnn altna mnasip bir
ey konulur. Byle bir hasta, yz kbleye ynelmi olarak sa yan zerine yatp da ma ile ruk ve
scudda bulunsa namaz yine caiz olur. Fakat gc varsa arkas zerine yatmas daha faziletlidir.
91- Oturduu halde namaz klabilecek bir hasta, gc yetiyorsa teehhtte oturduu gibi oturur, bu
ekilde namazn tamamlar, gc yoksa haline gre bir vaziyet alr.
1
nk bu durumda mana "ALLAH en byk mdr?" eklinde olur.
92- Bir hasta, ba ile imaya gc olmasa, namazn sonraya brakr, kalbi ile veya gzleri ile veya
kalaryla mada bulunmaz. Bu, mam- A'zam'a gredir, mam Ebu Yusuf'a gre bu halde kalbi ile
mada bulunamazsa da gzleri ile, kalar ile mada bulunur. mam Zfer ile mam afi'ye gre kalbi ile
de mada bulunur.
Dier bir rivayete gre byle bir hastann acizlii, bir gn ve bir geceden fazla devam edince bu
mddete ait namazlar bsbtn der. Hatta akl banda bulunmu olsa bile.
93- Bir kimsenin baygnl bir gn ile bir geceden az devam ederse, bu halde geen namazlarn
kaza eder. Fakat bundan ok devam ederse namazlar der. Bu azlk, okluk, mam- A'zam'a gre saat
itibar ile, mam Muhammed'e gre de geen namazlarn vakitleri itibar iledir. Bu sebeple mam
Muhammed'e gre gemi olan namazlar, be-ten fazla ise der, deilse dmez. Bu gr, daha iyi
grlmektedir.
Ksacas namaz, tam bir zr bulunmadka asla terk ve tehir edilemez. Aksi takdirde ALLAH'
Azman'n azab pek iddetli, pek korkuntur. Zt- rububiyet'ine iltica ederiz.
94- Bir zr sebebi ile olmadka farz namazlar, hayvan zerinde klnamaz. Bu hususta vitir
namaz ile cenaze namaz ve yerde okunmu olan secde yetinden dolay yaplacak tilvet secdesi ve
kazas lzm gelen herhangi bir namaz da bu hkmdedir. mam- A'zam'dan bir rivayete gre sabah
namaznn snneti de bir zr bulunmadka hayvan zerinde klnamaz.
95- Yrmekte olan bir araba, yrmekte olan bir hayvan hk-mndedir. Bu sebeple bir zaruret
bulunmadka zerinde farz, vacib namazlar klnamaz. Yerinde duran bir araba ise yer zerindeki bir
sedir, bir taht yerindedir, zerinde herhangi bir namaz klnabilir.
96- Yrmekte bulunan bir gemi iinde, bir zr bulunmasa da b-tn namazlar oturularak
klnabilir. Fakat ayakta klnmas daha fazilet-lidir. Bu, mam- A'zam'a gredir. mameyn'e gre ba
dnmesi gibi bir zr bulunmadka farz namazlar oturularak klnamaz. nk kyam, bir rkndr, bir
zr bulunmadka terk edilemez. mam- A'zam'a gre ise gemide ba dnmesi ounlukla olur,
ounluk ise muhakkak hk-mndedir.
97- Deniz kenarnda veya ortasnda balanp duran bir gemi, eer alkalanmamakta ise yer
hkmndedir, iinde ayakta olarak namaz k-lnr. Fakat alkalanp durmakta ise hayvan hkmnde olur.
Bu sebeple eer mmknse iinden karak namaz darda klmak lzm gelir.
Harekette bulunan bir yolcu ua da yrmekte bulunan bir gemi yerindedir. Bunun da hareketi,
durmas yolcularn ellerinde deildir.
98- Yrmekte bulunan bir hayvann, mesel devenin zerindeki hevdecin iki gz, hayvann srt
hkmndedir. Fakat durmakta bulunan bir hayvann zerindeki hevdecin gzleri altna yere bitiik
olmak zere bir aa dayanld takdirde, yer zerindeki sedir, tahta, minderlik hkmnde bulunmu
olur.
99- Hayvan zerinde namaz klan kimse, ruk ve scudu ma ile yapar, secde iin rkudan fazla
eilir. Hayvan zerinde bir ey zerine, mesel hayvann eerine ba koyularak secde edilmesi
mekruhtur.
100- Snnet ve mstehab namazlar, bir zr bulunmasa da otu-rularak klnabilir. Fakat daha
faziletli olan ayakta klmaktr, bu hususta icma vardr. Bundan yalnz sabah namaznn snneti, mam-
A'zam'a gre mstesnadr. Nitekim yukarda da iaret olunmutur. Teravih nama-zn da bir zr
bulunmakszn oturarak klmak caiz ise de mekruhtur.
101- Bir kimsenin ayakta olarak balad nafile bir namaz, yorulacak olsa, bir yere dayanarak
veya oturarak klmas caizdir. Byle bir zr bulunmadka bir yere dayanlmasnda veya oturulmasnda
mekruhluk vardr.
102- Bir kimse, oturduu halde balam olduu nafile bir namaz kalkp ayakta tamamlayabilir.
Bunda ittifak vardr.
Fihriste dn
NAMAZLARDA KIRAAT
103- Namazda kraat, yani namaz klann kendisi iitecek kadar diliyle harflerini dosdoru
kararak Kuran- Kerim yetlerinden bir miktar okumas, namazn bir rkn olarak farzdr. Kendisi bile
iiteme-yecek derecedeki bir kraat ise kraat saylmaz. Yalnz imama uyan kim-se bu kraattan
mstesnadr. Nitekim ileride izah edilecektir.
104- Nafile namazlar ile vitrin ve iki rekatl farz namazlarn her rekatnda kraat, farzdr. Fakat
drt veya rekatl farz namazlarn tayin etmeksizin yalnz iki rekatlarnda kraat farzdr. u kadar var
ki, kraatn ilk iki rekatlarda bulunmas vacib grlmtr. Bu sebeple bu ilk iki rekatlarda kraatin
kasten terk edilmesi mekruhtur. Yanlarak terk edil-mesi de sehiv secdelerini icap eder. Bu halde
farzlarn dier rekatlarnda Fatiha okunmas, tercih edilen gre gre vaciptir, yanlarak terk edilmesi
sehiv secdelerini gerektirir.
Fakat dier rivayetlere gre farzlarn bu son, yani nc ve drdnc rekatlarnda kraat caiz
olduu gibi tesbih de ve bir veya tesbih miktar susmak da caizdir. u kadar var ki, kraat daha
faziletlidir, Fatihann okunmas ise snnettir.
105- Namazda kraatn farz olan miktarna gelince, bu miktar mam- A'zam'a gre kraat farz olan
her rekatta, pek ksa olsa bile, bir yettir. Byle bir yet okundu mu, bu farz yerine getirilmi olur. Fakat
mameyn'e ve mam- A'zam'dan dier bir rivayete gre bu miktar, ksa ayet veya byle ayet
miktar uzun bir ayettir, ihtiyata uygun olan da budur.
Bir harften veya bir kelimeden ibaret olan bir yetin, mesel " =Nn" ve "
=Mdhammetan" yetlerinin okunmas ise en sahih olan gre gre ittifakla yeterli olmaz. nk bu,
bir kraat saylmaz.
106- Bir yeti celileden bakasn okumaya gc olmayan kimse, o yeti kerimeyi mam- A'zam'a
gre bir kere okur, bir rekatta kere tekrar etmez. mameyn'e gre tekrar eder. Fakat yet okumaya
gc olan kimsenin bir yeti kere tekrar etmesi mameyn'e gre de caiz deildir.
107- "yetel-krsi" gibi uzun bir yetin bir ksmn bir rekatta, dier ksmn da dier rekatta
okumak, en sahih olan gre gre yeterli olur. nk bunlar, er ksa yete denk bulunmu olur.
Yanl kraatlarn hkmleri iin "Zellet'l-kari" bahsine mracaat!
Fihriste dn
NAMAZLARDA RK
108- Namazlarda ruk da bir rkn olduundan farzdr. Kraattan sonra eilerek rkya varlr, ba
ile arka dz bir istikamette bulunur. Eller dizlere kadar varr. yle ki, ayakta namaz klan kimsenin ruk
iin yalnz ban emesi yeterli olmaz, arkasn da eerek ba ile arkas dz bir izgi gibi doru bir
ekil alm bulunur. Bu tam bir rkdur. Bununla beraber namaz klan, rkya vardnda tam bu ekilde
bulunmazsa baklr, eer kyama daha yakn grlrse rksu sahih olmaz. Fakat ruk ekline yakn
grlrse sahih olur.
109- Oturduu halde namaz klan kimse, ruk ederken aln dizleri hizasnda olacak derecede
arkasn emelidir.
Ruk eklinde kambur olan kimsenin ruk iin ban biraz emesi lzmdr. Kamburluu ruk
saylmaz.
110- mama ruk halinde yetien kimse, ayakta tekbir alp daha sonra rkya gider. Bu tekbiri
rkya yakn bir ekilde alsa, namaz bozulur, imama uymu olamaz.
111- mama henz rkda iken yetiip uyarak rkya varan kimse, o rekat imam ile klm saylr.
Fakat imam rkda iken tekbir alp da imam rkdan kalktktan sonra rkya giden kimse, o rekata
yetimi olamaz. Bilakis mesbuk (imama birinci rekattan sonra uyan kimse) olur. O rekat namazn
sonunda tek bana klar.
112- mama uyan kimse, imamdan evvel rkya gidip daha imam rkya gitmeden ban kaldrsa
bu rksu yeterli olmaz. Bu sebeple bunu imamn rksu esnasnda iade etmezse namaz bozulmu olur.
mama uyan bir kimse imamdan evvel rkdan, secdeden ban kaldrrsa, hemen ruk veya
secdeye dnmesi gerekir ki, imama muhalefeti ortadan kalksn.
113- mama rkda yetien kimse, iki tekbire muhta deildir. "ALLAH' ekber" diye namaza
balar ve hemen rkya gider. Bu bir tekbir ile hem iftitah, hem de ruk tekbirini alm olur. mamlk
bahsine de mracaat!
Fihriste dn
NAMAZLARDA SECDE
114- Secde de namazn bir rkn olduundan farzdr. Namaz klan kimse, rkdan sonra secdeye
varr, ruk halinden daha fazla eilir, cephesini - alnn, yzn, iki ayan ve iki eli ile iki dizini yere
veya yere bitiik bir ey zerine koyar. Hak Tel Hazretlerine tazimde bulunur. Bu secde her rekatta
birbiri ardnca iki defa yaplr.
115- Namazda secde iin yere aln konulduu halde, burun konulmasa secde yine caiz olur. u
kadar var ki byle bir secde, bir zr bulunmaynca mekruhtur.
Bilkis burun konulduu halde aln konulmasa baklr, eer bir zr sebebiyle ise secde ittifakla
caiz olur. Bir zrden dolay deilse mam- A'zam'a gre mekruh olmakla beraber caiz olur. mameyn'e
gre caiz olmaz.
116- Bir zr sebebiyle olsa da, yanak veya ene ile secde yaplamaz.
Alnda veya burunda secdeye mni bir zr bulunsa im ile secde yaplr.
117- Secdede elleri, dizleri yere koymak mutlaka farz deildir, bilakis snnettir. Ancak mam
Zfer'e ve mam afi ile mam Ahmed'e gre farzdr.
118- ki ayan veya bir ayan parmaklar yere konulmadka secde caiz olmaz. Tercih edilen
gr, budur. Bir ayan yalnz bir parman veya ayan yalnz stn yere koymak yeterli olmaz.
119- Secde edilecek yer, ayaklarn konulduu yerden yksek olunca baklr, eer ykseklik yarm
arn, yani on iki parmak (yaklak 34 cm) miktar ise secde caiz olur, bundan fazla ise ciz olmaz.
120- Kalabalk veya baka bir zr sebebi ile dizler zerine secde caizdir. Ayn ekilde kalabalk
sebebi ile ayn namaz klanlarn birbiri arkasna secde etmeleri de caizdir.
121- Bir kimse, bandaki sarnn bir bklm veya srtndaki bir elbisenin fazla miktar zerine
secde edecek olsa, baklr; eer bunlar, temiz bir ey zerine konulmu olur ve sarnn bklm de
alnna biti-ik bulunursa secde caiz olur, yoksa olmaz. Mutlaka yerin sertliini duy-mak da lzmdr. Bu
sertliin hissedilmesine mani olacak pamuk ve benzeri bir ey zerine secde edilemez.
122- Atlm yn, pamuk, saman, kar gibi bir ey zerine secde edildii takdirde baklr; eer
bunlar sk ve sert olup hacimleri anlalrsa secde caiz olur. Fakat bunlarn iinde yz kaybolup,
hacimleri anlal-mazsa ve byle bir eyin zerinde yz aaya tam yerleerek karar bulacak olmazsa,
secde caiz olmaz.
123- uval iinde bulunan buday, arpa, pirin, dar gibi hububat zerine secde yaplabilir. Fakat
uval iinde bulunmayan buday ve arpa zerine secde yaplabilirse de, dar gibi kaypak eyler zerine
secde yaplamaz.
124- Ufak bir ta zerine secde edilemez. Fakat alnn ou bu ta ile beraber yere temas edecek
olursa secde caiz olur.
125- Yere serilmi olan herhangi temiz bir ey zerine secde edilebilir, hatta bir zr sebebiyle
olmasa veya serilmi bulunduu yer temiz bulunmasa bile. Yeter ki o yerin pis kokusu veya rengi gibi
bir eseri belirmesin. u kadar var ki byle bir eyin yere serilmesi ya scak-tan veya souktan korunmak
veya elbiseyi tozdan, topraktan korumak iin olmaldr. Yoksa srf aln topraktan korumak iin olursa
mekruh olmaktan beri olamaz.
(mam Mlik'e gre kilim, kee, posteki gibi yer cinsinden olma-yan bir ey zerine secde edilmesi
mekruhtur.)
126- Scaktan veya souktan korunmak gibi bir zr sebebi ile temiz yere konulacak iki el zerine
secde edilebilir.
127- zerinde namaz klnacak sergi, temiz bir elbise ise yukar tarafn aaya getirip etekleri
zerine secde etmelidir. nk bu, teva-zuya daha yakndr.
128- Ruk ve scud ruknlarnn yerine getirilmi olmas iin ruk ve scud denilebilecek kadar
bu vaziyetlerde durmak kfidir. Mutlaka er defa tesbih okunacak miktar durmak farz deildir. Fakat
bunlarda snnet miktarnn en az er kere tesbih okumaktr. Ortas be, en g-zeli de yedier tesbih
okumaktr. Tek bana namaz klan, daha ok tes-bihde bulunabilir. Fakat imam olan ahs, cemaatin
rzas bulunmadka ten fazla tesbihde bulunamaz. Cemaati usandrmak, karmak uygun deildir.
Rkda tesbih: " = Sbhane rabbiyel-azm. "
"Pek byk olan Rabbim! Her trl noksanlardan beridir, mnezzehtir."
Secdedeki tesbih de : "

= Sbhane rabbiyel-a'l"dr.
"Pek yce kudret ve azametle vasflanm olan Rabbimi, btn noksanlardan tenzih ederim, beri
klarm."
129- Her rekatta iki secde yaplr. Bunlardan biri kasten terk edilse namaz bozulmu olur.
Yanlarak terk edilse selmdan sonra da hatrlansa namaza aykr bir ey bulunmam ise secdeye varlr.
Daha sonra son ka'de (oturu), iade edilerek sehiv secdeleri yaplr. Sehiv secdesi bahsine mracaat!
130- Secde, namazn en mhim bir rukndr. Secde, ALLAH Tel'ya gsterilen tevazunun,
tazimlerin en mkemmel nianesidir. Bir hadis-i erifte:

''Kulun Rabbi'sine -yani onun rahmetine- en yakn olduu hal, secdeye varm olduu haldir. Artk
-secdede- duay oka yapnz." 1 buyrulmutur. nk secde hali, en fazla bir mtevazilik ve ALLAH'
Tel'ya son derece yakn olma hali olduundan, bu dualarn kabul edilmesi kuvvetle mit edilir.
Secdesiz bir namaz, namaz deildir. Mabud'umuzun manev huzurunda yerlere kapanarak
tazimlerini arz etmek istemeyen bir insan, kulluk vazifesini terk etmi, Hak Tel'ya manevi yaknlk
erefinden mahrum kalm olur.
Fihriste dn
NAMAZLARDA KADE- AHRE
131- Namazlarn sonunda teehhd (tahiyyat okuyacak kadar) oturmak da namazn bir farz, bir
rkndr. Buna "Ka'de-i ahire = son oturu" denir. Hatta kendisinden evvel baka ka'de bulunmasa
bile. Sabah namaznda olduu gibi.
Teehht miktarndan maksat ise tahiyyat okuyacak kadar mddettir.

.
"Et-tehiyyat lillahi ve's-salevat ve't-tayyibat. Es-selam aleyke eyyhe'n-nebiyy ve
rahmetullahi ve berekth. Es-selam aleyna ve a'l ibdillhi's-salihn. Ehed en la ilahe illALLAH.
Ve ehed enne Muhammeden abdh ve rasulh."
"Btn dualar, senalar -veya btn mlkler- ve beden, mal iba-detler, ALLAH Tel'ya
mahsustur. Bunlara bakalar mstehak olamaz. Selam da ve ALLAH Tel'nn rahmetiyle bereketleri de
-Ey an yce Peygamber!- sana mahsustur. Ve selam bizlere ve ALLAH Tel'nn sa-lih kullarna
olsun. ahadet ederim ki -kesin olarak bilirim ki- ALLAH Tel'dan baka hakiki Mabud yoktur. Ve
ehadet ederim ki, Hz. Muhammed Hak Tel'nn kuludur ve peygamberidir." 2
132- Bir kimse iki rekat sabah namazn klp da sonra oturmak-szn nc bir rekata kalkarak
bunun sonunda secde edecek olsa, bu namaz farz olmaktan kp nafileye dnm olur. Bu sebeple bir
rekat daha ilve edilerek sonra oturmak lzm gelir.
Ayn ekilde drt rekatl bir farz namaznn drdnc rekatnda ve akam namaznn nc
rekatnda oturulmayp da bir rekat daha klna-rak secdeye varlsa bu namaz da nafileye dnm olur.
Bu halde klnan namaz, sabah namaz ise drt rekat mteakip hemen selm verilir, ikindi gibi drt
rekatl bir namaz ise beinci rekata bir rekat daha ilve edip daha sonra selm verilir. Sahih olan gre
gre bu halde sehiv secdesi lzm gelmez.
Bu mesele, mam- A'zam ile mam Eb Ysuf'a gredir. mam Muhammed'e gre bu namaz
esasen namaz olmaktan kar, nafile de olmu olmaz.
133- Bir kimse, namazn sonunda teehht (tahiyyat okuyacak ka-dar) oturup da daha sonra
namazdaki tilvet secdesini hatrlayarak sec-deye varsa namaz bozulur. nk bu halde son ka'de
(oturu) bulun-mam saylr. Ancak bu tilvet secdesinden sonra tekrar teehht mik-tar oturursa
namaz bozulmaz.
134- Son ka'de (oturu)un tamamn uyku iinde geiren bir kimse, uyandktan sonra tekrar bir
teehht miktar oturmazsa namaz bozulur. nk uyku iindeki bir fiil, irade ile olmad iin geerli
deildir. Bunun varl ile yokluu msavidir. Nitekim namazda uyku halinde yaplan kyam, kraat,
ruk gibi fiillerde geerli deildir.
Fihriste dn
1
Mslim: Salat;42 No;215, 1/350, Ebu Davud; Salat;152.No;875. 1/294. Nes; Tatbik;78, No:1137; 2/226
2
Beyhaki, es-Snenl-Kbra; No:2882-2883-2884-2885; 2/493
TA'DL- ERKNA RAYET
135- Namazlarda tadili erkna riayet, mam Eb Ysuf'a gre bir rkn olduundan farzdr.
Bundan maksat, namazn kyam, rk, scud gibi her rknn bir sknet ile yerine getirmek, bu
ruknlar yaparken her uzvun yatp, hareket halinden beri bulunmasdr. Mesel rkdan kyama
kalkarken vcut, dimdik bir hale gelmeli, sknet bulmal, en az bir kere "
Sbhanellah'il-azim" diyecek kadar ayakta durup daha sonra secdeye varmaldr. Her iki secde arasnda
da byle bir tesbih miktar durmaldr.
136- Tadili erkn, mam- A'zam ile mam Muhammed'e gre vaciptir. Bu sebeple birinci gre
gre tadili erkna riayet edilmeksizin klnan bir namaz iade etmek = yeniden klmak lzmdr, ikinci
gre gre ise bu halde yalnz sehiv secdesi lzm gelir. Fakat byle bir namaz iade etmek daha iyidir.
Bununla ihtilftan kurtulunmu olur. Ni-tekim bir mekruh ilenerek klnan namazlar da yeniden klmak
vacib grlmtr.
137- Namazdan manev bir zevk alan ahslar namazda tadili erka-na riayet eder, acele etmekten
saknr, acele etmeyi tazime, daba aykr grrler.
Hayatn en faydal, en kymetli saatleri, ibadet ile geen vakitler-dir. Bo yere veya geici bir fayda
urunda saatlerini, gnlerini harcayan insanlarn, namaz gibi deeri ok yksek bir ibadetten, ebed bir
saadet vesilesinden, ilahi bir huzur neesinden bir n evvel kp kurtulmaya almalar pek garip, pek
acnacak bir hal deil midir?
Fihriste dn
NAMAZDAN KEND RADE VE FL LE IKMAK
138- Namaz klann, kendi iradesine bal olan bir fiil ile namaz-dan kmas da mam- A'zam'a
gre bir rkn olduundan farzdr. Buna "Huruc bi sun'hi" denir. Fakat bu mameyn'e gre farz
deildir. Bu ihtilf zerine aadaki iki mesele ortaya kar.
139- Bir kimse, namazn sonunda teehht (tahiyyat okuyacak ka-dar) oturduktan sonra kasten,
namaz bozucu bir harekette bulunsa, me-sel glse veya konusa veya bir ey yeyip ise namaz ittifakla
tamam olmu olur. Fakat kendisinden kastl olmakszn abdesti bozucu bir ey meydana gelse bu halde
mameyn'e gre yine namaz tamam olmu olur. Fakat mam- A'zam'a gre tamam olmu olmaz. Bilakis
hemen abdest alp kendi istei ile namazdan kmas lzm gelir. Yoksa namaz btl olur.
140- Bir kimse, son ka'de (oturu)ta teehht miktar oturduktan sonra henz iradesi ile namazdan
kmadan namaz vakti ksa veya baka bir namaz vakti girse namaz mameyn'e gre tamamdr, mam-
A'zam'a gre ise bozulmu olur. nk bu namaza kendi irade ve fiili ile son vermi deildir.
Fihriste dn
NAMAZLARIN VACBLER
141- Namazlarn farzlar olduu gibi bir ksm vacipleri de vardr, bu vaciplere riayet ile namazn
farzlar daha gzel yaplm, noksanlar giderilmi olur. yle ki:
1. Namaza balarken yalnz " = ALLAH" ism-i celili gibi srf tazimi ifade eden bir lafz ile
yetinilmeyip, tekbiri ifade eden bir tabirin de bulunmas, mesel " = ALLAH' ekber"
denilmesi vaciptir.
2. Namazlarda Fatiha sre-i celilesini okumak vaciptir. Fatihay erife'yi okumak, dier
mezhep imamna gre ise farzdr.
3. Namazlarda farz olan kraatin ilk iki rekata tahsis edilmesi vaciptir.
4. lk iki rekattan her birinde bir defa Fatihay erife okunup tekrar edilmemek vaciptir.
5. Fatihay erife'yi okunacak dier srelerden veya ayetlerden evvel okumak vaciptir.
6. Fatihay erife'ye, baka bir sre veya bir sre yerine geecek miktar ayet-i kerime ilvesi
vaciptir. yle ki, farz namazlarn ilk evvelki rekatlarnda Fatiha'dan sonra dier bir sre veya bir sreye
denk bir miktar ayet-i kerime okunmas vacip olduu gibi, vitir ile nafile namazlarn her rekatnda Fatiha
ve Fatiha'dan sonra bir sre veya bir miktar yet-i kerime okunmas da vaciptir.
(Fatiha'ya baka bir srenin veya yetin zam ve ilvesi, dier mezhep imamna gre snnettir.)
7. Mnferid = tek bana namaz klan kimse, sabah, akam, yats namazlarnda kraati dilerse sesli
ve dilerse sessizce yapar. Geceleyin klaca nafile namazlarda da bylece serbesttir. Fakat le, ikindi
ve gndzn klaca nafile namazlarda sessizce okumas vaciptir.
8. Cemaatle klnan namazlardan sabah, cuma, bayram, teravih, vitir namazlarnn her rekatnda,
akam, yats namazlarnn ilk iki rekat-larnda sesli, le ve ikindi namazlarnn btn rekatlar ile akam
nama-znn nc ve yats namaznn da son iki rekatlarnda sessizce kraatte bulunmak vaciptir.
9. Vitir namaznda kunut, yani dua okumak ve kunut tekbirini almak vaciptir. Bu mam- A'zam'a
gredir. mameyn'e gre ise bunlar snnettir.
10. Kazaya kalan bir namaz, gndzn cemaatle klnsa baklr: Eer sabah namaz gibi sesli kraat
olunmas lzm gelen bir namaz ise yine sesli kraat olunur, yoksa sessizce kraat icap eder. Tek bana
namaz klan ise serbesttir. Sesli kraat olunacak bir namazda sesli kraatte bulunabilir. Bir rivayete gre
ise serbest olmayp gndz kaza edecei herhangi bir namaz da sessiz okunmas vaciptir.
11. Secdede yalnz aln ile yetinilmeyip aln ile beraber burnun da yere konulmas vaciptir.
12. veya drt rekatl namazlardaki birinci ka'de (oturu) vacibtir.
13. Namazlarn her ka'desinde teehhtde bulunmak, yani tahiyyat okumak vaciptir.
14. Namaz iinde okunan secde ayetinden dolay tilvet secde-sinde bulunmak vaciptir.
15. Namazda yanlarak terk edilen vaciplerden dolay sehiv secde-lerinde bulunmak vaciptir.
16. ki bayram namaznn er zevaid (ilave) tekbirleri vaciptir. Bu namazlarda birinci rekatlarn
ruk ve scud tekbirleri snnettir. kinci rekatlarnn ruk tekbirleri ise vacip olan zevaid tekbirlere
yakn olduu iin vciptir.
17. Namazlarn farzlarnda tertibe riayet etmek ve iki farz arasna farz olmayan bir eyin girmesine
meydan vermemek vaciptir. Farz olan kyamdan sonra rkya, rkdan sonra secdeye gidilmesi gibi.
18. Vciplerden her birini de yerinde yapp, tehir etmemek vacip-tir. Kraattan sonra bir mddet
yanlarak tefekkre dalp, daha sonra rkya varlmas gibi.
19. Namazlarn sonunda selm vermek, yani evvel sa tarafa, sonra da sol tarafa yz evirerek
" = Es-selm" demek vaciptir." = Aleykm ve rahmetllah = Selam ve
ALLAH'n rahmeti sizin zerinize olsun." denilmesinin vacip olduu ise aka beyan edilmi deildir.
Bir gre gre sol tarafa selm verilmesi snnettir. Namazdan klmas ise fkh alimlerinin ouna
gre yalnz bir selm ile meydana gelir, bununla namaz bitmi olur. Artk bu selm vermi olana,
bakasnn uymas sahih olamaz. Mehur olan gr budur.
Fihriste dn
NAMAZLARIN SNNETLER
142- Namazlarn bir ksm da snnetleri vardr. Bu snnetler namazlarn vaciplerini tamamlar,
onlardaki kusurlar gidermeye ve fazla sevaba vesile olur. Snnetlere riyet ve devam etmek Rasulullah
(S.A.V)e bir sevgi nianesidir. Bununla beraber bu snnetleri terk etmek, namazn bozulmasn, iadesini
icap etmez. u kadar var ki, hafife alnmakszn kasten terk edilmesi bir gnahtr, (Peygamber Efendimiz
S.A.V'in efaatinden) bir mahrumiyettir. Fakat istihfaf edilmesi, yani bir snnetin hak grlmemesi,
hikmetten uzak, abes saylmas, -nez billh = ALLAH'a snrz- kfirliktir. nk snnet de er'
hkmler-den, esaslardan biridir.
Namazlardan evvel veya namazlarn iinde balca snnet olan eyler, unlardr:
1. Be vakit namaz ile cuma namaz iin ezan ve ikamet snnettir.
yle ki, vaktinde cemaatle eda olunan her farz namaz iin ezan ve ikamet snnet olduu gibi,
kazaya kalp cemaatle klnacak farz namazlar iin de snnettir.
Birden fazla namazlar, cemaatle kaza edilecei takdirde bunlardan yalnz ilk klnacak namaz iin
ezan okunur, sonra gerek bu namaz iin ve gerek bunun ardnca klnacak dier kaza namazlar iin birer
ikamet ile yetinilir.
Kendi evlerinde tek balarna namaz klacak erkekler iin ezan ile ikamet, mstehaptr. Gerek
misafirler iin ve gerekse cemaatle namaz klacaklar iin ezan ile ikameti terk etmek ise mekruhtur.
Cuma gn ehirde bulunduklar halde mazeretleri sebebi ile cuma namazn klamayanlara le
namazn klarken ezan ve ikamet lzm gelmez. Kadnlar iin de ezan ve ikamet snnet deildir. Ezan
ve ikamet bahsine mracaat!
2. ftitah tekbirini alrken ellerin yukarya kaldrlmas snnettir.
yle ki, erkekler ellerini ba parmaklar kulaklarnn yumuakla-rna deecek kadar, kadnlar da
ellerini parmaklarnn ular omuzlarna kavuacak ekilde memelerinin hizasna kadar kaldrp o
vaziyette " = ALLAH' ekber" derler. Ellerin ileri kbleye ynelik bulunmal-dr. Birbirine
ynelik de bulunabilir.
(Dier mezhep imamna gre, erkekler de ellerini yalnz omuzlarnn hizasna kadar
kaldrrlar.)
3. Tekbir iin eller kalkarken parmaklarn aralar zorlama olmakszn biraz aka bulunmas
snnettir.
4. mam olan ahsn tekbirleri ve rkdan kyama kalkarken:
" = Semiallah limen hamideh = ALLAH Tel kendisine hamd edenin
hamdini kabul buyurur" cmlesini ve namazn sonunda iki tarafa verecei selm, ihtiya miktar seslice
yapmas snnet olduu gibi cemaatin rkdan kalkarken gizlice:
" = ALLAHmme rebbena ve lekel hamd = Ey Rabbimiz olan ALLAH'
Aziman! Hamd de sana mahsustur." demesi, tekbirler ile selm gizlice yapmas da snnettir. Tek
bana namaz klan, rkdan kalkarken hem " = Semi- ALLAH limen hamideh"
hem de: " = ALLAHmme rebbena ve lekel hamd" der.
5. Namazlarn evvelinde gizlice :

"Sbhaneke'llahmme ve bi hamdik. Ve tebare kesmk ve Tel ceddk ve l ilahe gayrk = Ey
ALLAH'm! Seni tesbih ve tenzih eder, sana hamd' senada bulunurum. Senin mukaddes ismin
mbarektir ve senin azamet ve celalin pek yksektir ve senden baka hak ma'bud yoktur." okunmas,
bundan sonra Fatihadan evvel yine gizlice "Euz- Besmele" yani:

Euz billahi mine-eytanirracim. Bismillahirrahmanirrahim.
"ALLAH tarafndan kovulmu olan eytann errinden ALLAH' Teal'ya snrm. Rahman ve
Rahm olan ALLAH' Telnn ad ile balarm." okunmas ve dier rekatlarda da Fatihadan evvel
besmele-i erife okunup, Fatihalarn sonunda gizlice "Amin" denilmesi snnettir. Bu hususta imam ile
cemaat ve tek bana namaz klan arasnda fark yoktur. u kadar var ki cemaat, Fatihay erife'yi
okumayaca iin ez besmele de okumaz.
"Amin"in manas: "Dualarmz kabul buyur" demektir.
Her rekatta Fatihay erife'den evvel besmele-i erife'yi okumak, en sahih kabl edilen bir gre
gre ise vciptir. Fatihadan sonra okunacak surelerin evvelinde besmele-i erife okunmaz. Yalnz mam
Muhammed'e gre sessizce klnacak namazlarda bu surelerin banda da besmele-i erife okunur.
6. Namazda erkeklerin sa ellerini gbeklerinin altnda olarak sol elleri zerine koymalar ve ba
parmaklar ile sere parmaklarn halka eklinde bulundurarak bununla sol bileklerini tutup dier
parmak-larn kollar zerine uzatmalar, kadnlarda halka etmeksizin sa ellerini gsleri zerinde tam
sol elleri zerine koymalar snnettir.
7. Namaz arasndaki tekbirler, yani kyamdan rkya, secdelere gi-dilirken ve secdelerden
kalklrken " = ALLAH' ekber" denilme-si ile, tesmi'ler yani rkdan kyama kalklrken "
= SemiALLAH limen hamideh" denilmesi snnettir.
8. Ruk ve scud tesbihleri, yani ruk halinde en az kere "

= Sbhane
rabbiyel-azm" denilmesi, secde halinde de en az kere "

= Sbhane rabbiyel-'l"
denilmesi snnettir.
9. Ruk halinde erkeklerin elleri ile parmaklar aras ak olarak dizlerini tutmalar snnettir. Kadnlar
bu halde parmaklarn aka brakmaz ve dizlerini tutmazlar, ellerini dizleri zerine koymakla yetinirler.
10. Kyamda bir zr bulunmad takdirde iki ayan arasn drt parmak kadar ak bulundurmak
snnettir.
11. Tahiyyata oturu ile celse (iki secde arasnda oturu) hallerinde erkeklerin sol ayaklarn deyerek
zerlerine oturmalar ve sa ayaklarn gleri nispetinde kbleye ynelik dikmeleri, kadnlarn da sol ayaklarn sa
taraflarna yatk bulundurarak yere oturmalar snnettir. Bu oturmaya "teverrk" denir.
12. Rkda erkeklerin inciklerini dik tutmalar, kadnlarn da diz-lerini bkk bulundurmalar
snnettir. Bu halde erkeklerin arkalar dz tutulmu, kadnlarn arkalar ise biraz yukarya meyilli
bulunmu olur.
13. Secdeye varlrken evvel dizleri, sonra elleri, sonra da yz yere koymak, secdeden kalkarken
de nce yz, sonra da elleri dizleri zerine koyarak yerden kaldrmak snnettir. Ancak buna gc
yetmezse, o halde el ile yere dayanarak kalkmak caiz olur.
14. Ka'de (oturu)larda ve secdeler arasndaki celselerde ellerin kbleye kar bir halde oyluklar zerine
konulup dizlerin tutulmas snnettir.
15. Ka'delerdeki teehhtlerde " = l ilhe" denirken sa elin ahadet parma kaldrlp
" = illallah" denirken indirilmesi sn-nettir. Bu halde ba parmak ile orta parmak halka edilip
dier iki parmak bklmelidir. Bir ok kimseler, bu snneti yerinde yapamazlar, bu se-beple bunun terk
edilmesini uygun grenler de vardr.
16. Farzlarn, vitir namaznn ve mekked snnetlerin son ka'de (oturu)larnda, gayri mekked
snnetler ile dier nafile namazlarn da her ka'desinde tahiyyattan sonra Nebiyyi Ekrem Efendimize
selt- selm okumak snnettir.

"ALLAHmme salli ala seyyidina Muhammedin ve ala ali seyyi-dina Muhammed. Kema salleyte
ala seyyidina brahime ve ala ali seyyi-dina brahime inneke hamidn mecid. Ve barik ala seyyidina
Muham-medin ve ala ali seyyidina Muhammed, kema barekte ala seyyidina brahime ve ala ali
seyyidina brahim inneke hamidn mecid."
Ey ALLAH'm! Efendimiz, bymz velinimetimiz Muham-med'e ve Efendimiz Hz.
Muhammed'in aile efradna rahmet et! Onlarn eref ve deerini ycelt! Hz. brahim'e ve Hz. brahim'in
aile efradna rahmet ettiin gibi! phe yok ki, Sen Hamid'sin (btn hamd- sena) Mecid'sin btn
azamet ve celal sana mahsustur. Ve Efendimiz Hz. Muhammed'i ve Efendimiz Muhammed'in aile
efradn mbarek kl, on-larn feyiz ve bereketini daima artr. Hz. brahim'i ve Hz. brahim'in aile
efradn mbarek kldn gibi! phe yok ki, Sen Hamid'sin (btn hamd- sena) Mecid'sin btn
azamet ve celal sana mahsustur. 1
17. Btn namazlarn son ka'de (oturu)larnda salt ve selmdan sonra iki tarafa selm vermeden
evvel dua edilmesi snnettir. Bu dua, Kuran' Kerim'in mbarek dua ayetlerinden biriyle yaplmal veya
bun-lara benzer bulunmaldr. Kullardan istenilebilecek eyler hakknda na-mazda dua edilmesi, mesel
"Ya Rabbi! Bana u kadar para ver" denil-mesi caiz grlmemektedir. Namazlarn sonunda uygun olan:

"Rabbena atina fi'd-dnya haseneten ve fi'l-ahireti haseneten ve kn azaben-nr."
"Ya Rabbi! Bize dnyada bir gzellik, ahirette de bir gzellik -bir gzel nimet ve saadet- ver. Ve
bizi cehennem azabndan koru." ayet-i kermesi 2 nin okunmasdr.
18. Namazlarn sonunda selm verirken yzn evvel sa, sonra sol tarafa dndrlmesi
snnettir .
1
Buhari; Enbiya: 12; No:3190; 3/1233 Mslim; Salat:17; No:405; 1/305 Ebu Davud; Salat:178; No:977; 1/321 Tirmizi;
Vitir:20; No:473; 2/26 Nesi; Salat:49; No:1285; 3/45 bn-i Mace; kame-i Salat:25; No:904; 1/293
2
Bakara suresi: 201
19. Stre edinmek snnettir. yle ki sahrada ve benzeri ak yer-lerde namaz klan kimse,
nnden bakasnn gemesi muhtemel olunca sa veya sol ka hizasna en az bir arn (yaklak 68
cm.) boyunda kaln veya ince bir aa diker, dikilmesi mmkn olmazsa, aac boyuna uzatr veya
nne byle uzunlamasna bir izgi izer. Enine yarm daire eklinde bir izgi izmesi de caizdir. Direk,
sandalye gibi eyler de stre vazifesini grr .
Cemaatle klnan namazlarda yalnz imamn nnde strenin bu-lunmas kfidir. Namaz klann
nnden geilmesi edebe aykrdr, g-nahtr, bundan saknmaldr. Namaz klan, nnden geecek kimseyi
men iin "
= Sbhanellah" diyebilir veya eli ile veya gzyle veyahut ba ile hafife iaret
edebilir. Strenin bulunmas, namaz klann kalp huzuruna, namazn derli toplu klmasna yardm eder, onun
gzlerini strenin gerisinden men edip, hayal gcnn etrafa dalmasna mni olur .
Fihriste dn
NAMAZLARIN DABI
143- Namazlarn bir ksm dab vardr. Bunlar birer mendup de-mektir. Bunlar terk etmek, geri
knamay gerektirmez, bir gnah sayl-maz. Fakat bunlara riayet edilmesi daha faziletlidir, daha fazla
sevap kazanmaya sebeptir. uurlu bir mslman, namazn ne byk bir ibadet olduunu bilir, namaz
sayesinde Ezeli ve Rahim olan Mabud'unun ma-nev huzurunda bulunduunu anlar, O Mukaddes
Mabud'unun kendisini grp bildiini dnerek son derece edebe rayet eder, d grnm pek
mtevazi bir hal alr, i alemi - kalbini mmkn mertebe masiva (ALLAH'tan baka her ey)den, adi-
baya dncelerden, dnyalk alakalardan korumaya alr. Bunun iindir ki:
= Namazn kemali ancak kalp huzuru iledir. 1 denilmitir.
NAMAZLARIN BALICA DABI UNLARDIR
1. Namazda maddi ve manevi bir sknet, bir huzur, bir tazim- korku iinde bulunmak.
2. st elbiseyi ak bulundurmayp dmelemek ve erkekler iin iftitah tekbirini alrken ellerini -
mevcut ise- yen (kol az)ndan karmak.
3. Namaz klarken kyamda secde yerine, rkda ayaklar zerine, secdede burnun iki kanadna,
ka'dede kucaa, selmda da sa ve sol omuz balarna bakmak.
4. Ruk ve scud tesbihlerini, -tek bana namaz klan iin- ten fazla yapmak.
5. kamet alnrken: " = Hayye alel-felah = Haydin felaha! denildiinde imam
ile cemaatin ayaa kalkmas.
mam, mihraba yakn bulunmazsa her saf, imam aralarndan gee-cei zaman ayaa kalkar.
6. mam iin " = Kad kametis-salh = namaz balad denildii anda namaza
balamak. mam olan ahs bu hareketiy-le mezzin olan ahs tasdik etmi olur. Bununla beraber ikamet
bittik-ten sonra namaza balamasnda da bir saknca yoktur. Hatta mam Eb Ysuf ile dier mezhep
imamna gre uygun olan da budur.
kamet alnrken camiye giren kimse, oturur, cemaatle beraber ayaa kalkar. Yoksa ikametin
bitmesini ayakta beklemez.
7. Namazda esnemek halinde az tutmak ve dudaklar, dilerle olsun kapamak, mmkn olmazsa,
sa el ile kapamak, ksr ve geirmeyi mmkn mertebe gidermek.
Btn bunlar, gzel grlmtr. badet esnasnda yaplmas lzm gelen tazimler ksmndandr .
Fihriste dn
EZAN VE KAMET
144- Ezan, lugatta i'lam, bildirmek demektir. er'i erifte, "Farz namazlar iin muayyen
vakitlerde malum ekilde okunan mbarek szlerden ibarettir." Ezan okuyan ahsa "mezzin"
denir.
1
Deylemi, Firdevs; No:7935. 5/195 (

) lafzyla.
Farz namazlar iin ezan, yani bu namazlarn klnacan iln, ki-tap ile, snnet ile sabittir. Fakat
mslmanln balangcnda bildiimiz ekilde ezan okunmazd. Bir aralk namaz vakti olunca "
= Es-salte es-salte, Namaza! Namaza!" veya "
= es-salt camiatn, namaz
toplaycdr" yani namaz mslmanlarn gzel bir ce-maat halinde yaamalarna vastadr, bir takm
gzellikleri ve krn her eidini iermektedir" diye nida edilmiti. Peygamber (S.A.V) Efendi-miz'in
hicretinin birinci senesinde Medine-i Mnevvere'de Mescid-i Ne-bev inaat bitmi, Ashab- Kiram,
dzenli bir halde toplanarak cema-atle namaz klmaya balamlard, ite bu srada Rasul- Ekrem
(S.A.V) Efendimiz namaz vakitlerinin iln hususunda Ashab- Kiram ile isti-arede bulundu. Nihayet
Ashab- Kiram'dan baz ahslarn ayn ekilde grm olduklar sadk bir ryay ve onu dorulayan bir
vahye dayal bildiimiz ekilde ezan okunmaya balanmtr ki bu, erkekler hakknda vacip kuvvetinde
bir snneti mekkededir. Mslmanln en byk irndan biridir. Peygamber (S.A.V) Efendimiz'in
hicreti bahsine de mracaat!
Ezan- Muhammed vastas ile halka hem namaz vakitleri ve na-mazlarn klnaca bildirilmi
oluyor, hem de namazn dnya ve ahirette kurtulua sebep olaca sylenilmi oluyor, bununla beraber
btn cihana kar da slm dininin en mukaddes esaslar iln edilmi bulunuyor.
Gerekten yeryznde namaz vakitleri muhtelif saatlere rastla-maktadr. Bu sebeple hi bir saat
yoktur ki; slm mabedlerinin yksek minarelerinden btn insaniyet alemine ALLAH Tel'nn varl,
birlii, azameti, Peygamber (S.A.V.) Efendimizin risleti, namazn dnya ve ahirette kurtulua vesile
olduu birer yksek sed ile iln edilmi olmasn. Ne erefli bir irat vazifesi! Ezan ile ikamete dair bir
takm hkmler vardr. yle ki:
l. Ezan, u mbarek kelimelerden ibarettir.

ALLAH' ekber, ALLAH' ekber, ALLAH' ekber, ALLAH' ekber
Ehed en l ilahe illALLAH, Ehed en l ilahe illALLAH
Ehed enne Muhammeder-reslllh, Ehed enne Muhammeder-reslllh
Hayye ales-salh, Heyye ales-salh
Hayye alel-felh, Hayye alel-felh
ALLAH ekber, ALLAH ekber l ilhe illALLAH.
Memleketimizde bir mddet u terceme okunmutu: 1 "Tanr uludur, Tanr uludur. Tanr uludur.
Tanr uludur. phesiz bilirim, bildiririm Tanr'dan baka yoktur tapacak. phesiz bilirim, bildiririm
Tanr'dan baka yoktur tapacak. phesiz bilirim, bildiririm Tanr'nn elisidir Muhammed, phesiz
bilirim, bildiririm Tanrnn elisidir Muhammed. Haydin namaza, haydin namaza. Haydin felaha, haydin
felaha. Tanr uludur, Tanr uludur. Tanrdan baka yoktur tapacak."
Sabah namaznda iki kere "Hayye alel-felh = Haydin felaha"- dan sonra iki kere:
1
Ezan, slamn deimez bir simgesidir. Dnyann neresinde olursa olsun, mslman varlnn ve kimliinin bir
gstergesidir. Asl (zgn) dilinde okunmas konusunda onbe asrlk bir uygulama ve bir ittifak sz konusudur. Ezann asl
gayesi vaktin girdiini bildirip, namaza davet olduundan deiik dilleri konuan mslmanlarn hepsine bu davetin
ulatrlmas, ancak yine hepsinin ortak bilincine hitap etmekle olur ki, bunun yolu da bilinen asl lafzlaryla okunmasndan
geer. Herkesin konutuu veya diledii dilde ezann okunmas halinde birok kargaann, ekimenin ve blnmenin ortaya
kaca aktr. Byle bir uygulama beraberlii zedeleyecei, toplumsal btnl bozaca, ibadetlerden beklenen asl gayeyi
ortadan kaldraca iin de mahzurludur.
Ne ilgintir ki: Memleketimizde cami cemaatnn, namaz klanlarn Trke ezan diye bir problemi ve istei yoktur.
Cami ile, namaz ile uzaktan-yakndan ilgisi olmayan, kimselerin ezan hakknda gr belirtmesi normal mi?... Camiye
uramayan, namaz klmayan kimseyi ezan niin ilgilendirir, anlamak mmkn deil! ALLAH hidayet versin. Amin.
= Es-salt hayrn minen nevm = Namaz uykudan hayrldr diye
okunur.
2. Erkekler tarafndan gerek tek bana ve gerek cemaatle farz namaza balanlaca srada ikamet
yaplr. Yani mbarek ezan kelimeleri aynen okunur. u kadar var ki iki kere "Hayyealel-felah"dan sonra
"Kad kameti's-salt kadkameti's-salat" denir ki, tercmesi "namaz balad, namaz balad"dr. Bu
"salat" kelimeleri zerinde durulunca "salah" diye okunur.
Bir de ezanda her cmlenin aras bir duraklama ile ayrlr, ikinci cmlelerde ses biraz daha
ykseltilir ki buna "teressl" ve "irtisal" denir. kamette ise duraklama yaplmaz, srat gsterilir ki,
buna da "hadr" denilir. 1
3. Cumadan baka bir farz iin birden fazla ezan ve hi bir farz iin birden fazla ikamet meru
deildir. Bu sebeple bir cami-i erifte ezan ve ikametle vakit namaz allm bir ekilde klndktan
sonra tekrar cemaatle veya tek bana baz kimselerin klacaklar ayn namaz iin ne ezan okunur, ne de
ikamet alnr. Vitir, bayram, teravih ve dier nafile namazlarda ikamet yoktur.
4. Evde veya krda klnacak farz namazlar iin de hem ezan hem de ikamet daha faziletlidir.
Bununla beraber, bunlar da yalnz ikamet ile yetinilebilir. Fakat ezan ile yetinmek mekruhtur.
5. Bir namaz iin daha vakti gelmeden ezan okumak caiz deildir. Byle bir ezan iade lazm gelir.
nk bununla vaktin geldiini haber vermek faydas hasl olmu olmaz. Ancak mam Eb Yusuf ile
dier mezhep imamlarna gre yalnz sabah namaz iin vaktinden evvel ezan okunmas caizdir.
6. Ezan ile ikametin arasn biraz ayrmak uygundur. yle ki akam ezanndan sonra ksa yet
okunacak kadar bir ara verilmeli, sonra ikamette bulunmaldr. Dier vakitlerde ise her iki rekatnda
oniki yet okunarak iki veya drt rekat namaz klnacak kadar bir ara verilmelidir.
7. Ezan ve ikamet vakit namazlar iin snnet olduu gibi kaza na-mazlar iin de snnettir. nk
bunlar, vakitlerin deil, namazlarn snnetlerindendir.
8. Birden fazla kaza namazlar baka baka meclislerde kaza edil-dii takdirde, her biri iin ezan
ve ikamet lzmdr. Bir mecliste kaza edildii takdirde ise her biri iin ayrca bir ezan ve ikamet daha
faziletli ise de -ilk kaza edilecek namaz iin ezan ve ikamet getirildii takdirde-dierleri iin yalnz
ikamet de yeterli olur.
9. kamet ile namaz arasnda yemek, imek veya ykanmak gibi bir ey vaki olsa, ikameti iade
etmek gerektir. Fakat ikamet alan kimse, ika-metten sonra snnet klsa veya imam ikametten sonra hazr
olsa, ikamet iade edilmez.
10. Mezzin olan ahsn snneti bilen, takva sahibi olmas mste-haptr. Cahillerin, fsklarn ezan
okumalar mekruhtur.
11. Sarhoun, deli ile henz iyiyi ktden, doruyu yanltan ay-ramayan ocuun okuyaca
ezan iade etmek mendup veya vaciptir. Akll olan bir ocuun ezan okumas da bir rivayete gre
mekruhtur.
12. Ezan oturarak okumak mekruhtur. Ancak yalnz kendisi iin okuyacak olursa o zaman mekruh
olmaz. Seferi olan kimseden bakas iin ezan binekli-vasta iinde okumak da mekruhtur.
13. Ezanda telhin, yani ezan kelimelerini, harflerini caiz-sahih ola-cak ekilde okumamak
mekruhtur.
14. Kadnlarn, bunaklarn, cnplerin ezan okumalar veya ika-mette bulunmalar mekruhtur.
Bunlarn ikametleri deilse de okuduklar ezanlar ide edilmelidir. nk ezann tekrar edilmesi cuma
gnnde ol-duu gibi merudur.
Abdestsiz kimselerin de ikamette bulunmalar mekruhtur.
15. Mezzin, cemaatin haline bakmaldr. Cemaat bir namazn vaktiyle klnmasn istedii
takdirde hemen ikamette bulunmal, mahal-le reisi veya benzeri ahslarn gelmelerini beklememelidir.
nk bun-da riya, dalkavukluk ve cemaate eziyet vardr.
1
OK NEML NOT: ...

" Ezan cezm edilir ve ikamet cezm edilir." hadis-i erifi hkmnce ezan ve
ikametin kelimeleri cezimlidir ki, gerek tekbirler, gerek dier cmleler birbirine bititirilmemek zere sonlar cezimli olarak
okunur. Tekbirlerin bititirilmesi halinde "ekber" kelimesinin sonundaki "r" harfi "ALLAH" lafz celalindeki hemzenin "e"
sesinin nakledilmesiyle "a" yani, "ALLAH ekberallah ekber" eklinde okunur. "ALLAH ekberullah ekber." eklinde
okunmas yanltr. Maalesef ezan okuyanlarn byk bir ksm bundan gafildir. (Nimet-i slam)
16. Mezzin, ezanda ve ikamette ayakta olarak kbleye ynelir. = Hayye
ales-salah = Haydin namaza. derken sa tarafa, = Hayye alel-felah = Haydin
felaha. derken de sol tarafa dner. Minarede ise grlecek lzuma gre sa taraftan sol tarafa doru
dolaarak okur bitirir ve ezanda sesinin ykselmesine yardm etsin diye iki parmann ularn iki
kulana tkam bulunur.
17. Sesi ykseltmek, gzelletirmek gibi bir zr, meru bir gaye sebebiyle olmakszn ikamet
esnasnda tenahnh = boaz temizlemek mekruhtur. Ezan ve ikamet esnasnda mezzinin sz
sylemesi de mekruhtur. Hatt bu esnada kendisine verilecek bir selm bile almaz.
18. Ezan okunurken iitenlerin sz kesmeleri, hatta Kur'an oku-yan kimsenin de durup ezan
dinlemesi daha faziletlidir. Dier bir gr-e gre mescit iinde veya kendi evinde Kur'an okumakta
bulunan kimse, okumasna devam eder. Ancak kendi mahallesinin mescidinde ezan okunursa o zaman
devam etmez. Bununla beraber ezan esnasnda iitenlerin sz sylemelerinin mekruh olmad da beyan
olunmaktadr.
19. Ezan ve ikameti iiten kimsenin bunlar kendi kendine m-ezzin gibi okumas ve ancak
"Hayye ales-salh, Hayye alel-felah" de-nirken kendisinin = L havle ve l
kuvvete illa billah = Gnahtan dnmek, ekinmek, itaata gl bulunmak ancak ALLAH Tela'nn
korumas ile yardm ile mmkn olur." demesi ve sabah ezannda mezzinin " =
Es-salt hayrun minen-nevm = Namaz uykudan hayrldr." demesine kar da:
= sadakte ve berirte" yani sadksn, gereksin, doru sylemi
bulunuyorsun diye karlkta bulunmas mstehaptr.
Ezan iiten kimse cnp de olsa, bu ekilde karlk verir. nk bu, bir vgdr. Fakat hayzl ile
lousa karlk vermez. Zira onlardan fiilen bir karlk verme olan namaz dm olduundan byle
szl bir karlk verme de dm bulunur.
20. Ezan iiten kimse, ilk = Ehed enne Muhammeder-Reslllah
= ehadet ederim ki Muhammed (S.A.V) ALLAH' Tela'nn Rasldr." denilirken "
" Sallallh aleyke y raslallh" der ki, "ALLAH Tel sana rahmet etsin ey ALLAH'n
Peygamberi" demektir.
kinci defa "Ehed enne Muhammeden denilirken:
= Karret ayni bike y reslallh" der ki, "Gzm seninle aydn
olsun" mealindedir. Ve bunlar derken ba par-maklarnn trnaklarn yahut ahadet parmaklarnn ular
iini perek gzlerine srer ki, bu bir mstehaptr. Bu, ikamette yaplmaz.
21. Ezan iiten bir mslman sonunda:
"
"
"ALLAH'mme Rabbe hzihid-davetit-tammeti ves-saltil-kimeti ti Muhammedenil-vesilete
vel-fazilete ved-dereceter-refiate veb'ash makamen Mahmudenil-lezi veadtehu. nneke l tuhlifl-md"
"ALLAH'm! Ey bu tam davetin yani mbarek ezann ve klnmak zere bulunan namazn
mukaddes Rabbisi! Peygamberimiz Hz.Muham-med (S.A.V)e vesileyi, fazileti ve yksek dereceyi ihsan
et ve onu ken-disine va'd buyurmu olduun makam Mahmud'a eritir, phe yok ki sen vadinden
dnmezsin." diye dua etmelidir. nk byle dua eden, efate hak kazanm olur, Fahri lem Efendimiz
kendisine efat edecektir.
Bu duada geen "vesile"nin cennette bir yce makam olduu, "fazilet"in de yine yksek bir
makam olduu, "Makam- Mahmud"un da en byk efat makam olduu beyan olunmaktadr. Byle
bir duada bulunmak, Resl- Ekrem (S.A.V)e muhabbetin kuvvetlice balln bir nianesidir.
22. Be vakitte ezan okunduktan sonra "namaz vakti" gibi bir ta-bir ile ayrca nida edilmesine:
"Tesvib = tekrar i'lm" denir. Grlen tembellikler, ihmaller sebebiyle byle bir ihtar da yaplabilir.
Bunu, daha sonraki devirlerin alimleri gzel grmlerdir.
Ksacas, Ezan- Muhammed mslmanln en byk gzellikle-rinden biridir. Mezzin olan zat,
btn leme kar Hak Tel'nn varl-n, birliini, Resul- Ekrem (S.A.V)in Peygamberliini iln
eden, btn insanlar dnya ve ahiret kurtuluuna davet eyleyen pek hayrl bir insan demektir. Bunun
iindir ki Peygamber (S.A.V) Efendimiz yle buyurmutur: "Mezzinin sesinin yetitii yerlere
kadar insan, cin ve baka hi birey yoktur ki onu iitip duymu olsun da, kyamet gnnde
mezzin iin gzel ahitlikte bulunmasn." 1
Dier bir hadisi erifte: "nsanlarn kyamette en uzun boylusu mezzinlerdir." 2 mealindedir.
Hazret-i mer (R.A.): "Eer zerimde halifelik vazifesi olma-sayd, mezzinlik yapardm."
demitir. 3 Btn bunlar, mslmanlkta hakka hizmetin, ALLAH adn yceltmenin, hayr istemenin ne
kadar kymetli, erefli birey olduunu gstermektedir.
Fihriste dn
MAMLIK VE CEMAAT
145- Akll, bul ana ermi, hr ve meakkatsiz bir halde bir-likte namaz klmaya gc ve
imkan olan erkek mslmanlarn toplanp cemaatle cuma namazn klmalar farz, dier farz
namazlarn klmalar da bir snneti mekkededir. 4
Cuma namazndan baka farz namazlarn cemaatle klnmas Malikilere ve bir ksm afilere
gre de bir snneti mekkededir. mam Ahmet b. Hanbel, Eb Sevre ve Davud-u Zahir ile dier baz
mtehitlere gre de vaciptir. Bu halde bir ahsn tek bana namaz kl-mas haramdr. bn-i Rde ve
bn-i Bire ve bir ksm afilere gre de beldelerde bir farz- kifayedir. Her mescitte cemaatle namaz
kln-mas ise snnettir. Her bir ferdin cemaatle namaz klmas da mendupdur.
Hanbel fkh alimlerinin beyanna gre esasen cemaatle namaz, mukim iken ve sefer halinde vcib
olup namazn mescidlerde cemaatle klnmas ise snnettir ki, bununla hem vcib, hem de snnet yerine
getirilmi olur.
Cemaatin farz ayn olduu grnde olanlar da vardr.
146- Mslmanlkta cemaatle namaz klmaya byk bir ehem-miyet verilmitir. Byk sevaba
ermek ve ihtilftan kurtulmak iin ce-maate devam etmelidir. Cemaat ne kadar ok olursa, fazilet de o
mertebede fazla olmu olur. Bir hadisi erif ve meali yledir:

"Cemaatle namaz klmann sevab, tek bana namaz klmann sevabndan yirmi yedi kat
fazladr." 5
Cemaate devam, slm arndan, iman almetlerindendir. Cemaatle klnan namaz ile
mslmanlarn birlii, birbirine ball gsterilmi olur, mslmanlarn arasnda bir muhabbet, bir
dayanma-yardmlama duygusu uyanr, bilmeyenler bilenlerden istifade eder. Salih kimselerle beraber
yaplan ibadetlerin, dualarn ALLAH katnda kabul edilmesi ok daha fazla umulur.
147- Cemaatle klnan namazda kendisine uyulan zata "imam" denir. Bu zatn bu vazifesine de
"imamet" denilir. mama uymaya, yani bir kimsenin kendi namazn imamn namazna balamasna
"iktida", "ittiba" ad verilir. Bu kimseye de "muktedi", "mttebi", "me'mum" gibi adlar verilmitir.
Kendi bana namaz klana da "mnferid" denir.
mam, dinen kendisine uyulan ahstr. Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz, sahabe-i kiramna
imamlk yapmtr. Daha sonra Hulefa-i Raidn (drt halife) de imamette bulunmulardr. mamln
fazileti, mezzinliin faziletinden daha fazladr. kisini birden yapmak ise daha byk bir fazilettir,
148- mam olabilmenin balca artlar; Mslman, bul ana ermi, akll ve erkek olmak, doru
dzgn Kur'an- Kerim okuyabilmek, zrlerden beri olmaktr. Bu sebeple kendisinde bu artlar
bulunmayanlar imam olamazlar. Nitekim aadaki meselelerden de anlalacaktr.
1
bn-i Hibban; Salat:7; No:1661-1666; 4/551-Musannef bn-i Ebi eybe; Ezan:36; No:16-17; 1/255
2
Sahih bn-i Hibban; Salat:7; No:1670; 4/556- A.b.Hanbel; No:16419; 4/95- Musannef bni Ebi eybe; Ezan:36; No:8-10;
1/254
3
Musannef bni Ebi eybe; Ezan:36; No:1; 1/254
4
NEML NOT: Bayram namazlar da cemaatle klnr, vaciptir.
5
Buhari; Cemaat:2; No:619; 1/231, Mslim; Mesacid:42; No:650; 1/450, Nesi; mamet:42; No:837; 2/103, A. b. Hanbel;
No:5310; 2/65
149- Cemaat arasnda imamla en lyk olan; snnete lim, yani fkh bilgisi olandr. Bunda
msavi olsalar kraat daha gzel olandr. Bunda da msavi olsalar, daha fazla mttaki olan, yani
haramdan kanandr. Bu vasfta msavi olsalar, yata byk olandr. Bunda da msavi olsalar,
yumuakllk, merhamet ve haya gibi ahlak itibaryla daha mkemmel olandr. Bu hususta da msavi
olsalar, yzce, sonra nesebce, sonra sesce, daha sonra elbise bakmndan temizlike gzel olandr.
Bunlarn hepsinde de farz edelim ki msavi olsalar, aralarnda kura ekilir. Btn bunlar, imamla
verilen kymet ve ehemmiyetin bykln gsterir. Bunun iindir ki bu vazifeyi vaktiyle bulunduklar
yerlerde ynetimde bulunan kimseler zerlerine almlard.
Bununla beraber cemaat arasnda ev sahibi veya o mahallenin va-zifeli imam bulunursa bunlar
tercih olunurlar, hatta aranlan vasflar kendilerinde tamamen bulunmasa bile.
Bakasnn evinde imam olacak kimse, onun izni ile imamlk ya-par. Bakasnn evinde tek bana
namaz klacak kimse de ev sahibinden izin istemelidir, daha faziletli olan budur.
150- Fsk (haramlar aka ilemeye devam eden) veya bidat sahibi bir kimsenin imamlk
yapmas tahrimen mekruhtur. nk fask, din ilerde laubali bulunur, mam Muhammed ile mam
Mlik'e gre ise bunlara uymak esasen ciz deildir.
Bidat sahibine "mbtedi" denir ki itikad, ehli snnet vel cema-atn itikadna muhalif bulunan
kimse demektir. Bid'at sahibine uymann mekruh olmakla beraber caiz olmas, itikad kafir olmasn
gerektirme-dii takdirdedir. Eer kafir olmasn gerektirirse bu uyma, btn Hanefi-lerce de caiz olmaz.
efaati, kabir azabn, Hafaza meleklerini inkr gibi.
151- Klelerin, gayrmeru ocuklarn imamlk yapmalar mek-ruhtur. nk bunlar genellikle
cahil kimselerdir. Bilgili olduklar tak-dirde imamlkta bulunabilirler.
Kr olan kimsenin imamlk yapmasnda bir saknca yoktur. Fakat grr kimselerin imaml daha
faziletlidir. Bununla beraber kr bir kimsenin imam olmasnn mekruh olduu grnde olanlar da
vardr. nk zr sahibidir, elbisesinin temizliine belki fazla dikkat edemez.
152- Erkeklerin kadnlara ve -sahih olan gre gre- blu ana ermemi ocuklara, akll
kimsenin bunak olana, Kur'an- Kerim'i gzel okuyann mmiye (okuyamayana), mminin dilsize,
elbisesi temiz ola-nn temiz olmayana, avret yerleri kapal olann ak bulunana, zrsz kimsenin
zrlye, bir zr sahibinin baka bir zr sahibine uymas ciz deildir. Fakat zrleri bir olan
kimselerin birbirine uymas caizdir.
153- Kadnn kadna imamlk yapmas mekruh olmakla beraber caizdir.
ayet kadnlar kendi aralarnda cemaatle namaz klacak olurlarsa imam olacak kadn, aralarnda
durur, nlerine gemez. Bu ne geme de mekruhtur.
154- Abdestte ayaklarn ykam olan kimsenin ayaklarna mesh etmi olan kimseye ve abdest
alm kimsenin teyemmm etmi kimseye, ayakta namaz klann oturarak namaz klana, boyu dzgn
olann ruk derecesinde kanbur olana uymas caizdir. Son durumda uymann caiz olmasna mam
Muhammed muhaliftir.
155- Farz namaz klann nafile veya baka bir farz namaz klana uymas caiz deildir. Fakat nafile
namaz klann, farz namaz klana uy-mas caizdir. Mesel le namazn klm olan bir kimse, le
namazn kldran bir imama uyacak olsa, bu ikinci defa klaca namaz, bir nafile olarak caiz bulunur.
156- Bir kimsenin kendisini hakl yere istemeyen bir cemaate namaz kldrmas mekruhtur. Fakat
istenmemeyi gerektirici bir durum veya imamla daha ehliyetli bir zat bulunmad takdirde cemaatin
iste-memesine baklmaz. nk bu takdirde cemaatin istememesi gayri-meru bulunmu olur.
157- Mezhep farkll uymaya mani deildir. Yeter ki imam olan zat, namazn artlarna,
ruknlarna riyet etsin. yle ki mslmanlar, fkh bakmndan mezhepleri farkl olsa da esasta bir
olduklar iin birbirine uyabilirler. Bu hususta en faziletli olan, her mslmann kendi mezhebinde
bulunan bir imama uymasdr. Bu olmaynca dier mez-hepte bulunup namazn farzlarna riayet eden
herhangi bir imama uyul-mas, tek bana namaz klmaktan daha faziletlidir.
u kadar var ki bir mslman, kendi mezhebine gre namaz boza-cak bir eyin byle bir imamda
bulunduunu grp bilirse, ona uymas sahih olmaz. Bir Hanef'nin, burnundan kan akt halde
abdestini yenilemeden imamla geen bir afi'ye uymas gibi.
(Malkiler ile Hanbeliler'e gre ise namazn sahih olmas iin art olan eylerde yalnz imamn
mezhebine itibar olunur, uyann mezhebine baklmaz. Bu sebeple bir Maliki veya Hanbel, bann
tamamn mesh etmemi olan bir afi'ye veya Hanef'ye uysa namaz sahih olmu olur. nk byle bir
mesh, her ne kadar Maliki ve Hanbel mezheplerince sahih deilse de Hanef ve afi mezheplerince
sahihtir.)
158- mam olan zat, cemaati nefret ettirecek eylerden saknma-ldr. Mesel bir imamn kraati
veya tesbihleri cemaate arlk verecek derecede uzatmas doru deildir. Bu hususta snnetin en az olan
mertebesi ile yetinmelidir. nk bu uzatma cemaati nefret ettirir, bu da mekruhtur. Cemaatle klnacak
bir namazn sevab daha fazladr. Bu sevaptan bakalarn mahrum brakmaya sebebiyet vermek mnasip
ola-maz. Ancak cemaat, bu uzatmaya raz olurlarsa, o zaman mekruh olmaz.
Bununla beraber cemaatin rk, secde tesbihlerini ve ka'de (otu-ru)lar snnet zere
tamamlamalarna meydan vermeyecek tarzda ima-mn acele davranmas da mekruhtur. Cemaatin
yetimesi iin imamn rkyu uzatmas da mekruh bulunmaktadr.
159- mamn kendisine kolay gelen yetleri, sreleri okumas va-ciptir. Henz kuvvetlice
ezberlememi olduu yetleri okumamal, cemaati hatrlatma yapmaya mecbur brakmamaldr. yle ki
imam bir yette yanlr, hatrlayamazsa baklr; eer snnet miktar veya namazn caiz olaca kadar
kraatte bulunmu ise hemen rkya gitmelidir, ya-nld yeri cemaatten birinin sylemesi iin
beklememelidir. Bu miktar okumam ise baka bir yete gemelidir.
160- mamn cemaatten en az bir arn (yaklak 68 cm.) miktar yksek veya alak bir yerde durup
namaz kldrmas mekruhtur. Ancak kendisiyle beraber cemaatten bir ka kimse bulunursa, o zaman
mekruh olmaz.
161- mam ile uyan kimsenin yerleri hkmen bir olmaldr. Bu se-beple aralarnda yksek boylu
bir duvar olup imamn grlmesi veya sesinin iitilmesi mmkn bulunmasa uyma sahih olmaz.
Ayn ekilde imam ile uyan kimse arasnda veya imama uyan ile ndeki saf arasnda uzaklk
bulunsa baklr; eer namaz mescit da-rsnda klnp aradaki mesafe, bir saf balanacak miktardan az
ise uyma sahih olmu olur. Fakat bundan fazla ise sahih olmaz. Fakat namaz mescit iinde klnmakta
ise, bu uzaklk ne kadar olursa olsun, uymann sahih olmasna mani deildir. Bununla beraber baz
alimlere gre mescit, Beyt'l-makdis mescidi (Mescid-i Aksa) gibi pek geni olursa saflar birbirine
bitimeksizin mescidin en uzak bir tarafnda durarak imama uyulmas caiz olmaz.
162- mam binitli, uyan rcil = yayan bulunsa veya baka hayvan-lara veya gemilere binmi
bulunsalar, meknn farkl olmas sebebiyle uyma sahih olmaz.
Ayn ekilde camide veya baka bir yerde imam ile uyan kimse arasnda kayk geecek byklkte
bir rmak veya araba yryecek genilikte saf tutulmayan bir yol bulunsa uymaya mani olur.
163- Cemaate kavumak iin koa koa yrmek mekruhtur, tazime aykrdr. Bu gibi
hareketlerden daima saknmaldr.
164- Cemaatin birok kii olmas mutlaka lzm deildir. Bir kii ile de cemaatin fazileti meydana
gelir. Hatta uyan kii bir kadn veya bl ana ermemi bir ocuk olsa bile. Bu sebeple evde aile
fertleriyle beraber cemaatle klnan namaz da, tek bana klnan namazdan kat kat daha faziletlidir.
Fakat dinen geerli bir zr bulun-makszn evde cemaatle namaz klp camiye gitmemek, bidat ve
mekruh olmaktan uzak grlmemektedir. Mescitlerde, camilerde cemaatle klnan namazlarn fazileti
daha fazladr. 146 nc meseleye de mracaat!
165- Namazda imama uyan, bir kii ise imamn sanda durur. ki ve daha fazla ise imamn
arkasnda dururlar. Mekruh olmayan duru budur. Cemaatin imamdan ileri durmas ise caiz deildir. Bu
hususta secde yerine deil, ayaklarn yerine itibar olunur. mamn ayak topuklarnn cemaatin
topuklarndan ileri olmas yeterlidir.
(mam Mlik'e gre cemaatin imamdan ileri durmas, mekruh ise de namazn caiz olmasna mani
deildir.)
166- mama uyan kimse, imama uymaya niyet etmi olmal ve kldklar farz namaz ayn olmaldr.
Bu sebeple bir kimse, bir imama uymaya niyet etmeksizin uysa veya kendisi mesel, le namazn
klmak istedii halde, imam ikindi namazn kldrmakta bulunsa uymas caiz olmaz.
167- mamn sesi kfi gelmezse cemaatten biri tarafndan iftitah ve namaz iindeki tekbirler seslice alnr
ve rkdan kalkarken seslice "

= Rabbena ve lekel hamd" denilir ve seslice selm verilir. Bu,
bir "tebli ve i'lm"dr. u kadar var ki tekbirler alnrken iftitah ve namaz iindeki tekbir niyeti ile alnmaldr,
sadece i'lm (duyuru) iin alnmamaldr. Eer ilk tekbir ile tahrimeye, namaza balamaya niyet edilmezse bunu
alan, namaza balam olamaz, dierleri de tesbih (semiALLAH limen hamideh), tahmid (Rabbena ve lekel
hamd), namaz iindeki tekbirler niyeti ile alnmazsa sevaptan mahrum olmaya sebep olur. ma-mn sesi yeterli
olduu takdirde ise bu duyuruya ihtiya kalmayacandan, bu mekruh olmu olur. Buna mezzin olan ahslar
dikkat etmelidirler.
168- mam, birinci selm ikinci selmdan daha yksek bir ses ile alr ki bu, onun iin bir snnettir. nk
seslice selm alnmas cemaate bir duyuru demektir. Bu duyuruya ihtiya ise, daha fazla birinci selmda grlr.
169- mam selm verince uyan da tahiyyat bitirmi ise selm verir, salt- selm ile duay
bitirmek iin selm tehir etmez. Tahiyyat bitirmeden selm vermesi de caizdir.
170- mam, namazdan sonra iki tarafa selm verirken "
= Aleykm" kelimesiyle Hafaza
meleklerini ve btn cemaati kasteder. Cemaatten her biri de sa tarafna selm verirken o taraftaki
melekler ile cemaati ve o tarafta veya hizasnda ise, imam kasteder. Sol tarafna selm verirken de o
taraftaki melekler ile cemaati ve o tarafta ise imam kasteder. Onlara selm vermi olur. Tek bana
namaz klanlar da bu selmlar ile yalnz Hafaza meleklerini kastederler.
171- Cemaat, selmdan sonra:
"

"
ALLAHmme ente's-selm ve minke's-selm, tebarekte ya zelcelli ve'l-ikram.
"lh! Sen selmsn, btn noksanlardan berisin, dnya ve ahiret selmeti de senin inayetinle
meydana gelir. Sen Mukaddes'sin! Ey cell ve ikram ile vasflanm olan Ma'bud'um!" cmlesi
okununcaya kadar yerlerinde durur. 1 Sonra kalkp snneti veya duay baka mnasip bir yerde
tamamlarlar. Bundan fazla, yerlerinde durmalar mekruh olmaktan beri deildir. Farzdan sonra saf
bozmalar mstehaptr. T ki sonradan gelenler, bunlar hl farzda sanmasnlar.
172- mam, selm verince baklr; eer namaz bitmi ise serbesttir. Dilerse sa tarafna ve dilerse
sol tarafna dner. Kbleyi sa veya sol tarafna alr, o ekilde oturur ve dilerse kp iine gidebilir. Ve
dilerse cemaate dner. Ancak henz saflarn, birinde karsna denk gelen namaz klan bir kimse
bulunursa, o zaman dnmez. nk namaz klann yzne kar oturmak mekruhtur. Fakat namaz
bitmeyip klnacak snnet bulunursa imam, "
= ALLAH'mme entes-selm"
denilinceye kadar yerinde durur, sonra kalkar, saa, sola, ileriye veya geriye ekilerek o snnet namazn
klar. Eer kendisini bir ey megul etmeyecek ise bu snneti gidip evinde klabilir. nk snnetlerin
evde klnmas daha faziletlidir. u kadar var ki cemaatin yanl bir dnceye kaplmas muhtemel ise
snnetleri eve gitmeden klmaldr.
173- Tek bana namaz klanlara gelince bunlar farz namazlar kldklar yerde durabilirler,
snnetleri de orada klabilirler.
u kadar var ki nafile namazlar baka bir tarafa ekilip klmalar daha gzeldir.
174- Cemaat, imama kyam, ruk secde gibi fiil ruknlerde ve "Sbhaneke" ile "Tesbihat ve
Tahiyyat" gibi zikri hususlarda uyar. Fakat okumakla yerine getirilen bir rukn olan kraatte uymaz.
Mutlaka susar, imamn sesli olan kraatini dinler.
Bu, mam- 'zam ile Ebu Yusuf'a gredir. Bu iki imama gre sesli okunan namazlarda cemaatin
okumas tahrimen mekruh olduu gibi sessiz okunan namazlarda da cemaatin okumas bylece
mekruhtur. mam, cemaate reislik etmektedir. Bu sebeple imamn kraati cemaatin de kraati demektir.
Nitekim bir hadis-i erifte:

" Her kim imamla beraber namaz klarsa, imamn kraati onun da
2
kraatidir." buyrulmutur.
Fakat mam Muhammed sessiz okunan namazlarda cemaatin de kraatte bulunmasn caiz
grmtr.
(mam Mlik'e gre gizlice kraat olunan namazlarda imama uyan da gizlice kraatte bulunur. Bu
gzel grlmtr. mam Ahmed'e gre gizlice okunan namazlarda imama uyan da gizlice kraatte
bulunur. Bundan baka imamn sesli okuduunu cemaatten herhangi biri iitmezse kendisi de kraatte
bulunur, bu vaciptir. Fakat iitirse kraatte bulunmas caiz olmaz. mam afi'ye gre de gizlice okunan
namazlarda imama uyan Fatiha'dan baka yetler de okur. Sesli okunan namazlarda ise imama uyann
1
NEML NOT: Sahih hadis-i eriflerde nce kere istifarn yaplmas, sonra bu duann okunmas yazldr. Eksik olarak
yaplan bu snnetin tam olarak yaplmasna dikkat edelim. Bak: Mslim, Mesacid: 135, 1/414
2
bn-i Mace; kame:13; No:850; 1/277, A. b. Hanbel; No:14233; 3/339, Darakutni; Salat; No:1; 1/323
yalnz Fatiha'y gizlice okumas icap eder. Ancak rekatn karlmasndan korkacak olursa o zaman
okumas gerekmez.)
175- mam, namaza balamak iin tekbir alrken ellerini kaldrmasa veya "Sbhaneke"yi okumasa
veya rk, secde tekbirlerini ve bunlardaki tesbihleri veya "

= SemiALLAH limen
hamideh" demeyi veya "tahiyyat" ile selm terk etse, veya "terik" tekbirini almasa cemaat bunlar yapar,
bu dokuz hususta imama uymaz.
mam Muhammed'e gre imam, "Sbhaneke"yi terk edip Fatiha'y okuduktan sonra sureye balam
olsa, artk cemaatte "Sbhaneke"yi okumaz.
176- mam kunut duasn, bayram tekbirlerini, birinci ka'de (otu-ru)u, tilvet ve sehiv secdelerini
terk etse, cemaat de terk eder. mam bir secde fazla yapsa veya bayram tekbirlerini Ashb- Kiram'dan
ri-vayet edilen miktardan fazla alsa veya cenaze namaznda drtten fazla tekbir alsa veya yanlarak
beinci rekata kalksa, cemaat bu hususlarda imama uymaz. Beinci rekata kalkt takdirde baklr; eer
imam, dr-dnc rekattan sonra ka'de yapm ise cemaat oturarak bekler. mam derhal dnp teehhd
iade etmeksizin selm verirse cemaatte beraber selm verir. Fakat beinci rekat iin de secdeye varrsa
cemaat kendi bana selm verip namazdan kar. ayet imam, drdnc rekat mte-akip ka'de
yapmam ise cemaat yine bekler, eer imam derhal ka'deye dnp daha sonra selm verirse cemaatte
beraber selm verir. Fakat imam, beinci rekatn secdesini de yapm olursa hepsinin namaz bozulmu
olur. Cemaatin kendi kendilerine teehhd ve selm fayda vermez.
177- Vitir namaznda cemaat, daha kunutu bitirmeden imam rkya varsa, cemaat de varr. Ancak
kunuttan henz bir ey okumam olursa, o takdirde cemaat imam ile beraber rkyu karmayacak miktar bir
ey okur.
178- mam, kunutu unutup rkya gittii halde cemaat ona uyma-makla imam, ban kaldrp kunut
duasn okuduktan sonra tekrar rkya gitmekle cemaatte kendisine tbi olsalar, cemaatin namaz bozulmu
olur.
179- Cemaatle klnan namazlarda saflarn muntazam olmasna, aralarnda aklk bulunmamasna
dikkat edilir ve imam olan zat, buna dikkat eder. Saflarn en faziletlisi birinci saftr, sonra sras ile ikinci
nc ve dier saflardr. mama yakn bulunmann fazileti pek oktur.
180- Cemaatten birinin saf arkasnda yalnzca durup imama uyma-s mekruhtur. Ancak saf
arasnda sokulup namaza uyacak bir yer bulun-mazsa o zaman mekruh olmaz.
181- mam ruk halinde bulan kimse kendisine uymak iin ilk saflara gidecei takdirde rekat
karacandan korkarsa son safa durarak imama uyar, saflardan birine katlmakszn kendi bana
yalnzca bir yerde durup imama uymaz. Hatta rekat karlacak olsa bile.
182- Namaz klann nnden gemek mekruhtur. Ancak nnde stre gibi veya aa veya direk
gibi bir araya giren bir ey bulunursa o zaman mekruh olmaz. Bu mekruh olma durumu krlarda, byk
mescit-lerde namaz klann secde edecei yerden gemek halindedir. nk byle byk yerlerde namaz
klann nnden hi geilmemesinde meakkat vardr. Evlerde, kk mescitlerde ise namaz klann
herhangi bir ekilde nnden gemesi ile olur.
mamn karsnda bulunan bir stre, araya giren bir ey, cemaat iin de yeter. Nitekim evvelce de
beyan olunmutur.
183- Yksek veya aa bir yerde namaz klann nnden, geildi-i takdirde baklr; eer geen
kimse ile namaz klann baz uzuvlar ara-snda ayn hizada olma, bir karlama bulunursa, geen kimse
gnahkr olur, yoksa olmaz. Fakat bununla hi bir vakit namaz bozulmu olmaz.
Bir gre gre geenin aa yars, namaz klann yukar yars ile ayn hizada olsa, yine mekruh
olmu olur. Yerde namaz klann nnden ata binmi bir kimsenin gemesi gibi.
184- mam, her naslsa abdestsiz olarak namaz kldrm olduunu daha sonra, yani cemaat
daldktan sonra anlayacak olsa, bunu cemaata imkn dairesinde haber vermesi icap eder. Dier bir
gre gre icap etmez.
185- Bir imamn, mesel kyde bulunan akrabasn gidip grmek iin veya bir musibetten dolay
veya sadece bir istirahat iin senede bir kere bir hafta kadar imamlk hizmetini terk etmesi dinen, rf ve
adete gre uygun grlmtr.
186- Bir mazeret bulunmadka cemaate devam etmelidir. Devam edilmemesini mubah klacak
mazeretler ise teyemmm mubah klacak derecede olan hastalklardr, felli olmaktr, yrmeye mani
olacak derecedeki ihtiyarlktr, krlktr, iddetli yamur, amur, souk ve karanlktr, haksz yere bir
kimsenin saldrsna uramak korkusudur, yanndan ayrld takdirde zarar greceinden korkulan bir
hasta bakc-lnda bulunmaktr, hazrlanm olan bir yolculuk ileriyle uramaktr .
Din meseleler ve kitap telifi ile uramak, mesel fkh renip retmek de bu ksmdandr. u kadar
var ki, bu meguliyyet yznden cemaati devaml terk etmek doru deildir. Sadece tembellik ve
nemsememe neticesi olarak cemaati terk edip duran bir kimse ise tazir cezasna mstahak olur, ahadeti
kabul edilmez. mamn bidat olmasndan dolay cemaati terk eden kimse ise tazir cezasna mstahak olmaz.
Cemaate devam etmek istedii halde makbul bir zr sebebiyle dzenli bir ekilde devamdan mahrum kalan
kimse de niyetine gre cemaat sevabna nail olur.
Fihriste dn
KADINLARIN MUHAZATI (AYNI HZADA BULUNMASI)
187- Cemaat, farkl ahslardan ibaret olunca imamn arkasnda evvel erkekler, sonra erkek
ocuklar, sonra da kadnlar saf balarlar. Bu tertibe erkekler ile erkek ocuklarn riayetleri snnettir,
erkekler ile kadnlarn riyetleri ise farzdr .
Bu sebeple bir kadn veya blu ana yaklam olan bir kz ocuu bir erkein nnde veya tam
hizasnda ayn namaz cemaatle klacak olsa, erkein namaz bozulur. Buna "muhazat nisa = kadn-
larn erkekler ile bir hizada bulunmas" meselesi denir. Bu muhazat-tan dolay namazn bozulmas
iin ylece on art vardr:
1. mam olan ahs, kadnlar iin imamla niyet etmi bulunma-ldr. nk byle bir niyet
bulunmazsa kadnlarn imama uymalar sa-hih olmaz ki onlarn muhazat erkeklerin namazlarn
bozabilsin. Yalnz cenaze namaznda bu niyete lzum yoktur. Bir de baz alimlere gre cuma veya
bayram namazlarnda da kadnlarn imama uymalar iin bu niyet art deildir.
2. Erkekten ileri veya onun tam bitiiinde namaz klan kadn, mahrem olsun olmasn, blu
ana ermi veya yaklam olmaldr. Dokuz yandaki bir kz, sekiz veya yedi yanda olup gelimi
olan bir kz da blu ana yaklam saylr .
3. Kadn veya kz, namaz anlayacak bir halde bulunmaldr. Bu sebeple namazn ne olduunu
bilmeyip sadece cemaate uyan deli bir kadnn muhazat namaz bozmaz.
4. Muhazat kyam veya ruk gibi bir rkn miktar devam etme-lidir. Bu, mam Muhammed'e
gredir, mam Eb Ysuf'a gre byle bir rkn bizzat eda edilmi olmaldr. Bu sebeple hemen
muhazat bulun-makla namaz bozulmaz.
5. Muhazat, ruk ve secde ile klnr bir namazda bulunmaldr. Bu sebeple cenaze namaznda ve
tilvet secdesindeki muhazat bunlarn sahih olmasna mani deildir.
6. Namaz, erkek ile onun hizasnda bulunan kadn arasnda iftitah tekbiri itibaryla mterek
olmal, yani kadn, ya hizasnda bulunduu erkein iftitah tekbirine, kendi iftitah tekbirini balayarak
ona uymu olmal veya bu erkek ile beraber iftitah tekbirini nc bir kiinin iftitah tekbirine balam
bulunmaldrlar. Bu sebeple erkek ile kadn ayn namaz yan yana durarak tek balarna klsalar veyahut
yalnz biri imama uyup dieri tek bana klacak olsa, namazlar bozulmu olmaz.
7. Namaz, erkek ile kadn arasnda eda itibaryla mterek olma-ldr. yle ki kadn, ya hizasnda
bulunmu olduu erkee veya her ikisi dier bir erkee uymu, ayn namaz beraber klar bulunmu
olmaldrlar.
Bu sebeple erkek ile kadn, bir veya birka rekat klndktan sonra imama uyup da imamn
selmndan sonra kalkarak karm olduklar rekatlar klarken aralarnda muhazat meydana gelse,
bununla namaz bozulmu olmaz. nk bunlara "mesbuk" denir. Mesbuk ise kendi bana kld
rekatlarda tek bana saylr.
8. Erkek ile kadnn yerleri bir olmaldr.
Bu sebeple bunlardan biri, mesel mescidin zemininde, dieri de en az bir adam boyu yksek bir
mahfilde tam birbiri hizasnda bir vaziyette bulunarak cemaatle namaz klsalar, bu muhazat, namazn
sahih olmasna mani olmaz.
9. Erkek ile kadnn ynleri bir olmaldr. Bu sebeple K'be-i Mkerreme'nin ierisinde her biri
baka bir yne ynelerek cemaatle namaz klarken ayn hizada bulunsalar, bu namaz bozmaz.
10. Erkek ile kadnn arasnda, araya giren herhangi bir ey bulunmamaldr.
Bu sebeple aralarnda direk gibi bir ey veya bir insan sacak kadar bir aklk bulunursa muhazat,
namaz bozmaz.
Ksacas, bu on art toplannca muhazat erkeklerin namazn bozar. yle ki imama uyan kadnlar,
erkeklerin saf nnde bir saf tekil etse-ler, btn bu erkeklerin namazlar bozulur. Erkeklerin arasnda
kadn bulunsa, bunlarn hem sa ve hem sol yanlarndaki birer erkein, hem de arka taraflarndaki her
saftan erkein namazlar bozulur. Aradaki kadnlar iki olursa yanlarndaki birer erkek ile arka
taraflarndaki yalnz iki erkein namaz bozulur. Daha arkadakilerin namazlarna bir ey ol-maz. Aradaki
kadn, bir tane olunca sa ve sol tarafndaki birer erkek ile arka tarafndaki saftan bir erkein namaz
bozulur, bakalarnn namaz-lar bozulmaz. Namazlar bozulan erkekler, kadnlar ile dier erkekler
arasnda birer engel mesabesinde bulunmu olacaklarndan, artk bu bo-zulma bakalarnn namazlarna
tesir etmez.
Erkeklerin namazlarn byle bozan, huzurlarn karan kadnlar ise phe yok ki bundan dolay
gnahkr olmu, Hak Tel'nn azabna lyk bulunmu olacaklardr. 1
Bu sebeple byle namazn bozulmasna sebebiyet vermekten kanmal, slm terbiyesine riayet
etmeli, yalnz yal kadnlar, cemaate devam edecek olurlarsa mescitlerde, kendilerine tahsis edilecek
yerler-den ileri gememelidirler. Yoksa bekledikleri sevap, kazanacaklar g-nah karlayamaz. Zaten
aslnda kadnlarn cemaate devam etmeleri mekruh olmaktan uzak grlmemektedir. Kadnlarn
mescitleri, evleri-nin ierisidir. Bir hadis-i erifte:

"Kadnlarn namazlarnn en faziletlisi, evlerinin iinde kldklar namazlardr" 2 buyrulmutur.
Kadnlarn namazlar ile evlerini nurlan-drmalar, kendileri iin pek byk bir ereftir. Nitekim bir
hads-i erif-te de yle buyrulmutur:

"Oturduunuz yerleri, evlerinizi namaz ile, Kur'an- Kerim oku-makla nurlandrnz." 3
Fihriste dn
NAMAZLARIN SURET- TATBKYES, YALNIZCA NASIL KILINACAI

188- Malum olduu zere namazlar farz, vacip, snnet, mstehap ksmlarna ayrlmakta ve ikier,
er, drder rekatl bulunmaktadr. Bu namazlar evvelce yazdmz farzlarna, vaciplerine, snnetlerine
adab-na riayet edilmek zere u ekilde klnr.
1. Sabah namazlar
Sabah namaznn iki rekat snnetini klmak iin "Niyet ettim bu-gnk sabah namaznn snnetini
klmaya" diye niyet edilir ve hemen eller yukarya kaldrlp " = ALLAH' Ekber" diye tekbir
alnr. Daha sonra eller balanr " ...

= Sbhanekellahmme ve bi-hamdik ve tebarekesmk ve
tel ceddk ve la ilahe gayrk" ile: "

= Ez billahi
mine-eytanir-racim. Bismillahirrahmanirrahim" ve Fatihay erife okunur, sonra "Amin" denir ve "bir
miktar" daha Kur'an okunur. Bu "miktar"dan maksat, en az bir sre veya en az ksa yet veya ksa yet
uzunluunda bir yettir. Bu "bir miktar" tabiri yazlarmzda tekrarlanacaktr. Akabinde "ALLAH' ekber"
diye rkya varlr, bu halde en az kere "

= Sbhane rabbiyel-azm" denir. Sonra "

= SemiALLAH limen hamideh" denilerek ayaa kalklr, ayakta; "

=
Allhmme rabbena ve lekel-hamd" denir. Rku ile secde arasndaki bu kyama "kavme" denir ki, bunda eller
yanlara salverilir. Daha sonra " ALLAH' ekber" diye secdeye varlr, secdede de kere "

= Sbhane rabbiyel-a'l" denir, sonra "ALLAH' ekber" denilerek kalklr, bir tesbih miktar oturulup
1 1
NEML NOT: Bu muhazat- nisa meselesine nerede olursa olsun mutlaka son derece dikkat etmek gerekir. Maalesef
Ka'be'de kadnlar-erkekler bu hususa hi dikkat etmiyorlar. Bu mesele kendilerine hatrlatldnda "Buras Beytullah" diyorlar.
Byle ey olamaz, ok yanltr.
2
A. b. Hanbel; No:26030; 6/301
3
Beyhaki uabul-man: Fi Tazimil -Kur'an: No:2033; 2/358
Deylemi Firdevs; Nun: No:6726; 4/245
yine "ALLAH' ekber" diye ikinci secdeye varlr, bunda da kere "Sbhane rabbiyel-a'l" denir. Bununla bir
rekat bitmi olur.
Bu ikinci secdeyi mteakip "ALLAH' ekber" denilerek ikinci re-kata kalklr, tam ayakta yalnz
besmele-i erife ile Fatihay erif'e ve bir miktar daha Kur'an okunur, birinci rekatta olduu gibi rkya
ve sec-deye varlr, ikinci secdeden sonra oturulur ki bu bir ka'dedir. Bunda " = Ettahiyyat
lil'lahi" ve " ... ... = ALLAHmme salli ve brik" ve "
= Rabbena tina fiddnya haseneten" mbarek kelimeleri sonuna kadar okunur, sonra "
= Esselam aleykm ve rahmetllh" diye sa tarafa, sonra da "Esselam aleykm
ve rahmetllh" diye sol tarafa yz evirerek selm verilir. Bununla da iki rekatl namaz bitmi olur. 1
Btn bu tekbirler, tesmi'ler, kraatlar, hafiyyen, yani yalnz nama-z klan kimsenin kendisi
iitebilecei bir sesle gizlice yaplr.
Namazda erkekler ile kadnlarn ellerini nasl kaldracaklar, nasl balayacaklar, ruk ile secdede
ve ka'delerde nasl bir vaziyet alacaklar ise "Namazn snnetleri ve adab" bahsinde bildirilmitir.
Sabah namaznn iki rekat farzna gelince, bunun iin evvel erkeklere mahsus olmak zere ikamet alnr, sonra
"bugnk sabah namaznn farzn klmaya" diye niyet edilir ve eller kaldrlarak "
= ALLAH Ekber"
diye namaza balanr ve snnetinde bildirildii zere klnp tamamlanr. u kadar var ki, sabah namazlarnn
farzlarnda Fatiha'dan sonra biraz fazla Kur'an okunmas snnettir. Bu snnetin en az mertebesi, krk yettir. Bununla
beraber ksa yet miktar okunmas da caizdir. Vaktin kmasndan korkulduu takdirde az yet okunur, hatt
yalnz Fatiha ile veya birka yet ile de yetinilebilir.
Tek bana namaz klan, bu farz klarken tekbirler ile "Semial-lhlimen hamideh" cmlesini ve
Fatiha ile Fatiha'dan sonra okuyaca yetleri sesli de okuyabilir.
2. le namazlar
le namaznn ilk drt rekat snnetinin evvelki iki rekat tam sabah namaznn iki rekat snneti
gibi klnr. u kadar var ki bunda "bu-gnk le namaznn ilk snnetine" diye niyet edilir ve bunda
ikinci rekattan sonraki oturu, son ka'de deil, birinci ka'de olduundan bu ka'dede yalnz "Ettehiyyat
lillhi" okunur, sonra "ALLAH' ekber" denilerek ayaa kalklr. Sbhaneke okunmakszn yalnz
besmele ile Fatihay erife ve bir miktar daha Kur'an- Kerim okunarak yine yuka-rdaki tarif zere
rkya, secdelere gidilir, daha sonra drdnc rekat iin "ALLAH' ekber" denilerek ayaa kalklr,
bunda da yalnz besmele ile Fatihay erife ve bir miktar daha Kur'an- Kerim okunarak yine tarif zere
rkya secdelere varlr, daha sonra oturulur ki bu son ka'dedir. Bunda da "Ettehiyyat lillhi..." ile
"ALLAHmme salli... ve barik..." ve "Rabbena tna..." duas tamamen okunup iki tarafa -yazdmz
ekilde- selm verilir. Ve bylece bu drt rekat snnet klnm olur.
le namaznn drt rekat farzna gelince, snnetten sonra namaza muhalif bir ey ile uramadan ayaa
kalklr, ikamet alnr, o gnk le namaznn farzn edaya niyet edilir ve eller yukarya kaldrlarak "ALLAH'
Ekber" diye tekbir alnr, ilk iki rekat, sabah namaznn iki rekat farz gibi klnr. u kadar var ki bu iki rekattan
sonraki oturu, birinci ka'de olduundan bunda yalnz "Ettehiyyat lillhi..." okunur, daha sonra "ALLAH'
Ekber" denilerek nc rekata kalklr, yalnz besmele ile Fatihay erife okunarak -tarif edildii ekilde-
rkya, secdelere varlr, sonra "ALLAH' Ekber" denilerek drdnc rekat iin ayaa kalklr, yine besmele ile
Fatiha sresi okunarak rkya, secdelere gidilir, daha sonra oturulur ki bu son ka'dedir. Bunda "Ettehiyyat"
ile "ALLAHmme sall... ve barik" ve "Rabbena tina" duas okunup iki tarafa selam verilir. Artk farz da
klnm olur.
lenin farznda okunacak yetler, sabah namaznda okunacak miktardan ounlukla az olur.
lenin son iki rekat snnetine gelince bu da "bugnk le na-maznn son snnetini klmaya"
diye niyet edilip tamamen sabah nama-znn iki rekat snneti gibi klnr. Bu son snneti, drt rekat
klmak mstehaptr. 2 O halde ya her iki rekatta bir selm verilir yahut drt rekatn sonunda selam verilir.
Bu takdirde birinci oturuta yalnz "Rab-bena tina" duas okunmaz. nc rekat iin tekbir alnarak
ayaa kalknca yine "Sbhaneke'llahmme" okunur. Ve bu son iki rekat da evvelki iki rekat gibi
1
Bu mbarek kelimeler iin 131, 142 inci maddelere nemle baknz!
2
Peygamberimiz (S.A.V.)in ei mm Habibe anamz (R.Anha)dan rivayete gre Peygamberimiz (S.A.V.): "Kim len(in
farzn)dan nce ve sonra drt rekat namaz klmaya devam ederse (o kimse) Cehennem ateine haram klnr."
buyurmulardr. Ebu Davud, Tatavvu: 7; Tirmizi, Mevakit: 198,200; Nesi, Kyamul-leyl: 56,67; bn-i Mace, kame: 105,
108; A. b. Hanbel: 5/418,420 6/63,148,326
klnr. Tek bana namaz klan, le namaznn gerek snnetlerinde ve gerek farznda tekbirler ile tesmi'
ve tahmidi ve kraat ile dier hususlar sessizce yapar.
3. kindi namazlar
kindi namaznn drt rekat snnetinin her iki rekat, bir ef', yani mstakillen bir namaz gibidir.
Bu sebeple bu drt rekatn her ef'i, ta-mamen sabah namaznn iki rekat snneti gibi klnr. yle ki
evvel o gnk ikindi namaznn snnetini klmaya niyet edilir, bu namazn ilk iki rekat -tarif edildii
ekilde- klnnca oturulur, bu bir son ka'de de-mektir. Bunda "Ettehiyyat" ile beraber
"ALLAHmme salli... ve barik..." okunur, yalnz "Rebbena Atina" duas okunmaz, sonra "ALLAH
Ekber" denilerek nc rekata kalklr, "Sbhanekellahm-me.." ile "Euz" ve "Besmele-i erife"den
sonra Fatihay erife ve bir miktar daha Kur'an- Kerim okunarak rkya ve secdelere varlr. Daha
sonra tekbir ile drdnc rekata kalklarak yalnz Besmele-i erife ile Fatiha ve bir miktar daha Kur'an-
Azim okunur. Sonra yine rkya, secdelere varlr, daha sonra oturulur ki bu da son ka'dedir. Bunda
"Ettehiyyat" ile "ALLAHmme salli ve ALLAHmme barik" ve "Rabbena Atina" duas
okunarak iki tarafa selm verilir.
kindi namaznn farzna gelince, bu da tamamen le namaznn farz gibi klnr. Yalnz niyet
deiir, yani o gnk ikindi namaznn farzn edaya niyet edilir. Tek bana namaz klan, ikindi
namaznn snnetini de, farzn da le namaz gibi sessizce eda eder.
4. Akam namazlar :
Akam namaznn rekat farz, le, ikindi namazlarnn ilk rekat farzlar gibi klnr. yle ki
o gnk akam namaznn farzn edaya niyet edilip namaza tekbir ile balanr, yukardaki tarif zere ilk
iki rekat klnarak oturulur. Bu, birinci ka'dedir. Bunda yalnz "Ettehiy-yat lillhi..." okunur. Daha
sonra nc rekata kalklarak yalnz Bes-mele ile Fatihay erife okunur, sonra "ALLAH' Ekber"
denilerek rkya secdelere varlr, daha sonra oturulur ki, bu da son ka'dedir. Bunda "Ettehiyyat..." ile
"ALLAHmme salli... ve barik..." ve "Rabbena Atina" duas okunarak iki tarafa selm verilir.
Akam namaznn farznda vaktin darl sebebi ile ksa sureler okunur.
Akam namaznn snnetine gelince, bu da "bu akam namaznn snnetini klmaya" diye niyet
edilip tam sabah namaznn snneti gibi klnr, bu snneti alt rekat olarak klmak ise mstehaptr. Bu
halde her iki rekatta bir selm vermeli ve ayn ekilde klmaldr. Bununla beraber drt rekatnda bir
selm verilip ikindi namaznn snneti gibi de kl-nabilir. Bu fazla olan drt rekata "Evvabn namaz"
ad verilir ki, pek sevaptr. 1
Tek bana namaz klan kimse, akam namaznn farzn da sabah namaznn farz gibi sesli
klabilir.
5. Yats namazlar
Yats namaznn ilk drt rekat snneti, tamamen ikindi namaznn drt rekat snneti gibi klnr.
Drt rekat farz da tamamen le, ikindi namazlarnn farzlar gibi eda olunur, iki rekat son snnetine
gelince bu da tamamen sabah ve akam namazlarnn iki rekat snnetleri gibi k-lnr. Yalnz niyetler
deimi, yats namaznn farzna, snnetlerine niyet edilmi olur.
Yats namaznn son snneti de drt rekat olarak klnabilir. Bu halde tamamen ilk drt rekat gibi
klnr. Bununla beraber iki rekatta bir selm vermek suretiyle de klnabilir. Bu takdirde her iki rekatn
ka'desinde "Tahiyyat" ile "ALLAH'mme salli ve barik" ve "Rabbena Atina" duas da okunur.
Geceleyin klnan nafile namazlarda daha faziletli olan da byle iki rekatta bir selam vermektir. Tek bana
namaz klan kimse, yats namaznn farzn, sabah namaz gibi sesli de klabilir.
6. Vitir namaz
rekattan ibaret olan vitir namaz da ylece klnr; evvel o gnn vitir namazn klmaya niyet
edilir. Sonra "ALLAH Ekber" de-nilerek namaza balanr, "Sbhanekellahmme..." ve "Euz" ile
"Bes-mele-i erife"den sonra Fatiha sresi ve bir miktar daha Kur'an- Kerim okunarak -tarif edildii
ekilde- rkya, secdelere varlr, sonra ikinci rekata kalklp yalnz Besmele ile Fatihay erife ve bir
miktar daha Kur'an- Azim okunarak yine rkya, secdelere varlr, daha sonra oturulur ki bu, birinci
ka'dedir. Bunda yalnz "Ettehiyyat lillhi..." okunur, daha sonra "ALLAH' Ekber" denilerek nc
rekata kalklr, bunda da yalnz Besmele ile Fatihay erife ve bir miktar daha Kur'an- Kerim okunarak
1
Ebu Hureyre (R.A)den rivayet edildiine gre Rasulullah (S.A.V) yle buyurdu: "Her kim akam(n farzn)dan sonra alt
rekat klar ve arasnda kt sz konumazsa, o alt rekat o kimse iin 12 senenin ibadetine muadil (denk) klnr."
Tirmizi, Salt: 321, No: 435
daha ayakta iken eller kaldrlp "ALLAH' Ekber" diye tekbir alnr, tekrar eller balanp ayakta kunut
duas okunur, sonra "ALLAH' Ekber" diye rkya, secdelere gidilir, daha sonra oturulur ki, bu da son
ka'dedir. Bunda da bildiimiz ekilde "tahiyyat" ile "ALLAH'mme salli ve barik" ve "Rabbena
Atina..." duas okunarak iki tarafa selam verilir. Snnet olan kunut duas udur:

ALLAHmme inna nesteinke ve nestafirke ve nestehdike ve n'min bike ve netb ileyke ve
netevekkel aleyke ve nsni aleykel hayra klleh nekrke ve l nekfrke ve nahle ve netrk men
yefcrk. ALLAHmme iyyake na'bd ve leke nsalli ve nescd ve ileyke nes'a ve nahfid, nerc
rahmeteke ve nah azbeke inne azbeke bilkffari mlhik
lahi! Biz muhakkak senden yardm diler, senden mafiret diler, senden hidayet isteriz. Seni tasdik
eder, sana tvbe eder, sana itimat eyleriz. Ve seni btn hayr ile senada, zikirde bulunur, nimetlerini
itiraf ile sana kr ederiz, seni inkr etmeyiz, sana isyan edip duranlar alaa ederiz, terk ederiz.
Kendilerinden irtibatmz keseriz.
Ya lahi! Biz ancak sana ibadet ederiz ve senin manevi yaknlna nail olmak iin alr, koarz.
Senin rahmetini umar, azabndan da korkarz, phe yok ki senin azabn kafirlere eriicidir.
(mam afi'ye gre, vitirde kunut, Ramazan- erifin son yarsna mahsustur. Rkdan kalknca
okunur. afiilerce vitir namaznn en az bir rekat, en ou da on bir rekattr.)
189- Vitir namazlarna dair baz meseleler
1. Vitir namaz, yalnz Ramazan- erif'te cemaatle klnr. Ve imam olan zat, rekatta da
tekbirleri, tesmi'leri, kraat seslice yapar. Kunut duasn ise tercih edilen gre gre hem imam, hem de
cemaat sessizce okurlar. Ramazan- erif'ten baka gnlerde ise vitri cemaatle klmak mekruhtur.
2. Mesbuk (imama birinci rekat klndktan sonra uyan) kimse, imam ile beraber kunutu okur.
Yetiememi olduu rekatlar kaza edince artk kunut duasn okumaz. Mesbuk iin ileride malmat
verilecektir.
3. Bir kimse, vitir namaznda phe edip nc rekatta m yoksa ikinci rekat da m olduunu
kestiremese bulunduu rekatta kunutu okur, rkdan ve secdelerden sonra kalkar, bir rekat daha klar,
tekrar kunutu okur. Rkdan, secdelerden sonra teehhtte bulunur, selam ile nama-zn tamamlar. ayet
birinci rekatta iken byle phe etse, nc rekat olmas muhtemel olan her rekatta kunut duasn okur.
4. Vitirden baka namazlarda kunut duas okunmaz. Yalnz bir fitne, bir bela-musibet vaki olduu
sralarnda sabah namazlarnn far-znda kunut okunabilir.
(mam Malik ve mam afi'ye gre her vakit sabah namazlarnn farznda rkdan sonra kavme
halinde kunut duas okunur. Bu kunut, Malikiler'e gre mstehap, afiiler'e gre snnettir.)
5. Sabah namazlarnda kunut duasn okuyan bir Maliki veya afi'ye uyan bir Hanef, susar,
kunutu okumaz. En kuvvetli olan gr budur. ayet okuyacak olursa gizlice okur.
6. Kunut duasn bilmeyen yalnz "Rabbena tina" yeti kerime-sini okuyabilir. kere "
= ALLAHmmafirli -Ey ALLAH'm! Beni mafiret eyle!" de diyebilir. kere " =
Yarab!" demesi de caizdir. 1
Fihriste dn
NAMAZLARIN CEMAATLE KILINMA EKL
190- Yukarda verdiimiz malmat mnferidler yani, tek bana namaz klanlar hakkndadr.
Cemaat ile namaz klanlar da u ekilde harekette bulunurlar:
1
NEML NOT: Vitir namaz klnrken nc rekatta kunut iin tekbir alndktan sonra kunut (dua) yapmak vaciptir.
Yoksa kunut duas diye bilinen duay okumak vacip deil, snnettir. Bu sebeple kunut duasn bilmeyen yukardaki metinde
yazl olanlar okumakla da, bu vacibi yerine getirmi olur.
1. Cemaatten her biri imama uymaya niyet eder, mesel "Niyet ettim bugnk sabah namaznn
farzn edaya, uydum u imama" diye niyette bulunur. Sonra imam, ellerini kaldrr, aikare "ALLAH'
Ekber" diye namaza balar. Cemaat de ellerini kaldrarak gizlice "ALLAH' Ekber" deyip imam ile
beraber namaza balarlar. Hepsi de "Sbhanekellahmme..." yi gizlice okurlar, sonra cemaat susar. mam
gizlice "Ez" ve "Besmele" okur, kraatte bulunarak namaz kldrr.
yle ki sabah namazyla akam ve yats namazlarnn ilk ikier rekatlarnda ve vitir namaznn her
rekatnda Fatihay erife ile Fati-ha'dan sonra okuyaca yetleri cehren, yani cemaatin iitebilecekleri
ekilde aikr olarak okur, btn tekbirleri, tesmi'leri ve selmlar aikare yapar. Akam namaznn
nc ve yats namaznn nc ve drdnc rekatlaryla le ve ikindi namazlarnn btn
rekatlarnda tekbirleri, tesmi'leri, selmlar aikare, "Sbhaneke" ile kraat gizlice yapar.
2. mam, sabah namaznn ilk rekatnda okuyaca ayetleri, ikinci rekatta okuyaca yetlerden
ikide bir nisbetinde uzun bulundurmaldr. Bu bir snnettir. Bu, cemaatin birinci rekata yetimesine
yardm eder.
3. Cemaat, tekbirleri gizlice alrlar, imam, rkdan kalkarken aika-re "

=
SemiALLAH'limen hamideh" ve gizlice:

= Rabbena ve lekel hamd" deyince1 cemaat da gizlice yalnz "
= ALLAH'mme Rabbena ve lekel hamd" yahut "

= Rabbena lekel hamd" derler. Ve
imam ile beraber gizlice rkuda er kere "

= Sbhane rabbiyel azim" secdelerde de,
er kere "
= Sbhane rabbiyel a'l" derler.
4. mam ile cemaat, birinci ka'delerde yalnz "Tahiyyat", ikinci ka'delerde de "Tahiyyat" ile beraber
" ALLAH'mme salli ve barik" ile "Rabbena tina" duasn gizlice okurlar, imam evvel sa
tarafa, sonra da sol tarafa aikare selm verince, cemaat da bu ekilde birlikte gizlice selm verirler. mam
aikare okuduu Fatiha'nn sonunda gizlice " = Amn = kabul buyur Ey ALLAH'm!" diyecei gibi
cemaat da yine gizlice "mn" derler.
5. mam, selam verdikten sonra mezzin aikare
"

"
ALLAHmme ente's-selm ve minke's-selm, tebarekte ya zelcelli ve'l-ikram der 2 , snnet var
ise klnr, daha sonra Rasul- Ekrem (S.A.V) Efendimize salt- selm okunur. Ya mezzin sesle veya
imam ile cemaatten her biri gizlice ayetel-krsi'yi okur, otuz er kere "

= Sbhanallah",
"
= Elhamdlillah", "
= ALLAH' Ekber" derler. Bunlarn bu adedi, sa elin
parmaklaryla tespit edilebilecei gibi tesbih taneleriyle de tespit edilebilir. Yeter ki bir yan-llk
yaplmasn.
6. Yukardaki ekilde otuz er kere tesbih, tahmid ve tekbirden sonra mezzin, sesle

L ilhe illallh vahdeh l erike leh, lehl mlk ve lehl hamd ve hve l klli ey'in kadir,
sbhane rabbiyel aliyyil a'lel vahhb der, (imam ve) btn cemaat da (dua edip bitiminde) iki ellerini
yzlerine bereket umarak srerler.
Tek balarna namaz klanlar da bunlar okurlar. Btn bunlar, namazlarn dabndan,
mstehaplarndan bulunmaktadr. Bunlara riayet edenler, byk sevaplara ereceklerdir.
7. Namazlarn yukardan beri yazdmz vakitler, ruknlar, rekat-lar dairesinde klnmas, Resul-
Ekrem (S.A.V) Efendimiz'den tevatr 3 ile sabit ve bu hususta bin yz u kadar seneden beri her asrda
btn mmetin ittifak gereklemitir. Peygamber Efendimiz (S.A.V):

1
. mam- A'zam'dan dier bir rivayete gre imam "

" demez.
2
Bak: Madde-171
3
Yalan zerinde birlemeleri aklen caiz olmayan bir topluluun, yine kendileri gibi bir topluluktan grmeye veya iitmeye
dayal bir eyi haber vermeleridir. Byle bir habere de mtevatir denir.
"Beni nasl namaz klar grdnz ise, ylece namaz klnz." 1 diye emretmitir. Bu sebeple
Peygamber-i Zi-an'mzn klm olduu namaz-lara muhalif bir namaz, slm dininde asla muteber bir
namaz saylmaz.
Fihriste dn
CUMA NAMAZI
191- Cuma, mslmanlarca bir bayram gndr, bu mbarek gn-de mslmanln varl,
birlii, gzellikleri aka ortaya kar. Bu hayrl gnde mkellef olan mslmanlar, camilerde-
mescitlerde topla-nrlar, okunacak hutbeleri dinleyerek istifade ederler. Hep birlikte cuma namazn
klarlar, sonra ya baka ibadetlerle megul olur veya birbirini ziyaret ederler, yahut gnlk ileriyle
uramaya tekrar balarlar.
Bir hadis-i erifte buyruluyor ki:

"zerine gnein doduu en hayrl gn, Cuma gndr. Adem (A.S.) o gn yaratlm, o gn
cennete konulmu, o gn cennetten ka-rlmtr. Kyamet de ancak Cuma gnnde kopacaktr." 2 Btn
bu hdiseler ise bir nice hayrlar, hikmetleri toplamaktadr.
192- Resul- Ekrem (S.A.V.) Efendimiz, hicreti seniyyeleri esna-snda Medine-i Mnevvere'ye
yakn bulunan "Salim ibni Avf" yurdunda "Rnuna" denilen vadi ierisinde "Ben Salim mescidi"nde ilk
Cuma hutbesini okumu, ilk Cuma namazn kldrmtr.
193- Cuma namaznn vakti, tam le namaznn vaktidir. Cuma namaz iin minarelerde ezan
okunur, camiye gidilince evvel tam le namaznn snneti gibi drt rekat Cuma'nn ilk snneti klnr,
daha sonra cami-i erif iinde bir ezan daha okunup minberde cemaate kar bir hutbe okunur, bu hutbeyi
mteakip ikamet alnarak Cuma'nn iki rekat farz cemaatle aikare okuyula eda olunur. Bu farzdan sonra
da yine lenin ilk drt rekat snneti gibi Cuma'nn son drt rekat snneti klnr, bundan sonra da "Zuhri
hir" adyla drt rekat daha namaz klnr ki, buna dair ileride malmat verilecektir. Bunu mteakip de
"vaktin snneti" niyeti ile tam sabah namaznn snneti gibi iki rekat namaz daha klnr.
194- Kendilerinde Cuma'nn farz olmasnn artlar bulunan kimseler iin iki rekat Cuma namaz farz
ayn'dr. Cuma namaznn dier namazlardaki artlardan baka kendisine mahsus on iki art daha vardr.
Bunlarn alts, vcub'unun, yani farz olmasnn, dier alts da edasnn artlardr.
Fihriste dn
CUMANIN FARZ OLMASININ ARTLARI
195- Cumann bir ahsa farz olmas iin aada yazld ekilde alt art vardr:
1. Erkek olmaktr. Bu sebeple Cuma namaz, erkeklere farz olup kadnlara farz deildir.
2. Hrriyettir. Bunun iin Cuma namaz, klelere farz deildir. Mktep denilen (yani bir bedel
karlnda azat edilmek zere efen-disiyle bir anlama yapm olan) kleler ile, ksmen azat edilmi
olan klelere ise farzdr.
3. kamettir. Bu sebeple er'an msafir saylan kimselere Cuma namaz farz deildir. Seferilik
bahsine mracaat!
4. Shhattir. Bu sebeple hasta olup Cuma namazna kt takdirde hastalnn artmasndan veya
uzamasndan korkan kimseye Cuma na-maz farz deildir.
Yrmekten ciz bulunan ok yal kimseler de bu hkmdedirler. Hasta bakcl da bunun
gibidir. yle ki hasta bakcs, camiye gittii takdirde hastann zayi olacandan korkulursa, kendisine
cuma namaz farz olmaz.
5. Gzlerin selmetidir. Bu sebeple Cuma namaz, kr olanlara farz deildir, hatta kaidleri, yani
ellerinden tutup gtrecek kimseleri bulunsa bile. Bu mam- A'zam'a gredir. mameyn'e gre kaidleri
bu-lunan krlere Cuma namaz farzdr.
1
Buhari; Ezan:18; No:605; 1/226
2
Mslim; Cuma:5; No:854; 2/585. Tirmizi; Cuma:1; No:488; 2/359
6. Ayaklarn selmetidir. Bu sebeple ktrm veya ayaklar kesil-mi olan kimselere cuma namaz
farz deildir, hatta kendilerini ykle-necek kimseleri bulunsa bile.
Dman korkusu, iddetli yamur, fazla amur ve benzeri eyler de cuma namazna gidilmemesini
mubah klacak mazeretlerdendir.
Bununla beraber kendisinde bu alt art bulunmayan bir kimse, mesel bir kadn veya bir kr her
ne kadar kendisine Cuma namaz farz deilse de, camiye gidip cemaatle cuma namazn klacak olsa,
vaktin farzn eda etmi olur, artk o gnn le namazn ayrca klmakla mkellef olmaz.
Fihriste dn
CUMANIN EDASININ ARTLARI
196- Cumann edas iin de aadaki ekilde alt art vardr.
1. Cuma namazn, veliyylemr'in veya vekilinin kldrmasdr. yle ki Cuma namazn ya en
byk veliyylemr veya onun izniyle dier bir ahs kldrmaldr. Veliyylemr veya onun izin verecei
bir a-hs bulunamayan bir yerde, mesel dar- harp'te mslman cemaatin semeleriyle ilerinden biri
Cuma namazn kldrabilir.
Hutbe okumaya izin, namaz kldrmaya da izindir. Aksi de by-ledir. Bunlara izni bulunan kii, bir
zr olsun olmasn yerine bakasn vekil tayin edebilir. Hatta byle vekil tayin etmesi iin kendisine
izin verilmi olmasa bile. Fakat hatib'in huzurunda izni alnmakszn baka-snn hutbe okumas caiz
olmaz.
2. zn-i m'dr. Yani muayyen bir yerde, bir cami-mescitte ms-lmanlarn toplanp Cuma
namazn klmalar iin veliyylemr tarafn-dan msaade edilmi olmaldr. Muayyen bir cemaat, byle
bir caminin kapsn kapayarak yalnz kendi balarna cuma namazn klmak isteseler, namazlar caiz
olmaz. Fakat mescidin kaps ak braklarak insanlarn gelmesine izin verildii halde bakalar gelmese
de namazlar caiz olur.
3. Vaktin devamdr. yle ki Cuma namazn klabilmek iin le vakti henz devam etmekte
olmaldr. Bu vakit kt m artk cuma na-maz ne eda ve ne de kaza ekliyle klnamaz. O gnn le
namaz da klnmam ise yalnz onu kaza lzm gelir.
Daha cuma namaz klnmakta iken vakit kacak olsa, yeniden le namazn kaza olarak klmak
icap eder.
(mam Mlik'e gre cuma namaz, le vakti ktktan sonra da k-lnabilir. mam Ahmed'den bir
gre gre de cuma namaz, zeval (le) vaktinden evvel de klnabilir.)
4. Cemaat bulunmasdr. yle ki Cuma namaz iin cemaatin en az miktar imamdan baka
kiidir. mam Ebu Yusuf'a gre imamdan baka iki kiidir.
(mam Mlik'ten bir rivayete gre otuz, mam afi ile mam Ahmed'in en kuvvetli rivayetine gre
de krk kiidir.)
Cemaatin akll ve erkek olmas ve mam- A'zam'a gre hi ol-mazsa birinci secdeye kadar hazr
bulunmas da arttr. Bu sebeple yalnz kadnlarn veya ocuklarn veya birinci secdeden evvel dalan
kimselerin bulunmas ile cuma namaz klnamaz. Cemaatin bulunmas, mameyn'e gre iftitah tekbirine
kadar, mam Zfer'e gre de ka'dede teehht miktar duruncaya kadar lzmdr. Cemaat bundan evvel
dala-cak olsa, geri kalan bir veya iki kiinin le namazn klmas icap eder.
Fakat cemaatin mukim veya hr olmalar art deildir. Hatt seferi veya kle olan bir mslmann
cuma namaznda imam olmas bile sahihtir.
5. Cumann farz olan namazndan evvel hutbe okunmasdr. yle ki vaktin girmesinden sonra bir
cemaatin huzurunda bir hutbe okunmas lzmdr. Bu sebeple hutbe okunurken cemaat bulunmayp da,
daha sonra namazda bulunacak olsa, namazlar caiz olmaz.
Cemaatin hutbeyi iitmeleri art deildir. Sadece hazr bulunmalar kfidir. Hutbe esnasnda bir
mkellef erkein, hatta seferi olsa bile, bu-lunmas da kfi grlmektedir.
Cuma hutbesinin rkn, mam- A'zam'a gre ALLAH Tel'y zikretmekten ibarettir. Bu sebeple
hutbe niyeti ile yalnz " = Elhamdlillh" veya " = Sbhanellh" veya "
= l ilhe illALLAH" denilecek olsa, yeterli olur. mameyn'e gre ise hutbe denilecek derecede
uzunca bir zikirden ibarettir. Bunun da en az metre-besi, tahiyyat miktar hamd ve salevt ile
mslmanlara duadr.
Hutbenin vacipleri, hatibin taharet zere olmas, avret yerlerinin rtl bulunmas ve hutbeyi
ayakta okumasdr.
Hutbenin snnetleri de hutbeyi iki ksma ayrmak, bunlarn ara-snda bir tesbih veya yet
okunacak kadar oturmaktr. Bunun iin buna "iki hutbe" denir. Bununla beraber bu iki hutbeden her
biri hamd, kelime-i ahadeti, salt- selm bulundurmal ve birinci hutbe, bir yeti kerimenin
okunmasyla bir nasihat, ikinci hutbe de ehl-i iman hakknda duay ihtiva etmelidir. Ve bu ikinci
hutbede, hatibin sesi birinci hutbe-dekinden daha aa bulunmaldr. Bunlar da hutbenin
snnetlerindendir.
Her iki hutbeyi de pek uzatmamak snnettir. Hatta hutbeyi Tval-i mufassal'dan, yani "Hcurat
suresi" ile "Buruc suresi"ne kadar olan surelerin herhangi birinden uzunca okumak, bilhassa k
mevsiminde mekruhtur. Cemaati nefret ettirmek doru deildir. Cemaatin ok acele ileri olabilir. Onlar
camide fazla tutmak, cuma namazna devamlarna mani olacandan mahzurlu olmaktan uzak olamaz.
Hatip olan zat, bun-lar dnmelidir, szlerinin sonu, evvelini unutturacak, kymetten d-recek
derecede hutbesi uzun bulunmamaldr. Hutbelerin ksa, fakat derli toplu, faydal bir tarzda bulunmas,
hatibin ehliyet-kabiliyet ve faziletine delildir. Nitekim bir hadis-i erifte yle buyrulmutur:

"Namaznn uzun, hutbesinin ksa olmas, kiinin fekahetinden -derin dini bilgisinden- bir
almettir. Artk namaz -cemaate ar gelme-yecek derecede- uzatnz, hutbeyi de ksaca okuyunuz,
phe yok ki baz szler vardr ki, bir sihir gibi kalpleri etkiler." 1 te hutbeler de belgat ile, yksek
manas ile ruhlar kendisine cezb edecek bir halde bulunmaldrlar.
Ashab- Kiram'dan rivayet olunuyor ki, Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimizin namaz da, hutbesi de
orta bir halde olup ifrat ve tefritten, yani pek ksa ve pek uzun olmadan beri idi. Nitekim bir rivayet
yledir:

"Cabir bin Semure (R.A)dan yle dedii rivayet olunmutur:
Ben Rasulullah (S.A.V) ile beraber Cuma namazn klardm. Onun namaz da, hutbesi de orta bir
halde idi." 2
Hatip, ezan okununcaya kadar minberde oturur, sonra ayaa kal-kar, gizlice Euz-Besmele
okuyarak, aka hamd senada bulunur, hutbesini cemaate kar okur. Sava yoluyla alnm olan bir
beldede hatib, sol elinde tutaca bir klca dayanarak hutbesini okur, bu vaziyet, slm'n azametini,
slm mcahitlerinin dayandklar kuvveti hatrlatr, milletin cesaretini artrr. Hutbe bitince ikamet
alnr. Bunlar da hutbenin snnetleri olmaktadr.
Hatibin hutbe snnetlerine riayet etmemesi veya hutbe esnasnda dnya lakrdlarnda bulunmas
mekruhtur.
6. Cuma namaznn bir beldede veya belde hkmnde bulunan bir yerde eda edilmesidir. Beldeden
maksat, valisi, hkimi, yollar, mahal-leleri bulunan herhangi bir ehirdir. Bir beldeye bitiik olup asker
top-lamak, at balamak, silh atmak, cenaze namaz klmak, lleri defnet-mek gibi beldenin
menfaatleri iin hazrlanm olan sahalar da belde yerindedir. Bunlara "Fina-i belde" denir.
Bu sebeple bir belde camilerinde cuma namaz klnabilecei gibi byle bir sahada da klnabilir.
Vaktiyle ehirlerin byle darsnda birer " = Namazgah" bulunurdu, ahal cuma ve bayram
gnlerinde ora-larda toplanarak namazlarn klar, mslmanlarn birliini, kudretini, hakka balln
gstermeye alrlard. Hatt mam- A'zam'a gre bir beldede yalnz bir cami-i erifte veya musallada
cuma namaz klnr, birden fazla yerlerde klnmaz.
Fakat mam Muhammed'e ve mam- A'zam'dan dier bir rivayete gre cuma namaz bir beldede
bulunan birden fazla camilerde klnabilir. En sahih olan da budur. Nitekim uygulama da bu ekildedir.
1
A.b. Hanbel: No:17853; 4/263 Drimi; No:1556; 1/440
2
Mslim; Cuma:13; No:866; 2/591, Tirmizi; Cuma:12; No:507; 2/381
mam Ebu Yusuf'tan bir gre gre bir ehirde ancak iki yerde cuma namaz klnabilir. Dier bir
gre gre de aralarnda bir rmak bulunmadka iki yerde bile klnamaz.
Cuma namaznn birden fazla yerlerde klnmasn caiz grmeyen-lere gre bir beldede klnan
birden fazla cuma namazlarndan hangisine daha evvel tekbir alnarak balanlm ise o sahih olmu,
dierleri sahih olmam olur. te byle bir ihtilftan kurtulmak iindir ki, cumann drt rekat son
snnetinden sonra "Zhr-i ahir" niyeti ile drt rekat namaz daha klnmaktadr. yle ki, "Vaktine
yetiip henz zerimden dme-yen son le namazna" diye niyet edilip tam le namaznn drt rekat
farz veya drt rekat snneti gibi drt rekat namaz klnr. Daha iyi olan, snneti gibi klmaktr. nk
eer cuma namaz sahih olmam ise bu drt rekat ile o gnn le namaz klnm olur. Son iki
rekatnda Fati-haya ilave edilen sure veya bir miktar ayeti celile bunun sahih olmasna zarar vermez. Ve
eer cuma namaz sahih olmu ise bu drt rekat kazaya kalm bir le namaz yerine geer. Kazaya
kalm byle bir namaz bulunmaynca da bir nafile namaz olmu olur.
Ksacas bu ekilde klnmas ihtiyata uygun olduundan alimlerin ounluu tarafndan gzel
grlmtr. Hatt afi ulemasndan bir oklar da bunu uygun grmektedirler. nk mam afi'ye
gre de bir beldede ilk klnmaya balanan cuma namaz muteberdir, dierleri mute-ber deildir. O halde
cuma namazna sonra balam olanlarn le na-mazn klmalar icap eder.
Bununla beraber bu itihadi bir mesele olduundan mam afi Hazretleri, Badat'ta birden fazla
camilerde cuma namaznn klndn grm olduu halde buna itiraz etmemitir.
Fihriste dn
CUMA NAMAZI LE ALAKALI BAZI MESELELER
197- Bir ok kylerde Cuma namaz klnmasna teden-beri izin verilmi olduundan beldelerde
olduu gibi bu kylerde de Cuma namaz klna gelmitir. Mescitlere ait hkmler bahsine de mracaat!
198- (Cuma namaz klnma izni olmayan bir yerde ikamet eden) bir kyl, cuma gn bir ehre
gidip Cuma vaktine kadar orada durmak niyetinde bulunsa kendisine Cuma namaz farz olur. Fakat
cuma vak-tinden evvel ehirden kmaya niyet ederse farz olmaz. Cuma vaktinin girmesinden sonra
ehirden kmaya niyet ederse -tercih edilen gre gre- yine cuma farz olmaz.
199- Cuma gn zeval (le) vaktinden sonra Cuma namazn klmadan sefere kmak mekruhtur.
Zeval (le) vaktinden evvel kmak ise mekruh deildir.
200- zrl veya hapsedilmi olanlarn Cuma gn ehirde le namazn Cuma namazndan
evvel veya sonra cemaatle klmalar mek-ruhtur. Bunlarn le namazlarn cuma namaz klndktan
sonra klma-lar mstehapdr. 1 nk o vakte kadar zrlerinin ortadan kalkmas umulur.
201- Bir kimse, Cuma gn zr bulunmad halde Cuma namaz klnmadan le namazn
klacak olsa, bu namaz sahih olursa da, Cuma namazn terk ettiinden dolay gnaha girmi olur. Fakat
byle bir kim-se, daha sonra Cuma namazn klmak iin -daha Cuma namaz kln-madan- camiye
ynelse kld le namaz batl, yani nafileye dnm olur. Cuma namazna ister yetisin, ister
yetimesin ve ister gitmeden vazgesin veya vazgemesin. Bu sebeple Cuma namazna gidip yetimezse,
o le namazn yeniden klmas lzm gelir.
mameyn'e gre gidip Cuma namazna balamadka klm olduu le namaz batl olmaz.
202- Cuma iin tekbir almak, ykanmak, misvak kullanmak, gzel elbiseler giyinmek, gzel
kokulu eyler srnmek mstehaptr. Mina-rede ezan okununca da baka eyler ile uralmayp hemen
camiye gidilmesi vaciptir.
203- Cuma gn camiye erkence gitmek, "tahiyyet'l-mescit" ol-mak zere iki rekat namaz
klmak, Kehf suresini okumak veya dinlemek menduptur.
204- Cuma gn camiye giden kimse bakalarna eziyet vermemek ve hutbeye henz balanlm
olmamak art ile hatibe yakn yere kadar gidebilir. Yoksa bulabildii yerde oturur. Fakat yer bulamaz,
ileri saf-larda da bo yer braklm olursa mecburen bu bo yerlerden birine kadar gidebilir.
205- Hatip minbere knca cemaatin konumayp susmas, selm alp vermemesi, nafile namaz
klmamas icap eder. Hatt hutbede Resul Ekrem (S.A.V.) Efendimizin mbarek isimleri zikredilince
1
NEML NOT: Bu hkmden kadnlar mstesnadr. Yani kadnlarn Cuma gn le namazlarn klmalar iin Cuma
namaznn klnmasn cemaatin dalmasn beklemeleri gerekmez. Vakit girer girmez klabilirler. nk kadnlara Cuma
namaz geici bir zr sebebiyle deil aslen farz klnmamtr.
cemaatin salt- selmda bulunmakszn yalnz dinlemekle yetinmesi daha faziletlidir. mam Eb
Yusuf'tan bir gre gre bu halde gizlice salt- selm okunur.
206- Cumann balanlm olan ilk snneti, hatibin minbere kmas halinde uzatlmakszn hemen
-vaciplerine riayet etmek zere- tamamlanmaldr.
207- Cuma namazn, hutbeyi okuyan ahsn kldrmas daha iyidir.
208- Cuma namaz henz bitmeden imama uyan kimse, bu namaz tamamlar. Hatta imama
tahiyyatta veya sehiv secdesinde yetimi olsa bile. mam Muhammed'e gre ikinci rekatn rksundan
sonra gelip imama uyan kimse, cuma namazn deil, le namazn tamamlar.
Fihriste dn
BAYRAM VE BAYRAM NAMAZLARI
209- Bayram, bir ferah ve sevin gn demektir. Arapas "yd"dir. oulu "A'yad" gelir.
Bayram tebriine "Ta'yid", bayram-lamaya da "Muayede" denir.
Resul- Ekrem sallllah aleyhi ve sellem Efendimiz Medine-i Mnevvere'yi terif edince
ahalisinin senede iki bayram, elence, sevin gnleri olduunu anlayp "ALLAH Tel size o iki
bayram gnlerine bedel onlardan daha hayrl iki bayram gnleri ihsan buyur-mutur." diye
mjdelemi, o gnlerin "yd-i ftr" ile "yd-i adha", yani Ramazan- erif Bayram ile Kurban
Bayram gnleri olduunu haber vermitir. 1
Bu gnlere "iyd" denilmesi, bunlarn birer ferah ve sevin gn olup, her yl gelmeleri ile hayr-
bereket umulmasndan veya bunlarda ALLAH Tel'nn bir ok ltuf ve ihsanlarda bulunmasndan do-
laydr. Ramazan Bayram , Kurban Bayram da drt gndr.
210- Kendilerine Cuma namaz farz olan kimselere -Cuma nama-znn farz olma ve eda artlar
dairesinde- Ramazan ve Kurban Bayram namazlar vaciptir. Yalnz bayram namazlarnda hutbeler,
vacip olmak zere art deildir. Bilakis bu namazlardan sonra hutbe okunmas bir snnet-i seniyyedir.
211- Bayram namazlarnn ilk vakti irak zamandr. Yani gnein grne gre ufuktan bir rumh
= mzrak (normal bir mzrak -sng, 12 kar, yaklak 2.7 m. uzunluundadr) veya iki mzrak boyu
kadar ykselip kerahet zaman kt andr ki, bu andan itibaren istiva veya zeval (le) vaktine kadar
klnmas caizdir. Mekruh vakitler bahsine mracaat!
212- Bayram namazlar, ikier rekattr. Cemaatle aikare okuyula klnr. Ezan ve ikamet
bulunmakszn imam, iki rekat Ramazan veya Kurban Bayram namazna, cemaat da byle iki rekat
bayram namazna ve imama uymaya niyet eder. " = ALLAH Ekber" diye iftitah tekbiri alnr.
Eller balanr, hep birlikte gizlice " = Sbhane-kellahmme" okunur, sonra imam
aikare, cemaat da gizlice " = ALLAH Ekber" diye defa tekbir alrlar, her tekbirde eller
yukarya kaldrlp daha sonra yanlara salverilir ve her tekbir arasnda tesbih miktar durulur. nc
tekbiri mteakip yine eller balanr, imam gizlice "Euz" ve "Besmele"den sonra aikare Fatihay erife
ile bir miktar daha Kur'an- Kerim'den okur, aikare "ALLAH Ekber" diyerek -bilindii gibi- rkya,
secdelere gider, cemaat da gizlice tekbir alarak imama uyar. Sonra tekbir alnarak ikinci rekata kalklr,
imam gizlice besmele-i erife'den sonra yine aikare Fatihay erife ile bir miktar daha Kur'an okur,
tekrar defa eller kaldrlarak birinci rekatta olduu gibi tekbir alnr, daha sonra yine imam aikare,
cemaat da gizlice "ALLAH Ekber" diye tekbir alarak rkya, secdelere varlr, sonra da oturulup
" = Ettehiyyat", "

= ALLAH'mme salli ve barik" ve "Rabbena tina..."
duas gizlice okunarak iki tarafa selm ile namaza son verilir.
Bu halde bayram namazlarnn her rekatnda zait tekbir bulun-mu olur ki bunlar da vaciptir.
(Hanbeli mezhebine gre birinci rekatta alt, ikinci rekatta be tekbir alnr ve her iki rekatta
tekbirler, kraatten nce olur. mam Malik ile mam afi'ye gre de birinci rekatta yedi, ikinci rekatta
be tekbir alnr ve tekbirler her iki rekatta da kraatten nce yaplr.)
213- Hatip, bayram namazn mteakip minbere kar, oturmak-szn hutbeye balar. Cumada
olduu gibi iki hutbe okur, u kadar var ki, bu bayram hutbelerine tekbir ile balanr, cemaat da bu
tekbirlere hafife itirak eder. Hatip Ramazan Bayram hutbesinde cemaate ftr sadaka-sna ve Kurban
Bayram hutbesinde de kurban ile terik tekbirlerine dair malmat verir.
1
Ebu Davud, Salat: 239; - Nesi, deyn:1; - Hakim, el-Mstedrek: 1/294; A. b. Hanbel: 3/103, 178, 235, 250.
Cuma hutbelerinde snnet olanlar, bayram hutbelerinde de snnet-tir. Mekruh olanlar da
mekruhtur. Bu bayram hutbelerinin namazdan evvel okunmas da caiz olmakla beraber mekruh
bulunmutur.
214- mam, birinci rekatta bayram tekbirlerini unutup da Fatihay ksmen veya tamamen
okuduktan sonra hatrlarsa tekbirleri alr. Fatihay yeniden okur. Fakat Fatiha ile bir miktar daha Kur'an
okuduktan sonra hatrlarsa tekbirleri alr, kraat iade etmez.
215- Bayram namaznda birinci rekatn rksuna varm olan imama uyan kimse, bu rkya
yetieceini zannederse hem iftitah tekbi-rini, hem de kendi mezhebine gre bayram tekbirlerini ayakta
alarak daha sonra rkya varr, rknun karlmasndan korktuu takdirde ise iftitah tekbirini mteakip
rkya varr, bayram tekbirlerini rkda alr, bu tekbirleri alrken ellerini kaldrmaz, imam kyama
kalknca kendisi de kalkar, hatta tekbirleri bitirmi olmasa bile. mam ile alaca tekbirlerde imama uyar,
kendi mezhebine uygun olmasa da fazla ve noksan tekbir almaz. Ancak imamn ald tekbirler, Sahabe-
Kiram'dan rivayet edilen miktar aarsa, o halde imama uymak lzm gelmez.
216- Bayram namaznn ikinci rekatna yetien kimse, birinci re-kat klmaya kalknca evvel
gizlice Besmele-i erife'yi ve Fatihay erife ile ekleyecei ayet-i kerimeleri okur, sonra yine gizlice
tekbirleri alr, namazn tamamlar. Zahirrrivaye byledir. Bununla beraber bu gibi mesbuk (imama
birinci rekattan sonra uymu) olanlar, kendi kendi-lerine alacaklar tekbirlerin adedinde imama uymaz,
bilakis kendi mez-heplerine gre alrlar.
Bayram namazna hi yetimeyen kimse ise kendi bana bayram namaz klamaz. Dilerse drt
rekat nafile namaz klar. Bu bir kuluk namaz yerine geer, byk sevaba vesile olur.
(afiilerce bayram namazlar snneti mekkededir. Bir gre gre de farz kifayedir, slm'n
iarndan saylr. Cemaatle klnmas daha faziletlidir, tek bana da hutbesiz klnabilir. Bu sebeple bunu
seferi olan kimseler de, kadnlar da tek balarna klabilirler. Gnein douundan zeval (le) vaktine
kadar klnabilir.
Bayram namazlar Malikiler'e gre de snneti mekkede ve bir g-re gre de farz kifayedir.
Hanbel mezhebine gre de farz kifayedir, imam ile klmaya muvaffak olamayann bunu kaza etmesi
snnettir.)
217- Kurban bayram namazn ilk vaktinde klmak, Ramazan bayram namazn da biraz tehir
etmek mstehaptr. Bayram namaz, cenaze namazndan, cenaze namaz da bayram hutbesinden nce
klnr.
218- Bayram namazlar, bir ehirde umum bir musallada (namaz-gahta) klnabilecei gibi birden
fazla camilerde de klnabilir.
219- Bayram gnlerinde erken kalkmak, ykanmak, misvak kullan-mak, glya gibi temiz, gzel
kokulu eyler srnmek, giyinmesi mbah elbiseleri herkesin haline gre en gzelini giymesi, Hak
Tel'nn nimetlerine kr iin ferah ve sevin gstermek, rastgelecek din kardelerine kar gler yzl
bulunmak, mmkn mertebe fazla sadaka vermek, bayram gecelerini ibadetle ihya etmek mstahap olup,
gzel grlmtr.
220- Ramazan bayramnda bayram namazndan evvel hurma gibi tatl bir ey yenilmesi, Kurban
bayramnda ise namaz klnmadka bir ey yenilmemesi mstahaptr. En sahih olan gre gre bu
hususta kur-ban kesecek kimse ile kesmeyecek kimse msavidir. Kurban kesecek kimsenin kesecei
kurban etiyle yemee balamas daha uygundur. Bununla beraber namazdan evvel bir ey yenilmesi de
mekruh deildir.
221- Kurban kesecek kimse, trnaklarn ve bann salarn kes-meyi tehir eder. Bu menduptur.
Fakat bu tehir mekruh olacak bir md-detle olmamaldr. Bu mddetin en son snr ise krk gndr.
Daha faziletli olan haftada bir kere trnaklar, byklarn fazla ks-mn kesmek, fazla tyleri
gidermek, ykanmak suretiyle bedenin temiz-liine bakmaktr. Hi olmazsa bunlar on be gnde bir
yaplmaldr, krk gnden fazla terkedilmesi ise mazur grlemez.
222- Bayram gn cami-i erife bir skn ve vakar ile gidilir, namaza giderken Ramazan
bayramnda gizlice, Kurban bayramnda da aka tekbir alnmas, namazdan sonra da mmkn ise
baka bir yoldan ikametgha dnlmesi menduptur.
223- Kurban Bayramnn birinci gnne "yevm'n-nahr" dier gnne de "eyyam- terik"
denir. Bu bayramdan evvelki gn ise "yevm-i arefe"dir ki, Zilhiccenin dokuzuncu gndr. Ramazan-
erif Bayramnda arefe yoktur.
Arefe gnnn sabah namazndan itibaren bayramn drdnc gnnn ikindi namazna kadar
yirmi farz vakit namazn mteakip bir defa:
"

"
ALLAH' Ekber, ALLAH' Ekber, lilhe illllh vellh ekber, ALLAH' ekber velillhil
hamd" diye tekbir alnr ki, buna da "terik tekbiri" denilir. Memleketimizde bunun tercmesi bir aralk
u ekilde okunmutur: "Tanr uludur, Tanr uludur, Tanrdan baka tanr yoktur. Tanr uludur, tanr
uludur, hamd ona mahsustur."
Tekbirlerin bu miktar okunmas mameyn'in grdr, uygulama da bu ekildedir. mam-
A'zam'a gre bu tekbirler, arefe gnnn saba-hndan ertesi gnn ikindisine kadar olan sekiz vakit farz
namazn mteakip alnr.
224- Terik tekbirleri, fkh alimlerinin bir ouna gre vcibdir. Snnet diyenler de vardr.
mameyn'e gre farz namazlarn klmakla her mkellef olan kimse iin bu tekbirler vcibdir. Bu
hususda tek bana namaz klanla imama uyan, seferi ile mukim olan, kyl ile ehirli, erkek ile kadn
msavidir. mam- A'zam'a gre ise bu tekbirlerin vacib olmas iin mukim olmak, hr ve erkek olmak
ve namazn mstehap ekilde cemaatle klnan bir farz namaz olmas arttr. Bu sebeple seferi olanlara,
klelere, kadnlara ve tek bana namaz klan kimselere vacib deildir. Ancak bunlar, zerlerine terik
tekbiri vacib olup cemaatle farz namazlar klan kimselere uyarlarsa, o zaman vacib olur. Cuma, Bayram
namaz klnmayan kylerdeki kimselere de vacip olmaz. Ve Cuma gn le namazn kendi aralarnda
cemaatle klan zrl kimselere de vacib olmaz. Kadnlarn kendi aralarnda cemaatle namaz klmalar
da mstehab ekliyle olan cemaatten saylmaz.
225- Bir senenin terik gnlerinden birinde terk edilen bir namaz, yine o senenin terik gnlerinden
birinde kaza edilse sonunda terik tekbiri alnr. Fakat baka gnlerde veya baka senenin terik
gnlerinden birinde kaza edilecek olsa, terik tekbiri alnmaz.
226- Bir namazda sehiv secdeleriyle terik tekbiri ve telbiye toplanacak olsa, evvela sehiv
secdeleri yaplr, sonra tekbir alnr, sonra da telbiyede bulunulur. ayet telbiye evvel yaplrsa, sehiv
secdeleri ve terik tekbiri der. Telbiye iin hac bahsine mracaat!
227- Arefe gn insanlarn bir yerde toplanarak Arafat'ta bulunan haclar taklit edercesine bir
vaziyet almalar, bir esasa dayanmamak-tadr, hatta bunu mekruh grenler de vardr.
228- Bayram gnlerinde mslmanlarn birbirini tebrik etmesi, birbiriyle musafaha yapmas,
biribirine " = Gaferallh lena velekm" yani "ALLAH Teal bizi de sizi de
mafiretine nail buyursun", veya " = Tekabbelellh Tel minna ve
minkm" yani ALLAH Tel bizden ve sizden kabul buyursun. gibi bir ekilde duada bulunmas da
mendubdur .
Fihriste dn
TERAVH NAMAZI
229- Teravih namaz, Ramazan- erife mahsus, yirmi rekattan ibaret olup bir snneti
mekkededir. Bu namaz Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz ile Hlefa-i Raidin (R.Anhm) devaml
klmlard. Bu namazn cemaatle klnmas da bir snneti kifayedir. Bu sebeple btn bir mahalle halk
cemaatle klmay brakp evlerinde klacak olsalar, snneti terk ile gnahkr olmu olurlar.
230- Teravih namaznn her drt rekat sonunda, bir miktar oturularak istirahat edildii iin, bu
drt rekata, bir "Terviha" denil-mitir. Bir teravih namaznda be terviha vardr. Bu tabir "Tervih"
kelimesinden bina-i merre'dir. 1 Tervih ise insann kendisini rahat-landrmas manasnadr. oulu
"teravih"tir.
231- Mescitlerde teravih namaz cemaatle klnd halde, bir zr olmakszn cemaat terk ederek
bu namaz evinde klan kimse, gnahkr olmazsa da fazileti terketmi olur. Hatt evinde cemaatle klsa
cemaat sevabna nail olursa da, mescitteki cemaatn faziletine nail olamaz. nk mescitlerin fazileti
daha fazladr.
1
Arapa Dil Bilgisi, Sarf ilminde; adet bildiren bir mastardr.
232- Teravih namazn klacak kimsenin teravihe veya vaktin snnetine veya gece namazna niyet
etmesi ihtiyata daha uygundur. Sadece namaz klmaya veya nafile namaza niyet edilmesi de birok fkh
alimlerine gre caizdir.
233- Teravih namazn her iki rekatta bir selm vermek suretiyle on selm ile bitirmek daha
faziletlidir. Drt rekatta bir, selm da ve-rilebilir. Sekizde, onda hatta yirmide bir selm vermek suretiyle
klmak da caizdir. Fakat bu, mekruh olmaktan uzak grlmemektedir.
234- Teravih namaz, iki rekatta bir selm verildii zaman tam akam namaznn iki rekat snneti
gibi, drt rekatta bir selm verildii takdirde de tam yats namaznn drt rekat snneti gibi klnr.
Cemaatle klnd zaman, cemaat hem teravihe hem de imama uymaya niyet eder, imam da tekbirleri
tesmi'leri, kraatleri aikare yapar.
235- mam iin teravih namaznn her iki rekatnda eit derecede kraatta bulunmak ve selamlar da
eit ksmlara ayrp mesel iki veya drt rekatta bir selm vermek daha faziletlidir. nk byle
yaplmas, ruhu dnceden kurtarr.
236- Teravihin her rekatnda on yet okunmas mstehaptr. n-k bu ekilde devam edilirse bir
Ramazan'da bir hatim yaplm olabilir. Byle bir defa hatim ile teravih namaz klnmas ise bir
snnettir. Baz alimlere gre bu hatmin yirmi yedinci geceye, yani Kadir gecesine tesa-df ettirilmesi
mstehabdr .
237- Teravih namazn kldracak ahsn gzel sesli olmasndan ok, doru okuyucu olmasna zen
gsterilmelidir. Gzel ses, kalbi me-gul ederek tefekkre, huuya mani olabilir. Kraatnda tecvid veya
okuma hatas bulunan bir imamn mescidini brakarak drst okuyan bir imamn bulunduu mescide
gidilmesinde bir saknca yoktur.
238- mamn teravihte cemaat nefret ettirecek miktarda kraatte bulunmas, uygun deildir. u
kadar var ki, Fatihay erife'den sonra okunacak yetler bir sreden veya ksa yet miktarndan
noksan olmamaldr. Ka'delerde teehhdden sonra ALLAHmme salli ve barik de terk
edilmemelidir.
239- Teravih namazn zrsz yere oturarak klmak veya uyku-nun bastrm olduu bir halde
klmak mekruhtur. mamn rkya var-masna kadar oturup uymay tehire brakmak da mekruhdur.
240- Teravih namaznn bir miktar klndktan sonra imama uyan kimse, teravih bitince kendisi
noksan kalan rekatlar tamamlar, sonra da vitir namazn kendi bana klar. Daha iyi olan budur.
Bununla beraber imam ile vitri klp sonra teravihi tamamlamas da caiz grlmtr.
241- Yats namaznda cemaat terk etmi olan kimse, teravih ve vitir namazlarnda imama uyabilir.
Bu sebeple bir kimse, imam yats namazn kldrp teravihe balam olduu esnada mescide gelse
evvel yats namazn kendi bana klar, sonra teravih iin imama uyar, eksik kalan rekatlar da yine
kendi bana klar. Ayn ekilde teravihi imam ile klmayan, vitri imam ile klabilir. Sahih olan gr
byledir. Fakat imam da cemaat da yats namazn cemaatle klmam olurlarsa yalnz teravih namazn
cemaatle klamazlar. nk teravihin cemaat, farzn cemaat-na tbidir. Teravihin mstakil bir cemaatle
klnmas, nafileler hakkn-daki er'i hkme uygun dmez.
242- mam, teravih namaznn, mesela ilk bir rekatn mteakip yanlarak oturup selm verdikten
sonra yeniden iki rekat klmadan geri kalan rekatlarn usul dairesinde kldracak olsa, bir gre gre
namaz caiz olup yalnz o ilk iki rekat kaza eder. Dier bir gre gre geri kalan namazlar da caiz
olmaz, hepsini kaza etmesi lzm gelir. nk teravih, bir namazdr, yaplan teehhdler, selmlar
yerinde vaki olmam olur.
243- Teravih, vaktin snnetidir, yoksa orucun snneti deildir. Bu sebeple hasta veya seferi kimse
gibi o anda oru tutmakla mkellef olmayanlar iin de Teravih namazn klmak snnettir .
Akam st hayzdan veya nifasdan kurtulan bir mslman kadn veya mslman olan bir kimse
hakknda da o gece Teravih namazn klmak snnettir.
Fihriste dn
HASTALARIN NAMAZLARI
244- Hastalk, bedenin, tabii halini, kuvvetini kaybetmesinden meydana gelen bir acizlik halidir.
Hastaya "mariz", hastala da "ma-raz" denir. Mariz'in oulu "merza", maraz'n oulu da
"emraz"dr. Hastalar da akllar balarnda bulunduka bir takm er' vazifelerle mkellefdirler.
Bununla beraber er'i erif, onlarn hakknda birok kolaylklar gstermitir. Namaz hakknda, aadaki
meselelerde grlen kolaylklar da bu ksmdandr.
245- Bir hasta takatine gre namaz klmakla mkellef olur. Mesel ayakta durmaya asla gc
yetmeyen veya ayakta durmas hastalnn uzamasna veya artmasna sebep olaca anlalan bir hasta,
oturarak namazn klar, oturmaya da gc yetmezse gcne gre yan zerine veya arkas stne
yatarak ma ile namazn klabilir.
246- ma ki, namazda rukya ve secdeye iaret olmak zere ba emektir. Bu, ayakta
yaplabilecei gibi oturarak da yaplabilir. Bununla beraber bir eye dayanarak ayakta yaplmas
mmkn olan bir ma, ya-tarak yaplamaz, bu caiz deildir.
247- ma ile de namaz klmaya gc yetmeyen bir hasta bir gn ve bir gecelik ve daha fazla olan
namazlar sonraya brakr, sonra iyi olunca bunlar kaza etmesi lzm gelir. Dier bir rivayete gre bir gn
ve bir geceden fazla olan namazlar bsbtn der. Hatta akl banda olsa bile.
248- Hastal sebebi ile oturduu halde veya ima ile namaz klabilen kimse, bu hastal esnasnda
klamam olduu namazlar shhat bulduktan sonra kaza edince oturduu halde veya ma ile klamaz.
nk zr ortadan kalkmtr. Fakat shhat zamannda kazaya brakm olduu namazlarn byle
hastal esnasnda kaza edecek olsa, oturduu halde veya ma ile kaza edebilir. Zira gcne gre
mkellef olur, gcnn yetmedii bir ey kendisinden istenilemez.
zr sahipleri iin, Taharet: 97. Maddeye de mracaat!
Fihriste dn
SEFERN MAHYET VE MDDET
249- Sefer = msaferet; lugatta herhangi bir mesafeye gitmektir. Kart "ikamet"dir. er'i erif
bakmndan sefer, belirli bir mesafeye gitmektir ki, bu normal bir yry ile gnlk, yani on sekiz
saatlik bir mesafeden ibarettir. Buna " merhale"de denir .
Normal yry, yaya yrydr ve kafile arasndaki deve yrydr. Denizlerde de yelken
gemileriyle havann normal hali geerlidir.
te karalarda byle bir yry ile, denizlerde de normal bir hava ile ve yelkenli bir gemi ile on
sekiz saat srecek bir mesafe, "sefer mddeti" saylr.
Demek ki, bu yolun yalnz gidilecek mesafesi muteberdir, yoksa gidilip geri dnlmesine ait
mesafesi muteber deildir.
250- Vatannda veya o hkmdeki bir yerde oturan kimseye "mukim", buradan kp en az on
sekiz saatlik bir mesafeye gitmeye balam olan kimseye de er'an "msafir = yolcu" ad verilir.
251- Yolculuk hali esasen meakkatsiz olamaz. Bu sebeple er'i erif, yolcular hakknda baz
kolaylklar gstermitir. Yolculukta gece ve gndz srekli yola devam edilemez, istirahata da ihtiya
grlr, baz fkh kitaplarmzda "sefer mddeti gn gecedir" denilmesi bu esasa mni deildir.
Bu sebeple bir gnlk normal yry, ortalama alt saat olarak kabul edilmitir. Baz seferler,
meakkatsiz olsa da hkm ahsa deil, cinse gre olacandan sefer hkm, btn sefer hallerini iine
almtr.
252- Fkh alimlerinden bazlarna gre sefer mddeti, on sekiz fersah (yaklak 90 km.)lik bir
mesafeden ibarettir. Bir fersah mil, her mil ise 20 dakika srecek olsa, on sekiz fersah 18 saat etmi
olur.
Bir fersah, on iki bin adm, bir mil de drt bin adm saylmaktadr. Bununla beraber fersahlar dz
yerler ile dalk ve derelik yerlere gre deiir. Mesel dz bir yerde bir fersah mesafe bir saatta
alnabilecei halde dalk bir yerde byle bir mesafe bir saatta alnamaz. Bu sebeple bu hususta fersah,
temel bir l saylmamaldr. u kadar var ki, fersaha itibar edildii takdirde bir ok meseleler
halledilmi olur.
Mesel tren ile, uak ile olan yolculuklarda kat edilecek arazinin ka fersah olduu dikkate alnr, en
az on sekiz fersahlk bir mesafe katedilmi olunca sefer mddeti gereklemi, sefer hkm balam olur.
Artk yolculuk yaplan vastalarn halini dikkate almaya ihtiya kalmaz.
(Gerekten dier mezhep imamlar da bu fersah lsn kabul etmilerdir. Sefer mddeti,
mam Malik ile mam Ahmed'e gre "16 fer-sah, yani 48" mildir. "Bir mil ise alt bin el arndr. Bu
halde sefer mddeti, seksen buuk km. ile yz krk metreye eit bulunmu olur."
mam afi'nin sonraki grne gre de 48 mildir. nceki grne gre de bir gn bir gecedir.)
253- Gidilecek bir yerin hem karadan, hem de denizden yolu bulunsa yolcunun gidecei yola itibar
olunur. Bu sebeple bir beldeye deniz yoluyla mesel on iki saatte, kara yoluyla da on sekiz saatte
gidilecek olsa, karadan gidenler seferi saylr, denizden gidenler sayl-maz. Bir yerin karadan iki yolu
bulunduu takdirde de hkm byledir, yalnz sefer mesafesinde bulunan yoldan gidenler, seferi
bulunmu olurlar.
254- Seferilik, vatan edinilen beldenin veya kyn yola kld ynndeki evlerinden ayrldktan
ve en az gnlk bir yere gidilme-sine niyet edildikten itibaren balar. Bu sebeple bu evler tamamen
geilmedike ve sefere niyet edilmedike sefer hali balam olamaz.
255- Bir beldenin kenarlarnda olup "Fina-i Msr" 1 denilen yerler de beldeden saylr. Bunlar
ekseri bir ok atmndan = drt yz admdan az bir mesefe tekil ederler. Belde ile aralarnda tarlalar,
bostanlar bulunmadka beldenin tamamlaycs bulunurlar. Bu sebeple bunlar da gemek lzmdr ki,
seferilik balam olsun.
ehrin dndaki balar, bostanlar ve bekilere, bostanclara ait meskenler, kulbeler ehirden
saylmaz.
Fihriste dn
SEFERN HKMLER
256- Yolcular hakknda bir ksm kolaylklar, ruhsatlar gsteril-mitir. Mesela Ramazan- erif'te
seferilikte bulunan iin orucunu tehir etmek mbahtr. Seferlerin mesh mddeti gn gecedir.
Sefer, drt rekatl farz namazlarn ikier rekat olarak klar ki, buna "kasr- salt" denir. Bizce seferinin
byle namazn iki rekat klmas lzmdr. 2 Buna muhalif olarak farzlar drt rekat olarak klmas
mekruhtur. Bu-nunla beraber iki rekat klp da teehhdde bulunduktan sonra iki rekat daha klacak olsa,
farz eda etmi, bu son iki rekat da nafile olmu olur. u kadar var ki selm tehir etmi olmasndan
dolay gnah ilemi say-lr. Fakat birinci teehhd terk etse veya evvelki iki rekatta kraatta bu-
lunmam olsa, farz eda etmi olmaz. Nitekim sabah ve cuma namazla-rnda da hkm byledir. Kasr-
salt (drt rekatl farz namazlarn iki klnmas), Peygamber Efendimiz (S.A.V)in hicretinin drdnc
senesin-de meru klnmtr. Meru klnmas, Kitap ile, Snnet ile, cma- m-met ile sabittir.
(mam afi'ye gre seferi, serbesttir. Dilerse farzlar drder rekat olarak klabilir.)
257- Seferi olan, vatanna dnnce seferi olmaktan kar. Hatta vatannda ikamete niyet etmese bile.
Fakat baka bir beldeye, kye gidip sadece ikamet etmekle seferi olmaktan kmaz. Ancak orada en az on
be gn ikamete niyet ederse, o zaman mukim olur. On be gnden az ikame-te niyet etse veya iki yerde,
mesel Mekke-i Mkerreme ile Mina'da on be gn ikamete niyet edip yalnz birinde on be gn durmasa
bununla seferilik hali son bulmu olmaz.
258- Seferi olan bir kimse, bulunduu yerde on be gn ikamete niyet etmeyip, bugn yarn kp
gideyim derken uzun bir mddet orada oturacak olsa, yine seferilikten km olmaz, hatt bir beldeye
gidip mu-ayyen bir ii yapmak, ve daha sonra oradan kmak niyetinde bulunan kimse de bununla mukim
olmu olmaz. Ancak o iin on be gnden nce yaplamayacan bilmi olursa, o takdirde ikamete niyet
etmese de mu-kim saylr.
259- Sahra (meskun olmayan yerler)de ikamete niyet sahih deildir. Ancak gebe halinde olup
adrlarda oturanlar, bir sahrada oturmaya niyet ettikleri ve yanlarnda kendilerine ve hayvanlarna en az
on be gn yetecek kadar su ve ot bulunduu takdirde mukim saylrlar. Bu halde bunlar bu yerden kalkp
aralarnda on sekiz saatlik (yaklak 90 km.) bir mesafe bulunan dier bir yere gitmeye niyet etmedike
mukim olmaktan kmazlar.
260- Sefer ve ikamet hallerinde uyan deil, uyulann niyeti mute-berdir. Bu sebeple asker
kumandann, kle efendisinin, ii ivereninin, talebe hocasnn, mehri muaccel (peinen verilmesi
kararlatrlan mehri)ni alm olan kadn kocasnn niyetine gre mukim veya seferi olmu olur.
261- Sefer hususunda henz blua ermemi kimsenin niyeti muteber deildir. Bu sebeple byle bir
ocuk hakknda sefer hkmleri geerli olmaz. nk sefer hususunda sefer mddeti bir mesafeyi katet-
meye niyet art olduu gibi, tek bana karar verebilmek ile bul ana ermi olmak da arttr.
(afii'lere gre bul ana yaklam olan ocuun sefere niyeti muteberdir, drt rekatl farz
1
Bak: Madde 196/6.
2
NEML NOT: Yukarda belirtildii gibi seferi olan kimse sadece drt rekatl farz namazlar iki rekat olarak klar. Dier
btn namazlar, yani sabah, akam, vitir, snnet ve nafile namazlar aynen klnr.
namazn iki klabilir.)
262- Seferilik halinde bulunan bir kimse, tabi olduu kimsenin niyetini, nereye kadar gideceini
bilmedii ve sualine cevap da alamad takdirde gnlk bir mesafeye gidinceye kadar namazlarn
tamam klar, ondan sonra drt rekatl farzlar iki klmaya balar. Dman eline esir den bir mslman
hakknda da hkm byledir.
Herhangi bir sebepten dolay soru sorulamamas da, suale cevap alnamamas yerindedir.
263- "Dar- harb"de askerin ikamet etmeye niyeti sahih deildir. Fakat kendilerine gelip eman ile
snan bir mslmann orada ikamete niyeti sahihtir.
264- En byk veliyyl'emir de sefer hususunda bakalar gibidir.
Bu sebeple bir veliyyl'emir, sefere niyet etmeksizin memleketi dahilinde bir mddet dolaacak
olsa, namazlarn tamam klar, fakat sefer mddeti dolamaya niyet ederse, drt rekatl farz namazlarn
iki klar. Sahih olan budur. Resul Ekrem (S.A.V.) Efendimiz ve Hulefa-i Ridn (R.Anhm) Medine-i
Mnevvere'den Mekke-i Mkerreme'ye gidince drt rekatl farz namazlar ikier rekat olarak klarlard.
265- Namaz vakti devam ettike seferilik ve ikamet itibaryla namazn vasf deiebilir, vakit
knca da kesinlemi olur. Bunlarda vaktin sonu yni "ALLAH' ekber" demeye msait bir ann
kalmam olmas muteberdir. Bu sebeple seferi olan bir kimsenin namaz, vakit henz tamamen kmadan
vatanna dnmesiyle veya bir yerde on be gn ikamete niyet etmesiyle iki rekattan drt rekata deimi
olur. Fakat namazn henz klmadan vakit kp da daha sonra vatanna dnse veya bir yerde onbe gn
ikamete niyet edecek olsa, artk bu namaz iki rekat olarak kaza eder, drt rekat olarak kaza etmez. nk
vaktin kmasyla, vasf, yani bir seferilik namaz olmas kesinlemi olur.
266- Seferilik halinde bulunan bir kadn, hayzl iken gidecei yere gnden az bir mesafe kald
esnada temizlenecek olursa namazlarn tamam olarak klar.
267- Mukimin kazaya kalan namazlar seferi olmasyla ve seferi olan kimsenin kazaya kalan
namazlar da ikamete niyet etmesiyle dei-mez. Bu sebeple bir mukim, seferilik halinde kazaya kalm
namazlarn ikier rekat olarak klaca gibi, seferi olan bir kimse de ikamet zama-nnda kazaya kalm
namazlarn drder rekat olarak klar.
268- Mukim seferi olana, seferi olan da vakit iinde mukime uyabi-lir. yle ki bir mukimin vakit
iinde olsun olmasn, seferi olan kimseye uymas sahihtir. Seferi olan kimse iki rekat mteakip selm
verince, mukim kalkar. En sahih olan gre gre kraatte bulunmakszn namazn tamamlar, sehiv secdesi
de yapmaz. nk bu mukim, bir "lhik" demektir. (Lhik bahsine mracaat!) mam olan seferinin
cemaate hitaben namazdan evvel veya sonra "Siz namaznz tamamlaynz, ben seferiyim" demesi
mstehaptr.
Seferi olana gelince, bu da ancak vakit iinde mukime uyabilir. Bu halde drt rekatl bir farz
namazn mukim gibi tam olarak klar. mama vakit iinde uymakla farz namaz iki rekattan drt rekata
dnm olur. Fakat vaktin haricinde, yani kendisinin seferi iken kazaya kalm drt rekatl bir namaznda
mukime uymas sahih olmaz. nk byle kazaya kalm namaz, evvelce iki rekat olarak kesinlemitir.
269- Seferi ile mukim, drt rekatl bir namaz kazaya brakm olsalar bu namazda seferi, mukime
uyamaz. Zira bu namaz, seferi hakknda iki rekat olarak kesinlemi olur. Bu sebeple birinci ka'de
(oturu) seferi hakknda farz olduu halde, mukim hakknda farz deildir. O halde farz namaz klan,
nafile namaz klana uymu olur ki bu, caiz deildir.
270- Seferi, vakit iinde mukime uyduu halde namaz bozulsa bunu yine iki rekat olarak klar.
nk uymak, yok olmutur.
271- Yolculuk veya yamur mazeretiyle iki vakit namazn bir vakitte klmak caiz deildir. Yalnz
Arafat'ta le ile ikindi, Mzdelife'de de akam ile yats namazlarn birletirip bir vakitte cemaatle
klmak caiz bulunmutur. Hac bahsine mracaat!
(Dier mezhep imamna gre dinen geerli bir mazeret sebebiyle le ve ikindi veya akam ile
yats namazlarn ne almak veya tehir etmek suretiyle bir vakitte birletirip klmak caizdir. Mesel le
namaz ile ikindi namaz le vaktinde klnabilecei gibi ikindi vaktinde de klnabilir.)
272- Sefer hkmleri hususunda yolculuun meru olup olmamas arasnda fark yoktur. Bu sebeple
efendisinden kam bir kle veya haksz yere kocasndan kam bir kadn dahi seferi bulunduka drt
rekatl farz namazlarn ikier rekat klar, orucunu da sonraya brakabilir.
(Dier mezhep imamna gre bu gibi yolcular sefer hakkndaki ruh-satlardan istifade edemezler,
onlar bu yoldaki kolaylklara lyk olamazlar.)
Fihriste dn
SEFERLK HALNN SON BULUP BULMAMASI
273- "Vatan- asli"ye dnp gelmekle yolculuk hali sona erer. Hatta orada ikamete niyet edilmese
bile. "Vatan- ikamet" ise byle deildir, orada ikamete niyet lzmdr.
274- Bir insann doup byd veya evlenip iinde yaamak istedii veya iinde barnmak
kastedip baka yere tamamen yerlemek iin gitmek istemedii yer kendisinin "vatan- asli"sidir. Bir
kimsenin byle doduu ve evlendii veya iinde tamamen yerlemeye, lnceye kadar yaamaya karar
vermi olduu yer olmayp yalnz iinde en az on be gn kalmak istedii yer de kendisi iin bir "vatan-
ikamet"tir. Yeter ki o yer byle ikamete elverili bulunsun.
Seferi olan bir kimsenin iinde on be gnden az oturmak istedii yer de kendisinin bir "vatan-
skna"sdr ki buna itibar yoktur. Bununla ne vatan- asli, ne de vatan- ikamet muntakz = deimi,
bozulmu olmaz.
275- Vatan- asl kendi misli ile deimi, bozulmu olur. Vatan- ikametle deimi, bozulmu
olmaz. yle ki bir kimse iinde doup b-yd veya evlendii yeri terk edip baka bir beldede
tamamen yerle-meye balasa, artk o evvelki vatan, ikamet hususunda vatan olmaktan kar. Daha
sonra oraya gidecek olsa, en az on be gn ikamete niyet etmedike, farz namazlarn drder rekat
klmas lzm gelmez.
Fakat vatan- aslsinden geici bir zaman iin kp, baka bir yeri vatan- ikamet edindikden sonra
vatan- aslsine dnse, niyete muhta olmakszn mukim olur, drt rekatl farz namazlarn, tam klmas icab
eder.
276- Vatan- ikamet, vatan- asl ile ve dier bir vatan- ikametle ve sadece sefere kmakla
deimi, bozulmu olur. Hatta aralarnda sefer mddeti bulunmasa bile. Mesel bir kimse, yolculuu
esnasnda bir beldede bir ay ikamete niyet edip, bu kadar durduktan sonra tekrar yola ksa veya dier
bir beldeye gidip orada da en az on be gn oturmaya niyet etse, artk evvelki belde vatan- ikamet
olmaktan km olur. Ora-ya tekrar dnmekle mukim olmu olmaz. Bilakis mukim saylabilmesi iin
orada tekrar ikamete niyet etmesi lzm gelir. Fakat vatan- ikame-tinden geici bir i iin ikamet
mddeti iinde sefer mddetinden az, bir ka saatlik bir mesafedeki bir yere gidip geri dnmekle vatan-
ikamet bozulmu olmaz.
277- Vatanndan kp en az gnlk bir mesafede bulunan bir yere gitmek isteyen kimse, daha
oraya gitmeden yol esnasnda bir kyde on be gn oturmaya niyet etse, buras Zahir'r-rivaye'ye gre
bir va-tan- ikamet olmu olur. Dier bir gre gre ise olmaz.
278- Vatanndan sefer niyetiyle ayrlp henz gnlk bir mesafe alamadan vatanna dnmek
kasdnda bulunan bir yolcu, vatanna daha gelmeden sadece dnmekle drt rekatl farz namazlarn tam
klmaya balar. nk byle yolculuu bozmakla yolculuk terk edilmi olur.
279- Seferi olan bir kimse, iinde ikamet etmek istemedii bir bel-dede evlenecek olsa, bir gre
gre mukim saylr, dier bir gre g-re mukim saylmaz. En sahih olan da budur.
280- ki beldede birer hanm olan kimse, bunlardan herhangisinin yanna gidince mukim saylr.
Fakat bunlardan biri vefat edip, bulun-duu beldede kendisine ev, ba, bahe gibi eyler kalacak olsa,
oraya gitmekle mukim saylmaz. Fakat dier bir gre gre oras onun yine vatan saylacandan
mukim olmu olur.
(Malikiler'e gre bir yolcu, gittii yerde tam drt gn ikamete niyet edip kendisine yirmi vakit namaz
farz olacak olsa, mukim saylr, drt rekatl farz namazlarn iki klamaz. Bu mddete o yere fecir (afak)n
douundan sonra girdii gn ile oradan kaca gn dahil deildir.
mam afi'ye gre de bir yerde girip kma gnlerindan baka tam drt gn ikamete niyet
edilmesi, drt rekatl farz namazlar iki klmaya mni olur.
Hanbeliler'e gre de bir yerde -hatta ikamete elverili olmasa bile- mutlaka ikamete niyet eden
veya yirmi namazdan fazla farz olacak bir mddetle ikamete niyette bulunan kimse, mukim saylr, drt
rekatl farz namazn iki klamaz.)
Fihriste dn
EDA LE KAZANIN MAHYET VE KAZA NAMAZLARI
281- Bir namaz vaktinde klmaya "eda" vaktinden sonra klmaya da "kaza" denir. Vaktinde klnan
ve klnacak olan bir namaza "vaktiyye" veya "salt- hzra" denildii gibi vaktinde klnmam olan bir
namaza da "faite" denilir. oulu "Fevait"dir.
282- Vaktinde klnmam olan be vakit farz namazlarn kazas farzdr. Vitir namaznn kazas da
vaciptir. Snnetlere gelince, bir sabah namaznn farzyla beraber snneti karlm olunca o gnn
gnein domasndan sonra istiva (kaba kuluk) vaktine kadar bu snnet, farz ile beraber kaza edilir.
Gnein douundan evvel, istivadan sonra kaza edi-lemez. mam Muhammed'e gre bu snnet, yalnz
olarak karlm olsa, yine gnein douundan (kerahet vaktinden) sonra istiva zamanna kadar kaza
edilir. 1
Bir de le namaznn ilk snneti, cemaatle farza yetimek iin terkedilecek olsa, farzdan sonra
son iki rekattan evvel kaza edilir. Fetva bu ekildedir. Ta ki vakti iinde iki defa tehir edilmi olmasn.
Bununla beraber son iki rekattan sonra da kaza edilebilir, namazn tertibi iki defa deimemesi iin bunu
daha iyi grenler de vardr.
Cuma namaznn ilk drt rekat snneti hakknda da bu ne alma ve tehir etme hkm geerlidir.
Terk edilen dier snnetlerin kazas lzm gelmez. Fakat balanldktan sonra her naslsa terkedilen bir
snnet -herhangi bir nafile- namaznn kazas icap eder.
Mesel lenin son snnetine balanlm iken cenaze namazn karmamak iin bu snnet terk
edilmi olsa, bunu daha sonra kaza lzm gelir.
283- Bir namaz zrsz yere kazaya brakmak byk bir gnahtr. Bu namaz, kaza edilmekle
yerine getirilmi olur. Fakat bunun tehirinden dolay meydana gelen gnahn aff iin tevbe ve istifar
lzmdr. Her-hangi bir bahane ile bir namaz tehire, kazaya brakmaktan son derece saknmaldr. nk
bunun gnah pek byktr. nsan, gerek Mabudu-na ve gerek insanlara olan borlarn biran evvel
demeye almaldr, hayatn mddeti malm! Borlarn demeden ahirete gidenlerin halleri-ne ne
kadar acnsa azdr.
Tenbih: Kazaya kalan birden fazla, mesel altm, yetmi senelik namazlarn muayyen bir gnde,
mesel Ramazan- erif'in son cumasn-da klnacak bir gnlk namaz ile kaza edilmi, affedilmi
olaca hakkndaki szlerin hibir dini kymeti yoktur. Bu hususta nakledilen bir hads, muhaddis (hadis
alimleri)nin, meseleyi iyice inceleyen limleri-mizin beyanlarna gre mevzu (uydurma)dr, asl yoktur,
icma- mmete muhaliftir. nk byle herhangi bir ibadet, senelerce karlm olan farzlarn,
vaciplerin yerine geemez. Byle bir iddia, farzlarn, vacible-rin terkedilmesine, bo verilmesine sebep
olacandan akla, dine, hikme-te aykrdr. Kusurlu olmak, kolaylatrmaya sebep olamaz. Bu, usulce bir
esastr. Bununla beraber bu hadsi nakledenler, muhaddislerden de-ildirler, bu hadisi, hadiste kaynak
olan eserlerden birine dayandrm deildirler. Artk bu naklin ne kymeti olabilir!
Kazaya kalan bir namazn klnmas, bizim iin gereklidir. Biz bu-nu yerine getirmekle mkellefiz.
Bunu yapmaz isek azaba mstehak oluruz. u kadar var ki, kazaya kalm olan bir namaz Hak Tel
Haz-retleri dilerse affeder ve dilerse affetmez, ve herhangi bir ibadet vesilesiyle sahibine bir ok
sevaplar da verebilir. Kimse bu hususlara ka-ramaz ve kesin bir ekilde hkm veremez.
Yukardaki iddia, kazas kesin olarak gereken bir namazn mkl bir misliyle kaza edilmesi
hakkndaki farziyeti inkr demektir ki asla caiz olamaz.
Bu mesele hakknda Aliyy'l-kar Merhum'un, ve dier alimlerin tetkikleri vardr. Aliyy'l-kar'nin
"Mevzuat"na, "Abdurrahim Fetvas"-na ve "Mev'ize-i Hasene"ye mracaat!
1
Sabah namaznn snnetini klamadan farzn imamla beraber cemaatle veya tek bana klan kimse farzdan sonra, vakit de
olsa gnein douuna kadar bu snneti klamaz. nk sabah namaznn farz klndktan sonra gnein douuna kadarki
zaman ierisinde nafile namaz klmak mekruhtur. Sadece kaza namaz klnabilir. Klnmayan bu sabah namaznn snneti
irak veya kuluk vaktinde klnabilir. leden sonra ise kesinlikle klnamaz.
284- Bir kimsenin namaz kazaya kalnca baklr; eer o kimse, sahib-i tertip ise bu kaza namaz ile
vakit namazlar arasnda tertibe ria-yet lzmdr. Sahib-i tertip deilse bu namaz kaza etmeden dier na-
mazlarn klabilir.
285- Bir kimsenin tertip sahibi saylmas iin en az alt vakit namaz kazaya kalmam olmaldr.
Alt vakit namaz kazaya kald m, sahib-i tertip olmak vasfn kaybeder. Artk onun ne kaza namazlar
arasnda, ne de kaza namazlaryla vakit namazlar arasnda tertibe riayet etmesi icap etmez.
286- Kazaya kalan namazlar, "hadse ve kadme = yeni ve eski" adyla iki ksmdr. "Hadse"
olanlar, yani yakn bir zamanda karlm bulunanlar, alt vakte ulanca ittifakla tertibe riayet etmenin
lzumunu drr. "Kadme" olan, yani evvelce karlm bulunan namazlara ge-lince bunlar da alt
vakte ulam ise, kendisi ile fetva verilen gre gre tertibe riayetin lzumunu drr.
Mesel bir kimse vaktiyle bir ay namaz klmayp daha sonra bun-lar kaza etmeksizin vakit
namazlarn muntazaman klmaya balam iken, tekrar bir vakit namazn kazaya brakacak olsa, bu son
namazn hatrlad halde kaza etmeden bunu mteakip olan vakit namazlarn eda edebilir. Byle bir
kimse geirmi olduu namazlar tamamen kaza etmedike sahib-i tertip vasfn kazanamaz. En sahih
olan gr budur.
287- Sahib-i tertip olan bir ahs, bir farz namazn veya mam- A'zam'a gre vacip olan vitir
namazn zrsz yere veya hayz ve nifas gibi namaz drecek bir mahiyette olmayan bir zr
sebebiyle vaktin-de klmam olsa, bu namaz, ilk vakit namazndan evvel kaza etmesi icap eder. nk
gerek karlan namazlarn arasnda ve gerek bunlar ile vakit namazlarnn arasnda tertibe riayet, esasen
arttr. Ancak kazaya kalan namaz, unutulup daha sonra hatra gelmi olursa veya vakit darla-m veya
karlan namazlar ok olup sahibi, sahib-i tertip olmaktan km bulunursa o zaman tertibe riayet art
deildir.
Mesel tertip sahibi olan bir kimse, her naslsa uykuya dalp bu-gnk gnn sabah namazn
klamam bulunsa bu sabah namazn bugnk le namazndan evvel kaza etmesi lzm gelir. Bunu
hatrlad- halde kaza etmeksizin le namazn klsa, bu namaz mam Muham-med'e gre geersiz
olur. mam Ebu Yusuf'a gre farz olmaktan kar, nafile olur. mam- A'zam'a gre ise geici olarak
sahih olmaz. yle ki bundan sonra o sabah namazn kaza etmeden be vakit namazn daha eda edecek
olursa bu alt vaktin hepsi de sahih olmu olur. Fakat byle be vakit namazn daha klmadan o sabah
namazn kaza ederse arada klm olduu vakit namazlar geersiz olup yeniden klnmalar lzm gelir.
Ayn ekilde byle bir kimse, sabah namazn karm olduu halde bunu unutup le namazn
klacak olsa, bu le namaz sahih olmu olur.
Ayn ekilde bir ahs, kazaya kalm olan yats namazn fecir (afak)tan sonra hatrlayp, vakit ise
yalnz sabah namazn klmaya msait bulunsa, sabah namazn eda eder, yats namazn daha evvel kaza
etmemesi, bu sabah namaznn sahih olmasna mani olmaz. Ancak kard namaz hatrlad halde
vakit namazn pek uzatp da, bu yzden vaktin daralmasna sebebiyet vermi olursa, o halde vakit
namaz caiz olmaz.
288- Faiteler -kazaya kalm namazlar- birden fazla olup da vakit bunlardan yalnz bir ksmyla
vakit namazna msait bulunsa, en sahih olan gre gre tertibe riayet lzumu der.
Ayn ekilde bir kimsenin vitirden baka alt vakitten fazla veya alt vakit namazlar kazaya kalm
olsa, bunlar kaza etmeden vakit na-mazlarn eda etmesi sahih olur. nk bu halde tertibe riayet
edilmesin-de klfet vardr.
Faiteler, vitirden baka alt vakit olunca ok, altdan noksan olunca az saylr.
(mam afi'ye gre kazaya kalan namazlar ile vakit namazlar arasnda tertip art deildir. Bilakis
mstehabdr.)
289- Bir kimse, bir gnlk namazlarndan birini karm olduu halde bunu bir trl tayin
edemezse bir gnlk namazn yeniden klar. nk bununla kazaya kalan namaz, yakinen klnm olur.
Dierleri de birer nafile saylr.
ki veya daha fazla gnlerde birer vakit namaz karlm oldu-u halde bunlarn hangi
namazlar olduu tayin edilemedii takdirde de o kadar gnn btn namazlar yeniden klnr.
290- Kazaya kalan namazlar birden fazla olunca bunlara, tayin edilerek niyet edilmesi lzm
gelmez. nk bunda klfet vardr. Bilakis kazaya kalm olan, mesel ilk veya son sabah namazn
veya le namazn klmaya niyet edilmesi yeterli olur.
291- Bir kimse, ne kadar namaz kazaya kaldn bilmese kuvvetli olan grne gre hareket
eder. Eer gr yok ise zerinde kaza namaz kalmadna kanaat edinceye kadar kaza namaz klar.
292- Bir kimse, bir namaz klp klmadnda phe etse, vakti henz kmam ise yeniden klar,
vakti ktktan sonra phe etse, zerine bir ey lzm gelmez. nk farzn sebebi olan vakit kmtr.
Bir mslmann namazn vaktinde klm olmas ise bir asldr.
293- Gayrimslim bir lkede mslman olup da cehaleti sebebiyle namazlarn klmam olan
kimse, daha sonra slm yurduna gelip din vazifelerini rense o namazlar kaza etmesi lzm gelmez.
Fakat slm diyarnda bulunup mslman olan kimse, bu hususta mazur deildir. Mslman olduu
tarihten itibaren namazlarn klmakla mkellef olur. nk slm yurdunda cehalet, bir mazeret tekil
etmez, herkes din vazifelerini ehlinden sorup renebilir.
294- Bir kimse, kaza namazn klarken cemaatle vakit namazna balanacak olsa, namazn
tamamlamadka cemaate itirak etmez. Hatta sahib-i tertip olmasa bile.
295- Ayn olan kaza namazlar, usul dairesinde cemaat ile de klnabilir. Cemaat bahsine
mracaat!
296- Kaza namazlarnn evde klnmas daha iyidir. nk gnahlar rtp tehir etmemek
lzmdr. Byle tehir, hakka kar bir cret saylr ve bakalar iin kt bir numne tekil edebilir.
297- Bir kadn, mesel "Yarnki gn u kadar namaz klaym veya oru tutaym" diye niyet ettii
halde o gn det grmee balasa o namaz veya orucu temiz olaca gnlerde kaza eder.
298- Kaza namazlarnn muayyen vakitleri yoktur. kerahet vaktinden baka istenilen her vakitte
kaza namaz klnabilir.
Mesel kazaya kalm bir le namaz, akamdan sonra, bir akam namaz da leden evvel veya
sonra klnablir.
299- Kaza namazlarn bir an nce klmak, nafile namaz klmaktan daha nemlidir, daha iyidir.
Fakat farz namazlarn mekkede olsun olmasn snnetleri bundan mstesnadr. Yani bu snnetleri
terkederek bunlarn yerine kazaya niyet edilmesi daha iyi deildir. Bilkis bu snnetlere niyet edilmesi
daha iyidir. Hatt kuluk, tesbih namazlar gibi haklarnda hadis-i erif bulunan nafile namazlar da
byledir. Bunlara da byle nafile olarak niyet etmek daha iyidir. nk bu snnetler, farz namazlarn
tamamlar, bunlarn telfisi mmkn deildir, kaza namazla-rnn ise muayyen vakitleri olmad iin
telfileri mmkndr.
Bununla beraber namazlar kazaya brakmak bir gnahtr. Bu g-nahtan mmkn mertebe
kurtulmak iin snnetleri feda etmek mnasip olamaz. Byle bir gnah ileyen kimsenin fazla ibadette
bulunarak ilh affa snmas icab ederken, hakknda Peygamber Efendimiz (S.A.V)'in efaatini
kazanmasna vesile olacak bir ksm mbarek snnetleri, nafi-leleri terketmesi nasl uygun olabilir? Hem
bir ksm vakit namazlarn kazaya brakmak, hem de dier bir ksm vakit namazlarn tamamlayan,
kemale erdiren snnetlerden ayrmak, iki kat kusur olmaz m? Bunun aksine olan baz nakiller muteber
deildir, kendisi ile fetva verilen gre muhaliftir.
Hem snnetleri, hem de kaza namazlarn klmaya msait vakit bulamadklarn iddia edenler
bulunursa, bunlar insafl bir iddiada bulun-mu saylamazlar. Bo yere en kymetli vakitlerini zayi eden
insanlar, bilmem byle bir iddiaya ne yzle cret edebilirler?
( Iskat- salt bahsine de mracaat)!...
Fihriste dn
MDRK HAKKINDAK MESELELER
300- Mdrik, imama tamamen uyan, yani namazn evvelinden sonuna kadar aralksz olarak
imama uyan, btn rekatlar imam ile beraber klan kimsedir. mama ilk rekatn rksunda yetien, o
rekata yetimi ve mdrik adn alm olur.
Namaza imam ile beraber balamann fazileti pek byktr, bu hususta aadaki meseleler
geerlidir.
301- Bir kimse, tek bana bir farz namaza baladktan sonra bulunduu yerde o farz namaz, cemaatle
klnmaya balansa baklr; eer namaza baladktan sonra henz secdeye varmam ise namazn brakr,
imama uyar, cemaat sevabn kazanmaya koar, bu mstehaptr. Ve eer bir kere secdeye varm ise baklr;
kld namaz, sabah ve akam namaz ise yine brakr, imama uyar. Fakat bunlarn ikinci rekat iin secdeye
varm ise artk brakmaz, tamamlar, imama uyamaz. nk sabah namazndan sonra nafile klnamayaca
gibi, rekatl bir namaz da nafile olarak klnamaz.
le namaz gibi drt rekatl bir farz ise kld bir rekata bir rekat daha ilve eder, teehhtde
bulunur, selm verip imama uyar, evvelce kld o iki rekat, nafile olmu olur.
Byle bir namazn nc rekatnda bulunup da henz secdesine varmam ise, hemen ayakta veya
oturarak selm vererek namazdan -kar. mama uyar, tek bana kld iki rekat, yine bir nafile olmu
olur. Fakat bu namazn nc rekatnnda secdesini yapm bulunursa artk bunu tamamlar, farz yerine
getirmi olur. Ve bu namaz, le veya yats namaz olduuna gre daha sonra imama da uyabilir. mam
ile klaca namaz da bir nafile olmu olur. Fakat ikindi namaz ise uyamaz. Zira ikindi namazndan
sonra nafile klnmas mekruhtur.
302- Nafile bir namaza balam olan bir kimse, yannda cemaatle namaza balannca, bu nafileyi
iki rekat olmak zere klar, daha sonra selm verip cemaate itirak eder. nc rekata kalkm ise onu
da drdnc rekat ile tamamlamadka namazn kesmez. Bundan cenaze namaz mstesnadr. yle ki,
byle nafileye balam olan kimse, klnmaya balanan bir cenaze namaznn karalacandan korkarsa,
klaca namaz hemen brakr, cenaze namaz iin imama uyar, sonra o nafileyi kaza eder. nk
cenaze namaznn telfisi mmkn deildir.
303- Cemaatle sabah namazna balanlm olduunu gren kimse, cemaate yetiebileceini
zannederse, hemen sabah namaznn snnetini klar ve lzum grrse "Sbhaneke" ile "Euz"y ve sure
ilvesini brakp yalnz Fatihay erife ile ve ruk ve secdelerde birer defa tesbih ile yetinebilir. Daha
sonra imama uyar. Fakat cemaate yetieceini hi zannetmezse, snnete balamayp imama uyar, artk
bu snneti kaza edemez. ayet snnete balam ise tamamlar, artk brakamaz.
Fakat le, ikindi, yats namazlar byle deildir. Bunlarn cemaat-le klnmaya balanlm
olduunu gren kimse, bunlarn snnetlerini klmadan imama uyar, sonra lenin drt rekat snnetini
kaza eder, ikin-dinin snnetini kerahet vakti olduu iin kaza edemez. Yats namaznn drt rekat
snnetini, bir gayri mekked snnet olduu iin dilerse kaza eder, dilerse kaza etmez.
304- Vaktin veya cemaatle namazn tamamen karlacan kesin olarak bilen kimse, snnetleri
klamayaca gibi, kendisinde bulunan az bir necaseti de temizlemekle uraamaz. Baka bir cemaat
bulabilece-inden emin olan kimsenin ise, az bir necaseti gidermeden namaza ba-lamamas daha
faziletlidir. T ki namaz ittfakla sahih olmu olsun.
(afiilere gre namaz, az bir necaset ile de bozulur.)
Taharet: 93-95. Maddelere de mracaat!
Fihriste dn
LHK HAKKINDAK MESELELER
305- Lhik, namaza imam ile beraber balad halde kendisine uyku, gaflet veya cemaatin
okluundan dolay bir zahmet veya bir ab-dest bozucu bir durum meydana gelip de namazn tamamn
veya bir ks-mn imam ile klamayan kimsedir. Lhik hakknda aadaki meseleler geerlidir.
306- Lhik, aynen imama uyan gibidir. mama uyan, imamn arkasnda Kur'an okuyamayaca
gibi, lhik de karm olduu rekatlar kendi bana klnca Kur'an okuyamaz, tamamen imama uyan
gibi hareket eder ve kendi bana klaca rekatlardaki yanlmasndan dolay sehiv secdeleri de yapmaz.
307- Lhik, mmkn ise kard rekatlar veya ruknlar kaza eder, sonra imama tekrar uyarak
onunla selm verir.
Mesel imama uyan bir kimse, birinci rekatn kyamnda uyuyup da imamn secdeye vard anda
uyansa, hemen rkya varr, sonra sec-deye vararak imama uyar.
308- Lhik, imamna yetiemeyeceini bildii takdirde hemen imama uyar, imam namazdan
knca kendisi karm olduu rekatlar veya ruknlar kaza eder.
Mesel imama uyan bir kimse, drdnc rekatta iken burnu kanasa saftan ayrlr, namaz bozacak
birey ile uramakszn hemen abdest alr, mmkn olduu yerde imama uyar. mam selm vermi
olursa kendi bana o drdnc rekat hi birey okumakszn imamn arkasn-da klyormu gibi
tamamlar. nk lhik, hkmen imamn arkasnda namazn klm saylr.
Ayn ekilde bu hdise nc rekatta vaki olsa da, imam drdn-c rekata balasa, lhik abdest
alp evvel o nc rekat kraatsz olarak klar, daha sonra imama uyar, onunla drdnc rekat klarak
selm verir. Fakat imamna byle yetiemeyeceini bilirse hemen imama uyar, imam selm verince
kendisi kalkar, nc rekat kraatsz olarak klar, selm verir.
mam sehiv secdelerinde bulunacak olsa, lhik namazn henz ta-mamlamam ise, onunla beraber
bu secdeleri yapmaz, bilakis namazn tamamlar, ondan sonra bu sehiv secdelerini yapar.
309- Her lhik'n yukarda bildirildii ekilde hareket etmesi kolay deildir. Bu sebeple lhiklerin
bu noksan kalan namazlarna yeniden balamalar daha uygun grlmtr.
Fihriste dn
MESBUK HAKKINDAK MESELELER

310- Mesbuk, imama namazn banda deil, arasnda veya sonun-da, mesel bir iki veya rekat
klndktan sonra veya son ka'de (oturu) da uyan kimsedir. Mesbuk hakknda aadaki meseleler
geerlidir.
311- Mesbuk, kaza edecei rekatlarda tek bana namaz klan gibidir. Mesel bir kimse imama
sabah namaznn ikinci rekatnda uya-cak olsa, mesbuk olmu olur. Bu halde tekbir alp susar, imam ile
bera-ber son ka'dede yalnz "Ettehiyyat" okur, imam selm verince kendisi ayaa kalkar, imam ile
klmam olduu ilk rekat klmaya balar, "Sb-haneke"den ve "Euz" ile "Besmele" den sonra
Fatihay erife ile bir miktar daha Kur'an- Kerim okur, usul zere rkya, secdelere gider, daha sonra
oturup "Ettehiyyat" ile "ALLAH'mme salli ve barik" ve " = Rabbena tina" duasn
okuyarak selm verir.
Akam namaznn ikinci rekatnda imama uyan kimse de birinci rekat hakknda bu ekilde hareket
eder.
312- Mesbuk, akam namaznn son rekatnda imama uysa "Sb-haneke"yi okur, imamla beraber o
rekat klp teehhde oturur, daha sonra kalkar, "Sbhaneke" ile "Euz" ve "Besmele"yi ve Fatihay
erife ile bir miktar daha Kur'an- Kerim okur, ruk ve scuddan sonra oturur, yalnz "Ettehiyyat"y
okur, sonra "ALLAH' ekber" diyerek ayaa kalkar, yalnz besmele ile Fatihay erifeyi ve bir miktar
daha Kur'an- Kerim okuyarak rkya ve secdelere varr, daha sonra son ka'deyi yapa-rak selm ile
namazdan kar. Bu halde defa teehhtde bulunmu olur. Bununla beraber mesbuk, ikinci rekatn
sonunda teehhtde yanla-rak oturmayacak olsa, kendisine sehiv secdeleri lzm gelmez. nk bu
rekat, dier bir ynden birinci rekat yerindedir.
313- Mesbuk, drt rekatl namazlardan birinin drdnc rekatnda imama uysa imam ile teehhde
oturduktan sonra kalkar, "Sbhaneke"yi "Euz" ile "Besmele"yi ve Fatiha ile bir miktar daha yet-i kerime
okur, ruk ve scuddan sonra oturur, yalnz "Ettehiyyat"y okur. Daha sonra kalkar, Besmele ile Fatiha'y ve
bir miktar daha ayet-i celile okuyup rkya, secdelere varr, oturmakszn kalkar, yalnz Besmele ve Fatiha ile
bir rekat daha klarak son ka'deyi yapar. "Ettehiyyat" ile "ALLAH'mme salli ve barik" ve "
=
Rabbena tina" duasn okuyup selm verir.
314- Mesbuk, drt rekatl namazlarn nc rekatndan itibaren imama uysa onunla beraber son
ka'dede yalnz "Ettehiyyat"y okur, daha sonra kalkar, "Sbhaneke"yi ve "Euz" ile "Besmele" ve
Fatiha ile bir miktar daha Kur'an- Kerim okuyup rkya, secdelere varr. Daha sonra kalkar, yalnz
Besmele'yi ve Fatiha ile bir mikdar daha yet-i kerime okuyarak yine rkya, secdelere varr, teehhde
oturur, "Ettehiyyat" ile " ALLAH'mme salli ve barik" ve "
= Rabbena tina " duasn
okuyarak selm ile namazn bitirir.
315- Mesbuk drt rekatl namazlarn ikinci rekatnda imama uyacak olsa, rekat imam ile
beraber klm olur, teehhtten sonra ayaa kalkar. "Sbhaneke"yi ve "Euz" ile "Besmele"yi ve
Fatihay erife ile ilave edecei yetleri okur, ruk ve secdelere varr, son ka'deyi yaparak namazn
selm ile tamamlar.
316- mama rkda iken uyan kimse, o rknun ait olduu rekata yetimi olur. Fakat imam secde
halinde bulan kimse, hemen secdeye varrsa da bu secdenin ait olduu rekat klm saylmaz. Bu sebeple
o rekat yukardaki tarifler zere kaza etmesi lzm gelir.
317- Mesbuk, imam selm verdikten sonra "ALLAH' ekber" diyerek ayaa kalkp noksan kalan
rekatlar tamamlar. mam daha selm vermeden mesbukun kalkp noksan kalan rekatlar kaza etmesi uygun
deildir. Ancak namaz vaktinin kmak zere bulunmas veya nnden insanlarn gemeleri korkusu gibi
bir zaruret bulunursa o zaman kalkabilir.
Bununla beraber imam, henz selm ile namazdan kmam olun-ca, mesbukun teehht miktar
oturmas lzmdr. Bundan evvel kalkma-s caiz deildir.
318- mam, teehhd bitirmedike mesbukun kyam ve kraat muteber deildir. Bu sebeple
mesbuk, birinci veya ikinci rekat kaza iin ayaa kalkar da, imamn teehhd bitirdiinden sonra
namaz caiz olacak miktar Kur'an okursa, namaz caiz olur. Fakat bundan daha az olursa namaz sahih
olmaz.
319- Mesbukun kaza edecei rekatlarda bakasna uymas, bakasnn da bu halde mesbuka uymas
caiz deildir. Mesbuk bu husus-ta tek bana namaz klc saylmaz. Fakat bir mesbuk, ne kadar rekat
kaza edeceini unutup da kendisiyle beraber mesbuk bulunan bir kimse-nin ne kadar kaza edeceini
sadece nazar- itibara alsa, bununla namaz-nn sahih olmasna bir zarar gelmez.
320- Mesbuk, namazn yeniden klmak niyetiyle tekbir alacak olsa, evvelki tekbir ile balam
olduu namaz bozmu olur. Tek bana namaz klan kimse ise byle deildir. Baka bir namaz klmaya
niyet etmedike ayn namaza yeniden balamak niyetiyle alaca tekbir, bu namazn iptal etmez. nk
her iki namaz, tek bana namaz klana gre birbirinin ayndr. Mesbuk ise bir bakma tek bana namaz
klan, dier bir bakmdan da imama uymu olduundan, onun hakknda bu ayn olmak durumu yoktur.
321- Mesbuk, mam- A'zam'a gre de Kurban bayramnda terik tekbirlerini imam ile beraber alr,
daha sonra ayaa kalkp klamad re-katlar tamamlar. Halbuki mam- A'zam'a gre tek bana namaz
klan, bu tekbirler ile mkellef deildir. Bu sebeple, mesbuk bu hususta tek bana namaz klan deil,
imama uymu kimse durumundadr. 1
322- Mesbuk, ayaa kalkmas sahih olacak yerde kyam edip de daha imam selm vermeden
namazn bitirerek selmda imama uysa, na-maz bozulmaz.
323- mam daha selm vermeden mesbuk, tahiyyat okuyup bitir-mi olsa, bir gre gre kelime-i
ehadeti tekrar eder, bir gre gre de susar. Bu hususta sahih olan, mesbukun tahiyyat yava yava
okumasdr.
Birinci ka'de (oturu)da imamdan evvel Ettehiyyaty bitirmi olan imama uyan bir kimse de
susar, tekrar Ettehiyyaty okumaz.
324- Mesbuk, aikare okunan namazlarda imama uyunca "Sbha-neke"yi okumaz, geri kalan
rekatlar kazaya kalknca okur, sahih olan budur. Nitekim yukarda da iaret olunmutur.
325- mam, yanlarak beinci rekata kalkt gibi mesbuk da kendi-sine tbi olarak kyama kalksa
baklr; eer imam, drdnc rekatta otur-mu ise, mesbukun namaz bu kyam ile bozulur. Fakat imam,
drdnc rekatta oturmam ise, beinci rekatta secdeye varmadka mesbukun namaz bozulmaz.
326- Bir mesbuk, lhik (Bak. Madde: 305) de olabilir. yle ki imama sonradan uyan kimse, uyku
veya abdest bozucu bir ey gibi bir sebeple ruknlardan veya rekatlardan bir kan imam ile klamayp
karsa hem mesbuk, hem de lhik olmu olur. Bu halde evvel kard eyleri kraatsz olarak kaza
eder, sonra mmkn ise geri kalan namazda imama uyar, daha sonra da imama uymadan evvelki bir
veya birden fazla rekatlar kraatle kaza eder. Evvela bunlar kaza edip, daha sonra namaz arasnda
1
NEML NOT: Terik tekbirleri hususunda fetva mameyn'e gre (Bak. Madde: 224) olduu iin mesbukun bu ekilde
hareket etmesi art deildir. mam selam verince hemen ayaa kalkp klamad rekatlar tamamlamas ve daha sonra terik
tekbirlerini getirmesi de mmkndr.
karm olduu ruknleri veya rekatlar kaza etmesi de caizdir. Fakat bu takdirde meru tertibe riayet
etmemi olacandan gnahkr olur.
Fihriste dn
SEHV SECDELER LE ALAKALI MESELELER
327- Sehiv secdeleri herhangi bir namazn vaciplerinden birini ya-nlarak terk veya tehirden dolay1 o
namazn sonunda yaplmas icap eden iki secde ile Ettehiyyat'den ve "Allhmme salli ve brik" ile duadan
ibaretir. yle ki, son ka'de(oturu)da yalnz Ettehiyyat okunduktan sonra iki tarafa selam verilir, daha sonra
ALLAH' ekber denilerek secdeye varlp kere Sbhane rabbiyel-ala okunur, daha sonra ALLAH'
ekber denilerek kalklr, bir tesbih miktar oturduktan sonra tekrar ALLAH' ekber diyerek ikinci secdeye
varlr, yine defa Sbhane rabbiyel'ala okunduktan sonra ALLAH' ekber denilerek kalklr, oturularak
Ettehiyyat ve Allhmme salli ve brik ile
= Rabbena Atina duas okunup evvela sa tarafa
sonrada sol tarafa selam verilir.
Yalnz sa tarafa selam verildikten sonra sehiv secdelerinin yaplmas daha faziletlidir, ihtiyata
uygundur. Nitekim cemaatle klnan namazlarda cemaatin yanllkla dalmasna meydan vermemek iin,
yalnz sa tarafa selamdan sonra sehiv secdesinin yaplmas gerekli grlmtr.
328- Sehiv secdeleri vaciptir. Malum olduu zere gerek farz ve gerek vacip veya snnet olan
herhangi bir namazn kraat, ruk, scud gibi farzlar; Fatiha, zamm- sre, tertibe riayet gibi vacipleri; ka'de
(oturu)-larda Allhmme salli ve brik okunmas gibi snnetleri vardr. Bu se-beple bunlara riayet
lazmdr ki, bir namaz mkemmel olmu olsun.
imdi farz olsun olmasn herhangi bir namazda bir farzn kasten veya yanlarak terk edilmesi, o
namazn iadesini icap eder, bu byk noksan telafi iin sehiv secdeleri kfi deildir.
Bir vacibin kasten terk veya tehiri ise bir gnahtr, bundan dolay sehiv secdeleri lazm gelmezse
de, byle bir namaz iade etmek uygun-dur. Bir vacibin yanlarak terk edilmesi veya tehir edilmesi ise
sehiv secdelerini icap eder. Bu sretle o noksan dzeltilmi ve telafi edilmi olur. Bir snnetin kasten
veya yanlarak terki ise sehiv secdelerini icap etmez, fakat kasten terk edilmesi, bir kusurdur, sevaptan,
faziletten mahrumiyete sebebiyet verir.
(Sehiv secdeleri, Malikiler'e gre snnettir. afiiler'e gre de snet-tir, u kadar var ki imam, sehiv
secdelerinde bulunursa buna uymak cemaat iin vacip olur.)
Hanbeller'e gre bazen vacip, bazen snnet, bazen de mbah olur. Mesel namazn terkedilen bir
snnetinden dolay yaplacak sehiv secde-leri mbahtr.
Sehiv secdeleri mam afi ile mam Ahmed'e gre iki tarafa daha selam verilmeden yaplmaldr,
mam Mlik'e gre yanlma, bir fazlalk sebebiyle ise sehiv secdeleri selmdan sonra, bir noksan veya bir
noksan ile fazlalk sebebiyle ise selmdan evvel yaplmaldr. Bu, biraz daha faziletli olma meselesidir.
Yoksa hepsi de caizdir.)
329- Bir namazn tam bir rknn, bir farzn ne almak veya tehir etmek, sehiv secdelerini icap eder.
nk bu ne alma ve tehir vacibi terk etmek ksmndandr. Kyamda "Sbhaneke"den sonra henz kraatta
bulunmadan rkya gidilip, daha sonra hatrlanarak kyama dnmekle kraat farznn yerine getirilmesi gibi.
Bu halde evvelki ruk muteber olmaz, kraatten sonra yeniden ruk yaplr. Byle kyama dnmekle kraat,
daha sonra ruk bulunmad takdirde namaz bozulur. nk byle her rekatta ruk gibi tekrar edilmeyen
ruknlar arasnda tertibe riayet edilmesi farzdr.
330- Namazn rekatlarndan birindeki iki secdeden biri, yanlarak terk edilip ondan sonraki rekatn
veya ka'de (oturu)un sonunda hatrlan-sa, bunun tehire uramasndan dolay namaz iade lzm gelmez.
Bilakis hemen o secde kaza edilir. Eer son ka'dede iken hatrlansa, bu secde yaplr. Daha sonra son
ka'de tekrar edilir, ondan sonra da sehiv secdeleri yaplr. Bu halde son rekatta be secde ile ka'de
bulunmu olur. nk her rekatta iki secde vardr. Byle tekrar edilen bir rknn ksmen tehir edilmesi,
farz terk ksmndan olmad iin iadeyi icap etmez.
1
. Farzn tehiri vacibin terki demektir. (bak.Madde.141/17)
Fakat bir rekattaki iki secdeden ikisi de yanlarak ne alnm olsa, mesel evvel iki secde daha
sonra ruk yaplm bulunsa bu halde farz olan tertibe riayet iin tekrar rkya, daha sonra secdelere
gidilir, bu tekrar ve iadeden dolay da namazn sonunda sehiv secdeleri yaplr.
331- Herhangi bir namazn bir rknn tekrar etmek, sehiv secdelerini gerektirir. Bir rekatta iki
defa ruk veya defa secde yaplmas gibi. Birinci ve ikinci rekatlarda Fatiha'nn pepee tekrar
okunmas, rkda veya secdede veya teehhd yerinde Kur'an okunmas da byledir.
Fakat nc veya drdnc rekatlarda Fatiha'nn iki defa okunmas veya bunlarda Fatiha ile
beraber baka bir srenin de okun-mas, yahut yalnz baka bir srenin okunmas sehiv secdelerini icap
etmez. nk bu takdirde bir vacip terk veya tehir edilmi ve Kur'an meru olan yerinin dnda
okunmu olmaz. u kadar var ki, bu halde bu rekatlar evvelki rekatlardan daha uzatlm ve cemaata
arlk verilmi olursa mekruh olmaktan uzak olamaz.
332- Bir vacibi yanlarak terk etmek sehiv secdelerini icap eder. Birinci ka'deyi veya vitirde kunutu veya
bayram namazlarnda zait tekbirleri, yahut birinci veya ikinci ka'delerde tahiyyat okumay terk etmek gibi.
Vitir namaznda rkdan sonra kunut duasnn unutulduu hatr-lansa, artk okumak zere kyama
dnlmez, rkdan sonra okunmas da lzm gelmez. nk yeri karlmtr. Ruk halinde hatrland
takdir-de de okunmas icap etmez. Sahih olan rivayet byledir. Bununla bera-ber okunsun okunmasn,
her iki takdirde de sehiv secdeleri lzm gelir.
Kunut tekbirini unutup almamak, bir gre gre sehiv secdesini icap eder, bir gre gre icap
etmez.
333- Bir vacibin yanlarak tehir edilmesi de sehiv secdelerini ge-rektirir. Birinci veya nc
rekattan sonra biraz oturulmas, drdnc rekattan sonra beinci rekat iin ayaa kalklmas, sabah
namaznn ikin-ci rekatndan sonra nc bir rekata ve akam namaznn nc reka-tndan sonra
drdnc bir rekata kalklmas gibi.
Birinci ka'de (oturu)da teehht miktarndan fazla oturulup n-c rekata kyamn te'hir edilmesi
de byledir.
334- Bir vacibin vasfn deitirmek, sehiv secdesini gerektirir. mamn aikare okunacak yetleri
gizlice veya gizlice okunacak ayetleri aikare okumas gibi. Bunun snr, namaz sahih olacak miktar
okunma-sdr. Fatihay erfenin ilk yetlerini okumak bu ksmdandr.
Bununla beraber yalnz ksa bir yet miktar okunmas da mam- A'zam'a gre bu hkmdedir.
mameyn'e gre ise bu hkmde deildir.
Aikare okumann aa mertebesi, bakasnn iitecei miktardr, gizlice "hafiyyen" okunmann en
aa mertebesi de yalnz okuyann ii-tecei miktardr.
335- Sessizce okunacak yerde Fatiha'nn ou bir yanlma neticesi aikare okunsa geri kalan ksm
yine sessizce okunur.
Bilkis aikare okunacak bir namazda Fatiha ksmen gizlice oku-nup da daha sonra aikare
okunaca hatrlansa, Fatiha yeni batan aikare okunur. Ta ki bir rekatta aikare okumak ile sessizce
okumak bir arada bulunmu olmasn. Fakat dier bir gre gre bu yeniden okun-maz, yalnz geri kalan
ksm aikare okunur.
336- Tek bana namaz klann aikare veya gizlice okumasndan dolay- Zahirrrivaye'ye gre-
sehiv secdesi lzm gelmez. u kadar var ki, gizlice okunacak yerde, mesel le namaznda alenen
okunmas kastl olursa bir gnah saylr.
Tek bana namaz klann gndzn klnan nafile namazlarnda ikare kraatte bulunmas
mekruhtur.
337- mam, mesel sabah namaznda Fatihay erifeyi yanlarak gizlice okuyup sonra hatrlasa,
ilave edecei sreyi alenen okur, Fati-ha'y iade etmez.
338- Cemaat halinde aikare kraat edilecek bir namaza balam ve Fatihay gizlice okumu olan
bir ahsa bakas gelip uysa, o ahs imam olmay arzu ederse sreyi alenen okur, arzu etmezse alenen
okumas lzm gelmez.
339- Farz bir namazda ikinci rekattan sonra oturulmayp da nc rekata yanlarak kyam iin
hareket edilince baklr; eer ka'deye yakn ise oturulur, sehiv secdesi lzm gelmez. Fakat kyama yakn
ise kalklr, daha sonra sehiv secdeleri yaplr. nk bu halde vacip olan birinci ka'de terk edilmi
bulunur.
Bununla beraber Zahirrrivaye'ye gre namaz klan, henz tam kyama dorulmam ise ka'deye
dner, vacibi terk etmez, imam tam dorulup kalktktan sonra ka'deye dnerse namaz bozulur. Zira bu
takdirde farz olan kyam bozulmu, namazn tertibi bsbtn deitiril-mi olur. Dier bir gre gre
bu halde namaz bozulmaz, kendisi g-nah ilemi olur, sehiv secdeleri icap eder.
340- Snnetlerde ikinci rekat mteakip oturulup "tahiyyat" okunmad nc rekatta hatrlansa
baklr. Eer bu nc rekatn secdesi daha yaplmam ise oturmaya dnlr. Yaplm ise dnlmez.
Dier bir gre gre secde yaplm olsun olmasn, artk oturmaya d-nlmez, her iki takdirde de sehiv
secdeleri lazm gelir.
341- Drt rekatl farzlarda ikinci ka'deye oturulmakszn beinci rekata kalklacak olsa, henz
beinci rekat iin secde edilmedike ka'deye dnlr, teehhtten sonra selm verilip sehiv secdeleri
yaplr. nk farz olan bir ka'de tehir edilmi, bu tehir ise vacibi terk sa-ylmtr. Fakat beinci rekat
iin secde yaplm olursa, bu namaz nafi-leye dnm bulunur. Artk buna bir rekat daha ilve edilir,
tam alt rekat1 bir nafile namaz klnm saylr. Bu halde en sahih olan gre gre sehiv secdeleri
lzm gelmez. Bu mesele, mam- A'zam ile mam Eb Yusuf'a gredir. mam Muhammed'e gre beinci
rekatn secdesin-den ba kaldrlnca, namaz tamamen btl olmu olur.
342- Drt rekatl bir farz namazn son ka'desinde selm verilme-den yanlarak ayaa kalklsa
hemen ka'deye dnlp selam verilir ve sehiv secdeleri yaplr. Fakat beinci rekat iin secdeye varlm
olunca, buna bir rekat daha ilve edilir. Bu halde evvelki drt rekat ile farz tamam olmu olur. Dier iki
rekat da nafile saylr ve istihsanen 1 sehiv secdeleri de yaplr.
Akam namaznda ikinci ka'deden sonra bir drdnc rekata, sa-bah namaznda da ka'deden sonra
bir nc rekata kyam edilmesi de bu hkmdedir.
Bu sebeple bunlara ilve edilen ikier rekat da nafile olmu olur. Bunlar, tam bir kastla beraber
yaplmad iin vakit itibaryla mekruh saylmaz. Tercih edilen de budur.
343- Drt veya rekatl farz ve vitir namazlarnda birinci ka'dede teehhtten sonra yanlarak "

= ALLAHmme salli ala Muhammedin ve ala li Muhammed"
denilmesi ve mam- A'zamdan bir rivayete gre bu teehhtten sonra bir harf bile ziyade edilmesi, sehiv
secdelerini icap eder. Fakat son ka'delerde teehhtten sonra Kur'an okunmas, dua edilmesi, sehiv secdelerini
icap etmez. nk bu ka'de, dua ve sena mahallidir. Kur'an ise dua ve senay toplaycdr.
Namazda zikirlerin, dualarn ve teehhdn, yani tahyyatn aik-re okunmas da sehiv secdelerini
icap etmez.
344- Farz namazlarn son nc ve drdnc rekatlarnda kasten skt edilip Fatiha veya baka
bir sre veya bir miktar yeti celile okun-mamas, bir hatadr, sehiv secdelerini icap etmez. Fakat
yanlarak skt edilip Fatihay erife veya dier bir sre okunmamas, sehiv secdelerini icap eder.
mam Eb Yusuf'a gre her iki takdirde de sehiv secdeleri lzm gelir.
345- Namaz iinde bir rkn eda edilecek kadar tefekkre dalnsa, mesel; ftitah tekbirini aldm
m, almadm m diye o kadar dnlse de sonra tekbir alnd hatrlansa veya alnmam olmas
sanlarak tekrar bir tekbir daha alnsa, sehiv secdeleri lzm gelir.
Ayn ekilde rekat m, drt rekat m klndnda tereddt edile-rek dnlse veya Fatiha
okunduktan sonra hangi srenin okunaca tefekkr edilse, yine sehiv secdeleri icap eder. nk bu
hallerde vacip tehir edilmi olur.
Bir rkn veya bir vacibi eda etme esnasnda meydana gelecek bir tefekkr, bir dnce ise sehiv
secdelerini gerektirmez. Tam bir kalb huzuru ile namaz klmak, yle herkese kolay ve nasip olacak bir
fazilet deildir.
1
Ak olan kyas brakp insanlarn ihtiyacna daha uygun olan almaktr. stihsan, Fkh Usul'nde bir delildir.
346- Bir kimse, kld bir namazn rekatlarnda phe etse, baklr; eer bu phe, mrnde bana
ilk defa gelmi ise o namaz yeniden k-lar. Fakat birka defa gelmi ise aratrr, kanaatine gre hkm
verir, namaz yeniden klmaya lzum grlmez. Aratrma hususunda kalbin ahitlii kfidir.
Mesel sabah namazn klarken bir rekat m kldm, iki rekat m diye phe edip de bir rekat klm
olduuna kalben hkm verse, buna ihtiyaten bir rekat daha ilve eder, bu husustaki teredddnden,
dnce-sinden dolay da sehiv secdelerini yapar. Bilakis iki rekat klm olduu-na hkm ettii takdirde
oturur, teehhtten ve selmdan sonra sehiv sec-delerini yapar. Hi birine karar vermedii takdirde de az
olan alr, nk az, kesin olandr. Bu halde bir rekat daha klar. u kadar var ki, bu takdir-de tereddt
ettii rekatn sonunda oturur, daha sonra kalkp o bir rekat klar. Zira evvelce iki rekat klm olmas
muhtemeldir. Bu takdirde de namazn sonunda sehiv secdelerini yapar.
347- Drt rekatl bir namaza balam olan kimse, kld rekatn birinci rekat m, ikinci rekat m
olduunda phe edip bir taraf tercih edemezse, kendisini bir rekat klm sayar ve her bir rekatn
sonunda ihti-yaten bir kerre teehht miktar oturur, bu sretle drt defa ka'de yaplm olur. nk
birinci saylan rekatn ikinci ve nc saylan rekatn dr-dnc rekat olmas ihtimal dahilindedir.
348- Bir kimse kld rekatn ikinci rekat m, nc rekat m olduunda tereddt etse, -sahih olan
gre gre- bu rekatn sonunda oturmaz. Bir taraf tercih edemezse, bunu ikinci rekat sayar, geri kalan
rekatlar da tamamlar. Bundan akam namaz ile vitir namaz mstesna-dr. Bu tereddt, bunlardan birinde
vaki olursa, oturmak lzm gelir. nk tereddt edilen rekatn nc rekat olmas muhtemeldir. Bu halde te-
ehhtten sonra bir rekat daha ilve edilir. Zira tereddt edilen rekatn, ikinci rekat olmas muhtemeldir.
Bunlarn sonunda da sehiv secdeleri yaplr.
349- Drt rekatl namazlarda klnan rekatn drdnc rekat m, beinci rekat m olduunda ve
sabah namaznda klnan rekatn ikinci re-kat m, nc rekat m olduunda, akam ile vitir
namazlarnda da kl-nan rekatn nc rekat m, drdnc rekat m olduunda phe edilse, sonunda
oturulur, teehhtten sonra kalklp bir rekat daha klnr. nk bu rekatlarn nc, drdnc veya
beinci rekat olmas muhtemeldir. O halde ilve edilen birer rekat ile fazla olan miktar, nafile olmu olur.
So-nunda da sehiv secdeleri yaplr. Bu phe, kyam veya ruk veya rk-dan kyam halinde olduuna
gredir.
lk secde yapldktan sonra (phelenme vki) olursa, ittifakla na-maz btl olur. nk phe
edilen rekatn fazla olup son ka'de (oturu)-un terk edilmi bulunmas muhtemeldir. lk secde halinde
olursa, yalnz mam Muhammed'e gre namaz btl olmaz.
350- Namazda Fatihadan evvel baka bir sre, hatta bir harf bile olsa, yanlarak okunsa, iade
edilerek evvel Fatihay erife, sonra da o sre okunur. Namazn sonunda da sehiv secdeleri yaplr. Bu
tertip nok-san, ruk halinde bile hatrlansa, kyama dnmekle iadesi gerekli klnr. Byle bir yanlma,
ounlukla olmaz. Bu sebeple bunun az miktar da af olmaz. Fakat bir namazda okunan bir srenin
altndaki sre de okunul-mak istenilirken stndeki sre okunsa, bundan dolay sehiv secdeleri lzm
gelmez.
351- Bir kimse namazda Fatiha okuyup okumadnda phe etse, baklr: Eer henz baka sre
okumam ise Fatihay okur, fakat baka sre okumu ise, artk Fatihay okumaz. nk srenin
Fatihadan sonra okunmas bellidir. Bununla beraber bu hususta bir gr ve kanaati var ise, ona gre
amel eder.
352- Bir kimse ilk rekatlarda birer sre okuyup da Fatihay okuma-m bulunduunu secdeye
vardktan sonra hatrlasa, son rekatlarda Fati-hay iade etmez. nk son rekatlarda zaten Fatiha
okunacaktr. Bir re-katta iki Fatiha okunmas ise meru deildir. Yalnz Hasan ibn-i Zey-yad'a gre son
rekatlarda Fatiha kaza edilir.
353- Drt veya rekatl farz namazlarn ilk iki rekatnda Fatiha-dan sonra birer sre -birer miktar
ayet-i celile- ilave edilmemi olsa, bu sre nc ve drdnc rekatlarda Fatihadan sonra okunur ve bu
na-maz, cemaatle klnan bir akam veya yats namaz ise, nc ve dr-dnc rekatlarda hem Fatiha,
hem de okunacak sre aikare okunur. nk bir kyamdaki kraat, birdir. Bunun bazs gizlice, bazs
aikare okunamaz. Yalnz srenin aikare okunaca grnde olanlar da var-dr. mam Ebu Yusuf'a
gre ise, ikisi de gizlice okunur. nk son re-katlarda gizlice okumak snnettir. mam Eb Yusuf'tan
bir rivayete gre de artk son rekatlarda bu sre okunmaz, zira bunun yeri karlmtr. Bununla beraber
yukarda anlatlan btn durumlarda sehiv secdeleri yaplr.
354- mamn yanlmas, kendi hakknda asaleten, cemaat hakknda da imama uymalar sebebi ile
sehiv secdelerini icap eder. Cemaatten bi-rinin imama uymu olduu halindeki yanlmas ise, ne kendisi,
ne de imam hakknda sehiv secdelerini icap etmez.
355- Sehiv secdesi halinde bulunan bir imama uymak sahihtir. Ge-rek sehiv secdelerinin herhangi
birinde ve gerek teehhdnde olsun msavidir.
mama ikinci sehiv secdesinde uyan kimseye birinci secdeyi ve se-hiv secdelerinden sonraki
teehhdde uyan kimseye de her iki secdeyi kaza etmek lzm gelmez.
356- Mesbuk (imama birinci rekattan sonra uyan kimse), imam ile beraber sehiv secdelerini yapar,
hatta imamn yanlmas mesbukun uy-masndan evvel vaki olmu olsa bile. nk imama tabidir.
Mesbuk, henz imam selm vermeden ayaa kalkp kraatta ve hatta rkda bulunduktan sonra
imam selm verip sehiv secdelerine va-racak olsa, mesbuk da hemen bu secdelere itirak eder. Evvelce
yapt kraat ve rksu aradan kalkar. Bunlar yeniden kalkp yapar.
Bununla beraber mesbuk, bu secdelerde imamna uymasa, namaz bozulmaz. Namazn bitirince bu
sehiv secdelerini kendi bana yapar.
Ayn ekilde mesbuk, secdeye vardktan sonra imam sehiv secde-lerini yapacak olsa, imamna
tabi olmaz, namazn bitirir, sonra sehiv secdelerini yapar. ayet bu halde imamna uysa, namaz
bozulur.
357- Mesbukun imamdan sonra kendi bana klaca rekatlardan birinde yanlmas, hakknda
sehiv secdelerini icap eder. Hatta evvelce imam ile beraber de sehiv secdelerinde bulunmu olsa bile.
nk bu hususta tek bana namaz klan kimse olmutur.
358- Mesbuk, imam ile beraber yanlarak selm verse, kendisine sehiv secdeleri lzm gelmez.
Fakat imamn selmndan sonra selm ve-recek olsa, lzm gelir. nk birinci halde henz imama
uymu, ikinci halde ise tek bana namaz klan kimsedir. mama uyana ise, kendi ya-nlmasndan dolay
secde lzm gelmez.
359- Sehiv secdeleri, bir namazda yanlmalarn birden fazla olmas sebebiyle tekrar edilmez. Bu
sebeple bir kimse, bir namaz iinde iki- defa yanlsa, gaflette bulunsa, bunlar iin namazn sonunda
yalnz bir defa sehiv secdelerinde bulunmas yeterli olur ve sehiv secdelerindeki bir yanlma da bakaca
sehiv secdelerini icap etmez.
360- Sehiv secdeleri, kasten veya yanlarak terk edilse, namaza ay-kr bir hal olmadka, mesel
konuulmadka yine yaplabilir. Fakat teehhtten sonra glmek, sz sylemek gibi namaza aykr bir hal
olursa veya vakit sehiv secdelerine yetmezse, sehiv secdeleri der. Sabah nama-znda selam mteakip
gnein domas, ikindi namaznda gnein dei-mesi (kerahet vaktinin girmesi) gibi.
361- Bir imam, sehiv secdelerini terkedecek olsa, cemaat da terk eder. Nitekim Cuma ve Bayram
namazlarnda fazla izdihamdan dolay bir karkla meydan vermemek iin bu secdeler terk
edilmektedir.
362- Sehiv secdelerindeki iki secde ile tahiyyat ve selam vaciptir. Tahiyyattan sonra
"ALLAH'mme salli ve barik" ile dua okunmas ve bu secdelerdeki tekbirler ve secde halindeki
tesbihler ve iki secde ara-sndaki celse (oturma) da snnettir.
363- Bir kimse, namazn tam kldn kesin olarak bildii halde, dil bir kimse eksik kldn
haber verse buna aldr etmez. Fakat iki dil kimse haber verirse, onlarn haberlerine itibar etmesi lzm
gelir. nk bu haber, dinen muteber bir ahitlik lsndedir. Byle bir ha-ber ise, bir ok hususlarda
muteberdir, balaycdr. mam ile cemaat, ih-tilf ettikleri takdirde imam, kesin kanaati var ise,
cemaatin szyle amel etmez. Yoksa amel eder.
Fihriste dn
TLVET SECDES LE ALAKALI MESELELER
364- Kur'an- Kerim'in srelerinde on drt secde yeti vardr ki, bunlardan birini okuyan veya iiten her
mkellef iin bir secde lazm gelir. yle ki, tilvet secdesi niyetiyle eller kaldrlmakszn "ALLAH Ekber"
denilerek secdeye varlr, secdede kerre "

= Sbhane rabbiyel a'l" veya bir kere:

= Sbhane rabbin in kane va'd rabbin le mef'ula = "Rabbimizi
btn noksanlklardan tenzih ederiz, beri klarz. Rabbimizin vadi mutlaka yerine getirilir."1 denilir. Daha
sonra "ALLAH Ekber" denilerek secdeden kalklr.
365- Tilvet secdesinin rkn ALLAH Tel'ya tazim, tevazu ve secdeden kananlara
muhalefet iin aln yere koymaktr. Fakat namaz halinde ruk ve hasta iin m da ayn maksad tam
olduundan bu, secde yerine geer. Nitekim aada izah edilecektir.
366- Tilvet secdesine ayaktan inilmesi ve bu secdeden kalkarken ayaa kadar kalklmas ve byle
ayaa kalkarken:
" = Gufraneke Rabbena ve ileykel-masr = Ey Rabbimiz! Senin
mafiretini istiyoruz. Dn ancak sanadr." 2 denilmesi mstehaptr. Bu secdeye inilirken ve bundan
kalklrken alnan tekbirler de mstehaptr. Asl secde ise vaciptir. Bu secdede teehht ve selm yoktur.
(Dier mezhep imamna gre tilavet secdesi snnettir.)
367- Tilvet secdesini yapacak kimsenin hadesten ve necasetten temiz, avret yerleri rtl, kbleye
ynelmi olmas arttr.
368- Tilvet secdesi, secde ayetini okuyan bir mkellef iin vacip olduu gibi, bunu dinleyen bir
mkellef iin de vaciptir. ster dinlemeyi kastetmi olsun, ister olmasn. Bu secdeyi yapan, sevaba erer,
yapmayan da bir vacibi terk etmi olacandan gnaha girer.
369- Bl ana yaklam bir ocuun, cnbn, hayzl ile lousann veya bir sarhoun veya bir
gayrimslimin okuyaca bir secde ayetini iiten her mkellefe tilavet secdesi vacip olur. nk bunlarn bu
okuyular sahih bir okumadr. Mslman olan bir cnb veya sarho da okuyaca veya iitecei bir secde
yetinden dolay, secde ile mkellef olur. Temizlik ve uyanklk (sahv) halinde bu secdeyi yapmalar lzm
gelir.
Fakat hayzl ve lousa bulunan bir kadna ne okuyaca ve ne de iitecei bir secde yetinden
dolay tilvet secdesi vacip olmaz. nk bunlar bu halde namaz ile mkellef deillerdir.
370- Uyuyann, delinin okuyacaklar secde ayetlerinden dolay ii-tenlere, en sahih olan gre
gre tilvet secdesi lzm gelmez. Nitekim kendileri de bu secde ile mkellef olmazlar. Zira bunlarn
okumalar ve iitmeleri bir kast ve ayrm ile beraber olmamtr. Fakat daha sahih grlen bir gre
gre kendisine secde yetini okuduu haber verilse, uyuyana tilvet secdesi vcip olur. htiyata uygun
olan da budur.
371- Eitilmi kulardan veya yankdan veya sesleri aksettiren CD - kasetalar ve benzeri ses kayt
cihaz gibi bir aletten iitilen bir secde yetiyle de tilvet secdesi vacip olmaz. Fakat dier sahih grlen
bir g-re gre kulardan iitilen secde yetinden dolay tilvet secdesi lzm gelir. Zira iitilen
Kelmullah'tr, ihtiyata uygun olan da budur.
Radyoya gelince bu, yank olmaktan ziyade nkil saylmaktadr. Kastl olarak okunan eylerin
hemen aynsn nakletmektedir, bundan iitilen sesler, yank gibi sadece bir yansmadan ibaret deildir.
Bunun iin radyo vastas ile iitilen bir secde yeti celilesinden dolay secde edilmesi vacip olsa
gerektir. Vacip olmasa bile secde edilmesinde bir mahzur olmadndan her halkarda secde edilmesi
ihtiyata uygun, Kur-an- Azm'e kar hrmet ve tazimi ifade etmektedir. 3
(afiiler'e gre okuyuun meru ve kastl olmas arttr. Bu sebep-le cnbn kraat veya ruk
halindeki bir kraat, meru olmad iin bundan dolay ne okuyana ve ne de dinleyene tilvet secdesi
snnet ol-maz. Ayn ekilde yanlarak vuku bulan veya eitilmi kulardan veya bir aletten iitilen bir
okuyutan dolay da kastl olmad iin secde edilmesi snnet deildir.)
372- Tilvet secdesi, secde ayetinin hece hece okunmasyla veya sadece yazlmas ile veya teleffuz
edilmeksizin sadece yazsna baklmas ile tilvet secdesi lzm gelmez. nk bu hallerde okuma bulunmu
olmaz.
1
sra suresi: 108
2
Bakara suresi: 285
3
NOT: Gnmzde radyo veya televizyondan verilen Kur'an- Kerim yaynlar ek-seriyetle banttan, yani CD, kaset ve benzeri
ses kayt cihazlarndan yaplmaktadr. Bu sebeple dinlenilen secde ayetlerinden dolay tilavet secdesini yapmak vacip olmaz.
Ancak "canl yayn" yapld ifade edilirse, o zaman vacip olur.
373- Bir secde ayetinin secdeyi gsteren kelimesiyle bunun ban-dan veya sonundan bir kelime
daha beraber okunsa veya dinlense sahih olan gre gre secde lzm gelir. Dier bir gre gre, secde
yetinin ekserisi okunmadka secde vacip olmaz.
374- Secde yetini iitmeyen mkellefe, tilvet secdesi vacip ol-maz. Hatta okunduu mecliste
hazr bulunmu olsa bile.
375- Bir secde yeti, olduu gibi Arapa okunursa, her iiten m-kellefe bunun secde yeti olduu
haber verilince secde etmesi, ittifakla vacip olur. Fakat bir secde yetinin mesel Farsa tercmesi
okunacak olsa, bunu iittii halde anlamayan kimseye, sadece haber verilmekle ti-lvet secdesi vacip
olmaz. Bu, mameyn'e gredir. mam- A'zam'a gre bunun bir secde yeti tercmesi olduu haber
verilirse tilvet secdesi va-cip olur. mam- A'zam'n bu hususta mameyn'in grne dnd ri-vayet
olunuyor. timat da bunun zerinedir. Fakat bu secde yetinin ter-cmesini okuyana secde etmesi
ittifakla ihtiyaten vacip olur. Bunu anla-sn anlamasn msavidir.
376- Bir secde yeti, hakkaten veya hkmen ayn olan bir meclis-te tekrar tekrar okunsa, bir kere
secde edilmesi yeterli olur. Fakat baka baka secde yetleri okunursa veya meclis hakikaten veya
hkmen dei-irse, her okunan yet iin baka bir secde lzm gelir.
Muayyen bir yerde, mesel bir mescdde iki defa okunan bir secde yetinin meclisi hakikaten bir
bulunmu olur. rfen bir mekn saylan yerlerin blmleri arasndaki birlik de hkmen birlik saylr.
Meclisin hakikaten deimesi de bir odadan dier bir odaya gemek gibidir. Hk-men deimek ise
mescid gibi ve bir oda gibi bir yerde secde yeti okun-duktan sonra orada baka bir eye balamakla
meydana gelir. Secde ye-ti okunduktan sonra kelime kadar konuulmas veya adm kadar
yrnlmesi veya bireyden lokma yenilmesi veya bir sudan yu-dum iilmesi gibi.
Meclisin deimesi, okuyucuya gre kendisinin meclisi deitir-mesi ile, dinleyiciye gre de onun
meclisi deitirmesiyle meydana ge-lir. En sahih olan budur. Bu sebeple bir meclis, bir ahsa gre bir
olduu halde dier ahsa gre deimi olabilir.
377- Tilavet secdesi hususunda gemi, bir oda gibidir. Yrmekte bulunan araba veya hayvan zerinde
ise mecls daima deimi saylr. Bu sebeple araba veya hayvan zerinde namaz halinde olmakszn
tekrarlanan bir secde yetinden dolay tekrarlanma miktarnca tilvet secdesi vacip olur.
378- Tilvet secdesi iin okuyann ne alnmas, dinleyenlerin de onun arkasnda saf tutmalar ve
ondan evvel secdeye varmayp secdeden kalkmamalar mstehaptr. Bununla beraber buna muhalif
olarak bulun-duklar yerde secdeye varmalar ve secdeden daha evvel kalkmalar da mekruh deildir.
nk hepsi de tek bana saylr.
379- Tilvet secdesi iin niyet, arttr. Fakat tayin, art deildir. Bu sebeple bir ka secde yetini
okumu veya dinlemi olan bir kimse, bunlarn saysnca ve tilavet secdesi niyetiyle secde eder, fakat
hangi secdenin hangi secde yetine ait olduunu tayine muhta olmaz. Bu sec-deye namaz iinde yalnz
kalben niyet edilir. Namaz dnda ise dil ile de niyet edilmesi snnettir.
380- Tilvet secdesinin edasnn vacip olmas, fevri deildir. Yani secde yeti okunur okunmaz hemen
secde edilmesi, lzm gelmez. Bu secde uzun bir mddet sonra da yaplabilir, yine eda olur, kaza saylmaz.
Tercih edilen gr budur. u kadar var ki, bir zaruret bulunmadka tehir edilmesi tenzihen mekruhtur.
Namaz iinde ise hemen yaplmas vaciptir. nk bu, namazdan bir ksm olmutur. Namaz dnda kaza
olunamaz. Bunu secde yeti okunduktan sonra yetten sonraya brakmamak lzm gelir. Nitekim bu mesele
aadaki meselelerden akla kavuacaktr. mam Eb Yusuf'a gre tilvet secdesinin, namazn dnda da
hemen yaplmas vaciptir.
381- Secde yeti okununca hemen secde edilmesi mmkn olmad takdirde okuyan veya
dinleyenlerin: " = Semina ve etana gufraneke Rabbena ve
ileykel-masr. = Ey Rabbi-miz! Senin emrini iittik ve itaat ettik, senin mafiretini istiyoruz. Dn
ancak sanadr." 1 demeleri mstehaptr.
382- Secde yeti, namazda kyam halinde okununca baklr; eer bundan sonra yetten fazla
okunmazsa yaplacak ruk veya scud ile bu tilvet secdesi de yerine getirilmi olur. Gerek buna niyet
edilmi ol-sun ve gerek olmasn. Fakat tercih edilen gre gre ruk eklinde ya-placak olan tilvet
1
Bakara suresi: 285
secdesine niyet edilmesi lzmdr. Fakat yetten fazla okunacak ise bu secde yetinden dolay hemen
ayrca ruk veya secde edilmesi icap eder. Secde edilmesi daha faziletlidir. Namazn ruk ve
secdeleriyle bu secde dmez. Yalnz yet okunaca takdirde ise ihtilaf vardr. Tercih edilen,
bununla secdenin derhal yaplmas gerekli olmaz. Namazn ruk ve secdeleriyle bu secde eda edilmi
olur.
383- Secde yetini namaz iinde okuyan kimse, dilerse okuyaca yetlerin miktarna bakmakszn
derhal "ALLAH ekber" diye tilvet secdesine varr. Tilavet secdesi niyetiyle yalnz rkya varmas da
kfi-dir. Daha sonra tekrar ayaa kalkar, bir ka yet daha okur, ondan sonra namazn rksuna,
secdelerine gider, namazna devam eder. Eer bir sreyi bitirmi ise, dier bir sreden bir ka yet okur.
nk tilvet secdesinden kalkar kalkmaz byle bir ka yet okumadan namazn ruk ve secdelerine
gidilmesi mekruhtur.
Namazn dnda ise yalnz ruk etmek sretiyle tilvet secdesi eda edilmi olmaz. nk tilvet
secdesi, hususi bir tazimdir, bir emre sarlma nianesidir. Bunlar namaz iindeki ruk ile de yaplm
olursa da namazn dndaki ruk ile yaplm olamaz.
384- Cemaatle namaz klnd takdirde imam olan zat, yukardaki meselede beyan olunduu zere
yle ruk ile tilvet secdesine niyet et-memelidir. nk cemaat, bunun farknda olamayacaklar iin,
byle bir niyette bulunmam olurlar. Bu sebeple tilvet secdesi, onlardan dmez. O halde imamn
selmndan sonra cemaatin tilvet secdesi yapp, daha sonra tekrar teehhtte bulunmalar lzm gelir. Bunu
ise herkes yapamaz.
385- Secde yeti bir namazda tekrar edilse de, en sahih olan gre gre yalnz bir tilvet secdesi
lzm gelir. Bu tekrarlanma, ister bir rekatta ve ister baka baka rekatlarda bulunsun msavidir. nk
meclis birdir.
Bu mesele, mam Eb Yusuf'a gredir. mam Muhammed'e gre baka baka rekatlarda tekrar
edilirse tilvet secdesi de tekrarlanr, meclis deimi saylr.
386- mam, secde yetini okuyup secdeye varmakla cemaat, ima-mn rkya ve secdeye vardn
sanarak rkya, secdeye varsalar, bununla namazlar bozulmaz. Fakat bir secde daha yapsalar bozulur.
387- mamn; Cuma ve Bayram namazlar gibi byk cemaatlerle klnan namazlarda ve gizlice kraat
olunacak namazlarda secde yetini okumas mekruhtur. nk cemaatin armasna sebebiyet verebilir.
An-cak secde ayeti, kraatn sonuna, mesel okunan surenin sonuna tesadf ederse, o zaman namazn
secdeleriyle tilvet secdesi de eda edilmi, sakn-cal grlen husus bertaraf olmu olur. Bu halde imama
lyk olan, bu na-mazn rkusu ile tilvet secdesine niyet etmemektir. Ta ki vacip olan bu secde, namazn
secdeleriyle btn cemaat tarafndan da eda edilmi olsun.
388- Mesbuk (imama birinci rekattan sonra uyan kimse), ayaa kalktktan sonra, imam tilvet
secdesini hatrlayarak yapacak olsa, bak-lr; eer mesbuk, henz secdeye varmam ise tilvet secdesi
iin imama uyar, secdeye varr, daha sonra ayaa kalkarak kalan namazn tamam-lar, eer imama
uymazsa, namaz bozulur. Fakat secdeye varm ise, ar-tk imama uymaz. ayet uyarsa namaz bozulur.
389- Seferi olan kimseye uyan bir mukim, onun yapaca tilvet secdesine itirak eder. Sonra
kalkp namazn tamamlar. ayet kendi ba-na klaca rekatlarda da bir secde yeti okuyacak olursa,
bundan dola-y da ayrca secde etmesi lzm gelir.
390- Bir kimse namaz klarken rk, secde veya ka'de (oturma) halinde secde yetini okusa veya
imama uymu olduu halde onun arka-snda secde yetini okusa, ne kendisine ne de imamna, ne de bu
imama uyan dier cemaate tilvet secdesi vacip olmaz. nk namaz klanlar, bu halde Kur'an
okumaktan men edilmilerdir. Bunlarn kraat hkm-szdr. Fakat bu okumay cemaatin dndan
duyanlara tilvet secdesi lzm gelir. Bunlar, gerek baka bir namazda tek bana veya cemaatle bir halde
bulunmu olsunlar ve gerek olmasnlar. Zira bunlar, o yasaklama ve engelleme dnda bulunmu olurlar.
391- Namaz iinde okunan secde yetinden dolay namaz bitirildikten sonra secde edilemez.
nk bu secde yukarda da iaret olunduu zere namazn bir ksm olmutur. Artk ondan ayrlamaz.
Fa-kat namazda bulunan kimse, namazda bulunmayan bir kimsenin okudu-u secde yetini iitecek olsa,
namazn kldktan sonra secde eder. Daha namazda iken secde etmesi yeterli olmaz. Bununla beraber
secde etse, namaz bozulmaz.
Nitekim namazda okunan bir secde yetini, o namazda olmayp iiten bir mkellef iin de namaz
dnda secde etmek lzm gelir. u kadar var ki bu mkellef, o secde yetini okuyan kimseye uyar.
Onunla beraber bu secdeyi yaparsa bu vacibi yerine getirmi olur. ayet o secde yapldktan sonra o
rekatta uyarsa, bu secdeyi o imam ile beraber hk-men yapm saylr. Artk ne namazn iinde, ne de
dnda ayrca tilvet secdesinde bulunmas icab etmez.
392- Hasta veya bir arabaya veya hayvana binmi olduu halde secde yetini okuyan veya
dinleyen bir mkellefin ima sretiyle tilvet secdesinde bulunmas caizdir. Fakat bir mkellefin binmi
olmad hal-de, okuduu veya dinledii bir secde yetinden dolay bir zr bulunma-dka, binmi
olduu halde ima ile secde etmesi caiz olmaz.
393- Secde yetini, hazr olanlar secde iin hazrlkl iseler aikare okumak, hazrlkl deilseler
gizlice okumak mstahaptr. Bunda cemaa-ta kar bir efkat vardr.
394- Bir sreyi celile okunup da iindeki secde yetinin braklma-s mekruhtur. nk bu
secdeden bir nevi kanmak demektir. Yalnz secde yetinin okunup da sredeki dier yetlerin
okunmamas ise mek-ruh deildir. Fakat mstehap olan -daha faziletli kabul edilmek ve tercih edilmek
dncesini gidermek iin- secde yetiyle beraber bir veya birka yetin de okunmasdr.
395- On drt secde yetini bir mecliste okuyup her biri iin oku-duka ayrca bir secde yapan veya
hepsini okuduktan sonra tamamna birden on drt secdede bulunan kimsenin dnyev ve uhrev mhim
ile-rine, kendisine hzn ve keder verecek hususlarda ALLAH Tel'nn kendisine kafi gelecei rivayet
olunmutur.
396- Namaz bozan eyler, tilvet secdesini de bozar. Daha tilvet secdesinden kalkmadan abdest
bozucu herhangi bir eyin vaki olmas veya konuma veya kahkaha ile glme gibi. u kadar var ki, bu
secdede-ki kahkaha ile abdest bozulmu olmaz. Ve kadnlarn erkeklerle ayn hi-zada bulunmas da bu
secdeyi bozmaz.
Fihriste dn
KR SECDES
397- kr secdesi; yani bir nimetin elde edilmesinden veya bir bela ve musibetin bertaraf olmasndan
ve benzerlerinden dolay kbleye ynelerek ve tekbir alarak secdeye varmaktan, hamd ile tesbih ve krden
sonra yine tekbir ile secdeden kalkmaktan ibarettir ki, tilvet secdesi gibidir. Ancak kr secdesi,
mstehaptr. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz ile Ashab- Gzin'den biroklar kr secdesinde
bulunmulardr. Mesela Nebiyyi Zian Efendimiz, Ebu Cehilin ban kesilmi grnce, be defa kr
secdesine varmlard.
398- Bir nimetin yz gstermesi, bir musibetin yok olmas gibi bir sebep bulunmakszn yaplacak
kr secdeleri, ne yaplmas snnet bir ibadettir, ne de mekruhtur. Fakat namaz bittikten sonra bu
ekilde secde yaplmas mekruhtur. nk bunu da namazn vaciplerinden veya sn-netlerinden sanacak
kimseler bulunabilir. Byle bir inana sebep olabi-lecek her mubah ise, mekruh olmaktan uzak olamaz.
Fihriste dn
KORKU NAMAZINA DAR BLG
399- Korku namaz mam- A'zam ile mam Muhammed'e gre bugn de caizdir. mam Ebu
Yusuf'a gre bunun caiz olmas asr- sade-te mahsus idi.
Korku namazndan maksat, dman veya sel veya yangn yahut byk bir canavar gibi bir engel
karsnda bulunan bir slm cemaat-nn kendilerini idare eden veliyylemr'i veya dier muhterem bir
zat imam edinerek onun arkasnda farz bir namaz nbetle klmalardr. y-le ki, bu cemaattan bir
ksm mesel dman karsnda durur, geri kalan ksm da gelip imama uyar, iki rekatl bir namazn ilk
rekatn, veya drt rekatl bir namazn da ilk iki rekatn imam ile beraber klar, ikinci secdeden veya
birinci ka'de(oturu)ta teehhtten sonra dman cephesi-ne gider, dier ksm gelerek imama uyar, onun
ile beraber geri kalan rekatlar klar, tekrar dman karsna gider, imm kendi bana selm verir,
namazdan kar. Birinci ksm dner gelir, namazn kraatsz ola-rak tamamlar, selm verir, dmana
kar gider. nk bu ksm, lahik (Bak. Madde: 305) bulunmutur. Sonra ikinci ksm gelir, namazlarn
kraatla tamamlayp dman cephesine tekrar gider. Zira bunlar da mes-buk (bak. Madde: 310)
bulunmulardr. Bununla beraber her iki ksm, bulunduklar yerde de namazlarn tamamlayabilirler.
400- Resul Ekrem, (S.A.V) Efendimiz, "Zatrrika'", "Batn- nahl", "Usfan", "Zkared" vakalarnda
korku namazn kldrmtr. Sonra Ashab- Kiram da mecusiler ile yaptklar harplerde byle korku namaz
klmlardr.
Bir cemaatn bu ekilde namaz klmalar, muhterem bir imama tabi olmak iin tartmalar, ar
istek gstermeleri sebebiyledir. Yoksa her grubun baka bir imama uyarak emniyet halindeki gibi
namazlarn kl-malar daha faziletlidir.
401- Korku namaznn sahih olmas iin imama uyan gruplarn na-maz esnasnda savamamalar,
yer deitirmemeleri, gider-gelirken hay-vana binmemeleri, ksacas namaza aykr baka bir harekette
bulunma-malar lzmdr. Aksi takdirde imam ile kldklar namaz bozulur, na-mazlarn yeniden
klmalar lzm gelir.
402- Korkun bir sava ve benzeri hallerde, bir slm cemaatnn korkular artar, binmi olduklar
hayvanlardan yere inmekten ciz bulunurlarsa, her er binmi olarak gc yettii yne doru ma ile
nama-zn klar, bu da mmkn olmazsa, namazlarn tehir ederler. Nitekim Hendek Sava'nda bir ka
vakit namaz kazaya braklmt. 1
Fihriste dn
TATAVVU' = NAFLE NAMAZLAR
403- Be vakitteki farz namazlarn snnetlerinden baka bir takm nafile namazlar daha vardr ki,
bunlara "Tatavvu' namaz" denilir. Bunlar mstehap, mendub namazlardr. Bunlar, ALLAH Teal'ya
manen yaknla sebep olurlar, her birinin kendisine mahsus bir takm faziletle-ri, sevaplar vardr.
Balcalar unlardr:
1. Tehiyyetl-mescid: Bu, bir mstehap namazdr. yle ki, bir mescidi erife sadece ziyaret
veya bir ey retmek ve renmek gibi bir maksat iin giren bir mslman, orada nafile olarak iki rekat
namaz k-lar. Bir gnde bir ka defa girilse bir defasnda byle bir namaz klnma-s kfidir. Bununla
mescidin sahibi olan ALLAH Tel hakknda lzm gelen tahiyye, yani tazim yerine getirilmi olur.
Tehiyyetl-mescid, bir mescide, bir cami-i erife girilince daha oturmadan klnmaldr, daha
faziletli olan budur. Oturulduktan sonra da klnabilir. Bir mescide girip de meguliyetinden veya
mekruh vakit ol-mas gibi bir sebepten dolay Tehiyyetl-mescidi yapamayacak bir mslmann:

"Sbhanellhi vel-hamd lillahi ve la ilahe ilallh vellah ekber" demesi de mstehap
grlmtr.
Bir mescitte herhangi bir namaz klmak veya bir mescide farz eda ve imama uyma niyetiyle
girmek de tehiyyetl-mescid yerine geer.
2. Abdesti veya gusl mteakip namaz: yle ki abdest alndk-tan veya gusl yapldktan sonra
vakit msait ise daha yalk kuruyacak kadar bir mddet gemeden iki rekat namaz klnmas
mendupdur. Bu, abdest veya gusl nimetine nail olmann bir kran ifadesidir. Byle bir taharete nil
olmak iin manen temiz bir itikada, maddeten de temiz bir suya sahip olmak, hem de zrsz vcut saln
bulundurmak lzmdr. Artk bu artlar bulunduran bir insann yaratcsna kr iin iki rekat namaz klmas
pek gzel olmaz m? Bununla beraber abdesti veya gusl mteakip herhangi bir farz veya snnet namazn
klnmas ile de bu kran vazifesi yaplm olur.
3. Duha-Kuluk namaz: yle ki, gne doup bir miktar yksel-dikten sonra istiva (kaba kuluk)
vaktine kadar iki veya drt veya sekiz veya oniki rekat namaz klnr ki, menduptur. Bu, Resul Ekrem
(S.A.V.) Efendimizin mbarek filiyle sabittir. Bunun sekiz rekat klnmas daha fa-ziletlidir. Bunun tercih
edilen vakti, gndzn drtte biri getikten sonradr.
4. Tehecct namaz = Salt- leyl: yle ki, yats namazndan sonra daha uyumadan veya bir miktar
uyuduktan sonra klnacak nafile bir namaza "Salt- leyl- Gece namaz" denir ki, sevab pek oktur. Bir
miktar uyu-duktan sonra kalklp klnrsa "Tehecct" adn alr. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, tehecct
1
NEML NOT: Korku namaz ile alakal verilen bu bilgi, namazn dindeki nemini ve cemaatle klmann ehemmiyetini
ortaya koymaktadr. Tabiri caiz ise: Bir eli yada, bir eli balda olup, namazn klmayan ve sudan bahanelerle cemaat terk
eden gnmz Mslmanlarna ithaf olunur!... Korku namaz iin bak: Nisa suresi: 102
namazna devam buyururlard. Bu gece namaz iki re-kattan sekiz rekata kadardr. Her iki rekatta bir selm
verilmesi daha faziletlidir.
Bir hads-i erifte: "Her kim geceleyin uyanr, eini de uyandrr da iki rekat namaz klarlarsa,
ALLAH Tel'y ok zikir eden erkekler ile kadnlardan yazlrlar." 1 buyrulmutur.
Hak Tel Hazretlerini ok zikreden erkekler ile kadnlara ise ALLAH Tel'nn byk bir mafiret,
byk bir mkfat hazrlam olduu:
"
"
"ALLAH' ok zikreden erkekler ve kadnlar var ya! te ALLAH, onlar iin byk bir mafiret ve
ok byk bir mkafat hazrlamtr." 2 Ayet-i kerimesiyle mjdelenmektedir.
Bir kimse, daima kld bir tehecct namazn zrsz yere terk etmemelidir. nk bir hadis-i
erifte:
"

"
"Amellerin ALLAH Teal'ca en sevimlisi, en devamlsdr, hatta az olsa bile." 3 buyrulmutur.
5. Regib gecesi namaz: yle ki, Receb-i erifin ilk Cuma gece-sine "Regib Gecesi" denir. Baz
alimlerin beyanna gre bu gecede Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz, ALLAH' Tel'nn fiillerinden bir
fii-linin kalbine belirmesine nail olup, ALLAH Tel'nn fiillerinin nuruna dalmakla Hak Tel
Hazretleri'ne kr iin on iki rekat namaz klmtr. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz'in muhterem
validelerinin rahmine bu Regaip gecesinde eref vermi olduuna dair olan bir rivayet, pek uygun
grlmemektedir. nk bu gece ile Peygamber Efendimiz (S.A.V)'in doum tarihleri arasndaki
mddet, bunun aksini gstermektedir. 4 u ka-dar var ki Hz. Amine'nin Fahri lem Efendimize hamile
olduuna bu geceden itibaren haberdar olmu olmas dnlebilir. Bununla beraber Regaip gecesi, pek
mbarek bir gecedir. Zaten Regaip, nefis, rabet edi-len, bahas ar ve ok ikram ve ihsan manasna
olan "ragibe"nin ou-ludur. Bu geceyi ibadetle ihyann sevab pek oktur. Fakat bu gecede k-lnacak
namazn snnet, mendup olmas hakknda kuvvetli bir delil mev-cut grlmemektedir. Bu gecede
toplanp regaip namazn cemaatle kl-mann bir bid'at olduu aka ifade edilmektedir. Zaten teravihten
baka hibir nafile namazn birbirlerini ararak cemaatle klmak, mekruh olmaktan uzak deildir.
Ancak bir yerde bulunan iki kiinin bu gibi namazlar cemaatle klmalar ciz grlmtr.
6. Mi'rac gecesi namaz: yle ki, Receb-i erif'in yirmi yedinci gecesine rastlayan mbarek
mi'rac gecesinde on iki rekat nafile namaz klnmas gzel grlmtr. Her rekatnda Fatihay erf'e
ile baka bir sre okuyarak iki rekatte bir selam vermeli, sonra yz kere:
" = Sbhnellahi velham-dlillahi vela ilhe
illallh vellh ekber" demeli, daha sonra yz kere istifar ederek, yz kere de salt- selm
okumaldr. Gndzn de orulu bulunmaldr. Bu halde isyana dair olmakszn yaplacak her duann
kabul, ALLAH'n rahmetinden umulur.
7. Berat gecesi namaz: yle ki, aban- erf'in onbeine rastlayan geceye "Berat gecesi" denir, pek
mbarek bir gecedir. Berat gecesinde btn yaratlmlarn bir sene iindeki rzklarna, zengin veya fakir, aziz
veya zelil olacaklarna, sa kalacaklarna veya leceklerine, ecellerine, ve haclarn saylarna dair ALLAH
tarafndan meleklere malmat verilecei beyan olunmaktadr.
Ksacas Berat gecesinde ibadet ve itaatta ve nafile namaz klmak-ta birok sevaplar vardr. Fakat
bu geceye mahsus ekli muayyen, snnet bir namaz yoktur. Bu husustaki rivayetler kuvvetli deildir.
Berat gecesinde klnacak namaza "Salt'l-hayr" denilmitir. Bu namaz, bir ok rivayete gre
yz rekattr. Her rekatnda Fatihay erife'den sonra on kere hlas sresi okunur.
1
bn-i Hibban; Salat:33; No: 2568; 6/308. Ebu Davud; Salat:308; No:1309; 1/418. bn-i Mace; kameti's-salat:175; No:1335;
1/423. Hakim el-Mstedrek; Salat- tatavvu'; 1/316
2
Ahzab suresi: 35
3
Buhari; Rikak:18; No:6099; 5/2373. Mslim; Salatl-Msafirin:30; No:216; 1/541
4
Not: Receb ayndan itibaren, Peygamber (S.A.V.) Efendimizin doum ay olan Rebul-evvel aynn 9. ay olduu
dnlrse, yukardaki rivayetin doru olduu grlecektir.
8. Kadir gecesi namaz: yle ki Ramazan- erif'in yirmi yedinci gecesine rastlad kuvvetle
tercih edilen Kadir gecesi, pek mbarek bir gecedir, Kur'an- Kerim, bu geceden itibaren Resul Ekrem
(S.A.V.) Efendimiz'e inmeye balamtr. Bu geceyi ihya etmenin sevab pek oktur. Bu gecenin bir an
vardr ki, ona rastlayan bir dua mutlaka kabul buyrulur. Bu erefli gecede teravihten sonra bir mddet
daha ibadette bulunulmas, nafile namaz klnmas, bu geceyi ihya demektir.
Deniliyor ki, Kadir namaznn en az iki rekat, ortas yz rekat, en ou da bin rekattr. Bu namaz
iki rekat klnd takdirde her rekatnda iki yz yeti celile okunmal, yz rekata kadar klnd
takdirde, her rekatnda Fatihay erife'den sonra "nna enzelnah" sresiyle kere de hls sre-i
celilesi okunup her iki rekatta bir selm verilmelidir. " =
ALLAH'mme inneke afuvvn thibb'l-afve fa'f anni; yani "Yarabbi! Sen affedicisin, aff, balama-
y seversin, beni affet." duas da tekrar edilmelidir.
Bu namazn bu ekilde klnaca hakkndaki rivayetler, pek kuv-vetli deildir. Asl maksat, bu
geceyi mmkn olduu kadar ihya et-mektir. Bu kuts gecede elden geldii kadar dier nafile namazlar
gibi ALLAH rzas iin namaz klnabilir. Fakat mutlaka zorakilikten-bitkin-likten kanlmas daha
faziletlidir. 1
9. Yolculuk namaz: yle ki, bir mslman bir yola gidecei veya bir yoldan geldii zaman iki
rekat namaz klmaldr. Bu menduptur. Giderken evde, gelirken mescitde klmak daha faziletlidir.
Peygamber Efendimiz (S.A.V), seferden gndzn kuluk vakti dnerler, Mescid-i Saadet'e gider, iki
rekat namaz klar, orada bir mddet otururlard. (Sallllah teal aleyhi vesellem).
10. Tesbih namaz: yle ki, bu her rekatnda yetmi be defa "

- Sbhnellahi velhamdlillahi vela ilhe illallh vellh ekber" diye tekbir alnan drt
rekatl bir na-mazdr. ALLAH Tel'nn rzas iin nafile namaza niyet edilerek "ALLAH ekber" diye
namaza balanr, Sbhaneke'den sonra 15 kere "SbhanALLAHi velhamdlillah" okunur. Sonra
"Euz" ile "Besme-le-i erife" ve "Fatiha" ile bir sre-i celile okunup tekrar (10) kere
"SbhanALLAHi..." okunur. Akabinde rkya varlr, kere "Sbhane Rabbyel azm"den sonra 10
defa "SbhanALLAH..." okunarak rkdan "SemiALLAH limen hamideh, Rebbena velekelhamd"
denilerek kalklr, yine 10 defa "SbhanALLAHi" okunur, daha sonra secdeye varlp defa
"Sbhane rabbiyel 'la"dan sonra 10 kere Sbhanellah" okunur. Secdeden tekbir ile kalklr, celse
(oturma) halinde yine 10 kere "Sbhanellahi" okunur, ikinci secdeye tekbir ile varlp defa "Sb-
hane rabbiyel 'l"dan sonra yine 10 kere "SbhanALLAHi" okunur ki, bu zait tesbihlerin toplam 75
etmi olur.
Daha sonra ikinci rekata kalklr, yine evvel 15 kere "Sb-hanALLAHi" okunur, sonra yine
birinci rekattaki ekilde hareket edilerek ka'de (oturu)a varlr. Tahyyat ve ALLAHmme salli
ve barik okunur. Zait tesbihlerin toplam (150) etmi olur. Daha sonra selm vermeden veya selm
mteakip ayaa kalklr. nc, drdnc rekatlar da tam bu tarif dairesinde klnr ve bylece her
rekatta yetmi be SbhanALLAHi okunmu olur ki, toplam (300) eder.
Bu tesbih namaznda yanlma vuku bulsa, sehiv secdelerinde artk bu tesbihler okunmaz.
Tesbih namaznn da sevab pek oktur. Bu namaz, her vakit kl-nabilir, hi olmazsa haftada veya
ayda bir defa, bu da olmazsa mrde bir defa klmaldr.
11. Tevbe namaz: yle ki; bir mslman, insanlk hali bir g-nah ilese, bundan piman olup
derhal tevbe etmesi lzm gelir. te byle bir kimsenin iledii gnahtan tevbe iin gzelce abdest
aldktan sonra krsal bir yere kp iki rekat namaz klmas ve o gnahtan dolay ALLAH'u Teldan af
dilemesi menduptur. Byle gnah ileyip de son-ra kalbinde pimanlk duygular beliren, bu gnah bir
daha ilememeye azmedip Hak Teal'dan balanmasn dileyen bir mminin mafirete nail olaca bir
hadis-i erifte beyan buyrulmutur.
12. Hacet namaz: yle ki uhrev veya dnyev bir ihtiyac olan kimse, gzelce abdest alr, yats
namazndan sonra iki veya drt rekat ve bir gre gre on iki rekat namaz klar, sonra Hak Tel
1
NEML NOT: zerinde kaza namaz bulunan kimselerin bu gibi mbarek gecelerde nafile namaz yerine kaza namaz
klmalar daha yerinde olur. Bak. Madde: 299
Hazretlerine hamd senada, Resul Ekrem (S.A.V) Efendimize salt- selmda bulunur. Daha sonra
hacet duasn okuyup ihtiyacnn yerine getirilmesini ALLAH Teal'dan niyaz eder
Hacet namaznn birinci rekatnda Fatiha-i erife'den sonra kere yet'el-krs, dier
rekatnda da birer Fatiha ile birer defa ihls, Felak ve Nas sreleri okunmas hakknda bir hads-i erif
vardr. Hacet duas udur:

"ALLAHmme inn es'elke tevfika ehlil'hda ve a'mle ehli'l-yakn ve mnasahate ehli't-tevbeti
ve azme ehli's-sabri ve cidde ehli'l-hayeti ve talebe ehli'r-rabeti ve taabbde ehli'l-verei' ve irfane
ehli'l-ilmi hatta ehafke. ALLAH'mme inn es'elke mehafeten tehcizuni an ma'siyetike hatta a'mele bi
tatike a'melen estehikku bihi rzke ve hatta nasihake bi't-tevbeti havfen minke ve hatta uhlisa leke'n-
nasihate hbben leke ve hatta etevekkele aleyke fil umuri hsne zannin bike Sbhane halkin-nuri."
"Ya ilh!. Ben senden hidayet ehlinin muvaffakiyetini, yakn er-babnn amellerini, tevbekrlarn
ihlasn, sabrl zatlarn azmini, hayet (korku) sahiplerinin ciddiyetini, rabet erbabnn niyazn, takva
ehlinin ibadete almalarn ve ilim sahiplerinin irfann dilerim. Ta ki senden hakkyla hayet (korku)
zere bulunaym. Yarabbi! Ben senden yle bir havf ve hayet (korku) ya nail olmak isterim ki, beni
sana isyanda bu-lunmaktan men etsin. Ta ki senin itaatine yle bir i ileyeyim ki onunla senin rzana
lyk olaym, ve ta ki, senden korkmaktan dolay sana halis bir ekilde tevbe edeyim, ta ki sana
muhabbetten dolay senin iin hayr severliimi ihlasl bir ekilde yapaym ve t ki her ite sana gzel
zan-nmdan dolay sadece senin zatna tevekkl edeyim, ey nuru yaratan ALLAH'm! Seni tesbih ve
takdis ederim" der. Sonra ihtiyacn zikreder.
13. stihare namaz: yle ki, hakknda bir eyin hayrl olup ol-madna dair manev bir iarete
nail olmak isteyen kimse, yataca za-man iki rekat namaz klar, ilk rekatnda "Kfirun sresi"ni, ikinci
reka-tnda da "hls sresi"ni okur, sonunda da istihare duasn okur, sonra da abdestli olarak kbleye
ynelerek yatar, ryada beyaz veya yeil grl-mesi hayra, siyah veya krmz grlmesi de erre dellet
eder. Bu ekil-de istihare namaznn yedi gece yaplmas ve kalbe ilk doana baklmas da bir hadis-i
erf ile beyan buyrulmutur.
Resul Ekrem, (S.A.V) Efendimiz, Ashab- Kiram'na istihareyi retirlerdi. stihare namazn
klma imkan bulunmaynca yalnz duas ile yetinilir. Esasnda meru ve hayrl olan bir ey hakknda
yaplacak istihare, onun istenilen vakitte yaplp yaplmamas iin yaplabilir. Yok-sa bizzat o ey
hakknda yaplmaz. Muayyen bir senede hac yaplp ya-plmamas veya haramda srarl olan bir kiinin,
bir haramdan men edilip edilmemesi gibi. stihare duas, Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz'den u
ekilde rivayet olunmutur:

-
-
.
"ALLAHmme inni estehruke bi ilmike ve estakdirke bi kudretike ve es'elke min fazlike'l-azim, fe
inneke takdir ve la akdir ve ta'lem ve la a'lem ve ente allam'l-guyb. ALLAH'mme, in knte ta'lem
enne hze'l- emre hayrn li fi dini, ve mei ve akbeti emri ve acili emri ve cilihi fakdirh li ve yessir h li
smme brik l fihi. Ve inknte ta'lem enne hazel'emre errn li f dni ve mei ve akbeti emri ve acili emri
ve cilihi fasrifh anni vasrifni anh fakdir liye'l-hayre hays kne smme ardn bihi.
"Ya lhi! Sen bildiin iin, senden hakkmda hayrlsn bana bildirmeni dilerim. Ve kudretin
yettii iin ben senden kuvvet ve takat is-terim ve hayra ermemi senin byk, fazl ve kereminden niyaz
eylerim, nk sen her eye kadirsin. Ben ise kadir deilim, ve sen her eyi bi-lirsin, halbuki ben
bilemem, sen gayplar da tamamen bilirsin.
Ya Rabbi! Sen bilirsin, eer bu i; benim dinim, yaaym, iimin akibeti, dnyam ve ahiretim hakknda
hayrl ise, bunu bana nasip ve myesser eyle. Sonra bunda benim iin feyiz ve bereket meydana getir. Ve eer bu
i; benim dinim, hayatm, iimin akibeti hakknda ve dnyev uhrev hususlarmda benim iin bir er ise, bunu
benden evir, beni de bundan evir. -Bunun iin gnlmde bir meyil brakma- ve benim iin hayr nerede ise nasip
ve kolay kl, sonra da beni bu mukadder hayr ile honut buyur. Ey Kerim olan yaratcm!1
14. Katil namaz: yle ki, her naslsa ksasa, lme mahkm olan bir mslman, bu cezann
tatbikinden evvel iki rekat nafile namaz klarak tevbe ve istifar etmeli, bir takm hayrl dualarda
bulunmaldr. Bu namaz, onun hakknda ALLAH' Telnn rahmetine nail olmasna vesile olabilecei
iin gzel grlmtr.
15. stiska namaz: yle ki, yamurlar kesildii zaman, ms-lmanlar yamur duasna kar,
Kerm olan yaratcmzdan yamur ya-drmasn niyaz ederler. mam- Azama gre istiskadan maksat
yalnz duadr, istifardr, bunda cemaatle namaz snnet deildir, bilakis caizdir, insanlar isterlerse ayr
ayr namaz klabilirler. Fakat imameyne gre istiska iin veliylemrin veya vekilinin cuma namaz gibi
ikre kraatle iki rekat namaz kldrmas menduptur. Bu namaz mteakip bayramlarda olduu gibi iki
hutbe okunur, Hatb, minbere kmaz, yerde durur; kl, ok, veya as gibi bir eye dayanr, ylece
hutbelerini okur.
gn birbiri peine istiska duasna klmas gzel grlmtr. Yamur yamas gecikirse, eski
elbiseler giyinilerek ve balar ne eilerek tevazulu bir halde yayan olarak sahraya klr, evvelce
tevbeler yenilenir, fakirlere sadakalar verilir, haksz yere alnm eyler var ise sahiplerine geri verilir,
mslmanlar iin mafiret istenilir. Ve mam Muhammed'e gre hatip, hutbe esnasnda elbisesini drt
keli ise aasn yukarya, yukarsn da aaya, deirmi ise san sol tarafna, solunu da sa tarafna
getirir ve kaba kaftan ise iini darya, dn da ieriye getirir, o ekilde giyer. Bu, skntl halin
deimesi iin bir hayr umma nianesidir. Fakat cemaat, elbiselerini byle tersine giyinmezler.
Mslmanlar, yanlarna ocuklarn, ehli hayvanlar ile onlarn yavrularn beraber alrlar. ocuklar
yavrular bir mddet analarndan uzaklatrrlar, bu hazin tarzda zayflara, ihtiyarlara dualar ettirerek ken-
dileri de "mn" derler.
Ksacas hznl, tevazulu, kalp yumuakl ve ALLAH kor-kusuyla dolu bir vaziyet ile ALLAH
Teal'nn rahmet ve yardm niyaz edilir. Daha sahraya kmadan yamurlar yamaya balarsa bunun
kranesi olmak iin de yine sahraya karlar ki, bu da menduptur.
Yamurlar, lzumundan ok yamaya balaynca da bunun ke-silmesi, baka taraflara dnmesi iin
dua edilmesinde bir saknca yoktur. Yamur yaarken " = ALLAH'mme sayyiben
nfi'an" yni Ya Rabbi! Bunu hakkmzda faydal bir yamur kl! denir. Lzumundan fazla yanca da:
"
= ALLAH'mme havaleyna ve la aleyna" yani Ya Rabbi! Bunu zarar
vermeyecek yerlere yadr, bizim zerimize yadrma! diye dua edilir.
Dua eden, dilerse ellerini yukarya kaldrr, dilerse iki ehadet parmayla iaret eder. Her duada
ellerin i yzn semaya doru tutmak snnettir.
te bu istiska da gafil beeriyet iin bir uyanma dersi demektir. Her vakit sonsuz rahmetlerine,
yardmlarna nail olup durmakta bulundu-umuz Kerm, Rahm olan ALLAH'mz hi bir an unutmamak
ve her vesile ile ona muhta olduumuzu anlayarak azametli derghna ynel-mek, niyazda bulunmak,
bizim iin bir kulluk borcudur.
Bir kere dnelim, vakit vakit bulutlardan topraklarmza yaan o faydal yamurlar kesilse, bunun
neticesi olarak da rmaklar kurusa, su kanallar bombo kalarak yklp gitse, acaba bu sular bize kim
temin edebilecektir?
Kaynaklarndan daima fkrp duran, hayatmza hizmet eden o tatl, berrak sular, Hak Teal
yerlerin dibine geirse, acaba bunlar bize kim getirebilecektir. te:
"

"
1
Buhari; Tatavvu:1; No:1109; 1/391, Ebu Davud; Salat:366; No:1538; 1/481
"De ki: Haber veriniz bakalm, eer suyunuz -bir sabah- ekilip yerlerin altna gitmi bulunsa, size
yle akp giden -kolaylkla elde edilen- bu suyu -ALLAH Tel'dan baka- kim getirebilecektir?" 1 yet-i
kerimesi de dikkatlerimizi bu noktaya ekip duruyor. Artk insanlk iin gaflet, Cenab- Hakka ihtiya
duymama, nankrlk asla caiz olamaz.
Resul- Ekrem (S.A.V)den bize nakledilegelen yamur duas udur:

.
"ALLAHmme! eskna gaysen mugisen henien merien gadekan mcellilen seyhan mmen tabeka,
ALLAH'mme! Eskna'l-gayse ve la tec'alna mine'l-kanitn. ALLAH'mme! inne bi'l-bildi ve'l-bdi
ve'l-halki mine'l-le'va ve'd-danki m la nek ill ileyke. ALLAH'mme! enbit lena'z-zer'a ve edirre
lena'd-dar'a ve eskina min berekti's-semai ve enbit lena min berekti'l-arz. ALLAH'mme! nna
nestafirke inneke knte gaffara, fe ersilis-semae aleyna midrar."
Ya Rabbi! Bize yardm eden, iimize sinen bol, faydal, her taraf kaplayan, her tarafa akp giden,
her taraf sulayan umum bir yamur ihsan buyur.
lhi! Bizi yamurla sula, bizi mitlerini kesmi kimselerden etme! Ey Rabbimiz! Kullarda,
beldelerde ve dier yaratlm eylerde yle bir glk, yle bir darlk var ki, senden bakasna
arzedemeyiz. Ey Yce Yaratcmz! Bizim iin ekinleri bitir, bizim iin memeleri stle doldur, bizi gn
bereketlerinden sula, bize yeryznn bereketlerinden yetitir. Ey Kerim Ma'bud'umuz! Biz senden
mafiret dileriz. phe yok ki sen ok mafiret edicisin. Artk bize gkten bol bol yamurlar yadr. Ey
Gafur, Rahm Rabbimiz!" 2
16. Ksf namaz: yle ki, gne tutulduu zaman cuma namazn kldran imam, ezansz ve
ikametsiz olarak en az iki rekat namaz kldrr ve her rekatta fazla miktar ve mam- A'zam'a gre gizlice,
mameyne gre de aikare kraatta bulunur. Mesel her rekatta Bakara sure-i celilesi kadar okur ve dier
namazlar gibi her rekatnda bir kere rk, iki defa secde eder, namazdan sonra da gne alncaya kadar
kbleye doru ayakta veya insanlara kar oturarak dua eder. Cemaat da "min" der. Byle bir imam
bulunmazsa, insanlar bu namaz kendi evlerinde tek balarna klarlar.
Ksf namazn byk bir camide klmak, mescitlerde klmaktan daha faziletlidir. Sahrada da
klnabilir.
Ksf namazlarnda mam- A'zam'a, mam Malik ile mam Ahmed'e gre hutbe okunmaz. nk
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, ksf hdisesinden dolay namaz klnmasn, dua edilmesini, sadaka
verilmesini tavsiye buyurmu, hutbe okunmasn emretmemitir. mam afi ile bn-i Hacer'e ve bir ksm
muhaddis (hadis alimlerine) gre ise, namazdan sonra hutbe okunmas mstehaptr.
17. Husuf namaz: yle ki, ay tutulduu zaman mslmanlarn evlerinde teker teker bir halde ve
ksuf namaz gibi aikare veya gizli kraatla iki veya drt rekat namaz klmalar mendup, gzel
grlmtr. Bu namazn camide cemaatle klnmas, mam- A'zam'a gre snnet deildir, fakat caizdir.
mam afi ile mam Ahmed ve dier baz ehli hadis de cemaatle klnmas grndedirler. mam
Malik'e gre ise cemaatle klnamaz. nsanlarn geceleyin her taraftan toplanp bunu cemaatle klmalar
gtr.
iddetli rzgr, fazla karanlk, geceleyin fazla klk, yer sarsn-tlar, umum hastalklar gibi
korkun hdiseler zamannda da ksf ve husuf namazlar gibi namaz klnmas, gzel grlmtr.
Bu gibi geici olaylar, hadiseler, hepsi ALLAH Tel'nn kudre-tine, hikmetine, azametine dellet
eden birer emsalsiz aheserdir.

1
Mlk suresi: 30
2
Kitabl-mm; stiska; 1/417
"Oysa biz, (kudretimize delalet eden) mucizeleri, olaanst hadiseleri ancak (inkarclar)
korkutmak iin gndeririz." 1 Ayet-i cellesi ifadesince bu gibi almetler, insanlar korkutmak iin,
insanlar isyan-lardan kurtarp itaat, tevbe ve istifar etmeye ekmek iin vakit vakit meydana getirilen
kudret alametleridir. Bunlar gren kabiliyetli bir kim-senin ruhunda bir korku ve heyecan meydana gelir,
gzlerinin nnde Hak Teal'nn cell ve azameti belirmeye balar. Artk o kimse Yce Yaratc'mzn bu
kainat ne kadar muntazam ve mkemmel bir ekilde yaratm olduunu anlar, daima o byk yaratann
koruma ve himayesine muhta bulunduunu idrk eder, bu anlay ile O Ezeli Yaratc'sna dner, O'na
tazim iin namaz klar, O'nun korumasna, yardmna nil olmak iin dua eder, gafletten uyanr, uyank
bir ruha sahip olmak iin alm olur.
Gne ve Ay tutulmasnn ne gibi muntazam kanunlar dairesinde meydana geldii malmdur.
Mtefekkir bir insan iin bu kanunlar byle dzenli, mkemmel bir tarzda meydana getirmi olan Yce
Yaratc'y dnmek en yksek bir vazifedir.
Gne ve Ay tutulmas ile aydnlk nimeti, karanla dnyor, iki parlak krenin simasn youn
bir karanlk kaplyor, bu hal devam edecek olsa, hayat varlmzda kim bilir ne fec deiiklikler
meydana gelir. Halbuki Alm ve Hakm olan kainatn yaratcsnn koymu olduu tabiat kanunlar buna
msaade etmiyor. Bu korkun hzn verici hal, az sonra yok oluyor. O iki kudret mealesi, yine olanca
parlakl ile klarn, nurlarn etrafa sap durmaya balyor. Artk bundan dolay Kerm ve Rahm olan
Yaratcmza binlerce, yzbinlerce kr etsek yine kulluk vazifemizi yerine getirmi olamayz.
Hibir kimsenin domasndan veya lmesinden dolay ay ile gnein tutulmayacan Resul
Ekrem (S.A.V) Efendimiz beyan buyurmulardr. yle ki, Peygamber Efendimizin (S.A.V) muhterem
oullar brahim, bir buuk yanda iken hicretin onuncu senesinde vefat etmi, onun vefat gnnde
gne tutulmutu. nsanlar, bu masum ocuun vefatndan dolay gnein tutulmu olduunu konuunca
Peygamber Efendimiz (S.A.V), gne tutulmasnn hikmetini beyan etmek zere:

"Gne ile Ay, phe yok ki bir kimsenin ne lmesinden ve ne de domasndan dolay tutulmaz.
Bunlarn tutulduunu grdnz zaman namaz klnz ve ALLAH' Aziman'a dua ediniz." 2
diye buyurmutur.
Dier bir hadis-i erifte de: "Bunlar ALLAH Teal'nn yetlerinden iki yettir, iki kudret ve hikmet
almetidir." 3 diye buyrulmutur.
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz'in mbarek dilleri daima byle hakikatlara tercman olmu,
insanlar yanl dncelerden, inanlardan men etmitir. slmiyetin tertemiz sahas, akla hikmete uygun
olmayan inanlardan, hareketlerden her ekilde uzak bulunmutur. Artk byle ulv bir peygambere,
mukaddes bir dine nil olmamzdan dolay ne kadar kran secdelerine kapansak yine az deil midir?
(Sallallh Teal aleyhi vessellem)
Fihriste dn
MEKRUH VAKTLER
404- Be vakit vardr ki, onlara "mekruh vakitler" denir.
Birincisi: Gnein domasndan bir mzrak boyu, yani be derece (ki bizim memlekete gre krk ile
elli dakika arasnda deiir) ykselmesine kadar olan vakittir.
kincisi: Gnein tam tepeye gelip tam zeval (doudan batya doru kayma) annda bulunduu
vakittir.
ncs: Gnein sararmasndan, gzleri kamatrmaz bir hale geldiinden batt zamana kadar
olan vakittir.
Drdncs: Fecr-i sadk (afak)'n domasndan gnein doaca- zamana kadar olan vakittir.
1
sra suresi: 59
2
. Buhari; Ksuf:2; No:997; 1/354. Mslim; Ksuf:5; No:911; 2/628. Nesi; Ksuf:1; No:1459; 3/124. A.b. Hanbel; No:17753;
4/253.
3
Buhari; Ksuf:13; No:1008; 1/359. Mslim; Ksuf:5; No:991; 2/628. Nesi; Ksuf:21; No:1497; 3/150.
Beincisi: kindi namaz klndktan sonra gnein sararmasna, gzleri kamatramaz bir hale
gelmesine kadar olan vakittir.
405- Evvelki kerahet vaktinde ne kazaya kalm farz namazlar, ne vitir gibi vacip namaz, ne de
vaktiyle hazrlanm olan bir cenaze namaz klnabilir, ne de evvelce okunmu bir secde yetinden dolay
tilvet secdesi yaplabilir. Aksi takdirde iadeleri lzm gelir.
Bu vakitte nafile namaz da klnmaz. u kadar var ki klnacak olsa, mekruh olmakla beraber
sahih olup iadesi lzm gelmez. nk bu mekruhluk, nafile namazlarn sahih olmasna mani olmaz.
Bununla bera-ber bu vakitlerden birine rastlayan bir nafile namaz bozup, kerahet vaktinden sonra kaza
etmek daha faziletlidir.
Bu vakit, atee tapanlarn ibadet zamanlardr. Onlara benze-mekten kanmak, dini bir hikmet
icabdr.
Dier iki kerahet vaktinde ise yalnz nafile namaz mekruhtur. Farz ve vacip bir namaz mekruh
deildir. Cenaze namaz ile tilvet secdesi de mekruh deildir. Bu iki vakitten birinde balanlm olan bir
nafile na-maz, kerahetten kurtulmas iin bozulursa, daha sonra kazas lzm gelir.
406- Gnein bat halinde yalnz o gnn ikindi namaz klnabi-lir. Fakat dier bir gnn
kazaya kalm olan ikindi namaz klnamaz. nk kmil bir halde vacip olan bir ibadet, naks olarak
kaza edilemez. Kerahet vakti ise ibadetin naks olmasna sebeptir.
Gnein douuna rastlayan herhangi bir namaz ise bozulur. Bu se-beple bir kimse, daha ikindi
namazn eda etmekte iken gne batsa, na-maz bozulmaz. Fakat sabah namazn klmakta iken gne
dosa, namaz bozulur. nk birinci takdirde yeni bir namaz vakti girmi olur. kinci takdirde ise namaz
vakti km, yeni bir namaz vakti girmemi olur.
407- Tam zeval (batya kayma) anna rastlayan bir namaz, farz veya vacip ise bozulmu, nafile ise
mekruh olmu olur. Yalnz mam Eb Yusuf'tan bir rivayete gre Cuma gn zeval vaktinde nafile namaz
klnmas caiz, mekruh olmaktan beridir. Zeval vuku bulunca, yni gne bat tarafna meyledince artk
icma ile kerahet vakti km olur. Zeval vakti iin 50. maddeye de baknz.
408- Mekruh olan bir vakitte okunan bir secde yetinden dolay o vakitte secde yaplabilir. Fakat bu
secdeyi kerahet vaktinden sonraya brakmak daha faziletlidir. Yine kerahet vakitlerinden birinde hazrlan-
m olan bir cenaze namaz, o vakitte klnabilir. Hatta daha faziletli olan da bu namaz tehir etmeyip
hemen klmaktr. nk cenazelerde acele etmek gereklidir.
409- Gne battktan sonra da, daha akam namazn klmadan nafile namaz klmak mekruhtur.
Zira akam namaz tehir edilmi olur. Halbuki akam namaznda acele etmek, daha faziletlidir.
410- Cuma gn imam hutbeye ktktan veya ikamet getirildikten sonra da nafile namaza balamak
mekruhtur.
411- ki bayram namazndan evvel ve bayram hutbeleri esnasnda ve bu hutbelerden sonra bayram
namaz klnan yerde nafile namaz klmak mekruh olduu gibi, ksf, istiska ve hac hutbeleri esnasnda
da mekruhtur. Bu hutbeleri dinlemek lzmdr.
412- Mekruh olmayan bir vakitte balanlm olan nafile bir namaz, mesel sabah namaznn snneti
bozulmu olsa, ikindi namazndan sonra gne batncaya kadar ve fecrin douundan sonra, gnein bir
mzrak boyu ykselmesine kadar kaza edilemez, mekruhtur.
Bununla beraber kaza edilse sahih olur. Dier kerahet vakitleri de byledir. Ancak bundan evvelki
kerahet vakti mstesnadr. Onlarn bi-rinde kaza edilmesi sahih olmaz. Yeniden kazas icap eder.
413- Gnein doup grnne gre bir veya iki mzrak boyu miktar ykselince kerahet vakti
km olur. Artk istenilen nafile ve ka-za namazlar klnabilir. Bu miktar tayin hususunda bakaca basit
bir usul de vardr. yle ki, eneyi gse dayayarak gnee doru bakmal, eer gne ufuktan ykselmi
olmasndan dolay grlemezse, kerahet vakti km bulunur. 211. Maddeye de baknz!.
Fihriste dn
NAMAZLARDA MEKRUH OLUP OLMAYAN KIRAATLER
414- Namazlarda yedi mtevatir kraattan herhangi biri ile amel edilebilir. Ancak acaib, garip
grlecek kraatler ile amel edilmemelidir. nk zevkine varamayacak baz kimselerin gnaha
girmelerine sebe-biyet verilmi olabilir.
Hanef imamlar, Ebu Amr ile Hafs'n, Asm'dan olan kraatlerini tercih etmilerdir.
415- Kur'an- Kerim'i namazda tertip edildii zere okumakta bir saknca yoktur. Fakat mukim iin
snnet olan "mufassal" denilen sre-leri okumaktr. yle ki, kraat miktarnda seferi olan iin snnet
olan, Fatihadan sonra diledii sreyi okumaktr. mam olsun olmasn, mukim iin snnet olan ise sabah
ve le namazlarnda Fatihadan sonra "Tval-i mufassal" denilen srelerden, ikindi ile yats
namazlarnda "Evsat- mufassal" denilen srelerden, akam namazlarnda da "Ksar- mufas-sal"
denilen srelerden bir sre okumaktr.
"Hucurat sresi"nden "Brc sresi"nin sonuna kadar olan sreler tval-i mufassaldr. "Tark
sresi"nden "Lemyekn sresi"nin sonuna ka-dar olan sreler, evsat- mufassaldr. Bundan sonraki
sreler de ksar- mufassaldr. Bu srelere "mufassal" denilmesinin sebebi, bunlarn birbi-rinden sk sk
besmele-i erife ile ayrlm bulunmalardr.
416- Namazlarn Fatihay erife'den sonra bir miktar daha Kur'an- Kerm okunmas icap eden
rekatlarnda tam bir sre okunmas daha faziletlidir. Bununla beraber bir srenin bir ksm bir rekatta, geri
kalan da dier bir rekatta okunabilir, bu mekruh deildir.
417- Namazn bir rekatnda bir srenin sonunu, dier rekatnda da baka bir srenin sonunu
okumak, sahih olan bir gre gre mekruh deildir.
418- Namazn bir rekatnda bir srenin evvelinden veya ortasndan, dier rekatnda da baka bir
srenin evvelinden veya sonundan okumak da veya ksa bir sre okumak da mekruh deildir. Fakat daha
iyi olan, bir zaruret bulunmadka byle okumamaktr.
419- Namazn bir rekatnda bir sre, dier bir rekatnda da arada iki veya daha fazla sre bulunmak
zere aadan baka bir sre okunmas mekruh deildir. Fakat arada bir srenin bulunmas mekruhtur.
Ancak terk edilen bu sre, evvelce okunan sreden en az yet miktar uzun bulunmu olursa, o zaman
mekruh olmaz.
420- Namazda bir srenin bir yetinden arada en az iki yet bu-lunmak zere dier yetine gemek
mekruh deildir. Fakat daha iyi olan, bir zaruret bulunmadka gememektir.
421- Bir rekatta iki sre okumak mekruh deildir. Ancak arada bir veya birden fazla sre atlanm
olursa, o zaman mekruh olur. Bununla beraber farz namazlarda byle iki sre okunmamas daha iyidir.
422- Bir rekatta zaruret bulunmadka bir yetten dier yete intikal = gemek, mekruhtur. Hatta
aralarnda yet bulunsa bile. ayet byle bir intikal, yanlarak olur da sonra hatrlanrsa, bu yetler
tertiplerine riayet iin yeniden sras ile okunur.
423- Namazda bir yet yerinde baka bir yet okunsa baklr; eer tam bir vakf (durma) ile
durulduktan sonra o baka yete balanlm ise, namaz bozulmaz. "

" denildikten
sonra "

" yeti celilesini okumak gibi. Fakat vakf edilmeyip vasl (geilmi) ise
baklr: Eer mana deimemi ise namaz yine bozulmaz:

yerine

okumak gibi. Fakat mana deimi ise,
fkh alimlerinin ouna gre namaz bozulur: Yukardaki yet-i celileyi:

diye okumak gibi.
424- Bir namazda bir yeti celile tekrar edilse, mesel bir sre bir rekatta iki defa okunsa veya bir
sre her iki rekatta kraat olunsa baklr: Eer bu tek bana klnan bir nafile namaz ise, mekruh olmaz.
Fakat farz namaz ise, unutmak veya baka bir sre bilmemek gibi bir zr sebebiyle olmaynca mekruh
olur.
425- Birinci rekatta

sresi okunsa, ikinci rekatta da bu sreyi celilenin
okunmas mnasip olur. nk tekrar etmek, geriye dnlerek yaplan kraattan daha az mahzurludur, u
kadar var ki, hatim ile namaz klan bir zat, birinci rekatta Muavvizeteyn (Felak- Nas) okumu olursa,
ikinci rekatta Fatihadan sonra Bakara sresinden bir miktar okur .
426- kinci rekatta birinci rekatta okunan srenin stndeki sreyi okumak mekruhtur, ancak kastl
okunmazsa o zaman mekruh olmaz. Bununla beraber okunmaya balanm olunca terk edilmemelidir.
Bunun nafile namazlarda mekruh olmayaca grnde olanlar da vardr.
427- Namazda Sbhaneke ile Euz ve Besmeleyi ve min lfzn aikre okumak mekruhtur.
428- Ayakta okunan yetleri ruk halinde bitirmek mekruhtur, okunan yetleri, sreleri namaz
iinde parmak ile saymak da mam- A'zam'a gre mekruhtur. mameyn'e gre ise, bunda bir saknca
yoktur .
429- Nafile namazlarn birinci rekatlarn ikinci rekatlarndan uzun klmak mekruhtur. Ancak
Resul Ekrem (S.A.V.) Efendimizden rivayet edilen bir hadis-i erif bulunursa, mekruh deildir.
Mesel bir rivayete gre an byk Peygamber Efendimiz (S.A.V) vitir namaznn birinci rekatnda

sresini, ikinci re-katnda

sresini, nc rekatnda
da

sresini kraat buyurmutur. mam Muhammedin tercihine gre yalnz teravih
namazlarnda birinci rekatlar, ikinci rekatlardan daha uzun olabilir.
430- Farz namazlar ile nafile namazlarda ikinci rekatlar birinci re-katlardan uzun klmak
mekruhtur. Fakat nafilelerde nc rekatlar bi-rinci ve ikinci rekatlardan uzun klmak mekruh olmaz.
nk nafilelerde her iki rekat bir ef = mstakil bir ksm saylr. Bak. Madde: 16
431- Farz namazlarda ve cemaatle klnan namazlarda okunacak yetler mnasebetiyle namaz
klann; "Ya Rabbi! Beni cehennem aza-bndan koru " diye snmada bulunmas, veya ALLAH
Teldan rahmet ve mafiret dilemesi mekruhtur. Yalnz bana nafile klan kimsenin bu ekilde dua
etmesinde bir saknca grlmemektedir.
432- Namazda snnet miktar kraatten sonra bir hasr = tutukluk olacak olursa, hemen rkya
gidilmeli, baka bir yete, sreye geilme-melidir. Fakat henz snnet miktar kraat yaplmam ise, bu
gei mekruh olmaz.
433- Kur'an- Kerm, farz namazlarda yava yava ve derin bir te-fekkr ile harf harf okunmal,
teravih namazlarnda ok yava ile srat arasnda okunmal, dier gece nafile namazlarnda ise, sratle
okunabilir. Yeter ki mnas anlalacak ekilde okunsun, tecvid hatas bulunmasn.
434- Namazda ve namaz dnda aikare Kur'an okunurken sadece sesi gzelletirmek, kraat
sslemek iin elhan = nameler ile kraatte bulunmak gzel grlmtr. Nitekim bir hads-i erifte:
"

= Kur'an- Mbin'i seslerinizle ssleyiniz buyrulmutur. 1 Yeter ki
bununla mana deimesin, kelimelerin yaps bo-zulmasn, harfler uzatlarak bir harf, iki harf gibi
okunmasn. Baz kimse-lerin mezzinlik esnasnda birer elif ilavesi ile: "

= Rabbe-na
lekelhamd" demeleri gibi. " = Raab" ise, vey baba demektir. Ma-na deitii iin namazn
bozulmasna sebep olacandan bu gibi elhan-dan = namelerden kanmak lzmdr.
Ksacas; elhan neticesinde Kur'an kelimelerinin manalar deiirse namaz bozulur. Yalnz "Med"
ve "Lin" denilen harflerde deiiklik olup ar bir ekilde olmazsa, namaz bozulmaz, ar ekilde olursa,
na-maz bozulur, hatta mana deimese bile.
Harekesiz olan = elif harfinden bir nceki harf, stnl ve = vav harfinden bir nceki
harf treli, ve = ye harfinden bir nceki harf esreli olursa, bu - - harfleri birer harf-i med
(bir nceki harfi uzatan) olmu olur.
-
- kelimelerinde olduu gibi. ve
harfleri cezimli, bir nceki harfleri de stnl olursa, bu harflerinden her biri bir harfi
lin olur.
kelimelerinde olduu gibi.
Fihriste dn
1
Ebu Davud; Salat:20; No:1468; 1/464; Nesai; ftitah:83; No:1015; 2/179; bn-i Mace; kametis-salat:176; No:1342; 1/426
ZELLET'L-KAR (OKUYUCU HATASI)NA AT ESASLAR
435- Bir namaz, iinde vaki olan bir kraat yanll ile bozulur mu bozulmaz m meselesi pek
mhimdir. Buna dikkat etmek lzmdr. Kur'an- Kerim'i okumadaki bir hataya, okuyann srmesine
"Zelletl-kari" denir. Bu husustaki balca esaslar unlardr.
436- Kur'an- Mbin'in bir kelimesi kasten deitirilir, mana da deiirse, namaz ittifakla bozulur.
Ancak hamd senaya ait olup yerine yine hamd senaya dair bir lfz okunmu olursa, o zaman
bozulmaz. Fakat byle bir cret caiz grlemez.
Fakat yanlarak deitirilmi olunca baklr: Eer okunan lfzn benzeri Kur'an'da bulunmaz, manas
da Kur'an'daki kelimenin mana-sndan uzak olup aralarnda fazla bir ayrlk bulunarak iki mana arasnda
bir mnasebet mevcut olmazsa, bununla namaz ittifakla bozulur. " " yerine " "
okumak gibi. Ancak okunan lafz, tesbih, tahmit, veya zikir olursa, o zaman bozulmaz.
Benzeri Kur'anda bulunmad gibi manas da bulunmayan bir la-fz hakknda da hkm
byledir, yani namaz bozulur. "

" yerine "

" okunmas gibi.
437- Yanlarak okunan lfzn benzeri Kur'anda bulunduu ve bu lafz ile Kur'andaki kelimenin
manas ar ekilde deimemekle bera-ber ikisinin mnas birbirinden uzak bulunduu takdirde, mam-
A'zam ile mam Muhammed'e gre namaz bozulur. En ihtiyatl olan budur. Fakat mam Ebu Yusuf ile
dier baz fkh alimlerine gre bozulmaz. nk bunda umumu belva vardr. Yani, bu umum bir derttir,
insanlarn ounluu bundan kurtulamayacak bir haldedir. Bu sebeple fetva verilen gr de budur.
438- Yanlarak okunan lfzn benzeri Kur'an'da bulunmamakla be-raber, bununla mana
deimeyecek olsa, mam- A'zam ile mam Mu-hammed'e gre namaz bozulmaz. nk mana esastr, en
ok mana dik-kate alnr. Fakat mam Ebu Yusuf'a gre bozulur. Zira bu hususta asl olan, Kur'an'da
benzerinin bulunup bulunmamasdr. " " yerine "
" okunmas gibi.
Demek oluyor ki, mam- A'zam ile mam Muhammed, yanlarak yanl okunan lfz ile Kur'an'daki
manann fazla deiip deimemesini dikkate almlardr. yle ki, eer mana, fazlaca deiirse namaz
bozulur, yoksa bozulmaz. Okunan lfzn Kur'an'da benzeri bulunsun bulunmasn farketmez. mam Ebu
Yusuf ise, okunan lafzn Kur'an'da benzeri mevcut olup olmamasn esas tutmutur. Bu sebeple eer
Kur'an'da benzeri mev-cut ise, namaz bozulmaz, hatta mana, ar bir ekilde deise bile. Ve eer benzeri
mevcut deilse, namaz bozulur. Hatta mana, ar bir ekilde deimese bile.
Yukarda 436, 437, 438 rakamlar ile gsterilen esas mutekaddi-mn denilen ilk devir
mtehitlere gredir. Aadaki esaslar da mte-ahhirn denilen sonraki fkh alimlerine gredir ki, bu
hususta biraz daha msamaha gsterilmitir.
439- Kur'an- Kerim'in kraatinde i'rab (kelimenin son harfinin ha-rekesi) ynyle yanlarak
meydana gelen hata, namaz mutlaka bozmaz. Hatta itikad, kafirlii gerektirecek kadar mana
deitirilmi olsa bile. nk insanlarn bir ounun i'rab ekillerini ayrmaya gc yetmez. "

" ayet-i kerimesinde brahim'in mimi'ni tre, rabbh'nun be'sini de stn okumak gibi, "
" kelimesinin be'sini esre okumak da byledir.
440- Kur'an- Kerim'in kelimelerinden eddesiz bir harfi yanlarak eddeli ve eddeli bir harfi
eddesiz okumak, med edilecek (uzatlacak) bir harfi kasr etmek (uzatmamak) ve kasr edilecek bir harfi
med etmek, idam edilecek (birbirine katlacak) harfleri fekk etmek (ayrmak) ve fekk edilecek harfleri
idam eylemek, namaz bozmaz. " " kelimesini eddesiz olarak okumak gibi. Yerinin dnda
yaplan imle (meyilli uzatma) da namaz bozmaz. "
" veya "

" ayet-i keri-
mesini imale ile okumak gibi.
nce okunacak bir harfi kaln, kaln okunacak bir harfi ince okumak da bunun gibidir. nk bu
hususlarda da umum-i belva (kanlmas zor veya imkansz durum) vardr.
441- Kur'an okunurken yerinin dnda vakf (kraat kesmek, durmak) veya iptida (kraata
balamak) olsa, baklr; eer bununla mana deimezse, namaz icma ile bozulmaz ve eer mana deiirse
bunda ihtilf vardr. Fetva verilen gr, bununla da namazn bozulmayacadr. Mteahhirn (sonraki
fkh alimleri)nin ounluunun gr budur. nk bunda da umum-i belva vardr. Herkes manay bilip
ona gre kraatta bulunamaz. Ve unutmak, nefes kesilmek gibi arzalardan kurtu-lamaz. Bu sebeple "

" diye vakf edilip sonra " " denilse veya "
"diye vakfedilip daha sonra "

" diye balanlsa, bu-nunla tercih edilen gre gre namaz bozulmaz.
442- Kur'an'dan bir harf yerine yanlarak baka bir harf okunacak olsa, baklr; eer bu iki harfin
arasnda -kaf ile kef'te olduu gibi- mahre (harfin k yeri) yaknl var ise, veya bunlar "sin ile sat gibi"
bir mahreten olup aralarnda ibdal (bir harfin yerine baka bir harf koymak) caiz ise, bununla namaz
bozulmaz. "
" yerine "
" ve "
" yerine "
" okunmas gibi. "

"
yerine "
" okunmas da byledir. " - "harfleri bir mahreten olduklar halde aralarnda
ibdal caiz deildir. Yani bunlar birbirine kalb edilmez (evrilmez).
443- ki harf arasnda mahre birlii veya yaknl olmad halde umum-i belva bulunup bunlarn
aralarn ayrmak mkil bulunsa, bunlardan birinin yerine dierinin telffuz edilmesi, fkh alimlerinden bir
oklarna gre namaz bozmaz. " "yerine " ", " "veya " "harfinin okunmas ve " "yerine de
" "veya " "harfinin telffuz edilmesi gibi. " "ile " ", " "ile " "harfleri de byledir.
Birok fkh alimi namazn bozulmayacana fetva vermilerdir. Ancak kasten byle okunursa o zaman
bozulur.
Bu sebeple "
"yerine "
"veya "
" okun-mas namazn sahih
olmasna mni olmaz. Bununla beraber bu hususta baka grler de vardr. Bu harflerin aralarn
ayrmaya gc yetecek kimse iin bunlarn byle ibdaline meydan vermemek icap eder. Kasten byle
okunursa, namaz bozulur.
444- Aralarn klfetsiz olarak ayrmak mmkn olan iki harften birini dieri ile deitirmek, mesel
" "yerine " "harfini okumak, namaz ittifakla bozar. yerine
okunmas
gibi

yerine

ve

yerine okumak da byledir.
445- Namazda Kur'an'dan bir kelimenin bir paras kesilse, mesel "
" yerinde unutmaktan
veya nefesin kesilmesinden dolay yalnz " "denilip daha sonra " " denilse veya okunacak bir
kelime hatra gelmeyip baka bir kelimeye geilse, fkh alimlerinin ouna gre na-maz bozulmaz. Hatta
mana deimi olsa bile. nk unutma ve nefesin kesilmesi hususunda zaruret ve umumi belva vardr.
Hatt "

" yerine nefesin kesilmesinden dolay "
" denilerek rkya varl-sa,
namaz bozulmu olmaz.
Bununla beraber namaz bozacak bir lfzn tamamn okumakla bir parasn okumak msavidir.
Her iki takdirde namaz bozulur.
446- Kraat esnasnda bir kelimenin son harfi, dier bir kelimeye vasl edilecek (ulatrlacak) olsa,
alimlerin ounluuna gre namaz bozulmaz. "
" ve "

" ayeti kerimesini
"
" ve "

" diye okumak gibi. u kadar var ki, bu gibi kelimelerde sekte
(sesin kesilmesi) yaplmamasna dikkat edilmelidir.
Ayn ekilde "

" yerinde "
" diye vasl edilse namaz bozulmaz.
447- Kraatta yanlarak bir harf ilave edilecek olsa baklr; eer m-na deimezse, namaz
bozulmaz. "
" yerine "
" okun-mas gibi. Fakat mna deiirse, bir gre gre
namaz bozulur. "

" yerine "

" okumak gibi. nk bu halde
kasemin cevab, kasem klnm oluyor. Bununla beraber, bu hata ile na-mazn bozulmayaca grnde
olanlar da vardr. " " yerine " " ve " " yerine " " okunduu takdirde de
namaz bozulur.
448- Kur'an- Mbin'in kelimelerinden birinin bir harfi yanlarak noksan okunsa baklr; eer bu harf,
kelimenin asl harflerinden olup mna deiirse, mam- A'zam ile mam Muhammed'e gre namaz bozulur.
"
" yerine " " ve "
" yerine "
" okunmas gibi.
Yine asl harflerden olmamakla beraber hazf (bir harfin kaldrlp okunmamas)ndan dolay itikad
kafir olmay gerektirecek bir mana mey-dana gelirse, yine namaz bozulur. "

"
yerine "

"okunmas gibi.
Fakat bu hazf terhim sureti ile, yani kelimenin son harfini hazf ile olursa, namaz bozulmaz. "

" yerine "
" okumak gibi.
449- Namazda Kur'an'n bir kelimesi veya harfi yanlarak kaldrlp o-kunmasa baklr, eer mna
deimezse namaz bozulmaz. "
" yerine "
" okunmas gibi, "
" ayeti kerimesinde " "y ve "

" ayet-i kerimesinde de
ikinci " " okumamak da byledir. Fakat mana deiirse, ou alimlere gre namaz bozulur. "
"
yerine " " okunmas gibi.
Kaldrlp okunmayan harf, asl harflerden olmad veya asl harflerden olmakla beraber mna
deimedii takdirde namaz bozulmaz. " " kelimesini " "siz okumak gibi. "
"
y "

" okumak da byledir.
450- Kur'an- Kerim'in bir kelimesi namazda tekrar edilse baklr. Eer bununla mna deimezse namaz
bozulmaz, deiirse baz fkh alimlerine gre yine bozulmaz. Dier bazlarna gre ise, bozulur, sahih grlen
de bu-dur. "
" yerine "

" okumak gibi. Bununla mnann de-ieceini bilen
kimsenin bunu byle kasten okumas, phesiz namaz bozar. Fakat sadece dil srmesi ile veya mahreci doru
yapmak kasdyla okunduu takdirde, namazn bozulmayaca daha uygun grlmektedir.
Ayn ekilde bir kelimenin bir harfi tekrar edilse baklr: Eer ed-deli bir harfi iyice belirtmek iin
ise, namaz bozulmaz. "
" yerine " " okunmas gibi. Fakat "

" yerine
lam ile "
" okunmas gibi ise, namaz bozulur.
451- yetlerdeki kelimelerin harfleri yanlarak ne alnsa veya tehir edilecek olsa, baklr, eer mna
deiir ise, namaz bozulur. "
"ve "
" yerine " " ve "
" okunmas gibi. Fakat
mna deimezse bozulmaz. "

" yerine "
" okunmas gibi. Tercih edilen budur.
452- Kur'an- Kerim'in okunmasnda bir kelime yanlarak ilave edilecek olsa, baklr, eer o ilave
edilen kelime, Kur'an'da bulunup mnay deitirmezse, namaz bozmaz.

"
"
ayeti kerimesinin sonuna " "kelimesini ilve gibi.
lave edilen kelime, Kur'an'da bulunmamakla beraber mnay de-itirmedii takdirde de hkm
byledir. "

" ayet-i kerimesini "

"diye okumak gibi. u
kadar var ki kelimesi Kur'an'da bulunmad iin mam Ebu Yusuf'a gre bununla namaz
bozulur. Fakat ilave edilen kelime, Kur'an'da bulunduu halde itikad kafirlii gerektirecek derecede
mnay deitirirse, namaz bozar.

ayet-i
celilesine salihandan sonra " " kelimesini ilve etmek gibi.
453- Kur'an- Mbin'in kelimelerinden biri dierinden nce okunup mna deimezse, namaz
bozulmaz. "
" yerine "
" okunmas gibi. Fakat mna deiirse,
fkh alimlerinin ouna gre namaz bozulur; "

" ayet-i
kermesinde cehimi evvel, ne'imi sonra okumak gibi.
454- Kur'an- Kerim'in iki kelimesi dier iki kelimesi zerine yanlarak takdim edilse baklr; eer
mna deimezse, namaz bozulmaz. "

" okunmas gibi. Fakat mna
deiirse, namaz bozulur; "

" yerine "

" okunmas gibi.
455- Kur'an- Kerim'de ALLAH Teal'nn isimlerinden birine yan-larak te'nis (diilik) harfi ilve
edilse, bir gre gre namaz bozulur. Daha sahih grlen dier bir gre gre bozulmaz. "

"ayet-i kerimesini "

" okumak da bu ksmdandr.
456- Bir ismin yerine yanlarak dier bir isim okunarak onunla nis-bet deiirse baklr; eer
kendisine nisbet edilen ey Kur'an'da bulun-mazsa, namaz ihtilafsz bozulur. "

"
okunmas gibi. "
" okunmas ile de namaz bozulur. nk Hz.sa (A.S) babasz olarak
yaratlmtr. Bu nisbet, Kur'an'a muhaliftir. Ve eer Kur'an'da bulunursa fkh alimlerinin ouna gre
namaz bozulmaz, " " ve "
" okunmas gibi.
457- Rahmet ayeti, azap ayeti ile ve aksine azab yeti, rahmet yeti ile bitirmek veya

"
"

yerine "...

" diye okumak fkh alimlerinin ouna gre namaz bozar. mam
Ebu Yu-suf'tan bir rivayete gre bozmaz, dier sahih grlen rivayete gre bozar. nk ALLAH
Tel'nn haber verdiinin aksi haber verilmi olur.
458- " " yerinde " " okunsa, mesel "

"yerine " " denilse,
fkh alimlerinin ouna gre namaz bozulur. nk bel, olumsuzluu reddetmek, mspet olan tasdik
iindir. Neam ise, olumsuzu tasdik iindir. yle ki, "Ben sizin Rabbiniz deil miyim?" sualine "bel"
diye cevap verilince, mna "Evet sen bizim Rabbimizsin." demek olur. Halbuki neam denilince mna,
"Evet sen bizim Rabbimiz deilsin." demek olur ki, bu bir inkrdr.
459- Okunan lfz, Kur'an'da bulunduu halde Kur'an'daki kelime ile aralarnda mnaca yaknlk
bulunmasa baklr; eer itikad kafirlii gerektirici eylerden olursa, fkh alimlerinin ouna gre namaz
bozar. Bu hususta mam Ebu Yusuf'tan sahih grlen rivayet de byledir. "

"
yerine "
" okunmas gibi.
460- Elseg = peltek olan kimse, " "harfini " "veya " "yahut " "olarak telffuz etse,
namaz bozulmaz. "
" yerine "

" demesi gibi. Bununla beraber byle bir kimse
iin mmkn olduu kadar dilini dzeltmeye almas lzmdr. Doru okuyamad harf bulunma-yan
yetleri bulup okumaldr. Byle bir kimse, mmi (Kur'an- Kerim okumasn bilmeyen) gibidir.
Kendisine gzel Kur'an okuyanlarn uyma-lar caiz olmaz.
461- "

"kelimesini, " " veya "

" okuyanlar veya "

"
ayet-i kerimesini "
" diye telffuz edenler de baka trl okuyamadklar takdirde peltek
hkmnde bulunurlar.
462- Bir kimse namaz klarken byk bir hata ile kraatte bulun-duktan sonra, dnp doru bir
ekilde kraat eylese namaz caiz olur.
Deniliyor ki, bir namaz bir ok ynlerden sahih olduu halde bir ynden bozulsa, ihtiyaten
bozulduuna hkmedilir. Bundan kraat hususu mstesnadr. nk bu hususta umum belv (kanlmas
zor ve imkan-sz bir durum) vardr. Sahih olma yn tercih edilir. Bununla beraber bu hususta da namaz
yeniden klmak ihtiyata daha uygundur.
(mam afii'ye gre Fatiha'nn dndaki hata namaz bozmaz. nk ona gre kasden olmayan bir
sz, namaz bozmaz. Bu hata ise, kastl deildir. Fatiha'daki hata ile namazn bozulmas ise, mezhebine
gre Fatihasz namazn caiz olmamasndan dolaydr). Kraat bahsine mracaat!
Fihriste dn
KUR'AN-I KERM' RENP OKUMAK VE DNLEMEK VAZFELER
463- Her mslman iin namaz caiz olacak miktar Kur'an- Kerim'den ezber etmek, bir farz-
ayndr. Fatiha sresi ile dier bir sreyi ezber etmek de vaciptir ki, bununla farz da yerine getirilmi olur.
Kur'an- Mbin'in dier ksmlarn ezberleyip hafz olmak da ehli slm iin bir farz- kifayedir.
464- Kur'an- Kerim'i namaz dnda Mushaf- erif'ten bakarak okumak, ezber okumaktan daha
faziletlidir. nk bu takdirde okuma ibadeti ile Mushaf- erif'e bakma ibadeti toplanm olur.
465- Kur'an- Azim'i namaz dnda da kbleye ynelerek ve gzel elbiseler giyinmi bulunarak
taharet zere okumak mstehaptr. Ev-velinde "ez" ile "besmele"yi okumak da mstehaptr.
466- Kur'an- Mbin'i ayda bir kere hatim etmek daha iyidir. Senede bir, krk gnde bir, haftada bir
hatim edilmesini tercih edenler de vardr. gnden az bir mddette hatim edilmesi mstehap deildir.
nk byle az bir mddette okunacak bir Kur'an- Azm'in yksek mnalarn dnmek mmkn olamaz,
tecvidine de belki riayet edilemez.
467- Kur'an- Kerim'i dinlemek bir farz- kifayedir. Bununla beraber baka iler ile uraan
kimselerin yanlarnda Kur'an yetlerinin seslice okunmas uygun deildir. Bu halde Kur'an- zian'
dinlemeyenler deil, okuyanlar gnaha girmi olurlar.
468- Kur'an- Hakim'i okumak, nafile ibadetten ve aikre okumak, sessizce okumaktan ve
dinlemek, okumaktan daha faziletlidir. Yeter ki riyadan uzak olsun.
469- Bir kimse, yrrken veya bir i grrken Kur'an- Kerim'i okuyabilir. Yeter ki bu hal, Kur'an'n
gafletle okunmasna sebebiyet vermesin.
470- Namaz klnmas mekruh olan vakitlerde dua ile, tesbih ile, Peygamber Efendimiz'e salt-
selm ile megul olmak, Kur'an- Kerim'i okumaktan daha faziletlidir.
471- Kur'an- Kerim'i gzel ses ile tecvid zere okumak mstehaptr. Nitekim bir hadis-i erif'te:

"Her eyin bir ss vardr, Kur'an'n ss de gzel sestir." 1
buyrulmutur.
Fakat tecvide aykr ekilde telhin ile, terci' 2 ile, nameler ile okumak caiz deildir. Kelimeleri
deitiren bir lhn (hata), ihtilafsz haramdr. Lhn ile Kur'an okuyan kimseye dorusunu ihtar etmek,
iiten kimse iin yaplmas gerekli dini bir vazifedir. Ancak bu yzden aralarnda bir dmanlk, bir kin
meydana gelecei bilinirse, o mstesna.
472- Kur'an- Azmsan' okuyup renmi olan kimse, daha sonra Mushaf' erif'ten
okuyamayacak derecede unutacak olsa, gnahkr olur.
473- Kur'an- Kerim'i okumak gibi bakasna okutmak da pek byk bir ibadettir. Bir hads-i erifte:

"Sizin en faziletliniz, Kur'an' renip bakalarna reteninizdir." 3
buyrulmutur. Dier bir hadisi erifte de:

"Gzel Kur'an okuyan mslmanlar, cennet ehlinin en arif olan-lardr." 4 buyrulmutur.
Kur'an- Mbin madd, manev, beden ve kalb hastalklarn bir i-fasdr. Nitekim:

5
hads-i erifi de bunu bildirmektedir.
Artk her mslman iin icap etmez mi ki, Kur'an- Kerim'i rensin, onu okumakla ereflensin,
birok sevaplara nail olsun!
Fihriste dn
1
Abdrrezzak; Salat; No:4173; 2/484
2
Telhin, terci': Tecvid kaidelerine uyulmamas sebebi ile meydana gelen okuma hatalar.
3
Buhari; Fezill-Kur'n:21; No:4739; 4/1919; Tirmizi; Fezill-Kur'n:15; No:2909; 5/175;
4
Drimi; Fezill-Kur'n:33; No:3484; 2/561
5
bn-i Mce; Tp:28; No:3501; 2/1158
NAMAZLARIN MEKRUHLARI
474- Namazlarn mekruhlar, yani namaz iinde yaplmas veya ya-plmamas mekruh olan eyler,
tahrimi ve tenzih olmak zere iki nevidir. yle ki, bir vacibin terkini ieren bir ey, tahrimen mekruhtur.
Bir snnetin terkini ieren bir ey de tenzihen mekruhtur. Bununla beraber tenzihen mekruh olanlar da,
ehemmiyetleri ve tahrimen mekruh olanlara yaknlklar itibari ile farkl farkldrlar. Mesel bir snneti
mekkedeyi terk etmek, bir vacibi terk etmek derecesine yakn bir mekruh olmaktadr. Nitekim farzlarn,
vaciplerin, mstehaplarn ve bunlarn ztlarnn dere-celeri de farkl farkldr.
Namazda mekruh olup "namazn mekruhlar" diye saylan eyle-rin balcalarn kaydediyoruz.
yle ki:
1. Namaz klarken bir zr bulunmakszn yere, diree, duvara veya asaya dayanmak mekruhtur.
2. Namazda bir kere saa, bir kere de sola doru meyil etmek mekruhtur. nk byle bir hareket,
abestir ve huuya (kalp huzuruna) aykrdr.
3. Namazda zrsz yere birbiri peine olmamak zere birka adm yrmek mekruhtur. Fakat,
grlen bir ylan, bir akrebi ldrmek gibi bir zr sebebi ile atlacak birka adm, mekruh deildir.
Bununla bera-ber bunlar ldrmek, biraz yrmeye ve birka kere arpmaya muhta olursa, bununla
namaz bozulur. Ancak bu halde namaz bozmak iin er'an ruhsat vardr. nk herhangi bir zarar
gidermek iin namaz bozmak caizdir. Mesel bir kimseyi lmden veya bir mal -hatta kymeti 3,2 gr.
gm miktarnda olsa bile- zayi olmaktan kurtarmak iin namaz bozulabilir. Bu mal namaz klana ait
olsun olmasn, msavidir.
4. Namazda bit veya pire tutmak, ldrmek ve kovalamak mek-ruhtur. Karnca ve pire gibi bir eyin
srmasndan rahatsz olan namaz klan bir kimsenin, bunlar yalnzca tutup atmas mekruh deildir.
5. Namazda gzel bir eyi koklamak veya tkr atmak veya elbise ile bir veya iki kere
yelpazelenmek veya namazdan evvel veya namaz iinde bir erkek iin kollar dirseklere doru toplamak
mekruhtur.
6. Namazda kyam, ruk ve secde hallerinde elleri bir zr bulun-makszn snnet olan uzuvlar
zerine koymamak mekruhtur. Kyamda elleri yanlara salvermek gibi.
7. Namazda daha dizleri yere koymadan elleri yere koymak ve secdeden kalkarken dizleri ellerden
evvel kaldrmak mekruhtur. Ancak bir zrden dolay olursa, mekruh olmaz.
8. Namazda yanlar yere koyup, butlar, incikleri yukarya dikmek mekruhtur.
9. Erkeklerin secde ederken kollarn tamam ile yere demeleri mekruhtur.
10. Ruk veya secde ederken iftitah tekbirinde olduu gibi elleri yukarya kaldrmak mekruhtur.
11. Namaz iinde bir zr bulunmakszn bada kurup veya dizleri dikip oturmak mekruhtur.
12. Rkda, secdede, kavme (bak: madde-11) ile celse (bak: madde-13) de skneti, uzuvlarn
sakin bir hale gelmesini terk etmek ve pek acele ruk ve secde eder olmak mekruhtur.
13. Namazda gerinmek veya esnemek ve el ile az kapamak mek-ruhtur. nk gerinmek, bir
gaflet ve tembellik eseridir. Esnemek de bir geveklik-uyuukluk nianesidir. Ancak esneme halinde az
kapamaya gc yetmezse, o halde namaz iinde sa elin arkas ile, namaz dnda da sol elin arkas ile
az kapatlmaldr.
14. Namazda bir zaruret bulunmakszn isteyerek ksrmek mek-ruhtur. ksr mmkn olduu
kadar gidermek, edebe riayet bak-mndan pek gzeldir.
15. Namazda sesi iitilmeyecek derecede frmek mekruhtur. Bu halde en az iki harften ibaret bir
ses iitilecek olursa, namaz bozulur.
16. Namaz iinde, verilen selm el veya ba iareti ile almak mek-ruhtur.
17. Namazda okumaya mni olmayacak miktarda aza altn, g-m, inci gibi erimez bir ey almak
mekruhtur. Bunlar okumaya mni olursa, namaz bozulur. Nitekim eriyen eyler de byledir.
18. Namazda dilerin arasnda nohut tanesinden kk bulunan bir yemek parasn yutmak
mekruhtur. Nohut tanesinden byk olursa, na-maz bozar. Nohut miktar da en sahih olan gre gre
namaz bozar.
19. Mbah bir yemek hazr olduu halde namaza balamak mek-ruhtur. Ancak vaktin kmasndan
korkulursa, o zaman mekruh olmaz. Bu yemee gerek itah duyulsun duyulmasn, msavidir.
20. Namazda gzleri yummak veya gzler ile gk tarafna veya saa, sola bakmak veya bir tarafa
boynu ile dnp bakvermek mek-ruhtur. Grnlmesi caiz olmayan bir eyi grmemek iin veya son
dere-ce kalp huzurundan, ALLAH korkusundan meydana gelen bir halden veya baka eylerden dikkati
kesip Hak Tel'nn mukaddes tarafna ynelme kastndan dolay gzleri yummak, mekruh deildir. Bir
ihtiya annda gz ucu ile bakmak da mekruh olmaz.
21. Namazda iki elin parmaklarn birbirine atmak, parmak tlatmak veya tlayacak srette
skvermek ve elleri brne koymak mekruhtur.
22. Namazda daha selm vermeden terleri veya yze dokunmu olan topraklar silmek mekruhtur.
Ancak bu silmek, bir zarar gidermek veya bir fayday elde etmek iin olursa, o zaman mekruh olmaz.
Gze girip zahmet veren bir teri gidermek gibi.
23. Ruk halinde snnet zere olan ekle muhalif bir srette ba yukar tutmak veya aaya
indirmek ve imamdan evvel rukya veya secdeye gitmek ve ondan evvel rkdan veya secdeden ba
kaldrmak mekruhtur. Fakat imam daha ruk veya secdeye gitmeden ona uyan, ru-kya veya secdeye
gidip ban kaldrsa namaz bozulur. Ancak daha imam selm vermeden bu rky veya secdeyi imam
ile veya ondan sonra iade ederse, o zaman bozulmaz.
24. Rkda veya secdede tesbihleri terketmek veya ten az oku-mak mekruhtur.
25. Kyamdan rkya, rkdan secdeye, secdeden kyama intikal hallerinde meru olan
tekbirleri, zikirleri bu intikal hallerinden sonra okumak mekruhtur. Kyamdan rkya vardktan sonra
" = ALLAH' ekber" demek ve rkdan kyama tam dndkten sonra
= SemiALLAH' limen hamideh" demek gibi. Bu ekilde bu zikirlerin mahalli karlm
olur.
26. Krda namaz klarken akl talarn eliyle dzeltmek mek-ruhtur. Ancak zerine secde etmek
mmkn olmazsa, bu halde bir iki defa dzeltmek caiz olur.
27. Bakasnn yerinde rzas olmakszn klnan namaz mekruhtur. Bir gre gre byle bir yer,
bir mslmana ait olup ekilmemi ise, ze-rinde namaz klmak da mekruh deildir.
28. Bir kimse, bakasna ait bir yer ile, topluma ait yoldan bir yer zerinde namaz klmak
mecburiyetinde kalsa baklr, eer ahsa ait yer, ekilmi veya bir gayrimslime ait bulunmu ise, o yol
zerinde klmas daha iyidir. Gayrimslimin bu namaza raz olmayaca malmdur.
29. Namaz, zihni megul edecek, kalp huzurunu bozacak eylerin mevcut bulunduu bir yerde
klmak mekruhtur. Ss eyalar, oyun-oyuncak ve benzeri eylerin bulunduu yer gibi. Hatt mescitlerde
aln-malar muhtemel ise, ayakkablarn arka tarafa brakmak da huzuru bo-zacandan mekruh
saylmtr.
30. Yanmakta olan sobaya, ocaa ve ate dolu mangala kar namaz klmak mekruhtur. Muma,
kandile, lmbaya kar namaz klmak ise, mekruh deildir.
Ayn ekilde asl bulunan Mushaf- erif'e veya bir klca kar namaz klmak da mekruh deildir.
nk bunlara hibir kimse tarafndan taplmamtr.
31. Bir insann yzne kar arada birey olmakszn namaz klmak mekruhtur. Fakat bir insann
arkasna kar namaz klmak mekruh de-ildir. Ancak bu insann, konumasndan dolay armak
muhtemel olur-sa, o zaman mekruh olur.
32. Temiz olmayan eylere kar ve temiz olmayan eyler yaknn-da namaz klmak mekruhtur.
Bunlar namaz hakkndaki hrmete aykrdr. Kabristanda, yol ortasnda, hamamda, hayvan boazlanan
yerlerde namaz klmak da byledir. Ancak kabristanda veya hamam gibi bir yerde namaz iin bir yer
tayin edilmi olursa, o zaman mekruh olmaz.
33. Namazda bir ihtiya bulunmakszn bir ocuu veya kendisini megul edecek herhangi bir eyi
yklenmek mekruhtur.
34. Helaya gitmek sknts bulunduu halde namaza balamak mekruhtur. Hatt namaz esnasnda
byle fazla bir sknt grlp kalbi megul edecei takdirde, vakit msait ise, namaz brakmal, sknty
gi-derdikten sonra abdest alp tekrar namaza balamaldr ki namaz, kalb huzuru ile ve kemali zere
klnm olabilsin. Aksi takdirde namaz, sahih olsa da sahibi irkin bir i yapm ve gnaha girmi olur.
35. Namazn sahih olmasna mni olmayacak miktar az bulunan bir necasetin elbisede, bedende
veya namaz yerinde bulunmas mekruhtur.
36. Namazda kirli, ev ileri srasnda giyilen elbiseleri giymek mekruhtur. nk namazda temiz,
ziynetten saylan elbiselerin giyinil-mesi emir olunmutur. Ancak baka elbise bulunmazsa, o zaman
mekruh olmaz.
37. Namazda bir zr sebebiyle olmakszn elbiseyi giyinmeyip omuzlar zerine alarak etrafn
salvermek mekruhtur.
38. Namazda elleri karacak bir aralk brakmakszn ihram gibi bir eyin iine brnm
bulunmak mekruhtur.
39. Bir zrden dolay olmadka yalnz bir elbise ile mesel yalnz bir entari ile namaz klmak
mekruhtur. Erkeklerin scak yerlerde gmlek giymeyip yalnz alvar ile namaz klmalar da byle
mekruhtur.
40. Erkeklerin namaz, bir zaruret bulunmakszn ipek elbiseler ile klmalar mekruhtur. Kerahiyet
ve istihsan ksmna mracaat!
41. Elbiseyi topraktan veya diz etmekten korumak iin rkya veya secdeye varrken yavaa ameli
kalil (az bir hareket) ile yukarya ekmek mekruhtur.
42. Namaz gasp edilmi bir elbise ile klmak mekruhtur. Hatta baka elbise bulunmasa bile. nk
bakasnn malndan izni olmakszn istifade etmek caiz deildir.
43. Erkeklerin secde ederken yere demesin diye btn salarn arka taraflarna bir kurdele veya
benzeri bir ey ile toplam bulunmalar mekruhtur.
44. Erkeklerin uzatm olduklar salarn kadnlar gibi toplayp balarnn zerinde balam veya
balarnn etrafna sarm olduklar halde namaz klmalar mekruhtur. Byle bir eyin namaz iinde
kasden yaplmas ise, ameli kesir (ok hareket) olacandan namaz bozar.
45. Namaz iinde az bir hareket ile zerinden bir elbiseyi karmak veya bandaki sar amak
veya byle bir eyi giyinmek veya bana sarmak mekruhtur. Fakat byle bir ey, fazla bir hareket ile
yaplrsa, namaz bozulur. Namazda elbise ile veya bedenden bir ey ile bo yere oynamak da mekruhtur.
46. Namazda ban etrafna mendil gibi bir ey balayp tepesini ak brakmak mekruhtur.
47. Namazda tekslden, tehvnden dolay ba ak bulundur-mak mekruhtur. Tekslden
maksat, ba rtmeyi bir arlk saymaktr. Tehvnden maksat da namazda ba rtmeyi mhim bir ey
saymamak-tr. Halbuki bu bir snnettir. Byle olmayp da bir zrden dolay olursa, ban ak bulunmas
mekruh deildir. Sadece scaktan veya hafifletme-den dolay ba ak brakmak ise, mekruh grlmtr.
Bu, bir zr saylmaz.
Bir de namazda "tezelll (tevazu) ve huu (ALLAH korkusu, sayg-s) maksad ile ba ak
brakmakta bir saknca yoktur" denilmitir. Bununla beraber deniliyor ki "tezelll ve huu, kalb bir
eydir. O halde kalben tezelll ve huuda bulunup ba rtmek daha iyidir." Geri "tezel-ll ve huu
maksadyla ba ak brakmak kalbdeki tezelll ve hunun bir d almetidir. Bu sebeple gzeldir."
diyenler de vardr. u kadar var ki, namaza balarken sadece tezelll ve huu maksadyla balarn ak
brakacak uyank ahslar pek az bulunur.
unu da ilve edelim ki, biz namazlarmz Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz'in klm olduu
ekilde klmakla memuruz. Nitekim:
"

"
"Benim nasl namaz kldm grdyseniz, namaznz o ekilde klnz." 1 hadis-i erifi bunu ifade
etmektedir. Nebiyy-i Zian Efendimiz ise namazlarn mbarek balar rtl olarak klmlardr. Bu bir
det ii deildir. Bilakis namazda Peygamberimizin fiil snnetlerine uymak ve bakalarna benzemekten
saknmak meselesidir. hramda balarn ak bulunmas baka bir hikmete baldr. O bir maher
1
Buhari; Ezan:18; No:605; 1/226
hayatndan numu-nedir. Namaz buna kyas edilemez. badetlerde kyas yaplmaz. Artk phe yok ki
hakiki bir zr bulunmadka namazda ba gzel ve sec-deye mni olmayan bir balk ile rtmek daha
faziletlidir. Hatt secde esnasnda batan den bal baa tekrar koymak daha faziletli grl-mtr.
Ancak baa tekrar konulmas, ok hareketin yaplmasna sebep olursa, o zaman konulmaz.
Bu husustaki mekruhluk ve daha faziletli olma durumu erkeklere gredir. Kadnlara gre ise,
balarnn namazda rtl olmas mutlaka lzmdr. Ak bulunmas namazlarn bozar, sahih olmasna
mni olur.
Bu mesele, din kitaplarmzn bir ounda ve mesela el-Bahru'r-Rik ile Redd'l-Muhtar'da
geni bir ekilde yazlmtr.
48. Namaz klann ba stnde veya kendisine yakn olarak n tarafnda veya kendisine yakn
olmasa da sa veya sol tarafndan hiza-sndaki duvar veya tavan zerine yaplm veya aslm heykel
veya canl bir varln resminin bulunmas mekruhtur. Arka tarafnda bulunmas da tercih edilen gre
gre mekruhtur. Fakat bunun mekruh olmas nispeten azdr.
Namaz klann ayaklar altnda veya oturduu yerde bulunan veya kardan uzuvlar seilemeyecek
derecede kk olan veya balar kesilmi veya yzleri bsbtn silinmi veya bir ip ile rlp bozulmu-
deitirilmi olan bir resmin bulunmas, namaz bakmndan bir mekruh olmay gerektirmez.
Ayn ekilde kese, czdan gibi eyler iindeki paralar zerinde k-ke bulunan resimler veya bir
uzuvda dme eklinde resmi yaplp elbise ile rtlen veya yzk kana nakedilip belirsiz bir halde
duran resimler, namazn mekruh olmasn gerektirmez.
Canl bir varla ait olmayan resimlerde de bir mekruhluk yoktur. Aa, bina, ay, gne resimleri bu
ksmdandr. nk bunlarn resim-lerine tapnlmamtr. Ancak namaz klann zihnini megul edecek bir
ekilde bulunurlarsa, o zaman mekruh olur.
Bir de kutan daha kk olan resim veya bir yerde bulunduu halde ayaktan baklnca uzuvlar
belli olmayan resim, namaz klann ya-nnda bulunsa, mekruh olmaz.
49. zerinde canl bir varln resimleri bulunan bir elbise ile na-maz klnmas ve canl bir varla
ait resim zerine secde edilmesi mek-ruhtur. Fakat byle bir elbisenin zerine baka elbise giyilirse,
onunla namaz klnmas mekruh olmaz.
Bir de yere serili olup zerinde byle resimler bulunan bir serginin resimsiz olan ksmnda namaz
klnmas, secde edilmesi mekruh deildir.
Malmdur ki teden beri bir ok kavimler, ALLAH Tel'nn var-l-birlii inancn brakp irke
dm, hayali, canl mabudlarnn re-simlerini, heykellerini yaparak onlara tapnmakta, tzim
gstermekte bu-lunmu, mabetlerini onlar ile doldurmulardr.
Bugn maddeten pek yksek grlen bir nice milletler de hl ken-dilerini byle putlara
tapnmaktan kurtaramyorlar.
slam dini ise, insanlara tevhid inancn tebli ve talim etmi, m-rik kavimlerin bu putpereste
hallerini pek fazla irkin klmtr. Artk ezeli, hakm bir mabudun varlna kesin bir ekilde inanm ve
yalnz ona ibadetle iftihar eden, vnen slm milletinin bu putperestlere kar bir muhalefet nianesi
gstermesi lzmdr. ALLAH Tel'nn varl- birlii inancn daima belirtip ortaya koymak iin
mabetlerini, namaz klacaklar yerleri bu gibi taklit ve tazmi artracak eylerden beri bulundurmalar,
yaplmas gerekli dini bir vazifedir.
Geri hi bir mslmann bu gibi resimlere, heykellere tapnmak hatrndan gemez. Fakat u
putperest milletlere kar bir muhalefet eseri gstermek ve zihni az ok megul edecek eylerden
namazghmz ber bulundurmak, dinimizin yksek hikmetleri gereidir.
50. Mekruh olan namazlarn bir ksm imamet ve cemaat bahsinde, bir ksm da kraat ve namaz
vakitleri bahsinde ve dier bahislerde yeri geldike gemitir.
51. Yanlmakszn ve sehiv secdelerini gerektirmeksizin tahrimen mekruh ile eda olunan namazlarn
iade edilmesi vacibtir. Fatihay erife yerine kasten baka yeti celle okunarak klnan namaz gibi.
Tercih edilen gre gre bir mekruhla beraber klnan evvelki na-maz ile farz ve benzeri eda
edilmi, iade edilerek klnan namaz da ta-mamlayc durumda bulunmu olur.
Fihriste dn
NAMAZI BOZUP BOZMAYAN EYLER
475- Fesad bozulma, ifsad da bozma demektir. Kartlar salah = shhat ile slahtr, ibadetlerde
fesat ile butlan birdir. Fasit olan bir ibadete batl da denir. Bir eyi bozan, salh dairesinden karan, sahih
olmaktan mahrum brakan eye de mfsid denir. ouluna da Mfsidat denir.
Bir namaz, artlarndan veya ruknlardan biri bulunmad takdirde fasit olaca gibi, bu artlar ve
ruknlar dairesinde balanldktan sonra baz eylerin bulunmasndan dolay da fasid olabilir. Namaz
byle ifsad eden eylere "Mfsidat- salt = namaz bozan eyler" ad verilir. Bun-larn bir ksm
nceden yeri geldike yazlmt.
Biz burada artlar ve ruknlar dahilinde balanlm bir namaz ifsad edecek eylerin balcalarn
yazacaz. yle ki:
1. Namazda -iki harften ibaret olsa bile- syleyenin iitecei dere-cede namaza aykr bir sz
sylemek namaz bozar. Bu hususta kast ile yanlma, unutmak ile uyuklama ve hata halleri msavidir.
2. Bir hastalktan veya bir maln veya arkadan kayb gibi bir mu-sibetten dolay harfler oluacak
ekilde, sesle alamak veya "ah, uh, eh" diye inlemek, "ah, of" ekmek, yahut bir toza flemek veya bir
eyden bezginlik gstermek iin "uf, tuh" demek namaz bozar.
ALLAH Tel'nn korkusundan veya cenneti, cehennemi hatrla-maktan dolay alamak, ah ekmek
ve inlemek ise, namaz bozmaz. Ken-disini tutamayacak derecede iddetli hastalktan dolay bir ah ve
inleme de namaz bozmaz.
3. Cemaattan biri, imamn okuduu Kur'an- Kerim houna giderek alasa veya "Evet" dese baklr; eer
bu, bir huu eseri ise, namaz bozulmaz. Fakat sadece namenin gzelliinden dolay holanma neticesi ise,
bozulur.
4. Bir zr, makbul bir maksat sebebi ile olmakszn tenahnuhte bulunmak, yani "eh" diye boaz
tahrik etmek, namaz bozar. Fakat zor-lanmadan tabii olarak meydana gelen bir tenahnuh, bir zr tekil
etti-inden namaz bozmayaca gibi, sesi dzeltmek ve gzelletirmek iin veya namazda bulunduunu
bildirmek iin veya kendi imamnn bir kra-at hatsn dzeltmek iin yaplan bir tenahnuh da, dinen
geerli bir mak-sada dayandndan -sahih olan gre gre- namaz bozmaz.
5. Aksran kimseye namazda, "Yerhamukellah" denilmesi veya bakasnn "Rahimekellah" demesi
zerine, namazda "mn" denilmesi, namaz bozar. Ama aksrann kendisi iin "Yerhamukellah" demesi,
na-maz bozmaz.
Ayn ekilde aksran kimseye hamd etmesini hatrlatmak iin na-mazda "Elhamdlillh" denilmesi,
en sahih olan gre gre namaz bozmaz. nk bunun bu hususta cevap olmas rf ve adet haline
gelmi deildir. Bu yalnz bir zikirden ibaret kalm olur.
6. Namazda "ALLAH" ismi celli iitilmekle "Celle cellh" de-nilse veya Nebiyyi Ekrem (S.A.V)
Efendimiz'in ismi erifi iitilmekle "Sallallah aleyhi vesellem" denilse baklr; eer bununla bir cevap
kastedilmi ise, namaz bozulur. Fakat sadece bir hamd-sena, bir salt- selam kastedilmi ise, bozulmaz.
nk bu, namaza aykr olmayan bir zikir olmu olur.
7. Namazda meydana gelen eytan bir vesveseden dolay: "

" denilse
baklr; eer bu vesvese uhrev bir ey hakknda ise, namaz bozulmaz. Fakat dnyev bir ey hakknda ise,
bozulur. nk vesvese bir elemdir. Bu halde dnyev bir elemden dolay bu "lahavle" sz sylenilmi
olur.
8. Namaz klan, kendisini aran veya ieriye girmek iin msaade isteyen bir kimseye namazda
bulunduunu anlatmak iin "Elhamdlillh" veya "SbhanALLAH" dese veya okuyuunu aikr yapsa,
bununla namaz bozulmaz.
9. Kur'an- Kerim'de veya hads-i erifte bulunan bir duay namaz iinde okumak, namaz bozmaz.
Namazda:
"ALLAH'mme ekrimni = Ey ALLAH'm! Bana ikramda bulun!",
"ALLAH'mme en'im aleyye = Ey ALLAH'm! Bana ihsanda bulun.",
"ALLAH'mme aslih emri = Ey ALLAH'm! imi dzelt.",
"ALLAH'mmerzukni'l-afiyete = Ey ALLAH'm! Bana afiyet ihsan eyle.",
"ALLAH'mmafirli velivlideyye ve li'l-m'minine ve'l-mmi-nat = Ey ALLAH'm! Beni, anne
ve babam ve btn kadn erkek mminleri mafiret eyle." denilmesi gibi. Fakat:
"ALLAH'mmafir liamm = Ey ALLAH'm! Amcam mafiret eyle",
"ALLAH'mmafir lihal = Ey ALLAH'm! Daym mafiret eyle." gibi bir dua namaz bozar.
nk byle bir dua Kur'an'da ve hadste mevcut deildir.
10. Namazda insanlarn konumalarna benzer bir tarzda dua edil-mesi ve halktan istenilmesi
mmkn olan bir eyin Hak Tel'dan istenil-mesi, namaz bozar. "ALLAH'mme at'imn lahmen = Ey
ALLAH'm! Bana et yedir.", "ALLAH'mmakzi deyn = Ey ALLAH'm! Borcumu de."
"ALLAH'mmerzukn zevceten = Ey ALLAH'm! Bana bir e ihsan eyle." diye dua edilmesi gibi.
11. Namazda bir kimseye dili ile selm vermek veya bakasnn se-lmn dili ile almak veya
musafeha suretiyle selmlamak, namaz bo-zar. Hatta "Aleykm" denilmese ve selm yanlarak alnm
olsa bile.
12. Namazda el ile veya ba ile selm alnsa veya sorulan veya iste-nilen bir ey iin ba ile, gz ile
veya ka ile iarette bulunulsa, namaz bozulmaz. Fakat bir namaz klana "ileri git" veya "yannda namaz
klacak kimseye yer ver" denilip, o da bu emir zere harekette bulunsa, namaz bozulur. nk namaz
iinde ALLAH Tel'dan bakasnn emrini ye-rine getirmi olur. Fakat kendi kendisine biraz ekilerek
safa sokulacak kimseye yer vermesi, namaz bozmaz.
13. ok hareket namaz bozar. Az hareket bozmaz. yle ki, nama-za ve namaz dzeltmeye ait
olmayan ve ok hareket saylan her hareket, namaz bozar. ok hareket odur ki; onu yapan dardan
gren, onun namazda olmadndan phelenmez. Karl az harekettir ki, onu yapa-n gren, onun
namazda olup olmadnda phelenir.
Mesel bir namaz klan, yerden bir ta alarak kua veya benzerine atacak olsa, namaz bozulur.
nk bu hareketi, ok kabul edilen bir ha-rekettir. Fakat yannda bulunan bir ta bir eliyle atacak olsa,
bozulmaz. Zira bu, az bir harekettir. u kadar var ki, namaz iinde baka bir ey ile uram olacandan
dolay gnahkar olmu olur.
14. Bir kimse namazda kendi imamndan baka bir ahsn okuduu Kur'an'daki yanll dzeltse,
takld yeri sylese, namaz bozulur. nk bu, bir retme ve renme saylr. retme ve renme
ise, ok bir harekettir. Fakat kraat kasd ile okuyup da bunun neticesinde o ahs iin takld yer alm
olsa, namaz bozulmaz.
Ayn ekilde kendi imamnn takld yeri sylese namaz bozul-maz. Hatta imam, namaz caiz
olacak miktar kraatte bulunmu olsa bile. nk bunlar ayn namaz dzeltmeye aittir. Halbuki namaz
klan bir kimse, kendisiyle beraber ayn namazda bulunmayan bir kimsenin sy-lemesiyle takld yeri
aarsa, namaz bozulur. nk bu, bir renme saylr.
15. Bir kimse namazda vcudunu bir kere veya pepee iki kere veya baka baka rekatlarda birer,
ikier kere kasa, namaz bozulmaz. Fakat bir rekatta birbiri ardnca defa kasa, bozulur.
u kadar var ki, bir uzvunu elini tekrar kaldrmadan birka defa kamas bir defa kama saylr.
16. Namazda zrsz yere birbiri ardnca hi durmadan en az adm atmak, namaz bozar. Ayn
ekilde bir ahsn arpmas zerine namaz klnan yerden iradesi dnda adm kadar yrmek de
namaz bozar. Namaz klnan yerden tutulup karlmak takdirinde de hkm byledir.
17. Namazda bir ok kere olmakszn bir el ile, batan sar veya bal kaldrp yere koymak veya
bunlar yerden kaldrp baa koymak, namaz bozmaz. Fakat bunlar yerden kaldrp baa konulmas, ok
hare-ketle olursa, namaz bozar.
18. Namaz klann bir kimseye bir el ile veya bir kam ile vurmas, namaz bozar. nk bu, ok
bir harekettir. Fakat hayvan zerinde na-maz klann bu hayvana pepee defa vurmas, namazn
bozarsa da, bir veya iki defa vurmas bozmaz. En sahih olan gr budur.
Ayn ekilde hayvann yrmesi iin bir aya bir-iki kere vurmak, namaz bozmaz. Fakat iki aya
vurmak bozar. ki ayak, iki el yerinde bulunmu olur.
19. Namazda iken hayvana binmek, namaz bozar, hayvandan in-mek bozmaz.
20. Namaz iinde bir ayakkaby iki el ile giyinmek, namaz bozar. Fakat ayakkablarn ayaktan
kolayca karvermek, namaz bozmaz.
21. Bir kimse, namazda yanlarak veya kasten az-ok birey, mesel bir tane buday yese veya bir
damla su ise veya gzne srme ekse veya bedeninden bir uzvuna veya salarna bir ya srse veya
bann veya sakalnn tylerini tarasa veya rse namaz bozulur. nk bunlar, birer ok harekettir. Fakat
bir elinde bulunan bir ya veya ben-zerini dier eline almakszn bana veya baka bir uzvuna srse,
bununla namaz bozulmaz. Zira bu, az bir harekettir.
22. Namazda ocuu alp st vermek, namaz bozar. ocuk namaz klmakta bulunan bir kadnn
memesini kendi kendine tutup emecek olsa, baklr; eer st kmakszn bir iki defa emmi olursa, namaz
bozulmaz. Fakat st karsa veya st kmakszn iki defadan fazla emerse, namaz bozulur.
23. Namaz iinde bulunan bir erkein namaz, kendisini hanmnn pmesiyle veya okamasyla
bozulmaz. Ancak o erkein ehveti mey-dana gelirse, o zaman bozulur. Fakat bir kadnn namaz,
kendisine koca-snn ehvetle dokunmasyla veya ehvetle olsun olmasn, pmesiyle bo-zulur. nk
cinsel yaklama hususunda kocann faaliyeti asldr.
24. Bir kimse, namazda iken gzne dokunan bir kitaba yalnz bak-sa veyahut ne yazlm olduunu
anlamak iin yle bir bakacak olsa, sahih olan bir gre gre namaz bozulmaz. Fakat karsnda
bulunan bir Mushaf- erif'ten yahut yazl olan bir mihrabdan Kur'an- Kerm yet-lerini okuyacak olsa,
baklr; eer okuduu yetler, zaten ezberinde ise, namaz bozulmaz. Fakat ezberinde deilse en az bir
yet okuyunca bo-zulur. nk bu, bir renme demektir.
Bu mesele, mam- A'zam'a gredir. mameyn'e gre bununla da namaz bozulmaz. u kadar var ki,
byle bir okuma mekruhtur. Bunda ehl-i kitaba bir benzeyi vardr.
25. Sadece kalb olan kuruntular, fiiller, namaz bozmaz. Bu sebeple bir kimse, namaz iinde diliyle
sylemeksizin fikriyle bir iir, bir hutbe tertib edecek olsa, irkin bir i yapm ve gnaha girmi olur. nk
kalbi namazda baka eyler ile uram bulunur. Yine de bununla namaz bozulmaz.
26. Namaz klan bir kimse, ka rekat namaz kldna dair olan bir suale cevaben bir elinin bir, iki
veya parmayla iaret edecek olsa, namaz bozulmaz. Ve kelimeden az olmak zere bir yaz yazsa,
na-maz bozulmaz. Ancak bakanlara namazda bulunmad zannn verecek tarzda olursa, o zaman
bozulur.
27. Cemaatle namaz klan kimse, bir zr sebebiyle dier bir gr-e gre zr bulunsun
bulunmasn kble tarafna veya sa veya sol tarafa yahut kbleden yzn evirmeksizin arka tarafa bir
rukn miktar dura dura birer saf kadar gitse, mescitten kmadka veya krda ise, saflardan ayrlmadka
namaz bozulmaz. nk mescitte ve sahrada saflarn bu-lunduu yer, tek bir yer hkmndedir. Bu
sebeple krda namaz klann n tarafnda saf bulunmazsa secde yerini gemesiyle namaz bozulur.
Nitekim tekbana namaz klan kimsenin de secde yerini gemesiyle namaz bozulur. Kadnlar hakknda
evleri bir gre gre mescit, dier bir gre gre de kr hkmndedir.
28. Az dolusundan noksan olan bir kusuntu, tutulmasna imkn bulunmayp da tekrar ieriye
gitse, bununla namaz bozulmaz.
29. Namaz klan bir kimse, gsn zrsz kbleden dndrse, namaz bozulur. Fakat bir
uzvundan kan kmad halde, kan kmak gibi bir sebeple abdestinin bozulduunu zannedip de kbleye
arka evi-recek olsa, mescitten kmadka, namaz bozulmaz. Ancak imam olup yerine bakasn
geirmi olursa, o zaman namaz bozulur.
30. Namaz iinde bulunan kimseden burun kanamas veya kusuntu gibi elinde olmayan ve bu sebeple
"hades-i semav" denilen abdesti bozacak birey meydana gelse, serbesttir. Dilerse abdest alp namazn
yeniden klar. Buna "isti'naf- salt = namaza yeniden balamak" denir. Daha faziletli olan da budur. Ve
dilerse namaza muhalif bir ey ile asla uramakszn en yakn yerdeki su ile abdest alr. Tek bana namaz
klan ise, bu abdest ald yerde veya evvelce namaza balam bulunduu yerde namaznn kalan ksmn
tamamlar. mama uymu ise, evvelki yerine dnp orada namazn tamamlar. mama uymann sahih
olmasna man olacak bir yerde durup orada imama tekrar uymaz. Ancak cemaatle namaz klnp bitmi
olursa, o halde tek bana namaz klan gibi hareket eder. Buna da "bina-i salt = geri kalan namazn
klnmas" denilir.
Byle bir kimse, abdest almak iin yakn suyu brakp uzaa gitse veya gidip gelirken Kur'an okusa
veya bu esnada avret yeri alsa, artk namazn bina edemez, yeniden klmas lzm gelir.
Lhik bahsine (Madde: 305 ve devamna) da mracaat!
31. Namaz bozulan bir imamn yerine bakasn geirmesi icma ile caizdir. yle ki, bir imam,
namaz esnasnda burnu kanamak gibi elinde olmayan bir sebeple abdesti bozulsa, cemaatten imamla ehil
bir ahs iaretle veya elbisesindan tutarak mihraba geirir, imam ile beraber yalnz bir kimse bulunmu
olsa, bu kimse imamla ehil ise, yerine gemesi kesinlemi olur. mam, byle birini yerine geirmeksizin
mescitten kn-ca veya sahrada ise, saflar geince cemaatn namaz bozulur. mam tek bana namaz klan
kimse hkmnde kalr, dilerse abdest alp namazna devam eder, dilerse namazn yeniden klar. Cemaatta
bu konuda bilgisiz-lik ok olunca, bu yerine geirme ynne gidilmeyip namazn yeniden klnmas daha
faziletlidir. Aksi takdirde namazn bozulmasn gerektiren bz yanl hareketlerin meydana gelmesi
muhtemeldir.
32. Dilerin arasnda kalm olan bir ey, namaz iinde yutulsa baklr; eer en az bir nohut miktar
ise, namaz bozar, bundan noksan ise, bozmaz.
33. Azda bulunan bir eker parasnn, namazda inenmedii halde tad boaza gitse, namaz
bozar. Fakat namazdan evvel yiyilmi bir yemein azda kalm olan tad, namaz iinde tkrkle
boaza gitse, bununla namaz bozulmaz.
34. Namazda sakz veya hindistan cevizi gibi birey, pepee kere inenecek olsa, yutulmasa
bile namaz bozulur. Fakat inenmedii halde bunun pek kk bir paras boaza gidecek olsa, bundan
namaz bozulmaz.
35. Namaz iinde meydana gelecek bir baylma veya ldrma ile namaz bozulur.
36. Drt rekatl bir namaz bilmemesi sebebiyle iki rekat zannede-rek birinci ka'de (oturu)u
mteakip selm veren kimsenin namaz bozu-lur. Yatsnn farzn teravih, lenin farzn cuma veya
sabah namaz zannederek birinci ka'dede selm verilmesi de byledir. Fakat yanlarak byle bir selm ile
namaz bozulmaz, (kalklp namaza devam edilir, sonunda da sehiv secdesi yaplr).
Fihriste dn
ISKAT-I SALT (NAMAZ BORCUNU DRME) MESELES
476- Kazaya kalm be vakit farz namazlaryla vitir namazlarnn affedilmesi midi ile yaplan bir
sadaka verme muamelesine "skat- salt" denilmektedir. yle ki, bir mkellef, bu namazlar -ima ile
olsa bile- eda ve kazaya gc varken eda ve kaza etmeksizin vefat etse, bun-larn skat iin, yani bunlarn
uhrev mesuliyetinden kurtulabilmesi mi-diyle, onun adna sadaka verilebilmesi iin malnn te
birinden vasi-yette bulunmu olmas lzmdr. Bu takdirde mal varlnn te birinden namaz fidyesi
verilerek kendisinin ilh affa nail olmas Cenab- Hak'tan niyaz edilir.
477- Iskat- salt iin bir ey vasiyet etmemi olan bir lnn velisi, yni mkellef olan
vrislerinden biri tarafndan balanan bir mal ile de bu skat- salt muamelesi yaplabilir. lnn bu
yzden affa nail olaca ALLAH' Tel'dan mit edilir.
Fakat varisleri dnda bir kimse tarafndan yaplacak byle bir ban bu hususda kfi olup
olmadnda ihtilf vardr. Her halde byle bir kimse tarafndan l adna verilecek bir ban da lye sevab
ular.
478- Bir kimse hastal zamannda olsa da kazaya kalm namaz-larn iskat iin fidye, sadaka
veremez. nk bunlar kaza etmesi muhte-meldir. Bu fidye hibir vakit, kesinlikle namaz yerine geerli
olamaz. Fa-kat bunu kazaya muvaffak olamayacan dnerek vasiyette bulunursa bu vasiyeti,
vefatnda varisi var ise, geriye brakt malnn te bir mik-tarndan, varisi yok ise, tamamndan yerine
getirilir.
479- Iskat- salt hususunda lnn miladi yl itibaryla hayat dik-kate alnr. yle ki, l, erkek
ise, on iki, kadn ise, dokuz yandan son-raki yaay mddeti hesap edilir, bu mddet iinde namazlarn
klm, muhafaza etmi olsa da bunlarn klnmasnda noksanlar bulunmas kor-kusu ve dncesiyle
btn bu mddet iin fidye verilmesi tercih edilir.
Mesel bir erkek lnn yaad sre yetmi sene olsa, bunun elli sekiz senesi iin her bir namaz
karl, bir fitre miktar fidye verilir.
480- Namaz fidyesi iin tahsis edilen para muayyen mddet iin yeterli olmad takdirde, bu para
ounlukla on fakire devir suretiyle ve-rilebilir. Bir fakire veya bir ka fakire de bu ekilde verilebilir.
Mesel altmiki yanda vefat eden bir ahsn elli senelik hayat iin devir yaplmak istense, ftr
sadakas miktar, elli kuru, tahsis edilen fidye paras da doksan lira olsa, bir aylk devir yaplr. yle ki:
Vitir ile beraber bir aylk namaz otuz gn itibar ile yz seksen va-kit eder. Bunun fidyesi de doksan
lira eder. Elli senede ise, 600 ay mev-cuttur. Bu halde bu doksan lira on fakire veya bir ka fakire alt yz
defa devredilir. ayet bu para 180 lira olursa, yz defa devir yeterli olur. 45 lira olduu halde ise, bin
iki yz defa devre lzum grlr. Ksacas devir miktar, tahsis edilen parann miktarna gre deiir.
481- Fidyenin devri hususunda acele davranlmamal, tam usulne gre temlik (vermek) ve temellk
(almak) muamelesi yaplmaldr. yle ki, lnn velisi, yani mkellef varisi, fidyeyi fakire verirken
"falncann olu falncann namaz keffareti olmak zere bunu al" deyip, fakire hakikaten mal olmak zere
vermeli, fakir de bunu "kabul ettim" deyip aldktan sonra kendi rzas ile o veliye hibe ve teslim etmeli, veli de
hibeyi kabul edip aldktan sonra yine bu usul zere o fakire veya baka bir fakire vererek kazaya kalan
namazlara denk gelecek ekilde devri yapp bitirmelidir.
Byle bir parann fakire balanmas, fakirin de fedakarlk gste-rerek bunu balayana hibe
etmesi, artk kardn, yapamadn telafi etmeye gc ve imkan kalmam olan bir din kardeinin
uhrev mesu-liyetini azaltmak gibi pek hayrl bir maksada ynelik olduundan, bu byk bir efkat ve
din kardelii nianesidir.
"Bebeh nedihend, Bebehne dihend"
"Paras ile vermiyorlar, bir bahane ile veriyorlar"
vecizesini unutmamaldr.
482- Devir muamelesini, ihtilftan kurtulmak iin lnn bizzat ve-lisi yapmaldr. Bunu bizzat
yapamazsa, yerine bir ahs bu hususta daimi bir velayet ve risalet (vekalet) yoluyla tayin etmelidir. Artk
o ahs, veri-lecek paray o veli adna fakire vermeli, ve o paray fakir tarafndan o veli adna onun bir
elisi sfatyla hibe olarak kabul eylemelidir. Byle olmazsa, o kimsenin bu paray temlike (vermeye) ve
veli adna temellke (almaya) yetkisi olamaz.
Varis olmayan bir kii de, l adna ba yaparak namaz fidyesini verebilecei grnde olan baz
fkh alimlerine gre ise, byle daim bir veklet ve risalete ihtiya yoktur. Balangta fidyeyi vermeye
veli tarafndan vekil edilen kimse, bunu fakire verir ve fakirin kendisine yap-lan hibesini kabul ederek,
bunu kendi tarafndan l adna fakire tekrar verir. Bununla beraber birinci gr tercih edilmitir.
Devirden sonra ve-linin veya vekilinin elinde hibe suretiyle kalan paradan kendileriyle devir yaplan
fakirlere kalplerini ho edecek miktar bir ey verilir, geriye bir miktar kalrsa o da baka fakirlere sadaka
olarak verilir. ayet bu para ye-rine ziynet eyasndan, mesel mcevherlerden bir ey konulmu olsa,
bunun kymeti hakknda bu sadaka verme muamelesi yaplr.
483- Namaz fidyesinden sonra oru keffareti, sonra kurban keffa-reti, sonra yemin keffareti iin
tekrar devir yaplr. Bozulup kaza edilme-mi, nafile namazlar ve adak yaplp da eda edilmemi adak
namazlar ve kurbanlar adna da bir miktar devir yaplr. Hatt yaplmam tilvet sec-desi de bir vakit
namaz gibi saylarak bundan dolay da fidye verilir. Namaz fidyesinin hepsini bir fakire bir gnde vermek
caizdir. Yemin keffareti ve oru keffareti fidyeleri ise, byle deildir. (Oru ve yemin keffareti
bahislerine de mracaat)
484- Namaz fidyesinin vasiyet edilmesi, bunun vrisler tarafndan balanarak yaplmasndan daha
iyidir. Bir de bu fidye, daha l defne-dilmeden yaplmaldr. Uygun olan budur. Bununla beraber
defnedildik-ten sonra yaplmas da caizdir. lnn velisi onun adna kazaya kalm namazlarn klamaz,
orularn tutamaz. Fakat bu gibi ibadetlerin seva-bndan lm bir mslmana hediye edilebilir. Bundan
lnn istifade edecei ALLAH' Telnn rahmetinden beklenir.
485- ma ile de namaz klmaktan ciz bulunan bir hasta, bu hal ze-re vefat edecek olsa, bu
hastal mddeti iinde klamam olduu na-mazlar iin vasiyette bulunmas icap etmez. nk bunlar
kaza ile m-kellef olacak bir zamana ermemitir. Bu sebeple bunlar, zerine yapl-mas gerekli bir vazife
olmamtr ki, fidye verilmesi ynne gidilsin.
486- Namaz fidyesi hakknda ak bir nass (ayet kerime ve hadis-i erif) ve icma yoktur. Bu usl,
nass ile sabit olan "oru fidyesi"ne kyas yolu ile de kabul edilmi deildir. Bilakis bu, bir ihtiyat eseridir
ve Hane-f mtehitleri bunu gzel grmlerdir. Bunun mutlaka kazaya kalm namazlar yerine geecei
iddia edilemez. u kadar var ki, byle bir fidye vasiyeti bir pimanlk eseridir, bir tevbe-istifar
nianesidir, bunun vris tarafndan balanarak yaplmas da bir efkat, bir hayrseverlik almeti-dir,
kazaya da artk imkn kalmamtr. Bu sebeple bunun kabul edilmesi ALLAH Tel'nn rahmetinden
umulmaktadr.
Bu sebeple bu usl, bazlarnn zannettikleri gibi daha sonraki de-virlerde Merhum "mam
Birgiv" tarafndan ileri srlm bir ey de-ildir. Bilakis Hanefi mezhebine ait yazlm en eski
kitaplarda da bu ekilde yazl bulunmutur.
Mesela deniliyor ki, fidye ile oru borcunun decei hakknda nass vardr. Namaz da Hanefi fkh
alimlerinin istihsan 1 na gre oru gi-bidir ve orutan daha mhimdir. Bu sebeple kazasna imkn
kalmam olan namazlardan dolay da fidye verilerek ilh affn gelmesini niyazda bulunmak, ihtiyatl bir
i olmak zere uygundur.
487- mam Muhammed eyban (Rahmetullhi aleyh), "Ziyadat" adndaki kitabnda "Namaz
fidyesi, inaallah Tel yeterli olur." De-mitir. Demek ki bunun af ve mafirete bir vesile olaca
ALLAH Teldan umuluyor. Yoksa bu hususta kesin bir nass yoktur. Eer bu fidye namazlarn yerine
geecei bir nassa veya bir kyasa dayanm olsayd, byle "ALLAH'n dilemesi"ne balama ynne
gidilmezdi, (yani inaALLAH denilmezdi.)
Fahr'l-slm Pezdev'nin Usul kitabnda da deniliyor ki: "Namaz hakknda fidyenin caiz olmasna,
yani namaza karlk olup yerine ge-eceine oru hakknda hkmettiimiz gibi hkm veremeyiz. Ancak
na-maz hakknda fidyenin kabuln ALLAH Tel'nn fazl- kereminden bekleriz. bn'l-Hmam gibi
itihat mertebesine erimi bir alimin de Fethul-Kadir'deki ifadesine gre: Namaz, Hanefi alimlerinin
istihsan ile oru gibidir. Madem ki oru ile fidye = yemek yedirmek arasnda bir benzerlik dinen sabit
olmutur, bu sebeple bu benzerlik namaz ile fidye arasnda da sabit olabilir. Eer byle bir benzerlik var
ise, arzu edilen netice meydana gelmi olur. Yoksa namaz fidyesi, bir ba ve ihsandan ibaret kalr.
Ba ve ihsan ise, gnahlarn giderilmesine sebep olur. Nitekim bir ayeti kerimede:
"

"
"Muhakkak ki iyilikler ktlkleri (gnahlar) giderir." 2 buyrulmutur.
488- Fkh kitaplarmzdan Kuhistan'de deniliyor ki: "Eer l, namaz fidyesi ile vasiyette
bulunmam ise, velisinin balamas caizdir. Bunun dinen ok gzel bir i olduunda ihtilaf yoktur.
Bunun sevab lye ular."
Geri hibir vakit, namaz fidyesi ile namaz borlarmzn denmi olacan iddia edemeyiz. Fakat
acizane verilecek sadakalardan dolay da ALLAH'n rahmetine nil olmaktan midimizi kesmeyiz. Hibir
hayr ve ihsan, ALLAH katnda zayi olmaz, verilen sadakalardan ve yaplan va-kflardan dolay m'minin
amel defterine daima sevap yazlr, durur.
489- Bir lnn geriye brakt mal varlndan vasiyeti bulunma-d takdirde varisleri, fidye
vermeye mecbur deildir. Hele vrisler fakir olurlarsa bir rf ve det veya bir mrvvet dncesiyle
bunlar fidye vermeye ynlendirmek doru olamaz. Bilhassa vrisler arasnda ocuk-lar, yetimler
bulunursa, bunlarn hisselerinden fidye verilmesi asla caiz olmaz.
Bir de kendileriyle devir yaplacak fakirler arasnda ocuk, bunak, deli, zengin ve gayrimslim
bulunmamas lzmdr. Bu hususlara dikkat etmelidir.
Fihriste dn
MESCDLERE AT HKMLER
490- Mescid, slm mabedlerine verilen bir isimdir. Lugatta "secde edilecek yer" demektir. oulu
"mesacid"dir. Mescitlerin byne "Cami" denir, oulu "Cevami"dir.
Mescidler, ALLAH Tel'ya ibadet iin yaplmtr. Bu sebeple her mescidin byk bir eref ve
fazileti vardr. Bu erefe iaret iin her mescide "Beytullah" denilir.
1
Ak olan kyas brakp insanlarn ihtiyacna daha uygun olan almaktr. stihsan, Fkh Usul'nde bir delildir.
2
Hud suresi: 114
Bu sebeple mescidlere tazim edilir. Mescidlerde kimsenin diledii gibi tasarruf hakk yoktur. Bir
mescid, kyamete kadar mesciddir. Mes-cidlere hrmetsizlik, mescidlere tecavz, Hak Teal'nn
hukukuna teca-vz demektir ki, uhrevi mesuliyeti pek byktr.
491- Bir mescidin ierisi, arsas mescid olduu gibi ge kadar olan btn st taraf da mescid
hkmndedir. Bu sebeple mescidlerin ilerinde yaplmas mekruh, yasak olan eyler, bunlarn stlerinde
de mekruhtur.
492- Mescidlerin "fina-i mescid" denilen etraf da, yani kendile-rine bitiik olup aralarnda yol
bulunmayan sahalar da namaz hususunda mescid hkmndedir. Bu sebeple oralardan imama uymak
sahihtir. Hatta saflar oralara kadar varmam olsa bile. Fakat dier hususlarda mescid hkmnde
deildirler, oralardan geip gitmek, oralara abdestsiz olarak girmek caizdir.
Bayram ve cenaze musallalar = namazgahlar da yalnz namaz hu-susunda mescid hkmndedirler.
Bir kimsenin kendi evinde kendisi iin mescid edindii yer hak-knda ise, mescid hkm asla
geerli olmaz.
493- Mescidlerin en faziletlisi, evvel Mescid-i Haram, yani Kbe-i Muazzama ile evresindeki
mescid sahas, sonra Medine-i Mnev-vere'deki Mescid'n-Neb (A.S), sonra "Beyt'l-Makdis mescidi
(Mescid-i Aksa), sonra Kuba mescidi'dir. Daha sonra en eski olan, daha sonra da en byk olan
mesciddir.
(Malikiler'e gre mescidlerin en faziletlisi, evvel Mescid'n-Ne-bi'dir, sonra Mescid-i Haram,
sonra Mescid-i Aksa'dr, bunlardan sonra btn mescidler msavidir. u kadar var ki, yakn olan
mescidde namaz klnmas, komu olma hakkna riayet etmekten dolay daha faziletlidir.)
494- Bir kimsenin kendi mahallesi veya kabilesi mescidinde namaz klmas, dier mescidlerde
namaz klmasndan daha faziletlidir. Hatta di-er mescidlerin cemaatleri ok olsa bile. u kadar var ki,
imam daha takva, fkh ilmini daha ok bilen bir mescidde namaz klnmas daha faziletlidir. Bu hususta
Mescid-i Haram ile Mescid-i Nebi, phe yok ki mstesna bir zellie sahiptirler. Bunlarda klnan
namazlarn sevaplar kat kat daha fazladr.
495- Bir mescid insanlara dar gelecek olsa, yanndaki yer, sahibin-den kymeti ile satn alnarak
mescide katlr. Hatta sahibi raz olmasa bile. nk buna umum halkn ihtiyac bulunmu olur. Ve byle
bir mescid veya cami, daha sonra inaat mhendisleri ve mimarlardan oluan bilirkiilerin tahmin ve
ifadelerine gre ok genilemi bir hale gelince, iinde Cuma ve Bayram namazlar klnabilmesi iin
Veliyylemir'den tekrar izin alnmas lzm gelir.
496- Bir kimse, ALLAH Tel'nn rzas iin yapm olduu mes-cidin idaresine, tamirine, donanm
ve aydnlatlmasna ve ehil ise, mez-zinliine, imamlna bakalarndan daha fazla hak sahibidir.
Kendisin-den sonra da evld, aireti bakalarndan daha layktr. Bunlar mez-zinlie, imamla ehil
olmaynca, bu hususta gr ve yetki, kendileri-nindir. Diledikleri mnasip kimseleri mezzin ve imam
tayin edebilirler. u kadar var ki, bu tayin hususunda vakfeden ile mahalle halk arasnda ihtilf olursa,
baklr; eer vakfedenin tercih ettii ahslar, daha ehil veya halkn tercih ettii ahslara msavi ise,
vakfedenin setii tercih olunur. Yoksa halkn setii tercih edilir.
497- Bir mescidin duvarlarn, kubbesini bir takm naklar ile, yaldzlar ile sslemekte bir saknca
yoktur. Lkin sade bir halde bulun-mas daha iyidir. zellikle kble tarafnn dikkati eken ince, nefis
nak-lar ile sslenmesi, namaz klanlarn gzlerini alarak kalplerinin huzuruna mani olaca iin mekruh
grlmtr.
Bununla beraber bir kimse, bir mescidi kendi malndan ssleyebilir. Fakat vakf yetkilileri, bu gibi
naklar, ssleri vakfn malndan yapa-maz, yaparsa parasn der. nk bunlar mescidin binasna,
devamna ait eyler deildir. Ancak gelir fazlasnn zalim kimselerin eline geip zayi olacandan
korkulursa, o zaman yapabilir.
498- Mescidlerin kandilleri, gecenin en fazla te birine kadar ya-klabilir, bunlardan fazla
yaklamaz, vakfa tecavz olur. Ancak vakfeden art etmi olursa veya yaklmas rf adet haline gelmi
bulunursa o zaman yaklabilir.
499- Mescit iinde kuyu kazlmaz. Eskiden beri mevcut ise, hali zere braklr. Mescit iinde
abdest de alnamaz. Ancak abdest iin ha-zrlanm bir yer bulunursa o zaman alnabilir.
500- Grevli imam ve mezzini bulunan bir mescitte namaz kln-dktan sonra tekrar cemaat
halinde ezan ile, ikamet ile, namaz klnmas mekruhtur. Fakat tekrar ezan ve ikamet bulunmakszn
mescidin mihra-bndan baka bir tarafnda sayl kimselerin tekrar cemaatle namaz klmalar, sahih olan
gre gre mekruh deildir.
501- Bir mescitte ezan okunduktan sonra iinde bulunan kimsenin oray brakp baka bir mescide
gitmesi mekruhtur. Ancak baka bir mescitte grevli mezzin veya imam bulunmu olursa, o zaman
gidebilir.
502- Namaz klann nnden gemek bir gnahtr. Fakat mescitte ileri saflarda yer var iken
arkadaki saflar igal eden kimsenin nnden geip ileri gidilmesi caizdir. nk bu kimse, kendi
ahsiyetinin hr-metini drm bulunur.
503- Mescit iinde, itikfta olmayan kimsenin yemek yemesi, uyu-mas mekruhtur. Yalnz bir
gre gre gurbeti olan kimsenin de yemesinde, uyumasnda bir saknca yoktur. Bununla beraber
ihtilaftan kurtulmak iin byle bir gurbetinin itikfa niyet etmesi daha iyidir.
504- Mescitlere abdestli olarak girilir. Mescitlere namaz iin ol-makszn ocuklar, delileri sokmak
ve mescitlerden bir zaruret bulun-madka yol gibi geip gitmek caiz deildir. 1
505- Bir mescid-i erife girerken evvel sa aya atarak girmeli ve derhal Resl Ekrem (S.A.V)
Efendimiz'e salat selmda bulunmal, "ALLAHmme'ftah aleyna ebvabe rahmetike = Ey
ALLAH'm! Biz-lere rahmetinin kaplarn a" diye dua etmeli, karken de evvel sol aya darya
atmal; "ALLAHmme'ftah aleyna ebvabe fadlike = Ya Rabbi! zerimize ltuf ve kereminin
kaplarn a" diye duada bulunmaldr.
506- Mescitlere lubal bir vaziyette girilemez. Mesel kollar sval, palto omuzlara atlm bir
tarzda girmek, uygun olmaz. Mescitlerde geli-igzel oturulamaz. Mesel bir mescitte bir zaruret
bulunmadka dizleri dikmek veya ayaklar uzatmak caiz grlemez.
Ayn ekilde mabedlerde sergiler zerine kirli, slak ayaklarla bas-lamaz, mabedlerin temizliini
bozan eyler yaplamaz. Bilkis herkes mabedlere hlince en temiz, en gzel elbiselerini giyinerek
gitmeli, ce-maati nefret ettirecek hallerden kanmaldr. Nitekim bir yet-i cellede:
"

"
"Mescide her gidiinizde gzel elbiselerinizi giyiniz." 2 buyrulmutur.
507- Mescitlerde yksek sesle konumak mekruhtur. Ancak cema-ate duyurmak iin hatiplerin,
vaizlerin ve talebesine duyurmak iin din dersleri veren stadlarn seslerini ykseltmeleri caizdir.
Bakalarnn namazlarn kartrmamak art ile Kur'an okuyanlarn veya zikrullahta bulunanlarn
seslerini ykseltmeleri de caizdir.
508- Mescitlerde grlt yapmak, lzumsuz yere dnyev szlerle konumak, kaybolmu eyay
sorup aratrmak, zikirden, hikmetten uzak iirler okumak caiz deildir. Denilmitir ki: "Mescitdeki
lkrdlar ha-senat yer, bitirir; ate odunlar yakp bitirdii gibi."
509- Mescitlerde hadd cezalarn yerine getirmek, al-veri yap-mak caiz deildir. Yalnz itikfta
olanlar, ticaret ve kazan iin olmak-szn sadece ihtiyalar kadar al-verite bulunabilirler. (tikf
bahsine mracaat!)
(mam Ahmed'e gre mescitlerde nikh kylmas snnettir. mam afi'ye gre bu nikah kylmas,
yalnz itikfl olan kimse hakknda caizdir.)
510- Mescit iinde dilencilik etmek haramdr. Bu dilencilere para vermek de mekruhtur. htiyatl
olan gr budur. Fakat hediye, sadaka vermek yasak deildir.
511- Mescitleri pis, kt kokulu eylerden korumak, yaplmas gerekli dini bir vazifedir. Bu sebeple
mescit kandillerinde temiz olmayan yalar kullanmak caiz deildir. Soan, sarmsak gibi eyleri yemi
olan kimselerin cemaat arasna sokulmalar da uygun deildir. nk bunlarn kokusu cemaata eziyet
verir.
1
NEML NOT: Kendilerine gusul (boy abdesti) almalar farz olan cnb, hayzl, ve lousa olan ve bir de avret yerleri
rtl olmayan kimselerin turistik amala da olsa mescitlere, camilere girmesi caiz deildir. (Bak: Taharet: Madde-197)
2
A'raf suresi: 31
512- Mescitlerde okunan Kur'an- Kerim'i, hutbeleri ve yaplan vaazlar tam bir hrmet ile dinlemek
lazmdr ve mescitlerde oturup kalk-ma, gidip gelme dabna hakkyla riayet edilmesi bir vazifedir.
Btn bunlar, mbarek mabedlere ait dap ksmndandr. Bunlarn aksine hareket, slm dabna
aykrdr. Byle bir hareket, bir slm ma-bedinin ne kadar kuds bir makam olduunu gzelce
anlamamaktan ileri gelir. Kur'an- Mbin'e ve dier yce eylere kar yaplmas icap eden tazimleri
bilmemekten kaynaklanr, toplumsal terbiyeye ve din karde-lerine kar gsterilmesi lzm gelen hrmet
ve temizlie aykr bulunur. Artk bu gibi yolsuz hareketlerden kanmal, slm dabna hakkyla riayet
etmelidir.
513- Mescit kaplarn namaz vakitlerinden sonra kapamak mek-ruhtur. Ancak iinde bulunan
eyann alnmasndan korkulursa, o zaman kapatlabilir.
EK
514- Mescid, cami ina etmenin fazileti, sevab pek fazladr. Bun-larn inaatna yardm etmek, bir
man, bir hayrseverlik nianesidir. Nitekim Kur'an- Kerim'de:
"

"
"ALLAH Teal'nn mescidlerini ancak ALLAH Tel'ya ve ahiret gnne man eden kimse ina
eder, mamur klar" 1 diye buyrulmutur.
515- Mescitleri ina ve imar eden ehli iman hakknda byk mj-deler vardr. Mesela bir hadis-i
erifte:
"

"
"Her kim, ALLAH Teal'nn rzasn dileyerek bir mescid ina ederse, Hak Teal da ona cennette
bir ev ina eder." 2 buyrulmutur.
"

"
"Her kim hell malndan, iinde ALLAH' Teal'ya ibadet edilir bir bina yaparsa, ALLAH
Teal da onun iin cennette inciden, yakuttan bir ev meydana getirir." 3 buyrulmutur.
Ksacas hell mal ile riyadan, gsteriten uzak olarak meydana getirilen bir mabedin sevab pek
fazladr. Ne mutlu bu gibi hayrlara muvaffak olanlara!
516- nsanlar lnce amelleri biter, amel defterleri kapanr, artk bu defterlere sevap yazlmaz.
Ancak mescid yapm olmak gibi sadaka-i ca-riyeleri (hayr messeseleri) bulunan ehl-i imann amel
defterleri kapan-maz, onlara daima sevaplar yazlr durur.
Nitekim bir hadis-i erifte buyrulmutur ki:

"

"

"Bir mmine, ldkten sonra amelinden ve hayr hasenatndan ula-acak eylerden biri, renip
neretmi olduu ilimdir veya geriye brakm olduu salih evlttr veya miras brakm olduu Mushaf-
erif'tir veya yapm olduu mescittir veya yolcular iin ina etmi olduu evdir veya aktm olduu
rmaktr veyahut shhatinde, hayatnda malndan karm olduu sadakadr. Bunlar vefatndan sonra
kendisine eriir." 4
te bu mealdeki hadis-i erif de mescitleri yapan, medreseleri mey-dana getiren, emeleri aktan
ve benzeri vakflar tesis etmi olan zatlar hakknda ne byk bir mjdeyi iinde bulunduruyor.
1
Tevbe suresi: 18
2
Mslim; El-Mesacid ve Mevaz-s Salah:4; No:24; 1/328
3
Taberani, el-Mu'cemul Evsat; No:5055; 6/27
4
bn-i Mace; Mukaddime:20; No:242; 1/88
517- ALLAH Teal'nn rzas iin yaplm vakflar, birer sadaka-i criyedir. yle ki, mkellef bir
mslman, bir maln menfaati, geliri ALLAH Teal'nn kullarna ait olacak bir ekilde temlik ve
temellk (alm-satm)dan yasaklanm bir hale getirse, onu vakfetmi olur. Artk o mal srf Hak Tel'nn
mlk hkmnde bulunur, onda kimsenin mlki-yet hakk kalmaz.
Herhangi bir vakfn lzm bir hale gelmesi iin usul dairesinde mahkemede tescil edilmesi gerekir.
Ancak bundan vakf mescitler ile kabristanlar ve vasiyet suretiyle olan vakflar mstesnadr. yle ki, bir
mslman, bir mescid ina edip onu yolu ile beraber mlknden karr ve ierisinde namaz klnmas iin
insanlara izin vermekle insanlar da orada cemaatle namaz klarsa, o mescidin vakfedilmi olmas, tescile
muhta olmakszn tamam olmu olur. Yine bir kimse, mlknde bulunan bir arsay kabristan olmak
zere vakfedip ierisine l defnedilmesine izin vermekle l defnedilse, vakfiyesi tamam olmu olur.
Ayn ekilde bir kimse, bir maln bir hayr yoluna vakf olmak zere vasiyet edip daha sonra o
vasiyet zerine vefat etse, baklr; eer malnn te biri kfi ise veya varisi yok ise veya varisi olup
vasiyetin tamamna izin verirse o mal o hayr yoluna tamamen vakfedilmi olur. Eer malnn te biri
kfi olmayp varisi de fazlasna izin vermezse, geriye kalan malnn ancak te bir miktar nisbetinde o
hayr yoluna vakf- lazm ile vakfedilmi bulunur. Bunun lzumu tescile bal olmaz. (Vakflara dair
"Hukuk-u slmiyye ve Istlhat- Fkhiyye" adndaki eserimizin beinci cildinde tafsilt vardr.)
518- Mescitlere, ibadette bulunmak ve cemaatle namaz klmak iin devam etmek de mescitleri ihya
ve imar mesabesinde olduundan fazileti pek fazladr. Bir hadis-i erifte:
"

"
"Bir kimse, iinde cemaatle namaz klnan bir mescide gidecek olsa, gider gelirken ataca admlardan
her biriyle bir gnah silinir, dier biri ile de kendisi iin bir hasene yazlr." 1 buyrulmutur. Dier bir hadis-
i erifte de:

"
"
"Her kim evinde gzelce abdest alsa, sonra da bir mescide gitse ALLAH Tel'nn zairi =
ziyaretisi olmu olur. Ziyaret edene ikram et-mek ise, her ziyaret edilen zat zerine bir haktr." 2 diye
buyrulmutur.
"

"
"Gecenin karanlnda mescide yryecek kimse, kyamet gn ALLAH Teal'ya nurlar iinde
kavuacaktr." 3 buyrulmutur.
Ne byk mjdeler! Artk mescitlere devam bir ganimet bilmeli, cemaatle namaz klmak sevabn
elden karmamaya almaldr. Bu hususta muvaffak olmamz ALLAH Tel Hazretleri'nden niyaz
eyleriz.
Fihriste dn
CENAZE HAKKINDAK VECBELER, VAZFELER
519- Cenaze, l demektir, lmek zere bulunan kimseye "muh-tezar" denir. Muhtezarn yannda
kelime-i tevhidi, kelime-i ehadeti okumaya ve lnn kabrinde yaplacak muayyen hitabeye de
"telkn" denir.
lnn ykanlmasna "gasl-i meyyit", lnn ykanmasndan, kabre defnedilmesine kadar lzm
gelen eylere ve bu eyleri tedarik et-meye de "techiz" ad verilir. ly kefenlemeye, yani malum,
bilinen eylere sarmaya da "tekfin" denilmektedir.
1
A. b. Hanbel; No: 6563; 2/172
2
Taberani, el-Mu'cemul-Kebir; No:6129; 6/253
3
Musannef bn-i Ebi eybe; Salat:75; No:1 ; 2/156 bn-i Hibban; Salat; No:2046; 5/394
520- len bir mslman ykamak, kefenlemek, zerine namaz k-lp bir kabre defnetmek,
mslmanlar iin bir farz- kifayedir. Bu farz yapmadklar takdirde bundan hepsi de ALLAH katnda
mesul olurlar. Ancak yapacak bir halde bulunmazlarsa, o zaman sorumlu olmazlar.
521- Mslman olarak lenleri hayr ile anmak, onlarn gzel taraf-larn sylemek, fenalklarn
sylemekten ekinmek, mslmanlar iin bir vazifedir. Nitekim bir hadis-i erifte:
"

"
"llerinizin gzel hallerini annz, anlatnz, ktlklerini syle-mekten ekininiz." 1 buyrulmutur.
Hatt mslman olarak len bir kimsede grlp gzel haline del-let eden gzel koku veya
yznn nurlanmas gibi eyleri sylemek ms-tehaptr. Fakat kt koku veya yznn kararmas gibi
eyleri sylemek haramdr, gybetten saylmtr. Ancak l bidat, fsk-u fcur sahibi olmakla (haramlar
pervaszca aikare ilemekle) tannm ve bu hal zere lm bulunursa, o halde bakalarna ibret olmak
zere sylenmesi caiz olabilir.
522- Muhtezar (lmek zere olan bir kimse)yi bir glk yok ise, kbleye doru sa yan zerine
evirmek mstehaptr. Ayaklar kbleye doru olarak ve ba biraz ykseltilerek arkas stne de
yatrlabilir. Allm ve normal olan da budur. Bu halde ba biraz yukarya kal-drlr, ta ki yz kbleye
ynelsin.
523- Muhtezara kelime-i tevhit telkin edilir. Bu bir snnettir. y-le ki, daha ruhu boazna
gelmeden yannda kelime-i tevhit veya kelime-i ehadet okunur, fakat "sen de oku" diye kendisine teklif
edilmez. Muh-tezar da bu mbarek kelimeyi bir kere okuyup baka bir ey sylemezse, artk telkine son
verilir. Ta ki son sz kelime-i tevhit olmu olsun. Bu telkini muhtezarn kendisinden nefret edecei bir
kimse yapmamaldr.
Bu telkin, bir tevbe-istifarla beraber olmak zere:
"

"
"Estafirullah. El-Azm. Ellezi l ilahe ill hu. El-hayye'l-Kayyme ve etb ileyh."
"O an yce ALLAH Teldan mafiret diler ve ona tevbe ederim ki, ondan baka hak mabut
yoktur, O Hayy'dr, Kayym'dur."
demek gibi bir ekilde de yaplabilir. Bir hads-i erifte:
"

"
"Her kimin son sz l ilhe illallah olursa, cennete girer." 2 buy-rulmutur.
Muhtezarn yannda Yasin sresi ile R'ad suresi'nin okunmas da mstehaptr.
524- Muhtezar, lnce gzleri yumdurulur, enesi bir bez ile iyice ekilip az kapatlarak
tepesinden balanr. Bunlar yapan kimse, y-lece dua etmelidir:

.

"
"

"Bismillahi ve ala milleti Raslillah. ALLAHmme yessir aleyhi emrehu ve sehhil aleyhi ma
ba'dehu ve es'idhu bi likike vec'al ma harece ileyhi hayran mimma harece anhu."
"ALLAH Tealnn ismini zikir ile ve Reslullahn dini zerine l-m olsun. Ey Allhm! Buna
iini kolay et, kendisine ilerisini kolayla-tr, onu cemalinle mes'ut et, ona yneldii lemi ierisinden
kt lem-den hayrl buyur."
525- lnn zerinden elbisesi karlr, bir teneir veya baka bir tahta zerine konulur. stne
rt ekilir, imesine mni olmas iin karnnn stne bir kl veya baka bir demir paras konulur,
elleri yanna uzatlr, kollar gsnn zerine konulmaz, yannda cnp veya hayzl veya lousal olan
kimse bulunmaz.
1
Ebu Davud; Edep:50; No:4900; 2/692 Tirmizi; Cenaiz:34; No:1019; 3/339 Hakim el-Mstedrek; 1/385
2
Hakim el-Mstedrek: Kitabud-Du; Ebu Dvud; Ceniz:20; No:316; 2/207; A. b. Hanbel; No:21529; 5/233
526- lnn yannda gzel kokulu bir ey bulundurulur. Ykan-madka yannda Kur'an- Kerim
okunmaz, bu mekruhtur. Bu halde baka bir odada Kur'an- Kerim okunabilir. lnn bulunduu yer
geni olup zerinde de tam bir rt bulunduu takdirde, kendisine yakn otu-rulmakszn gizlice Kur'an-
Kerim okunmas da mekruh olmayabilir.
527- lnn komular, yaknlar vefatndan haberdar edilirler. Bunlar da lye kar son
vazifelerini yapmaya koar, sevap kazanrlar.
Fihriste dn
CENAZELERN GASLEDLMELER
528- Cenazelerin biran evvel ykanlmas, hazrlanp ve kefen-lenmesi, kabirlerine konulmas
mstehaptr. Bu halde cenaze teneir denilen bir sedir, bir tahta zerine -ayaklar kbleye doru olarak-
arka stne yatrlr. Teneirin evresi gzel kokulu birey ile , be veya yedi defa tek olarak
ttslendirilir, gbeinden dizlerine kadar olan avret mahalli birey ile rtlp zerinden elbisesi
tamamen karlm bulunur.
529- Cenaze ykayan = Erkek veya kadn kimse, ykama farzn yerine getirmeye niyet etmeli ve
besmele-i erife ile balamal ve ykama bitinceye kadar:"

= Gufraneke Ya Rahman =
Ey Rahman olan mabudum! Mafiretini dilerim" demelidir .
Ykayc, eline bir bez sararak rtnn altndan lnn istincasn (taharetini) temin eder. Sonra
abdest aldrmaya balayarak evvel: Cena-zenin yzn ykar, azna burnuna su vermez, yalnz
dudaklarnn iini, dlarn, burun deliklerini, gbeinin ukurunu parmakla veya parma-na sard bir
bez paras ile mmkn mertebe mesheder. Daha sonra elleri ile kollarn ykar, -sahih olan gre gre-
ban da meshedip ayaklarn da tehir etmeksizin hemen ykar, bylece abdesti alnm olur .
Namazn ne olduunu henz anlamayacak bir yata bulunan bir ocuk lnce, byle bir abdest
aldrmas icap etmez .
530- Cenazenin abdesti tamamlannca zerine mmknse stlm, tatl su dklr, sa ve sakal,
var ise, hatmi denilen gzel kokulu bir ot ile, mevcut deilse sabun ile taranmakszn ykanr. Sonra sol
tarafna evrilerek evvel: Sa taraf bir kere ykanr, sonra sa tarafna evrilerek sol taraf da bir kere
ykanr ve bylece sa ve sol taraflar defa ykanr. Daha fazla da ykanabilirse de israfa gerek yoktur.
Bundan sonra cenaze hafife kaldrlp, mesel ykayann gsne veya eline veya dizine yaslandrlarak
karn yavaa svazlanr, bir ey karsa su dklp giderilir, yeniden abdeste ve ykamaya lzum
grlmez. Fakat iip dalmak zere bulunan bir lnn zerine yalnz su dkmekle yetinilir, abdesti ve
kere ykanmas icap etmez.
531- lnn salar ve trnaklar kesilmez, snnet olmam ise, snnet edilmez, ykanlmasnda
pamuk kullanlmaz, ykanma neticesinde havlu gibi bir ey ile kurulandrlr, ondan sonra kefen gmlei
giydirilir, geri kalan kefenleri yaylarak bana ve sakalna hanut denilip kfuru, sandal ve benzeri
eylerden oluan gzel kokulu bir ey konulur, secde yerleri olan alnna, burnuna, ellerine, dizlerine ve
ayaklarna da kfuru konulur.
532- lnn ykanaca yer rtl olup, onu ykaycdan ve ona yardm edecek kimselerden
bakalar grmemelidir.
Bir ly kendisine en yakn olan kimse veya takva sahibi, emanet ehli bulunan bir ahs
ykamaldr. Bu ykamak cretsiz olmaldr. nk bu, bir dn vazifedir. Hatt bir kimse, bu ykamak
vazifesi iin kesinleip kendisinden bakas bulunmazsa, bunun karlnda bir cret almas caiz olmaz.
Fakat byle kesinlemeyip baka ykayclar da bulunursa, cret almak caiz olur.
533- Erkek olan ly erkek, kadn da kadn ykar. Bu ykayclar taharet zere bulunmaldrlar.
Bunlarn cnp veya hayzl lousa bulun-malar ve gayrimslim olmalar mekruhtur. Ancak mslman
hakknda gayrimslimden baka erkek ve mslman kadn hakknda gayrimslim-den baka kadn
bulunmazsa, o zaman mekruh olmaz.
534- Bir kadn, vefat eden kocasn ykayabilir. nk kadn iddet bekliyecektir. 1 Bu iddet
kmadka, kocalk devam etmektedir. Fakat bir erkek, lm bulunan hanmn ykayamaz. Zira erkee
1
NEML NOT: Kocas len bir kadnn kendi evinde darya kmadan bekleyecei bir sredir ki, bu sre 4 ay 10 gndr.
ddet bekleyen bir kadnn evlenmesi kesinlikle haramdr. Bak: Bakara suresi: 234
iddet lzm gel-mez, hanm lnce aralarndaki evlilik bitmi olmu olur. u kadar var ki ykayacak
kadn bulunmazsa, hanmna teyemmm ettirir.
(Dier mezhep imamna gre kocann da hanmn ykamas caizdir.)
535- Erkekler arasnda lm kadna mahremi var ise, eliyle te-yemmm ettirir, mahremi yok ise,
yabanc olan bir erkek, eline bir bez sararak ve gzlerini kapayarak teyemmm ettirir.
536- Su bulunmad takdirde de teyemmm ile yetinilir. Bir cena-ze hakknda teyemmm yaplp
namaz klndktan sonra su bulunacak olsa, yeniden ykanr, namazn tekrar klnp klnmayaca
hakknda ise, mam Eb Yusuf'tan iki gr vardr.
537- Henz mtehat olmayan bir kz ocuunu erkek ve henz mrahik olmayan bir erkek
ocuunu da kadn ykayabilir. Dokuz yandaki bir kz mtehattr. Bir erkek ocuu on iki, bir kz
ocuu da dokuz yan bitirdii halde blu ana ermezse, erinceye kadar mrahik ve murahika adn
alr.
538- Tenasl aleti kesilmi veya husyeleri karlm olan kimseler ile tam erkeklerin fark yoktur.
Bu sebeple bunlar da erkekler ykarlar.
539- Suda boulmu bir mslman, ykamak niyeti ile defa suda hareket ettirilerek ykanr,
sadece su iinde kalm olmas, hayatta olan mslmanlardan bu ykama vazifesinin dmesini icap
etmez.
540- Bir mslmann yakn veya ei bulunan gayrimslim bir erkek veya kadn kendi dindalarna
teslim edilir. Teslim edilmedii takdirde snnet zere olmakszn ykanr, onun hakknda yukardaki tarif
zere hareket edilmez.
541- Vefat eden bir mslmann gayrimslim akrabasndan baka bir velisi bulunmazsa, cenazesi
bunlara verilmez. nk onun hazrlan-mas ve kefenlenmesi, namaznn klnmas btn mslmanlara
ynelik bir farz- kifayedir.
542- l olarak den bir ocuk, bir bez parasna sarlarak defne-dilir, ykanmas lzm gelmez,
543- Erkek mi, kadn m olduu anlalmayan, bu sebeple kendisi-ne Hnsayi mkil denilen
kimse, lnce ykanmaz. Bilakis teyem-mm ettirilir, kefen hususunda ise, kadn saylr.
544- lm olan bir mslmann ba ile beraber vcudunun ou bulunacak olsa, ykanr,
kefenlenir, namaz klnr. Fakat basz olarak yalnz yars bulunsa veya gvdesinin ou kaybolmu
olsa; ykanmaz, kefenlenmez, zerine namaz klnmaz. Bilakis bir beze sarlarak def-nedilir.
545- Kefene sarldktan sonra lden kacak bir sv ve benzeri artk ykanmaz.
Fihriste dn
CENAZELERN KEFENLENMELER
546- Vefat eden erkekler ile kadnlardan her birinin bedenini, onu rtecek bir elbise ile kefenlemek
bir farzdr. Bu farz yerine getirmeyen mslmanlar, gnahkr olurlar. Bununla beraber kefenler ksma
ay-rlr. Birincisi: "Kefeni snnet"dir ki erkeklere gre kamis ile zar ve lifafeden ibaret olmak zere
kattr (Bak madde:547). Kadnlara gre de bunlar ile beraber bir ba rts ile bir gs rtsnden ibaret
olmak zere be kattr. kincisi: "Kefeni kifayet"dir ki, erkeklere gre izar ile lifafeden, kadnlara gre
de bunlar ile beraber bir ba rtsnden ibarettir. ncs: "Kefeni zaruret" dir ki, gerek erkekler ve
gerek ka-dnlar iin yalnz bir kattr. Bu halde l, bulunabilen bir kat elbiseye sa-rlm olur. Fakat bir
zaruret bulunmadka byle bir kat ile yetinil-memelidir.
547- Kamis, bir gmlek yerindedir ki, boyun kknden ayaklara kadar uzun bulunur, yeni ve yakas
olmaz, etraf oyulmaz. zar da bir don ve eteklik yerindedir ki, batan ayaa kadar uzun bulunur. Lifafe ise,
bir sarg yerinde olup, batan ayaa kadar uzun bulunmakla beraber ba ve ayak taraflar dmlenir, bunun
iin izardan daha uzun bulunmu olur.
548- Kefenin beyaz pamuk bezinden olmas daha faziletlidir. Nite-kim yaygn olan da patiskadan
yaplmasdr. Kefenin yenisi ve ykanm msavidir. Kadnlar iin ipekten ve zaferan ve usfur denilen
boyalar ile boyanm bezlerden de kefen yaplabilir.
Kefenler, mmkn mertebe gzel ve her lnn haline uygun ol-maldr. Mesel erkeklerin
kefenleri cuma veya bayram gnlerinde, ka-dnlarn kefenleri de babalarn ziyarete gidecekleri
gnlerdeki elbise-lerine kymete uygun bulunmaldr. Bu bir ldr. Kefen-i snnetten fazlasn
yapmak ise mekruhtur, bilhassa varisler arasnda muhtalar veya ocuklar bulunursa.
549- Kefenler daha llere sarlmadan bir, veya be kere gzel kokulu eyler ile ttslenir.
Evvel lifafe, tabuta veya kilim, hasr gibi bir ey zerine yaylr, onun zerine de izar yaylr, sonra, da
l kamis, yani kefen gmlei iinde olarak izarn stne konur, bu halde l, erkek ise izar evvel
soluna, sonra da sana getirilerek sarlr. Daha sonra lifafe de ylece sarlr, almasndan korkulursa
kefen bir kuak ile de balanr.
l kadn olunca salar iki rk edilerek kefen gmlei zerinden gs zerine konur, onun
zerine barts yzyle beraber rtlr, s-tne de izar sarlr, izarn zerinden de gs rts
balanr, daha sonra da lifafe sarlr, gs rts lifafeden sonra da balanabilir.
550- Kefen hususunda mrahik ile mrahika (bak: madde-537), blua ermi erkek ile kadn
hkmndedir. Henz mrahik ve mrahika olmayanlarn kefenleri yalnz izar ile lifafeden, yahut yalnz
bir kattan ibaret olabilir. Bununla beraber kat olmas daha gzeldir.
551- Herkesin kefeni, kendi malndan tedarik edilir. Kefen masraf bortan, vasiyet ile mirasdan ncedir.
Fakat bor karlnda rehin braklm olan mal, kefene sarfedilemez, rehin alann hakk daha nceliklidir.
Mal bulunmayan bir lnn kefeni, hayatta iken nafakasn ver-mekle mkellef olacak kimselere
aittir. Byle bir kimse bulunmazsa, beytlmal tarafndan temin edilir, bu da mmkn olmazsa, bunu ms-
lmanlarn kendi aralarnda tedarik etmeleri icap eder.
552- Kadnlarn kefenleri zengin olsalar da kocalarna aittir. Fetva bu ekildedir. mam
Muhammed'e gre yalnz mal brakmayan kadnlarn hazrlanmalar ve kefenlenmeleri, nafakalarn
vermekle mkellef bulun-mu olan kimselere aittir. Mallar mevcut olunca ondan temin edilir.
(mam afi'ye gre de byledir.)
553- Bir lnn hazrlanmasn ve kefenlenmesini vrislerinden bi-ri temin etse, bunun
masraflarn, lnn geriye brakt mal varlndan alabilir. Fakat vrisi olmayan bir kimse,
akrabasndan olsa bile, vrislerin emirleri bulunmakszn temin etse, geri kalan malndan alamaz. Gerek
alacana dair ahit tutmu olsun ve gerek tutmam olsun.
554- Bir lnn kabri alp kefeni alnm bulunsa baklr; eer daha taptaze duruyorsa yeniden
kefene sarlr. Bu kefen, geriye kalan mal henz taksim edilmemi ise malndan, edilmi ise vrisleri
tarafndan temin edilir.
Fihriste dn
CENAZE NAMAZLARI
555- Temizlenmi, n tarafta hazrlanm mslman bir l iin mslmanlarn abdestli ve kble
tarafna ynelmi olarak cenaze namaz klmalar bir farz- kifayedir.
556- Cenaze namaznn art niyettir. Bu niyette lnn erkek veya kadn, olan veya kz ocuu
olduu tayin edilir. mam olan ahs, ALLAH Tel rzas iin hazr olan cenaze namazn klmaya ve o
cenaze iin dua etmeye niyet ederek namaza balar, imamla niyet etmesi lzm gelmez. Hatta, cemaat
arasnda kadnlar da bulunsa bile.
Cemaattan her biri de ALLAH rzas iin o cenaze namazn klmaya ve onun iin duaya ve imama
uymaya niyet eder.
l, erkek ise "u erkek iin" kadn ise "u kadn iin" diye duaya niyet edilir. ocuklar hakknda
da o ekilde niyet edilir. Cemaattan biri, lnn erkek mi, kadn m, byk m, kk m olduunu
bilmedii takdirde, imamn namaz klaca lye imam ile beraber namaz klmaya ve dua etmeye niyet
eder.
557- Cenaze namaznn ruknlar, kyam ile tekbirdir. Snnetleri de sena ile salt ve selmdan ve
l ile dier mslmanlara duadan ibarettir. Duann rkn olduu grnde olanlar da vardr. yle ki,
cenazeye kar ve kbleye ynelerek saf balanr, niyet edilir, imam olan ahs ellerini kaldrarak aikare
"
= ALLAH' ekber" diye tekbir alr, ellerini namazda olduu gibi balar, cemaat de gizlice
tekbir alarak ellerini balarlar. Bu tekbir, bir ynden bir rkn, dier bir ynden de bir arttr. Bu tekbiri
mteakip imam da cemaat da gizlice:
"

"
"Sbhanekellahmme ve bihamdike ve tebarakesmke vetel ceddke ve celle senake vel
ilahe ayruk" diye okurlar, sonunda ellerini kaldrmakszn, "
= ALLAH ekber" diye aikare
tekbir alr, cemaat da ellerini kaldrmakszn gizlice tekbir alrlar. Bu defa da gizlice; "ALLAHmme salli
ve barik" okurlar, tekrar ayn ekilde "
= ALLAH ekber" diye tekbir alrlar. Bu defa da lye
ve dier mminlere gizlice dua edilir, bunu mteakip de yine"
= ALLAH Ekber" denilip tekbir
alnr, daha sonra evvel sa tarafa, sonra da sol tarafa aikare, cemaat da gizlice selm vererek namaz
bitirmi olurlar.
Bu vacip olan selm ile lye, cemaate ve imama selm verilmesine niyet edilir. Baz alimlere gre
bu selm ile lye niyet edilmez.
(Cenaze namaznda Fatihay erife okunmas, afiiler'ce bir rukndur. lk tekbirden sonra
okunmas daha faziletlidir. Hanbeller'ce de bir rukndur, birinci tekbirden sonra okunmas vaciptir.
Malikler'e gre ise tenzihen mekruhtur.)
558- Erkek cenaze namaznda yle dua edilmesi rivayet edilmitir:

"

"

"ALLAHmme'fir li-hayyina ve meyyitina ve ahidina ve gaibina ve zekerina ve nsn ve
sarina ve kebrina. ALLAHmme men ahyeyteh minna fe ahyih ale'l-slm ve men teveffeytehu
minna fe teveffeh ale'l-iman ve husse hze'l-meyyite bir'revhi ver'rahati vel'ma-fireti verrdvan,
ALLAHmme in kne muhsinen fezid f ihsanih ve in kne msen fe tecavez anh ve lakkhil'emne ve'l-
bra ve'l-keramete vez'zlfa bi rahmetike y erhamerrahimn"
"ALLAH'm! Bizim dirilerimizi llerimizi, burada hazr bulunan-lar ve bulunmayanlar,
erkeklerimizi, kadnlarmz, kk ve byk g-nahlarmz af ve mafiret buyur.
Ey ALLAHm! Bizden yaattklarn slm zere yaat, bizden ldrdklerini iman zere ldr.
Bilhassa bu ly kolayla, rahata, mafirete ve rzana erdir.
Ya Rabbi! Eer bu l, iyi kimse ise iyiliini artr ve eer yaramaz bulunmu ise affet, kendisine
emniyet, mjde, iyilik ve yaknlk nasip buyur, rahmetinle ey erhamerrahimin."
559- l, erkek ocuk veya doutan deli ise:
"

"
"Ve men teveffeytehu minna fe teveffeh ale'l-iman" cmlesinden sonra:
"

"
"ALLAHmmec'alh lena ferata, ALLAHmmec'alh lena ecren ve zuhr. ALLAHmmec'alh lena
fian meffe."
"Ey ALLAHm! Onu bize nden gnderilmi bir ecir kl. Ya Rabbi! Onu bize bir sevab, bir ahiret az
kl, onu bizlere efaati ve efaati kabul edilmi kl." diye dua edilir.
560- l, kadn olunca mennes (diilik) zamiri ile dua edilir, mesel: "
= ve hussa
haza'l meyyite" yerine "

= ve hussa hazihi'l meyyitete" denir. "

=
ALLAHmme in kne muhsinen " yerine "
" ALLAHmme in
knet muhsineten fezid f ihsaniha" denir. Kz ocu-u ise " = ALLAHmmec'alh..."
yerine:
"

"
"ALLAHmmec'alha lena ferata. ALLAHmmec'alha lena ecran ve zuhra. ALLAHmmec'alha lena
afiaten meffeaten." denir.
561- Cenaze hakknda rivayet edilen bu dualar bilmeyenler, kolaylarna gelen baka mnasip
dualar okuyabilirler.
Mesel: "...

= Rabbena tina fi'd-dnya haseneten" ayet-i kerimesini
okusalar yeterli olur.
"

"
"ALLAHmme'firli ve li'l-meyyiti ve li-siri'l-mminine ve'l-m'minat."
"Ey ALLAH'm! Beni ve bu ly ve dier kadn erkek btn mminleri mafiret eyle." diye de
dua edebilirler.
562- Cenaze namaznn asl rkn olan tekbirler -tarif edildii ekilde- tr. lk tekbir ile beraber
toplam drt etmi olur. mam bir beinci tekbir daha alacak olsa, cemaat buna itirak etmez.
563- Cenaze namaznda cemaat art deildir. Yalnz bir mslman erkein veya bir kadnn klmas ile
de bu farz yerine getirilmi olur. Ce-maat ile klnd halde imamla ncelikli olan, idareci durumunda olan
ahslardr. Bunlardan sonra Cuma namazn kldran imam, sonra da iyi hal sahibi olan mahalle veya kabile
imam, daha sonra da lnn varis-lerinin sras zere velisi bulunan kimselerdir.
564- Bir veli, namaz kldrmak iin sra kendisine gelmi olunca, bakasna izin verebilir. Dereceleri
nce olan ahslardan bakas velinin izni olmadka namaz kldramaz, kldracak olsa, veli de yeniden
na-maz klar ve baka bir cemaata kldrabilir. Fakat bakas yeniden kld-ramaz ve dereceleri msavi
velilerden biri kldrnca veya kldrmasna izin verince dierlerinin artk kldrmaya salhiyetleri kalmaz,
nk bu velayet, her birine tam, mstakil olarak sabit bulunmutur.
Vefat eden bir kadnn velisi bulunmazsa, namazn kldrmaya ko-cas, sonra da komular daha
layktr.
mam- A'zam'dan bir gre ve mam Ebu Yusuf'a gre lnn namazn kldrmak hususunda
velisi herkesten ncedir.
(mam afi'nin gr de mam Ebu Yusuf'un gr gibidir.)
565- Bir lnn namazn yalnz kadnlar klacak olsalar, caiz olup bununla bu farz eda edilmi
olur.
Kadnlarn cenaze namazn cemaat ile klmalar da caizdir. Fakat tek tek klmalar mstehaptr.
566- Birden fazla cenaze toplansa, her birine ayr ayr namaz kl-mak daha iyidir. Hangisi evvel
getirilmi ise onun namaz nce klnr. Hep beraber getirilmi ise, en faziletli olannki nce klnr.
Bununla be-raber hepsine bir namaz da yeterli olur. Bu halde imamn nnde erkek olan l
bulundurulur, dier ller de saf halinde veya biribiri hizasnda gsleri imama kar olarak sraya
konur. yle ki, imama kar evvel erkekler, sonra erkek ocuklar, sonra kadnlar, daha sonra da kz
ocuklar konulmu olur.
567- mam, lnn gs hizasnda durur. Cemaat da hi olmazsa saf balar. Bu saflarn en
faziletlisi en geride bulunandr.
568- Cenaze musallaya yanl konulup ba taraf imamn sol ta-rafna gelmi bulunsa namaz caiz
olur. u kadar var ki bunun kasden yaplmas bir gnahtr.
569- Cenaze namazna balanm olduktan sonra gelip cemaate ka-tlan kimse, derhal tekbir alr,
noksan kalan tekbirleri de selmdan sonra dua okumakszn birbiri peine alp, daha cenaze musalladan
kald-rlmadan tamamlar.
Ayn ekilde imamn drdnc tekbirinden sonra cemate katlan kimse, hemen tekbir alr, imamn
selmndan sonra da tekbiri kaza eder. Fetva bu ekildedir. Dier bir gre gre birinci tekbirde
imama yetiemeyen kimse, imamn dier tekbirini bekler, imam tekbir alma-dka cemate katlmaz. (Bu
gre gre drdnc rekattan sonra gelen kimse, cenaze namazna yetimi olmaz.)
570- iddetli yamur gibi bir zr, bir zaruret bulunmadka ce-nazeyi cami-i erif iine alarak
namazn orada klmak tenzihen mek-ruhtur. Cenaze mescidin n tarafna konularak imam ile cematn
bir ksm cenaze ile beraber, bir ksm da mescidin iinde durur, saflar da bitiik bulunursa, klnacak
namaz mekruh olmaz. Nitekim bir ok byk camilerde det bu ekildedir. Bundan Mescid-i Haram,
mstesnadr. Onun iinde her trl namaz klnr. Cenaze namazn kabristanda klmak da mnasip
grlmemektedir.
571- Cenaze namaznda kadnlar, erkeklerin arkasnda saf balar-lar. nk kadnlar iin saflarn
hayrls en geride bulunan saftr. Bunun-la beraber bir kadn, erkein yannda durarak cenaze namazn
klsalar, namazlar bozulmaz. Zira bu mutlak bir namaz deildir.
572- Kble taraf aratrlp ona gre cenaze namaz klndktan sonra hata edilmi olduu
anlalrsa, namaz iade lazm gelir.
573- Cenaze namaz klndktan sonra imamn abdestsiz olduu an-lalrsa, namaz iade edilir. Fakat
cematn abdestsiz bulunmu olduu anlalrsa, namaz iade edilmez. nk imamn namaz sahih
olunca, bu-nunla bu namaz farz yerine getirilmi olur.
574- Gnein domas, batmas ve zevale (leye) yaklamas zamannda cenaze namazn klmak
mekruhtur. Bununla beraber klnsa, iadesi lzm gelmez, bu vakitlerde defnetnek ise, mekruh deildir.
575- Gyabi cenaze namaz klmak caiz deildir. nk kble tara-fnda sapma meydana gelir.
Mesel l, dou tarafnda olsa, namaz da kbleye ynelince l, arka tarafta kalr, l tarafna dnlnce
de kble, arka tarafta kalm olur.
(Mlikilere gre de gyabi cenaze namaz klnmaz. Fakat afiilere gre gyabi cenaze namaz
klnabilir. Nitekim Resl- Ekrem Efendimiz (S.A.V), Necai'nin namazn bu ekilde klmt. Buna
cevaben deniliyor ki: Bu, Resul- Efham Hazretleri'ne mahsustur, onun iin (bir mucize eseri olarak)
yerler derlenip toplanarak Necai'nin Peygamber Efendimiz (S.A.V)in huzuruna gelmi olmas
mmkndr.
(Hanbellere gre de aradan bir aydan fazla bir mddet gememi olunca, gyabi cenaze namaz
klnabilir.)
576- Namaz klnmadan defnedilip zerine toprak atlm olan bir cenazenin iip dalmam
olduuna dair kuvvetli bir kanaat mevcut olunca, hakkn demek iin kabri zerine namaz klnr. Hatta
ykan-madan defnedilmi olsa bile. Fakat daldna dair kuvvetli bir zan mevcut olunca, artk namaz
klnamaz. Dalp dalmama hususunda kuvvetli zanna itibar olunur.
(Cenaze namazn klmann farz olmas icma ile sabittir. Bu icma-nn senedi de Kur'an'n Kerim'in
"

= ve onlara dua et (cenaze namazn kl)" 1 emri ile Rasulullah (S.A.V)'in fiil snneti,
yani bizzat cenaze namazn klmas ve kldrmasdr. Mlik fkh alimlerinden Aliy-y'l-dev,
haiyesinde diyor ki: "Cenaze namaznn Mekke-i M-kerreme'de mi, yoksa Medine-i Mnevvere'de mi
meru klnm oldu-unda baz fkh alimleri tereddt etmitir. Baz hdis-i eriflere gre Medine-i
Mnevvere'de meru klnd anlalmaktadr." Geri Resul Ekrem (S.A.V)'in Medine-i Mnevvere'de
Ber'a ibn-i Ma'rur (R.Anh)'n kabrini ziyaret ederek zerine ilk cenaze namazn klm olduu rivayet
olunmaktadr.)
577- Diri olarak doduu bilinen veya ekserisi diri olarak kan bir ocuk ykanp namaz klnr.
Byle olmaynca yalnz ykanr, zerine namaz klnmaz.
578- Bir l ykanmadan veya unutularak yalnz bir uzvu ykan-madan kefene sarlacak olsa, kefen
alr, ykanmas tamamlanr, zerine namaz klnm ise, iade edilir. Kabre konulup da zerine henz
toprak atlmam olduu takdirde de hkm byledir. Fakat toprak atlm bulu-nursa, artk kabirden
karlmas haramdr. Ykanlmas der, yalnz kabri zerine tekrar namaz klnr. En sahih olan budur.
Kefensiz olarak kabre konulmu olduu halde de artk kabri almaz.
579- ntihar edenin cenaze namaz klnr. mam Ebu Yusuf'a gre intihar hata ile veya iddetli bir
ardan dolay olmadka, intihar edenin cenaze namaz klnmaz.
580- Anasn veya babasn haksz yere kasten ldren kimsenin cenaze namaz klnmaz.
1
Tevbe suresi: 103
581- Sava halinde ldrlm olan isyanclar ve yol kesiciler ykanmaz ve zerlerine namaz
klnmaz. Fakat sava bertaraf olduktan sonra ldrldkleri takdirde ykanrlar, namazlar da klnr.
Recm 1 veya ksas yolu ile ldrlenlerin de ykanp namazlar klnr.
582- rtidat ettii (dinden kt)ndan dolay ldrlen bir ahsn namaz klnamayaca gibi,
cesedi de ne slm kabristanna, ne de dn-d din kabristanna defnedilir. Bilakis bo bir yerde
kazlacak bir ukura gmlr.
583- Bir mslmann nikhnda bulunan ehli kitap bir kadn, gebe olduu halde vefat etse, namaz
klnmaz, bunda icma vardr. Kabrine ge-lince onun iin ayrca bir kabir yapmak daha ihtiyatldr. Bir
gre gre ocua tabi olarak slm kabristanna defnedilir. Dier bir gre gre de ocuk henz ondan
bir para bulunduu iin, ona tbi olmayp kendi dinine ait bir kabristana defnedilir.
584- Mslmanlar ile gayrimslimlerin cenazeleri birbirine kark bir halde bulunsa baklr; eer
mslmanlara mahsus bir almet var ise, ona gre amel olunur. Bir almet bulunmad takdirde ise,
hepsi ykanr ve mslmanlara niyet edilerek hepsinin zerine namaz klnr. Fakat gayrimslimler ok
bulunursa yalnz ykanrlar, hibirinin zerine namaz klnmaz. nk ounluk iin verilen hkm hepsi
iin geerli olur. Msavi grldkleri takdirde ise, bir gre gre zerlerine namaz klnr, bir gre
gre klnmaz.
Defnedilmelerine gelince, bunda da ihtilf vardr, bir rivayete gre bunlar ayrca bir kabristana
defnedilirler, kabirleri ykseltilmez, dzletilir.
585- Mehul bir kimse, slm yurdunda ldrlm bir halde bulunsa baklr; eer bir almet var
ise, ona gre amel olunur, yok ise, sahih olan bir gre gre slm yurduna tabi klnmakla ykanp
zerine namaz klnr. Nitekim dar- harpte bulunan bir l de slmiyetine dair bir almet bulunmaynca,
bulunduu yere tabi olarak gayrimslim saylr.
586- Cenaze namazn kldracak imamn, akll olmas arttr. Di-er namazlar bozan eyler,
cenaze namazn da bozar.
587- "lnn alnna veya sargsna veya kefenine ahidname, yani kendisinin iman zerine, ahdi
ezel zerine sabit bulunmu olduuna dair baz mukaddes kelimeler yazlmas takdirinde ALLAH
Tel'nn ma-firetine nail olaca umulur" denilmitir. Fakat bu mbarek kelimelerin, mesel Kelime-i
Tevhid'in kabir iinde kalp daha sonra inenmesi veya cenazeden akacak svlar iinde kalmas
muhtemeldir. Bu sebeple bunun sakncal olduu dikkate alnmaktadr.
lnn ykanmasndan sonra, kefenlenmesinden evvel alnna m-rekkeple deil, yalnz ahadet
parma ile: "

= Bismillahirrahmanirahim" gs zerine de: "

=
La ilahe illALLAH" yazlmas daha uygun grlmtr.
Fihriste dn
CENAZELER KABRLERNE KADAR TAKP ETMEK
588- Cenazeleri, peinden gidip kabre kadar gtrmek snnettir. Bunda byk sevaplar vardr.
Hatt akrabadan veya komulardan veya-hut iyi hali ile bilinmi zatlardan olan bir cenazeyi takip etmek,
nafile ibadetten daha faziletlidir, yoksa nafile ibadetler daha faziletlidir.
589- Hazrlanm olan cenazeleri bir an evvel gtrp kabirlerine defnetmek daha iyidir. Mesel
Cuma gn sabahleyin hazrlanm olan bir cenazenin cemaati ok olsun diye Cuma namazndan sonraya
tehir edilmesi mekruhtur. Ancak Cuma namaznn karlmasndan korkulursa, o zaman mekruh olmaz.
Bayram namaz vaktinde hazrlanm olan bir cenazenin namaz da, bayram namazndan sonra,
hutbeden evvel klnr.
590- Cenazeyi tamakta snnet olan, drt kimsenin drt taraftan yklenmesidir. Her tarafndan on
adm miktar tamak mstehaptr ki, toplam krk adm eder. Bunun byk sevab vardr. yle ki, bir
ms-lman, cenazeyi evvel n tarafndan sa omuzuna sonra ayak tarafndan sa omuzuna alr, daha
sonra n tarafndan sol omuzuna, daha sonra da ayak tarafndan sol omuzuna alr ve herbirinde on adm
yrr, uygun olan budur.
1
Evli veya dul kimsenin zina yapmas halinde kendilerine uygulanan dini ceza.
591- Cenazeleri omuzlar zerine yklenerek kabirlerine kadar ta-mak onlarn haklarnda
gsterilen en byk hrmet ve tazim nianesidir. Byle bir hareket, insanln eref ve kymetine byk
bir riayeti gstermektedir. Bir insan eya tar gibi bir ekilde uhrev meskeninin kapsna kadar tamak,
insanln hassas ruhunu rencide edebilir. Bu sebeple bir zaruret bulunmadka cenazeyi arkaya almak
veya hayvana, arabaya yklemek mekruhtur. Cenaze kendisine zdrap verilmeksizin omuzlar zerinde
sratlice gtrlmelidir. ocuk olan bir cenazenin de el stnde gtrlmesi, hayvan zerine
ykletilmesinden daha iyidir. ocuk cenazesini yalnz bir kimsenin yaya veya binmi olarak eli zerinde
gtrmesinde bir saknca yoktur.
592- Cenazeye katlanlar, cenazenin arkasndan yrmelidirler. Daha faziletli olan budur. Bununla
beraber nnden yrmeleri de mekruh deildir. Cenazeyi yaya olarak takip etmek de, binmi olarak takip
etmekten daha faziletlidir. Binmi olan, cemaata eziyet vermemek iin arkadan gelir. Ancak fazla ileriden
gidecek olursa, o zaman nden gider.
593- Cenazeyi takip edenler, hayatn akbetini tefekkr etmeli, huu ierisinde bir vaziyet almaldrlar,
mnasip olan budur. Bunlarn glp sylemeleri, dnya lkrdlarna dalmalar doru olmaz. Hatt zikir ile
veya Kur'an- Mbin'in kraat ile seslerini ykseltmeleri bile tahrimen mekruhtur.
594- Cenazeleri buhurlar ile, mumlar ile, grltler ile, atlar ile takip etmek mekruhtur. Cenazeye
katlanlar, bu gibi eyleri men etmeye almaldrlar, men edemeyecekleri takdirde, cenazeye
katlmaktan geri dnmezler.
(Hanbeller'e gre cenaze ile beraber haram bir ey bulunur da ce-nazeye katlan ahs, bunu
engellemekten ciz kalrsa bu cenazeyi takip etmesi haram olur. nk bunda gnah onaylama vardr.)
595- Cenaze iin gz yalar dkerek alamakta, kalben mahzun olmakta bir saknca yoktur. Yeter
ki lzumsuz szler sylenmesin. Ce-naze iin at yakmak, yaka yrtmak, yz trmalamak, sa yolmak,
dizlere vurmak gibi eyler haramdr, ALLAH'n takdirine kar bir isyandr.
Bir l, kabrinde ailesinin, akrabasnn alamalarndan dolay azap gr-mez. Ancak bunlara alamalarn
vasiyet etmi olursa, o zaman azap grr.
596- Cenazeye katlanlar daha namaz klnmadan geri dnmeme-lidirler. Dnmeye lzum
grlrse, cenaze sahibinin msaadesini almal-drlar, daha iyi olan budur.
Hele cenazeyi takip eden mslmanlardan bir ksm, cenaze nama-zn klarken dier bir ksmnn
seyirci vaziyetinde durarak bu namaza itirak etmemeleri kadar acnacak, garip grlecek bir hareket
olamaz.
597- Cenaze iin ayaa kalkmak, baka dinlere benzemek demek olduundan mekruhtur,
memnudur, yasaktr. Bir mni yok ise, ayaa kalkp cenazeyi takip etmelidir. Kabirlerine gtrlen
cenazelere el kal-drp selm vermek de gereksizdir, bir esasa dayanm deildir.
598- Kadnlarn cenazelerin peine gidip kabristana kadar var-malar tahrimen mekruhtur. Bundan
dolay sevaba deil, gnaha girmi olurlar.
Fihriste dn
CENAZELERN KABRLERNE KONULMASI
599- Cenaze kabre gtrlp omuzlardan indirilince cemaat, bir mahzur yok ise, otururlar, bundan
evvel oturmalar mekruh olduu gibi, bundan sonra ayakta durmalar da mekruhtur.
600- Kabrin bir boy miktar derin ve yarm boy miktar enli olmas da gzeldir, yarm boy miktar
derin olmas da yeterli olur. Kabirlerde daha faziletli olan lhidtir. yle ki, topra sert olan bir kabrin
iinde kble taraf oyulur, l buraya konulur. nne de tahta, kam veya kerpi gibi eyler konur. Bu
halde toprak tam lnn zerine deil, bu eyler zerine atlm olur ki, bu lye kar bir hrmet
demektir. Fakat kabir yeri yumuak veya rutubetli olup da lahit kazmas mmkn olmaz-sa, dere gibi
ukur kazlr, buna "akk = yarma" denir, iki taraf lzum grlrse kerpi, tula gibi bir ey ile rlr,
l bunlarn arasna konu-lur, zerine de kendisine dokunmayacak bir tarzda kerpi veya tahtalar ile
tavanms bir ey yaplr, bunun zerine de toprak atlr.
601- Kabrin zemini rutubetli veya yumuak olduu takdirde cenaze tabut ile defnedilebilir. Hatta bu
halde tabutun tatan, demirden yaplm olmas da caizdir. Fakat byle olmaynca tabut ile defnedilmeleri
mek-ruhtur. Baz fkh alimlerine gre kadnlarn tabut ile defnedilmeleri g-zel grlmtr, hatta yer
yumuak olmasa bile.
Zemini rutubetli olan bir kabrin iine toprak denmesi snnettir.
602- Cenaze kabre kble tarafndan konulur, sa taraf zerine kbleye dndrlr, ba var ise,
zlr, arkas stne yatrlmaz.
Cenazeyi kabre koyanlar,
"

"
"Bismillahi ve al milleti rasulillahi."
"ALLAH Tel'nn isimiyle ve Rasulullah'n milleti zerine seni defnediyoruz." derler.
Bunlarn adedi muayyen deildir, yeterli miktarda olmas aranr. Kadnlar kabre koyacak
kimselerin kendilerinin neseb ynyle mahrem-leri olmalar daha iyidir. Bunlar bulunmazsa,
yabanclardan iyi hal sahibi olanlar tercih olunur. Kadnlar kabre yerletirilinceye kadar kabirleri stne
bir perde rtlr.
603- Bir kimsenin "falan ahs, kendisini ykasn veya namazn klsn veya kabre koysun" diye
yapm olduu vasiyetine riayet lzm deildir. Ancak velileri bu vasiyete raz olurlarsa, o zaman gerekir.
604- Cenazeyi tamak veya kabri kazmak iin baz kimseleri c-retle altrmak caizdir.
605- Bir kabristanda, bir kimsenin hazrlam olduu bir kabre baka bir l defnedilecek olsa,
baklr; eer kabristan geni ise, bu mek-ruhtur, geni deilse caizdir. u kadar var ki o kimsenin
masrafn ver-mek lzm gelir.
606- Bir kimsenin kendisi iin kabir kazdrp hazrlamas, bir gre gre mekruhtur. nk hibir
kimse kendisinin nerede leceini bilemez. Fakat kefen hazrlamakta mekruhluk yoktur, zira buna ihtiya
ok kere gereklemektedir.
Ebu Bekir Sddk (R.A.) kendisine kabir kazp, hazrlamak isteyen bir kimseye:
"Kendin iin kabir hazrlama, kabir iin kendini hazrla." diye tav-siye buyurmutur.
607- Bir mslman kabrine defnedildikten sonra orada bir deve bo-azlayp paylalabilecei kadar
oturularak Kur'an okumak gzel grl-mtr. ok kere Mlk (Tebareke) suresi ile Vaka' suresi ve hls
suresi ve Muavvizeteyn (Felak ve Nas) sureleri, sonra Fatihay erife ile Bakara suresinin evveli okunur.
Sevab cenazenin ve dier ehli imann ruhlarna balanr, cenazenin ilahi mafirete nail olmas iin dua
edilir.
Cemaatn topraa defnettikleri bir din kardelerinden hemen ayrlp dalmalar uygun deildir.
Cenazenin ruhu, onlarn orada bulunmalaryla kabre alm, Mnker-Nekir tarafndan sorulacak suallere
hazrlanm, ALLAH' Tel'nn rahmet ve mafiretinin gelmesine beklemi olur.
Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz, bir cenazenin defnini mteakip hemen dnmez, bir mddet
kabri yannda durur ve cemaata hitaben:
"

"
"Kardeiniz iin ALLAH Tel'dan mafiret isteyiniz ve kendisine sukunet-kolaylk ihsan
buyrulmasn dileyiniz, o imdi sual grecektir." 1 diye buyururdu.
608- Kabre konulan ve mkellef olan bir mslman l hakknda telkn verilmesi meru grlmtr.
yle ki, kabre defnedilmesini m-teakip bir salih kimse, kalkp lnn yznn karsnda durur, ona
hitaben: "Ya falan! Yebne flne! = Ey falanca kadnn olu falan" Mesela "Ya Osman! Yebne Zeynep = Ey
Zeyneb olu Osman!..." diye kere seslenir, kendisinin ve anasnn adlar bilinmezse "Ya abdellah! Yebne
Havva! = Ey ALLAH'n kulu! Ey Havva'nn olu!..." denilir. Sonra da:

1
Ebu Davud; Cenaiz:73; No:3221; 2/234
Ya Osman! yebne Aie! zkr ma knte aleyhi min ehadeti en l ilahe illALLAH, ve enne
Muhammeden Reslllah ve enne'l-cennete hakkun, ve'n-nre hakkun ve enne'l-ba'se hakkun, ve enne's-
sa'ate atiye-tn la reybe fih ve ennallahe yeb'as men fi'l-kubr. Ve enneke radiyte billhi rabben ve bi'l-
slm i dnen ve bi Muhammedin sallllah aleyhi veselleme nebiyyen ve bi'l-kur'ani imamen ve bi'l-
ka'beti kbleten ve bi'l-m'minine ihvn. Rabbiyellah la ilahe ill h, aleyhi tevekkelt ve hve rebb'l-
ari'l-azm."
Ey Osman! Ey Aie olu! Hayatnda inanp devam ettirdiin ekilde "Ehed en la ilahe illALLAH
ve enne Muhammeden resulllah" kelime-i ahadetini zikret, phesiz cennet haktr, yani sabitttir, cehen-
nem haktr, ldkten sonra dirilmek haktr, kyamet haktr, bunda phe yoktur. ALLAH Tel kabirlerde
bulunanlar muhakkak diriltip maher yerinde toplayacaktr. Ve sen hatrla ki ALLAH Tel'nn rabliine,
s-lmn din oluuna, Muhammed aleyhisselt vesselam'n peygamber-liine, Kur'an'n rehber, Kabe'nin
kble ve mminlerin kardeler oluuna raz bulunmu idin. Rabbim ALLAH'tr. Ondan baka hibir ilah
yoktur. Ona tevekkl ettim ve O byk ar'n rabbisidir." diye seslenir.
Sonra kere:

"Ya Osman! yebne Aie! Kul la ilahe illllah."
Ey Osman! Ey Aie olu! "Lailahe illllah" de.", kere de:

"Kul rebbiyellah ve dniye'l-slm ve nebiyy Muhammedn aley-hisselt vesselam. Rabb! l
tezerh ferden ve ente hayr'l-vrisn."
"De ki: Rabbim ALLAH'tr. Dinim slmdr, Peygamberim Mu-hammed aleyhisselt
vessellmdr. Ya Rabbi! Bu ly yalnz brakma. Sen varislerin hayrlssn." denilmesi yaygndr.
Umulur ki bu gibi kra-atlar, telkinler vesilesiyle ALLAH Tel, ly balar, onun kabir sua-line cevap
vermesini kolay klar.
Hanefi fkh alimlerinden bir gre gre, definden sonra telkin yaplmas ile ne emredilir, ne de
yasak edilir.
(Malikler'e gre telkin, lm deinde iken mendup, definden sonra mekruhtur. afiler ile
Hanbeller'e gre ise, mstehaptr.)
609- Bir mslman, kld bir namazn veya tuttuu bir orucun veya okuduu bir Kur'an'n veya
verdii bir sadakann sevabn, gerek hayatta olsun ve gerek olmasn dier bir mslmana veya btn
mslmanlara hediye edebilir, bu caizdir. Bu sevap onlara verilir ve her birinin ayn sevaba nail olaca
ALLAH Tel'nn rahmetinden beklenir.
610- Kabirden kan topraktan fazlasn kabrin zerine atmak mekruhtur. Fakat mam Muhammed'e
gre bunda bir saknca yoktur. Hazr bulunanlarn kabir zerine er avu toprak atmalar ve:
ilk defasnda
" = minha halaknakm - sizi ondan (topraktan) yarattk"
ikincisinde
" = ve fiha nu'idkm - yine sizi ona (topraa) dndreceiz"
ncsnde de
"

= ve minha nuhricukm treten uhr - ve bir kez daha sizi ondan
karacaz (dirilteceiz)" 1 demeleri mstehaptr.
1
Th suresi: 55
Kabir zerine su serpmekte de bir saknca yoktur.
Kabirler, birer kar miktar veya az daha ykseltilir, deve hrgc gibi yaplr ki, bu menduptur.
Dz bir ekilde yaplmaz ve kirelenmez. Fakat harap olan bir kabir, amur ile tamir edilebilir.
611- Cenazeleri gndzn defnetmek mstehaptr. Geceleyin de-finleri de mekruh deildir. u
kadar var ki bir mecburiyet bulunmadka, geceleyin defnetmemelidir.
612- Yaknnda kara bulunmayan bir gemide len ve durduka bo-zulmasndan korkulan bir
mslman ykanr, kefenlenir, zerine namaz klnp sa taraf zerine kbleye kar olarak denize
braklr.
(mam Ahmed'ten nakledildiine gre byle lye ar birey de balanr ki, denizin dibine
gidebilsin. mam afi'nin beyanna gre de eer dar- harbe yakn deilse l iki tahta arasna skca
balanmaldr ki, sular onu bir sahile atsn da mslmanlar tarafndan elde edilerek def-nolunsun. Bizce
de byle rivayet edilmitir.)
613- lm veya ldrlm kimseyi, l bulunduu yerdeki kab-ristanlardan birine defnetmek
mstehaptr. Daha defnedilmeden bir-iki mil kadar uzak bulunan baka bir kabristana nakledilmesinde de
bir sa-knca yoktur. Daha uzak bir yere nakledilmesi hususunda ise, ihtilf var-dr. Bir gre gre sefer
mddetinden daha uzak bir yere de nakledi-lebilir. Bu mekruh deildir. Fakat defnedildikten sonra artk
karlp nakledilemez. Ancak bakasnn yerini gasp gibi karlmas iin bir zaruret bulunursa, o zaman
karlp nakledilebilir.
(Malikiler'e gre bir l, defninden evvel de, sonra da baka bir ye-re nakledilebilir, u artla ki
nakledilirken hali deimemeli, hrmete ay-kr, hakaretvari bir halde nakledilmemeli ve naklinde bir
maslahat bulunmal. Mesel kabrini deniz sularnn basmasndan korkulmal veya bereketi umulur bir
mekna nakli istenilmeli veya ailesinin ziyaret edebilecekleri yakn bir yere nakli arzu edilmelidir. Bu
arttan hi biri bulunmazsa, nakli haram olur.
Hanbeller'e gre de sahih bir maksat sebebiyle cenazelerin defin-lerinden evvel de, sonra da
nakilleri caizdir. Salih bir kimsenin yanna veya mbarek bir beldeye nakil gibi. Yeter ki kokusunun
deimeyece-inden emin olunsun. afiler'e gre cenazeleri nakil, esasen haramdr. Ancak llerini
kendi beldelerinden baka bir yerde defnetmeleri det bulunursa, bir de Mekke-i Mkerreme'ye, Medine-i
Mnevvere'ye, Beyt-i Makdis'e ve salih bir kavmin kabirlerine yakn bir yerde vefat edenler, bundan
mstesnadrlar. Bunlarn kokular deimemek artyla buralara nakledilmeleri snnettir. Bununla beraber
bunlarn naklinden evvel y-kanm kefenlenmi, zerlerine namaz klnm olmaldr, yoksa nakilleri
haramdr. Definden sonra nakle gelince, bu da yalnz zaruret haline baldr. Gasbedilmi bir yere defin
gibi ki, sahibinin talebi halinde nakli caiz olur.
(Maverdi'nin beyanna gre ykanmadan defnedilmek veya defne-dilen yeri su basmak, rutubet
almak da kabrin almasn, lnn nakle-dilmesini caiz klan sebeplerdendir.)
614- lnn velisi, cenazenin defninden sonra birinci gnden ye-dinci gne kadar kolayna gelen
eyi fakirlere sadaka vererek sevabn lye balamaldr. Bu bir snnettir. Buna g ve imkan
bulamazsa iki rekat namaz klarak sevabn balamaldr. Fakat l sahiplerinin birin-ci, nc
gnlerde veya bir hafta sonra ziyafet vermeleri mekruhtur. Ancak lnn komularnn veya uzak
akrabsnn yemek hazrlayarak l sahiplerine ikram ve yemeleri iin srar etmeleri mstehaptr. nk
onlar kendilerine yemek hazrlayamayacak bir halde bulunabilirler.
615- l sahiplerinin yaplacak taziyeleri kabul iin gn kadar evlerinde oturmalar caizdir.
Bununla beraber oturulmamas daha iyidir. Cenazenin defninden sonra en son gne kadar bir defaya
mahsus ol-mak zere taziye yaplmas mstehaptr. Ancak taziye edilecek kimse, uzakta olursa, o halde
gnden sonra da taziye edilebilir.
Taziyelerin kabristanda veya lnn kaps nnde yaplmas bi-dat, mekruh grlmektedir.
Taziyenin tekrar da mekruhtur. Byle bir musibete urayana, "ALLAH Tel size sabr cemil, ecri cezil
ihsan bu-yursun = ALLAH Teala size gzel bir sabr ve bol mkafat versin" gibi szler ile taziye edilir,
teselli verilir. Bir musibete urayan da:
"

= nna lillahi ve inna ileyhi racin = Biz ALLAH'n kullaryz, ve biz
O'na dneceiz." 1 diye Cenab- Hakk'a teslimiyet gstermelidir.
Fihriste dn
KABRLER VE KABRSTANLAR
616- Kabirleri ve kabristanlar gzelce muhafaza etmek, temiz tut-mak, aalar ile sslemek hayatta
olanlar iin birer vazifedir.
Kabirleri ineyip zerlerinden gemek mekruhtur. Byle bir hare-ket, l hakkndaki hrmete
aykrdr, deta onlarn haklarna bir teca-vzdr. Bu sebeple bundan mmkn olduu kadar saknmaldr.
Fakat kabristana mahsus baka bir yol bulunmad takdirde Kur'an okumak veya tesbihte, duada
bulunmak art ile kabirlerin aralarndan, zerlerin-den yryp gitmekte ve kabirlerin kenarlarnda
oturmakta bir saknca olmad grnde olanlar vardr.
617- Bir kabristan, ne kadar eski olursa olsun ve kendisine ne kadar ihtiya duyulmayacak
bulunursa bulunsun, yine kabristan olarak korun-mas lzm gelir. Byle bir kabristan satp veya zerine
herhangi bir messese kurup iinde bulunan l kemiklerini, topraklarn baka bir kabristana nakletmek
caiz grlmemektedir.
llerin haklar da dirilerin haklar kadar, hatta ondan daha fazla korunma altna alnmaldr. Bu
haklara riayet edilmesi insanlk iin yapl-mas gerekli bir vazifedir. Baba ve dedelerinin hukukuna riayet
etmeyen bir nesil, kendi evlat ve torunlarndan ne yzle riayet bekleyebilir?
618- Su basmakta olan veya gayrmslim bir millet elinde kalan bir kabristan baka yere nakletmek
caiz grlmtr. Byle bir kabristan mmkn mertebe muhafaza etmeye almak lzmdr.
619- Bir cenaze kabrine konulup zerine toprak atldktan sonra artk kabri almaz, kabrinden
karlamaz, bu caiz deildir. nk artk ALLAH Tel'ya teslim edilmi, cemaatn ellerinden km
olur. Ancak bir zaruret olursa, yle ki bir cenaze gasbedilmi bir yere veya gasbe-dilmi bir elbise ile
defnedilse veya satn alnp defnedildii yeri f'a (komuluk hakk) yolu ile bir kimse mlk edinse,
cenazenin karlmas caiz olur, karlmad takdirde yer sahibi kabri dzelterek zerine dilediini
ekebilir. Elbise sahibi de dilerse elbisenin kymetini almakla yetinir.
Ayn ekilde cemaattan birinin bir eyas kabre dm olsa, lye dokunmakszn kabrin topraklar
alarak o eya karlabilir. Bunda bir saknca yoktur. nk o maln bir hrmeti = deeri vardr.
"Resul Ek-rem (S.A.V) Efendimiz, mallar zayi etmeyi yasaklamtr." 2 Bir eyann bo yere
kabirde kalmas ise, muhterem bir mal zayi etmekten baka deildir.
te bu hikmet sebebiyledir ki kabirlerin sslenmesi, kabirlerde mum, kandil yaklmas da uygun
grlmeyip israf saylmaktadr. Ancak evresindeki yolu aydnlatma maksadyla olursa, o zaman uygun
olur.
te slm dininin mala verdii kymet, ite her harekette bir uu-run, bir faydann bulunmasn
isteyen bu ilhi dindeki byk hikmet!
620- Kabirlerin yannda uyumak, evrelerini kirletmek, ya otlarn, aalarn koparmak
mekruhtur. Kabristandaki otlar, aalar ya bulun-duka bir nevi hayata sahip demektirler. Bunlar,
kendilerine mahsus bir dil ile Hak Teal'y tesbih ederler, bu vesile ile orada yatan lm iman
sahiplerinin ALLAH'n rahmetine nail olacaklar umulur.
Resul- Ekrem, (S.A.V) Efendimiz, bir kabristanda bulunan iki ka-bir sahibine azab edildiini
anlamlar, mbarek ellerine aldklar yaprak-sz, ya bir hurma fidann ikiye blp birini bir kabrin,
dierini de dier kabrin bana dikmiler, "Umulur ki bunlar kuruyuncaya kadar bu kabir sahipleri
hakkndaki azap hafifleecektir." 3 diye buyurmu-lardr. Bunun iindir ki, baz yerlerde kabirlerin
zerlerine mersin aac dallar koymak det olmutur. Fakat bu hususta asl olan, ya aalarn
dikilmesidir. Buhari erif arihi Ayn merhumun dedii gibi: "Kabirlerin zerlerine sadece ya, gzel
1
Bakara suresi: 156
2
Buhari; Zekat:17; 2/518, Mslim; Akziye:5; No:593; 3/1341
3
Buhari; Vuzu:54; No:213; 1/88, Ebu Davud; Taharet:11; No:20 1/52, Nesai; Taharet: 27; No:31; 1/28
kokulu iekleri, yeillikleri koymak birey deildir, snnet olan aa dikmektir." Aalarn shh
bakmdan da fay-dalar malmdur.
Geri kabirlerin zerine birka para gl, reyhan gibi ya iekler de konulabilir. Fakat bu hususta
israf edilmesi, bo yere solup gidecek geici ieklere birok paralar verilmesi uygun grlemez. Bilhassa
ba-ka milletleri taklit dncesiyle olursa, asla caiz olamaz.
621- Kabirleri haftada bir gn, bilhassa cuma ve cumartesi gnleri gidip ziyaret etmek erkekler iin
menduptur. Salih zatlarn kabirleri bere-ketlenmek iin ziyaret edilir. Hatta uzak bir yerde bulunmu olsa
bile. Bu hususta yolculuu tercih etmek menduptur.
Yal kadnlar da ibret almak, bereketlenmek iin kabirleri ziyaret edebilirler, bunda bir saknca
yoktur. Ancak bir fitne korkusu bulunursa, o zaman ziyaret edemezler.
Kabri ziyaret eden, ayakta kbleye veya lnn yzne kar durarak dua etmeli,
"

"
"Es-selam aleykm dre kavmin m'minin. Ve inn inALLAH bikm lhikn. Es'elullahe li ve
lekm'l-afiyete."
"Esselm aleykm, ey mminler yurdunun sakinleri! Bizler de in-aALLAH sizlere kavuacaz,
ALLAH Tel'dan bizim ve sizin iin afiyet, uhrev korkulardan korunmak ve selamet dilerim." 1
demelidir. Ne-biyyi zian Efendimiz (S.A.V), Bek' kabristann ziyaret ederken byle selm verirlerdi.
622- Kur'an okuyacak kimsenin kabir kenarnda oturmas -tercih edilen gre gre- mekruh
deildir. Oturup Yasin sre-i celilesini oku-mak da pek sevaptr, bu yzden ALLAH Tel'nn
llerimize kolaylk verecei, okuyana da ller saysnca sevap ihsan buyuraca mam Ali'-den ve
Hazret-i Enes'den (RadyALLAH anhma) rivayet olunmutur. 2
623- Kabirlerin zerine oda veya kubbe gibi eylerin yaplmas ve yaz yazlmas mam Ebu
Yusuf'a gre tahrimen mekruhtur. Umum halka vakfedilmi olan veya lleri defin iin terk edilip
kimseye ait bulunma-yan bir kabristanda ise, kabirler zerine bina yapp bakalarnn definleri-ne
yarayacak yerleri igal etmek haramdr.
Bununla beraber alimlerden, salih zatlardan ve byk (seyyid, veli)lerden bulunan zatlarn kabirleri
kaybolmamak iin yanlarna ta konulmasnda ve isimlerinin yazlmasnda bir saknca yoktur. Dier l-
lerin de yerleri kaybolup, zillete horlua dmemeleri iin balar ucuna birer ta dikip isimlerinin
yazlmasnda bir saknca grmeyenler vardr. Fakat hibir zaman bu talara yet-i kerime yazmamaldr.
Daha sonra talar krlarak yerlere dmesi muhtemeldir.
(Malikler'e gre kabir zerine Kur'an yazlmas haram, lnn ad ile lm tarihinin yazlmas da
mekruhtur. afiler'e gre bunlara yaz yazmak mutlak olarak mekruhtur. Ancak bir limin, bir salih zatn
kabri olursa, o halde adn ve kendisini tantacak vasfn yazmak menduptur. Hanbeller'e gre de mezar
talarnn yazlmas byle ayrm olmakszn mekruhtur.)
624- Bir ahs ld ev iinde bir yere defnetmek mekruhtur. nk byle bir defin,
peygamberlere mahsustur. Yeraltnda mahzenler yapp lleri oralara tabutlar ile koymak da bir ok
mahzurlardan dolay mekruh grlmtr. Bu yerlere "Fuseka" denilir.
625- Bir lnn cesedi tamamen toprak kesilip kemikleri de kal-mam olmadka, kabri alarak
yerine bakas defnedilemez. Ancak baka bir yer bulunmamak gibi bir zaruret bulunursa, bu halde
kemikleri toplanr, kendisi ile dier defnedilecek l arasna bir engel olmak zere toprak veya kerpi
doldurulur.
626- Bir l, kabrine yanl konulmu olsa, mesel Kble'ye yne-lik konulmam bulunsa veya sol
tarafna yatrlp ba ayak tarafna gel-mi olsa, bundan dolay kabri alamaz. nk cenazenin sa
tarafna yatrlarak kbleye ynelik bulunmas bir snnettir, buna riayet edilmedi-inden dolay kabri
amak uygun olamaz.
1
Mslim, Cenaiz: 35; No: 974; 2/669
2
Deylemi, Firdevs; No:6099; 4/32. bni Mace: Cenaiz:4; No:1448;1/466, Ebu Davud: Cenaiz: 24; No:3121; 2/208.
A.b.Hanbel; No:19803; 5/27. Tayalisi el-Msned; No:973; 2/244. (Ebu Derda ve Ma'kil bin Yesar (R.A.) rivayetiyle)
627- Bir zaruret bulunmadka iki cenazeyi bir kabre koymak caiz deildir. Zaruret halinde ise
konulur, aralarnda da bir engel olmak zere toprak doldurulur. Uhut ehidleri bu ekilde
defnedilmilerdi.
Cbir ibn-i Abdullah (R.A.) demitir ki: "Uhud gazasnda ilk ehid olan zat, babam idi. Dier bir
ehid ile -Amr ibn-il Cumuh ile- beraber bir kabre defnedilmilerdi. Babam byle bakas ile beraber bir
kabirde brakmaya gnlm raz olmad, alt ay sonra kabri atm, babam kulan-dan baka hemen
hemen kabre koymu olduum gndeki gibi taptaze bir halde buldum, kardm, baka bir kabre yalnzca
defnettim." 1
628- slm yurdunda bulunan gayrimslimlerin kabirlerine de teca-vz olunamaz. nk onlara
hayatlarnda eziyet verilmesi haram olduu gibi ldkten sonra da kabirlerine tecavz etmek, kemiklerini
krmak, yerlerini dmdz etmek haramdr. slam diyarnda bulunmak bir ahittir, bir szlemedir, buna
mutlaka riayet etmek icap eder. Fakat yeni fethedilen bir yerde ihtiya grlrse savaa katlanlara ait
kabirleri amak, kemiklerini kaldrp yerlerini baka bir eye tahsis etmekte bir saknca yoktur.
Fihriste dn
EHDLER VE HAKLARINDAK HKMLER
629- ehadet, byk bir mertebedir. ALLAH yolunda cann feda eden bir mslmana "ehid"
denir, oulu "heda"dr.
Byle bir zata ehid denilmesi ya Cennete gireceine ahitlik yapl-d veya vefat annda bir takm
rahmet melekleri hazr bulunduu veya-hut kendisi Hak Teal'nn manev huzurunda hazr olarak
rzklanaca iindir.
ehid kelimesi, "ahid" kelimesine e anlaml olup hazr manasn ifade eder.
630- ehidler, ya hem dnya, hem de ahiret itibaryla ehiddirler: Bunlar birer ehid-i hkmdirler.
Veyahut yalnz dnya itibaryla ehid-dirler. Bunlar da birer ehid-i hkmdirler. Veyahut yalnz ahiret
hkm-leri itibaryla ehiddirler. Bunlar da birer ehid-i hakik, ehid-i uhrev-dirler. Bunun iin
ehidler ksma ayrlr:
1. Mkellef ve dinen temiz olduu halde kendisine yapld bilinen bir saldr ile zulmen
ldrlm olan ve bundan dolay varislerine diyet olarak bir mal verilmesi lzm gelmeyen herhangi bir
mslmandr.
Bu sebeple gayrimslimler ile veya yol kesiciler ile harp netice-sinde ldrlp cnp bir halde
bulunmam olan akll, bl ana er-mi bir mslman, byle bir ehiddir.
Harp meydannda gznden kan gelmi olmak gibi zerinde ld-rlme almeti olduu halde lm
bulunan bir mslman eri de byle bir ehiddir.
Ayn ekilde maln, rzn, cann, dier mslmanlar veya msl-manlarn himayesinde bulunan
gayrimslim vatandalar mdafaa eder-ken kl, kama gibi ldrc bir let ile haksz yere derhal
ldrlm bulunan mkellef, dinen temiz bir mslman da byledir.
Bu ksm ehidler, kmil-tam ehiddir, hem dnya hem de ahiret itibaryla ehiddirler. Bunlardan
herbirine "ehid-i hkm" denir. Bu k-sm ehidlerin hkm, ykanlmakszn yalnz namazlar klnp
elbise-leriyle defnedilmeleridir.
Bu muhterem ehidlerin ALLAH Tel katnda kymet-dereceleri pek ycedir. Hak yolunda ehid
olanlar, ebed bir hayata sahiptirler. Bunlar ebed bir lemde daima rzklandrlacaklardr. Bunlarn bu
stn-lk ve zelliklerinden dolaydr ki, ayrca ykanmalar icap etmemekte ve kanl elbiseleri kendileri
iin bir ayrcalk nianesi bulunmaktadr. O kan, bir ibadet eseridir, yok edilemez. u kadar var ki,
kendilerine dardan temiz olmayan bir ey isabet etmi ise, o giderilir. Ve kefene elverili olmayan krk,
palto, ayakkab, bartleri gibi eyler zerinden alnr, zrhlar, silhlar da karlr, geri kalan elbisesi
"kefen-i snnet"ten (bak. Madde: 546) fazla ise, azaltlr, noksan ise, mnasip bir ey ilvesiyle snnet
miktarna ulatrlr.
1
Buhari; Cenaiz:76; No:1287; 1/454. Ebu Davud; Cenaiz:79; No:3232; 2/237. Nesi; Cenaiz:93; No:2021; 4/84
Bu, mam- A'zam'a gredir. mameyn'e gre byle ldrlm olan bir mslman, henz mkellef
ve dinen temiz bulunmam olsa da hakknda byle muamele yaplr. Harb halinde ldrlen bl ana
ermemi bir mslman ocuu veya cnp bulunmu olan bir slm neferi gibi.
(Dier mezhep imamna gre byle bir ehid-i hkm ykanma-yaca gibi zerine de namaz
klnmaz, mnasip olan elbisesiyle defne-dilmesi icap eder.)
2. Kalbinde nifak bulunduu (mnafk olduu) halde eklen msl-man grnp savata
mslmanlarn saflarnda bulunduu halde dman tarafndan ldrlen herhangi bir ahstr. Bu da bir
"ehid-i hkm" dir. Buna da dnya hkmleri itibaryla ehid denir. Bu sebeple grn ekli itibaryla
ykanmaz, zerine namaz klnp elbisesi ile defnolunur.
(afiler'e gre ganimet iin veya gsteri iin savaan veya gani-met mallarndan alan herhangi
mslman da sava esnasnda ldrln-ce yalnz "ehid-i dnya" saylr. Hatta ayn zamanda
ALLAH'n dini slamn ycelmesi iin de savam olsa bile. Bu sebeple bunun hakknda da grn
ekli itibaryla ehid muamelesi yaplr.)
3. ehid-i kmilde aranlan artlardan bazlarn kendisinde bulun-durmayp vefat yalnz ahiret
hkmleri itibaryla ehadet saylan herhangi bir mslmandr.
Mesel hata yoluyla ldrlp varislerine diyet adyla bir mal veril-mesi lzm gelen bir mslman,
ahirette sevaba nil olmas ynyle ehid saylrsa da dnya ahkm itibaryla ehid saylmaz. Bu sebeple
dier ller gibi ykanr, kefene konur namaz klndktan sonra defnedilir.
Yine gayrimslimler ile veya yol kesiciler ile harb ederken yarala-np harp bittikten sonra bir tarafa
ekilip biraz yiyip itikten veya konu-tuktan ve uyuduktan veya il kullandktan veya akl banda
olarak zerinden bir namaz vakti getikten sonra vefat eden bir mslman da bu hkmdedir. Bu ekilde
vefat eden bir mslmana "Mrtes" denir.
Suda boulan, atete yanan, bina altnda kalan, veba, tun, ishal stma, verem hastalklarndan
biriyle veya akrep sokmas ile len, nifas halinde veya gurbet ilinde veya ilim yolunda veya cuma
gecesinde vefat eden bir mslman da ayn hkmdedir.
Sevabn Hak'tan bekleyen bir mezzinin ve doru muameleli ms-lman bir tccarn, ailesinin
nafakasn temin iin meru bir alma neticesinde len herhangi bir mslmann vefat da bunun gibidir.
Btn bunlara ahiret hkmleri itibar ile "ehid" denir. Bu sebep-le herbirine "ehid-i hakik"
denilmektedir. Bunlar, din vazifelerine riayet eden kimseler ise, ahiret hkmleri bakmndan birer
hakik ehid-tirler. Fakat dnya hkmleri itibar ile ehid saylmazlar. Bu sebeple dier slm lleri
gibi ykanr, kefenlenir, namazlar klndktan sonra kabirlerine defnedilirler.
Evinde veya baka bir yerde ldrlm bir halde bulunan bir ms-lman hakknda da byle
muamele yaplr. nk onun zulmen ld-rlm olduu kesin olarak bilinemez.
Ksacas ehadet, byk bir nimettir. nsann takva zere yaayp ehid olarak vefat etmesi,
hakknda pek byk bir saadettir. Bir hadis-i erifte:
"

"
"ehid olmay ALLAH Tel'dan can gnlden dileyen kimseyi ALLAH Tel ehidlerin
mertebesine eritirir, hatta deinde vefat etse bile." 1 diye buyrulmutur. Btn bunlar, ihlasn, gzel
niyetin, yce ma-kamlar sevip arzu etmenin bir mkfatdr.
ALLAH Aziman Hazretleri, cmlemizi din vazifelerini lyk ile yerine getirmeye muvaffak,
gzel niyetlerle vasflanm olan salih ve ehidlerden saylan kullar zmresine katsn. Amn!

"Gzel sonu, takva sahibi kimseler iindir. Btn hamd senalar alemlerin rabbi ALLAH
Tel iindir."
Fihriste dn
1
Mslim; mare:46; No:1909; 3/1517; Ebu Davud; Salat:361; No:1520; 1/476; Tirmizi; Fedailil-Cihad:19; No:1653; 4/183;
Nesi; Cihad:36; No:3162; 6/36; bn-i Mace; Cihad:15; No:2797; 2/935
Btn benliini vatanna, milletine vakfetmi mer Nasuhi BLMEN, vatan sevgisini de yle dile
getiriyor.
Bil vatann kymetini, kadrini.

Vatann kadrini, kymetini bil.
Maskat- re'sin tan her ehrini.
Bann dt yerin her ehrini tan.
efkati bol validemizdir vatan.
Vatan, efkati bol anamzdr.
Bir ebed abidemizdir vatan.
Vatan ebed bir abidemizdir.
Yeryznn cennetidir yurdumuz.
Yurdumuz yeryznn cennetidir.
Yurdumuzun hadimidir ordumuz.
Ordumuz yurdumuzun hizmetisidir.
Glen-i prfeyz- tarabdr vatan.
Vatan, sevin ve feyiz dolu gl bahesidir.
Dmannn emine batsn diken.
Dmannn gzne diken batsn.
mmet-i merhumeyi yarebben!
Ey Rabbimiz! Rahmet olunan mmeti
Eyleme glzar- vatandan cda..
Vatann gl bahesinden ayrma..
Biricik biraderini anakkale'de kaybeden mer Nasuhi BLMEN hergn gzya dkm ve
zntsn yle ifade etmitir.
Harbi Umumide byk kardeim

I. Cihan Savanda byk kardeim,
Mahrem-i ruhum, ebedi yoldam,
Ruhumun mahremi, ebedi yoldam,
Nur- ehdetle ap perr- bal,
ehadet nuruyla kol-kanat ap,
Etmi idi cennetine intikal,
Cennetine intikal etmi idi,
te o gnden beri ben bikesim
te o gnden beri ben kimsesizim
Oldu cihan sahas bir mahbesim.
Cihan sahas bir hapishanem oldu.
DRDNC KTAP
ORU, KEFFARET, YEMN, NEZR

VE TKAF HAKKINDADIR
NDEKLER
Orucun mahiyeti, nevileri

Orularn farziyyetindeki, vcubundaki sebebler
Orucun meru olmasndaki hikmet
Orulu iin mstehab olan eyler
Orucun artlar, hilal vaktinin sbutu
Orulara it niyetler
Orulu kimse iin mekruh olup olmayan eyler
Orucu bozup bozmayan eyler
Kazalar icap edip etmeyen orular
Keffareti icap edip etmeyen orular
Oru tutmamay mbah klan zrler
Keffaretin mahiyeti ve nevileri
Yeminin mahiyeti ve yemin saylp saylmayan eyler
Kasem suretiyle olan yeminin nevileri ve hkmleri
Yemine dir eitli meseleler
Nezrin mahiyeti, nevileri ve artlar
Muayyen, gayri muayyen, mutlak ve muallak (arta bal) nezirler
tikafn mahiyeti, nevileri, meru olmasndaki hikmet
tikafn artlar, dab
tikafa dir baz meseleler
tikaf bozup bozmayan eyler
ORUCUN MAHYET
1- Oru: kinci fecirden itibaren gnein batna kadar yemek-ten, imekten ve cinsel ilikiden
nefsi menetmek demektir.
Orucun Arapas: Savm ve syam'dr ki, imsak yani nefsi men etmek manasnadr. Syam tabiri,
savm'n oulu olarak da kullanlmaktadr.
eran mftirat (orucu bozan) denilen eylerden nefsi hakikaten veya hkmen men etmek bir
imsaktr. Yanlarak veya unutularak bir ey yiyilip iildii takdirde hkmen imsak mevcut bulunmu
olaca-ndan oru yine bozulmu olmaz. Nitekim ileride izah olunacaktr.
2- msak'in karl iftardr. yle ki hi oru tutmamak bir iftar olduu gibi, gnein batmasn
mteakib orucu amak da bir iftardr. Oru esnasnda orucu bozacak bir eyin yaplmas da bir iftardr.
ftar eden kimseye mftir denildii gibi, orucu bozan eylerden her birine de mftir denilir.
ouluna da muftirt denir.
3- Ramazan- erif ayna: ehr-i syam (oru ay), Ramazan bayramna da imsaka nihayet
verilecei iin: d-i ftr (iftar bayram) denilir. din oulu: Ayddr.
4- Ramazan- erif orucu, Peygamberimiz (S.A.V)in hicretinden bir buuk sene sonra aban- erifin
onuncu gn farz klnmtr, bunun farziyyeti kitap ile snnet ile icma ile sabittir. Nitekim:

"
= oru size farz klnd1 ayet-i kerimesi bunu emretmektedir.
Fihriste dn
ORUCUN NEVLER
5- Orular; farz, vacip, nafile ve mekruh nevilerine ayrlr. Farz ve vacip orular da muayyen ve
gayri muayyen ksmlarna ayrlmtr. yle ki: Ramazan- erif orucu, muayyen bir farzdr. Kazaya
kalan Ramazan- erif orular ile keffaret olarak tutulacak orular da birer gayri muayyen farzdr,
bunlar istenilen mbah gnlerde tutulabilir.
Muayyen bir gnde tutulmas nezredilen (adanan) bir oru, muay-yen bir vaciptir. Herhangi bir
gn, bir hafta, bir ay gibi tutulmas nez-redilen bir oru da gayri muayyen bir vaciptir. Nezredilen itikaf
orular da birer muayyen vacip demektir ki, itikaf zamanlarna mahsustur. Nite-kim ileride izah
edilecektir.
6- Hak Telann rzas iin tutulacak nafile orular da mstakil bir nevi tekil etmektedir ki, bunlar
snnet, mstehap, mendup diye isimlendirilirler. Aura gnyle beraber ondan bir gn evvel, bir gn sonra
tutulan orular ve Eyyam- biyz denilen her ayn onnc, ondrdnc ve onbeinci gn tutulan orular
gibi ki, bunlar mstehaptrlar.
Ehur-u hurum = haram aylar denilen Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Recep aylarnn Perembe,
Cuma ve Cumartesi gnlerinde ve Zilhiccenin evvelinden dokuz gnde tutulacak orular da mstehaptr.
7- Ramazan- erif bayramnn birinci gnnde ve kurban bayramnn drt gnnde tutulacak orular
tahrimen mekruhtur. nk o gnler ALLAH Telann kullarna birer ziyafet gndr. Bu ziyafetten
kanmak uygun deildir. Bununla beraber bu gnlerde tutulan orular yine orutur. u kadar var ki, bozulursa
kazas lazm gelmez. Zira ciz grlmeyen bir ey gerekli klnmtr. Dier bir gre gre ise, kazas gerekir.
8- Nevruz denilen ilkbahar gnnde ve Mihrican denilen sonbahar gnnde kasden tutulan
orular tenzihen mekruhtur. nk bu gnlere tazim edilmi gibi olur. Halbuki bunlara tazim haramdr.
Ancak det zere tutulan bir oru, bu gnlerden birine tesadf ederse, bu mekruh deildir.
9- Yalnz cuma veya yalnz cumartesi gnnde ve bilhassa muhar-remin Are gn denilen
yalnz onuncu gnnde tutulan oru da tenzihen mekruhtur.
10- Geceleyin iftar edilmeyip iki- gn pe pee oru tutulmas da mekruhtur ki, buna Savm-i
visal denir. Nafilede beenilmi olan, bir gn oru tutup bir gn iftar etmektir ki, buna da Savm-i
Dvud = Dvud (A.S)n orucu denilir.
1
Bakara suresi: 183
11- Haclar iin zfiyet verecei takdirde Terviye (Arefeden bir nceki gn) ve Arefe
gnlerinde oru tutmak mekruhtur. nk sonra hac fiillerini yerine getirmekten aciz kalabilirler.
12- ek gnnde Ramazan- erife veya bir vacibe niyet edi-lerek tutulan oru da mekruhtur.
ek gn, aban- erifin otuzuncu gndr. Hatta havada bir kapallk bulunmasa bile. nk o
gn baka bir beldede hilalin grn-m olmas muhtemeldir. Bu, hilalin muhtelif yerlerde douuna
itibar olunmamasna gredir. Hilalin muhtelif yerlerde douunu muteber sa-yan ulemaya gre, bir
gnn ek gn saylabilmesi iin hava bulutlu bulunmaldr, veya gecenin otuzuncu gece olduuna
dair bir almet bulunmamaldr, mesela hilalin grldne dair olan ahitlik redde-dilmi olmaldr.
13- ek gn, Ramazan- erife veya bir vacibe niyet edilerek oru tutulsa baklr: Eer Ramazan
olduu anlalrsa, bu oru Rama-zan- erif orucundan olmu olur. Ramazan olmad anlalrsa,
Rama-zan- erif orucuna niyet edilmi olduu takdirde bir nafile olmu olur, iftar edilirse, kazas lazm
gelir. Fakat bir vacibe niyet edilmi olduu takdirde o vacip sahih olur.
yet o gnn abandan m, yoksa Ramazandan m olduu anlalmazsa, bir vacip namna niyet
edilmi olan oru, o vacip namna sahih olmaz. nk o gnn Ramazan'dan olmas ihtimali vardr.
14- ek gnnde tatavvua = nafileye niyet edilse, -sahih olan gre gre- bunda bir saknca
yoktur. Ramazn- erif olduu anlalrsa, Ramazan orucu tutulmu olur. aban olduu ortaya karsa,
bu oru bir nafile olmu bulunur. Bu halde iftar edilse, kazas lazm gelir. nk bunun tutulmas,
gerekli klnmtr.
15- ek gnnde: Ramazan ise oru tutmaya, deilse iftar etme-ye niyet etmi olan bir kimse,
oru tutmu olmaz. Zira oruca niyette kesinlik lazmdr. Byle tereddtle oruca karar verilmi olamaz.
16- ek gnnde insanlara yaymakszn oru tutmak, mmetin ile-ri gelenleri iin daha
faziletlidir, avam (umumi halk) hakknda ise, bek-lemek daha faziletlidir. Yani onlar ihtiyata riyet
ederek zeval (le) vaktine kadar orucu bozan eylerden saknr, bir ey yiyip imezler, beklerler.
Ramazan olduu anlalmaynca, iftar ederler. Bylece Rama-zandan olmayan bir gn Ramazan
sanm olmasnlar.
Bu hususta havas (mmetin ileri gelenleri), ek gnnde oruca nasl niyet edileceini bilen ve
o gnn Ramazan olduuna kat srette inanm bulunmayan kimseler demektir. Bu suretle niyet
etmesini bil-meyenler de avam saylrlar.
17- aban- erif ayn tamamen orulu geiren veya son g-nnde orulu bulunan kimse iin
de ek gnnde oru tutmak daha faziletlidir.
18- Skt orucu tutmak, yani oru tutup bununla beraber bir ibadet inanc ile bir ey
sylemeyerek skt etmek mekruhtur. Fakat te-fekkr iin veya lzumsuz lakrdlardan kanmak iin
skt etmekte kerhet yoktur.
19- Bir kadn iin kocasnn izni olmakszn nafile oru tutmak mekruhtur. Kocas bu orucu
bozdurabilir. Kadn da daha sonra kocas izin verince veya kocasndan ayr dnce bunu kaza eder.
Bununla beraber bir erkek, hasta veya orulu olur veya hac iin, umre iin ihrama girmi bulunursa,
hanmn nafile orutan men edemez. nk bu durumda hanmna cinsel ilikide bulunmas mmkn
deildir.
20- cretle hizmet eden kimse, hizmetine noksanlk verecek ise, i verenin rzas olmadka,
nafile oru tutamaz. Fakat byle bir zarara sebebiyet vermeyince i verenin iznine bakmakszn oru
tutabilir.
21- zerinde Ramazan- eriften kazaya kalm oru bulunan kimsenin nafile oru tutmas
mekruh deildir.
22- Oru tutulmas haram klnan bayram gnlerinde iftar edilmeksizin tam bir sene aralksz oru
tutulmas mekruhtur. Buna Savm-i Dehr = Yl boyu oru denir. Bayram gnleri iftar edildii takdirde
ise, byle bir oruta saknca yoktur. Ancak sahibini zayf drecek olursa, veya sahibince bir det
mahiyetini alrsa, o zaman mekruh olur. badet ise, dete muhalif olarak srf Hak Telnn rzas iin
yaplmas lazm gelir.
23- evval aynda ayr ayr gnlerde, yani haftada iki gn olmak zere alt gn oru tutmak
mstehaptr. Bununla beraber aralksz alt gn tutulmasnda da -tercih edilen gre gre- bir saknca
yoktur. Baz alimlere gre ise, byle aralksz tutulmas mekruhtur.
24- ek gnnde ihtiyaten bir ey yemeden bekleyen bir kimse unutarak bir ey yedikten sonra, o
gnn Ramazan- erif olduu anla-lmakla oruca niyet etse, bu kafi olmaz. O gn kaza etmesi lazm
gelir. u kadar var ki, o gn akama kadar bir ey yiyip imemesi de icap eder.
Dier bir gre gre, bu halde niyet ederek tutaca oru yeterli olur. nk niyetten evvel vuku
bulan nisyan = unutma niyetten son-raki nisyan gibidir.
Fihriste dn
ORULARIN FARZ VE VACP OLMASINDAK SEBEPLER
25- Ramazan- erif orucunun sebebi: Ramazan- erif gnlerin-den herhangi birinin oruca
balamaya msait bir ksmna yetimektir. Bu ksm ikinci fecirden itibaren Dahve-i Kbra denilen ve
er gn-dzn yars bulunan kaba kuluk = stiva (gnein tam tepeye gelmesi) zamanna kadar
devam eder.
Bundan dolay bu mddete yetien veya bu mddet iinde oruca ehliyet kazanan her mslman
iin o gnn orucu bir farz olmu olur.
Ramazan- erif orucunun kazasna sebep olan da yine Ramazan ayna evvelce yetiilmi
olmaktan baka bir ey deildir.
26- Keffaret olarak tutulan orularn sebepleri, mahiyetlerine gre deiir. yle ki, Ramazan
orucuna ait keffaretin sebebi: Bu orucu bir isyan eseri olarak kasten bozmaktan ibarettir.
Zihar keffaretinin sebebi: Helal olan bir vcudu veya bir uzvu, haram olan bir vcuda veya uzva
benzetip sonra cinsel iliki kurmaya azmetmektir.
Yemin keffaretinin sebebi: Yaplan bir yeminde durmamak o ye-mine riayet etmemektir.
Adam ldrme keffaretinin sebebi de: Susuz bir insan hata yo-luyla ldrmektir. leride bunlar
izah edilecektir.
27- Vacip orularn sebebi: Bunlarn adanmas suretiyle gerekli klnm olmalardr. Bunlarn
kazasnn sebebi de benimsenip balan-m olan bir ibadetin tamamlanmasnn lazm olmasdr.
28- Nafile orularn tutulmalarn dinen mecburi klacak bir sebep yoktur. Bunlar yalnz sevaba
nail olmak iin isteyenlerin tutacaklar orulardr. u kadar var ki, bunlardan biri tutulduktan sonra
bozulacak olursa, kazas vacip olur. Bu kazann sebebi de byle bir ibadete hak rzas iin balanlm
olmasdr ki, bunun yarda braklmas ciz olma-yacandan, kaza suretiyle tamamlanmas gerekli bir
vazife bulunur.
Fihriste dn
ORUCUN MERU OLMASINDAK HKMET
29- Orucun meruiyetindeki hikmet, pek ikardr. Bir kere phe yok ki, ALLAH Tel
Hazretleri, bir hkimi mutlaktr. Elbette onun kullarna emrettii, caiz kld eylerde bir ok
maslahatlar, faydalar vardr. Hatta biz bunlar hakkyla tayin ve takdir edemesek bile.
Bununla beraber orucun dn, uhrev faidelerinden baka shh, sosyal, ahlak bir nice faydalarn
bizler de pek iyi takdir edebilmek-teyiz. Bu hususta yazlm bir hayli makaleler, risaleler vardr.
Bir hadis-i erifte:
:

Her eyin bir zekat vardr. Bedenin zekat da orutur. Ravi Muhriz, kendi rivayetinde Resulullah
(S.A.V.)in: Oru sabrn yars-dr. 1 buyurduunu da ilave etmitir.
nsan oru sayesinde hayvani duygularn azaltr, ruhunu safile-tirir, melekiyet sfatyla
1
bn-i Mce; Syam:44; No:1745; 1/555; Taberani, el-Mucemul-Kebir: No:5974; 6/193; Beyhaki, uabl-man; 3/292;
Ebu Nuaym, Hilyetl-Evliya; 7/136;
vasflanmaya balam olur.
Oru sayesinde cemiyetin sosyal, ahlaki hayatnda baka bir ge-lime, baka bir fazilet aka
ortaya kar.
Oru tutan kimse, nefsini bir ksm iddetli arzularn saldrsna kar dayanmaya-direnmeye
altrr, nefsin taknlklarna kar idmanl bulunmu olur.
Oru tutan zat, bir mddet mahrumiyete katlanr. Bu mahrumiyet yiyecek iecek bulamayan
herhangi bir canlnn aalanm-horlanm bir halde olan mahrumiyeti gibi deildir. Bilakis bu irade ile,
gerekli klnm yksek bir gayeye ynelik bir mahrumiyettir, bir nefis mca-delesidir. nsan bu
mahrumiyet sayesinde yoksullarn, mahrumlarn hallerini tecrbe ile anlam olur. Kendisinde merhamet,
efkat, yardm-lama duygular artar. nsaniyet iin pek faideli bir hale gelir, kendisinin duyaca manevi
hazlar ise her trl dncelerin stndedir.
Mabud'unun mukaddes emrine sarlarak rabbinin meru nimetle-rinden bir mddet mahrumiyete
katlanan bir insan, artk bakalarnn ni-metlerine gz diker mi? Bakalarnn zararlarna alr m?
Ksacas, byle toplumun yararna hizmet eden kutsal bir ibadetin meru klnmasndaki hikmet
apaktr. Bunu takdir etmemek iin insa-nn dnce hassasiyetinden bsbtn mahrum olmas lazm
gelir.
Fihriste dn
ORULU N MSTEHAB OLAN EYLER
30- Oru tutacak kimsenin sahur yemei yemesi mstehabtr. Bu-nun vakti gecenin sonudur.
Ebul-leyse gre gecenin son altda biridir. Sahur yemei oru iin insana kuvvet verir. Sahurun tehiri
mstehab ise de, ikinci fecrin doup domadnda phe edilecek zamana kadar tehir edilmesi
mekruhtur.
Sahur seher vaktinde yiyilecek yemektir. Bu yemei yemee tesehhur = Sahur yemei
yemek denir. Seherde ikinci fecirden biraz evvel olan vakit demektir.
31- ftar acele yapmak, yani akam namazndan evvel oru a-mak mstehaptr. Ta ki oru hali
namazda kalbin huzuruna mani olma-sn. Fakat hava bulutlu olursa, acele edilemez, hatta ezan okunsa
bile. Yksek bir yerde, mesela pek yksek bir minarede bulunan kimse, g-nein batn grmedike
iftar edemez. Hatta aada bulunanlar, ken-dilerince vuku bulan gne batndan dolay iftar etseler
bile.
32- Akamleyin iftar esnasnda:
"
"
ALLAHmme leke sumt ve bike ament ve aleyke tevekkelt ve ala rizkke eftart ve
savmel-gadi min ehr-i Ramazane neveyt fafirli ma kaddemt ve ma ehhart.
Ey ALLAHm! Senin rzan iin oru tuttum, sana iman ettim, sana teveklde bulundum, senin
rzknla orucumu atm, Ramazan- erif aynn yarn ki gn orucuna da niyet ettim. Artk benim
gemi ve gelecek gnahlarm bala. diye dua edilmesi snnettir.

Ya Vasial-mafirati ifirli ve livalideyye ve lil-mminine yevme yekuml-hisab.
Ey mafireti bol mabudum! Beni anam ile babam ve btn m-minleri hesab gnnde mafiret
buyur. diye de dua edilir.
33- Orucu hurma gibi tatl bir ey ile amak mendubtur.
34- Orulunun akrabalarna, fakirlere fazla ihsanda, sadakada bu-lunmas mstehabtr.
35- Orulunun mmkn olduu kadar gece ve gndz Kuran- Kerimi okumakla, zikir ile,
Rasl Ekrem Efendimize salat selam ile, ilim ile megul olmas mstehabtr.
36- Orulunun fuzuli kelamdan, yani lzumsuz fazla lakrdlardan dilini tutmas da mstehabtr.
Gybetten, sz tamaktan kanmak ise, her zaman uyulmas gerekli bir vazifedir. Bu vazife Ramazan-
erif'te ise, daha ok kuvvet kazanr.
37- Orulu iin itikaf damstehabtr. Nitekim ileride bildirilecektir.
38- Ramazan- erif'te oru tutmaya mani olacak derecede vcuda zafiyet verir ilerde bulunmak
caiz deildir. leye kadar i grp son-ra dinlenmelidir ve mmkn ise, baz ileri bakasna dengi
cret ile grdrmelidir.
Ksacas, kati bir zaruret bulunmadka, nefsini pek ar ilerde yorarak oru tutamaz bir hale
getirmek caiz grlemez.
Fihriste dn
ORUCUN ARTLARI
39- Orucun farziyetine ve edasnn farziyeti ile sahih olmasna dair artlar vardr. yle ki:
1. Oru ile mkellef olmak iin: slam, akl, blu arttr. Bu bakmdan bu vasflar bulunmayan
bir ahs iin oru farz deildir. u kadar var ki, akll-mmeyyiz olan (doruyu yanltan ayran) bir
islam ocuunun orucu bir nafile olarak sahih bulunur.
2. Orucun edas farz olmak iin shhat ve ikamet arttr. Bundan dolay hasta ve seferi olan
kimselerin bu halde oru tutmalar icap et-mez. Bunlar daha sonra kaza ederler.
Bir orucun edas sahih olmak iin, niyet ve hayz ile nifastan taharet arttr.
Bundan dolay niyet edilmeksizin tutulan bir oru, mtehidlerin ekseriyetine gre eran muteber
deildir. Hayz veya nifas halinde bu-lunan bir kadnn oru tutmas da sahih olmaz. Ramazan- erif
orucunu daha sonra kaza etmeleri lazm gelir. Nitekim ileride izah edilecektir.
Fihriste dn
ORUCUN VAKT
40- Orucun vakti, ikinci fecirden gnein batna kadar olan mddettir. Bununla beraber bu,
ikinci fecrin ilk douu anna m, yoksa aydnlnn ufukta uzanp dalmaya balad zamana m
itibar olunacaktr meselesinde ihtilaf vardr. Baz ulemaya gre fecrin ilk do-uu an muteberdir. En
ihtiyatl olan da budur. Dier baz alimlere gre de aydnln biraz uzayp dalmaya balad zaman
muteberdir. Oru tutacaklar hakknda daha msait olan da budur.
Bundan dolay birinci gre gre fecri sadkn ilk douundan itibaren, ikinci gre gre de
fecrin belirmesiyle aydnlnn dal-maya balamasndan itibaren oruca balamak icap eder.
41- Fecrin douunda phe eden kimse iin daha faziletli olan, yiyip imeyi terk etmektir.
Bununla beraber yiyip iecek olsa, orucu yi-ne tamamdr. Ancak fecirden sonra yemi veya imi
olduu daha sonra anlalrsa, orucu bozulmu olur. O halde kaza etmesi lazm gelir. Fe-cirden sonra
sahur yaplm olduunda kuvvetli zan bulunan baka bir delil bulunmazsa, -Zahirurrivayeye gre-
buna itibar olunamaz. Fakat bu halde kaza edilmesi ihtiyatl olmaya daha uygundur.
42- Orulu kimse gnein batnda phe etse, iftar etmesi helal olmaz. ftar edip de gerek durum
anlalmazsa, zerine kaza lazm gelir. Keffaretin lzumu hakknda ise, iki rivayet vardr. Fakat gne
batmndan evvel iftar etmi olduu anlalrsa, zerine keffaret de vacip olur.
Gnein batm olduu hakknda kuvvetli bir zann bulunduu halde iftar eden kimse hakknda da
hkm byledir. Gnein batmasndan evvel iftar etmi olduu daha sonra anlalsn, anlalmasn
msavidir.
43- Taharr (aratrma ile) sahur ve iftar etmek caizdir. yle ki, oru tutacak kimse, baka vasta
bulunmaynca kendi kuvvetli zannna gre sahur yemei yer ve fecrin doduuna kanaat edince oruca
balar, gnein batn da aratrarak yine kuvvetli zannna gre orucunu aabilir.
Bununla beraber fecrin doup domadn iyice kestiremeyen kimse iin bir an evvel oruca
balamak ve gnein battn kestireme-yen iin de hemen orucunu bozmamak ihtiyat gereidir.
44- Davul veya top sesi ile veya kandil yaklmasyla oruca ba-lamak veya orutan kabilmek
iin de bunlarn itimat edilebilecek ekilde muntazam olmasna ve her taraftan grlp iitilir bir halde
bulunmasna dikkat etmek lazmdr. Saatlerin muntazam bir halde ilemekte olduu da tecrbe ile
malum bulunmaldr.
Fihriste dn
RAMAZAN-I ERF VE DER (AYLARIN) HLLLERNN SBUTU
45- Ramazan- erif, kamer aylardandr. Bunlarn sbutu, hill-lerin yani yeni aylarn
grlmesiyledir. Bundan dolay aban- erifin yirmi dokuzuncu gn gnein bat vaktinde
insanlarn hilli aratr-malar, yapmalar gerekli bir vazifedir. Hilli grrlerse ertesi gn Ramazan
orucuna balarlar. Hava mamum yani bulutlu, dumanl bulunup da hill grlemezse aban- erifi
otuz gn olarak tamamlar, sonra oruca balarlar.
Bununla beraber aban- erifin hillini de Receb-i erifin yirmi dokuzunda aratrmak
mnasiptir. Bu ekilde abann ka gn olduu daha iyi anlalm olur.
46- Ramazan- erifin yirmi dokuzuncu gn de gnein batn mteakip evval aynn hilli
aratrlr. Grlrse bayram yaplr, grlmezse Ramazan- erif otuz gn tutulur.
47- Kameri aylar bazen otuz, bazen yirmi dokuz gn olur. Yay eklinde grlen her yeni aya
nc gecesine kadar hill denildii gibi, her ayn yirmialtnc, yirmiyedinci gecelerine de hilal
denir. Dier gnlerdekine Kamer-Ay denilir.
48- Her kameri ayn balangc, ya hill grlmekle veya ondan evvelki ayn gnleri otuza
yetitirilmekle tesbit edilir.
Hillin oulu Ehilledir. Hill grld zaman: Hill! Hill! diye iaret etmek mekruhtur, bir
cahiliyye adetidir.
Hill grlnce kere tekbir ve tehlilden sonra kere:

Hilale hayrin ve rdin! Ament billahillezi halekake.
Ey hayr ve salah hilali! Seni yaratan ALLAH Telya iman ettim.
demeli, sonra da:

Elhamd lillahillezi zehebe biehri keza ve cae biehri keza. ALLAHmme ehlilh aleyna bil
emni vel iman. Vesselameti vesselam.
u ay -mesela aban- gtrp bu ay -Ramazan- erifi- getiren ALLAH Telya hamdolsun. Ey
ALLAHm bu ay bizlere emniyetle, iman ile selamet ve selam ile hazr buyur. diye dua etmelidir.
49- Hillin gnein batn mteakip grnmesi muteberdir. Bundan dolay bir yerde hill, zeval
(le) vaktinden evvel veya sonra grlse, bununla o gn ne oruca balanr, ne de orutan klr,
bilakis bu hill gelecek geceye ait bulunmu olur.
Bu, mam- Azam ile mam Muhammede gredir. mam Ebu Yusufa gre zevalden sonra
grlen hill, gelecek geceye ait ise de, zevalden evvel grlen bir hill, evvelki geceye ait bulunur.
Bundan dolay bununla Ramazan- erif veya bayram kesinlik kazanr. nk bir hill, iki gecelik
olmadka, adete gre zevalden evvel grlemez.
(Dier mezheb imamna gre gndzn grlen hilale itibar olunmaz, bu hilal mutlaka gelecek
geceye aittir. Bu konuda astrologla-rn szleri de muteber deildir. Her halkarda geceleyin
grlmelidir.)
50- Hava kapal olunca, Ramazan- erif hilaline mslman, akll, adaletli, bla ermi bir kimsenin
ahitlii yeter. Onun hilali grm olduunu ifade etmesine dayanarak oruca balamak lazm gelir. Bu
kimsenin erkek ya da kadn olmas msavidir. Bu halde byle bir kimsenin ahitliine yine byle bir
kimsenin ahitlik etmesi de muteberdir.
Bu hususta dilden maksat: Hasenat (iyilii), seyyiat (ktl-)ne galip olan kimse demektir.
Bu hususta hali kapal olan kimsenin ahitlii de -sahih olan gre gre- kabul olunur.
Bu ahitlik bir haber demektir, dini bir hususu haber vermekten ibarettir. Bunda ahitlik lafz,
dava, mahkeme, hakimin hkm art de-ildir. htiyatl olmak bunu kabul etmektir.
51- Hilali grenin bunu tefsir etmesi, yani Ben beldenin u mevkiinden veya dndan baktm. Hilali
ufkun u tarafnda, bulutun hemen kenarnda veya iki bulutun ak bulunan arasnda u ekilde grdm.
diye izah eylemesi lazm mdr, deil midir? Baz zatlara gre lazmdr. Fakat zahiri rivayete gre lazm
deildir, byle tefsir edilmeksizin de ehadet muteber olur. Bu ehadeti iitenler iin oruca balamak icap
eder.
52- Ramazan- erif hilalini gren bir mslman iin hemen o gece ehadette bulunmak lazmdr.
Hatta bu, evinde beklemesi gereken bir kadn bile olsa, kocasnn veya efendisinin izin vermesine
bakmak-szn kp grd hilal hakknda ahitlik eder. nk bu, yaplmas gerekli dini bir vazifedir.
53- Hilali gren kimse, bir beldede ise hemen hkimin huzuruna gider, ahitlik yapar. Hkim de
durumu ilan eder. Hkim bulunmayan bir yerde ise, mescide gider, ehadette bulunur. dil bir zat ise,
onun bu ahitlik yapmasna dayanarak insanlar oruca balarlar.
(afiilere gre hkimin hkm ile btn insanlar zerine oru tutmak farz olur. Hatt bu hkm,
yalnz dil bir ahsn hilli grdne dir olan ahitliine dayanm olsa bile. Hakimin hkm ihtilaf
kaldrr, oru baka mezheb sahiplerine de lazm gelir.)
54- Hilalin grlmesi, bir ayn girmesi, dorudan doruya deil, bir olaya bal olarak hkm
altna alnabilir. Mesel, bir kimse, mah-kemede bir ahsn yzne kar: Benim bu ahsta Ramazan-
erifin ilk gnnde vermek zere, u kadar kuru alacam vardr, imdi ise Ramazan- erifin hilali
grlmtr. Bu sebeble bu alacam bana vermesini isterim diye dava etse, o ahs da: Evet o
ekilde borcum vardr, fakat henz Ramazan- erif ay girmemitir diye inkar etmekle hkim, o
davacnn hilali grdklerine dir getirecei iki ahidin ahit-lii zerine o borcun verilmesine
hkmetse, Ramazan hilaline de dola-ysyla hkmetmi olur.
Hilali isbat iin bu ekilde dava almas, mam- A'zam'a gre mnasiptir. mameyne gre byle
bir davaya lzum yoktur.
55- Yalnz bana hilali gren kimsenin ahitlii kabul edilmese de kendisinin oru tutmas lazm
gelir. ayet o gn oru tutmazsa, kaza eder, bundan dolay keffaret lazm gelmez. nk grd eyin
hilal deil, bir hayal olmas muhtemeldir. ahitlii henz hkim tarafndan red edilmeden iftar ettii
takdirde de yine keffaret icap etmez. Zira red etmek phesi vardr. Keffaretler ise phe ile bertaraf
olur. Fakat ahit-lik kabul edildikten sonra iftar edecek olsa, keffaret lazm gelir. nk bu takdirde
ahitlii hkimin hkm ile kuvvet bulmu olur.
56- Hava kapal olmaynca Ramazan, evval ve Zilhicce hillleri hususunda bir-iki kimsenin
deil, haberleri ile kuvvetli bir zan meydana getirecek miktarda ok kimselerin ahitlikleri kabul edilir.
Bunlarn miktarn tayin, veliyylemr'in grne baldr. Bir gre gre bunlarn elli erkek olmas
lazmdr.
Bu hususta ahitlerin belde dndan olup olmamalar arasnda -zahiri rivayete gre- fark
yoktur. Bir gre gre bu halde dardan gelen iki dil ahidin ahitlii kabul olunur. Onlarn daha
msit bir yerden hilali grm olmalar muhtemeldir.
mam- Azamdan bir rivayete gre de bu halde taradan gelmi olsun olmasn, iki dil ahidin
ahitlii ile yetinilebilir.
Deniliyor ki, zamanmzda herkes yaplmas gerekli hilli ara-trma vazifesini yapmaya almaz
olduundan, imdi byle iki ahidin ahitliine itimat edilmesi mnasiptir.
57- Hava kapal olunca, evval ve Zilhicce hilalleri hakknda dil iki erkein veya bir erkek ile
iki kadnn ehadetleri kabul olunur. Bu hususta adalet, hrriyet, ahit says arttr. ahitlerin, ahitlie
ehil ve gvenilir kimse olup olmadklarnn aratrlmas da yaplmaldr. ahitlik tabirinin ve
dava (konunun hakim huzurunda kararlat-rlmas)nn art olup olmamasnda ise ihtilaf vardr.
Hakimi, valisi bulunmayan bir yerde hava kapal olduu halde iki dil kimse, evval hilalini
grdklerini haber verecek olsalar insanlarn iftar etmelerinde bir saknca yoktur.
58- Kapal bir havada Ramazan- erif hilalini yalnz hkim grecek olsa, dilerse yerine birini
vekil tayin ederek onun huzurunda hilali grdne ehadet eder ve dilerse dorudan doruya
insanlarn oru tutmalarn ilan eyler. Fakat bayram hilalinde byle bir kiilik e-hadet muteber olmaz.
nk bununla bir ibadete nihayet verilecektir. Bununla beraber bunda insanlarn hukukuna ehadet
manas da vardr. Zira orutan kacaklardr. nsanlarn hukukunda ise ikiden noksan kim-senin
ehadeti muteber deildir.
Bu bakmdan veliyylemr veya hkim, yalnz bana evval hila-lini grecek olsa, ne musallya
kar, ne musallya kmalarn insan-lara emreder, ne de aikar veya gizlice orucunu aar. nk
grd hilalin bir hayl olmas muhtemeldir.
59- evval hilali, Ramazan- erifin yirmi dokuzuncu gn g-nein bat akabinde aratrlr.
Bunu yalnz bana gren kimse, ibadet hususunda ihtiyatl olmaya riayet ederek iftar etmez. ayet iftar
ederse, yalnz kaza etmesi icap eder. ehadeti kabul edilmedii halde iftar etse, yine yalnz kaza lazm
gelir, keffaret lazm gelmez.
60- Bir kimsenin ehadetine dayanarak- Ramazan- erif orucuna balam olan kimseler,
otuzuncu gn evval hilalini grmeseler de -en doru gre gre- oruca son verirler. Hava bulutlu,
kapal olduu takdirde ise, ihtilafsz bayram yaparlar.
(afilerce tercih edilen gre gre evval iin de bir dil ahidin ehadeti yeterli olur, hakim
bununla hkmedince bayram yaplr.)
61- Hava, bulutlu olduu halde iki kimsenin ehadetini hakim kabul ederek otuz gn oru
tutulduktan sonra evval hilali grlmese baklr: Eer hava yine bulutlu ise, ertesi gn iftar ederler.
Bunda ittifak vardr. Fakat hava ak ise, bir gre gre iftar etmezler. Ancak sahih olan dier bir
gre gre, bu halde de iftar edip bayram yaparlar.
62- Bir belde halk, yirmi dokuz gn oru tuttuktan sonra iki dil kimse: Biz Ramazan hilalini sizin
oruca balamanzdan bir gn evvel grmtk diye ahitlikte bulunsalar baklr: Eer bunlar, o belde
halkndan iseler, layk olan, ahitliklerinin kabul edilmemesidir. nk bunlar ALLAH rzas iin yerine
getirilmesi gerekli olan bu ahitlii vaktiyle terk etmi bulunmulardr. Fakat uzak bir mahalden gelmi
iseler, ahitlikleri ciz olur. Zira bunlar bu ahitliklerinde thmetten beridirler.
63- Ramazan- eriften baka aylarn sbtu iin hava kapal ise, en az iki dil erkein veya bir
erkek ile iki kadnn ahitlikleri lazmdr. Hava ak ise, byk bir topluluun ahitlikleri icap eder. Bu
topluluk, tevtr (yalan zerine birlemeleri aklen mmkn olmayacak) derece-sinde olunca,
ahitliklerinin kabul iin islamiyet art bulunmaz.
Dier bir gre gre ramazn- erif ile evval ve Zilhicceden baka dokuz ayn hilalini ispat
iin hava, bulutlu olsun olmasn, iki adil hidin ahitlikleri yeterli olur. nk bu aylarn hilalini
grmek iin byk bir topluluk alakadar bulunmaz.
64- Bir belde halk, hilali grmeksizin yirmi sekiz gn oru tutup da sonra evval hilalini grecek
olsalar baklr: Eer aban hilalini grp onu otuz gn saymlar ise, yalnz bir gn kaza ederler, Rama-
zan- erif yirmi dokuz gn bulunmu olur. Fakat aban hilalini gr-meksizin onu otuz gn saymlar
ise, iki gn kaza etmeleri lazm gelir. nk abann yirmi dokuz gn olmas muhtemeldir.
Fakat bu belde halk, yirmi dokuz gn oru tutup da sonra evval hilalini grseler, zerlerine kaza
lazm gelmez. Zira Ramazan- erif, yirmi dokuz gn olabilir.
65- Bir beldede Ramazan- erif orucu hilalin grlmesiyle yirmi dokuz gn tutulmu olsa, o
beldedeki hastalar da ileride bu Ramazan orucunu yirmi dokuz gn olarak kaza ederler. Fakat byle bir
hasta, o belde halknn ne ekilde hareket etmi olduklarn bilemezse, bor-cundan kesin bir halde
kurtulmas iin tam otuz gn kaza orucu tutar.
66- Ayn ve gnein metlalar - doduklar yerler, beldelere ve ktalara gre muhtelif bulunur. Fakat
oru hususunda zahiri rivayete gre hilalin muhtelif yerlerde douuna itibar olunmaz. Fetva bu ekildedir.
Bu bakmdan bat blgesinde bulunanlar, Ramazan- erif hilalini grecek olsa, bundan haberdar
olan dou blgesindeki mslmanlar zerine de oru tutmak icap eder. u kadar var ki, bir beldedeki
grn dier bir belde halk hakknda muteber olabilmesi iin, bu grn hak-knda ehadetin hakim
huzurunda olumlu bir karara balanm olmas lazmdr. Sadece- yalnz bir gr haber vermek, hilali
grmeyen bel-de halk hakknda bir delil olamaz. yle ki, bir belde hakimine iki adil kimse gelip:
Filan beldede hilali grdklerine dair ahitlerin ehadet-lerini, o belde hakimi artlar dahilinde kabul
edip hkm verdi tarzn-da ehadet etmelidirler. Hakimin hkm kesin bir delildir, bunlar da bu
hkme ehadet etmi olurlar. Artk bu belde hakimi de ehadeti kabul ederek ona gre hkm verebilir.
Baka bir beldede hilalin grlm ve karara balanm olduunu gelip haber verenler, tevatr
mertebesinde olunca, byle bir hkme ihtiya grlmeksizin gerei ile amel olunur.
67- Oru hususunda hilalin muhtelif yerlerde douuna itibar olunmamas:
= Ramazan hilalini grnce oru tutunuz, evval hilalini grnce bayram yapnz 1
hadis-i erifine ve benzeri hadis-i eriflere dayanmaktadr. Bu hadis-i erifte oru tutul-maya
balanlmas ve bayram yaplmas, hilalin grlmesine balanm-tr. Bundan dolay mslmanlardan
bir ksmnn hilali grmesiyle alakal hkmn bal olduu, Ryet-i hilal = hilali grmek meydana
gelmi, artk oru tutmak gerei veya bayram yapmak lzumu hepsine ynelmi bulunur.
Dinimiz hilalin muhtelif yerlerde douuna itibar edilmesini, veya hesap (takvim) ehlinden
sorulmasn emretmemitir. Hilalin ilerlemi fen tekniklerine dayanarak grlmesinin mmkn olup
olmadn ara-trmak da icap etmemektedir. nk bu fenni aratrmay yapmak her yerde, her vakit
mmkn olmaz ve dinin gsterdii kolayla da uymaz.
Yine bylece, iki haberciden birinin fenne dayanarak haberini, di-erinin grmeye dayanan
haberine tercih etmek de ok kere uygun ola-maz. nk her ikisinin de -birinin takvim hesabnda,
dierinin de gr-mesinde- hataya maruz kalmas muhtemeldir.
(Malikiler ile Hanbelilerin mezheblerine gre de hilalin muhtelif yerlerde douuna itibar
olunmaz. afiilere gre aralarnda yirmi drt fersah (120 km) veya daha fazla bir mesafe bulunan iki
beldede hilalin deiik doularna itibar olunur, birinde hilalin grlmesi, dieri iin grlme
saylmaz.)
68- Hilalin muhtelif yerlerde douuna itibar olunmadna naza-ran bir belde halk Ramazan-
erif hilalini grp yirmi dokuz gn oru tuttuktan ve bayram yaptktan sonra dier bir belde halknn
yine hilali grerek otuz gn oru tutmu olduklar ortaya ksa, evvelki belde halknn bayramdan sonra
kaza olarak bir gn daha oru tutmalar lazm gelir. nk ilk hilali gre itibar olunur. Bu belde
halknn hilali bir gn sonra grm olmalar muhtemeldir.
69- Hanefi fkh alimlerinden bazlarna gre hilalin muhtelif yerlerde douuna itibar edilir.
Bu bakmdan batda hilalin grnmesinden dolay douda bulu-nan Mslmanlar iin de o gn
oru tutmak veya bayram yapmak icap etmez. Bu hususta her belde kendi hilali grmesine gre amel
eder, oru tutar, bayram yapar, kurban keser. Bununla beraber aralarnda yirmi drt fersah (120 km.)
den az bir mesafe bulunan iki belde arasnda bu ihtilaf mmkn olmaz. Bu sebeple byle biri birine
yakn iki beldeden birinde grlen hilal, dierince de muteber olur.
70- Ramazan- erif ve bayram yaplmas iin astronomi ilmine vakf, adalet sahibi takvim
uzmanlarnn szlerine mracaat edilip edil-meyecei hususunda fkh alimleri arasnda iki gr
vardr. En sahih kabul edilen bir gre gre, bunlarn bu husustaki szleri kabul edil-mez. Hatta bir
takvim uzman iin bu konuda yapt takvim hesab ile kendisinin de amel etmesi caiz deildir. Geri
matamatiksel hesaplar kati ise de, bu hesaplar yapanlarn hatadan beri olmalar kati deildir. Bu
yzdendir ki takvimler arasnda daima ihtilaf grlmektedir.
Bununla beraber her yerde byle ince hesaplar yapabilen zatlar bulunamayacandan bunlarn
szlerine mracaat lzumu, bilhassa ky, yaylalar ve gebe halde yaayan mslmanlar iin zorluu
gerektirir. Halbuki dinimiz, bu hususta kolaylk gstermi, bir hadis-i erifte: Hilli grldkten sonra
oru tutunuz, hilli grdkten sonra iftar edi-niz, bayram yapnz, size hava kapal olunca da aban
otuza tamam-laynz. 2 diye buyurulmutur.
Demek ki, dinimiz orucu ebediyen deimeyecek sabit, basit herkes tarafndan anlalp kabul edilecek
bir delile balamtr ki, o da hilalin grlmesidir. Astronomlarn szleri geri matematiksel kaidelere dayanr,
fakat aralarnda ok kere ihtilaf bulunmakta, szleri dzenli grlmemek-tedir. Bir de takvim hesabna
nazaran kameri aylar mutlaka otuz veya yirmi dokuz gn olmayp az ok ksuratl bulunmaktadr. Dinimiz
ise, orucun ya tam otuz veya tam yirmi dokuz gn tutulmasn emretmitir.
Aznlkta olanlara ait dier bir gre gelince, buna gre bu hu-susta vakit uzmanlarnn,
1
Buhari; Savm:11; No:1810; 2/674 - Mslim; Syam:2; No:18; 2/762 - Nesi; Syam:9; No:2117; 4/133 - Drimi; Savm:2;
No:1686; 2/7 - A. b. Hanbel; No:9176; 2/422
2
Buhari; Savm: 11
astronomlarn szlerine mracaat edilebilir. Bu szlere itimat etmekte bir saknca yoktur, Fkh
alimlerinden Mu-hammed ibn-i Mukatil onlarn aralarnda ittifak ettikleri szlerine iti-mat eder,
onlardan sualde bulunurdu. u kadar var ki, bu hususta onlar-dan bir cemaatin ittifak lazmdr. Kad
Abdlcebbar da : Astronom-larn szlerine itimat etmekte bir saknca yoktur demitir.
Memleketimizde bir mddetten beri bu gre uygun olarak ka-meri aylar, rasathane tarafndan
bir cetvel halinde tayin edilmektedir.
(Maliki ve Hanbeli fkh alimlerine gre astronomlarn szlerine itimat olunmaz. Bu bakmdan
bunlarn szleriyle umum hakknda oruca balamak vacip olmaz. Yalnz Malikilerce itimat edilen bir
gre gre astronomlar, kendi hesabyla amel ederek oru tutabilir. Astronomlar-dan iitip doru
olduuna kuvvetli bir zann bulunan kimse de onun takvim hesabna dayanarak oruca balayabilir.
afiilerce de astronomun sz, kendi hakknda ve kendisini tasdik eden kimse hakknda muteber
ise de, tercih edilen gre gre btn insanlar hakknda muteber deildir. Bundan dolay bu sz
zerine herkesin oruca balamas vacip olmaz.
afiilerden yalnz mam Subkinin bu hususta bir eseri vardr. Bu zat takvim hesabnn kati olduunu
gz nne alarak astronomlarn szlerine itimat edileceini kabul etmi, fakat dier afiiler tarafndan
reddedilmitir.)
Fihriste dn
ORUCA AT NYETLER
71- Herhangi bir oruca kalb ile niyet kfidir. Oru iin sahura kalklmas da bir niyet demektir. Fakat
niyetin dil ile de yaplmas menduptur.
72- Eda edilen Ramazan- erif, zaman tayin edilmi adak, her-hangi bir nafile oru iin niyetin
vakti gnein batndan, yani gecenin balangcndan istiva-kaba kuluk zamanna kadar devam eder.
Bu mddet iinde niyet edilebilir. Fakat gne batmadan nce veya tam istiva zamannda ve ondan
sonra akama kadar hibir oruca niyet edilemez. Bu hususta mukim ile misafir, salkl ile hasta
arasnda fark yoktur.
Bununla beraber istiva (kaba kuluk) zamanna kadar byle niyet edilebilmesi, ikinci fecirden
itibaren yiyip imek gibi oruca mani bir ey bulunmad takdirdedir. Byle bir ey kasten veya
unutarak vuku bulmu olsa, artk niyet caiz olmaz.
(Malikilere gre nafile oru iin byle gnn yarsna kadar niyet edilemez. nk sabahleyin
niyet edilmeyince, o gn iftar iin taayyn etmi olur. Bir gnn ise, hem oru, hem de iftara ihtimali
olamaz.
afiilere gre ise, gne batmadan ncesine kadar niyet edilebilir. Yeter ki sabahtan beri oruca
aykr bir ey bulunmam olsun. nk nafile iin dinen takdir edilmi bir zaman yoktur. Bu oru
tutacak kimsenin isteine baldr. nsan olabilir ki zevalden sonra oru tutmak arzusunu duyar.)
73- Btn kaza, keffaret ve zaman tayin edilmemi adak orular iin niyetin geceleyin veya
ikinci fecr (afak)n tam ilk ksmnda -balangcnda- yaplmas arttr. Ve bunlar niyette tayin etmek
de lazmdr. Bu bakmdan bunlardan herhangi biri iin fecirden sonra niyet edilirse veya bunlardan
hangisinin tutulaca kalben olsun tayin edilmezse, tutulmalar sahih olmaz. nk bu orular iin
muayyen bir l, yani muayyen bir gn yoktur.
Bunlara hangi gnlerin tahsis edilmi olmas, ancak byle tayinle beraber olan bir niyet ile
belirlenmi olur.
Ramazan- erif, zaman tayin edilmi adak ve herhangi bir nfile orucu iin sadece oru tutmaya
niyet kfidir. Mesel Yarnki gnn orucunu tutmaya veya Yarn oru tutmaya, yahut yarnki gn
nfile oru tutmaya diye niyet yaplabilir. Bununla beraber bunlar iin gece-leyin niyet yaplmas ve
bu orularn tayin edilmesi, mesel: Yarnki Ramazan- erif orucunu tutmaya niyet ettim denilmesi
daha faziletlidir.
74- Ramazan- erifin her gn iin ayrca bir niyet lzmdr. nk araya geceler girmektedir ve
her gnn orucu balca bir ibadet bulunmaktadr. Bunun iindir ki, bir gnn orucundaki bir bozukluk,
dier gnn orucundaki shhate mani olmaz.
75- Bir kaza orucuna fecrin douundan sonra niyet edilecek olsa, bununla kaza sahih
olmayacandan nfile oruca balanlm olur. a-yet bozulacak olsa, kazas lzm gelir. nk
balanlm bir ibadeti ya-rm brakmak ciz olamaz.
76- Bir kimse, daha gne batmadan Yarn oru tutaym diye niyet edip de, sonra yarnki gnn
istiva-kaba kuluk zamanna kadar uyusa ve gafil veya baygn bir halde bulunsa, oru tutmu olmaz.
Fakat gnein batmasndan sonra byle niyet etmi olursa, orucu ciz bulunmu olur.
77- Bir kimse Ramazan- erifte Ramazan olduunu bildii halde ne oruca, ne de iftara niyet
etmemi bulunsa, -en salam rivayete gre- orulu bulunmu olmaz.
78- Bir kimse, geceleyin herhangi bir oru iin niyet ettii halde fecrin douundan evvel bu
niyetinden dnse, bu dnmesi sahih olur. Fakat orulu bir kimse, orucunu bozmaya niyet ettii halde
bozmazsa, sadece bu niyetle orucu bozulmu olmaz.
79- naALLAH yarn oru tutmaya niyet ettim diye yaplan bir niyet sahihtir. Fakat: Yarn
davete arlrsam iftar etmeye, arl-mazsam oru tutmaya diye yaplan bir niyet muteber deildir.
Byle tereddtl bir niyetle oru tutulmu olmaz
80- stiva-kaba kuluk zamanna kadar niyet ciz olan orularda gndzn niyet edilecei
takdirde, o gnn balangcndan itibaren orulu bulunmu olmaya niyet edilmesi icap eder, niyet
edilecei andan itibaren oru tutmaya niyet edilecek olsa, bununla oru tutulmu olmaz.
81- Ramazan- erif gecesinde veya gndznde baylan veya deliren kimse, istiva-kaba kuluk
zamanndan evvel aylp oruca niyet edince, orulu bulunmu olur.
82- Bir kimse, Ramazan- erifte baka bir vacip oruca niyet ede-cek olsa, bu Ramazan orucuna
niyet etmi saylr. Bu hususta mamey-ne gre mukim ile misafir arasnda fark yoktur. mam-
Azama gre misafir olunca niyet ettii vacip iin orulu bulunmu olur. nk onun Ramazan
orucunu tutmaya mecburiyeti yoktur.
Nfileye niyet edilecek olsa, en sahih olan gre gre- Rama-zan orucuna niyet edilmi olur.
Hastann da bu ekilde olan niyetleri -sahih olan gre gre- Ramazan- erif yerine vuku bulmu
olur.
Misafir ile hastann sadece oru tutmak eklindeki niyetleri de Ramazan- erif orucu yerine
saylr.
83- Zaman tayin edilmi bir adak gnnde, keffaret veya Rama-zan orucunu kaza gibi baka bir
vacibe niyet edilerek oru tutulmu olsa, bu oru -en sahih olan gre gre- o vacip iin saylr, o
zaman tayin edilmi adak orucunun kazas lzm gelir.
84- Bir oru ile hem keffarete, hem de nfileye niyet edilse, kef-faret olarak ciz olur. Fakat bir
oru ile hem kazaya, hem de yemin kef-faretine niyet edilecek olsa, hi birinden muteber olmaz. nk
bun-larn aralarnda ztlk vardr. Bu halde bu oru, bir nfile olmu olur.
85- Bir veya birden fazla Ramazanlardan orucu kazaya kalm kimse iin lyk olan, bunlar kaza
ederken zerine kazas ilk icap et-mi olan oruca niyet etmektir. Bununla beraber byle tayin
etmeksizin yalnz kazaya niyet etmesi de kfidir.
86- Bir kadn, henz det iinde iken geceleyin oruca niyet edip fecirden evvel temiz olacak olsa,
orucu sahih olmu olur.
87- Esir bulunan bir kimse, Ramazan- erif aynn girip girme-diini bilemezse aratrr,
kanaatine gre oru tutar, daha sonra baklr: Eer Ramazan- erife rastlam ise veya Ramazandan
veya oru tutulmas yasak olan gnlerden sonra geceleyin niyet ederek tutmu ise, orucu Ramazan-
erif yerine ciz olur, Ramazan gnlerinden noksan tutmu olunca, bu noksan kaza eder. Fakat
Ramazan- eriften evvele tesadf etmi olursa, ciz olmaz,yalnz nfile bir oru olmu olur.
Fihriste dn
ORULU KMSELER N MEKRUH OLUP OLMAYAN EYLER

88- Orulu kimse iin su ile slatlm bir misvak (macunsuz di fras) kullanmak, mam Ebu
Yusufa gre mekruhtur. Fakat dier alimlere gre sabahleyin veya gn ortasndan sonra ya veya kuru
misva kullanmak da mekruh deildir.
mam afiiye gre gn ortasndan sonra misvak kullanlmas mekruhtur.
89- Orulu kimsenin istinca (byk abdest temizliin)de veya abdest alrken azna ve burnuna su
almakta ar davranmas, mesela azn su ile doldurup bu suyu aznda fazla tutmak mekruhtur.
90- Orulu kimse iin bir zr bulunmakszn piirilen yemei yalnz az ile tatmak mekruhtur.
Bu hususta kocasnn kt huylu olmas, kadn iin bir zrdr, piirecei yemein tuzuna, tadna
yutmakszn bakabilir.
91- Orulu kimsenin satn alaca ya, bal gibi bir ey iyi olup olmadn anlamak iin yalnz
az ile tatmas mekruhtur. Bir gre gre mutlaka alnmas lazm ise veya aldatlmaktan korkulursa,
boaza gitmemek art ile tatmasnda bir saknca yoktur.
92- Orulu kimse iin evvelce inenmi, beyaz, paralanmaz bir sakz inemek mekruhtur.
Yeni bir sakz aza alp inemek ise, caiz deildir.
Erkekler iin orulu bulunmadklar zamanlarda da sakz ine-mek kerih (mekruh) grlmtr.
Bir zr sebebi ile gizlice inemeleri ise mstesnadr.
93- Orulunun kan aldrmas, orucunu muhafaza edemeyecek halde zayf dmesinden korkulursa
mekruhtur. Korkulmazsa, mekruh deildir. Bununla beraber uygun olan, bunu gnein batndan
sonraya tehir etmektir.
94- Ramazan- erifte harareti azaltmak iin aza, burna su almak ve souk su ile ykanmak,
mam- Azama gre mekruhtur. nk byle bir hareket, ibadet hususunda strap gstermek demektir.
Fakat mam Ebu Yusufa gre bunda mekruhluk yoktur. Zira bu ekilde ibadete yardm edilmi,
yaratltan olan strap giderilmi olur, fetva da bu ekildedir.
95- Nefsinden emin olmayan bir orulunun hanmn pmesi, okamas mekruhtur.
96- Orulu kimsenin hanm ile plak olduklar halde boyun bo-yuna sarlmalar nefsinden emin
olsun olmasn, her halkarda mek-ruhtur ki, buna fahi mbaeret denir. Hanmnn dudaklarn
emmesi de her halkarda mekruhtur ki, buna da fahi kuble denilir.
97- Orulu kimsenin cnp olarak sabahlamas veya gndzn uyuyup ihtilam (hamamc) olmas,
orucuna zarar vermez. Fakat mmkn olduu takdirde geceleyin ykanmamas, mekruh olmaktan uzak
olamaz.
98- Orulu kimsenin gl ve misk gibi bir eyi koklamas da mekruh deildir. Srme ekmesi, byk
ya da kullanmas mekruh deildir.
Fakat erkeklerin ziynet kasdyla srme ekmeleri, byklarna ya srmeleri mekruh olmaktan
uzak olamaz.
Fihriste dn
ORUCU BOZUP BOZMAYAN EYLER
99- Kasden yiyilip iilen ve oruca aykr olduklar halde yaplan eyler, orucu bozarlar. Bunlarn
bir ksm yalnz kazay, bir ksm da kaza ile keffareti gerektirir. Nitekim izah edilecektir.
100- Unutularak bir eyi yemekle, imekle veya cinsel iliki ile oru bozulmaz. Bu hususta farz
ile vacip ve nafile orular arasnda fark yoktur. nk yanlma ile unutma affedilmitir.
(Malikilere gre bunlarn herhangi biri ile farz olan bir oru bozulur. Kazas lazm gelir. nk
orucun rkn olan imsak elden karlm olur.)
101- Yanlarak yemekte olan bir oruluya tesadf edilince baklr: Eer orucunu tamamlamaya
kudretli grlyorsa, kendisine orulu bu-lunduunu hatrlatmamak tercih edilen gre gre tahrimen
mekruhtur. Fakat ok yal veya zayf bir zat olup oru ile daha zayf decei anlalrsa -dier
ibadetleri edaya kuvvetli bulunmas maksad ile- skt edilebilir.
Uykuya dalm bir kimseyi vakti gemeden namaz klmak iin uyandrmak da bir vazifedir.
Uyuyan mazur olabilir. Fakat uyandr-mayan mazur olmayp gnaha girer.
102- Uyku halinde bir ey yemek veya imek orucu bozar. Bu yanlma mesabesinde deildir.
103- Orulu olduu halde yanlarak yemek yiyen bir kimseye: Sen orulusun denildii halde,
hi uyanmayarak (aldr etmeyerek) yemesine devam etse, sahih olan gre gre orucu bozulmu,
kendisine kaza lazm gelmi olur.
104- Hata yoluyla olan yiyip imekle de oru bozulur.
Bu bakmdan bir kimse, orulu olduunu bildii halde herhangi bir kast olmakszn hata ile bir
ey yese veya ise, mesela abdest alrken ierisine su kasa veya azna kar suyu veya yamur
damlalar dp ierisine gitse, orucu bozulup zerine kaza lazm gelir. Fakat orulu olduu hatrnda
bulunmazsa, bunlardan dolay orucu bozulmaz.
105- Mazmazadan sonra azda kalan yaln tkrk ile beraber yutulmas orucu bozmaz.
Ayn ekilde, batan burun ierisine gelip kasten ekilmekle boaza giden aknt da oruca zarar
vermez.
106- Dilerin arasndan kan kan boaza gidecek olsa, baklr: Eer az olup cevfe (ieriye)
gitmezse, orucu bozmaz. nk adete gre bundan kanmak mmkn deildir. ok olmakla beraber
tkre malup olduu halde de hkm byledir. Ancak tad hissedilirse, oru bozulur. Fakat bu kan
tkrkten daha ok veya ona eit olduu halde ieriye giderse, orucu bozar.
karlan diten akan kan hakknda da bu aklamalar geerlidir.
107- Azdan kesilmeyip eneye doru iplik halinde akp uzam bulunan bir az salyas geriye
ekilerek yutulacak olsa, bununla oru bozulmaz, nk bu halde henz azdan kmas tamam
olmamtr.
Yine ayn ekilde bir sebepten dolay azdan kp yine aza girerek boaza giden bir su ile de
oru bozulmaz.
108- Konumaktan veya dier bir eyden dolay tkrk ile slan-m olan dudaklar sahibinin
emmesi, orucunu bozmaz. nk bunda bir zaruret vardr.
109- Gz ya veya yz teri aza girecek olsa, baklr: Eer bir iki damla gibi az bir ey ise,
orucu bozmaz. nk bundan kanmak mmkn deildir. Fakat tuzluluu btn az iinde
hissedilecek derecede fazla olup da oru hatrda iken yutulacak olursa, orucu bozar.
110- Yenilmesi kast edilmeyen ve kendisinden kanmak mm-kn bulunmayan bir eyin ieriye
gitmesi orucu bozmaz. Bu sebeple ilalarn tad, mesela aryan die konulan karanfilin tkrkle
boaza giden tad ve havada dalan bir duman, topraklardan ve tlen veya tokmakla dvlen
eylerden kalkan toz orucu bozmaz. Uan bir sinein boaza gitmesi de byledir. Fakat ilacn, mesela
die konulan karan-filin ieriye gitmesi orucu bozar.
Yine bylece, orulu olduunu hatrlad halde koklad bir buhurun duman ierisine gitse veya
bir sinei tutup yutacak olsa, orucu bozulur, bunu kaza etmesi lazm gelir.
111- Renkli bir ip parasn defalarca aza alp karmak orucu bozmaz. Fakat orulu olduunu
hatrlayan bir kimse, azna ald bir ipin siyah, yeil, sar veya krmz rengiyle boyanm olan
tkrn yutacak olsa, orucu bozulur.
112- Dilerin arasnda kalm bir yiyecek yutulsa baklr: Eer az bir ey ise orucu bozmaz, fakat
ok bir ey ise bozar.
Nohut tanesinden ufak olan ey az, nohut tanesi kadar olan ey de ok saylr. Bu bir ldr.
113- Dilerin arasnda kalan pek az bir ey, mesela bir susam veya bir buday tanesini yutmak orucu
bozmaz. Fakat byle bir ey dardan alnp yutulsa, orucu bozar. Bu halde tercih edilen gre gre
keffaret de lazm gelir. u kadar var ki, byle pek az bir ey aza alnp inense, oruca zarar vermez.
nk bu azda dalr, birer zerre mesabesinde kalr. Ancak bunun tad boaza gidecek olursa, oru
bozulur.
Nohut miktarndan az olup diler arasnda bulunan bir ey azdan karlp daha sonra yenildii
takdirde orucu bozar. Ancak en sahih gre gre bu halde keffaret lazm gelmez. nk byle bir eyi
yemek, tabiat gereine aykrdr.
114- Bir kay = kusuntu, kendi kendine gelince baklr. Eer az dolusu olmayp kendi kendine
ieriye giderse, ittifakla orucu bozmaz. Fakat ieriye iade edilirse, orucu mam Muhammede gre
bozar. nk orucu bozan eylerden saknmak yok olmu olur. mam Ebu Yusufa gre bozmaz. Zira
bu az olduundan, abdesti bozmayacandan orucu da bozmaz.
Fakat bu kusuntu az dolusu olup ieriye kendi kendine dnecek olursa, orucu mam Ebu
Yusufa gre bozar. nk bu, abdeste manidir. mam Muhammede gre bozmaz. Zira orucu bozan
eylerden saknmak kasden terkedilmi deildir.
Fakat ieriye ksmen veya tamamen iade olunursa, orucu ittifakla bozar.
115- Bir kusuntu kasden getirilince baklr: Eer az dolusu ise, orucu ittifakla bozar. nk bu
hal, abdeste ve orucu bozan eylerden saknmaya manidir, Bu halde ieriye az-ok bir ey geri gider.
Bu bakmdan orucun kazas lazm gelir. Fakat az dolusundan noksan olup ieriye kendi kendine
dnerse, orucu mam Muhammede gre bozar. nk bu orucu bozan eylerden saknmaya manidir.
mam Ebu Yusufa gre bozmaz. Zira az olduundan abdeste mani bulunmaz.
Bu kusuntu, ieriye iade edildii takdirde ise, hem mam Muham-mede hem de mam Ebu
Yusuftan bir rivayete gre orucu bozar. mam Ebu Yusuf'tan dier bir rivayete gre ise, bozmaz.
Az dolusu kusuntu hakkndaki bu aklama, kusuntunun yiye-cek, su veya safra olduuna
gredir. Balgam olduu takdirde mam- Azam ile mam Muhammede gre orucu asla bozmaz.
116- Yalnz tutmakla, pmekle, oynamakla oru bozulmayaca gibi sadece bakmak ve dnmek
neticesi olarak meni akmakla da bozulmaz. Bu yzden bir kimsenin orucu, hanmn sadece pmesi ile,
okamas ile bozulmaz.
Yine ayn ekilde hanmnn veya bakasnn yzne veya herhan-gi bir uzvuna birden fazla olsa
bile bakndan veya bunlar dn-nden dolay menisinin ehvetle gelmesiyle de bozulmaz.
117- M dnel-ferc, yani iki yoldan baka herhangi bir uzva cinsel iliki neticesinde meni
gelmezse, oru bozulmaz. Meni gelirse oru bozulup yalnz kaza lazm gelir. El ile meniyi getirmek de
bunun gibidir. Hayvana, lye cinsel iliki halinde de bu hkm geerlidir.
118- Hanmn elbisesi stnden tutmakla menisi gelen kimse, ha-nmnn cildinin scakln
hissetmi ise, orucu bozulur. Hissetmemise orucu bozulmaz. Yine bylece kadn, kocasnn menisi
gelinceye kadar kocasn tutacak olsa, kocasnn orucu bozulmaz. Fakat bu tutmas, kocasnn teklifi
zerine ise, o halde orucunun bozulup bozulmama-snda ihtilaf vardr.
119- Bir erkek hanmn veya bir kadn kocasn pp de, erkekten meni veya kadndan bir yalk
belirse, orucu bozulmu, kendisine kaza lazm gelmi olur. Kadn, bu pme neticesinde bir yalk deil,
bir lez-zet duyacak olsa, orucu mam Ebu Yusufa gre bozulur, mam Muham-mede gre bozulmaz.
Okamak, el tutumak, boyna sarlmak da pme hkmndedir.
120- Orulu olan kimse, istinca (byk abdest temizlii) halinde nefes alp vermemelidir ki,
ierisine su gemesin. Bu taharet hususunda arla gidilir de su, hukne yerine kadar eriirse, orucu
bozar.
Hukne: Bir ilatr, hukne kullanmaya htikn denir. Hukneye mahsus alete de Mihkne
(rnga) denilir. Bu rngann ucu, aa-dan nereye kadar yetiirse oraya varacak derecede yaplacak
bir istinca, orucu bozar. Bununla beraber byle bir istinca, pek az yaplabilir. Bunun yaplmas shhate
zararldr.
121- htikn ve burna aktlan ila, kulaa damlatlan ya orucu bozar, kazay icap eder. Fakat
kulaa giren su, orucu bozmayaca gibi kulaa dklen su da - tercih edilen gre gre - orucu
bozmaz.
Nitekim zerinde kulak kiri bulunan bir kulak p kulaa defalarca sokulmas da orucu bozmaz.
(afiilere gre bozar)
122- Erkein sidik deliine damlatlan su veya ya, sidik torbasna kadar gitse de mam- Azam ile
mam Muhammede gre orucunu bozmaz. Sidik torbasna kadar gitmeyip de sidik delii iinde kalsa
ittifakla bozmaz. Fakat tenasl aletine damlatlan su veya ya, orucu bozar. Bu bir hukne mesabesindedir.
eriye kadar geer, bunda ihtilaf yoktur.
123- Su veya ya ile slanm bir parman n veya arka tarafa so-kulmas, hatrda bulunan bir
orucu bozar, unutma halinde ise, bozmaz. Kuru bir parman sokulmas ise, her iki takdirde de orucu
bozmaz.
124- Vcudun gzeneklerinden ieriye szan eyler orucu boz-maz. Bundan dolay vcuda
srlen bir ya veya ykanlp soukluu ieriye szan bir su, orucu bozmaz.
Yine bylece gze dklen bir ila orucu bozmaz, hatta boazda hissedilse bile. Gze srlen bir
srme de byledir, hatta eseri ve rengi tkrkte grlse bile. nk bunlarn byle ieriye szmas
gzenekler vastasyladr.
125- Orulunun kendi iiyle azndan baka vcudunun herhangi bir ksmndan ierisine
tamamen girdirilip kaybolan veya bakas tara-fndan girdirilip vcudun menfaatine yarayan herhangi
bir ey orucu bozar. Bu hususta ieriye giden eye itibar olunur gittii yola itibar olunmaz. Bu
bakmdan bir kimse tarafndan kendi vcudunun herhangi bir uzvundan saplanp ierisinde tamamen
kaybolan ey, mesela bir odun veya demir paras, orucunu bozar. Fakat byle bir eyin bir taraf
darda kalm bulunursa, orucunu bozmaz, ksmen ieriye sokulmu olan bir sng, bir odun paras
gibi.
Yine bu ekilde, ieriye veya dimaa kadar derin bulunan bir ya-raya konulan ya bir ila, ieriye
veya dimaa kadar sznca, orucu bozar, kazay icap eder.
Bu mesele; mam Serahsinin Mebsut isimli kitabnda beyan olunduu zere mam- Azama
gredir. Bu esasa gre Ramazan- erifte gndzn vcuda yaplan ine de orucu bozup kazay gerek-
tirir. nk bu, bir kere orulunun kendi rzas ile yaplmaktadr. Sonra da bu, vcudun yararna
elverili bulunmaktadr. ne vastasyla vcut-ta bir yol alyor, ila tam ieriye aktlm bulunuyor.
Artk ilacn bu suretle ieriye gitmesi suyun gzeneklerinden ieriye gitmesi gibi saylmaz.
Bundan dolay derhal hayati bir tehlike, bir zaruret bulunmaynca ineleri iftardan sonra yapmak
gerekir. htiyatl olmaya uygun olan da budur.
Hatta bir gre gre bakas tarafndan sokulup vcudun iinde kaybolan bir demir paras,
mesela bir ok, demir bile bedenin yararna olmad halde yine orucu bozar.
mameyne gelince, bu iki zata gre bir ey, tabii bir yoldan ieriye gitmedike oru bozulmaz.
nk oru: Yaratl itibariyle bir yol, bir kanal olan bir uzuvdan bir eyi ieriye gtrmemek
suretiyle olan kendini tutmaktr. Biz byle bir orucu bozucu eylerden kendi-mizi tutmakla
emrolunmuuz. Bu hususta rzi olan yola, bir kanala itibar olunmaz.
Bu yzden vcudun dndaki bir yaraya konulan ila, ieriye ka-dar gitse de, oruca zarar vermez.
Vcudun cildini yrtarak ieriye gidip kaybolan bir demir, bir kurun paras hakknda da hkm
byledir. Bu halde ine ile de orucun bozulmamas lazm gelir. Vakti ile Fetvahne-i li tarafndan da
bu ekilde fetva verilmitir. Fakat her halkarda ihti-yata riayet edilmesi daha iyidir.
126- Bataki veya karndaki bir yaraya konulup yarann rutubeti ile slanarak dimaa veya ieriye
gitmeyen bir ilatan dolay ittifakla oru bozulmaz. Fakat byle bir yaraya konulup dimaa veya ieriye
gidip gitmediinde phe edilen sv bir ila, mam- Azam'a gre orucu bozar. nk byle bir ila
genellikle ieriye szar. mameyne gre bununla oru bozulmaz. Zira byle phe ile oru
bozulmayaca gibi, tabii olmayan bir yoldan giden bir ila ile de oru bozulmu olmaz.
Fihriste dn
KAZA EDLMELER CAP EDP ETMEYEN ORULAR
127- Yolculuk veya hastalk zr ile Ramazan- erif orucunu tut-mam olan kimse, daha bunlar
kazaya msait bir vakit bulmadan vefat etse, zerine ne kaza, ne de fidye lazm gelmez. u kadar var ki,
fidye verilmesini vasiyet etse, malnn te birinden verilmesi icap eder.
Fidye, fakir bir kimsenin sabahl ve akaml bir gnlk yiyece-idir ki, bir ftr sadakasna
msavidir.
128- Yolculuk veya hastalk sebebi ile Ramazan- erif orucunu tutmam olan kimse, bunu
tamamen veya ksmen kaza edebilecek bir mddet bulmu olduu halde kaza etmeden vefat edecek
olsa, -eer mal var ise- kazas icap eden her gn iin bir fidye verilmesini vasiyet etmesi lazm gelir.
Bu fidye, malnn te birinden fakirlere verilir. zrsz yere Ramazan- erif orucunu kasten tutmayan
kimse zerine de -mal var ise- vefat ettii takdirde fidye verilmesini vasiyet etmek yaplmas gerekli
bir vazife olur. Hatta kaza edecek vakit bulamam olsa, bile. nk mmkn olan eday terk etmitir.
Vasiyet bulunmad takdirde fidyeyi varislerinin vermeleri lazm gelmez. sterlerse kendi mallarndan
bir teberru olarak verebilirler. Varisler veya bakalar len kii adna orucu kaza edemezler. Bu gibi
bedeni ibadetlerde vekalet geerli deildir. u kadar var ki, kendileri iin tuttuklar orularn sevabn
buna balayabilirler.
(mam afiiye gre byle bir kimsenin mirasnn tamamndan kazaya kalm orularnn fidyesi
verilir. Kendisi vasiyet etmi olsun olmasn, msavidir ve byle bir kimse adna velisi oru tutabilir.)
129- Tutulamayan orulardan dolay fidye verilmesi, Ramazan- erif orucuyla bunun kazasna ve
adak orularna mahsustur. Yemin ve adam ldrme keffaretleri iin lazm gelen orular tutmaktan
aciz kalan kimsenin daha hayatta iken fidye vermesi caiz deildir. Fakat bunun iin vasiyet etmesi
caizdir.
130- Bozulan herhangi bir nafile orucun kazas lazm gelir. Bu bozulma, orulunun gerek kendi
ii ile olsun ve gerek olmasn msa-vidir. Bundan dolay nafile oru tutmaya balayan bir kadn adet
gre-cek olsa, -en sahih olan gre gre- bu orucu kaza etmesi icap eder. nk bir ibadeti yarda
brakmamak, stlenilen bir itaat, bir kulluk vazifesini iptal etmemek, yaplmas gerekli olan bir
vazifedir.
(afiilere gre byle bir orulu serbesttir. Dilerse bunu kaza eder, dilerse etmez. nk esasen
nafile bir ibadettir, tamamlamad nafile bir ibadet kendisine lazm gelmez.)
131- Bir kimse kaza orucuna fecrin douundan sonra niyet etse, bu oru, kaza adna sahih
olmayp bir nafile olmu olur.
Bu yzden bunu bozacak olsa, ayrca kazas lazm gelir.
132- Ramazan- erifin evvelinden sonuna kadar baygn bir hal-de bulunmu olan kimse, daha
sonra kendine gelince kaza ile mkellef olur, bunda icma vardr. nk baylma hali bir hastalktr.
Bununla beraber byle bir halin bu kadar uzamas nadirdir. Nadir olan eylerdeki meakkat-zorluk ise,
ruhsat (kolaylk)a sebep olamaz.
133- Bir deli, Ramazan- erif iinde iyilese, gemi gnleri kaza eder. Fakat bir kimsenin
delilii, Ramazan- erifin evvelinden sonuna veya son gnnn zevali (le vakti)n den sonraya kadar
devam etse, daha sonra iyilemekle kendisine kaza lazm gelmez. nk bunda meakkat-zorluk vardr.
Sahih olan da bu grtr.
Byle bir deli Ramazan- erif gecelerinden birinde kendine gelip iyileip de, sonra fecirden
itibaren yine deli olsa, zerine kaza lazm gelmez.
Bir delinin iyilemesi, kendisindeki deliliin tamamen yok olma-syla tahakkuk eder.
(Malikilere gre delilik de baylma gibidir. Bundan dolay kazas lazm gelir.)
134- Kazaya kalm orucu bulunan kimse, bunu kaza etmeden tekrar Ramazan- erife yetiince,
bu Ramazan orucunu kazadan nce tutar. nk kaza iin zaman msaittir.
(afiilere gre bir Ramazana mahsus kaza orucunu dier Rama-zan gelmeden tutmak lazmdr.
Tutulmadan ikinci bir Ramazan- erif gelince hem kaza, hem de her gn iin bir fidye lazm gelir.
nk kaza vaktinden karlmtr. Kazay vaktinden sonraya brakma ise, eday tehir etmek gibidir.)
Hanefilerce kaza byle bir vakitle snrlandrlmamtr. Bu husustaki ayeti celile genel anlamdadr.
135- Bir gayri mslim, Ramazan- erif iinde mslman olduu halde geri kalan gnlerde oru
tutmayacak olsa, baklr: Eer dar- harp-te hidayete erip mslman olmu ve Ramazan- erif kncaya
kadar orucun farz olduunu bilmemi ise, mazur saylr, hidayete erip msl-man olmasndan sonraki
Ramazan gnlerini kaza etmesi lazm gelmez. Fakat islam yurdunda hidayete erip mslman olmu ise
her halkarda kaza etmesi lazm gelir. nk islam diyarnda bu gibi cehalet bir zr saylmaz.
136- ocuklara gre oru, namaz gibidir. Bundan dolay on yan-da bulunan bir ocua oru
tutmas emir olunur, tutmazsa hafife dv-lebilir. Bununla beraber tutmazsa, kazas lzm gelmez. Bir
de ocuun oruca gc yetmelidir. Orutan zarar grecek bir ocua oru tut diye emir olunmaz.
Fihriste dn
KEFFARET CAP EDP ETMEYEN ORULAR
137- Ramazan- erif orucundan baka hibir orucun bozulmasn-dan dolay keffaret, yani bir
ceza, elden karlann bir telafisi olarak iki ay oru tutmak lazm gelmez. nk bu keffaretin vacip
olmas hakkndaki Kuran- Kerimin ak beyan, 1 yalnz eda edilen bir Ramazan orucunu bozmaya
mahsustur.
138- Ramazan- erif orucunun bozulmasndan dolay keffaretin lazm gelmesi iin, hem eklen
hem de manen oru bozmak vuku bulmaldr. Bu da adeten gdalanmak, tedavi veya lezzetlenmek kast
ile yiyilip iilen eylerden birini isteiyle kasten yutmakla veya diri bir insana n veya arka tarafndan
isteyerek kasten cinsel ilikide bulun-makla meydana gelir, hatta menisi gelmese bile.
Bundan dolay gda saylmayan, bedenin yararna olmayan tabiat ile murdar olup kendisinden
nefret edilen bir eyin isteyerek kasten yiyilip iilmesinden veya bir ilacn azdan baka bir taraftan
ieriye aktlmasndan dolay keffaret lazm gelmez.
Yine bylece, diri bir insana baka bir taraftan veya l bir insa-na veya l veya diri bir hayvana
herhangi bir tarafndan isteyerek cin-sel ilikide bulunup menisi gelen cinsel temaslar da bu
hkmdedir. Yalnz kazay icap eder. Ve bu gibi gayri meru cinsel ilikiler ayrca ilahi azaba sebep
olur.
(afiilerce l veya hayvan hakkndaki cinsel iliki, keffareti gerektirir. nk bu halde oruca mani
olan bir cinsel iliki bulunmu olur.)
139- Keffaret, oru tutmamann deil, orucu bozmann bir cezasdr.
Bu sebeple bir kimse Ramazan- erifde oruca asla niyet etmedii gibi, hi orucu bozucu bir ey
yapmadan durmu bulunsa, zerine yalnz kaza lazm gelir.
Fakat mam Zfere gre oru iin sadece orucu bozucu eylerden saknmak kafidir. Bundan
dolay niyet bulunmasa da, yalnz orucu bozucu eylerden saknmak ile oru tutulmu olur. Artk ne
kaza, ne de yalnz keffaret lazm gelir. Bu halde kasten vuku bulacak bir oru bozma, hem kazay hem
de keffareti icap eder.
Yine bylece, oruca asla niyet edilmedii halde gndzn kasten oru bozulsa yalnz kaza lazm
gelir, bu cretten dolay ayrca mesu-liyet yz gsterir, tevbe edip istifar etmesi icab eder. Fakat
keffaret lazm gelmez. 2
Yine ayn ekilde, geceleyin niyet edilmeyip sabahleyin zevalden, yani nehar-i eri (fecri
sadktan gnein batna kadar olan sre)nin yarsndan evvel oruca niyet edilip de, daha sonra kasten
oru bozulacak olsa, yine yalnz kaza lazm gelir, keffaret icap etmez.
Bu, mam- Azama gredir. mameyne gre niyet bulunmakszn orucu bozucu eylerden saknsa
veya badezzeval (leden sonra) oru bozulsa, kaza lazm gelip keffaret icap etmezse de, kablezzeval
(le-den nce) oru bozulsa hem kaza, hem de keffaret lazm gelir. nk zeval (le)den evvel oruca
niyet edilmesi mmkndr.
(mam Malike gre dinen geerli bir mazereti olmad halde oru bozan her mkellef zerine
keffaret lazm gelir.
mam afiiye gre yalnz cinsel ilikiden dolay keffaret icab eder ve cinsel iliki tekrarlannca
keffaret de tekrarlanr. nk keffa-retlerde ibadet manas daha ok bulunmaktadr. badetlerde ise iki
ya da daha fazla eyin i ie girmesi meydana gelmez.)
140- Ramazan- erifte oruca niyet etmi bir kimse iin isteyerek, kasten yiyilmesi veya iilmesi
keffareti icabeden eylerden bir ksm unlardr: Ekmek, yiyecek, ya, peynir, buday, kavrulmu arpa,
ya ile yorulmu dar otu, pimi veya i et, su, kar, dolu, sebze sular, kar-puz, kavun, ya ve kuru
meyveler, ya olup temiz bulunan karpuz kabuu, zm tanesi, taze kk zm yapra, yiyilen dier
yapraklar, bitkiler, safran, misk, kafuru, herhangi bir ila, yiyilmesi allm olan amur, kilermeni,
1
Not: Ramazan orucu ile alakal keffaret sahih hadis-i eriflerle sabittir. Bu konuda bir ayet-i kerime bulunmamaktadr.
Kuran- Kerimdeki keffaret ile alakal ayet-i kerimeler katl (Bak. Nisa suresi: 92), zhar (Bak. Mcadele suresi: 2-4) ve yemin
(Bak. Maide suresi: 89) keffaretini aklamaktadr.
2
Not: nk keffaret, byle lkayd kalmann gnahn karlayamamaktadr. Tpk kasten adam ldrmede ve yalan yere
yaplan yeminde keffaret olmad gibi.
gebenin can isteyip yiyecei amur, btn iecekler: Ttn, nargile, enfiye, emilen bir ekerin boaza
giden tad.
Bunlarda yiyilip iilmek itibaryla eklen oru bozucu olduu gibi, bedenin yararna olmalar
veya kendilerinden lezzet alnmas iti-bar ile de manen oru bozma vardr.
141- Kasten yutulacak bir ta, bir demir, bir kurun, bir ekirdek, kuru kabuklu bir fndk veya
badem orucu bozar, kazay icab ederse, de keffareti icap etmez. nk bunlarda eklen bir oru bozma
var ise de, yiyilmeleri allm olmadndan manen oru bozma yoktur.
Yine bylece yutulan bir kat, bir pamuk, yiyilmesi allm olmayan bir amur, bir toprak, kuru
bir ot, bir saman paras, yetime-mi ayva tanesi, kuru veya ya kabuklu ceviz tanesi, kabuklu
yumurta, kazay gerektirirse de keffareti gerektirmez. nk bunlar ile genel olarak gdalanma veya
tedavi kast edilmez. Kuru fstk ise, ierisi olduu halde inenir ise, keffareti icap eder, inemeden
yutulursa, keffareti icap etmez. Hatta ba yarlm bulunsa bile.
142- Kuru pirin, kuru dar, mercimek, fi de keffareti gerektirici deildir. nk bunlar ile bu
halde gdalanma allm deildir.
Buruna kaan su veya aktlan ila da byledir. Zira bunlarda isteyerek yutmak suretiyle oru
bozma yoktur, sadece bir menfaat ise, yalnz kazay gerektirir.
143- Bakasnn tkrn veya bakasnn azndan karlm lokmasn veya kendisinin
azndan karlp biraz darda kalm olan lokmasn alp yutmak da yalnz kazay icap eder.
Keffareti icap etmez. nk bunlardan (insan) tabiat nefret eder. Zahir-i rivayete gre kan da byledir.
Fakat dostun tkrn alp yutmak, Ramazan- erif orucu dikkate alnarak keffareti gerektirir. Zira
bununla lezzetlenilir. Afyon gibi sarholuk veren kuru otlar da bu ksmdandr.
zetle, keffaret engel olmak iindir, engel olmak ise, yiyilip iilmesi allm kendisine tabiat
itibari ile meyledilen eylerden dolay tatbik edilir. (nsan) tabiatnn kendisinden tiksinecei eylerden
ise, insanlar zaten kanacaklar iin bunlardan dolay engelleyici tedbirler almaya ihtiya yoktur.
144- Yiyilmesi allm olan bir eyin Ramazan- erifte unutarak azna atan kimse, orulu
olduunu hatrlaynca hemen azndan karp atmas lazmdr. Bu halde karmayp da yutarsa, zerine
keffa-ret lazm gelir. Fakat azndan karr da souduktan sonra yutacak olursa, yalnz kaza icab eder.
nk byle bir ey, insan tabiat itiba-ryla irentir.
145- Bir kimse fecir domu olduu halde henz domad zann ile sahur yapsa veya gne
batmam olduu halde batt zann ile iftar etse, zerine kaza lazm gelir, keffaret lazm gelmez. nk
kasten iftar etmi deildir.
146- Bir kimse Ramazan- erifte hanmna hitaben: Bak fecir domu mu domam m?
demekle, kadn baktktan sonra gelip: Henz domam olduunu haber vermekle, o kimse oruca
aykr bir harekette bulunup da, fecrin domu olduu daha sonra anlalsa, ken-disine yalnz kaza
lazm gelir, keffaret lazm gelmez. Fakat kadn fecrin douunu bilerek byle bir hareket de bulunmu
ise, kendisine keffaret de lazm gelir.
147- ki kimse gnein battna, iki kimse de henz batmam olduuna ahitlik ettii halde iftar
edilecek olsa da, gnein batmam olduu daha sonra anlalrsa, bundan dolay ittifakla yalnz kaza
lazm gelir, keffaret lazm gelmez.
148- nsanlarn haklarnda olduu gibi oru hususunda da ispat etmeye ahitlik etmek muteber,
olmadna dair ahitlik etmek muteber deildir. Bundan dolay iki kimse fecrin doduuna, iki kimse
de do-madna ahitlik ettii halde Ramazan orucunu tutacak kimse yemek yiyip de fecrin domu
olduu daha sonra ortaya ksa, zerine hem kaza, hem de keffaret lazm gelir. Bunda ittifak vardr. Bu
hususta domadna dair ahitlik ispat hususundaki ahitlie kar kamaz.
Fakat bu hadisede byle ahitlik edenler birer kimse olsa, yalnz kaza lazm gelir, keffaret lazm
gelmez. nk fecrin douu hakknda bir kimsenin ahitlii tam bir delil deildir.
149- Unutarak bir ey yiyen veya fecir domu iken henz domad zann ile veya uyku halinde
oruca aykr harekette bulunan kimse, artk orucunun bozulmu olduunu sanarak tekrar kasten oru-
cunu bozsa, zerine keffaret lazm gelmez. Orucunun bu unutma ile bozulmayacan bildii halde iftar
etse, mam- Azama gre yine keffaret icap etmez. Sahih olan da budur. nk bu hal orucun bozul-
mas phesinden, karklktan uzak deildir.
150- Kendisine kusuntu bastran veya mazmaza ederken bir hata neticesi olarak boazna su
kaan veya bir kadnn gzelliine bakan kimse, bununla orucun bozulduunu sanarak Ramazanda
kasten orucu-nu bozacak olsa, zerine keffaret lazm gelmez. Fakat bununla orucun bozulmayacan
bildii halde orucunu bozsa, keffaret de lazm gelir. nk bu hususta hibir pheye yer yoktur.
151- Bir kimse Ramazan- erifte gndzn misvak kullansa veya birisini gybet etse de, bu
yzden orucunun bozulduunu zannederek kasten oru bozacak olsa, zerine keffaret lazm gelir.
152- Ramazan gn ihtilam (hamamc) olan kimse orucunu bozsa baklr. Eer bu ihtilam ile
orucunun bozulmu olduunu zannetmi ise, zerine keffaret lazm gelmez. Fakat bununla orucunun
bozulmayaca-n biliyorsa, keffaret lazm gelir.
153- Ramazan- erifte orulu olduunu unutarak cinsel ilikide bulunan kimse orulu olduunu
hatrlar hatrlamaz kendini geri alsa, orucu bozulmu olmaz. Hatta sonradan menisi gelse bile. Bu bir
ihtilam gibi olmu olur. Fakat hi hareket etmeksizin meni gelene kadar dura-cak olsa, kendisine yalnz
kaza lazm gelir. Nefsini tahrik ettii takdirde ise, keffaret icap eder. nk bu takdirde yasaklanm bir
i tam yapl-m olur. Nitekim kendisini geri alp tekrar cinsel ilikiye balamas takdirinde de hkm
byledir.
Byle bir cinsel ilikinin ikinci fecir zamanna rastlamas halinde de bu hkm geerlidir.
154- Bir kadn oruca niyet ettikten sonra uyuduu veya geici olarak cinnet geirdii halde
kendisine kocas cinsel ilikide bulunsa, orucu bozulmu olur, zerine yalnz kaza lazm gelir, keffaret
lazm gelmez.
155- Ramazan gn nefsini bir ocua veya bir deliye teslim edip cinsel ilikide bulunan orulu
bir kadn hakknda ittifakla keffaret lazm gelir.
156- Ramazan gn cebren, yani krah- mlciye bal vuku bulan cinsel iliki korkutulup
zorlanan hakknda yalnz kazay icap eder, keffareti icap etmez.
krah- mlci: ldrmek veya bir organ kesmek veya bunlardan birine sebebiyet verecek
derecede iddetli dvmek ile yaplan zor kullanma ve tehdittir. Yalnz gam ve elem verecek derecede
olan dvmek veyahut yalnz hapsetmek de gayri mlci olan bir ikrahtr ki, bundan dolay orucu bozmak
keffareti drmez.
157- Bir yolcu, Ramazan gn zeval (le)den evvel beldesine dnmekle bir ey yememi olduu
halde oruca niyet edip daha sonra kasten orucunu bozacak olsa, zerine keffaret lazm gelmez.
Zevalden evvel iyileip oruca niyet etmi iken sonra orucunu bozan bir deli hakknda da hkm
byledir.
158- Orucunu bozan kimseye o gn oru tutmamasn mbah klacak bir hal bana gelse,
kendisinden keffaret der.
Mesela shhatte bulunan bir kimse Ramazan- erifte oruca niyet etmi iken gndzn orucunu
bozsa da ayn gnde baylsa veya adet grmeye balasa, yahut oru tutamayacak bir halde hastalansa
zerine yalnz kaza lazm gelir, keffaret lazm gelmez. En sahih olan gr budur. Bunlar insann elinde
olmayan dinen geerli birer mazerettir.
Fakat byle bir kimse, kendisini yaralayp da oru tutamaz bir hale gelse -sahih olan gre gre-
keffaret dmez. nk bu hale kendisi sebebiyet vermitir.
Yine bylece orucu atktan sonra isteyerek veya istemeyerek sefere ksa, yine keffaret dmez.
Zira yolculuk kiinin elinde olmayan bir zr deildir.
Sefere ktktan sonra orucu bozmak ise, yalnz kazay gerektirir. Zira o gn esasen oru tutmakla
mkellef bulunmamtr.
159- Ramazan- erifte orulu olarak yolculua balam bir kim-se, unutmu olduu bir eyi
almak iin ailesi arasna dnp de hanesin-de bir ey yedikten sonra tekrar yola ksa zerine keffaret
lazm gelir. nk aile yanna dnmekle yolculuktan km, yemek yedii esnada mukim bulunmu
saylr. Fakat beldenin evlerini getikten sonra bir ey yiyip de daha sonra beldesine dnp yine bir ey
yiyecek olsa, zerine keffaret lazm gelmez. Hatta byle yedikten sonra yolculuktan bsbtn vazgese
bile. nk bu yemesi, bir ruhsat haline rastlamtr.
(Zahiriye mezhebine gre yolculuk halinde oru tutmak ayeti kerime - hadis-i erife muhalif
olacandan esasen caiz deildir. Dier mezheplere gre yolcu, serbesttir, dilerse orucunu tutar, dilerse
tutmaz, daha sonra kaza eder. Hatta kendisine zarar vermezse, orucunu tutmas bizce menduptur.)
Fihriste dn
ORU TUTMAMAYI MBAH KILAN ZRLER
160- Aadaki on trl sebepten dolay oru tutmamak veya tutulmu bir orucu amak mbahtr.
1. Msaferet (yolculuk). yle ki; Ramazan- erifte en az gnlk, yani on sekiz saatlik bir yere
gidecek kimse, geceden oruca niyet etmeyebilir. Bu yzden o gn yola knca, orulu bulunmam olur.
Fakat bir kimse, oru tuttuktan sonra gndzn sefere ksa, bu yolculuk o ilk gn iin bir zr saylmaz,
orucuna devam etmesi lazm gelir. u kadar var ki, o gn yola kar da daha sonra orucunu aarsa,
kendisine keffaret lazm gelmez, yine yalnz kaza icap eder
2. Hastalk. yle ki; bir hasta, kendisinin lmnden veya aklnn gitmesinden veya hastalnn
artmasndan veya uzamasndan korkacak olursa, oru tutmayabilir veya tutmu olduu orucu aabilir.
Daha sonra iyi olunca, yalnz kaza ile mkellef olur. Artmasndan korkulan gz ars da byledir. nk
bu da bir hastalktr.
Bununla beraber bu hususta sadece hayali bir korku kfi deildir. Ya hastann tecrbesinden veya
grlen alametlerden dolay kendisince kuvvetli bir zan bulunmaldr.Yahut faskl aka belli olmayan
bir mslman doktor tarafndan haber verilmelidir.
Oru tuttuu takdirde hasta olacandan bu ekilde korkan, yani hasta olaca, delilden
kaynaklanan kuvvetli bir zanna veya mslman bir doktorun haberine dayal bulunan shhatli bir
kimse de hasta hkmndedir.
Ayn ekilde ar stma nbetine tutulan kimse, henz stma beli-rip ortaya kmadan orucunu
bozacak olsa, bunda bir saknca yoktur. Fakat gn ar stmaya tutulan kimse, allm gnnde
stmann dnmesiyle kendisini zayf dreceini dnerek orucunu bozduu halde stma meydana
gelmese, kendisine keffaret de lazm gelir.
3. Dman ile cihad. yle ki; Ramazan- erifte dman ile savata bulunacak bir islam
mcahidi, dman karsnda zayf dece-inden korkarsa, oru tutmayabilir. Hatta daha sonra sava
vuku bulma-sa da kendisine kazadan baka bir ey lazm gelmez.
4. krah hali. yle ki; lme veya bir organn yok olmasna sebep olacak surette yaplan bir zor
kullanma ve tehditten dolay oru alabilir, bu caizdir. Bununla beraber sefer veya hasta olmayan bir
kimse, byle bir zorlama ve tehdide ramen Ramazan- erif orucunu amaz da zulmen ldrlecek
olursa, gnahkar olmaz. Bilakis byk bir sevap kazanm, dinindeki dayanklln gstermi olur.
Fakat mi-safir veya hasta olan kimse, bu zorlamaya ramen orucunu amaz da ldrlecek olursa,
gnaha girmi olur. nk bunlar iin zaten oru-larn amak iin er'an ruhsat vardr. Bu ruhsattan da
zor kullanma-tehdit halinde istifade etmemeleri doru olmaz.
5. iddetli alk veya susuzluk. yle ki; orulu bir kimse, a-lktan veya susuzluktan dolay
leceinden veya aklna eksiklik geleceinden bir tecrbeye veya alamete veya mslman bir doktorun
haberine dayanarak korkarsa, orucunu daha sonra kaza etmek zere aabilir.
6. Gebelik, st analk. yle ki; Ramazan- erifte gebe bulunan veya kendisinin veya bakasnn
ocuuna st veren bir kadn, kendisi veya ocuk hakknda bir zarar gelmesinden korkarsa, orucunu
aabilir, daha sonra kaza eder. u kadar var ki, st anal kesinlemi bulunma-ldr. Yani ocua
kendisinden baka st veren bulunmamal veya bu-lunduu halde memesini ocuk emmemelidir.
7. Hayz ve nifas hali. yle ki; bir kadn, Ramazan- erifte gndzn adet grmee balasa veya
ocuk doursa, orucu bozulmu olur. Artk adet gnlerinde ve lohusa bulunduka oru tutmas caiz olmaz.
Fakat bir kadn, adet gn sanarak orucunu bozduu halde o gn adet grmese, kendisine keffaret de
1azm gelir. En ak olan gr budur.
Ramazan- erifte adet gren bir kadn, geceleyin temizlenecek, yani adeti kesilecek olsa, baklr:
Eer adet gnleri tam on gn ise, ertesi gn Ramazan orucuna balar. Fakat on gnden az ise, adeti ke-
sildikten sonra imsak vaktine kadar ykanmasna yeterli, czi bir mik-tarda fazla bir vakit bulunursa
yine oruca balar. Bu kadar bir vakit bu-lunmazsa, mesela ykanmasn mteakip hemen imsak zaman
olursa, o gn oruca balamaz. nk byle on gnden noksan adet grenler hak-knda ykanma
mddeti de adet vaktinden saylr.
8. Ziyafet. yle ki; ziyafet vermek veya ziyafete davet olun-mak, nafile orular amak
hususunda bir zr saylabilir. Bundan dola-y daha sonra kaza edeceine emin olan kimse, verecei
veya arld bir ziyafetten dolay nafile olarak tutmu olduu orucunu bozabilir. nk orucuna
devam ettii takdirde bir mslman kardeini gcendir-mesi dnlebilir.
Bir gre gre nafile oru, ziyafet iin zeval (le)den evvel alabilirse de zevalden sonra artk
alamaz. Ancak bu orucun alma-mas, anann veya babann hukukuna riayetsizlie sebep olursa, o
za-man yine alabilir.
Ziyafet, ne farz ve ne de vacip orular hakknda bir zr deildir.
9. Talaka yemin. yle ki; nafile veya kaza orucuna balam olan bir kimseye orucunu amas
iin bir ahs, kendi hanmnn bo olmasna yemin etse, yani orucunu amazsa, karsnn bo olacan
sylese, bu kimse iin o ahs bir zarardan, bir eziyetten kurtarmak maksad ile orucunu amak mendup
bulunmu olur.
Baz alimlere gre daha kaba kuluk zaman olmam ise, bu, menduptur ve aksi takdirde mendup
deildir. Ancak byle yemin eden, o kimsenin babas bulunmu olursa, o zaman menduptur.
10. Ya bykl. yle ki; oru, tutmaya gc yetmeyen, kendisine: eyh-i fani denilen pek
yal bir kimse, oru tutmayabilir.
eyh-i fani, o ihtiyar kimsedir ki, lnceye kadar vcuduna eksiklik gelmekte olup tekrar kuvvet
bulmadan vefat eder. Byle bir kimse iin, her Ramazan gnnn orucuna bedel olarak bir fidye
vermek icap eder.
Bu fidye, Ramazan- erifin evvelinde verilebilecei gibi sonra da verilebilir. Bunda fakirlerin
birden fazla olmas art deildir. Bu sebeple otuz gnn fidyesi, birden fazla fakirlere verilebilecei
gibi bir fakire de bir defada verilebilir. Hatta mam Ebu Yusufa gre bir gnn fidyesi de bir ka
fakire datlabilir.
Fidyede byle fakire mlk yapmak caiz olduu gibi, mbah klmak da caizdir. yle ki her gnn
orucuna bedel bir fakire sabah ve akam doyacak kadar yemek yedirilmesi de yeterli olur.
161- Kendi hayatnda lazm gelen fidyeleri vermemi olan kimse -mal var ise- bunlarn
verilmesini vasiyette bulunmas icap eder. Vasiyet edilen veya bakas tarafndan teberru edilerek
verilen bir mik-tar, lnn zimmetinde kalm olan farz ve vacip orularn fidyelerine yetimedii
takdirde devr yaplr. Buna skat- savm denilir. Na-maz kitab, madde: 476 ve devamndaki
skat- salata da mracaat!
162- Kendisini eyh-i fani sanp fidye vermi olan kimse, daha sonra oru tutmaya gc yetse,
fidyenin hkm kalmaz. Oru tutmas, gemi gnleri kaza etmesi lazm gelir.
163- Yolcu, hasta, hayzl, lohusa iin kendilerini orulu gibi gs-termek icap etmez. Yolcu ile
hasta, aka yiyebilirler. Ancak kendile-rini misafir veya hasta tanmayan topluma kar aikre yiyip
imeleri mahzurdan uzak deildir. Thmetten korunmak ve orulu bulunan din kardelerine kar
sayg gstermek lazmdr. Hayzl ile lohusa iin de gizlice yiyip imek adaba daha uygundur.
164- Oru tutmas icap etmeyen bir kimse, oru tutmasn gerekti-rici olan bir hale, Ramazan-
erif gnlerinden biri esnasnda sahip olsa, o gnn geri kalan ksmn orucu bozucu eylerden
saknmak ile geirmelidir.
Mesela imsak vaktinden sonra temizlenen hayzl veya lohusa bir kadn, artk o gnn akamna
kadar orucu bozucu eylerden saknmaldr.
Yine bylece bir yolcu, orulu olarak sabahlayp da daha sonra beldesine dnse veya baka bir
beldeye girip ikamet etse, veya orulu olmad halde imsak vaktinden sonra ikametghna dnse, artk
o gnn akamna kadar orucu bozucu eylerden saknmaldr. Orucunu amas mekruhtur.
Ayn ekilde imsak vaktinden sonra shhat bulan hasta, iyileen deli, bl ana eren ocuk,
mslman olan ahs ve her ne sebeple orucu bozulan kimse iin gerektir ki, o gnn geri kalan
saatlerinde orulu gibi bulunsun. Dn terbiye bunu emretmektedir, hatta byle bir vaziyette bulunmak,
sahih olan gre gre vaciptir. Dier bir gre gre de mstehaptr.
Bl ana eren ocuk ile mslman olan ahsa o gnn oru-cunu ayrca kaza etmek icap
etmez. nk bunlar imsak annda mkel-lef bulunmamlardr. Dierlerine ise, kaza etmek icap eder.
165- Bir yolcu iin meakkatli olmayacak ise, Ramazan- erif orucunu tutmas daha faziletlidir.
Fakat meakkatli olacak ise, veya arkadalar orusuz bulunup, yiyecekleri aralarnda mterek
bulunmu ise, oru tutmamas daha faziletlidir.
166- Nafakasn kazanmaya muhta olan bir ii, bir sanat sahibi, bu i ile urat takdirde
orucunu bozmasn mbah klacak bir has-tala urayacan bilecek olsa da, daha hasta olmadan oru
tutmamas helal olmaz.
Fihriste dn
KEFFARETN MHYYET VE NEVLER
167- Keffaret, lgatta mahvetmek ve gidermek manasndadr. ALLAH Tel Hazretleri baz
kusurlar, gnahlar, bir takm vesilelerle affettii ve rtt iin bu vesilelerden her birine: Kefaret
denil-mitir. oulu Keffaratdr. Nitekim gnahlar affetmeye de Tekfir-i znb denilir.
168- Keffaretler: Keffareti savm, keffareti zihar, keffareti halk, keffareti katil, keffareti yemin
adyla balca be nevidir. Bu keffaretler, yasak olan eyleri yapmaktan insanlar men etmeye ve
alkoymaya hizmet eder, yaplan bir gnaha bir ceza mahiyetinde bulunur. Ayn za-manda bir ibadet
mahiyetinde de bulunduundan gnahlarn balan-masna vesile olur. Bunlar sras ile yazyoruz.
Fihriste dn
KEFFARET- SAVM (ORU KEFFARET)
169- Kefaret-i Savm, Ramazan- erifte bir zr bulunmakszn muayyen artlar dahilinde
orucunu bozan bir mkellefin mslman veya gayrimslim bir kle veya cariye azat etmesinden, buna
gc yetmiyorsa iki ay aralksz oru tutmasndan, buna da gc yetmiyorsa altm fakire yemek
yedirmesinden ibarettir.
Keffaret-i savm, byle mbah klmak sureti ile olabilecei gibi, fakire mlk yapmak sureti ile de
olabilir.
(Keffaret-i savm hususunda bu tertibe riayet Hanefilerce ve afiilerce lazmdr. Malikilere gre
lazm deildir, mkellef muhayyer-dir. Bunu dilerse azat sureti ile ve dilerse oru ile veya yemek yedir-
mekle yapabilir.)
170- A, bl ana ermi veya bla yaklam altm fakire sabahl ve akaml doyacaklar
kadar yemek yedirmek bir mbah klma-dr. Bu yedirilecek yemein yalnz buday ekmei de olmas
kafidir, mutlaka kata ihtiya 1 yoktur. Fakat katksz arpa ekmei kafi deildir.
171- ayet yzyirmi fakire, yalnz bir vakit yemek yedirilecek olsa, bu ancak altm fakire
yedirilmi gibi saylr. Bunlardan altm fakire tekrar sabahleyin veya akamleyin yemek yedirmek
lazm gelir. Byle altm fakire bir defa yemek yedirildikten sonra bunlar ekip gitseler, hazr
bulunmalar beklenmelidir veya tekrar altm fakire sabahl-akaml yemek verilmelidir.
172- Keffaret-i savmn, fakire mlk yapmak sureti ile yaplmas-na gelince altm fakirden her
birine yarm s, yani beyzyirmi dir-hem buday veya bir s, yani binkrk dirhem arpa veya hurma
veya kuru zm verilmesinden ibarettir ki, bu tam bir ftr sadakas miktardr. Bunlarn kymetlerini
vermek de caizdir.
173- Keffaret-i savmda bir fakire altm gn sabah ve akam veya yzyirmi sabah veya akam
yemek yedirmek de kafidir.
Ayn ekilde bir fakire iki ayda her gn ya ftr sadakasnda veri-len maln bizzat kendisini veya
deerinden birerden altm ftr sadakas verilmesi de yeterli olur. Fakat bir fakire bir gnde birden veya
altm defada verilecek altm fitre miktar, yalnz bir gnlk fitre miktar yerine sahih olur.
174- Keffaret-i savm sadakasnn, salih amel sahibi olan fakirlere verilmesi daha faziletlidir.
1
Not: Bu hkm rf ve adet zere budaydan yaplan ekmee gre deiir. Mesela susaml ve yumurtal yaplm bir ramazan
pidesinin yannda elbette kata gerek yoktur.
mam Ebu Yusufa gre bu, gayrimslim fakirlere verilemez. Fetva da bu ekildedir.
175- Keffaret-i savm, oru tutmak sureti ile olunca, bunda ard ar-dna olmas arttr. Bundan
dolay bu oruca balam olan kimse, pe pee iki ay oru tutar. ayet daha iki ay tamam olmadan ya
zrsz yere veya yolculuk ve hastalk gibi bir zr sebebi ile bu oruca bir gn ara verecek olsa bile, bu
keffaret orucuna yeniden balamas lazm gelir. Bundan kadnlarn lohusa halleri deilse de, adet halleri
mstesnadr. Bundan dolay vuku bulacak ara verme, keffaretin devamna mani olmaz. nk bu
halden kurtulmak mkldr.
Ramazan- erif orucunun veya muayyen bayram gnlerinin araya girmesi de keffaretin ard
ardna olmasna manidir.
176- Keffaret hususunda mkeffirin; yani zerine keffaret lazm gelen ahsn keffaret
zamanndaki haline itibar olunur.
Bundan dolay bir mkeffir, keffaretin lzumu zamannda zengin iken keffareti yerine getirecei
zaman fakir dm bulunsa, keffaretini oru ile yapar. Fakat daha orucunu bitirmeden tekrar zengin
olup kle azad etmeye gc yetse, bir kle veya cariye azad etmek suretiyle keffarette bulunmas icap
eder.
177- Keffaret orucuna kameri aylardan birinin ilk gnnde bala-nrsa, kameri aylarn ilk
gnlerine itibar olunur, tam iki ayn orulu gemesi ile keffaret de tamam olmu olur. Fakat ayn ilk
gnnde balanlmazsa, ilk ay, nc aydan tamamlanmak zere otuz gn hesap edilir, ikinci ayda ise,
ayn ilk gnne itibar olunur. Bu, imameyne gredir. mam- Azama gre bu taktirde tam altm gn
oru tutulmak icap eder, ayn ilk gnne baklmaz.
178- Bir kimse, bir Ramazanda veya iki Ramazan- erifte zrsz yere birka defa orucunu
kasten bozmu bulunsa, bunlardan dolay yalnz bir keffaret lazm gelir. Sahih olan gr budur. nk
keffarette ceza yn daha ok bulunmaktadr. Sebebi bir olan cezalarda ise, i ie girmek geerlidir. Bu
bir ceza, hepsine yeterli olur. Fakat keffaret yapldktan sonra tekrar orucunu bu ekilde bozacak
olursa, bundan dolay da ayrca bir keffaret lazm gelir. Birinci keffaret ile tam bir uyanma, ders
alnmann meydana gelmedii anlalm olur.
Fihriste dn
KEFFARET- ZIHAR=BENZETME KEFFARET
179- Kefaret-i zhar: Karsnn tamamn veya onun yars gibi yaygn bir parasn veya boynu
gibi ahsiyetinin tamamn ifade eden bir uzvunu, kendisine nikah ebediyyen haram olan bir kadnn
tamam-na veya bakmas haram olan bir uzvuna benzeten, mesela: Sen bana anam gibisin veya
Anamn arkas gibisin veya Senin boynun vali-demin arkas gibidir diyen bir mkellef mslmana
lazm gelen keffa-retden ibarettir ki, bu keffareti yerine getirmedike kars ile cinsel ilikide bulunmas
helal olmaz. Bu kimse yalan sylemi, helal olan bir eyi haram gstermi olur. Keffaret-i zhar da
tamamen keffareti savm gibidir. Buna dair (Hukuk- slamiyye ve Istlahat- Fkhiyye) adndaki
eserimizde tafsilat vardr.
Fihriste dn
KEFFARET- HALK = HACDA TIRA OLMA KEFFARET
180- Kefaret-i halk: Hac iin ihrama girip de bir zr sebebiyle salarn vaktinden evvel tra
ettiren kimsenin tutaca gnlk orutan ibarettir. Bu orucun, ard ardna olmas art deildir. Bu
oru ayr ayr gnlerde de tutulabilir. Hac bahsine mracaat!..
KEFFARET- KATL = NSAN LDRME KEFFARET
181- Kefaret-i katil: Bir mslman veya bir gayrimslim vatan-da kasden deil, bir hata
neticesinde olarak ldren bir mslmana lazm gelen keffarettir ki, gc yetiyorsa, bir mmin kle
veya cariye azad etmekten, buna gc yetmiyorsa, iki ay pe pee oru tutmaktan ibarettir. Ava atlan
bir kurun ile bir ahsn ldrlmesi, hata yolu ile insan ldrme ksmndandr.
KEFFARET- YEMN = YEMN KEFFARET
182- Kefaret-i yemin: Yapt bir yemine riayet etmeyip hanis olan, yani yeminini bozan bir
mslmana lazm gelen keffarettir ki, gc yetiyorsa mslman veya gayrimslim bir kle veya cariye azad
etmekten veya on fakiri akaml sabahl doyurmaktan veya on fakire orta halde birer para elbise
giydirmekten, bu eyden birine gc yetmeyince de, gn pe pee oru tutmaktan ibarettir. Bu orucun
arasna hayz sebebiyle bir ara verme girse bile, yeniden tutulmas icap eder.
(afiilere gre bu oruta byle tevali, yani birbiri ardna tutmak art deildir.)
183- Kefaret-i yemin iin on fakire ftr sadakas miktar bir ey verilmesi de yeterli olur. Bir
fakire on gn birer fitre verilmesi veya on gn sabahl ve akaml yemek yedirilmesi de yetiir. nk
bir fakir, ayr ayr gnlerde birden fazla fakir mesabesindedir. Bir vakit yemek verip bir vakit de yemek
bedeli vermek de caizdir.
184- Kefaret-i yemin iin bir fakire on gn birer elbise verilmesi de caizdir. Fakat on elbise bir
fakire bir gnde verilse, yalnz bir elbise verilmi gibi olur. Nitekim bu keffaret iin on fitre miktar bir
fakire bir gnde verilse, yalnz bir fitre verilmi saylr.
Keffaret iin her fakire verilecek elbise, onun hi olmazsa, vcu-dunun tamamn veya ekseri
ksmn rtecek bir halde bulunmaldr. Boylu bir entari gibi. Bundan dolay yalnz ksa bir gmlek
veya yalnz bir don verilse yeterli olmaz. nk bunlardan yalnz birini giyinen kimse, rfen plak
saylr. En sahih olan gr budur. Bu elbisenin iki paradan ibaret olmas ise, daha iyidir. Bununla
beraber bir elbise ksa da olsa, yemek yerine bir bedel olarak da verilebilir.
185- Bir kimse yeminini daha bozmadan keffarette bulunamaz. nk keffaret, bir tevbe
demektir. Tevbe ise, gnahtan sonra yaplr. Bir de keffaret, yeminde barr = sadk olmann bir
halefidir. Asl mm-kn olduka, halefine = yerine geecek olan eye gidilemez.
186- Mal ile yaplan keffaretler, llerin kefenlerine, borlarna veya mescidlerin yapmna sarf
edilemez. nk bunlarn fakirlere mbah klnmas veya mlk edilmesi arttr. Bu sarfda ise, mbah
klma ve mlk yapma bulunmu olamaz.
Fihriste dn
YEMNN MAHYET VE YEMN SAYILIP SAYILMAYAN EYLER
187- Yemin, lgatta kuvvet manasnadr. eran: Bir ii yapmak veya yapmamak hususunda
azimli olmaya veya iddiaya kuvvet vermek iin ya ALLAH Telya yemin veya boamak veya kle
azad gibi bir eye balamak sureti ile yaplan bir akitten ibarettir ki, buna Trkemizde and da
denir.
Mesela: Vallahi falan ii yaptm veya yapmadm demek ALLAH ad ile yemin etmek sureti ile
bir yemin olduu gibi, filan ii yaptmsa veya yaparsam klem azat olsun demek de arta balamak
sureti ile bir yemindir.
188- Yemin edene: Halif = and ien denir. Yemini muhafaza et-meye: Berr, yemini
muhafaza edene de: Barr denir.
Bilakis yemini bozmaya veya hakikate muhalif yemin etmeye: Hins denildii gibi, yemini
bozan veya hakikate aykr and ien kimseye de: Hanis denilir.
189- ALLAH ad ile yemin etmek sureti ile olan yemin ya Vallahi, Billahi, Tallahi denilmesi
gibi, ALLAH Telnn zat ismine veya zerine yemin edilmesi adet haline gelmi olan Rahman,
Rahim gibi mbarek isimlerinden birine veya zzet-i lahiye, Kudret-i lahiye gibi zati sfatlarndan
birine and imekle yaplr.
Bakalarna, mesela: Peygamberlere, Kabe-i Muazzamaya yemin edilemez. Yaratklardan birinin bana veya
hayatna yemin edilmesi de caiz olmaz.
190- Kasem ederim, yemin ederim, ehadet ederim, ALLAH Tel ile ahd olsun, ALLAH
Tel ile misakm olsun, zerime yemin olsun, zerime ahdolsun szleri de birer yemin saylr.
191- Bir ahsa hitaben: Sen, vallahi bugn yle yapacaksn veya yapmayacaksn tarzndaki
szler de birer yemindir.
Bundan dolay o ahs, buna muhalefet ederse, bu sz sylemi olan kimse yeminini bozmu
olur. Ancak bu sz ile o ahsa yemin ver-dirmek istemi olursa, o halde ikisine de bir ey lazm
gelmez.
192- Helali haram klmak da yemin saylr. Mesela: u yiyecei yemek benim iin haram olsun
demek bir yemindir. Bu yzden bu yi-yecei daha sonra yemek, keffareti gerektirici olur.
193- Bir kimse yle yaparsam kafir olaym veya Yahudi veya Hristiyanm veya
ALLAHn kulu, Peygamberin mmeti olmayaym veya kblem baka tarafa olsun veya ALLAH
ruhumu imansz alsn veya ALLAH'a iki demilerden olaym veya mmet-i Muhammedden
olmayaym veya Haa Resul- Ekrem'e dil uzatm olaym dese, itikadna, maksadna baklr. Eer
byle bir sz sadece yemin inancyla iddiasna kuvvet vermek iin sylemi ise, bu bir yemin olur.
Yeminini bozunca zerine keffaret lazm gelir. Fakat bu sz bununla kafir olacana inanm olduu
halde sylemi ise, bu yemin olmaz, kendine tevbe ve istifar ile imann ve evli ise, nikahn
yenilemesi lazm gelir. Yemini bozulsun, bozulmasn msavidir.
Dine, imana, -haa- cinsel ilikiyi ifade eden szlerle svmek de bu hkmdedir. mann, nikahn
yenilenmesi icap eder.
194- Bir kimse yle yaparsam ALLAH Tealann azabna veya lanetine veya gazabna
urayaym veya hrsz, zinakr olaym de-se, bununla yemin etmi olmaz. Namazm, orucum u
kafirin olsun demesi de byledir.
Bununla beraber bir gre gre namazn ve orucun bir ibadet ve manevi yaknlk olmak zere
kafire ait olmas kast edilirse, bu bir ye-min olur, fakat yalnz sevaplarn ait olmas kastedilirse, yemin
olmaz.
Bu gibi szler, slam terbiyesine, adabna aykrdr, bunlardan saknmal, ayet bunlardan biri
vuku bulursa, hemen tevbe ve istifar etmelidir.
195- Mushaf hakk iin, Kuran- Azim hakk iin, okuduum Kuran hakk iin filan ii
ilemem dedii halde o ii ileyen kimseye keffaret lazm gelmez. Yalnz tvbe ve istifar etmesi lazm
gelir.
Bununla beraber Kuran- Kerim ALLAH kelam olduundan, bir gre gre Kurana olan
yemin muteberdir.
196- Yalan yere: ALLAH bilir ki; u yledir veya yle deildir denilmesi bir gre gre
kafir olmay gerektirir. nk ALLAH Tealaya haa- cehalet nisbet edilmi olur. Dier bir gre
gre ise, kafir olmay gerektirmez. Zira bununla kafir olmak deil, bilakis yalan bir eyin geerli
klnmas kastedilmi olur. u kadar var ki, bu, byk bir gnah olduundan hemen tvbe edilmesi
lazm gelir.
Yalan yere: ALLAH Tel ahittir ki, denilmesi de keffareti deil, tvbe ve istifar icap eder.
Fihriste dn
ALLAH ADI LE YAPILAN YEMNN NEVLER VE HKMLER
197- ALLAH ad ile yaplan yeminler: Yemin-i lav, yemin-i gamus, yemin-i mnakide
nevilerine ayrlr. yle ki:
1- Yemin-i lav: Yanllkla veya doru olduu zann ile yalan yere yaplan yemindir. Bir
kimsenin kast ile beraber olmakszn baka bir ey syleyecek iken, Vallahi diye yemin etmesi bu
ksmdandr.
Yine bunun gibi borcunu demi olmad halde demi olduunu sanarak: Vallahi borcumu
dedim diye yemin etmesi de byledir.
Bu nevi yeminden dolay keffaret lazm gelmez. Bunun bala-naca umulur.
2- Yemin-i gamus: Yalan yere kasten yaplan yemindir. Mesela borcunu dememi olduunu
bilen bir ahsn: Vallahi ben borcumu dedim diye yemin etmesi bu ksmdandr. Bu, pek byk
gnahtr. Byle yalan bir yemin; yurtlar viran, yalanclar mahv-u perian eder. Bunun balanmas
iin keffaret yeterli olmaz. Bundan dolay yalnz tevbe ve istifar etmek ve bu yzden bir kimsenin bir
hakk zayi olmu ise, onu yerine getirip helallk almak lazm gelir.
mam afiye gre yemini gamustan dolay da keffaret icap eder.
3- Yemin-i mn'akide: Mmkn ve gelecee ait bir ey hakknda yaplan yemindir. Vallahi ben
yarn borcumu vereceim veya Val-lahi ben filan kimseyle konumayacam denilmesi gibi.
Byle bir yemine riayet edilirse, keffaret lazm gelmez. Fakat ria-yet edilmezse, mesela; yarnki
gn bor denmezse veya o kimseyle konuulursa yemin bozulmu, keffaret lazm gelmi olur.
te bizce, yalnz bu nevi yeminlere ister zorlanarak veya yanlarak veya unutarak riayet edilmemesinden dolay
keffaret icap eder. Bunun hkm keffarettir.
Byle bir yemine riayet etmek lazmdr. Ancak buna riayet edil-dii takdirde yaplmas gerekli bir
vazife, bir toplum yarar elden kar-lacak olursa veya bir musibet yaplacak olursa, o halde bu yemine
ria-yet edilmemesi icap eder. Bu yemin bozulur, ondan sonra keffaret veri-lir. Hak Tel'dan affetmesi
dilenilir.
Mesela; bir kimse borcunu vermemeye veya babas ile konumamaya yemin etse, buna riayet
edemez. Bilakis borcunu verir, babasyla konuur, sonra da keffaretini yerine getirir.
Fihriste dn
YEMNE DAR ETL MESELELER
198- Yemin birden fazla olunca, keffaret de birden fazla olur. Hatta yeminlerin yapld yer bir
olsa bile. Bu yzden bir kimse yle yapacana: Vallahi ve billahi diye yemin etse, veya Vallahi
diye bir yerde yemin edip sonra baka bir yerde yine Vallahi diye yeminde bulunsa, yeminleri birden
fazla olmu olur. Bu halde yeminini bozunca her yeminden dolay ayrca keffaret lazm gelir. Bu
keffaretler birbirine, i ie girmez.
Fakat mam Muhammede gre yemin keffaretleri oalnca bir-birinin yerine geer, yani bir
keffaretle hepsinin mesuliyetinden kl-m olur. Tercih edilen gr de budur.
199- Vallahi filan ve filan ile konumayacam veya filan ve filan yere gitmeyeceim gibi
szler bir yemin saylr. Bundan dolay o iki kimseden yalnz birisi ile konuulsa veya o iki yerden
yalnz birine gidilse, yemin bozulmu olmaz.
Vallahi yemek ve su tatmam denilmesi de bu ksmdandr. An-cak bunlardan herhangi biri ile
konumamaya veya herhangi birine git-memeye ve herhangi birini tatmamaya niyet edilmi olursa, o
halde bunlardan yalnz birini yapmakla de yemin bozulmu olur.
200- Olumsuzluk edat ilavesiyle: Vallahi ne filan ve ne de filan ile konuurum veya Vallahi
ne yemek ve ne de su tadarm denilse, bu iki yemin olmu olur. Herhangi biri ile konuulsa veya
herhangi biri tadlsa yemin bozulmu, keffaret icap etmi olur.
201- Yeminlerin hkm, rfde kullanlan szlere gredir. Yoksa onu syleyenin srf maksadna
gre deildir.
Bundan dolay bir kimse, bir ahsa hibir ey vermemek maksad ile: Ben sana para
vermeyeceim diye yemin etse, baka bir ey ver-mekle yeminini bozmu olmaz. nk yemin para
lafz ile yaplmtr, baka eye ise, rfen para denilmez.
Ayn ekilde bir kimse bir evde oturup darya kmamak niyeti ile: Ben bu evin kapsndan
darya kmam diye yemin etse, o evin bacasndan veya penceresinden kmakla yeminini bozmu
olmaz.
u odaya girmem diye yemin edildii halde, onun harabesine girildii takdirde de hkm
byledir. Zira harabe rfen oda saylmaz.
202- Yeminlerde yapldklar beldelerin rflerine itibar olunur.
Mesela bir kimse: Ba yemeyeceine dair yemin etse, bu yemini ile bulunduu beldede satlan
balar kastedilmi olur. Sere ve ekirge gibi hayvanlarn balarn iine almaz. Bunun iin bunlar
yemekle yemin bozulmaz.
Ayn ekilde meyve yemeyeceine yemin etse, beldesinde rfen meyve saylan eyler kasdedilmi
olur. Ya zm gibi meyve saylma-yan eyleri iine almaz. Demek ki yeminde kullanlan bu gibi
umumi tabirler, rf ile tahsis edilmi ve kaytlanm oluyor.
203- Aklen mmkn ise de, deten imkansz olan bir eye yemin, derhal yeminini bozmu olmay
icap eder. Bu sebeble bir kimse: Ben ge kacam veya u ta altna evireceim diye yemin
etse, he-men yeminini bozmu olur. Fakat byle bir yemin, bir vakit ile kaytl olursa, o vakit
kmadka yeminini bozmu olmaz.
Vallahi on gne kadar u demiri elmas edeceim diye yemin edilmesi gibi. Bu halde daha on
gn kmadan yemin eden lse yeminini bozmu ve bundan dolay zerine keffaret vacip olmu olmaz.
204- Zaman tayin edilmeksizin yaplan yeminlerde, yemin edilen husus, imkansz olmadka,
yemin bozulmaz, keffaret lazm olmaz.
Mesela bir kimse, bir zata hitaben: Vallahi ben seni ziyaret ede-ceim dedii halde uzun bir
mddet ziyaret etmese, yeminini bozmu olmaz. Fakat ziyaret etmeden kendisi veya o zat vefat etse,
yemini bozulmu olur.
Zaman tayin edildii takdirde ise, o zamann sonuna itibar olunur. Ben seni yarn ziyaret
edeceim diye yemin edilmesi gibi ki, o gnn gneinin batmas zamanna kadar devam eder, o gn
ziyaret yaplma-dan gne batnca yeminini bozmu olur.
205- Bir gaye ile kaytl olan bir yemin, o gayenin yok olmas ile der.
nk artk barr olmaya = And da gerek kmaya imkan kalmam olur.
Bundan dolay bir kimse: Filan zat izin vermedike, ben u kimse ile konumam diye yemin
ettii halde o zat izin vermeden vefat etse, artk yemin kalmam olur. Onun da, o kimse ile
konumasndan dolay keffaret lazm gelmez.
Sen borcunu vermedike ben senden ayrlmam diye yemin yapldktan sonra borcun
balanmas da bunun gibidir. Artk yemin ortadan kalkm olur.
Fakat mam Ebu Yusuf'a gre bu gibi hallerde yemin, devam-lln srdrr. Artk her ne vakit
art, mesela konumak vuku bu-lursa, yemin bozulup keffaret veya arta bal olan ceza lazm gelir.
206- Yemin edilen eyin yokluu veya ortadan kaldrlmas, ye-minin vaki olmasna mani olur.
Bu bakmdan bir kimse: Filana u hakkn yarn veririm diye yemin ettii halde bu gn verecek
olsa, artk yeminini bozmu olmaz.
Bu mesele, mam- Azam ile mam Muhammede gredir.
mam Ebu Yusufa gre ertesi gn olunca, yeminini bozmu olur.
207- Yeminler, evvelce sylenilen bir sz veya i ile bal kalr.
Bu yzden bir kimse, muayyen bir yiyecei yemee davet edilmekle: Vallahi ben yemem diye
yemin etse, bu yemini bu muay-yen yiyecee ait olur. Baka bir yiyecek yemekle, yeminini bozmu
olmaz.
Yine bylece bir kimse, gitmek zere bulunan bir ahsa kar: Vallahi gitmeyeceksin diye and
ise, bu yemin o ahsn bu gitmesine ait olur, daha sonra gitmesiyle yeminini bozmu olmaz.
208- Yeminler, mmkn olan mertebe ile kaytlanr.
Bundan dolay: Filan ahs u eve girmeye brakmayacam di-ye yemin edilse, baklr: Eer
yemin eden, o evin sahibi ise, o ahs eve girmekten hem szl olarak, hem de mmkn olduu
mertebe fiilen men etmesi lazm gelir. Aksi takdirde, eve girdiinde yeminini bozmu olur. Amma ev
bakasnn ise, yalnz szl olarak menetmesi yeterlidir.
Kiraya vermi olduu bir ev hakknda da byle szl olarak me-netmek yeterli olur. Mesela: u
kiracy burada brakmayacam diye yemin eden kimsenin o kiracya: Benim bu evimden k
demesi ye-terlidir. nk kiradan dolay onu bilfiil karmak hakkna sahip deildir. Kendisi iin
mmkn olan ancak byle sz ile karmaya teebbsten ibarettir.
Yine bu ekilde bir ahsa hitaben: Ben seni hapis ettirmem diye yemin eden kimse, o ahs
alacakllarnn hapsettirmelerine sz ile a-lt halde mani olamazsa, yemini bozulmu olmaz. Ayn
ekilde Filan ahstaki alacam, bu gn onda brakmayacam diye yemin eden kimse, o gn
hakime mracaat edip alacan dava ve o ahsa inkar sebebi ile yemin ettirilmesini talep etse, artk
yemini bozulmu olmaz. nk kendisine mmkn olan bundan baka deildir.
209- Yeminler, ilgi-ba-mnasebetin yok olmasyla son bulur. yle ki, mesela: Filan ahsn
evine girmem veya yiyeceinden yemem veya elbisesini giymem veya hanmyla veya dostuyla
ko-numam diye yemin eden kimse, satldktan sonra o ahsn evine girse veya yiyeceinden yese
veya elbisesini giyinse veya kendisinden tamamen ayrlan hanmyla veya kendisine dman kesilen
dostuyla konusa, yemini bozulmu olmaz.
Fakat yeniden alaca bir eve girse veya yemeinden yese, veya elbisesini giyse veya alaca yeni
hanm ile veya edinecei yeni bir dostu ile konusa, yeminini bozmu olur.
Eve, yemee, elbiseye iaret edilmi olsun-olmasn msavidir. nk bunlarn ahslarna
dmanlk edilmez. Fakat hanmna veya dosta iaret ederek: u kars ile veya u dostu ile
konumam, diye yemin edilirse, yemin bunlara snrl kalr. Bunlara ait ilgi ve mna-sebetin ortadan
kalkmas ile yok olmaz. Bunlar ile nisbetin hanmlk, dostluk ilgisinin yok olmasndan sonra da
konusa, yeminini bozmu olur. Zira bunlarn zatlarna dmanlktan dolay byle yemin edilmi
olmas mmkndr.
210- Bir kimse, karsna veya borlusuna: Benim iznim olma-dka, evimden veya ehirden bir
tarafa kmayacaksn diye yemin etse, bu, evliliin ve alacan devam haline bal kalr. Bundan
dolay evlilik sona erdikten veya bor dendikten sonra klacak olsa, artk o kimse yeminini bozmu
olmaz.
211- Yeminin bir cmlesinde bulunan bir nekre = bir mehul, ayn cmledeki dier bir nekreye
dahil olur. Fakat bir marife = malum, bir nekreye dahil olmaz.
Bu yzden bir kimse: u eve her kimse girerse yle olsun diye yemin etse, o eve kendisinin
girmesi ile de yemini bozulmu olur. O ev gerek kendisine ait olsun ve gerek olmasn, msavidir.
Fakat u evime her kim girerse yle olsun diye yemin etse, oraya kendisinin girmesi ile yemini
bozulmu olmaz. nk evi kendisine malet-mekle, kendisi marife = malum bulunmu, artk ayn cmlede
bulunup nekre = mehul olan her kim mefhumuna dahil bulunmu olamaz.
Bakasna hitaben: Senin u evine her kim girerse veya senin u yemeinden her kim yerse,
yle olsun diye yaplan bir yeminde de muhatabn o eve girmesiyle veya o yemekten yemesi ile
yemin bozul-mu, ceza lazm gelmi olmaz.
212- Yemin ibaresinin bir cmlesindeki marife = malum, dier bir cmlesindeki nekireye =
mehule dahil olur.
Mesela; bir kimse klesine hitaben: Bana u hadiseyi her kim mjdelerse sen azat ol diye arta
balamak sureti ile yemin etse, o ha-diseyi bizzat bu kle de mjdeleyince azad olur. Demek ki ceza =
yani sen azad olcmlesinde bulunup marife olan kle art cmlesinde bu-lunup nekire olan her kim
mefhumuna dahil bulunmu oluyor.
213- Bir kimse rf ve adete gre bizzat kendisinin de yapabi-lecei bir muameleyi yapmamaya
yemin ettii halde o muameleyi kendisi iin bakasna vekalet ve emir sureti ile yaptrsa baklr: Eer o
muamele, hukuku mbairine, yani onu bizzat yapana ait muameleler-den ise, bunun yaplmasndan
dolay o kimse yeminini bozmu olmaz. Alm, satm, kiraya vermek, kiralamak, bir maldan ikrar yolu
ile sulh olmak, bir mal blmek, bir davaya kabul veya inkar yolu ile cevap vermek, akll ve bl
ana ermi olan evlad evlendirmek mua-meleleri bunun gibidir.
Mesela bir kimse: Vallahi ben u evi satn almayacam diye yemin ettii halde, onu bir vekil
vastas ile satn alsa, yeminini bozmu olmaz.
Fakat yemin edilen muamele, hukuku onu bizzat yapana ait olma-yp da mvekkile, mirine ait
muamelelerden ise, o kimse bunu vekil etmek ve emir sureti ile yaptrmakla da yeminini bozmu olur.
Evlen-me, boanma, mal karlnda kadn boamak, hibe, sadaka, havale, vasiyet, vakf, emanet,
dn alma-verme, bor alma, ksastan sulh, emanet verme ve alma, borcu deme, borcu alma, elbise
dikmek, elbise giydirmek, hayvan kesmek, hayvana bindirmek, bl ana ermemi ocuu
evlendirmek gibi.
Mesela: Vallahi filan kadnla evlenmeyeceim diye yemin eden kimse, o kadnla bir vekil vastas ile
evlense, yeminini bozmu, bu sebeple zerine keffaret lazm olur. nk bu hususta vekil, bir aracdan, bir
eliden baka deildir, bu muamelenin btn hukuku o kimseye aittir.
214- unu, u zata hibe edeceim diye yemin eden kimse, o eyi balad halde o zat kabul
etmese, yeminini bozmu olmaz. dn vermek, vasiyet, ikrar gibi dier teberru sureti ile olan akitlerde
de hkm byledir.
Fakat u mal filan zata satacam diye yemin eden kimse o mal satt halde o zat kabul
etmese, yeminini bozmu olur. nk satma muamelesi kabule bal olup yalnz satann icab ile =
sattm demesi ile tam olmadndan satma muamelesi yaplmam olur. Kirala-mak, nikah, rehin gibi iki
tarafn icap ve kabul ile yaplan dier mua-melelerde de hkm byledir.
Bunlarn hakkndaki yemin, olumsuz olarak yapld takdirde de bu hkm geerli olur.
Mesela bir kimse: u mal filan zata hibe etmeyeceim diye yemin ettii halde hibe edip de o
zat kabul etmese yeminini bozmu olur. Bilakis satmayacam diye yemin ettii halde satsa da o zat
ka-bul etmese, yeminini bozmu olmaz.
Demek oluyor ki, hibe gibi teberru edilen eylerde yalnz mte-berriin = karlksz balayann
icab kafi oluyor. Fakat alm satm ve kiralama gibi bedelli akitlerde yalnz icap kafi olmayp, kabule de
ihtiya bulunuyor.
215- Yemin, arkadalk ile samimiyet, lezzet ile elem, gam ile se-vin gibi hayat haline mahsus
olan fiillerde yalnz hayat ile bal kalr. lnn diriye ortak olaca fiillerde ise, hem hayat, hem de
lm hallerine geerli olur.
Bundan dolay bir kimse, bir ahsa hitaben: Seninle konuur isem veya senin yanna girer
isem veya seni per isem 1 veya seni dver isem yle olsun diye yemin ettikten sonra o ahs
vefat etse, artk yemin son bulmu olur. O ahsa l halinde hitap etmekle, veya yanna girmekle veya
onu pmekle veya ona elbise vermekle veya onun cesedine vurmakla yemin bozulmu, ceza lazm
gelmi olmaz.
Fakat seni ykar isem veya sana elbise giydirir isem veya sana dokunur isem veya seni bir
eye bindirir isem veya seni tar isem diye yemin etse, onu ldkten sonra ykamakla veya
kefenlemek-le veya vcudunu okamakla veya bir eye bindirmekle veya tamakla da yeminini
bozmu olup ceza lazm gelir.
216- Filan kimse ile konumayacam, sz sylemeyeceim diye yaplan yemin o kimseye iaret
etmekle, mektup yazmakla veya bir haber gndermekle bozulmu olmaz. nk bunlar; konuma,
syleme saylmaz.
217- Konumayacam diye yemin eden kimse, namazda Kuran veya tesbih okumakla
yeminini bozmu olmaz. Namaz dnda ise, bir gre gre yeminini bozmu olur, bir gre gre
yeminini bozmu olmaz. nk bu okuma rfen tekellm = konuma saylmaz.
Dier kitaplar okumak hakknda da bu ihtilaf mevcuttur.
218- Oru tutmam diye yemin eden kimse, oruca niyet edip balam olunca, yeminini bozmu
olur. nk orucun mahiyeti sadece orucu bozucu eylerden saknmaktan ibarettir, o da bununla
gerekle-mi olur.
Namaz klmamaya yemin eden kimse de namaza balayp ilk rekatta secdeye alnn koymakla
yeminini bozmu olur. Zira byle bir rekat klnmadka namaz mahiyeti tamamen bulunmu olmaz.
Hac etmemeye yemin eden de sahih bir hacca balayp farz olan tavafn ekserisini yapnca,
yeminini bozmu olur.
219- Hanmn dvmemeye yemin eden kimse onun salarn ekse veya gerdann srsa veya
sktrsa veya burnuna dokunup kanat-sa baklr: Eer bunlar kzgnlk halinde yapm ise, yeminini
bozmu olur. Oynama halinde yapm ise, sahih olan gre gre yeminini bozmu olmaz.
Bununla beraber bu dvmekte ac vermek arttr. Kasta gelince, bunda iki gr vardr. Bir gre
gre kast da arttr. Dier bir gre gre art deildir. Bundan dolay byle yemin eden kimse,
bakasn dvmek isterken yanllkla hanmna vuracak olsa, birinci gre gre yeminini bozmu
olmaz. nk bunda kast olmad gibi buna rfen dvme de denilmez. kinci gre gre yeminini
bozmu olur. Zira dvme olay gereklemitir.
220- Yeryznde oturmamaya yemin eden kimse, yere bitiik olmayan bir sergi veya hasr veya
deri veya tahta zerine otursa, yine u dek zerinde uyumamaya yemin eden kimse, onun zerine
konulan dier bir dek zerinde uyusa, yine u tahta zerinde uyu-mamaya yemin eden kimse, onun
zerine konulan dier bir tahta zerinde uyusa, yeminini bozmu olmaz. Fakat dek zerine bir yz
taklsa veya tahtann zerine bir sergi, bir hasr serilse bu, yeminini bozmu olmamak iin yeterli
1
nemli not: Verilen misallere gre burada veya sana elbise verir isem cmlesinin bulunmas gerekir.
olmaz.
221- Yatanda veya u yatakta uyumam diye yemin eden kimse, bedeninin ou ile o yataa
girip uyumadka yeminini bozmu olmaz.
222- Bir yere, mesela: Bir eve ayan basmayacana yemin eden kimse, o yere daha sonra
yryerek veya bir eye binerek girecek olsa, yeminini bozmu olur. nk bir yere ayak basmak,
rfen girmek-ten ibarettir. Fakat byle yemin ederken yryerek girmeyeceini kastetmi bulunursa bir
eye binerek girmekle yeminini bozmu olmaz. nk sznn hakikatini dilemi olur.
223- Bir yere girmeyeceine yemin eden kimse, oraya tutulup girdirilirse yeminini bozmu
olmaz, hatta direnmese, kar koymasa bi-le. nk yemini; kendi fiiline, yani kendisinin bizzat
girmesine aittir. Fakat bu yere daha sonra kendisi girecek olsa, yeminini bozmu olur.
224- Zor kullanma ve tehdit, kast iptal etmedii iin yeminin akdini men etmez. Bundan dolay:
u muayyen eyi yemeyeceine dair isteyerek veya zor kullanlarak yemin eden kimse, o eyi daha
son-ra vuku bulan zor kullanma ve tehdit sebebiyle yiyecek olsa, yeminini bozmu olur. Nitekim
baygn veya deli olduu halde yedii takdirde de hkm byledir.
Fakat imeyeceine yemin ettii bir eyi bakalar zorla boaz-na aktacak olsalar yeminini
bozmu olmaz. nk kendi fiili bulunma-mtr. Daha sonra rzasyla ierse, yeminini bozmu olur.
(mam afii'ye gre zor kullanma ve tehdit yemin akdinin gerek-lemesine manidir.)
225- Vallahi yersem veya iersem veya giyersem yle olsun. diye yemin eden kimse her ne
yese veya ise veya giyinse yeminini bozmu olur. Ben u yiyecei, u suyu veya u elbiseyi
kasdetmitim dese, tercih edilen gre gre ne kad tarafndan ne de mft tarafndan tasdik olunmaz.
Fakat Vallahi bir ey yersem veya bir ey iersem veya bir ey giyersem yle olsun diye yemin
eden kimse bununla muayyen bir eyi kasdetmi olduunu sylerse, kad tarafndan deilse de mft
tarafndan tasdik olunur.
226- Filan ahsn kardeleriyle veya hanmlaryla veya dost-laryla konumayacam diye
yemin eden kimse, bunlarn hepsi ile, mesela btn kardeleri ile konumadka yeminini bozmu
olmaz. Hat-ta bir ka ile konuacak olsa bile. nk bu yemin hepsi ile konumak-taki bir mahzurdan
dolay yaplm olabilir. Fakat o ahsn yalnz bir kardei veya bir hanm veya bir dostu olduunu
bildii halde byle yemin etse, yalnz bununla konumakla da yeminini bozmu olur.
227- Bir kimse, bakasndaki bir alacan taksit taksit almayaca-na yemin ettii halde ondan bir
miktarn alacak olsa, daha sonra geri kalann da almadka yeminini bozmu olmaz.
228- Bir kimse: Mal bulunmadna dair yemin ettii halde ticaret iin olmayan eyas, gelir
getiren gayrimenkulu veya arazisi bulunsa, bununla yeminini bozmu olmaz. nk bunlara rfen mal
denilmez, denildii takdirde yeminini bozmu olur.
229- Ben bu ii elbette yapacam, mesela: u zat elbette ziyaret edeceim tarznda yaplan
yeminler, bir defaya mahsustur. Bundan dolay bir kere ziyaret vuku bulunca yemin yerine getirilmi olur.
230- ocuklarn, delilerin, uykuda bulunanlarn yeminleri mute-ber deildir. Fakat sarho edici
eylerden birini kasten imi olan sarho-un yemini, ayk bir kimsenin yemini gibidir. nk onun bu
sarho-luu, kendisinin kast ve tercihine dayaldr. Bundan dolay yapt ye-mine riayet etmezse,
yeminini bozmu olur.
231- stisnaya, yani nallah = ALLAH dilerse diye ALLAHn dilemesi ile beraber olan
yeminlerde, adaklarda hanis olmak = yemine, adaa muhalefet etmi bulunma hali dnlemez.
Bundan dolay bir kimse ALLAHa yemin ederim ki yarn inallah u ii yaparm diye yemin
etse, veya filan iim olursa, inallah u kadar gn oru tutaym diye adak adasa da yarn ki gn o ii
yapmasa veya o ii olduu halde oru tutmasa yeminini bozmu, gnahkar olmaz. nk bu halde o
iin yaplmas veya orucun tutulmas, ALLAH Tealann dilemesine balanmtr.
Hak Teala'nn herhangi bir eyi dileyip dilemedii ise, o eyin vaki olmasndan evvel bizce
mehuldr.
Bu gibi istisnalar, mam- Azam ile mam Muhammed'e gre szn hkmn iptal eder, o sz
azimli, kesin olmaktan karr. mam Ebu Yusuf'a gre de, o bir art mesabesindedir. Artk o art bizce
tahak-kuk etmedike, yani bu yemin annda onun meydana gelmesi kesin olduu bizce malum
bulunmadka, ceza lazm gelmez.
(mam Malik'e gre bu istisna halinde de yeminin ve adan hk-m lazm gelir. nk her ey,
ALLAH Teala'nn dilemesine baldr. Onun sylenmesi yani inallah denilmesi bereket ummak
iindir. Bu se-beple onu sylemekle szn, yaplan yeminin veya adan hkm deimi olmaz.)
Fihriste dn
ADAIN MAHYET VE NEVLER
232- Nezir, ALLAH Tealaya tazim iin mbah bir iin yaplmasn stlenmek, yle bir iin
yaplmasn kendi nefsine vacip klmaktr. Nezrin oulu nzur dur. Nezr edene de nzir denir.
Nezrin Trkesi adaktr.
233- Srf Hak Tealann rzas iin ibadet saylacak baz eyleri adamak, makbuldr, sevaba
vesiledir. Adam olsun yarn ALLAH rzas iin oru tutaym veya fakirlere u kadar para vereyim
denilmesi gibi.
Fakat dnyalk bir maksadn meydana gelmesi iin yaplacak adaklar makbul deildir. Filan iim
yoluna girerse, gn oru tuta-ym veya fakirlere para vereyim denilmesi gibi.
Byle dnyalk bir gaye iin yaplan bir ibadet ve itaat ulvi bir maksada deil, dnyalk bir istee
bir niyete dayal bulunmu olur. Bu ise; ibadetlerde, itaatlarda aranlan ihlasa aykrdr. Byle bir adak
kaderi deitiremez. Kader ne ise, yine o meydana gelir. u kadar var ki, bazen byle bir adak ile
cimriden bir mal km olur.
Bununla beraber adaklara riayet lazmdr. nk adak adayan ALLAH Teala ile szleme yapm
demektir. Bundan dolay adana vefa etmesi, yani adak olarak yapmay stlendii eyi yerine
getirmesi icap eder. Hak Teala Hazretleri adaklarna vefa edenleri Kur'an- Kerim'inde vmtr.
234- Adaklar zaman, mekan, ahs ve adanlan ey itibar ile muayyen ve gayrmuayyen
nevilerine ayrldklar gibi bir arta bal olup olmamak itibar ile de mutlak, muallak nevilerine ayrlr.
Nitekim ileride grlecektir.
Fihriste dn
NEZR (ADAK)IN ARTLARI
235- Bir nezrin er'an sahih, muteber, yerine getirilmesi gerekli olabilmesi iin u gibi artlar
vardr.
1. Adanlan eyin cinsinden bir farz veya vacip ibadet bulunmaldr. Bu yzden: Bir gn oru
tutaym diye yaplan adak sahihtir. Fakat filan hastay ziyarette bulunaym diye yaplacak bir adak
sahih, yani yerine getirilmesi gerekli olmaz. nk hastay ziyaret cinsinden bir farz veya vacip yoktur.
2. Adanlan eyin cinsinden bulunan bir farz veya vacip bizzat kastedilen bir ibadet olmaldr,
baka bir farz veya vacibe vesile bulunmamaldr.
Bundan dolay iki rekat namaz klaym diye yaplan bir adak, sahihtir. Fakat adam olsun
abdest alaym veya tilavet secdesinde bulunaym diye yaplacak bir adak muteber deildir. nk
abdest ile tilavet secdesi bizzat kastedilen bir ibadet deil, bilakis kastedilmi olan ibadetlere birer
vesiledir.
3. Adanlan ey, zaten yaplmas o anda veya gelecekte lazm bir farz veya vacip bulunmamaldr.
Bu sebeple adam olsun yarnki sabah namazn veya vitir namazn klaym tarzndaki
adaklar sahih olmaz.
4. Adanlan ey aslnda bir gnah olmamaldr.
Bu yzden intihar gibi bir eyi adamak mesela: u iim olursa, canm hak yolunda kurban
edeyim diye yaplan bir adak sahih olmaz.
Fakat esasen meru iken baka bir sebepten dolay yasak edilmi olan bir ey ile adak sahihtir.
Mesela bir kimse, Ramazan- erif bayramnn birinci gnnde veya Kurban bayramnn drt
gnnde oru tutmay nezir etse, bu sahih olur. u kadar var ki, o gnlerde oru tutulmas yasak edilmi
bulun-makla, o gnlerde oru tutmayp daha sonra kaza eder. Bununla beraber oru tutarsa, adan
yerine getirmi olur.
ALLAH iin evladn kurban edeceini adayan kimseye, mam Ebu Yusuf ile mam afii'ye gre
bir ey lazm gelmez. nk bu, caiz olmayan bir adaktr. Fakat mam- Azam ile mam Muhammed'e
gre bu halde bir koyun kurban edilmesi icap eder. Zira brahim Aleyhis-selam byle bir kurban ile
emrolunmutur.
5. Adanlan ey, aslnda imkansz olmamaldr.
Bu sebeple bir kimse: Geen filan gnde oru tutaym diye adak adasa, zerine bir ey lazm
gelmez.
Ayn ekilde: Filan zatn gelecei gn oru tutaym diye adak adad halde kendisinden oruca
aykr bir ey meydana geldikten veya zeval (le) vaktinden sonra o zat gelecek olsa, nezir namna bir
ey icap etmez. nk o gnde oru tutulmas artk imkansz olmutur.
Geceleyin geldii takdirde de hkm byledir. Zira adak, gndz hakkndadr.
6. Nezir edilen ey, nezr edenin mlknden fazla veya bakasna ait bulunmamaldr.
Bundan dolay u an bin kuru sadaka vermesini nezr eden kim-senin yalnz yz kuruu bulunsa,
ancak bu yz kuruu sadaka vermesi icap eder. Veya bakasna ait bir maln verilmesini, mesela
bakasnn koyununun kurban edilmesini nezr eden kimseye de bundan dolay bir ey lazm gelmez.
Fihriste dn
MUAYYEN, GAYRIMUAYYEN, MUTLAK VE MUALLAK NEZRLER
236- Nezrim olsun yarn oru tutaym gibi bir adak muayyen bir nezirdir. Nezrim olsun bir
gn oru tutaym denilmesi de gayri muayyen bir nezirdir. Bunlar ayn zamanda birer mutlak, yani
artsz nezirlerdir.
Falan kimse gelirse, ALLAH iin nezrim olsun bir gn oru tuta-ym veya u kadar sadaka
vereyim gibi arta bal nezirler de birer muallak nezirdir.
237- Mutlak olan nezirleri yerine getirmek vacip olan bir vazi-fedir. Muayyen gnnde
yaplmayan bir nezir, baka bir gnde kaza edilir. Mesela bugn fakirlere sadaka verilmesi adand
halde bu sada-ka verilmesi bugn yaplmazsa, baka bir gnde yaplmas bir kaza mahiyetinde olarak
icap eder.
238- Meydana gelmesi istenilen bir arta balanm olan bir nezir, o artn gereklemesi halinde
yerine getirilmesi icap eder. Meydana gelmesi istenmeyen bir arta balanm olan bir adaa gelince,
bunda nezreden serbesttir, art gerekleince dilerse nezrini yerine getirir, dilerse yalnz yemin
keffaretinde bulunur, sahih olan budur.
Mesela: u nimete nail olursam bir ay oru tutaym diye nezre-den kimse, o nimete nail olunca,
bir ay oru tutmas vacip olur. nk art olan nimet, onun tarafndan istenilmitir.
Bilakis bir kimse, kendisini yalan sylemekten men etmek iin Eer yalan sylersem, bir ay oru
tutmak nezrim olsun diye nezrettigi halde yine yalan sylese, serbest olur. Dilerse bu nezrini yerine
getirir, yani bir ay oru tutar ve dilerse yemin keffaretinde bulunur. Zira yalan sylemek art
kendisince istenilmemitir, bu nezir bir eit yemin demektir.
239- Mutlak bir nezir, muayyen olsa bile zamana, mekana, muay-yen paraya, muayyen fakire
bal kalmaz. Bu nezir, gerek oru ile, na-maz ile, itikaf ile olsun ve gerek para vesaire ile olsun
msavidir.
Bunun iin bir kimse: Cuma gn oru tutaym veya Beyt'l- makdiste u kadar rek'at namaz
klaym veya bu paray cuma gn falan beldede falan fakire vereyim diye nezrettii halde buna
muhalif olarak baka bir gnde oru tutsa veya baka bir mescitte o kadar rek'at namaz klsa veya o
miktarda baka bir paray baka bir beldede baka bir fakire verse, nezrini yerine getirmi olur.
240- Bir arta balanm olan bir nezrin o artn meydana gel-mesinden evvel eda edilmez.
Mesela: Falan zat gelirse gn oru tutaym diye nezr eden kimse, daha o zat gelmeden
gn oru tutacak olsa, nezrini yerine getirmi olmaz.
241- arta balanmak eklindeki bir nezir de zaman ile, mekn ile, muayyen para ve muayyen
fakir ile kaytl kalmaz.
Mesela Falan iim olursa, cuma gn oru tutaym veya u ma-haldeki falan fakire u elimdeki
paray vereyim diye nezreden kimse, o ii grldkten sonra herhangi bir gnde o orucu tutabilir, veya
her-hangi yerdeki dier bir fakire o parann miktarn verebilir.
242- Bir vakte balanlan bir oru, o vaktin gelmesinden evvel tutulursa, mam- Azam ile mam
Ebu Yusuf'a gre caiz olur. mam Muhammede gre ciz olmaz. Receb-i erif aynda tutulmas nezre-
dilen bir orucun Rebu'l-ahir aynda tutulmas gibi.
243- Bir sene oru tutaym diye mutlak surette yaplan bir nezirden dolay, hilaller itibar ile tam
bir sene oru tutulmas lazm gelir. yle ki, bu halde baklr: Eer pepee tutulmas sylenmemi ise, bu
oru ayr ayr gnlerde tutulabilir. ayet pepee bir halde tutulursa, otuz be gnn kazas lazm gelir ki,
bunlarn otuz gn Ramazan- erife be gn de bayramlara rastlayan gnlere bedeldir. Byle nezreden
kadn ise, bu sene iinde oru tutamayaca det gnlerini de kaza eder.
Fakat byle bir sene pepee oru tutulmas nezredilmi olursa, Ramazan gnlerini kaza lazm gelmez.
Zira byle bir sene, Ramazan- erifsiz olmayaca iin Ramazan gnleri bu nezirden istisna edilmi gibi olur.
244- Bir kimse: Falan ayda mesela Receb-i erifte oru tutaym diye nezrettii halde o ayda
hasta olsa, oru tutmayp daha sonra Ramazan- erifte olduu gibi kaza eder.
245- ALLAH rzas iin bir gn oru tutaym diye yaplan bir nezrin gn muayyen deildir.
Nezreden diledii gn bu orucu tutabilir. ki gn, gn denildii taktirde de hkm byledir.
Bu gnlerin orular ara vermeden tutulabilecei gibi, ayr ayr olarak da tutulabilir. Ancak nezir
annda pe pee tutulmasna niyet edilmise, o takdirde pe pee tutulmas lazm gelir, ara verilirse
yeni-den tutulmalar icap eder.
Mesela Aralksz on gn oru tutaym diye nezr etmi bulunan bir ka-dn, be gn tuttuktan sonra adet
grmeye balasa tuttuu orular nezir nam-na saylmaz. Temizlendikten sonra yeniden on gn oru tutmas
lazm gelir.
Fakat ayr ayr gnlerde u kadar oru tutmay adayan kimse, o kadar gn aralksz bir ekilde
oru tutsa, nezrini yerine getirmi olur.
246- zerime oru vacip olsun diye nezr eden kimseye yalnz bir gn oru tutmak lazm gelir.
Miktarna niyet etmeksizin: Bir ok gnler oru tutaym diye nezr eden kimsenin de mam- Azam'a
gre on, mameyne gre de yedi gn oru tutmas icap eder.
247- Nezrim olsun ki yalan sylemeyeyim veya nezrim olsun ki filan yere gitmeyeyim gibi
szler, ahdim olsun mesabesinde birer yemin saylr. Bundan dolay yalan sylense veya o yere
gidilse, yalnz yemin keffareti lazm gelir. zerime nezir olsun tabiri de byledir. Ancak bunlar ile
sadaka vermek, oru tutmak veya hac etmek gibi bir ibadete niyet edilirse, o takdirde bu ibadet, icap
eder.
Yalnz Nezrim olsun denilmesi de byledir. Bu halde baklr: Eer bununla say
belirtilmeksizin oruca niyet edilmi ise, gn oru lazm gelir. Miktar belirtilmeksizin sadakaya niyet
edilmi ise, on fakire birer fitre miktar vermek icap eder.
248- Nezirde kastn bulunmas veya bulunmamas msavidir.
Bu bakmdan ALLAH iin bir gn oru tutaym diyecek yerde bir ay oru tutaym denilse,
bir ay oru tutulmas lazm gelir. Bu ay tayin, nezredene aittir. Hemen nezrin peine oruca
balanlmamas bir gnah deildir.
249- ALLAH Tela iin u gn, Mesela perembe gn oru tutaym diye yaplan bir nezir, en
yakn olan perembe gnne ait bulunmu olur. Bu yzden yalnz o gn tutulacak oru ile bu nezir
yerine getirilmi olur. Her perembe gn oru tutulmas icap etmez. Ancak buna niyet edilmi olursa,
o takdirde icap eder.
250- Nezr edilen gnlerden birinde oru tutulmazsa, kaza lazm gelir.
Mesela Muayyen gnlerde oru tutmasn adayan kimse, o gnle-rin iddetinden, pek scak
olmasndan dolay oru tutmaya gc yet-mezse, oru tutmaz, kazasn msait gnlere, mesela ka
brakr.
251- Oru tutmak zere yapt nezirden dolay zerine kaza lazm gelen kimse, bu kazay tehir
edip de orucunu tutamayacak kadar yalansa, veya geimini temin iin pek meakkatli bir sanat ile
megul bulunsa, oru tutmaz, her gn iin bir fidye verir. Fakirliinden dolay fidye vermeye gc
yetmezse, ALLAH Teladan mafiret diler. nk ALLAH Aziman Gafur'dur, Rahm'dir.
252- Bir kimse, mesela: Bir ay oru tutaym veya itikafta bulu-naym diye adad halde,
henz bir gn gemeden vefat etse, ken-disine bir ay oru tutmak veya itikafta bulunmak lazm gelmi
olur. Ayn muayyen olup olmamas msavidir. Bu halde her gn iin bir fid-ye verilmesini vasiyet
etmi olmas icap eder. Vasiyeti bulunmad takdirde varislerinin msdeleri ile bu fidye, geriye kalan
mal varln-dan verilebilir.
Fakat bir kimse, hasta olduu halde byle bir nezirde bulunup da iyilemeden vefat etse, kendisine bir
ey lazm gelmemi olur. Ama arada bir gn iyilemi olsa bile, bir aylk fidye vasiyet etmesi icap eder.
mam Muhammede gre yalnz iyiletii gnler miktar fidye va-siyet etmesi lazm gelir.
253- ALLAH Tela'nn rzas iin kurban keseyim veya nezrim olsun, kurban kesip etini
fakirlere dataym diye yaplan bir adak muteberdir. Fakat: u hastalktan iyi olursam bir koyun
keseyim veya filan trbe iin bir kurban keseyim gibi adaklar, vaatler, bir nezir mahiyetinde
deildir. Ve Hak Telann rzasndan baka bir kimse namna kurban kesilmesi caiz de deildir.
254- Filan kimseye u kadar para nezr ettim veya filan trbeye u kadar mum nezr ettim veya
filan zatn gelmesi iin kurban kesece-im gibi szler caiz deildir. Hele bir l hakknda: Ey
mbarek zat! Sen benim u iimi yoluna koyarsan, mesela: u hastama ifa verirsen veya u
kaybolmu malm bana iade ettirirsen, senin trbene u kadar ey sarf edeyim tarzndaki adaklar
batldr, haramdr. Bilakis: ALLAH rzas iin u fakire u kadar para vermek nezrim olsun veya
ALLAH Tela hastama ifa verirse veya u kaybolmu malm bana iade eder-se, Hak rzas iin
sadaka vereyim veya kurban kesip etini dataym veya onlarn mescitlerine u kadar hasr, zeytin
ya alaym gibi bir tarzda adak yaplabilir.
255- Adak kurbannn etini, adayan kimse yiyemeyecei gibi hanm ile usul ve furuu da yani babas,
anas, dedeleri, evlad, torunlar da yiyemezler. Bunu, fakirlere sadaka olarak vermeleri lazmdr. ayet
yiyecek olurlarsa yediklerinin kymetini sadaka olarak vermeleri icap eder.
256- Yaplan bir adak veya yemin keffareti, yerine getirilmezse, hakim tarafndan yaplmasna
zorlanmaz. nk bunlar srf dini ibadetlerle alakal mkellefe ynelik yaplmas gerekli birer
vazifedir.
Fihriste dn
TKAFIN MAHYET, NEVLER, MERU OLMASINDAK HKMET
257- tikaf, lgatta: Bir eye devam etmek manasndadr. Bir eye devam eden kimseye de
mutekif denir. eri erifte ise, itikaf: Bir mescid-i erifte veya o hkmdeki bir yerde itikaf niyeti
ile ikamet etmek den ibarettir.
258- tikaflar: Vacip, snnet-i mekkede ve mstehap nevilerine ayrlr. yle ki: Dil ile adak
yaplan bir itikaf, vaciptir. Ramazan- erifin son on gnnde itikaf, kifaye yolu ile bir mekked
snnettir. Baka bir zamanda ibadet ve itaat niyeti ile bir mescid-i erifde bir mddet yaplan itikaf da
mstehaptr.
259- Bir itikafn en az mddeti, mam Ebu Yusufa gre bir gndr. mam Muhammede gre de
bir saattir. Bir saat, fkh alimlerine gre: Zamann belirsiz az ok bir ksm demektir. Yoksa bir gnn
yirmi drtte biri demek deildir.
(tikafn en az mddeti, Malikilerce tercih edilen gre gre bir gndz kadar, bir gecedir.
afiilere gre de Sbhanellah denilmesin-den bir an fazla olan ok az bir zamandr.)
260- tikafn meru klnmasndaki hikmet ve faydaya gelince, bu pek mhimdir. Resul Ekrem
(S.A.V) Efendimiz Medine-i Mnevve-re'ye hicretinden sonra, ahirete g etmelerine kadar her
Ramazan- erifin son on gnn itikaf ile geirirlerdi.
hlas ile olan bir itikaf, amellerin pek ereflisi saylmaktadr. Bu sayede kalpler, bir mddet olsun
dnya ilerinden ayrlm, Hakk'a ynelmi olur, birer beytullah olan mescitlerden birine bu suretle
devam eden bir mmin, pek kuvvetli bir kaleye snm, Kerim olan mabu-dunun feyiz ve yardm
kapsna snm olur.
slam byklerinden mehur Ata demitir ki: tikaf yapan kimse, ihtiyacndan dolay byk bir
zatn kapsnda oturup ihtiyacm yerine getirmedike buradan ayrlp gitmem diye yalvaran bir kimseye
benzer ki, ALLAH Tealann bir mabedine sokulmu, beni balamadka buradan ayrlp gitmem
demektedir.
Bir mminin her gn azalmakta olan hayat gnlerinden istifade ederek byle kudsi bir yerde bir
mddet ezeli yaratcsna olanca varl ile ynelip saf bir kalp ile, tertemiz bir dille ibadet ve itaat da
bulunmas, manevi bir zevke dalmas ne mstesna bir ganimettir.
tikaf eden kimse, btn vakitlerini namaza tahsis etmi demektir. nk bilfiil namaz klmad
vakitlerde de mescit iinde namaza hazr bir haldedir. Bu namaza hazr olma hali ise, namaz
hkmndedir.
zetle itikaf sayesinde insann maneviyat ykselir, kalbi nurlanr, simasnda kulluk nianeleri
parlar, feyizlere erimi olur. Ne mbarek, ne gzel bir hayat an!.
Fihriste dn
TKAFIN ARTLARI
261- Bir itikafn sahih olmas, u artlarn bulunmasna baldr.
1. tikaf yapan kimse mslman, akll ve temiz bulunmaldr.
Bundan dolay gayrimslimin, delinin, cnbn, hayz ile nifas-dan temiz bulunmayann itikaf
caiz olmaz.
Gayrimslim ibadete, deli de niyete ehil deildir. Dinen temiz ol-mayanlar da mescitlere
girmekten men edilmilerdir.
2. tikafa niyet edilmi olmaldr.
Bundan dolay niyetsiz olarak yaplan bir itikaf, muteber deildir. Zira bunun bir itaat ve ibadet
olabilmesi niyete baldr.
3. tikaf, mescitte veya o hkmdeki bir yerde yaplmaldr.
yle ki, iinde cemaatla namaz klnan herhangi bir mescitte itikaf yaplabilir. Byk camilerde
yaplmas daha faziletlidir.
Kadnlar da kendi evlerinde mescit edinilen veya edecekleri birer odada itikafta bulunurlar.
Buralar onlarn haklarnda birer mescit say-lr. Kadnlarn evleri dndaki mescitlerde itikaf etmeleri
caiz ise de, mekruhtur. Kadnlarn kendi evlerinde namaz klmalar, mescitlerde namaz klmalarndan
daha faziletli olduu gibi, evlerinde itikaflar da her trl fitne ve fesat dncesinden uzak olmas
sebebi ile mescit-lerde itikafta bulunmalarndan daha faziletlidir.
(mam afiiye gre itikaf, tazime layk bir yerde yaplabilir ki, o da mescitlerdir. Evlerde mescit edinilen
yerler, bu tazime layk deildir.)
4. Vacip olan bir itikafta, itikaf eden kimse orulu bulunmaldr. Bu halde orucun yanlarak
bozulmas itikafa zarar vermez. Dier itikaf-lar iin oru art deildir. nk onlar iin bir mddet
yoktur. Hatta camii erifden bir iki saat iinde kncaya kadar itikafa niyet edilmesi de sahihtir.
(afiilere gre vacip olan bir itikafta da oru art deildir.)
262- tikaf iin bl ana ermek, erkeklik, hrriyet art deildir.
Bundan dolay akll olan ocuun, kadnn, klenin itikaflar da sahihtir. u kadar var ki, kadnn
itikaf: Var ise kocasnn, klenin itikaf da: Efendisinin iznine baldr. Hatta itikafda bulunmay
adam olsalar bile. zin bulunmad takdirde kadn, adam olduu itikaf ko-casndan ayr kald
gnlerde, kle de azat edildikten sonra kaza eder.
263- Bir kimse, itikaf iin hanmna izin verse, bundan dnemez; artk men etmesi sahih olmaz.
Efendi ise, klesine vermi olduu izninden dnebilir.
Bir bedel karlnda azad edilmek zere efendisiyle bir anlama yapm olan kle veya cariye
ise, efendisinin izni olmasa da itikafta bulunabilir. nk bu, ksmen hrriyetine sahiptir.
Fihriste dn
TKAFIN ADABI
264- tikafn u gibi edepleri vardr:
1. tikaf, Ramazan- erifin son on gnnde ve mescitlerin en faziletlisinde yaplmaldr.
2. tikaf esnasnda hayrdan baka bir ey sylememelidir. Gnah gerektirmeyen eyleri
konumakta bir saknca yoktur. Bir ibadet itikad ile skut etmek ise, mekruhtur. Gnah-isyan saylan
eylerden dili tutmak ise, ibadetlerin byklerinden biridir.
3. tikaf esnasnda Kuran- Kerimi okumaya, hadis-i erife, pey-gamberlerin gzel rneklerle
dolu hayatlarn, dini meseleleri okumak-okutmak ve yazmaya devam etmelidir.
4. tikaf yapan kimse temiz elbiselerini giymeli, gzel kokular srnmelidir. Ban da
yalayabilir.
5. Kendine itikaf vacip klacak kimse, buna yalnz kalben niyet etmekle yetinmemeli, bilakis dili
ile de sylemelidir.
Fihriste dn
TKAFA DAR BAZI MESELELER
265- Bir muayyen mescitde, mesela Mescid-i Haramda itikafa niyet eden kimse, baka bir
mescitde itikafa girebilir.
266- Bir ay itikafa adak yapld halde bundan yalnz gecelere veya gndzlere niyet edilse bu
niyet, sahih olmaz. nk ay, muayyen miktardaki geceler ile gndzlerden ibarettir. Bundan dolay
geceli-gndzl bir ay itikaf icap eder.
267- Yalnz gndzleri itikafta bulunmaya niyet edilmesi sahihtir. Bu halde her gn fecr
(afak)n douundan evvel mescide girilip gnein batndan sonra klr, ve pe pee olmasna
niyet edilmemi ise, istenilen gnlerde itikaf yaplabilir. Bir gn iin itikafa niyet edildii takdirde de
gece dahil olmaz. Fakat aralksz u kadar gn itikaf edilmesi adak yaplsa, geceler de adaa dahil olur.
Aksi de byledir. Bu halde itikaf iin gnein batndan evvelce mescide gelinir, muayyen olan gnler
ve geceler mescitte kalnr, son gnn gnein batndan sonra mescitten klr, itikaf son bulmu olur.
268- Muayyen bir Ramazan- erif ayn itikaf ile geirmeye adak yaplsa, o Ramazan- erif
orucu, bu itikaf orucu iin de yeterli olur. Bu adaa ramen, o Ramazan- erifte oru tutulup da itikaf
yaplmasa, baka bir zamanda orulu olarak aralksz bir ay itikaf edilmesi gerekli olur. ayet itikaf
edilmeksizin dier bir Ramazan- erif girecek olsa, artk bunda yaplacak itikaf yeterli olmaz. nk
bu takdirde kazaya kalan itikafn orucu, zimmette bizzat kendisi yaplmas istenilen bir bor olmutur.
Bu, ikinci Ramazan- erif orucuyla denmi olamaz.
269- Tayin etmeksizin bir ay itikaf adam olan kimse, Ramazan- erifte bir ay itikafta
bulunmakla bu adan yerine getirmi olamaz. nk bu itikaf iin bir ay oru tutmay da bu adak ile
gerekli klm bulunur. Ramazan orucu ise, kendisine ayrca farz olan bir ibadettir.
270- Bir kimse, adad bir itikaf yapmadan vefat edecek olsa, her gn iin bir fidye verilmesini
vasiyet etmi olmas lazm gelir. nk vacip olan bir itikaf, orucun bir daldr. Bundan dolay orutaki
fidye, bunda da geerli olur. Ancak fakir olursa, o halde Hak Tealadan af ve mafiret dilenmelidir.
Fihriste dn
TKAFI BOZUP BOZMAYAN EYLER
271- tikaf yapan kimsenin er', tabi veya zarur bir ihtiya iin mescitten dar kmas itikafn
bozmaz.
Mesela: tikaf yapan kimsenin cuma namazn klmak iin k-mas, er' bir zr olduundan
itikafna mani deildir. Zaten cuma na-maz mddeti, malum olmas sebebiyle adaktan mstesna
bulunmu saylr.
Yine ayn ekilde abdest bozmak, abdest almak veya gusletmek iin kmas da tabii bir zr
olduundan itikafa zarar vermez.
Yine bylece bulunduu mescidin yklmak zere bulunmas veya oradan zorla karlmas da
zaruri bir zr olduundan itikafa zarar vermez.
(afiilere gre cuma namaz iin baka bir mescide klp gidil-mesi itikaf bozar. tikaf, bir
hafta devam edecek ise, cuma namaz klnr bir mescitte yaplmaldr.)
272- Cuma namazn klmak veya abdest bozmak iin en yakn olan yere kadar klr, akabinde
dnlr. Mescidi terk etmek zrnden dolay da baka bir mescide gidilip orada itikaf tamamlanr.
273- tikaf eden kimsenin mescitten zrsz yere kmas itikaf bozar. Bu yzden itikaf eden
kimsenin geceleyin veya gndzn bir zr bulunmakszn bir mddet mescitten kasten veya yanlarak
kacak olsa, itikaf bozulmu olur. Bu mddet mameyn'e gre bir gnn yar-sndan fazla bir
zamandr. Bir gre gre bir saatten, yani bir gnn belirsiz bir parasndan ibarettir. Kadn da itikaf
ettii odadan zrsz yere evi ierisine karsa, itikaf bozulmu olur.
274- Hastay ziyaret etmek iin, cenaze iin, cenaze namaz iin, ahitlikte bulunmak iin darya
klmas da itikafa manidir. Hastalk-tan dolay bir saat kadar darya klmas da itikaf bozar. u
kadar var ki, itikaf adak yaplrken hastalar ziyaret etmek veya cenaze namaznda hazr bulunmak
istisna edilmi olursa, bunlar iin klmas itikaf bozmaz.
275- Ekseriyetle vaki olmayan bir zrden dolay dar kmak da itikafa manidir.
Mesela: Boulmak veya yanmak zere olan bir kimseyi kurtarmak iin veya cemaatin
dalmasndan dolay darya klmas da itikaf bozar.
276- tikaf eden kimseye itikaf esnasnda birka gn baygnlk veya delilik gelse, itikaf
bozulmu olur. yileince yeniden itikafa balar. Hatta bu hal devam edip birka sene sonra yok olsa,
yine itikaf kaza etmesi icap eder.
277- Yukardaki meseleler, vacip olan itikaflara gredir. Nafile olan itikaflarda bir zre bal
olsun olmasn, dar kmakla veya has-tay ziyaret etmekle itikaf bozulmaz.
278- Vacip olan bir itikaf bozulunca kazas lazm gelir. Mesela muayyen bir ay iin olan bir itikaf
esnasnda bir oru bozulsa veya dar klsa, yalnz bu bir gnlk itikaf iin kaza lazm gelir. Fakat
muayyen olmayan, pe pee bir ay iin adanlm bir itikaf esnasnda byle bir gn oru bozulacak olsa,
yeniden bir aylk bir itikafa bala-mak icap eder. Bu bozulma gerek itikaf eden kimsenin yemesi
darya kmas gibi kendi fiili ile olsun ve gerek delilik ve baygnlk gibi kendi fiili olmakszn olsun
msavidir.
279- Balanldktan sonra terk edilen nafile bir itikafn -zahiri rivayete gre- kazas lazm gelmez.
280- tikaf eden kimse, hanm ile cinsel iliki veya bunu davet edecek pme, okama gibi
herhangi bir hareket, gerek gndzn ve gerek geceleyin olsun haramdr. Cinsel iliki ister kasten ve
ister unutarak olsun itikaf bozar, hatta meni gelmese bile. Dierleri ise, menisi gelmedike bozmaz.
Nitekim bakmak ve dnmek neticesinde gelecek olan meni de itikaf bozmaz.
281- tikaf eden kimse, muhta olduu eyleri mescitte hazr bulundurmakszn mescitte satn
alabilir, mescidi igal etmeyecek eyleri mescide getirebilir, mescitte yer, ier, mescidin iinde
hazrlan-m mnasip bir yer varsa, orada abdest alp gusl yapabilir.
Byle yer yoksa, dar kar, abdesti ve ykanmay mteakip he-men mescide dner.
282- tikaf eden kimse, ezan okumak iin minareye kabilir, hatta minarenin kaps mescidin
ierisinden olmasa bile.

Ey ALLAHm! Bizi itikaf edenlerden ve samimiyetle ibadet edenlerden eyle!. mn
Btn hamd senalar sana mahsustur!. Ey lemlerin Rabbi!.
Fihriste dn
BENC KTAP
ZEKAT VE SADAKA-I FITIR

HAKKINDADIR
NDEKLER
Zekatn mahiyeti
Farz klnmasndaki hikmet
Zekatn farz olmasnn artlar
Zekatn sahih olmasnn art
Zekata tabi olup olmayan mallar
Ehl hayvanlara ait zekatlar
Ticaret mallarnn zekat
Altn ile gmn zekat
Kat paralar ile banknotlarn zekat
Alacaklarn zekat
Arazi mahsullerinin zekat
Madenlerin ve definelerin zekat
Zekatlarn denme yollar
Zekatn verilecei yerler
Kendilerine zekat verilmesi caiz olup olmayan kimseler
Sadaka-i ftra dair meseleler
ZEKATIN MAHYET
1- Zekat; lgatta taharet, bereket, oalma-artma, verek anmak manasndadr.
Istlahta, Bir maln muayyen bir miktarn, muayyen bir zaman sonra hak sahibi olan bir ksm
mslmanlara ALLAH Telnn rzas iin tamamen temlik etmek (mlkiyetine geirmek)ten ibarettir.
Zekat, kullarn kulluktaki sadakatlerine delalet eder. Bu ynyle zekata sadaka da denilmitir.
Bununla beraber sadaka tabiri zekattan daha umumidir. Vacipleri, nafileleri de iine almaktadr.
Zekat vermeye tezkiye, zekat verene de mzekki denilir. ahitler hakkndaki vgye,
gvenilir olduklarn sylemeye de tezkiye denildii malumdur.
2- Zekat kesin bir farzdr. Peygamberimiz (S.A.V)in hicretinin ikinci senesinde orutan evvel farz
klnmtr. slmn artlarndan birini tekil etmektedir. Muayyen miktarda bulunan nakit paralarn ve
ticaret mallarnn zerinden bir sene getii takdirde, zekatlarn derhal, yani sene biter bitmez hemen
vermek icap eder. nk bu halde bunlara yoksullarn haklar taalluk etmi olur. Artk bunu zrsz
yere tehir etmek caiz olmaz. Dier bir gre gre zekatn verilmesi geciktirmeli olarak farzdr. Yani
sene sonunda hemen verilmesi lazm deildir. M-kellef bunu yaad srece eda edebilir. Eda
etmeden lrse, o zaman gnahkar olur. Fakat en sahih olan birinci grtr.
3- Zekatn aikare olarak verilmesi daha faziletlidir. nk zekat bu ekilde veren bakalarna gzel
bir rnek olmu olur ve kendisini bakasnn su-i zanndan kurtarr. Zekat kesin bir farz olduundan, bunun
edasnda riya meydana gelemez. Nafile sadakalarda ise, byle deildir. Onlar gizlice verip gsteri
ihtimalinden kanmak daha faziletlidir.
Fihriste dn
ZEKATIN FARZ KILINMASINDAK HKMET
4- Zekatn farz klnmasndaki hikmet pek mhimdir ve herkese deta apaktr. Bir hadis-i
erifte:

Mallarnz zekat ile koruyunuz, hastalklarnz sadaka ile tedavi ediniz, bela dalgalarn dua
ile, niyaz ile karlaynz buyrulmutur. 1
Demek ki, zekat sayesinde servet korunmu olur. Sadakalar maddi ve manevi hastalklara birer
ila mahiyetinde bulunur. Gerekten zekat ve sadaka verenlerin mallarnda, canlarnda bir feyiz ve
bereket, bir shhat ve fiyet yz gsterir, bunun ok stnde olarak da kendileri Hak Telnn rzasn
kazanp nice manevi mkafatlara nail olurlar, nice manevi tehlikelerden kurtulurlar.
5- Zekatn her bakmdan bir ok faydalar vardr. Bir kere ma-lumdur ki, kalplerde pek fazla yer
tutan bir mal ve servet sevgisi insan yksek duygulardan mahrum eder, insan bazen fena hareketlere
s-rkler. Zekat sayesinde ise, kalbin bu zararl duygusuna meyillerine mukavemet edilmi, nefis
cimrilikten temizlenmi, mal bakasnn hakkndan tasfiye edilmi, insanda efkat, hayrseverlik,
bakalarn dnmek gibi yksek duygular vcuda gelmi olur.
Sonra zekat toplumun huzuruna, refahna, dayanmasna sebeptir. Yoksullar, cizleri kendi
servetinden faydalandran bir zengin cemi-yetin en sevimli ve en deerli uzvu saylr, fakirlerin,
muhtalarn elemlerini azalttndan onlarn vglerine muhabbetlerine, dularna nail olur, serveti de
hain ve hrsl gzlerin dikilmesinden emin bulunur. Artk byle birbiri hakknda hayr dnen,
merhametli olan duc bulunan bir cemiyet arasnda gzel bir henk vcuda gelmi olmaz m!
6- Bir de zekat vermek, gzel bir akidenin-inancn eseridir. Byle bir akideye sahip olan kimse,
mensup olduu cemiyet iin zarardan beri, bilakis pek faydal bir insan demektir. nk kendi
malndan bir ksmn srf ALLAH Telnn rzas iin ayrp fakir olan din kardelerine veren ve
karlnda onlardan hibir ey gzetmeyen byle bir insan artk evresine faydal olmaz m? Artk
kendisine ait olmayan eylere gz dikip bakalarnn zararlarna hareket eder mi? Bakalarnn
ellerindeki mallara saldrr m?
1
Beyhaki; ab'l-man; 3/282; No:3557, Beyhaki, es-Snen'l-Kbra, 5/230, No:6689, Tabern, el-Mu'cem'l-Kebr, 10/128, No:10196,
El-Mu'cem'l-Evsat, 2/274, No:1963
7- Bununla beraber zekat bir kran vazifesidir. Zekat veren bir mslman dnr ki, Elde
ettiim bu servet, bana Hak Telnn bir ihsandr. Bir ok insanlar daha gl, kuvvetli, daha bilgili
olduklar halde bu servetten mahrum bulunuyorlar. Bu sebeple bana ikram ve ihsan sonsuz olan yce
ALLAHn bir ltuf ve ihsan olan bu servetin krn fa etmek lazm gelir. te bu kr vazifesi, farz
olan bu zekat demekle yerine getirilmi olur.
8- u da dnlmelidir ki, bir ahsn elde ettii servette onun mensup olduu evrenin bir ok
tesiri vardr. Eer o, byle bir evrede yaamam olsayd bu servete nil olabilecek miydi? te bu da
bir nimettir. Bu nimete kar kr de o evredeki yoksul, perian insanlara yardm etmekle meydana
gelir. Zekat ve sadaka verilmesi ise, byle bir yardmdan ibarettir.
zetle bugn zekat, mslmanlara mahsus, fevkalde insan bir vazifedir. Zekat verenler,
ALLAH Telnn sevgili, hayrl kullar saylmaya lyktr. Ne mutlu bu gzel vazifeyi yerine
getirenlere.
Fihriste dn
ZEKATIN FARZ OLMASININ ARTLARI
9- Bir kimsenin zekat vermekle mkellef olmas iin baz artlar vardr. Bunlar kaydediyoruz.
1. Zekat verecek kimse: Mslman, hr, akll, blu ana ermi olmaldr. Bundan dolay
gayrimslimlere, kle ve criyelere, delilere, ocuklara zekat farz deildir. yle ki, bir gayrmslim
zekat ile m-kellef deildir. Hatta bir mslman Neuz billah bir mddet dinden kp daha sonra
tvbe edip istifar etse, dinden kt zamanlarda kendisine zekat farz olmayaca gibi, dinden
kmasndan evvelki za-mana it zekat borlar da dm olur.
nk mslman olmak, zekatn farz olmasnda art olduu gibi devamnda da arttr. Klelerle
cariyelere gelince, onlar esasen bir eye sahip olamayacaklar iin zekat vermeye ehil deildirler, hatta
ticarete izinli olmu olsalar bile.
Delilere gelince, bunlarda iki hal dnlebilir. Birincisi: ocuk-luktan beri deli olmaktr.
Bunlarn bu hali devam ettike, kendileri ze-kat ile mkellef olmazlar. Fakat bunlar blu ana
erdikten sonra iyileip dzelecek olsalar, bu iyilemeleri tarihinden itibaren zekat ile mkellef olurlar.
kincisi: Blu ana erdikten sonra bir sre deli olmaktr. Bu halde bunlarn, delilikleri btn bir sene
devam ederse, bu sene iin kendilerine zekat farz olmaz. nk bu halde kendilerinden mkellef olma
durumu der. Fakat bu sene iinde bir sre, mesela bir iki gn iyileip dzelseler, zerlerine zekat
lazm gelir.
Bu mesele, mam Muhammede gredir. mam Ebu Yusufa gre senenin ekserisinde iyileip
dzelmedike, o senenin zekat icap etmez.
Baygnlk hali ise, zekat ile mkellef olmaya mani deildir.
ocuklara gelince, bunlar da akll olarak blu ana ermedike zekat ile mkellef bulunmazlar.
Bu sebeple bunlarn mallarndan veli-leri zekat veremez. Bunlarn zekatlar blu ana erdikleri
tarihten itibaren balar, bir sene sonunda edas vacip olur.
(mam afiiye gre ocuklar ile delilerin mallarndan da zekat la-zm gelir, bunu mallarndan
velileri ed eder. nk zekat mala ynelik bir haktr, vazifedir. Bu mkellefiyet eksiklii (ocukluk-
delilik), bu hakkn farz olmasna mani olmaz. rde olduu gibi. Bizce zekat, mali bir ibadettir.
Bunlar ise, ibadetle mkellef deildirler.)
2. Zekat verecek kimse, temel ihtiyalarndan ve borcundan baka nisap miktar veya daha fazla
bir mala sahip bulunmaldr. Bu yzden bu kadar mal olmayan kimseye zekat farz olmaz.
Nisap, dinimizin bir ey hakkndaki temel bir l, alamet tayin etmi olduu miktardr. yle
ki, zekat hususunda altnn nisab yirmi miskal, gmn nisab iki yz dirhem, koyun ile keinin nisab
krk, sr ile mandann nisab otuz, devenin nisab da betir.
Temel ihtiyalardan maksat da, oturulacak ev ile eve lzumlu eyadan ve klk, yazlk elbise ile
lzumlu silahtan, letten, kitaptan ve binek hayvan (araba) ile hizmeti, kle veya cariyeden ve bir
aylk -sahih grlen dier bir gre gre bir senelik- nafakaya mahsus erzaktan ibarettir. Bor karl
elde bulunan nakitler de bu hkmdedir.
3. Zekatn farz olmas iin mal, hakikaten veya hkmen nmi-artc bulunmaldr. Bu bakmdan
nami olmayan mallardan zekat lazm gelmez. Hatta nisap miktarndan fazla olsa, bile.
Hakikaten nema ticaret yolu ile dourma veya reme ile olur. Ticarette kullanlan herhangi bir
eya ve hayvan zekata tabi olduu gibi dln veya stn almak iin krlarda otlatlan ve saime adn
alan hayvanlar da zekata tabidir. Nitekim ileride bildirilecektir.
Hkmen nema da oaltmaya arttrmaya mmkn olan ile meydana gelir ki, bu sahibinin veya
vekilinin elinde bulunan altn ile gme mahsustur. Altn ile gmn maddeleriyle ihtiyalar giderile-
mez. Bilakis bunlar ticarette kullanlmak, mallarn deitirilmesine vasta olmak yolu ile ihtiyalar
karlar, bu yn ile bunlar yaratl bakmndan artmaya, ticarete mahsustur. Bu yzden elde bulunan
altn veya gm nakitler, kleler zinet takmlar kendileri ile ticarete niyet edilmese de veya bunlar
nafakaya ev satn alnmasna harcanmak zere saklanlm olsa da, nisap miktarna ulanca, zekata tabi
olurlar.
4. Zekatn farz olmas iin tam bir mlk bulunmal, yani bir malda mlkiyet ile vaziyed -elde
bulundurma- ayn anda bulunmaldr.
Bu sebeple bir kadn mehrini eline almadka bundan dolay zekat ile mkellef olmaz. nk o
mehre sahip ise de, henz eline gemi deildir.
Yine bylece elinde rehin mal bulunan bir kimseye bu rehinden dolay zekat lazm gelmez. Zira
bu borca karlktr. Bunda sahibinin elinde bulundurma durumu mevcut deildir.
Yine bylece, borlu olan kimse, borcuna karlk olan bir maln-dan dolay zekat ile mkellef
olmaz. nk bu mal elinde bulunmu olsa da, mlkiyeti yok demektir.
Satn alnp da henz teslim alnmam bir mal ise, teslim alnm hkmnde olarak zekata tabidir.
Bu nisaba dahil olup bundan sahih olan gre gre zekat vermek lazm gelir.
Yolculukta bulunan kimse de malnn zekatn vermekle mkel-leftir. nk o maln bilfiil
elinde bulundurmuyorsa da, o mal vekili vastasyla kullanmaya gc yeter.
5. Zekatn farz olmas iin bir mal zerinden tam bir sene gemi bulunmaldr ki, buna (havli
hevelan) denir. nk bu mddet iinde nema = artmak ziyadelemek gerekleir. reme meydana
gelir mev-simler ihtiyalar fiyatlar deiir.
yle ki, en az nisap miktar artmaya elverili bir mal zerinden tam bir kameri (hicri) sene geip
sene son bulmadka zekat lazm gelmez. Nisap miktar hem senenin evvelinde, hem de sonunda bulun-
maldr. Bu miktarn sene ierisinde eksilmesi, zekatn farz olmasna engel olmaz. Bilakis sene iinde
artan mal da sene sonunda dier mal ile beraber zekata tabi olur.
Mesela bir kimsenin (1364) senesi balangcnda temel ihtiyala-rndan fazla iki yz dirhem
gm miktar artmaya elverili bir mal olup bu mal sene sonuna kadar devam etse, bundan be dirhem
zekat lazm gelir. Bu mal sene ortasnda yz dirhem miktarna indii halde sene sonunda yine iki yz
dirhem miktarna km bulunsa yine be dirhem zekat vermek icap eder.
Sene banda en az iki yz dirhem miktar iken sene arasnda ka-zan hibe veya miras gibi bir
sebeple drt yz dirhem miktarna kp sene sonuna kadar devam etse, on dirhem zekat vermek
gerekir. Fakat byle bir mal sene banda mesela yz doksan dirhem miktar iken sene sonunda iki yz,
yz dirhem miktarna km bulunsa veyahut sene banda iki yz yz dirhem miktar iken sene
sonunda yz doksan dokuz dirhem miktarna dse, zekat lazm gelmez. Bilakis iki yz dirhem miktar
olduu gnden itibaren balayacak bir senelik mddet sonunda yine ayn miktarda veya daha fazla
bulunacak olursa, zekat lazm gelir.
mam Zfere gre nisap miktar senenin bandan sonuna kadar tamam bulunmaldr.
mam afiiye gre de yln ekseriyetini merada otlayarak geiren hayvanlarda hkm byledir.
Fakat ticaret mallarnda nisabn yalnz sene sonunda tam bulunmas lazmdr. Sene banda veya
ierisinde noksan olmas, zekatn farz olmasna mani olmaz.
10- Zekata tabi bir mal zerinden bir sene getikten sonra artacak olsa, bu artan ksm artt
gnden itibaren bir sene gemedike zekata tabi olmaz.
Mesela 1363 senesi banda yz lira miktarnda bulunan bir ticaret mal, 1363 senesi sonunda
yine yz lira miktar olup da 1364 senesi banda yz elli lira miktarna ykselse, bu elli lira
miktar zekat iin yz liraya eklenmez. Bunun iin ayrca bir sene gemesi lazm gelir.
Fihriste dn
ZEKATIN SAHH OLMASININ ARTLARI
11- Verilen bir zekatn sahih olmas iin zekat niyeti ile beraber verilmi olmas arttr. Bu esas
zerine u meseleler ortaya kar.
1. Zekat fakire verirken veya zekat iin bir mal ayrrken bunun zekat olduuna kalben niyet edilmesi
lazmdr. Dil ile sylenmesi lazm deildir. Hatta bir mal fakire zekat niyetiyle verirken bunun bir hibe
veya bir bor olarak verildiini sylemek bile zekat olmasna mani deildir.
2. Bir mal fakire niyetsiz olarak verildii takdirde baklr: Eer henz fakirin elinde mevcut ise,
zekata niyet edilmesi caizdir. Fakat elinden km ise, niyet edilmesi geerli olmaz.
Ayn ekilde bir ahs bir kimsenin malndan onun adna zekatn vermekle o kimse buna izin
verse baklr: Eer o mal fakirin yannda mevcut ise, bu zekat sahih olur mevcut deilse olmaz.
3. Zekatta vekilin niyeti deil, mvekkilin niyeti muteberdir.
Bundan dolay bir kimse zekatn vermek iin birini vekil tayin etse, zekat olarak verecei mal
teslim ettii zaman veya o mal vekilin fakire verecei zaman zekata niyet etmesi icap eder. Vekilin
niyeti yeterli olmaz. Bu vekil, bir mslman olaca gibi, bir gayrimslim vatanda da olabilir.
4. Zekat vermek niyetinde olan bir kimse, bunun iin bir mal ayr-makszn fakirlere vakit vakit
bir eyler verdii halde hatrna niyet gel-mese, bunlar zekatna saylamaz. Fakat fakire byle bir mal
verirken bunu niin veriyorsun? gibi bir suale, dnmeksizin hemen zekat olarak veriyorum
diyebilecek bir halde bulunursa, bu niyet mesabe-sinde olur.
5. Bir kimse, fakirlere bir mddet sadaka verdikten sonra u mddet iinde sadaka olarak
verdiim eylerin zekatmdan olmasna niyet etim demesi geerli olmaz.
6. Bir kimse elinde bulunan bir mal zekata niyet etmeksizin bsbtn sadaka olarak verse, bunun
zekat kendisinden dm olur. Gerek nafile sadakaya niyet etmi olsun ve gerek olmasn msavidir.
Fakat bununla bir adaa veya baka vacip bir vazifeye niyet etmi olursa, bu mal, o niyete gre verilmi
olur, bu mala isabet eden zekat miktarn ayrca borlu olup demek icap eder.
7. Bir kimse, zekat icap eden bir maln bir miktarn bir fakire hibe etse, bu miktara isabet eden
zekat, kendisinden der.
Mesela bir zengin, bir fakirin zimmetinde olan on bin kuru alaca-n bu fakire balasa, yalnz
bu on bin kurua ait zekatn vermi olur. Bu hususta zekata niyet edip etmemesi msavidir. Bu on bin
kuruu dier mallarnn zekatna sayamaz.
Yine bylece, fakir olmayan bir borluya byle bir mal ba-lansa, bununla ne o maln, ne de
baka mallarnn zekat verilmi olmaz. -En sahih olan gre gre- bu balanan mala isabet eden
zekatn da ayrca verilmesi lazm gelir.
Fihriste dn
ZEKATA TAB OLAN MALLAR
12- Mallar, gizli-sakl mallar ve aikare mallar adyla iki ksmdr. Nakit paralar ile evlerde,
maazalarda bulunan ticaret mallar, gizli-sakl mallardr. Yln ekseriyetini merada otlayarak geiren
hay-vanlar ile bir ksm arazi mahslleri ve madenler, yer altndaki hazineler ve gmrklere urayan
ticaret mallar ile nakit paralar da aikare mal-lardandr. Bunlarn hepsi de birer muayyen nisbette
zekata tabidir.
13- Gizli-sakl mallarn zekatlarn vermek, sahiplerinin dindarl-na havale edilmitir. Bunlar,
bu mallarn zekatlarn diledikleri fakir-lere, muhtalara bizzat verebilirler.
Aikare mallarn zekatlarn, muayyen nisbetteki vergilerini ise, veliyy'l-emir, hususi memurlar
vastasyla tahsil ederek dinen muay-yen yerlere sarf eder. Bu memurlara amil, sai, air gibi adlar
verilmitir.
14- Vaktiyle tccarlar yol kesicilerden, vesaireden korumak ve karlnda bir ksm zekatlarn
almak iin mnasip yerlerde air ad ile bir takm memurlar tayin edilmi bulunuyordu. Bu memurlar,
msl-manlarn nisap miktarna ulaan ve zerlerinden birer sene gemi bulunan ticaret mallarndan
ve zerlerinde bulunan paralardan krkta bir nisbetinde zekat tahsil ederlerdi. Ancak bu mallarn
sahipleri bunlarn zekatlarn daha yola kmadan bulunduklar beldede vermi olduklarn veya
bunlarn karlnda borlu olduklarn veya bu mallarn ticaret mal olmadn veya zekatlarnn
baka bir air tarafndan alnm olduunu iddia ederlerse, o halde bu iddiann aksi ortaya kmadka
zekatlar alnmazd.
Bu memurlar, tccarlarn yanlarnda bulunup abuk bozulacak sebzeler, ya hurmalar, ya
zmler gibi eylerden de zekat almazlard. Hatta bunlarn kymetleri nisap miktarndan fazla olsa bile.
Zamanmzda tccarlar, slam gmrklerinde ticaret mallar iin verdikleri vergileri bu mallarn
zekatna sayabilirler.
Fihriste dn
ZEKATA TAB OLMAYAN MALLAR
15- Bir insann gerek kendi ahsnn ve gerek nafakalaryla m-kellef olduu kimselerin
ihtiyalarn karlayan, bu ynyle temel ih-tiyalar adn alan eylerden zekat lazm gelmez.
Oturulan evler ve bu evlerin lzumlu eyas, giyinmeye, kuanmaya mahsus lzumlu elbi-seler, silahlar,
binmeye mahsus hayvanlar (arabalar), hizmete mahsus kleler, cariyeler, bir aylk veya bir senelik taam
= yenilecek ve iilecek eyler, ilim sahiplerinin birer ciltten veya takmdan ibaret olan kitaplar, sanat
erbabnn birer takm aletleri temel ihtiyalardan saylr.
Bu sebeple bunlara sahip olanlar, zengin, nisaba sahip saylmazlar.
16- Ticaret iin olmayan fazla ev eyasndan, kitaplardan sanat aletlerinden, fazla elbiseden, fazla
yenilecek ve iilecek eylerden, altn ve gmten olmayan ziynet takmlarndan, yakut, zmrt, inci, elmas
gibi ziynet eyalarndan dolay da zekat lazm gelmez. nk bunlar, artc deildir. u kadar var ki, bunlar,
temel ihtiyalardan hari olup kymetleri en az nisap miktarna ulanca sahipleri zengin saylr. Bundan
dolay zekat ile mkellef olmazlarsa da, ftr sadakas ile ve kurban ile mkellef olurlar. Kendilerinin zekat,
sadaka almalar caiz olmaz.
17- Bir kimsenin sahip olduu halde kendilerinden faydalanmas mmkn olmayan, baka bir
ifade ile; elinden kp byk ihtimalle bir daha eline girmeleri umulmayan mallarndan zekat lazm
gelmez. Bu gibi mallara mali zmar denir. Bunlar, bu halde oalc saylmaya-caklar ynyle zekata
tabi olmazlar. sbat mmkn olmayp inkar edi-len alacak paralar, gasp ve devlete el konulup geri
alnmas umulma-yan mallar, denize dp karlmas mmkn grlmeyen mallar, krda gmlp
yerleri unutulmu nakitler, kaybolmu dier mallar bu ksm-dandr. Bunlardan dolay -elden km
olduklar mddete, istifade etmek mmkn olmadndan- zekat lazm gelmezse de tekrar elde edilince
baklr, nisap miktarna ulam ve zekata tabi mallardan ise, elde edildikleri tarihten itibaren bir sene
sona erince, zekatlar lazm gelir.
Mesela senelerce inkar edilip delil ile ispat mmkn bulunmayan u kadar bin kurutan ibaret bir
alacaktan dolay, bu seneler iin zekat lazm gelmez. Fakat daha sonra ikrar ile veya delil ile sabit olup
tahsil edilse, bu ispat anndan itibaren zekata tabi olup aradan bir sene geince zekat lazm gelir. Ancak
sahibinin zekata tabi baka mal da bulunursa, o takdirde bunlarn zekat ile beraber o elde edilen
mallarn da zekatn vermek icap eder, bir sene gemesi beklenilmez.
(mam Zfer ile mam afiiye gre bu gibi mallarn gemi seneleri iin de zekat lazm gelir.
nk mlkiyet mevcuttur.)
18- nsanlar tarafndan istenilecek herhangi bir borca karlk olacak bir mal, nakit olsun, yln
ekseriyetini merada otlayarak geiren hayvan veya ticaret mal olsun, zekata tabi olmaz. dn alnm
paralar, telef edilmi eylerin bedeli, kadnlara verilecek mehir paralar, gemi senelere ait zekat
paralar bu bor ksmndandr. Bu yzden bir kimsenin temel ihtiyalarndan baka elinde nisap miktar
nakitleri veya ticaret eyas bulunduu halde bu miktarda borcu bulunsa, kendisine zekat farz olmaz.
19- Bir kimsenin nisaptan fazla mal olduu halde bir miktar da borcu bulunsa baklr: Eer bu
maldan borcu ktktan sonra nisaptan noksan olmamak zere bir ey kalrsa, yalnz bu eyin zekat
lazm gelir. Fakat nisap miktarndan, yani iki yz dirhem gm kymetinden az bir ey kalrsa, bundan
da zekat lazm gelmez.
20- Bir kimsenin mesela yz lira fazla paras olduu halde gemi senelerden zerinde kalm yz
lira da zekattan borcu bulunsa kendisine bu yz lira iin ayrca bir zekat lazm gelmez. Fakat zekattan
borcu mesela krk lira olsa, geri kalan mevcut altm lirann zekat lazm gelir.
Zekat gerekte ALLAHa ait yani umumun menfaati ile ilgili hak-lardandr. Fakat verilmedii
takdirde veliyyl-emir tarafndan istenilip zekat verilen yerlere harcanabilir. Bu ynyle bu da insanlar
tarafndan istenilecek borlardan saylr. Adaktan, keffaretten, ftr sadakasndan, farz olan hacdan
dolay olan borlar ise, byle deildir. Bunlar insanlar tarafndan istenilemez. Bu sebeple bunlarn
bulunmas, eldeki mevcut mallarn zekata tabi olmasna mani olamaz.
(mam afiiye gre nisap miktar artc bir mala sahip olan, bunun karlnda borcu olsa da,
zekat ile mkellef olur. nk zekatn farz olmas nisap miktar olan artc mal sebebiyledir. Bu borlu
ise, buna sahiptir. Hr bir kimsenin borcu ise, zimmetine taalluk eder, hemen elindeki mala taalluk
etmez. Bunun iindir ki bu malda tasarrufu caizdir. Bor ile zekat ise, baka baka haklardr. Birinin
varl, dieri-nin farz olmasna mani olmaz.)
Bizce borlu fakirdir, nisap miktar fazla mal yok ise, kendisine zekat verilmesi bile caizdir.
Zekat ise, zengine farzdr.
21- nsanlar tarafndan istenilecek bir borcun zekata mani olmas hususunda bu borcun
nakitlerden veya dier eyadan olmas msavi olduu gibi, vadesi dolmu olup olmamas da msavidir.
u kadar var ki, bu bor zekatn farz olmasndan evvel zimmete taalluk etmi bulun-maldr. Yoksa bir
maln zekatnn verilmesi farz olduktan sonra zim-mete sonradan gelecek bir bor, bu zekatn
dmesine sebep olamaz.
Sene iinde zimmete gerekli olan bir bor ise, mam Ebu Yusufa gre zekatn farz olmasna mani
olmazsa da, mam Muhammede gre mani olur.
22- Bir borca kefil olan kimsenin malndan da kefil olduu borca denk olan miktar hakknda zekat
lazm gelmez. Bu kefalet borlunun emriyle olsun olmasn, msavidir. nk kefil de borlu demektir.
23- Bir bor herhangi bir ekilde dnce ona denk olan maln ze-kat iin sene balangc, bu
dme tarihinden balar. Mesela bir kimse-nin temel ihtiyalarndan baka nisap miktar artc bir mal
bulunduu gibi o kadar da borcu bulunsa, kendisine zekat lazm gelmez. Fakat bu bor kendisine
balansa, bu balama tarihinden itibaren bir sene geince bu nisap miktarnn zekat icap eder.
Bu mesele, mam- Azama gredir. mam Muhammede gre bu halde, o maln zerinden bir
sene gemi olunca zekat lazm gelir.Hatta borcun dmesinden itibaren henz bir sene gemi olmasa
bile.
24- Muhtelif nisaplara sahip olan, yani hem nisap miktar nakitleri, hem ticaret eyas hem de
yln ekseriyeti merada otlayarak geiren muhtelif cins hayvanlar bulunan bir kimsenin bir miktar da
borcu bulunsa, bu borcuna temel ihtiyalardan olan bir mal, mesela, oturduu evi karlk tutulamaz.
Bilakis zekata tabi mallarndan diledi-ini karlk tutup, dierlerinin zekatn verir. Ancak bu
mallardan baz-snn zekat, veliyyl-emir tarafndan tahsil edilecek olursa, o takdirde borcuna evvela
nakitleri karlk tutulur, nakitleri yeterli olmazsa ticaret eyas da karlk tutulur, bu da yeterli
olmazsa, zekat nisbeten az olan hayvanlar da karlk tutmak lazm gelir. Nisap miktar veya fazla bir
ey kalrsa yalnz onun zekatn verir.
25- Ticaret iin deil, yalnz kira bedellerini almak zere elde bu-lunan evlerden, dkkanlardan
ve dier gelir getiren gayrimenkullerden ve kaplar ile aletlerden, makineler ile nakil vastalarndan
zekat lazm gelmez. Bilakis bunlarn kiralarndan toplanan paralar, nisap miktar olup karlklarnda
bor bulunmad ve zerlerinden tam bir sene getii veya zekat verilecek dier nakitler ve mallara
ilave edildii takdirde zekata tabi olurlar.
26- Ticaret iin olmayan atlar, mameyne gre yln ekseriyeti merada otlasnlar otlamasnlar,
diileri ile erkekleri kark bulunsun bulunmasn, zekata tbi deildirler. Fetva da bu ekildedir. Fakat
mam- Azam ile mam Zfer'e gre yln ekseriyeti merada otlam olup diileri ile erkekleri kark
bulunan yk tamaya ve binmeye al-trlmam at cinsi zekata tbidir. Bunlarda nisap aranlmaz.
Sahibi kymetlerinin krkta birini zekat olarak verir. Bir gre gre de her at bana bir dinar veya on
dirhem gm verir.Vaktiyle bir dinar altn, on dirhem gme denk bulunurdu. Bu zekat
veliyylemir tahsil etmez. Bilakis sahibi diledii fakire verebilir.
27- Ticaret iin olmayan sade erkek atlar, yln ekseriyeti merada otlasnlar otlamasnlar, mam-
Azam'a gre de zekata tabi deildirler. Fakat yln ekseriyeti merada otlayan sade ksraklar iin mam-
Azam'a gre zekat icap eder. nk bunlara kaak erkek atlarn karm olmas muhtemeldir. Bununla
beraber bu hususta mam- Azam'dan baka bir gr de rivayet edilmitir.
28- Merkep, katr, av iin eitilmi kpek ve pars ticaret iin ol-maynca zekata tabi olmazlar.
Hatta yln ekseriyetini merada otlam olsalar bile. nk bunlarn yln ekseriyeti merada otlam
olmalar nadirdir, nadire ise, itibar olunmaz.
29- Yk ve ift hayvanlar ve kesilip etleri yenmek iin veya da-mzlk iin ahrlarda veya
krlarda beslenilen hayvanlar ve en az alt ay ahrlarda alaf ile beslenilen alufe adn alan hayvanlar
zekata tabi deildirler.
(mam Malike gre bunlar da zekata tabidirler. nk zekat, mlk ve mal olmak itibariyledir ve
bunlarn bir kranesidir, bunlarda da bir mlk ve mal olmak vardr.)
30- Haram mal iin zekat verilemez. Byle haram bir mal, sahibi mevcut ise, ona iade edilir.
Deilse, fakirlere sadaka olarak verilmesi lazm gelir. Fakat haram bir mal, helal bir mala karm
bulunup da aralarn ayrmak mmkn olmasa, hepsinin zekatn vermek icap eder.
31- Zekat zimmete deil, maln bizzat kendisine taalluk eder. Bu yzden bir mal, zekatnn
verilmesi farz olduktan sonra helak olsa, ze-kat der. Fakat tketilirse, mesela bakasna balanr
veya onunla oturulacak bir ev alnrsa, zekat dmez, bunu demek lazm gelir.
32- Zekat iin ayrlm olan bir mal, zayi olsa, zekat dmez. Fakat zekat iin ayrlan bir mal
fakire verilmeden sahibi vefat etse, varislerine miras olarak kalr.
33- Zekattan borcu olan kimse lnce bu borcu vasiyet etmemi ise, geriye brakt mal
varlndan alnamaz. Artk mal varislerine intikal etmi olur. Varislerinden ehil olanlar isterlerse bunu
kendi hisse-lerinden teberru ederek verebilirler.
34- Birden fazla kimselerin zekatlarn fakirlere vermeye vekil olan ahsn, bunlardan ald zekat
mallarn birbirine kartrmakszn fakirlere vermesi lazm gelir. Kartrdktan sonra verirse, kendi
adna sadaka vermi olur. O zekat mallarn ayrca demesi icap eder.
Fihriste dn
EHL HAYVANLARA AT ZEKATLAR
35- Ehli hayvanlar koyun ile keiden, sr ile mandadan ve at ile deveden ibaret olmak zere
balca alt cinstir. Bunlardan senenin yarsndan fazla bir mddetle serbest meralarda, krlarda sadece
stleri alnmak veya remeleri veya semizlenmeleri temin edilmek maksadyla otlayp duranlara
sime denir, oulu sevaimdir.
Meralarda, krlarda bu maksatla alt ay kadar otlayan hayvanlar sime saylmad iin zekata tabi
olmazlar. Ayn ekilde sadece binil-mek veya yk tatlmak veya kesilip etleri alnmak iin meralarda
az-ok bir mddetle otlatlan hayvanlar da zekata tabi deildir. Ticaret iin olan hayvanlarn hkm ise,
aada yazldr.
36- Sime denilen hayvanlardan cinslerine gre senede bir defa birer muayyen zekat alnr. yle
ki:
1- Koyunlar ile keilerin zekat
Sime olan koyunlar ile keilerin nisab krktr. Krktan noksan ise, zekat yoktur. Krk koyun iin
ise, bir koyun zekat verilir. Krktan sonra yz yirmi bir koyuna kadar balanmtr. Yani, bunlar
zekata tabi deildir. Yz yirmi bir koyundan iki yz bir koyuna kadar zekat olarak iki koyun, iki yz bir
koyundan drt yz koyuna kadar koyun, tam drt yz koyun iin de drt koyun zekat verilir. Sonra
her yzde bir koyun daha verilir. Aradaki miktar balanmtr, zekata tabi deildir. Verilecek zekat
koyunu, bir yan doldurmu olmaldr, en sahih olan gr budur.
Kei de koyun gibidir, bunlar bir cins saylr, bunlar nisab ta-mamlamak iin birbirine ilave
edilir. Mesela otuz koyun ile on keiden, bir koyun lazm gelir. Bunlarn erkekleri ile diileri msavidir.
Zekat iin verilecek koyun, erkek de dii de olabilir.
Koyunlar ile keilerden hangisi daha fazla ise, zekatn ondan ve-rilmesi rf-det olmutur.
Msavi ise, mal sahibi serbesttir, dile-diinden zekatn verebilir. Fakat bunlar yalnz koyundan yahut
yalnz keiden ibaret bulunsa, zekatlarn ed hususunda birbirinin yerine geerli olamaz. Bundan
dolay koyun yerine kei veya kei yerine koyun verilemez.
2- Srlar ile mandalarn zekat
Sime olan sr hayvanlarnn nisab otuzdur. Bundan az iin ze-kat icap etmez. Otuz srdan
krk sra kadar zekat olarak iki yana girmi erkek veya dii bir buza verilir. Krk srdan altm
sra ka-dar yana girmi erkek veya dii bir dana verilir. Altm srdan ise, birer yan bitirmi
iki buza verilir. Sonra her otuzda bir buza, ve her krkta bir dana hesab zere zekat verilir.
Mesela yetmi sr iin bir buza ile bir dana zekat verilecei gibi seksen sr iin de iki dana
ve doksan sr iin de buza, yz sr iin bir dana ile iki buza ve yz on sr iin de bir buza
ile iki dana verilir. Yz yirmi sr iin de drt buza veya dana vermek hususunda sahibi serbesttir.
nk bunda drt otuz, de krk vardr. Daha ok saylar iinde bu ekilde ilem yaplr.
Zekat hususunda sr ile manda arasnda fark yoktur. Bunlar bir cins saylr, bunlar kark
olduu takdirde birbirine ilve edilir. Mesel yirmi sr ile on manda bulunsa, bunlar iin iki yana
girmi bir buza zekt verilir. Bu iki cinsten hangisi daha fazla ise, zekatlar o cinsten verilir. Msavi
olduklar takdirde zekat, deeri daha az olan cin-sin en iyisinden veya deeri daha yksek olan cinsin
en dnden verilir. Mesela srlar deer bakmndan daha dkse, zekat olarn en iyi olan
buzalardan verilir, bu ekilde bir denge temin edilmi olur.
3- Develerin Zekat
Sime olan develerin nisab betir. Beten aas iin zekat lazm gelmez. Birer yalarn bitirmi
be deve iin bir koyun verilir. Fazlas ona kadar muaftr. On deveden yirmi be deveye kadar, her bete
bir koyun verilmesi icap eder. Tam yirmi be deve iin de iki yana girmi bir dii deve yavrusu verilir.
Otuz be deveye kadar baka bir ey verilmez. Tam otuz alt deveden krk bee kadar da yana
girmi bir dii deve verilir. Krk alt deveden altma kadar da drt yana girmi bir dii deve verilir.
Tam altm bir deveden yetmi be deveye kadar da be yana ayak basm bir dii deve verilir.
Yetmi alt deveden doksana kadar da er yana girmi iki dii deve vermek icap eder. Tam doksan
birden yz yirmiye kadar da drt yana girmi iki dii deve verilir. Yz yirmi deveden yz krk bee
kadar da byle drt yanda iki deve ile beraber her be devede de bir koyun verilir. Yz krk be
deveden itibaren de tafsilatl fkh kitaplarmzda beyan olunduu nisbette zekat vermek lazm gelir.
Zekat hususunda develerin erkekleri ile diileri, kark bulunup bulunmamalar ve Arap, Acem
develeri msavidir. u kadar var ki, zekat iin verilecek develerin orta halde dii olmas arttr. Erkek
deve verildii takdirde kymet itibar ile verilir.
37- Sene banda nisap miktarnda bulunan sime hayvanlarna sene iinde hibe, miras, satn alma
gibi sebeplerle ayn cinsten bir takm sime hayvanlar da katlacak olsa, sene sonunda hepsinin zekat
birden lazm gelir.
(mam afiiye gre bu eklenen ksm, nisap miktarna ulam olsun olmasn, mlkiyetine geme
tarihinden itibaren bir sene geme-dike zekata tabi olmaz.)
38- Sime hayvanlar arasnda bulunan kr, zayf hayvanlar da nisaba dahil olur. Fakat bunlar
zekat olarak verilmez.
39- Sime bulunup henz birer yan doldurmam olan kuzular-dan, sr ve manda ve deve
yavrularndan dolay mam- Azam ile mam Muhammede gre zekat lazm gelmez. Hatta saylar,
nisap mik-tarndan fazla olsa bile. Fakat aralarnda kendi cinslerinden byk hay-vanlar bulunursa,
zekatlar lazm gelir.
Mesela sene bandan sonuna kadar bir koyun ile otuz dokuz kuzu bulunsa, sene sonunda bu
koyun zekat olarak verilir. Bunlardan bir kuzu verilmesi yeterli olmaz.
Yine bylece yirmi dokuz, otuz sr yavrusu ile bir tane de sr bulunsa, bir yan bitirmi bir
buza vermek icap eder.
Ayn ekilde drt deve yavrusu ile bir tane de iki veya yana girmi deve bulunsa, bir koyun
verilmesi lazm gelir. ayet sene iinde veya sene ktktan sonra bu yal hayvanlar lecek olsalar, geri
kalan kuzular ve yavrular iin yine zekat icap etmez.
mam Ebu Yusufa gre byle yalarn daha doldurmam hay-vanlardan da nisap miktarnda
olunca zekat lazm gelir. Mesela krk kuzu iin bir kuzu zekat verilir.
(mam afi hazretlerinin gr de byledir.)
40- Saimelere mahsus iki nisap arasndaki miktar, ittifakla zekat-tan muaf olduundan bundan
dolay zekat lazm gelmedii gibi, bunun helak (zayi) olmas da mam- Azam ile mam Ebu Yusufa
gre zekata tesir etmez. Fakat mam Muhammed ile mam Zfer'e gre helak ol-mas halinde zekat da o
nisbette der.
Mesela bir kimsenin altm koyunu bulunsa, bundan krk koyun iin yalnz bir koyun zekat lazm
gelir. Bunlar yz yirmi bir koyuna ulamadka, geri kalan yirmi koyun iin zekat lazm gelmez, bunlar
zekattan mstesnadr.
Bu bakmdan bu altm koyundan on veya yirmi koyun telef olsa, yine geri kalan krk koyun iin
mam- Azam ile mam Ebu Yusufa gre bir koyun zekat verilmesi icab eder. Fakat mam Muhammed
ile mam Zfer'e gre byle altm koyundan onu veya yirmisi telef olsa, zekat da o nisbette azalr.
yle ki, on koyun telef olunca bir koyunun altda biri, yirmi koyun telef olunca da bir koyunun altda
ikisi nisbetinde zekat miktar azalm olur.
Fihriste dn
TiCARET MALLARININ ZEKATLARI
41- Her nevi ticaret mallar zekata tabidir. Ticaret mallar, uruz denilen mal, kuma gibi her eit
eyadan olabilecei gibi buday, arpa, pirin gibi hububattan, demir, bakr, kalay gibi tartlarak alnp
satlan-lardan, koyun, deve, at gibi hayvanlardan, ev, han, dkkan gibi gelir getiren gayri menkullerden
de olabilir.
Ticaret iin, yani alp satma iin olan gayrmenkullerin kira be-delleri de ticaret mal saylr. Hatta
ticaret niyeti bulunmasa bile.
42- Sene banda nisaba ulaan, yani kymetleri en az iki yz dirhem gm veya yirmi miskal
altn miktarnda bulunan ticaret mal-larnn zekat iin sene sonundaki kymetlerine itibar olunur. Bu
ky-metlere gre zekatlar verilir. Ancak bu kymetler, nisap miktarndan aaya dm bulunursa, o
halde zekatlar lazm gelmez. Sene ieri-sinde artp eksilmeleri ise, zekata tesir etmez.
Ticaret iin olan hayvanlardan da saylarna, saime olup olmama-ya itibar olunmaz. Her
halkarda kymetlerine itibar olunur.
43- Ticaret mallarnn sene sonundaki kymetleri, bulunduklar yerdeki piyasaya gre takdir
edilir. Bu hususta sahipleri serbesttirler. Bu kymetleri dilerlerse altn ile ve dilerlerse gm ile takdir
ve tayin edebilirler. Fakat bunlardan birine gre nisap miktarnda bulunduu halde dierine gre
bulunmasa, mesela bir ticaret malnn kymeti iki yz dirhem gme msavi olduu halde yirmi miskal
altna msavi olmayp eksik bulunsa, nisap miktarnda bulunduuna gre takdir edilerek, zekat verilir.
44- Ticaret niyeti, ticaret ii ile beraber olmaldr. Byle bir iten soyutlanm olan bir niyet ile bir
mal, ticaret iin olmu olmaz.
Bu yzden bir kimse bir mal satn alrken veya satmak iin birine verirken ticarete niyet ederse o
mal ticaret iin olur. Fakat bir kimse kendisine miras, hibe veya vasiyet gibi bir yol ile intikal eden bir
mal hakknda ticarete niyet etse, sadece bununla o mal ticaret iin olmu olmaz. Bu mesele, mam
Muhammede gredir. Fakat mam Ebu Yu-sufa gre bir kimse kendisine hibe veya vasiyet edilen bir
mal ticaret niyetiyle kabul etse, o mal, ticaret iin olmu olur. nk ticaret, mal kazanmak iin
yaplan bir akittir. Bir kimsenin kabul bulunmadka mlkne girmeyecek olan bir ey ise, o kabul
ettii takdirde bir kazanc, bir kesbi olmu olur. Artk kendisinin bu iine ticaret niyetinin beraber
olmas sahih bulunur.
45- Batan ticaret niyetiyle satn alnmam olan bir mal, mesela bir takm eya veya bir miktar
zahire ileride satlmak zere saklanrsa, bu bir ticaret mal saylmaz. Bu yzden bunun zerinden bir
sene gemekle zekat lazm gelmez.
46- llr, tartlr veya saylr eylerden olan bir ticaret malnn kymeti, sene sonundan sonra
artacak veya eksilecek olsa, buna baklmaz. Bilakis tam sene sonundaki kymetine baklr, ona gre zekat
verilir.
Mesela sene bandan sonuna kadar yz lira kymetinde bulunan krk kile (lek) lik bir ticaret
zahiresi, sene sonundan sonra yz yirmi liraya ksa veya seksen liraya dse, buna baklmaz, tam sene
sonun-daki yz liradan ibaret olan kymetine itibar olunur.
Bu sebeple zekat kendi cinsinden krkta bir nisbetinde verilme-dii takdirde ayn nisbette olarak
yz liradan verilmesi lazm gelir.
47- Ticaret mallar bir sene iinde kendi cinsleriyle veya baka cinslerle deitirilecek olsa,
havl mddeti, yani bir senelik mddeti kesilmi olmaz. Bilakis yine sene sonunda zekatlarn vermek
icap eder. Nitekim nakitler hakknda da hkm byledir.
Mesela bir kimse sene banda en az iki yz dirhem gm ky-metinde ticaret mal veya bu kadar
nakitleri varken sene ortasnda bu-nunla baka bir ticaret mal satn alsa baklr. Eer bu mal sene
sonunda yine iki yz dirhem kymetinde veya daha fazla bir kymette ise, zekata tabi olur.
48- Ticaret iin olmayan saime hayvanlar sene iinde gerek kendi cinsleriyle ve gerek bakas ile
mesela nakitler ile deitirilecek olsa, sene bandan balayan mddetin hkm kalmaz, yeniden bir
sene ge-medike, zekat lazm gelmez.
Mesela saime olan krk koyun sene iinde bakasna verilip yine saime olan krk koyun veya be
deve alnacak olsa, bunlarn alndklar tarihten itibaren bir sene gemedike zekatlar alnamaz. nk
saime-lerden alnacak zekat bizzat kendileri itibaryladr. Alnan saime ise, bizzat kendileri itibariyle
evvelki saimelerden bakadrlar. Bununla be-raber saimelerde deitirme, bir gaye deildir. Ticaret
mallarnda ise, maln kendisi muteber deildir. Bunlarda muteber olan sade mal olma-sdr. Bunlarn
deitirilmesi ise, esasen istenilmi olup bu mal olma-sna aykr deildir.
u kadar var ki, bu saime hayvanlar, zekatlar verilmeden veya verildikten sonra nakitler ile
deitirilir, sahibinin bakaca da nisap miktar nakitleri bulunmu olursa, bu nakitler, birbirine ilave edilir.
Bu nisap miktar nakitlerin senesi sonunda o bedel olan nakitler de zekata tabi olur. Nisap miktar ticaret
mal bulunduu takdirde de hkm byledir.
mam Zfer'e gre bu saime hayvanlar kendi cinsleriyle dei-tirilirse, mddetin hkmne mani
olmaz, yine ayn senenin sonunda zekatlar lazm gelir.
(mam afi'nin nceki grne gre de gerek kendi cinsleriyle ve gerek baka cinslerle
deitirilsin, mddet kesilmi olmaz).
49- Ticaret iin krlarda, serbest meralarda beslenilen ehli hay-vanlar, saime zekatna deil, dier
ticaret mallar gibi kymetlerinin krkta biri nisbetinden zekata tabi olurlar. Ancak daha sonra sadece
stleri veya dlleri alnmak zere saime olmalarna niyet edilecek olur-sa, o takdirde saime zekatna
tabi olmalar, saime olmalarna niyet edil-dii gnden balar, bu zekat tam bir sene sonunda lazm gelir.
Serbest meralardan maksat, para ile kira edilmeyip, halkn hay-vanlarn cretsiz otlatmaya tahsis
edilmi olan otlak yerlerdir.
Fihriste dn
ALTIN LE GMN ZEKATI
50- Altn ile gm, sikke halinde olsun olmasn ve nafaka gibi, ev gibi, bir ihtiyaca sarf
edilmesine niyet edilmi olsun olmasn, nisap miktarnda olup zerinden bir sene geince zekata tabi
olur.
Altnn nisab yirmi miskal, gmn nisab iki yz dirhemdir. Bir miskal yirmi krattan, her krat
da be arpa miktarndan ibarettir. Bir eri dirhem ise, on drt krattr. Bu halde on eri dirhem, yedi
miskal arlna msavidir.
Bir de rfi dirhem vardr ki, on alt krattr. O halde yirmi miskal, yirmi be rfi dirheme
msavidir. Ve iki yz eri dirhem de yz yetmi be rfi dirheme msavidir.
Baz fkh alimlerine gre zekat ve ftr sadakas hususunda her beldenin rfi dirhemine itibar
olunmas lazm gelir. Buna gre gmn nisab, iki yz rfi dirhemden ibaret olmu olur. Bu ekilde
de fetva verilmitir. Fitre bahsine de mracaat!
51- Yirmi miskal altnn zekat, yarm miskal altn olduu gibi, iki yz dirhem gmn zekat da
be dirhem gmtr. Yirmi miskalden fazla olan altn drt miskale, ve iki yz dirhem gmten fazla
olan miktar krk dirheme ulamadka bu fazla iin ayrca zekat lazm gel-mez. Ancak bu fazla ile
beraber baka bir ticaret mal da bulunursa, ay-rca zekat lazm gelir. Fakat her ikisinden, yani altn ile
gmten fazla olan miktar, kymete drt miskale veya krk dirheme msavi olursa, bu fazladan da
zekat lazm gelir.
Bu mesele, mam- Azama gredir. mameyne gre ise, byle ksurlarn da her halkarda zekat
icap eder.
Mesela bir kimsenin yalnz iki yz otuz dokuz dirhem gm bu-lunsa, mam- Azama gre
yalnz iki yz dirhem iin be dirhem zekat lazm gelir, ksur olan otuz dokuz dirhem iin zekat lazm
gelmez. Bu ksurlar krka ulamadka zekattan muaftr. mameyne gre ise, bunun iin de krkta bir
nisbetinde zekat icap eder.
Yine bu ekilde bir kimsenin yalnz iki yz yetmi dirhem gm- bulunsa, mam- Azama gre
iki yz krk dirhem iin alt dirhem zekat vermesi icap eder, geri kalan otuz dirhem iin icap etmez.
Fakat mameyne gre bunun iin de zekat icap eder.
Altn hakknda da hkm byledir.
52- Altn ile gmn nisaplarnda -kendilerinden zekat verilmesi icap edip etmediini tayin iin-
kymetlerine deil, arlklarna baklr. Bunda ittifak vardr.
Bundan dolay altndan yaplm bir tablann arl, nisap mikta-rndan az, mesela on dokuz
miskal olduu halde kymeti yirmi miskal-den daha fazla bulunsa, icma ile zekata tabi bulunmu olmaz.
Ancak bununla beraber zekata tabi baka bir mal da bulunup toplam, nisap miktarna ularsa, o zaman
zekat gerekir.
Yine ayn ekilde, iki yz adet gm dirhemden biri tart itibary-la biraz noksan bulunsa,
zekatlar icap etmez. Ancak baka bir zekat mal daha bulunmu olursa, o takdirde gerekir.
53- Kendilerinde faiz ilemi yrtlemeyen, yani: eran lek ve tart esasna bal bulunmayan
mallardan zekat verilmesinde kymet-lerine itibar olunur, tartlarna, saylarna itibar olunmaz.
Bundan dolay zerine zekat olarak orta halli iki koyun farz olan kimse, bunlarn kymetlerini nakit
olarak verebilecei gibi, bu ikisinin kymetine denk daha iyi bir koyun da vererek zekatn deyebilir.
nk koyunlar fiyata farkl farkldrlar. Bunlarda faiz ilemi yrtlemez.
Fakat kendisinde faiz ilemi yrtlebilen eylerde byle kymete deil, tartya itibar olunduundan,
mesela zekat olarak verilmesi lazm gelen be kile adi buday karlnda drt kile daha iyi buday
verilemez.
Yine bylece: ki miskal altn yerine, bir miskal arlnda olup zerindeki sanattan dolay iki
miskal kymetinde bulunan bir altn verilemez. nk bu halde faiz tahakkuk eder.
Bu mesele mam- Azam ile mameyne gredir. mam Zfer'e gre verilebilir. Zira kymetleri
msavidir. Faiz ise, ALLAH Tela ile kul arasnda bulunamaz
Faiz ilemi yrtlebilen mallar iin kerahet ve istihsan bahislerine mracaat
54- Altn veya gmten yaplm olan ziynet takmlar, ss eya-lar, tablolar ve dierleri iinde
nisap miktarnda olunca, zekat lazm gelir. Bu zekat, kendi cinslerinden olmayan bir mal ile denecei
tak-dirde arlklarna deil, kymetlerine itibar olunur. Bunda da ittifak vardr. Fakat kendi cinsleriyle
denecei takdirde mam- Azam ile mam Ebu Yusufa gre arlklarna, mam Zfere gre
kymetlerine, mam Muhammede gre de bunlardan fakirlere daha faydal olanna itibar olunur.
Mesela yirmi miskal arlnda bulunan bir altn bilezik, kendi-sindeki sanat itibari ile yirmi be
miskal kymetinde bulunsa, baklr: Eer zekat baka cinsten, mesela gmten verilecek ise, arl
olan yirmi miskale gre deil, kymeti olan yirmi be miskale gre verilmesi icap eder. Fakat kendi
cinsi olan altndan verilecek olsa, mam- Azam ile mam Ebu Yusufa gre arlna nazaran yirmi
miskal altna gre verilmesi yeterli olur. mam Muhammed ile mam Zfere gre ise, bu yeterli olmaz.
Bilakis kymetine nazaran be miskalin zekatnn da ayrca verilmesi lazm gelir.
Yine bylece iki yz dirhem halis gm iin drt dirhem halis gm kymetinde olan be dirhem
ayar dk gm verilse bu mam- Azam ile mam Ebu Yusufa gre yeterli olur. nk arlk itibaryla
iste-nilen miktara msavidir. Fakat mam Zfer ile mam Muhammede gre yeterli olmaz. nk kymet
itibaryla istenilen miktardan aadr.
Bilakis iki yz dirhem ayar dk gm iin be dirhem ayar dk gm kymetinde drt
dirhem halis gm verilse bu, mam- Azam ile mam Ebu Yusufa gre yeterli olmaz. Zira arlk
itibaryla noksandr. Fakat mam Zfere gre yeterli olur, nk kymete msavidir. Hak Tel ile
kulu arasnda faiz dnlemez.
55- Altn ile gmn ve ticaret mallarnn nisabnda bunlarn bir cinsten bulunmalar art
deildir.
Bu yzden bir kimsenin bir miktar altn ile gm, bir miktar da ticaret mal bulunup da toplamnn
kymeti bir nisap miktarna, yani iki yz dirhem gme denk bulunsa, krkta bir nisbetinde zekatlar lazm
gelir.
56- Her biri nisap miktarndan noksan olan altn ile gm, birbi-rini mam- Azam'a gre kymet
itibar ile, mameyne gre orantl arlk-yzdelik itibar ile tamamlar.
Bundan dolay bir kimsenin mesela yz dirhem gm ile yz dirhem gm kymetinde de on
miskal altn bulunsa, bunun iin ittifakla be dirhem miktar zekat lazm gelir. Fakat yz dirhem gm ile
yz dirhem gm kymetinde be miskal altn veya elli dirhem gm ile yzelli dirhem gm
kymetinde on miskal altn bulunsa, mam- Azam'a gre be dirhem miktar zekat lazm gelirse de,
mameyne gre lazm gelmez. nk orantl arlk-yzdelik itibar ile nisaplar noksandr.
Fakat yzelli dirhem gm ile elli dirhem kymetinde be miskal altn bulunsa, zekatlar yine
ittifakla lazm gelir. nk kymetleri tam gm nisabna denktir. Bundan baka birinin nisab drtte
, dierinin nisab da drtte bir nisbetinde mevcut olduundan tamam bir nisaba denk bulunmu olur.
57- Yzelli dirhem gm, altm veya seksen dirhem gm kymetinde de be miskal altn
bulunsa, mam- Azam'a gre iki yz dirhemin krkta biri olarak be dirhem zekat lazm gelir. Ksurlar
krka ulamad iin bunlardan zekat lazm gelmez. mameynin esasna gre ise, bu ksrlardan dolay
da krkta bir nisbetinde zekat verilmesi icap eder. Ksrlarn zekattan muaf olmas mameyne gre
yalnz yln ek-seriyeti merada otlayan hayvanlara mahsustur, nakitler ile ticaret mallarn iine almaz.
(mam afiiye gre altn ile gm birbirine nisab tamamlamak iin ilave edilemez. Cinsleri
muhteliftir. Bilakis her birinde tam bir nisap muteberdir.)
58- Geerli olan kark paralarn altnlar veya gmleri kark maddelerden biraz fazla veya
msavi olsa, altn veya gm gibi zekata tabi olurlar. Kark maddelerden daha az olsa, ticaret mallar
hkmnde olup sene sonunda kymetlerine gre zekatlarnn verilmesi icap eder. Bunlarda ticaret niyeti
aranmaz, nk nakitler yerinde bulunmaktadrlar.
59- Geerli olan paralar veya ticaret mal, altn ile gmten kark halde bulunsa, baklr: Altnlar
daha ok ise, altn hkmnde, gmleri daha ok ise, gm hkmnde olurlar. Bu sebeple nisap
miktarna ulanca, ona gre zekatlar verilir. Fakat byle bir kark madde, geerli para ve ticaret mal
olmaynca, arlklar dikkate alnr, bunlar nisap miktarna ulat veya ulamad halde zekata tabi
baka bir mal ile beraber bulunursa, ona gre zekatlar icap eder, aksi takdirde etmez.
60- Para halinde geerli olmayan altn veya gm, baka bir maden ile kark bulununca, daha
fazla olanna gre hkm olunur. Bu yzden bunlarn altn veya gm daha fazla veya msavi ise,
tamamnn zekat ona gre verilir. Daha az ise, baklr: Altn veya g-m ksm, nisap miktarna
ulam veya ulamam, ayrca da nakitler veya ticaret mal mevcut ise, ona gre zekat hesap edilerek
verilir. Bunlar ticaret mallarndan ise, dier maden ksm da ayrca dikkate alnr. Bunlarn altn veya
gm ksm, byle nisap miktarna ulam deilse tamam ticaret mallar kabilinden olmu olur. Bu
halde ticaret mallarndan ise, kymetleri en az iki yz dirhem gme denk veya kendisiyle beraber
baka ticaret mal veya nakitler mevcut ise, zekata tabi olur, aksi takdirde olmaz.
61- Altn ile gm, geerli madeni para kabilinden olmamak ze-re kark bir halde bulunursa
baklr: Eer altn mstakillen nisap mik-tarnda ise, veya ikisi bir nisap miktarnda olup altn gme
arlk veya kymete daha fazla veya msavi ise, hepsi altn saylr, ona gre zekat lazm gelir. Fakat
altn nisap miktarnda olmayp kendisi gm-ten daha az ise, hepsi de gm saylr.
Mesela altn yirmi miskal olduu halde gm iki veya yz dirhem bulunsa, hepsi de altn
saylr. Yine ayn ekilde altn on miskal olduu halde iki veya yz dirhem olan gm ksmndan
kymetli bulunsa, yine hepsi altn saylr. Fakat altn on miskal olduu halde g-m ksm yz veya iki
veya yz dirhem kadar olup kymete on miskal altndan yksek bulunsa, hepsi de gm saylr.
Fihriste dn
KAIT PARALAR LE BANKNOTLARIN ZEKATI
62- Kaime ve evrak nakdiye denilen kat paralar ve bankalarn istenilen zaman nakde evrilen
ve bedeli alnabilen banknotlar nakitler hkmndedir. nk bunlarn altn ve gm gibi tedavl
bilinmekte-dir. Bunlarn karlklar hakiki veya itibari olarak mevcut bulunmakta-dr. Bunlar, hazr bir
mal demektir ve toplumun servetini tekil etmekte-dir. Bunlardan kfi miktara sahip olanlar, fakir deil
zengin saylmakta-dr. Bunlar sadece birer alacak senedi mesabesinde deildir. Bunlarn vastas ile her
an istifade mmkndr. Bunlar birer nakit, birer deitir-me vastas olarak kabul edilmitir. Ksacas
bunlar dier nakitler gibi istenilen zaman bozdurulmakta ve deitirilmekte ve birer kymete sahip olup,
ona gre mumele yaplmaktadr.
Bu bakmdan bunlar nakit ve ticaret mallar hkmnde olup, ken-di balarna veya nakitler veya
ticaret mallar ile beraber nisap mikta-rnda olunca, yani en az iki yz dirhem kymetine denk
bulununca sene sonunda altn veya gm ile olan kymetlerinin krkta biri nisbetinde zekata tabi
olurlar ve bu zekat kendilerinden de verilebilir.
Mesela krk kaimenin zekat iin, bir kaime verilmesi caiz olur.
Nitekim kark olup altn ve gm daha az bulunan madeni paralar ile srf bakrdan, demirden
veya deriden yaplp geerli olan paralar hakknda da hkm byledir.
Eer bunlar, altn ve gm gibi nakit saylmayp da zekata tabi olmasalar, fakirler zekat
nimetinden mahrum olacak, bir ok zenginler de servetlerini bu gibi kat ve madeni paralara
balayarak zekat gibi yksek bir farz yerine getirmek erefinden, sevabndan nasipsiz kala-caktr ve
zekatn farz olmasndaki dini hikmet ortaya kmayacakt.
63- Bankalara yatrlp muayyen mddetlerde alnabilen ve muka-bilinde senetleri bulunup
bakalarna devredilebilen asl paralar da ikrar ile, delil ile sabit bor paralar hkmndedir. Bunun iin
bunlar da nisap miktarnda bulunup zerlerinden birer sene getike, zekata tabi olurlar.
Fihriste dn
ALACAKLARIN ZEKATI
64- Bakalarnn zimmetinde olup, deyn = bor denilen ve nisap miktarna ulaan paralar, zekata
tabi olup olmamak bakmndan ylece nevidir.
1. Kuvvetli alacaktr. Bu, bor verilmi olan paralar ile ticaret mallarnn bedelleri olan
alacaklardr. Bunlar borlular tarafndan ikrar edilmekte olunca, tahsil edildiklerinde gemi senelere
ait zekatlar da verilmek lazm gelir. yle ki:
Mesela bir kimsenin iki sene mddetle zimmetinde olup ikrar et-mekte bulunduu on bin kuru
borcu kendisinden tahsil edilince, bu gemi iki seneye ait zekat vermek icap eder. Bu halde bu on bin
kuru kymete, mesela bin dirhem gme msavi olsa, bundan birinci sene iin (250) kuru veya (25)
dirhem gm zekat verilir. Geri kalan (9750) kurutan da ikinci sene iin mam- Azam'a gre (240)
kuru veya (24) dirhem gm verilir ki bu miktar ksur kalan on be dirhem hari kalmak zere
(9750) dirhemin krk da birine msavidir. ma-meyne gre ise, (243) kuru (30) para zekat verilmek
icap eder. nk ksur kalan on be dirhem de krk nisbetinde zekata tabi olur.
Byle kuvvetli ve zerinden sene gemi bir bortan en az krk dirhem miktar tahsil edilirse bu
miktarn zekat derhal verilir. Bundan az tahsil edilirse, derhal verilmesi lazm gelmez. Ancak sahibinin
zekata tabi baka bir mal bulunursa o zaman onun da verilmesi gerekir. Fakat byle bir bor inkar
edilmekte ise, tahsil edildii zaman gemi senelere ait zekat mam Muhammede gre lazm gelmez.
Hatta sahibinin delili bulunmu olsa bile. nk her delil hakimce muteber olamaz ve herkes dava
aarak delilini ortaya koyamaz. Sahih olan gr budur.
2. Orta alacaktr: Bu, ticaret iin olmayan bir maln bedelinden, mesela bir ev kirasndan veya di
bir elbisenin sat bedelinden birinin zimmetinde bulunan alacaktr. Bunun da zimmete getii gnden
itiba-ren geecek seneler iin zekat lazm gelir. Fakat tam nisap miktar, yani en az iki yz dirhem
gm miktar tahsil edilmedike zekatn derhal vermek icap etmez. Ancak sahibinin zekata tabi baka
bir mal da bulunursa, o zaman icap eder.
mam- Azam'dan -daha sahih grlen- bir rivayete gre bu ksm alacaklarn gemi senelere ait
zekatlar lazm gelmez. Bilakis tahsil edildikten sonra zekata tabi olurlar. Tahsil edilmesinden itibaren
bir se-ne gemedike zekatlar icap etmez. Ancak sahibinin zekata tabi baka bir mal bulunursa, o
zaman hepsinin zekat verilir.
3. Zayf alacaktr. Bu, bir eyin bedeli olmakszn bir kimsenin zimmetinde bulunan alacaktr. Varisin
elinde kalm olan vasiyet paras gibi, ve henz tahsil edilmemi diyet bedeli ve kadnn kocasndaki
mehrinden veya kadnn kocasna boanma teklifi bedelinden alaca gibi, bu gibi alacaklarn gemi
seneleri iin zekat lazm gelmez ve nisap miktar ele geirilip de zerinden bir sene gemedike de
zekat-lar icap etmez. Ancak az ok tahsil edilip de zekat icap eden baka bir mala katlrsa o halde bu
tahsil edilen miktarn bu mal ile beraber zekat verilmesi icap eder. Bunlardan bir rivayete gre diyet ile
efendi ve klesi arasnda bir bedel karlnda hrriyete kavuma akdinin bedeli mstesnadr. Bunlar
ele geirilmelerinden itibaren zekata tabi olurlar.
(mam afi'ye gre bor, zekatn edasn tehir edemez, tahsil edil-mese de zekatn vermek icap
eder. nk bor verilmesi, sahibinin ira-desi ile, tasarrufu ile vaki olmutur, fakirlerin haklarn tehir
hususunda muteber olamaz.)
Fihriste dn
ARAZ MAHSULLERNN ZEKATI
65- Arazi mahsullerinden hkmete alnacak miktar, arazinin ne-vine gre deiir. Bu miktar,
zekat, sadaka, hara, veya kira bedeli ma-hiyetinde bulunur. yle ki, bugn mslmanlarn ellerinde
bulunan arazi, balca u drt neviye ayrlmtr.
1- r arazisi: Bu, fethedilip kendi rzalar ile mslman olan halkna veya zorla fethedilip
slam mcahitlerine mlkiyet zere ve-rilmi olan topraklardr. Arap yarmadas arazisi bu snftandr.
Bu top-raklarn mahsullerinden onda veya yirmide bir nisbetinde r ad ile zekat alnd iin
bunlara r arazisi denilmitir.
2- Hara arazisi: Bu, sulh veya zor kullanma yolu ile feth edilip eski gayrimslim halkna veya
dier gayrimslimlere mlk yaplm olan topraklardr. Irak kyleri ve evresi bu gibi arazidendir.
Bu nevi araziden ya mahsullerine gre veya mnasip grlecek muayyen bir miktarda hara
ad ile bir vergi alnr. Bu, zekat sn-fndan deildir.
3- Srf mlk arazisi: Bu, memleket arazisinden olup Beytl-ml'e it iken, daha sonra bir bedel
karlnda baz kimselere satlm olan topraklardr. Bunlarn mahsulleri de sahipleri mslman
bulununca zekat hususundaki r arazisi mahsulleri gibidir.
Yalnz mlk evlerin etrafndaki mlk baheler, bu evlere tabi olduundan bunlarn
mahsullerinden ve aalarnn meyvelerinden r vesaire alnmaz.
4- Memleket (devlet) arazisi: Bu, vaktiyle mslmanlar tarafn-dan fethedilip bir kimseye mlk
yaplmakszn umum mslmanlar iin braklm olan topraklardr. Bunlar, halk adna hkmete ait
olup tasar-rufu halka tapu ile devredilmitir. Bunlarn yalnz tasarruflar, muayyen kimselere aittir.
Bunlar kullanan kimseler, kirac mesabesindedir. Hkmete verecekleri muayyen hisseler veya
vergiler de kira bedeli hkmndedir.
Bundan dolay bu eit arazinin, mahsullerinden r vesaire ad ile zekat lazm gelmez. nk
r ile hara veya r ile bu hkmde bulunan kira bedeli bir arazide toplanmaz.
Trkiye'deki arazi, balca bu snftandr 1 .
66- Arazi mahsullerinde mam- Azam'a gre nisap art bulunma-maktadr. Bu sebeple buday,
arpa, pirin, dar, karpuz, hyar, patlcan, yonca, eker kam gibi r arazisi mahsullerinde az olsa da,
ok olsa da r adyla hisse alnr. mameyne gre ise, be vesk miktar ol-mayan hububattan ve
insanlarn ellerinde bir sene kadar kalmayacak sebzelerden r alnmaz. 2
1
nemli not: Bu hkm Medeni kanunun kabul tarihi 1926 dan nceye aittir. Medeni kanunun kabul ile Trkiyedeki arazi
stats deimi ve r arazisi snfna girmitir.
2
Bir vesk, altm sa yani 62400 dirhem, bugnk ifadeyle 165 litre, 190 kg. miktardr.
67- Bir r arazisi, yamur veya ay, rmak sularyla sulanrsa, mahsulleri onda bir nisbetinde
dalyalar ile dolaplar ile, hayvanlar ile, satn alnacak sular ile btn sene veya senenin yarsndan fazla
sula-nrsa, yirmide bir nisbetinde r adyla zekata tabi olur.
Tohumlar veya amele cretleriyle dier masraflar, bundan dlmez. Bu mahsuller zerinden bir sene
gemesi de icap etmez. Bir senede birden fazla meydana gelen mahsullerin hepsinden ayn nisbette hisse
alnr.
68- rde itibar, araziyedir, mal sahibine deildir.
Bu bakmdan bir r arazisi vakf olsa da, ocuklara, delilere ait bulunsa da, yine mahsullerinden
r adyla muayyen hisse alnr.
69- r arazisindeki ballardan ve kudret helvalarndan da onda bir nisbetinde zekat alnr.
Ekilmeden baka bir eye yaramayan tohumlar ise, zekata tabi olmaz. Ancak ticaret iin olursa, o zaman
tabi olur.
70- Zeytin ve susam tanelerinden r alnd takdirde, daha sonra yalarndan tekrar r
alnmaz.
Yine bylece r verilen zmler iin daha sonra tekrar zekat farz olmaz.
71- r arazisi mahsullerinden alnacak muayyen hisseler tama-men yetiip elde edildii zaman
alnr, bundan evvel alnmaz. Hatta daha bitmemi olan mahsullerin ve belirmemi olan meyvelerin
rle-rini vermek caiz deildir. Fakat bunlar bittii ve belirdii takdirde sa-hipleri dilerse rlerini
verebilirler.
72- Daha r verilmemi olan hububattan veya aa stndeki meyvalardan yenilmemelidir.
Bununla beraber rn hesap edip de-mek niyetiyle yenilmesi helal olup bunu demek icap eder.
73- r arazisi mahsullerinin r veya memleket (devlet) ara-zisi kira bedeli vaktinde
verilmeyip de daha sonra zayi olsa, veya sahibi vefat etse, bunu demek icap eder.
74- Meralardan, biilen otlardan ve hibir kimsenin mlkiyeti altnda bulunmayan dalarda
kesilen kendiliinden yetimi kerestelik aalardan veya kendiliinden yetimi olan dier aalardan
kamlar-dan ve arazi iindeki aylardan avlanlan balklardan r alnmaz.
Fakat dalardan toplanlan meyvelerden r alnaca gibi aalk veya kamlk veya ayr
edinilip sulanan r arazisinden ve mslmanlara ait mlk arazisinden her sene kesilip satlacak
aalar-dan, kamlar ile otlardan da r alnr.
Yine bylece bu arazide bulunup kendisiyle ipek bcei besleni-len dut yapraklarndan r
alnr, ipeinden alnmaz. Bu ipek, hayvana tabidir. pek bcei re tabi olmadndan onun paras
saylan ipek de tabi olmaz.
75- r arazisi veya memleket arazisi mahsullerinden bir miktar sahipleri tarafndan ticaret
maksad ile olmakszn ambarda saklanp zerinden bir sene getikten sonra satlmakla bedelleri olan
paralar, nisap miktarna ulasa, bundan zekat verilmesi lazm gelmez. nk zekat r ile veya kira
bedeli ile toplanmaz. Ancak bedeller zerinden de ayrca tam bir sene geecek olursa, o halde zekat
gerekir.
Yine bylece bu mahsullerin sahibine bir ay veya bir sene nafaka olmak zere yetecek
miktarndan fazlas nisap miktarna ulap ticaret niyetiyle saklanlsa, zerinden bir sene geince zekata
tabi olur.
Fihriste dn
MADENLERN VE DEFNELERN ZEKATI
76- Yerlerin altnda yaratlm veya saklanlm olarak bulunan mallara rikaz denir. Bunlardan
yaratlm olan mallar, madenlerdir. Saklanlm olan mallar da definelerdir ki, bunlara kenz de denir.
77- Madenler, ylece eittir:
1- Muntabi olan, yani ate ile yumuayan erimeye kabiliyeti bulu-nan madenlerdir. Altn,
gm, bakr, kalay, nikel, demir madenleri gibi. Civa da bu hkmdedir.
r ve hara arazisinde veya srf mlk arazisinde ve sahralarda bulunan bu gibi madenlerden
bete biri nisbetinde hkmet adna hisse alnr. Geri kalan arazinin sahibi var ise, ona, yok ise, bulana
ait olur.
Bu halde memleket arazisi iinde bulunan madenlerin de tama-men hkmete ait olmas lazm
gelir. nk bunlarn sahibi halk adna hkmettir.
Fakat mam- Azam'dan dier bir rivayete gre r ve hara ara-zisi gibi btn mlk arazilerinde
bulunan madenler, sahiplerine aittir, bunlardan hums = bete biri alnmaz.
2- Muntabi olmayan, yani ate ile yumuayp erimee kabiliyeti bulunmayan madenlerdir. Kire,
al ta, yakut, elmas, firuze gibi. Bu gibi madenlerden hisse alnmaz. Bunlarn tamam sahibine ve
sahibi yok ise, bulana aittir.
3- Akc-sv halde bulunan madenlerdir. Su, tuz, zift, petrol gibi. Bunlardan da bir ey alnmaz.
Bunlar da tamamen arazi sahibine aittir.
78- Definelere gelince, bunlar da ylece eittir:
1- Mslmanlara ait defineler. Bu, zerinde slamiyet alameti bu-lunan mesela Kelime-i tevhid
yazl olan gmlm, baslm madeni paralar ile dier eyadan ibarettir. Bunlar, yitik, kaybolmu mal
hk-mndedir. Bunlar bulanlar, fakir ise, kendilerine, deil ise, fakirlere datrlar veya hkmete
teslim ederler.
2- Gayrimslimlere ait definelerdir. Bu, zerinde put resmi gibi gayrimslimlere ait alamet
bulunan gmlm, baslm madeni paralar ile dier eyadr. Bunlarn bete biri hkmete verilir, geri
kalan arazi sahibine, sahibi yok ise, bulana ait olur. Da, sahra gibi sahipli olmayan yerlerdeki bu gibi
definelerin de bete biri hkmete, geri kalan da bulan kimseye ait olur, hatta zimmi (gayrimslim
vatanda) olsa, bile.
3- pheli definedir. Bu da hususi alameti grlemeyip msl-manlara m, gayrimslimlere mi ait
olduu anlalamayan gmlm, baslm madeni paralar ile dier eyadr. Bunlar bir gre gre
Gayrimslimlere ait defineler hkmnde, dier bir gre gre de yitik-kaybolmu mal
mesabesindedir.
Denizlerden karlan incilerden ve gmlm nakitlerden ve ba-lklar ile anberlerden zekat adna
bir ey alnmaz. Bu mam- Azam ile mam Muhammede gredir. mam Ebu Yusufa gre denizden
ka-rlan nakitlerden, inci ile anberden bete bir nisbetinde bir hisse alnr.
(mam afi'ye gre altn ile gmten baka madenlerden zekat alnmaz. Altn ile gmten de
nisap miktarndan noksan olmamas artyla krkta bir nisbetinde zekat alnr.)
Fihriste dn
ZEKATI DEME YOLLARI
79- Zekata tabi altn, gm, hububat ve ehli hayvanlar ile ticaret mallarnn zekatlar iin bizzat
kendilerini vermek caiz olduu gibi, kymetlerini vermek de caizdir. Bu hususta sahipleri serbesttir.
Nitekim keffaretlerde, adaklarda, fitrelerde de hkm byledir. nk slam eriatnda mal sahiplerine
kolaylk gsterilmesi nazar itibara alnm-tr. Bununla beraber bunlarn vacip olmasndaki hikmet,
fakirlerin ihti-yacn gidermektir. Bu hikmet ise, bunlarn kymetlerini vermekle de gerekleir.
Bu yzden bir kimse, altnn zekat iin gm veya zahire veya kuma verebilir. Yln
ekseriyetini merada otlayan hayvanlar iin veya ticaret mallar iin de nakden para verebilir. u kadar
var ki, bu hususta fakirler iin daha faydal, lzumlu olan yn tercih etmek daha iyidir.
(mam afiiye gre bunlardan ayet-i kerime ve hadis-i eriflerde zekat verilmesi emredilen
eylerin verilmesi lazmdr. Kymetleri verilemez.)
80- Zekat icap eden bir mal veya alacak karlnda dier bir mal zekat olarak vermek caiz
olduu gibi, bir borcu da alnamayacak bir bor karlnda fakire balama caizdir. Fakat bir borcu
bir maln veya alnabilecek bir borcun karlnda zekat olarak balama caiz deildir. nk deyn =
bor mal olmak itibaryla maldan noksandr. Artk tam olan bir ey karlnda noksan olan bir ey
verilemez.
Alnabilecek bir bor da mal mesabesindedir.
Bundan dolay bir kimse, elindeki mesela lirasn veya lira kymetindeki bir ticaret maln
yz yirmi liradan ibaret olan mevcut bir nakit iin veya birisinde alaca bu miktar bir mebla iin
zekat olarak verilebilir.
Yine bylece bir fakirdeki alacan o fakire tamamen balasa, zekata niyet etmi olsun
olmasn, bu alacan zekatn vermi olur. Fakat bu alacann bir ksmn, mesela yz liradan elli
lirasn zekatna sayarak bu fakire balasa yalnz bu balanan elli lirann zekat verilmi olur.
Alaca dier elli lirann zekat verilmi olmaz.
Yine ayn ekilde bir kimse, bir fakirdeki alacan kendi elindeki bir maln zekat iin o fakire
balasa, bununla o maln zekatn vermi olamaz.
Yine bylece bir kimse, bir fakirin zimmetindeki alacan dier bir ahsn zimmetindeki
alacann zekat iin o fakire balasa, bu-nunla o ahstaki alacann zekatn vermi olamaz.
81- Bir kimse, fakir olan borlusunu borcundan kurtarmak, ken-disi de elindeki mallarn zekatn
ksmen olsun demek isterse, borlu-suna borcu miktar bir nakit paray zekat olarak verir. Borlusu da
bununla o borcunu bu kimseye der.
82- Zengin bir kimsenin zimmetindeki bir bor, zerinden bir sene getikten sonra o zengine
balansa -en sahih olan gre gre- bu borcun zekat dm olmaz.
83- Bir kimse, birisindeki alacan elindeki bir maln zekatna saymak zere bir fakirin gidip
almasna msaade etse, bununla o zekat alnd anda denmi olur.
84- Toplanm olan nisaplar ayrmak caiz olmad gibi ayrlm nisaplar toplamak da caiz deildir.
yle ki bir kimsenin mesela seksen koyunu bulunsa, yalnz bir koyun zekat vermesi lazm gelir. Yoksa
koyunlar iki nisap miktarna ulat iin iki koyun zekat vermek icap etmez.
Fakat iki kiinin msavi surette mterek seksen koyunlar bulun-sa, iki koyun zekat vermeleri
lazm gelir. nk her ortak, ayr bir nisa-ba sahiptir. Bunlar toplanamaz, bu koyunlar yalnz birisinin
mal imi gibi saylamaz.
ki kii arasnda mterek olan krk koyun veya yirmi miskal altn iin ise, -baka zekata tabi
mallar bulunmaynca- zekat lazm gelmez. nk hibiri nisap miktarna ulam deildir.
ki ortaktan birinin hissesi nisap miktarna ulam olduu halde dierinin hissesi ulam olmasa,
mesela birisinin koyunlar krk, dieri-nin koyunlar ise, yirmi bulunsa, yalnz nisap miktarna sahip
olan ortan zekat vermesi icap eder.
Nitekim mkellef ile mkellef olmayan arasnda mterek olan mallar hakknda da hkm
byledir. Yani mkellef olan hissesi nispe-tinde zekat verir, dierinin hissesinden zekat lazm gelmez.
85- Nisap miktarnda olan bir maln zekat daha sene dolmadan acele edilerek fakirlere verilebilir. nk
farz olmasnn sebebi olan nisap bulunmutur. Daha sonra denecek olan bir borcu demekte acele etmek ise,
esasen sahihtir. Fakirlerin lehine bir harekettir. Fakat nisap miktarnda olmayan bir mal iin byle zekatn sene
dolmadan verilmesi caiz deildir. Bu yzden bu mal, daha sonra nisap miktarna yetise, bu andan itibaren bir sene
sonunda ayrca zekata tabi olur. Evvelce verilmi olan miktar bir sadaka yerine geer.
(mam Malike gre zekat acele edilerek vaktinden evvel verile-mez. Nitekim ibadetler de
vaktinden evvel eda edilemez.
mam afiiye gre de yalnz bir senelik zekat da acele edilebilir. Fazlas edilemez.)
86- Nisap miktarndaki bir maln birka senelik zekat birden ve-rilebilir. Sene sonunda bu miktar
mevcut bulunduka zekatlar verilmi bulunur. Bu miktar azalm olunca da verilmi olan zekat, bir
nafile sadaka yerine geer.
87- Bir kimsenin mesela yz liras olduu halde acele ederek iki yz liralk zekat verip de ayn
senede sahip olaca dier yz lirann zekatna ve sahip olmad takdirde bu mevcut yz lirann ertesi
sene iin olan zekatna saylmasna niyet etse, bu niyeti caiz olmu olur.
88- Bir kimsenin mesela bin liras olduu halde iki bin lira zannederek ona gre zekat verecek
olsa, bu fazla verdii zekat ertesi senenin zekatna sayabilir.
89- Bir kimsenin her ikisi de birer nisap miktarnda olan altn ve gmten ibaret malndan yalnz
birisinin adna zekatn acele ederek vermi bulunsa, bu zekat her ikisine de saylarak verilmi olur.
nk bunlar cinse bir saylp birbirine katldndan byle bir tayin, geer-sizdir. Bu yzden
bunlardan biri sene iinde telef olsa, bu zekat, tama-men dierine sarf edilmi olur.
Fakat hayvanlar hakknda byle deildir. Bu cins hayvanlarn zekatn byle acele vermek
dierlerinin zekatna saylamaz.
90- Bir kimse, malnn zekatndan bir fakirin borcunu emriyle deyecek olsa, zekatn vermi
olur. Fakat fakirin emri olmakszn deyecek olsa, bor der, zekat verilmi olmaz.
91- Bir kimse, usul (Anne-baba, dede-nine) ve furuun (ocuk-lar, torunlar)ndan biri
bulunmayp yalnz akrabalk ynyle nafakas zerine gerekli olan bir yetime zekat niyetiyle elbise
yaptrsa veya bir yenilecek ey verse zekat yerine geer. Fakat byle bir yetimi kendi sofrasna alp
beraber yedikleri yemei zekatna saymak isterse bu, mam Ebu Yusufa gre caiz olursa da, mam-
Azam ile mam Mu-hammed'e gre caiz olmaz. nk bu halde mlk yaplm olmaz.
92- Zekatn ehil olan kimseye mlk yaplmas arttr.
Bundan dolay fakirlere, yemei serbest brakmak suretiyle yedi-rilen yemek zekat saylmaz.
Yine bylece bir hayr iine sarf edilen bir para, zekata saylamaz. Mesela bir zekat parasyla kle
azat edilemez, veya bir zata hac yap-trlamaz veya mescit, medrese, eme, yol, kpr yaptrlamaz,
llerin kefenleri alnamaz veya borlar denemez.
Fakat bir fakir, ald bir zekat parasn kendi rzasyla bu gibi bir hayr iine sarf etse, bundan
hem o fakir, hem de ona zekat vermi olan zat, sevap kazanm olur.
Yine bylece bir fakiri zekata saylmak zere bir evde oturtmakla zekat verilmi olmaz. nk bu
bir mlk yaplma saylmaz.
Fihriste dn
ZEKATIN VERLECE YERLER
93- Zekatn masraf, yani verilecei kimseler, mslman fakirler, miskinler, borlular, yolcular,
mkatep (bir bedel karlnda azat edilmek zere efendisi ile bir anlama yapm olan kle)ler,
mcahitler ve amil (veliyy-lemr tarafndan zekat toplamaya memur edilen kim-seler)den ibaret olmak
zere yedi ksmdr. yle ki:
1 - Fakir: Nisap miktar fazla bir mala sahip olmayan kimsedir. Hatta temel ihtiyalarndan olmak
zere evi, ev eyas ve borcuna denk nakitleri bulunsa bile.
2 - Miskin: Hibir eye sahip olmayp yiyecei ve giyecei eyler iin dilenmeye muhta olan
yoksul kimseler.
3 - Borlu: Bundan maksat borcundan fazla nisap miktar mala sahip olmayan veya kendisinin de
bakasnda mal var ise, de almas mmkn bulunmayan kimsedir. Byle borlu bir kimseye zekat ver-
mek, borlu olmayan fakire vermekten daha faziletlidir.
4 - Yolcu: Bundan maksat, mal beldesinde kalp, elinde bir ey bulunmayan garip kimsedir.
Byle bir kimse, yalnz ihtiyac miktarnda zekat alabilir. Fakat fazlas helal deildir. Bununla beraber
byle yolcu-lar iin mmkn olunca bor almak, zekat almaktan hayrldr.
Kendi beldesinde bulunduu halde maln kaybederek muhta bir halde kalm bir kimse, byle
yolcu hkmndedir. Bunlar, daha sonra mallarn elde edince, alm olduklar zekattan geri kalan
miktar baka-larna sadaka olarak vermeleri lazm gelmez.
5 - Mkatep: Bu, bir bedel karlnda azat edilmek zere efen-disiyle bir anlama yapm olan
kle veya cariye demektir. Byle kim-seye bir an evvel hrriyetine kavuturmak iin bir yardm olarak
zekat verilebilir. Fakat bir kimse, kendi mkatebine zekat veremez. nk menfaati kendisine ait olmu
olur.
6 - Mcahit: Bundan maksat, ALLAH Tela yolunda gnll olarak cihada itirak etmek istedii
halde nafakadan, silah vesaireden mahrum olan gazi demektir. Buna da noksanlarn tedarik etmesi iin
zekat verilebilir. Buna: " = F seblillah infak = ALLAH yolunda infak" denir.
7 - Amil, bundan maksat da veliyy'l-emr tarafndan grnen mal-larn zekatn toplamaya memur
edilen kimsedir ki buna Si, tahsildar da denir. Byle bir memura bu hizmet mddetince kendisinin
ve aile-sinin ihtiyalarna yetecek miktarda zekat mallarndan bir hisse verilir. Hatta haddizatnda fakir
olmasa bile.
94- Yukarda gsterilen yedi ksmdan herbiri zekatn verilecei bir yerdir. Bir kimse, zekatn
bunlardan herhangi birine verebilecei gibi ikisine, ne veya hepsine databilir. Bununla beraber
nisap mik-tarnda olmayan bir zekatn bunlardan yalnz birine verilmesi daha faziletlidir. Ta ki bir
ihtiyacn karlayabilsin.
95- Bir fakire bir defada nisap miktar zekat verilmesi, caiz ise de, mekruh olmaktan uzak
deildir. Ancak bu fakir borlu olursa veya aile sahibi bulunursa ald zekattan aile fertlerine nisap
miktarndan az bir ey isabet ederse, o takdirde mekruh olmaz.
96- Bir fakir bir zenginden malnn zekatn mahkemede dava edemez. nk zekatn kendisine
verilmesi mutlaka lazm deildir. Ve bu, bir mali ibadet olduundan sahibinin dindarlna
braklmtr.
Fihriste dn
KENDLERNE ZEKAT VERLMES CAZ OLUP OLMAYANLAR
97- Bir kimse, kendi zekatn fakir bulunan hanmna ve usul ve furuuna, yani babasna, dedesine,
anasna, ninesine, oullarna, kzlarna, bunlarn ocuklarna, torunlarna veremez. Hatta hanm
boanp henz iddet beklemekte bulunsa bile. nk verdii zekatn menfaati ksmen kendisine ait
bulunmu olur, halbuki bu menfaat kendisinden tamamen kesilmi bulunmas lazmdr.
mam- Azam'a gre bir kadn da zekatn fakir bulunan kocasna veremez. Zira dete nazaran
aralarnda bir menfaat ortakl vardr. mameyne gre verebilir.
98- Temel ihtiyalarndan baka nisap miktar mala sahip olan kimseye, zengin saylaca iin
zekat verilemez. O mal, gerek nakitler ve ticaret eyas gibi artc olsun ve gerek fazla ev eyas gibi
artc olmasn msavidir.
Fakat zengin bir kimseye nafile cinsinden olan bir sadakann verilmesi caizdir. Bu yzdendir ki
vakflarn sadaka cinsinden olan gelirlerini vakfiye gereince zengin kimselerin almalar da helal
bulun-mutur. Bu, bir hibe, bir ihsan mesabesindedir.
99- Haimoullar ile onlarn azatllarna zekat verilemeyecei gibi r, adak, keffaret gibi dier
vacip sadakalar da verilemez. Zekat ve benzerleri insanlarn mallarn ykam olan su saylr.
Haimoullarnn kadir ve erefi ise, bunu kabulden ycedir. Kendilerine yalnz nafile ve ihsan yoluyla
sadaka verilebilir.
Haimoullarndan maksat, Resl- Ekrem (S.A.V) Efendimizin amcalar Hazreti Abbas ile
Haris'in evlat ve torunlarndan ve Hazreti Ali ile kardeleri Akil ve Caferin zrriyetinden ibarettir.
Bu zatlarn, ihtiyalarna gre beytlmal (devlet hazinesi)nin ganimetler ksmndan hisseleri
vardr. Bu hisselerini alamadklar takdirde, ihtiyatan kurtulmalar iin kendilerine zekat
verilebileceine baz fkh limleri fetva vermilerdir.
100- Kendisine zekat verilecek kimse, zekata, sarf zamannda yani zekatn verildii vakitte ehil
bulunmaldr. Bu ehliyetin daha sonra yok olmas verilen pein zekatn sahih olmasna mani olmaz.
Bu sebeple bir maln zekat daha sene dolmadan bir fakire verilip de bu sene son bulmadan o fakir
zengin olsa, veya vefat etse, o maln zekatn yeniden vermek icap etmez ve byle verilen bir zekat, geri
de alnamaz. nk verilmesinden beklenen sevap hasl olmutur.
101- Bir kimse zekatn zengin bir erkein kk ocuuna veremez. nk bu ocuk babasnn
malyla zengin saylr. Fakat zengin bir kadnn fakir, yetim ve babas mslman olan ocuuna
verilebilir. Zira bu ocuun nesebi babas tarafndan sabittir. Anasnn serveti ile zengin saylmaz.
Yine bylece bir kimse zekatn zengin bir ahsn fakir ve msl-man olan babasna veya fakir ve
mslman olan byk oluna veya kzna veya o ahsn fakir, mslman bulunan hanmna verebilir.
n-k bunlar mstakil salahiyet sahipleridir. Birbirinin serveti ile zengin saylmazlar.
102- Zekat, gayrimslimlere verilemez. nk bu, mslman olan fakirlerin hakkdr. Bir hadis-i
erifte: Zekat mslmanlarn zen-ginlerinden alp fakirlerine veriniz diye buyurulmutur.
Bununla beraber farz olan zekat vazifesiyle gayrimslimler m-kellef deildirler. Bu,
mslmanlara mahsus, sosyal, dini bir vazifedir. Bu vazifeye itirak etmeyenlerin bundan
faydalanmaya haklar olamaz.
Yalnz mam Zfer, zekatn gayrimslim vatandalara da verilme-sini caiz grmtr. nk
bundan maksat, bir ibadet yolu ile muhta ahslar ihtiyatan kurtarmaktr. Bu maksat ise, zekat fakir
gayrms-lim vatandalara vermekle de meydana gelir.
Bununla beraber nafile cinsinden olan sadakalar, gayrimslim va-tandalara da verilebilir. Bunda
ittifak vardr.
103- Zekat akrabaya vermek daha faziletlidir. yle ki, zekat evvela muhta olan erkek veya
kzkardelere, sonra bunlarn evladna, sonra amcalara, halalara, sonra bunlarn evladna, sonra
daylara, tey-zelere ve bunlarn evladna, daha sonra dier zevilerham denilen ak-rabalara vermek
daha faziletlidir. Bunlardan sonra da srasyla fakir komulara, meslektalara vermek daha faziletlidir.
104- Zekat, maln bulunduu yerdeki fakirlere verilmelidir. Sene sonunda baka beldedeki
fakirlere gnderilmesi mekruhtur. Ancak kendilerine gnderilecek kimseler, akrabadan olurlarsa veya
maln bulunduu yerdeki fakirlerden daha muhta olurlarsa, o zaman mekruh olmaz.
Bununla beraber zekat daha senesi dolmadan baka bir beldeye gndermekte bir saknca
grlmemektedir.
105- Bayramlarda ve dier gnlerde muhta olan hizmetilere veya ocuklara veya bir sevinecek
haber getiren fakir kimselere verilecek bahilerin zekat niyetiyle verilmesi caizdir.
106- Verilen bir zekat, fakir tarafndan veya fakir olan ocuun veya delinin velisi veya vasisi
tarafndan teslim alnmadka, tamam olmu olmaz.
Fakir olan bunam kimsenin veya bulu ana yaklam olan ocuun veya parann kymetini
bilip aldanmayacak bir yata bulunan ocuun teslim almas da yeterlidir.
107- Bir kimse, zekatn aratrp zekat verilebilecek kimse oldu-unu zannettii bir ahsa verir
de, o ahsn zekat hakikaten alabilecek kimse olduu anlalrsa, zekat ittifakla muteber olur. Bilakis
hali anla-lamaz veya zengin olduu daha sonra ortaya karsa, mam- Azam ile mam Muhammede
gre yine muteber olur.
Fakat aratrmakszn zekata ehil ve verilebilecek kimse olup ol-madn hi dnmeksizin
verecek olsa, zekat yine muteber olursa, da zekat alabilecek kimse olmad daha sonra anlalsa,
zekatn ye-niden vermesi icap eder. nk aratrmak hususunda kusur etmitir.
108- Zekat verilebilecek kimse olup olmadndan phe edilen bir ahsa aratrmakszn verilen
zekat, muteber olmamak tehlikesinde bulunur. Ancak o ahsn zekat alabilecek kimse olduu daha
sonra ortaya karsa, tehlike ortadan kalkar.
Fihriste dn
FITIR SADAKASI (FTRE)
109- Ftr sadakas, Ramazan- erifin sonuna yetien ve temel ihtiyalarndan baka en az nisap
miktar bir mala sahip bulunan her hr mslman iin verilmesi vacip olan bir sadakadr. Buna yalnz
fitre de denir ki ftrat sadakas, yani sevap iin verilen yaratl ihsan demektir.
110- Ftr sadakasnn vacip olmas, zekatn farz olmasndan ncedir, orucun farz klnd seneye
tesadf eder. Bu, bir yardmlama-dr, orucun kabulne, lmn iddeti, dehetinden ve kabrin
azabndan kurtulua bir vesiledir. Yoksullarn ihtiyalarn gidermeye, bayram gnnn neesinden
onlarn da istifade etmelerine bir yardmdr. Bu ynyle ftr sadakas insani bir hayr, bir vazifedir.
111- Ftr sadakas, Ramazan bayramnn birinci gn fecrin douundan itibaren vacip olursa da
bundan birka gn, hatta bir ka ay veya sene evvel de, sonra da verilebilir. Ta ki fakirler, bununla
bayram namazna kmadan evvel, noksanlarn tedarik edebilsinler.
(Dier mezhep imamna gre ftr sadakas Ramazan- erifin son akam, gnein batmasndan
itibaren vacip olur. Bayramdan sonraya tehir edilmesi haramdr. Ancak bir zr sebebi ile olursa, o
zaman haram olmaz. Bununla beraber tehir etmek ile dmez, kazas lazm gelir.)
112- Ftr sadakas, nisap miktar mala sahip olan her hr msl-man iin vaciptir. Hatta ocuk
veya deli olsa bile. Bunlarn velileri bunlarn mallarndan bu sadakay vermezlerse, bunu kendileri
blu ana erdikten veya iyiletikten sonra demekle mkellef bulunurlar. Bu mesele mam- Azam
ile mam Ebu Yusufa gredir. mam Muha-mmed ile mam Zfer'e gre, bunlara ftr sadakas vacip
olmaz. Baba-lar, vasileri bunu onlarn mallarndan verirlerse, bunu onlara demek zorunda olurlar.
Bilakis bu sadakay kendi mallarndan vermek baba-larna vacip olur.
Bu nisaptan murat, iki yz dirhem gm veya yirmi miskal altn veya bunlarn kymetlerine denk
olan bir maldr. Bu mal, temel ihtiya-lardan, yani sahibinin borcundan ikametghndan, evinin lzumlu
eya-sndan binip kuanaca at (araba) ile silahndan ve kendisi ile aile fertlerinin bir aylk veya dier
bir gre gre bir senelik nafakala-rndan fazla bulunmaldr. Hatta bu fazla, haddizatnda nakitler
gibi, ticaret mallar gibi artc saylan bir mal olmasa bile. Bu fazla maln zerinden bir sene gemi
olmas da art deildir.
te bu miktar bir mala sahip olan bir mslman iin zekat almak veya vacip sadakalar almak
haramdr, kurban kesmek vaciptir.
(Dier mezhep imamna gre bayram gnyle gecesine mahsus kendisi ile aile fertlerinin
yiyeceklerinden ve dier temel ihtiyalarn-dan fazla fitre miktar bir mala sahip olan bir mslman iin
ftr sada-kas vacip olan bir vazifedir.)
113- Ramazan- erif bayramnn ilk gn fecrin douundan evvel vefat eden veya fakir den
veya douundan sonra doan veya kafirken hidayete eren bir mslmana ftr sadakas vacip olmaz.
Fakat doutan sonra vefat eden bir mslmana vacip olmu olur. Bundan dolay vasiyet etmi ise,
geriye brakm olduu mal varlnn te birinden verilir. Varislerinin kendi mallarndan vermeleri de
caizdir.
114- Nisap miktar mal, ftr sadakasnn vacip olmasndan sonra telef olsa da, fitre dmez.
nk verilmesi iin evvelce bir verme g-cne sahip bulunmutur. Zekat ise, byle deildir. Onda
vermeyi kolay-latrc gcn bulunmas lazmdr.
115- Ramazan- erifte bir zr sebebi ile oru tutmakla mkellef olmayan bir mslman
hakknda da ftr sadakas vaciptir. Hasta, seferi olan kimse ve takatsz kalm yal ahs gibi.
116- Nisaba sahip olan hr bir mslman, hem kendi nefsi iin, hem de fakir olan bunak veya deli
veya kk evlad iin ve hizmetinde bulunan kle veya cariyesi iin ftr sadakas vermekle
mkelleftir. Hat-ta kle veya cariyesi gayrimslim olsa bile. Bu hususta efendinin ehliyetine baklr.
Ticaret iin olan kleler ve cariyeler iin ftr sada-kas icap etmez. nk bunlar zekata tabidirler.
Bunlardan dolay hem zekat, hem de ftr sadakas birlemez.
Yukarda yazld zere mam Muhammede gre zengin olan ocuklar iin de ftr sadakas
vermek, babalarnn malna ynelik vacip bir vazifedir.
117- Fakir bir ocuun babas lm veya fakir bulunmu olursa, babasnn babas, -nisaba sahip
ise- babas yerine gemi olup ftr sada-kas verir. Bununla beraber zahiri rivayete gre bu ocuk iin
fitre vermek dedesine ynelik vacip bir vazife olmaz.
118- Bir kimse kendi hanmnn ve byk, akll olan evladnn ftr sadakasn vermekle mkellef olmaz.
nk bunlardan herbiri kendi nefsinde tam bir velayete sahip, malnda mstekllen tasarruf hakkna sahiptir.
Bu bakmdan her biri nisaba sahip ise, zekatn kendi malndan verecei gibi, ftr sadakasn da
kendi malndan vermesi lazm gelir.
Bir de sadakalarda bir ibadet mahiyeti vardr. Koca ise, hanmna ait bir ibadet vazifesini
yklenmek iin evlenmemitir.
119- Bir kimse kendi malndan hanmnn veya byk evladnn fitrelerini izinleriyle verecek
olsa, yeterli olur. Ve bunlar kendi ailesi ierisinde idaresinde bulunduu takdirde, izinleri olmakszn
vermesi de kafidir. nk bu halde rf-adet bakmndan izin vardr. Aile arasnda bulunan dier
ahslar hakknda da hkm byledir. Bu hususta haki-katen veya rf-adet bakmndan izne lzum
vardr. Zira ftr sadakasnn verilmesi niyetle beraber olmaldr, niyetsiz verilemez. Byle bir izin ise,
niyet hkmndedir.
(mam afiiye gre kadnn ftr sadakas zengin olsa da, koca-sna aittir. Kendilerine cret tayin
edilmemi olan hizmetiler hakknda da hkm byledir.)
120- Bir kimse kendi ailesi ierisinde bulunsalar bile babasnn, anasnn ftr sadakasn vermekle
mkellef deildir. Ancak babas fakir olduu halde deli olursa, o halde mkellef olur.
121- Ftr sadakas drt cins eyden muayyen miktarda verilir.
yle ki; budaydan yarm sa Iraki, yani be yz yirmi dirhem verilir. Buday unu ile kavudu da
buday hkmndedir. Arpadan, kuru zmden veya kuru hurmadan da bir sa = kile yani bin krk
dirhem verilir. Bunlarn yerlerine kymetlerinin verilmesi de caizdir, hatta daha faziletlidir. Ancak
fakirlerin ihtiyalar bunlarn bizzat kendilerine daha fazla olursa, o zaman daha faziletli olmaz. 1
122- Zekat nisabnda olduu gibi ftr sadakas hususunda da dir-hemden maksat eri dirhemdir.
Bununla beraber bu hususlarda her bel-denin rfi dirhemine riayet edilecei grnde olanlar da
vardr. rfi dirhem fazla olduundan ftr sadakasn ona gre vermek ihtiyatl olmaya daha uygun ve
daha fazla sevab kazanmaya sebeb olur.
(Dier mezheb imamna gre ftr sadakas budaydan da bir sadr. Fakat bu sadan maksat
sa Iraki deil sa Hicazdir ki 693,1/3 dirhem miktardr.)
123- Ftr sadakas iin buday, arpa, zm ile hurma birer sabit ldr. nk bundan maksat, fakirin
bir gnlk ihtiyacn olsun gidermektir ki, o da bunlar ile mmkn olabilir. Halbuki muayyen bir para l
olarak gsterilmi olsa idi, bu maksat temin edilmi olamazd. Zira erzakn fiyatlar zaman zaman deimekte
olduundan o muayyen para, baz senelerde bu maksad temin edebilirdi, baz senelerde temin edemezdi.
124- Ftr sadakas, zekat gibi niyetle birlikte fakirlere mlk yap-mak suretiyle verilir, serbest
braklamaz. Bu niyet, verilecek mal ayr-mak zamannda yaplabilecei gibi, verilecei zaman da
yaplabilir, fa-kat fakire verilirken bunun bir fitre olduunu sylemek lazm deildir.
125- Ftr sadakasn aralarnda evlilik veya doum bulunan kim-selerin birbirine vermeleri sahih
deildir. Mesela bir kimse kendi fitre-sini, fakir olan hanmna veya babasna veya oluna veremez.
Ftr sadakas, mam Ebu Yusuf ile mam afi'ye gre fakir olan gayrimslim vatandalara da
verilemez. Fetva bu ekildedir. nk bu-nun verilmesindeki maksat, bayram gnnde fakir
mslmanlarn ihti-yalarn gidererek onlarn da bayrama kalpleri rahat bir halde itirak etmelerini ve
dilenmekten kurtularak ibadet ile uraabilmelerini temin gibi eylerden ibarettir. Bu maksat ise, bu
sadakann gayrimslim vatandalara verilmesiyle meydana gelmez.
Bununla beraber bunun gayrimslim vatandalara da verilebile-cei grnde olan zatlar da
diyorlar ki, bu sadakadan asl maksat, genel olarak fakirlerin ihtiyalarn ibadet kabul edilecek bir ey
ile gidermektir. Bu maksat ise, fakir olan gayrimslim vatandalara veril-mekle de meydana gelir,
nk onlara verilecek sadakalar da ALLAHa yaklatrc birer ibadettir.
126- Bir kimse, fitresini bir fakire verecei gibi, birka fakire de databilir. Birden fazla kimseler
de fitrelerini birka fakire verebile-cekleri gibi, bir fakire de verebilirler.
Fakat bir gre gre bir fitre, birden fazla fakirlere verilemez.
127- Birden fazla fitreler, gerek mal olarak ve gerek kymetleri olsun, sahiplerinin izinleriyle
kartrlm bir halde fakirlere verilebilir. Her fitreyi dierinden ayrmaya lzum yoktur.
Bununla beraber fitrelerin ayr ayr verilmesi ihtiyata daha uygundur.
128- Ftr sadakas, mkellefin bulunduu yerdeki fakirlere veril-melidir. Baka yerlere
gnderilmesi mekruhtur.

Pak ve mnezzeh olan ALLAH- Tela doruyu en iyi bilendir. O'nun sonsuz ltf-u kereminden
muvaffakiyet ve mkafat mit edilir.
1
Bir sa raki (1040) eri dirhem itibar olunur ki (910) rfi dirheme msavidir. O halde (520) eri dirhem de (455) rfi
dirheme msavi bulunur. Ksurlara baklmazsa (1040) eri dirhem (2,917) kilo gram; (1040) rfi dirhem de (3,333) kilo
gram eder. O halde (520) eri dirhem (1,458) kilo gram, (520) rfi dirhem de (1,667) kilo gram demektir. Bir kilo gram (357)
eri dirheme ve (312) rfi dirheme msavidir. Bir kilo miktarndaki bir eyin, mesela budayn fiyat faraza (50) kuru olsa
(1,667) kilo gram miktarnn fiyat ne eder? Bunu bulmak iin (50) kuru, (1,667) ile arplmaldr. Bununla fiyat anlalr.
rnek; (1,667x50=83,35) demek ki 83 kuru 35 santim etmi oluyor.
mer Nasuhi Bilmen'in "ki kfe-i Teauk = ki Ak iei" isimli romanndan bir blm:
Olum! Sen bir iffet ve asalet tomurcuusun. Bilhassa tavsiye ediyorum. Bizi var eden
Yaratcnn her emrini yerine getirmeye al; annenin rzasn amellerin ba bil; senin gibi bir melekle
beraber oturmaya mnsip olmayan iblis tabatl kimseler ile arkadalk yapma. nsan kim ile arkadalk
yaparsa onun ahlk ile vasflanr. Bir demir paras mknatsa yapnca ekim hususiyetini kazanyor.
Sen yksek meziyetler ile sslenenlerin sohbetlerinde bulunmak erefini kaybetme, insanla, medeniyete
hizmeti ol. nsanlk namna iyilik et, gece gndz almak ve gayret yolundan ayrlma ki bu yol pek
salamdr:
Dim oku, yaz. Kadrini bil cevher-i ilmin
(Daima oku, yaz. lim cevherinin kymetini bil.
Kl-y hner, hme-i insana elenktir.
(Hner kalesi, insan bana elenktir)
Bilgi ve kltr insanlarn ruhu, insanlar da bilgi ve kltrn cesedi hkmndedir. Ruhsuz ceset ise
kabre lyktr. Edep erbabn taklit et. Edep, ALLAH'n bir hazinesi, insanlar da onun bekisidir. Edebi
olma-yanlar ise, ihtiyac olmad halde bir para ekmek iin bin haneyi rahat-sz eden dilencilerden
kymetsizdir.
nsan iin fikir terbiyesinde bulunarak akl cevherinin parlamasn bilgi ve kltrle artrmaya almak
en byk vazifedir. Edep, hilm, nezket, ehadet, yksek gaye, fazileti tamamlamaya almak, gzel
geinmek, vadini yerine getirmek, kalb metneti, yaplacak ii iyi dnmek insanlk vazifelerindendir.
Edepsizlik, hayszlk, kat kalplilik, btl benimsemek, fazla mizah, namusu zedelemek, ayplar aratrmak,
kardelere dmanlk, insan meziyetlerini mahveden kt ahlk ksmndandr.
Ksacas, varlmn nin! Btn iyi huylar ve gzellikler ile kendini slaha al. nallah
istikblin pek parlak bir mutluluk levhas tekil edecektir. Sakn yetim kalman hatrlayarak mahzun olma.
Her ne kadar zayf vcudum gurbet topraklar iinde saklanacak ise de ruhum seninle beraberdir.
Vcdum zerre zerre toprak olsa da yine her zerre senden ayrlmay dnmekle meguldr. Ebediyyet
derghna gz yalarn aktarak feyizle dolman istirham eyliyorum. Geride kalan (sadece udur:)
Hkm ALLAHndr.
NOT: Bu sayfa kitabn aslnda bulunmamaktadr. Tarafmzdan sadeletirilerek ilave edilmitir.
Fihriste dn
ALTINCI KTAP
FARZ OLAN HAC LE UMRE

HAKKINDADIR
NDEKLER
Hac ile umrenin mahiyetleri

Haccn nevileri, ruknleri
Tavafn mahiyeti ve nevileri
Haccn farz olmasnn artlar
Haccn edasnn farz olmasnn artlar
Haccn sahih olmasnn artlar
Mikat ile alakal mlumat
Haccn farz olmasnn sebebi ve zaman
Haccn farz olmasndaki hikmet
Haccn vacipleri, snnetleri ve dab
Hac ibadeti hakknda tatbikat
Umre, temett ve kran hacc hakknda tatbikat, hedy'in mahiyeti ve hkmleri
Hac ile alakal yasaklar
Bedel = niyabet sureti ile hac
Hac hususundaki bedellik, vasiyet ve adak ile alakal meseleler
hsar'a ait meseleler
Resl- Ekrem (S.A.V) Efendimizin kabri saadetlerini ziyaret
HAC LE UMRENN MAHYETLER
1- Hac, lgatta tazim edilecek makamlar ve dier yerleri ziyaret kastnda bulunmaktr. er'i
erifte; Arafat'ta hususi vaktinde bir miktar durmaktan, daha sonra Kbe-i muazzama'y usul
dairesinde tavaf sureti ile ziyaret etmekten ibarettir. Hac eden zata: Hc = Hac denir. oulu
Huccc'dr.
2- Umre, lgatta ziyaret manasnadr. Istlahta: Kbe-i muazzama'y tavaftan ve Saf ile Merve
denilen iki mevki arasnda sa'y etmekten ibarettir ki, bunun iin muayyen bir zaman yoktur. Senenin her
mevsiminde yaplabilir. Yalnz arefe gn ile kurban bayramnn drt gnnde yaplmas mekruhtur.
Ramazan- erif'te yaplmas ise menduptur.
3- Umre, bir snneti mekkededir. Bunu yapan zata "mutemir" denilir. Farz olan hacca: "Hacc-
ekber = byk hac" denildii gibi, umreye de: "Hacc- asar = kk hac" denilir. Bununla beraber
arefe gn cumaya tesadf eden bir hacca da: "Hacc- ekber" denilmektedir.
(Umre, mam Malik'e gre de bir mekket snnettir. Fakat mam afii'ye gre bir defaya mahsus
olmak zere hemen yaplmas gerekli olmayan bir farz ayndr. Hanbelilere gre ise hemen yaplmas
farz olur.)
Fihriste dn
HACCIN NEVLER
4- Hac, farz, vacip, nafile ksmlarna ayrld gibi, Hacc ifrat, Hacc temett, Hacc kran
nevilerine de ayrlr. yle ki:
1- Farz olan hac, artlarn kendisinde toplayan bir mslmann mrnde bir defa eda etmekle
mkellef olduu hacdr.
2- Vacip olan hac, adak yaplan veya balanlmken bozulan nafile bir hacca bedel, kaza edilecek
olan hacdr.
3- Nafile olan hac, mrahik 1 gibi henz mkellef olmayan bir kimsenin veya farz haccn eda
etmi olan bir zatn hak rzas iin nafile yolu ile yapaca hacdr ki, tekrar tekrar yaplabilir.
4- Hacc ifrat, umre ile beraber olmakszn yalnz bana yaplan farz, vacip veya nafile hacdr ki,
ihrama girerken yalnz hacca niyet edilmi olur. Bunu yapana "mfrit" denir.
5- Hacc temett, hac mevsiminde evvela umre iin ihrama girilip umre yapldktan sonra ayn
mevsimde, daha yurda-aile ocana d-nlmeden tekrar ihrama girilerek usul dairesinde yaplan
hacdr. Bunu yapan zata: "Mtemetti" denir. Bu hac, hacc ifrattan daha faziletlidir.
6- Hacc kran, hac aylarndan evvel veya hac aylar iinde ve mikat'tan nce veya mikat'ta umre ile
aras bir ihram ile, bir niyet ile birletirilip umre yapldktan sonra usul dairesinde eda edilen hacdr. Bu
ekilde hac yaplmas, hacc temett'den daha faziletlidir. Bunu yapan zata da: "Krin" denilir. Bunlarn
tafsilat, tatbikat ileride grlecektir.
7- Haccn farz, vacip ve snnet olan herhangi bir fiiline: "Nsk" denir. oulu: "Menasik"tir. Bu
tabir, esasen ibadet ve su ile bir eyi temizlemek manasnadr.
Fihriste dn
HACCIN RUKNLER
6- Haccn ruknleri, yani mahiyetini tekil eden farzlar ikidir. Biri, Arafat'ta bir mddet vukuf,
yani durmaktr, dieri de Kbe-i mu-azzama'y tavaf- ziyarette bulunmaktr.
7- Arafat, Mekke-i mkerreme'nin gneydousunda alt saatlik bir mesafede bulunan bir
mevkidir. Hac yapmak isteyenler iin Arafat'ta durmak zaman, Zilhiccenin dokuzuncu gnne
rastlayan arefe gnnn zeval (le) vaktinden Kurban bayram ilk gnnn fecr (afak)n douuna
kadar olan mddetin herhangi bir ksmdr. Bu mddet iinde Arafat'ta hatta bir dakika durulsa bile, bu
vakfe farz, yerine getirilmi olur. Burada uyank bir halde durmakla, uyku halinde veya baygn bir
1
Not: On iki yan bitirip henz blu ana ermeyen erkek ocuuna mrahik, dokuz yan tamamlayp da blu ana
ermeyen kza da mrahika denir.
halde durmak msavidir.
8- Arafat'ta muayyen mddetten evvel veya sonra durmakla vakfe farz yerine getirilmi olmaz.
Ancak Zilhicce hillinin tespitinde phe vaki olup Zilkade otuz gn olarak tamamlanm, daha sonra
Zilkade'nin yirmi dokuz gn olduu anlalm olursa, o halde Arafat'ta durmann Kurban bayramnn
ilk gnne rastlam bulunmas, istihsan 1 delili ile caiz, yeterli olmu olur.
9- Haclarn arefe gn zannederek Arafat'ta durduklar gnn "Terviye, yani Zilhicce aynn
sekizinci" gn olduu anlalsa, bu dur-ma, yeterli olmaz. Arefe gn tekrar durmalar lazm gelir. u
kadar var ki umum tarafndan vakfe ve tavaf yapldktan sonra haccn sahih ol-madna, mesela bir gn
evvel yaplm olduuna dair vuku bulacak ahitlikler, artk dinlenemez.
10- Arafat'n ortasnda Cebel-i rahme'nin yannda kbleye kar ALLAH Tel'ya dua edilmesi
daha faziletlidir. Buras muazzam ok faziletli bir vakfe yeridir. Dnyann her tarafndan akn edip
gelen, yurt-lar, dilleri, renkleri baka, fakat dnceleri, gayeleri bir olan binlerce Ehli slam, Arafat'ta
-kefenlere brnm, kabirlerinden yeni hayat bu-lup maher sahasnda toplanm olacak- bir
muhterem insan kitlesini temsil eder. Bunlarn tertemiz birer dil ile Hak Tel Hazretlerini hep birden
tevhid ve tekbire balamalar, bunlarn hazin, garibane bir eda ile ALLAH azimandan
balamalar, keremler niyaz etmeleri melek-leri bile heyecana getirecek ulv, ruhan bir manzara
meydana getirir.
phe yok ki; ALLAH Tel Hazretleri, bu garip kullarna lutfe-decek, meleklerine hitaben: "u
uzak lkelerden gelip tozlar, topraklar iinde kalm, kyafetleri perian, rahmet ve inayetimi niyaz edip
duran kullarma baknz!. Ben Aziman, onlar afv ve mafiretime nail edeceim." buyuracak, O
Feyyaz- Kerim'in rahmet ve inayet denizleri dalgalanp duracaktr.
Ne kudsi bir tecelli, ne ulv bir mazhariyet!.
(mam Malik'e gre Arafatta vakfe mddeti, Arefe gn gnein zevali(le vakti)nden Kurban
Bayram ilk gnnn fecrine (afak vaktine) kadar devam eder. O gn gnein zevalinden batna
kadar bir an bile olsa, durulmas vaciptir. Gne battktan sonra da bir miktar durulmas lazmdr,
farzdr.)
11- Kbe-i muazzama, Mekke-i mkerreme ehrinde ALLAH Tel'nn emri ile brahim
Aleyhisselam'n ilk defa olarak veya yeni-lemek sureti ile yapm olduu drt keli, yksek, mbarek
bir binann igal ettii mukaddes bir mevkidir. Buras, btn Ehli slmn bir kbleghdr. Bu
kblegha, ilahi bir mabed, ilahi rahmetin tecelli ettii bir yer olmasndan dolay "Beytullah", "Beyti
muazzam" ad verilmitir.
Kbe-i muazzama, "Harem-i erif" ve "Mescid-i Haram" denilen byk bir camii erifin ortasnda
bulunmaktadr. Bu camii erifin etra-fnda kubbeler vardr, geri kalan ksm aktr. Yedi minaresi, 2 bir
ok kaplar ve iinde minberi, zemzem kuyusu ve brahim Aleyhisselam'n makam vardr.
12- Tavaf- ziyarete gelince; bu Arafatta vakfeden sonra Kbe-i muazzama'nn etrafnda yedi
defa dolamaktan ibarettir ki, bunun drt defas, bir rukndr, bir farzdr.
Tavaf- ziyaretin vakti, Kurban bayramnn ilk gnnn fecr (a-fak)n douundan balayarak
hayatn son gnne kadar uzayan bir mddetin herhangi bir vaktidir ki, bu vakit de yaplacak bir tavaf
ile hac farizas tamamlanm olur.
Fihriste dn
TAVAFIN MAHYET VE NEVLER
13- Tavaf, lgatta ziyaret etmek, bir eyin etrafnda dolamak ma-nasnadr. Tavaf edene: "Taif",
tavafa mahsus yere de: "Metaf" denir. Tavaf stlhta: "Kbe-i muazzama'nn evresinde yedi defa
dola-maktan ibarettir." yle ki:
Kbe-i muazzama'nn gney tarafndaki yan yzn bir kesine "Rkn-i Hacer", dier kesine de
"Rkn-i Yemani" denir. Rkn-i Hacer'de, "Hacer-i Esved = Hacer-i Es'd" denilen mbarek bir ta
vardr ki bu, tavafn balang yerini gsteren bir iarettir.
1
Ak olan kyas brakp insanlarn ihtiyacna daha uygun olan almaktr.
2
Not: Yaplan son ek inaatlarla minare says dokuz olmutur.
te bu Hacer-i Esved'in bulunduu keden tavafa balanr, Beyt-i muazzam sola alnarak Beyt-i
muazzam'n kapsna doru saa gidil-mek sureti ile devir yaplr. Bylece her devir = dolama, Hacer-i
Es-ved'in bulunduu keden balar, orada son bulur. Bu devirlerin her birine bir "avt" denir. Bu
halde yedi avt da bir tavaf olmu olur.
14- Tavaf, bir nevi namazdr; ALLAH Tel'ya heyecan ile mu-habbet ve tazimin bir alametidir,
Ar- ilahi etrafnda dolaan kuds meleklerin hallerine bir benzeyi tarzdr.
Kbe-i muazzama, bu mahede (grnen) leminde, gayb ve me-lekt lemindeki rububiyyet
makamnn apak bir rneidir. Bu maddi beytin evresindeki beden hareketler, melekt lemindeki
Ar kudretin etrafnda yaplan ruhani hareketlerin birer rumuzudur.
15- Gerek tavafa balarken ve gerek tavaf esnasnda Hacer-i Es-ved'in nne geldike ona
ynelinir, namazda durur gibi tekbir ve tehlil ile bu mbarek taa eller kaldrlp srlr ve mmkn ise
plr. Bun-lar mmkn olmaynca kardan el srmek iareti yaplr. Buna "stilam = selamlamak"
denilmektedir.
Hacer-i Es'ad'e byle el koymak, Hak Tel Hazretleri ile ibdet ve itat hususunda ahitlemenin
ve bu ahde vefa edileceinin bir iareti, simgesi demektir.
16- Tavafn nevilerine gelince bunlar, aada yazld ekilde betir.
1- Tavaf- kudm: Taradan Mekke-i mkerreme'ye varldnda yaplan tavaftr. Bu tavaf, afak
iin, yani mikat (ihrama girme snr) haricindeki baka beldelerden Mekke-i mkerreme'ye gelen zatlar
iin snnettir. Buna "Tavaf- lika"da denir.
(Bu tavaf mam Malik'e gre vaciptir.)
2- Tavaf- ziyaret: Arafat'tan inildikten sonra yaplan tavaftr. Buna "tavaf- ifaza" da denir. te
haccn iki rknnden biri, bu tavaftr ki, drt avt farzdr.
3- Tavaf- sader: Hac esnasnda Mina mevkiinden Mekke-i M-kerreme'ye inildii vakit yaplan
tavaftr. Buna "tavaf- veda" da denir. Bu tavaf afak hakknda vaciptir. Bununla hac ile alakal farz,
vacip, snnet btn vazifeler bitmi olur. Haclar, bu ekilde Kbe-i Muaz-zama'ya veda ederek
vatanlarna dnmek zere bulunurlar.
(Bu tavaf, afiilerce snnettir.) 1
4- Tavaf- tatavvu: Mekke-i mkerreme'de bulunan kimselerin Kbe-i muazzama etrafnda vakit
vakit yaptklar nafile tavaftr. Byle bir tavaf, afakler hakknda nafile namaz klmaktan daha
faziletlidir. nk onlar, her vakit bu erefe nail olamazlar.
5- Tavaf- umre: Drt avt, umrenin rknnden ibaret olan tavaftr ki, her halkarda lazmdr,
bunun yerine baka bir ey geemez.
Umrede tavaf- kudm, tavaf- sader yoktur. Umreye ihram ile balanr, halk veya taksr ile = tra
olma ile son verilir.
17- Tavaf esnasnda tekbir ve tehlil ile salat selam okunur.
Tavaflarda (avtlarn) pe pee olmas art deildir. Bundan dolay bir tavaf daha tamamlanmadan
namaz iin veya abdesti yenilemek iin braklsa bozulmaz. Geri kalan sonra tamamlanabilir. Tavafta
kadnlarn erkeklerle muhazi = bir srada bulunmalar da tavaflarn bozmaz.
Fihriste dn
HACCIN FARZ OLMASININ ARTLARI
18- Bir kimseye haccn farz olmas iin sekiz art vardr. yle ki:
1- Mslman olmaldr. Gayrmslimler, hac ile mkellef deil-dirler. Bundan dolay farz edelim
ki, bir gayrimslim hac yaptktan sonra mslman olsa, dier artlar mevcut olunca, yeniden hac
etmesi icap eder.
Yine bylece bir mslman, hac ettikten sonra -ALLAH muha-faza- dinden kp sonra tvbe
ederek slamiyete dnse, artlar mevcut olunca tekrar hac etmesi lazm gelir.
1
Daha sonraki basklarda bu ifade Bu tavaf afiilerce vacip veya snnettir. eklindedir. Yukardaki ifade daha dorudur.
2- Bl ana ermi olmaldr. Bir ocuk, akll, iyi ile kty, kr ve zarar ayracak olsa, hac
ile mkellef bulunmaz. Onun yapaca hac, nafileden ibaret bulunur. Bundan dolay bl ana
erince ve artlar da bulununca tekrar hac etmesi gerekir.
Velisiyle beraber hacda bulunan ocua, velisi haccn btn vazi-felerini yaptrr, mesela
eytanlar talattrr, ta ki bunlar renip by-dkten sonra kolaylkla yapabilsin. Bununla beraber bu
talamay terk etse, kendisine bir ey lazm gelmez. nk bu, o ocuk hakknda ya-plmas gerekli bir
vazife deildir.
3- Akll olmaldr. Deli olanlar, hac ile mkellef deildirler. yiletikten sonra haccn farz olma artlar
bulununca, hac etmeleri lzm gelir.
4- Hr olmaldr. Kleler, cariyeler hac ile mkellef deildirler. Bunlarn yaptklar haclar, birer
nafiledir. Azad edildikten sonra dier artlar da bulununca, hac etmeleri icap eder.
5- Haccn farz olduunu bilmelidir. yle ki, dar- harpte gayri-mslimlere ait bir beldede
bulunup mslman olan kimse, haccn farz olduunu bilmedike hac ile mkellef olamaz. Fakat slam
lkesinde byle bir cehalet, bir mazeret tekil etmez. Bundan dolay slam yur-dunda bulunan bir
gayrimslim, haccn farz olduunu bilsin bilmesin, mslman olup dier artlar da bulununca, hac ile
mkellef olur.
6- Hac vazifesini meakkatsiz bir ekilde gidip yerine getirmeye yeterli bir vakit bulunmaldr.
Bundan dolay bir kimse hac farizas iin dier artlar tamamen bulunduu tarihten itibaren bu vazifeyi
yerine getirmeye msait bir vakit bulmadan vefat etse, bu fariza ile mkellef olmu olmaz.
7- Hicaz'a gidip gelinceye kadar kendisinin ve ailesi efradnn normal bir ekilde nafakalar
bulunmaldr. Temel ihtiyalarndan say-lan mallarn bulunmas ile hac farz olmaz. Fakat ihtiyatan
fazla bir mal mesela, gelir getiren bir gayri menkul veya fazla eya bulunsa, bunlar satp hac etmek
lzm gelir. Bir evde kira ile oturmak da haccn farz olmasna mani deildir.
Temel ihtiyalar iin zekat bahsine mracaat!...
8- Kendi haline mnasip nakil vastas ve yolda yapaca mas-raflar karlayacak paras
bulunmaldr. Buna rahileye ve zad- tarika = yol azna kudret denir. yle ki:
Hac iin yol az ve nakil vastasna gcnn yetmesi arttr. Bu g yeterlilii -hac iin gitmeye
msait ise- hac aylarnda veya herkesin bulunduu beldede haclarn normal bir ekilde hacca
gidecekleri zamanda bulunmas lzmdr. Bu esnada hacca yeterli temel ihtiya-larndan fazla bir mala
sahip olan kimsenin dier artlar da bulununca haccetmesi farz olur. Bu mal baka yere sarf edemez,
ederse hac zim-metinde bor olmu olur. Fakat bu vakitten evvel elde edilen bir mal bundan evvel
istenilen yere sarf edilebilir. Bundan dolay kendisine hac farz olmaz.
Mesela, Muharrem aynda hacca yeterli bir mala sahip olan kimse, bunu bir iki ay iinde baka bir
tarafa harcayp da beldesinden hacca gidilmesi adet olan bir zamanda elinde mal kalmam olsa,
kendisine hac farz olmu bulunmaz. dn ve bedelsiz yararlanmak sureti ile olan yol az ve nakil
vastas yeterli olmaz. Hatta baa kakmayacak kim-seler tarafndan olsa bile. Mesela, hac etmek zere
hibe edilen bir mal kabul etmek mutlaka lzm gelmez.
Bununla beraber Mekke-i mkerreme'ye onsekiz saatten yakn bulunan yerdeki mslmanlar iin
yrmeye gleri yeterli olunca, nakil vastasnn bulunmas art deildir.
(mam Malik'e gre yol az ve nakil vastasna gc yetmek mutlaka art deildir. Bu hususta
Mekke-i mkerreme'ye gidip hac fiillerini yerine getirmeye basit bir ekilde imkan bulunmas
yeterlidir. Bu sebeple fazla meakkat bulunmakszn yaya olarak veya kiralamak ile temin edilecek bir
nakil vastas ile hacca gitmeye ve nafakasn sanat sebebi ile yolda gnden gne elde etmeye gc
yeten bir mslmana -can ve mal hakknda bir tehlike yoksa- hac farz olur. Yurdunda kendisinin ve
ailesinin nafakalar iin bir ey terk edip etmemesi msavidir. Ancak nafakasz kalp perian
olmalarndan kor-kulacak olursa, o halde hac ile mkellef olmaz.)
Fihriste dn
HACCIN EDASININ FARZ OLMASINDAK ARTLAR
19- Haccn edasnn farz olmas iin be art vardr. yle ki:
1- Vcut shhatli bulunmaldr. Bundan dolay bizzat hac edebile-cek bir beden salna sahip
olamayan kimseye hac etmek farz olmaz. Kr veya ktrm olanlar da bu hkmdedir.
Fakat mameyn'e ve mam- Azam'dan bir rivayete gre kendisine rehberlik edecek kimsesi
(kidi) bulunan m (kr), dier artlar bu-lununca hac ile mkellef olur.
2- Haccn edas d engellerden uzak bulunmaldr.
Bu sebeple bir kimse cezaevinde veya zorla alkonulmu bulun-duka, hac etmekle mkellef
olmaz.
3- Yolda emniyet bulunmaldr.
Bu yzden yol tehlikeli bulunduka, hacca gidilmesi farz olmaz.
4- Hac iin en az on sekiz saatlik bir yolculukta bulunmas gere-ken bir kadnn yannda kocas
veya ebediyyen mahremi olan bir erkek bulunmaldr. Bunlarn akll, bl ana ermi veya
yaklam olmalar lzmdr. Beraberinde byle bir kimse bulunmayacak bir kadn iin hac etmesi farz
olmaz.
Kendisine hac farz olan bir kadn, yannda byle bir mahremi bulunduu takdirde hacca
gitmekten kocas men edemez. nk byle farz olan bir ibadeti yerine getirmek kocasnn hakkndan
nce gelir. Gen bir kadnn yalnz st kardei ile veya damad ile hacca gitmesi zamann fitne ve fesad
sebebi ile daha sonraki alimler tarafndan caiz grlmemitir.
5- Hacca gidecek kadn kocasndan boanm veya kocas lm ise iddeti (bekleme sresi) bitmi
olmaldr. Bundan dolay byle bir kadn iddet iinde bulunduka hacca gidemez. Hatta yola ktktan
sonra Mekke-i mkerreme'ye en az on sekiz saat uzak bir yerde iken -kocasnn o srada lmesi gibi bir
sebeple- iddet beklemesi icap etse, bu iddeti bitirmedike oradan kmamas lzm gelir.
Fihriste dn
HACCIN SAHH OLMASININ ARTLARI
20- Bir hac vazifesinin sahih bir surette yerine getirilmi olmas iin ylece drt art vardr:
1- slam: Bu, haccn farz olmasnn art olduu gibi sahih olma-snn da artdr. Bu yzden
gayrimslimin hacc sahih olmaz, hatta daha sonra mslman olsa bile.
2- Mekan mahsus: Bundan maksat, Arafat ile Kbe-i Muazza-ma'dr. Bundan dolay Arafat'ta
vakfe ile Beytullah tavaf edilmedike, sahih bir hac meydana gelmi olamaz.
3- Vakti mahsus: Bundan maksat, Arafat'taki vakfe zamandr ki; Arefe gnnn zeval(le) vaktinden
kurban bayramnn fecr(afak)nn douuna kadar devam eden bir mddettir. Tavaf- ziyaretin vakti ise -
evvelce de beyan edildii zere- mrn sonuna kadardr. Fakat bu tavafn vacip olan vakti, eyyam nahr'dir.
Yani, Kurban bayramnn ilk gndr.
Bununla beraber hacc ifrad'n ve temettu ile kran haccnn tm vazifelerini yerine getirebilmek
iin muayyen bir vakit vardr ki; o da evval, Zilkade aylar ile Zilhiccenin ilk on gnnden ibarettir.
Bu mddete "Ehuri hac = hac aylar ve hac mevsimi denilir.
Bu hac aylar iinde en son hac vakti, Arefe gnyle ilk kurban gndr. Bundan dolay Arefe gn
zeval(le)den sonra Arafat'ta az ok bulunup bayramn ilk gnnde de tavaf- ziyareti yapan bir kimse
hac vazifesini yapm olur.
(afilere gre de Arafat'ta vakfe vakti, Zilhiccenin dokuzuncu gnnn zeval (le vakti)nden
onuncu gnnn fecri (afak vakti)ne kadardr. Bu vakitte bir an bile olsa, vakfe yeterlidir.)
4- Hac niyetiyle ihram: yle ki; ihram, hacc veya umreyi veya her ikisini eda iin mbah olan
eylerden bazlarn kendisine belli bir vakit haram klmak, yani onlar yapmaktan saknmaktr. Bu
ihram, hacca veya umreye veya hac ile beraber umreye niyet etmekle ve telbiyede bulunmakla meydana
gelir. Telbiye:

"Lebbeyk. ALLAH'mme lebbeyk. Lebbeyke l erike leke leb-beyk. nnelhamde ve'n-ni'mete
leke ve'l-mlk. L erike lek."
ALLAH'm! Ben senin emr-u fermanna her zaman itaat ederim, her zaman itaat ederim. Senin
iin ortak yoktur. Davetine daima ihlas ve sadakatla icabet ederim. phe yok ki hamd de nimet de sana
mahsustur, mlk de! Senin ortan yoktur, mabudum!. demektir.
21- hram yapana "muhrim" denir. Muhrim olmayana da (helal) denilir. "hlal" de ihramdan
kmak ve bir eyi harem sahasndan da-rya karmak manasna gelir.
hram, Beytullah iin bir tazim alametidir. Hatta dardan bir ih-tiya, mesela ticaret iin gelen bir
mslman, hac veya umre kastnda bulunmasa da yine ihramsz olarak Mekke-i mkerreme ehrine
gire-mez. Bu haramdr, hrmete aykrdr.
22- hrama giren bir erkek dikili elbiselerini karr, bir petamal kuanr zerine bir omuz
havlusu alr, ban ve ayaklarn ak bu-lundurur, temizlenir, ykanr veya abdest alr iki rekat namaz
klar, yksek bir sesle (lebbeyk ALLAHmme lebbeyk) diye telbiyede bulunur. Hanm ile cinsel
ilikiyi terk eder, hanmn okayp pmez, akll kimseler tarafndan "tyb = gzel kokulu" saylan
misk, anber, kfur gibi eyleri srnmez, bunlar yatana da srmez, av hayvanla-rn avlamaz ve
avlayanlara iaret edip gstermez, Mekke-i Mkerre-me'nin haremindeki yeil aalar, yeil otlar
kesip koparmaz, kendi-sinin salarn kesmez, tra etmez, hac veya umre ilerini bitirinceye kadar bu
halde devam eder.
Kokusundan zevk duyulacak her ey "Tyb" saylr. hrama giren kadnlar ise elbiselerini
karmazlar, balarn ve ayaklarn ak bulun-durmazlar, telbiyede seslerini ykseltmezler
23- hrama giren ahslarn adr altna sokulmalar, emsiye tutmalar, yzk takmalar, bellerine
kemerlerini balamalar ve omuz-larna giyinmeksizin palto gibi bir ey almalar haram deildir.
24- Yalnz hac iin veya hacc temett veya hacc kran iin evvalin birinci gnnden zilhiccenin
dokuzuncu gnne kadar her-hangi bir gnde ihrama balanabilecei gibi bundan evvel de bala-
nabilir. nk ihram haccn artdr. art ise kendisine bal olan eyin vaktinden nce yaplabilir, bu
caizdir. Abdestin namaz vaktinden nce alnabilmesi gibi. u kadar var ki, ihrama daha evvel
balanlmas, mddetin uzamas itibariyle sakncal olduundan mekruhtur, ihram se-bebiyle yasak olan
eylerden uzun bir mddet korunmak kolay deildir.
(afilere gre hac iin hac aylarndan evvel ihrama girilmez. Girilirse umre iin girilmi olur).
Fihriste dn
MKAT LE ALKALI MALUMAT
25- Hac iin dinen belirlenen mevkiler dndan yolculuk yapan ahslar iin ihrama girmelerine
mahsus be mevki vardr ki, bunlardan her birine "Mikat", hepsine birden "Mevakt" denir. Bunlar;
"Zlhu-leyfe", "Zati rk", "Cuhfe", "Karn", "Yelemlem" denilen yerlerdir. Fakat bu mevkilere gelmeden
evvel de ihrama girilebilir. Hatta Svey yoluyla hacca giden ahslar, "Rabi" hizasnda ihrama
girerler ki, bura-s amllarn mikat olan ve Mekke-i mkerreme'ye merhale uzakta bulunup bugn
eseri kalmam bulunan "Cuhfe" kasabas yaknndadr.
26- Bir hac yolcusu, mikat snrn ihramsz geerse baklr; eer daha haccn vazifelerini
yapmaya balamadan mikata dner, telbiyede bulunur, ihrama girerse, kendisine bir ceza lzm gelmez.
Fakat mikat yerine dnmez de daha sonra ihrama niyet ederse veya haccn vazife-lerinden birini
yaptktan sonra ihram iin mikat yerine dnerse, ceza olarak dem, yani bir koyun kurban etmesi lzm
gelir. Haccn karl-masndan korkulmazsa, mikat yerine dnmek daha faziletlidir.
27- Mekke-i mkerreme'de bulunan ahslarn hac iin mikat yeri, Mekke-i mkerreme'dir. Tam
oradan ihrama girerler, hatta ahalisinden olmasalar bile. Fakat umre iin Mekke haremi dnda bulunan
bir yere, bilhassa "Ten'im" denilen yere kar, oradan umre iin ihrama girerler. Bunun iin bu yere
"umre" de denilmitir.
28- Mekke-i mkerreme'nin etrafndaki bir miktar sahaya "Mekke Haremi" denir. Bunun haricine,
yani Harem havzas, dna da "Hill" ad verilir.
Hill'in Mekke-i mkerreme'ye en yakn, bat tarafndan drt mil mesafede bulunan "Ten'im"
mevkiidir.
Hill tabiri, ihrama son vermek manasnda da kullanlmaktadr.
29- Mekke haremi ile mikat yerlerinden biri arasndaki yerlerde bulunan ahslar da bulunduklar
yerlerden veya Mekke-i Mkerre-me'den ihrama girerler. Bunlarn yaknlk dolaysyla Mekke-i
Mkerre-me'ye gidip gelmeleri ok olacandan haklarnda byle bir kolaylk, bir msde
gsterilmitir.
Fihriste dn
HACCIN FARZ OLMASININ SEBEB VE EDASININ HEMEN GEREKL OLUP
OLMAMASI
30- Haccn farz olmasna sebep, Beytullah'n varldr. Bu mukaddes mabedi ziyaret iin Hak
Tel'nn emriyle hac farz kln-mtr. Bu sebep, tekerrr etmedii iin haccn farziyeti de tekerrr
etmez, mkellef olan bir ahsn mrnde bir defa hac etmesiyle bu farz yerine getirilmi olur. Hatta
akll ve bl ana ermi bir mslman, fakir iken yryerek hac etmi olsa, daha sonra zengin
olmasyla yeniden hac etmesi icap etmez.
31- Hac, Peygamber (S.A.V) Efendimizin hicretinin dokuzuncu senesinde farz klnmtr. Bu
sene Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz tarafndan Ebu Bekir Sddk (R.A.) hac emiri tayin
buyurulmutu. Hic-retin onuncu senesinde bizzat Peygamberi Zian (S.A.V) Efendimiz Mekke-i
mkerreme'ye gitmekle hac farzn yerine getirmilerdi.
32- Farz olan haccn edasna gelince bu, fevri midir, mri midir? Yani; artlarn bulunduran bir
ahs iin hemen o artlarn gerekletii senede hac yapmas lzm mdr, yoksa herhangi senede
yapmas caiz ve eddan saylm olur mu?
Bu hususta iki gr vardr. Bir gre gre farz olan hac, mridir, mkellef, bunu hayatta
olduka diledii senede yapabilir, son-raya braktndan dolay gnahkar olmaz. Ancak hac etmeden
vefat edecek olursa, o takdirde olur.
Fakat daha sahih grlen dier gre gre farz olan haccn edas, fevridir, bunun geciktirilmesi
bir gnahtr. yle ki: Bir kimse, bulun-duu beldede haclarn Hicaz'a gitmeleri adet olmu olan bir
gnde haccn artlar kendisinde bulunsa, hemen hacca gitmesi kendisine farz olur. Bu tarihte hacca
gitmezse gnahkr olur. Hatta daha sonra bu artlardan mahrum kalsa da farz olan bu hac zimmetinde
yerlemi, kesinlemi olduundan dmez. Bundan mesul bulunur.
33- Hac aylarnda = Hac mevsiminde, hac artlar kendisinde bu-lunan ve hac yolculuu iin bu
mddet yeterli bulunduu takdirde de hac farz olmu olur. Bu haccn edasnn farz olmas da bir gre
gre mri ise de, daha sahih grlen dier bir gre gre fevridir. Hemen o mevsimde gitmek icap
eder.
Fihriste dn
HACCIN FARZ KILINMASINDAK DN HKMETLER
34- Malumdur ki hac, islamiyetin be mhim esasndan birini te-kil etmektedir. "Bniye'l-islam
al hamsin. = slam dini, be esas zerine kurulmutur" 1 hadis-i erifi bunu bildirmektedir.
Hac, artlarn bulunduran her mslman iin pek mukaddes bir farzdr. Namaz, oru, birer bedeni
ibadettir. Zekat da bir mali ibadettir. Hac ise hem bedeni, hem de mali bir ibadettir. Bu farz, hem
bedence olan shhat ve selametin, hem de mali varln bir kran vazifesi demektir.
Haccn yaplmasndaki muhtelif usul ve db insann, ezeli ve kerim olan mabuduna yapaca
tazimlerin, gsterecei kulluk halinin, arz edecei ihtiya ve tevazu tarznn en mkemmel eklini
ihtiva etmektedir.
35- Alm ve Hakm olan yaratcmzn mukaddes bir mabedini, mkerrem bir beytini ziyaret
ederek zati lhiyyetine olanca temizlii- duruluu, olanca samimi duygular ile tazimlerde, dua-
yalvarta bulu-nan bir kulun bu dini vazifesi, temiz ruhlara byk ferahlk verecek ulvi bir mahiyette
bulunmaktadr.
Bundan baka btn mslmanlarn kblegh olan ve brahim Aleyhisselam gibi byk bir
Peygamberin makamn iinde bulunduran muazzam bir mabette yaplacak ibadet ve itatin yceliine
1
Buhari; man:1; No:8; 1/12, Mslim; man:5; No:21; 1/45, Tirmizi; man:3; No:2618; 4/275, Nesi; No:5001; 8/107,
vesile olaca mkafat ve sevaplara son yoktur.
an byk Peygamber (S.A.V) Efendimizin iinde doup by-d, islam gneinin ilk
domaya balad ve islamiyetin binlerce mukaddes hatralarn sinesinde saklam bulunduu
mbarek bir bel-deyi ziyaretteki feyiz ve bereket de her trl dncelerin stndedir.
36- slam leminin dou ve batsndan tertemiz bir heyecan ile akn edip gelen binlerce dindan
byle muhterem bir mekanda toplan-malar, aralarndaki din birliini, din kardeliini, din sevgisini
canlan-drmalar ve birbirinin halinden haberdar olarak fikir al veriinde bu-lunmalar ne kadar
takdirlere ayan bir harekettir.
Seyahatin shhi, fikri, sosyal, faydalarn takdir eden yabanc mil-letler, dinen mecbur olmadklar
halde birok skntlara katlanarak ci-hann en cra taraflarn gezip duruyorlar. slamiyet ise en faydal
bir seyahate bir kudsiyyet, bir mecburiyet vermi, mslmanlar byle bir seyahatin sonsuz
feyizlerinden faydalandrmak istemitir.
37- Hac ibadetini uurlu bir halde yerine getirecek mslmanlarn bundan ne kadar istifade
edecekleri pek aikrdr. zellikle bu farz ye-rine getirmek bahtiyarlna erien uyank bir
mslmann bu sayede bir hayli bilgiler elde ederek aydnlanaca ve sonra dnp kendi muhitini bir
ok islami hadiselerden haberdar ederek aydnlatmaya muvaffak olaca da phesizdir.
38- zetle haccn farz klnmasndaki hikmet ve maslahat, pek b-yktr. Mslmanln
yaylmasna, ykselmesine yneliktir. Zaten slam dininin emir ve tavsiye ettii hangi bir ibadet ve itat
vardr ki, Mslmanlarn maddi ve manevi sahalardaki ilerlemesini-ykselmesini, feyizlenmesini temin
etmesin! Yeter ki, mslmanlar, kendi mukaddes dinlerinin bu emirlerini, tavsiyelerini hakkyla takdir
ederek yerine getirmeye alsnlar.
Ne mutlu servete, shhate sahip olup da bu gibi dini vazifelerini yerine getirmeye muvaffak
olanlara!...
Fihriste dn
HACCIN VACPLER
39- Hac ibadetinin vacipleri unlardr:
1- hrama mikat denilen yerlerden balamak.
Bundan dolay Medine-i Mnevvere tarafndan hacca gidenler, Zlhuleyfe'den, Irakllar,
Horasanllar, Mverunnehir ahlisi, Zat-i Irk'tan, amllar ile Msrllar ve Maribler, Cuhfe,
hizasnda bir yer-den, mesela Rabi ky hizasndan; Necitliler, Karn'dan; Yemenliler de
Yelemlem'den ihrama girerler. Yollar bu mikatlardan birine tesadf et-meyen haclar da bunlardan
birinin hizasnda bulunacak bir yerden ihrama balarlar.
2- hramn mahzurlarn, yani ihrama giren kimse iin yaplmas haram olan eyleri terketmek.
Dikili elbise giyinilmesi, av avlanmas, daha ihramda iken sala-rn kesilmesi veya irkin szler
sylenmesi gibi.
3- Arafat'ta zeval (le)den sonra tam gne batncaya kadar durmak.
4- Kurban bayramnn birinci gnnn fecr (afak)ndan sonra ve gnein domasndan evvel,
bir an bile olsa, Mzdelife'de durmak.
Mzdelife, Mekke-i mkerremeye drt, Arafat'a iki saatlik bir mesafede bulunan bir mevkidir.
5- Drt avt farz olan tavaf- ziyareti yedi avt ile tamamlamak.
6- Tavaf- ziyareti eyyam- nahirden birinde, yani kurban bayra-mnn birinci veya ikinci veya
nc gnnde yapmak.
7- Tavaf- sader'de bulunmak. Bu, mekk olmayan, yani Mekke-i mkerreme ile civar
sakinlerinden olmayp taradan hacca gelip afak adn alan haclara mahsustur ki, bir dn, veda
tavafndan ibarettir.
8- Tavaf esnasnda hadesten taharetli, avret mahalleri tamamen kapal olmak.
9- Kbe-i muazzama'y tavafa daima Hacer-i Esved tarafndan balayp Beyt-i Muazzam' sola
alarak tavaf etmek ve bunu yryerek yapmak.
Hasta olanlar sedyeler zerinde tavaf ettirilir.
10- Her tavaftan sonra iki rekat namaz klmak.
11- Tavaf, Hatim'in gerisinden yapmak.
yle ki; Beytullah'n kuzeye doru olan yan yznn bir ke-sine "Rukn- ami", dier
kesine de "Rukn- Iraki" denir. Kbe-i muazzama'nn Altnoluk'u, bu iki rknn arasnda ve Hanefi
maka-mnn nndedir. 1 Bu oluun akaca yarm dairelik bir yer, bir yarm duvar ile evrilmitir. Bu
duvara "Hatm = Hazire-i smail", bunun kuatt o yere de Hicr-ul Kbe denilir ve bu yerin bir ksm,
Kbe-i muazzama'dan saylr, orada namaz klnr, dua edilir. Fakat bu yerin Kbe-i muazzama'dan
olduu haberi ahad 2 ile sabit olduundan Beytullah'a ynelmeden bu duvara kar namaz klnamaz. Bu
duvarn iki taraf aktr.
te Harem-i erif iinde bu duvarn arkasndan tavaf edilir ki, bu vaciptir.
12- Hac mevsiminde Saf ile Merve arasnda sa'y etmek ve sa'ye Saf'dan balamak ve zrleri
olmayanlarn bu sa'yi yryerek yapmalar.
Saf ile Merve, Mekke-i mkerreme'de Mescidi Haram'n hemen civarnda basamakl iki tepedir.
Bunlar, genie bir cadde ile birbirine baldr. Saf'dan balayp Merve'ye drt, ve Merve'den Saf'ya
defa gidip gelmek vacip bir vazifedir ki, bu yedi geli gidie "sa'y" denir. Her defa Kbe-i muazzama
grlnceye kadar basamaklara klr. imdi Merve tarafnda yksek binalar yapldndan Kbe-i
muazza-ma'y grmek mmkn olmamaktadr.
Hac iin yaplan sa'y, tavaf kudmden veya ziyaretten sonra, umre iin yaplan sa'y da umre
tavafndan sonra yaplr.
Bu sa'y yerine "mes'a" denir ki eni (35), uzunluu da (750) arn-dr. Bugn iki tarafnda
dkkanlar bulunan bir caddedir. 3
(Sa'y mam afiye gre haccn ve umrenin bir rkndr. Bunsuz hac ve umre tamam olmaz.)
Bu hareket tarz, btn kainatn malik ve hakimi olan ALLAH Tel Hazretlerine tazimleri,
ihtiyalar arz iin Beyt-i uluhiyyetinin mukaddes kaps nnde bir evk ve heyecan ile tekrar tekrar
gidip gelmenin, ilahi huzura kabul edilmeyi beklemenin bir remzi demektir.
13- Mina'da ufak ta ynlarna ufack talar atmak ki, buna "Remy-i Cemerat" denir. yle ki:
Mekke-i mkerreme'ye iki saatlik bir mesafede bulunan Mina sa-hasnda birbirine birer ok atm
kadar uzak mevzide ta yn vardr ki, bunlara "Cemre-i Ula", "Cemre-i Vusta", "Cemre-i
Akabe" ad verilmitir. Bunlardan her birine Kurban bayramnn birinci, ikinci ve nc gnlerinde
"Bismillah, ALLAH' ekber" denilerek yedier ta atlr. Bu yedi ta birden atlsa, yeterli olmaz, bir ta
yerine geer. 4
Bu talar be arnlk bir mesafeden atlr. Cemrelerin yaknna da dmeleri yeterli olur.
Cemrelerden arn kadar uzak bir yere den talar yeterli olmaz, yeniden atlmas icap eder.
Talar atacak ahs hasta bulunsa, eline konulacak talar atar veya onun adna bakas atar.
Nitekim baygn bulunduu takdirde de onun adna bakas atverir.
Bir ksm hac vazifelerinde bu gibi vekaletler geerlidir.
Cemre-i akabe'ye ilk ta atlmakla beraber telbiye'ye son verilir. Artk "=
Lebbeyk. ALLAH'mme lebbeyk" denilmez. Bu anda telbiyelere icabet meydana gelmi olur.
(mam Malik'e gre arefe gnnn zeval (le vakt)inden itiba-ren telbiyelere son verilir. nk
o gn Arafat'ta durmakla icabet mey-dana gelmi, haccn en byk rkn yaplm olur.)
Bu talarn atlmasndaki hikmet ALLAH Tel'nn ilmine havale edilmitir. Bu, bizce bir kulluk
emridir. Biz bunu yapmakla Hak Te-l'nn emrine kaytsz artsz olan itaat ve ballmz gstermi
olu-ruz. Bir de bu, habis ruhlara, eytani vesveselere kar olan nefretimizin bir remzi, ortaya k
1
Not: Gnmzde bu makamlar maalesef kaldrlmtr.
2
Not: Tevatr derecesine ulamayan, sadece birka kiinin rivayet ettii sahih hadisi eriftir.
3
Not: Bugn ise Beytullahta yaplan geniletme almalar neticesinde, tamamen mescide dahil olup kapal alan ierisinde
kalmtr.
4
Kurban bayramnn birinci gn sadece cemre-i akabe (byk eytan)a yedi ta atlr.
demektir. Hz. brahim Aleyhisselam'n snnetine ballk nktesine de sahiptir.
14- Mina'da talar attktan sonra kurban kesmek, daha sonra da Mekke-i mkerreme'nin
hareminde ve kurban bayramnn ilk gnn-den birinde salar tra etmek veya krkmak.
yle ki; kurban kesmek temett' veya kran hacc yapm olan-lara vaciptir. Bu vacip hac ile
umreyi bir arada yapmaya muvaffak ol-mann bir krnesidir. Yalnz haccetmi olan taral misafir
olduun-dan, kendisine kurban kesmek vacip deildir. Dilerse bir nafile olmak zere kurban kesebilir.
Kadnlar salarn yalnz ularndan biraz krkverirler.
40- Traa "halk", salar biraz kesmeye de "taksr" denir. Bunlar mam- Azam'a gre mekan ile,
zaman ile kaytldr. Yalnz Mekkenin hareminde ve kurban kesme gnlerinde yaplabilir.
Bunlar mam Ebu Yusuf'a gre byle kaytl deildir. Daha sonra baka bir yerde de yaplabilir.
mam Muhammed'e gre zaman ile kaytl deilse de mekan ile kaytldr. Bu sebeple kurban kesme
gnle-rinden sonra da yaplabilir. Fakat mutlaka Mekke-i mkerreme'nin ha-reminde yaplmaldr.
Baka yerde yaplrsa, ceza olarak bir koyun kurban edilmesi lzm gelir.
Halk, taksrden daha faziletlidir. Sasz olanlar balarnn zerine usturay gezdirmekle bu vacibi
yerine getirmi olurlar.
41- Haccn vaciplerinden birini terk etmek haccn sahih olmasna mani olmaz. Bundan dolay
ceza olarak yalnz kurban kesmek lzm gelir. Eti Mekke-i mkerreme fakirlerine datlr. Bununla
beraber terk edilen bir vacip yeniden yaplnca ceza der. Abdetsiz yaplan bir tavaf iade etmek gibi.
Fihriste dn
HACCIN SNNETLER
42- Hac ibadetinin snnetleri unlardr.
1- hrama girerken tamamen ykanmak veya abdest almak. Bu ykanmak sadece bir temizlik
maksad ile yaplr. Bundan dolay hac iin ihrama girecek kadn hayzl ve lohusa olsa da ykanmas
snnettir.
2- hramn snneti niyeti ile iki rekat namaz klmak.
lk rektnda Kfirun suresini, ikinci rekatnda da hlas suresini okumaldr.
3- hram iin beyaz ve yeni petamal ile omuz havlusu tutmak. Bunlarn yenisi ve beyaz renklisi,
ykanmndan ve baka renklisinden daha faziletlidir.
4- hrama girmeden nce gl gibi gzel kokulu bir ey srnmek.
5- hramdan sonra her seher vaktinde, her namaz klta, her yoku-a kp inite, her yolcu
kafilesine rast gelince orta bir sesle kere "lebbeyk ALLAH'mme lebbeyk" diye telbiyede bulunmak.
6- Telbiyeler'den sonra Peygamberi Zian (S.A.V) Efendimiz'e oka salat- selamda bulunmak.
7- Salat- selamdan sonra ALLAH Tel'ya yalvarmak ve bilhassa:

"ALLAH'mme inn es'elke rzake ve'l-cennete ve ez bike min gazabike ve'n-nar."
Ey ALLAH'm! Ben senden rzan ve cennetini dilerim, gazabn-dan ve ateten sana snrm,
diye dua etmek.
mam Muhammed'e gre duada tevkit, yani daima ayn dualara alkanlk kalbin inceliini-
hassasiyetini giderir, samimiyete aykr bulunur, bir alkanlk halini alarak tam bir uurla beraber
bulunmam olur. Bunun iin herkes diledii ekilde dua etmelidir. Bu mstehaptr. Bununla beraber
Rasl-i Ekrem (S.A.V)den nakledilen ve rivayet edilen dualar ile teberrk edilmesi (bereket umulmas) da
gzel grlmtr.
8- Mekke-i mkerreme'ye girmek iin ykanmak ve gndzn girmek, Kbe-i muazzama'y
grnce dua etmek, Beytullah'n nnde tekbir ve tehlilde bulunmak.
9- Taradan gelenler iin tavaf- kudmda bulunmak. Ge kalp da Mek-ke-i mkerreme'ye girmeden
Arafat'a kanlardan bu tavaf- kudm der.
10- Mekke-i mkerreme'de bulunduka vakit vakit nafile olarak tavaf etmek.
11- Tavaf- ziyarette erkeklerin "ztba" etmeleri. Yani tavafa ba-lamadan evvel omuzlarna
alm olduklar rtlerin birer ucunu sa koltuklarnn altndan alarak sol omuzlar zerine atmalar.
12- Tavaf- ziyaretin ilk avtnda=devrinde erkeklerin "remel" etmeleri. Yani admlarn
ksaltarak omuzlarn silkerek almlca bir srat gstermeleri. Bu, haclarn evkine, kuvvet ve
salamllna da-yankllna it bir nianedir.
Rasl- Ekrem (S.A.V) Efendimiz kaza etmi olduu umresinde Ashab- Kiram ile beraber bu
vaziyette tavaf ederek kardan seyreden ve Sahabe-i Kiram'n zayf dtklerini sanan Mekkelilere
Ehl-i slam'n kuvvet ve bykln gstermek istemiti. Bu snneti seniyyeye hl riayet edilir.
Bu remel, tavaf- kudmde de yaplabilirse de tavaf- ziyarette yaplmas daha faziletlidir. Veda
tavafnda yaplmaz.
13- Saf ile Merve arasnda sa'y ederken oradaki iki yeil direk arasn erkeklerin sratle geip
sonra yine yava yava yrmeleri. Bu sratle yrye "hervele" denir.
14- Zilhiccenin yedinci gn le namazndan sonra Mekke-i mkerreme'de tek bir hutbe okunup
insanlara haccn menasiki, yani yaplmas lazm gelen vazifeleri retmek.
15- Zilhicenin, sekizinci gn gnein domasndan sonra Mekke-i mkerreme'de "Mina" ya
kmak ve o gece Mina'da kalmak. Mina Hareme dahildir.
16- Zilhiccenin dokuzuncu gn, gnein domasndan sonra Mina'dan Arafat'a kmak.
Arafat'ta veliyylemr veya vekili, ikindi namazn le namaz ile beraber le vaktinde kldrr.
Namazdan evvel, zeval(le)den sonra iki hutbe okur, insanlara Arafat'ta ve Mzdelife'de durmalarna ve
dier hac fiillerine dair malumat verir.
17- Kurban bayramnn ilk gnnde bir hutbe okunarak haccn geri kalan yaplmas gerekli
vazifelerini beyan etmek. Bununla hutbeler defa okunmu olur.
18- Arafat'ta ve Mzdelife'deki namazlarda yalvarma-yakarma ve niyaz ile gz yalar dkmek
veya dker gibi bir vaziyet almak, kendi hakknda ve anas, babas, din kardeleri hakknda hayrl
dualarda bulunmak.
Arafat, Harem dairesinden hari, sahradan saylr. Burada haclarn duruu, Cuma gnne tesadf
etse, Cuma namaz klnmaz.
19- Gnein batmasndan sonra Arafat'tan ar ar inmek ve Mz-delife'ye varld vakit, gelen
gidenlere engel olmamak iin vadiden yk-seke bulunup "Me'ari haram" denilen "Kuzah tepesi" yaknna
konmak.
20- Bayram gecesi Mzdelife'de kalp bayram sabah Mina'ya inmek ve kurban kesme gnlerinde btn
yol eyas ile beraber Mina'da kalmak.
21- Mina'da talar atlrken Mina'y saa, Mekke-i mkerreme'yi sola almak, srasyla evvela
Cemre-i la'y, sonra Cemre-i vst'y yaya olarak, daha sonra da Cemre-i Akabe'yi binitli olarak
talamak ve bu son cemrede talar aadan yukarya doru atvermek.
22- Talamaya ilk gn gnein domasyla zeval(le vakt)i arasnda dier gnlerde ise zeval ile
gnein bat arasnda balamak
23- Mina'dan Mekke-i mkerreme'ye acele inmek isteyen kimse iin Zilhicce'nin, on ikinci gn
gnein batmasndan evvel yola kmak, gnein batmasna kadar durmas mekruhtur.
24- Mina'dan Mekke-i mkerreme'ye gelirken "Muhassab" ve "Ebtah" denilen dz bir mevkiye
bir mddetik inivermek.
25- Veda tavafndan ve iki rekat namazdan sonra zemzem suyundan Beytullah'a bakarak ayakta
kana kana imek ve bu mbarek sudan baa ve bedene dknmek.
26- Hacer-i Esved ile Kbe-i muazzama'nn kaps arasnda bulunup "Mltezem" denilen yere
gs ve yz koyarak srvermek.
27- Kimseye zahmet vermeksizin Kbe-i muazzama'nn rtsne yapp duada bulunmak ve
ierisine girmek mmkn olunca, kemali edep ve tazim ile girip iki rekat namaz klmak.
Kbe-i muazzama'nn estarna = perdesine sarlmak, Mltezem'e srnme; ALLAH'u Tel'ya yakn
olmaya duyulan evk ve heyecann bir remzidir. Beytullah'a olan muhabbetin, Hak Tel'nn mafiretini
srarla niyazn ve Mabd Kerim Hazretlerine snmann bir nianesidir.
28- Medine-i Mnevvere'ye gidip Resul Ekrem (S.A.V) Efendi-mizi ziyaret etmek.
Haccn snnetlerini terk eden faziletten mahrum, belki de gnahkr olursa da, zerine kurban
kesmek gibi bir ceza lzm gelmez.
(afiilere gre arefe gecesi Mina'da kalmak snnet, terik (Kurban bayram bir, iki ve nc
gnn) gecelerinde ise kalmak vaciptir.)
Fihriste dn
HACCIN ADABI
43- Hac yolculuunda bulunacak ahslarn riayet edecekleri bir ksm adap vardr. Balcalar
unlardr:
1- Tam helal bir mal ile hac etmelidir. nk helal olmayan bir mal ile hac edilmesi haramdr.
2- Yola kmadan evvel kul borlar var ise demelidir.
3- Gnahlardan tvbe etmeli, kazaya kalm ibadetler var ise kaza edilmelidir.
4- Riyadan, iftihar ve vnmekten, ziynet ve ihtiamdan saknmal, mtevazi bir ekilde hareket
etmelidir.
5- Hac yolculuu hakknda mnasip ahslar ile istiare etmelidir.
6- Kimler ile arkada olacana, hangi yoldan veya hangi vastalar ile yolculuk yapacana dair
istihare yapmaldr.
7- cabnda kendisini irat edecek, kendisine yardmda sabr ve sebat tavsiyesinde bulunacak
salih bir arkada edinmelidir.
8- Yolda arkadalaryla ve dier yolcular ile ekimekten, dvmekten saknmaldr.
9- Dmanlar var ise haklarnda af ile, msamaha ile muamele yapmaya almaldr.
10- Hac yolculuuna ay banda perembe gn, bu olmazsa pazartesi gn sabahleyin
kmaldr.
11- Aile efrad ile, dostlar ile veda etmeli, onlarn dualarn dilemeli, bunun iin ziyaretlerine
gitmelidir. Onlar da kendisini hacdan gelirken karlamaldrlar ki, bu da snnettir.
12- Hacca giderken ve hacdan dnp gelince, evinde iki rekat namaz klp dua etmelidir.
Fihriste dn
HAC BADET HAKKINDA TATBKAT
44- Bir hac vazifesini, vacipleri, snnetleri, edepleri dairesinde yapacak bir zat, u ekilde hareket
eder:
1- Helal, tertemiz bir mal tedarik eder, denmesi lzm borlar var ise der, kazaya kalm
ibadetleri var ise mmkn mertebe kaza eder, tvbe ve istifar eder, kendisini kt szlerden korur,
gzel hasletli olmaya alr, mtevazi bir ekilde hareket eder, yola kaca zaman evinde iki rekat
namaz klar.

Bismillahi tevekkelt alellahi la havle vela kuvvete illa billah.
"ALLAH'u Tel'nn ad ile (Hac yolcuuna kyorum) ALLAH'u Tel'ya tevekkl ettim. Btn
g ve kuvvet sadece ALLAH'u Tel'nn yardm iledir." diyerek Hakka snr, aile efradyla,
dostlaryla veda ederek yola kar.
2- Mikat, denilen yerlerden birine varnca ykanr veya abdest alr, giderilmesi lzm gelen fazla
tyleri bedeninden giderir, trnaklarn ke-ser, elbisesini karr, beyaz, temiz bir petamal ile dikisiz
bir rtye, mesela bir-iki havluya sarlr, gzel kokulu eyler srnr, ban ak, ayaklarn orapsz
bulundurur, st ak topuklar ksa ayakkab giyinir, iki rekat ihram iin namaz klar, ihrama niyet edip

ALLAH'mme inni rid'l-hacce feyessirhu li ve tekabbelhu minni.
"Yarabbi! Ben hac etmek istiyorum, onu bana kolay kl ve onu benden kabul et" diye dua eder,
sonra da:
...
Lebbeyk. ALLAH'mme Lebbeyk... diye telbiyede bulunur.
3- Byle ihrama girdikten sonra hanm yannda ise cinsel ilikide bulunmaz, hanmn pp
okamaz, dikili elbise giyinmez, gzel koku-lu eyler srnmez, salarn, tylerini, trnaklarn
kesmez, gvercin, geyik gibi av hayvanlarn avlamaz, yeil aalar, otlar kesip kopar-maz, kt ve
ehevi szlerde bulunmaz, arkadalar ile ve bakalar ile ekimez, fakat ykanabilir, para kesesini
beline balayabilir.
4- Her namaz kldka ve yolcu kafilelerine rast geldike, yoku-lara kp, inilere indike: "

= Lebbeyk ALLAH'mme Lebbeyk" diye ykseke bir sesle telbiyede bulunur. Mekke-i Mkerre-
me'ye varaca zaman ykanr, veya abdest alr, Mekke-i mkerreme'ye girince hemen Mescid-i Haram'a
koar, Beytullah' grnce: " ...
- Lebbeyk" diye telbiyede "
- ALLAH' ekber" diye
tekbirde "

- L ilahe illALLAH" diye tehlilde bulunur, salt selam okuyarak:

"ALLAH'mme zid beyteke terifen ve ta'zimen ve tekrimen ve birran ve mehabeten"
"Ey ALLAH'm! Beyt-i izzetine mahsus erefi, ta'zimi, saygy, ihsan ve heybetini arttr." diye
du eder.
Hacer-i Esved tarafna ynelerek tekbir alr, Hacer-i Esved'i selam-lar, mmkn ise kimseye eziyet
vermeksizin per veya elini srer. Son-ra da Kbe-i muazzama'y sola alarak hatimin arkasndan tavaf-
kud-me balayp Beytullah'n etrafn yedi defa dolar, bu tavafn ilk avtnda "Remel" yapar,
yani admlarn ksaltr, omuzlarn silkele-yerek almlca bir srat gsterir ve her dolamasnda Hacer-
i Esved'e gelince onu selamlar, bu tavaf mteakip de brahim aleyhisselam'n makamnda, kalabalk ise
Harem-i erif'in dier yerinde iki rekat namaz klar, sonra Hacer-i Esved'i yine selamlar, (istilam eder).
5- Bundan sonra sa'y iin Saf ile Merve caddesine kar, bu cad-dede evvela Saf tepesine Beyt-i
Muazzam grlnceye kadar kp Beytullah'a ynelerek tekbir ve tehlilde, salt selamda bulunur.
Sonra buradan Merve tarafna gider, bu sahadaki iki yeil direk arasnda srat gsterir, bu ekilde drt
defa Saf'dan Merveye, defa da Merve'den Saf'ya gider gelir, Merve tepesinden de Kbe-i
muazzama'ya kar tekbir ve tehlilde, salt selmda bulunur ve byle her geli-gidite telbiye yapar,
srat ile yrd zaman;

"ALLAH'mmafir verham vetecavez amma ta'lem. Feinneke ente'l-aliyy'l-azim."
"Ya Rabbi! Bala, merhamet et, bildiin kusurlarmza bakma, nk sen phesiz en yce, en
byksn." diye dua eder.
Bu geli-gidiin pepee bir halde olmas daha faziletlidir, ara ile yaplmas da caizdir.
6- Yalnz hacca niyet etmi olan bu zat, byle sa'y ettikten sonra da Mekke-i mkerremede yine
ihraml olarak kalr, diledii zaman Beytullah' nafile tavaf eder, Zilhicce'nin sekizinci - Terviye -
gnn de sabah namazn Mekke-i mkerreme'de klar sonra "Mina" mevkiine kar, orada Arefe
gn'nn sabah namazn klncaya kadar durur, sonra Arafat'a gider, o gn gne batnca da
Mzdelife'ye ynelip ge-ceyi Mzdelife'de geirir, akam namazn yolda klmayp yats namaz ile
beraber imama uyarak Mzdelife'de klar. Kurban bayram gnnn fecr(afak) dounca da hemen
sabah namazn klar, sonra Mzde-life'de "Me'ar-i haram" denilen mevkiye gider, orada biraz durur,
btn bu yerlere gider gelirken vakit vakit telbiyede bulunur.
7- Me'ar-i haram'da iken fecir (afak) tamamen aydnlannca daha gne domadan Mina
tarafna vakar ve sknet ile ynelir, Mi-na'da Cemret'l-akabe denilen ta kmesine yedi tane kk
ta atar, bu talar sa elinin ba ve ehadet parmaklar ucu ile tutarak atar ve herbirini attka tekbir
alr, bu at bitince orada durmaz. Sonra dilerse kurban keser, daha sonra tra olur veya salarnn
ularndan parmak ular kadar bir ey krkar, bunlar yapnca hanm ile cinsel ilikiden baka ihramn
btn yasaklar kendisine mbah olmu olur.
8- Bundan sonra ayn gnde, yani bayramn birinci gnnde veya ikinci veya nc gnnde
Mekke-i mkerreme'ye dner, tavaf- zi-yareti yapar, tavaf- kudmde remel yapmam ise bunu
tavaf- ziyaretin ilk avtn da yapar, bu tavaf bitirince iki rekat namaz klar. Artk bu tavaftan sonra,
kendisi iin hanm ile cinsel iliki de mbah olmu olur.
Tavaf- ziyaret iin Mina'dan Mekke-i mkerreme'ye Bayramn birinci gnnde inmek daha
faziletlidir.
9- Tavaf- ziyaretten sonra tekrar Mina'ya gider, Cemreleri tala-mak iin gn Mina'da oturur.
Bayramn ikinci gn zeval(le) vaktinden sonra Mina'da "Mescid-i Hayf" yaknndaki Cemre-i l'dan
balayarak cemrelerin n de talar. yle ki, yaya yryerek evvela Cemre-i lya, sonra Cemre-i
vustaya yedier ta atar ve her birinde tekbir alr, ve bu iki cemreden her birinin yaknnda ayrca durup
kendisine, anasna, babasna, din kardeine dua eder, sonra binitli olarak Cemre-i Akabe civarna gider,
buna da yedi ta atar, fakat burada dua iin durmaz.
Bayramn nc gnnde de zeval(le)den sonra bu tertip zere cemreleri talar. ayet Mina'da
iken bayramn drdnc gn de gire-cek olsa, o gn dahi bylece ta atar. Bu gne mahsus olmak
zere ta-lar zeval(le)den evvel de atlabilir.
(Bu halde atlan talarn says yetmie ulam olur. Bu talar, Mzdelife'de iken veya Mina'ya
gelirken toplanr, ihtiyaten ykanr, cemrelerde biriken talardan alp atmak mekruhtur.)
10- Bundan sonra tekrar Mekke-i mkerreme'ye dner, yolda "Muhassab" denilen dzlkte biraz
durup dinlenir. Daha sonra Mekke-i mkerreme'ye giderek Harem-i erif'e varr, veda tavafn yaparak
iki rekat namaz klar. Bundan sonra zemzem kuyusunun yanna gider, elinden gelirse suyunu kendisi
eker, Beytullah'a kar durup kana kana ier, bununla yzn, ban ykar ve kolayna gelirse,
bedenine de dker, itike:

"ALLAH'mme inni es'elke ilmen nfian ve rizkan vsian ve ifen min klli din."
"Ey ALLAH'm! Ben senden faydal bilgi, geni rzk, ve her has-talktan ifa dilerim!" diye dua
eder.
11- Zemzem suyunu itikten sonra Kbe-i muazzamann en yksek eiini per ve mmkn
olursa, ierisine girip iki rekat namaz klar, duvarna yzn srp ALLAH Tel'ya hamd eder,
istifarda bulunur, kemali edep ile tekbir ve tehlil ederek, daha sonra Mltezem'e gelir, yzn ve
gsn koyar, Kbe-i muazzama'nn rtsne yaparak duada bulunur. Artk Mekke-i mkerreme'de
kalmayacak ise yzn Beytullah ynnden ayrmayp ayrlndan dolay bir hzn ile alaya alaya
veya alar gibi bir vaziyet alarak arka arka ekilir, Harem-i eriften kar, diledii gn memleketine
dner.
Bu hac vazifelerini yerine getirme hususunda kadnlar da erkekler gibidirler. u kadar var ki
kadnlar, ihramda normal, detleri zere gi-yinmi ve balar ile ayaklar rtl bulunmu olur. Bununla
beraber yzlerine dokunmamak zere bir pee de kullanabilirler. Telbiyelerde seslerini ykseltmezler,
tavafta ve Saf ile Merve arasnda srat gs-termezler, ihramdan kmak iin de salarnn ularndan
biraz kes-mekle yetinirler. Hacer-i Esved'i selamlamak iin erkeklerin aralarna skmazlar.
Adet grmeye balayan bir kadn, haccn btn vazifelerini yapabilir. Yalnz bu halde tavaf-
ziyareti yapamaz, tehir eder. Bu tehirinden dolay kendisine kurban veya baka bir ceza da lzm
gelmez.
Tavaf- ziyaretten sonra adet grmeye balayan bir kadndan veda tavaf vazifesi der.
Fihriste dn
UMRE HAKKINDA TATBKAT
45- Yukardaki tatbikat, yalnz hacc ifrad hakkndadr. Yalnz umre yapmak isteyen kii ise u
ekilde hareket eder.
1- Bu ahs, taral olduuna gre mikatta; Mekke-i mkerreme ahalisinden olduu takdirde
Mekke-i mkerreme'nin haremi dnda ih-rama girer, evvelce beyan edildii ekilde elbisesini karr,
petemal ile rtye brnr.

ALLAH'mme inni ridl umrete feyessirha l vetekabbelha minni
Yarabbi!. Ben umre yapmak istiyorum, onu bana kolay et ve onu benden kabul buyur, diye yalnz
umreye niyet eder, ve " .. - Lebbeyk ALLAH'mme lebbeyk" diye telbiyede
bulunur. Hac iin ihrama giren bir kimsenin kanaca eylerden bu da kanr, yolculuu esnasnda
telbiyeye devam eder.
2- Mekke-i mkerreme'ye girince umre iin tavafta bulunup bildi-imiz ekilde Beytullah'n
etrafnda yedi defa dolar, Hacer-i Esved'i her defasnda selamlar, ilk dolamasnda srat gsterir,
tekbir ve tehlilde bulunur.
3- Bu tavaftan sonra Saf ile Merve arasnda evvelce yazld e-kilde sa'y eder. Daha sonra
bann salarn tra ettirmek veya ksmen kestirmek suretiyle umresini tamamlam, ihramdan km
olur. Artk Mekke-i mkerreme'de kaldka Kbe-i muazzama'y diledii vakit ta-vaf edebilir ve
diledii mnasip elbiseyi giyebilir. Kendisine evvelce helal olan eyler, yine helal olmu olur.
Tavafn drt avt, umrenin rkndr. Geri kalan avt = devir ile Saf ve Merve arasnda yedi
defa yrmek, daha sonra salar tra etmek veya ksmen kestirmek de umrenin vaciplerindendir.
Umrenin artlar da, vakit mstesna olmak zere haccn artlar gibidir. Bundan dolay ihram da
umrenin bir artdr.
Umrenin snnetleri, edepleri de haccn Saf ile Merve arasnda ki sa'yin'den itibaren sonuna kadar
olan snnetleri ve edepleri gibidir.
Fihriste dn
HACCI TEMETT HAKKINDA TATBKAT
46- Evvelce de yazld zere hacc temett, hac ile umreyi baka baka iki ihram ile bir arada
yapmaktr. Taradan gelen haclar, ihramda fazla kalmamak iin en fazla bu hacc temett'y tercih ederler.
yle ki:
1- Bir taral Mikat'ta ihrama balad zaman: "Ya Rabbi! Ben umre etmek istiyorum! Bu umreyi
bana kolay kl ve bunu benden kabul buyur!" diye niyet ederek telbiyede bulunur, iki rekat namaz klar,
dier hususlara da riayet eder.
2- Mekke-i mkerreme'ye girince umre iin Kbe-i muazzama'y usulne gre yedi kere tavaf eder,
sonra iki rekat namaz klar, sonra da kp Saf ile Merve arasnda "Sa'y" denilen hareketi yapar. Bunu
mteakip de salarn tra ettirir veya ksmen kestirir, umresini bitirmi olur.
3- Bu ekilde umresini yapm olan ahs, tehalll etmi, yani ih-ramdan km olur. Mekke-i
mkerreme'de hi ihrama girmemi ahs-lar gibi bir halde bulunur, her zamanki elbisesini giyinir.
Mbah olan dier eyleri yapabilir.
4- Bu kimse, Mina'ya klacak gn veya daha evvel Mekke-i M-kerreme'de tekrar ihrama girip
hacca niyet eder, telbiyede bulunur ve yalnz hac iin niyet etmi olan bir kimse gibi -evvelce beyan
ettiimiz- hac vazifelerini tamamyla yerine getirmeye alr, bundan baka Mina'da bir kurban da
keser.
Bu kurban, hac ile umreyi bir arada yapmaya muvaffak olmann bir krnesidir. Cemre-i Akabe
(byk eytan) talandktan sonra tra-tan veya salar kestirmeden evvel kurban kesme gnlerinden
birinde kesilir. Bu bir koyun olabilecei gibi, kurban kesilecek bir devenin veya srn yedide bir
hissesi de olabilir. Byle bir kurban kesmekten ciz ise gn Arefe gnnde bitmi olmak zere hac
esnasnda, yedi gn de bayram gnleri ktktan sonra veya beldesine dndkten sonra oru tutar ki bu,
vacip olan bir vazifedir.
5- Bu tatbikat, hacc temettde bulunup Mekke-i mkerreme'ye hedy olarak beraberinde kurban
gtrmemi veya gndermemi olan bir ahsa gredir. Eer byle bir kurban bulunursa, sadece
umreyi yapmak-la ihramdan klm olmaz. Bilakis umre iin tavaf eder, sa'yde bulu-nur. Bununla
beraber terviye gnne, yani Zilhicce'nin sekizinci gnne kadar ihramda kalr. Bunu mteakip hac iin
ihrama niyet eder. Geri kalan hac vazifelerini yerine getirmeye devam ederek kurban bayram-nn ilk
gnnde bu kran kurbann keser. Daha sonra salarn tra ettirir veya ksmen kestirir. Artk o anda
iki ihramdan km olur.
Fihriste dn
HACCI KIRAN HAKKINDA TATBKAT
47- Malm olduu zere hacc kran, hac ile umrenin ihramn cem etmek; yani ikisi iin birden
ihrama girmektir. yle ki:
1- Hacc kranda bulunacak ahs, mikat yerinde veya daha evvel umre ile hacca birlikte niyet
edip iki rekt namaz klar. Sonra: "Ey ALLAH'm! Ben umre ile hac yapmak istiyorum! Bunlar bana
kolay kl! Bunlar benden kabul buyur!" diye dua eder. Telbiyede bulunur, ihraml kimse iin yasak
olan hususlara tamamyla riayet etmeye alr.
2- Bu ahs, Mekke-i mkerreme'ye girince evvel umresini ya-par, Beytullah' tavaf eder, Saf
ile Merve arasnda sa'y eder. Sonra haccn vazifelerini -evvelce yazld ekilde- yapmaya balar. Bu
hacc kran'a muvaffak klnmasndan dolay hacc- temett'de olduu gibi bir krne olarak, yalnz
Cemre-i Akabe'yi (byk eytan) kurban bayram birinci gn taladktan sonra 1 , salarn tratan
veya kestir-meden evvel bir kurban keser ki, bu vaciptir. Bunu bulup kesemeye-cekse, gn arefe
gnnde bitmi olmak zere oru tutar, yedi gn de bayram gnleri ktktan sonra diledii vakit
tutar ki toplam on gndr. Bunlar ayr ayr gnlerde de tutulabilir.
3- Hacc krana niyet eden ahs umresini yapmadan Arafat'a gi-decek olsa, umresini bozmu
olur. Artk kendisine bu kran kurban vacip olmaz. u kadar var ki, umreyi kaza etmesi ve bunu
bozmu ol-masndan dolay bir ceza olarak kurban kesmesi lzm gelir.
Hacc temett ile hacc kran, tarallara mahsustur. Mekke-i M-kerreme'de veya Mekke ile
mikat arasnda bulunanlar bunu yapmazlar. nk bu haclar yaparken bir aralk, aile efradnn yanna
dnp git-memeleri lzmdr. Bunlarn ise bu esnada aile efradndan uzakla-malar mkldr.
Fihriste dn
HEDY'N MAHYET VE HKMLER
48- ALLAH Tel'ya manen yaknlamak iin veya bir cinayetten dolay bir keffaret olarak
kesilmek zere Harem-i erif'e gtrlen veya kendisi veya paras gnderilen kurbana "hedy" denir ki,
en az bir yandaki koyun ile alt ayn doldurup bir yandaki koyun gibi grlen toklu ve be yan
tamamlam deve ile iki yan bitirmi olan sr hayvanndan olur. Bunlarn erkekleriyle diileri
msavidir. Kurbandaki vasflar bunlarda da aranr.
Koyun cinsinden olan kurbana "dem" denir, dierlerine de "bede-ne" denir. Hedy'in en iyisi
bedenedir.
49- Bir hayvann hedy olmas, ya aka veya herhangi bir iaret ile olur.
Mesela "hedy" iin denilerek satn alnp Mekke-i mkerreme'ye gnderilen bir koyun, aka
hedy olmu olur. Hedy olmasna kalben niyet edilen bir koyun veya hedy olmasna niyet
edilmeksizin kesilmek iin Mekke-i mkerreme'ye gnderilen bir koyun veya deve de delleten hedy
olmu olur.
50- Hedy hayvanna binilmesi, yk ykletilmesi, bir zaruret bu-lunmadka caiz deildir, tazime
aykrdr. Bu yzden kymetine nok-san gelirse, bu noksan miktar sadaka vermek lzm gelir.
51- Hedy kurbannn stn sahibi imez, hatta etini yemesi ken-disine caiz olan ksmdan olsa
bile. Memelerini souk su ile ykayarak stn kesmeye alr, ancak hayvana zarar verirse, o halde
stn fa-kirlere sadaka olarak verir. Sahibi bundan istifade etse veya bu st zengin kimselere verse,
bedelini sadaka olarak vermesi lzm gelir.
52- ALLAH rzas iin teberru edilen bir eyin bizzat kendisini sa-daka olarak vermek caiz
1
NEML NOT: Bu ifade bize aittir. stanbul-1951 basksnda cemreleri taladktan sonra, daha sonraki basklarda ise
cemreleri veya yalnz Cemre-i Akabeyi taladktan sonra eklindedir.
olduu gibi, kymetini ve bir rivayete gre benzerini sadaka vermek de caizdir.
Bundan dolay bir kimse kendi koyunlarndan muayyen birini hedy olmak zere tayin etse, bunun
kymetini veya benzerini hedy olarak Harem-i erif'e gnderebilir.
53- Nafile olarak gnderilen hedy, yolda alnsa veya telef olsa, yerine bakasn gndermek icap
etmez. Vacip olarak gnderilmi olun-ca yerine bakasn gndermek icap eder. Fazla kusurland
takdirde de hkm byledir. Ancak sahibi zengin deilse, o halde bu kusurlu hedy de yeterli olur.
Ayn ekilde Harem'de kesilip de eti henz datlmadan alnsa, artk bakasn kesmek lzm
gelmez. nk bu vacip, yerinde yaplmtr.
54- Evvelce de yazld zere hacc temett ile hacc krandan dolay hedy vaciptir. Bunun koyun
cinsinden olmas da yeterlidir. Bu kurban, bayramn birinci, ikinci veya nc gnnde kesilebilir.
Fakat birinci gnnde kesilmesi daha faziletlidir. Bu, bir kran kurban oldu-undan bunun etinden
sahibi de yiyebilir. Geri kalann Mekke-i M-kerreme fakirlerine datmak daha faziletlidir.
55- Hac mevsiminde nafile olarak Harem-i erif'te kesilen her cins kurban da birer hedydir. Bunlarn
etlerinden sahipleri de yiyebilirler.
56- Hacca ait cinayetlerden, yani yaplmas yasak olan eyleri yapmaktan dolay birer ceza veya
keffaret olarak kesilecek kurbanlar da hedy ksmndandr. Bunlarn etlerinden sahipleri ve sahiplerinin
hanm-laryla usul (ana-baba, dedeleri-nineleri) ve fru (ocuklar-torunlar) yiyemezler. nk bunlar;
zekt, adak kurban, ve ftr sadakas mesa-besindedirler. Yiyecek olsalar, kymetini fakirlere demek
lzm gelir.
57- Bedene cinsinden olan kurbanlarn, nafile, veya adak veya hacc- temett ile hacc- kran iin
olunca taklid edilmeleri, yani kendi-lerine birer kurbanlk almeti konulmas mstehaptr. Bu bakalar
iin yaplmas uygun gzel bir rnek tekil eder. Fakat ceza ve keffaret kur-banlarna byle bir almet
konulmamaldr. nk bunlarn tehir edilmesi deil, gizli tutulmas mnasiptir.
58- Hedy kurbanlarnn kesilecekleri yer, mutlaka Mekke-i M-kerreme'nin haremidir. Bunlarn
Mina'da kesilmesi art deildir. u ka-dar var ki yolda sakatlanm olan bir nfile hedy, yolda
kesilebilir. Bu halde etinden yemek sahibine hell olmaz, tamamn datmak lzm gelir. nk bunun
etinden sahibinin yiyebilmesi, bunun mahalline, yani Harem-i erif'e kavumas artna baldr.
Fihriste dn
HAC VE UMRE LE ALAKALI YASAKLAR
59- Hac veya umre iin ihrama girmi olan ahslar iin yaplma-s, er'an yasak olan eylere
(Cinyt-l hac) denir ki, bu hususta kast ile yanlma, hata, unutma msavidir.
(afiilerce hata ile unutma af olunmutur.)
60- Hac ve umreye ait memnut - cinayetler (yasaklar) u be ks-ma ayrlr:
1- Yaplmalarndan dolay yalnz, birer "dem", yani koyun veya kei kurban edilmesi icap eden
cinayetlerdir.
Bl ana ermi bir muhrimin, yani ihrama girmi bir kimse-nin bir uzvuna tamamen veya
bir uzvu miktar ayr ayr yerlerine gzel kokulu bir ey srmesi, bana kna yakmas, ya srnmesi,
tam bir gn akama kadar dikili bir elbise giyinmesi veya ban rtl bulun-durmas, bann en az
drtte birini tra ettirmesi, fazla tylerini gider-mesi, trnaklarn kesmesi, haccn vaciplerinden
birini, mesel Mikat yerinde ihrama girmeyi terk etmesi, cnp veya hayzl olarak tavaf- kudmda
veya veda tavafnda veya abdestsiz olarak tavaf- ziyarette bulunmas gibi.
Hacc kranda bu cinayetlerden biri meydana gelirse, iki ihramn hrmetini korumak iin iki
"dem" icap eder. 1
Byle kiinin bizzat kendi iradesiyle yaplmalarndan dolay dem lzm gelen eylerden biri bir
hastalk ve zaruret sebebiyle yaplsa, ya-pan serbest olur, dilerse haremde bir kurban keser, dilerse iste-
dii yerde gn oru tutar ve dilerse alt fakire yarmar sa' (birer fitre)den sa' buday miktar (alt
1
NEML NOT: Hacc- kran yapanlar sadece ihram yasaklarndan birini yapacak olurlarsa, iki dem kesmeleri gerekir.
Haccn veya umrenin vaciplerinden birini terk et-tikleri takdirde sadece bir dem gerekir.
fitre) verir ki, (3120) er'i dirhem arlna eit demektir.
Bu sadaka vermenin Mekke-i mkerreme fakirlerine yaplmas daha faziletlidir. Bu sadaka
vermede fakire mlk yapmak caiz olduu gibi ibaha (yemek yedirmek) de caizdir. mam Muhammed'e
gre ibaha -yemek yedirmek- caiz deildir.
2- Yaplmasndan dolay bedene, yani deve veya sr kurban edilmesi icap eden cinayetlerdir.
Bunlar; Arafat'ta vakfeden sonra daha tra olmadan veya salar kestirmeden evvel yaplan cinsel
iliki ile tavaf- ziyareti cnp olarak veya hayz veya nifas halinde yapmaktan ibarettir.
Bununla beraber herhangi tavaf, taharet halinde iade edilirse cezas der.
Arafat'ta vakfeden sonra tra olmadan veya salar kestirmeden evvel ayn yerde cinsel iliki
tekrar edilirse, yalnz bir bedene lzm ge-lir. Deiik yerlerde yaplm olursa, birinci cinsel ilikiden
dolay bedene, dierleri iin de "dem" lzm gelir. nk birinci cinsel iliki ile bir tavafa noksanlk
gelmitir. Byle bir noksan tavaf iin de "dem" yeterli olur. Fakat tra olduktan veya salar
kestirdikten sonra tavaf- ziyaretin tamamndan veya drt avtndan evvel cinsel ilikide bulunsa, yalnz
bir koyun kurban etmek yeterli olur. Bu halde tavaf- ziyaretin tamamndan veya drt avtndan sonra
yaplacak cinsel iliki ile artk ne bedene, ne de "dem" lzm gelmez.
3- Herbirinin yaplmasndan dolay yarm sa', yani be yz yirmi dirhem (bir fitre) miktar sadaka
verilmesi lzm gelen cinayetlerdir.
Bunlar, bir ihramlnn uzuvlarndan birinin az bir miktarna gzel kokulu bir ey srmesi, bir gnden
az dikili bir ey giyinmesi veya ban rtmesi, bann drtte birinden azn tra etmesi, yalnz bir trnan
kesmesi, bakasn tra etmesi, bakasnn trnan kesmesi, abdestsiz olarak tavaf- kudm'da veya veda
tavafnda bulunmas gibi eylerdir.
Tedavi iin tyb = gzel kokulu ey kullanlmas, cezay gerektiri-yorsa da ya kullanlmas,
mesel bir yaraya zeytin ya srlmesi ce-zay gerektirici deildir.
Krk bir trna koparmak da caizdir. nk bunda byme zel-lii kalmamtr.
4- Herbirinin yaplmasndan dolay yarm sa' dan = be yz yirmi dirhem buday (bir fitre)
miktarndan eksik sadaka verilmesi lzm gelen cinayetlerdir.
Bunlar, ihramlnn ekirge ldrmesi, zerindeki biti ldrmesi veya lecei yere atmas,
bakasnn zerindeki biti ldrmesi iin gs-termesinden ibarettir. Bunlardan birini yapan bir ihraml,
diledii mik-tar bir ey sadaka olarak verir.
ldrlen bitler, ten fazla olursa, yarm sa' buday (bir fitre) miktar sadaka verilir. Darda,
mesela yolda grlen bir biti ldrmek yasak deildir. Bundan dolay cezay gerektirici olmaz. nk
bu, ezi-yet veren bir hayvan olduundan esasen ldrlmesi caizdir.
Bir ihramlnn ihramdan kncaya kadar hazin, perian, mtevazi bir vaziyet ile Hak Tela'ya
ihtiyacn arz etmesi lzm geldiinden bu halde ste baa eki dzen verilmemesi, bir kulluk ve bir
muhtalk nianesi bulunmutur.
5- Her birinin yaplmasndan dolay zaman = bedelinin denmesi gerekli olan cinayetlerdir.
Bunlar da ihramlnn av hayvanlarn ldrme-sinden veya Mekke-i mkerreme'nin haremindeki ya
aalar, yeil otlar kesip koparmasndan ibarettir.
Bundan dolay ihraml olan bir kimse, gerek Harem-i erif'te ve gerek Harem dnda hibir av
hayvann ldremez ve ldrene yerini gsteremez.
Ayn ekilde bir ihraml Mekke-i mkerreme'nin haremindeki ya aalar ve yeil otlar
kesemez. Aksine hareket ederse, bunlarn kymetlerini demesi gerekir.
yle ki, ldrlen hayvan, eti yenilmez hayvanlardan ise cezas, bir koyun veya kei kurban etmekten
fazla olmaz. Fakat eti yenilir hayvanlardan ise, ldrld yerdeki kymeti iki dil kii tarafndan tayin
edilerek tamamen sadaka olarak verilir. Eer bu kymet bir fitre miktarndan az ise, karlnda ihraml iin
bir gn oru tutmak da yeterli olur.
Bununla beraber bu kymet, bir kurban kymetine msavi olursa, ihraml serbesttir, dilerse
bununla bir kurban alr, Harem dahilinde keser, fakirlere datr, dilerse bununla satn alp diledii
fakirlere yarmar sa' buday veya birer sa' arpa veya hurma (birer fitre) datr, yahut yarmar sa'
buday (bir fitre) karlnda ayr ayr gnlerde olsa bile birer gn oru tutar.
ldrlen hayvan, doan, kpek gibi eitilmi bir ey ise, sahibine eitilmi olduuna gre
kymeti, fakirlere de eitilmemi olduuna gre kymeti verilmek lzm gelir.
Aalara, otlara gelince bunlar, kendi kendine bitmi, kimseye ait deilse Harem-i erif'in hakkn
korumak iin kymetleri sadaka olarak verilir. Fakat bir kimsenin mlkne dahil ise, birer kymetleri de
sahiplerine verilmesi lzm gelir.
Harem-i erif'teki bir aacn yalnz yapraklarn almak, aaca zarar vermezse cizdir, bundan
dolay ceza olarak bir bedel demek lzm gelmez.
Fihriste dn
HAC LE UMRENN YASAKLARINA AT DEK MESELELER
61- hraml hakknda bir hayvann bir ayan krmak veya bir kuun kanadn krp kendisini kap
kurtaramayacak bir hale getirmek veya bir kuun clk olmayan yumurtasn krmak, o hayvan veya kuu
ldrmek hkmndedir.
62- Bir hayvann tylerini, kllarn kesmek veya kap kurtulma-sna ve kendisini mdafaa
etmesine mani olmayacak bir uzvunu kesip krmak, kymetine rz olan noksan nisbetinde sadaka
vermek icap eder. Ancak iyi olup eseri kalmazsa, o takdirde birey icap etmez.
63- hramlnn avlad hayvan, kendi kendine lse, yine cezay ge-rektirici olur. nk buna el
koymas, hkmen bir ldrmek demektir.
64- hramlnn av hayvann satn almas da yasaktr. nk o, ih-raml hakknda mali deeri olan
bir mal saylmaz. Fakat ihraml olma-yan kimsenin kendisi iin veya ihramlnn emri olmakszn
ihraml iin harem dndan avlam olduu hayvann etinden kendisi yiyebilecei gibi, ihraml da
yiyebilir.
65- hraml, tavuk ve koyun gibi yaratl itibari ile yabani olmayan ehl hayvanlar kesip etinden
yiyebilir. Fakat karadaki av denilen yabani hayvanlar kesecek olsa, etinden kendisi de, bakalar da
yiyemez. nk bu l hayvan mesabesindedir. Deniz kularn da avlayamaz. Zira onlar aslen kara
hayvandrlar, onlar ldrmek cezay gerektiricidir.
66- Mekke-i mkerreme'nin hareminde ldrlen av, mameyn'e gre l hayvan hkmndedir,
bunu ldren bir ihraml, bunun etinden yese, istifar etmesi lzm gelir. mam- A'zam'a gre cezasn
verdik-ten sonra yese, yedii miktarn kymetini sadaka olarak verir der.
67- Ne Harem-i erif'teki ava vurmak iin bir ey atlr, ne de Harem'deki bir kimse, Harem
dndaki bir ava bir ey atabilir. kisi de haramdr. nk haremdeki av, emniyet ierisindedir. Ha-
rem'deki bir kimse de, dndaki ava bir ey atmaktan yasaklanmtr.
68- Mekke-i mkerreme hareminin av hayvanlarn avlamak, kendi kendine biten yeil otlarn
koparmak, bir ksm kendi kendine biten aalarn kesmek yalnz ihramlya deil, ihraml olmayana da
hell deildir. Bundan dolay Mekke-i mkerreme ahalisinden ihraml olmayan bir kii, bunlardan birini
avlasa veya koparp kesse, mutlaka kymetini der. Bunun karlnda ihraml gibi oru tutmas yeterli
olmaz. nk bu, ihraml olmayan Mekke'li hakknda bir bortur, bir keffaret deildir.
hraml olmayann byle bir eyin yerini gstermesi de bir gnah-tr. Fakat bundan dolay
kendisine bir garamet = denecek bir ey, lzm gelmez.
69- Harem dahilinde hayvanlar otlatmak ve kendi kendine biten otlar bimek hell deildir.
Fakat Mekke saman denilen izhir otu ile mantarlar kesip toplamakta bir haramlk yoktur.
Yine bylece, kurumu aalar kesmek, bir aacn krk bir daln koparmak caiz olduu gibi,
ekilmi ekinleri, sebzeleri ve insanlarn ye-titirdikleri herhangi aac ve insanlarn yetitirdii
cinsten olduu halde kendi kendine bitip yetimi olan aalar kesmek de helldr.
Yalnz insanlarn yetitirdikleri cinsten olmayp kendi kendine bitmi olan aalar kesmek cezay
gerektiricidir. Byle bir aac birden fazla kimseler kesse, hepsine yalnz bir ceza lzm gelir ki, o da
bunun kymetini demekten ibarettir.
70- Bir ka ihraml, bir av hayvann ldrecek olsalar mam- A'zam'a gre her birine ayrca tam
bir ceza lzm gelir.
(mam afi'ye gre hepsine bir ceza icap eder. Nitekim ihraml olmayanlarn Mekke hareminde
ldrecekleri bir av hayvanndan dolay da yalnz bir ceza lzm gelmektedir.)
71- Bir ahsn yapt cinayetlerin cinsleri ve ilenme yerleri bir olunca, bir ceza yeterli olur,
fakat cinsleri veya ilenme yerleri birden fazla olunca ceza da birden fazla olur.
Mesel bir ihraml, bir zaruret olmakszn bir yerde bir ka uzvu-na gzel kokulu bir ey srse,
veya bir elinin veya bir ayann veya iki eliyle iki ayann trnaklarn kesse hepsine bir dem yeterli
olur. ayet bir elinin veya bir ayann iki veya trnan kesse her trnak iin yarm sa' buday (bir
fitre) veya bunun kymetini sadaka olarak verir. Bunlarn kymeti bir dem kymetine denk olursa,
ihraml, bundan diledii miktar noksan bir ey sadaka olarak verebilir.
Ayn ekilde bir elinin be trnan kestikten sonra daha keffaret vermeden ayn yerde dier
elinin be trnan da kesecek olsa, yine yalnz bir dem lzm gelir. Fakat bir yerde veya baka baka
yerlerde ellerinin trnaklarn kesip ban tra ettirse ve bir uzvuna gzel kokulu bir ey srse her biri
iin ayrca bir dem lzm gelir.
72- Bir ihraml, bir zaruretten, mesel ayn hastalktan dolay bir mddet gndzleri dikili bir
elbise giyinip geceleri karacak olsa, bundan dolay ceza olarak bir dem yeterli olur.
Fakat bu hastalktan iyiletikten sonra dier bir hastalktan, mesel stmadan dolay tekrar byle
bir elbise giyinecek olsa, bundan dolay da ayrca bir dem icap eder.
73- hramda bulunan bir kadnn eline kna yakmas, demi icab eder. Erkein sakalna kna
yakmasndan dolay da dem deil, sadaka vermesi lzm gelir. nk zerindeki haerat, bcekleri
ldrecein-den korkulur.
74- Arafat'ta vakfeden evvel diri bir insan hakknda n veya arka taraftan cinsel organ
kaybolacak derecede cinsel iliki vuku bulsa, hac bozulmu olup bir ceza olarak ertesi sene kaza
edilmesi icap eder. Bu-nunla beraber bozulan bu hac da noksan braklmayp tamamlanr ve bu yasak
hareketten dolay bir de dem lzm gelir.
(mam afi'ye gre bedene icab eder.)
75- Hac iin ihrama girip aralarnda Arafat'ta vakfeden evvel cin-sel iliki vaki olan bir kar ile
kocadan her biri ayn ekilde mkellef olur. Her birine bir dem lzm gelir. Ertesi sene ihrama girince
birbirin-den ayrlr, baka baka yollardan giderek Arafat'ta durur, haclarn kaza ederler. Cinsel iliki
korkusu olunca, byle birbirinden ayr yr-meleri mendup bulunmu olur.
76- ehvetle bakmak, pp okamak veya iki yoldan biri ile ol-makszn cinsel iliki hacc
bozmaz, hatta meni gelse bile. El ile tatmin olma neticesinde meni gelirse, dem lzm gelir.
Ryalanmak (hamamc olmak) tan dolay bir ey lzm gelmez.
77- Umre iin ihrama giren kimse de daha tavafn drt avtn yapmadan cinsel ilikide bulunsa,
umresi bozulmu olur. Bununla be-raber bu umreyi tamamlamaya devam eder, ceza olarak bir koyun
kur-ban keser, sonrada bu umreyi kaza eder, bu vaciptir. Tavafn drt av-tndan sonra cinsel ilikide
bulunsa, umresi bozulmaz, yalnz bir kurban kesmesi lzm gelir.
78- hramlnn zarar verici; karga, aylak, akrep, ylan, fare, sinek, karnca, pire, kene, ar, kirpi,
kertenkele, kelebek gibi av cinsinden ol-mayan ve insann bedeninden domayan haarat ve zerine
saldran kpei ve kurt gibi tabiatnda saldrganlk bulunan herhangi bir yrtc av hayvann ldrmesi
hakknda cezay gerektirici olmaz.
79- Bir ihraml, ihramdan kmak kast ile birden fazla av hayvan-larn vurup ldrecek olsa,
yalnz bir dem lzm gelir. nk bu; cina-yet kast ile deil, ihrama son vermek maksad ile yaplm
olur.
80- Bir ihramlnn yanndaki kafeste veya evinde bulunan av hay-vann salvermesi icap etmez.
nk bu hal ava saldr saylmaz.
(mam afi'ye gre bunu salvermesi lzmdr. Zira av mlknde tutmak ava saldr demektir.)
Fihriste dn
BEDEL = NYABET SURET LE HAC
81- Hac iin bedel, baka bir tabir ile vekil tutmaya " hcac" denir. Byle kendi yerine bakasn
hacca gnderen kimseye de "Amir" "Menp" "Mahcucun anh" denir.
Bir kimse, bizzat hac etmeye gc yetsin yetmesin, kendi yerine mslman, akll olan bir
kimseyi nafile olmak zere vekil tayin ede-bilir. Bu ahs, o kimsenin tayin ettii yerden gider. Onun
adna niyet ederek hac eder.
82- Kendi adna nafile hac iin bedel gnderen ahs, bu haccn sevabna nail olur. nk bu, hac
yolunda, Hak rzas iin mal infak etmek demektir. Byle bir infak ise, bizzat olabilecei gibi vekaletle de
olabilir.
83- Bir ahs kendisine farz olan bir hacc, bakasna vekalet su-reti ile yaptrabilmesi iin
aadaki artlarn bulunmas lzmdr. Aksi takdirde byle bir vekalet geerli olmaz. yle ki;
1- Amir iin hac farz olmu bulunmaldr. Farz olmadan vekalet yolu ile yaplan hac, bir nafile
olur, daha sonra amire hac farz olunca, tekrar hac edilmesi lzm gelir.
2- Amir bizzat hac etmekten aciz olup bu acizlii vekil tayin ettii vakitten lmne kadar devam
etmelidir. Bu yzden bir aralk acizlii yok olsa, bizzat hac etmesi icap eder. Vekalet sureti ile olan hac
nafile olmu olur. Bundan krlk ve yatalaklk halleri mstesnadr. Bunlar vekaletle yaplan hacdan
sonra ortadan kalksa da haccn yeter-liliine mani olmaz.
3- mam Ebu Yusuf'a gre herhangi bir acizlik vekilin hacc bitirmesinden sonra yok olsa, artk yaplan
haccn yeterliliine zarar vermez.
4- Amir kendi adna hac etmesini vekiline emretmelidir. Bu sebeple onun emri olmakszn adna
bakasnn yapaca hac yeterli olmaz.
Amir normal bir ekilde yol masrafn vermelidir. Bu sebeple vekil, kendi mal ile hac ederse,
kendi adna hac etmi olur. Ancak ken-di malndan harcad ey nisbeten az bir miktarda bulunursa, o
zaman amirin adna hac yaplm olur.
5- Amir bu vekalet iin bir cret art etmemi olmaldr. Bir cret karlnda hac eden kimse kendi
adna hac etmi olur, bu crete hak sahibi olamaz. nk hac srf bir ibadet olduundan cret karlnda
yaplamaz.
(Malikiler'e gre haccn beden bir ibadet olma yn daha oktur. Bundan dolay farz olan bir hac
iin niyabet = bedel tutmak caiz deildir. Bunun hakknda ki cretle yaptrma geersizdir. Fakat nafile
hac iin vekalet mekruh olmakla beraber caizdir.
afiler ile Hanbeliler'e gre hac, vekaletin geerli olduu iba-detlerdendir. Bu sebeple bizzat hac
veya umre yapmaktan aciz olan kimsenin bakasna bir cret karlnda veya nafakasn temin etmek.
sureti ile hac veya umre yaptrmas sahihtir.)
6- Amirin verdii mal, vasta ile hacca msait olunca vekil vasta ile hacca gitmelidir, hatta mir,
yaya olarak hac edilmesine izin vermi bulunsa bile. Aksi takdirde vekil sarfede cei mal mire
borlu olur, vasta ile hac ettirilmesi lzm gelir. Fakat verilen mal, vasta ile hacca msait deilse, yaya
olarak yaplan hac, yeterli olur.
7- Amirin vasiyet etmi olduu mal, msait ise, vatanndan hac edilmelidir, aksi takdirde
msait bulunaca yerden hac edilir. Bizzat veya vekil olarak hac etmek zere yola kan ahs, yolda
vefat edip tarafndan hac edilmesi vasiyet edilmi bulunsa mam- Azam'a gre vatanndan, yani
ikamet ettii yerden, mameyn'e gre de vefat ettii mahalden hac ettirilir.
Ayn ekilde kendisi iin beldesinden baka bir yerden hacca gi-dilmesini vasiyet eden kimsenin
vasiyetine gre hac ettirilir. Vefat eden bir kimse namna beldesinden hacca gidilmesi lzm gelirken
vasisi baka bir beldeden hac ettirecek olsa, bu hac, vasi namna olur, vefat eden iin ayrca hac
ettirmesi lzm gelir. Ancak bu iki belde arasnda bir gnde, gecelemeden gidip gelmek mmkn
olursa, bu takdirde hac, vefat edenin namna sahih olmu olur.
8- Vekil hac vazifelerine balamadan evvel veya ihramna girerken mir namna hac etmeye niyet
etmeli, dili ile

Lebbeyk. ALLAH'mme an flanin.
"ALLAH'm ben senin emr-u fermanna her zaman itaat ederim, bunu falancann yerine
sylerim." diye telbiyede bulunmaldr, yalnz kalbiyle niyet etmeside kafidir.
9- Vekil amir namna bizzat hac etmelidir. ayet bir engel sebe-biyle bakasna para verip hac
ettirirse bu, mir namna sahih olmaz, alm olduu yol masrafn der. Ancak mir, kendisine o yolda
izin vermi veya "dilediini yap" demi bulunursa, o zaman sahih olur. nk bu takdirde mutlak
vekil mesabesin de bulunmu olur.
10- Vekil, haccn bozmam olmaldr. yle ki: Vekil, Arafatta vakfeden evvel hanm ile cinsel
ilikide bulunsa haccn bozmu olur. Artk daha sonra kaza edecei hac, mir namna olmam olur.
Bundan dolay alm olduu masraf demesi lzm gelir.
ayet vekil, Arafat'ta vakfeden sonra cinsel ilikide bulunsa mas-raf demez. nk haccn asl
ruknn yapm olur. u kadar var ki, tavaf- ziyarette bulunmadan memleketine dnerse hanmna
kar ih-raml olarak kalr, kendi mal ile gidip tavaf- ziyareti yapmadka ihramdan tamamen km
olmaz.
11- Vekil mire muhalefet etmemi olmaldr mesel, mir hacc- ifrad' emretmi iken, vekil
umrede ve hacc- kran veya hacc- te-mettu'da bulunsa, mir namna hac etmi olmaz. O halde ald
yol masrafn geri der.
Fakat vekil, mirin emrini yerine getirmekle beraber kendisi iin de kendi paras ile ayrca
umrede bulunabilir. Nitekim yalnz umre yapmaya memur olan kimse de bunu yaptktan sonra kendi
masraf ile kendi namna hac edebilir. Amma evvel kendisi iin hac yapp sonra mir namn umre
yapmas caiz deildir.
12- Vekil yalnz mir adna hac iin ihrama girmelidir. Biri kendi namna, dieri de mir namna
olmak zere iki ihrama niyet etse, mir namna hacc ciz olmaz. Ancak kendi namna olan ihram
brakp mir namna ihrama devam ederse o zaman caiz olur.
13- Vekil telbiyeyi yalnz bir mir namna yapmaldr. ki kiinin vekaletini kabul edip onlarn
namna telbiye ederse, hi biri namna ciz olmaz. Alm olduu masraflar der. Fakat bunlardan
yalnz birini tayin ederek ihramda bulunursa, onun hakknda ciz olup dierinin masrafn demesi
lzm gelir.
Bunlardan tayin etmeksizin birisi iin ihrama girse, mam Ebu Yusuf'a gre yine vekalet sahih
olmaz, kendi hakknda nafile olarak hac yapm olur. mam- Azam'a gre yapaca hacc bunlardan
birine sarfedebilir.
14- Vekil, hacc karmam olmaldr. Bundan dolay bir vekil, kendi ileri ile urar da
muayyen senede hac edemezse, ald masraf der. Fakat hastalk gibi elinde bulunmayan bir zr
sebebiyle hac edemezse demez, yeniden hac etmesi lzm gelir.
15- Amirin tahsis ettii vekil, mir namna hac etmi bulun maldr.
Bu yzden mir "Benim tarafmdan bakas deil, falan ahs hac etsin" dedii halde o ahsn
emri ile veya vefat ile bakasna hac ettirilecek olsa, bu hac, mir namna ciz olmaz.
Fakat mir, byle ismen belirtmeyip de "benim tarafmdan falan ahs hac etsin" demi olduu
takdirde o ahs vefat edince bakasna hac ettirilebilir.
Nitekim hi bir kimseyi tayin etmeksizin adna hac ettirilmesini vasiyet etmi olan kimse iin
de vefatnda vrisleri toplanarak diledikleri bir ahs vekil tayin edebilirler.
16- Amir ile vekil, mslman, akll olmal ve vekil hac vazifele-rinin nasl yaplabileceini
bilecek bir yata bulunmaldr.
Bundan dolay mslman gayrimslim'i ve gayrimslim mslman hac iin bedel tayin
edemeyecei gibi, akll kimsenin deli iin ve delinin akll kimse iin hac etmesi de ciz deildir.
Haccn nasl yaplabileceini bilemeyecek bir ocuk da vekil tyin edilemez.
84- Bir kimse, anas veya babas adna emirleri olmakszn hac edebilir. nk bu, bir velyet ve
vekalet deildir. Bilakis kendi ibadet ve itaatnn sevabn bunlara balamak demektir.
Fihriste dn
HAC HUSUSUNDAK BEDELLK, VASYET VE ADAK LE ALAKALI BAZI
MESELELER
85- Hac iin bedel tayin edilecek ahsn evvelce kendi adna hac etmi bulunmas, mam afi'ye
gre art ise de, biz Haneflerce art deildir. Bu ihtilftan kurtulmak iin evvelce kendi adna hac etmi,
haccn vazifelerini iyi bilen bir kimseyi bedel tayin etmek daha faziletlidir.
Bununla beraber efendilerinin izinleriyle klelerin, kocalarnn izinleriyle yanlarnda mahremleri
bulunacak kadnlarn da bedel tayin edilmeleri cizdir. u kadar var ki, kadnlarn bu vekillii mekruhtur.
nk onlarn haclar azda olsa, noksandr telbiyelerde seslerini ykseltmezler, "Remel", "Hervele" gibi
baz hac vazifelerini yapamazlar.
86- Vekil, vastal olarak gidip gelmek ve israftan ve pek sk davranmaktan saknmak artyla
mirin parasn sarf eder. Artan paray da getirip kendisine veya vrisine verir. Ancak mir veya
mkellef olan vrisleri, bu paray vekile verirken "bundan artacak miktar kendin iin hibe olarak kabul
et ve al" diye veklet vermi olurlarsa, o takdirde vekil, artacak paray kendi adna balayp alabilir.
87- Vekil hacdan sonra Mekke-i mkerreme'de kalabilir ve ikinci sene kendi paras ile kendisi
iin hac edebilir. Fakat hacdan sonra dnmek daha faziletlidir.
88- Vekile masraf olarak verilen para; Mekke-i mkerreme'de veya yaknnda zayi olsa veya bitip bir
ey kalmasa da vekil kendi malndan sarf edecek bulunsa, adna hac ettii len ahsn geriye brakt
malndan alabilir. Yeter ki, kendi kusuru veya israf bulunmasn.
89- Hac ile mkellef olan kimse, hemen mkellef olduu sene hac iin yola kar da daha hac
etmeden vefat ederse, hac iin vasiyet etmesi icap etmi olmaz, niyetiyle kazanm olur. Fa kat haccn
daha sonraki yl-lara tehir etmi ise, vasiyet etmesi icap eder, etmezse gnhkar olmu olur.
90- Bir kimsenin malnn te birinden hac iin vasiyet ettii para, birka hacca yeterli olunca
baklr: Eer bir defa hac edilmesini vasiyet etmi ise, bir kere hac ettirilir, artan mal varislerine verilir.
Fakat byle bir hac edilmesini aka sylememi ise, bu parann imkanna gre bir senede veya birka
sene ierisinde bir ka hac yaptrlr. Bu hususta vasi, serbesttir. Fakat ibadette acele davranmak
istenildiinden bunlarn bir senede yaptrlmas daha faziletlidir.
91- Vefat eden bir kimsenin vrisi, geriye kalan malndan almak zere kendi paras ile o vefat eden
kii adna hac etse, baklr: Eer vefat eden kii onun byle hac etmesini vasiyet etmi ise, bu hac, o vefat
eden kii adna ciz olur. Fakat byle bir vasiyette bulunmam ise, ciz olmaz. Bu yzden vris, bu paray
geriye kalan maldan bu hac namna alamaz.
92- Vefat eden bir kimsenin vrisi, vefat eden kiinin vasiyeti bulunsun bulunmasn, geriye kalan
malndan almamak zere kendi paras ile vefat eden kii adna hac etse, bu vefat eden ahsa farz olmu
bulunan hac yerine geerli olmaz.
Fakat baz alimlere gre geerli olur. Bu, vefat eden kiinin borcunu vrislerinden birinin kendi
malndan demesine benzer.
93- Vefat eden bir kimsenin hac ettirmek iin vassi olan ahs, bakasna hac ettirmeyip kendisi
vekaleten hac edebilir. Ancak vefat eden ahs tarafndan bakas tahss edilmi ve ismen belirtilmi
bulu-nursa, o takdirde vekaleten hac edemez.
94- Bir kimse, vrislerinden birine geriye kalan malndan u kadar masraf ile adna bedel olarak
hac etmesini vasiyet etse, vefatndan sonra o vris, dier vrislerin ak izinleri olmadka hac edemez.
Vasiyet edilen mal mirasa dahil olur.
95- Vefat eden bir kii iin muayyen bir senede hac etmek zere vrisi tarafndan vekil tayin
edilen zat, yol masrafn ald halde o sene hac etmeyip de ertesi sene hac edecek olsa, vefat eden kii
adna caiz olur, masraf geri demez.
96- Vefat eden bir kii adna vasisi tarafndan vekil tayin edilen kii, yolda hastalanp alm
olduu masraf parasn tamamen harcam olsa, kendisine dnp gelmesi iin vasi tarafndan yeniden
masraf paras gnderilmek lzm gelmez. Fakat vasi tarafndan vekile "eer paran yetmezse bor al, ben
derim" denilmi ise, bu muteber olur.
97- Vefat eden bir kimse salnda mesel on bin kuru bir ahsa, onbin kuru fakirlere, on bin kuru
da hacc iin vasiyet etmi olduu halde geri kalan malnn te biri yirmi bin kurutan ibaret bulunsa bu
te bir, bunlarn arasnda te birer olmak zere eit bir ekilde taksim edilir. Fakirlere isabet eden miktar,
hacca den miktara ilave edilir. Hac yaptrldktan sonra bir ey artarsa, o da fakirlere verilir. nk farz
olan ilk evvel yerine getirmek daha iyidir.
98- Bir kimse mutlak veya bir arta bal olarak hac yapmay ada-sa mesela: "Adam olsun
ALLAH iin hac edeyim" veya "filan iim grlrse adam olsun hac edeyim" dese, birinci surette
mutlaka, ikinci surette ii grlnce hac etmesi icap eder. nk bu gibi adaklar, hac-cn vacip olmas
sebeplerindendir.
mam- Azam'dan zahiri rivayete gre sadece yemin keffareti ile bu adan mesuliyetinden
klamaz.
(mam Malik'e gre de hac yapmay adayan kimsenin bu adan yerine getirmesi lzmdr.
mam afi'nin bir grne gre hac yapmay adayan kimse ser-besttir, dilerse adana bal
kalp hac eder ve dilerse yemin keffaretin de bulunur. Dier bir grne gre yalnz yemin keffareti
lzm gelir.)
99- Vefat eden bir kii hayatnda malnn te birini zektna, hac-cna, adana ve dierlerine
harcanmak zere vasiyet edip de bu miktar bunlarn hepsini yapmaya yetimese baklr: Eer bunlar
zekt ve farz hac gibi farz eyler ise, vefat edenin ilk sylemi olduu tercih edilir, o yerine getirilir.
Fakat biri farz, dieri adak veya nafile ise, farz tercih olunur. Biri adak, dieri nafile ise, adak tercih
edilir. Hatta ada farz-dan evvel, nafileyi de adaktan nce sylemi olsa bile.
100- "ALLAH iin adam olsun Beytullah'a veya Kbe-i muaz-zama'ya veya Mekke-i
mkerreme'ye gideyim" diye adak yapld tak-dirde hac veya umre lzm gelir. Bunlardan birini tyin
hususunda bu ada yapan dilediini tercih edebilir.
"ALLAH iin Harem'e veya Mescid-i Haram'a veya Mescid-i Me-dine'ye veya Mescid-i Aksa'ya
gideyim" diye adak edilmesi, mam- Azam'a gre muteber deildir. nk byle bir ibadetin gerekli
olmas hususunda bir rf yoktur.
Fakat "Harem'e" veya "Mescid-i Haram'a gideyim" tarzndaki bir adak mameyn'e gre
muteberdir, hac ile umreden birini tercih etmek lzm gelir.
101- Yaya olarak hac etmei adak yapan kimse, -en sahih olan gre gre- evinden dier bir
gre gre ihrama girecei yerden itiba-ren yaya olarak gidip hac eder. Daha tavaf- ziyareti
yapmadan vastaya binse, kurban kesmesi lzm gelir.
102- Adak hali hari, hac yolunda- kendisini korumak, usanmaktan saknmak iin- vastal olmak
yaya olmaktan daha faziletlidir.
Bununla beraber yrmeye gc yeten bir kimse iin yaya olarak gidip hac etmenin daha faziletli
olduu grnde olanlar da vardr.
Fihriste dn
HSAR LE ALAKALI MESELELER
103- hsar lgatta, bir kimseyi arzusuna-isteine kavumaktan men etmek ve hapsetmek
manasndadr. er'an "hac iin ihrama girmi bir ahsn Arafat'ta vakfe ile tavaf- ziyaretten, umre iin
ihrama girmi bir ahsn da tavaftan men edilmesi" demektir.
Byle men edilen kiiye "muhsar" denir.
Hac yolunda kocas veya mahremi vefat eden ihraml bir kadn da "muhsar" saylr.
104- hsar, bir nevi zaruret hali cinayeti saylr. Onun iin bundan dolay kurban kesilmesi ve o
suretle ihramdan klmas lzm gelir. Bu kurbana "ihsar demi" denilir.
Mesela bir ihraml, bir hastalktan veya dmandan veya nafaka-snn tkenmesinden dolay
haccn yerine getirmeye muvaffak olamaz-sa, Mekke-i mkerreme'nin hareminde kesilmek iin
Mekke-i Mkerre-me'ye bir koyun veya parasn gnderir. Bunun kesilecei kesin olan saati mteakip
ihramdan karak ihram yasaklarndan kurtulmu olur.
105- hsardan dolay ihrama son vermek iin mam- Azam ile mam Muhammed'e gre yalnz kurban
kesilmesi yeterlidir. Ayrca halk veya taksr = tra olmak veya sa kesmek icap etmez. mam Ebu Yusuf ile
mam afi'ye gre halk veya taksr de lzmdr. Bunlar haccn vazifelerindendir.
Bir gre gre de Harem dahilinde vuku bulan bir ihsardan dola-y ihramdan kmak iin, halk
veya taksr lzmdr. Nitekim Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz, Hudeybiye'de byle yapmt.
106- Muhsara ait kurbann, kurban bayramnn birinci, ikinci veya nc gnlerinden birinde
kesilmesi, mam- Azam'a gre art deil-dir. Daha evvel ve sonra da kesilebilir.
107- Bir muhsar, fakir olsa da kurban kesmedike ihramdan km olamaz.
(mam afi'nin bir grne gre fakir olan muhsar bir kurban yerine on gn oru tutar. mam
afi'ye gre bu kurban, ihsar vuku bulduu yerde de kesilebilir.)
108- Hacdan men edilen ihraml, hacc krana niyet etmi olduu takdirde Mekke-i
mkerreme'nin hareminde kesilmek iin iki kurban gnderir. Bunlardan biri hac, dieri de umresi
iindir. Byle iki kurban kesilmedike ihramdan km olmaz.
109- Hac veya umreden men edilen ihraml, gnderdii kurban ile ihramdan ktktan sonra ayn
mevsimde hacca veya umreye imkn bul-sa, men edildii hacca veya umreye bedel hac veya umre
etmesi icap eder. Bunlar yapmadka ihramdan km olmaz. nk bu ihraml, deta balam olduu
bir hacc veya umreyi karm kimse mesa-besinde bulunur.
110- Hacc krana niyet etmi olan bir kimse, hac ile umre den men edilmesi sebebiyle Mekke-i
mkerreme'nin haremine kur ban gn-dermek suretiyle ihramdan kp da daha sonra engelin ortadan
kalk-mas sebebiyle Harem-i erif'e gidip umresiyle haccn yapmaya imkn bulsa, zerine bir hac ile
iki umre lzm gelir. Bunlardan bir hac ile bir umre kaza olarak icap eder. nk bunlar, ihrama
girmesiyle kendisine lzm gelmitir. Dier bir umre de bunlara ait ihramdan kmak, ihram
yasaklarndan kurtulmak iin lzm gelmi olur. Bu hac ile bu iki umre ayr ayr zamanlarda da
yaplabilir.
111- Yalnz umre iin ihrama giren bir kimse, umrenin ruknleri olan tavaf ile sa'yden men
edilecek olsa, ihramdan kmak iin Mekke-i mkerreme'nin haremine bir kurban gnderir ve bu
umresini ileride imkn bulunca kaza eder. Buna "umret'l-kaza" " " denir.
(mam Malik'e gre umre yapan kimse, umre yapmas engellen-mesinden dolay kurban ile
ihramdan km olamaz, nk umrenin vakti muayyen deildir, karlmasndan korkulamaz. )
112- hraml bir kimse, hacdan men edilmekle kurban gndermi olup da daha sonra engelin kalkmas
sebebiyle hacc yapmaya kudret bulsa, hemen haccn yapmaya ynelir, nk asl yerine getirmeye
imkn bulmutur. Bu halde kurbanna, daha kesilmeden yetiir ise, sahip olur. Onda diledii gibi tasarruf
edebilir. Zira artk ona ihtiya kalmamtr.
113- Bir kimse, Arefe gn Arafat'ta vakfeden sonra tavaf- ziya-retten ve dier hac
vazifelerinden men edilse, bununla hacdan engellen-mi olmaz. nk artk haccn tamamlamasna
imkn vardr, karl-masndan korkulmaz, tavaf- ziyaret her zaman yaplabilir.
Bilakis Arafat'ta vakfeden men edildii halde yalnz tavaf- ziya-rete muvaffak olsa, yine
engellenmi saylmaz. nk bu takdirde de hac karlm olur. Bu tavaf ile beraber sa'y edip tra
olunca veya sa-n ksaltnca, ihramdan km olur. Bu ihramdan kmaya bedel olan kurbana artk
ihtiya kalmaz.
114- Mikat yerinden farz, adak veya nfile hac iin ihrama giren kimse, Arefe gn
zeval(le)den sonra bayram gnnn fecr (a-fa)na kadar, pek az bir miktar da olsa, Arafat'ta
vakfeye muvaffak olamazsa, hac karlm olur. Artk ihramdan kmak iin kendisine umre yapmas
ve bu hacc da gelecek sene kaza etmesi icap eder. Bu umre iin ayrca ihram icap etmez. Bilakis o
karlan haccn ihram buna da yeterli olur. Bu umreye balaynca telbiyeye de son verir.
Bu ahs, eer hacc krana niyet etmi ise, iki defa umre yap mas lzm gelir. Bu sebeple iki
defa tavaf eder, iki defa da Safa ile Merve arasnda sa'y'de bulunur. Bunlarn birincileri niyet edilmi
olan hac ile umreye bedeldir. kincileri de haccn ihramndan kp ihram yasak-larndan kurtulmak
iindir.
Bu ikinci umreye balayp Hacer-i Esved'i selamlamas annda telbiyeye son verir.
115- Hac iin vekil olan ihraml kimse hacdan men edilse, hareme gnderilecek kurban bedeli
amirine lazm gelir. nk amirinin namna bu mesuliyete girmitir. Bundan kurtulmak iin amirin
yardmna ihti-ya vardr. Bu halde vekil amirinin malndan yapm olduu masraflar da demez. Zira
bu onunla ilgili bir husustur, bu engel hususu da kendisinin iradesi ile deildir. Fakat bir vekil, hac
cinayetlerinden birini kendi iradesi ile yapacak olursa, icap eden kurbann bedeli kendisine ait olur.
nk o yasak olan eyi kendi iradesi ile yapmtr.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V) EFENDMZ'N KABR SAADETN ZYARET
116- Hac yolculuunda bulunan kimselerin Medine-i Mnevve-re'ye giderek Resul Ekrem
(S.A.V) Efendimizin mescid-i eriflerini, kabr-i saadetlerini ziyaret etmeleri pek byk bir vazifedir.
Baz alimlerin beyanna gre, evvela hac vazifesini yerine getir-meli, o vesile ile Hak Teala'nn
mafireti ile gnahlardan temizlenmeli de, sonra Peygamber-i zian'mzn ziyaretine varmaldr.
Bununla beraber hacdan evvel de Medine-i Tahire'ye gidilebilir.
117- am yolcular gibi Mekke-i mkerreme'ye gitmek zere yol-lar Medine-i Mnevvere'ye
urayan ahslar iin ilk evvel Resul- Ek-rem Efendimizi ziyaret etmek bir vazifedir, manevi yaknla
bir vesile-dir. Bunu bir an evvel yapmamak kat kalpliliin bir eseridir. Bu ziya-ret adeta namazlarn
evvellerindeki snnetler mesabesindedir. Bu halde hac ve umre iin ihram, sonraya braklr. Mekke-i
mkerreme'ye gidi-lecei zaman Medine-i Mnevvere ahalisinin mikat yeri olan Zlhu-leyfe'den
ihrama girilir.
118- Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz'in prnr olan kabr-i saa-detlerini ziyaret, manevi
yaknlklarn en faziletlisi en ereflisidir. Nasl olmasn ki btn kainat, o Peygamber-i Zian'n
nurundan yaratlmtr. Btn beeriyetin en byk, en muhterem rehberi odur. Btn insanlara Hak
Teala'nn mukaddes dinini, mbarek kitabn tebli ederek insanlar haktan, faziletten, hakiki
medeniyetten haberdar eden odur.
119- Hazreti Muhammed (A.S) Efendimiz bir Peygamber-i Zi-an'dr ki, tertemiz hayat, btn
mukaddes sz ve fiilleri hayran edecek pakl, bir fazilet ve hikmeti kendisinde bulundurmutur.
O yle kadri yce bir Peygamberdir ki, btn beeriyetin selametine saadetine alarak yeryznde
en mesut bir inklap meydana getirmitir.
O bir muazzam Peygamberdir ki, kabri saadetinde her an lahuti nurlar, parldanp durmaktadr. O
aziz bir varlktr ki, mescid-i saadeti bir emniyet yeri olup, mnevver kabriyle mbarek minberi aras, cennet
bahelerinden latif bir bahedir.
O an erefi byk bir Resul Kibriya'dr ki, mbarek vcudu ile topraklarna ebedi bir eref ve
ulviyet vermi olduu tertemiz belde, ilahi vahyin son tecelligh olup, sinesinde islamiyetin binlerce
mukad-des hatralarn, eref levhalarn saklamaktadr. Artk o mukaddes hayat sahibi Peygamberin
kabri saadetlerini ziyaret etmek pek mhim bir vazife olmaz m?
120- Resul Ekrem (S.A.V)in kabr-i saadetlerini ziyaret etme fazi-letinin sonu yoktur. Bir hadis-i
erifte: "Beni ahirete irtihalimden sonra ziyaret eden, beni hayatmda ziyaret etmi gibi olur." 1 "Kabrimi
ziyaret e-dene efaatim vaciptir" 2 buyurulmutur. Bundan dolay her mslman ve bilhassa hacca giden her
ehli iman, byk bir engel karsnda kalmadka, mutlaka gidip Fahr-i lem (S.A.V) Efendimiz'i ziyaret
etmelidir.
Btn peygamberlerin sonuncusu olan o byk Peygamber'in y-ce gayretleri sayesinde hak ve
1
Darekutni, Hac, No: 193: 2/278; Taberani, el-Muceml-Kebir, No: 13496; 12/309
2
Darekutni , Hac, No: 194; 2/278; Beyhaki, es-Snen-i Kbra, Hac, No: 10407; 8/44
hakikatten haberdar olup hidayet ve saadete eren bir mslman, nasl olur da mbarek Hicaz blgesine
ka-dar gitmi iken, o mukaddes Peygamber'in, o esiz-benzersiz veliyyi'ni-metlerimizin latif kabrini,
eref-ycelik dolu mescidini, mbarek belde-sini ziya ret etmeksizin yurduna dnebilir.
zellikle bir hadis-i erifte: "Beytullah' ziyaret edip de beni ziya-ret etmeyen bana cefa etmi
olur" buyurulmutur. 1
Dier bir hads-i erif de: "Hali msait iken beni ziyaret etmeyen bana cefada bulunmu olur."
mealindedir. 2
121- Medine-i Mnevvere'ye gidecek ahslar iin riayet edilmesi lazm gelen baz hususlar
vardr. yle ki:
1- Medine-i Tahire'ye gidecek bir ahs, Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin kabr-i saadetini ve
mescid-i erifini ziyaret niyetinde bulunmal, yolda sk sk salt selm okumal, o mbarek beldeye
yaklanca ykanmal, yeni elbiselerini, yenisi yoksa ykanmlarn giyinmeli, bir zaruret yoksa, yaya olarak
kemali edep ve hrmet ile yrmeli, o mnevver beldeye girince de duaya balamal, Fahr-i Kinatn hicret
buyurmu, Cebrail (A.S)n son ilh vahyi indirmi olduu mukaddes bir beldede bulunmak erefine nil
olduunu dnerek salt- selma devam etmelidir.
2- Medine-i Mnevvere'ye girerken, Besmele-i erife ile:
""
"Ve kul rabbi edhlni mdhale sdkn ve ahricni muhrace sdkn vec'alli min lednke sltanen
nasira"
"De ki: Ya Rabbi! Beni -Medine-i Mnevvere'ye veya herhangi bir yere girdirirken- doru
mkemmel bir girile girdir ve beni - her ne-reden karrken- doru makbul bir kla kar ve bana
kendi ta-rafndan hakkyla yardmc bir kuvvet, bir hccet nasip buyur 3 gibi bir ayet-i kerime okumal.
"
"
ALLAH'mmeftah li ebvabe rahmetike verzukni ziyarete raslike sallALLAH' aleyhi ve sellem
kema razekte evliyeke ve ehle taatike vafirli verhamni ya hayra mes'ulin.
"Ya Rabbi! Bana rahmetinin kaplarn a, bana Resulnn Aleyhissalt vesselam ziyaretini nasib et,
velilerine, taatnda bulunanlara nasib ettiin gibi. Ey kendisine niyaz edilenlerin hayrls! Beni mafiret eyle,
bana merhmet buyur" diye Hak Taal'ya yalvarmaldr.
3- Peygamber Efendimiz'in Mescid-i saadetleri grlnce kemali tevazu ile salt- selm
artrmal, ierisine girince orada minberi erifin yanndaki direk, sa omuzu hizasnda olmak zere
Tahiyyet-l mescid olarak iki rekat namaz klmaldr. nk oras, Resl Ekrem (S.A.V) Efendimiz'in
durmu olduu saadetli yerdir. Ve bu minber ile kabr-i saadet arasndaki saha, bir cennet bahesi
demektir.
Bu nimete erimekten dolay iki rekat da kr namaz klmal, hatra gelen hayrl dualarda
bulunmal, kimse hakknda beddua etmemelidir.
4- Sonra an yce Resl Ekrem (S.A.V) Hazretleri'nin kabr-i saadetlerine mbarek ayaklar
tarafndan gidip mbarek yzleri karsnda drt arn kadar uzakta olarak gayet edep ve tevazu ile, huu ve
son derece sayg ile durmaldr. O an yce byk Peygamber'in mukaddes baklar-nn kendisine ynelik
olduunu, selmn alacan, niyazlarn iiteceini dualarna "Amin" demek ltfunda bulunacan
dnerek:
"
1
el-Kmil fi'd-Duaf, 8/248 No: 1956
2
el-Kmil fi'd-Duaf, 8/248 No: 1956
3
sra sresi:80
Esselam aleyke eyyhennebiyy ve rahmetullahi ve beraketh es-selam aleyke ya seyyidi ya
reslellah esselam aleyke ya habibellah.
Ey Peygamber! Selam, ALLAH'n rahmeti ve bereketleri senin zerine olsun, sana selam olsun ey
Efendim ya Reslellah, sana selam olsun ya Habibellah gibi bir tarzda tazimlerini sunmal diledii hayrl
eyler hakknda dua etmelidir. Resl Ekrem (S.A.V) Efendimiz'e ulatrlmak zere kendisine baz ahslar
tarafndan emanet edilmi selmlar var ise, onlar da o ahslar adna Fahr-i lem Efendimiz'e arzetmelidir.
Kabr-i saadet nndeki duvara yaklap el srmekten ve yksek sesle dua etmekten saknmaldr.
nk bunlar tazime aykrdr.
5- Bu ziyareti, bir arn miktar yryerek Ebubekir Sddk (R.A)n mbarek balar hizasnda
durmal.
"
"
"Esselam aleyke ya halifete raslillah. Esselam aleyke ya sahibe Raslillah ve eniseh fi'l-gari
ve rafikahu fil'esfari ve emineh ale'l-esrari cezekellah teala hayran."
"Sana selm olsun ey Resulullah'n Halifesi! Sana selm olsun ey Reslullah'n maaradaki can
cier arkada, seferlerde yolda, gizli ilerde emini, Hak Tel sana hayrl mkfatlar versin." gibi
hitaplarla hrmetlerini sunmaldr. Sonra bir arn daha yryerek mer'l Faruk (R.A)'n mbarek
balar hizasnda durmal,

"
"
"Esselam aleyke ya emire'l-m'minin. Ya nsira'l-mslimin. Esselam aleyke ya mettite
emli'l-mrikin. Cezakellahu tela ann hayra'l-cezai."
"Sana selm olsun ey m'minlerin emri, ey mslmanlarn yar-dmcs! Sana selm olsun ey
mriklerin cemiyetini datp perian eden din mcahidi! Bizlere olan iyiliklerinden dolay Hak Teal
sana hyrl mkftlr versin." gibi bir tarzda sayglarn takdim etmeli, daha sonra yine dnp Resul-
Ekrem Hazretlerinin mbarek yzleri hizasnda bir miktar daha salat- selm ile duada bulunmaldr.
6- Bundan sonra da Ashab- Kiram'dan Eb Lbabe (R.A)'a nisbet edilip kabr-i saadeti ile
minberi erif arasnda bulunan direin yanna gelerek kerahet vakti haricinde diledii kadar nfile
namaz klmal, tvbeler edip ALLAH Tel'dan dilediini istemelidir.
Rivayete gre Eb Lbabe Hazretleri Tebk gazasna itirak et-memi, bundan dolay piman
olup tvbesinin kabulyle mjdelenecei zamana kadar kalmak zere kendisini bu diree balam,
tvbesinin kabul edilmesiyle bundan kurtulmutur.
7- Ziyareti daha sonra Mescid-i Saadet'te stvane-i Hannane denilen direin yanna varmal,
orada da namaz klarak salt selm da bulunmaldr.
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, Mescid-i Saadet'te daha minber yaplmadan mihrap civarnda
bulunan hurma aacndan bir diree daya-narak hutbelerini okurlard. Hicretin sekizinci senesinde
minber yapln-ca hutbelerini minberden okumaya balamt. Hazreti peygamberin bu ayrlndan
dolay bu mbarek direk, bir hrika olarak inleyip alamak-la merhamet dolu Peygamber Efendimiz,
minberden inerek kendisini kucaklam, onun hazin inleyiini, alayn sakinletirmiti. Hal nia-nesi
mevcut olan bu direk, Resul- Ekrem (S.A.V)in emri ile minberin altna defnedilmitir.
8- Ziyareti, bundan sonra da "Baki" kabristanna gitmeli, Fatmatz-zehra, (R.A)'nn Baki'deki
mescidinde namaz klmaldr.1 Bu kabristandaki mbarek ehitlerin, slm mcahitlerinin, bir ok Sahabe-i
Kiramn kabirlerini ziyaret etmeli, zellikle orada medfun bulunan Hz.Abbas'n, Hz.Osman'n, Peygamber
1
Bugn bu ve dier mescitler maalesef tamamen yklmtr, hi bir izleri kalmamtr.
Efendimizin pak hanmlarnn ve Peygamber Efendimizin muhterem olu Hz. brahim'in, Hz.Hasan ile
Zeynl Abidnin ve Muhammed Bakr ile Caferi Sadk hazretlerinin kabirlerini ziyaret edip onlarn faziletlerini
ve gzel eserlerini dnmeli, onlarn amellerine, rnek hal ve gidiatlarna erime temennisinde bulunmaldr.
Fahr-i Kinat Efendimizin halas ve Zbeyr b. Avvam, (R.A)n vlidesi Hz.Safiyye ile mam Ali (K.V)nin
vlidesi Hz.Fatma'nn kabirleri de Baki kabristan yanndadr.
9- Bundan sonra da Uhud da tarafna giderek Seyyid- heda Hazret-i Hamza (R.anh) ile
dier Uhud ehitlerinin mbarek kabirlerini ziyaret etmeli, daha sonra Cumartesi gn Kub mescidine
gidip iki rekat namaz klmal, kapsnn yannda bulunan Eris kuyusunun suyundan imelidir. Daha
sonra da "Seli" dann bir paras zerinde bulanan "Mescid-i Feth"i ziyaret etmelidir.
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, her cumartesi gn Kub mescidine giderdi. Bu mbarek mescidin ilk
talarn evvel Peygamber Efendimiz, sonra Hz.Sddk, sonra Hz.mer, sonra da Hz.Osman koymutur.
Nebiyy-i Zan Efendimiz (S.A.V)in mbarek yzkleri, Hz.Osman'n elinden halifelii esnasnda
bu Eris kuyusuna dm, bir daha bulunamamt.
10- zetle, bir hac yolcusu, Medine-i Mnevvere'de bulunduka buradaki mukaddes makamlar
ziyaret etmeli, bilhassa Mescid-i Nebev'ye devam edip orada namazlarn klmal, Resul- Ekrem
(S.A.V)in Kabri Saadetlerini ziyaret etmeyi byk bir nimet, bir ganimet bilmelidir.
Fahr-l Mrselin Hazretleri'nin komularna bahi-hediye olarak bir eyler ikram etmeli, Mekke-
i mkerreme'ye gidecei veya beldesine dnecei zaman Mescid-i Nebev'de iki rekat namaz klarak
vedada bulunmal, diledii hayrl dualarda, niyazlarda bulunarak tekrar tekrar salt- selm ile
tazimlerini arz etmeye almaldr. Bunlar mstehaptr, gzel eylerdir.
Feyiz ve inayetine nihayet bulunmayan ALLAH' Azman Hazretleri'nden szlanarak niyaz
ederiz ki bu ziyaret erefine bizleri de nil buyursun. Amn!
Fihriste dn
NA'T-I ERF
1. Ey nuri hda! Ziyayi kudret!. Ey neyyiri sman vahdet!.
2. Peygamberi b naziri haksn, Her trl sitayie ehaksn,
3. Cisminle verince dehre ziver, Eflke tefevvuk etti yerler.
4. Bir mislini almamtr elbet, Auuna dayei meiyyet
5. Oldu sana mnkeif kemahi, Gencinei hikmeti ilahi.
6. Kudsiyyetin ey nebiyyi Enver Dmanlarn itiraf ederler.
7. Vermekte btn ukule hayret, Hlkunde olan mkemmeliyyet.
8. Ey pertevi hak! Resuli efham! Nurunla hayat buldu lem.
9. ALLAH'tan ey nebiyyi muhtar!. Ettin beeriyyeti haberdar.
10. Yarab ne idi o devri fetret! Sarmt nasl cihan zulmet!.
11. Almt hazan, muhiti yekser Solmutu o dilniin iekler.
12. Dnmt zemin, harabe zare, Hasretle bakard yer mezare,
13. Bulmutu zevl ehli iman, Tutmutu fezay putperestan
14. Etmiti ufl mihri hikmet Snmt ra demiyyet
15. cra edilirdi bi behane, Binlerce rusm vahiyane.
16. Vakta ki nebiyyi kutsi tinet, Birdenbire dehre verdi ziynet.
17. Bir ruh meali etti ruen, Afak ceziretl arabdan.
18. Etraf btn mzeyyen oldu Eflk zemine nr doldu
19. Ahlak zaman, tebeddl etti, Kibru azamet, fenaya gitti.
20. Mahv oldu dallet, en nihaye Gark oldu gnller incilye.
21. Ashab edep, muradn ald Alem btn inirahe dald
22. Yad yere bir latif baran Her saha kesildi bir glistan
23. Parlatt cihan nuri iman Ekvane hayat verdi Kur'an
24. Mahvoldu o nuru mstani Sndrmeye say eden edni.
25. Mahveyleyemez o nuru nsut; Nasuta zebun olurmu lhut,
26. Ey bad nesim! k semaya, Var beldei pki Mustafa'ya.
27. Sr ravzai feyzine cebinin p hkini fahri leminin.
28. Ol hke sarl, tevessl eyle, Pr neve kesil, tekemml eyle.
29. Ol ravzai pke her seher sen, Lutfeyle, selm syle benden.
30. Al halimi emi itinaya, Arz eyle Resuli kibriyaya.
31. Derdi dilime inayet etsin, Ukbada bana efaat etsin.
32. Peygamberimiz, nasirimizdir. Bir melcei bi nazirimizdir.
33. Olsun o nebiyyi sidre makber Binlerce salt hakka mazher,
34. Ashabna ruhumuz fedadr. Ashab ncumu ihtidadr.

ALLAH'mme! stecip duena min. Vel-hamd lillahi rabbi'l-lemin. Ves-salat ves-selam al seyyidina
Muhammedin ve al lihi ve sahbihi ecmen.
HAZRET PEYGAMBER (S.A.V)' VMEK ZERE YAZILMI BR R
1- Ey ALLAH'n nuru!.. Kudret !.. Ey gn tek yldz
2- Esiz-benzersiz hak peygambersin Her trl vgye en layksn
3- Varlnla zamana ss-zinet verince yerler feleklere stn geldi
4- Senin bir mislini ALLAH' Tela yaratp yetitirmek dilememitir elbet
5- lahi hikmet hazineleri sana olduu gibi apak olmutur
6- Ey nur dolu peygamber!.. Senin kutsiyetini dmanlarn bile itiraf ederler.
7- Yaratlnda ahlaknda olan mkemmellik btn akllara hayret vermekte
8- Ey hak !.. an byk Resl!.. Nurunla hayat buldu alem
9- Ey seilmi peygamber!.. Btn beeriyeti ALLAH'tan haberdar ettin.
10- Ey Rabbim! Neydi o fetret devri cihan nasl zulmet sarmt
11- Batan baa her yeri sonbahar kaplamt o gnl alc iekler solmutu
12- Yeryz harabeye viraneye dnmt, hayattakiler mezardakilere hasretle bakard
13- Ehli iman yok olmutu, cihan putperestler doldurmutu
14- Hikmet ak, sevgisi batmt, insanlk ra snmt
15- Sebepsiz yere binlerce vahet adetleri-merasimleri icra edilirdi
16- Peygamber (S.A.V)'in mukaddes yaratl kinat birden bire ssledii zaman
17- Arap yarm adas ufuklarndan parlak yce bir ruh dodu
18- Btn her taraf sslenmi oldu. Yerler gkler nurla doldu
19- O zaman ki ahlak deiti. Kibir, byklk taslamak yok oldu gitti
20- En sonunda sapklk mahv oldu. Gnller tamamen aydnland cilaland
21- Edep - ahlak sahipleri muradna erdi. Btn lem gnl ferahlna dald
22- Yeryzne latf bir yamur yad. Her taraf bir gl bahesi oldu
23- man nuru cihan parlatt kainata hayat verdi Kur'an
24- ALLAH'n o nurunu sndrmeye alan alaklar mahv oldu
25- O nuru insanlk mahv edemez o ilahi nur insanla malup olur mu
26- Ey tatl esen rzgar! Ge k Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v)'in tertemiz beldesine var.
27- Feyizli ravzasna alnn sr Fahri lemi'nin topran p
28- O topraa sarl tevessl eyle pr nee ol kemale er
29- Her sabah o tertemiz ravzaya sen ltfedip benden selam syle
30- Halimi gz nne al, itina gster, Resl' Kibriya'ya arz eyle
31- Gnlmn derdine inayet etsin. Ahirette bana efaat etsin
32- Peygamberimizin can gnlden yardmcmzdr. Esiz-benzersiz bir snma yerimizdir.
33- O byk kabirdeki Peygamber binlerce hak salavata nail olsun
34- Ashabna ruhumuz fedadr. Ashab, hidayet yldzlardr.
Ey ALLAH'm!. Dumz kabl eyle min.
Btn hamd' senalar; lemlerin Rabbi ALLAH'a mahsustur. Salt Selam Peygamber Efendimize,
line ve ashabna... hepsine olsun.
mer Nasuhi Bilmen'in ki kfe-i Teauk = ki Ak iei isimli romannn nsz
DEERL OKUYUCULARA
Medeni bir milletin hret kayna bilgi ve kltrdr. Bilgi ve kltr, medeniyet cihannn gneidir. Bilgi ve
kltrn parlayp ortaya kmad taraflar, cehalet karanlklar iinde kalr. Herkesin istifadesini esas alan ve dnyann
ykselmesine sebep olan icatlarn tamam bilgi ve kltrn tarifine dahildir. nsanlk leminde yaayan her insan -
Medeniyet kanunu icabnca- dier insanlar hakknda saadet getirecek iler yapmak iin gc nisbetinde alma, gayret
ve bilgi, kltr tahsiliyle mkelleftir.
Bilgi ve kltrn byk bir ksm da edebiyattr. Fikirleri aydnlatmaya, ahlk gzelletirmeye, zihinlere k
tutmaya hizmet eden her eser, her makale edebiyattan saylr. Edebiyatn en sekin ksm vezinsiz, kafiyesiz bile olsa-
iir adn alr. Edebiyatn hakikatlerine in olanlar, roman da edebiyattan sayarlar. Zira: Edebiyat dairesinde yazlan
romanlar insan olan biten hadiselerden hissedar ettii gibi, ahlk gzelletirir, zihni geniletir, kalem kuvvetini artrr.
Yoksa romandan maksat, hikyenin mevzularn tekil eden hayali ahslarn halini tasvir etmek deildir. u naiz
ifdemden anlald gibi, baz tercme romanlar grl-yor ki, insanlk db ve mill ahlkmz ihll ediyor. En ad
bir ziyfet evinde, iki kadehindeki zehirli suyla salm olan bir takm sama szleri syleyenlerin bo ilerden ibaret
bulunan konumalaryla dolu bulunuyor. Okuyanlarn ban iirmekten, zihinlere bkknlk vermekten baka bir fayda
veremiyor. Bu gibi romanlarn, edebiyatn mhiyetinden hari bulunduunu aklamaya gerek yoktur.
Evet, yabanc milletlerin edeb eserlerinin ounun, fikir hediyeleri ve ince manal, nkteli szlerle ssl olduu
inkr olunamaz. Fakat btn btn eserlerini ve mill hallerini taklide dknlk gstermek, db ve islm ahlkmz
ykaca, ve istenen faydalar yerine, ounlukla zarar grlecei de malmdur.
Bendeniz de, fikir tecrbesinin sevketmesiyle "ki kfe-i Teauk" bal altnda bir romancaz karalamaya
heveslendim. Gszlme bakmayarak niyetimi uygulamaya cesaret ettim. Bu eser, edeb gzelliklerin tatlarndan
yoksundur. Edebiyatlarn tenkid ve itirazna lzum yok. Kendi vicdanmn mahkemesinde mahkm olduumu itiraf
ederim. Lkin ne yapalm? Bir kere yazld, imhasna gnlm raz olmuyor. Edeb inceliklerden ne kadar mahrum olsa
da, yine tabiatmdan meydana gelen bir eser ve ocukluumdan ydigr olduundan, iime ileyen, dokunakl
baklarma sahiptir.
Bununla beraber bu eser, balolarda, salonlarda ar sevdsn herkese ifa ede-rek grd erkeklere kar cilveli
olan yabanc kadnlara dir yazlmamtr. Ancak prlanta elmaslardan daha ok kymetli olan namus cevherini masumiyet
perdesiyle muhafaza eden, masumiyetini koruyan namuslu bir kzn iffetli akn tasvir, ve gzlerinden jaleler gibi serpilen
ak damlalarn kimseye gstermeyerek iinin derdini gizleyen sevdaya tutulmu bir n hislerini ve hznl hallerini
gstermek iin yazlmtr. slm ve mill ahlkmzn bir edebe ballk numunesini, mtalaa edeceklerin huzuruna
arzeder, bunun iin rabete nail olacan md eylerim.
NOT: Bu ksm kitabn aslnda bulunmamaktadr. Tarafmzdan sadeletirilerek ilave edilmitir.
YEDNC KTAP
KURBANLARA, KESLEN
HAYVANLARA, AVLARA ATTR
NDEKLER
Kurbann mahiyeti, vacip olmas ve meru klnmasndaki hikmet

Kurbann cinsi ve kusurlu olup olmamas
Kurbann kesilecek vakti
Kurbann eti ve derisi hakknda yaplacak eyler
Akika Kurban
Hayvan kesme ilemi, kesilen hayvan ve hayvan kesmenin mahiyetleri
Zebh = boazlama ameliyesi, etleri yenilip yenilmeyen hayvanlar
Kimlerin boazlayacaklar hayvanlarn etleri yenilip yenilmeyecei
l hayvann mahiyeti ve hkm
Sayd = avn mahiyeti ve caiz olmas
Neler ile av yaplabilecei
Av hususunda aranlan artlar
Fihriste dn
KURBANIN MAHYYET, VACP OLMASI VE MERU KILINMASINDAK HKMET
1- Kurban, ALLAH Telya manen yaklaabilmek iin kurban niyetiyle kesilen husus
hayvandr. Kurban bayramnda byle Hak rzas iin kesilen kurbana udhiyye, bunu kesmeye de
tazhiye denilir.
2- Kurban bayramnda ibadet niyetiyle kurban kesmek, hr, mu-kim, mslman, zengin olan
kimse iin vacip olan bir vazifedir. Zen-ginden maksat, temel ihtiyalarndan baka artc-oalc olsun
olma-sn, en az iki yz dirhem gm miktar mala sahip olan, yani ftr sa-dakas ile mkellef
bulunacak kimsedir. (Zekat bahsine de mracaat!...) Kurban kesme gnlerinde kurban kesmeye gc
yeten kimse kurban kesmeyip de daha sonra fakir dse, vacip olan bu kurban vazifesi zimmetinden,
mesuliyetinden dmez.
3- Kurban kesmekle mkellef olmak iin mam- Azam ile mam Ebu Yusufa gre akll ve
blu ana ermi olmak art deildir. Bundan dolay zengin olan ocuun veya delinin malndan
velisinin kurban kesmesi lazmdr. Bu ocuk veya deli bu kurbann etinden yer, geri kalan da elbise
gibi bizzat kendisinden istifade edecekleri bir ey ile deitirilir.
Fakat mam Muhammede gre akl ve blu ana ermi ol-mak arttr. Bu sebeple ocuklarn
ve delilerin mallarndan kurban ke-silmesi vacip olmaz. Fetva verilen gr de budur. Velileri kesecek
ol-salar, parasn derler. u kadar var ki, bir kimsenin kendi malndan ocuu namna kurban kesmesi
menduptur.
(mam Malik ile mam afi'ye gre kurban, vacip deil snnet-i mekkededir.)
4- Vacip olan kurban ibadeti, Hak yolunda fedakarln bir nianesi, ALLAH Telnn verdii
nimetin bir kranesidir. Bunun neticesi de sevaba erimek ve bir takm belalardan korunmaktr.
Bununla beraber insanlarn ihtiyalar iin her gn yeryznde yz binlerce hayvan kesiliyor. Fakat
bunlardan yalnz halleri, vakitleri yerinde olanlar istifade ediyor. Kurban bayramnda ise Hak rzas iin bir
ksm hayvanlar kesiliyor, bunlarn etlerinden, derilerinden bir ok muhtalar da istifade ediyor, iktisadi bir
mesele, dini ve ahlaki bir mahiyet alyor, ahs menfaat, yerini toplum menfaatine brakyor. Bu yzden
kurban kesilmesi, mslmanla mahsus, pek toplumsal, insani bir fedakarlk demektir.
5- Kurban kesilmekle kesilen hayvanlarn miktar pek artm olmaz. Bilakis kurban kesildii gnlerde
kasaplar iin kesilecek hayvanlarn says azalr, o gnlerde yine normal bir ekilde kesilmi olur.
Kendi zevkleri urunda hergn binlerce hayvanlarn kesilmesini ok grmeyenlerin, senede bir
defa ALLAH rzas iin bir ksm hay-vanlarn fakirlerin menfaatine olarak kurban namyla kesilmesini
ok grmeleri, dorusu byk bir dncesizliktir.
Netice olarak, kurbann meru olmas; dini, ahlaki, sosyal bir takm hikmetlere, faydalara
dayanmaktadr. Bunu takdir etmeyecek bir akl sahibi dnlemez.
Fihriste dn
KURBANIN CNS VE KUSURLU OLUP OLMAMASI
6- Kurbanlar, yalnz koyun ve kei ile deve, sr hayvanlarndan kesilebilir. Mandalar da sr
cinsinden saylr. Bunlarn erkekleri ile diileri msavidir. Bununla beraber koyun cinsinin erkeini
kurban et-mek daha faziletlidir. Keinin erkei ile diisi kymete msavi olsalar, diisini kurban etmek
daha faziletlidir. Ayn ekilde devenin veya srn, erkei ile diisi ete veya kymete msavi olsalar,
diisinin kurban edilmesi daha faziletlidir.
7- Koyun ile kei ya birer yan bitirmi bulunmal veya koyunlar yedi, sekiz aylk olduu halde birer
yanda imi gibi gsterili olmaldr. Deve en az be yan, sr da iki yan bitirmi bulunmaldr.
8- Tavuk, horoz, kaz gibi ehli hayvanlar, kurban olamaz. Bunlar kurban niyetiyle kesmek
tahrimen mekruhtur. nk bunda Mecusilere bir benzeyi vardr. Etleri yenilen vahi hayvanlar da
kurban olamaz.
9- Bir koyun veya kei, yalnz bir kii namna kurban olabilir. Bir deve veya bir sr ise birden
yedi kii adna kadar kurban olabilir. Yeter ki, ortaklardan herbiri mslman olup bu hayvann yedide
birine sahip olsun ve kendi hissesini Hak rzas iin kurban kesecek bulunsun.
Ortaklar, kesilen kurbandan hisselerini ayrmak isterlerse tart ile ayrrlar, mcazefe, yani gz
karar ile ayramazlar.
(mam Malike gre bir sr, bir manda veya deve bir aile efra-dna yedi veya daha fazla kimse
iin kurban olabilir. Bu caizdir. Fakat baka baka aile efrad iin yediden az olsalar da caiz olmaz.)
10- Kurbanlk hayvann a, topal, uyuzlu ve deli olmasnda, boynuzlu veya boynuzsuz veya
boynuzunun biraz krk bulunmasnda ve kulaklarnn delinmi veya enine yarlm olmasnda,
kulaklarnn ularndan kesilip sarkk bir halde bulunmasnda, dilerinin az dm olmasnda, tenasl
uzvu bulunmayp kesilmi, burma bir halde yaama-snda bir saknca yoktur.
11- ki gz veya bir gz kr olan, dilerinin ekserisi dm veya kulaklar kesilmi olan,
boynuzlarnn biri veya ikisi kknden k-rlm olan, kulann veya kuyruunun yarsndan fazlas
veya meme-lerinin balar kopmu bulunan, kulaklar veya kuyruu doutan bulun-mayan bir hayvan,
kurban olamaz.
12- Kurbann semiz olmas daha faziletlidir. Kemikleri iinde ilii kalmam derecede zayf
veya topallayan, ayan yere basp kesilecei yere kadar gidemeyecek halde topal veya aikr bir halde
hasta bulunan bir hayvan da kurban olamaz.
13- Kurban kesmekle mkellef bir kimsenin satn ald kurbanda yukardaki kusurlardan biri
daha sonra meydana gelse, yerine bakasn alp kesmesi icap eder. Fakat fakir bir kimsenin ald
kurban, byle ku-surlansa, yine kurban kesilmesi caiz olur, yerine bakasn almas icap etmez. Hatt
byle kusurlu bir hayvan satn alp kurban kesmesi de yeterli olur. nk bu kurban, onun hakknda
bir nafileden ibarettir, na-fileler de ise olduka genilik- msamaha vardr.
(Dier mezhep imamna gre zengin hakknda da yeterli olur. Bakasn almaya gerek yoktur.)
14- Zengin kimsenin ald kurban, henz kesilmeden lse, yerine bakasn almas icab eder.
Fakir kimsenin ald kurban lse, bakasn almas lzm gelmez.
15- Zengin kimsenin ald kurban, kaybolup veya alnp da ye-rine bakasn kestikten sonra
bulunsa, artk bunu da kesmesi lzm gel-mez. nk vacip olan vazifesini yapm bulunmaktadr.
Fakat fakir kimsenin bu takdirde kesmesi lzm gelir. nk fakirin satn ald kurban, kurban olmak
zere kesinlemi, kendisine vacip olmad halde bunun kurban olmasn gerekli klmtr.
16- Kurban iin alnan hayvann, alndktan veya kaybolduktan sonra yerine baka kurban alnp da
daha sonra o da kurban kesme gnlerinde bulunsa baklr: Sahibi zengin ise bunlardan dilediini kurban
keser, u kadar var ki sonradan aldnn kymeti noksan olduu halde onu kesse, aradaki fazla miktar
sadaka olarak verir. Fakat fakir ise her ikisini de kesmesi lazm gelir. nk bunlar onun hakknda adak
kurban mesabesindedir. 1 Bununla beraber bir gre gre yalnz birisini kesebilir.
17- Kaybolan kurbanlk hayvan yerine alnan ikinci kurbanlk hayvan henz kesilmeyip de
kurban kesme gnlerinden sonra evvelki kurbanlk bulunsa, sahibi bunlardan hi birini kesmez, bilakis
bunlarn en kymetlisini sadaka olarak verir.
18- Bir kimse kurbanlk hayvan alp sonra onu satarak yerine aynsn alsa, mam Ebu Yusufa
gre caiz olmaz. nk bunun bizzat kendisine ALLAH hakk ilgili olmu olur. Fakat mam- Azam ile
mam Muhammede gre mekruh olmakla beraber caiz olur.
19- Kurbanlk hayvan kesilmeden evvel doursa, yavrusu da ken-disiyle beraber kesilir. nk
bu, anasna tabidir. ayet kesilmeyip de satlrsa parasnn sadaka olarak verilmesi icap eder.
Fihriste dn
KURBANIN KESLECEK VAKT
20- Kurbann kesilecek zaman, eyyam- nahrdir, yani kurban bayramnn birinci, ikinci ve
nc gndr. Fakat birinci gnnde kesilmesi daha faziletlidir.
21- Kurbanlar, ehirlerde veya bayram namaz klnan dier yer-lerde namazdan sonra, bayram
namaz klnmayan kylerde, gebelikte de bayram gnnn fecr (afak)ndan sonra kesilir, ilk vakti
1
nk bunlar onun hakknda, balanm bir nafile ibadet mesabesindedir. Balanlan nafile ibadeti tamamlamak ise vaciptir
eklindeki deerlendirme daha isabetli olurdu.
budur. Kurban geceleyin kesmek tenzihen mekruhtur.
(mam afiiye gre kurbanlar, bayramn drdnc gnnde de gnein bat vaktine kadar
kesilebilir)
22- Kurbanlar, kbleye kar yatrlarak ( = Bis-millahi ALLAH ekber )
diye kesilir. Bunu elinden gelirse, sahibi kes-melidir, elinden gelmezse, mnasip bir mslmana
emredip kestirmeli, kendisi de banda bulunmal ve:

nne salt ve nsk ve mahyye ve memt lillhi rabbil-lemin. L erike leh.
"Muhakkak benim namazm, kurban ve dier ibadetlerim hayatm ve lmm lemlerin Rabbi
olan ALLAH iindir. Onun hibir orta yoktur. 1 ayet-i celilesini okumaldr. Yalnz kurban sahibinin
besme-lesi yeterli olmaz, muhakkak kesen, ( = Bismillahi ALLAH ekber )
demelidir. Kasten besmeleyi terk ederse, kurbann eti yenilemez. Kurban sahibi elini kasabn eli zerine
koyarak kurban kesseler, ikisinin de besmelede bulunmalar icap eder. Birisi terk etse, kurbann eti
yenilmez.
23- Kurban bayramnda kesilmek zere satn alnm olan kurban hayvan, kesilmeyip de kurban
kesme gnleri gemi bulunsa, o hay-vann, mevcut ise bizzat kendisini, lm ise kymetini fakirlere
sadaka olarak vermek icap eder. Ertesi seneye braklmaz.
24- Kurbann vacip olmasnda kurban kesme gnlerinin sonu muteberdir. Bundan dolay kurban
bayramnn nc gn gnein batndan evvel zengin olan mkellef bir mslmana kurban vcip
olur. Hatta ondan evvel fakir olsa bile. Bilakis o gnn gnein batn-dan biraz evvel fakir den veya
vefat eden mslmanlardan da vacip olan kurban vazifesi der.
25- Zilhiccenin onuncu gn olduuna ahadet edilip de bayram namaz klndktan ve kurbanlar
kesildikten sonra, o gnn henz arefe gn olduu ortaya ksa, mslmanlarn ibadet ve itaatlarn
korumak iin klnan namaz ile kesilen kurbanlar, yeterli olmu olur. nk bu gibi hatalardan
kanmak daima mmkn deildir.
26- Zilhiccenin onuncu gn olduu zeval (le) vaktinden evvel sbit olsa, bayram namaz
klnr. Daha sonra kurbanlar kesilir. Fakat zeval vaktinden sonra sbit olsa, o gn bayram namaz
klnmaz, kurbanlar kesilebilir. Ertesi gn de bayram namaz klnr.
Hayvan kesilecei yere yumuaklkla gtrmelidir ve keskin bak ile kesip, kendisine zahmet
vermemelidir. Fazla ac ekmesine sebebiyet vermemek iin debelenmesi sona erdikten sonra soy-
maldr. Kurban sahibi, kurban kesildii gn ilk yemeini kurbann cierinden semelidir. Bu,
menduptur.
Fihriste dn
KURBANIN ET VE DERS HAKKINDA YAPILACAK EYLER
27- Adak yoluyla olmayan kurbann etinden sahibi, zengin olsun, olmasn yiyebilecei gibi, fakir
olmayan kimselere de yedirir ve databilir. Fetva bu ekildedir. Bununla beraber hi olmazsa te birini
fakirlere sadaka olarak vermelidir. Ancak orta halli bulunan kurban sahibinin nafakasn temin etmekle
mkellef olduu kimseler ok bulunursa, o halde kurbann etini onlarn yemeleri iin alkoyabilir, bu
menduptur.
Dier bir gre gre fakir kimse, kurban bayramnda kurban ol-mak zere satn alp kestii
hayvann etinden yiyemez. nk kendisine vacip olmad halde byle kurbanlk alp kesmesi, bir
adak mesabesin-de bulunur. Adak adayan kimse ise adak kurbannn etinden yiyemez. Onu hanmna,
anne-babasna, dedelerine-ninelerine.... ve ocuklarna-torunlarna..... ve zengin kimselere yediremez.
Yedirse, kymetini der.
28- Kurbann stnden istifade etmek, etini veya postunu satp parasn almak, veya demirba
olmayacak bir ey ile deitirmek mek-ruhtur. Byle bir ey yaplrsa, kymetini sadaka olarak vermek
lzm gelir. Bundan kasap creti de verilmez.
1
Enam Suresi:162-163
29- Kurbann postu sadaka olarak verilir veya ondan seccade veya sofra gibi evde kullanlacak bir
ey yaplr. Kesilmeden evvel ynlerini krkmak mekruhtur. Krklacak olursa, sadaka olarak
verilmelidir. Fakat kesildikten sonra yn yolunup veya krklp kullanlabilir.
30- ki, kimse, yanllkla birbirinin kurbann kesecek olsalar her kesilen hayvan, sahibinin
kurban olmak zere ciz olur, birbirine bir ey borlu olmaz. Bu halde her biri, kendi hayvannn -
mevcut ise- etini alr. Yenilmi veya datlm ise birbirine aradaki fark hell eder. ayet cimrilik
gsterirler de hell etmezlerse, her biri dierine ait kur-ban etinin kymetini der. Bu halde bu kymeti
de sadaka olarak vermek lzm gelir. nk bu, kurban etinin bedelidir.
31- Bir kimse, kendisine emanet edilen bir kurban, sahibinin izni olmakszn bayram gn sahibi
adna kesecek olsa, bunu demez. Sahi-binin kurban kesme vazifesi der. nk buna delleten izin
vardr.
32- Bir kimse, gasp etmi olduu bir hayvan mesela bir koyunu kendi adna kurban kesecek olsa,
diri olduu haldeki kymetini demek zere sahih olur.
Fakat kendisine emanet, mesela muhafaza edilmek zere verilen bir hayvan byle kurban
kesecek olsa, sahih olmaz. nk bu hayvana, kesmeden evvel bedelini demek ile sahip bulunmu
deildir. Rehin olarak braklm hayvan, rehin alana nazaran kurban hususunda bir gre gre gasp
edilmi, dier bir gre gre muhafaza edilmek zere emanet braklm hkmndedir.
33- Bir kimse, kendi malndan alp sevabn vefat etmi bir kiiye balamak zere bayram gn
kestii kurban etinden yiyebilir. Baka-larna da verebilir. Tercih edilen gr budur. Fakat bir kimse,
miras brakan ahsn emri ile onun iin kesecei kurban etini yiyemez, bunu tamamen sadaka olarak
vermesi lazm gelir.
34- Bir kimse, kendisi iin tek bana kurban kesmek iin ald bir deve veya sra daha sonra
alt kimsenin ortak olmasna raz olarak bunu birlikte kurban olarak kesmeleri caiz olur. Ancak bu
mekruh olur. O kimse ahdini bozmu saylr. Ortaklarndan alaca paray sadaka olarak vermelidir.
Bununla beraber o kimse, fakir olduu takdirde bir gre gre bakalarnn bu ortaklna raz
olamaz. nk onun kesecei bu kur-ban, bir adak mesabesindedir. O, bu kurban satn almakla
kendisine vacip klm olur.
35- Kurban ibadetinin rkn-temel esas: raka-i demdir, yani kurbanlk hayvan boazlayp
kann aktmaktr. Bu olmadka, vacip olan kurban ibadeti yerine getirilmi olamaz. Bundan dolay
kurbanlk hayvann kesilmeksizin sadaka olarak verilmesi caiz olamaz. Fakat alnan kurban hayvan her
naslsa kesilmeden kurban kesme gnleri kacak olsa, bunun diri olarak sadaka verilmesi lazm gelir.
nk kurbanlk hayvann boazlanp kannn aktlmas, sadaka olarak verilmeye dnm olur.
Bunun etinden sahibi yiyemez.
36- Bir kurban, ehl-i kitap olan gayrimslim birisinin kesmesi mekruhtur. Mecusinin kesmesi ise asla
caiz deildir. Fakat bir kurbann etinden herhangi gayrimslime hibe yolu ile vermekte bir saknca yoktur.
Kurban, Peygamber Efendimiz (S.A.V)in hicretinin ikinci sene-sinde meru buyurulmutur.
Bunun meru olmas kitap ile, snnet ile, icma ile sabittir.
(Kurban, afiilere gre tek bana bir ahs iin bir snneti ayndr. Bir aile efrad iin ise bir
snneti kifayedir. Ailenin nafakasn temin eden kii kurban kesince, artk dierlerinden bu snnet
der.)
Fihriste dn
AKKA KURBANI
37- Yeni doan ocuun bandaki ana tyne akika denir. Byle bir ocuk iin kr olarak
kesilen kurbana da akika ad verilmitir. Bunun mslmanlarca asl ad nesike dir.
Akika, bizce mbah ve nihayet menduptur. Dier mezhep imamna gre snnettir, Zahiriyye
mezhebine gre de vaciptir.
38- Akika kurban, ocuun doduu gnden bulu ana erecei gne kadar kesilebilir. Fakat
yedinci gn kesilmesi daha faziletlidir. ocuun yedinci gn ad konulur ve bann salar kesilip
arlnca altn veya gm sadaka olarak verilir ve ayn gnde bu kurban kesilir ki, byle yaplmas,
dier mezhep imamna gre mstehaptr.
39- Kurbana elverili olan her hayvan, akikaya da elverir. Olan ocuu iin kesilecei gibi, kz
ocuu iin de kesilir ve her biri iin bir koyun kesilmesi yeterli olur. Olan ocuu iin iki koyun
kesilmesi grnde olanlar da vardr.
40- Akikann kemikleri, ocuun shhat ve selametine hayra vesile olmas iin krlmayp yalnz
mafsallarndan ayrlr, o ekilde piirilir. Bu mstehaptr. Dier bir bakmdan da ocuun mtevazi
olmasna, kat kalpli olmaktan, ihtirastan kurtulmasna hayra vesile olmas iin kemiklerin krlmas
mstehap grlmtr.
Akikann etinden kesen yiyebilir. Bakalarna da yedirebilir ve sadaka olarak verir.
Fihriste dn
ZEBH, ZEBHA VE TEZKYENN MAHYETLER
41- Zebh, boazlamak, hayvann boazna bak vurup damarla-rn kesmek demektir.
Boazlanm veya boazlanacak hayvana da zebiha denir.
Tezkiye de boazlamak mnasna olup er'an iki trl olur. Birisi, hakik ve irade ile yaplan
tezkiyedir ki, bir hayvan usul dairesinde keskin bir let ile boazlamaktr. Dieri de hkm ve zoraki
tezkiyedir ki, bu da bir avn ald yaradan ibarettir. Bir av, artlar dairesinde bu yaradan lnce,
boazlanm saylr.
42- Bir hayvann gs stnden bak vurup boaz damarlarn kesmeye Nahr denilir. Deveyi
zebh etmek mekruh olduu gibi, koyun, sr hayvann da nahr mekruhtur.
Fihriste dn
ZEBH = BOAZLAMA AMELYES
43- Mer surette boazlama, hayvann hulkumunu, yani nefes borusunu ve meri denilen
yemek ve imek borusunu ve bunlarn arasnda bulunup vedec denilen iki damarn kesmek suretiyle
yaplr. Bu drt eyden nn kesilmesi mam- A'zama gre yeterlidir. mam Ebu Yusufa gre
mutlaka nefes borusu ile yemek borusu ve o iki damardan biri kesilmelidir. mam Muhammede gre
de bu drt eyden her birinin ekserisi kesilmi bulunmaldr.
44- Hayvanlar boazlamak hususunda damarlarn kesip kanlarn aktacak herhangi bir let
yeterlidir. Mesel bak yeterli olduu gibi, keskin kam kabuu, cam paras da yeterlidir. u kadar
var ki, bu let, hayvana zahmet vermeyecek bir halde keskin olmaldr. Hayvan yere yatrdktan sonra
bu leti keskinletmeye almak mekruhtur. Hayvan ayandan tutarak kesilecei yere ekmek de
mekruhtur. Hayvan boynunun altndan deil, stnden kesmek ve daha soumadan kafasn tamamen
kesip derisini soymak da mekruhtur.
45- Hayvanlar boazlarken tesmiye de bulunmak, yani (Bis-millh) demek lzmdr. Bu
hususta Hak Tealnn mbarek isimlerin-den herhangi birini zikretmek de yeterli olur. Mesel
ALLAH Ekber, ALLAH A'zam veya ALLAH denilmesi yeterli olur. Fakat ALLAH Tealnn
ismini dua maksadyla zikretmek yeterli olmaz.
- ALLAHmmefirli.
Ey ALLAHm beni mafiret eyle.
denilmesi gibi. (Bismillhi, Allh Ekber) denilmesi mstahaptr. havyan kble tarafna ynelterek kesmek,
snnet olduundan terki mekruhtur.
46- Besmele kasten terk edilirse, hayvann eti yiyilmez, haram olur. Fakat bir unutma neticesi
olarak terk edilirse, boazlanan havya-nn yiyilmesine mani olmaz. nk nisyan = unutma,
affolunmutur.
(mam afi'ye gre yalnz boazlama yeterlidir. Besmele okun-mas, bir snnet-i mekkededir,
besmele bulunmasa, yani Bismillh denilmese de hayvann eti haram olmaz. Bu gr, Ebu Hreyre
ile bni Abbas (R.anhma) dan rivayet edilmitir. u kadar var ki bu gr, dier mtehitlerin
ittifakna muhaliftir, bununla beraber afilerce de besmeleyi terk mekruhtur.)
Fihriste dn
ETLER YYLP YYLMEYEN HAYVANLAR
47- Tabiatnda vahilik ve adilik olmayan ve tabiatyla iren grlmeyen hayvanlarn etleri
artlar dairesinde helldir, yiyilebilir. Tavuk, kaz, rdek, zrafa, deve kuu, bartlan kuu, gvercin,
bldr-cn, koyun, kei, deve, sr, manda, ekin kargas, tavus, krlang, bay-ku, tavan, turna gibi
hayvanlar bu gruptandr. Sere ve srck kula-rn yemekte saknca grlmemitir.
Yarasann yiyilip yiyilmemesinde, haram veya mekruh olup olma-dnda ihtilf vardr. Hdhd
yemek mekruh grlm tr.
Saksaan, kumru, blbl, keklik kularnn etleri esasen helldir. Ancak bunlarn etlerini yiyenlere bir
fet isabet edeceine dair insanlar arasnda bir kanaat mevcut olduundan, bunlar yemek gzel
grlmemitir.
(afilerce krlang, tavus, hdhd, papaan kularnn etleri ha-ramdr. Mart ile balkl kular
ise helldir.)
48- Az dileriyle kapp avlayan, paralayan ve kendisini mdafaa eden hayvanlarn etleri haramdr,
yenilmez. Kurt, ay, arslan, kaplan, pars, sincap, samur, sansar, maymun, srtlan, fil, kpek, kedi, keler,
tilki, gelincik gibi hayvanlar bu ksmdandr. Az dileri olduu halde bununla bakasna saldrmayan bir
hayvann eti ise yiyilebilir. Deve gibi.
49- Trnaklar ile kapp avlayan, trmalayan ve tabiatyla adi olan kularn etleri de haramdr veya
tahrimen mekruhtur. Kerkes, aylak, kartal, kuzgun, akbaba, alaca karga, yarasa, atmaca, ahin gibi.
Bunlar le yemekten ekinmezler. Trnakl olduu halde bununla hayvanlar avlamayan bir ku ise
yiyilebilir. Gvercin gibi.
50- Habis olan, yani tabiatyla iren bulunan bir takm hayvan-larn etleri de haramdr, yiyilmez.
Fare, yaban faresi, akrep, ylan, kene, kurbaa, kara ve deniz kaplumbaas, ar, kara sinek, sivrisinek,
ks-tebek, kirpi, bit, pire, ve dier haereler gibi.
Grlyor ki bu haram olan hayvanlardan bir ksm yrtc bir tabiata sahiptir, yaratl itibar ile
eziyet vericidir, yaradlnda bir adilik mevcuttur. Bir ksm ise irentir, tabiat itibar ile nefret
edilmitir. nsan ise nezih, mkerrem bir varlktr. Bundan dolay insanlar bu gibi adi, zararl hayvanlarn
etlerinden korunmutur. Gdalarn insanlar zerinde iyi ve fena tesiri ise inkar edilemez. nsan kendi
faydasn ararsa, slam dininin msaade ettii eylerden istifade etmeli, men etmi olduu eylerden de
kanmaldr. Baka selamet yolu yoktur.
51- Temiz olmayan eyleri yemi olan tavuk, koyun, sr ve deve gibi hayvanlarn etleri, bir
mddet hapsedilmeksizin hemen kesildikleri takdirde mekruhtur. nk bu halde etleri fena bir
kokudan uzak olmaz. Hapis mddeti tavuklar iin , koyunlar iin drt, srlar ile develer iin de on
gndr. Byle pislikle yaayan bir hayvana cellale denir.
Bu hayvanlar, temiz olmayan eylerden etleri kokmayacak miktar yemi olduklar takdirde,
hapisleri lazm gelmez, etleri mekruh olmakszn yiyilebilir.
52- Domuz style beslenmi kuzularn yiyilmesi helaldir. nk st yok olup gider, eseri
kalmaz.
Eti yiyilecek bir hayvan, arap iirilip de akabinde boazlanacak olsa, yiyilmesi mekruh olmakla
beraber helal olur.
53- Yalnz st emip baka bir ey yemeye gc yetmeyen kk kuzularn ldkten sonra
karnlarndan karlan peynir mayalar temizdir. Nitekim koyun, deve gibi lm hayvanlarn
memelerinden kacak stler de temizdir. Bedenlerinin temiz olmamas stlerine tesir etmez.
54- Beygirler cihada yarayan kymetli hayvanlardr. Bu sebeple bunlarn etlerini yemek, mam-
Azama gre tahrimen veya tenzihen mekruhtur. mameyne gre de tenzihen mekruhtur.
55- Ehli merkeplerin ve analar merkep olan katrlarn etleri haramdr veya tahrimen mekruhtur.
Vahi merkeplerin ve analar sr olan katrlarn etleri ise haram deildir. Hayvanlar analarna
tabidirler.
(mam Malik'ten bir rivayete gre ehli merkeplerin etleri, mekruh, bir rivayete gre de haramdr.
Mehur olan gre gre beygirlerin etleri de haramdr. mam afi ile mam Ahmede gre beygirlerin
etleri mekruh deildir.)
56- Daima suda yaayan, suda barnan = teayy eden hayvanlar-dan her nevi balk etleri
yiyilebilir, helaldir. Kalkan bal, sazan, bal-, yunus bal, ylan bal bu ksmdandr. Fakat dier
su hayvanlar pis yaratklardan saylr. Yiyilmeleri caiz olmaz. Mesela yengeler, midyeler, istiridyeler,
stakozlar helal deildir, etleri yiyilemez.
Ayn ekilde deniz insan, deniz aygr, deniz domuzu gibi, balk suretinde bulunmayan deniz
hayvanlarnn yiyilmeleri helal olmad gibi avlanlmalar da helal grlmemektedir.
57- Suda kendi kendine, grnrde sebepsiz olarak lp de suyun yzne kan balklar
yiyilemez. Fakat suyun alp kurumasndan dolay len fazla scaktan veya souktan len veya kular
tarafndan ldrlen, su iinde bal tutulmakla len, buz arasnda skarak len balklar yiyilebilirler.
Balklarda boazlamak icab etmez. Nitekim e-kirgelerin yiyilebilmesi iin de boazlamaya lzum
yoktur.
58- Gle veya denize atlan balk otunu yemekle gl veya deniz iinde len veya avlanp da sudan
karlmadan balarna tokmak ile vurulup ldrlen ve a iinde kurtulamayp len balklarn
yiyilmeleri de helldir.
59- Balklar, temiz olmayan sularn iinde bulunmu ol salar da et-leri yiyilebilir.
Avlanan bir baln iinden kan balk, salam ise o da yiyile-bilir. Salam deilse, yiyilemez.
60- Boazlanan bir hayvann karnndan kan yavrusu, mam- Azam'a gre yiyilmez. Anasnn
boazlanmas, yavrusu iin yeterli ol-maz. Bir canlnn kesilmesi, iki canlnn kesilmesi olamaz.
Bundan do-lay kesilen bir koyunun veya devenin karnndan l bir halde kacak yavrusu yiyilemez.
Bu yavru da bal bana bir hayat sahibidir. Onun hakknda da bal bana bir kesme ilemi arttr.
mameyne gre eer yaratl tamam olmu ise, ayrca kesim ilemine lzum yoktur. Eti
yiyilebilir.
(Dier mezhep imamnn grleri de byledir. )
61- Koyun, sr gibi hasta bir hayvan, diri olup olmad biline-meyip boazlanrken harekette
bulunsa veya kendisinden -diri hayvan-dan karcasna- kan ksa, eti yiyilebir. nk bunlar, hayat
alametidir. u kadar var ki, yalnz gzn veya azn amas veya ayan uzat-mas bir hareket
saylmaz.
Byle bir hayvann kesilirken gzn yummas, ayan ekmesi, tylerinin rperip kalkmas
birer hareket saylr; hayatna dellet eder.
62- Hayvanlarn demi mesfuh denilen akar kanlar temiz deil-dir. Besmele ile kesilmi olup
olmamalar bu hususta msavidir.
Besmele ile kesilip etleri yiyilen hayvanlarn ierlerinde kalarak akmayan kanlar ise temizdir.
Bunlarn karacierleri, dalklar da temiz-dir, bunlardaki kanlar pktr.
Kesilen bir koyunun d, bezi, sidik torbas, tenasl uzvu, yumur-talar ise mekruhtur, bunlar
yememelidir.
63- Domuzun her bir paras temizlikten mahrumdur, bunun hi bir eyi hell deildir. Yalnz kllarndan
istifade edilip edilmeyecei hususunda ihtilaf vardr. mameyn ile, mam afiiye gre domuzun kllarndan
badana fras yaplmas ve bununla ayakkab dikilmesi caizdir. Hatta bu kldan bir miktar, az bir su iine
decek olsa, mam Muhammede gre o suyu temizlikten karmaz. nk bu kllardan istisnasz istifadeye
msaade edilmesi, temizliine delildir. Fakat mam Ebu Yusufa gre bu kullanma hakkndaki msaade bir
zaruretten dolaydr. Suya dmesi halini iine almaz. Bundan dolay iine dt az bir suyu bozar.
Domuzlarn yalnz Darlharbe gtrlp oradaki gayrimslim ahliye satlmas caizdir.
64- Bir misafir iin besmele ile boazlanan koyun, sr gibi bir hayvann eti yiyilebilir, nk
misafire ikram lazmdr. Bu, Hak rzas iin boazlanm olur. Fakat herhangi bir zatn yemesi iin deil de,
sadece geliine tazim iin boazlanrsa, besmeleyle beraber olsa da yiyilemez. Zira bu, ALLAH iin ve
misafire ikram iin deil, o byk grlen zata tazim iin kesilmi saylr. Bundan dolay byle bir hayvan,
o ahsn misafirliine riayet, kendisine ikram ve yedirmek niyeti ile kesilmelidir.
Ayn ekilde herhangi bir lye tazim iin kabri zerinde kesilen kurbann eti de helal olmaz.
Kurban, ALLAH rzas iin kesilip sevab istenilen bir mslmana balanabilir.
Fihriste dn
KMLERN BOAZLAYACAKLARI HAYVANLARIN ETLER YYLP YYLMEYECE
65- Mslmanlarn ve vatanda olsun olmasn, gayrimslim olan ehli kitabn, yani Yahudiler ile
Hristiyanlarn, hatta kadn bile olsa bes-mele ile = ALLAH Telnn ismini zikr ile boazlayacaklar
koyun, sr, deve gibi hayvanlarn etleri yiyilebilir. Besmele tam kesilme halinde bulunacaktr. Bu arttr.
Kesilmeden yer deiirse, mesela bu arada bir ey yiyilirse, bakas ile konuulursa, bu besmele yeterli
olmaz, kesim yeri deimi olur. Hatta mslman veya ehli kitap bulunan ve bismillah demeye akl erip
hayvan kesmeye gc yeten bir ocuun veya delinin, dilsizin, snnetsizin veya sarhoun besmele ile
kesecei bu gibi hayvanlarn etleri yiyilir.
66- Besmelenin unutulmak sebebiyle terkedilmi olmas, zarar vermez. Hatta ehli kitabn besmelede
bulunup bulunmadklar bilinmedii takdirde de kestikleri yiyilebilir. Ekseri limlerin gr byledir.
67- Mecslerin, puta tapanlarn, mrtedlerin, Besmele-i erfeyi kasden terk eden mslmanlarn
veya ehl-i kitabn kestikleri yiyilemez. Bunlarn etleri haram olmu olur.
Fihriste dn
MEYTENN MAHYET VE HKM
68- Kendi kendine lm olan herhangi bir hayvana Meyte de-nir ki, temiz deildir, yiyilemez.
Boazlanmayp da boulmak, ba koparlmak, bana tokmak vurulmak veya kulak tozuna i
saplamak gibi gayrimer bir surette ldrlen bir havyan da meyte hkmndedir.
69- Yksek yerden dp len, baka bir hayvann boynuzu ile, kafas ile, veya tekmesi ile
vurmasndan dolay len, bir ta veya kereste parasnn arpmas ile len, bir yrtc hayvan tarafndan
paralanmakla len herhangi bir hayvan da meytedir. Bu yzden eti yiyilemez.
Fakat esasen eti hell olan byle bir hayvan, henz kendisinde az ok bir hayat bulunduu halde
besmele ile boazlansa, eti yiyilebilir. Bu, mam- Azama gredir. mam Ebu Yusufa gre eer
benzeri yaamayacak bir hale gelmi ise, boazlanmakla eti hell olmaz. mam Muhammede gre de
eer henz boazlanan bir hayvann yaayabile-cei az bir miktardan biraz daha fazla yaayabilecek bir
halde ise bo-azlannca eti hell olur, yoksa olmaz.
70- Eti yiyilen bir hayvann etinden -daha kendisi hayatta iken ke-silmeden- ayrlan, kopan, kulak
gibi bir uzvu, bir paras da l hayvan hkmndedir. Bundan yalnz balk ile ekirge mstesnadr.
Bunlar da boazlamaya ihtiya yoktur.
Bir de bir hayvann kesildikten sonra kendisinde hayattan henz eser var iken kopan paras, l
hkmnde deildir. u kadar var ki, bu paray yemek mekruhtur.
Fihriste dn
SAYD = AVIN MAHYET VE CAZ OLMASI
71- Sayd = Av, tabiatyla vah olup insandan kanan, eti yiyil-sin, yiyilmesin, herhangi bir
hayvandr ki, elde edilmesi ancak bir hile ile mmkn olabilir. Byle bir av hayvann kaamaz bir hale
getirip elde etmeye styad-avlamak denir.
72- Bir av hayvanna kar bir hayvan, mesel bir kpei salver-meye irsal kkrtmaya da
ira denilir. ra, irsalden sonra olur.
Ava kendiliinden varan eitilmi bir hayvann, mesel kpein arkasndan yaplacak ira, irsal
hkmndedir.
73- Vah hayvanlar avlamak cizdir. Bu mubah bir kazan yolu-dur. Fakat dier kazan yollar
bundan daha faziletlidir. Telehhi = keyif, elence iin av avlamak ise uygun deildir, kalbe katlk,
gaflet verir, mahlkata kar efkat duygulrn azaltr.
Bununla beraber Hak Tel Hazretleri, bu hayvanlar insanlar iin yaratmtr. nsanlar, ya bir ihtiyac
sebebi ile veya kendi yiitlik-cesretlerini denemek iin veya bir ferahlk maksad ile baz hayvanlar
avlayabilirler. ok kere yiyilecek hayvanlar yiyilmek iin, yiyilmeyecek hayvanlar da derileri, dileri veya
zararlarnn def edilmesi iin avlanlr.
u kadar var ki, bunlar avlamak iin bakalarnn ekinlerini telef etmek veya kendilerini
ikametghlarnda rahatsz etmek ciz deildir.
Fihriste dn
NELER LE AVLANILABLR?
74- Av, ya talim grm kpek, doan, pars, atmaca, ahin gibi bir hayvan vastas ile veya yaralayacak bir
silh ile ve tuzak kurmakla veya ukur kazmakla veya bak, kl, kam gibi keskin bir eyi yere dikmekle yaplr.
Bir hayvann eitilmi bir hale geldii, ya kuvvetli bir gr ile veya iin ehline mracaat ile sbit olur. nk bu gibi
hayvanlarn talim mddetleri tabiatlarndaki ihtilfa gre deiir. Bu hususta muayyen bir mddet yoktur. Bu, mam-
Azam'a gredir. mameyn'e ve mam- Azam'dan bir rivayete gre de az dileri olan hayvanlarn eitilmi olmalar,
pe pee defa tuttuklar av hayvanlarn yemeyip terk etmeleriyle anlalr. Trnakl kularn eitilmi olmalar da
salverildikten sonra arldklar zaman, hemen koup gelmeleriyle bilinmi olur.
Pars gibi hayvanlarn eitilmi bir hale gelmi olmalar da hem yemeyi terk, hem de arlnca geri
dnmeleriyle kesinlemi olur. nk bunlarn tabiatlarnda hem yrtclk, hem de rkp kamak vardr.
75- Av hususunda eitilmeye kabiliyeti olmayan arslan, kaplan, ay gibi hayvanlar ile ve dinen
bizzat pisliin kendisi olan domuz ile av avlamak caiz deildir.
76- Bir av hayvannn eitilmi olmad daha sonra anlalsa, mesela eitilmi olduuna
hkmedilen az dii sahibi bir hayvan, avla-d bir avn etinden yese veya trnakl bir hayvan,
arld halde geri dnp gelmese, evvelki ve sonraki avlad hayvann eti haram olmu olur. nk
bu takdirde henz eitilmi olmad anlalr. Tam eitil-mi olmadka da avlayaca hayvanlar
yiyilemez.
Fihriste dn
AV HUSUSUNDA ARANILAN ARTLAR
77- Bir av etinin yiyilebilmesi iin u artlar lazmdr:
1- Av, dinen eti yiyilebilen hayvanlardan olmaldr.
2- Avc, dinen hayvan kesmeye ehil bir mslman veya ehli kitab biri olmaldr. Bunlardan besmeleyi
bilen ve av kastnda bulunan doru ile yanl ayramayan bir ocuun, bir delinin veya bir sarhoun
avlad av, helaldir. Fakat hac veya umre iin ihramda bulunan bir mslmann, ne haremin iinde ve ne de
dnda avlayaca av, helal olmaz.
Ayn ekilde bir Mecsinin veya putperestin veya mrtedin avlad hayvann eti de haramdr,
bunlar yiyilemez.
3- Avc, ava silah atarken veya hayvan saldrtrken hakikaten veya hkmen besmele ekmi
olmaldr. Besmeleyi unuttuundan dola-y terk eden bir avc, hkmen besmele ekmi olur. Besmele
kasten terk edilirse, avn eti yiyilemez, haram olur.
(mam afiiye gre besmele art deildir. Fakat bunu terk mekruhtur.)
4- Avc, henz elde etmeden, av herhangi bir uzvuna isabet eden bir yaradan dolay lmelidir.
Bundan dolay henz lmeden elde edilirse, boazlanmas lazm gelir. Boazlanmaz da lrse, eti
yiyilemez.
5- Avc, silah ile vurduu veya eitilmi hayvan ile tutturup yaralad av hayvann durmakszn
elde etmek iin hemen komaldr. nk bu halde av daha lmeden elde edip boazlamas
mmkndr. Bu mmkn olduka hkmen boazlamak yeterli olmaz. Bundan dolay bir mddet
durduktan veya baka bir ey ile urap av gzden kaybolduktan sonra gidip de av lm bulsa, eti
yiyilemez. Zira bu tak-dirde baka bir sebeple lm olmas dnlebilir. Fakat byle durmakszn
hemen gidip de av yaral bir halde lm bulsa, eti yiyilebilir. Bu surette hkmen yeterli bir boazlama
bulunmu olur.
6- Ava saldran eitilmi hayvan da bir mddet durmayp hemen ava doru yrmelidir.
Kendisine de eitilmi olmayan baka bir hayvan itirak etmemi olmaldr.
Pars gibi eitilmi bir hayvann salverildikten sonra istirahat iin deil, avn avlamak iin bir
hile olarak bir yere saklanp duru-vermesi zarar vermez.
7- Av kpekleri gibi dili eitilmi av hayvanlar, tuttuklar avlarn etinden kendi kendilerine az
ok yememelidirler. Bu yzden bunlar, tuttuklar avlar paralayp etlerinden yiyecek olsalar, artk o
avlarn etleri yiyilemez. Fakat trnakl eitilmi hayvanlarn tutup et-lerinden yedikleri avlar yiyilebilir.
nk bu ikinci ksm hayvanlarn eitilmi olmalar yemeyi terk sureti ile deildir, bilakis
arldklar zaman geri dnp gelmeleri iledir.
Aadaki meseleler bu artlar zerine ayrlm olan farkl mese-lelerdendir.
78- Muhtelif avlar iin bir besmele yeterlidir. yle ki, avc silh atarken veya eitilmi hayvan
saldrtrken bir defa -Bismillah ALLAH Ekber dedii halde, birden fazla avlar,
aldklar yara neticesinde lseler, hepsinin etleri yiyilebilir.
Yine bylece bir kimsenin muayyen bir ava besmele ile att ok veya kurun, dier bir av
yaralayarak ldrse eti yiyilebilir. nk bu surette besmele, o muayyen ava deil, atlan alete, salnan
hayvana aittir. Bununla beraber mkellef klmak ahsn gcne gredir. Avcnn gc ise yalnz
atmayadr, yoksa diledii ava isabet ettirmeye deildir.
79- Bir ava kar eitilmi bir kpei veya doan gibi dier bir hayvan besmele ile saldrtmak da
bu hususta kurun atmak hkmndedir.
Fakat avc, bir alet zerine besmele okuduu halde, dier bir aleti atacak olsa isabet edecei avn
eti kesilmedike yiyilemez.
Nitekim bir kimse, boazlamak zere yatrm olduu bir hayvan besmeleden sonra brakp da
yerine o besmele ile baka bir hayvan boazlayacak olsa, eti hell olmaz. nk bu ikinci hayvan
zerine besmelede bulunmamtr.
80- Atlan bir kurundan ald bir yara neticesinde henz elde edilemeden len veya bir av
kpeinin at yaradan dolay derhal len bir av, yiyilebilir. Fakat atlan tan ve atlan baka bir eyin
arl-ndan dolay yaralanmakszn len veya bir av kpeinin sadece arp-masndan veya
bomasndan dolay len bir av, yiyilemez. nk yaralama, hkmen bir tezkiye = boazlamadr.
Yaralama bulunmaynca, tezkiye bulunmam olur, fetva verilen gr budur.
81- Av hayvannn yiyilebilmesi iin sadece yaralamak yeterli deildir, bununla beraber kan da
akm olmaldr. Fakat baz alimlere gre kan akmas art deildir. Dier baz alimlere gre de
yaralama, byk ise kan kmas lzm gelmez, yoksa lzm gelir.
mam Ebu Yusuf ile mam afiye gre ise esasen yaralama lzm deildir. Yaralanma
bulunmasa da eitilmi hayvanlarn ldr-dkleri avlarn etleri yiyilebilir.
82- Dili eitilmi hayvanlar, tuttuklar avlarn kanlarn iseler veya sahiplerinin kendilerine
ataca et paralarn yeseler veya sahip-leri av elde ettikten sonra bunun etinden yiyecek olsalar bu, o
avlarn yiyilmesine mani olmaz.
83- Yaral olduu halde henz diri iken elde edilen bir av, boazlanmazsa, eti yiyilemez. u kadar
var ki, bu avn hayat, henz boazlanm bir hayvann hayat gibi hemen snmeye mahkm bir halde
ise, boazlanmas icap etmez. Bununla beraber bu halde de boazlanmas daha iyidir.
84- Eitilmi bir av hayvan, avlad av, mesel bir geyii tutup yaraladktan sonra yere arpp
tekrar yaralayarak ldrse, eti hell olur. nk tutaca av bir defa yaralayp tekrar yaralamamas av
hayvanna talim edilemez, dolaysyla bu, affolunmutur.
85- Avc tarafndan atlan bir ey ile yaralanan bir av, ilk evvel yere dp de hemen lse, eti
yiyilebilir. nk bun dan kanmak mmkn deildir. Fakat suya derek veya bir dam veya bir aa
zerine dp oradan da yere derek lse, eti yiyilemez. Zira su ile veya o dama veya aaca
arpmasyla lm olmas dnlr.
Bununla beraber baka bir gre gre eer ald ilk yara derhal ldrc bir yara ise, eti
yiyilebilir, yoksa yiyilemez.
86- ki avcdan biri, silh atarak bir av yaralad halde dieri de silh atarak ldrse baklr;
Eer bu iki avcdan biri silh atp da av kaamaz bir hale getirdikten sonra, dieri de silh atarak
ldrm ise eti yiyilemez. nk bu takdirde o av tutup boazlamak imkn bulunmu olur, artk
ikinci avc, bu avn yaral bir durumdaki kymetini birinci avcya borlu bulunur.
Fakat bu av, ilk ald yaradan dolay artk yaamas umulma-yacak bir hale gelmi ise eti
yiyilebilir. Zira bu takdirde lmesi, birinci avcnn silhna nispet edilir, ikinci avcya da deme lzm
gelmez.
87- Olduka ehlilemi olan av hayvanlarn da boazlamak la-zmdr. Evde beslenen geyik gibi.
Bilakis koyun, deve gibi ehli hayvan yabanileip de elde edilmesi zor bulunsa veya kuyuya dp
de boazlanmas mmkn olmazsa, yaralamak suretiyle, mesela kurun ile yaralayarak, ldrlmesi
caiz olur. Bundan dolay eti yiyilebilir. nk hakknda hakikaten boazla-ma imkansz olmu
demektir.
88- Bir kimse eitilmi hayvan besmele ile bir ava gnderdii halde, o hayvan birden fazla av
hayvanlarn birbiri peine avlayacak olsa, hepsi de yiyilebilir.
Ayn ekilde bir ava att ok veya kurun birden fazla avlara isabet ederek bunlar yaralasa veya
ldrse, hepsi de yiyilebilir.
(mam Malike gre evvelki av yiyilebilir. Dierleri yiyilemez. nk ona gre ava hayvan
gndermek veya silah atmak halinde av tayin arttr. Bu tayin ise, yalnz birinci av hakknda
bulunmutur.)

Doruyu en iyi bilen ALLAHtr. Nihayet dnp varlacak en gzel yer ALLAH katndadr.
Fihriste dn
SEKZNC KTAP
KERAHYET VE STHSAN
HAKKINDADIR
NDEKLER
Baz din tabirler
Her mslman iin retim ve renimin lzmu
Vaaz ve nasihatin ehemmiyeti
Mukaddesata hrmet ve tzim
Diyanet ve mumelt beeri mnasebetler hususunda szleri kabul edilecek kimseler
Mslmanlkta aile ve akrabalk mnasebetleri
Mslmanlkta kazancn ehemmiyeti. Muhtelif kazan yollarnn stnlk dereceleri
Al-veriin eitleri ve kazan miktar, ihtikrn kara borsacln mahiyyeti ve hkm
Fizin mahiyyeti ve eitleri
Bor alma-verme meselesi
Mslmanlkta yaplmalar caiz olup olmayan eyler, yiyip-ime miktar ve bunlarn db,
giyilmeleri, kullanlmalar lzm ve caiz olup olmayan eyler
Lukata kayp eyalarn mahiyyeti ve hkm
Mslmanlkta elencelerin, msabakalarn hkm
Mslmanlkta insanlarn hayata ve organca korunma altnda olmalar
Hayvanlara merhamet ile muamelenin lzumu. Mslmanlkta madd ve manev temizlik
Mbarek dinimizde: Hell, haram, mbah, mekruh, mstahsen (dinimizin gzel grd
ey) veya gayr-i mstahsen olan eylerin bir ksm, fkh kitaplarmzda:
= Kitabl-kerhiye vel-istihsan.
= Kitabl-hazar vel-ibha.
= Kitab'l-et'ime ve'l-eribe.
= Kitab'z-zhd ve'l-vera,
gibi nvanlar altnda yazl bulunmaktadr. te ilmihalimizin bu sekizinci kitab, bu ksma ait baz
meseleleri iine almaktadr.
BAZI DN TABRLER
1- stihsan: Lugatta bir eyi gzel saymak, gzel sanmaktr. Usul fkh stlahnca:Ak kyas
brakp insanlarn ihtiyacna daha uygun olan almaktr.Dier bir ifade ile Kolaylk iin g olan
terketmek, herkesin bana gelebilecek eylerde -dini bir msadeye dayal- kolaylk tarafn arayp tercih
etmek demektir. Burada istihsandan maksat, pek lzumlu, pek gzel bir ksm din meseleleri beyandan
ibarettir.
Dinimizin gzel grd, mstehap sayd eylerden her birine mstahsen denir. Aksine de
gayri mstahsen denilir.
2- Kerahiyet: Lugatta zahmet, meakkat, iddet ve bir eyi fena grmek manasndadr. er'an
terkedilmesi daha iyi olan bir eyin ter-kedilmeyip yaplmas demektir ki, buna kerahet de denir.
Taharet: 25.Maddeye mracaat.
3- Hazar: Lugatta menetmek demektir. Mahzur yerinde kullanlr ki yasak edilmi mansndadr.
er'an yaplmas yasak olan eylerden ibarettir. ouluMahzurattr.
4- bha: Mbah klmak, yani, bir eyin yaplmasn da, yaplma-masn da caiz grmektir. Bir
eyin yaplmasna verilen izin, bir ibaha-dr. Bir yiyecekten bir kimsenin yemesine yetkili ahsn
verdii izine de ibaha denir. Mubah tabiri iin Taharet: 23. Maddeye mracaat.
5- Zhd: Bir eye rabet etmemek, bir eyden kanmak mana-snadr. Dnyaya meyletmeyip,
ibadet ve itaatla fazla megul olmak demektir.
6- Vera: Harama dmek korkusuyla pheli eylerden kanmak demektir. Buna Takva,
ttika da denir. Vera ve takva sahibine de Mteverri, Mttaki denir.
7- Met'umt: Tadlan, yenilen eyler demektir. Her yenilen eye taam denir, oulu et'ime
dir.
8- Merubat: ilen sv eylerdir. Lgatta her iilen svya arab denir. oulu eribe dir.
Istlahda ise, arap, sarholuk veren herhangi bir svdan ibarettir. Hamr denilen ikiye de arap
denilegelmitir.
Hell, haram, mubah, mekruh tabirleri iin de, Taharet: 22-28. maddeye mracat!
Fihriste dn
HER MSLMAN N RETM VE RENMN LZUMU
9- lim tahsil etmek, esasen her mslman erkek ve kadn iin bir vazifedir. yle ki, her
mslman iin mkellef olduu din vazifeleri yapabilecek, hak ile batl, hell ile haram ayrt
edebilecek miktar bilgi sahibi olmak farz olan bir vazifedir. nk hadis-i erifte:

lim renmek her mslman kadn ve erkek zerine farzdr. buyurulmutur. 1
Bakalarna muhta olduklar eyleri retmek iin ilim tahsil et-mek de bir snnettir, bir
ibadettir. Bundan fazlasn bir kemal dini ol-gunluk, bir znet olmak zere tahsil etmek de mubahtr.
Bakalarna kar nmek, kibirlenmek ve bakalar ile mcadele etmek, tartmak iin ilim tahsil
etmek ise, mekruhtur.
10- lim tahsil etmek, esasen gerek fertler iin ve gerek toplum iin lzmdr. Bu bir zarurettir. Bu
zaruret miktar ilim tahsili, bir slm toplumunun btn fertlerinin yapmas gerekli olan dini bir
vazifedir. u kadar var ki ilimlerin bir ksm, her fert iin mutlaka lzm olduundan bu ksmn tahsili
bir farz ayndr, bununla her fert mkelleftir. Bir ksm ise, her fert iin deil, toplum hayat iin
vazgeilmez oldu-undan bunun tahsili de bir farz kifayedir. Tp, matematik, harp ilimle-ri gibi. Bu
ilimleri herkes tahsil edemez. Bunlar ile toplumun baz fert-leri megul olabilirler. Bu halde bunlar bir
ksm fertler tahsil edince farz olan bu vazife yerine getirilmi olur. Fakat bunlar ile slm toplumunu
tekil eden fertlerin hi biri megul olmazsa, o toplumun btn fertleri ALLAH katnda mesul olurlar.
11- slm dininde ilim, pek kymetli bir eydir. lim, bir nurdur, bir hayattr, bir toplumun
yaamasna, ykselmesine sebeptir. Cehalet ise, bir karanlktr, bir lmdr, bir felkettir.
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz Lokman Hekimin oluna yle bir t vermi olduunu
hikye buyurmutur:
"
"
Oulcazm! Alimlerin meclislerine devam et, hikmet sahibi kimselerin szlerini dinle. nk
ALLAH Tel, yer yzn ince yamur ile dirilttii gibi, l bir kalbi de phe yok ki hikmet nuru ile
diriltir. 2
12- Mslmanlkta her meslek erbab iin o meslekle alakal din meseleleri bilmek bir vecibedir,
mhim bir vazifedir. Mesel, ticaretle uraacak kimseler iin bu hususta dinen caiz, hell olup
olmayan eyleri ilk evvel renmek lzmdr. Taki muamelelerinde gayrimeru birey bulunmasn.
13- Mslman hanmlar, abdest, namaz, oru gibi din hususlara ait bir ksm meseleleri ya
kocalar, mahremleri, vastalaryla renirler veya kocalarnn rzalaryla arasra bir ilim meclisine
giderek renme-ye alrlar. Fakat kocalarnn rzalar olmadka bir ilim meclisine kp gidemezler.
u kadar var ki, bir kadna din bir meseleyi retmek vazifesi yz gsterdii takdirde baklr: Eer
kocas bu meseleyi zer veya ehlinden renip kendisine bildirirse, maksat hasl olmu olur. Fakat
kocas bunu halledemez ve sorup renmekten de ekinir ise, kadn, o meseleyi gidip ehlinden
renmek selhiyetine sahip bulunur. Yeter ki slm dabna uygun bir tarzda hareket etsin .
14- lim sahasnda hakka yardm iin, bir hakkn aklanmasna yardm iin, ilm bilgilerin artmasn
temin iin yaplan ilmi tartmalar, mnazaralar caizdir. Bunlar ibadetten saylr. Fakat bir mslman
kahretmek, mahcup etmek ve stnlk taslamak iin bir mala, bir alakaya nail olmak iin yaplacak
tartmalar, tenkitler haramdr, ahlka muhaliftir.
15- lim sahasnda Mira ve mcadele denilen ey, asla caiz deildir. Mira bakasnn
ifadelerinin lfznda veya mnasnda grlen bir noksandan dolay hemen itiraz etmektir, bu itiraz, kendini
grmekten, kendisini gstermekten ileri gelir. Bu sebeple sylenilen bir sz hemen dzeltmeye
kalkmamaldr. Ancak dini bir fayda iin olursa o takdirde yumuaklkla nezaketle hareket edilmelidir. Bir
hads-i erfte:
""
Kul, hakl olduu halde bile miray = faydasz tartmay terk et-medike, imann hakikatini
tamamlam olmaz. buyurulmulur. 3
Hak bir eyde, bile bile inat olmak ve kibirlilik gstermek de as-la caiz deildir. yle bir hal,
riyadan, kinden, hased ile hrs ve agzl-lkten ileri gelir ki, insan iin pek byk bir eksikliktir.
1
bn-i Mace: Mukaddime: 17
2
Muvatta; lim:1; No:1940; 1/478. Taberani, el-Mu'cemul Kebir; No: 7810; 8/199. Deylemi, Firdevs; No:4550; 3/196.
3
.Beyhaki, uabul-man; No: 5244-5245. 4/317.
= Hak, kabul edilmeye daha lyktr.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA VAAZ VE NASHATN EHEMMYET
16- slm dininde vaaz ve nasihat pek mhim bir vazifedir, bir farz kifayedir. Krslerde,
minberlerde halka kar t maksadyla yaplan vaazlar birer snnettir, peygamberimizin yoludur. er'i
erife uygun, ihtiyac karlayacak ekilde, hikmetli bir tarzda okunan hut-belerden, yaplan vaazlardan
herkes istifade eder. Bunlar birer tezkir dir. Tezkir = vazifeleri hatrlatmak ise, mminler iin pek
faydaldr.
17- Nasihat: Essen hayr istemek demektir. Bir hads-i erifte:

phe yok ki din, ALLAH iin, ALLAHn kitab iin, Peygamberi iin, mslmanlarn
imamlar iin ve hepsi iin hayr istemekten ibarettir diye buyurulmutur. 1
Gerekten ALLAH Telnn dinine hizmet iin almak, ba-kalarnn hidayetine dini
yaantsna selmet ve saadetine hizmet iin almak ne byk bir hayrseverliktir, ne yce bir
harekettir!. Bunun iindir ki bir hads-i erifte:

ALLAH Telnn bir kimseyi senin ellerinle-vastanla hidayete erdirmesi, senin iin gnein
zerine doduu ve batt eylerin tama-mndan daha hayrldr buyurulmutur. 2
18- Nasihat, gerekten bir hayr dilemektir, pek vlm bir hiz-mettir. Fakat sdece reislik
sevdasyla veya bir mala veya insanlarn alaka ve takdirine nail olmak maksadyla yaplan vaazlar,
okunan hut-beler, sahipleri iin birer vebaldir, gzel niyetle yaplmad iin ALLAH Teal katnda
deeri yoktur.
19- ALLAH rzas iin yaplp bir hayrseverlik eseri olan bir na-sihati kabul etmemek,
kendimizden stn olan kimselerin meru emir-lerine, tavsiyelerine itaattan kanmak ise, temerrd =
inatlk, dik ballk denilen fena bir haslettir ki, hasetten, kendini grmekten, nef-sin arzu ve
isteklerine uymaktan ileri gelir.
20- Mslmanlkta ma'ruf ile emretmek, mnkerden men etmek de bir tten, bir hayr
dilemekten ibaret olup, pek mhim bir vazi-fedir. Mslmanlar, bu vazifeyi lykyla yerine getirmek
suretiyle baka milletlerden ayrlm, Kur'an- Kerim'de vlmlerdir.
21- Maruf, tabiata uygun, er'an gzel grlm olan eydir. Mnker de bilkis tabiata aykr,
er'an irkin bulunan eydir. Bu se-beple her mslman, kendi dindalar hakknda ve btn insanlk
hak-knda hayr ister, maruf ile emretmeyi ve tavsiyede bulunmay, mn-kerden men etmeyi din bir
vazife bilir. u kadar var ki, bu vazifenin dereceleri vardr. yle ki, bu irat vazifesi, yaplmasnda bir
fenaln meydana gelmesi muhtemel deilse, fiilen yaplr, muhtemel ise, sz ile yaplr, bu da tehlikeli
ise, yalnz kalben yaplr, yani marufun yapl-mas, mnkerin terkedilmesi iin kalben dua edilir.
22- Bir mslman, yapaca emir ve men etmenin zararsz kabul edilebileceini kuvvetli zann ile
bilirse, bu vazifenin yaplmas kendisine gerekli olur, bunu terkedemez. Fakat bu yzden bir engelle
karlaacan, mesel kendisinin dvlp svleceini yine kuvvetli zannyla bilirse, bunu terketmesi daha
faziletli olur. Kabul edilmemekle beraber byle bir mahzur meydana gelmeyeceini bildii takdirde de
serbesttir. Dilerse bu vazifeyi yapar, dilerse yapmaz. u kadar var ki, yapmas daha faziletlidir. Bu uurda
baz skntlara katlanmak ise, bir cihaddr.
23- Bir ahsn emir veya men ettii ey, hakka ve maslahata uygun ise, kabul edilmelidir. Hatta
kendisi szyle amel etmese bile. Bununla beraber bir emretme veya nehyetmenin ruhlara tesir edebilmesi
iin, bu vazifeyi yerine getirmeye alan kii, u be vasfa sahip olmaldr:
1- Bilgi sahibi bulunmaldr. nk bilgisiz kimse, bu irat vazi-fesini gzelce yapamaz.
1
Mslim; man:23; No:55; 1/74. Tirmizi; Birr ve sla:17; No:1932;3/372. Darimi; Rikak:4; No:2754; 2/402. Ebu Davud;
Edep:67; No.4944; 2/704. Nesi; Bey'at:31; No:4199; 7/157.
2
Hakim el-Mstedrek; 3/598. Taberani el-Mucemul-Kebir; No:994; 1/332.
2- Syledii ey ile kendisi de amel etmelidir. Aksi takdirde =
Niin yapmadnz eyi sylersiniz! 1 azarla-masna maruz kalr.
3- Btn szleriyle ALLAH Teal'nn rzasn, mslmanlarn ykselmelerini gzetmelidir. Bunu
gaye bilmelidir.
4- Muhataplar hakknda efkat gstermeli, irat vazifesini merha-metle, yumuaklkla
yapmaldr.
5- Sabr ile, gzel ahlak ile vasflanm olmal, hiddetten, iddet-ten kanmaldr.
unu da ilve edelim ki, avamdan bulunan kimselerin ilim ve irfan ile hret bulmu zatlara emir
ve men etmede bulunmalar uygun deildir. Byle bir hareket, edepsizlik saylr, kendi haklarnda
bilmek-sizin bir zarara sebep olabilir.
Fihriste dn
MUKADDESATA HRMET VE TAZM
24- ALLAH Tel'ya mensb olan, dinen pak, nezih tertemiz, manev bir bykle sahip bulunan
eylere mukaddesat = kutsal eyler denir.
ALLAH Teal Hazretleri, mukaddes olduu gibi, onun btn m-barek isimleri de mukaddestir.
Hatt bir ism-i celli de Kuddsdr.
Yine ALLAH Teal'nn kitaplar, peygamberleri, velleri birer kud-siyete sahiptirler. slm ibadetleri
birer mukaddes vazifedir. slm mabet-leri de birer mukaddes, mbarek yerlerdir.
25- Biz mslmanlar, btn mukaddesata son derece hrmet ve tazim ile mkellefiz.
Mukaddesata hrmet ve tazim etmeyen kimse, ru-hu snmeye balam, yksek duygulardan mahrum
kalm, gafil bir a-hs demektir, insan kymetini kaybetmi bulunur.
26- Mukaddesata kar yaplacak hrmet ve tazimin ekli, mu-kaddesatn hviyet ve mahiyetine
gre deiir. Biz burada bunlarn bir ksmna iaret edeceiz. yle ki:
27- Herhangi mukaddes bir ibadete veya hayrl bir ie balaya-camz zaman Besmeleyi
erifeyi, mabudumuzun mukaddes ismini okumamz lzmdr. Bir hadisi erifte:

Herhangi ehemmiyetli bir i, Bismillah ile balanlmazsa, ek-sik kalr, hayrl bir neticeye
eremez 2 buyurulmutur.
28- Biz mukaddes mabudumuzun mbarek isimlerini zikrederken Tel gibi Celle cellh
gibi bir tabir kullanrz. Mesel: ALLAH Telder,Hak celle ve al deriz, veya Rabbimiz Celle
cellh hazretleri deriz. Bunlar birer slm terbiyesi gereidir.
29- Byk Peygamberimizin yksek isimlerinden biri zikredilince salt- selm okuruz. Mesel,
Hazreti Muhammed sallallh aleyhi vesellem deriz. Ve mbarek isimlerinden birini yazdmz,
zaman Aleyhissalt vesselm veya sallllah aleyhi vesellem gibi bir ifade yazarz veya
dilimizle okuruz.
Dier peygamberlerin mbarek isimlerinide Selm ile zikr ederiz. Mesel, Adem aleyhisselm,
brahim aleyhisselm deriz. ki olursa Aleyhimesselm, daha fazla olunca Aleyhimsselm
denilir.
30- n yce Peygamberlerden bakalar salt- selm ile tek ba-na anlmaz. Ancak
Peygamberler ile zikr edilince selt- selma iti-rak ettirilebilirler. Mesel Ebubekr aleyhisselt-
vesselam veya yalnz, aleyhisselm demeyiz, yine, ALLAH Teal Hazretleri Asha-b kirama
salt- selm buyursun demeyiz, bilakis ALLAH Teal Hazreti Muhammed'e ve onun l ve
ashabna salt ve selm buyur-sun diye dua ederiz.
Peygamberler ile onlara tbi olan ashab kiramn aralarn ayrmak ve tzmdeki farka iaret iin
bu husus, slmi db olarak btn mmet arasnda kabul edilmitir.
1
Saf suresi: 2
2
A. b. Hanbel: No;8495; 2/359; Darakutni; Salat: No:2; 1/229
31- simleri yalnzca zikr edilen ashab gzn hakknda Rad-yallh anhm = ALLAH
onlardan rz olsun deriz. Bir olunca Ra-dyallah anh = ALLAH ondan raz olsun, iki olunca da
Rad-yallah anhma = ALLAH o ikisinden raz olsun denilir.
Dier ulema hakknda Rahmetullahi aleyh, Rahmetullahi aley-hima, Rahmetullahi aleyhim
= ALLAHn rahmeti onun, o ikisinin, onlarn zerine olsun denilir.
Evliy-i Kiramdan tannm ahslar hakknda da, Kaddesellahu Esrarehu, Esrarehma,
Esrarehm = ALLAH tela onun srrn, o ikisinin srrn, onlarn srrn 1 mukaddes
eylesindenilebilir. Btn bunlar slm dab icablarndandr.
32- Btn Ashab- Kiram, din byklerini hayr ile anmak hepsi-ne kar hrmet ve muhabbet
gstermek, hi birinin hakknda dil uzat-mamak lzmdr. Onlarn aralarnda geen baz olaylar ileri
srerek haklarnda hrmete aykr szlerde bulunmak, hi bir mslmana yakmaz, ve asla caiz olmaz.
33- Kur'an- zm okumaya Euz ile Besmeleyi erife ile balanr. Rabbimizin bu
mukaddes kitabndan hakkyla istifade edebil-mek iin mutlaka zat ulhiyetine snmamz,
kendisinden yardm dilememiz lzmdr.
34- Bir Mushaf- erf ele alnarak okunaca zaman, abdestli bu-lunmak lzmdr. Bu esnada
kbleye ynelmeli, toplu, hrmetli bir vazi-yet almaldr. Abdestsiz olan bir kimse, Mushaf- erifi
klfsz olarak eline alamaz. Kuds bir kitab ancak temiz, nezih olan eller tutabilir.
35- Kur'an- Azm, temiz yerlerde, avret mahalleri rtl ve Kur'an dinleyecek vaziyette bulunan
kimselerin yanlarnda aka oku-nabilir. Kirli-pis yerlerde veya avret mahalleri ak veya baka bir ile
megul kimselerin yanlarnda ikre okunamaz, mekruhtur.
Darda bulunup okunan Kur'an- Kerme kar hrmetli bir vaziyet almayacak kimselerin iitecekleri
ekilde alenen Kur'an okunmas da uygun deildir. Bu hal, Kur'an- Kerm hakknda h ihaneti ve halk
hak-knda manev mesuliyeti gerektireceinden buna sebebiyet vermemelidir.
36- Hattat olan zat, yazaca bir Mushaf- erif katlarn yk-seke tutup pek ince olmayan bir
kalemle ve tertemiz bir mrekkep ile beyaz kt zerine yazmal, satrlarn seyreke brakmaldr.
Mushaf nshalarn pek kk kat paralarnda ince kalemler ile yazmak, tenzihen mekruhtur. Bu
mbarek nshalarn altn ile veya gm ile sslenilmesi, tazimi gsterdiinden caiz grlmtr.
37- Mushaf- erifi, Haceri Esvedi, Kbe-i Muazzamann eiini tazim iin pmek caizdir. Buna
diyanet pmesi denir. Nitekim m-barek bir ahsn elini pmeye de tehyye pmesi denilir.
mam afiye gre ekmei pmek, mubah veya hasen gzel olan bir bidattr. Bu pmek,
Haneflerce de mubah, grlebilir.
38- Mushaf- erf ile, dier din bir kitap ile veya tanda Kur'an- Kerim'den birey yazl bir
yzk parmakta iken -kesin bir zaruret bulunmadka- helaya girilemez, hrmete aykrdr. Bunlar
helaya gir-meden evvel karmal, temiz bir yere brakmaldr.
39- Bir Mushaf- erf, okunmayacak bir hale gelince, temiz bez iine konup ayak baslmayacak
temiz bir yere gmlmelidir. Bu, Kur'na ihanet deil, bir ikramdr. Bununla beraber tam zerine toprak
atlmamas iin orada bir lhid Bak. Namaz kitab Madde: 600 veya tahtalardan bir tavan yaplmaldr. Bu
gibi mushaflar yakmak caiz deildir.
Dier din kitaplar ise, ypranm olunca, hem gmlebilir, hem de akar suya braklabilir, hem de
ilerindeki mukaddes isimler silin-dikten sonra yaklabilir. Bu gibi kitap ktlarna birey sarmak,
dine, ilme kar hyneti ifade edeceinden caiz olamaz.
Ayn ekilde, ilerinde Cenab Hakkn veya Resul- Ekremin isimleri yazl kt paralarna da
bu isimler silinmeksizin bir ey sarl-mas mekruhtur.
40- Mabetlere kar hrmette bulunmak da yaplmas gerekli dini bir vazifedir.
Bir Camii erife, bir mescide hrmetle girilir, iinde tazimli bir ekilde oturulur, lubali
hareketlerden, lzumsuz szlerden kanlr, Namaz kitab Madde:490 ve devamna mracaat!..
41- Kur'an- Azme, din ve imana, Peygamberlerden herhangi bi-rine ve Peygamberimiz
(S.A.V)in, bir snnetine, bir hads-i erife, bir slm mabedine -haa- svmek, ihanette bulunmak veya
1
Ruh gibi insan bedenine konulmu olan bir latfedir ki, tem (seyretme) mahallidir Bak; Crcni; Ta'rifat:79
bunlardan birini hafife almak el-iyazu billh = bundan ALLAHa snrz kafirliktir, derhal tevbe ve
istifar edip iman ve nikh tazelemek icap eder.
Bir ahsn sarho bir halde byle irkin bir ite bulunmas, kafir olmasn gerektirmez. nk
kafirlik, itikat-imanla alakaldr. Akln git-mesi ile beraber tahakkuk etmez. Byle bir ahsa lzmdr ki
tevbe ve istifar etsin, sarholuk verici eyleri kullanmaya son versin, byle haram bir eye devam
etmesin.
42- nsan, aslnda en gzel ekilde yaratlm mkemmel, muhte-rem bir varlktr. Hi bir
kimseye svlmesi caiz deildir. Bilhassa aza svlmesi byk bir gnahtr, tazr 1 cezasn ve
tevbe-istifar etme-sini gerektirir. Hatt baz fkh alimlerine gre bir m'minin azna s-vlmesi kfir
olmasn gerektirir. nk m'minin az iman ve Kur'an yeridir, onun azna sven, -haa- Kur'an'a
svm gibi olur. Bu sebep-le imann ve nikhn yenilemesi lzm gelir.
43- Kur'an- Kerimi veya herhangi bir din kitabn kasten temiz olmayan bir yere atmak, Kur'an
yetlerini, kelimelerini sihir by gibi bir maksatla temiz olmayan eyler ile yazmak ve yine bu
maksatla tazime aykr szler sylemek kafirlii gerektirir. Bu sebeple bu gibi eylerden son derece
kanmak lzmdr.
44- Sihir = By; bedenlere, ruhlara, gnllere tesir eden, insan hasta brakan, ldren, kar ile
kocann arasn aan, bir takm dkmlerden, yazlardan, dualar ile efsunlardan ibarettir ki btn mtehid
alimlerce kesinlikle haramdr. Byle bir ey, fsk kimselerin ellerinde meydana gelebilir. Hatt baz
mctehitlere gre sihri renip bakalarna reten kimseler, dinden km olurlar, ldrlmeleri lzm
gelir. u kadar var ki, caiz olmasna inanmakszn sadece kendisini fenalndan korumak iin sihir yapmay
renen kimse, dinden km olmaz.
45- Bycler, eytanlar, her istediklerini yaparlar diye itikat edilmesi de kafir olmaya sebep
olur.
Sihrin bir hakikati var mdr, yoksa bir sanattan, bir gz baclk-tan ibaret midir? Dier
mezhep imamna gre, sihrin bir hakikati vardr. Baz sihirler, Cenab- Hakkn dilemesiyle tesir eder.
Fakat mam- A'zam'dan rivayet edildiine gre sihrin ne hakikati vardr, ne de cisimler zerinde bir
tesiri. Baz hdiseler, bir tesadf eseri olabilir. Bununla beraber sihrin eitleri vardr. Bir eit sadece
bir sanattan ba-ka bir ey deildir. Bir fevkaldelii yoktur.
46- Sihirbazlarn tvbeleri baz mctehitlere gre kabul olunur. Bazlarna gre kabul olunmaz.
Mutlaka dnyada ceza grmeleri lzm gelir. nk bu, bir zndklktr.
47- Kehanette bulunmak, yani gayptan haber vermek iddiasna kalkmak, yldzlardan bir takm
hkmler karmak, remil atmak 2 da haramdr. slam dini, bu gibi eyleri kesinlikle menetmitir. Bunlar
ile vakitlerini zayi etmek, mnevver, mtefekkir insanlara asla yakmaz.
Fihriste dn
DYANET VE MUAMELT HUSUSUNDA SZLER KABUL EDLP EDLMEYECEK
KMSELER
48- Diyanet-i mahzada, yani yalnz ALLAH Tel ile kulu ara-sndaki bir ibadet hususunda dil
olan kimselerin szleri kabul edilir. Fsklarn, gayrimslimlerin szleri kabul edilmez.
Mesel, mevcut bir suyun temiz olmadn bir dil mslman, haber verip de baka su
bulunmasa, teyemmm caiz olur. Fakat bunu fsk veya hali bilinmeyen veya gayrimslim bir kimse
haber verirse, aratrmak lzm gelir. Yani o suyun hakikaten temiz olup olmad aratrlr, kuvvetli
zanna gre amel olunur. yle ki: Eer bu haber verenin doru syledii hakknda kuvvetli zan
meydana gelirse, yalnz teyemmm yaplr, yalan syledii hakknda kuvvetli zan meydana gelirse bu
su ile abdest alnr, ihtiyaten teyemmm de yaplr.
49- Bir suyun temiz olduunu bir dil, temiz olmadn da dier bir dil mslman haber verse,
bunun temiz olduuna hkmedilir. nk suda asl olan temiz olmaktr. Fakat l bir hayvann boaz-
lanm olduunu bir dil, boazlanmam olduunu da dier bir dil kimse haber verse, bu hususta en
kuvvetli kanaate gre amel olunur.
1
Hakknda belli bir ceza bulunmayan sulardan dolay ekli ve miktar kad(hkim) tarafndan tyin ve tatbik edilen cezadr.
2
Kum toprak, kl, kat gibi eylerde bulunan bir takm izgi nokta ve ekillere dayanlarak baklan bir eit fal.
50- Bir gayrimslimin mslman olmu olduunu bir mslman haber verse, zerine cenaze
namaz klnmas caiz olur.
51- Alm-satm ve benzerleri gibi muamelelere gelince bunlarda adalet art deildir. Fsklarn,
gayrimslimlerin szleri de kabul edilir. Hatt bunlarn bu muameleler esnasnda meydana gelen helal
ve harama ait szleri de makbuldr.
Mesel bir gayrimslim, yannda bulunan bir et hakknda, Ben bunu bir mslmandan veya bir ehli
kitabtan aldm dese, o eti bir mslmann yemesi hell olur. Bilkis bir Mecusiden aldm dese, hell olmaz.
Muamelt denilen iler, pek geni, pek umumdir. Bu yzden bu hususta gayrimslimlerin de
szlerini kabul etmek, sosyal bir zarurettir.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA ALE VE AKRABALIK MNASEBETLER
52- Mslmanlarn arasnda bir din kardelii vardr. Bu umum din yaknlktr, en kuvvetli bir
badr. Bu sebeple mslmanlar, herhangi rka, herhangi yurda mensup olurlarsa olsunlar, birbirine
baldrlar, birbirini severler, birbiri hakknda hayr isterler. Nitekim bir yeti kermede:
= Mslmanlar phe yok ki karde-lerdir. 1 buyurulmutur.
Bundan baka mslmanlar arasnda farkl derecelerde bir neseb, bir st, bir hsmlk yaknl da
vardr. Bu bakmdan da aralarnda bir takm vazifeler, haklar, hkmler cereyan eder, bunlara riayet
edilmesi dinen lzm gelir.
53- Mslmanlarn artmalar, kuvvetlenmeleri, yurtlarn, varlk-larn mdafa edebilmeleri,
aralarnda aile tekiltnn gelimesine ba-ldr. Bunun iin aile tekil etmek ve bu ailenin devamna
almak mslmanlkta mhim bir vazifedir.
yle ki aile yuvas kurmaya g ve imkanna sahip, kendisinde iddetli bir evlenme arzusu mevcut
olan bir mslman iin evlenip aile sahibi olmak, vacip veya farzdr. Nefsi arzular normal bir halde
bulunan bir mslman iin de bir snneti mekkededir. Bir hadis-i erifte:
""
Evleniniz, oalnz, evlt sahibi olunuz, nk ben kyamette sizinle mmetlere kar iftiharda
bulunurum 2 buyurulmutur.
Fakat aile hukukuna riayet edilemeyecei, mesel, alnacak kad-na zulm ve ktlk yaplaca
bilindii takdirde, evlenmek haramdr. nk bu halde aile hayatndan beklenilen faydalar meydana
gelemez.
54- Talak-boama hdisesine gelince, bu bir ynden meru ise de dier bir ynden yasaklanmtr,
mahzurdan uzak deildir. yle ki aile hayatndan beklenilen eyler meydana gelmedii veya iffet veya
uyum bakmndan bir fenalk yz gsterdii takdirde talak, merudur, tavsiye edilmitir. Fakat byle bir
ihtiya zaruret bulunmadka, talak ho kar-lanmamtr, gzel deildir. Nitekim bir hads-i erifte:
""
Talak, ALLAH katnda hell eylerin en sevimsizidir buyurul-mutur. 3
Bu sebeple aile hayatn yaatmaya almal, lzumsuz yere ay-rlma, boanma hdiselerine
meydan vermemelidir, bunun mesuliye-tinden ekinmelidir.
55- Her mslman iin aile hayat ile alakal din meseleleri kfi derecede bilip bunlara riayet
etmek de bir vazifedir. Kimlerin birbiriyle evlenip evlenemeyeceini, kimlerin arasnda mahremiyet
mevcut olup olmadn bilmek icab eder.
56- Nikh denilen evlenme muamelesi, mslmanlarca kar ile koca olacak kimseler veya
bunlarn velleri veya vekilleri arasnda ve en az iki mslman erkein veya bir mslman erkek ile iki
mslman kadnn huzurlarnda, Ben seninle evlendim, ben de kabul eyledim veya ben falancann
1
Hucurat suresi: 10
2
. Abdurrezzak Musannef; No:10391; 6/173. afii mm; Nafakat; 5/213
3
. Ebu Davud; Talak:3 No:2178; 1/661: bn-i Mace; Talak:1; No:2018; 1/650. Beyhaki, es-Snenl-Kbra; Talak; No:15268;
11/193
kz falancay velisi veya vekili bulunduum falanca iin e olarak kabul ettim ben de falancay velisi
veya vekili bulunduun falancaya velisi veya vekili olmam hasebi ile evlendirdim gibi bir icap ve
kabul ile akit yaplr. Ve kadna mehir adyla emsaline gre bir miktar mal verilmesi de lzm gelir.
Bu mehir, iki tarafn rzasyla evvelce de tayin edilebilir. Kadn bu mehrini sonra kocasna
balayabilir.
57- Babalar, dedeler, analar, nineler, erkek ve kz kardeler, amcalar, daylar, halalar, teyzeler
arasnda bir neseb yaknl, bir ebed mahremiyet vardr. Bunlarn arasnda nikh asla caiz deildir. Mesel
bir kimse, hi bir vakit ne anasn, ne kzn, ne de halasn nikh ile alamaz.
Yine bir kimse, kendi kardeinin kzn veya torununu da alamaz. Fakat bir kimse, halasnn veya
teyzesinin kzn alabilir. Ve iki karde ocuklar da birbirleri ile evlenebilirler. Bunlar arasnda bir
yaknlk var ise de, bir mahremiyet yoktur.
58- St itibariyle sabit olan mahremiyet de nesebce sabit olan mahremiyet gibidir. Bu sebeple bir
kimse ile st babas, st anas, st dedesi, st ninesi, st kardei, st karde evld, st halas, st teyzesi
arasnda ebed bir mahremiyet vardr. Bunlar birbirleri ile evlenemezler.
Bununla beraber bu mahremiyetin sabit olmas iin ocuk, st en fazla iki buuk yana kadar -
hatta bir kere olsa bile- emmi veya imi bulunmaldr. Bu mddetten sonra emilen veya iilen bir st
ile st evlatl, st kardelii sabit olamaz. Bu mddet, mam- A'zam'a g-redir. mameyn'e gre st
mddeti iki senedir.
59- Kadn ile kocasnn bir ksm akrabas ile kendileri arasnda shriyet = hsmlk itibariyle
bir yaknlk meydana gelmi olur ki, bu da bir mahremiyet meydana getirir, nikhn caiz olmasna mani
olur. yle ki; bir kimse, kendi hanmnn anasn, ninesini, baka kocasndan olan kzn veya torununu
asla nikh edemez. Hatta aralarndaki evlilik bitmi olsa bile. ayet bunlardan birine gayrimeru olarak
yaklaacak olsa veya bunlarn bir uzvunu -scakl duymaya mani bir engel bulun-makszn- ehvetle
tutsa veya pse, kars kendisine ebediyen haram olur. Buna Hrmeti musahare denir.
60- Bir kadn da kendi kocasnn babasyla veya baka hanmn-dan olan olu ile, torunu ile asla
evlenemez. Bunlarn arasnda da ebed bir mahremiyyet vardr. ayet aralarnda gayrimeru bir iliki
veya ehvetle bir temas meydana gelse, kocasna ebediyyen haram olur.
61- Bir erkekle kendi karsnn kz kardei, halas veya teyzesi arasnda geici bir mahremiyet
vardr. O erkek, evlilik devam ettike bunlardan birini alamaz. Fakat bu evlilik tamamen bittikten,
mesel kadn ldkten veya boanp iddeti bittikten sonra alabilir. 1
62- Bir kimse, vey anasyla veya kendi olunun veya torununun kars ile asla evlenemez. Hatta
evlilik sona ermi olsa bile. Bunlar arasnda da hrmet-i musahere vardr. ayet bir kimse, olunun veya
torununun veya babasnn hanmna gayrimeru yaknlkta veya ehvetle temasta bulunsa; bu kadn kocasna
ebediyyen haram olmu olur.
63- Hrmet-i musahere, gayrimeru ilikiyle de sabit olur. yle ki, bir kimse, kendisine
gayrimeru bir ekilde cinsel ilikide bulunmu veya bir uzvunu engelsiz ehvetle tutmu veya pm
veya cinsel organna ehvetle bakm olduu bir kadnn neseb veya st itibaryla anasn, ninesini,
kzn, torununu asla alamaz. Bunlar ile aralarnda ebed bir mahremiyyet bulunmu olur. Bu, yapm
olduu gayrimeru hareketin bir nevi cezasdr, neticesidir.
64- Bir mslman, bakasnn nikhnda veya iddetinde bulunan bir kadn alamaz. Ayn ekilde
bir mslman, ehli kitap olan bir yahudi veya hristiyan kadn nikh edebilirse de, mrik olan bir
kadn, me-sel bir mecusi kadn asla nikh edemez. Ancak kadn, bu irkini terk ederse, o zaman
nikah edebilir.
Bir mslman kadn ise, hi bir gayrimslim ile evlenemez. Bu, dinen kesin bir ekilde haramdr.
Byle bir hal, slm erefine, slm menfaatine ve bir mslman kadnn ahsi selmet ve saadetine
aykrdr.
65- Mslmanlarn mnasebetlerinde karlkl bir hrmet, bir nezaket vardr. Bir mslman,
1
NEML NOT: Kocas len bir kadnn kendi evinde darya kmadan bekleyecei bir sredir ki, bu sre 4 ay 10 gndr.
(Bakara suresi: 234) Kocasndan boanan bir kadn ise ay hali (hayz mddeti) iddet bekler. (Bakara suresi: 228) ddet
bekleyen bir kadnn evlenmesi kesinlikle haramdr.
bakasnn evine rzas olmadka gire-mez, bakasnn evinin iine izni olmadka dardan bakamaz,
szle-riyle kimseyi rahatsz edemez. Bunun dnda olarak erkekler, gbekleri altndan itibaren diz
kapaklar altna kadar olan uzuvlar mstesna olmak zere birbirlerinin btn uzuvlarna bakabilirler.
66- Kadnlarn birbirlerine veya kendi kocalar olmayan erkeklere bakmalar da erkeklerin birbirine
bakmalar gibidir. Bu sebeple bir mslman kadn, dier bir kadnn veya bir erkein gbei altndan diz
kapaklar altna kadar olan ksmna bakamaz, dier uzuvlarna bakabilir. Yeter ki bir ehvet, yani kalben bir
arzu ve meyil korkusu bulunmasn.
67- Bir erkek, yabanc veya yakn olup nikh ebediyyen haram olmayan bir kadnn ahlk bir
mahzur bulunmad takdirde yalnz yzne, ellerine bakabilir. Ebediyyen mahremi olan bir kadnn
mesel anasnn veya kznn veya teyzesinin ise, yzne, bana, gsne, kulaklarna, baldrlarna
bakabilir ve bu uzuvlar tutabilir. Yeter ki iki taraftan hi birinde ehvet korkusu bulunmasn.
68- Erkek ile hanm arasnda her ynyle zel bir durum helal olmak mevcut olduundan biri
dierinin btn vcuduna bakabilir. ehvetle olup olmamas msavidir. u kadar var ki, cinsel
organlarna bakmamalar daha iyidir, edebe uygundur.
69- Bir doktor, tedavisinde bulunduu bir kadnn hastalkl olan herhangi mahrem bir uzvuna
zaruret miktar bakabilir. u kadar var ki, tedavisini bir kadna tarif ederek havale etmesi daha
uygundur. nk cinsin cinse bakmas daha hafiftir.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA KESB = KAZANCIN EHEMMYET
70- Mslmanlkta kesb, yani kazan sahasna atlmak, esasen ilim gibi btn mslmanlara ait,
pek ehemmiyetli bir vazifedir. Hatt bir hadis-i erifte:
""
Kazan aramak mslman olan her erkek ve kadn iin bir farzdr.1 buyurulmutur. nk herhangi
bir mslman, mkellef olduu vazife-leri ancak kazan sayesinde yerine getirebilir. Bu vazifelerin
yaplmas kuvvet ile shhate baldr. Kuvvet ve shhat ise, gdaya ve dier hu-suslara baldr. Gda ve
dier hususlar ise, ancak kazan vastasyla elde edilebilir. Bu sebeple kazan meydanna atlmak da
mhim bir vazifedir, bir farzdr. yle ki:
71- Herhangi bir mslman iin kendi nefsini ve nafakalar zerine lzm gelen kimseleri
geindirmeye ve borlarn demeye yetecek miktar hellinden kazanta bulunmak bir farzdr. Nitekim bir
hads-i erifte:
""
Her mslman zerine helli aramak vaciptir. 2 buyurulmutur.
72- Fakirlere yardm, gariplere iyilik yapmak iin yeterli miktar-dan fazla kazan, vlmtr,
gzel grlmtr. Byle bir kazan nafile ibadetten daha faziletlidir. nk bunun faydas bakalarna
da dokunmaktadr.
73- Geni bir imkana sahip olmak, daha fazla nimetlenmek iin daha ok miktarda kazanmak,
mubahtr. Bir hadsi erif de:
""
Salih insan iin salih mal ne gzeldir. 3 melindedir.
74- Halka kar kibirlenmek ve vnmek iin yaplan kazan haramdr. Hatta hell bir yolda yaplm
olsa, bile. nsanlara kar servetiyle, mevkii ile alm satan kimseler, yarn ahirette Hak Teal Hazretleri'nin
gazabna urayacaklardr.
Fihriste dn
MUHTELF KAZAN YOLLARININ STNLK DERECELER
1
Beyhaki es-Snenl-Kbra; cara; No:11908; 9/56 (Benzeri)
2
Taberani; el-Mu'ceml-Evsat: No:8606; 9/278
3
Beyhaki abul-man: No:1248; 2/91
75- Baka baka kazan yollar vardr. Bunlarn en faziletlisi, evvel cihat yoludur. Sonra
ticarettir, sonra ziraattr. Baz alimlere gre ziraat, ticaretten daha faziletlidir. Daha sonra da sanattr.
yle ki:
76- Mslmanlar iin icap ettiinde cihat meydanna atlp slmiyeti ykseltmeye, slm
yurdunu, slm varln mdafaaya almak bir farzdr. Bu farzn diresi, lzumuna gre geniler, eli
silh tutan mslmanlarn bir ksmna ve yeterli olmazsa, hepsine ynelen farz bir vazife olur. Bu
uurda dman ile arpan, dman tepeleyen slm mcahidleri gazi, hayatlarn feda edenler de ehit
nvann alrlar.
ehitlere l denilmesi doru deildir. Onlar ebed bir hayata sahiptirler. Onlar, ALLAH
Teal'nn manev huzurunda rzklandrlp dururlar. Bu sebeple ehitlik byk bir mertebedir.
te bu cihad neticesinde mslmanlarn galip gelip ganimet mallar elde etmeleri, en faziletli bir
kazantr. nk bununla dman kahredilmi, din ile dnya birletirilmi olur. Bu mallar, velyylemr
tarafndan bir orana gre mcahidlere taksim edilir. Bu mallar mcahidlerin kendi kendilerine almalar,
intizama engel, baka mcahidlerin ve beytlmaln hukukuna aykr olduu iin hell deildir.
77- Mslmanlkta ticaret de pek kymetli bir kazan yoludur. Ticaret, toplumlarn refahna,
ykselmesine sebeptir. Bir hads-i erifte:
""
Rzkn onda dokuzu ticarettedir 1 buyurulmutur. Dier bir hads-i erifte de:
""
Doru muameleli, mslman bir tacir Peygamberler ile, sddklar ile, ehidler ile har olur. 2
buyurulmutur.
78- Mslmanlkta ziraat da pek mhim bir kazan yoludur. Bunun faydas pek umumdir. Ekincilik,
insanlkla beraber domutur. Bununla ilk uraan zat, Hazreti dem Aleyhisselmdr. Bir hads-i erifte:
""
Rzknz yerin altnda gizli bulunan eylerde araynz. 3 buyurulmutur. Bu yksek emir, ziraata
da, madencilie de mildir.
79- Mslmanlkta sanat da pek makbul bir kazan yoludur. Bir ok sanatlar vardr. Bunlarn bir
ksm, toplum hayat iin pek lzmdr. nsan, kendisine en faydal, en gzel sanatlardan birini
semelidir. Bir hads-i erif:
Sanat, fakirlikten emandr. 4 mealindedir.
80- Mslmanlarca tese'l = dilenme esasen bir kazan yolu deildir. Az ok kazanmaya gc
olan her mslman iin dilenmek haramdr. Bir mslman, yksek himmet sahibi bulunur, onun ruhu,
dilencilie tenezzl etmez. u kadar var ki, kazanmaktan tamamen ciz olan bir kimse iin dilenmesi
lzm gelir. Byle ciz bir kimse, dilenmeyi brakp da alktan lecek olsa, gnaha girmi olur. nk
kendisini tehlikeye atm, bir nevi intihar etmi bulunur. Byle bir halde dilenmek ise, hayatn
dayanlmas mmkn olmayan ihtiyalarndan ileri geldii iin bir zillet saylmaz. Bir hads-i erifte:
Dilenme, kulun en son kazancdr 5 diye buyurulmutur.
81- Bir fakir, dilenmekten de ciz bir durumda bulunursa, halinden haberdar olan herhangi bir
mslman iin ona bizzat veya bir arac ile yemek yedirmek, onun hayatn kurtarmak yaplmas gerekli
bir vazife olur. Bu vazife yaplmazsa, bu hali bilen mslmanlar gnahta ortak olurlar.
unu da ilave edelim ki, bir gnlk nafakas olan bir fakir iin dilenmek hell deildir.
Fihriste dn
1
Deylemi Firdevs: No:2879; 2/176
2
Tirmizi; By':4; No:1209; 3/515; bn-i Mace; Ticarat:1; No:2139; 2/724; Darimi; By':8; No:2539; 2/322
3
Beyhaki; abl-man: No:1233; 2/87
4
Hadis, elimizdeki mevcut kaynak eserlerde bulunamamtr.
5
ALI VERN NEVLER VE KAZAN MKTARI
82- Bey' = Sat muamelesi, Mal mala deimek demektir. Bir kimse, elindeki bir maln aza-oa
satabilir mi?. Bu mesele etraflca ak-lanmaya muhtatr. yle ki, sat muamelesi balca u drt ksma
ayrlr:
1- Bir mal sermayesine = kaa ml olmu ise, ona satmaktr. Buna, Tevliye denir. Bu, caizdir.
Bir satc, bazen elindeki bir maln hi kr gzetmeksizin ald fiyata satar. Bu, kendi hakkdr. Ancak
bu hususta riayet edilecek ey, sermaye miktarn doru sylemektir. Aksi takdirde satc ALLAH
katnda mesul olur. Alc da al muamelesini dilerse bozdurur, dilerse fazla bedeli geri alabilir.
2- Bir mal sermayesinden noksana satmaktr. Buna da Vazi'a denir. Bu hususta da sermayeyi
doru sylemek lazmdr. Fakat burada alcya den ahlki bir vazife vardr. yle ki, eer fakir bir
kimse, bir zaruret dolaysyla bir maln byle noksanna satyorsa, onun zararna meydan vermemeli, o
mal mmkn olduu kadar deeriyle satn al-maldr. Bu, bir yardmlama, bir sadaka mahiyetinde
olmu olur.
3- Bir mal, sermayesini ve lzumlu masraflarn syleyerek on-lardan bir miktar fazlasyla
satmaktr. Buna da Murabaha denilir. Sermayenin ve zarur masraflarn yeknunu tam bir shhat
zere tayin eden bir tccar, elindeki bir mal az ok bir kr ile satabilir. Bu, caizdir. u kadar var ki
alcnn o mala olan ihtiyacndan istifadeye kalk-mamal, insaf dairesini amamaldr. Aksi takdirde
byle bir muamele, mekruh olmaktan, uhrev mesuliyetten uzak olmaz.
4- Bir mal sermayesini sylemeksizin az ok bedel karlnda satmaktadr. Buna da
Msaveme denilir. Byle bir sat da caizdir. Hatt yalan sylemek ve sermayenin miktarn tayin
hususunda hataya dmek tehlikesinden salim olduu iin daha gzel grlmtr. u kadar var ki,
satc, alcy aldatr, onun piyasay bilmediinden istifade ederek o maln baka bir yerde
bulunmadn ve pek kymetli olduunu syleyerek onu Gabn- fahi ile satarsa, bu hareketi hell
olmaz, kendisi ALLAH katnda mesul olur, alc da byle bir tarir den = aldattan dolay o mal
geri verebilir.
Gabn- fahi: Eya ve ticaret mallar gibi bir eyi kymetinden yzde yirmi, ve bir hayvan yzde
on, gelir getiren bir mlk de yzde be fazlasyla veya daha fazlasyla satmak suretiyle gerekleir.
Fakat tarir = aldat bulunmaynca byle bir muamele zorla bozulamaz.
Fihriste dn
HTKRIN MAHYYET VE HKMLER
83- htikr, lgatta: Bir eyi azalp kymetlensin diye saklamak manasndadr. Istlahta:
nsanlarn ve ehli hayvanlarn yiyeceklerine, ieceklerine ait eyleri ahlisine zarar verecek bir beldede
satn alp kymetleri ykselsin diye krk gn kadar bekletmektir. Byle yapan kimseye de Muhtekir
denir.
htikrn krk gn ile kaytlanmas, dnyaca yaplacak ceza itiba-ryladr, yoksa ihtikra bir gn
bile meydan veren kimse, gnahkr olup ahiret azabna mstehak olur.
84- Bir beldeye dardan gelecek eyleri beldeye getirilerek ser-best satlmasna meydan
vermeyip, belde dnda karlayarak satn almak da bir nevi ihtikrdr.
85- htikr, mam- A'zam'a gre -tarifinden de anlald zere- yalnz yenilecek ve iilecek
maddelerde olur. Fakat mam Muhammed'e gre elbiselik mallarda da olur. mam Ebu Yusuf'a gre ise,
topluma zarar veren herhangi bir maddede olabilir. Altn, gm, demir ve ben-zerleri gibi.
86- htikrn hkmlerine gelince topluma zarar veren bir ihtikr, tahrimen mekruhtur, ALLAH
Tel katnda mesuliyeti gerektirir.
htikrn sonu iflstr. Muhtekir, kendi alak menfaati iin toplu-mu zarara, skntya sokuyor,
neticede toplumun hayatna kastetmi oluyor. Bu yzden veliyylemir veya yetkili olan hakim, muhtekirin
ahs ve ailev ihtiyalarn karlayacak miktardan fazla olan ihtikr mallarn satmasna hkmedebilir.
ayet satmaz da muhalefette bulunursa, mnasip grecei ekilde cezalandrr ve o mallar, o muhtekir
adna satabilir.
87- htikr yapldnda veliyylemr, eyaya kymet takdir ede-bilir. yle ki, veliyylemir veya
yetkili olan hkim, ticaret mallarna bir zaruret grlmedike kymet takdir edemez. Bu durumda
tes'ir = narh (fiyat) belirlemek mekruhtur. nk ticaretin gelimesine engel olabilir. Bir hads-i
erifte: Fiyat koyucu ancak nimetleri azok veren ve rzklandrc olan ALLAH Teldr 1
buyurulmutur. Fakat bu mallarn sahipleri haddi aar, bunlar fahi bir fiyatla, yani en az iki kat fiyatla
satmaya balarsa, veliyylemir veya hkim, bilir kii ile istiare ederek kymetleri takdir ve tayin
edebilir. Bunda bir saknca yoktur. Hatt mam Malik'e gre ktlk yllarnda fiyatlar tesbit etmek, vali
bulunan zat zerine bir vazife olur, hatta fiyatlarda fahi bir fazlalk bulunmasa bile.
88- Bir kimse, kendi arazisinin mahsullerini bekletmekle muhtekir saylmaz. nk bu, kendisine
ait bir hakdr, buna toplumun haklar alakal olmaz. Bir kimse, kendi arazisini ekmeyebilir. Bu sebeple
mahsullerini de satmayabilir. u kadar var ki pahallk ve ktlk za-mann beklediinden dolay gnaha
girer. Zira mslmalarn hakknda fena bir niyette bulunmu olur.
89- Baka bir beldeden kendi beldesine getirtmi olduu bir mal bekleten kimse, mam- A'zam'a
gre muhtekir saylmaz. nk top-lumun hakk, bulunduklar beldeden ve o belde etrafndan
toplanlan mallarla alakal olur. Bununla beraber bu getirtilen mallar satmak mstehaptr. Bunlar
bekletmek mekruh olmaktan uzak olamaz.
mam Ebu Yusuf'a gre bu kimse de muhtekir saylr, hakknda muhtekir muamelesi uygulanr.
mam Muhammed'e gre ise, det zere dardan getirtilen maddeleri bekletmek mekruhtur. Fakat
dete aykr olarak pek uzak yerlerden getirtilen maddeleri bekletmek mekruh de-ildir. nk bunlara
toplumun hakk alakal olmaz.
Ksacas ihtikrda hayr yoktur. Bu efkat ve merhamet duy-gularna mni, insanln
hayrseverlik hususiyetine aykr olduundan bundan kanmaldr.
Fihriste dn
RBNIN MAHYET VE NEVLER
90- Rib Faiz, lugatta fazlalk manasnadr. er'an al-verite akit yapanlardan birine
verilmesi art koulup, karl bulunmayan fazla bir miktardan ibarettir. On dirhem gm, on bir
dirhem gm karlnda satmak gibi.
91- Rib, altn ve gm gibi mevzunattan olan, yani tartlan eyler ile buday, arpa, hurma,
tuz, kuru zm gibi mekilttan bulu-nan, yani l ile alnp verilen eylerde olur.
Rib, Malikler'e gre yalnz altn ve gm ile geimi temin edip kt = erzak denilen eylerde
olur. afiler'e gre de yalnz altn ve gm ile yiyeceklerden olan eylerde olur.
92- Riba, iki nevidir: Riba-i fazl, Riba-i nesie.
Riba-i fazl, tartlan veya llen bir cins eyann, kendi cinsi karlnda pein olarak
fazlasyla satlmas halinde meydana gelir.
Bu sebeple altn, gm, bakr, buday, arpa ve tuz gibi bir ey, kendi cinsiyle derhal
deitirilecek olsa, miktarlarnn eit olmas icap eder. Birinin miktar biraz fazla olunca, bu bir rib
olmu olur ki haramdr. ALLAH katnda cezas pek byktr. Hatta ayn cinsten olan bu iki ksm
eyadan bir ksm sanat itibariyle daha kymetli veya bir ksm daha iyi, dieri daha dk bulunsa bile.
Altn ile gm, sanat itibaryla veya sikke halinde bulunmakla vezn olmaktan km olmaz.
nk bunlarn vezn = tartlr eylerden olmalar, nass er'i Hadis-i erif ile sabittir. Mesel on
miskal yak-lak 45 gram altn, yine on miskal altn karlnda pein olarak sat-labilir. Fakat on bir
miskal karlnda satlamaz. Bu bir miskal, fazla olduundan rib olmu olur.
Ayn ekilde on kile 20 teneke buday, on kile buday kar-lnda pein olarak satlabilir.
Fakat dokuz veya on bir kile buday karlnda satlamaz. Fazla miktar, ribdr.
93- Riba-i fazldan kurtulmak iin, bir cinsten olan, faizli ilem olabilecek mallardan her birini ya
tamamen veya ksmen kendi cin-sinden bakasyla deitirmelidir.
Mesel on miskal altn, yz dirhem gm karlnda ve on kile buday on be kile arpa
karlnda pein olarak deitirilebilir. Yine on miskal altn, dokuz miskal altn ile u kadar dirhem
gm kar-lnda ve on kile buday da be kile buday ile u kadar kile arpa karlnda pein
1
Ebu Davud; Buyu:51; No:3451; 2/293, Tirmizi; Buyu:43; No:1314; 3/605, bn-i Mace; Ticart:27; No:2200; 2/741
olarak deitirilebilir.
94- Riba-i nesieye gelince, bu da tartlan veya llen eyleri birbiri karlnda veresiye
olarak deitirmektir, hatta miktarlar eit olsa, bile, bu da haramdr.
Mesel on dirhem yaklak 32 gram gm veya bu arlktaki bir gm para, yine on dirhem
gm veya gm sikke karlnda veresiye olarak satlamaz. nk bunlarn cinsleri ve miktarlar
birdir. Biri pein, dieri veresiyedir. Bu ekilde aralarnda bir fark vardr. Bu sebeple bu, bir ribdr, bir
gnahtr.
Ayn ekilde elden verilen bir kile buday ile daha sonra harman zamannda verilecek bir kile
buday satn alnamaz. Bunlar, kalitesi yksek ve dk olmak itibariyle farkl bulunsunlar
bulunmasnlar, m-savidir. nk cinsleri, miktarlar birdir. Byle olmakla beraber biri pein dieri
veresiyedir. Veresiye ise, peine karlk olamaz. Arada bir fazlalk bulunmu olur.
95- Mevzunattan yani tartlan eyler, cinsleri farkl olsa da, bir-biriyle veresiye olarak
deitirilemez. Mesel, u kadar kilo demir kar-lnda, o kadar kilo bakr veresiye olarak satlamaz.
nk bunlar, vezni tartlan olmak itibariyle birdirler.
Ayn ekilde u kadar kile buday, o kadar kile arpa veya tuz kar-lnda veresiye olarak
satlamaz. Zira bunlar da keyli yani l ile alnp verilen eylerden olmakta birdirler.
Bu esastan yalnz nakitler mstesnadr. yle ki, nakit paralar kar-lnda nakit cinsinden
olmamak zere tartlan ve llen eyler pein olarak alnabilecei gibi, veresiye olarak da alnabilir.
nk al veri hakknda buna ihtiya vardr.
Fihriste dn
STKRAZ BOR ALMA-VERME MESELELER
96- stikraz bor alp verme muamelesi, yalnz misliyat 1 ta, ya-ni altn ve gm gibi
mevzunat yani tartlan eyler ile, buday, arpa gibi me'kilt'ta, yani l ile alnp verilen ve
yumurta, ceviz gibi taneleri arasnda kymetlerini deitirecek derecede farkllk bulun-mayan
adediyatta, yani saylarak alnp verilen eylerde geerli olur. Hayvan ve el rgs, el dokumas gibi
kyemyt 2 ta olmaz.
97- Gerek altndan, gmten ve benzeri madenlerden olan nakit paralar ve gerek dier tartlan
veya llen eyler, daha sonra yalnz misil denk, aynlar alnmak zere bor olarak alnp
verilebilir. Buna, karz- hasen denir ki, sosyal bir yardm olduundan byk bir sevaptr. Fakat
bunun karlnda fazla bir ey verilmesi art edilmi olursa bu, bir faiz meselesi olur ki, bu da riba
hkmndedir. Mukrizin, yani bor verenin bir veya birden fazla ortaklardan ibaret olmas arasnda
fark yoktur.
98- Bor alnan eyler, daha sonra kendi misilleriyle denir. Me-sel, bor alnan bir altn ake,
yine bir altn ake ile ve bir miktar buday yine o miktar buday ile fazla bir ey verilmeksizin denir.
u kadar var ki bor alnan ake mesel, kat para, daha sonra bulunmasa veya gemez bir hale gelse -
fetva verilen gre gre- son geerli olduu tarihteki kymeti ile denmek lzm gelir.
99- Bir kimse, bor verdii para ve baka bir eyin tamamn veya bir miktarn borlusuna
balayabilir. Bor alan da aralarnda bir art bulunmakszn kendisine borlu olduu kimseye hediye
verebilir.
Ksacas bor alma-vermelerde iki taraftan birine art koulan bir menfaat hell deilse de, art
koulmayan bir menfaat helldir. Bu se-beple bir borlu, borcunu demekle beraber kendiliinden u
kadar kuru da bir det neticesi olmakszn fazla verse bu, hell olur.
100- Bir kimsenin bir paray baka bir yerde bulunan bir ahsa demek suretiyle bor almas
mekruhtur. Fakat byle bir paray aralarnda bir art bulunmakszn bor verenin izniyle baka bir yerde
bulunan bir ahsa gtrp vermesi mekruh deildir. Hatt byle bir art ve det bulunmakszn biraz da
fazla bir ey vermesinde bir haramlk yoktur. Bu, bir hibe olmu olur.
1
ar ve pazarda ayn fiyatta kendi gibisi bulunan eydir, standart olan mallar.
2
ar ve pazarda dengi bulunmayan yahut bulunsa da fiyata farkl olan eydir. Standart olmayan mallar. Yazma kitaplar, el
yaps kaplar, kullanlm arabalar, eski paralar gibi, ndir eya halini alm "misliyyattan" olan eyler de kyemiyyattan saylr.
101- Bir kimsenin bir ahsa, mesel bir tccara her ay veya her sene kendisine u kadar mebl
vermek zere bir miktar para vermesi caiz deildir. O mebl, bir rib olmu olur. Fakat muayyen miktar
paray muayyen bir ite kullanp elde edilecek krndan kendisine muayyen bir miktarnn, mesel te
birinin veya yarsnn verilmesi artyla vermesi caizdir. nk bu, irket ortaklk muamelesi demektir.
Bu halde o kimsenin zarara da sermayesi nisbetinde ortak olmas lzm gelir.
102- Komular arasnda ekmekler, gerek say ve gerek tart itibaryla bor alnp verilebilir. Bu
hususta teaml gelenek mevcut olup, msamaha geerlidir. Bu, mam Muhammed'in grdr.
Fetva da bu ekildedir.
103- Faizin dinen haram klnmasnda bir ok hikmetler vardr. Bir kere muhta bir kimseye
verilen bir paradan, daha sonra fazla bir ey alnmas, sosyal yardm vazifesine aykrdr. Sonra bir
parann bu ekilde artrlmas, ok kere ahsn iktisad faaliyetini azaltr, kendisini tembellie sevk edebilir.
Bununla beraber bor alnan paradan bor alann bir kazan elde edip etmeyecei mhakkak deildir,
bilakis muhtemeldir. ok kere alnan bor paralar lzumsuz yere sarf edilerek karlnda bir ok zararlara
katlanmak lzm gelir. Rehin verilen nice kymetli mallarn bu yzden hi pahasna elden kt daima
grlr. Halbuki verilecek fazla miktar, kesinlemi muayyen bir maldr. Bu sebeple muhtemel, dnlen
bir kazan, kesinlemi bir mala karlk olamaz.
Esasen kat bir lzum grlmedike bor almamaldr. Bor huzuru, rahat karr, hrriyeti
kstlar. Bor verecek bir halde bulu-nanlar da ellerinden gelen yardm muhtalardan
esirgememelidirler, sadece ALLAH rzas iin, karz- hesen suretiyle bor verip mkfatn ALLAH
Teal'dan beklemelidir. Yerine sarf edilen bir bor para, sadakadan daha faziletlidir. Bununla beraber
bor alacaklar da emin, sznde durur, ilk frsatta borlarn vermeye azimli olmaldrlar. Bu gibi
vasflardan mahrumiyet, yardm vazifesini bozmaktadr.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA YAPILMALARI CAZ OLMAYAN EYLER
104- Ferdlerin ve toplumun selmetine, iffet ve temizliine, saa-detine muhalif olan eyler, slm
dininde yasaktr, haramdr. Bunlarn yaplmas dnyev veya uhrev mesuliyeti gerektirmektedir.
Bunlara gnah, masiyet, ism denir.
105- Gnah olan eyleri bizzat yapmak caiz deildir. O gibi eylere raz olmak ve bir zorlama
olmadka yardm etmek de caiz deildir.
Mesel bir kimse, bir ey alamaz. Bu haramdr, cezay gerektirir. Bir eyin alnmasna raz da
olamaz, yardm da edemez. Bu da haramdr, yasaktr.
106- Gnah olan eylere raz olmak veya yardm etmek yerine gre ya haram veya mekruh olur.
Bu, er'i erifte bir asldr. Buna binlerce mesele, dayanabilir.
Mesel bir ahs, herhangi bir hakszl geerli klmak iin bir kimseden bir mal alamaz. Bu,
rvettir, haramdr. Bu sebeple bir hakszl geerli klmak iin bir mal da veremez ve byle bir maln
verilmesine vasta da olamaz. Bunlar da haramdr, yasaktr. nk by-le alnmas yasak olan bir eyin,
verilmesi de, verilmesine dellet edil-mesi de haramdr, yasaktr. Nitekim bir hads-i erif:

ALLAH Tel rvet alana da, rvet verene de, bunlarn arasn-da rvete vasta olana da lanet
buyursun. 1 mealindedir.
107- Bir kimse, kendisine miras brakan ahsn gayrimeru bir sebeple elde etmi olduu bir
malndan miras hissesi almamaldr. Daha iyi olan budur. Bu, bir vera saknma ve zhd terk etmek
faziletidir. O hisseyi almak, meru olmayan bir harekete raz olmak demektir.
Bu sebeple insan, hell ve meru olan hisse ile yetinmeli, o mal asl sahibi malm ise, ona geri
verilmelidir. Malm deilse fakirlere sadaka olarak datlmaldr. nk byle haram bir maldan
kurtul-mann aresi, sahibine geri vermek imkansz olunca, sadaka olarak vermektir.
108- Alaca bir gda maddesini gayrimeru bir hale getirecei veya alaca gen bir kleye fena
1
Deylemi, Firdevs; No:5438; 3/463
muamelede bulunaca veya satn alaca silh fitneye let edecei anlalan bir kimseye bunlar
satmamaldr. Bu sat, tenzihen de olsa, mekruh olmaktan uzak deildir.
Fihriste dn
YENLMELER VE LMELER HELL OLUP OLMAYAN EYLER
109- Eyada yenilip ve iilmek itibaryla asl olan mbah olmak-tr. Btn eya, esasen insanlarn
istifadeleri iin yaratlmtr. Bu se-beple aslnda temiz olan, akla ve shhate zararl olmayan bir ksm
hay-van etleri, buday, arpa, pirin gibi hububat denilen eyler, sebzeler, meyveler, svlar helldir.
Bunlar yenilip iilebilirler.
Fakat baz eyleri yeyip imek, insanlara zararl, hikmet ve mas-lahata aykr olduu iin
mslmanlkta haram klnmtr.
110- Hayvanlardan tabiatyla pis olanlarn, dileri ile veya tr-naklar ile kendilerini mdafaa edip
bakalarna saldranlarn etleri haramdr. Yedinci kitaba mracaat!
111- Bitkilerden insan ldren veya akln gideren, vcudu ze-hirleyen veya herhangi bir ekilde
shhate zararl olan eyleri yemek ha-ramdr. Mesel afyon, haha, esrar gibi sarholuk veren, akl
bozan eyleri yemek caiz deildir. Bunlardan sarho olanlar hakknda -slm ahkmna gre- tazir
cezas lzm gelir. Tazir ise, yetkili hakim tara-fndan yaplacak hapis, dvme, azarlama, ikaz gibi
cezalardr.
112- Svlardan vcuda zararl olanlar, insana sarholuk verenleri imek haramdr. nk
sarholuk veren bir svnn az da, ou da mtehidlerin ouna gre haramdr. Nitekim bir hads-i
erifte:

ou sarholuk veren bir eyin az da haramdr. 1 buyurulmutur.
Bu gibi svlarn iilmelerindeki zararlar, herkese malmdur. Bu haram ieceklerin toplum
bnyesinde at yaralar pek ackldr. Bunlarn uhrev mesuliyetleri ise, pek iddetlidir. Hele hamr =
arap denilen ikinin bir damlasn bile imek, icma ile haram olup er'an had 2 denilen cezay
gerektirmekdir. Ksacas bu pek zararl olan eylerden kanmaldr. Bunlardan kanmak, gerek
fertlerin ve gerek toplumun selameti iin pek lzmdr.
113- Temiz iecekler, sadece bozulmakla haram olmaz. Ancak vcuda zararl bir hale gelmi
olursa, o zaman haram olur. Etler ise, kokunca, yiyilmeleri haram olur. St, tereya, zeytinya
kokmakla haram olmaz. Yiyeceklere gelince, bozulup keskinleince temizliini kaybetmi ve bu
sebeple yenilmesi haram olmu olur.
114- Hamamlarn pis sularn ve benzeri eyleri sebze bahelerine aktmak mekruhtur. Fakat bu
gibi pis sular ile sulanan bahelerin seb-zelerini yemek haram deildir. Bir ok fkh alimlerine gre
mekruh da deildir.
nsan pisliini satmak mekruhtur. Fakat baka maddeler ile kar-trlm olan pisliini ve
herhangi bir hayvan gbresini satmak mekruh deildir.
115- Temiz olmayan eyleri, mesel bozulup temizliini kaybe-den kokmu etleri ve benzeri
eyleri, etleri yenilen hayvanlara yedirmek caiz deildir.
116- ine temiz olmayan bir ey den veya aktlan, dinen az kabul edilen bir sv, temizliini
kaybederek iilmesi haram olur. Dinen ok kabul edilen bir sv da iine den temiz olmayan bir ey
ile rengini veya tadn veya kokusunu kaybedince temizlikten km, iil-mesi haram olmu olur.
kinci kitaba mracaat.
117- Yukarda haram olduklar yazlan eylerden her biri li aynihi bizzat kendisi haramdr. Bir
de li gayrihi baka bir sebeple haram olan eyler vardr ki onlar da bakalarna ait olan mallardr.
yle ki, bir kimse iin bakasnn bir maln rzas olmakszn haksz yere almak, mesel yiyeceini
veya suyunu yiyip imek haramdr. Aksi takdirde mal hrriyeti kalmaz. nsanlarn toplum halinde
1
Ebu Davud; Eribe: 5; No:3681; 2/352, Tirmizi; Eribe:3; No:1865; 4/292, Nesi; Eribe:25; No:5607; 8/300, bn-i Mace;
Eribe:10; No:3393; 2/1125, A. b. Hanbel; No:5616; 2/91
2
Bizzat ALLAH Tel tarafndan belirlenmi, miktar belli cezalar. arap iene kd tarafndan 80 sopa vurulur.
mlkiyet ve tasarruf haklarna sahip olarak yaamalarna imkn bulunmaz.
118- Bir baba, muhta olmadka tabiat kt olan evldnn mal-n kendi kendine alp yiyemez.
Fakat bir ihtiya bulunmasa da iyi olan evldnn maln alp yiyebilir. Bir hads-i erifte:
Sen de, senin maln da babanndr 1 diye buyurulmutur.
119- Tedavi iin temiz olan ilalar yiyip, imek, kullanmak caizdir. Hatt Peygamber (S.A.V)
Efendimiz:

Ey ALLAH'n kullar! Tedavde bulununuz. nk ALLAH Teal bir hastalk yaratmamtr ki, ill
onun iin bir deva, bir il da yaratmtr. Yalnz bir hastalk mstesna ki, o da ihtiyarlktr. 2 diye
buyurmutur.
Bu sebeple bir ok hastalklar, tedavi sebebiyle yok olur. lahi ka-nun byle olmaldr. Bununla
beraber ifay tedaviden deil, ALLAH Tealdan bilmelidir.
120- Hell, temiz olmayan eyler ile tedavide bulunmak, esasen caiz deildir. u kadar var ki,
baz fkh alimlerine gre, baka bir il bulunmad takdirde mslman, dil bir doktorun gsterecei
lzum zerine caiz olabilir.
yle ki bir hastaln veya bir hastala srkleyecek bir zafi-yetin tedavisi iin mubah bir il
bulunmazsa, byle bir doktorun ifa midi vardr diye tavsiyesi zerine li aynihi bizzat kendisi
haram bir ey ile zaruret miktar tedavi caiz olur.
Fakat sadece grnrde bir menfaat dncesiyle, mesel, yalnz kilo almak arzusu ile byle bir
ilc kullanmak caiz deildir. Bunda te-davi mahiyeti yoktur. Bunun haram olduunda ittifak vardr.
Grlen lzum zerine bir uzvunda ameliyat yaplacak bir kim-seye akln giderecek temiz bir
il iirilmesinde de bir saknca grl-memektedir.
Fihriste dn
YYP ME MKTARI VE BUNLARIN DABI
121- lmeyecek miktar yiyip imek farzdr, ki insan bu sayede oru tutmaya ve ayakta namaz
klmaya gc olur. Hatt insan, kendisini lmden kurtaracak miktar hell bir ey bulamazsa haram
olan bir ey-den o miktar yiyip iebilir. Mesel byle bir kimse, kendi kendine l-m bir hayvann
etinden yiyebilir. Yine boaznda kalan bir lokmay gidermek iin baka su bulamaynca kfi miktar
sarholuk veren bir s-vdan iebilir. Fakat fazlasn yiyip iemez. nk zaruretler, kendi miktarlaryla
takdir olunur.
122- Bir insan iin kuvvetini artrmak iin doyuncaya kadar yiyip imek mubahtr. Bundan fazla
yiyip imek ise, haramdr. Bunun ls mideyi bozacana kuvvetli zan oluacak miktardr.
Bununla beraber misafirlerine riayet iin veya ertesi gn tutaca oruca kuvvetli bulunmak iin biraz
fazla yiyip imekte bir saknca yoktur.
123- Misafir iin veya her birinden bir miktar yemek suretiyle ihtiyaca kfi gda alabilmek iin
sofrada eitli yiyecek bulunmasnda bir saknca yoktur. Bununla beraber haddinden fazlas, israf
saylaca-ndan uygun olamaz.
Sofrada eitli meyvelerin bulunmasnda da bir saknca yoktur. Fakat terki daha iyidir. Birden
fazla, eitli eyler mideyi bozabilir.
Ksacas mubah olan eyleri bir ihtiya bulunmakszn oaltmak da israf saylr, bundan
kanmaldr. Sofra zerine lzumundan fazla ekmek koymak gibi.
124- Ayakta su imekte bir saknca grlmeyebilir. Fakat y-rrken su iilmesi, zararl
olduundan uygun deildir. Suyu bir nefeste imek de shh bakmdan uygun grlmemektedir.
125- Farz olan ibadetleri eda iin zayf decek derecede yiyip imeyi azaltmak suretiyle perhizde
bulunmak caiz deildir. Fakat normal bir ekilde yaplacak bir perhiz mubahtr.
1
Neyll-Evtar; Nafakt:1; No:3; 6/321
2
Ebu Dvud; Tp:1; No:2855; 2/396; A. b. Hanbel; No:17987; 4/278; El-Muceml- Kebir; No:483; 1/184
126- Yiyip imenin adabna gelince, yemekten evvel ve sonra eller ykanmaldr. Bir hads-i erf:
Yemekten evvel el ykamak bir hasenedir, yemekten sonra ise, iki hasenedir, iki kat sevabdr. 1
melindedir.
127- Cnp olan erkekler ve kadnlar iin ellerini ve azlarn ykamadan yiyip imek mekruhtur.
det gren kadnlar iin de yemek-ten evvel azlarn ykamak daha iyidir.
128- Yemeklerin evvelinde Besmele-i erifeyi okumal, sonun-da da Elhamdlillah
demelidir. Bu nimeti bize veren, bu nimetten is-tifade kuvvetini bize ihsan buyuran Kerm ve Rahm
olan ALLAH'mz bu vesile ile de tazim etmelidir. Yemein evvelinde besmele unutulursa sonunda:
Bismillhi l evvelihi ve hirihi = yemein evveline de sonuna da bismillah denilmelidir.
129- Yemee balarken besmeleyi sofra banda bulunanlarn ii-tebilecekleri bir tarzda
okumaldr. Bu, bir telkin etme, bir hatrlatma demektir. Fakat yemek sonunda iitilecek bir ses ile
Elhamdlillah denilmesi uygun deildir. Ancak sofrada bulunanlarn hepsi de yemek-lerini bitirmi
olurlarsa, o zaman denilebilir.
130- Yemeklere az bir tuz ile balamak, tuz ile bitirmek fay-daldr, snnettir. Ekmek paralarna
hrmet etmeli, bunlarn zerine tuzluk ve benzeri eyleri koymamaldr. Bunlara parmaklar, az, b-
aklar silip atmamaldr. Yemekler de pek scak olarak yenilmemelidir, koklanmamaldr, yemeklere
ve sulara flenmemelidir. Bunlar adaba aykrdr.
131- Yemek esnasnda skut edilmesi mekruhtur. Yemek yerken slih zatlarn menkbeleri
anlatlmaldr, gzel bir ekilde konuul-maldr. Hele misafirlerin yannda ev sahibinin fazla skut
etmesi hi uygun deildir. Ev sahibi, misafirlerin yanndan ayrlmamal, onlarn yanlarnda
hizmetisine darlmamal ve misafirlerine bizzat hizmet et-mek gzelliini de esirgememelidir. Yemek
arasnda misafirlerine srar etmeksizin buyurunuz demeyi de unutmamaldr. Bu, bir mstahaptr.
132- Ev sahibi kendilerine ziyafet verdii zatlar ile beraber onlara arlk verecek kimseleri
bulundurmamaldr. Misafirler de ev sahibinin rzas malm olmadka, bakalarn ziyafete
beraberlerinde getirme-melidirler. Ve ziyafetten sonra ev sahibinden msaade istemedike ve
ALLAH'a smarladk veya ALLAH'a emanet olunuz gibi bir duada bulunmakszn kp
gitmemelidirler.
Fihriste dn
GYLMELER, KULLANILMALARI LAZIM VE CAZ OLUP OLMAYAN EYLER
133- Her mslman iin avret mahallerini rtecek kendisini scaktan, souktan koruyacak miktar
elbise giymek farzdr. Bu elbisenin etekleri, erkeklerde bacaklarnn yarsna kadar, kadnlarda ayaklarnn
yzlerine kadar uzamal, kollar da parmak ularna kadar uzun bulunmaldr.
Erkeklerin elbisesi, krmz veya sar renkte olmamal, siyah veya beyaz renkte olmaldr. Bu
renkler, mstehabdr, yeil renk de snnete uygundur.
134- Elbise, ne fevkalde deerli, ne de son derece adi olmal, bilakis orta bir halde bulunmaldr.
nk her eyin orta halde bulun-mas hayrldr. Bununla beraber ALLAH Teal'nn verdii nimeti
gs-termek iin bir zinet olmak zere kfi miktardan fazla elbise edinmek mstehaptr. Peygamber
(S.A.V) Efendimiz:
""
ALLAH Teal sana inam ettii gibi, sen de kendine in'am et 2 buyurmutur. Dier bir hads-i
erifte de:
""
phe yok ki ALLAH Teal nimetinin eserini kulunun zerinde grmeyi sever. 3
buyurulmutur.
135- Cuma gnlerinde, bayramlarda, cemiyetlerde sslenmek iin gzel elbise giyinmek mubahtr.
1
2
Beyhaki uabul-man; No:6198; 5/162
3
Beyhaki uabul-man; No: 6196-6200; 5/162
Fakat byle elbise ile devaml sslenip durmak uygun deildir. Bu, bir gurur eseri olur ve ok kere muhta
olanlarn kinine sebep olur. Kibirlenmek ve bbrlenmek iin elbise giyinmek ise, mekruhtur.
136- Kibirlenmek maksadyla yaplan her ey mekruhtur. nsan-la yakmaz. Bu sebeple
bakalarna kar bbrlenmek, zorba tavr taknmak maksadyla pek kymetli elbiseler giyilmesi veya
pek yksek binalar yaptrlmas mekruh olmaktan uzak olamaz. Hele byle bir ha-reket, israf derecesine
varrsa, harama dnm olur. Akll olan kimse, sadece bir gurur iin, sadece bir gsteri iin israfa
dmez, parasn lzumsuz eylere sarfederek iktisada, ihtiyata muhalefette bulunmaz. Bakalarna kt
rnek olarak toplum hayatnda gedikler almasna sebebiyet vermez.
137- Fakirlerin veya orta halli kimselerin, fazla zenginleri taklit ederek israfa dmeleri caiz
deildir. Bu, pek acnacak bir haldir. Bir zengin iin giyinilmesi mubah olan bir elbise, bir fakir
hakknda mek-ruh, hatt haram olabilir. Herkes haline, servetine gre hareket etmeli, mukadderata raz
olmal, meru ekilde hayatn tanzime almaldr.
138- pek kumalardan elbise giyinmek, kadnlar iin caizdir, erkekler iin caiz deildir. Beden
ile ipek elbise arasnda baka bir giysi bulunsun bulunmasn, msavidir. Fakat yalnz uzatmalar ipek
olan ve-ya zerinde drt parmak eninde ipek ilemeler, saaklar, kenarlar bulu-nan kumalardan elbise
giyinmek erkekler iin de caizdir. Bir de erkek-lerin harb halinde kaln ipekli elbise giyinmeleri,
mameyn'e gre caiz-dir. Bu gibi elbiseler, mcahidleri dmana kar heybetli gsterir ve kl
darbelerine kar dayankl bulunur.
139- Erkekler iin ipek kumalar, ipek takkeler mekruhtur. Erkek ocuklara da ipekli, altn srmal
kumalar giydirmek mekruh olmaktan uzak deildir. Fakat bir erkek, aryan gzne ipekli bir mendil
balya-bilir. Bunda bir saknca yoktur.
140- pekli eyadan, baka ekilde istifade etmek caizdir. Mesel ibriimden dokunmu bir
seccade zerinde namaz klnabilir, bunda bir mekruhluk yoktur. Ayn ekilde ev iini ipekli kumalar
ile bezemek de caizdir. Yeter ki bir bbrlenme-vnme iin olmasn.
Yzleri ipek kumatan yaplan minderler zerinde oturmak, ya-taklarda yatmak da mam-
A'zam'a gre helldir.
141- zerinde MALLAHveya Elmlk lillh gibi bir ibare ilenmi bulunan bir seccadeyi
veya herhangi bir demeyi yere sermek mekruhtur. Hatta harflerin aralar alm, baz harflerin
zerlerine rg rlm olsa bile. nk tek tek harflere de hrmet lzmdr. Harfler-deki bitiiklii
gidermekle mekruhluk yok olmaz.
142- Altn ile, gm ile ve benzeri mcevherat ile kadnlarn sslenmeleri caizdir. Erkekler ise,
zinet maksadyla olmakszn g-mten halkal mhr kullanabilirler. Ve zinet iin de olsa, gml
kemer, altn yaldzl, ilemeli kl kuanabilirler. Fakat altndan, demir-den, tuntan, ieden, tatan
halkal mhr kullanamazlar. Bu haramdr.
Mhrde itibar kaa deil, halkayadr. Ka tatan, akikten yakut-tan ve benzeri eylerden olabilir.
u kadar var ki, bir ihtiya grlme-dike mhr kullanlmamas daha faziletlidir.
143- Sadece bir zinet iin evde altn ve gm kaplar, tablalar benzeri eyler bulundurmak
caizdir. Fakat altn veya gm kaplardan yemek yenilmesi, su iilmesi, yalanlmas, gzel kokulu bir
ey srl-mesi erkeklere de, kadnlara da mekruhtur.
Gm veya altn kak ile yemek yenilmesi de byledir. Gm veya altn kalem, hokka
kullanmak da mekruh olmaktan uzak deildir. u kadar var ki, altn veya gm kaptaki bir yemei ve
benzeri baka bir kaba naklettikten sonra yemekte, imekte, kullanmakta bir mekruh-luk yoktur. Ayn
ekilde gmle ssl kaplardan su iilmesi de mekruh deildir. Yeter ki, gml taraf aza
alnmasn.
144- Kalaysz bakr, tun kaplardan yemek yenilmesi mekruhtur. En iyisi toprak cinsinden olan
kaplardr. ieden, billurdan, akikten ya-plm kaplarn kullanlmasnda da bir mekruhluk yoktur.
Bunlarn temizlenmesi kolaydr. Bunlar shh bakmdan maden kaplara tercih edilmitir.
145- Sallanan bir dii gm bir tel ile balamak caizdir. Fakat altn bir tel ile balamak, mam-
A'zam'a gre caiz deildir. mam Mu-hammed'e gre ise, her ikisi ile de balamak caizdir, bunda bir
saknca yoktur. Bir gre gre mam Ebu Yusuf'un itihad da byledir.
Ayn ekilde kan bir dii yerine iade ederek, gm veya altn bir tel ile balamak, mam-
A'zam'dan bir rivayete gre mekruhtur. Bu di, lnn dii hkmndedir. Bunun yerine besmele ile
boazlanm bir koyun dii gm bir tel ile balanabilir. Bunun yerine gmten bir di de edinilebilir.
Fakat mam Ebu Yusuf'a gre kan bir dii yerine iade ederek gm veya altn bir tel ile
balamakta veya onun yerine gmten bir di edinilmesinde bir saknca yoktur. mam- A'zam'n da
diin iade e-dilmesi grnde olduu mam Ebu Yusuf'tan rivayet edilmitir. mam Muhammed'e gre
ise, kan diin yerine gmten de, altndan da di yaptrlabilir.
Dm veya kesilmi bir burun yerine, altndan burun yaplabilir. Fena koku yapaca iin
gmten yaplmaz.
146- Nazar demesin diye ocuklarn elbisesine boncuk ilenme-si, nazarlklar taklmas caiz
deildir. Bunlar cahiliyyet devrine it bir dettir. Fakat ekin tarlalarnda, bostanlarda birer denek
zerine hayvan kafas taklmasnda bir mahzur yoktur. Bunlar, hem birer korkuluktur, baz zararl
kularn, hayvanlarn buralara gelip sokulmalarna mni olur, hem de gz dememesine bir sebep
olabilir. nk isabet-i ayn denilen gz demesi ok kere vakidir. nsana da, hayvana da, mala da
isabet edebilir. Bu sebeple tarlaya, bostana bakacak kimselerin gzleri ilk evvel bu yksek korkuluklara
dokunur. Artk ondan sonra ekinlere vesaireye dokunmasnda bir zarar kalmayabilir.
147- Nazardan ALLAH Teal'ya snmaldr. Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz buyurmutur ki:
"

"
Kendisinin veya kardeinin bir eyi bir kimsenin houna gidince bereketle dua etsin. nk gz
deymesi haktr. 1
Bereketle dua ise, yle yaplr:
""
TebarekALLAH ahsenl-halikine. ALLAHmme barik fhi. 2
Yapp yaratanlarn en gzelini yapan ALLAH ne ycedir! Ne gzel yaratm! Ey ALLAHm
ona bereket ihsan eyle.
Bizlerce MaaALLAH, Tebarekllah = ALLAH'n diledii oldu, ALLAH bereketli
klsndenilmesi yaygndr.
Bir hads-i erifte de:
" "
Her kim houna giden bir eyi grnce:
= MaaALLAH. L kuvvete illa billah = MaaALLAH kuvvet yalnz
ALLAH'ndr 3 derse ona gz zarar vermez. 4 diye buyurulmutur.
Fihriste dn
LUKATA (KAYIP EYA)LARIN MAHYET VE HKMLER
148- Bir yerde bulunup sahibi bilinmeyen kayp bir mala lu-kata denir. Bunu o yerden alp
kaldrmaya ltikat, bunu alp kald-ran kimseye de Mltekit denilir.
Bakalarnn rzalar olmakszn mallarn ellerinden haksz yere almak haram olduu gibi,
lkatalar da alp benimsemek haramdr.
149- Bir kimse, bir yerde bir lukata, mesel bir miktar para veya eya bulsa, bunu sahibine
vermek zere oradan alp kaldrabilir. Fakat kendisine mal edinmek iin alp kaldramaz. Bu, bir gasp
saylr.
150- Lkatalar alp kaldrmak hususunda u gibi hkmler vardr:
1
A. b. Hanbel; No:15273; 3/447
2
Heysemi, Mecmauz-Zevaid; 5/109
3
Kehf sresi: 39
4
Heysemi, Mecmauz-Zevaid; 5/109
1- Grld yerde brakld takdirde zayi olmasndan korkul-mayan bir lukatay alp kaldrmak
mbahtr.
2- Terkedildii takdirde zayi olmas ihtimali bulunan bir lukatay alp sahibi iin saklamak
mendubtur.
3- Zayi olacandan korkulan bir lukatay alp saklamak vacibtir.
4- Herhangi bir lukatay sahibine vermeyip kendisine mal edin-mek maksad ile almak haramdr.
151- Bir kimse, bir lukatay bulunca, bunu sahibine vermek zere aldna bakalarn ahid tutar,
sonra sahibi ortaya kar da kendisine ait olduunu isbat edince, ona teslim eder. Sahibine verilmek
zere ba-kalarn ahit tutarak alnp saklanlan bir lukata, mltekit bulann yannda bir kusuru
olmakszn zayi olsa, sahibine bedelini demesi icap etmez.
152- Lkatalar hkmete teslim etmek de caiz olabilir. Hele zimm gayrimslim vatandalara
ait olduu anlalan lukatalar, devlet hazinesine konmaldr. Sahipleri ortaya karsa, kendilerine aynen
ve satlmlar ise, bedelen iade edilir. Ortaya kmazsa, toplum menfaatine sarf olunur,
153- Mltekit, kendisindeki lukatay mnasib bir ekilde iln eder ve lukatann kymetine gre
mnasib bir mddet bekler. Sahibi ortaya kmazsa, fakirlere sadaka olarak verir, kendisi fakir ise, bundan
istifade edebilir. Fakat daha sonra sahibi ortaya karsa, bedelini borlu olur (der).
Sahibinin aramayaca belli olan pek kymetsiz eylerde ise, bir mddet beklemeye lzum yoktur. Bir
kuru, bir meyve, bir di mendil gibi.
154- Yollarda, bahelerde, aalarn altlarnda bulunan baaklar, meyveler hakknda da lukata
hkmleri geerlidir. Bununla beraber bu hususta tafsilt vardr. yle ki:
Yazn ehirlerde aalarn altlarna dklen meyveler, sahipleri tarafndan aka veya det zere
delleten serbest edilmi ise, alnp yenilebilir, yoksa yenilemez, haramdr.
ehirlerde bahe ve bostan iinde bulunan meyveler, ceviz ve benzeri eyler bozulmayp
kalabilecek eylerden ise, sahiplerinin aka izinleri bulunmadka alnamaz. abuk bozulacak
eylerden ise, tercih edilen gre gre aka veya det zere men edilmemi olunca, alnp yenilebilir.
Dier bir gre gre de sahiplerinin rzalar bilinmedike alnp yenilemez.
Bu vaziyet kylerde olunca baklr: Eer meyveler bozulmayp kalabilecek eylerden ise,
sahiplerinin izinleri bilinmedike alnp yeni-lemez. Fakat bozulacak eylerden ise, tercih edilen gre
gre men edildii aka belli olmadka alnp yenilebilir.
Aa zerinde bulunan meyvalara gelince bunlar, her nerede bulunurlarsa bulunsun sahiplerinin
izinleri olmadka, daha faziletli olan alnp yenilmemesidir. Ancak pek bol olup da yenilmeleri
sahiplerine ar gelmezse, o halde o meyvalardan bir miktar alnp, orada yenilebilir. Fakat toplanp baka
bir yere gtrlemez, bu caiz deildir.
155- Akar rmak sular zerinde bulunan meyvalar ok olsa da, toplayp yemek caizdir. nk
bunlar, bu halde braklrsa, abuk bozu-lurlar, bunlar toplamaya delleten izin vardr. Fakat byle bir
su ze-rinde bulunan aalara gelince baklr. Eer sudan karlacaklar zaman kymetli bulunmayacak
eyler ise, alnmalar hell olur. Fakat kymetli bulunacak eyler ise, hell olmaz, haklarnda lukata
kayp eya muamelesi yaplr.
156- Bahelerin, bostanlarn iinde, duvarlarn dibinde deil de, baka yerlerde dank veya
toplu olarak bulunan meyvalar hakknda da lukata hkm geerli olur. Bunlar malm ise, sahibine,
deilse fakirlere verilir. Bunlar bulan fakir deilse, bunlardan istifade edemez.
157- Yollara dklm olan aa yapraklar, eer dut yapraklar gibi kendisiyle istifade olunacak
eyler ise, bunlar, onun-bunun topla-yp almas caiz deildir. Aksi takdirde kymetini sahibine borlu
olurlar. Fakat istifade olunmayacak eyler ise, toplanp alnabilirler, denmeleri lzm gelmez.
158- Ekin tarlalarnda veya karpuz, hyar bostanlarnda ekinler alndktan ve karpuzlar, hyarlar
toplandktan sonra bakalarnn topla-malarna deten izin verilmi olan baak ve benzeri dkntlerini
onun-bunun toplamalar caizdir.
159- Snnet veya dn cemiyetlerinde eker veya para serpmek-te bir saknca yoktur. Bu
serpilen eyleri hazr bulunanlar, alp toplaya-bilirler ve bunlar almak iin avularn veya eleklerini
aan kimselerin avularna veya eteklerine den eyler kendilerine ait olur. Bu sebeple bunlar
bakalar alamazlar. Alrlarsa, kendilerinden geri alnabilirler.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA ELENCELERN, MSABAKALARIN HKM
160- slam dininde mer elenceler, mbahtr. Lehv ve leab denilen bir takm zararl, faydasz
elenceler ise, caiz deildir. Bunlarn bir ksm haramdr, bir ksm da tahrimen mekruhtur. Bunlar,
aslnda bo eylerdir. nsann hayat ise, pek kymetlidir, daima faydal eylere sarf edilmelidir. Zararl,
faydasz eylere sarf edilmesi, doru olamaz.
Mesel kumar oyunu haramdr. nk bunun zarar herkese ma-lmdur. Kumar yznden ferah
bulmu kimse gsterilemez, fakat ku-mar yznden mahvolmu, perian olmu, kederler, elemler iinde
kalm binlerce kimseler, aileler gsterilebilir.
Tavla, satran gibi oyunlar da tahrimen mekruhtur. Bunlar, ky-metli vakitlerin ziyanna sebep ve
kumara sevkedecei iin iyi eyler deildir. Yalnz mam afi Hazretleri ve bir rivayete gre mam Ebu
Yusuf Hazretleri de satrancn mbah olduunu sylemilerdir. Fakat bu mbahlk, satrancn kumar yoluyla
oynanmad ve bir farz-vcib vazifenin yaplmasna mni olmad takdirdedir. Yoksa ittifakla haramdr.
161- Bir hadis-i erife gre:
""
Mslmann her oyunu haramdr, yalnz oyun mstesna; bun-lar, ailesi ile elencesinden,
atn terbiye ve eitmesinden ve ok atma oyunundan ibarettir. 1
Bunlar meru, faydal birer elencedir. Aile ile elence, aile hayatnn bir sevgi ve nee iinde
devamna yardm eder. Binek hayvan-larn eitip ve yetitirmek ile silh oyunlar da cihad bakmndan
pek lzumlu olup slm yurdunun mdafaasna hizmet eder. Bu sebeple bunlar, bu kymetli
gayelerinden dolay caiz bulunmutur.
162- Elence maksad ile ve kumar eklinde deil de, harb iin idman yapmak ve kuvvet
kazanmak maksadyla yaplan bir ksm msa-bakalar, caizdir. Bunlar ile birer meru gaye takib
edilebilecei iin bunlar, lehv ve leab bo elence snfndan saylmaz. Bunlar birer spordur, cihad
iin hazrlktr. Greler, silh atmalar, piyade ve at, deve gibi binek hayvanlaryla svari olarak yaplan
yarlar bu ks-mndandr. Bu msabakalarda bulunanlara bahi olarak bir para, bir hediye verilmesi de
caizdir. Bunlar, cihad sebeplerini temin etmek iin bir tevik mahiyetindedir.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA NSANLARIN HAYATA VE ORGAN-CA KORUNMA ALTINDA
OLMALARI
163- nsanlarn bizzat kendileri ve uzuvlar hayatta olduu gibi, ldkten sonra da her trl
saldrdan korunmu, hrmet edilmeye lyktr. Bu sebeple herhangi bir insann hayatna haksz yere
kas-tedilmesi haramdr, bir cinayettir. Ayn ekilde bir insann herhangi bir uzvunu, kendi hayatna ait
bir zaruret bulunmakszn haksz yere kesmek, yaralamak da haramdr, bir sutur. Nitekim bir insan
hadm yapmak, haksz yere dvmek de caiz deildir.
164- nsan, muhterem yaratlm bir varlk olduundan onun za-sndan hi biriyle koparlarak
faydalanlamaz. Onun herhangi bir paras: mesel salar, trnaklar veya km dileri satlamaz,
bunlar gmmek lzm gelir. Bu sebeple bir kadnn salar alnp baka bir ka-dnn salarna ilve
edilemez. Byle bir hareket insann erefine bir tecavzdr, bir eit sahtekrlktan ibarettir ve dier bir
insann bir parasyla faydalanmak mahiyetindedir. Hatt bir kadn, kendi salarna kendisinin dklm
olan salarn da ilve edemez, bu mekruh olmaktan uzak deildir. Fakat baka temiz bir yaratn salarn
ilve edebilir.
165- Yiyecek bir ey bulamayp mecbur bir hale gelen bir insan, kendi vcudundan bir para et
koparp yiyemez. Baka birisinin uzuv-larndan birini de msaadesiyle kesip yiyemez. Byle bir emir
ve msaade sahih deildir. Fakat byle zor durumda kalan bir kimse, bu-laca bir lden, hayatn
1
Fethul-Bri; sti'zan:52; No:6301; 12/366
kurtarabilecek miktarda yer, eer yemez de lrse, gnaha girmi olur. Nitekim oru tutan bir kimse de
lnceye kadar bir ey yemezse gnahkr olur. Yine yenilecek bir ey bulunduu halde yemeyip
alktan len kimse de gnahkar olur.
166- Henz ana rahminde bulunan bir cenni drmek de caiz deildir, irkin bir itir, bir nevi
cinayettir. u kadar var ki henz hayat bulmam bir cenn, geerli bir zaruret sebebi ile, tbb bir
gereke neticesinde drlebilir.
Bir de gebe bulunan bir kadn, vcudunun shhati iin il iebilir. Bunun tesiri ile vaki olacak
dkten dolay mesul olmaz.
167- ocuk olmasn diye azilde bulunmak, yani meniyi cinsel organ darsna aktmak uygun
deildir. Hanmnn rzas olmadka caiz olmaz. Ancak bir hastalktan veya bir fitne fesattan
korkulursa, o zaman caiz olur. Ksacas mslmanlarn nfusunu azaltacak eylere kalkmak doru
grlemez.
168- Bir mslman iin intihar, kendi kendini ldrmek ahirette byk azaplar gerektiren bir
cinayet olduu gibi, kendi lmn te-menni etmek de caiz deildir. Bir kzgnlk veya geim sknts
yzn-den lm temenni etmek mekruhtur. Bir hads-i erifte buyurulmutur ki:
Sizden biri kendisine gelen bir zarardan, bir felketten dolay lmn mutlaka temenni edecek ise,
Ya Rabbi! Benim hakkmda hayat hayrl ise, beni yaat ve eer lm hayrl ise, beni ldr. diye dua
etsin. 1
169- Baz hayat zaruretlerden dolay insanlar zerinde ameliyat yapmak caizdir. Mesel iinde
ta bulunan bir mesaneyi usul daire-sinde yarmak veya btn vcuda yaylacak bir hastalktan dolay
bir uzvu kesmek caizdir, bunda bir saknca yoktur.
170- len bir kadnn rahminde diri bir ocuk bulunsa, bu ocuu kurtarmak iin o kadnn
karnn sol tarafndan yarmak lzm gelir.
Ayn ekilde bir ocuk, anasnn karnnda enine bir vaziyet alp karlmas iin para para
edilmesinden baka bir yol bulunmazsa, bu vaziyet ise, anas iin bir tehlike tekil etse baklr. Eer
ocuk canl deilse para para edilerek karlr. Canl ise, bu ekilde karlmas caiz grlmemitir.
nk bir hayat sahibini kurtarmak iin dier ma-sum bir hayat sahibini paralamak lzm gelecektir. 2
171- nsanlara faydal, maddi-manevi temizlie sebep olduundan dolay Hitan=snnet ameliyesi, ok
eski zamanlardan beri bir snnet bulunmutur.
Malm olduu zere erkek ocuklarn snnet edilmelerine hi-tan denir. Bu, bir slm
almetidir. Bunun mstehap olan vakti ocu-un yedinci yandan on ikinci yana kadardr. Daha
evvel de snnet yaplmas caizdir.
Bulu ana eren bir kimse, snnet edilmemi ise, ya bizzat kendisi veya yapabilirse hanm
tarafndan snnet edilir. Bu mmkn olmaynca bir snnetiye mracaat olunur.
172- Mslman olan bir gayrimslimin ihtiyarl sebebi ile snnete tahamml edemeyecei iin
ehli tarafndan haber verilirse bu snnetten istisna edilebilir. nk bir zr sebebi ile vacibin bile terki
caizdir. O halde snnetin terki ncelikle olur.
Fihriste dn
HAYVANLARA MERHAMET LE MUAMELENN LZUMU
173- slm dininde btn yaratlmlara efkatle muamele yapl-mas, bir vazifedir. Bilhassa
hayvanlara zulm edilmeyip iyi baklmas lzmdr. Hayvanlar pek fazla yormamaldr, dvmemelidir.
Hay-vanlara zulmn cezas ardr. nk hayvanlarn Hak Teal'dan baka yardmcs, mdafaa edeni
yoktur.
ALLAH Teal'dan baka yardmcs bulunmayanlara zulm eden-ler hakknda ise, Hak Teal'nn
gazab pek iddetli olacaktr. diye buyurulmutur.
1
Buhari; Mezra:19; No:5347; 5/2146 Mslim; Zikir, dua, tvbe, istifar:4; No:2680; 4/2064 Ebu Davud; Cenaiz:13;
No:3108; 2/205
2
NEML NOT: Bu gibi hususlarda gnn tbbi, teknolojik gelimelerine gre hareket edilmelidir. Sezeryanla doum gibi.
174- Hayvanlarn riayet edilecek haklar vardr. Mesela ehli hayvanlarn yiyeceklerini, ieceklerini
vaktinde vermek, tmarlarna bakmak, haklarnda yumuaklk ile, merhamet ile muamelede bulunmak lzmdr.
Her cins baka bir hizmet iin yaratlmtr. Buna muhalefet etmemelidir.
Mesel, sr hayvanlar, arabalara koulmak, tarlalarda altrl-mak iin yaratlmtr, bunlara
binilmemeli, bunlarn srtlarna merkep-ler gibi yk ykletilmemelidir.
175- Zararl olmayan sere, hdhd gibi kk kular, hayvanlar bo yere ldrmemelidir. Hi
bir hayvann yzne vurmamaldr. Ve yzn dalamamaldr. Hi bir hayvan nian almak iin hedef
tutma-maldr, kularn yuvalarna geceleyin gitmemelidir. Geceler onlar iin bir emniyet, bir yerleme
zamandr.
176- Zararlarn gidermek iin ylan, akrep, fare, aylak, kara karga, kudurmu kpek gibi
hayvanlar ldrlr. Bununla beraber hi bir hayvan ne kadar zararl olursa olsun, atee atmak
suretiyle l-drmek caiz deildir.
177- ldrlecek bir ylann veya akrebin ei, intikam alr diye sylenilen szlerin asl yoktur.
Bunlarn intikamndan korkmak, fazla bir korkaklk eseridir, erkeklere yakmaz.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA MADD VE MANEV TEMZLK
178- slm dini, gerek madd ve gerek manev, ruh taharet ve te-mizlie byk bir ehemmiyet
vermitir. Bu iki ksm temizlik arasnda byk bir ilgi vardr. Bunlardan biri dierinden ayrlamaz.
Hatt bun-lardan her biri bir bakmdan madd ise, dier bir bakmdan da mane-vdir. Abdest gibi.
179- Mslmanlkta madd eyler ile kirlenen bir vcudu bir elbi-seyi, bir mekn temizlemek bir
vazife olduu gibi, gnah denilen manev fenalklarla kirlenmi olan bir ruhu temizlemek de bir
vazifedir.
180- Balca madd temizlikler unlardr:
1- Mslmanlkta her ne sebeple kirlenen bir vcudu, bir elbiseyi, bir yeri ve benzeri eyleri su ile
temizlemek bir esastr. Bu temizlik ii, temizlenecek eyin haline gre farz, snnet veya mstehaptr.
2- Mslmanlkta namaz klabilmek iin abdest almak ve icab edince gusl etmek farz olan bir
temizlik vazifesidir.
3- Mslmanlar iin yzde, kulakta, burunda, trnaklarda sa ve sakalda bulunan kirleri gidermek,
salar tarayp balamak, insanlarn nefretine meydan vermemek, snnet olan bir temizlik vazifesidir.
4- Her mslman iin haftada bir kere olsun vcudunu ykamak mstehaptr. En faziletli olan
Cuma gnnde ykanmaktr. nk Cuma mslmanlarn bir bayramdr, bir toplant zamandr, o
gnde her y-nyle temiz olmak pek gzeldir.
5- Mslmanlar iin uzanan trnaklar ve fazla uzanan byklar kesmek mstehaptr. Sakalda
snnet olan bir tutam miktardr. Ondan fazlasn kesmekte bir saknca yoktur.
6- Kol altndaki ve kasklardaki tyleri yolmak veya tra etmek mstehaptr. Bunlar haftada veya
onbe gnde bir temizlenmelidir. Krk gn kadar hali zerine brakmak tahrimen mekruhtur.
7- Erkeklerin veya kadnlarn temizlenmek iin kendilerine mah-sus hamamlara gitmelerinde bir
saknca yoktur. Umum bir ihtiyatan dolay bu, caiz grlmtr. Yeterki avret mahallerini rtsnler.
Erkek-lerin kendi aralarnda, kadnlarn da kendi aralarnda petemal ba-lamayarak ak bir halde
ykanmalar haramdr. Hatt bir kimse, yalnz bana bir yerde ykanaca zaman bile petemal
balamaldr. Edebe uygun olan budur. Tenha bir mahalde petemal skmak veya temizlik yapmak iin
az bir mddet petemalsz durmak caiz olabilir.
8- Hamamda vcudun batan gbee ve dizlerden topuklara kadar olan ksmn tellak keseciye
odurmakta bir saknca yoktur. Fakat baz alimlere gre bir zaruret bulunmadka, bu odurmak
mekruhtur. Gbek ile dizler arasndaki ksm odurmak ise, caiz grlemez. Ayak-lar odurmak da
mrvvete aykrdr. htiyacndan dolay bu hizmeti gren bir ahs o kadar aalamamaldr.
181- Balca manev temizlikler de unlardr:
1- Kalbleri gzel ahlak ile, gzel ameller-emeller ile temizlemeye, sslemeye, nurlandrmaya
almaldr. Manev temizlik, bunlar ile or-taya kar.
2- Gnahlar ile kirlenen ruhlar, kalbleri tvbe ile, istifar ile temizlemee almaldr.
Malumdur ki, gnahlar kebair byk ve saair kk diye iki ksmdr. Kebirin, yani byk
gnahlarn ba-lcalar unlardr: ALLAH Tealy inkr etmek, ALLAH Tealya irk (ortak) komak,
kesin olarak sabit olan bir din hkme inanmamak ki, bu -El'iyazbillh = Bundan ALLAHa
snrz- kafirliktir. ALLAHn rahmetinden midini kesmek, ALLAHn azabndan, gaza-bndan emin
olmak, gnah zerine srar etmek, yani herhangi bir gnah daima ileyip durmak, namaz orucu
terketmek ALLAH yolunda cihad-dan kanmak, anaya, babaya asi olmak, yalan yere ahitlik ve yemin
etmek, bir kimseyi haksz yere ldrmek, bir kimsenin bir uzvunu haksz yere kesmek veya sakat bir
hale koymak, faiz alp vermek ve hr-szlk yapmak, rvet almak, yetimlerin mallarn yemek, zina ve
livata denilen rezaletleri ilemek, iffetli kadnlara fuhu isnad etmek. te bunlar, dereceleri farkl birer
byk gnahtr, Dier bir ok gnahlar da birer kk gnahtr.
3- Gnahlarn bir ksm, yalnz ALLAH Teala'nn hakkna aittir. Dier bir ksm da insanlarn
haklaryla alakaldr. Birinci ksmda in-san, kalben piman olup ALLAH Teal'dan af ve rahmet
dilemeli, bir daha yle bir gnahda bulunmamaya kesinlikle karar vermelidir. Ve o gnah, kafir olmay
gerektirecek bir mahiyette ise, hemen tecdid-i iman (iman tazelemek), tecdid-i nikh (nikah
tazelemek)de bulunmaldr. Namaz gibi, oru gibi kazas lzm gelen bir ibadetin terkinden ibaret ise,
hemen bunu kazaya almaldr.
Gnahlarn insanlarla alakal ksmnda ise, yine kalben bir pimanlk duyarak hem ALLAH Teal'dan af
dilemeli, hem de hakkna tecavz edilen kimseden, mmkn ise, helllik istemelidir, kendisini raz etmeye ve
tecavz edilen hakk demeye almaldr. Ruhlarn Seyyit denilen gnah kirlerinden temizlemesi, ancak
bu sayede mmkn olabilir.
182- Grlyor ki, mukaddes slm dini hem madd, hem de manev temizlikleri birer din hkme
balam, bunlar sadece insanlarn keyiflerine brakmamtr. Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz de:
Nezafet imandandr. 1
mealindeki bir hads-i erfiyle temizlie bir kutsallk vermi, onun ehemmiyetini gstermitir. Dier bir
hads-i erfte de yle buyurulmutur:

phe yok ki ALLAH Teal temizdir, temizi sever, naziftir, nezafeti sever, kermdir, keremi sever,
cmerttir, cmertlii sever. Artk evlerinizin evresini temiz tutunuz, yahudilere benzemeye almaynz. 2
183- Malmdur ki ALLAH Teal bizleri bir imtihan iin yaratp bu dnyaya getirmi, bir takm
vazifeler ile mkellef tutmutur. Bizim maddi-manevi temizliimiz, saadetimiz ancak bu vazifelere
riayetle gerekleir. Bu vazifeleri yapmayanlar, yaratcmzn mukaddes emir-lerine muhalefet etmi
olurlar. Byle bir kimsenin kymeti alalm, kalbi kararm, ruhu kirlenmi, kendisi azaba mstehak
olmu olur. Artk bu halde yaplacak ey tvbedir, istifardr, hayatn gayesine gre harekettir. Kirlenen
bir ruhun temizlii ancak bunlar ile mmkndr.
184- nsan, tertemiz gnahsz bir halde dnyaya getirilmitir. Artk kirli, gnahkr bir halde
ahirete gitmekten sklmaldr. nsan bir kere dnmelidir, kendi yaratcsnn, mabudunun mukaddes
emirleri-ne kar nasl isyan edebilir? nsann ruhu byle bir isyandan dolay szlamal deil midir?
nsan, kudret ve azametinin sonu olmayan byk yaratanndan korkmal, O'nun, her an nail olduu
nimetlerini dnerek utanmal deil midir?
Bununla beraber insan, insanlk hali, gnahdan uzak kalamyor. Yeter ki bu gnahtan dolay kalbi
szlasn, ruhunda pimanlk duysun, hemen ALLAH'na ynelsin, gnahnn affedilmesini dilesin, daha
tv-be imknlar elde iken gnahtan kurtulmaya alsn.
ALLAH Teal Hazreteri:

1
bni Hbban; No:5459; 7/410
2
Tirmizi Edeb:41; No:2799; 5/ 111
Ey mminler! Hepiniz ALLAHa tevbe ediniz ki, kurtulabile-siniz 1 buyuruyor. Resul- Ekrem
(S.A.V) Efendimiz de:

Gnahndan tvbe eden gnah ilememi kimse gibidir. 2 buyurmutur.
Artk bizim vazifemiz, gnahlarmzdan dolay, iin iin yanp ya-klarak hakka yrmektir. Ve
seyyid-i istifar denilen u mbarek cmle ile Hak Teal Hazretlerinden -tevbe ve istifar edici olarak-
af ve mafiretler dilemektir.

Estafirullah. el-azim ellezi la ilahe illa h el-hayye'l-kayyme ve etb ileyh.
Hayy, Kayym ve Yce olan ALLAH'tan mafiret dilerim ve Ona tevbe ederim. O'ndan baka
hibir ilah yoktur.
Yarabbi! Bizi uyandr, bizim dualarmz, tvbelerimizi kabul buyur, Amn. Vel-hamdleke ya
rabbel-lemn. (Btn hamd- senalar sana mahsustur, ey lemlerin Rabbi!)
Fihriste dn
1
Nur suresi: 31
2
bni Mace; Zhd:30; No: 4250; 2/1419
DOKUZUNCU KTAP
SLAM AHLAKINA ATTR
NDEKLER
Ahlkn mahiyeti, nevileri ve ahlk ilmnin ksmlar

Ahlkn ehemmiyeti ve gzelletirilmesinin mmkn olmas
Vazifelerin mahiyetleri ve nevileri
lhi vazifeler, ahs vazifeler, ailev vazifeler, sosyal vazifeler
Mslmanlkta adab muaeret
Gzel ve irkin huylar
AHLKIN MAHYET, NEVLER VE AHLK LMNN KISIMLARI
1- Ahlk lfz, hulk lfznn ouludur. Hulk, insann ruhundaki huy dediimiz bir meleke, bir
zellik demektir. Byle bir meleke, ya hayrl bir netice verir veya hayrsz, gayrimeru bir netice verir. Bu
itibar ile ahlk melekeler, gzel ve irkin diye iki ksma ayrlr. yle ki: Gzel melekelere ve bunlarn
gzel semerelerine, neticelerine ahlk- hasene, ahlk- hamide = gzel huylar ad verilir. Bilkis irkin
melekelere ve bunlarn irkin mahsullerine de ahlk- kabiha = irkin huylar, ahlk- zemime,
mesaviy-i ahlk, rezaili ahlk = kt ahlk denilir.
Mesela edep, tevazu, kerem, cmertlik birer gzel meleke eseri-dir. Edepsizlik, kibir, cimrilik de
birer irkin meleke neticesidir.
te btn bu melekelerden, bu neticelerden bahseden ilme de ahlk ilmi denilmektedir.
Ahlk ilmi, nazar ahlk, amel ahlk ksmlarna ayrlr. Na-zar ahlk, ahlk esaslara,
kanunlara ait grleri, fikirleri gsterir; amel ahlk ise, ahlk vazifelerin nelerden ibaret olduunu
bildirir.
nsanlar, hayatlarndaki tatbikat itibariyle nazar ahlktan ok amel ahlka muhtatrlar. Biz de bu
eserimizde bu amel ksmndan biraz bahsedeceiz.
Yalnz unu arzedelim ki felsefecilerin bir takm, ahlk mes-seselerini hazza, zevke, madd bir
menfaate, kalbin duygularna veya vazife ve kemal esasna dayandrmak istemilerdir. Halbuki bunlarn
hi biri ahlk iin kfi bir dayanak olamaz. Bunlara dayanan ahlk m-esseseleri, insanlarn bu
husustaki ihtiyalarn tatmin edemez. Ancak hakk bir dine dayanan ve bu sebeple ilh bir mahiyete
sahip olan bir ahlk messesesidir ki, insanlarn ruhlarn tatmine, ykselmelerini te-mine yeterli olur.
te ALLAHa hamdolsun bizler, slm dini sayesinde byle yksek bir ahlk messesesine nail
bulunmaktayz.
Fihriste dn
AHLKIN EHEMMYET VE GZELLETRLMESNN MMKN OLMASI
3- Mslmanlk; ahlka pek byk bir kymet, bir ehemmiyet ver-mitir. Zaten mslmanlk; bir
ahlk, bir fazilet, bir hikmet dinidir. Hat-t Peygamber (S.A.V.) Efendimiz:

Ben ancak gzel ahlk tamamlamak iin gnderildim buyurmutur.1
slam dininde insanlarn manev kymetleri, sahip olduklar ahlk ile lldr. Bir hads-i erfte:
" "
"Sizin imanca en gzeliniz, ahlka en gzel olannzdr 2 diye buyurulmutur. Dier bir hads-i
erifte:
""
ALLAH Telya kullarnn en sevgilisi, ahlka en gzel ola-ndr. 3 melindedir. Resul Ekrem
(S.A.V) Efendimiz:
""
Yarabbi! Ben senden shhat, afiyet ve gzel ahlk dilerim 4 diye dua buyururdu.
4- nsanlarn ahlk deiebilir. irkin huylar gzel huylara de-itirmeye tehzibi ahlk denir.
Bu deitirme, her halde mmkn-dr. Mmkn olmasayd, Nebiyyi Zian Efendimiz:
= Ahlknz gzelletiriniz diye emretmezdi.

Nefisleriyle mcadele eden bir nice zatlarn ne gzel huylar ka-zandklar daima grlmektedir.
1
Muvatta; Husnul-Huluk:8; No:1723; 2/404; Beyhaki, es-Snenl-Kbra; ehdt: No:21379; 15/252
2
bn-i Hbban; No:361; 2/76
3
A. b. Hanbel; No:2728; 2/189
4
Heysemi, Mecmeuz-Zevaid; 10/173
Riyazet, terbiye; hayvanlara, otlara, i-eklere, hatta talara tesir edip dururken insanlara tesir etmez
mi?. Huy cann altndadr, can kmadka huy kmaz sz her ynyle doru deildir. Geri baz
huylar deitirmek gtr. Fakat imkansz deildir. Tedavi sayesinde baz hastalklar, tesirsiz bir hale
geldii gibi, terbiye ve mcadele sayesinde de baz huylar, hi olmazsa tesirini gsteremez bir hale
gelir, gzel huylarn karsnda siner, kalr.
Fihriste dn
VAZFELERN MAHYETLER VE NEVLER
5- Vazife, yaplmas dinen mecbur olan veya tavsiye buyurulan herhangi bir hayr, bir kemal, bir
gzel ey demektir. Bu tarife gre vazifeler, iki nevidir. Bir nevi; dince mecburi olan vazifelerdir ki,
bunlar yapmamak mutlaka mesliyeti, azab gerektirir. Namaz, oru, zekt gibi. Dier nevi; dinen
mutlaka mecbur olmamakla beraber tevik edilip tavsiye buyurulan ahlk, tercih etmeye bal
vazifelerdir ki, bunlara riayet edilmesi, bir meziyyettir, bir kemaldir, insann sevaba ve vgye nil
olmasna bir vesiledir. Yaplmamas ise, bir eksiklik olmak-la beraber, mutlaka bir sorguyu, bir azab
gerektirmez. Nafile klnan namazlar, fakirlere verilen sadakalar, insanlara kar yaplan gzel, nazikne
muameleler gibi.
6- nsanlara ait btn vazifeler, slm dininin erevesi iinde bulunmaktadr. Bunlardan
yaplmas dinen mecburi olan vazifeleri, ki-tabmzn ibadetlere ait ksmnda yazm bulunuyoruz. Bu
ahlk ks-mnda ise, en fazla ahlk ve tercihe bal vazifelerden bahsedeceiz.
7- Vazifeler, dier bir bakmdan baka bir taksime tabi bulun-maktadr.
yle ki vazifeler, ya sadece ALLAH Tel iin yaplr, veya insann kendi ahsna veya ailesine kar
yaplr, veyahut topluma kar yaplr. Bu itibar ile de vazifeler, ilh, ahs, ailev ve sosyal nevilerine
ayrlr.
Fihriste dn
LH VAZFELER
8- Her akll ve blu ana ermi olan kimse, ALLAH Tel Hazretlerini bilip ona kullukta
bulunmakla mkelleftir. Bir insan iin bu kulluktan daha byk bir nimet, bir eref olamaz. Biz evvel
byk yaratanmzn varln, birliini, kudret ve azametini, mukaddes emir-lerini ve yasaklarn bilir,
tasdik ederiz. Bunlar bizim birer itikad va-zifelerimizdir. Sonra da namaz, oru, zekt, hac gibi srf
beden veya srf mal veya hem beden hem mal olan ibadetler ile mkellef bulun-duumuzu bilir,
bunlar seve seve yaparz, bunlardan feyiz alr, byk zevkler duyarz. Bunlar da bizim birer amel
vazifelerimizdir.
9- slm yurdunu muhafaza ve mdafaa da ilhi bir vazife de-mektir. Cihad, slm vatann
mdafaa, bazen farz kifaye, bazen de farz ayn olur. Kat bir zaruret bulunmad halde slm
ordusuna ka-tlmakla cihada, slm vatann muhafazaya gnll olarak itirak et-mek, ilh, vatani bir
ahlk vazifesidir.
Dine, slm varlna hizmetten daha byk ne olabilir? Bir hadis-i erifte:
" "
Mrikler ile mallarnzla, nefislerinizle ve dillerinizle cihad edi-niz. 1 diye buyurulmutur. Bu
sebeple ALLAH yolunda cihad, beden ile olaca gibi para ile, dil ile de olabilir.
Bir hadis-i erifte de: " "
phe yok ki cennetin kaplar kllarn glgeleri altndadr 2 di-ye buyurulmutur.
te btn bunlar mslmanlkta askerliin, dine, vatana hizmetin ne kadar kymetli olduunu
gstermee kfidir. Ne mutlu slm erleri-ne, slm kahraman mcahidlerine!
10- Nefis ile mcadele de en byk bir cihaddr. Bu sebeple en mhim ilh bir vazifedir. Nefsini
slmiyetin verdii bir terbiye dairesinde korumayan kimse, ne kendisine ne de yurduna hakkyla hizmet
1
Ebu Davud; Cihad:18; No:2504; 2/13, Nesi; Cihad:1; No:3096; 6/7, A. b. Hanbel; No:11837; 3/124
2
Buhari; Cihad:111; No:2804; 3/1082, Mslim; mare:41; No:1902; 3/1511, Ebu Davud; Cihad:89; No:2631; 2/48
edemez. Yksek fedakrlklar, yksek bir slm terbiyesi sayesinde meydana gelir. Buna tarihi hdiseler
ahittir. Bunun iindir ki, Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz bir gazadan dndkten sonra Ashab-
Kiramna hitaben: Biz kk bir cihaddan byk bir cihada dnm bulunmaktayz. 1 buyurarak nefis ile
olan mcadeleye iaret buyurmulard.
11- Bir takm nafile ibadetler de birer ilhi vazifedir. Mesel biz ALLAH Telnn rzasn
kazanmak iin nafile namaz klar, orular tutarz, kalblerimizin nurlanmas iin vakit vakit Kuran-
Kerim oku-ruz, imanmzn nurunu artrmak iin ezeli mabudumuzun, mukaddes isimlerini zikrederiz,
uyank bir ruha sahip olmak iin yce yarat-cmzn bykln, eseri olan kainattaki ykseklii
dnr, tefek-kre dalarz. te btn bunlar birer ilh vazifedir.
Fihriste dn
AHS VAZFELER
12- nsanlar, kendilerine kar da bir takm vazifeler ile mkel-leftirler. Bu vazifelerin bir ksm
bedenlerine, bir ksm da ruhlarna ait-tir. Balcalar unlardr:
1- Beden Terbiyesi: yle ki her insan iin maddi ve manevi temizlie dikkat ederek zinde bir
vcuda sahip olmak lzmdr. Bir hadis-i erifte: Kuvvetli olan bir mmin, zayf olan bir mminden
hayrldr 2 buyurulmutur.
2- Sal korumak: Salk byk bir nimettir. Bu sebeple sa-la zararl eylerden kanmak
ve lzum grldke tedaviye ehem-miyet vermek lzmdr. Bir hadis-i erife gre: lmden baka hi
bir hastalk yoktur ki tedavisi mmkn olmasn, yeter ki ilc elde edilsin. 3
3- Zararl perhiz ve rejimlerden kanmak: Mslmanlkta ruhbanlk yoktur. Geceli ve
gndzl a durmak, hell eylerden nefsini bsbtn men etmek caiz deildir.
slmiyetin emrettii ibadetler, az yeme ve imeler, normal bir halde olup hayatn gelimesine
pek fazla elverilidir. Bunlarn aksine olan hareketler ise, hayata tesir edecei, tembellie sebep olaca
iin caiz olamaz. Bir hadis-i erifte:
Nefsin senin metiyyen = bineindir, artk ona merhamet ile muamele yap. 4 buyurulmutur.
4- Vcudu harap edecek eylerden saknmak: Mslmanlkta iki haramdr. Herhangi bir uzvu
kesin bir gereke bulunmakszn kesmek haramdr. ntihar denilen cinayet de haramdr. nk bunlar Hak
Telnn insana bir atiyyesi-ihsan, bir emaneti olan hayata sui-kast demektir. Bu sebeple bu gibi haram
olan eylerden kanmak ahs bir vazifedir. Aksi takdirde insan birok pimanlklardan, azaplardan
kurtulamaz.
5- radeyi kuvvetlendirmek: nsan salam-gl bir irade sahibi olmaldr. Faydal eyleri bilip
yapmal, faydasz eyleri de sadece onu bunu taklit etmek hevesiyle yapmamaldr. nsan bir kanaata,
bir seciyeye sahip bulunmal, hakk kabul etmeli, haksz zararl bir eyi de herhangi bir menfaat ve
baka birey dncesiyle geerli klmaya almamaldr. Byle bir hafiflik insana yakmaz.
6- Akl, zihni ilim ve irfan nurlaryla aydnlatmak, kalbde faydal, yksek duygular
uyandrmak: Mslmanlkta ilim ve ma-rifet tahsil ederek akl ve zihni nurlandrmak pek mhim bir
vazifedir. nsan akllca yaamal, daima hakikat arkasndan komaldr. Yanl fi-kirlerden, aldatc
szlerden, yaldzl muhakemelerden, zararl treler-den, batl inanlardan, adi duygulardan
kanmaldr. Bir hadis-i erifte:
" "
nsann dayanaca ey akldr, akl olmayann dini de yoktur. 5 buyrulmutur.
Fihriste dn
ALEV VAZFELER
1
Aclni, Keful-Hafa; No:1362; 1/424
2 Mslim; Kader:8; No:2664; 4/2052 bn-i Mace; Zhd:54; No:4168; 2/1395
3
Buhari; Tp:7; No:5363; 5/2153, Mslim; Selam:29; No:2215; 4/1735, Tirmizi; Tp:5; No:2041; 4/385
4
Elimizdeki mevcut kaynak eserlerde byle bir hadis-i erif bulunamamtr.
5
.Beyhaki, uabul man; No: 4644; 4/157, Deylemi, Firdevs; No:4629; 3/217
13- Aile hayat, bir toplumun balangcdr. Mslmanlkta aile tekilt pek nemlidir. Aile
fertleri, balca kar ile kocadan ve bunlarn ocuklarndan ibarettir. Bunlarn karlkl vazifeleri ise,
unlardr:
1- Kocann balca vazifeleri: Hanm ile gzel geinmek, onu himaye etmek, onun nafakasn
temin ederek, kendisine sadakattan ay-rlmamaktr. Bir hadis-i erifte:
""
Sizin hayrllarnz, kadnlar hakknda hayrl olanlarnzdr. 1 buyurulmutur.
""
Kadnlara ancak kerim olanlar ikram, kt olanlar da ihanet eder. 2 buyurulmutur.
2- Kadnlarn balca vazifeleri: Kocasnn meru emirlerini tutmak, onun namusunu,
haysiyyetini koruyup haline kanaat etmek israftan kanmak, ev hanm olacak bir vaziyette
bulunmaktr. Mesud bir halde yaamann birinci yolu budur.
3- ocuklarn babalarna, analarna kar balca vazifeleri: Onlara hrmet ve itaat etmektir,
kendilerinin hayatlarna vesile olan, kendilerini senelerce bir muhabbet ve efkatla kucaklarnda
beslemi bulunan babalarna, analarna kar of demeleri bile caiz deildir. Ba-basna, anasna
bakmayan, onlarn meru emirlerini dinlemeyen, on-larn htiyal zamanlarnda yardmlarna
komayan bir ocuk hayrl evlt olmak erefinden mahrum kalr, toplumun fertleri arasnda ky-metli
bir uzuv saylamaz, Hak Telnn azabna mstehak olur.
Babalar hrmet, analar da yardm etmek bakmndan nceliklidir. Bununla beraber anann hakk,
babaya gre iki kattr. Bir hadis-i erifte:
"
"
Cennet analarn ayaklar altndadr buyurulmutur. 3
Hayrl ocuklar, yalnz babalarna deil, belki onlardan sonra on-larn dostlarna, kabirlerine de
hrmette kusur etmezler. nk bu hr-met de babaya, anaya hrmet ksmndandr.
4- Babalarn ve analarn ocuklarna kar balca vazifeleri: Dnyaya gelmelerine sebeb
olduklar bu yavrularn gleri yettii l-de beslemek, terbiye etmek, okutup bir kazan yoluna
sevketmektir.
Baba ile ana, ocuklarna kar eit derecede davranmal, ocuk-lar bakp okamak hususunda
eit tutmaldr ki, aralarnda bir gcenme, bir rekabet duygusu meydana gelmesin.
Ana ile baba, ocuklarna merhamet ile muamele yapmal, kendi-lerini isyana sevk etmeyecek
tarzda terbiyeye almal ve kendilerine kar gzel bir fazilet rnei halinde bulunmaldrlar. Dokuz
yana gi-ren ocuklarn kendi yataklarndan ayrmal, on yana girdikleri halde namaz klmayan
ocuklarn hafife dvmeli, on alt yana giren ocuklarn da mahzur yok ise, evlendirmeye
almaldr. Salih ocuk-lar, Hakkn birer kymetli ihsan demektir.
5- Kardelerin balca vazifeleri: Birbirini sevmek, birbirine yardm edip hrmet ve efkatta
bulunmaktr. Kardelerin aralarnda pek kuvvetli bir ballk vardr. Bunu daima korumaldr. Hele byk
kardeler, baba ve ana yerindedirler. Bunlara kar byk bir sayg gstermelidir.
Madd bir menfaat yznden birbirine dman kesilen kardeler, iyi ruhlu kimseler saylmaya
layk olamazlar. Birbirine tutkun olan kar-deler, hayatta daima muvaffak olurlar.
unu da ilve edelim ki hizmetiler de aile efradndan saylrlar. Bunlara kar da ltuf ile, gnl
alc muamelede bulunmaldr, kendile-rine gleri yetmeyecek ileri yklememelidir.
1
Tirmizi; Raza':11; No:1165;2/386. bn-i Mace; Nikah:50; No:1978; 1/636. Ebu Ya'la Msned; No:5900; 5/258. bn-i Ebi
eybe; Edep:2; No:5; 6/88.
2
Aclni, Keful-Hafa; No: 1234; 1/386.
3
Aclni, Keful-Hafa; No: 1078; 1/335. Nesi; Cihad:6; No:3104; 6/11: Beyhaki, uabul-man; No: 7832; 6/178.
Hizmetiler de insanlk bakmndan efendilerine msavidirler. Bunlarn da mmkn mertebe terbiyelerine,
gzelce yaamalarna bakmaldr, kusurlarn affederek kendilerini gzel bir tarzda slaha almaldr.
Fihriste dn
SOSYAL VAZFELER
14- Malmdur ki, insanlar yaratl itibaryla medendirler, toplu bir halde yaamak ihtiyacndadrlar.
Bunun iin aralarnda karlkl bir takm vazifeler bulunur, bunlara riayet edilmedike toplum hayat devam
edemez, hi bir ite intizam bulunamaz. Bunlarn balcalar unlardr:
1- Toplum fertlerinin hayatna riayet: Her insan yaamak hakkna sahiptir. Hibir kimsenin
hayatna haksz yere kasdedilemez. slam dininde bir insan haksz yere ldren, btn insanlar
ldrm gibi olur. Bilkis bir insann yaamasna yardm eden, btn insanlar yaatm gibi saylr.
2- Fertlerin hrriyetlerine riayet: ALLAH Tel, insanlar esasen hr olarak yaratmtr. Hibir
kimse gayrimeru bir sebeple esir edilmez. u kadar var ki, hrriyetlerin dairesi muayyendir, her insan
her istediini yapmak selhiyetine sahip olamaz. O zaman toplumun hr-riyeti mahvolur gider.
Herhangi bir sebeple esarete dm kimseleri hrriyetlerine kavuturmak ise, mslmanlkta byk bir
hayr saylmaktadr.
3- Fertlerin vicdanlarna riayet: Vicdan, ilhi bir kuvvettir, ruhun bir hususiyetidir. nsan
bozulmayan bir vicdan sayesinde iyi eyler ile kt eylerin aralarn ayrmaya gc yetebilir.
Vicdanlarn kymetleri dardaki eserlerinden anlalr. Fena harekette bulunan bir insann iyi bir
vicdana sahip olduunu iddiaya hakk olamaz.
Mslmanlk, btn insanlarn hidayetini, saadetini arzu eder, temiz vicdanlara byk kymet
verir. Kirli vicdan sahiplerinin de hal-lerine acr, kendilerini irada alr. Fakat hi bir kimsenin
vicdanna bakalarnn musallat olmasna cevaz vermez, insanlar, birbirini hayr dileyici bir tarzda
uyandrmaya, slaha alrlar. Birbirinin vicdanna tahakkm edemezler. Vicdanlar grp gzeten,
ancak ALLAH Teldr. Herkesi vicdanndaki duygularndan dolay taltif veya azap edecek olan ancak
Hak Teldr. Yalnz unu da ilve edelim ki, fena vicdanlar slh iin yaplacak hikmetli ihtarlar,
tavsiyeleri vicdanlara birer tecavz mahiyetinde saymak doru deildir.
4- Fertlerin ilm kanaatlerine riayet: Mslmanlkta onun bunun fikrine, ilmi kanaatine tecavz
edilmesi caiz deildir. u kadar var ki, herhangi fikrin veya kanaatin doru olup olmadna dair yine
ilm bir tarzda mtlaa yrtlebilir. nk bir hakkn ortaya kmas, ancak bu sayede mmkn olur,
bir batln hayrszlndan toplumun kurtulabilmesi de yine bu sayede mmkn bulunur.
5- Fertlerin namus ve haysiyetlerine riayet: slm dininde herkesin namusu, haysiyeti tecavzden
korunmutur. Byle bir tecavz ar bir cezay gerektiricidir. Bunun iindir ki, mslmanlkta gybet, iftira,
alay etmek, svp saymak kesinlikle haramdr. Bakalarnn namusuna, haysiyetine hrmet etmeyen kimse,
namus ve haysiyet duygusundan mahrum, toplumun mukaddesatna musallat bir canavar demektir.
6- Fertlerin mlkiyet haklarna riayet: Mslmanlkta herhangi bir kimsenin mlkne, tasarruf
hakkna tecavz etmek haramdr. Herkesin kazanc kendisine aittir. Herkesin meru mallar tecavzden
korunmutur. Toplumun ilerlemesi, meden bir halde yaayabilmesi, ancak bu korunma sayesinde
mmkn olur. Bir toplumu tekil eden fertlerin servet ve meslek itibariyle farkl derecelerde
bulunmalar, hikmet ve toplumun maslahat menfaat gereidir. Herkes hakkn ksmetine raz olmaldr,
herkes meru ekilde alp servet sahibi olmaldr. Temiz bir toplum hayatnn baka ekilde devamna
imkn yoktur.
Fihriste dn
MSLMANLIKTA DABI MUERET
15- slm dini, insanlarn muaeretine, yani, birbiriyle grp konumalarna, meden toplu bir
halde yaamalarna byk bir ehem-miyet vermitir.
Mslmanlarn muaeretlerinde samimiyet, tevazu, sadelik zora-kilikten uzak, karlkl
yardmlama, nezaket, hrmet, muhabbet, hayr severlik bir esastr.
16- Mslmanlkta halk ile mueretin eitli safhalar, mertebe-leri vardr. Bir ksm unlardr:
1- Herkese kar tatl dilli, gler yzl, ak kalpli olmak. Bir mslman, daima gler yzl
bulunur, hi bir kimseyi dkl bir ehre ile karlamaz. Bir hadis-i erifte:
" "
phe yok ki ALLAH Tel mlayim huylu, ak yzl kimseyi sever 1 buyurulmutur.
2- Herkes ile gzelce grmek, halka eziyet vermekten kan-mak. Bir hadis-i erifte:
" "
Mslman odur ki; dilinden, elinden mslmanlar selmette bu-lunur. 2 buyurulmutur.
3- Halkn eziyetlerine katlanmak, ktle kar iyilikle mua-melede bulunmak: Bir hadis-i
erifte:
"

"
Sddklarn mertebelerini gemek istersen: Senden kesilene sen balan (yani sana gelmeyene sen git,
sla-i rahim yap); senden esirgeyene sen esirgeme, ver; sana zulmedeni de sen affet. 3 Buyrulmutur.
4- Dargnla hemen son vermek: Mslmanlar, aralarnda bir dargnlk yz gsterirse hemen
barrlar, birbirini gnden fazla ter-ketmezler. Mslmanlarn gnllerinde dmanlk, kn
duygular yaa-yamaz. Bir hadis-i erifte:
" "
Bir mslman iin hell olmaz ki, kardeini gnden fazla terkede. 4 buyurulmutur.
5- Aralar dzeltmeye gayret: Bir mslman, iki din kardei arasnda her naslsa bir dargnlk yz
gstermi olduunu grnce, aralarn bulmaya, o dargnl giderecek are aramaya alr. Bir hadis-i erif:
" "
Sadakann en faziletlisi, dargn kimselerin aralarn bulup islh etmektir. 5 melindedir.
6- nsanlarn kusurlarn aratrmamak, ifa etmemek, bilkis rtmeye almak:
Mslmanlar, kimsenin ayplarn aratrmazlar, kimsenin ahsna ait kusurlarn meydana karp tehr
etmeye almazlar. Bunun aksine hareket, dinen yasaktr. Bir hadis-i erifte:
" "
Bir kul, bir kulun kusurunu rterse ALLAH Telda onun g-nahn kyamet gnnde rter 6
buyurulmutur.
7- Dostlar arkalarndan mdafaa etmek: Bir mslman, lzum grldke dostlarn,
dindalarn arkalarndan mdafaa eder, onlarn haklarndaki yanl fikirleri dzeltmeye alr. Bir
hadis-i erifte:
" "
Bir kul kardeine yardmda bulunduka kendisine de ALLAH Tel daima yardm eder. 7
buyurulmutur.
8- nsanlarn kalplerini kt zandan korumak iin thmetli yerlerden uzak bulunmak:
Bunun aksine hareket, bir ok kimselerin gnaha girmesine sebep olur, insanlar arasnda dedikoduya,
dargnla meydan verir. Bir hadis-i erifte:
" "
1
2
Buhari; man:3; No:10; 1/13, Mslim; man:14; No:40; 1/65, Ebu Davud; Cihad:2; No:2481; 2/6, Tirmizi; man:12; No:2627;
5/17, A. b. Hanbel; No:2835; 2/194
3
Deylemi, Firdevs: No:8529; 5/392
4
Buhari; Edep:62; No:5725; 5/2255, Mslim; Bir vessla vel edep:7; No:2559; 4/1983, Ebu Davud; Edep:55; No:4910; 2/695,
Tirmizi; Bir Vessla:24; No:1935; 4/329
5
Msnedi Abd bin Humeyd; No:335; 1/135
6
A. b. Hanbel; No:8809; 2/388
7
Mslim: Zikir ved-Dua:11; No:2699; 4/2074
Thmet yerlerinden kannz 1 buyurulmutur.
9- Farkl halk snflaryla, mevkilerine gre sohbette, mnasebette bulunmak: Mesel:
Herkese kabiliyetine gre hitap etmeli, bir limden, bir zahidden, bir zenginden beklenilen vasflar bir
childen, bir fasktan, bir fakirden beklememelidir.
10- htiyarlara hrmet, ocuklara, dknlere merhamet ve efkat gstermek:
Mslmanlkta byklere kar sayg, kklere kar sevgi bir esastr. Bu esas, aile arasnda bir kat
daha ehemmiyetli bulunur. Mesel anaya, babaya pek fazla hrmet lzmdr. Bunlar adlaryla armak
edebe aykrdr. Bir kadnn kocasn adyla armas da edebe aykr olduundan mekruhtur.
Bir hadis-i erif u mealdedir:
" "
Bir gen, bir ihtiyara sadece yandan dolay hrmet etti mi, ALLAH Tel da ona bir mkfat
olmak zere ihtiyarl anda hrmet edecek bir kimseyi mutlaka yaratr 2
Bu mbarek hadis, ihtiyarlara sayg gsteren genlerin sevap ka-zanacaklarn, ok
yaayacaklarn mjdelemektedir. Artk ihtiyarlara saygszlk yapan baz genler, bunu biraz
dnmelidirler.
11- Hayr sever olmak, yardmlama ve dayanmada bulunmak: yle ki, mslmanlar,
herkesin hakknda hayr diler, herkese kar yardmda bulunmaktan bir zevk duyarlar. Mslmanlarn
meru bir sahada birbirine yardm etmesi, araclk yapmas aralarndaki din kardelii icabdr. Kendisi
hakknda hayrl grp istedii bir eyi bakalar hakknda da istemeyen kimse, slm muaeretinin
temiz esaslarna riyet etmemi olur. Bir hadis-i erifte:
" "
Sizden, biri kendisi iin sevip istedii bir eyi, kardei veya komusu iin de sevip istemedike
hakkyla mmin olamaz.3 buyurulmutur.
12- Selm vermek: yle ki, mslmanlar arasnda selm ver-mek bir snnettir, bir dostluk, bir
hayrseverlik almetidir. Selm almak da bir farzdr. Bir hadis-i erifte:
"
"
Siz man etmedike cennete giremezsiniz, birbirinizi sevmedik-e de man etmi olamazsnz,
yaptnz zaman birbirinizi seveceiniz bir eye dellet edeyim mi? Aranzda selm yaynz, yani,
birbirinizi selmlaynz. 4 buyurulmutur.
Selm vermenin baz dab vardr. Mesela, bir meclise girilirken konuulmadan evvel "
= Esselm aleykm" dye selm verilir. Bo bir yere giren mslman
= Esselm leyna ve ala ibdillhisslihn der.
Genler ihtiyarlara, binitli olanlar yayalara, yryenler oturanlara, arkadan gelenler nden
gidenlere selm verirler. Bir cemaate verilen selma ilerinden birisi " = Ve
aleykmsselm" diye kar-lkta bulununca, dierlerinden selm vazifesi der. Hi birisi byle bir
mukabelede bulunmazsa hepsi de gnaha girer.
Bir meclisten ayrlrken de selm ile ayrlmak daha faziletlidir.
Kendisine selm verilen kimsenin daha gzel bir karlkta bulun-mas iin: " " Ve
aleykmsselm ve rahmetllhi ve berekth demesi, yerine gre pek gzeldir.
Bir kimsenin selmn getirip tebli edene = aleyke ve aleyhisselm diye
karlk verilir. Bir mektupla selm yazl-m olunca, ya dili ile veya yazlacak mektupta yaz ile
1
Suyuti, erhu Sneni bn-i Mce; No:2559; 1/184
2
Tenzihul-Kemal; No:6971; 32/98
3
Buhari; man:6; No:13; 1/14
4
Mslim; man:22; No:54; 1/74; bn-i Hbban; man:236; 1/471
= ve aleykesselm denilir.
Selm iade etmekten (almaktan) hakikaten veya hkmen ciz olan kimseye selm vermek mekruhtur.
Bu sebeple yemek yiyen veya Kuran okuyan veya hutbe dinleyen veya namaz klan bir kimseye selm
vermemelidir. Verilirse, alnmas mutlaka lzm gelmez. Fskln iln etmekten ekinmeyen kimselere de
selm vermek mekruhtur.
Ksacas selm verip almak, bir dostluk nianesidir, muhabbete vesiledir. Fakat selm verirken
rkya gidercesine eilmek mekruhtur. Hatt baz alimlere gre selm verirken rkya yakn bir halde
eilmek, secde etmek gibidir. Yaratlmlara tazim iin yaplacak bir secde ise, mana aykrdr.
13- Musfaha = El tutumada bulunmak: yle ki, iki mslman bir araya gelince birbirinin
elini tutar. Salt- selm okur, birbirinin hatrn sorarlar. Bu da sevgi, dostluk nianesidir. Bir hadis-i
erifte:
""
Birbirine rastlayan iki mslman, msfahada bulundu mu, daha birbirinden ayrlmadan
mafiret olunurlar. 1 buyurulmutur.
14- Temit-i ts = Aksrana kar hayr ve bereketle dua etmek: yle ki bir mslman
aksrnca: " = Elhamdlillah" der, yanndaki mslman kardei de " =
yerhamkmllah = ALLAH size rahmet etsin diye dua eder, aksran ahs da: " =
yehdin ve yehdikmllh = ALLAH Tel bizleri de sizleri de hidayette daim buyursun diye
karlkta bulunur.
15- Meclislerde temiz ve adaba riayetkar bir halde bulunmak: yle ki mslmanlar
meclislerde ykanm, temiz ve hatt abdestli bir halde toplanrlar, grnmleri temiz, elbiseleri temiz
bulunur. Meclis-lerde bilgili veya yal zatlar ste geirilir, lzum grlmedike sze atlmayp
sylenilen faydal eyleri dinlerler, meclise sonradan gelen-lere yer verirler, birbirine kar gler yzl-
tatl dilli bulunurlar.
Mslmanlar, kendi kendilerine meclisin st bana gemezler, kendilerine hrmet iin kalkarak
yerlerini vermek isteyenlerin hemen yerlerine geip oturmazlar, rzalar olmadka iki kimsenin arasna
so-kulup oturmak istemezler, bir meclisteki mslmandan ikisi babaa verip gizlice konumazlar,
nc arkadalarnn zlmesine, yanl zanna dmesine meydan vermezler.
Mslmanlar, bulunduklar meclisten arkadalarndan msaade alarak ayrlrlar. Ve meclisten
ksa bir sre iin ayrlan arkadalarnn yerine hemen geip oturmazlar.
16- Dostlar ziyaret: Mslmanlar mnasip zamanlarda gidip din kardelerini, byklerini
veya yaknlarn ziyaret ederler. Bu ziyaret de bir muhabbet ve vefa nianesidir. u kadar var ki ziyaret,
usandracak derecede pek sk olmamaldr. Ziyarete gelenlere mmkn olduu kadar ikram edilmesi
lzmdr. Bir hadis-i erifte: " " " Sizi ziyarete gelenlere ikram ediniz." 2
buyurulmutur.
17- Ziyafetlere icabet: Bir mslman, din kardeinin dvetine icabet eder. Ziyafetinde bulunur.
Bu ekilde aralarndaki muhabbet ve mrvvet artm olur. Bir hadis-i erifte:
" "
"Sizden birinizi kardei dn yemeine veya yle bir eye davet edince, icabet etsin." 3
buyurulmutur. Yeter ki ziyafette haram bir ey bulunmasn. nk bir mslman, gayrmeru
elenceler, ikiler bulun-duunu bildii bir ziyafete gidemez. Ancak gittii takdirde men etmeye gc
olursa veya kendisine hrmeten o haram eyin terk edileceini bilirse, o zaman gidebilir.
Ziyafette misafirlere arlk verecek kimseleri bulundurmama-ldr. Misafirler gitmek
isteyince ev sahibi srar etmeksizin biraz daha oturmalarn dilemelidir. Herhalkarda merasim, sade,
1
Ebu Davud; Edep:153; No:5212; 2/775, Tirmizi; stizan ve Edep:31; No:2727; 5/74 bn-i Mace; Edep:15; No:3703; 2/1220
2
Taberani el-Mucemul-Kebir; No:422; 17/161
3
Ebu Davud; Et'ime:1; No:3738; 2/367
tabi, klfetten beri bulunmaldr.
18- Hrmet iin ayaa kalkmak: Mslmanlar yanlarna gelen din kardeleri iin ayaa kalkabilirler.
Bu bir hrmet alametidir. Mescitte bulunan veya Kuran okuyan bir mslmann tazim edilmeye layk bir zat
iin ayaa kalkmas mekruh deildir. Bir meclise gelenler iin ayaa kalklmas det olan yerlerde ayaa
kalkmak, uygun bir davrantr. nk aksi takdirde dmanla, dargnla sebebiyet verilmi olabilir.
19- Deerli zatlarn ellerini pmek: Mslmanlar, limlerin, takva sahibi kimselerin, dil
hkimlerin ellerini bereketlenmek iin perler, kendileri ile msfahada bulunurlar, bunda bir saknca
yoktur. Bunlardan baka byklerin ellerini mslmanlklarna tazim ve ikram iin pmek de caizdir.
Fakat dnyalk bir gaye iin pmek mekruhtur. Bir de bir mslmann bakas ile karlat zaman
kendi elini pmesi tahrimen mekruhtur. Alimlerin ve dier byklerin huzurlarnda yerleri pmek de
haramdr. Bunu yapanlar ve buna raz olanlar gnaha girmi olurlar. Bu bir nevi putlara yaplan
ibadetleri andrr. Bir mslman iin asla caiz deildir.
20- Komuluk haklarna riayet etmek: yle ki mslmanlkta komuluun byk ehemmiyeti
vardr. Bir hadis-i erifte:
" "
"Ev almadan evvel komu, yola kmadan evvel arkada ara-trnz" 1 buyurulmutur.
Komulara ikram bir snnettir. Bir mslman, komusuna fazla riayet eder, gler yz gsterir,
lzumuna gre dn verir, bir kederi olunca teselli verir, taziyede bulunur, komusuna eziyet verecek
eylerden saknr, evlerinin aknt sular ile, erpleriyle komularna zarar vermez. Gece ve gndz
yksek perdeden devam eden alglarnn, radyolarnn sesleriyle komularn rahatsz edenler, komularnn
huzurlarn, hastalarn, okur-yazarlarn dnmeyenler, komuluk haklarna riayet etmemi, en mhim
sosyal bir vazifeyi ayaklar altna alm bulunurlar.
Bir hadis-i erifte:
" "
"Ktlklerinden komusu emin olmayan kimse, ALLAHa -laykyla- iman etmi olmaz" 2
buyurulmutur.
Ksacas insan komularnn muhabbetini, vgsn kazanmaldr. Hazreti mer (R.A) demitir
ki: "Komusu, yakn ve yol arkada tarafndan vlen kimsenin gzel hal sahibi olduundan phe
etmeyiniz."
21- Hastalar ziyarette bulunmak: Mslmanlar, hasta olan dostlarn, komularn mnasip
zamanlarda gidip ziyaret eder. Afiyet-lerine duada bulunurlar. Bu da sevgiyi kuvvetlendirmeye, kalbleri
ho etmeye hizmet eden bir vazifedir. Bununla beraber bunun bir takm dab vardr. Mesela bu ziyaret,
pek sk yaplmamaldr, hastann yannda ok oturulmamaldr, cann skacak szler sylememelidir.
Bir hadis-i erifte:
"
"
"Be ey vardr ki, kardeine kar mslmana vacip olur. Bunlar da: Verilen selm almak,
aksrana hayr ile dua etmek, davete icabet, hastay ziyaret ve cenazelere katlmaktr." 3 diye
buyurulmutur.
22- Cenazelere katlmak: Bu da mhim, sevab ok olan bir kardelik vazifesidir. Mslmanlar,
vefat eden din kardelerinin cena-zelerini kabirlerine kadar hznl, dnceli bir halde gtrr,
rahmet toprana emanet ederler, haklarnda rahmetle duada bulunurlar. Bir hadis-i erifte:
" "
1
. Aclni, Keful Hafa; No: 531; 1/179. Taberani el-Mucemul-Kebir; No:4379; 4/268.
2
Buhari; Edep:29; No:5670; 5/2240. Hakim el-Mstedrek; 4/165. A. b. Hanbel; No:3663; 1/387. No:2818; 2/288. Tayalisi,
Msned; No:1437; 2/676.
3
Ebu Davud; Edep:98; No:5030; 2/726. Buhari; Edep:124; No:5868; 5/2297. Tirmizi; Edep:1; No:2745; 4/338. A. b. Hanbel;
No: 18034; 4/284.
"Bir cenaze zerine namaz klana bir krat, defninde hazr bulu-nana da iki krat sevap vardr. Bir
krat ise, Uhud da kadardr." 1 buyurulmutur.
23- Mslmanlarn kabirlerini ziyaret etmek: Mslmanlar kendi aralarndan hirete gitmi
olan zatlarn, bilhassa byk limlerin, salihlerin kabirlerini vakit vakit ziyaret eder, kendilerini
rahmetle anarlar. Bu da bir vefa ve kymet bilmek vazifesidir. Bununla beraber bir hadis-i erifte beyan
olunduu zere: "Kabirleri ziyaret, lm hatrlatr, uyanmaya vesile olur." 2 Bu sebeple kabirleri
hrmetle, ibretle ziyaret etmeli, insanln ackl akbetini dnerek gfilane bir halde yaamaktan
kanmaldr.
Fihriste dn
GZEL VE RKN HUYLAR
16- = ttika: ALLAH Teldan korkmak, haramdan ve pheli eylerden saknmaktr.
Byle bir hale "takva" da denir. Sahi-bine de "mtteki" denilir. Mtteki olan bir ahs, emn, itimada
lyk bir insan demektir ki, kendisinden hi bir kimseye zarar gelmez.
slam dininde insanlar, esasen birbirine msavi olup stnlkleri ancak takva itibaryladr.
Kuran- Kerimde:
""
"phe yok ki, ALLAH katnda en stn-deerli olannz, en fazla mutteki olannzdr." 3 diye
buyurulmutur.
ttikann zdd fsktr, fcurdur. Yani doru yoldan kmak, Hak Telya si olmak, haramdan,
pheli eylerden kanmamaktr. Byle bir halin neticesi ise, felkettir, azaptr.
17- = Edep: Gzel terbiye, gzel huylar ile vasflanmak ve utanlacak eylerden insan
koruyan bir meleke demektir.
Edep, insan iin en byk bir ereftir. Edebin zdd isaetdir ki, ktlkten, terbiyeye ve fazilete
aykr hareketten ibarettir.
Edep insann ziynetidir. Edep, insan nefsinin arzu ve isteklerine uymaktan korur, kurtarr.
""
"nsann edebi, altnndan hayrldr" denilmitir. Edebten mahrum bir insan, bir toplum iin zararl
mikroplardan daha tehlikeli bir yaratktr.
18- = hsan: Balama, iyilik etme, bahi verme, hayr adna yaplmas mnasip olan
yapma demektir. hsan, adaletin stnde bir fazilettir. Bir yet-i kerimede:
""
"hsan ediniz, phe yok ki ALLAH Tel ihsan edenleri sever." 4 buyurulmutur. Dier bir yet-i
cellede:
""
"ALLAH Tel sana ihsan ettii gibi, sen de ihsan et." 5 mealindedir.
19- = hls: Herhangi bir ii gzel bir niyetle saf bir kalp ile yapmak, o ie baka bir
ey kartrmamaktr. Byle bir hale "huls" da denir. Yaplan vazifelerin kymetleri, ihlsa gre artar.
hla-sn zdd, riyadr. Bir vazifeyi sadece bir gsteri iin veya madd bir fayda iin yapmaktr.
Riyakr bir insan, temiz ruhlu bir insan deildir, yapt amellerin mkfatn Hakdan dilemeye
yz olamaz. Bir hadis-i erifte:
1
bni Mace; Cenaiz:34; No:1540; 1/492. Nesei; Cenaiz:79; No: 1997; 4/77. A. b. Hanbel; No: 7306; 2/246.
2
Tirmizi; Cenaiz:60; No:1056; 2/330, Nesi; Dahaya:36; No:4430; 7/234, A. b. Hanbel; No:22496; 5/358
3
Hucurat sresi:13
4
Bakara sresi:195
5
Kasas sresi:77
""
"phe yok ki ALLAH Tel sadece kendisi iin ve kendisinin rzas istenilerek yaplan amelden
bakasn kabul buyurmaz" 1 buyurulmutur.
20- = stikamet: Her ite itidal zere bulunmak, adalet-ten, doruluktan ayrlmayp
diyanet ve akl dairesinde yrmek demek-tir. Din ve dnyev vazifelerini olduu gibi yapmaya alan
bir ms-lman, tam istikamet zere olan bir insandr. Byle bir insan ise, toplumun en kymetli bir ferdi
saylr.
stikametin zdd, hyanettir ki, doruluu brakp emanete, ah-de riayet etmemek, verilen
szde durmamak, insanlarn haklarna teca-vzden ekinmemek demektir.
Bir yeti kerimede Resul- Ekrem Efendimize hitaben
""
"Emrolunduun gibi istikamette bulun" 2 buyurulmutur ki, bu istikametin ne kadar lzm ve
mhim olduunu gstermee kfidir.
21- = taat: mirlerin meru emirlerini dinleyip ona gre yrmektir. ALLAH
Telnn buyurduklarn dinleyip tutmak bir itaat-tr. nsann saadeti de bu itaata baldr. Bunun zdd,
isyandr. Hak Telnn yksek emirlerini dinlemeyen bir insan, gnahkr, hayrsz bir kimsedir ki,
kendisini tehlikeye atm olur. Artk byle bir ahstan insanlk ne bekleyebilir!
Kuran- Mbinde yle buyurulmutur:
""
"ALLAHa itaat ediniz, ALLAHn Peygamberine ve sizden olan emir sahiplerine itaat ediniz." 3
22- = timad: Gvenme, emniyet, bir eye kalben gvenip dayanmak demektir. Halkn
itimadn kazanmak bir muvaffakiyet eseri-dir. ktisad ve sosyal hayatn devam, itimadn varlna
baldr. Bu sebeple insan gzel, dosdoru hareketleriyle herkesin itimadn kazan-maya almaldr;
itimada aykr olan ey, hiyanettir, suistimaldir ki neticesi pek korkuntur.
23- = ktisad: Her hususta itidal zere bulunmak, lzu-mundan fazla ve noksan
harcamalardan kanmaktr. nsan, iktisada riayet sayesinde rahat yaar. Bir hadis-i erifte:
" "
4
"ktisada riayet eden fakir olamaz." buyurulmutur.
ktisadn zdd, israftr, taktir (ksma)dr. sraf, yemek, imek ve giyinip gezmek gibi hususlarda
malum olan dereceyi amaktr ki ha-ramdr, fertlerin ve toplumlarn yklmasna sebeptir. Bunun iindir
ki Kuran- Hakimde:
" "
"phe yok ki ALLAH Tel israf edenleri sevmez" 5 buyurul-mutur. Taktir de, yemek imekte
ve dier hususlarda lzumundan fazla ksmaktr ki bu da uygun deildir.
24- = lfet: Mnasip kimseler ile gzel bir ekilde grp konumak demektir. nsanlar,
daima toplumdan uzak bir halde yaaya-mazlar. Birbirleriyle grmek mecburiyetindedirler. Gzel
ahlk sahibi olan bir kimse, herkes ile gzel grr, herkesin sevgisini kazanr. Bu hale "nsiyet" de
denir. Zdd uzlet, nefret, inzivadr ki, kimse ile grmeyip kendi bana bir yerde yaamak, herkesten
uzaklamaktr. Herkes ile grmek uygun olmad gibi, herkesten kanmak da uygun olmaz. Bir
hadis-i erifte:
1
Nesi; Cihad:24; No:3140; 6/25
2
Hd sresi:112
3
Nisa sresi:59
4
A. b. Hanbel: No:4257; 1/447
5
A'raf Suresi: 31
""
"Mmin, lfet eder ve lfet olunur. lfet etmeyen, lfet olunma-yan kimse de ise, hayr yoktur.
nsanlarn hayrls da insanlara en faydal olandr." 1 buyurulmutur.
25- = Emniyet: Bir eye itimat etmek mnasna geldii gibi, insanda doruluktan ileri gelen
yksek bir meleke mnasna da gelir. nsanlarn srlarn ve emanet braktklar mallarn gzelce saklamak da bir
emniyet halidir. Emniyetin zdd, hyanettir, suistimaldir, szde durmamaktr.
Fertleri arasnda emniyet bulunmayan bir toplum, geleceinden emin olamaz. Emniyeti suistimal,
mnafklk almetidir. Bir hadis-i e-rifte yle buyurulmutur:
" "
"Mnafn almeti tr: Syleyince yalan syler, vaad edince dner, emanet edilince hyanette
bulunur." 2
26- = nsaf: Adalet dairesinde hareket ve hakikati itiraf demektir: nsaf, ciddi ve
seciyeli bir insann nianesidir. Bunun zdd, zulmdr, gadirdir, hakk inkrdr. Bir hadis-i erifte:
" "
"nsaf, dinin yarsdr." 3 buyurulmutur. nk hakik bir din, iti-raf edilmesi lzm gelen sabit
eyler ile yaplmas icap eden faideli eylerin bir toplamdr. nsafl olan bir kimse ise, dinin yarsn
tekil eden o sabit eyleri mutlaka itiraf eder. Bunun iin kendisindeki insaf, dinin deta yars
bulunmu olur.
27- = Beaet: Gler yzl, ho halli olmaktr. Beaet, ruhta safiyetin, neenin yzde
parlts demektir. Zdd, ubusettir ki, yz ekiliinden ibarettir. nsan daima beu olmal, hi bir
kimseye kar atk kal bulunmamaldr. Beaet bir sadaka, bir ihsan saylr. Bir hadis-i erifte:
" "
"phe yok ki ALLAH Tel, yumuak huylu, ak yzl kulunu sever." 4 buyurulmutur.
28- = Tedib: Terbiye etmek, edepli, treli bir halde yeti-tirmek demektir. Zdd
terbiyeyi terk ve ihmal etmektir. Tedib vazi-fesinde asla msamaha etmemelidir. Kendi ocuklarn
gzelce tedibe almak, her aile reisi iin yaplmas gerekli bir vazifedir. Bu husustaki dikkatsizliin
zararlar, yalnz bir ferde, bir aileye deil, koca bir topluma aittir.
" "
"Baba ile anann tedip etmediini, gece ile gndz, yani zaman tedip eder. Gece ile gndzn
tedip etmediini de, cehennem tedip eder." 5 buyurulmutur.
29- = Teenni: Bir ite acele etmeyip bir dnce dairesinde hareket etmektir. Byle bir
harekete tede de denir. Vakti gelip atm olan hayrl bir ite teenniye mahal yoktur. Fakat henz
vakti gelmeyen bir i hakknda acele hareket etmek de mahrumiyete sebep olacandan doru deildir.
Teenninin zdd, isticaldir, yani bir eyi vaktinden evvel elde etmeye komaktr. Bir hadis-i
erifte:
" "
"Teenni Rahmandan, acele ise, eytandandr." 6 buyurulmutur. Dier bir hadis-i erif de u
mealdedir:
1
Taberani, el-Mu'ceml-Evsat: No:5783; 6/368
2
Buhari; ehadet:28; No:2536; 2/952; Mslim; man:25; No:59; 1/78; Tirmizi; man:14; No:2631; 5/19; Nesai; man:20;
No:5023; 8/117
3
4
Deylemi, Firdevs: No:574; 1/156
5
6
Beyhaki Sneni Kbra; dap:15; No:20851; 15/70; Heysemi, Mecmeuz-Zevaid; 8/19;
" "
"Her ite teenni hayrldr, hiret ii mstesna." 1
30- = Tazim: Hrmet, riayet, bir zat hakknda byk sayldna dellet edecek ekilde
gzel muamelede bulunmak demek-tir. Zdd, tahkirdir, yani bir kimseye kar kymetini drecek
tarzda muamele yapmak demektir ki, asla caiz deildir.
lim, edep, ya itibariyle bizden byk olanlara hallerine gre sayg gstermek, bizden gen
olanlar hakknda da sevgi ile muamelede bulunmak bizim iin insan bir vazifedir. Bir hadis-i erifte:
" "
"Bizim byklerimize tazim, kklerimize merhamet etmeyen bizden deildir." 2 buyurulmutur.
31- = Tefel: Bir eyi uur saymak, bir hdiseyi bir hayr balangc grmektir. Bu, gzel bir
zan meselesi olduundan vlmtr. Zdd, teem, tetayyrdr ki, bu da bir eyi uursuz grmek,
nefsin kendisinden nefret duyduu bir hdiseyi, mesel bir kuun tn veya bir tarafa uuunu bir
uursuzlua almet saymak demektir. Bu ise, bir kt zan, fena kuruntu eseri olduundan caiz deildir.
nsan iin herhangi bir hdiseden bir uursuzluk hkm kararak kendisini mitsizlik veya kt
kuruntu iinde brakmak doru deildir. Baz gnlere, vakitlere uursuzluk isnat edilmesi de uygun
grlemez.
Peygamber (S.A.V.) Efendimiz:
" "
"Fel, yani gzel sz, temiz konuma houma gider." 3 buyurmutur.
nsan hayrl sz sylemeli, fena kt-uursuz konumalardan di-lini sakndrmaldr.
32- = Tefekkr: Dnmek, bir mesele hakknda fikri hare-kete getirmek demektir.
Byk Yaratanmzn kudretine ahitlik yapan varlklar tefekkre dalmak bir ibadettir. Madd ve
manev bir ok keifler, ykseliler, tamamen tefekkr neticesidir.
Tefekkrn zdd gaflettir, dnmekden mahrumiyettir ki, insana asla yakmaz. Bir hadis-i
erfte:
" "
"ALLAH Telnn yaratm, olduu eyler hakknda tefekkre dalnz, fakat ALLAH Telnn
zatnda tefekkre dalmaynz, sonra helak olursunuz." 4 buyurulmutur.
33- = Tevazu: Alak gnll olmak, hak ettii mertebenin aasna kendiliinden raz
olarak, o ekilde muamelede bulunmaktr. Zdd tekebbrdr, tecebbrdr, gururdur. Bunlar,
kendisini byk grmek, kendisini lyk olduu mertebenin, stnde gstermeye a-lmak, fani eylere
gvenerek ona buna kar alm satmaktr ki, pek kt bir huydur. Bir hadis-i erif:
" "
"ALLAH Tel, iktisatl olan zengin eder, israf edeni de fakir d-rr, tevazu gstereni
ykseltir, kibirlenen kimseyi de krar geirir." 5 mealindedir.
34- = Tevekkl: Hakka gvenmek, sebeplere sarldktan sonra muvaffakiyeti Hakktan
beklemek ve insanlarn gleri yetiemedi-i eyleri ALLAH Telya brakp mitsizlik ve kederden
1
Ebu Dvud; Edep:11; No:4810; 2/670; Hkim el-Mstedrek; man: 1/63
2
A. b. Hanbel; No:2325; 1/257; bn-i Hbban; 2/211
3
Buhari; Tb:54; No:5440; 5/2178; Mslim; Selam:34; No:2224; 4/1746
4
Taberani, el-Mucemul-Evsat; No:6315; 7/172; Heysemi, Mecmeuz-Zevaid; 1/181
5
Heysemi, Mecmeuz-Zevid; 10/253
beri olmaktr. Tevekklden mahrumiyet, byk bir noksanlktr. Bir mmin bilir ki herhangi bir hdisenin
meydana gelmesi iin sadece sebeplerin var olmas kfi deildir. Yaratanmzn dilemedii bir hdise hi
bir vakit meydana gelemez. Ve Yaratanmzn diledii bir eye de hi bir kuvvet mani olamaz. Bununla
beraber tevekkl, sebeplere sarlmaya mani deildir. ALLAH Tel, bir ok hdiseleri birer sebebe
balamtr. Bu husustaki ilhi kanuna riayet lzmdr, Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, devesini bir
eye balamakszn darda brakp huzurlarna giren Amr b. meyye (R.A)a: " = Deveni
1
bala ve tevekkl eyle diye tenbih buyurmutur.
35- = Sebat: Szde durmak, ahde vefa etmek, bir meslekte, bir kanaatte veya bir fikirde
kararl bulunmak demektir. "Sabit olanlar, nbit olurlar = bir ite sebat edenler neticeye ularlar" sz
mehurdur. Sebat, muvaffakiyetin bir artdr. Bununla beraber hayrl ve doru-gerek olan eylerde
sebat gstermek bir fazilettir. Faydasz, batl eylerde sebat gstermek ise, akln zafiyetine, insafn
yokluuna dellet edecei iin byk bir kusurdur.
36- = Cd: Cmertlik, insanlara ihtiyalarn bildirmelerine meydan vermeksizin ltufta,
ihsanda bulunmak halidir. Verilmesi lyk olan eyleri mnasip olan yerlere kolaylkla-itenlikle
vermek, meleke-sinden ibaret olan seha da bu ksmdandr .
Cd ve seha, insana lyk bir meziyettir. Bunlarn ztlar ise, his-set, tama, cimriliktir ki,
insanlara asla yakmaz. Bir hadis-i erifte:
""
"Cmert kimsenin yemei ifadr, cimri kimsenin yemei de hastalktr." 2 buyurulmutur.
37- = Hazm: Basiretle yrmek, ihtiyatl bir tarzda davranmak, neticesi bilinmeyen
eylere hemen atlmamaktr. Zdd, ihti-yatszlktr. Hazma riayet edenler, pimanla dmezler.
Bununla beraber hazm, bazen kt bir kuruntudan ileri gelir. Bu sebeple hazm diye kuruntuya
dmemek lzmdr. Bunun iindir ki bir hadis-i erifte: " = Hazm kt bir
dncedir." 3 buyurulmutur.
38- = Hsn zan: Gzel sanma, bir kimsenin veya bir hdisenin iyilii hakkndaki
vicdan kanaat demektir. Zdd, suizandr. nsan, suizanda toleransl-ll davranmal, hi bir kimse
hakknda da yok yere suizanda bulunmamaldr.
Geri herhangi bir kimse hakknda kr krne "pek iyi bir zattr" diye hkmetmek, hsn zann
suistimal etmek olacandan ktdr. Onun bunun hallerini aratrmak, kusurlarn bilmeye almak arzusu
da tecesss (bak. Madde: 16/6) denilen ve suizandan kaynaklanan gayriahlk bir hareket olduu iin
haramdr. Nitekim Kuran- Kerimde: "phe yok ki zannn bazs bir gnahtr." 4 buyurulmutur.
39- = Hfzu lisan: Dili lzumsuz szlerden koruyup ihtiya miktarndan fazla sz
sylememek halidir ki, pek gzeldir. Zdd, "mlayani" denilen faydasz eyler ile uramak, aza her
geleni sylemektir. Akll kimseler, ok kere skt ederler. Lzum grlmedike sz sylemek
istemezler. Skt pek gzeldir. Yeter ki bir hakkn zayi olmasna, bir hakikatn yanl anlalmasna
sebep olmasn.
Aleyhisselt Vesselam Efendimiz:
""
"Her kim ALLAHa ve hiret gnne inanmakta ise, hayr sylesin veya sussun." 5 buyurmutur.
40- = Hak: ALLAH Telnn bir mbarek ismidir. Her sa-bit, doru olan eye de hak
denir ki zdd batldr. Herkesin meru olan salhiyetine, iktidarna, bir ey zerindeki malikiyetine de
hak denil-mitir ki, oulu hukuktur.
1
Beyhaki, uabl-man; No:1211; 2/80
2
3
Zehebi, Mizanl'itidal; No:9404; 7/138
4
Hucurat Suresi:12
5
Buhari; Edep:31; No:5672; 5/2240, Mslim; man:19; No:47; 1/68, Ebu Davud; Edep:123; No:5154; 2/760
Her hak karlnda bir vazife vardr. Mesel bir insan hayat hakkna, eref ve haysiyet hakkna
sahiptir. Bunlara kimsenin tecavz caiz deildir. Bu sebeple o insan da bu hak karlnda
bakalarnn hayat hakkna, eref ve haysiyet hakkna riayetle vazifelidir. Bunlara da kendisi tecavz
edemez. Byle bir tecavz haramdr, cezay gerektir-mektedir, dnyann intizamna manidir.
Hak, daima haktr. Hakka kuvvet ve baka bir ey galip gelemez. Geici olarak yok olan bir hak,
bir gn dnyada, dnyada olmasa bile, yarn hirette ortaya kacaktr.
41- = Hikmet: lim ve amelin birlemesinden meydana gelen yksek bir sfattr.
Bilmeyen veya bilgisi ile amel etmeyen bir kimse, hakm unvann alamaz. Her eyin hakikatna bilgi
edinmeye de hikmet denir. Adaba, ahlka, vaazlara ait edebi szlere, fkralara da hikmet denilir.
Hakm olan zatta, zek, hafza, gzel dnce, kolaylkla ren-me, saf zihin, gzel anlay,
hafzasndakileri hatrlayp kullanma zellikleri bulunur. Bir yet-i kerimede:
""
"Kendisine hikmet verilmi olan kimseye muhakkak bir ok hayr verilmi olur." 1 buyurulmutur.
Bir hadis-i erif de u mealdedir:
" "
"Hikmet mminin yitiidir. Bu sebeple onu nerede bulursa alr." 2
42- = Hilm: iddete tahamml, gazap (kzgnlk) ateini sndrmek, nefsini heyecandan
korumak demektir ki, yerinde gsteril-mek art ile byk bir fazilettir. Zdd hiddettir, dnmeden bir
ie balamaktr ki, bu da fkeden, titizlikten, hoa gitmeyen bir hdiseden dolay gazap kuvvetinin
parlamasndan ibarettir.
Gazap, darlma halleri, kalp kannn kaynamas zamannda kiinin kendisinde meydana gelen bir
deimedir ki, haksz yere olunca bir kusur saylr, pimanla sebep olur. Fakat akla tabi ve hakszla
kar olan bir gazap, gzeldir. nk mukaddes eyler, bu sayede mdafaa edilebilir.
Hilm, ilim ve hikmetle beraber olmaldr. Bir hadis-i erifte:
" "
"Hibir ey, dier bir ey ile ilim ile hilmden daha faziletli olarak toplanm deildir." 3
buyurulmutur.
43- = Hamiyet: Mukaddes eyleri, milletin haklarn korumak ve namusu, haysiyeti
thmet altnda kalmaktan korumak hu-suslarnda gsterilen bir gayret ve zen gstermek hususiyetidir.
Bu pek gzel bir haslettir. Fakat batl fikirleri, inanlar korumak yolunda gsterilen gayrete "Hamiyet-
i cahilne" denir ki bu pek ktdr.
44- = Haya: Utanma, hicab, ar, namus manlarna gelir. irkin eylerden nefsin
darlanmas, edebe aykr bir hadisenin meydana gelmesinden dolay kalbin bir rikkat (incelik) ve
zdrap iinde kalmas demektir ki, eseri hemen yzde belirmeye balar.
Haya, pek gzel bir haslettir. Zdd, vekahatdr ki, utanmaz-lktan, batl hak suretinde grp
ekinmeksizin ilemekten ibarettir.
Hayaszlk, insan insanlktan karr, hayvanlardan aa bir hale drr. Bir hadis-i erifte:
" "
4
"Haya, imandan bir blmdr." buyrulmutur.
Dier bir hadis-i erifde:
1
Bakara sresi:269
2
Deylemi, Firdevs; No:2770; 2/152.
3
Musannef bn-i Ebi eybe; Edep.43; No:5; 6/126. Darimi; Mukaddime:48; No:576;1/152. Deylemi, Firdevs; No.6371; 4/120.
4
Buhari; man :14; No: 24; 1/17. Mslim; man:12; No. 35; 1/65. Ebu Davud; Edep:7; No:4795; 2/667. bni Hbban; man:4;
No:167; 1/386. Nesi; man:16; No:5004; 8/110. bni Mace; Mukaddime:9; No:57; 1/22. A. b. Hanbel; No: 9417; 2/443.
" "
"nsanlardan utanmayan, ALLAH Teldan da utanmaz." 1 mealindedir.
45- = Huu: Tevazu gstermek, hakka boyun emek, korku ve sevgi ile beraber edepli
bir vaziyet almak demektir. Zdd gaf-let, kibirlenmek kalb huzurundan mahrumiyettir. Bir ibadetin
kymeti huulu olmas nisbetinde artar. Hayet de tazimle kark, kalbe ait bir korku demektir.
ALLAH korkusuna "hayetullah" denir.
Kalbinde hayetullah bulunmayan bir kimseden her trl fenalk meydana gelebilir. Bir hadis-i
erifte:
" "
"Hikmetin ba ALLAH korkusudur." 2 buyurulmutur.
ALLAH Telnn kudretini, azametini dnen her mtefekkir mminin kalbinde ALLAH
korkusu parlar, kendisini daima iyilie sevkeder durur.
46- = Hayr: yilik demektir. Her meru olan mal ve menfaat da bir hayrdr, Cenab-
Hakkn bir ihsandr. ALLAH Telnn rzasn kazanmaya vesile olan her gzel amel, bir hayrdr,
asl "hayr- ahlk = hayr ahlak" da bundan ibarettir.
Hayrn zdd, erdir. Hakka, tabiata uygun olmayan ve fena bir neticeyi douran her ey, bir
erden ibarettir.
Herkesin hakknda iyilik dilemeye "hayrhahlk" denir ki, ruhun tertemiz olmasndan ileri gelir.
Btn hayr messeseleri, hayrhahln bir eseridir. Bakasnn fenaln istemek de "bedhahlk"
denilen ruh bir hastalktr ki, sahibinin kt bir kimse olduuna bir almettir.
te "hased" denilen pek kt bir huy, bu bedhahlktan baka deildir...
Evet... Bakasnn hakk ile nail olduu nimetlerden huzursuz olup da o nimetlerin yok olmasn
istemek bir hasedden ibarettir. Bu pek fena bir haslet olduu iin bundan pek saknmaldr. Bir hadis-i
erifte:
""
"Hasedden kannz. nk ate kuru odunlar yakp bitirdii gibi, hased de gzel melleri yer
bitirir." 3 buyurulmutur.
erre let olan bir nimetin yok olmasn istemek hased saylmaz. Ayn ekilde bakasnn nail olduu bir
nimetin aynsna nail olmak arzusu da hased deildir. Bu arzuya "Gbta" ve "Mnafese" denir ki baz hallerde
caizdir. Yksek bir limin bilgisine, faziletine gpta edilmesi gibi.
47- = Dostluk: ki veya daha fazla kimse arasnda meydana gelen samim bir sevgi ve
ballk demektir. ALLAH iin olan dostluk devam eder, dnya iin olan dostluk da kayp giden bir
yldz gibi parlar parlamaz, sner gider.
Dostluun zdd dmanlktr, adavettir, garezkrlktr. Btn msl-manlar birbirinin dostudur, nk
aralarnda ebed olan bir din kardelii vardr.
Peygamberi Zian (S.A.V) Efendimiz, ALLAHn rahmetine nail olmu olan mmetine syle
emretmitir:
"
"
"Birbirinize buz etmeyiniz, haset etmeyiniz, arka evirmeyiniz, ey ALLAHn kullar!.. Karde
olunuz, bir mslmana hell olmaz ki kardeini gnden fazla terk ede." 4
Bakasnn bir kederinden dolay sevinmek de bir dmanlk eseri olduundan caiz deildir. Buna
1
Taberani el-Mu'cemul-Evsat; No:7155. 8/78.
2
Beyhaki, uabul-man; No: 744; 1/470. Deylemi, Firdevs; No:3258; 2/270.
3
Ebu Davud; Edeb:52; No:4903; 2/693
4
Buhari; Edeb:57; No:5718; 5/2253
"ematet" denir. Bir hads-i erifte:
""
"Kardein iin ematet ortaya koyma, sonra ALLAH Tel ona merhamet eder de, seni o belaya
drr." 1 buyurulmutur.
48- = Diyanet: Dindarlk, dinin mukaddes hkmlerine riayet, gereince hareket etmektir.
Zdd, dinsizlik, dinin hkmlerine riayetsizliktir ki, btn fenalklarn en byk kaynadr.
nsanlarn kurtuluu, temiz bir halde yaay, saadete ermesi an-cak diyanet sayesindedir.
Diyanet, yaratl gereidir, gerek ferdler iin ve gerek toplumlar iin zarurdir. Bu sebeple diyanete
smsk sarl-maldr. Bu, insanln menfaat ve selmeti bakmndan son derece lzmdr.
49- = Zikr: Anmak, hatrlamak manasnadr. ALLAH Te-lnn mukaddes isimlerini anmak,
yaplmas gerekli bir vazifedir, en yce bir zikirdir.
Hak Tel hazretlerini zikretmek, ya bykln dnmekle olur. Bundan heybet ve sayg
gsterme meydana gelir. Ya kudretini dnmekle olur. Bundan korku ve hzn doar. Veya
nimetlerini an-makla olur, bundan kr ve hamd meydana gelir. Veya pek emsalsiz olan aheserlerini
tefekkr ile olur, bundan da ibret ve uyanma yz gsterir.
Zikrin zdd, nisyandr, Hakk unutmaktr. ALLAH Azim-ann mbarek isimleri ile kulluk
lisann sslememektir. Bu pek acnacak bir gaflet eseridir. Bir yet-i kerimede:
""
"ALLAH Tely ok zikrediniz ki felah bulabilesiniz." 2 buyu-rulmutur.
Bir hads-i erifte:
""
Zikrin en faziletlisi "Lilhe illallh"dr, duann en faziletlisi de "Elhamdlillh"dr." 3 diye
buyurulmutur.
50- = Rza : Honut olmak, muvafakat gstermek, herhangi bir hkm veya hdiseyi
kalben ho grp kabul etmektir. Zdd muhalefettir, reddir, itirazdr.
ALLAH Telnn her hkmne, her takdirine raz olmak bir kul-luk vazifesidir. Hak bir eye raz
olmamak bir ahmaklk almeti olduu gibi btl bir eye raz olmak da bir tuyan, bir isyan eseridir.
Bir hadis-i erifte:
""
"ALLAH Tel bir kulu severse imtihan eder, baz skntlara mbtel klar, ta ki duasn, niyazn
iitsin" 4 buyurulmutur.
51- = Rfk: Yavalk, yumuaklk, nezaket ve gnl alc muamele, neticesi gzel olan bir
eye gzelce boyun eme manasnadr. Zdd da unftur, huunettir, glzettir ki, sertlik gstermekten,
kat y-rekli olmaktan, nezakete muhalif muamelede bulunmaktan ibarettir. nsan, rfk sayesinde en
mkl neticeleri elde edebilir. Huunetle muamele yznden de elde edilmesi pek yakn olan eyleri,
imkansz bir hale getirmi olur. Bir hadis-i erifte:
" "
"phe yok ki ALLAH Tel Refktir, rfk sever ve unf zerine vermediini rfk zerine verir." 5
buyurulmutur. Dier bir hadis-i erif de:
1
Tirmizi; Sfatl-Kyame:54; No:2506; 4/662
2
Cuma sresi: 10
3
Tirmizi; Dua:9; No:3383; 5/462
4
Taberani, el-Mu'ceml-Evsat; No:1267; 2/144
5
Mslim; Edep:23; No:2993; 4/2003; Ebu Davut; Edep:11; No:4807; 2/670; bn-i Mace; Edep:9; No:3688; 2/1216; A. b.
Hanbel: No:904; 1/112
" "
"Rfktan mahrum olan, hayrdan mahrum bulunur." 1 mealindedir.
52- = Say: almak, bir maksadn meydana gelmesi iin elden gelen gayreti
sarfetmektir. Zdd, atalet, bataet, meskenet (tembel-lik)tir ki, slm ruhuna asla uygun deildir. nsan,
meru eyleri elde et-mek iin muntazaman bir say ve gayret sahibi olmaldr. Btn yk-selme-
ilerlemeler, say ve gayretin birer neticesidir. Kuran- Kerimde:
" "
"nsan iin alt eyden bakas yoktur." 2 buyurulmutur.
53- = Setri uyub: Onun bunun ayplarn, kusurlarn rtmek, grmemezlikten
gelmek, bakalarna ifa etmemek (yayma-mak) demektir. Zdd, ifay uyub (ayplar yaymak)dr.
Bakalarnn kusurlarn arkalarndan sylemek gybettir. Hatt bir kimsenin arkasndan boyuna,
elbisesine, yiyip imesine, gezip yr-mesine dair bir noksann dil ile, gz ile veya el ile iaret ederek
gstermek de bir gybettir. nk bunlar haber alnca, mteessir ola-ca (zlecei) phesizdir.
Bakalarna, yapmadklar kusurlar isnat etmek (yklemek, at-mak)da iftiradr, bhtandr. Bunlar,
slm terbiyesine aykrdr, kesin-likle haramdr. Bir hadis-i erifte:
" "
"Ne mutlu o kimseye ki kendi kusuru, kendisini bakalarnn ku-surlarn grmekten megul
klmtr." 3 buyurulmutur.
Bu sebeple insan, kendi kusurunu grp onu dzeltmeye al-maldr. u kadar var ki,
gayrimeru eyleri hi ekinmeksizin yapp duran fask kimselerin bu irkin hallerini arkalarndan
sylemek, gybet saylmaz. Bu syleyi ile fena haller ktlenmi, bakalar bundan ko-runmu olur.
Bir islam toplumuna kar lbalice bir vaziyet alarak gay-riahlk eyleri aka yapp duran
kimselerin bu rezilliklerini sy-lemek, kamuoyunun gzel bir tepkisi demektir. Yeter ki bu syleyi,
ahs bir kzgnlk neticesi olmasn.
Gybetin mesuliyetinden kurtulmak iin mmkn ise, gybet edi-len kimseden helllik istemeli,
zr dilemelidir. Baz alimlere gre yaplm olan bir gybetten dolay piman olup tevbe-istifarda
bulun-mak kfidir. Durumu haber verip gybet edilen kimseden helllik dile-mek bir zntye, bir
dargnla sebeb olabilir. u kadar var ki o kimse bu gybetten haberdar olmu ise, o halde kendisinden
zr dileyerek helallik istemesi lzmdr.
ki dargn kimsenin zr dilemek iin msafahada bulunmas helallemek saylr.
54- = ecaat: Yiitlik, bahadrlk, kalb metaneti, lzumu halinde tehlikelere atlabilmek
hususiyeti demektir. Zdd, cebanettir, korkaklktr. Hak yolunda mukaddes eyleri mdafaa urunda
gsterilen ecaat, pek kymetli bir haslettir.
55- = efkat: Acyp esirgeme, korku ile kark, mer-hametten ileri gelen ruh bir haldir
ki, bakalarnn bana gelen veya gelmesi muhtemel bulunan ho olmayan bir hal karsnda ortaya
kar. Zdd, rahmet ve rikkat (incelik) duygusundan mahrumiyettir ki pek fena bir haslettir.
efkat temiz, saf kalblerin bir zelliidir. slam dininde ALLAH Telnn emirlerine tazim,
yarattklarna da efkat byk bir esastr.
56-
= kr: Grlen iyilie kar sz ile, i ile memnuniyet ve kymetbilirlik gstermektir.
Grlen bir iyilii vg ile anmak da bir krdr. Zdd kfran- nimet (nimeti inkar etmek, nankrlk
yapmak)tr.
1
Mslim; Edep:23;No:2992; 4/2003; A. b. Hanbel: No:18767; 4/366
2
Necm sresi:39
3
Deylemi, Firdevs: No:3929; 2/447; Ebu Nuaym, Hilyetl Evliya: 3/203
Biz, her dakika binlerce nimetlerine nail olduumuz ALLAH Telya kr etmeye borlu
bulunduumuz gibi, iyiliini grdmz ahslara kar da teekkre borluyuz. Bir hadis-i erifte:
" "
"nsanlara kretmeyen, ALLAH Telya da kretmez." buyurulmutur. 1
57- = ehvet: stek, tabiata uygun olan bir eyi istemek iin nefsin hareketi, hayat
sahiplerinin birbirine kar olan tabi meyilleri demektir. Meru bir ey hakkndaki normal bir ehvet,
bir meyil, iyidir. Meru olmayan bir ey hakkndaki ehvet ise, hayvanca bir hal olduundan pek
ktdr, pek zararldr, bundan kanmak lzmdr.
Heva, bo yere arzu ve nefsin bir lezzetten dolay bir eye meru bir sebep olmakszn meyletmesi
demektir. Heves de bir ey hakknda gsterilen noksan ve olgunlamam bir aktan, sevdadan baka
deildir. phe yok ki bunlarn ikisi de ktdr. nsann feyzine, erefine manidir. Peygamber (S.A.V)
Efendimiz:

= Ya Rabbi! Beni ahlkn irkin olanlarndan ve
2
hevalardan uzak bulundur." diye dua ederdi.
58- = Sabr: Acya katlanmak, tabiata uygun gelmeyen hallere tel gstermeksizin
dayanmaktr. Zdd, ceza, sabrszlktr. nsan yaa-dka bir takm ac hdiseler karsnda kalr, ite
bunlara kar sab-retmek lzmdr. Bir yet-i kerimede de:
" "
"phe yok ki ALLAH Tel, sabredenlerle beraberdir." 3 buyurulmutur. Sabrn sonu
selmettir, muvaffakiyettir. Sabr acdr, fakat meyvesi tatldr.
Sabrszlk ruhun zfiyetinden ileri gelir. u kadar var ki, meru olmayan eyler hakknda sabr
caiz deildir. Bunlara kar kalben bir ac duyulmas ve mmkn ise, mcadele yaplmas icap eder.
Gideril-mesi mmkn olan ktlklere veya ihtiyalara katlanmak sabr deil, bir acizliktir, bir
miskinliktir. Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz:
" "
"lhi! Ben sana acizlikten ve tembellikten snrm." 4 diye dua buyururdu.
59- , = Sdk, sadakat: Hakikata uygun olan doru sz, sdktr. Artniyet aibe
(leke)sinden beri ve her ynyle halis olan bir dostluk da sadkattr. Herhangi bir dorulua da sadkat
denir. Sdkn zdd, kizb = yalandr. Sadkatin zdd da hyanettir, istikametten mahrumiyettir.
nsanlara sdk ve sadkat yakr. Yalanc bir kimseyi ne ALLAH Tel sever, ne de bakalar.
Yalan haramdr. Yalanc bir kimsenin insanlk bakmndan hi bir kymeti olamaz.
Syledii yalan szleriyle halk aldatan, yapt hileler, aldatmalar ile tekini berikini kandrmaya
alan kimse, pek byk bir gnah-krdr. Bir hadis-i erifte buyurulmutur ki:
" " "
"Bize hyanet eden, bizden deildir. Mekr ve Huda (hile - tuzak) denilen eyleri yapanlar
cehennemdedirler." 5
Ksacas, insann sz de, z de doru olmaldr. Doru olma-yanlar iin sadet kaplar
kapaldr. slamiyet gibi hikmet ve hakikat esaslar zerine kurulmu bir dinde dorulua aykr bir ey,
asla yer bulamaz.
60- = Salh: yi hal, her hayr bulunduran faziletlerin top-lanmasndan meydana gelen
yksek bir sfattr. Zdd fesattr, fcurdur. Bir millet, kendi fertlerinin salhna almaldr, almazsa
1
Tirmizi; Brr ve sla:35; No:1954; 4/339; Ebu Davud; Edep:12; No:4811; 2/671; A. b. Hanbel; No:11306; 3/73
2
bn-i Hbban; Rekik: No:960; 3/240
3
Bakara Sresi; 153
4
Buhri; Davt:37; No:6006; 5/2341; Mslim; Zikir:15; No:2706; 4/2079
5
bn-i Hbban; Birr: No:567; 2/326, Taberani, el-Muceml-Kebir; No:10234
fesat erba-bnn elinde esir olur. Bir mslman, din ve dnyev vazifelerini bilip gzelce tatbik
etmedike, iyi hal sahibi olamaz.
61- = Sla-i rahim: Akrabay arayp sormak, akrabann kusurlarn affetmek,
muhta olanlarna yardmda bulunmaktr. Akraba ile grmek, sohbette bulunmak, kendilerine selm
veya hediye gn-dermek, sla-i rahim saylr. Yakn olan akrabay mmkn ise, bulun-duklar beldelere
gidip grmek, uzak akraba ile de mektuplamak lzmdr. Zdd kati rahimdir ki akrabay unutup
terketmektir. Byle bir hareket mslmanln tavsiye ettii ailev, sosyal vazifelere aykrdr. Bir
hadis-i erif:
" "
"Sla-i rahim, mr uzatr, artrr." 1 melindedir.
62- = Salbet: Metanet, mukaddes eyleri korumak husu-sunda insann sahip olduu
kalp kuvveti demektir. Zdd lubalilik, inan gevekliidir.
Salbet, pek kymetli bir haslettir. Bazen salbet yerinde "taas-sub" tabiri de kullanlr. Taassub,
esasen detlerde, trelerde, madd ve manev dier hususlarda fazla sebat ve taraftarlk gstermek
demektir. Bu sebeple iki trldr. Biri, meru taassubtur ki, akla uygun detlere, inanlara kar
gsterilen sebattr. Bu pek gzeldir. Dieri ise, batl, faydasz treler, modalar, fikirler ve yaplp
yaplmamasnda din bir mahzur bulunmayan hususlar hakknda gsterilen taassubtur ki, bu pek
ktdr. Ne yazk ki bir takm kimseler bu ikinci ksma dahil bir ok esassz eylere drt elleriyle
sarldklar halde, mukaddes eylere, din emir ve yasaklara sarlan kimselere bir kusur olmak zere
taassub isnat etmekten kendilerini alamazlar. Bu bir tersine gr neticesidir. Bundan kanlmaldr.
Hakk hak, batl da batl grmeye almaldr.
63- = Zarafet: ncelik, kibarlk, zekya uygun, ho gelen szler ile, iler ile vasflanma
melekesi demektir. Zdd, kabalk denilen bir halettir ki, ruhlar zerinde pek fena tesir yapaca iin ktdr.
Tabi zarafetler, esasen haddi amamak art ile gzeldir. Fakat her ite, her szde bir zarafet gstermeye
almak, ar balla da, ciddiyete de aykrdr, hafiflikten ibarettir. Bu sebeple bu hususta orta halden
ayrlmamaldr.
64- = Adl, adalet: Hakka ynelmek hakszlktan kanmak, her hakk hak sahibine
vermeye almaktr. Zdd zulm-dr, gadrdr, insafszlktr.
Dnyann btn nizam ve intizam adalete baldr. ALLAH Tel Hazretleri bize adaletle
emrediyor. Bu sebeple insan, her hareketini bir l, bir adalet dairesinde yapmaya almaldr.
Vazifesinde adalete riayet etmeyen bir insan, kendisine de vatanna da, btn insanla da fenalk etmi
olur. Herhangi bir hakkn zayi olmasna veya tehirine sebebiyet vermek bir zulmdr. Herhangi
kimseden haksz yere bir ey almak zulmdr. Herhangi insana veya hayvana haksz yere eziyet
vermek de bir zulmdr. Zulmn neticesi ise, azaptr, felkettir. Bir hadis-i erifte:
" "
"Mazlumun bedduasndan sakn. nk o beddua ile Hak Tel arasnda perde yoktur." 2
buyurulmutur.
65- = Azm: Bir ie kesin bir ekilde niyet etmek, bir ii yapmaya kalbi balayarak
ynelmektir. Zdd, tereddt ve ihmaldir. Meru gayeler urunda azimli olmak bir meziyettir. Bir yet-i
kerme u mealdedir:
" "
"Azm edince de ALLAHa tevekkl et, artk tereddt etme. phe yok ki ALLAH Tel, tevekkl
edenleri sever." 3
66- = Ak: Fazla sevgiden, ilgiden, birey hakknda kalbin pek fazla alka ve cazibe
1
Heysemi, Mecmeuz-Zevid; 1/194;
2
Buhari; Zekat:62; No:1452; 2/544 Mslim; man:7; No:19; 1/50 Ebu Davud; Zekat:5; No:1584; 1/498
3
Ali mran Suresi:159
gstermesinden ibarettir. nsanlar, maddeten veya manen gzel, lezzetli bulduklar eylere kar
kalblerinde bir meyil duyarlar. Bu meyil, ll olursa "muhabbet", pek kuvvetli olursa "ak" adn
alr. nsanlar, holarna gitmeyen eylere kar da bir "nefret" duyarlar. Bu nefret ll olunca
"buz", pek kuvvetli olunca da "makt" adyla anlr.
Mukaddes eylere kar olan meylin bir ak derecesinde bulun-mas pek gzeldir. Fakat fani
varlklara, gzelliklere kar ak dere-cesinde olan meyil, kalbin zafiyetinden, dncenin
noksanlndan ileri geldii iin ktdr.
Mukaddes eyler hakkndaki aka: "ak- hakik", "ak- rah-mani" denir. Fani, nefsani eyler
hakkndaki aka da "ak- mecaz", "ak- himar" denilir. Bu sebeple bu ikinci ksmdan kanmak
her mtefekkir, yksek himmetli insan iin bir vazifedir.
67- = smet: Masumluk, gnahlardan kanmak melekesi-ne sahip olmak, Hak
Telnn korkusuyla btn irkin eylerden ber bulunmak demektir. Fena eylerden uzak bir durumda
bulunmak da ALLAH Telnn bir korumas olduundan bir ismet saylr.
smetin zdd, mcrimlik, gnahkrlk halidir. nsann asl gzel-lii, erefi, sahip olduu ismet
sayesindedir.
68- = ffet: Namus, haramlardan kanmak, nefsi hayvan arzulardan menetmek melekesi
demektir. Zdd fuhutur. Namusa aykr harekettir.
Ruhlarn temizlii iffet iledir. ffetsiz bir ahs, zehirli mikroplar-dan daha zararl bir yaratktr,
kendisinden mutlaka uzaklamak lzmdr. Nebiyyi Zin Efendimiz (S.A.V):
" "
"Yarabbi. Ben senden, dnyam, dinim, ehlim ve malm hakknda iffet dilerim." 1 diye dua
buyurmutur.
69- = Afv: Balamak, sutan gemek, gnahkr kimse hakknda mstehak olduu cezay
bir ltuf olarak terketmek manas-nadr. "Safh" da bir meseleden dolay gz yummak, baa
kakmamaktr ki af ile beraber kullanlr.
Af ve safhn zdd, intikamdr, cezalandrmaktr. ntikam ki, ac karmak, fena bir muameleye
kar kalbini rahatlatmak iin dier bir fena muamelede bulunmaktan ibarettir, baz artlar dairesinde
caiz ola-bilir. Fakat af ile muamele yapmak phe yok ki daha iyidir. Affn zevki, intikamn zevkinden
daha fazladr. Bir hads-i erifte:
" "
"ALLAH Tel, bir kula af sebebiyle izzetten baka birey arttr-maz." 2 buyurulmutur.
Bir ahsa kar kalben tutulan bir buz ve fke ve zarar vermek arzusuna da "kin" denilir ki, bu
da ok kere insanla layk olmaz. Yalnz mukaddes eylere dman olanlara kar kalpte ebed bir kin
ve dmanlk beslenmesi icabeder.
70- = Ahd: Sz vermektir. Riayet edilmesi lazm gelen muka-vele(szleme)ye de ahd
denir. Ahde riayet, yaplmas gerekli bir vazi-fedir. Ahde vefa etmemek bir zulmdr. nsanlar
ahidlerinde, szle-rinde durmaldrlar, bunlardan mesuldrler. Verilen bir szde meru bir sebep
olmakszn durmamak, insann kymetini ayaklar altna alacak derecede bir noksanlktr. Bir hadis-i
erfte:
" "
"Ahdin gzellii, yani ahde lykyla riayet edilmesi imandan-dr." 3 buyurulmutur.
71- = Fazl, fazilet: stnle, kerem ve ihsana, ilim ve marifete "fazl" denir.
lim ve irfan itibariyle olan yksek dereceye ve ahlk vazifelere riayet melekesine de "fazilet" denilir.
1
Ebu Davud; Edep:109; No:5074; 2/739. A. b. Hanbel; No:4770; 2/25
2
Mslim; Birr:19; No:2588; 4/2001
3
Buhari; Edep:23; No:5658; 5/2237
Fazln zdd, ktlk, cimrilik-pintilik, cehalettir. Faziletin zdd da rezalet, adilik-alaklktr. Faziletin
oulu "fezail"dir. Hikmet, adalet, ecaat ve iffet sfatlarna "fezail-i asliye" ad verilmitir ki,
bunlardan bir ok faziletler, doar. nsan fazl ile, fazilet ile vasflanmaldr, insann erefi ancak bu
sayede temin edilmi olur.
72- = Ftuvvet: Yiitlik, insann erefi, kerem ve seha (cmertlik), dostlarn kusurlarna
kar balama ile muamele demek-ir. Zdd korkaklk, zillet, cimrilik, fkedir. Ftuvvet, sahibini dine
ve mrvvete aykr hallerden korur, fedakrla, yardmseverlie sevke-der. Bu sebeple ftvvetle
vasflanmaya almaldr.
73-
= Feraset: Zihin uyankl, bir eyi abuka anlay kabiliyeti, bir insann ahlkn, kabiliyetini
yznden anlamak melekesi demektir.
Feraset, iki trldr. Biri, bir nevi ilham eseridir ki, sebebi bilin-meksizin meydana gelir. Dieri,
bir kazanma eseridir ki, muhtelif tabiatlara vakf olmak sebebiyle meydana gelir.
Ferasetin zdd, ahmaklktr, zekdan mahrumiyettir. Ferasetli kimselerin huzurlarnda uyank
bulunmal, edebe, fazilete aykr ey-lerden kanmaldr. "Mminin ferasetinden saknnz. nk o,
Allah'n nuruyla bakar." 1 buyurulmutur.
74- = Kadirdanlk: Herkesin mertebesini bilip hakknda ona gre muamele
yapmaktr. Zdd kadirninaslktr. Sosyal hayatta kadirdanln byk bir ehemmiyeti vardr. Kadir
bilen milletler ara-snda ilim ve hner sahipleri oalr, kadir bilmeyen milletler de bilgiden, marifetten
mahrum kalrlar. Bir hadis-i erifte:
" "
"nsanlar mertebelerine indiriniz, yani herkese mevkiine gre muamele yapnz." 2
buyurulmutur.
75- = Kanaat: Ksmete raz olmak, yemek, imek, gibi hususlarda iktisad, ll olma
dairesinde hareket etmektir. Zdd israf-tr, sap savurmaktr, ihtirastr, a gzllk ile di bir hrstan
ibarettir.
Kanaati yanl anlamamaldr. Kanaat, mutlaka az ile yetinip tem-bellik iinde yaamak deildir.
Bilakis hrsl hareketlerden kanmak, bakalarnn nimetlerine gz dikmeyip hakkna raz olmak, bir
gnl huzuruyla yaamaktr. Birok hrszlklar, cinayetler kanaatsizliin bir neticesidir. Bir hads-i
erifte:
""
"Kanaat, tkenmez bir hazinedir." 3 buyurulmutur.
Gerekten kanaatli bir kimse, iini yoluna koyar, bakalarna muhta olmaz, hazinelere sahipmi
gibi mreffeh, erefli bir halde yaar. Dier bir hads-i erifte:
""
"Kanaat eden azz, a gzl olan da zelil olur." 4 mealindedir.
Herhangi bir hususta belli miktar gemek bir "israf" tr. Bir eyi bo yere datmak, lyk
olmayan yerlere sarfetmek bir sap savur-madr. Bir eyin elde edilmesini adice, cimrilikle kark bir
tarzda iste-yip durmak da bir "tama"dr ki bunlar mutlaka kt hasletlerdir. "Hrs"a gelince, bu da bir
ey hakknda gsterilen fazla bir rabet ve meyilden ibarettir ki, iki trl olur. Biri, di eyler
hakkndaki hrstr ki ktdr, kalbin fakirliinden, zafiyetinden ileri gelir. Dieri ise, yksek, gzel
eyler hakkndaki hrstr ki, iyidir. Ruhun yksek bir iradesine, yceliine dellet eder.
76- = Kerem: Cmertlik, an ve eref, kymetli eyleri kolaylkla, gnl honutluu ile
vermek demektir. Zdd, cimriliktir.
1
Tirmizi;Tefsir.(Hcr); No:3138;5/88. Taberani el-Mucemul-Kebir: No:7497; 8/102
2
Ebu Davud; Edep:23; No:4842; 2/677. Mslim; Mukaddime; 1/6
3
Beyhaki; Kitabz-Zhd; No:104; 1/88
4
Kerem, yksek ftratta yaratlm insanlara mahsus bir meziyettir.
77- = Ltuf: yilik, gzellik, yumuaklkla, okayla mu-amele demektir ki, insanlk
nianesidir. Zdd zulmdr, kaba, sert mu-ameledir ki, insanla yakmaz.
Yaratlanlar hakknda gsterilen ltuf ve kerem, yaratann muvaf-fak klmasna, yardmna
kavumaya bir vesiledir.
78- = Ltife, mizah: aka ve ho nkteli sz demektir. Zdd, ciddiyettir. Srf bir
elence, bir iltifat olmak iin yaplan ve hi bir kimsenin hatrna dokunmayan latifeler caizdir. Yeter ki
ltif olsun, lzumundan fazla olmasn.
Latifenin okluu, glmeyi artrr, kalbi ldrr, heybeti giderir, dmanla sebep olur. Bir
hadis-i erfte yle buyurulmutur:
""
"nsan bir sz sylerken bununla yannda bulunanlar glr de, kendisi Sreyya yldzndan daha
uzaa uar gider." 1 Yani eref ve heybeti kaybolur. Bu sebeple o gibi latifelerden ekinmelidir.
79- = Mbahat: vnme, iftihar etme, madd veya manev baz sebepler, vasflardan
dolay iftiharda bulunmak demektir. Takdire lyk, yce eylere mensup olmaktan dolay mbahatta
bulunmak caizdir. Fakat herhangi fani bir varlktan dolay mbahatta bulunmak, kendisini grmek, asla
caiz deildir. Byle bir hale "ucb", "gurur", "cahilane tefahur" denilir ki pek ktdr.
Bir hads-i erifte:
""
" ey helak edicidir: Fazla cimrilik, uyulmu heva, insann ken-disini grp beenmesi." 2
buyurulmutur.
80- = Metanet: Esasen salamlk, dayanklk mansnadr. Istlhda: "nsann fikrinde
sabit, azminde kuvvetli, inancnda kkllk sahibi olmas demektir. Zdd zaafiyettir, gevekliktir. Hak
urunda metanet gstermek kymetli bir tabiat iidir.
81- = Medh: vmek, irade ile yaplan gzel ilerden dolay dil ile yaplan vme demektir.
Zdd zemdir, yani birinin aleyhinde fena szler sylemek, onun kt hallerini meydana koymaktr.
Medhe lyk kimseleri medhetmek, toplum arasnda faziletin, ol-gunluun artmasna sebep
olabilecei iin gzeldir. Fakat medhe lyk olmayanlar medhetmek, hakikata muhalif, tabiata aykr,
bakalarn aldatmaya sebep olaca iin pek ktdr. Bir hadis-i erifte:
""
"Onu bunu medhedip duranlar grnce yzlerine toprak sa-nz." 3 buyurulmutur. Gerekten
ahs bir menfaat dncesiyle lyk olmayanlar medhe kalkanlar, byle bir muameleye
mstahaktrlar. Herhangi bir kimseyi haksz yere ktlemek de haramdr.
82- = Mdara, Mmaat: Yze glmek, dtan dostluk gstermek, insanlara
kar gzel muamelede bulunmak, baka-larnn fikirlerine uyarcasna hareket etmek ve bar, iyilik
zere dur-maktr. Meru ekilde yaplan mudara gzeldir, muvaffak olmaya bir sebeptir. Bir hadis-i
erifte:
" "
4
"nsanlara mudara bir sadakadr." buyurulmutur. Dier bir hadis-i erif de:
""
"Ben farzlar ile emrolunduum gibi insanlara mudara ile de emrolundum." 1 melindedir.
1
bn-i Hbban; No:5716; 13/24
2
Taberani, el-Mu'ceml-Evsat; No:5448; 6/214
3
A. b. Hanbel; No:5651; 2/94
4
Fakat gzel bir akbet dncesiyle olmakszn herhangi bir kim-senin sadece mevkiinden veya
servetinden dolay yzne glmek, kendisine mdarada bulunmak pek ktdr. Byle bir hale
yaltaklan-mak, dalkavukluk, yaclk denir ki, insanla asla yakmaz, dinen yasak, aklen ktdr.
83- = Muhabbet: Sevgi, dostluk ve kendisinden lezzet duy-duu eye ruhun
meyletmesi demektir. Zdd buzdur, dmanlktr.
Muhabbetler, iki trldr. Biri tabii ve yaratltan olan muhab-bettir, insann evldna kar olan
sevgisi gibi. Dieri kazanlmakladr. nsann kendisinde olgunluk grd bir insan sevmesi gibi.
Muhabbetler dier bir bakmdan da iki trldr. Biri sebebi yok olan muhabbetlerdir. Bir kimseyi
sadece dnyalndan dolay sevmek ki, o dnyalk aradan kalknca muhabbet de aradan kalkar. Dieri,
sebe-bi yok olmayan muhabbetlerdir. Herhangi bir ahs sadece ALLAH iin sevmek gibi. Bu trl
muhabbetler devam eder, ite ahlka bir fazilet saylan muhabbetlerden maksad da bu trl sevgilerdir.
Bir hadis-i erifte:
" "
"ALLAH Telya amellerin en sevgilisi, ALLAH iin muhabbet, ALLAH iin buzdur." 2
buyurulmutur. Bu sebeple insan, ALLAH Telnn sevdii eyleri sevmeli, sevmedii eyleri de
sevmemelidir.
84- = Merhamet, Rahm: Esirgemek, acmak, efkat gstermek, aresiz
kimselerin hallerine kalben acyarak kendilerine yardmda bulunmak demektir. Merhamet, temiz
ruhlarn bir ssdr. Yalnz insanlara deil, hayvanlara da merhamet etmelidir. Bir hadis-i erifte:
" "
"Yerde olanlara merhamet ediniz ki, size de gkte olanlar merha-met etsinler." 3 buyurulmutur.
85- = Mrvvet: Erkeklik, insanla uygun olan eyi yapmak, gzel grnen eyleri alp
ktlenmeye sebep olan hallerden kanmak demektir. Zdd namertliktir. Aka yaplmasndan uta-
nlacak bir eyi gizlice de yapmamak bir mrvvet eseridir. Grlen bir iyilii unutmamak ve frsat
dnce karlnda iyilik yapmak da bir mrvvet eseridir.
86- = Mavere: Danma, bir hususun hayrl olup olma-dn anlamak iin mnasip
grlen kimse ile fikir alveriinde bulun-mak demektir. Zdd kendi bildiine gitmek, kendi bana i
yapmaktr.
Mavere bir snnettir, insan, mavere neticesinde aydnlanr, hatrna gelmeyen eyleri hatrlar,
ihtiyatl bir tarzda hareket etmi olur. Hodrey olan, yani yalnz kendi gr ve fikriyle i gren kimse
ise, ok kere pimanlk eker. Bir hadis-i erif:
" "
4
"stiare eden zarar grmemitir." melindedir. u kadar var ki kendisiyle mavere edilecek
ahs, doru szl, tecrbeli, kararszlk-tan, gururdan beri, dnceden, kederden uzak bulunmal ve
kanaatini olduu gibi sylemekten ekinmemelidir.
87- = Muavenet, taavn: nsanlarn birbirine yar-dmda, hizmette bulunmalar
demektir. nsanlar, daima birbirinin yard-mna muhtatrlar. nsan, elinden gelen yardm
akrabasndan, dostlarndan, vatandalarndan esirgememelidir. u kadar var ki yar-dmlar, meru
hususlarda olmaldr. Meru olmayan hususlardaki yardmlar birer gnahtr, birer zarardr. Netekim
Kuran- Kerimde:
" "
"Birbirinize ihsan ve takva zere yardm ediniz, gnah ve d-manlk zere yardm etmeyiniz." 5
1
2
A. b. Hanbel; No:20796; 5/146
3
Beyhaki, uabl-man; Salat:75; No:11048; 7/476
4
Acluni, Kefl Hafa; No:2216; 2/188
5
Maide Suresi: 2
diye buyurulmutur.
88- = Minnet: yilik etmek manasna geldii gibi, yaplan iyilikleri birer birer sayarak baa
kakmak manasna da gelir. Bu ikinci manaya olan minnet, fena bir haslettir, yaplan iyilikleri mahveder.
Nitekim bir yet-i kermede:
" "
Ey mminler sadakalarnz minnetle, eziyet vermekle iptal et-meyiniz." 1 buyurulmutur. Ancak
iyilik edilen kimse nankr olursa o halde ona kar minnet etmek, uyanmasna, nankrle son
vermesine belki sebep olur diye caiz grlebilir.
89- = Namus: Irz, iffet, edep, haya, emniyet ve istikamet gibi faziletlerin tamamndan
oluan pek kymetli bir haslettir. eriata, kanuna da namus denir. Cibril-i Emine "Namus-u ekber"
denilmitir. Namusun zdd iffetten, istikametten mahrum bulunmaktr.
Namus, sabit bir hakikattr, onun bunun anlayna tabi deildir. slm ahlkna, adabna aykr
olan herhangi bir eyin namus vasfyla ilgisi yoktur. Bu sebeple o gibi eylerden kanmak lzmdr.
90- = Nifak: ki yzl olmak, dil ile imanl veya dost grnp kalpte kafirlii veya
dmanl gizlemek manasnadr. Byle bir insana "mnafk" ve "ikiyzl" denir. Bir hads-i erifte
" "
"ki yzl olan kimse ALLAH katnda bir mevki sahibi olamaz." 2 buyurulmutur. Bu sebeple
insan, samim olmal, dili kalbine, sz zne uygun bulunmaldr.
91- = Nemime: Sz gtrme, kouculuk yapma, bir kimse aleyhine sylenen szleri bir
fitne-fesat maksadyla kendisine ulatrma demektir ki, pek kt bir huydur. Bu yzden nice dostlarn
aras alr, nice dmanlklar yz gsterir. Bir hads-i erifte: Nemmam, koucu olan, cennete
giremez. 3 buyurulmutur. Yani yle bir mslman, azaba mstahak olur, dorudan doruya cennete
girmeye lyk olmaz. Ne byk tehdid!... Byle irkin bir hasletten ALLAH Telya snrz.
92- = Vad: Sz vermek, sz verilen ey, bir kimsenin ya-pacana dair sz vermi olduu
husus demektir. nsan, lzum grl-medike bir eyi vadetmemeli, vadedecei takdirde nALLAH
demelidir. nk daha sonra vadini yerine getiremezse, mesul bir durumda kalm olur.
Bir hads-i erifte: Vad bortur buyurulmutur. Bu sebeple vadi yerine
getirmek, bir insanlk vazifesidir.
93- = Vefa: Verilen sz yerine getirmek, borcu demek, dince ve aklca lzm gelen
eyi yerine getirip mesliyetinden kmak demektir. Bu pek erefli bir vazifedir. Zdd olan hulf yani
szde durmamak, ahde riayet etmemek ise, haramdr. Eski dostluu muhafaza etmeye de vefakrlk
denir. nsan, vefal olmal, dostlarn, eski hu-kuku unutmamaldr.
94- = Vakar: Arbal olmak, yaplacak ilerde dikkatli ve ihtiyatl olmaktr. Zdd,
iddettir, hafifliktir. Samim olan vakar, insa-nn kymetini ykseltir. Bunun almeti, darda ve
tenhada msavi bir hal zere bulunmaktr. Hafiflik ise, insann erefini yok eder.
Vakar, bir kibirlilik hali deildir. Bilakis tefekkrden, erefi mu-hafaza duygusundan, ilim ile
hilmin kuvvetinden ileri gelir. Hafiflik ise, anlayszlk ve az aklllk nianesidir. Lzumsuz yere teye
beriye bakp durmak veya gidip gelmek, baz uzuvlar oynatmak, her sze bir ehemmiyetle kulak
vermek, lzumsuz sualler sormak, sualde ve cevapta acele davranmak, elbiseye, endama lzumundan
fazla eki dzen vermek, bunlarn hepsi bir hafiflik eseridir. Bu sebeple insan, bu gibi hafiflik saylacak
eylerden kendisini korumaldr.
95- = Himmet: Yksek bir irade, kalbin btn ruhan kuvvetleriyle ALLAH Telya ve
dier mukaddes gayelere ynelmesi demektir. Zdd, adi karakterli, basit eylere rabet gstermesidir.
1
Bakara Sresi; 264
2
Buhri; Ahkam:27; No:6757; 6/2626
3
Tirmizi; Birr:79; No:2026; 4/375
nsan himmetine gre ykselir, himmetin ykseklii imandandr, yksek gayelere yetimek arzusu,
byk bir himmetin nianesidir.
Daima mirat- ulviyyata nasb- dikkat et,
Gzlerinden inikas- nur-i himmet parlasn.
(Daima ykseklerde bulunan aynaya gzlerini dikmeye bak ki, Gzlerinden himmet nurunun
yansmas parlasn.)
96- = Ysr: Kolaylk, zenginlik, bir eyin yaplmas veya yaplmamas hususundaki
kolaylk demektir. Zdd, usrdur, etinliktir. Mslmanlkta kolaylk, bir esastr. Resul- Ekrem,
(S.A.V) Efendimiz:
" "
Mjdeleyiniz, nefret vermeyiniz. Kolaylk gsteriniz, gletir-meyiniz. 1 diye emretmitir.
Bu sebeple insanlarn kalplerini sevindirmek, insanlarn nefretine sebep olacak eylerden
kanmak, insanlara her ite kolaylk gstermek bir esastr.
Bir hads-i erif de:
" "
Din kolaylktan ibarettir, din ile galebe yarna kan herhangi bir kimseye din, mutlaka galip
gelir. 2 mealindedir.
Artk mukaddes slm dininin btn beeriyet iin rahmet olan bu mbarek mahiyetini gzelce
bilmeli, onun her ynyle tatbiki mmkn ve kolay olan emirlerine, hkmlerine hakkyla riayet
etmeli, onun gs-terdii ak, geni, nuran yolu takibe almaldr. nsan, ancak bu sayede selmete,
hidayete, saadete kavuur. Bizleri byle yce bir dine nail etmi olan Ezeli Mabudumuza, Kerm
yaratcmza ne kadar k-redecek olsak, yine kulluk vazifemizin yzbinde birini yerine getirmi
olamayz. Ancak onun ezel, ebed olan dergh- izzetine snarak ku-surlarmzn, gnahlarmzn
bizlere balanmasn hazn bir kalp ile, aciz bir dil ile istirham eder, aflarna, keremlerine nail olmay,
u aciz, gnahkar yalvarma-yakarmalarmzla niyaz eyleriz.
"

"
Btn hamd senalar alemlerin Rabbi ALLAH Telya mahsus-tur. Salat ve selam Peygamber
Efendimiz Hz. Muhammede, Onun li ve ashab, hepsinin zerine olsun!
Fihriste dn
1
Buhari; lim:11; No:69; 1/38 Mslim; Cihad ve Siyer:3; No:1732; 3/1358
2
Buhari; lim:28; No:39; 1/23 Nesai; man:28; No:5034; 8/122
MZNBANE BR NYAZ
1. Afvet ilhi! Sen beni muhtac rahmetim,
2. Gelmekteyim huzuruna yaklat rhletim.
3. Gemektedir vatanda garibane gnlerim,
4. Ben imdi z evimde giriftar gurbetim.
5. Erdir beni visaline Mabud-i Akdesim,
6. Dndm hille kalmad hicrana tkatim.
7. Mahveyledi hayatm gafletle rzgr,
8. Geti btn heva ile mri muvakkatim.
9. Andka seyyiatm, muzlim hayatm,
10. Yakmaktadr dernm ah nedametim.
11. Ben mznibim, bu belli, fakat bir muvahhidim,
12. Bir dilfikr bende-i ah risaletim.
13. Ltfen beni bala habib-i nezihine,
14. Lht bir saadete dnsn ekavetim.
15. Olsun ilh! Bir ebed feyze cilvegh,
16. Zikrinle son nefeste lisan- sadakatim.
17. Nurunla ruen eyle karanlk mezarm,
18. Dnsn riyaz-i cennete hki mezelletim.
GNAHKARNE BR YALVARI
1. Ey ALLAHm! Sen beni affet, rahmetine muhtacm.
2. Yolculuum (lmm) yaklat huzuruna gelmekteyim.
3. Vatanda gnlerim garibane gemektedir.
4. Ben imdi z evimde gurbete tutulmuum.
5. Ey Mukaddes Mabudum! Sana kavumay bana nasip eyle.
6. Hilale dndm (iki bklm oldum) ayrla gcm takatim kalmad.
7. Gafletle geen zaman hayatm mahveyledi
8. Geici mrm tamamen heva-i heves ile geip gitti.
9. Gnahlarm, kapkaranlk hayatm hatrladka,
10. imi pimanlk aaahlarm yakmaktadr.
11. Ben gnahkarm. Bu belli! Fakat ALLAHn birliine inanan bir kimseyim.
12. Ben, Rasllerin ah Hazret-i Muhammed (S.A.V)in bar yank bir klesiyim.
13. Ltfen beni tertemiz habibine bala ki
14. Bedbahtlm, kt halim Rabbani bir saadete dnsn
15. Ey ALLAHm! Bir ebedi feyze grnme yeri olsun
16. Dosdoru dilim, seni son nefeste zikretmekle
17. Karanlk mezarm nurunla apaydnlk eyle
18. Yattm toprak cennet bahelerine dnsn.
mer Nasuhi Bilmene ait bir iir.
AH MNELMEVT = AH LM
Ey zair-i kabrim bana efkatle nigh et
Ey kabrimi ziyaret eden! Bana efkatle bak.
Yd eyleyip ahvl-i seflanemi h et
Sefil hallerimi hatrlayp h et.
m'n ile bak tercme-i hlimi syler
Dikkatle, iyice bak, hayat hikayemi syler
Kabrimde temevvc eden otlar ve iekler
..Kabrimde dalgalanan otlar ve iekler.
Sevdaya sabvette giriftr idi gnlm
Gnlm ocukluumda sevdaya tutulmutu.
Mstarak- feyz-i-ruh dildr idi gnlm
Gnlm sevgilinin ruhunun feyziyle kapl idi.
Her m--seher nlezen olmakta idim ben
Ben, her akam ve seher vakti inlemekte idim.
Eylerdi sereim feveran didelerimden
Gzyalarm gzlerimden fkrrd.
Hep mihnet ve matemle gzer etti hayatm
Hayatm hep zorluk ve matemle geti.
Afka ererpa idi berk- namtm
Namelerimin imei ufuklara kvlcmlar saard.
Ahir ben o sevda ile bimr- gam oldum
Ben sonunda o sevda ile znt hastas oldum.
Dtm yere illetle varaklar gibi soldum
Hastalkla yere dtm, yapraklar gibi soldum.
Kular oluyor imdi mezarmdan navzen
imdi kular mezarmdan tyorlar.
Yok kimse beni bir saran efrad- beerden
nsanlardan beni saran hi kimse yok.
Etbh iin insan eder sanki nasihat
nsan uyandrmak iin sanki nasihat eder
Kabrimde ziyp olan envr- sknet
Kabrimde k saan sknet nurlar
Pek dalma ki dnya evi girdab- gamdr
Pek dalma ki, dnya evi keder girdabdr
Nev-i beerin girdii yer hk-i ademdir
nsan cinsinin girdii yer yokluk topradr
Fihriste dn
ONUNCU KTAP
SYER- ENBYAYA
PEYGAMBERLERN (A.S.) HAYATLARINA
VE AHLAKINA ATTR
NDEKLER
Siyer-i Enbiyann Peygamberlerin (A.S) hayatlarnn ve ahlak-nn mahiyeti, faydalar ve

kaynaklar.
Mbarek adlar, Kuran- Mbinde zikrolunan anl peygamberler.
Hatem-l Enbiya (Peygamber (S.A.V) Efendimizin dnyay te-rifleri ve erefli nesepleri.
ocukluk, genlik zamanlar.
lahi vahye, nbvvet ve risalete nail olmalar.
slamiyetin douu sralarnda Arabistann dini ve sosyal hali.
Mslmanl ilk kabul eden zatlar.
Mslmanlarn ektikleri eziyetler ve Habeistana hicretleri.
Peygamberimiz (S.A.V)in kabileleri dine daveti ve Akabe biat.
nikak- Kamer (Ayn iki paraya ayrlmas) ve Mira mucizeleri.
Medine-i Mnevvereye hicret ve Peygamber (S.A.V) Efendimiz-in baz icraatlar.
Peygamber (S.A.V) Efendimize cihad izni verilmesi ve karsn-da bulunan balca
gayrimslimler.
Vuku bulan balca savalar.
Rasl Ekrem (S.A.V) Efendimizin ahirete irtihalleri ve bundan kaynaklanan teessrler.
Peygamber (S.A.V) Efendimizde tecelli eden pek yksek vasflar, kemaller.
Fihriste dn
SYER- ENBYANIN PEYGAMBERLERN (A.S) HAYATLARININ VE AHLAKININ
MAHYET, FAYDALARI VE KAYNAKLARI
1- Siyer-i Enbiya, mbarek peygamberlerin yksek hayatlarna ait olup umum tarihin pek kymetli
bir ubesi bulunmutur.
Malum olduu zere ALLAH Tel Hazretleri, evvelce insanlara kendi aralarndan vakit vakit
peygamberler gndermitir. nsanlarn bir ksm bu mukaddes peygamberlere tabi olarak dnyaya ve ahirete
ait vazifelerini renmi, ifaya alm, muntazam toplumlar meydana getir-mi, medeniyete ve fazilete
nail olmulardr. Dier bir ksm da bu mba-rek zatlara muhalefet ederek hakiki insanlktan mahrum
kalm, kafirlii imana, rezaleti fazilete tercih etmi, sonunda bu yzden nice felaketlere urayarak snp
gitmilerdir.
te siyer-i enbiya dediimiz toplu tarihi bilgiler, bizlere o muhte-rem Peygamberlerin hayatlarn,
gzel vasflarn bildirir, onlarn mmetle-rini ne suretle irada altklarn gsterir, onlar ile baz kavimler
arasnda vuku bulan bir ksm hadiseleri, savalar kaydeder, bizler iin ibret alnacak, istifade edilecek bir
ok malumat verir.
2- Siyer-i enbiyann bir ok faydalar vardr. Mesela insan siyer-i enbiyay okuyunca, bir ksm
Mukaddes Peygamberlerin yksek varlklar-n, tertemiz hallerini renir. Onlarn Hak yolunda ne kadar
alm, insaniyeti ve medeniyeti ne kadar ykseltmi olduklarn anlar. Bu sayede fikri alr, zekas artar,
kendisinde bir uyanklk meydana gelir, kalbinde dindarlk duygusu kuvvet bulur, din bykleri hakknda
hrmeti artar, onlarn gzel ahlakyla vasflanmaya alr.
3- Siyer-i enbiyann kaynaklarna gelince bunlarn balcas Kuran- Kerim ile Hadis-i erif
kitaplardr. Bunlar iki kuts kaynaktr. En doru malumat ancak bu iki hakikat kaynandan alnr. Geri
her ne kadar bir ksm peygamberlere dair Tevratta, ncilde ve dier eski din kitaplarnda baz malumat var
ise, de bu kitaplar, asllarn kaybetmi, bir ok deiik-liklere uram olduklarndan kendilerine asla itimat
edilemez.
Tarih kitaplarna gelince, bunlarn bildirdikleri eylerin birou da birer salam vesikaya
dayanmadndan kabule layk grlemez. Zaten asr saadetten, yani Peygamber Efendimizin mbarek
zamanlarndan evvelki alara Kurunu la = ilk alar denir ki bu alara ait olan tarih bilgiler pek
noksandr. Bunun iindir ki, birok peygamberlerin hayatlar bizce malum deildir.
4- Byk Peygamberler arasnda btn tarihi hayat malum olan zat ancak bizim Peygamber-i
Zanmz Hz.Muhammed Mustafa Aleyhissala-t vesselam Efendimizdir. Evet Peygamberimiz Fahrilem
Efendimizin btn kuts hayat olanca teferruatna kadar tamamen kaydedilmitir ki, bu eref ve meziyet
dnyada baka hibir zata nasip olmamtr.
5- Yce Peygamberlerin mbarek hayatlarna dair yazlm bir hayli kitaplar vardr. Fakat bunlarn en
tafsilatls ve mkemmelleri bizim Pey-gamberimizin yksek hayatlarna dair olanlardr.
Peygamber Efendimize dair olan ilk siyer kitabn yazan zat tabin-den yani, Ashab- Kiram grm
olanlardan Urve ile talebesinden Zhrdir. Dier bir rivayete gre Rasul Ekrem Efendimizin
mukaddes hayatlarn ilk yazan zat H.150 tarihinde Badatta vefat etmi olan Muhammed bn-i shktr.
6- Bugn eldeki siyer kitaplarnn en eskisi ve muteberi tr. Birin-cisi H.207 tarihinde Badatta
vefat etmi olan Vakdnin siyer kitabdr. kincisi H.313te vefat eden Basral bni Hiamn siyer
kitabdr. ncs de H.315 senesinde Badatta vefat etmi olan Muhammed Tabernin yazm olduu
siyer kitabdr.
slam limleri Rasul Ekrem (S.A.V) Efendimize dair daha birok kitaplar yazm olduklar gibi
Avrupal, Amerikal msterikler de bu hu-susta hayli kitaplar yazmlardr.
Fihriste dn
MBAREK SMLER KURAN-I KERMDE ZKROLUNAN ANLI
PEYGAMBERLER
7- ALLAH Tel Hazretleri vaktiyle insanlara birok Peygamber gndermitir. Fakat bunlardan
yalnz yirmi beinin mbarek adlarn Kuran- Mbinde beyan etmi, bizlere ibret ve uyanklk dersi
olmak zere o kuts zatlarn yksek hallerinden haber vermitir. Biz kendilerine iman etmekle mkellef
bulunduumuz o muhterem zatlara dair bu kitab-mzda ksaca malumat vereceiz.
1. ADEM ALEYHSSELAM
8- Btn insanlarn ilk babas ve ilk peygamberi Adem (A.S)dr. yle ki, ALLAH Tel Hazretleri,
bu alemi yoktan var etmi, bir ok zamanlar getikten sonra da yeryznde insan cinsinin ilk babas olmak
zere bir yaratl harikas olarak Hz. Ademin cesedini topraktan yaratm, kendisini ruh ile, ilim ile
mmtaz klm ve ona e olmak iin de Hz. Havvay vcuda getirmitir.
Btn melekler ALLAH Telnn emriyle Hz. Ademe secde ettiler, yalnz meleklerin arasnda
yaayan ve esasen cin taifesinden bulunan iblis = eytan kendisinin ateten yaratlm ve bu sebeple
Ademden yksek bulunmu olduunu iddia ederek bu secdeden kanmakla melekler ara-sndan kovulmu,
kibrinin cezasna kavumutur.
9- ALLAH Tel, hususi bir ltuf olarak Hz. Adem ile Havvay cennete koymu, cennette bulunan
bir aacn meyvesini yemekten kendile-rini bir hikmetten dolay men etmiti. Halbuki eytan bir yolunu
bularak cennete girmi, bunlara vesvese vermi, bu meyveden yerseniz cennette ebedi olarak kalrsnz diye
yalan yere yemin etmekle, Hz. Adem ile Havva bu yasaklamay unutarak o meyveden yemiler, bunun
zerine cennetten karlarak tekrar yeryzne indirilmilerdir. Rivayete gre Adem (A.S) Serendip adasna,
Hz. Havva da Ciddeye indirilmi, daha sonra Mekke-i Mkerreme civarnda Mzdelife denilen yerde
bulumulardr.
Hz. Adem ile Havva derhal piman olup tevbe ve istifarda bulun-makla Hak Tel tevbelerini kabul
etmi, Hz. Ademi kendi ocuklar ve torunlarna Peygamber tayin ederek kendisine on sahifelik bir kitap
ihsan buyurmutur.
10- Rivayete gre Adem (A.S) bin sene veya dokuz yz otuz sene yaam, vefat edince Serendip
adasnda veya Mekke-i Mkerremede Ebu Kubeys danda defnedilmitir. Nuh (A.S) tarafndan gemiye
alnm olan mbarek nnn daha sonra beyti makdisde defnedilmi olduu da rivayet edilmitir.
Hz. Ademden bir sene sonra da Hz. Havva vefat edip Ciddede veya Hz. Ademin yannda
defnedilmitir.
11- Malum olduu zere ALLAH Tel Hazretleri kudret ve hikmet sahibidir, dilediini diledii
ekilde yaratabilir. Bundan dolay Adem (A.S) da insanlarn ilk babas olmak zere mkemmel bir halde
yaratm-tr, yoksa baka bir mahluktan evrim geirmek suretiyle vcuda getirmi deildir. Bunun aksine
olan szler, birer kuru iddiadan ibarettir, insanlarn kadrini-ann ihlal ettii ve dini bilgilere muhalif
bulunduu iin bizce hibir kymeti yoktur.
12- Adem (A.S)dan sonra peygamberlik, ALLAH tarafndan Hz. ite verilmitir. it (A.S), Hz.
Ademin en gzel ve en sevgili oludur. Rivayete gre Hz. Ademin yaratlndan yz yirmi sene sonra
domu, 912 sene yaam, vefat edince Ebukubeys danda Hz. Ademin yanna defnedilmitir.
Hz. ite Peygamberlii, tehlil ve tesbihi muhtevi olmak zere 50 sahifelik bir kitap verilmi ve Hz.
Ademin vasiyeti zerine kardelerine reis bulunmutur.
Kabe-i Muazzamay bir rivayete gre Hz. Adem, dier bir rivayete gre de Hz. it ilk defa olarak
tatan bina etmitir.
itin manas Hibetullahdr. Hz. Ademe ehid edilen Habil adndaki oluna bedel olarak ALLAH
tarafndan hibe ve ihsan buyurulmu demektir. Bu zata is de denilmektedir.
2. DRS (A.S)
13- Hz. dris byk bir peygamberdir. Hz. itden sonra Peygamber-lie nail olmutur. Bir ok
ilimlere, hikmetlere, gklerin esrarna vakf idi. Bir rivayete gre ilk yaz yazan ve ilk elbise giyen Hz.
dristir. Yer yzn-de yz altm sene yaad rivayet edilir. Sonunda Hak Tel tarafn-dan yksek bir
makama kaldrlmtr.
3. NUH (A.S)
14- Hz. Ademden sonra insanlar oalm, bir ok yerleri imar et-mi, fakat hakiki dini, ALLAH
Telnn birlii ve mabudiyeti hakkndaki tevhid akidesini brakm, putlara tapnmaya balamlard.
Kendilerine krk veya elli yanda bulunan Nuh (A.S) Peygamber gnderildi. Bu muhterem zatn dokuz yz
elli sene sren tlerini dinlemediler. Sonunda Hz. Nuh, ALLAH Telnn emri ile bir gemi yapmaya
alt. Bu gemi yaplp bitince gkten yamurlar yamaya, yerlerden sular fkrmaya, denizler kaynayp
tamaya balad. Sular btn yeryzn kaplad. Dala-rn tepelerini bile at. Buna Tufan Hadisesi denir
ki, rivayete gre Hz. Ademin yaratlndan 2242 sene sonra vuku bulmu, be veya yedi ay devam
etmitir.
15- Nuh (A.S), Sm, Hm, Yfes adndaki olu ile dier mmin-leri ve mnasip grd
hayvanlardan birer ift gemiye alm, bunlarn d-nda kalanlar, sularn iinde boulup gitmilerdir. Hz.
Nuhun Ym veya Kenan adndaki olu da kendisine inanmayp bu gnahkr kavim arasnda mahvolup
gitmitir.
Daha sonra yamurlar kesilmi, sular ekilmeye balam, Hz. Nuhun gemisi de Musul civarnda
Cudi denilen dan zerine Muharremin onuna rastlayan ra gnnde oturmu, rivayete gre krk
erkek, krk da kadn olmak zere seksen kiiden ibaret bulunan gemi halk karaya km, ALLAH Telnn
dinine sarldklar iin selamete ermilerdir.
16- Hz. Nuha ikinci Adem denir. nk yeryzndeki insanlar tu-fandan sonra btn onun neslinden
treyip yeryzne dalm, aralarnda baka baka diller meydana gelmitir.
Rivayete gre Hz. Nuhun olu bulunan Sm; Araplarn, Farslarn, Rumlarn, Hm da Sudan
kavminin, Yfes de Trklerin ilk babasdr.
Hz. Nuh, tufandan sonra altm sene veya yz elli sene kadar daha yaamtr.
17- Nuh (A.S)n ve dier baz kimselerin uzun bir mddet yaam olduklar ok grlemez. Hak
Tel Hazretleri ilk insanlar bir hikmetten dolay ok yaatmtr. ALLAH Telnn kudretine gre glk
yoktur. Zaten hayatmzn her an onun kudreti ile ayakta durmaktadr. Yoksa bir dakika bile yaamak
mmkn deildir. Bu sebeple Hak Tel diledii kulunu uzun bir mre nail edebilir. Artk bu seneleri aylar
ile veya mev-simler ile tevile lzum yoktur.
Tufan hadisesine gelince bu, ekseri alimlere gre umumidir, btn yeryzne amildir, en yksek
dalarn tepelerinde grlen deniz hayvan-larnn fosilleri de bunu teyit ediyor. Baz alimlere gre de
hususidir, yalnz Hz. Nuhun bulunduu Babil blgesi ve civarna ittir. Hakikatini ALLAH Tel bilir.
4. HUD (A.S)
18- Hz. Hud Yemende Hadramut civarnda Ahkaf denilen ma-halde yaayan Ad kavmine
Peygamber gnderilmitir. yle ki, insan-lar, tufan afetinden sonra yine aztmlar, yollarn saptmlar,
Hak Tel-nn dinine aykr hareketlere cret gstermilerdi. Bunlardan bir ksm da Ad kavmi idi. Bunlar,
bir ok nimetlere, kuvvetlere nil olmu, muhteem binalar yapm, fakat ALLAH Telnn birliini inkar
ederek putlara tapnmakta bulunmulard. Kendilerine Hud (A.S) gnderildi. Bu muhte-rem Peygamber bir
ok mucizeler gsterdi. Fakat inanmadlar, sonunda yedi gece, sekiz gn devam eden iddetli bir rzgar ile
helak oldular. Hz. Hud da kendisine iman edenler ile beraber baka bir tarafa kp gitti. Yz elli sene
yaad ve Mekke-i Mkerremede veya Hadremutda medfun olduu rivayet olunmutur.
5. SALH (A.S)
19- Hz. Salih, am ile Hicaz arasnda Hicr denilen mahalde yaa-yan Semud kavmine Peygamber
gnderilmitir. Bu kavim de dalar delmi, talar oymu, kendilerine pek salam binalar yapmlard.
Fakat bunlar da doru yoldan km bulunuyorlard. Hz. Salihin yirmi sene devam eden emirlerine,
nasihatlarna muhalefet ettiler. Kendisine sakn dokunmaynz diye tenbih ettii harikulade bir deveyi
boazladlar. Sonunda dehetli bir sayha ile yerlere serilip helak oldular. Salih (A.S) da kendisine iman
edenler ile beraber kp evvela ama, Filistine, sonra da Mekke-i Mkerremeye gitti. Seksen be sene
veya iki yz sene yaad ve Mekke-i Mkerremede Rkn ile Makam arasnda medfun bulunduu rivayet
edilmektedir.
6. BRAHM (A.S)
20- Hz. brahim, ullazm = azm sahipleri denilen byk Peygam-berlerden biridir. Bunlar, bizim
Peygamberimizle Hz. Nuhtan ve Hz. bra-him ile Hz. Musa ve Hz. sadan ibarettir.
Nuh (A.S)n ocuklar yeryzne daldklar zaman Hamn neslin-den Nmrud adnda birisi bir
ok kabileleri bana toplayarak Babil de, imdiki Musul ehrinin bulunduu yerlerde Babil hkmetini
kurmutu. Babil lkesine Geldanistan denildii gibi hkmdarlarna da Nmrud denilirdi.
Babil ahalisi arasnda Saibe denilen batl bir din tremiti. Bunlar; gnee, aya, yldzlara, putlara,
hkmdarlarna tapmakta idiler. ALLAH Tel Hazretleri, Nmrud bn-i Kenan zamannda Babil ahalisine
brahim (A.S) Peygamber gnderdi ve ona on sahifelik bir kitap verdi.
21- Hz. brahim, Babil ahalisine hak ve hakikati bildirmeye alt, kendilerini Hak dine davet etti,
doan len, snp giden eylerin taplmaya layk olmadn kendilerine syledi. Fakat bunlar aldrmadlar,
bir yortu (bayram) gn halk, ehir dna kmlard. brahim (A.S), ehirde kald, puthaneye giderek bir
takm putlar krd, elindeki baltay da byk putun boynuna ast. Halk, ehre dnp bu hali grnce bunu
Hz. brahimin yaptna hkmettiler. Hz. brahim de: Eer syleyebilirse sorunuz, baka-lm belki bunu bu
byk put yapmtr dedi. Hi cansz bir put byle bir ey yapabilir mi? dediler. Hz. brahim de:
Mademki bunlar cansz, ellerinden bir ey gelmez eylerdir, artk ne iin bunlara tapyorsunuz? dedi.
brahim (A.S), bu cahil kavme ne kadar gaflet ve dallet iinde kalm olduklarn bu suretle de anlatmak
istemiti. Bunun zerine hepsi de biraz sustular, cehaletlerini sezer gibi oldular. Ne yazk ki cahilne gurur-
lar tekrar ba gsterdi. Sapklklarnda srar ettiler, Hz. brahimi yaktklar byk bir ate iine attlar.
Fakat ate, ALLAH Telnn emriyle bir gl bahesi oldu, o mbarek zat yakmad. Bu bir mucize idi.
Bunu grenlerden bazlar iman ettiler. Hz. brahim de bu mminleri ve kendi ehl-i beytini alarak am
diyarna hicret etti. Bir aralk ktlk olmas sebebi ile Msra gitti, sonra da dnp Kenan ilinde, yani
Kuds- erif havalisinde ikamet buyurdu.
22- brahim (A.S), rivayete gre Adem (A.S)n yaratlndan bin yz otuzyedi sene sonra
Babilde domu ve yzyetmibe veya ikiyz sene yaamtr. Kuds erife bal Halilrrahman
kasabasnda bir maara iinde hanm Sre ile beraber medfundur.
Hz. brahime Halilullah denir ve kendisine btn milletler hrmet eder. Son derece misafirperver
idi. Minberde hutbe okumak, misvak kullanmak, snnet olmak, trnak kesmek Hz. brahimin snnetleri
ksmn-dandr. Kbe-i Muazzamay olu smail (A.S) ile beraber ilk olarak veya yenileyerek bina klmtr.
7. LUT (A.S)
23- Hz. Lut, brahim (A.S)n kardei Harann oludur. Onunla be-raber ama hicret etmiti, sonra
Filistinde Sedum nahiyesine Peygam-ber gnderildi. Bu nahiyenin ahalisi, dinden km, o zamana
kadar hibir kavmin yapmad fenalklara cret gstermilerdi. Hz. Lutun tlerini dinlemediler,
Sonunda balarna talar yad, yurtlar gnderilen melekler vastasyla alt st edildi, Lut (A.S) da Hz.
brahimin yanna kp gitti. Halilurrahman kasabasnda medfundur.
8. SMAL (A.S)
24- Hz. smail, brahim (A.S)n oludur. Hacer adndaki hanmn-dan dnyaya gelmitir. Bu
Muhterem Hacer bir cariye idi, onu Msr hkmdar brahim (A.S)n hanm Sreye balamt. Sre de
bunu mbarek kocas Hz. brahime vermiti. Sahih grlen bir rivayete gre Hacer Sreden evvel vefat
etmitir.
25- brahim (A.S), Hak Telnn emriyle Haceri ve olu smaili alp Hicazda Kabe-i
Mkerremenin bulunduu mahalle kadar gtrd orada brakt. Yemenden gelmekte bulunan Crhm
kabileleri de bunlara refakat eyledi. O zamana kadar ssz ve susuz bulunan Mekke-i Mkerreme vadisini
bunlar imar ettiler, hatta bunlarn ayaklar bereketle-riyle Zemzem denilen su meydana kt, artk oralar
enlenmiti.
26- Hz. brahim, bir aralk bir rya grd. Bu ALLAH Telnn bir vahyi idi, olu smaili kurban
etmesi emrolunmutu. Bunun zerine henz on iki yanda bulunan Hz. smaili Mekke-i Mkerremede
Sebir da-nn eteinde tenha bir mevkiye gtrd, onu mabuduna kurban etmek isti-yordu. Bu sevgili
yavru da Babacm!. Emrolunduun eyi yap, inaallah beni sabredenlerden bulursun diyordu. Bu,
ALLAH yolunda olan feda-karln en yksek bir nianesi idi. Fakat ALLAH Tel, lutfetti, baba ile olun
u fedakarlna mkafat olarak Hz. smaile bedel bir ko ihsan buyurdu da, bu latf masum ocuk kurban
olmaktan kurtuldu.
27- smail (A.S) byyp Crhmlerden kz ald ve on iki ocuu dodu. brahim (A.S) ara sra
gelir, olunu grrd. Sonra Hz. smailin oullar ve torunlar oalp etrafa hakim olmulardr.
Hz. smail, brahim (A.S)n eriat ile amel etmek zere Yemen kabilelerine ve Amalika denilen
eski bir kavme Peygamber gnderilmi-ti. Hz. brahimden krk sene sonra yzotuzyedi yanda vefat ettii
ve anas Hacerin Hicr 1 deki kabri civarnda medfun bulunduu rivayet edilmitir.
9. SHAK (A.S)
28- Hz. shak, brahim (A.S)n ikinci oludur. Srenin ocuu ol-muyordu. Hz. smail doduu
zaman mahzun olmutu. Hak Tel Hazret-leri lutfetti. Sre de ihtiyarl zamannda Hz. shak dourdu.
shak (A.S) daha Hz. brahim hayatta iken am ahalisine ALLAH tarafndan Peygam-ber gnderildi.
brahim (A.S)n vefatndan sonra da yerine geti, neslin-den birok Peygamberler gelmitir.
29- Baz rivayetlere gre brahim (A.S) Hz. smaili deil, Hz. shak kurban etmekle emredilmiti.
shak (A.S) rivayete gre 160 yandayken vefat etmi, Hz. brahim-in yatt maarada medfun
bulunmutur. Validesi Sre de 127 yanda olarak amda vefat etmitir.
10. YAKUB (A.S)
30- Hz. Yakub shak (A.S)n oludur. Lakab srail olduundan oullarna, torunlarna Ben srail
denilmitir. Hz. shaktan sonra yerine Peygamber olarak Kenan ilinde kalmt. Daha sonra Msra terif
etmi, orada vefat etmekle vasiyeti gerei muhterem dedesi Hz. brahimin medfun bulunduu Halilrrahman
kasabasndaki maaraya nakledilmitir.
11. YUSUF (A.S)
31- Hz. Yusuf, Yakub (A.S)n oludur. Hz. Yakubun oniki olu vard. Fakat hepsinden fazla Hz.
Yusufu severdi. Onda baka bir gzel-lik, baka bir zeka ve kabiliyet tecelli etmiti. Daha oniki
yandayken bir gece ryasnda onbir yldz ile gnein ve ayn kendisine secde ettiklerini grmt. Bu
ryasn Hz. Yakuba syledi. O da hasetlerini ekmesin diye ocuum!.. Bu ryan kardelerine
syleme diye tenbih etti.
Hz. Yusufun kardeleri babalarnn Yusuf hakkndaki muhabbetle-rini kskanyorlard. Sonunda bir
gn onu elenmek zere gezinti bahanesi ile kra gtrp bir kuyuya attlar. Sonra da onu kuyudan ka-
ran bir kafileye klemizdir. diye sattlar. Babalarna da Yusufu kurt yedi diye yalan sylediler.
Kafile henz on yedi yanda bulunan Hz. Yusufu alp Msra g-trd. Orada Aziz-i Msra yani
Msrn maliye bakan yerinde bulunan Ktfire satt.
32- Yusuf (A.S) pek gzel idi. Yznden, gznden nurlar akard. Kendisine evvela ilim ve hikmet,
sonra da peygamberlik verilmitir. Azizin hanm Zelihann isteini kemali iffet ve nezahetinden dolay
reddetti. Bunun zerine iftiraya urayarak yedi sene zindanda kald. Daha sonra masum olduu
anlalarak zindandan karld. Msra maliye ba-kan oldu. ffet ve haramlardan uzaklamasnn
mkafatna erdi.
33- Hz. Yusuf zindandayken Amalika kavminden olan Reyyan b. Velid adndaki firavunun, yani
Msr hkmdarnn, as ile erbetisi de zindana atlmlard. Bunlar grdkleri bir ryay Hz. Yusufa
anlata-rak tabir etmesini dilediler. Hz. Yusuf da bunlara evvela biraz nasihat verdi. Sonra da ryalarnn
neye delalet ettiini anlatt. Bunlar bir mddet sonra Hz. Yusufun tabir ettii ekilde zindandan karld.
Birisi Firavuna yine erbeti oldu, dieri de asld. Hz. Yusuf bir mddet daha zindanda kald. Sonunda
Msr hkmdar da bir rya grd. Bunu kimse tabir edemedi. erbetinin hatrlamas zerine Hz.
Yusufa mracaat edildi. Bu ryaya gre yeryznde yedi sene bolluk, ardndan da yedi sene ktlk
olacak. Sonra bir sene de halk pek ok varlk grecekti. Hz. Yusufu zindandan kardlar. Aziz-i Msr
vefat etmiti. Hz. Yusufu Msra maliye bakan tayin ettiler.. Zelihay da nikah ile Hz. Yusufa verdiler.
Rivayete gre bu hkmdar Hz. Yusufa iman etmitir.
34- Yusuf (A.S)n emri ile bolluk senelerindeki fazla ekinler ba-aklar ile beraber ambarlarda
biriktirildi. Sonra ktlk seneleri balad. Artk halk bu ambarlara koup duruyordu.
Hz. Yusuf bu esnada birok gnler a kalrd. Elinin altnda bu kadar hazineler bulunduu halde
neden a kalyorsun? diyenlere A kalanlarn hallerinden gafil bulunmamak iin derdi. Yusuf (A.S)n
kardeleri de tahl rnleri almak iin bir iki defa Kenan ilinden Msra kp geldiler. Sonunda Hz.
1
Ka'be ile Hatim denilen yarm daire eklindeki duvar arasna kalan ve Altnoluk'un altna rastlayan yer.
Yusuf kendisini kardelerine tantt ve ALLAH Tel erhamr rahimndir, sizi affeder, bana yapm
olduu-nuz eyden dolay siz bugn hesaba ekilmeyeceksiniz. diyerek hakla-rnda pek byklk
gsterdi ve muhterem babas Yakub (A.S) ile annesi-ni ve btn kardelerini Msra davet etti.
35- Yakub (A.S)n artk sevgili Yusufuna kavuaca zaman gel-miti. Hanm ile, oullar ile
Msra terif ettiler. Hz. Yusufun sarayn-da hepsi birden kr secdesine kapandlar. Yusuf (A.S)n
evvelce gr-m olduu rya bu ekilde km oldu. Bu tarihten itibaren srailoul-lar Msrda yerleip
kaldlar.
Rivayete gre Hz. Yakub Msrda onyedi sene kadar kalmtr. Hz. Yusuf da pek muhterem
babasndan sonra ellidrt sene kadar daha ya-ayp yzon yanda vefat etmitir. Daha sonra Hz. Musa,
Msrdan -karken Hz. Yusufun mermer tabut iinde bulunan mbarek nn da be-raber karmtr.
Kabri Hz. brahimin medfun bulunduu maaradadr.
12. EYYB (A.S)
36- Hz. Eyyb, shak (A.S)n Iys adndaki olunun neslinden Hz. Yusufa muasr byk bir
Peygamberdir. Birok ocuklar ve am hava-lisinde birok mallar vard. Hak Tel tarafndan bir imtihan
olmak zere btn mallar elinden kt, ocuklar ld, kendisi de arca bir hastala tutuldu, hanm
Rahme veya Liyya hizmetine bakyordu. Rivayete gre Rahme Yakub (A.S)n kzdr. Liyya da Yusuf
(A.S)n olu Afrayimin kzdr.
Eyyb (A.S) btn musibetlere sabretti. Sonunda ALLAH Tel kendisine ifa verdi ve yeniden
birok mallar, ocuklar ihsan buyurdu.
37- Hz. Eyybn doksan yanda vefat ettii ve kendisinden sonra Bir adndaki olunun da
amda Peygamber olduu rivayet olu-nur. Bu zata Zlkifl denilmitir.
Eyyb (A.S)n hastal, halkn kendisinden nefret etmesine, uzak-lamasna sebep olacak derecede
deildi. Baz tarihilerin bu husustaki szleri hakikate aykrdr. Peygamberan-i Zian, insanlarn
kendilerinden kanmalarna sebebiyet verecek hallerden korunmuturlar. Sahip olduk-lar peygamberlik
vazifesi bunu gerektirmektedir.
13. UAYB (A.S)
38- Hz. uayb, brahim (A.S)n torunlarndan veya onunla beraber am diyarna hicret etmi olan
bir kabiledendir. Byk validesi Lut (A.S)n kzdr. Kendisi Medyen ve Eyke ehirlerinin putperest
ahalisine Peygamber gnderilmiti. Bunlara pek gzel, pek tesirli vaazlarda bulundu. Fakat dinsiz,
ahlaksz, hrsz bulunan bu ahali o vaazlar dinlemediler. Kt gidilerini terk etmediler.
Sonunda Eyke halk yedi gn devam eden pek iddetli bir sca mteakip, zerlerine bir buluttan
yaan ate yamurlaryla helak oldu. Medyen halk da korkun bir azap grltsyle, bir yer sarsntsyla
yerlere serilerek bitip gitti.
uayb (A.S) Arapa konuurdu, pek fasih, beli idi, pek tesirli, hikmet dolu nutuklar verirdi. Bu
sebeble Peygamber Efendimiz ona Hatibul-Enbiya = Peygamberlerin Hatibi nvann vermitir.
Hz. uaybn Mekke-i Mkerremeye hicret ettii ve yz yanda vefat edip Rkn ile Makam 1
arasnda defnedildii rivayet olunmutur.
14. MUSA (A.S)
39- Hz. Musa, srailoullarndan mran adnda bir zatn oludur. Msrda domutur.
srailoullar Msrda artarak on iki kabileye ayrlmt. Bunlara srailoullarnn torunlar denirdi.
Bunlarn byle artmalar Msrn eski ahalisi olan Kptilerin houna gitmiyordu. Bunlara zahmet
veriyorlar, dedelerinin yurdu olan Kenan iline kp gitmelerine de mani oluyorlard.
Bir gn Msr Khinlerinden biri, srailoullarndan gelecek bir ocuk Msr devletinin batmasna
sebep olacak diye Firavuna yani Kabs ibn-i Musab adndaki Msr hkmdarna haber vermi,
Firavun da srailoullarnn yeni doan ocuklarn ldrmeye balamt. te bu srada Hz. Musa
dodu. Validesi onu cellat eline vermektense bir sandk iine koyarak Nil rmana atmay daha uygun
grd. Nilin sahile att bu sand Firavunun hanm Asiye (R.A) elde edip at, iinden fevka-lade
1
Rukn: Hacer-i Esved'in bulunduu Kabe'nin kesi. Makam ise Kabenin kaps nnde bulunan Makam- brahimdir.
bir gzellik, bir letafet nuru halinde kan masum ocuu pek sevip kendisine evlat edindi. Hz. Musann
validesi de bir yolunu bularak ken-disini bu sekin yavrusuna st anne tayin ettirdi.
40- Hz. Musa kendi can dmannn saraynda besleniyordu, bu pek garip ibret alnacak ilahi bir
cilve idi.
Hz. Musa byd, bir gn sokakta srailoullarndan biriyle kavga eden bir Kbtiye bir tokat att.
Kptinin son gnleri imi, kazara can kt. Hz. Musa, yaptna piman oldu, Firavundan korkarak
Medyen ehrine kp gitti. Orada uayb (A.S)n kz Safura ile evlendi, bir mddet sonra Msra
dnp gitmek zere hanmyla beraber yola kt, giderken Tur dana urad, orada ALLAH Telnn
tecellisine mazhar oldu, ken-disine peygamberlik verildi. Byk kardei Harun (A.S) ile beraber
Firavunu dine davete memur oldular.
41- Hz. Musann eli ay gibi parlard, elindeki asa da diledii vakit byk bir ejderha kesilirdi.
Bunlar birer mucize idi. O zaman Msr taraf-larnda sihir = byclk pek ilerlemiti, Firavun, bu
mucizeleri sihir sand, sihirbazlar toplad, Hz. Musaya meydan okudular. Fakat Hz. Musann asa
mucizesini grnce sihirbazlarn hepsi de iman ettiler, bunun bir sihir olmadn derhal anladlar. nk
bu asa, bir ejder kesilerek byclerin meydanda birer ylan, yan gibi gsterdikleri ipleri, denekleri
yuttu, silip sprd. Eer Hz. Musann gsterdii ey, bir gz boyaclk olsa idi byle imha harikas
meydana gelemezdi.
42- Sklmadan ilahlk iddiasnda bulunan Firavun ile Msr eski ahalisi olan kptiler, Hz. Musann
bu mucizelerini grdkleri halde ne yazk ki yine iman etmediler. Sonunda Musa (A.S), bir gece
sriloul-larn alp Msrdan kt, Svey Kzl denizi bir mucize olarak yarl-d, on iki yola ayrld,
sriloullarnn on iki kabilesi bu yollardan kar yakaya getiler. Bunlar takip eden Firavun ile ordusu
ise, sularn tekrar kapanmas zerine boulup gittiler. Yalnz Firavunun cesedi sularn arp-masyla sahile
atlm idi. Kendi fani varlna gvenerek yaratann unutan, Tanrlk davasnda bulunmakdan utanmayan
gafil, aldatan, bir ahsiyetin u elim akibeti byk bir ibret levhas tekil ediyordu.
43- Musa (A.S), Firavundan kurtulmu, sril oullar ile beraber denizi selametle geerek Tih
sahrasna gelmiti. Onlar burada brakarak Turi Sina denilen Tur dana gitti orada krk gn kadar Hak
Tealaya ibadette, mnacaatta bulundu, mekandan ve zamandan mnezzeh olan ALLAH Tel ile
konumak erefine nail oldu, kendisine Tevrat kitab verildi.
44- Hz. Musa, Turi Sinadan Tih sahrasna dnnce kavminin bir ksmn Samiri adnda birinin
altndan yapm olduu bir buzaya tapar bir halde bulmu, bundan pek mteessir olmu idi. Bunlar,
Harun (A.S)-n nasihatlarn dinlemeyerek byle bir cehalette bulunmulard, tvbe edip yaptklarna
piman oldular.
45- Musa (A.S), Kenan topraklarn, Arz- mukaddesi almak iin Amalika ile sava etmek istiyordu.
sriloullar ise, savatan kandlar, o mbarek Peygamberin bedduasna urayarak krk sene Tih
sahrasnda kaldlar. Aradan bir hayli zaman geti, sriloullar arasnda lde bym yiitler yetiti.
Hz. Musa, bunlar alp Lut denizinin gney ta-raflarna gtrd, daha ileriye giderek Amalikadan Avc
ibni Unk, adn-daki hkmdar ile sava etti, eria nehrinin dou taraflarndaki beldeleri elde etti.
46- Hz. Musa, bir aralk gidip brahim (A.S)n zamanndan beri hayatta olan veya Hz. brahim ile
beraber hicret eden zatlarn zrriyetinden bulunan Hzr (A.S) ile grm, onun mazhar olduu lednni
ilmine ahit bulunmutur.
Hzr (A.S)n bir Peygamber olduunu ve kyamete kadar hayatta bulunacan syleyenler vardr.
Zlkarneyn ile beraber seyahatta bulun-mu, hayat menbana varp Ab- hayattan imekle byle uzun bir
mre nail olmu olduu rivayet edilmektedir. Bir ksm zatlara gre de vaktiyle vefat etmitir. Zaten bu
gibi byklerin hayat ile lm msavidir, onlar ebedi ve ulvi bir hayata mazhardrlar.
47- Musa (A.S), rivayete gre Kenan hududuna yakn bir mahalde yz yirmi yanda olduu halde
vefat etmitir ki Hz. Adem devrinin bin sekizyz altmsekizinci ylna ve Msrdan kmalarnn
krknc senesine tesadf etmektedir.
Hz. Musaya Kelimullah denir. Pek byk bir Peygamberdir. Dank bir halde yaayan
srailoullarn bir araya toplam onlar esa-retten kurtarm hkimiyete nil etmiti. Ne yazk ki
srailoullar daha sonra vakit vakit yoldan km, hakiki dinlerini kaybetmi tekrar esaret-ten esarete
dmlerdir.
15. HARUN (A.S)
48- Hz. Harun, Musa (A.S)n ana baba bir byk kardei, veziri ve peygamberlik ilerinde orta
idi. Pek gzel ve beyaz yzl fasih, halm bir zat idi. Hz. Musa Tra gittii zaman kendisi
srailoullarnn ban-da bulunmu, buzaya tapanlara: Siz bu yzden bir fitneye dm
bulunuyorsunuz, sizin Rabbiniz Rahman ve Rahim olan ALLAH Tel-dan baka deildir, bana tbi
olunuz, benim emrime itaat ediniz, Samiri gibi bir mnafn szne bakmaynz diye tesirli tler
vermi ise de kabul etmedikleri iin kendisi bir tarafa ekilerek Hz. Musann dnmesini beklemi,
srailoullarn tefrikaya, mcadeleye drmemek iin daha ilerisine gidememiti. Rivayete gre Hz.
Musadan yedi ay veya sene evvel yz yirmi yanda olarak Tih sahrasnda vefat etmi Turi-Sina
civarnda Mrran dandaki bir maaraya defnedil-mitir. Kabri mehurdur.
49- Harun ve Musa (A.S)dan sonra Hz. Musann halifesi bulunan ve kendisine daha sonra
peygamberlik verilmi olan Y (A.S) srail-oullarn alp lden karm, Kenan ilini Kennilerden
alm, am diyarn fethetmitir.
Y (A.S) yirmi sekiz sene kadar srailoullarna hkim olup yz on yanda vefat etmi,
kendisinden sonra on alt kadar daha hkimler gelip srailoullarna reislikte bulunmulardr. Bunlarn
sonuncusu muil (A.S)dr. Bu zatlarn idareleri 493 sene kadar srmtr. Bu mddete Hakimler
devri denir. Sonra srailoullar kendilerine Talt adndaki bir zat hkmdar tayin etmilerdir.
Bu tarihten sonra da srailoullar arasnda Melikler devri ba-lamtr.
16. DAVUT ALEHSSELAM
50- Hz. Davut, Yakup (A.S)n olu Yehdann neslindendir. -muil (A.S)n vefatndan sonra
kendisine peygamberlik verilmi, kayn pederi Tltun vefatndan sonra da srailoullarna hkmdar
olmutur.
Hz. Davuda verilen Zebur kitab hep vaazlardan, ilahilerden ve dulardan ibaretti. er
hkmleri ihtiva etmiyordu, kendisi de Musa (A.S)n eriat ile amel etmitir.
51- Davut (A.S) pek gzel bir sese sahip idi, Zeburu okuduka ii-tenler pek rhani zevkler iinde
kalrd, bir mcize olmak zere mbarek elleriyle demirleri mum gibi yumuatr, bunlardan zrh yapar
kendi elinin emeiyle yiyeceini temine alr, devlet hazinesinden para almak istemezdi. nsanlara
daima tler verir, adletle hkme alr dururdu. Kuds erifi fethederek bakent yapm, Umman
beldelerini, Halebi, Nusaybini, Ermenistan zapt etmi, krk sene hkmette bulunduktan sonra yetmi
yanda olarak vefat etmitir.
17. SLEYMAN (A.S)
52- Hz. Sleyman, Davut (A.S)n oludur. Onun vefatndan sonra on yanda olarak yerine
gemi, sonra kendisine Peygamberlik de verilmitir. Bu sebeple muhterem babas gibi Peygamberlikle
hkmdar-l bir arada bulundurmutur.
Hz. Sleymana dou ve batdaki hkmdarlar itaat gstererek ky-metli hediyeler gndermi, Yemen
Melikesi Belks dhi kendisiyle g-rmeye gelmitir. Kzl denizde hazrlatt donanmay Muhit denizi
okyanus sahillerine gndermiti. Tetmr Blebek ehirlerini ve yedi senede Mescid-i Aksay yaptrp
tamamlamtr.
53- Sleyman (A.S), bir mucize olmak zere kularn dillerini, maksatlarn anlard. Hkm,
insanlara ve cinlere, hatt rzgrlara geer-di. Ahlka, hikmete ait yazlar vardr. Krk sene pek ihtiaml
bir hkm srdkten sonra elli veya altm yanda ALLAHn rahmetine kavu-mutur.
Hz. Sleymandan sonra srailoullar, iki devlete ayrld. Biri Yehda devletidir ki, bakenti
Kuds idi, ve bu devlet, insanlarn gznde daha muteber bulunuyordu. Dieri de srail devletidir ki,
idare merkezi Nablus, daha sonra Samire ehri olmutur.
Bu devletler, daha sonra doru yoldan ktlar. srail devleti As-riler tarafndan mahvedildi.
Yahda devleti de Buhti Nassarn hcumu-na urad. Birok yahdiler Babil esaretine dt, daha
sonralar srailoullar, ranllarn, Yunanllarn ve Romallarn hakimiyetleri altna derek kendi
hakimiyetlerini elden kardlar.
54- Buhti Nassar, Kuds zaptettii zaman Mescid-i Aksay yk-m, Tevrat nshalarn yakm,
zeyr (A.S) ile Daniyel (A.S) da dier srailoullarnn limleriyle beraber Babile gtrmt. Daha
sonra randaki Kiyaniyan hkmeti Babili zapt ile Geldaniye hkmetini mahvedince srailoullar,
Babil esaretinden kurtulup vatanlarna dn-mler, Mescid-i Aksay yeniden yapmlar, Hazreti zeyr de
Tevrat ezbere okuyup yeniden yazdrm, oktan beri unutulmu olan Musa (A.S)n eriat yeniden
meydana kmtr.
55- Kuran- Kerim, Hazreti zeyre dair malmat vermektedir. Fakat Peygamber olup olmadn
beyan buyurmamaktadr. slm lim-lerinden bir ksmna gre Hazreti zeyr, bir Peygamber deildir,
bilakis evliyadan byk bir zattr. Vaktiyle yahudilerden bazlar Hazreti zeyre, -h- ALLAHn
oludur, diyerek irke dmlerdi.
56- Kuran- Mbinde isimleri zikrolunan Zlkarneyn ile Lok-mann peygamberliinde de ihtilf
vardr. Zlkarneynin ad bir rivayete gre Musab dr. brahim (A.S)n zamannda yaam olduu
rivayet edilmitir. Dnyann dou ve batsna seyahat etmi, Yecc ve Mecc denilen bir kabileye kar
bir sed yapm, pek byk muvaffakiyetler gstermitir. Her halde Yunanl skenderden baka bir zattr.
Tarihi hayat bizce tamamen malm deildir.
Hz. Lokmana gelince bu da rivayete gre Davud (A.S)n zama-nnda yaam, Hz. Davudla
grm, salih ve hakim bir zattr. Yunus (A.S)n zamanna kadar yaam olduu rivayet edilmitir.
Oluna olan pek hikmetli tleri Kuran- Kerimde zikredilmitir.
18. LYAS ALEYHSSELM
57- Hz. lyas, srailoullarna gnderilmi mbarek bir peygam-berdir. srailoullar, Sleyman
(A.S)dan sonra ihtilfa dm, ilerin-den bazlar Balebek hakiminin yaptrm olduu Bal adndaki
puta tapmaya balamlard. Kendilerine ilhi bir ltuf olarak gnderilen Hz. lyasn nasihatlerini
dinlemediler, o mukaddes zat beldelerinden bile -kardlar. Fakat bunun zerine pek fena bir ktla
tutuldular, yaptklarna piman olarak lyas (A.S) arayp buldular, bir mddet onun tlerini tuttular ise
de, sonra yine isyana baladlar. Hazreti lyas da onlarn aralarndan ekilerek bir yerde melekvr bir
tarzda yalnzl tercih etti.
19. ELYESA ALEYHSSELM
58- Hazreti Elyesa, srailoullar peygamberlerindendir. srailoullar, lyas (A.S)dan sonra bu
zatn da nasihatlerini kabul etmediler, Hz. Musann eriatn brakarak birbirleriyle uratlar, Sonunda
zerlerine Asuriye devleti musallat oldu.
Hazreti Elyasa, srailoullarnn bu yolsuz hareketlerinden usanarak yerine Zlkifl (A.S)
braktktan sonra ahirete ALLAHn rahmetine kavumutur.
20. ZLKFL ALEYHSSELM
59- Zlkifl Hazretleri, muhterem bir peygamberdir. Elyesa Hazretlerine halife olduktan sonra
peygamberlie de nail olmutur. Kavmini tevhid dinine davet etmi, kendilerine bir ok tesirli
nasihatlerde bulunmutur. Bitlis ehri yaknnda medfun olduu rivayet edilmektedir. amda ve baka
yerlerde de makamlar vardr.
21. YUNUS ALEYHSSELM
60- Hz. Yunus, srailoullarndan mbarek bir peygamberdir. An-nesine nispetle Yunus b. Metta
diye anlr. Asuriye devletinin bakenti olan bugnk Musul ehrinin karsnda harabesi grlen
Ninuva hal-kna Peygamber gnderilmitir. Putlara tapmakta bulunan Ninuva halk, Hz. Yunusun otuz
sene devam eden nasihatlerini dinlemediler. Hz. Yunus da kendisine ALLAH tarafndan daha izin
verilmeden Ninuvay brakt, Dicle kenarna gitti, bir gemiye binip bir tarafa gitmek istedi, fakat gemi
yrmedi, iinde bulunanlar, aramzda bir sulu kle var demeye ve kura atmaya baladlar. Hz.
Yunus, o sulu kle benim, Rabbimden daha izin almadan kavmimi terkettim diye kendisini suya att.
Derhal bir byk balk tarafndan yutuldu. Bereket versin ki hemen tvbe-istifara balad.

1

- La ilahe illa ente sbhaneke inni knt minez-zalimin. diye ALLAH
1
Enbiya sresi: 87
Tely tesbihe devam etti de, bir mddet sonra balk kendisini karp sahile att. Bu tesbih, u
mealdedir:
Yarabbi! Senden baka Mabud yoktur. Seni noksanlardan tenzih ederim, ben phesiz
zalimlerden oldum.
61- Yunus (A.S)dan sonra Ninuva ehrini korkun bir kara duman kaplamt. Halk, derhal
ALLAH Tealya yalvararak tevbe ettiler, yap-tklarna piman oldular. O duman da zerlerinden alp
gitti, balarna gelecek belalardan kurtulmu oldular.
Hz. Yunus, tekrar Ninuvaya gelip bir mddet daha mukaddes vazi-fesine alt, daha sonra bu
ehri terk ederek yalnzca ibadet etmeye ekildii bir yerde ALLAHn rahmetine kavutu.
62- Asuriye devleti daha sonra yklmtr. yle ki Medye hkm-dar ile Babil valisi, Ninuva
ehrini kuatarak yakp yktlar, Asrilerin son hkmdar bu halden son derece zld, aile fertleriyle
beraber yaktrd byk bir atein iine atlarak yanp gittiler. Bu ekilde sona eren Asuriye devletinin
yerine de Medye ve Geldan devletleri kurulmu oldu.
22. ZEKERYYA ALEYHSSELM
63- Hz. Zekeriyya, Sleyman (A.S)n neslinden pek byk bir zat-tr. Mescid-i Aksada reis idi,
kendisine peygamberlik ihsan olunmutur.
Hz. Zekeriyann hanm an kz kardei Hanne kocas mrandan Meryem adnda bir kz
dourmutu. Evvelce yapm oldu-u adak sebebiyle bu kzn Mescid-i Aksann hizmetine vakfetti,
Zeke-riyya (A.S) da bunu alp teyzesi ann yanna gtrd. Meryem, teyzesi-nin yannda bydkten
sonra Mescid-i Aksada kendisine tahsis edilen bir odada ibadet ile megul oluyordu. Bu pek nezih, iffetli
olan kz, koca yz grmedii halde ALLAH Telnn bir kudret ve hikmeti eseri olarak gebe kald, Hz.
say dourdu.
64- Hz. sann babasz olarak domasndan dolay Yahudiler pheye dtler. Babasz ocuk
olamaz diyorlard. Halbuki Adem (A.S)n hem babasz, hem de anasz olarak yaratlm olduuna inan-
yorlard. Hz. sann da bir yaratl harikas olduunu grp duruyor-lard. Nihayet Zekeriyya (A.S) gibi
(ALLAH katnda) deeri pek yce yal bir zata, gnahsz bir peygambere iftira ederek yz yanda
bulunan o ihtiyar zat ehid ettiler.
Bir rivayete gre Zekeriyya (A.S), olu Yahya (A.S)n ehid edil-mesinin ardndan ehid edilmitir.
23. YAHYA ALEYHSSELM
65- Hz. Yahya, Zekeriyya (A.S)n oludur. Onun ihtiyarl zamann-da hanm adan dnyaya
gelmitir. ALLAH Telnn azabndan son derece korkar, gnleri ah ekmek ve inlemekle geerdi. Daha
gen iken kendisine peygamberlik ihsan olundu. Rivayete gre Hz. sadan sene veya alt ay evvel
domutur, ilk evvel Hz. Musann eriatyla mel ederdi, sonra ncil-i erifin Hz. saya verilmesi zerine sa
(A.S)n eriatyla mel etmekle emredilmitir.
66- Yahya (A.S), Hz. sann eriatyla mel etmeye balad bir srada idi ki, srailoullarnn
reisi olan Hiredus Musa (A.S)n eriat zere kendi kardeinin kzn almak istedi. Fakat Hz. Yahya, sa
(A.S)n eriatna gre bu nikhn, artk caiz olmayacan bildirdi. Bunun zerine hrsl reis, gcenip o
masum peygamberi henz otuz yalarnda iken ehid etti. Bu ehadet, rivayete gre Hz. sann semaya
kaldrlmasndan bir sene evvel olmutur. Bu cinayeti ileyenler, bunun cezasn ekmi, yurtlar harab
olmu, nesilleri kesilip gitmitir. Ahirette grecekleri azab ise, her trl korkun dncelerin
zerindedir.
24. SA ALEYHSSELM
67- Hz. sa, Hz. Meryemin oludur. Onun douu harikulade bir hadise bulunmutur, Yahudiler,
bunu anlayamadlar, kt zanna derek Hz. Meryemi cezalandrmak istediler, fakat Hz. sa, daha
beikte yatar bir ocuk iken ALLAH Telnn kudretiyle sze balad:
Ben ALLAHn kuluyum, bana kitap verdi, bana Peygamberlik verdi, beni her nerede bulunursam
bulunaym mbarek kld. 1 dedi. Bu harikay gren Yahudiler, Hz. Meryeme taarruzdan el ektiler.
1
Meryem sresi:30-31
Rivayete gre Hz. sa, Mescid-i Aksaya bir ka mil mesafede bulu-nan Beyt-i Lahm kynde
yirmidrt aralk aramba gecesi domutur.
68- Hz. Meryem, kocaya varmam, melekler kadar temiz, iffetli bir halde yaarken srf ALLAHn
kudreti ile Hz. saya gebe kalmt. Kuran- Kerim, bunu aka beyan buyurmaktadr. Btn
mslmanlar, buna bu ekilde inanmaktadrlar. Byk yaratcmzn kudretini dnen-ler, onun nice
hrikalar meydana getirmi olduunu hatrlayanlar, Hz. Ademin babasz ve anasz olarak yaratlm
olduunu dnenler, artk Hz. sann bu yaratln imkansz gremezler, bunu asla inkr edemez-ler.
Hz. sann bu harikulade yaratln inkr etmek, Kuran- Mbinin ahitliini yalanlamak demektir ki
buna hi bir mmin cesaret edemez.
Evet... Hz. sann byle babasz yaratlm olduunu inkr etmek, ALLAH Telnn kudret ve
azametini snrlamak Kurann ak beyanlarn yorumlamak ve deitirmek, milyonlarca mslmanlarn
asr-lardan beri devam eden sahih inancn bozmak demektir ki, byle yanl bir iddiadan, dnceden
ALLAH Telya snrz.
69- sa (A.S), otuz yana girince peygamberlie ve ncil-i erife nail olmu, Yahudileri irada
alm, kendilerine gzel gzel tler vermi, byk byk mucizeler gstermiti. Fakat kendisine pek
az kimse iman etmitir ki, onlara Havariyyun denilir, rivayete gre on iki zattan ibarettirler.
Hz. sann bir mddet annesiyle beraber rdne bal Nsire k-ynde ikamet etmi olduunu,
bu sebeple kendisine tbi olanlara Nas-ra, dinlerine de Nasraniyyet denilmi bulunduu rivayet
edilmektedir.
Yahudiler, sonunda Hz. sann hayatna kastettiler, ona benzettik-leri bir ahs tutup Kudste
siyaset meydannda daraacna astlar, sa (A.S) ise, Hak Telnn emriyle, kudretiyle ge kaldrld,
orada melekiyyet kisvesine brnd. Kendisine Ruhullah denir. Babasz olarak bir kudret fr ile
yaratlm olduu iin bu sekin unvana nail olmutur.
70- Nasrann iddialarna gre Hz. sa, skenderin Babili ele geirmesinden yz altm sene
sonra domutur. Bu srada annesi Hz. Meryem, henz on - onbe veyahut yirmi yanda bulunuyordu.
Hz. sa, otuz yanda Peygamber olmu, doduundan otuziki sene birka gn sonra ge kaldrlmtr.
Hz. Meryem de bundan sonra alt sene daha yaamtr.
Fakat slm limlerinden, muhaddis (hadis alim)lerinden bir ksm zatlara gre sa (A.S), krk
yanda iken peygamberlie nail olmu, yz yirmi yanda iken de ge kaldrlmtr.
71- Hz. sann hayatna kastetmi olan Yahudiler, daha sonra ceza-larn buldular. yle ki,
Romallar, Kuds- erifi zaptederek Mescid-i Aksay yktlar, kitaplar yaktlar, Yahudilerin bir
ksmn ldrdler, bir ksmn da esir ettiler. Bunun neticesinde ne hakik Museviyet (Yahudilik)ten, ne
de hakik seviyet (Hristiyanlk)tan eser kalmad.
Gerekten Museviyet gibi seviyet de asl kendi mahiyetini kaybet-mi, hi de yer yzne
yaylamamtr.
Geri Hz. sann vasiyeti zerine Havarilerden bazlar teye beriye dalp Hz. sann bildirdii
ilh dini yaymaya almak istediler. Fakat o zaman dnyann her taraf cehalet iinde, kafirlik ve irk
iinde kalm bulunuyordu. Yahudiler ile putperest olan Romallar ise, sev (Hristiyan)larn en byk
dmanlar kesilmilerdi. seviyeti kabul edenler, dinlerini gizliyor, gizlice ibadette bulunuyorlard. Bu
sebeple hristiyanlk, yz sene kadar genileyemedi, bu mddet iinde de mahiyetini bsbtn
kaybetmi, ilh bir din olmaktan km oldu.
72- Yahudiler, Hz. sann hayatna suikastta bulunduklar gibi teb-li ettii dinine de pek kt
kastta bulunmular, ilerinden bazlar se-viyyeti (Hristiyan)l dtan kabul ederek dost grnm,
halkn bilgi-sizliinden istifade ederek Hz. sann tebliatn, talimatn deitirmi, Hristiyanl
bozmu, akl ve hikmete aykr bir hale getirmilerdi.
Romallar ise, seviyyete kar ak bir dman kesilmilerdi. Fakat ne olursa olsun din duygusu
yaratltan vardr, bundan kalbleri, dima-lar bsbtn mahrum brakacak bir kuvvet yoktur. Romallar,
grnte hkim mevkiinde iken seviyyetin manen malbu oldular, sndrmek istedikleri bir dini
parlatmaya hizmet ettiler. u kadar var ki hakik bir din yerine, onun adn tayan, Hristiyanlk da
denilen bozulmu, asln kaybetmi bir din yerine gemi oldu.
73- Roma imparatoru Kostantin, Hz. sann doumundan yz on sene sonra siyas bir gaye iin
Hz. saya nisbet edilen bozulmu bir dini kabul etti, bayraklarna ha almeti koydu, malp ordusuna
kuvvet vermek istedi, hristiyanln yaylmasna bir ok gayretler gsterdi.
Kostantin, eski Bizans kasabasnn bulunduu yerde Kostantiniye = stanbul ehrini yaptrp
bakenti Romadan buraya nakletmiti. Bu tarihe kadar ncil-i erifin asl nshalar kaybolmu, ncil
adna havariler ile onlarn rencileri tarafndan bir ok risaleler, tarih kitaplar yazlmt. Bunun iin
hristiyanlarn arasnda byk bir ihtilf vard. Kostantinin emriyle znik ehrinde ruhan bir meclis
topland. Bu meclisin binden fazla yesi vard, birou birbirinin dilini anlyamyordu. Yzlerce
risalelerden, kitaplardan yalnz drd bu yelerin biraz tarafndan seilerek ncil ad ancak bunlara
verildi .
74- Roma imparatorluu, daha sonra dou ve bat imparatorluu adyla ikiye ayrlmtr. Bu
hkmetler, birbirini kskanyordu. Nihayet mezhebe de ikiye ayrld. Romada Rimpapaya tbi
olanlara Kato-lik denildi, stanbul patriine tbi olanlara da Ortodoksad verildi. Daha sonra bir de
Protestanlk meydana kmtr. Bu sebeple bugn sev (Hristiyan)larn balca mezhepleri tr.
Bunlarn da bir takm ubeleri vardr. Ksacas sa (A.S)n bildirmi olduu ALLAHn birlii
inancna dayanan bir din, daha sonra asln kaybetmi, renkten renge girmi, bu dinin mensuplar Hz.
saya ve dier yaratlmlara - h -ilahlk derecesi vermiler, mabetlerini resimler- heykeller ile
doldurmular, mriklerin ibadethanelerine benzer bir hale getirmilerdir.
75- Milttan itibaren alt asr gemi, cihann her taraf cehalet ve sapklk iinde kalmt. Gerek
Roma hkmeti ve gerek randaki Sasaniler devleti ahlk bozukluu yznden zlmeye yz
tutmutu. Btn milletler arasnda dinsizlik, ahlkszlk yaygnlamt. Bu, bir fetret devri = Hz. sa
(a.s) ile Hazreti Muhammet (S.A.V) arasnda peygambersiz geen devreidi. Artk dnyay hak ve
hakikate davet iin, dnyay slah iin en byk ve en son bir Peygamberi zann gn-derilmesine ihtiya
vard. Bunun zerine ALLAH Tel insanla lutfetti, kendilerine en byk Peygamberi ve Habibi olan
Hateml- Enbiya (peygamberlerin sonuncusu) Muhammed Mustafa (S.A.V) Efendimiz Hazretlerini
gnderdi. Artk insanlk ufuklarn yeni bir hidayet nuru, o ana kadar grlmemi bir byklkle, bir
gzellikle aydnlatmaya balam oldu.
Hakkn en aaal nuru tecelli etti
Dodu Kuran gnei, leyle-i fetret bitti.
(Hakkn en parlak nuru ortaya kt. Kuran gnei dodu, fetret gecesi bitti.)
Fihriste dn
25. HAZRET MUHAMMED MUSTAFA ALEYH EKMELT-TEHAYA
(Selamlarn en mkemmeli onun zerine olsun)
76- ALLAHmzn btn insanlara son Peygamberi olan Hazreti Muhammed (S.A.V) Efendimiz,
Arabistanda Mekke-i Mkerreme eh-rinde mildn 571. ylnda dnyay ereflendirmitir.
Mslmanln ilk yayld yer Arabistandr ki buraya Cezire-tl-arab = Arap yarmadas da
denir.
Ceziretl-arab, Asya ktasnn gney batsnda byk bir yarm adadr. Hicaz, Yemen, Umman,
Hazremut, Necd arazisine ayrlr. te Mekke-i Mkerreme ile Medne-i Mnevvere ehirleri, mbarek
araziden olan bu Hicaz blgesindedir.
77- Arabistanda oturanlar tedenberi Arab kabileleridir. Bunlar u drt ksma ayrlmtr:
1- Arab- baide: Bunlar, Arabistann en eski ahalisidir. Ad ve Semud kavimleri bunlardand.
Bunlarn tarihleri mehuldr, kendileri bitip gitmilerdir.
2- Arab- aribe = mtearribe: Bunlar, Yemende hkmet kur-mu olan Kahtana
mensupturlar. Kahtann asl dili Sryan idi, bunun ocuklar, Arab- baideye kartndan ibu Arab-
ribe tremi, Arap-a konumaya balamtr, Crhm kabilesi bunlardan idi. Bu Araplar da nesilleri
kesilerek snp gitmilerdir.
3- Arab- mstaribe: Bunlar, smail (A.S)a mensupturlar. Hz. smailin ocuklar Arab- aribe
arasna karm olduundan ibu Arab- mstaribe meydana gelmitir. Hz. smailin asl dili bran iken
crhm kabilesi arasnda yaamakla Arapa konumu ve bu dili ocuklarna nakletmitir.
Arab- mstaribe, birok kabilelere ayrlmtr. Peygamberimizin zamannda Arabistann ahalisi
de bu Arab- mstaribeden baka deildi. Bunlarn en sekini kurey kabilesidir.
4- Arab- mstacime: Bunlar, mslmanln douundan son-ra slmiyeti kabul edip
Araplam olan kavimlerdir. Suriye, Irak, Msr, Marip (Kuzey Afrika) ahalisi bunlardandr. Bunlar da
kendi dillerini, b-rakarak Arapa konumaya balamlardr.
Fihriste dn
PEYGAMBERMZN MBAREK NESEBLER
78- Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz Kurey kabilesinden ve li Haimden Haim ailesinden
gelmitir. Muhterem babasnn ad Ab-dullah, dedesinin ad Abdlmttalib annesinin ad da mine
dir.
Fahrilem Efendimizin baba tarafndan mbarek nesebleri yledir:
Hazreti Muhammed (S.A.V) ibn-i Abdillah, b. Abdilmuttalib, Ha-im, Abdi Menaf, Kusay, Hakm
(Kilab), Mrre Keab, Ley, Galib, Fihr, Mlik, Nadr, Kinane, Huzeyme, Mdrike, lyas, Mudar, Nizar,
Mead, Adnan. Adnan da smail (A.S)n olu Kyzarn neslindendir. Adlarn yazdmz bu zatlardan
her birinin ocuklar bir ok kabilelere ayrlm, Malikin olu Fihrin ocuklarndan da Kurey kabilesi
olumutur.
79- Resl Ekrem (S.A.V) Efendimizin annesi tarafndan yksek nesebleri de u ekildedir: Hz.
Muhammed (S.A.V) b. Amine, Binti Vehb, b. Abdi Menaf, b. Zhre, b. Hakm (Kilab)...
Demek ki Peygamber (S.A.V) Efendimizin babas tarafndan m-barek nesebiyle anas tarafndan
neseb-i erifleri Mrre olu Hakimde birleiyor.
80- Peygamber Efendimiz (S.A.V)in dedesi ve zamannda Kurey kabilesinin reisi bulunan
Abdulmuttalib, Kabe-i Muazzamann mtevel-lisi idi. Ebu Talib, Ebu Leheb, Haris, Zbeyr, Hamza,
Abbas, Abdullah ve baka isimlerde on olu var idi. Fakat bunlardan en fazla Abdul-lah severdi.
nk onda baka bir gzellik, baka bir nuraniyet vard. Abdulmuttalib, bu sevgili oluna Zhreoullar
reisi Vehbin kz olup Kurey kzlar iinde her ynyle sekin bulunan Hz. Amineyi nikhla ald. te
bu iki kymetli insann evlenmesinden de Peygamberi Zian (S.A.V) Efendimiz dnyay ereflendirdi.
Abdullah Hazretleri, Peygamber (S.A.V) Efendimizin domalarn-dan iki ay evvel bir ticaret
kafilesiyle Medine-i Mnevvereye gidip, orada vefat etti ki, daha yirmi be yanda bulunuyordu. Bunun
iin Fahr-i Alem (S.A.V) Efendimiz yetim kalmt.
Fihriste dn
RESUL- EKREM (S.A.V)N OCUKLUK HAYATI VE LK EVLENMELER
81- an yce Peygamber (S.A.V) Efendimizin ocukluk a pek mukaddes bir halde gemitir.
Daha doar domaz bir takm harikalar belirmi, kavmi ve kabilesi arasnda bir bolluk ve bereket
meydana gelmitir. Kbe-i Muazzama iine mrikler tarafndan konulmu olan putlar yzleri zerine
yerlere dm, atee tapanlarn ateleri snm, garip ryalar grlm idi.
Peygamber (S.A.V) Efendimizin dedeleri arasnda evlddan evlda geen bir nur, bir gzellik vard.
Bu nur, nihayet Peygamber (S.A.V) Efendimize intikal ederek onun mbarek yznde parlamaya
balamtr.
82- Mekke-i Mkerreme halk, yeni doan ocuklar havas ho-gzel yerlerde yaayan, dilleri pek
fasih (ak-seik) bulunan airetlerden birer st anaya verirlerdi. Hazreti Muhammed (S.A.V)i Beni Sad
kabi-lesinden Haris adndaki ahsn hanm Halimeye verdiler. Halime, bu meleklerden daha gzel, daha
temiz ocuu barna bast, yurduna alp gtrd, drt sene besledi. Bu mddet iinde Hazreti
Muhammed (S.A.V) de grd harikulade hallerin ve yurdunda beliren bolluk ve bereketin sonu yoktu.
Artk Onu getirip validesi muhterem Amine haz-retlerine teslim etti. Hz. Amine de bu masum yavrusunu
alp day oullar bulunan Neccar oullarn ziyaret iin Medine-i Mnevvereye gtrd. Bir mddet
orada kaldlar, sonra Mekke-i Mkerremeye dnerken Hz. mine, Ebva denilen yerde daha yirmi
yanda olduu halde vefat etti. Peygamber Efendimiz (S.A.V), henz alt yalarnda iken annesini de
kaybederek ksz kalm oldu. mm Eymen adndaki dads, ken-disini alp Mekke-i Mkerremeye
getirdi. Dedesi Hz. Abdlmuttalibe teslim etti. ki sene sonra da Abdlmuttalib Hazretleri vefat etmekle
Fahr-i lem (S.A.V) Efendimiz amcas Ebu Talibin yannda kald.
83- Ebu Talib, kardeinin olu Hazreti Muhammedi pek ok sever, pek fazla korurdu. Bir aralk
ticaret iin am taraflarna kafile ile gidiyordu, henz on iki yanda bulunan Hz. Muhammed (S.A.V)i de
beraber gtrd. Busra denilen beldeye kadar gittiler, al verilerini bitirip bir ka gn sonra geri
dndler.
Peygamber (S.A.V) Efendimiz on yedi yanda iken de dier amcas Zbeyr ile beraber Yemene
gidip, az sonra geri dnmlerdir.
84- Hz. Muhammed (S.A.V) Efendimiz artk Kurey kabilesi ara-snda byk bir eref ve ana
sahip bulunuyordu. Kendisine Muham-medl-emn = emin, gvenilir Muhammed (S.A.V)
deniliyordu. Ku-reyin pek erefli ailesinden Huveylid kz Hatice adnda pek muhte-rem, zengin bir
hatun var idi. Daha gen iken dul kalmt, baz kimselere sermaye vererek ticaret yaptryordu.
Fahr-i lem (S.A.V) Efendimize de sermaye verdi, klesi Meyse-reyi yanna katp am tarafna
beraber gitmelerini rica etti, Efendimiz (S.A.V) de bunu kabul ederek Busraya kadar gittiler. Orada
ilerini grp birka gn iinde geri dndler.
te Peygamber (S.A.V) Efendimizin genliindeki seyahatleri bunlardan ibarettir. Bu seyahatler
esnasnda kendisinden baz harikalar ortaya km, kendisinin bykln baz ahslar grp
anlamlard. Fakat yazdmz gibi bu seyahatler uzun bir mddet devam etmedii iin Peygamber
(S.A.V) Efendimizin bir takm ahslar ile uzun boylu grp konumas vaki olmamtr.
85- Mefhar-i kinat (S.A.V) Efendimiz, henz yirmi be yanda idi. Hz. Hatice de krk yan
gemiti. Pek yksek bir ruha sahip, pek erefli bir hanedana mensup olan Hz. Hatice Peygamber (S.A.V)
Efen-dimizin muhterem hanm olmak erefine her ynyle lyk idi. Bu sebeple Nebiyyi Zian (S.A.V)
Efendimiz, Hz. Hatice ile evlenmi, o mbarek validemizi ilk hanm olmak erefine kavuturmutur.
86- Peygamber (S.A.V) Efendimizin cariyesi Mriyeden doan brahim adndaki muhterem olundan
baka btn erkek ve kz evld Haticetl-kbra Hazretlerinden dnyaya gelmitir. Evvelce Ksm adndaki
mbarek olu domu, bunun zerine Hz. Peygamber (S.A.V)e knye olarak Ebl-kasm - Kasmn babas
denilmitir. Sonra da Abdullah adndaki muhterem olu ile Zeyneb, Rukiye, mmglsm, Fatmetz-zehra
adndaki kzlar dnyaya gelmitir. Kasm, brahim, Abdullah Hazretleri daha ocuk iken vefat etmilerdir. Resul
Ekrem (S.A.V)den sonra yalnz Hz. Fatma kalp, o da alt ay gemeden ahirete gerek muhterem oullar Hz.
Hasan ile Hz. Hseyini ksz brakmtr. ALLAH Tel cmlesinden raz olsun.
Fihriste dn
PEYGAMBER EFENDMZ (S.A.V)N LH VAHYE VE NBVVET VE RSALETE
NAL OLMASI
87- Hz. Muhammed (S.A.V) Efendimiz, ocukluundan beri fevka-lde bir fazilet ve temiz bir
hayat iinde yaamt. Kavminin cahilne trelerinden tamamen beri idi. Kimseden bir ey okumamt,
bir ey yazmamt, kimse ile din mevzulara dair bir ey konumamt, Onun zerinde kimsenin
retmenlik hakk olamazd. O, btn cihann en b-yk retmeni, en yksek mridi olmaya namzet
idi. Onu ALLAH Tel, bir yaratl harikas olarak yaratmt. Onun kalbine btn ilimle-ri, irfanlar
bizzat Hak Tel Hazretleri aktacakt. O, tam bir msumiyet iinde krk yalarna yaklamt. O sralarda
mbarek gzlerine melekler grnr, Ya Muhammed (S.A.V)! diye gaibten seslenilirdi. Kendisine
talardan, aalardan selm sesleri gelirdi. Akl, zeks, madd ve manev shhat ve kemali fevkalde bir
ekilde mkemmeldi.
88- Hz. Muhammed (S.A.V) Efendimiz tam krk yalarna girince peygamberlik erefine nail oldu.
yle ki, Fahr-i lem Hazretleri, Mekke-i Mkerreme halkndan baz byklerin detleri zere krk
yalarna ya-kn senede bir ay kadar gider, Hira danda bir maarada eyleir, orada ALLAH Telnn
kudretini, azametini, tefekkre dalar ve oradan geen yolculara yiyecek ve iecek verirdi. Tam krk
yalarna girince ilk evvel alt ay kadar ryasnda grd eyler, birer sabah aydnl gibi ak bir ekilde
meydana kard. Bu peygamberliin bir balangc idi. ALLAH Azimann vahyini, yani kendisine
verecei emirleri, indirecei Kuran ayetlerini gzelce kavrayabilmesi iin bir altrma demekti. Bu alt
aydan sonra yine Hirada iken bir gn Cibril-i Emn geldi, kra sure-i celilesinin ilk yetlerini getirdi,
kendisini peygamberlikle mjdeledi.
89- Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, Kuran- Kerimin inmeye balamas suretiyle ortaya kan
ilh vahyin heybetinden titremi, kim bilir ne byk, ne manev zevkler, heyecanlar iinde kalmt.
Hemen muhterem hanm Haticetl-kbrann yanna giderek durumu anlatm, artk nbvvet
(peybamberli)e nail olduu kesinlemiti.
Bundan sonra bir mddet lh vahiy kesildi, Kuran- Mbinin yetleri inmedi. Pek iddetli olan
ilahi vahyi almaya, tam bir kabiliyet ve evkin olumas iin byle bir mddet beklemeye bir hikmet
gerei lzum var idi. Bu mddet, rivayete gre sene kadardr. Bunu mteakip tekrar Cibril-i Emn
grnd. Kuran- Azimin yetlerini getirmeye balad. Hz. Muhammed (S.A.V) de gerek kendi kavmini
ve gerek dier btn insanlar hak dine davet etmeye emredilmi oldu.
90- Hz. Muhammed (S.A.V) Efendimizin, ALLAH tarafndan grev-lendirildii memuriyete:
Nbvvet, Risalet denildii gibi Biset, Mebusiyet de denir. Bu sebeple Hz. Muhammed (S.A.V), ALLAH
Telnn bir Nebsidir, bir Resuldr, bir Mebsudur. Ve O, btn Peygamberlerin sonuncusudur, en
faziletlisidir.
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimize ALLAH tarafndan Kuran- Kerim yetlerinin gelmesine
Nzuli Kuran denir. Bu yetleri Cibrili Eminin getirip tebli etmesine de inzal, tenzil denilir.
Bunun iin Kuran mbine Kitab- mnzel denilmektedir.
Fihriste dn
SLAMYETN DOUU SIRALARINDA ARABSTANIN DN VE SOSYAL HAL
91- Peygamber (S.A.V) Efendimizin doduu ve daha sonra risa-lete nail olup slm dinini her
tarafa yaymaya balad zaman, btn dnya gibi Arabistan da byk bir cehalet, sapklk iinde kalm
bulunu-yordu. Araplar, o zaman baka baka batl dinlere, mezheplere tbi idiler. Bir ou yldzlara,
aalara, talara, heykellere tapmakta idi, hepsi de cahil idi. Aralarnda okur yazar kimseler hemen hemen
bulunmaz gibi idi. Medeniyetten mahrum idiler, dank bir halde bulunup birbirleriyle urar, baka
milletlerin hakimiyetleri altnda yaarlard. Baz kabileler, yeni doan kz ocukarn diri diri topraklara
gmer de bundan ac bile duymazlard.
92- Arablar, vaktiyle byle acnacak bir gaflet ve cehalet iinde yaar bulunmakla beraber,
bedevlik (l hayat) sayesinde asl rf ve adetlerini bir dereceye kadar saklayabilmilerdi. Yaratl
itibaryla zeki idiler, kahraman-cesur idiler. Misafire hrmet, emanete riayet ederlerdi. Yalan sylemekten
kanrlard. Hele aralarnda fesahat, belagat (edebi-yat) pek fazla ykselmiti, birok airler tremiti,
pek parlak kaside, manzumeler meydana getirmilerdi. Artk bunlar da btn insanlk lemi gibi ilh bir
dine muhta idiler, hakik bir din sayesinde yksek, temiz bir hayata nail olmaya muhta idiler. Hak Tel
hazretleri, kendilerine ltfetti, slm dini sayesinde bu ihtiyatan kurtuldular, cihanda bir ben-zeri daha
grlmemi bir ykselmeye nail oldular, az bir zaman iinde cihann dousuna, batsna hkim kesilerek
btn insanl uyandrmaya, haktan, hakikatten, fazilet zerine kurulmu bir medeniyetten haberdar
etmeye altlar, muvaffak da oldular. Evet... slmiyetin yksek esasla-rna, dsturlarna sarldka
ykselmeden ykselmeye, muvaffakiyetten muvaffakiyete nail olup durdular.
Fihriste dn
SLMYET LK KABUL EDEN ZATLAR
93- Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, kendisine Peygamberlik veri-lince ilk evvel evresinde
bulunan baz zatlar husus bir ekilde slm di-nine davet buyurmutu. Bu daveti ilk nce Hz. Hatice
validemiz kabul edip slmiyet erefine nail oldu. Sonra Kureyin byklerinden olan Ebubekir Sddk ile
Peygamberimizin azatl klesi olan Zeyd b. Harise ve Peygam-berimizin amcas Ebu Talibin olu olup
henz dokuz-on yanda bulunan Hz. Ali kabul ettiler. Biraz sonra da Hz. Ebubekirin delaletiyle Osman b.
Affan, Abdrrahman b. Avf, Sad b. Ebi Vakkas, Zbeyr b. Avvam, Talha b. Ubeydullah hazretleri
slmiyetle ereflendiler.
94- an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz, daha sonra insanlar aka dine davet etmeye
balam, herkese ALLAH Telnn varln, birliini, bykln anlatarak ondan bakasna
taplmamasn ihtar etmekte bulunmu olduundan, kabiliyetli-istekli olan zatlar mslman-la can
atyor, cehaletten kurtulup saadete eriyordu. Bir mddet sonra Peygamberimizin amcalarndan Hz. Hamza
slmiyeti kabul etti. Bundan biraz sonra da mer b. Hattab mslman olarak slm dininin yaylmas-na
alt. Artk mslmanlarn says, gnden gne artyordu.
95- Peygamberi Zian (S.A.V) Efendimizi grp mslman olan zatlara Sahabe, Ashab
denir. Tekili Sahabi dir. Bu erefe nail olan kadnlara da Sahabiyyat denir ki tekili Sahabiyye
dir.
Ashab- Kiramn en byklerinden olan Ebubekir, mer, Osman, Ali hazretlerine Hulefa-i
Ridn, aryar Gzin denir ki, bunlar, Resul Ekrem (S.A.V)den sonra srasyla halifelik ve
devlet bakanl makamlarnda bulunmu, slm dinine pek ok hizmetler etmilerdir. Bu drt zat ile
Abdurrahman b. Afv, Sad b. Ebi Vakkas, Zbeyr b. Avvam, Talha b. Ubeydullah, Said b. Zeyd ve Ebu
Ubeyde b. Cerrah hazretlerine de Aere-i Mbeere denir ki, bu on zatn cennete girecekleri
kendilerine bir hadis-i erif ile mjdelenmitir.
96- Peygamber (S.A.V) Efendimiz Hazretlerini grp ona iman eden zatlarn hepsi de mbarektir,
mukaddestir, her ynyle hrmete lyktr. Onlarn kymet ve erefleri mmetin dier btn fertlerinden
pek yksektir. Bu da Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimiz ile grmek ere-fine nail olmalarnn ve slam
dinine ilk evvel hizmet etmi bulunmalar-nn bir meyvasdr, bir mkfatdr.
Bunun iin biz o yksek zatlarn hepsine de istisnasz hrmet ve muhabbet ederiz. Onlardan
bazlarnn aralarnda meydana gelmi olan baz hdiseler, birer ictihada, birer ilhi hikmete dayanm
olduundan biz o hdiseleri kurcalamayz, o hdiselerden dolay hibirine -h- dil uzatamayz.
Resulullah (S.A.V)in ve dier din byklerinin bizlere emirleri, tavsiyeleri bu ekildedir.
ALLAHa hamd olsun ehli snnetten olan btn mslmanlar, bu ekilde hareket eder, btn
Ashab- Kiram Radiyallah Tel anhm = ALLAH Tel onlardan raz olsun diye hayr dua ile,
hrmetle anar. Bu hususa ait Ashab- Kiram hakknda mslmanlarn nezih itikatlar adndaki
eserimizde geni bilgi vardr.
ALLAH Azman Hazretleri Ashab- Kiramn hepsinden raz olsun, min.
Fihriste dn
LK MSLMANLARIN EKTKLER EZYETLER, HABESTANA
HCRETLER VE KUATMA ALTINDA KALMALARI
97- Resul- Ekrem (S.A.V) Efendimizi tasdik edip slm dinini kabul eden Ashab- Kiramdan bir
oklar bu uurda pek ok eziyetler ekmi, birok maddi mahrumiyetlere katlanm, dinleri urunda
mallar-n, canlarn fedadan ekinmemilerdi. Hatt bizzat an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz de
birok eziyetlere maruz kalm, hi bir peygam-berin grmedii eza ve cefaya urayarak bunlara sabr ile,
metanet ile katlanm, yksek peygamberlik vazifesini harikulade bir azim ile yerine getirmeye alm,
hakkyla muvaffak da olmutur.
98- Klelerden ilk evvel mslman olan, Billi Habe idi. Bu zat mslman olunca grmedii
eziyet kalmamtr. Mrikler, bu muhterem zatn boynuna ip takmlar, onu ocuklarn ellerine vererek
sokaklarda, kzgn kumlarn zerinde dolatrmlar, kendisini baylncaya kadar dvmeye devam
etmilerdi. Fakat Hz. Bill: ALLAH birdir, ALLAH bir diyerek dininde sebat ediyor, bu eziyetlere
katlanyordu. Kendisini nihayet Ebubekir Hazretleri satn alarak azat etmitir. Dinindeki bu sebat ve
metanetin mkfatdr ki, onun mbarek ismi asrlardan beri btn mmet tarafndan bir hrmetle anlp
durmaktadr. Radiyallah Tel anh.
99- slmiyeti kabul eden zatlardan bir ksm da grdkleri eziyet yznden vatanlarn terkederek
Habeistana hicrete mecbur kalmlard.
yle ki, bunlardan evvel on bir erkek ile drt kadn, sonra da seksen iki erkek ile yirmi kadn
hicret etmitir. Peygamberimizin muhte-rem kerimeleri Hz. Rukiye ile kocas Hz. Osman da bu ilk hicret
edenlerdendir.
Habeistan hkmdar Neca, bu muhacirlere ok hrmet etmi, yer gstermi, sonra da slmiyeti
kabul eylemiti.
100- Biseti Nebeviyyenin, yani Hz. Muhammed (S.A.V)e pey-gamberlik verildiinin yedinci
senesi idi ki, Mekke-i Mkerremedeki mrikler, mslmanlarn gnden gne artp kuvvet bulduklarn
grerek haklarndaki eziyetlerini bir kat daha arttrmaya balamlard. Peygamber (S.A.V) Efendimizin
mensup olduu Him oullar ile alverii kesmiler, onlara faydal eyleri haber vermemeye karar
vermiler, onlarn ihtiya iinde yaamalar iin kendileriyle her trl mnasebeti kesip durmular, hatta
bu hususta bir ahidname de yazp Kbe-i Muazzamann bir duvarna asmlard. Artk Him oullarn-
dan olanlar, gerek mslman olsunlar ve gerek olmasnlar, ab Ebi Talib denilen bir mahallede deta
mahsur - evreleri kuatlm bir durumda kalm, son derece bir sknt iinde vakit geirmekte
bulunmu-lard. Dier mslmanlar da gelip bu mahallede toplanmlard. Fakat bu ahidnamenin
evvelindeki Bismikellahmme ibaresinden baka btn yazlarn gvelerin yemi olduunu
Peygamber (S.A.V) Efendimiz, bir mucize olarak haber verdi. Gidip baktlar, bu hakikat anlaynca
mrik-ler, biraz utandlar, Him oullar aleyhindeki ittifaklarn bozdular, H-im oullar da dier
mslmanlar ile beraber bu kuatmadan kurtulup biraz nefes aldlar.
Fihriste dn
PEYGAMBERMZN AMCASI EBU TALB LE HANIMI HATCETL-KBRA
(R.Anha)IN VEFATLARI
101- Ebu Talib, Peygamber Efendimizi pek ok severdi, pek fazla korurdu. Efendimizin pek
muhterem, pek doru szl bir zat olduunu bilirdi. Fakat kavminin dedikodusundan korkarak grnrde
iman etmi bulunmuyordu. Kalben iman etmi olduu, kendisine isnat edilen baz manzumelerden
anlalmaktadr. Hakikati ancak ALLAH Tel bilir. Peygamberliin onuncu ylnda seksen yanda
olduu halde vefat etmitir.
102- Ebu Talib, vefatna yakn Kurey byklerini yanna ararak kendilerine yle bir vasiyette
bulunmu: Ey Arabn sekinleri! Akrabaya sevgi, fakirlere yardm, namusa, fazilete riayet ediniz. Daima
ittifak ve birlik-beraberlik dairesinde hareket ediniz. Bilhassa Muhammedl Emin (S.A.V)e riayet ve itaat
ediniz. yi biliniz ki Hz. Muhammed (S.A.V), her sznde sadktr. Hz. Muhammed (S.A.V), ALLAH
Telnn muvaffak klmasna, hidayetine nail olmutur. Btn Kurey kabilesinin kollar, btn dnya
taraflar onun emirlerine itaat, onun davetine icabet edecektir. Eer daha yaayacak olsaydm her trl
zorluklara katlanarak ona yardma devam ederdim.
103- Ebu Talibden gn sonra da Haticetl-kbra (R.Anha) annemiz vefat etmitir. Bunlarn
vefatlar, Resul Ekrem Efendimizi ok mahzun brakmt. Peygamber (S.A.V) Efendimiz, Hz.
Haticeden ok memnun idi, onun zerine bakasyla evlenmemiti ve onun hakknda buyurmutu ki:
Hayr... Bana ondan daha hayrl bir hanm nasip olmad, beni kimseler tasdik etmedii bir zamanda o
tasdik etti, benden herkes maln esirgerken o, mallarn bana feda etti, benim dnyada bir dostum vard, o
da Hatice idi.
Fahr-i alem Efendimiz (S.A.V), daha sonra Zemann kz Sevde annemizle Hz. Ebubekirin kz
Aie-i Sddka annemizi, daha sonra da Hz. merin kz Hafsa ile Hz. Ebu Sfyann kz mm
Habibe annemizi de hanm olmak erefine nail buyurmutur. ALLAH Tel hepsinden raz olsun.
Fihriste dn
PEYGAMBERMZN KABLELER DNE DAVET ETMES VE AKABE BATI
104- Mekke-i Mkerremedeki mrikler, Ebu Talibin nasihatleri-ni dinlemediler, onun vefatndan
sonra Resul Ekreme daha fazla d-manlk gstermeye, eziyet vermeye kalktlar. Resul Efham
Efendimiz de azatl klesi Zeyd ile beraber Mekkeden kp Taif taraflarn eref-lendirdi. Evvel civarda
bulunan Bekr b. Vail kabilesi ile Kahtan kabi-lelerinden birini dine davet etti, fakat bunlar, bu daveti
kabul etmediler, sonra da Taife vardlar, orada Ben Sakif kabilesini dine davet buyurdu, onlar da
kabul etmediler, mnasip olmayacak szler sylediler. Resul Ekrem Hazretleri Mekke-i Mkerremeye
dnd, oraya bir ko-naklk bir mesafede bulunan Batn Nahle vadisine gelince bir gece orada kalp
ibadetle megul oldu. Er-Rahman sre-i celilesni okurken cin taifesinden bazlar gelip okunan yetleri
dinlediler ve Peygamber Efendimiz (S.A.V)e iman ettiler, iittiklerini gidip dier cinlere de anlattlar. Bu,
bir hakikattir. Bunu, Kuran- Mbn bildirmektedir. 1
105- Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, yalnz insanlara deil, cinlere de Peygamber gnderilmi
bulunmaktadr. Bunun iindir ki kendisine Resuls-sekaleyn = insanlarn ve cinlerin peygamberi
denilmitir. Meleklere de Peygamber gnderilmi olduu grnde olanlar da vardr. Onun varl
1
Ahkaf Suresi: 29 - 31
mutlaka, btn yaratlmlara ALLAHn bir rahmetidir.
106- Peygamber (S.A.V) Efendimiz Taiften Mekke-i Mkerreme-ye dnnce yine her trl
eziyetlere katlanarak halk slam dinine davet etmeye devam buyurdu. Her sene Hac mevsiminde etraftan
Mekke-i Mkerremeye gelen ve Sk- Ukz denilen panayrda toplanan kabileler ile grp
kendilerini mslmanla davet buyurmakta idi. Bunlardan bir ksm da bu daveti kabul etmekle slm
dini Ceziretl- Arab (Arap yarmadasn)a yava yava yaylmaya balamt. Mekke-i Mkerreme
mrikleri ise, bu akmn nn almak iin alyor, Peygamber (S.A.V) Efendimiz hakknda iftiralarda
bulunuyor, o mukad-des zata -h- khin, deli, air, sihirbaz demeye cesaret ediyorlard.
Ne garibdir ki, ilerinden Velid b. Mugire gibi cin fikirli adamlar, yle diyorlard: Biz
Muhammed (S.A.V)e nasl khin diyebiliriz ki, onun szleri khinin szlerine asla benzemiyor. Biz ona
nasl delilik isnad edebiliriz ki, onda asla delilik almeti yoktur. Biz ona air de diyemeyiz, nk biz
iirin btn ksmlarn biliriz, onun szleri bu ksmlardan hi birine benzemiyor. Ona sihirbaz da
diyemeyeceiz, zira o ne okuyup fryor, ne de dm balyor. Onun sihirbaza neresi benziyor?
Dorusu bu dediklerimiz eylerden hi biri onun hakknda yakk almyor.
107- Bir takm bedbahtlar, Resulullah (S.A.V)de beliren ilahi nurlar, kemalleri grmekten ciz
kimseler, kendi aralarnda parlayan O hidayet gneinden kendileri istifade etmedikleri gibi bakalarnn
istifade etmelerine de engel olmak istiyorlard. Fakat zavalllar bilmiyorlard ki, Hak Telnn gneini hibir
kimse rtemez. ALLAH Azimann nurunu hibir fert sndremez. Byle bo hareketlerde, emellerde
bulunanlar, mahvolur giderler, ilh nur yine olanca parlaklyla parlar durur. Dnya tarihi buna ahittir.
108- Peygamberliin on birinci senesi idi. Resul- Ekrem Efendimiz (S.A.V), yine Hac mevsiminde
kabileleri dine davet ediyordu. Medine-i Mnevvere halkndan ve Hazre kabilesinden bir cemaata Akabe
denilen bir tepede rast geldi, kendilerine mslmanl anlatt, yce manasyla, ho, gzel nazmyla kalpleri
etkileyen Kuran- Kerimin yetlerinden bir miktar okudu, o muhterem cemaat da mslmanln ne yksek
bir din olduunu anlayarak Resulullah (S.A.V) tasdik ettiler. Bir sene sonra bunlardan be zat ile yine
Medine-i Mnevvere halkndan dier yedi zat gelip Akabe mahallinde Resul- Ekrem ile grtler,
Bundan sonra ALLAH Telya irk (ortak) komayacaklarna, hrszlkta, zinada bulunmayacaklarna, hi
bir kimseye iftira etmeyeceklerine ve kz ocuklarn ldrmeyeceklerine dair Peygamber (S.A.V)
Efendimize sz verdiler. te bu ekilde yaplan ahde Birinci Akabe biat denir.
109- Birinci Akabe biatn yapan zatlar, Medine-i Tahireye dndler, orada slmiyeti yaymaya
altlar, peygamberliin on nc senesinde Medine-i Mnevveredeki Evs ve Hazre kabilelerinden
yetmi erkek ile iki hatun yeniden geldiler, Ebu Eyyubi Ensar de bunlarn arasnda idi. Resul Ekrem
(S.A.V) Efendimizle Akabe mevki-inde grtler, slmiyyeti kabul ettiler ve Peygamber (S.A.V)
Efendimizi Medine-i Mnevvereye davette bulundular ve Medine-i Mnevvereyi ereflendirdii zaman
onu kendi canlar gibi muhafaza edeceklerine, emirlerine uyacaklarna, her trl tehlike karsnda slm
dinini mdafa-aya alacaklarna ve mslmanlarn fakirlerine, zayflarna yardmda bulunacaklarna dair
yemin ederek sz verdiler. te bununla da kinci Akabe biat meydana gelmitir.
Fihriste dn
NKAK-I KAMER (AYIN K PARAYA AYRILMASI) VE MRA MUCZELER
110- Ayn iki paraya ayrlmas, peygamberliin sekizinci senesin-de meydana gelmiti. yle ki
mriklerin bir ksm mehtapl bir gecede ayn ikiye ayrlp sonra birlemesini Resul Ekrem (S.A.V)
Efendimiz- den istediler. Byle bir mucize gstermedike iman edemeyeceklerini sylediler. Resul
Efham (S.A.V) Hazretleri de Hak Telya dua buyurdu. ALLAH Azimann kudretiyle ay iki
paraya ayrld. Bir paras Hira (imdiki ad Nur) dann bir tarafnda, dier paras da br tarafnda
yksekten grnd sonra birleip evvelki halini ald. Bu mucizeyi o gece yolcular da grmlerdi.
Mekke-i Mkerremeye gelince anlattlar. Ne yazk ki, mrikler yine iman etmediler, bunu bir sihir
sandlar. Halbuki ALLAH Telnn kudreti her eye kfidir. Bir byk Peygamber iin bir mucize olmak
zere byle bir eyi meydana getirme-sine ne mani vardr? Bir ok parlak yldzlarn gneten veya dier
yldzlardan ayrlarak evresinde birer kme oluturduklar fen sahipleri iddia edip duruyorlar. Artk bu
benzersiz aheserleri yaratan, yaatan Hallk- Hakim Hazretleri, byle bir mucizeyi yaratmaya -h-
kadir deil midir? Ne yazk ki gafil, inkarc insanlar, Hak Telnn sonsuz kudretini snrlamak istemi
oluyorlar da hi haberleri olmuyor!. Dorusu bu gibi tabiat mucizelerini inkr etmeye imkn, baka bir
ekilde yorum-lamaya asla ihtiya yoktur. Yazklar olsun bunun aksi dncelerde bulunanlara!...
111- Peygamberliin onnc senesinde de Mirac mucizesi olmutur. yle ki Resul Ekrem
(S.A.V) Efendimizin Medine-i Mnevvereye hicretlerinden sekiz ay evvel, 1 Recep aynn yirmi yedinci
gecesi idi ki Cibril-i Emin geldi, Burak adnda bir binek getirdi, Peygamber (S.A.V) Efendimizi alp
Kuds- erifteki Mescid-i Aksa-ya gtrd, oradan gklere kard, Fahr-i kinat Efendimiz (S.A.V) bir
nice lemler grd, peygamberlerin bazlar ile grt, Sidretl-mnteha denilen makama kadar vard,
ALLAH Azimann nice nice ihsan ve ikramlarna mazhar oldu. Kendisine ve mmetine be vakit
namaz farz klnd ve yine o mbarek gecede hne-i saadetine iade buyuruldu. Sabahleyin bu harikulade
hdiseyi insanlara haber verince mslmanlar, kendisini tebrik ettiler. Mrikler ise, byle birey
olamaz diye inkra yeltendiler. O bilgisiz, dncesiz insanlar, hayvan-lara, aalara, talara
tapyorlard. ALLAH Telnn kudretini de bu taptklar eylerin kudretine, kuvvetine benzeterek byle
bir harikann olmasn mmkn gremiyorlard. Eer bunlar bu kainat yaratann nasl yce bir yaratc
olduunu biraz bilselerdi, eer O Hallak- Hakmin u stmzdeki sonsuz fezada binlerce, milyonlarca
byk byk kreleri tutup fevkalde birer sratle hareket ettirmekte olduunu dnse idiler, byle bir
mucizeyi inkra lzum grmezlerdi. Zavall insanlar!... Kendi yapacaklar nakil vastalaryla, uzay
aralar ile Merihe, Zhreye ykse-lip kabileceklerini dndkleri halde, Mirac hdisesinin srf
ALLAH-n kudreti ile olmu olacan nasl uzak grebilirler?
ALLAH Tel phe yok ki her eye kadirdir.
Fihriste dn
SLMYETN MEDNE- MNEVVEREDE YAYILMASI VE MSLMANLARIN
ORAYA HCRETLER
112- Medine-i Tahirenin eski ad Yesrib idi. Oraya Yemenin Ezd kabilesinden bir cemaat gelip
yerlemilerdi. Bu cemaatin reisi olan Haris vefat edince Evs ve Hazrec adndaki iki olunu brakmt.
Bu cemaat fertleri ikiye ayrld, bir takm Evse, dier bir takm da Hazrece tabi oldu. Bu ekilde
Medine-i Mnevverede Evs ve Hazrec adyla iki kabile tremiti. Daha sonra bunlarn aralarna iddetli
bir dmanlk dt. Daima birbiriyle arpp dururlard, dnyay verseler aralarn bulmak, kalblerini
birletirmek mmkn olmazd. Fakat ne zaman ki aralarnda slmiyet nurlar parlamaya balad, derhal o
eski dmanl unuttular, bu dmanlk yerine bir sevgi, bir kardelik yerleti. Birbirine bir din ba ile
balandlar, birbirlerinin selmetine, saadetine altlar, eski mterek dmanlar olan Yahudilere stn
geldiler.
te mslmanlk, Medine-i Mnevverede bu iki kabile arasnda gnden gne sratle yaylyordu.
Ashab- Kiramdan Umeyr olu Musab bunlara Kuran- Kerimi ve slm dabn retmek iin
Medinei Tahireye gnderilmiti. Sonunda reislerinden Sad b. Muaz ile Useyd b. Huzayr da mslman
olunca bu iki kabile arasnda mslmanlk nimetine nail olmayan hemen hemen kalmad.
113- Mekke-i Mkerremedeki mslmanlar, mriklerden taham- edilemiyecek derecede eziyet
gryorlard. kinci Akabe biatndan sonra azar azar Medine-i Mnevvereye gizlice hicrete baladlar.
Yalnz Hz. mer, Mekke-i Mkerremeden kaca zaman Kbe-i Muazzama-y ziyaret edip orada
toplanm olan mriklere hitaben: Siz ne aklsz kimselersiniz ki, tatan, aatan yaplm eyleri
mabud tanyorsunuz! te ben gidiyorum, babasn evldsz, evldn babasz, karsn kocasz brakmak
isteyenler varsa beni takip etsinler. diyerek ikare kp gitmiti.
Medine-i Mnevvereye hicret eden Ashab- Kirama Muhacirin denir, Medine-i Tahire
halkndan bulunan Ashab- Kirama da Ensar denir. Bu zatlar, muhacirlere pek ok yardm etmi
olduklar iin bu En-sar nvann almlardr. Hak Tel hepsinden raz olsun.
Fihriste dn
PEYGAMBER EFENDMZ (S.A.V)N MEDNE- MNEVVEREYE HCRETLER
VE ORADAK BAZI KIYMETL CRAATI
114- Peygamberliin ondrdnc senesi idi, Mekke-i Mkerreme-deki mslmanlar, Medine-i
Mnevvereye hicret etmilerdi. Mekke ehrinde yalnz Resul Ekrem (S.A.V) ile mbarek ehli beyti ve
Hz. Ebu-bekir ile Hz. Ali kalmlard.
1
Bu hususta baka rivayetler de olmakla beraber doru ve yaygn olan gr: sra ve Mirac mucizesinin Peygamberliin
onikinci ylnda, hicretten onsekiz ay nce vaki olduu eklindedir. Bak. M.Asm Kksal, slam Tarihi; 5/154
Ashab- Kiramn byle Medine-i Mnevvereye gidip orada bir kuvvet oluturmalar, Mekke-i
Mkerremedeki gayrimslimleri dn-dryordu, Darn-nedve denilen bir evde toplandlar,
mslmanlarn en byk dman olan Ebu Cehil adndaki bir ahsn szne uydular, Resul Ekremi
ldrmeye karar verdiler. Her kabileden bir ahs ayrla-rak Hz. Peygamberin hne-i saadeti etrafn
geceleyin kuattlar, uyumalarn bekliyorlard, suikastta bulunacaklard.
te o gece, Cibril-i Emn geldi, durumu Resul Ekreme haber verdi ve Medine-i Mnevvereye
hicret iin izin verildiini bildirdi. Nebiyyi zan Hazretleri de kendi yatana Hz. Aliyi yatrd, yerden
bir avu toprak alp darda bekleyen mriklerin zerlerine sat. Hi birisi grmeksizin aralarndan kp
gitti. O gece bir yerde kald, gndzn le vakti Ebu Bekir Sddkn evini ereflendirdi ve beraberce
hicrete izinli olduklarn mjdeledi. ,
115- Rebiulevvel aynn ilk gnleri idi, Peygamber (S.A.V) Efendi-miz, Hz. Ebu Bekir ile beraber
geceleyin Mekke-i Mkerremeden ktlar, oraya bir saatlik mesafede bulunan Sevr dana gittiler,
orada Athal denilen bir maarada saklandlar ve o gece orada kaldlar. Mekke mrikleri, iten haberdar
olunca Resul Ekremi takibe koyuldular, her tarafa bavurdular, hatt bu maarann yanna bile geldiler.
Fakat ma-arann kapsna rmcekler derhal alarn germi, gvercinler de gelip oraya yuva yapm,
yumurtlam olduundan orada kimsenin bulunmaya-cana inanp geri dndler. Bu da bir mucize
demekti. Sonunda Pey-gamber Efendimiz (S.A.V), muhterem yol arkada ile beraber maara-dan kt.
Evvelce Abdullah b. Ureykt adnda birisi vastasyla hazrla-m olduklar iki deveden birine Resul
Ekrem ile Hz. Ebu Bekir, dierine de Hz. Ebu Bekirin olu Abdullah ile azatls mir b. Fheyre binerek
Medine-i Mnevvere tarafna yneldiler, yolda bir ok harikalar zuhur etti.
116- Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin Mekke-i Mkerremeden km olduunu haber alan
mrikler, Hz. Peygamber ile Ebu Bekir Sddk tutup getirecek kimselere yz deve vereceklerini iln
etmilerdi. Bu develeri elde etmek iin Beni Mdlic airetinden Sraka adnda birisi Fahrilem
Efendimizi takibe kmt, Kudeyd denilen mahalde Rasulullaha yetiti, fakat atnn ayaklar dizlerine
kadar yere batt, hareketinin fenaln anlad, Peygamber-i ziandan aman diledi ve bir amanname
ald, bu suretle kurtuldu, Mekke-i Mkerremenin fethinde de slmiyeti kabul etti.
Ben Eslem kabilesinden Breyde b. Huseyb adndaki bir zat da yetmi kadar atl ile Hz. Peygamber
(S.A.V)i tutmak sevdasna dt. Lkin Resul- Ekreme kavuunca fikri deiti, kalbinde iman
parlamaya balad, bandan beyaz sarn zd, Ya Resulllah! Sizin byle bayraksz yrmenize
gnlm raz olmuyor, msaade buyurunuz da bay-raktarnz olmak erefine nail olaym dedi ve ald
msaade zerine sarn mzrann ucuna balad. Medine-i Mnevvereye bir saatlik bir mesafede
bulunan Kuba kyne kadar Resulllahn yanndan ayrlmad. slmn ilk bayra, bu mbarek sarktr.
117- Fahr-i Kinat Efendimizin Medine-i Mnevvereye terif edeceini Medineliler iitmilerdi.
Her sabah Medine dna kar, scak-lar basncaya kadar beklerdiler. Bir pazartesi gn idi. Resul-
Ekrem ile maara arkada olan Hz. Ebu Bekirin terifleri grld. Hemen karlamaya kotular, Kuba
kynde kendilerine kavutular.
Fahr-i lem Efendimiz, Kubada gn kald ve mehur Kuba Mescidini yaptrd, mslman
cemaati iin ilk yaplan Mescid-i erif budur. Sonra Hz. Ali de arkadan gelip Kubada Resul- Ekreme
kavu-tu, Ashab- Kiramdan mehur Selman- Faris de Kubaya gelip slm ile merref oldu.
118- Resul- Ekrem Hazretleri, onalt Rebiulevvel Cuma gn, sabahleyin mslmanlardan yz
kii ile Kubadan ayrlp Medine-i Tahi-reye yrdler, yolda Ranuna denilen derenin st tarafna
indiler. an yce Peygamber Efendimiz, orada pek edebi bir hutbe okuyup Cuma namazn kldrd.
Peygamber Efendimizin ilk kldrd Cuma namaz, budur.
Resul- Ekrem Efendimiz, o gn Medine-i Mnevvereyi ereflen-dirdiler. O gn mslmanlar iin
bayram olmutu, her azdan: Ya Resulllah! Safa geldiniz nidas ykseliyor, her yzde bir sevin
parlyor, parlak parlak manzumeler okunuyor, Ensar- Kiramdan her biri: Ya Resulllah! Benim evimi
ereflendir diye yalvaryordu. Fakat an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz, hi birinin hatr kalmasn
diye Devemi braknz, ALLAH Tel tarafndan emredildii yne gidiyor, bakalm nerede duracak
buyurdu, mbarek deve de evvel Malik b. Neccarn evi nndeki bo arsada kt, sonra kalkp beni
Neccardan Halid Ebu Eyyub el-Ensarnin evi nnde kt, oradan da kalkp yine evvelki kt yere
giderek orada durdu.
Resul- Ekrem Efendimiz: naallah, konamz burasdr diyerek Hz. Halidin evini ereflendirdi
ve yedi ay kadar o evde ikamet buyurdu.
119- Ensar- Kiram, her gn Resul- Ekremi ziyaret eder, nbet-lee yemek getirir, hizmette
bulunurlard. O mddet iinde ad geen bo arsa on miskal (yaklak 45 gram) altna satn alnarak
zerinde bir mescid-i erif yapld. Bugn pek mamur olan Mescid-i Nebevi ite bu mbarek mescittir.
Bunun evresinde yaplan odalar tamamlannca Resul- Ekrem Hazretleri bunlara tand, Mekke-i
Mkerremede kalm olan mminlerin annesi Hz. Sevde ile Peygamberimizin dier ehli beyti de
Medine-i Mnevvereye getirtildi. Artk Medine-i Tahire bu mbarek zatlarn ikinci vatanlar olmutu.
Mslmanlarca kabul edilmi olan hicri tarih, Peygamber Efendi-mizin Medine-i Mnevvereye
hicret buyurduklar senenin Muharrem ayndan balar. Bu tarihten itibaren mslmanlar iin pek parlak
bir ilerleme ve gelime devresi balam oldu.
120- Mescid-i Nebevi yapldktan sonra Ashab- Kiram toplanp be vakit namaz cemaatle klmaya
balamlard. Fakat namaz vakitlerini iln lzm geliyordu. Baka milletlerin boru almak, an almak,
yksek bir yerde ate yakmak gibi kabul etmi olduklar mansz almetler, slmiyete yakmazd. Bir
aralk Hz. merin teklifiyle: Es-salte camiaten = Haydin cemaatle namaz klmaya diye nida olundu.
Sonunda Ensar- Kiramdan Abdullah b. Zeyde ryasnda bildiimiz ekilde ezan retildi. Hz. mer de
byle bir rya grd, Resul Ekrem Efendimiz, bunu iitince: naALLAH bu rya haktr, namaza byle
davet olunma-ldr. diye emretti. Sonra bu rya, ilh vahiyle de onayland. Artk na-maz vakitleri bu
ekilde ilan edilir oldu. Yeryznde namaz vakitleri ba-ka baka saatlere tesadf ettiinden hibir saat
yoktur ki, Ezan- Muham-medi okunmasn, bu vesile ile ALLAH Telnn birlii, bykl,
Peygamberimizin risaleti, namazn dnya ve ahiret kurtuluuna sebep olduu btn insanlk lemine
yksek bir sesle ilan edilmi olmasn.
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin ilk mezzini, Bill-i Habe-dir. Ebu Mahzre Semure ile
Amr b. mm Mektum ve Sadl-karaz da Efendimizin mezzinlerindendir. (R.Anhm.)
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V) EFENDMZE CHAD ZN VERLMES VE
KARISINDA BULUNAN BALICA GAYRMSLMLER
121- Malmdur ki, Peygamber Efendimiz, btn alemlere rahmet-tir. O, insanlk alemini bir
kardelik dairesinde yaatmak, ykseltmek is-terdi. Karanlklar iinde kalm muhitleri hidayet nurlaryla
aydnlatmaya alrd. Bunun iin kavmine pek gzel nasihatler verdi, on seneden fazla efkat ve
nezaket gsterdi. Ne yazk ki onlardan bir oklar bu saadeti takdir edemediler. Mslmanlarn
hayatlarna kasdetmekten geri durmadlar. Sonunda onlar yurtlarndan kmaya da mecbur ettiler. Fakat
bununla da kanaat etmediler, dier Arap kabilelerini de ehli islam aleyhine harekete geirmeye altlar.
Bir takm airler vastasyla mslmanlarn izzetinefislerini rencide etmekten sklmadlar. Artk yalnz
nasihatle, nezaketle hareket zaman gemi, mslmanlar kuvvet bulmu, islam faziletini, medeniyetini
btn dnyaya yaymak zaman gelmiti.
122- Peygamber Efendimiz (S.A.V)in hicretinin birinci senesi idi ki, Hak Tel tarafndan cihad
iin mslmanlara izin verildi, islam dinini sndrmek isteyenlere kar kuvvet kullanlmasna msaade
olundu. Bunun zerine birok gazalar yapld, seriyye (kk birlik)ler tertip edildi. Btn bunlar, slam
hayatn mdafaa yolunda olmutur.
Resul Ekrem Efendimizin bizzat bulunduu savalara Gazve denilmitir. oulu Gazevattr.
Ashab- Kiramdan bir zatn kumanda-syla savaa giden az bir kuvvete de seriyye ad verilmitir. Bir
seriyye, en az be, en fazla drt yze kadar sekin erlerden oluan bir asker birlik demektir.
Gazvelerin adedi, yirmi yedidir. Seriyyelerin adedi de krk drt veya elli altdr. Biz bunlarn
mehurlarna dair biraz malmat vereceiz.
123- Resul Ekrem Efendimizin karsnda bulunan balca gayrmslimlere gelince, bunlar,
snf idiler. yle ki:
Birinci snf: Mekke-i Mkerremede bulunup henz iman etmemi olan Kurey kabilesi idi.
Bunlar, batan beri mslmanlarn en byk dman kesilmilerdi. Peygamber Efendimiz Mekkede
bulun-duka bunlar efkatle ve nezaketle, gzel, hikmetli tlerle yola getir-meye alt. Fakat bunlarn
bu fenalklar hicretten sonra da devam ettiinden artk kendilerine kar silh kullanlmasna mecbur
kalnmt.
kinci snf: Tarafszlar idi ki, bunlar iin sonunu gzlyorlard. Bunlarn bir ksm mslmanlar
severlerdi. Beni Huzaa gibi. Dier bir ksm da mslmanlarn ilerlemelerini istemezlerdi. Beni Bekr
kabilesi gibi.
nc snf da: Aralarnda ittifak ve antlama yaplm olanlar idi ki, bunlar yahudilerden Ben
Kureyza ile Ben Nadir ve Ben Kaynuka kabileleri idi. Bunlar, hicretin birinci senesinde Hz. Pey-
gamber ile anlama yapmlard. Bunlar, mslmanlara asla saldrmaya-caklard. Buna karlk olarak da
kendileri dini ayinlerini serbeste yapa-bilecekler, mallar, canlar korunmu olacakt. Fakat bunlar
verdikleri szde durmayp mslmanlarn aleyhinde bulunmulardr.
124- Yukardaki snftan baka bir de mnafklar topluluu ortaya kmt. Bunlar, dtan
mslman grnyor, fakat kalben msl-manln aleyhinde bulunuyor, fitne fesada almaktan geri
kalmyorlar-d. Hazre kabilesinden Abdullah b. beyy b. Sell ve Evs kabilesin-den Haris b. Sheyl
gibi.
Bir de bir ksm airler vard ki bunlar vaktiyle kabilelerinin en b-yk adamlar saylrlard.
Yazdklar manzumelerle insanlarn fikirlerine hakim bulunurlard. Bunlar, cahilane bir gayret ile
mslmanln aley-hinde iirler sylerler, putperestlii tevik ederlerdi. beyye b. Ebi Salt
bunlardandr.
Bu gayrimslim airlere kar mslmanlarn da pek gzide airleri vard. Bu zatlar, slm dinini
mdafaa eder, gayrimslim airlere cevap verirlerdi. Ensar- Kiramdan Hassan b. Sabit, Kab b. Malik ve
Abdullah b. Revaha gibi.
Fihriste dn
MSLMANLARIN LK SANCAKTARI VE LK SERYYES
125- Mekke-i Mkerremedeki gayrimslimler, mslmanlar bu mbarek yurtlarndan karp
mallarn ellerinden alm, canlarna da dman kesilmiti. Hak Tel Hazretleri de buna karlk cihada
izin vererek bunlarn mallarn, canlarn, yurtlarn mslmanlara hell klmtr.
Bu sebeple Peygamber (S.A.V) Efendimizin hicretinin ikinci senesi idi ki, Mekkelilerin ama
gnderdikleri bir ticaret kafilesine taarruz edilmesine karar verildi. Bu suretle dmanlarn mslmanlar
aleyhine tasarlam olduklar tecavz hareketi sonsuz kalacak, kuvvetleri krlacakt. Fahr-i lem (S.A.V)
Efendimiz, altm svari ile bu kafileyi takibe kt, Beni Damre kabilesinin yurduna kadar terif etti.
Fakat kafileye rastgelinemedi. Ben Damre ile karlkl bir yardmlama esas zerine bir antlama
yaplarak Medine-i Mnevvereye geri dnld. Bu sefer esnasnda Peygamber (S.A.V) Efendimizin
amcas Hz. Hamza sancaktar tayin edilmi, kendisine bir beyaz sancak verilmiti. te mslmanlarn ilk
sancaktar Hz. Hamzadr. lk sanca da bu beyaz sancaktr.
126- Yine Peygamber (S.A.V) Efendimizin hicretinin ikinci senesi idi ki, Ebu Cehilin idaresi
altnda amdan Mekke-i Mkerremeye bir Kurey kervan dnm bulunuyordu. Bunu vurmak zere
Hz. Hamzann kumandas altnda otuz kiiden oluan bir kuvvet tertip edildi. Bu kuvvet, yz kiiden
oluan Kurey kafilesine anszn rastgeldi. Aralarnda sava olaca srada iki tarafla da bark bulunan
Cheyne kabilesinden Amr olu Mecdi ortaya atld, hikmetli szleriyle bunlarn arasn buldu. slm
kuvveti, bir ganimete nail olamad. Fakat kendisin-den sayca on defa byk bir dman korkutup sulha
mecbur etti. Bu itibar ile manen byk bir muzafferiyet kazanm oldu.
te ilk slm seriyyesi de bu otuz kiilik kuvvettir.
Fihriste dn
BRNC VE KNC BEDR GAZALARI

127- Kurey kabilesinden bir seriyye = ete, Medine-i Mnevvere civarna kadar sokulup halkn
hayvanlarn vurmulard. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, bunu haber alnca Hz. Ali (R.A)y sancaktar
tayin ederek muhacirlerden bir frka ile bu eteyi takibe kt. Bedir denilen nahiyeye kadar gittiler. Fakat
ete savuup gitmi olduundan geri dndler.
te buna Birinci Bedir Gazas denilmitir.
128- kinci Bedir Gazasna gelince bu da Peygamber (S.A.V) Efendimizin hicretinin ikinci senesi
Ramazan erifinde olmutur. Buna Bedr-i kbra da denir. yle ki, Peygamberi Zian (S.A.V)
Efendimiz, Mekkelilere ait olup amdan geri dnm bulunan bir ticaret kafilesini elde etmek zere
yzbe kii ile Medine-i Mnevvereden Revha denilen yere kmt. Bu zatlardan altm drd
muhacirlerden, geri kalan ise, Ensardan idi.
te mslmanlarn ilk ordusunu oluturan da bu kimselerdir. Kafile, bunu haber alp baka bir
yoldan savuup gitmi, vaziyet hakknda Mekkelilere haber gndermiti. Mekkeliler, dokuz yzelli
kiilik bir ordu ile kafileyi kurtarmaya kotular. Kafilenin Bedir hizasn-dan savuup kurtulmu olduunu
haber aldklar halde srf Ebu Cehilin tevikiyle geri dnmediler, Bedire kadar geldiler, mslmanlar ile
savata bulunmak istiyorlard.
129- Peygamber (S.A.V) Efendimiz, dmann bu hareketini haber ald. Ashab- Kiramyla istiare
etti. Kafileyi mi takip edelim, Kurey ordusuna m kar kalm? Hak Tel Hazretleri bunlardan birini
bana vaad buyurmutur dedi. Ashab- Kiramdan bazlar: Biz byle bir kuvvetle harb edeceimizi
bilmiyorduk, yoksa daha hazrlkl bulunur-duk diyerek kafileyi takip etmek istediler. Fakat an yce
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin savaa meyilli olduunu anlaynca: Ya Rasulallah! Biz sana tabiyiz,
sen ne tarafa yrr isen biz de seninle beraberiz, denizlere atlacak olsan biz de beraber atlrz. yollu
szleriyle dinlerindeki metaneti, Resul Ekrem (S.A.V)e olan ballklarn isbat ettiler. Artk slm
kuvveti Bedire doru yrd, Resul Efham (S.A.V) Efendimiz, mbarek elleri ile: Buras Kureyten
filnn, uras da filnn ve filnn ldrlecei yerdir. diyerek iaret buyurdu, sonra da hep yle oldu.
130- Dman ordusu, Bedir suyunu evvelce tutmu, slm kuvveti susuz kalmt. ALLAH Tel
Hazretleri, o gece mslmanlara tatl bir uyku verdi, karlarnda dman yokmu gibi korkusuz bir halde
uyuyup yorgunluktan kurtuldular, ertesi gn de yamurlar yad, dereler akt. Mslmanlar su
skntsndan da kurtuldular, bulunduklar yer, asker harekete elverili bir hale geldi. Nihayet sava
balamt. Dman tarafndan atlan bir ok ile Hz. merin azatls olan Mihca (R.A), ehit dt,
Peygamber (S.A.V) Efendimiz: Mihca ehidlerin efendisidir. bu-yurmutur. Mslmanlardan cihad
meydannda ilk ehid olan, bu zattr. Radyallah Tel anh.
131- Nebiyyi Zian (S.A.V) Efendimiz: Ya Rabbi! slama yardm et. Eer bu gn bu slm
cemaatini helak edersen, yeryznde sana iba-det edecek kimseler kalmayacaktr. mealinde dua etti ve
yerden bir avu ufack talar alp: Yzleri kara olsun diye dmanlarn zerine sat, bu talardan her
biri, bir mucize olarak mriklerden birinin gzne veya kulana isabet etti. Nihayet dman ordusu fena
halde bozuldu. Ebu Cehil haini iki gen slm mcahidi tarafndan ldrld. Dmandan yetmi kii
ldrlm, yetmi kadar da esir alnm idi. Mslmanlar ise, on drt ehit vermilerdi.
Dmandan alnan esirlerin bir ksm para ile, bir ksm parasz azad edilmitir. Bazlar da Ensar-
Kiramdan on ocua yaz retmek artyla azat edildi. Esirleri ldrmeye Peygamber Efendimiz
(S.A.V)in efkatleri raz olmamt.
132- Bedir savann slm tarihinde ehemmiyeti pek byktr. Bu gazaya bir takm melekler itirak
etmi, Ashab- Kiramn manev kuv-vetlerini arttrmlard.
Bedir savanda dman ordusu, slm kuvvetinin mislinden fazla idi. Fakat yine slm
kuvvetine malup oldular, nk dmanlarn arasnda kavmiyet duygusundan, cahilce bir gururdan
baka bir ba yok idi. Mslmanlar ise, dine ve insanla hizmet etmek arzusunda idiler. Aralarnda bir
din ball var idi. Manev kuvvetleri pek yksekti. ehitliin pek byk bir rtbe olduuna inanm
idiler. Bakumandanlar olan Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin her emrine itaat ediyorlard, din
yolunda can vermeyi bir saadet biliyorlard. te bu sayede parlak bir muzafferiyete erdiler. Mslmanlar
kuvvet buldu. Birok kimseler gelip slm ile merref oldular.
Bedir gazasnda hazr bulunan Ashab- Kiram ile mazeretleri sebebiyle hazr bulunmayan sekiz zata
Ashab- Bedir denir ki, toplam yz on zattr. Bunlarn mertebeleri, Ashab- Gzn arasnda pek
yksektir. ALLAH Tel Hazretleri cmlesinden raz olsun.
BEN KAYNUKA VE UHUD GAZALARI

133- Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, Medine-i Mnevverenin liye denilen nahiyesi civarnda
oturan Ben Kaynuka Yahudileri ile antlama yapmlard. Sonra bir mslman haksz yere ldrerek
vermi olduklar sz bozdular, slmiyetin ykseliinden tela dm idiler, mslmanlarn aleyhinde
gizlice fitne-fesada alyorlard.
an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz onlarn reislerini getirtti-rerek: Ey Kaynukaoullar!
Benim bir hakik Peygamber olduumu bili-yorsunuz. Bana iman ediniz ki, Kureyin urad felkete
uramayas-nz. dedi, onlar da: Sen bizi Kurey gibi sava ne demek olduunu bilmez mi sanyorsun?
Biz savaa hazrz. diye cevap verdiler. Bunun zerine slm ordusu, hicretin ikinci senesi onlarn pek
salam olan kalelerini onbe gn kuattlar. Teslim olmaya mecbur kaldlar ve aldklar bir msade ile
yediyz kii olduklar halde am tarafna kp gittiler. Kendilerinden alnan ganimet mallarnn betebiri
ilk defa olarak Beytlmal = devlet hazinesi adna alnp, geriye kalan gaziler arasnda taksim edilmitir.
134- Uhud gazasna gelince; bu da Peygamber (S.A.V) Efendimiz-in Hicretinin nc senesinde
vuku bulmutur. yle ki, Mekke-i Mkerremedeki gayrimslimler toplanmlar, bin kiilik bir ordu
ile Medine-i Mnevvereye yakn bulunan Uhud dann civarna kadar gelip yerlemiler, Bedir
gazasnn acsn karmak istemilerdi, yan-larnda on be kadar da kadn vard.
an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz bu srada bir rya gr-mt. Bu ryasnda bir srn
boazlandn, Zlfikr adndaki klc-nn ucu krlp bir gedik aldn ve arkasna salam bir zrh
giyip mbarek elini o zrhn yakasna sokmu olduunu grd. Ve bu ryay tabir ederek: Boazlanan
sr, Ashabmdan bazlarnn ehit olacana, klcmdaki gedikte de ehli beytimden birinin ehit
olacana, salam zrh da Medineye iarettir. dedi ve bu sebeple Medineden kmayalm, dman
hcum ederse savunma yapalm. diye tavsiye buyurdu.
Geri Medine-i Mnevverenin her taraf binalar ve duvarlarla evrilmi bir kale halinde
bulunduundan bu yolda hareket pek uygun olacakt. Fakat Bedir gazasnda bulunmam olan genler bu
defa dman ile arparak cihad erefine nail olmak istediler. Hakkn aslan olan Hz. Hamza da Medine-
i Mnevverede kapanp kalmaya tahamml edemi-yordu. Bunun zerine Seyyidlenbiya Aleyhi
Ekmelttehaya Efendimiz Medine-i Tahirenin darsna kmaya karar verdi ve birbiri zerine iki zrh
giydi, klcn kuand.
135- Resul Ekrem (S.A.V) Hazretlerinin tavsiyesine aykr olarak fikir yrtenler, piman olup:
Ya Resulallah!. Biz senin emrine tabiyiz, nasl mnasip grrsen yle yapalm dediler. Fakat Nebiyyi
Efham (S.A.V) Hazretleri: Silhlarn kuandktan sonra sava yapmadan geri dnmek bir peygambere
yakmaz buyurdu ve bin erden ibaret bir kuvvetle ehir dna kt.
Mnafklarn reisi olan bey b. Selln olu Abdullah, Rasulal-lah genlerin szlerine uydu,
ehir dna kt diyerek balarnda bulun-duu yz mnafk ile geri dnd, slm ordusundaki
kuvvetin miktar yedi yze indi.
136- Sonunda iki ordu, karlamt. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, Ashab- Kiramdan
Cbeyr olu Abdullah elli kadar ok atc ile bir derenin azna grevlendirdi, Buradan dmann
hcumu beklenir, sakn benden emir almadka buradan ayrlmaynz diye tenbih buyurdu.
Sava neticesinde dman ordusu fena halde bozularak firara yz tutmutu. Abdullahn
beraberindeki erler, dmann tamamen bozulmu olduunu sanarak arkalarna dmek, ganimet mal
almak istediler. Amirlerinin emrini dinlemeyerek daldlar. Dman, bunu grnce o dereden slm
ordusunun sol kanadna hcum etti. slm ordusunda anszn bir malubiyet yz gsterdi. Bu esnada Hz.
Hamza ile daha birok sahabe-i gzin ehid dmt.
Fahr-i Alem (S.A.V) Efendimiz, sava meydannda yalnz kalmt, yanlarnda bir ka zat
bulunuyordu. Mbarek duda yarlm, bir mbarek dii krlm, zrhnn iki halkas krlp gllerden
daha ho-gzel olan tertemiz vcuduna saplanmt. Hatt bir aralk Peygamber Efendimizin ehit
olduuna dair bir haber de yaylmt. Bu esnada Resul Ekrem (S.A.V)in zerine saldran dman
kollarn Hz. Ali geri dnmeye mecbur ediyordu. Sad b. Ebi Vakkas da dmana ok atp duruyordu.
mm mare denilen Nesibe adndaki muhterem bir kadn da vcudu kanlar iinde kald halde
savaa devam ediyordu. Hz. Peygamberi dmanlarna kar mdafaaya alyordu.
137- Fahr-i Alem (S.A.V) Efendimizin ehid edildiine dair olan haberden dolay Ashab- Kiram,
bsbtn perian olmu, her biri kendi bann derdine dm, merkezlerini kaybetmi yldzlar gibi
hareketlerini ararak dalmlard. Halbuki Resul Ekrem Hazretleri Hak Telnn korumasnda olarak
sava meydannda dimdik ayakta bulunuyordu. Bunu lk defa Sahabe-i gzinden Kb b. Malik Hazretleri
grd, te Resulallah! ALLAHa hamd olsun sadr ve selmettedir!. diye nida etti, bunun zerine
Ashab- Kiram, tekrar toplanmaya balad-lar, dmanlarnn hcumlarn krdlar.
Dmanlar, daha fazla savaa cesaret edemeyip yurtlarna dnd-ler. Yirmi iki kadar lleri vard.
Mslmanlarn ehidleri ise, yetmi iki kadard. Bu mbarek ehidler, ikier, er olarak defnedildi.
ALLAH onlarn hepsinden raz olsun.
138- Mslmanlar, Uhud gazasnda ilahi bir hikmet gerei galip olamayp Medine-i Mnevvereye
mahzun bir halde dnmlerdi. Fakat bu sava, kendileri iin bir uyanma dersi oldu. nk ilerinden bir
takm, Resul Ekrem (S.A.V) Hazretlerinin arzusu hilfna olarak ehir darsna kmak istemiti, bir
takm da korumakla emredildikleri noktay brakp ganimet peine dmt. Sonra harbin neticesi, Hz.
Peygamber (S.A.V)e muhalefet etmenin, vazifeye riayetsizliin ne kadar tehlikeli bir ey olduunu
gsterdi, gelecekteki mslmanlar iin de bir ibret levhas, bir uyarc ders tekil etti. Bir de bu sava
neticesinde hakik mslmanlar seildi, mnafk olanlar anlald, dost ile dman ortaya km oldu.
Fihriste dn
BEN NADR, HENDEK VE BEN KUREYZA GAZALARI
139- Ben Nadr yahudileri, Medine-i Mnevvereye iki saatlik bir mesafede bulunan Zhre
kynde otururlard. Mslmanlarn aleyhin-de bulunmamak zere yapm olduklar antlamaya
muhalefete balad-lar. Uhud gazasndan sonra ise, fikirlerini bsbtn bozdular, vaki olan ihtar
dinlemediler. Peygamber (S.A.V) Efendimizin Hicretinin drdn-c senesi Rebilevvel aynda idi ki,
Peygamber (S.A.V) Efendimiz tarafndan kaleleri onbe gn muhasara edildi, aldklar msaade zerine
bir ksm Haybere bir ksm da am ile Filistine kp gitti.
140- Hendek gazasna gelince, bu da Peygamber (S.A.V) Efendi-mizin hicretinin beinci senesinde
olmutur. yle ki, Kurey taifesi yahudilerin tevikiyle bir takm kabileleri ittifaklar altna alarak on bin
kiiden fazla bir ordu ile Medine-i Mnevvereye doru yrdler.
Resul Ekrem Sallallah aleyhi vesellem Efendimiz, Ashab- Kiramyla istiarede bulundu.
Selman- Farisnin tavsiyesi zerine Medine-i Tahirenin dman gelecek tarafna hendek kazdlar,
savunma vaziyeti aldlar. Hendek iinde Fahri Alem (S.A.V) Efendimiz de Ashab- Gzniyle beraber
alyordu. O esnada byk bir kaya km, klnklerin ilemesine engel olmutu. Durumu Resul Ekrem
(S.A.V)e arzettiler. an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz Hazretleri, mbarek eline ald bir klnk
Bismillah diyerek kayaya indirdi. Kayann te birini kopard. Kayadan bir kvlcm kp Yemen tarafna
srad. Peygamber (S.A.V) Efendimiz: ALLAH Ekber, bana Yemenin anahtarlar verildi, u anda
Sanann kaplarn gryorum dedi. Sonra Bismillah diyerek bir daha vurdu. Kayann bir paras daha
koptu, bu defa da kan kvlcm, am tarafna srad. Resul Ekrem (S.A.V) Hazretleri: ALLAH Ekber,
bana amn anahtarlar verildi, amn krmz kklerini gryorum dedi. Bir daha vurunca kaya
bsbtn paraland. Bu defa da kan kvlcm, ran tarafna srad. Fahri lem (S.A.V) Efendimiz,
ALLAH Ekber, bana ran blgesinin anahtarlar verildi, Medayinde Kisrann beyaz kklerini
gryorum diye buyurdu ve Selman- Faris Hazretlerine hitaben: Ya Selman!. Bu fetihler benden sonra
mmetime nasip olacaktr diye mjde verdi, gerekten de yle oldu.
Halbuki mnafklar, Muhammed (S.A.V) bize Kayserin, Kisra-nn ehirlerinin hazinelerini
vadediyor, biz ise, Medinenin darsna kamayp hendek kazmakla urayoruz diye
mrldanyorlard.
141- ki hafta iinde hendek ileri bitmiti, dman da grnmeye balad. Fakat nlerine kan
hendei grnce arp kaldlar. O zamana kadar Arabistanda bu usul grlmemiti. Hendei gemek
isteyenler, beri yandan atlan oklar ve talar ile menediliyordu. Hendei atlayarak beri tarafa geen ve bir
blk svariye denk tutulan Amr b. Abdi vd adndaki bir dman eri, mslmanlara meydan
okumaya, teke tek vuruma talebine cret gstermiti. Karsna kan Hz. Ali el-Mrteza Kerremellah
vecheh tarafndan bir vuruma neticesinde tepelendi.
Kuatma onbe gn kadar uzad. Mevsim souk idi. Dmana usan gelmeye balamt. Bir gece
kan iddetli bir frtna ile adrlar altst oldu. Artk ertesi gn dalp gittiler. Braktklar erzaklar,
develeri, mslmanlar elde ederek ktlk skntsndan kurtuldular .
Bu Hendek gazasnda mslmanlar, be ehid vermilerdi. Dma-nn da drt askeri lmt.
Bu defa, dman bir ok kabilelerden olumutu, Necd diyarnda bulunan Gatafan ve Beni Eslem
gibi kabileler de dman ile beraber idiler. Bu sebeple bu hendek gazasna Ahzab gazas da
denilmitir. Bundan sonra meydan artk mslmanlara kalmt.
142- Beni Kureyza Gazasna gelince, bu da onlarn hyanetlerinden ileri gelmiti. yle ki, Medine-i
Mnevvereye yakn bir ky de oturan Beni Kurayza Yahudileri, Hendek gazasnda dmanlar ile
birlemi, Peygamberi Zian (S.A.V) Efendimizle evvelce yapm olduklar anla-may bozmu,
mslmanlar pek mkl bir durumda brakmlard. Resul Ekrem (S.A.V), henz Hendek gazasndan
dnerek silahlarn karmt ki Cibril-i Emn geldi. Beni Kurayza zerine yrnmesi iin Hak Tel
Hazretleri tarafndan emir getirdi. Fahri Alem (S.A.V) Efendimiz, tekrar silahlarn kuand, bin kadar
Ashab- Kiramyla Beni Kurayza kalesini on be gn kuatt. Kalede bulunanlar, Ashab- Gznden Sad b.
Muaz (R.A)n verecei hkme raz olacaklarn bildir-diler. O da hkmetti, eli silah tutan erkekleri idam
edildi, topraklar Ensar Kiramn rzasyla muhacirini Kirama verildi. Artk Beni Kurayzann pek hainne
olan antlamay bozma hdisesi de byle uygun bir ceza ile son bulup tarihin ibretli sahifelerine karm
oldu.
Fihriste dn
HUDEYBYE ANLAMASI VE HAYBER GAZASI
143- Peygamber (S.A.V) Efendimizin Hicretinin altnc senesi idi. Resul Ekrem (S.A.V)
Efendimiz Beytullah ziyaret iin Zilkade aynn banda bin be yz kadar Ashab- Kiramyla Medine-i
Mnevvereden kt. Mekke-i Mukerreme tarafna yneldi. Mbarek maksatlar sava olmad iin
Ashab- Kiram, yanlarna mkemmel sava aletleri almayp yalnz birer kl kuanmlard.
Mekke-i Mkerremedeki gayrimslimler, Hz. Peygamber (S.A.V)-in terifini haber alnca bir ordu
halinde Mekke-i Mkerreme darsna kp Hudeybiye denilen mevkiyi tutmular, Resul Ekrem
(S.A.V)in Mekke-i Mkerremeye girmesine mani olmaya karar vermilerdi. Resul Ekrem (S.A.V)
Efendimiz, kendilerine Hz. Osman (R.A) gnderdi, yksek maksatlarn bildirdi. Fakat onlar yine raz
olmadlar.
144- Mesudi Sekafnin olu Urve, yolda Resul Zian (S.A.V) Efendimize tesadf ederek Ashab-
Kiramn hareketlerine dikkat etmi-ti. Ashab- Kiram ise, Resul Ekrem (S.A.V)in evresinde pervane
gibi dolayor, btn emirlerini hemen yerine getiriyor, huzurlarnda son derece tazim ile hareket ederek
yavaa konuuyor, abdest alrken serpilen damlalar alp yzlerine gzlerine sryorlard.
Urve, Mekkelilerin yanlarna gidince: Ey cemaat!. Ben Kayserin, Kisra ile Necainin divanlarnda
bulundum, birok hkmdarlarla grtm, vallahi ben, Muhammed (S.A.V)in hakknda Ashabnn
yaptklar hrmet ve itaatin benzerini hi birinde grmedim, bunlar yle kolay kolay dalacak bir
cemiyet deil diyerek kendilerini uzlamaya tevik etti. Mekkeliler, Arap Ediplerinden Amr olu
Sheyli Huzuru Nebeviye gnderdiler. Nihayet on sene mddetle bar anlamasna karar verildi ki,
buna Hudeybiye bar anlamas denir.
145- Hudeybiye bar anlamas esnasnda Hz. Osman (R.A)n Mekke-i Mkerremede ehid
edilmi olduuna dair bir haber yayld. Bunun zerine Resul Ekrem (S.A.V) Hazretleri, bir aacn altna
oturdu, btn Ashab- Kiram topland, lnceye kadar dayanma-direnme gste-rip savatan
kanmayacaklarna dair Resul Zian (S.A.V) Hazretlerine sz verdiler. Buna Beyatr-rdvan
denilmitir. nk bu ahid ve biat yapan Ashab- Kiramdan ALLAH Tel Hazretleri raz olduunu
Kuran- Kerim ile haber vermitir.
Fakat yaylan bu haberin doru olmad anlald. Dmanlar, Ashab Kiramn bu kararn duyunca
korktular, Hz. Osman (R.A) serbest braktlar, bar anlamas imzaland. Resul Ekrem (S.A.V) ile Ashab-
gzni, kurbanlarn keserek Medine-i Mnevvereye geri dndler.
146- Hudeybiye bar anlamasnn balca artlar unlardr:
1- Mslmanlar ile dier taraf arasnda on sene sava olmayacak, iki taraftan hi biri dierinin
malna, canna taarruz etmeyecek.
2- Mslmanlar, bu sene Beytllah ziyaret etmeksizin geri dne-cekler, gelecek sene gnden
fazla olmamak zere Mekke-i Mkerre-meye gelip Kbe-i Muazzamay ziyaret edebilecekler, bu
gn iinde Mekkeliler ehir dna kacaklar.
3- Mslmanlardan Kureye snacaklar olursa geri dndrlme-yecek, fakat onlardan
mslmanlara snanlar geriye dndrlecek.
4- Mslmanlardan hac ve umre veya ticaret iin Mekke-i Mker-remeye geleceklerin canlar,
mallar emniyet altnda olacak, Kurey tarafndan Msra, ama geip gitmek ve ticarette bulunmak
zere Medine-i Mnevvereye gelenlerin de canlar ve mallar emniyet altnda bulunacak.
5- Kureyten baka kabileler, isterlerse mslmanlarn ve isterlerse Kureyin himayesine
girebilecek.
Bu bar anlamas zerine Huzaa kabilesi, mslmanlarn, Ben Bekr kabilesi de Kurey
kabilesinin himayesine girdi.
147- Hudeybiye bar anlamasnn ehemmiyeti, slm tarihinde pek byktr. Bunun ok faydalar
grlmtr. Bu byk bir muzafferi-yet demekti. Fakat bunu ilk evvel takdir eden yalnz an yce
Peygam-ber (S.A.V) Efendimiz bulunmutu.
Bu faydalarn bir ksm unlardr:
1- Ashab- Kiram, avaa hazrlanmamlard, silhlar noksand. Dman ise, ok hazrlkl idi,
dete gre sava edilmesi uygun deildi. Bu bar anlamas ile bu savan n alnm oldu.
2- Mslmanlar, mkemmel talim ve terbiye grm olduklar iin belki dmanlarna galip
geleceklerdi. Fakat Mekke-i Mkerremeye kati bir lzum olmad halde sava ile girilseydi Kbe-i
Muazzamaya hrmetsizlik edilmi olurdu. Bilhassa Mekke-i Mkerremede bulunup da mslman
olduklarn korkularndan saklayan bir ksm zayf kimseler vard, bunlar ayaklar altnda kalabilirdi. Bu
bar anlamas ise, bunlara meydan brakmamtr.
3- Mekkeliler, Medine-i Mnevverede kurulan slm hkmetini o zamana kadar tanmyorlard,
bu bar anlamas sayesinde ise, msl-manlar, kendi hkmetlerini onlara tantm oldular.
4- Mslmanlar, bu antlama sebebiyle Kureyin taarruzundan emin olarak baka dmanlaryla
uramaya vakit buldular, baka taraflarda fetihler elde ettiler.
5- Bu bar anlamas sayesinde birok kabileler, mslmanlar ile serbeste grerek
mslmanln yksekliini anlam oldu. Msl-manl kabul edenlerin saylar birdenbire pek fazla
artt. Ksacas Hudeybiye bar anlamas, bir feth-i mbn (apak bir fetih) idi.
148- Hayber gazasna gelince, bu da Peygamber (S.A.V) Efendi-mizin hicretinin yedinci senesinde
vaki olmutur. yle ki, Hayber, Medine-i Mnevverenin am tarafnda drt gnlk bir mesafede bir
ehir idi. evresinde bir ok kaleler, hurmalklar, tarlalar vard. Burada yahudiler otururlard, bir ok
slm dmanlar da gelip bunlara katlyor-du, bunlar Mslmanlara kar bir tehlike tekil ediyorlard.
Peygamber (S.A.V) Efendimizin hicretinin yedinci senesi Muhar-reminde idi ki, Resul Ekrem
(S.A.V) Efendimiz, drt yz piyade, iki yz svari ile burasn kuatt.
149- slm ordusunun Haybere ulamas geceye tesadf etmiti. Fakat bir kavmi habersiz basmak,
an yce Peygamber (S.A.V) Efendimizin detleri deildi, sabaha kadar bekledi, sabahleyin kuatma
balad. Hayber kaleleri, pek salam idi. slm sanca her gn Ashab- Kiramdan byk bir zata
veriliyordu, fakat tam bir fetih nasib olmuyordu. Nihayet bir gece Fahr-i lem (S.A.V) Hazretleri buyurdu
ki: Yarn slam sancan yle bir zata teslim edeceim ki, O, dmana aralksz hcum eder, asla
kanmaz, O, Cenab- ALLAH ve resuln sever, Cenab- Hak ile Resul de onu sever, ALLAH onun
elleri ile fetih nasp buyuracaktr.
Ertesi gn Hz. Ali (R.A), Medine-i Mnevvereden gelip orduya yetiti. Gz arsndan rahatsz
olduu iin geride kalmt. Resul Ekrem (S.A.V) Hazretleri slm sancan Hz. Ali (R.A)ye verdi, O da
hemen Kamus kalesi zerine yryp nnde sanca dikti, bir ok Yahudiler ile teke tek vurumada
bulunup hepsini tepeledi ve en sonunda Kamus kalesini fethetti, dier kaleler de birer birer zaptedildi.
150- Hayber arazisi beytlmal adna kaydedildi. Halk da bu araziyi ekip mahsullerinin yarsn
beytlmle vermek zere yerlerinde brakld.
O tarihe kadar slm ordusunda yalnz reislere mahsus olmak zere bir sancak bulunurdu. Hayber
gazasnda ise, askerlere de bayraklar verilmiti.
Hayber gazasnda mslmanlardan on be ehit vard. Dmann kayb da doksan kii idi.
Hayberin fethinden sonra Haris kz Zeynep adnda bir Yahudi kadn, Peygamber (S.A.V)
Efendimize hediye olarak kzartlm bir koyun takdim etti. Resul Ekrem (S.A.V) Hazretleri, bundan bir
lokma alr almaz; Bu zehirlidir, sakn yemeyiniz! diye emretti, mbarek omuzlar arasndan kan aldrd,
bu kadn da kendisi iin cezalandrmayp af buyurdu. Fakat Bera olu Bir adndaki muhterem Sahabi,
bundan yedii bir lokma yznden derhal vefat etmi, Zeynep de suunu itiraf eylemi olduundan
Birin varislerinin talebi zerine, Zeynep ksas olmak zere ldrld. Yapt cinayetin cezasn buldu.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N HKMDARLARI SLAM DNNE DAVET ETMES
151- Fahr-i lem (S.A.V) Efendimiz, btn milletlere Peygamber gnderilmi olduundan slam dinine
davet iin hicretin yedinci senesi muharrem aynda birer mektup yazdrp onlar mhrledikten sonra birer eli
ile etraftaki hkmdarlara gndermitir. Bu mbarek mektuplar, Necai denilen Habe hkmdar
Ashameye, Msr hkmdar Mukavksa, Dou Roma mparatoru Hirakle, am Meliki olup Hiraklin bir
valisi hkmnde bulunan Harise, Yemame Meliki Hristiyan Ali olu Hevzeye, ran Hkmdar Husrev
Pervize ve dier hkmdarlara hitaben yazlmt.
152- Necai, Peygamber (S.A.V) Efendimizin mektubunu alr almaz, pp yzne, gzne srm,
Habeistana hicret etmi bulunan Hz. Caferin huzurunda slmiyeti kabul eylemiti.
Msr hkmdar da Hz. Peygamber (S.A.V)in elisine hrmette bulunmu, Resul Ekrem (S.A.V)
Efendimize drt cariye ile Dldl adndaki mehur katr hediye olarak gndermiti. Bu cariyelerden biri
Mriye (R.A)dr ki, Fahr-i kinat (S.A.V) Efendimizin brahim adnda-ki muhterem olu, bundan
dnyaya gelmiti.
Rum Kayseri de bir ok hediyeler gndermi, fakat kavminden korktuu, saltanatna dkn olduu
iin mslman olmamtr.
Haris ise, Resul Ekrem (S.A.V)in kymetli mektubunu yere atm olduundan, Hz. Peygamber
(S.A.V)in bedduasyla az sonra kahrolup cehenneme gitmitir.
Yemame kral da Hz. Muhammed (S.A.V), Beni kendisine veliahd tayin ederse mslman olurum,
yoksa kendisiyle savarm. diye edepsizlikte bulunduundan az sonra helak olmutur.
ran hkmdar ise, kymetli mektubu alr almaz paralam oldu-undan Resul Ekrem (S.A.V)
Efendimiz: Ya rabbi! O benim mektubu-mu paralad, sen de onun mlkn parala. diye beddua
buyurmutu. Gerekten az sonra ran hkmeti paraland, bsbtn snp ran lkesi mslmanlarn
eline geti.
Bunlar, Hz. Peygamber (S.A.V)e ve onun mukaddes dinine ihanet edenlerin dnyadaki cezalar!...
Ahiretteki cezalarn ise, artk dnmeli!
UMRETL-KAZA VE MUTE SAVAI

153- Fahrlmrseln (S.A.V) Efendimiz, hicretin yedinci senesi Zilkade aynda Umre = Kbe-i
Muazzamay tavaf ve say 1 niyetiyle Medine-i Mnevvereden kt, iki bin kadar Ashab- Kiram
yannda bulunuyordu. Ashab- Gzinden mehur air Abdullah b. Revaha da nnde yryerek gzel
gzel manzumeler okuyordu. Resul Ekrem (S.A.V) Hazretleri Hudeybiye bar anlamas gereince
Mekke-i Mkerremede yalnz gn kald, sonra Medine-i Mnevvereye geri dnd.
Bu umre, hicretin altnc senesinde yaplmas istenilip Hudeybiye hadisesi sebebiyle yaplamam
olan umreye bedel olduundan, buna Umretl-kaza = umrenin kazas denilmitir.
154- Mte savana gelince, bu da Peygamber (S.A.V) Efendimiz-in hicretinin sekizinci senesinde
vaki olmutur. yle ki, Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, Busra valisine Haris b. Umeyr ile bir kymetli
mek-tup gndermiti. Haris, am diyarnda Mute denilen yere varnca eli olduu bilindii halde Rum
Kayserinin kumandanlarndan rahbil tarafndan ehid edildi. Bu sebeple rahbil zerine bin kiilik
bir slm ordusu gnderildi. Vadilkura da dman ile sava yapld, ilk hucumda dman bozuldu,
slm ordusu Maana vard. Kayserin yz bin kiiden fazla bir ordu kard iitildi, fakat slm
1
Bak: Hac kitab, Madde: 13,39/12
ordusu geri dnmeyip Muteye doru yrd, bu yerde iddetli bir harbe tututu.
155- Mute savanda slm sancan tutan Zeyd b. Harise, sonra Cafer b. Ebi Talib, daha sonra
Abdullah b. Revaha Hazretleri ehid dtler. Sonunda orada bulunan Seyfullah - ALLAHn klc unvanna
sahip bulu-nan mehur Halid b. Velid slm askerini bana toplad, o gn muvaffa-kiyetle savat. Ertesi gn
yine arslanca savaa balad, ordunun iki kolunun yerlerini deitirdi, mslmanlara yardm gelmi zannyla
dmann gz yld ve en sonunda dman ordusu bozulup geri ekildi. Hz. Halid de bunu frsat bilip slm
ordusu ile Medine-i Mnevvereye dnd.
156- Mslmanlarn Romallar ile yaptklar ilk sava, Mute savadr. Bu savata bin
mslman, yzbin Ruma stn gelmiti ki bu sava, Ashab- Kiramn ne kadar yksek manev bir
kuvvete sahip bulunmu olduklarn ispat etmeye yeterli olur.
Bu sava, Mutede srerken Resul Ekrem Efendimiz, sava mey-dannda neler olduunu, gzleri
nnde oluyormu gibi grp biliyordu, slm sancaktarlarnn ehid dtklerini mbarek gzleri yalar
akarak yanndaki Ashab- Kirama haber veriyordu. Hz. Cafer (R.A)ya kesilen iki koluna bedel ALLAH
tarafndan iki kanat verildiini de beyan buyurdu. Bunun iin bu muhterem ehide Cafer-i Tayyar
denilmitir. ALLAH Tel btn Ashab- Kiramdan raz olsun, min.
MEKKE- MKERREMENN FETH

157- Peygamber (S.A.V) Efendimizin hicretinin sekizinci senesi idi ki, Beni Bekr kabilesi,
mslmanlarn himayesinde bulunan Huzaa kabilesi zerine anszn hcum etmi, Kurey reislerinden
bazlar da Ben Bekre yardmda bulunmu, neticesinde Huzaadan yirmi kii ldrlmt. Mekke-i
Mukerremedeki Kurey taifesi, bu ekilde Hudeybiye bar anlamasn bozmu oldular. Huzaadan
bir cemaat, Medine-i Mnevvereye gelerek balarna gelmi olan felketi anlattlar, yardm dilediler.
Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, Ramazan erifin onuncu gnnden sonra on bin kiilik bir ordu ile
Medine-i Mnevvere-den hareket etti, yolda Ben Sleym kabilesi de orduya katld, Mekke-i Mkerreme
tarafna yrdler.
158- Fahr-i lem (S.A.V) Efendimizin muhterem amcas Abbas (R.A) evvelce mslman olmutu,
fakat Mekke-i Mkerremede durduu iin mslmanln gizlemiti, bu kere slmiyetini iln ederek
Medine-i Tahireye gelmekte iken slm ordusuna rastgeldi, bu mukaddes ordu ile tekrar Mekke-i
Mkerremeye dnd. an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz, bundan ok sevinip, duyguland, Ya
Abbas! Sen hicret edenlerin sonuncusu oldun diye buyurdu.
159- Resul Ekrem (S.A.V) Hazretleri: Kurey tarafndan saldr olmadka savamaynz. diye
emretmiti, slm ordusu, savamakszn Mekke-i Mkerremeye girdi. Tekbir sadalar dalar, talar
titretiyordu. Yalnz Halid b. Velidin idaresindeki mslman gurup, Handeme denilen mahalde
dmann saldrsna uradndan savaa mecbur olmu ve bir hcumda dman datp o suretle Mekke-i
Mkerremeye girmiti.
160- Resul Efham (S.A.V) Efendimiz, Mekke-i Mkerremeye girecekleri srada slm ordusunu
gzden geirdi, bir kere Mekke-i Mkerremeden yalnzca hicret buyurmu olduklar zaman hatrlad, bir
kere de imdiki bu byk muvaffakiyeti dnd, hemen Hak Tel Hazretlerinin lutf-u ihsanna teekkr
iin mbarek balarn, zerine eref vermi olduu devesinin boynu zerine doru uzatarak secdeye
kapand. Ne yce bir kulluk manzaras! Bir kr levhas!
161- Cuma gn idi, halk Harem-i erifte toplanmt. Vaktiyle Resulllh (S.A.V)e vermi
olduklar eziyetleri anarak bugn kendi-lerinden nasl bir intikam alnacan dnyorlard. Halbuki O
ok merhametli, O an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz hepsini affetti. Hepsinin hakknda merhamet
ve efkat gsterdi, haydi gidiniz, hepiniz serbestsiniz, hrsnz diye buyurdu.
Beytullahn etrafnda yz altm kadar put vard. Bunlarn hepsini krdrp Kabe-i Muazzamay
temizletti, tede beride bulunan putlar da krdrd. Mekke-i Mkerremedeki erkekler, kadnlar akn akn
gelip mslman oldular. Artk pek byk, pek yce bir inklp meydana gelmiti. O zamana kadar talara,
aalara, insanlara tapanlar imdi yal-nz ALLAH Tel Hazretlerine tapmaya balamlard. imdiye
kadar Resul Ekrem (S.A.V)e dman olanlar, imdi Onu kendi canlarndan daha fazla seviyorlard.
Yeryznn bu mbarek parasndan tabaka tabaka karanlklar kalkp alm, onlarn yerine hidayet, din,
fazilet, hakik medeniyet nurlar kaplamt.
Resul Zan (S.A.V) Efendimiz, Mekke-i Mkerremeye henz pek gen bulunan, fakat bilgi,
kabiliyet ve otoritesi takdirlere ayan olan Esid olu Attab (R.A) vali tayin etti, Zilkade aynn son
gnlerinde Medine-i Mnevvereye geri dnd.
Fihriste dn
HUNEYN GAZASI, EVTAS HDSES
162- Mekke-i Mkerremenin fethi zerine bir ok kabileler mslman oldular. Ancak en byk
kabilelerden olan Ben Hevzin ile Ben Sakif kabileleri harbe kalktlar. Taif ile Mekke-i Mkerreme
arasnda Huneyn denilen yerde toplandlar. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz henz Mekke-i
Mkerremede idi. evval aynn yedinci gn on bin kiilik bir ordu ile Huneyne doru yrd.
Mslmanlardan bazlar bu ordu, hi bir zaman azlktan dolay malup olmaz demiti. Bu, yanl
bir dnce idi. nk zafer, ancak ALLAH Teldandr, askerin okluu ise, grnen sebeplerdendir.
nsan, bu sebepleri hazrlamal, fakat muvaffakiyeti Hak Teldan bek-lemelidir. te kendilerine bir
uyanma dersi olmak zere mslmanlar, bu gazada ilk batan bozuldular, fakat sonra Hakkn ltfuyla
yine galip oldular. yle ki byk kahraman Halid b. Velid Hazretleri, yanndaki erler ile beraber
tedbirsizce yrrken pusuda bulunan dmann hcu-muna urayarak bozuldu, bunlarn arkasndaki
Mekkeli slm erleri de bozulup dald. Nihayet bozgunluk btn slm ordusuna srad. Harp
meydannda yalnz an yce Peygamber (S.A.V) Efendimizle Ashab- gznden birka zat kalmt.
Resul Ekrem (S.A.V)in gsterdii metanet ve ecaat, fevkalde idi. Ey ALLAHn dinine ve
resulne yardm edenler!.. Nereye gidiyor-sunuz?, geliniz, ben ALLAHn kulu ve raslym diye nida
ediyordu. Nihayet Ashab- Kiram, uykudan uyanrcasna uyandlar, tekrar toplan-maya baladlar,
dmana iddetli bir hcum ederek anl bir galibiyet kazandlar.
163- Evtas hadisesine gelince Huneyn gazas neticesinde Beni Hevazin kabilesi, slmiyeti kabul
ettii iin azat edilmiti. Dman firarilerinden bazlar ise, Evtas denilen vadide toplanmlard. Gnderi-
len kk bir slam birlii tarafndan esir edildiler. lerinde Beni Sad kabilesinden Harisin kz eyma
da vard. eyma, Fahr-i lem (S.A.V)in st kz kardeiydi. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, onun esir
dt-n haber alnca zld, mbarek gzlerinden yalar akt. Hakknda bir ok ikram, ihsan ve gnl
alc davranta bulunduktan sonra kendisini kabilesi arasna gnderdi.
Savatan firar eden Ben Sakif kabilesi de gidip Taife kapanmlar-d. slm ordusu tarafndan Taif
ehri on sekiz gn kadar kuatld. Fakat o srada fetih nasip olmad, kuatma kaldrld, bir sene sonra
Taif halk gelip slm ile eref buldular.
Fihriste dn
TEBK GAZASI
164- Peygamber (S.A.V) Efendimizin hicretinin dokuzuncu senesi idi. Romallarn amda slm
aleyhine byk bir ordu hazrlam olduklar haber alnd, bunun zerine Resul Ekrem (S.A.V)
Efendimiz, otuz bin kiilik bir ordu ile Medine-i Mnevvereden kt, Tebk denilen yere kadar vard,
yirmi gn kadar orada kald, fakat dmandan hi bir hareket grlmedi. Artk ama kadar gidilmesini
uygun grmeyip Medi-ne-i Mnevvereye geri dnld.
165- Tebk seferi esnasnda Medine-i Tahirede ktlk vard, slm ordusu glkle hazrland iin
bu orduya Ceyl-usre denilmitir. Bu orduya slm zenginleri, hatt fakirleri bile yardma
komulard. Bir ok kadnlar, kpelerini bileziklerini, mcevherlerini teberru ettiler. Hz. Sddk, btn
servetini getirip Resul Ekrem (S.A.V)e teslim etti. Hz. Faruk, malnn yarsn verdi, Hz. Osman
Zinnureyn, ama gndermek zere hazrlam olduu bir ticaret kafilesini tamamen balad. te
bunlar, bizler iin hak yolunda birer fedakrlk numunesidir.
166- Tebk seferi esnasnda baz kabileler ile mnafklardan bir oklar birer bahane ile geri
kalmlard. Mnafklardan bir ksm, Byle scak bir mevsimde yola klr m? Muhammed (S.A.V)
Roma devletini oyuncak m sanyor? diye insanlara korku, dehet veriyorlard. Hatta sefer esnasnda Hz.
Peygamberin devesi kaybolmutu. Mnafklardan biri Muhammed (S.A.V) Peygamberim diyor, yerden
gkten haber veriyor, halbuki devesinin nerede olduunu bilemiyor demiti.
Zaten mnafklarn, slmiyet dmanlarnn detleri byledir. Her hdiseden istifade ederek
mslmanlar pheye drmek, mslmanla-rn temiz inanlarn sarsmak, neticesinde de onlarn kutsal
varln peri-an etmek isterler. Fakat uyank kalbli mslmanlar, dmanlarnn ma-hiyetlerini,
maksatlarn, ileri srdkleri grlerinin ne gibi bozuk fikir-lere dayandn pek gzel bilir, takdir
ederler.
Ksacas an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz, o mnafkn cahilane szlerini, Hak Telnn
bildirmesiyle bilip Ashab- gznine hikye buyurdu Vallahi ben Hak Telnn bildirdii eylerden ba-
kasn bilemem, imdi ALLAH Tel bana bildirdi, deve filan derededir, yular bir aacn dalna taklp
kalmtr. Gidip getirin diye emretti. On-lar da koup gittiler, deveyi o hal zere buldular, oradan alp
getirdiler.
167- Tebk seferinden sava edilmeksizin dnlmt. Fakat bu seferin birok faydalar
grlmtr. Mesela: Mslmanlarn koca bir Roma mparatorluuna byle meydan okumas, herkese
dehet verdi, slm ruhundaki kahramanl gsterdi, bir ok beldelerin idarecileri, mslmanlara cizye
adyla vergi vermeyi kabul ettiler. Yemenden, Ne-cidden ve baka taraflardan birok kabileler,
mslman olmak zere Medine-i Mnevvereye eliler gnderdiler. Artk arap yarmadasnda
mslmanlara kar durabilecek bir kuvvet kalmamt. Mslmanln etrafa yaylmas, fevkalade bir
genilik almt.
Fihriste dn
VEDA HACCI
168- Peygamber (S.A.V) Efendimizin hicretinin onuncu senesinde Veda Hacc yaplmtr. yle ki,
Zilhicce ayna on gn vard. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, Hac farzn yerine getirmek iin Ashab-
Kira-mndan krk bin zat ile Mekke-i Mkerremeye gitmeye karar verdi. Arefe, Cuma gnne tesadf
etmiti. an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz, yz binden fazla mslman ile birlikte Hacc Ekber yapt.
Ve o gn gayet etkili bir hutbe okudu. mmetlerine nasihat verdi, ve balca yle buyur-du: Ey insanlar!
dinleyiniz, anlaynz, biliniz ki, mslmanlar hep birbiri-nin kardeidir. Bir kimseye kardeinin mal helal
olmaz, ancak gnl rza-syla vermi ola. Sakn kendinize zulmetmeyiniz! Ey insanlar! Kadnlarn-zn
zerinde sizin hakknz vardr, fakat sizin zerinizde de onlarn haklar vardr. Onlar sizin haklarnza riayet
etmelidir. Siz de onlara gzel muame-le yapmalsnz. Ey insanlar! Ben size lazm olan din hkmleri
tebli ettim ve size bir ey braktm ki, ona sarldka hi bir vakit sapklkta kalmazsnz. O da ALLAHn
kitabyla Peygamberinin snnetidir.
Daha bir ok yksek aklamalardan sonra: Ey insanlar! kyamet gnnde Muhammed (S.A.V) size
risaletini tebli etti mi? diye sorulur, o vakit siz ne cevap verirsiniz?. diye sordu. Onlar da: Evet tebli etti
diye ahadet ederiz, dediler. Bunun zerine defa ahid ol ALLAHm! dedi.
169- O gn akam st
"

"
yet-i kerimesi 1 nazil oldu ki: Bu gn size dininizi ikmal ettim, nimetimi de size tamamladm,
sizin iin din olmak zere slm setim. melindedir.
Bu yeti kerime slam dininin en mkemmel ve en son ilhi bir din olduunu gsteriyor, bu din
sayesinde mslmanlara en byk ilh nimetlerin tamamyla ihsan buyurulmu olduunu mjdeliyor. Ve
slm dininden baka Hakkn rzasna uygun, ALLAH katnda makbul bir din olmadn da aka
beyan buyuruyor.
Her mslman, nail olduu bu byk nimet ve saadeti bilir, takdir eder, bunun aksini asla iddia
edemez, hatrna getiremez.
Bu yeti celile, Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin ahiret lemine terif edeceklerine de iaret
ediyordu. nk artk onun mukaddes vazifesi tamamen yaplm, insanlar gurup gurup slm dinine
girmi veya girmekte bulunuyordu. Artk onun ezeli mabuduna kavuaca, en yce ebed mkfatlara
nail olaca zaman gelmiti.
170- an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz, Mina mevkiinde bir hutbe daha okudu ve orada
1
Maide Sresi:3
bulunanlara hitaben: Ey insanlar! Her birinizin can, mal dierine haramdr. Yani bunlara haksz yere
tecavz olunamaz. Kyamet gnnde Rabbinizin huzuruna kacaksnz, o da amellerinizden soracak ve
amellerinize gre karlk verecektir. Sakn benden sonra gayrimslimler gibi ayrla derek birbirinizin
boynunu vurmaynz. Ey cemaat! haccn yapl eklini, adab ve rknlerini ben-den reniniz, bilmem
amma, belki bundan sonra benimle bir daha burada buluamazsnz. diye buyurdu.
Bu, Fahr-i kinat, aleyhi ekmelttehiyyat Efendimizin son hacc idi. Bunu Mekke-i Mkerremede
on gn iinde bitirdi, oradaki ehli iman ile vedalat. Medine-i Mnevvereye geri dnd. Bunun iin bu
hacca Veda Hacc denilmitir.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V) EFENDMZN AHRETE TERF ETMELER
171- Hatemul Enbiya, aleyhi ekmelttehaya Efendimiz, veda hac-cndan sonra ahiret hazrlyla
megul olmaya balamt. Hicretlerinin onbirinci senesi Safer aynn son gnlerinde idi ki iddetli bir ba
arsyla stma hastalna tutuldu, hastal arca idi, buna ramen Mescid-i Saadete varp minbere
kt, bir hutbe okudu, Ashab- Kiram-na pek yce aklamalarda bulundu, onlara pek yksek bir adalet
ve fazilet, bir eitlik ve hakkaniyet dersi vermek iin Ey insanlar! Her kimin arkasna vurmu isem ite
arkam, o da kalksn bana vursun, ve her kimin benden alaca varsa ite malm, gelsin alsn dedi.
Kendisinden sonra Arap yarmadasndan mriklerin karlmasn emretti. Etraftan gelecek elilere
ikram edilmesini tavsiyede bulundu, sonra ALLAH Tel bir kulunu dnya ile kendisine kavumak
arasnda serbest burakt, o kul da ona kavumay tercih etti. diyerek bununla ahiret lemine terif
edeceine iaret buyurdu.
172- Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin hastal arlanca En-sar- Kiram, acaba halimiz ne
olacak? diye endie iinde kalmlard. Bunu haber alan Nebiyyi Zian (S.A.V) Efendimiz, Hz. Ali ile
amcas Hz. Abbasn olu Fadln kollarna dayanarak tekrar Mescid-i erife kt, etkili bir hutbe okudu
ve balca u mealde tavsiyelerde bulundu:
Ey insanlar! Benim vefat edeceimi dnp tel etmekte imisiniz. Hi bir Peygamber mmeti
arasnda ebed kalmad ki, ben de sizin aranzda ebedi kalaym? Ey Ensar! Size nasihatim udur ki ilk
muhacirlere hrmet ve riayet edesiniz. Ey muhacirler! Size de vasiyetim udur ki Ensara gzel muamele
yapasnz. Ey insanlar! Gnah, nimetin elden gitmesine sebep olur. Eer halk, Hakkn emirlerine itaatkar
olursa, onlarn amirleri de yle olur ve halk s olursa, onlarn amirleri de yle olur.
173- an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz, hasta olmakla beraber her ezan okunduka Mescid-i
erife kyor, Ashab- Kiramna imam olup namaz kldryordu. Fakat ahirete teriflerine gn kala
hastal artt, artk mescide kamaz oldu. Ebu Bekire syleyiniz, imamlk yapsn diye buyurdu.
Rebilevvel aynn onikinci pazartesi gn idi. Ebu Bekir Sddk Hazretleri, Ashab- Kirama sabah
namazn kldryordu. Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, kendisinde bir kuvvet grd. Mescid-i Saadete
kt, Ashabnn saf saf olup ibadet ettiklerini grnce pek memnun oldu ve Hz. Sddka uyup namaz
kld.
174- Ashab- Kiram, Peygamber (S.A.V) Efendimizin iyilemi olduunu sanarak pek
sevinmilerdi. Halbuki Fahr-i alem Hazretleri namazdan sonra hcre-i saadetine dnp rahat deine
yatt. Artk Ezeli, Kerm Mabudunun manev huzuruna kavuaca zaman geldi. O gllerden daha ho-
gzel olan mbarek simas, bazen kzaryor, bazen sararyordu. Alnndan jaleler gibi ter damlalar
serpiliyordu. Nihayet, le vakti idi ki, birer hidayet yldz gibi parlayan o gzel, ilhi gzlerini ge
dikti. ALLAHmme er-refikal-al = Ey ALLAHm beni refik-i alya (kendine) kavutur diye dua
etti, sonra da mbarek balar aaya doru meylediverdi. Artk mukaddes ruhu, ly illiyyin (en yce
makam)a uup gitmiti. Sallllah Tel aleyhi vesellem. Fihriste dn
PEYGAMBER (S.A.V) EFENDMZN AHRETE RTHALLER VE BUNDAN KAYNAKLANAN
TEESSRLER
175- Resul Ekrem (S.A.V) Hazretlerinin irtihal (Ahirete terif)-leri, Ashab- Kiram arasnda pek
byk teessr (keder-znt)ler uyandrd. O Nebiyyi Zian (S.A.V)in aziz ehli beyti, ah ekip inlemeye
balamt. Fatmetzzehra Hazretleri, V ebetah = vay babacm diye alyordu. Aie-i Sddka
validemiz, Fahrilem (S.A.V) Efendimizin g-zelliklerini ve kemaltn anarak: Eyvah!, O an yce
Peygambere ki, dnyaya asla iltifat etmedi, mmetinin gnahlarn dnerek bir gece olsun deinde
rahat uyumad. Mriklerin her trl eziyetlerine katlanarak asla mitsizlie dmedi, yoksullar, zayflar
ltfu ihsanndan mahrum brakmad diye hazin hazin alyordu. Dier Ashab- Kiram ise, akn bir
halde kalmlard.
176- Hz. mer, Resulullah (S.A.V)in irtihaline asla ihtimal vermiyordu. Sonunda Sddk zam
Hz. Ebu Bekir (R.A) gelip Hcre-i saadete girdi, Resul Ekrem (S.A.V)in ho gzel cismini rten rty
kaldrd, o tertemiz vcudu pt. V Nebiyyah = vah peygamberim.! Senin lmn de hayatn gibi
gzel diye alad, ehli beyte teselli vermeye alt, sonra Mescid-i erife gidip minbere kt, cemaata
hitaben: Ey insanlar!. Kim ki Hz. Muhammed (S.A.V)e tapyor ise, bilsin ki o vefat etti. Her kim ki
ALLAH Azimana tapyor ise, bilsin ki ALLAH Tel haydr lmez. dedi. Ve hi bir
Peygamberin dnyada ebediyen kalmadn syledi, dinlerinden dneceklerin Cenab- Hakka bir zarar
veremeyeceklerini, bilkis nail olduklar slm dininde sebat edenlerin mkfata ereceklerini beyan
ederek Ashab- Kiramn hayretlerini giderdi.
177- Ashab- Gzin, Side oullarnn bahesinde toplandlar. Biraz mnakaadan sonra Sddk-
zam Hazretlerini ittifakla Resul Ekrem (S.A.V)e halife setiler. Daha sonra Peygamberi Zian (S.A.V)
Efendimizin mbarek vucudunun ykanmas ve kefenlenmesini tamam-layarak hastal zamannda
yatm olduu hcre-i saadetine defnedilme-sine karar verdiler, ilk evvel Peygamber (S.A.V)
Efendimizin ehli beyti, sonra da dier erkekler, kadnlar, genler, kleler gurup gurup gelip teker teker
namazn kldlar. Vakit uzad, ancak aramba gecesi seher vaktinde mbarek kabrine, ravza-i saadetine
brakabildiler.
Etsin afak ravzan tezyin,- Salavat gzini kudsiyyin.
(Mukaddes, en gzel salavat erifeler Cennet bahesi kabrinin ufuklarn en gzel bir ekilde
sslesin)
Fihriste dn
EK
RESUL EKREM (S.A.V) EFENDMZDE BELRM, ORTAYA IKMI OLAN
KEMALT (OLGUNLUKLAR) VE GZELLKLER HAKKINDADIR.
178- Malum olduu zere insanlara mahsus kemaller, balca iki ksmdr. Bir ksm, gayri
ihtiyar dir ki, bunlar, insanlarn kazanlar ve iradeleri olmakszn mevcut olan kemallerdir. Asalet,
gzel ekil, akl ve zeki olmak gibi. Dier ksm da htiyar dir ki, insanlarn tamamen- kazanlar ve
iradeleri ile meydana gelen kemallerdir: lim, irfan gibi bilgiler, meziyetler ve sadkat, emanet, tevazu,
zhd takva gibi gzel huylar, hal ve gidiler, bu ksmdandr.
Bu iki ksm kemallerden yalnz biri veya bir ka bir insanda bulunursa kendisine byk bir eref
verir, kendisi iin vnmeye vesile olur. Ya bu kemallerin hepsi bir zatta toplanm olursa artk onun ne
kadar byk bir erefe, yksek bir mevkiye nail bulunmu olacan dnmelidir.
te an yce Peygamber (S.A.V) Efendimizde bu iki ksm kemalt ve gzelliklerin hepsi de pek
yksek bir ekilde tamamyla toplanmtr. Bunlardan baka da nbvvet ve risalet erefine mazhar
bulunmulard. Onun pek yksek gzelliklerinden bazlarna sadece bereketlenmek iin pek ksaca iaret
edeceiz.
RESUL EKREM (S.A.V) EFENDMZN ASALET
179- Malmdur ki Fahri lem (S.A.V) Efendimiz, Kurey kabile-sinden ve Haimoullarndan
gelmitir. Kureyliler ise, smail (A.S)n zrriyetinden bulunduklar iin pek byk bir asalet ve temiz
soyluluk erefine sahip idiler. Bununla beraber, Mekke-i Mkerremede tedenbe-ri Kbe-i
Muazzamann hizmetiyle, idaresiyle merref olup daima idarecilik mevkiinde bulunmulard, ite
Peygamber (S.A.V) Efendimiz, byle erefli bir kavme, sekin bir aileye mensuptur. Bu mensubiyeti de
kendisinin muvaffakiyetine yardm etmitir.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N GZEL SURET = HLYE- SAADET
180- Peygamber (S.A.V) Efendimiz Hazretleri, btn yaratlm olanlarn en gzeli idi. Btn
uzuvlar uygun idi. ll idi, yakkl idi. Mbarek vcudu, gl ve kuvvetli idi. Zayf ve iman
olmayp orta halde idi, etleri skca idi. Nurlu cildi ipeklerden yumuakt. Ho gzel cisminin kokusu
fevkalde gzeldi. Okad eylerden gnlerce gzel kokular duyulurdu. Tertemiz vucudu beyazd,
nurani idi. Bu beyazlk iinde ho-gzel bir pembelik parldard. Pek sevimli olan mbarek boyu ne ksa,
ne de uzun idi. Bununla beraber yannda bulunanlardan dima uzun grnrd. Berrak gs ve iki
mbarek omuzlarnn aras geni idi ve nurlu omuzlarnn arasnda gvercin yumurtas gibi bir krmz
ben nianesi var idi ki, bu bir Hatem-i Nbvvet = Peygamberlik mhr idi. O Nebiyyi Ziann
bilekleri, elleri, parmaklar uzunca ve kalnca idi. Mbarek ba ve az pek ll ve pek gzel saylacak
ekilde byke idi. n dileri seyreke idi. Sz syledike inci tanelerinden daha berrak olan dilerinin
parlts grlrd. Parlak aln geniti. Hill kalar uzunca idi. Kalarnn aras aka idi. ki kann
arasnda gazap ettii zaman kabarp beliren ho-gzel bir damar vard. Holuk-gzellik nianesi olan
kirpikleri, uzun ve siyah idi. Saadetli sakal ska idi, bir tutam boyunca bulunurdu. Ahirete terifleri
srasnda mbarek bayla sakalnn beyaz salar henz yirmi kadar bulunuyordu. Snbllerden daha
zarif, daha gzel kokulu bulunan bann salar ne pek kvrck, ne de pek dz idi, kulaklarnn
yumuaklarn gemezdi.
Ashab- gznden Hz. Enes demitir ki: Ben, Resulullah (S.A.V)-den daha gzel bir zat grmedim,
mbarek yznden sanki gnein nurlar akard, o gzel yznde parlayan letafet nurlar, gzel dilerinden
glm-sedike salan berrak parltlar, karsnda bulunan duvarlara aksederdi.
Evet... Resul Ekrem (S.A.V) Efendimizin btn uzuvlar, btn duyu organlar pek mkemmeldi.
Bakalarnn gremeyecekleri, iitemi-yecekleri kadar uzak yerlerde bulunan eyleri grr, sesleri iitirdi.
Pek vakarl olan yry, initen aaya doru akar gider gibi sratlice idi. Kendisinde her ynyle bir
mkemmeliyet, bir fevkaldelik grnrd. Kendisini ilk gren bir kimse, bir heybet iinde kalrd,
kendisiyle grp konumak erefine nail olan kimse, ona kar derin bir sevgi duyard. Onun yksek
vasflarn grp anlatanlar, onun bir benzerini ne ondan evvel ne de ondan sonra grp bilmediklerini
itiraf ederlerdi. Ksacas O bir letafet ve mkemmeliyet harikas idi. Sallllah aleyhi vesellem.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N PEK YKSEK AKIL VE ZEKSI
181- an yce Peygamber (S.A.V) Efendimizin mbarek akl ve zeks, her trl dncenin
stndedir. Onun pek yksek akl, zeks yannda en byk dahlerin, en parlak fikirli hakmlerin akllar,
dehalar pek snk kalrd. Bu hakikate onun muazzam tarihi pek gzel ahittir. Ceziretlarab (Arap
yarmadas)nn peygamberlikten evvelki haliyle sonraki halini dnmek yeterli olur. ALLAHmzn O
byk O son peygamberi kadar insanlarn ruh hallerini anlam, lemin siyasetini gzelce idare etmi,
insanlar irad ve slh etmeye muvaffak olmu, bu hususlarda icap eden esaslar hazrlam bir akl ve
hikmet sahibi gsterilemez.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N FESAHAT VE BELATI
182- Beyan veciz olan Peygamber (S.A.V) Efendimiz, yaratltan pek fasih idi. Yani yksek
maksatlarn ak ak, parlak bir ekilde ifade ederdi. Huzuruna gelen elilerin yaptklar konumalara
pek edeb bir tarzda karlkta bulunurdu. Onun mbarek szleri arasnda bir ok manlar toplayan yle
yksek cmleler vardr ki, onlara Cevaml-kelim denir. Yine onun mbarek szleri arasnda yle
emsalsiz edeb, hikmet dolu cmleler vardr ki, bunlara Bedayil-hikem denilir. Biz, bunlarn bir
ksmn ahlk bahsinde yazm bulunuyoruz.
Hikmetin ba ALLAH korkusudur 1
nsanlar altn ve gm madenleri gibidirler 2
nsanlar tarak dileri gibi birbirine hukuk ynyle msavidir 1
1
2
Aclni, Keful Hafa; No:2793; 2/312
Kendi kymetini bilen kii helak olmaz 2
Kendi hakknda istediini, senin hakknda istemeyen kimsenin arkadalnda hayr yoktur 3
Kendisi iin sevdiini kardei iin de sevmedike kiinin iman kmil olmaz 4
Yalan yere yemin, yurtlar harap bir halde brakr 5
Emaneti, seni emin kabul eden kimseye teslim et, sana hyanet edene sen hyanet etme 6
Kadm hukuka riayet = eski dostluu muhafaza, imandandr 7
Alveriinde en fazla ziyan eden o kimsedir ki, bakasnn dnyas urunda kendi ahiretini feda
eder 8
Kardeinin urad musibetten dolay sevin gsterme! Sonra Hak Tel, onu kurtarr da o
musibete seni drr. 9
Cezas en abuk olan ey, zulmdr 10
nsanlara kendini sevdirmek, akln yarsdr 11
Kanaat tkenmez bir mal, yok olmaz bir hazinedir 12
Pimanlk bir tvbedir. 13 mealinde bulunan mbarek hadisler de bu ksmdandr.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N MBAREK AHLKI
183- n yce Peygamber (S.A.V) Efendimizin ahlk, tamamen Kuran- Kerime uygun idi.
Yani Kuran- Mbnin gsterdii gzel huylarn mkemmel bir toplamndan ibaret bulunuyordu. Onun
kadar gzel ahlka sahip bir zat grlmemitir. Bunun iindir ki hakknda Kurann ifadesiyle:

= phe yok ki sen pek byk ahlk zere yaratlm bulunuyorsun. 14
buyurulmutur. Bir hadis-i erifte de:
Ben gzel ahlk tamamlamak iin gnderildim 15 buyurulmutur.
Gerekten Peygamber (S.A.V) Efendimiz Hazretleri, mekrim ve mehasni ahlk denilen pek gzel
huylar ile tamamen vasflanm, bunlar mmetine de tavsiye etmi, kendisine uyanlar, ahlka melekler
derece-sine ykseltmitir.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N PEK YKSEK LM VE RFANI

184- Hace-i kinat Efendimiz, srf ALLAH Telnn vahiy ve ilham ile pek ok hakikatlerden
haberdar idi. Hi bir kimse ilim ve irfanca Onun mertebesine yetimemitir ve yetiemez. Semav
kitaplarn eriatlarn hkmlerine, gemi mmetlerin tarihine, her kavmin siyase-tine, hikmetli
bilgilerine, sosyal hayatna, sava tekniine ve daha bir ok yksek ilimlere vkf idi. Meydana getirmi
olduu din messesenin azameti (bykl) buna ahittir. Halbuki kendisi mm idi, yani hi bir
1
2
3
bn-i Hibban; man:5; No:235; 1/471
4
Mslim; man:17; No:45; 1/67
5
6
Ebu Davud; Buyu:80; No:3534; 2/312
7
Hakim el-Mstedrek; 1/62
8
9
Tirmizi; Sfat-l Kyame:54; No:2506; 4/662
10
11
Taberani el-Muceml-Evsat; No:6740; 7/381 Beyhaki, uabul-iman; No:4686; 4/167
12
13
A.b.Hanbel; No:3558; 1/376
14
Kalem Suresi:4
15
Malik, Muvatta; Husnul-Huluk:8; No:1723; 2/404; Beyhaki, es-Snenl-Kbra; ehdt: No:21379; 15/252
mektebe, medreseye gitmemi, hi bir retmenden bir ey okuyup yazmam, limler ile, hikmet ehli ile
dp kalkmam idi. Bunun byle olduunu btn kavim ve kabilesi de biliyordu. Bu hali, onun
hakknda bir mucize idi. Artk Onun ilhi vahye kavumu ve pek byk bir Peygamber olduunda nasl
phe edilebilir?
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N FEVKALDE NEZAFET (TEMZL)
185- Peygamberi Zian Efendimiz, nezafete, teharete pek ok riayet ederdi. Onun bedenen
temizlikleri fevkalde olduu gibi hal ve gidi temizlii de her trl dncenin stndeydi. Hatt:
Temizlie fazlasyla riayet ediniz. Hak Tel slm dinini temizlik zerine kurmutur, cennete ancak temiz
olanlar girecektir 1 diye buyurmutur. Mbarek vcutlarnn pek gzel bir kokusu vard. Bu ho ve gzel
koku, yaratltan idi. Bununla beraber bazen gzel koku da kullanrd.
Fihriste dn
RASUL EKREM (S.A.V)N HARKULADE CMERTL
186- Peygamberlerin en faziletlisi Rasl Ekrem (S.A.V) Efendi-miz, son derece ikram ve
cmertlie sahipti. Hi bir isteyene yok diye cevap vermezdi. Eer yanlarnda verilecek bir ey
bulunmazsa, ya Ashabndan dn alarak verir veyahut yarn gel gibi bir ey derdi.
Huneyn gazasnda ganimet mallarndan bir vadide toplanm olan yz deve hakknda Safvan b.
meyye: Ne gzel develer!... demekle Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz: yle ise, onlar senin
olsunlar deyip bu yz deveyi Safvana balamt. Safvan, bu ltfu grnce: Bu kadar cmertlik ve
ikram ancak peygamberlerde bulunur diyerek hemen ns-lman olmutur. Halbuki mslman olmak
iin evvelce drt ay mhlet alm bulunuyordu.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N ESZ, BENZERSZ KAHRAMANLII
187- an yce Peygamber (S.A.V) Efendimiz, fevkalde bir cesarete, bir kuvvet ve kahramanla
sahipti. Bir ok savalarda bir ok zrh giymi, kahramanlar firara mecburiyet grdkleri halde, Resul Efham
(S.A.V) Efendimiz sebat eder dururdu. Mesela Uhud ve Huneyn gazalarnda gsterdii cesaret ve
kahramanlk her trl dncenin stndedir.
Bir defa Medine-i Tahirenin dndan korkun bir grlt iitilmi, dman tarafndan bir baskn
olduu sanlmt. Herkesten evvel Fahr-i lem Hazretleri klcn kuanarak grlt tarafna komu ve
henz bakalar daha yeni hazrlanrken kendisi dnerek korkacak bir ey yok diye halk
sakinletirmiti.
Hz. Ali derdi ki: Savalarda Resul Ekrem (S.A.V) kadar dma-na yaklaan bir kimse
bulunmazd. Birok defalar sava kzp bamz skntya gelince Resul Ekrem (S.A.V)e snrdk.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N YKSEK HLM (YUMUAK HUYLULUU) VE AFV-
KEREM (BAILAMASI VE KRAMI)
188- Fahr-i Kinat Efendimiz, son derece hilm ile, afv- kerem ile vasflanm idi. Kzlacak
yerlerde sknetini muhafaza eder, mbarek hayatna kastedenleri bile affederdi. Uhud gazasnda
mubarek bir dii ehid edilmi, gzel yz kanlar iinde kalm olduu halde yine dmanlarna beddua
etmemi, Yarabbi! Kavmime hidayet et, nk onlar bilmiyorlar 2 diye niyazda bulunmutu. Niin
bunlara beddua etmiyorsun? diyenlere: Ben lanet edici olarak gnderilmedim, insanlar Hak yoluna
ALLAHn rahmetine davet iin gnderildim 3 diye cevap vermiti.
Mekke-i Mkerremeyi fetih buyurduklar gn Kurey hakknda Peygamber (S.A.V) Efendimizin
gsterdii ltuf ve ihsan da, onun ne kadar affedici olduuna ahittir.
1
Aclni, Keful Hafa; No:922; 1/288 Deylemi, Firdevs; No:394; 1/116
2
Buhari; Enbiya:52; No:3290; 3/1282, Taberni, el-Mucemul-Kebir; No:5694; 6/120
3
Mslim; Birr:24; No:2599; 4/2006
Fihriste dn
RESUL- EKREM (S.A.V)N YKSEK HAYASI
189- Seyyid-l Mrselin Efendimiz, gerek yaratl ve gerek din haya ve edeb bakmndan da btn
insanlarn stnde idi. Kendisinde grlen hayann kemalinden dolay hi bir kimsenin szn kesmez,
yzne uzun uzadya bakmazd. Utanlacak veya irkin grlecek eyleri aka sylemeyip, st kapal
bir ekilde sylerdi. Houna gitmeyen bir eyin bir kimseden meydana geldiini iitince: Filn kimse
neden yle yapm? demezdi. Bilakis baz kimseler neden yle yapyormu demekle yetinirdi.
Ashab- Kiramdan bir zat, pek fazla hayal olduundan baz arka-dalar kendisini knamak
istemiler. Resul Ekrem (S.A.V) Hazretleri, bunu haber alnca: Onu haline braknz, nk haya
imandandr. 1 Bu-yurmu. Dier bir hadis-i erifte de: Haya insan iin bir ziynettir. 2 buyurulmutur.
Fihriste dn
RESUL- EKREM (S.A.V)N EMSALSZ VEFASI
190- Fahr-i lem Efendimiz, son derece vefakr idi. Ashabn, akra-basn, ehli beytine mensup
olanlar unutmaz, daima kendilerini arar, sorar, iltifat ederdi. Bir defa Habe hkmdar Necai tarafndan
huzuru saadetine eliler gelmiti. Bunlara bizzat hizmet etmek ltfunda bulundu. Ashab- Kiramdan
bazlar: Ya Resulllah!. Biz hizmete yetiiriz dedi-ler. Cevaben buyurdu ki: Bunlar Habeistana hicret
etmi olan Ashab-ma yer gstermi, ikram etmilerdi, imdi ben de bunlara bir karlk ola-rak hizmet
etmek isterim. 3 Bazen hane-i saadetlerine hediyeler gelince: bunu filn hatunun evine gnderiniz,
nk O, Haticenin dostu idi, Onu severdi 4 diye emreder, merhum hanmnn hatrasna riayette
bulunurdu.
Bir defa hane-i saadetlerine gelen bir hatunun hatrn tam bir nezaket ile sormu, sonra buyurmutu
ki: Bu hatun, Hatice zamannda evimize gelir giderdi, eski dostluklara riayet imandandr. 5
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N EFKAT VE MERHAMET
191- Pek fazla merhametli olan Peygamberimiz (S.A.V), mmeti hakknda son derece efkatli,
merhametli idi. mmeti hakknda daima kolaylk ynn tercih buyururdu. Namazda iken bir ocuun
aladn iitse ona merhameten namazn hafife klar, ocuun sesini durdurmak isterdi. Hele haktan
kananlarn hallerine pek acr, hidayete ermeleri iin dua ederdi.
O byk peygamberin, O mukaddes Resln merhameti yalnz insanlara deil, hayvanlara, aalara,
ekinlere de idi. Mte savanda bulunacak olan slm ordusuna hitaben u mealde tler vermiti: ALLAH
Telnn adna snarak onun ve sizin dmanlarnzla harb ediniz. Fakat gideceiniz yerlerde dnyadan
soyulmu rhipler greceksiniz, onlara asla dokunmaynz. Kadnlar ile ocuklara efkatle muamele yapnz,
hurma ve dier meyve aalarn kesmeyiniz, evleri ykmaynz. 6
Hicretin onuncu senesinde idi ki, muhterem olu Hz. brahim, henz on alt aylk bir masum olduu
halde vefat etmi, kz Fatmetz-Zehradan baka evld kalmamt. Bir gl goncas gibi almadan
solan o masumun haline acyarak alam, mbarek gzlerinden ebnemler gibi yalar serpilmiti. Orada
bulunan bn-i Avf: Ya Resulllah! Sen de mi alyorsun? demekle an yce Peygamber (S.A.V)
Efendimiz: Gz-mz alar, kalbimiz mahzun olur. Fakat bizden ALLAHn rzasna aykr bir sz
kmaz 7 diyerek ruhundaki yce hassasiyetini gstermitir.
Ksacas O Peygamberi Ziann mukaddes varl, btn kinat iin ALLAHn byk bir
rahmetidir. Bunun iindir ki hakknda:
1
Buhari; Edep:77; No:5767; 5/2268
2
3
4
Tirmizi; El-Birr v'es- Sadaka:70; No:2017; 4/369
5
Hakim, el-Mstedrek; 1/62
6
Beyhaki es-Snenl-Kbra; Siyer; No:18666; 13/386
7
Buhari; Cenaiz:42; No:1241
"

"
Reslm! Biz seni ancak alemlere rahmet olarak gnderdik. 1 yet-i kerimesi nazil olmutur.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N GZEL GEM
192- Kinatn Efendisi Peygamber (S.A.V) Efendimiz, gzel geim hususunda da insanlarn en iyisi
idi. Herkes ile gzel grr, daima gler yzl bulunurdu, sohbet esnasnda kimsenin szn kesmezdi.
Ancak mnasebetsiz bir konuma olursa o zaman keserdi. Ve her kavmin byklerine daima ikram eder,
onlar kendi kabilelerinin reisliine tayin buyururdu. Yaplan davetlere icabet eder, verilen hediyeleri
kabul buyurur, karlnda da hediyeler verirdi. eri erife muhalif olmayan hususlarda insanlara
muhalefet etmek istemezdi. Houna gitmeyen bir ey grnce grmemezlikten gelirdi. Ancak o ey gnah
olursa, o zaman mdahale ederdi.
Hele Ashab- Kiram hakknda pek efkatli idi. Kendilerine rastge-lince selm verir, ellerini tutar,
musafaha eder, ilerinden grnmeyenleri aratrr, hasta olanlar ziyarete gider, gnllerini ho ederdi.
Hatt Ashab- Gzniyle bazen latifeler de yapard. Bununla beraber latifele-rinde de birer hakikat
parlard.
Hazreti Enes (R.A) diyor ki: Ben Resulllah (S.A.V)e on sene hizmet ettim. Hi bir gn bana
darlarak of!.. demedi. Ve yaptm hi bir ey iin neden yaptn? yapmadm birey iin de neden
yapmadn? diye buyurmad. 2
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N YKSEK TEVZUSU
193- Peygamber Efendimiz (S.A.V), yaratlmlarn en ereflisidir. O kadar yksek mertebesiyle
beraber pek fazla mtevazi idi. Fakirleri, zayflar daima okar, misafirlerinin altlarna kendi mbarek
elbiselerini deyecek kadar ltufta bulunurdu. Bir meclise girince nerede bo yer bulursa orada oturmak
ister, bulunduu meclislerde elbisesini toplu tutup etrafa yaymazd. Bununla beraber bulunduu
meclislerde herkesten fazla vakarn korurdu. Konumaya lzum grmedike skt ederdi. Glmek icap
edince tebessm ile yetinirdi. Huzur-u saadetinde bulunanlar da son derece edebe riayet eder, balarn
aaya eerlerdi. Konuurken sesle-rini fazla ykseltmezlerdi, glmeleri de tebessm derecesini
gemezdi. Risaletmeap (S.A.V) Efendimiz, cizlere, yoksullara o kadar iltifat ve tevazu gsterdii halde,
kendileriyle mektuplat hkmdarlara kar asla klme gstermez, risalet makamnn yceliini
muhafazadan asla geri durmazd. Kayserlere, Kisralara gnderdii mektuplarnda daima mbarek ismini
ne alr, mesel ALLAHn kulu ve Resul Muhammed (S.A.V) tarafndan Rum by Hirakle diye
yazdrrd. Ve kendilerini hi ekinmeksizin slm dinine davet ederdi, kabul etmedikleri takdirde azaba
urayacaklarn, saltanatlarnn ellerinden kacan kendilerine aktan aa ihtar buyururdu.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N PEK NEZH ZHD VE TAKVASI
194- Peygamberlerin sonuncusu, Peygamber (S.A.V) Efendimiz, daima ibadetle megul olur, daima
Hak Telnn rzas iin mmetinin hidayet ve saadetine alrd. Hatt geceleri o kadar namaz klard
ki, oka kyamda durmaktan mbarek ayaklar ierdi. Ya Resulllah! neden kendine bu kadar zahmet
veriyorsun? ALLAH Tel senin gemiini geleceini balam deil mi? diyenlere: Ben Rabbimin
ok kr eden bir kulu olmayaym m? 3 diye cevap verirdi.
Peygamber-i Zian (S.A.V) Efendimiz, dnyada bulunduka bu yoldan asla ayrlmad. Zaman-
saadetlerinde Ceziretlarab (Arap yarmadas) fethedildi, Medine-i Mnevvereye her taraftan ganimet
mallar gelmeye balad, hkmdarlar tarafndan kymetli hediyeler gnderildi. Ksacas dnya olanca
varlyla yz gsterdi. Fakat o an yce Peygamber (S.A.V) bunlarn hi birine iltifat etmedi. Btn
bunlar, fakirlere, gazilere, mslmanlarn ykselmelerine sarfetti, hatt bir gn kendisine bir kese altn
1
Enbiya sresi:107
2
Buhari; Edeb:39; No:5691
3
Buhari; Tefsir:323; No:4557; 4/1830; Mslim; Sfatl Mnafikin:18; No:2819; 4/2171; Tirmizi; Salat:187; No:412; 2/268;
Nesai; Salat- id; 17; No:1644; 3/219; bn-i Mace; kameti Salat:200; No:1419; 1/456
gelmiti, onu ashabna datmt, hane-i sade-tinde yalnz alt altn kalmt, gece uyumad, kalkp bunlar
datt, imdi rahat ettim buyurdu.
Aie-i Sddka validemiz diyor ki: Resulullah (S.A.V), ahirete teriflerine kadar pe pee gn
doyuncaya kadar yemek yememiti. Halbuki isteseydi Hak Tel ona hatr ve hayale gelmedik nmetler
verirdi. Bazen bir ay kadar biz hanmlarnn odalarnda yemek piirmek iin ocak yanmazd. Yiyip
itiimiz yalnz hurma ile sudan ibaret bulunurdu. Bazen Resul Ekrem (S.A.V)in haline acr, alardm.
Birgn Canm sana feda olsun! Dnya nimetlerinden kfi miktarn kabul buyursan olmaz m? diye
sordum. Buyurdular ki: Ben nerede dnya nerede! Kardelerim olan ullazm peygamberler 1 , bundan
daha iddetli hallere sabrettiler, ylece gidip Hak Telya kavutular. ALLAH Tel da onlara byk
sevaplar, makamlar verdi. imdi ben geni bir yaantya erersem Hak Teldan utanrm, benim
mertebemin onlarn mertebele-rinden aaya kalmasndan sklrm, benim en zlediim ey, o karde-
lerim olan Peygamberlere kavumaktr. 2
Mukaddes, muazzam Peygamberimiz (S.A.V), bu mbarek szlerinden sonra dnyada ancak bir ay
daha yaamlard. Ahirete terif buyurduklar zaman ehli beytine ne bir altn, ne de bir deve veya bir
koyun brakmamt. Terkettii eyler, yalnz silhlaryla bindikleri katr ve gelirini vakfetmi olduu
araziden ibaretti.
te Resul Ekrem (S.A.V) Efendimiz, bu kadar kalp geniliine sahipti.. Hak yolunda bu kadar
samim, bu kadar fedakr idi. Onun yk-sek maksad, yalnz ALLAHna kulluk etmek, slm dinini
yaymak, in-sanlar cehaletten kurtarmak, yer yzn insaniyet ve medeniyet nurlar iinde brakmakt.
Fihriste dn
RESUL EKREM (S.A.V)N ESZ MUVAFFAKYETLER
195- Nebiyyi Zian Efendimiz, sahip olduu yksek vasf ve mucizeler sayesinde yaymaya
muvaffak olduu yce ilahi din sayesinde hedefledii pek mukaddes gyeye erdi, dnya tarihinde hi bir
zata nasib olmayan pek muazzam muvaffakiyetlere nail oldu.
Evet... O an yce Peygamber (S.A.V), Hak Telnn kitabn, in-sanla madd ve manev saadet
yollarn gsteren Kuran- Mbini, O ebed mucizeyi btn insanlara tebli etti. Btn hkmleri akla,
hikmete, maslahata uygun ve her asrn ihtiyacna fazlasyla kfi olan slam eriatn yaymaya muvaffak
oldu. Kendisine tbi olan insanlar hakik hrriyete kavuturdu. nsanlarn arasnda bir eitlik tesis etti.
nsanlk bakmndan, hukuk bakmndan, Hak Telya kulluk bakmndan insanlar arasnda fark olmadn
iln ederek byklk taslayanlarn burunlarn krd. ALLAH Telnn manev huzurunda yerlere
kapanarak kulluk vazifesinde bulun-mak erefinden btn insanlarn ayn tarzda faydalanmalar lzumunu
bildirdi. Hakik mnevverliin tam bir tevazu ile hakka boyun eme ve ibadetten, fazilet ve iffet dairesinde
yaamaktan, dier insanlara kar bir ayrcalk iddiasnda bulunmakszn kulluk vazifesini herkesle beraber
ayn ekilde yerine getirmeye almaktan ibaret olduunu iln etti. Fan, madd bilgilere, servetlere
gvenerek ona buna kar cahilne bir gurura tbi olanlarn Hak Telnn fakir, zayf kullaryla beraber
bulunarak kulluk vazifesini ayn ekilde yerine getirmekten kananlarn mnevver deil, manen karanlklar
iinde kalm zavall kimseler olduunu beyan buyurdu. Ruhlarnda kabiliyet bulunan bahtiyar kimseler,
Onun bu yce beyanlarn takdir ettiler, Onun saadet kanad altna can attlar, saadete erdiler.
196- Resul Ekrem (S.A.V) Hazretleri, daha ahiret lemine terif etmeden mslmanlarn says bir
milyonu gemi ve kendisi yz yirmi bin mslman ile Hacc Ekber yapmt. Bu gnk gn
yeryzndeki mslmanlarn miktar yzelli milyondan 3 fazladr. Bu miktarn gnden gne artaca da
pek umulmaktadr.
Ksacas O mukaddes Peygamberin mbarek ismi, bin yz alt-m u kadar seneden beridir ki
daima milyonlarca dilleri ssleyip dur-maktadr. Yaym olduu mukaddes slam dininde yzlerce milyon
insa-nn tertemiz ruhlarna hkim bulunmaktadr .
1
ALLAH'n emirlerini yerine getirme hususunda en ok dikkat ve titizlik, sabr ve sebat gsteren peygamberlerdir. Bunlar Hz.
Nuh, Hz. brahim, Hz. Musa, Hz. sa ve Hz. Muhammed'dir. Salt ve selam hepsinin zerine olsun. Rabbim cmlemizi
efaatlarna nail buyursun. Bak: ura sresi: 13, Ahzab sresi: 7, Ahkaf sresi: 35.
2
3
Bugn ise bu miktar, Elhamdlillah iki milyara yaklamaktadr. Rabbim Mslman-larn saysn gnbegn artrsn. slam'
ve Mslmanlar aziz ve mansur eylesin. Amin!
Artk ocukluk zamanlar meleklerin stnde bir sfilik ve iffetle gemi, krk yalarndan itibaren
nbvvet ve risalete kavumakla dnya-y karanlktan nura karm, altm senelik mbarek dnyev
hayatlar btn eref ve mukaddes parltlaryla evrilmi olan O byk, O en son Peygamberi Ziana
mmet olduumuzdan dolay ne kadar sevinsek ne kadar iftihar etsek Hak Tel Hazretlerine ne kadar
kr eylesek yine azdr.
Ey ALLAHm! Sen bizi O Mukkaddes Peygamberin himayesin-den uzak drme. Sen O
mbarek Peygamberine ve dier aziz Peygam-berlerine ve hepsinin muhterem l ve Ashabna sonsuz
salt ve selm buyur. Amn! Vel-hamd leke Ya Rabbel-lemin. Btn hamd- senalar sana mahsustur,
Ey lemlerin Rabbi!
Fihriste dn
NAT-I ERF
1. Vcudundur senin timsal-i hikmet Ya Resulllah!

2. Kudmn kinata verdi nzhet Ya Resulllah!
3. Mukaddessin, btn esrara vakfsn ki zahirdir,
4. Senin her bir sznden bin hakikat Ya Resulllah!
5. Cihana verdiin feyzi dndke sklmaz m,
6. Seni inkr eden ehl-i cehalet Ya Resulallah?
7. Senin nur-i zuhurunla ne ulvi mazhariyyet ki!
8. Ufuklardan ald gitti zulmet Ya Resulallah!
9. Tecelliyb olunca talatn evci risaletten,
10. Mnevver etti ekvan hidayet Ya Resulallah!
11. Meam-i kan her seher etmektedir tatr,
12. Nesm ettike derghn ziyaret Ya Resulallah!
13. Zll-i vuslatnla lemi ihya ederken sen,
14. Dili pr vecdimi yaksn m firkat Ya Resulallah?
15. Muattar ravza- pr feyzine ben itiyakmdan,
16. Enin etmekteyim, artk inayet Ya Resulallah!
17. Gnahkrm peiman bir kulum, gayet perianm,
18. Niyaz etmekteyim senden efaat Ya Resulallah!
Fihriste dn
HZ. PEYGAMBER (S.A.V)

VMEK ZERE YAZILMI BR R
1. Ya Reslellah! Senin varln bir hikmet timsali, numunesidir.
2. Ya Reslellah! Senin geliin kainata byk bir nee ve ferahlk vermitir.
3. Mukaddessin, btn srlara vakfsn ki; ortaya kmaktadr
4. Senin her bir sznden binlerce hakikat, Ya Reslellah!
5. Cihana verdiin feyzi dndke sklmaz m,
6. Seni inkr eden ehl-i cehalet Ya Resulallah?
7. Senin dnyaya geliinin nuruyla ne yce ereflenme ki,
8. Ufuklardan karanlklar ald gitti, Ya Resulallah!
9. Risaletin zirvesinden senin douun gerekleince
10. Btn kainat hidayet nurlandrd, Ya Resulallah!
11. Aklarn burnuna her seher vakti koku getirmektedir,
12. Senin dergahn ho-gzel rzgar ziyaret ettike, Ya Resulallah!
13. Sana kavumann tatll ile sen alemi ihya ederken,
14. oku-ak dolu kalbimi ayrln yaksn m Ya Resulallah?
15. Gzel kokulu feyiz dolu ravzana ben itiyakmdan,
16. nlemekteyim artk yardm et Ya Resulallah!
17. Gnahkrm, piman bir kulum, gayet perianm,
18. Niyaz etmekteyim senden efaat Ya Resulallah!
Fihriste dn
BU ESERN BALICA KAYNAKLARI
1.Kuran- mbn. 24. El-Fetval-Hindiyye.
2.Sahih-i Buhri. 25. Feyziyye
3.Sahih-i Mslim. 26.Behe
4.El-Camius-sar. 27.Netice
5.Kitbt-terb vet-terhb. 28.Ali Efendi
6.emil-i Tirmizi. 29.Abdrrahim Fetvalar
7.if-i erif 30.Mecmtul-Cedide
8.Mevhib-i Lednniye. 31.Muhtasar- Ebuz-Ziya
9.Akid-i Nesefiye. 32.erh-u Ebil-Berekt.
10.erhul-Meksd. 33.Haiyet-u Dusuk
11.erhul-Mevkf. 34.Kitabl-m.
12.el-Mebst Serahs 35.Tuhfetl-muhta.
13.el-Beda. 36. Neyll-Merib.
14.El-Hidye. 37. Keafl-kna.
15.El-Bahrrrik. 38 .Kitabl-Muhalla.
16.Ed-Drer vel-Gurer. 39.Bidayetl-mctehid
17.El-Multekal-ebhur. Nihayetl-muktasd.
18.Haleb-i sair. 40. el-Miznl-kbra.
19.El-Merkl-felh. 41. hyal-ulum.
20.Haiye-i Tahtav 42. Tarikat- Muhammediyye.
21.Ed-Drrl-muhtar. 43. erh-u iratl-slm..
22.Reddul-muhtar. 44. Siyer-i ibn-i Hiam.
23.Mecmatur-resil-i 45. Tarih-i ibn-i Esr
bn-i Abidn 46. Siyer-i Haleb.
Fihriste dn

Bilmen Ilmihal PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bilmen Ilmihal PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Byk

tikada, badetlere, Kerahiyet ve stihsana, Ahlaka,

MER NASH BLMEN

Asl metni kontrol edip dzelten-sadeletiren:

MER NASUH BLMEN ( Hayat ve Eseri)

BRNC KTAP : TKAT HAKKINDADIR

KNC KTAP : TAHARETLER VE SULAR HAKKINDADIR

NC KTAP : NAMAZLAR HAKKINDADIR

DRDNC KTAB : ORU, KEFFARET, YEMN, NEZR VE TKAF HAKKINDADIR

BENC KTAP : ZEKAT VE SADAKA-I FITIR HAKKINDADIR

ALTINCI KTAP : FARZ OLAN HAC ILE UMRE HAKKINDADIR

YEDNC KTAP : KURBANLARA, KESLEN HAYVANLARA, AVLARA ATTR

DOKUZUNCU KTAP : SLAM AHLAKINA ATTR

ONUNCU KTAP : SYER- ENBYAYA, PEYGAMBERLERN (A.S.) HAYATLARINA

Kontrol Edip Dzelten ve Sadeletiren lm Heyet:

Mehmet TAL (Bakan)

NOT: Bu iir, kitabn aslnda bulunmamaktadr. Tarafmzdan ilave edilmitir.

Mukaddime (4 imam ve hayatlar)

"Sa'y ederek merdm-i hikmet eser, Elsine-i halk taallm eder.

NOT: Bu iir kitabn aslnda bulunmamaktadr. Tarafmzdan ilave edilmitir.

NAMAZLARIN SURET- TATBKYES, YALNIZCA NASIL KILINACAI

MESBUK HAKKINDAK MESELELER

Bil vatann kymetini, kadrini.

Harbi Umumide byk kardeim

ORU, KEFFARET, YEMN, NEZR

Orucun mahiyeti, nevileri

ORULU KMSELER N MEKRUH OLUP OLMAYAN EYLER

ZEKAT VE SADAKA-I FITIR

FARZ OLAN HAC LE UMRE

Hac ile umrenin mahiyetleri

Kurbann mahiyeti, vacip olmas ve meru klnmasndaki hikmet

SLAM AHLAKINA ATTR

Ahlkn mahiyeti, nevileri ve ahlk ilmnin ksmlar

= Ahlknz gzelletiriniz diye emretmezdi.

Siyer-i Enbiyann Peygamberlerin (A.S) hayatlarnn ve ahlak-nn mahiyeti, faydalar ve

BRNC VE KNC BEDR GAZALARI

BEN KAYNUKA VE UHUD GAZALARI

UMRETL-KAZA VE MUTE SAVAI

MEKKE- MKERREMENN FETH

RESUL EKREM (S.A.V)N PEK YKSEK LM VE RFANI

1. Vcudundur senin timsal-i hikmet Ya Resulllah!

HZ. PEYGAMBER (S.A.V)

You might also like