Kansere Cozum Var

KANSERE ZM VAR!
Nelerden uzak durmal, ne yemeli, nasl yaamal?
Hayykitap - 4. Bask, Mart 2012

363 Sayfa
indekiler
Trkiye Kanserle Nasl Savayor? Prof. Dr. A. Murat Tuncer
Sigara Sizi Yok Etmeden, Siz Onu Terk Edin! Prof. Dr. Ahmet Rasim Kkusta
Kanser eitlerine Gre Tedavi Yntemleri ve Kanserden Korunma Yollar Prof. Dr. Erkan Topuz
ocuklarda Kanser Nasl nlenir? Prof. Dr. M. Alp zkan
Hangi Kanserde Hangi Bitki Kullanlr? Do. Dr. V. Canfeza Sezgin
Doru Beslenme Kanserden Korur! Prof. Dr. Ahmet Aydn
eker, Neden Tatl Tatl Zehirler? Prof. Dr. M. Canan Efendigil Karatay
Gdalarmz Ne Durumda? GDO, Kansere Sebep Olur mu? Uzm. Dr. Yavuz Dizdar
Zehirli Kimyasallar Vcudunuza Almayn! Kimya Mhendisi Mennan Aysan Kuzanl
Elektromanyetik Alanlar ve Kanser Prof. Dr. Sleyman Dada
Cep ve Bazdan Yaylan Dalgalarla Kanser ilikisi Prof. Dr. Selim eker
Nkleer Tp ve Radyoloji Alan Yntemlerini Kullanrken Nelere Dikkat Etmeliyiz? Yard. Do. Dr. Erol Ergler
Kanser Tedavisine Manevi ve Psikolojik Yaklam Do. Dr. znur zdoan
Trkiye Kanserle Nasl Savayor?

Prof. Dr. A. Murat Tuncer
Salk Bakanl Kanserle Sava Dairesi Bakan
Kanser nedir? Trkiyede hzla artan kanserin sebepleri nelerdir?

Kanser, bildiiniz gibi ldrc, dokular istila (invaze) eden, anormal hcre oalmas ile birlikte giden bir hastalk trdr.
Ancak hepsine birden kanser dememize ramen, kanser trleri genellikle birbirinden ok farkldr. Yani kanser deyince hem
neden, hem yap, hem tedavi, hem de survival yani yaam sreci itibari ile birbirlerinden tamamen bamsz yzlerce
hastalktan bahsediyoruz.
Trkiyede kanser art hz ne dzeyde?
Kanser, lkemizde dnya ortalamasnn biraz daha stnde art gstermektedir. zellikle de ok sigara tketmemiz nedeniyle
akcier kanseri!
Kanserden gen yata lm veya meme kanserinden lm de beklenmeyen lmdr. nk meme kanseri, artk tedavi
edilebilmektedir. Bir akcier kanseri de beklenmeyen lmdr. Aslnda ok basit yntemlerle bu kanserlerin %60n yok
etmek mmkn olduunu gryoruz. lmlerin ou bu nlenebilir kanserlerden olmaktadr.
Sigara eninde sonunda kanser yapar diyebilir miyiz?
Eer sigara imiyorsanz, sigaradan etkilenmiyorsanz basit tedbirlerle kanserden korunabilirsiniz. rnein beslenme, fiziksel
aktivite, alkol kullanmamak, katk maddelerinden uzak durmak, elektromanyetik alanlardan ve X nlarndan mmkn
olduunca uzak durmak, gne ndan korunmak.
Ancak youn tketimden dolay sigara o kadar kitlesel bir ekilde kansere neden olmaktadr ki, btn dier saydklarmz
aslnda sigara olmazsa dikkat edilecek unsurlardr.
Yani bir insan sigara iiyorsa, artk sigaray kesmeden dikkat edecei baka bir ey yoktur! lk yapaca ey sigaray
brakmaktr.
Balklarda kanser riski var m?
Trkiyenin evresinde risk tayan bir balk yok. Kefal hari! Yani kefal kirli yerlerde yaad iin zaten ok tketilen bir
balk deil.
Dip balklar da dahil mi buna?
Kalkan da dahil, tm dip balklar u anda gvenli...
Yani kurun cva oranlarnda korkulacak bir ey yok...
Arsenik oranna kadar baktk, yurtdnda laboratuarlara kontrole gnderdik, hibir sknt yok. Sadece Marmaradaki midyeler
iin Tarm Bakanl nceden uyarm, Marmaradan midye karlmas yasak! Onun dnda bir problem yok. Karanlkta
uyumak ok mu nemli?
Evet, gece karanlk iindir ve o karanlktan yararlanalm diyorum. nsan vcudu nasl gneten besleniyorsa, karanlktan da
besleniyor. Melatonin diye bir hormonumuz var. te o karanlkta salglanyor. Bu hormonun anti-kanser, yani bizi dinlendirici,
birok hcreyi yenileyici bir rol var.
www.altinicizdiklerim.com Sayfa 1
Sigara Sizi Yok Etmeden Siz Onu Terk Edin!
Prof. Dr. Ahmet Rasim Kkusta
Gs Hastalklar Uzman
Sigara dumannda 4 binden fazla kimyasal madde var. Bunlarn en azndan 40 tanesi kanserojen yani kanser yapc madde.
iilen sigara says ve sigara iilen sre ne kadar fazla ise kanser riski de o kadar artyor.
Sigara imi olanlarn kansere yakalanma riski hibir zaman hi sigara imemilerinki kadar olamyor. Bundan dolay da, en
dorusu hi sigara imemekle ienlerin de kanser riskini azaltmak iin bir an nce sigara ile ilikilerini kesmeleri art.
Kanser tehisi konduktan sonra sigaray brakanlarn 5 yl yaama ihtimali %60-70 iken, sigaraya devam edenlerin ancak
%30u 5 yl yaama ansn yakalayabiliyor. Sigaray brakanlarn daha uzun sre yaamalarnn kalp-damar hastalklarna
bal lmlerin azalmasndan deil, kanserin ilerlemesinin durmasndan dolay gerekletii de bildiriliyor.
Sigara tiryakilerinin en byk avuntular ok ileri yalara geldii halde hala sigara ien, ama turp gibi olan dedeleri veya
evrelerindeki yal bir tiryakidir. Doru, her sigara ien akcier kanseri olmuyor! nk bunlarn bir ksm akcier
kanserinden nce az, yemek borusu, grtlak, mesane, rahim az kanserleri veya lsemiden, bir ksm hipertansiyon, kalp kriz
ve fellerden, bir ksm da KOAHtan lyor ve akcier kanseri olmaya frsat bulamyorlar.
Light sigaralarn daha az bamllk yapt ya da daha zararsz olduu byk bir aldatmacadan baka bir ey deil,
ilerindeki nikotin miktar daha dk olduundan daha fazla sigara ime isteine sebep olduu da unutulmamal. Baz yabanc
marka sigara paketleri zerinde grdmz ultra-light (ok hafif), mild (hafif) veya low-tar (dk katranl) terimleri de
tketiciyi yanltmak iin icat edilmi kurnazca ifadeler.
Bir nargile iimi srasnda 3 gram ttn ve 5 gram kmr yaklp, toplam 2,25 miligram nikotin ve 242 miligram partikler
madde alnyor. Bylelikle, 50 tane sigara iilmesi ile alnan nikotin miktarna eit oluyor.
Pasif sigara iimine bal akcier kanserine, zellikle kocalar ya da babalar sigara ien kadnlarda rastlanyor.
Aratrmalarda sigara dumanna maruz kalanlarn kan ve idrarlarnda yksek miktarlarda karsinojen maddeler saptanyor.
kinci el duman sadece solunum yoluyla etkili olurken, nc el duman ise sigara imeyenleri deri ve sindirim sistemi
yoluyla da etkileyebilmekte. nc el duman kavramna gre, kapal bir alanda mesela evlerde ve arabalarda sadece bakalar
olduu zaman deil, asla sigara iilmemesi gerekiyor. Bunun sebebi de nikotinin deriye ve dier yzeylere skca yapmas ve
ortamn havalandrlmasnn nikotini uzaklatrmaya yetmemesi. Sigara ien bir kiinin stn ban deitirmeden ve hatta
banyo yapmadan bakalarnn bulunduu ortamlara girmeleri bile sakncal olarak kabul ediliyor.
Kanser eitlerine Gre Tedavi Yntemleri ve Kanserden Korunma Yollar

PROF. DR. ERKAN TOPUZ
Tbbi Onkoloji Uzman
KAPSAMLI DYET TEDAVS ART!
Tek bana hibir bitki yoktur ki, kanseri tedavi etsin! Ama verilecek bir diyet ve diyetle beraber doktorun uygun grd
bitkisel takviyeler hastann gl olmasn, baklk sisteminin glendirilmesini, tedavi esnasnda beslenme fonksiyonlarnn
iyi almasn yani proteinini, karbonhidratn, yan belli oranlarda belli llerde almasn Salar. Baz bitkiler var ki,
bunlarn genellikle hayvan deneylerinde ve bazlar da insanlarda yaplan almalarda kansere kar faydal olduu
gsterilmi. Ancak bitkiler keskin kl gibi, bir yanda ok faydalyken dier yanda eer bilinsizce verilirse byk bir
depreme sebep olabilir!
Baz bitkilerin kemoterapiyle ters etkiler yaptn yine ncelikle doktorlarmza anlatarak, doktorlarn da hastalara anlatmasn
salayarak toplumun bilinlendirilmesi gerekiyor. Bugn fitoterapi dediimiz bir dal var. Bu dal niversitelerde medikal
onkologlara da reterek, bunun ncln ortalama 15 senedir ben yaptm ama ok tenkitler aldm.
Kanser deyince akla gelen ilk silah kemoterapi. Kemoterapi hastal tedavi eder mi?
Kanser tedavisi yaplp, hasta kurtulduktan sonra salkl yaamas iin gerekli tedbirleri alrz. nk hastann kurtulmas,
temelli kurtuldu anlamna gelmez! Her kanserli hastada be sene sonrasnda bile %3-5 tekrarlama riski vardr. Bu sebeple 6
krlk veya 8 aylk bir koruyucu tedavi (her kansere gre bu deiebilir) gerekebilir. Eer hastada kemoterapi, radyoterapi
veya cerrahi sonrasnda hi hastalk yoksa hasta 3 ayda bir sk bir ekilde takip edilir. sene sonra 6 ayda bir, be sene sonra
da ylda bir takip edilmeye devam edilir.
Kanser tedavisi bittikten sonra hastaya bir yaklam daha vardr. Bu da 3 ayda bir hangi tip tmrse ona gre dorudan
doruya bir check-up tarznda yaklamdr. Bu bilgisayarl tomografi, ultrasonografi veya tmr markerleri olabilir.
Tmr markerleri ok nemlidir pek ok kanserlimizde yol gsterici olabilir. Ykselmesi kanserin lehine bir gelime
olduunu, dmesi de kanserin yok olduunu gstermesi bakmndan ok byk nem kazanr. zellikle kolon, karacier,
meme, akcier, erkeklerdeki testis, kadnlardaki over kanserlerinde ve daha pek ok kanserde tmr markerler ok nemli rol
oynar. Bunlarn gidiat bir parametredir, tmrn gidiatn buna gre tayin ederiz.
Ayrca kanser tedavisi grm, kemoterapiden kan bir hasta zaten yorgun ve baklk sistemi bozuk olarak kacaktr. Bu
sebeple ayr bir diyet tedavisi uygulamak gerekir. Kanserden koruyucu ve baklk sistemi (immn sistem) glendirici bir
diyet kesinlikle gereklidir.
nk bu insanlar yeniden domu, yeni bir hayata balamtr. Manevi olarak da destek olmak gerekir. Bu hastalarda %30
orannda kesinlikle depresyon tespit edilmitir. Bunlara psiko-onkolojik yaklam arttr.
Kanser nedir tam olarak?
nsan vcudunda normal hcreler tipik (normal) bir ekilde belli bir zamanda oalr, belli bir zamanda yalanr ve sonra
lrler. Ancak kanser hcreleri kontrolden km hcrelerdir, bunlar bilinsizce oalrlar ve hzla blnerek atipik (normal
olmayan) ekilde katlanarak byrler. Bu da vcudun koruyucu mekanizmalar tarafndan kontrol altna alnamaz.
Kanser hcreleri ortalama bir santimetre kpe kadar vcudun baklk sistemi tarafndan kontrol altnda tutulabilir ama bunu
getikten sonra artk kontrol edilemez hale gelir. Ondan sonra pervaszca, lgnca bir oalmayla tmr balar. te bu
kanserin olaydr, bunun da sebebi DNA krlmasdr.
DNA krlmasnn sebepleri dorudan doruya %90 orannda evre faktrleridir. Genetik faktrlerin etkisi %5-10 arasnda
deiir. DNA krlmasndan belli bir zaman sonra tmr ufak ufak byr, baklk sistemi DNA hasarn tamir edemezse
kanser hzla oalr ve ondan sonra da metastazn yaparak hastann durumunu arlatrabilir.
Peki tam anlamyla kemoterapi nedir, ne ie yarar?
Hala %80-90 orannda kullanlan eski kemoterapi tarznda dorudan doruya hcrenin oalma fazlarna (G1 faz, G0 faz, S
faz) tmr ilacn yollayarak o fazda hcreyi ldrm ve durdurmu oluyoruz, yani kanser hcresinin oalmasn
engelliyoruz. Fakat bu esnada vcudun faydal yani normal oalan hcrelerine de zarar vermi oluyoruz. Kan tablosunu
mahvediyoruz, vcudun koruyucu baklk sistemini yok edebiliyoruz. Hastada pek ok yan tesirler kyor; az yaralar, sa
dklmeleri, bulantlar, kusmalar... Ama son zamanlardaki byk gelimelerle bu yan tesirleri de byk oranda azalttk.
Mesela kan dmelerine kar yeni kan byme faktrleri ile trombositleri kontrol altna alp artrabiliyoruz. Bunun dnda
kan transvizyonu yapabiliyoruz, kann oalmas iin takviye edici maddeler veriyoruz veya diyetle bunu oaltabiliyoruz.
Az yarna kar koruyucu faktrler var, onlar kullanabiliyoruz. Sa dklmelerine kar maskeler var onlar takyoruz, sa
dklmesini azaltyoruz vb.
Kemoterapi sistemik olarak devrede, btn vcuda etkili yani kafasndan tut sa trnana kadar btn kanda yaylyor, lenf
bezleri vastasyla kan yoluyla btn tmre etki ediyor. Ama tabii ki bu sistemik etkisinden dolay da seicilii
olmuyor. Ancak yeni kan hedefe ynelik tedavi dediimiz tedaviler genellikle seici yani direkt tmre etki ediyor.
Bizler artk hastalk yoktur hasta vardr teorisiyle yol alyoruz. Bir meme kanserinde 30 eit hasta geldii zaman, en az 30
eit tedavi uygulanabilir yani bunun iin hastann genetik ve molekler seviyesine iniliyor ve her hastaya zel bir tedavi
uygulanyor. te en nemli olay bu!
Biraz da radyoterapi konusunda bilgi verebilir misiniz? Onun tam olarak ilevi ne?
Radyoterapide lokal olarak tmrl blgeye radyoaktif iyonlar veriliyor ve radyasyon o tmr yok ediyor. Bundan birka yl
ncesine kadar eski aletlerle (kobalt serisi aletler) ok geni alan nlayarak, faydal olan dokulara da zarar veriliyordu ve bu
hastann vcuduna byk zarar getiriyordu. Fakat son zamanlarda bu alanda da byk ilerlemeler oldu. Yeni aletler tmr
belli bir boyutta, belli bir hizada yakalyor ve belli bir hudutta ok iyi bir planlamayla, normal dokuya zarar vermeden tmr
yok ediyor. Bu uygulamada, genellikle beyin, akcier, pankreas karacier kanserleri gibi kanserlerde nokta at yaparak tmr
yok ediliyor. Ama tabii bunun da belli kstaslar var; tmrn 3 cmi gememesi, tmr saysnn da 2-3den fazla olmamas
lazm.
Bundan 30 yl ncesinde mesela bir insan kanser olduu zaman, ldm bittim, gidiciyim diye dnyordu. Tabii
evresindeki insanlar da o gzle bakyordu. imdi durum ok deiti deil mi?
imdi de yle dnlyor, asrn vebas deniyor, millet kanser lafn duyduu zaman ldm zannediyor halbuki bugnk
durum yle deil.
Mesela meme kanserli hastalar eskiden %50 orannda kurtarrken, imdi bu oran %85e kt. rnein meme kanserlilerde
eskiden HER-2 pozitif denilen bir faktr bulunduu zaman tedavi yapardk, durduk mu hastay temelli kaybederdik. Byk
ilerlemelerden sonra bugn HER-2 pozitif tespit edilince, hastaya herseptin dediimiz bir ila veriyoruz. te bu ila eskiden
%50 orann kaybettiimiz hastalara imdi %85 ans getirdi.
Kanser tedavi edilebilir bir hastalk ama sizin de balarken ifade ettiiniz gibi en nemli unsur korunma! lk admda
bireysel olarak alabileceimiz nlemler neler?
ncelikle cep telefonu, televizyon, bilgisayar, floradan lamba, yksek enerjili stclar vb gibi radyasyon yayan cihazlardan
uzak durmak ve kullanma zorunluluu olan durumlarda da ll srede kullanmak gerekiyor. Ayrca yksek gerilim
hatlarnn yaknnda yaamamaya dikkat etmelisiniz!
Maalesef toplum olarak cep telefonu bamlsyz. Ancak kanser asndan bu telefonlar ok byk risk faktr! Cep telefonu
ilk ald an kesinlikle amamal, yolculukta telefonu kapatmal (seyir halindeyken telefon sinyalleri daha gldr, bu
nedenle yolculukta telefon kullanm daha tehlikelidir), yatarken de telefonu yatak odanzdan uzakta arj etmelisiniz.
Radyasyon, kanserin en nemli sebepleri arasndadr. Elektromanyetik alan yaymalarnn dnda, bilgisayar, televizyon, cep
telefonu vb aletler radyasyon yayar ve bu iyonlar havada asl kalr. Bizler de bunlar direkt soluyarak alyoruz. Bu tozlar,
solunum yoluyla akcierlere geer. En ucuz radyasyon savar ise kaktstr. Evinizde ve iyerinizde kakts yetitirebilirsiniz
(ama ss kakts deil, byk kakts)! Azck toprakta bile yetiir, su istemez. Ayrca alge vera, leylak, ngiliz sarma ve
benjamin de radyasyon savardr.
zcler, boyalar, mrekkepler, bcek ilalar vb gibi kimyasallardan kanmak gerekiyor. Ayrca kat ve mrekkep
kartularnn geri dnml olmasna dikkat etmelisiniz.
Evde kullanlan deterjanlar, kanserojen maddeler ierdii iin kanser riskini artryor. zellikle meyve kokulu oda spreyleri
de kanserojendir, kullanmayn. Ev temizliini sirke, limon suyu, kabartma tozu, amar sodas ve zeytinya ile yapmanzda
fayda var. Oda kokusu olarak da taze doal iekler veya organik ieklerden elde edilen saf uucu yalar en ideali...
Leke, su tutmayan yatak rtleri, mobilyalar, el antalar zararl ve kanserojen maddelerdir, bu tr rnlerden uzak
durmalsnz.
Hammaddesi pamuk, keten, yn ve kenevir olan elbiseleri tercih etmelisiniz. Dolaplarnzda da naftalin yerine ceviz yapra
kullanmalsnz.
Koruyucu ve yapay katk maddesi ihtiva eden fabrikasyon gdalar, eker (beyaz, esmer yani her trls), beyaz un, rafine tuz,
kzartma vb gibi yiyecekleri tketmemelisiniz. zellikle gebelikte tuzlama tr gdalardan uzak durmalsnz.
CT TARAMALARI ZANNEDILENDEN 4 KAT FAZLA RADYASYON YAYIYOR
Kt beslenmeden sonra en byk tehlikelerin banda radyasyonu saydnz. Odalarmza yetitireceimiz kaktsle
evremizdeki radyasyona kar basit nlemler alabileceimizden bahsettiniz. Peki, bugne kadar iimize ilemi olan
radyasyondan arnmann yollar var m? Radyasyona kar etkili gdalar hangileri?
Yaynlanan aratrma sonular, CT taramalarnn, zannedilenden drt kat daha fazla radyasyon yaydn ortaya koydu.
Sradan tbbi X nlaryla karlatrldnda, CT taramalar ok daha yksek znrlkl grntler verir. Ama maalesef
hastalar yzlerce, hatta bazen binlerce kat daha fazla miktarda radyasyona maruz brakr.
CT taramalar, insanlarn tm vcutlarn yksek seviyelerde DNA gen mutasyonuna neden olan radyasyona maruz brakr.
yonize edici radyasyon (zellikle X nlar ve gama nlar) canl dokuyla etkiletiinde, byk miktarda reaktif oksijen ve
azot trevleri aa karr. Bu durumun patolojik sonucu, hassas DNA zincirlerinde serbest radikal hasar olumasdr.
Hcresel proliferasyonu dzenleyen DNA genleri hasar grdnde ise sonu kanser olabilir. Radyasyonla tetiklenen kanser
riski, okside edici prosesleri kesintiye uratarak azaltlabilir. ou hekim ve radyolog tarafndan gzden karlan husus,
iyonize edici radyasyona kar besin katklarnn radyo-koruma salamadaki arpc roldr.
Eer hekiminiz bir CT taramas, X n veya radyasyon ieren dier diyagnostik prosedrn yaplmasn istiyorsa, bunlar iin
gn alr almaz, kullandnz antioksidan katklarnn dozunu artrn. Radyoprotektif kabiliyetleri nedeniyle incelenmi olan
pek ok besin maddesi snf vardr. Bunlarn banda vitaminler, eser mineraller, polifenoller ve eitli bitki ekstreleri gelir.
UZAY BESNLER LE RADYASYONDAN KORUNUN!
Vitaminler, radyasyona kar savata nemli bir yer tutar. ACE vitaminlerinin (A, C ve E), molekler yaplar sayesinde
antioksidan koruma salad kantlanmtr. Bu vitaminlerin ve dier antioksidanlarn yksek miktarda alnmas, pilotlar gibi
yksek irtifada alanlar, mesleki bir tehlike olan ve radyasyonla harekete geen kromozom hasarndan korur. ACE katklar
ayrca, astronotlar yksek radyasyon seviyelerinden korumak iin uzay besinleri olarak da nerilmilerdir,
A vitamini, radyasyon etkilerini iyiletiriyor ve kanser hcrelerini ldryor
A vitamini prekrsr olan beta karoten, klinik adan ilk olarak ernobildeki nkleer kazadan etkilenen blgedeki ocuklarn
tedavisinde kullanlmtr. Hayvanlar zerinde yaplan aratrmalar da, A vitamininin kansere yol aabilecek radyasyonla
harekete geen gen ekspresyonu anormalliklerini tersine evirebildiini gstermitir, A vitamini, radyasyon etkilerini iyiletirir
ve kanserz hcrelerin lmn artrr. C vitamini, glutatyon gibi doal antioksidan sistemleriyle birlikte, DNAnn ve
kromozomlarn, oksidatif hasardan korunmalarna yardmc olur. C vitamini ayn zamanda insan kan hcrelerinin radyasyon
yznden lmn de nler.
C ve E vitamini, serbest radikalleri etkisiz hale getiriyor
C vitamini gibi E vitamini de serbest radikalleri oluur olumaz stabilize eder ve toksisitelerini azaltr. Bu etki radyasyonun
olumsuz etkilerinden korunmada hayati nem tar. Srekli radyasyona maruz kalan radyoloji uzmanlar zerinde yaplan bir
almada; bir grup teknisyene, 15 gn boyunca her gn C vitamini (500 mg) ve E vitamini (150) katks verildiinde, doku
oksidasyonunun dt ve doal antioksidan seviyelerinin artt grlm.
inko ve manganez vcut direncini salyor
Eser mineraller, zellikle inko ve manganez; radyasyona kar vcut direncinin salanmasnda byk nem tar. inko
katks, kemik iliini radyasyonla harekete geen hasardan korur, fakat tmr hcrelerini koruyamaz.
Resveratrol, quercetin ve yeil ay en kuvvetli radyo- koruyucular
Polifenoller, bitki rnlerinde bulunan ok ynl molekllerdir ve kolektif olarak, radyasyonun vcuttaki baz etkilerine kar
nemli miktarda koruma salar. Resveratrol, quercetin ve yeil ay polifenolleri bu snftaki en kuvvetli radyo- koruyucular
arasndadr. Resveratrol, hem salkl dokular korur, hem de tmr kart etkiye sahiptir. En ok ekirdekli kara zmde, yer
fstnda ve yaban mersininde bulunur. Ayrca kapsl eklinde resveratrol ekstreleri de bulunmaktadr. Antioksidan
zellikleri, radyasyonun hasta edici etkilerine kar en hassas olan karacier ve ince barsaktaki radyasyon toksisitesini nler.
Yeil ay ekstreleri de, barsaklarda hzla oalan hcreleri ve sa folikllerini radyasyon tedavisinin hasar verici etkilerinden
korur.
Kurkumin, DNA hasarn ve tmr oluumunu azaltyor
Zerdealdan ve dier Gney Asya baharatlarndan elde edilen kurkumin maddesi, DNA hasarn ve tmr oluumunu azaltr.
Kurkumin ikili etkiye sahiptir. Antioksidan etkisi, normal dokuyu radyasyondan korur. Fakat ayn zamanda kanserde hcre
lmnden sorumlu olan genleri yukar doru regle ederek, tmr tahribini artrr.
Sarmsak ve zencefil de birlikte artc radyo-koruma salyor
Sarmsan yksek kkrt ierii, glutatyon gibi doal antioksidan sistemleri destekler. Ayrca alyuvar hcrelerini radyasyon
hasarndan korur. Zencefil ekstresi ise glutatyon aktivitesini artrr, ayr ve tamamlayc bir mekanizma ile lipit
peroksidasyonunu azaltr. Ekstreler, radyasyonla meydana gelen birok serbest oksijen ve azot radikalini hemen temizler.
Gingko biloba ve ginseng DNA hasarna kar koruyor
Gingko biloba radyasyona maruz kalan kiilerin kanndaki DNA hasarn azaltr. Bu etki o kadar kuvvetlidir ki, ernobil
Nkleer Santralindeki iilerin radyasyona maruz kalmalarndan ok uzun zaman sonra tedavi edilmelerinde faydal olduu
kantlanmtr. Daha yeni olarak ginkgo ekstrelerinin, insanlar radyoaktif iyot tedavisini takiben hcre hasarndan koruduu
kantlanmtr. Ginseng kayda deer radyoaktif etkileri olan dier bir nemli bitkidir. eitli ginseng ekstreleri kiiyi,
radyasyonla tetiklenen DNA hasarna kar korur. Antioksidan etkileri; kemik ilii, dalak ve testislerdeki hcreler dahil olmak
zere, radyasyona kar hassas olan eitli dokular korur.
OMEGA-3, PROSTAT KANSERNDEN KORUYOR
Prostat kanserinden korunmak isteyenler ve prostat kanseri tedavisi grenler beslenme konusunda nelere dikkat etmeli?
Omega-3 ieren balk, ceviz, keten tohumu vb yiyecekler bol miktarda tketilmeli, hi deilse koruyucu olarak gnde 1.000
mg omega-3 hap alnmal.
Soya ya (GDOsuz soyadan retilmi olmak artyla) kullanlmal.
Meyve tketimi (mevsiminde taze olarak) artrlmal.
Manganez, selenyum, E vitamini prostat kanserine ok faydal... Ayrca normal olarak gnde 8 nite 3 vitamini alnmal.
Yeil ay ierdii kateinlerden dolay prostat kanserinden korunmada da ok etkili, her gn iki- fincan iilmeli.
Hipertansiyonu olan erkeklerde krizantem yani kasmpat yine ay olarak korunma amal kullanlabilir.
Prostat kanserinden korunmak iin zellikle ar miktarda st tketilmemeli, yksek dozlarda inko ve kalsiyum alnmamal!
Testosteron takviyesi de alnmamal!
Doymu yalardan, kzartlm her trl yiyecekten, fazla krmz etten uzak durulmal!
Genellikle mantar yemekleri (haftada 2-3 defa) tercih edilmeli.
Beyaz pirin yenmemeli, onun yerine bulgur yenebilir.
Endokrin bozucu olduklar iin her trl bcek ilac, metal tozlar gibi metal ileme svlar ve hidrokarbonlardan uzak
durulmal!
Fazla kilolu olmamak, spor yapmak ve kilo-boy indeksini uygun seviyede tutmak da hem korunmak adna hem de tedavi
srecinde ok nemli! Aslnda bu spor ve formda kalma konusu tm kanserlere kar nemli olan ortak bir nokta.
Prostat kanserinde hem koruyucu hem de tedavi destei olarak hastalarnza nerdiiniz bitkiler hangileri?
zellikle en ok kullanlanlar arasnda meyan kk, reishi mantar, panax ginseng, brokoli, srgan yapra ve kk saylabilir.
Biraz nce tavsiye ettiim domates suyu, yeil ay, kasmpat da prostat kanserine kar en etkili bitkiler arasnda.
Peki, prostat kanserinde ilk belirtiler ve erken tan iin yaplacak kontroller neler?
Prostatta sk kontrol yapmak ok nemli, nk nmzdeki 15-20 ylda 3 erkekten birinin (byk ihtimalle) prostat kanseri
olacan dndmze gre tm erkeklerin 50-60 yandan sonra senede bir PSA kontrollerini yapmak, PSA sonularna
gre eer gerekiyorsa 6 ayda bir rektal muayene yapmak gerekiyor. Ayrca prostat kanserli hastalar genellikle bel ars
ikayetiyle gelirler. nk prostatn en ok sevdii ve metastaz yapt yer bel kemiidir. 50 ya altnda bel arsyla
gelenlerde muhakkak film ekerek ve PSAsna bakarak prostat kanseri aramak lazmdr.
Peki, son yllarda kadnlarda sk grlen meme kanserinde son gelimeler neler?
Meme kanseri vakalar, 1960 ylndan bu yana hzla oalyor. Bu gelime, tbbi X nlarnn kullanmnn artmasyla
balantldr. En yeni verilere gre, sadece 2007 ylnda yaplan CT taramalarnn sonucunda, yaklak 2 bin yeni meme kanseri
vakasnn geliecei belirtilmektedir te yandan, CT taramalarnda yaylan radyasyon, yz binlerce kanser vakas ve muazzam
sayda kalp krizi ve felce neden olabilecekse de; bu yasaklanmalar gerektii anlamna gelmemektedir.
Tedavi sreci nasl iliyor?
Meme kanserinde tedavi ok farkldr; hastalk yok, hasta vardr! nk her kanser, her hasta ayr ayr tedavi edilir. Her
hastann apayr bir ilaca, apayr bir korumaya, apayr bir hormon tedavisine ve ayr bir bakma ihtiyac vardr. Bu yaklam, 5
ya da 10 sene iinde tamamen yerleecektir. Meme kanserinde en nemli faktrler; tmrn bykl, kadnn adet grmekte
veya grmemekte olmas, koltuk altna srayp sramamas, reseptrler HER-2 (kanser hcre yzeyi HER-2 ad verilen ve
tmrn bymesini tetikleyen reseptrler asndan incelenir) ve kadnn yadr. Tedavi sreci, bu faktrlere gre
planlanmaldr. Daha nce de ifade ettiimiz gibi meme kanseri tedavisinde de dier kanserlerde olduu gibi ok nemli
gelimeler kaydettik.
Yeni ilalar sayesinde meme kanserinde mucizevi bir tedavi yaklam getirdik, ama kanserde hala en geerli yaklam, ondan
korunmaktr! Bunu her zaman sylyorum; bir korunma, bin tedaviden evladr! Tedavi sralamasnda da erken tan, iyi bir
kemoterapi ve kemoterapinin ardndan iyi bir bakm gelir.
Peki, nasl korunabiliriz meme kanserinden?
Erken adet grmek, kanserin balamas asndan en temel faktrdr. Bugn artk 18 yanda bile meme kanseri vakalarna
rastlyoruz! Erken adet grmek de, ge adetten kesilmek de meme kanseri asndan nemli risk faktrleridir. te bu nedenle
ocuk doar domaz kanser faktrlerinden korunmaldr. Artk her eyden hormon alyoruz! Bcek ilalar, tarm ilalar
soluyor, fast food yiyoruz. Hormonlu gdalarla beslenmek, ge menopoza da neden oluyor. Eskiden kadnlar 40-45 yanda
adetten kesilirken, bu ya 50-55e ykseldi.
Meme kanserine kar etkili olan gdalar hangileri?
Ekmek kabuu. Tabii tam buday, arpa ve avdar ekmeklerinin kabuu!
Kimyon.
Esmer pirin veya bulgur pilav.
Karnabahar, beyaz lahana, brokoli ve Brksel lahanas yani anti kanser gdalarn banda gelen tm lahana ailesi nam dier
lahanagiller. Lahanagiller, ierdii A, B, C vitaminleri, folat ve kalsiyum ile serbest radikallere kar vcudu korur. Kanser
riskini azaltmak iin bu sebzelerden, mevsiminde taze olarak gnde 3-5 porsiyon tketilmeli.
Kukonmaz.
Kan portakal.
Yeil ay (zellikle strojen reseptrleri pozitif olanlarda).
Baklagiller. Haftada iki kere baklagil tketin.
Yeil mercimek ve yer fst.
Semizotu, spanak, prasa ve soan. Mevsiminde her gn sofranzda bulundurun.
Maydanoz, dereotu, tarhun ve karaturp. Bunlardan birini mutlaka her salataya katn.
Durduk yerde kemik lm yaptrmak riski artryor
Kadnlarn her bulduu yerde Dur bir kemik erimesi var m baktraym dncesi ile sk aralklarla gereksiz yere kemik
lm cihazlarna girip kemik filmleri ektirmesi, ya da ayn ekilde doktor kontrolnden uzak olarak bilinsizce
mamografi ektirmesi vcuda alnan radyasyon dozunu ve beraberinde kanser riskini de artryor.
Ayrca egzoz kirlilii de kanser artlarnda byk rol oynuyor.
3 AYDA BR SUYUNUZUN MARKASINI DETRN
Sularn dikkatlice tketilmemesi derken...
Sular genellikle arsenik ihtiva etmekteler ayn zamanda plastik kaplarda muhafaza edilmekteler, eve konulacak bir iyi bir filtre
sistemi faydal olabilir. Tabii bunun da arsenik szp szmedii pheli, Amerikada yaplan yeni bir aratrma da, su
filtrelerinin magnezyumu tuttuu, magnezyumun da vcuda ok faydal bir element olduu, bundan dolay da dardan
magnezyum alnmas gerektii zellikle belirtiliyor. Amerikada evine filtre koyanlarda yaplan incelemede 150 tane filtre
varsa ancak bunun 3-4 tanesinin arsenii tutabildii tespit edilmi. Yani su filtresi alrken prospektsn dikkatlice okuyarak
bunu taktrmal, taktrdktan sonra da zellikle hastalar dardan magnezyum takviyesi almal.
KOLON KANSERNDEN KORUNMAK IN MEYVE VE SEBZELER SUYUNU SIKMADAN, BTN BR
EKLDE POSALI OLARAK TKETMEKTE YAN BAIRSAI DOLDURMAKTA OK BYK FAYDA
VAR.
GNDE BR-K AVU YER FISTII KOLON KANSERN NLYOR
Kolon kanserleri de son yllarda art gsteren kanserlerden. Bu kanserden korunmak ve tedavi srecinde doru beslenmek
adna nelere dikkat edilmeli?
Kolon kanserinin en nemli koruyucu faktrlerini yle sralayabiliriz:
Gnde 5-7 porsiyon sebze ve meyve tketmek. Mevsimine gre sebze olarak lahana, karnabahar, brokoli, koyu yeiller, paz,
prasa, kereviz, soan, sarmsak; meyve olarak da yaban mersini, brtlen, vine, kara erik, kara zm, kays (taze veya gn
kurusu) ve hurma tercih edilebilir. Meyve ve sebzeleri suyunu skmadan, btn bir ekilde posal olarak tketmekte yani
barsa doldurmakta ok byk fayda vardr.
Gnde 2-3 porsiyon tam tahl tketmek.
Her gn probiyotik olarak yourt yani geleneksel ev yourdu tketmek
Her gn en az iki litre sv tketmek
Haftada en az iki kere baklagillerden yemek. Kuru fasulye, bezelye, nohut ve genetii deitirilmemi soya rnleri olabilir.
Her gn kuruyemilerden ceviz ama en nemlisi yer fst yemek. Gnde bir- iki avu yer fst tketmenin genellikle
barsak kanserinden koruduu gsterilmitir. Ancak yer fst i alnp, evde kavrulmaldr. nk fazla kavrulmu olunca
vitaminleri kaybolabilir, i olunca da nemli olduu iin iinde baz mantarlar reyebilir. Hafif sda nemini alp, kabuu ile
beraber frnladktan sonra yemek daha salkldr.
zellikle zeytinya, avokado ya, saf fndk ya, keten tohumu ve genetii deitirilmemi soyann yalarn kullanmak.
Bu yalar da kolon kanserinin en nemli koruyucu faktrlerindendir. Ancak sl ilem grmemi ekilde yani souk skm
olarak retilmi olmaldrlar.
Mercan kk, kekik, adaay, biberiye, hardal otu, karahindiba, zencefil ve zerdeal bitkilerini sofradan eksik etmemek.
Salataya eklenebilir veya ay olarak tketilebilirler. zellikle gnde bir tatl ka zerdealn hemen her kanserde anti kanser
bir gda olarak muhakkak tketilmesi nerilir. Hakiki olmak artyla yani saf-doal bal olursa gnde 1 tatl ka baharatlarla
kartrarak tketilebilir.
Yapay katk maddeleri ieren ve raf mr uzun olan gdalardan kanmak.
Her eyi taze olarak tketmek.
Hamilelik yn varsa gnde 4 nite folik asit almak, kalsiyum E vitamini (gnde 4 nite) ve B vitamini takviyesi almak.
Bunlarn koruyucu rolleri vardr.
Kabzlktan kesin kanmak. Her gn bir-iki kere barsaklar boalacak ekilde byk abdeste klmaldr.
Obeziteden yani imanlktan kanmak.
Sigara, alkol kullanmamal. zellikle bira ve sert alkoller kolon kanserinin artmasnda nemli faktrlerdendir. Radyoterapi
grenlerde riski daha da yksektir.
Ar yanm zgara ve kzartmadan kanmak! lseratif kolit hastalnda ve barsak poliplerinde ar yanm zgara
yiyenlerde ve kzartlm krmz et tketenlerde kanser riski ok fazladr.
Klorlama yan rnlerinden kanmak.
KEMOTERAP ESNASINDA KANTARON VE GREYFURTTAN UZAK DURUN!
Peki, kolon kanseri tedavisi grenlere neler tavsiye ediyorsunuz?
Kemoterapi esnasnda genellikle tedavide kullanlan ilalar mukozit yapar, buna karn ilala beraber gnde 30gr glutamin
verilirse hasta rahatlamaktadr. Zencefil de hem bulant iin hem de ayn zamanda hastann sindirim sistemini dzenleme
bakmndan faydaldr.
Omega-3 kilo durumuna gre muhakkak verilmelidir. Gnde 3-4 grama kadar klabilir.
Kemoterapi esnasnda kantaron ve greyfurttan kanlmaldr. Bu btn kanserler iin geerlidir.
Kanser tedavisi sonras muhakkak, kalsiyum, selenyum, folik asit, bebek aspirini, D ve E vitaminleri verilmeli. Son
zamanlarda yaplan almalarda zellikle D vitamininin ok faydal olduu gsterilmi. Bunun dnda yeil ay ve rezene ay
olarak da verilebilir. Isrgan yapra ve srgan kk yemek olarak hastaya verilebilir. Keten tohumu ve zerdeal devaml
olarak muhakkak verilmeli. Kara erik kolon kanserinde koruyucu olarak en bata gelenlerdendir, bol bol verilmelidir. Hatta
hurma ve gn kurusu kays da bu gruba girer, ok faydaldr. Kara zm, gerek ekirdeiyle gerekse kabuunla beraber fayda
salar.
Yourt, kelek ve zellikle peynir suyu tketmenin kolon kanserlerinin tedavisinde faydal olduu gsterilmitir.
Ayrca az st (colostrum) yani inek, koyun ve kei gibi hayvanlarn yavruladktan sonra ilk 5 gn boyunca memelerinden
gelen st de kanser hastalar iin ok ifaldr. Normal olarak, az st yeni doan yavrularn btn gda ihtiyalarn
karlayabilecek bir zellikte sahip olup, protein, ya, mineral maddeler, vitaminler ve baklk maddeleri asndan,
sonradan salglanacak ste gre daha zengindir. Bunun yan sra rengi stten ok farkl olup, koyu sardan kahverengiye kadar
deimektedir. Tad ise tuzlu veya acmtrak olup, asidik bir reaksiyon gstermektedir.
Hastaya ne kadar omega 3 veriliyor?
Omega3 tmrn bymesini inhibe eder (yavalatr), bu etkiyi gstermesi iin gnde 2.000 veya 3.000 mg alnmas gerekir.
Normal seyirdeki hastalara gnde 2.000 mg. veriyoruz, eer hasta ok zayfsa omega3 miktar gnde 3.000 mga kadar
karyoruz.
Burada zellikle alnan omega3n iinde omega-6 bulunmamasna dikkat etmek gerekiyor. nk omega6 ise tmr
progrese eder (ilerletir) yani kesinlikle kullanlmamal!
Peki, kanserden korunma iin ne kadar omega-3 takviyesi almamz gerekiyor?
Gnde 1.000 mg yeterli.
SENTET BIRAK, SAF PAMUA GEL!
Hem uzun yllardr kanser hastalarn tedavi eden, hem de insanlarn kanserden korunmalar iin sava veren uzman bir
hekim olarak siz bir pazartesi gnnden balayarak bir haftay nasl geiriyorsunuz yani bu bitmeyen enerjinizi neye
borlusunuz? Mesela sabah kata kalkyorsunuz, gne nasl balyor, gn iinde nelere dikkat ediyor, akam kata
yatyorsunuz? Evinize eya veya zerinize kyafet seerken kstaslarnz neler?
Bir kere sabahtan kalktn yatak ve o anki durumun her eyi ifade ediyor! Yattn yatak sentetik, zerine aldn yorgan
sentetikse gne 1- 0 yenik balarsn. Bunlarn hepsinde kanserojen etki vardr! Bu sebeple benim btn yataklarm pamuk veya
yndr. Yastklarm ve yorganm da ya kutydr veya pamuktur.
amar olarak sadece organik olan saf pamuktan retilmi rnleri tercih ederim. amar, havlu ve nevresim gibi birebir
cildimize temas eden tekstil ihtiyalarmz organik malzemeden retilmi rn satan maazalardan alrm.
Dorudan doruya sentetik hallardan kanmak lazm, nk onlar da kanserojen! Evde makine hals dahi kullanmam.
Hakiki kk boya ile boyanm, elde dokumas kilim veya hal kullanrm.
Yatak odamda hibir zaman bilgisayar, televizyon vb olmaz. Cep telefonu ya da baka bir elektrikli alet, arjda olmaz!
Ben her akam saat 22.30-23.00te yatarm, karanlkta uyurum, odamda ufack bir k, bir mum dahi yanmaz! nk kanser
genellikle karanlkta uyuyan bir tmrdr. Aydnlkta gece vardiyasnda kadnlarda meme kanserin 5 kat fazla olduu
gsterilmi.
Sabahleyin saat 05.00-06.00 arasnda kalkarm.
Banyoda sakn kaynar suyla ykanmayn! nk suda bulunan arsenik ve klor birletii zaman kaynar suda kanserojen bir
madde aa kyor, onun iin daima ilik suyla banyonuzu yapn.
Gnlk olarak sslenmek iin kullanlan kiisel bakm ve kozmetik rnleri arasnda, erkek rnlerinin en az 10, kadn
rnlerinin de en az 20 tanesinde eitli kimyasallar bulunuyor. Tabii bunlarn da ou kanserojen. Bu sebepten dorudan
doruya zeytinyal sabunla ykanrm salarm da ya bebe ampuan ile ya da zeytinyal sabunla ykarm. Dilerimi
genellikle gnde bir kere fralarm ama yumuak di fras ve ayn zamanda bitkisel di macunu tercih ederim. Ayrca
radyasyon etkisinden de korunmak iin tra makinesi kullanmam, normal olarak jiletle tra olurum.
Her sabah a karnna iki bardak lk (oda scaklnda) su ierim. Sabah kahvaltsnda muhakkak beyaz peynir, bir ky
yumurtas, kelek, bir kak bal, yiyebildiim kadar zeytinyal salamura olmayan zeytin, zellikle de yeil zeytin tketirim.
Tabii mevsimine gre bir veya iki doal domates, salatalk, biber de yerim. Reel veya tatl tketmem, hakiki temiz bir hurma
varsa bir iki tane de hurma yerim ama yoksa o zaman bir iki tane gnete kurumu kays tercih ederim.
Ak ayn (siyah ay) zarar yoktur ama ben pek imem. Yeil ayla, nane limon karm bir ay tercih ederim.
Ekmek yer misiniz?
Genellikle avdar, yulaf veya arpa ekmeini tercih ederim ve normal olarak ekmein kabuunu tercih ederim. Bir ya da en
fazla iki dilim! Kesinlikle margarin ve tereya kullanmam.
Et tr eyler?
Salam, sucuk, sosis kesinlikle benim soframda olmaz. Bunlarn hibirini tketmem. nk sosis, salam genellikle i etten
yaplr ve onun iin zellikle katk maddesi en fazla olan gdalardan biridir.
Ancak ayda bir gibi zaman aralklaryla kasabn yapt sucuu tketirim, nk onda yapay katk maddesi yoktur! Baharat ve
yalnz et vardr. Onu da hindi sucuu olarak tercih ederim.
Peki, ara nleriniz var mdr? len yemeinde neler yersiniz?
Sabahla len arasnda kesinlikle hibir ey yememeye alrm ama bu arada iersem yeil ay veya nane-limon iebilirim.
Hatta bazen byk bir bardan iine bol miktarda nane ve limon doratrm, iine maden suyu koyarm (dikkat soda deil)
onu da yava yava lene kadar tketirim.
Karnm ok acktysa ve mevsimiyse (her eyi mevsiminde yemek lazm) iki- tane salatalk veya marul yerim. Salatalk sfr
kalori olmasna ramen ok faydaldr, genellikle cilde olumlu etkisi vardr, klorofil bakmndan zengindir ayn zamanda beta
karoten ihtiva eder. Marul da ok ifaldr, sfr kaloridir, o da byk miktarda beta karoten ve yeil olduundan dolay da
klorofil ihtiva eder.
len akam aras bir ey yer veya ier misiniz?
Arada bulursam zellikle ky elmas gnde be tane (kk boy) tketmeye alrm. Bu arada be tane kk elma ideali
ama bulamazsam elma suyu iebilirim veya eer sktrabiliyorsam hakiki havu suyu iebilirim ya da ara sra ananas
yiyebilirim.
Mevsimine gre kiraz ama Napolyon kiraz deil ky kiraz veya azck karpuz ya da kara zm zellikle de misket zm
makbuldr, bulabilirsem bunlardan birini yetim. Taze ktnda Malatya kayssn tketebildiim kadar yerim, o da ok
faydaldr. Eer eftali ky eftalisi ise onu da yerim kocaman kocaman organik olmayan eftalileri yiyemem! Mesela kara erik
de ok faydaldr, kanserden koruyucu bir etkisi vardr, ayn ekilde brtlenin de... Kn da nar dnyann en ifal
meyvesidir. Taze sklm nar suyu ierim veya muhakkak gnde bir-iki tane nar yerim.
Peki, ya akam yemei?
Akamleyin muhakkak bir protein alrm. Bu genellikle hindi etidir. Krmz eti ayda bir ya tketirim ya tketmem ama ky
tavuu bulursam yerim. Haftada 3 kere muhakkak balk yerim veya balk orbas ierim. Bunlar dnda her gn zeytinyal
kesin yetim. Haftada iki kere de baklagillerden bir eit tketirim. Ot olarak genellikle semizotunu tercih ederim, kara trup
salatas bulursam hi karmam. Kara trup ve havu salatas en birinci tercihimdir. Karahindiba, kuzu kula, tere, biberiye,
maydanoz, dereotu, tarhun bunlardan hangilerini bulursam muhakkak salatalarma kattrrm.
Bizim eve zeytinyann dnda baka bir ya kesinlikle girmez. Ayrca ev sirkesi ok kymetlidir... Sofrada elma sirkesi
(geleneksel yapm- doal fermantasyon) veya limonu eksik etmem, yerine gre mutlaka kullanrm.
Akamleyin yemekten sonra ders alrken, kitap okurken veya televizyon seyrederken ya da herhangi bir misafir olduu
zaman az miktarda meyve tketirim. Mevsimine gre her trl meyveyi yerim.
Tuz tketmez misiniz?
Genellikle kaya tuzu kullanrm ama kaya tuzunu da iyice ykadktan son biraz frnlatrm ve ondan sonra deirmenden
ekerek ok az kullanrm.
Kaya tuzunu niin ykyorsunuz?
Ne olursa olsun pislenebilir, nerelerden geliyor, ne yaplyor tam olarak bilmiyoruz ki. Bu yzden ykamak en iyisi.
Peki, bahsettiiniz meyveleri. sebzeleri ve yiyecekleri organik rn satan yerlerden mi alyorsunuz?
Ben Trkiyede organik tarmn %90 doru olduuna inanmyorum.
Hibrit tohum kullandklar iin mi?
Hayr, ne derece kontrol edildikleri belli deil, denetim yok. Ben dorudan doruya en ucuz veya kurtlu olan seerim. Mesela
elma, ne kadar pahal, ne kadar gsterili olursa o kadar hormonlu, o kadar ilal ve o kadar zeri parlatlm mumludur.
Meyve ve sebzelerin zerine kaplanan bu mumlar da kanserojen. Bundan dolay genellikle seiciyimdir. Taze yani haftalk
veya gnlk olarak semt pazarndan alveri yaptrrm. Bir de ok iyi marketler var, o marketler de rn alrken ok seici,
onlardan da olabilir.
Evde amar, bulak ve ev temizliinde deterjan olarak ne kullanrsnz?
Genellikle zeytinyal temizlik malzemeleri kullanrz. imdilerde hem bulak hem de amar iin doal bitkisel maddelerden
retilmi kimyasal iermeyen deterjanlar bulmak mmkn. Hallar, kilimleri ve yerleri sirkeli ve zeytinyal sabunla
sildiririm. Bulak ykandktan, makineden ktktan sonra sirkeli suya tabaklar sokup karttrrm. Madeni eyalar karbonatla
temizlemek gerekir, buna da dikkat ederim.
Ayrca evde hibir ekilde renkli tabak kullanmam ve kullandrtmam, Avrupadan zenerek aldmz renkli tabaklarn hepsini
verdim. Artk beyaz (dmdz desensiz) porselen tabak kullanyoruz. nk porselen zerindeki renkli iekler veya desenler,
dorudan doruya kanserojen madde ihtiva edebilir!
Duvar boyas ve ahap cilas konusunda nelere dikkat edersiniz?
Bizim evde kesinlikle saten ya da yle leke tutmayan teknoloji harikas boyalar falan yaplmaz. Genellikle su bazl olan
boyalar tercih ederim. Duvar boyas yapld zaman o eve 15 gn kesinlikle girmem! Ayrca duvarlara yapan u
yaptrmal folyolardan kanrm.
Yerler ve mobilyalar ahap olacak ama ya cilasz ahap ya da cilas eski (kokusu umu) olacak... Dolu olan yani yaamn
srd evlerde cila yaplmasna karym nk o ahap cilalarndaki kimyasallarn ou da kanserojen.
ZETLE...
Erken tan ok nemlidir! Hastay erken tan ile yakaladn takdirde %85 kurtulma ans varsa, ge tan ile ancak uzun
yaatabilirsin veya %10-15 orannda kurtarma ans yakalayabilirsin.
Tamamlayc tp dediimiz zaman bizim insanlarmz yanl anlyor. Bu yalnz bitkisel tedavi demek deildir, bu alanda dua
(inan tedavisi) vardr, meditasyon vardr, dans, glme, mzik terapi ve aromaterapi gibi rahatlatc tedaviler vardr,
akupunktur, hipnoz gibi bilimsel olarak da aratrlp incelenen daha pek ok tedavi vardr. Bunlar birebir kanseri tedavi etmez
ama hastaya manevi bakmdan bir umut ve g verir.
Yeil ay hem gl bir radyo-koruyucu yani radyasyonun zararl etkilerine kar gl bir kalkan, hem tm kanserlerden
koruyucu gce sahip hem de tedavi srasnda iyi bir destek Yeil ayda bulunan kateinler tmr yaylmn engelliyor.
Az st (colostrum) yani inek, koyun ve kei gibi hayvanlarn yavruladktan sonra ilk 5 gn boyunca memelerinden gelen
st de kanser hastalar iin ok ifaldr.
ocuklarda Kanser Nasl nlenir?

PROF. DR. M. ALP ZKAN
Pediatrik Hematoloji ve Onkoloji Uzman
TIBB GRNTLEME YNTEMLERN OCUKLA MMKN OLDUUNCA AZ UYGULATI N

evresel faktrler iinde radyasyon ve elektromanyetik alana maruz kalma konusundaki nerilerimi yle sralayabilirim:
Tbbi grntleme yntemlerini ocuklarnza mmkn olduunca az uygulatn. Bilgisayarl tomografi, PET-CT yntemlerinin
endikasyonlarn hekimlerinizle grn, gerekirse bir baka gr daha aln. Ultrasonografi ve manyetik rezonans
grntlemede ocuunuz radyasyona maruz kalmaz. Bu konuda hekimlerimiz de artk daha duyarl davranmaktadrlar.
Elektromanyetik alan kavram artk yaammzn her alanna girmi durumda. Teknolojik olarak byk bir endstriyel pazar
olmasnn yan sra yaantmzda vazgeemeyeceimiz aralarn da bir parasn oluturmakta. Bu yzden gn gemiyor ki
medyada bu konularda lehte veya aleyhte bir yaz ile karlamayalm.
Bence burada ocuklar asndan en nemli nokta udur: Cep telefonlarnn radyasyonu ocuk beyni tarafndan daha derin
olarak emiliyor. Yani ocuk beyni elektromanyetik dalgalara daha duyarldr.
ocuklarmza mmknse cep telefonu kullandrmayalm. htiya hallerinde olabildiince ge yata ve az sreli kullanmalar
konusunda bilinlendirelim. Evimizde mmknse klasik kablolu telefonlardan bulundurup, ocuklarmza onlardan
kullandrtalm. ocuklarmz, byk alveri merkezlerinde uzun sreli gezdirmeyelim. Bu merkezler yksek oranlarda
elektromanyetik dalga ieren alan haline gelmektedir. Binlerce cep telefonu tayan kii, maazalardaki kredi kart aletleri,
cihazlar, telefonlar vb.
Mmkn olduunca mikrodalga frn kullanmayalm. Eer kullanyorsak, alma annda ocuumuzu mutfakta
bulundurmayalm ve karsnda durmayalm.
Birok ocuk televizyonlarda bilgisayar oyunlar oynamakta ve saatlerini bunlarn ok yaknnda geirmektedir. ocuumuzu
yksek teknoloji rn televizyonlarmzn yaknnda uzun sreli oturtmayalm.
OCUKLARINIZIN YATAKLARI VE ODA DOLAPLARI GEREK AHAP OLMALI!
Kimyasal karsinojenler konusunda klasik bilgilerimizin tesinde, her geen gn yeni bir kimyasal maddenin sanayi ve
dolaysyla yaantmza girmesi ile bu alandaki bilgilerimiz de yetersiz kalmaktadr. rnein, her gn daha iyi temizledii
sylenilen bir deterjanla tanyoruz, ancak iindeki yeni maddenin hayatmza ne getireceini bilmiyoruz. Bu maddelerin
ancak 20-30 yl sonra kanser ya da baka hastalklar yaptn yaayarak renmek zorunda kalyoruz.
OCUUNUZUN SALII N EVNZDE DOAL RNLER TERCH EDN!
Kimyasal karsinojenler konusunda ailelere nerilerim unlar:
Sigara kullanmayn. Balkonda sigara imeniz ocuunuzu korumaz, zerinize yerleen nikotin ve dier rnler ocuunuzu
kucanza aldnzda yine etki gsterir.
ocuklarnz gezdirmek iin trafii youn alanlara karmayn, bu alanlar kendiniz de tercih etmeyin. zellikle toksik
gazlar zeminden ilk 90 cmde birikmekte ve ocuklar bu toksik petrol yanma rnlerine daha ok kalmaktadr.
Evinizin duvarlarnda kurunsuz ve VOG (Volatile Organic Compound yani uucu organik bileenler iermeyen boyalar
kullann. Bu tip boyalar zamanla duvarlarnzdan buharlap oda havasna karr. Bunlarn asl maddeleri de petrol trevi ve
tinerdir. Duvarda ve zeminde vinil kullanmayn. Duvar kad ve yer kaplama rnleri bu maddeyi ierir.
Yer zemininiz ta, mermer veya ahap parke olsun. Laminant parke kullanacaksanz, dk oranda VOG ieren yaptrc
kullanlanlar tercih edin.
Hal kullanacaksanz sentetik hallardan uzak durun! Yn hallar ve kilimleri tercih edin.
Yer temizliinde ok az miktarda deterjan kullann. Hatta mmknse hi kullanmayn. Tercihen kokusuz saf arap sabunu
veya yksek buharl su ile temizleme aletleri olabilir.
ocuklarnzn yataklar ve oda dolaplar gerek ahap olmal!
Yataklarnda gerek pamuklu yorgan ve ilteler kullann. Son dnemlerde hazr ilteler birok maazalarda satlmaktadr.
Fakat bunlarn ou PVG (polivinil klorr) iermektedir. Kanserojendirler.
Yanmad iddia edilen yataklarn ou da arsenik ve fosfor ierirler.
ocuklarnzn giysilerini organik pamuklu kumalardan veya ynlerden tercih edin. Hazr giyim rnlerini aldnzda,
ocuunuza giydirmeden nce mutlaka ykayn.
Kflenmi rnler aflatoksin ierir. rnein, bayat kuruyemiler vb. Tercih etmeyin!
me sularnz cam kaplarda saklayn (ne yazk ki ocukluumuzun cam damacanalar artk yok). Plastik ambalajda su
saklamayn. (Almayn diyemiyorum. nk sularn tamamna yakn plastik kaplarda satlyor). Mmknse evinizde mutfak
tipi su artma cihaz bulundurun. eme suyu iiyorsanz havalandrp dinlendirerek iin.
St veren anneler ve ocuklar iin tavsiye edeceiniz anti-kanser (kansere yakalanma riskinden koruyan) gdalar neler?
Amerikan Kanser Birlii, sa boyalarnn hayvanlarda kanserojen olduunu bildirmekte, insanlar iin bir ey
syleyememektedir. Boyann cilde ve ak yaralara temas etmemesini nermektedir. Bence bu belirsizlik st veren anneleri de
kapsar. Ayrca ocukluk ann en kt kanserlerinden biri olan nroblastomla ilgili olarak sa boyasn sulayan bir alma
mevcuttur.
Bir dier nokta koltuk alt deodorantlardr. Meme kanserli kadnlarn kanserli meme dokularnda yaplan analizlerde cva ve
alminyuma rastlandn gsteren almalar mevcuttur. Deodorantlarn byk bir ksm alminyum iermektedir. Koltukalt
lenfatikleri aracl ile meme dokusuna ulaabildii dnlmektedir. Ste geii konusunda bir bilgi sz konusu deildir.
Ancak bence emzirme sresince deodorant kullanlmamal, kullanlacaksa alminyum iermeyen (ayn ekilde dier ar
metalleri de iermeyen) rnler kullanlmaldr.
Kanser dier bir sylemle hcre bozulmasdr. Antioksidan gdalarn (meyveler, sebzeler, sarmsak, soan vb) kanserden
koruduu ne srlmektedir. Vcudumuzda ar serbest radikal oluumu hcre bozulmasna yol aar. Bunu nlemek iin de
antioksidan sistemlerimiz devreye girer.
AKAM YEMENDEN SONRA BR FNCAN YEL AY
ocukluk a kanserlerinde sk kullanlan bitkisel tamamlayclar hangileri? Bunlar hangi kanser trnde nasl (hangi
sklkta ve hangi dozda vb) kullanmal?
Tamamlayc ve alternatif tedavi (TAT), ngilizce sylemle Complementary and Alternative Medicine (CAM) bal altnda
toplanan tedavi eklinin bir parasdr. Burada alternatif tedavi (Ortodoks veya konvansiyonel olmayan tedavi) terimi, bilimsel
almalarla etkinlii ispatlanmam ila ve tedavi ekilleri iin kullanlmaktadr. ocukluk a kanserlerinde klasik tedavi
ekillerinin alternatifi yoktur. Yani hastalar klasik tedavi (cerrahi, radyoterapi, kemoterapi) yntemlerini brakp alternatif
tedaviye geerse hayatn kaybedebilir.
Gnmzde tamamlayc ve alternatif tedavi yntemlerini u 5 ana balk altnda toplamaktayz:
1. Alternatif Tp: Homeopati, Naturopati (Ayurveda, in Tbb) vb
2. Dnce-Beden Etkileimleri: Dua, Meditasyon, Mzik, Dans vb
3. Biyolojik Bazl Tedaviler: Diyet, Bitkisel Diyetler, Vitamin ve Besin Destei vb
4. El ile yaplan tedaviler: Kayropraktis, Ospatik, Masaj vb
5. Enerji Tedavileri: Biyoalan (Gi gong, tedavisel dokunma vb) ve Bioelektro-magnetik (elektromagnetik alan tedavileri)
lkemizde ocukluk a kanserlerinde ebeveynlerin en sk kulland bitkisel tamamlayclar sras ile unlardr:
1. Isrgan otu
2. Yeil ay
3. kseotu
4. Zerdeal
5. Sarmsak
6. Zencefil
ISIRGAN OTU
ngilizce ad: Nettit
Bilimsel (Latince) ad: Urtica Dioica
Kanser d klinik kullanm
Prostat bymesi (prostat hipertrofisi)
Akcier iltihab (bronit)
Romatizma (artrit)
Ar kesici iltihap giderici (analjezik ve antienflamatuar)
Kanserde kullanm
Erikin hastalarda arlkl olarak prostat kanserinde kullanlmakla beraber, dnyada ve zellikle lkemizde erikin ve ocuk
ya diliminde her trl kanser tipinde geleneksel olarak kullanld grlmtr. lkemizde en sk kullanlan bitkisel
tamamlaycdr.
YEL AY
ngilizce adi: Green tea
Bilimsel (Latince) ad:: Camella Sinensis
drar sktrc (diretik)
AIDS (HIV-immunstimulan)
Ya drc (antilipid)
Mikroplara kar (antibakteriyel)
Kanserde kullanm
Kanserin hzn ve yaylmasn engeller. Gl antioksidan zellie sahiptir.
ZERDEAL
ngilizce ad: Turmeric, Indian saffron
Bilimsel (Latince) adi: Curcuma Longa
Safra kesesi iltihab (kolesistit)
AIDS (HV-immunstimulan)
Romatizma (artrit)
Spazm
Kistik fibroz
Kanserde kullanm
Kanserin hzn azaltrlar. Her trl kanserde kullanlrlar.
SARIMSAK
ngilizce ad: Garlic
Bilimsel (Latince) atl; Aijum Sativiim
Tansiyon drc
Kolesterol drc
Mikroplara kar (dizanteride, boaz enfeksiyonlarnda)
Kanserde kullanm
Meme, barsak, yemek borusu, cilt, mide ve prostat kanserlerinde tmr bymesini yavalatt gsterilmitir. lerlemi
kanserlerde etkisi gsterilmemitir.
ZENCEFL
ngilizce adi: Ginger
Bilimsel (Latince) ad. Zingiber Officinale
Kanserde kullanm
Kanser tedavisinde bulant, kusmay engellemek iin kullanlmaktadr. ay olarak tketilir.
ZETLE...
Gnmzde evresel faktrler ve evre-gen etkileimi, kanserden korunmak iin en ok dikkat edeceimiz alan
oluturmaktadr. Tbbi grntleme yntemlerini ocuklarnza mmkn olduunca az uygulatn. ocuklarmza mmknse
cep telefonu kullandrmayalm. ocuklarmz, byk alveri merkezlerinde uzun sreli gezdirmeyelim. ocuumuzu yksek
teknoloji rn televizyonlarmzn yaknnda uzun sreli oturtmayalm.
ocuunuza az oyuncak aln. Oyuncaklarda tahtay tercih edin. Plastik oyuncaklardan uzak durun!
Nitrit ve nitrat ieren rnleri ocuklarnza vermeyin. Literatrde kan kanserine yol atn gsteren almalar mevcut. Bu
rnler zellikle sosis, daha sonra salam. Geleneksel usul ile retilmi kasap sucuklar gvenli bir alternatiftir.
Kanser, sonuta bir kronik enflamasyon (iltihap) olarak da tanmlanr. Omega-3 ya asitlerinden zengin beslenme, kronik
enflamasyonu (iltihap) azaltr yani kanserden de korur. Mevsiminde ocuklarnza bol balk yedirin ve balk yeme alkanl
kazandrn. Balk olmayan mevsimlerde balk ya takviyesi yapabilirsiniz.
D vitamini gnmzde anti kanser zellii vurgulanmaya balayan bir vitamindir. ocuklarmz gnelendirelim. Ancak
gnein youn olduu saatlerde, gnele fazla temas ettirmeyelim. ocuumuzu her ev dna karmzda gneten
koruyucu krem kullanmayalm.
Meme kanserli kadnlarn kanserli meme dokularnda yaplan analizlerde cva ve alminyuma rastlandn gsteren
almalar mevcuttur. Deodorantlarn byk bir ksm alminyum iermektedir. Bence emzirme sresince deodorant
kullanlmamal, kullanlacaksa alminyum iermeyen (ayn ekilde dier ar metalleri de iermeyen) rnler kullanlmaldr.
Bilinsizce ar yaplan egzersizler vcudumuzda ar miktarda serbest radikallerin olumasna neden olur. St veren
anneler, kendinizi deiik isimli egzersiz programlar ile zorlamayn.
Hangi Kanserde Hangi Bitki Kullanlr?

DO. DR. V. CANFEZA SEZGN
Hastalklar ve Tbbi Onkoloji Uzman
EN OK YAPILAN YANLI: MEYVENN SADECE SUYUNUN TKETLMES!

Kansere kar etkili fitokimyasallar ieren bitkilerin kanserden koruyucu olduklar gsteren birok aratrma bulunmaktadr.
Bu almalarda bitkisel rnlerin daha ok i veya yar pimi olarak kullanlmasnn besin deerini koruduu ve maksimum
yarar salad gsterilmitir. Bununla birlikte baz besinler iin istisna olabilmektedir. rnein domatesin pimesi ile
likopen gibi sala ok yararl maddenin emilimi daha fazla olmaktadr. Kansere kar koruyucu olan bitkilerin dier sistem
hastalklarna kar da byk yararlar bulunmakta ve saln idamesine katkda bulunmaktadrlar. nslin direncinin
azaltlmas, kan ekerinin dzenlenmesi, baklk sisteminin uyarlmas, phtlamann azaltlmas, tansiyonun drlmesi,
kalp ve damar sertliini azaltmalar en nemli dier yararlardr.
Gnmzde en ok yaplan yanllardan biri, meyvenin sadece suyunun tketilmesidir. Kansere kar etkili olan meyvelerin
sadece suyunun deil, posasnn da tketilmesi daha yararl olmaktadr.
zm
Kansere kar koruyucu besinlerin banda gelmektedir. inde bulunan resveratrol maddesi temel etkili olup, zm
kabuunda bol miktarda bulunmaktadr. zm ekirdei ekstrakt da yararl olan bir dier besin takviyesidir. zellikle
menopoza girmi kadnlarda, zm ekirdei ekstraktnn meme kanserine kar koruyucu olabileceini dndren almalar
bulunmaktadr.
Brokoli
Son yllarda salk iin en yararl bitkilerin banda saylmakta olup, kansere kar koruyuculuu en yksek dzeyde olan
bitkilerdendir. Akcier, kalnbarsak, rahim, prostat, yumurtalk ve meme kanseri riskini azaltmaktadr. Asl yararl maddesi
ac tadn veren slfrofan olup, brokoli filizinde bol bulunmaktadr. Gnde bir yemek ka brokoli filizi alnmas, haftada
1,5 kg brokoli tketilmesine edeerdir. Gnmzde brokoli filizinden hazrlanan yksek kalitede rnler bulunmaktadr.
Domates
Likopen isimli maddeyi iermekte olup prostat, akcier ve mide kanseri riskini azaltabilmektedir. Pimi olarak tketilmesi
daha fazla yarar salamaktadr. Mevsiminde gnde 3-5 adet domates tketilmesi ok yararldr.
Mantar rnleri
Reishi ve shitake bata olmak zere ok sayda mantar trnn, eitli kanserlerin grlme skln azaltt dnlmektedir.
erdii beta glukan maddesi temel etkilidir. Baklk sistemini uyarmak iin gerekli doz bilinmemekle birlikte, retici
firmalar gnde 50-1,000 mg beta glukann a karnna alnmasn nermektedirler. Taze mantar ise gnde 10 gr civarnda
alnmaldr,
Sarmsak
Mide, kalnbarsak, yemek borusu ve prostat kanserine kar koruyucudur. Piirme, mikrodalgada ya da frnda kurutma gibi
hazrlama yntemlerinde, sarmsan asl yararl maddesi olan alil slfr bileenleri azalmaktadr. deali i tketilmesidir.
Gnlk doz olarak i sarmsak 2-5 gr/gn, kurutulmu (doal olarak ak havada) toz sarmsak 0,4-12 gr/gn, sarmsak ya
2-5 mg/gn, sarmsak ekstrakt 300-1,000 mg/gn tketilmesi gereklidir.
Soya
Soya rnlerinin dzenli olarak tketilmesi ile meme, rahim ve yumurtalk kanseri gibi kanserlerden korunma salamaktadr.
Ancak bu noktada soyann fermente edilmi ve genetii deitirilmeden (GDOsuz) yetitirilmi olmas nem tamaktadr.
Soya fermente edilirken btn olumsuz zellikleri azalm oluyor. Fermantasyon uygulanan soyal gdalara mizo, soya sosu,
tofu ve tempeh rnek gsterilebilir.
Uzakdouda meme kanserinin az grlmesinin nedenlerinden birisi soya rnlerinin daha ok tketilmesidir. Soya st veya
soyadan hazrlanan tofu yurtdnda kullanm yaygndr. Tofu bata olmak zere dier soya rnleri, ierikleri dk ve
proteinden zengin olmas nedeniyle salkl besinlerin ban gelmektedir.
Yeil ay
Karacier, prostat, akcier, pankreas, kalnbarsak kanserine kar koruyucu etkisi vardr. Gnde 5 fincandan fazla yeil ay
iilmemelidir.
Zerdeal
nemli baharatlardan olup az, idrar torbas, mide, rahim az, kalnbarsak ve cilt kanserlerine kar koruyucu
olabilmektedir. Gnde iki tatl ka tketilmesinin yararl olabilecei dnlmektedir.
Zeytinya
Dnyada son yllarda nem kazanan salkl besinlerin banda gelmektedir. Meme, yumurtalk, kalnbarsak, yemek borusu,
mide ve akcier kanserine kar koruyucu olduu ile ilikili ok sayda alma bulunmaktadr. Zeytinya, piirildii zaman
besin deerini yitirmesi ve yapsnn bozulmas nedeniyle i olarak tketilmelidir. Ayrca k ve hava ile temas sonucu
okside olarak yararl maddeleri azalmaktadr. Bu nedenle gnlk kullanmda zeytinya az kapal, kk ve koyu renkli
ielerde saklanmaldr.
BAZI BTKLER LALARIN ETKSN BOZABLR!
Radyoterapinin, uyguland sahada ciltte kzarklk ve yara almas, akcierde ve verildii organ evresindeki dokularda
hasar ile kemik iliinin ilevini bozucu yan etkileri olabilmektedir. Amla, avemar, aynsefa, beta glukan, coriolous, in
melekotu, ellajik asit, kn, lycium, kseotu, pan ginseng, reishi mantar, tesveratrol somnifera ve akayk gibi doal rnler
radyoterapinin yan etkilerini azaltmaktadr.
Kemoterapi ilalarnn ou da vcutta birok sistem zerine yan etkilere neden olabilmektedir. zellikle sa, mide-barsak
sisteminin i yzn deyen ve kemik ilii gibi hzl oalan hcreleri ldrebilmekte ve buna bal iddetli yan etkiler ortaya
kabilmektedir. Ayrca bbrek ve karacier testlerini bozabilmektedir. AHCC, astragalus, beta glukan, biberiye, coriolous,
emen otu, in melekotu, rekotu, devedikeni, dulavrat otu, ginkgo biloba, karahindiba, keten tohumu, lycium, meyan kk,
kseotu, reishi mantar, shitake mantar, panax ginseng, akayk, zm, yeil ay, zencefil ve zerdeal gibi rnler de
kemoterapinin yan etkilerini azaltmakta ve/veya kanser hcrelerini ldrc etkilerini artrmaktadrlar.
Burada en nemli ayrnt, bitkisel rnlerin bazlarnn birlikte kullanld ilalarn etkisini azaltabilmeleri durumudur.
rnein meyan kk-cisplatin, zerdeal-irinotekan, sar kantaron ve greyfurt da dier birok ilacn etkisini bozmaktadr. Bu
nedenle, bu rnler ancak fitoterapi eitimi alm tbbi onkologlar tarafndan daha bilinli kullanlabilir. Tedaviyi yrten
doktora danlmadan, uzman olmayan kiilerden alnan kulaktan dolma bilgilerle bitkilerin bilinsiz kullanmndan mutlaka
kanlmaldr.
KEMOTERAP LE BRLKTE TAMAMLAYICI TEDAV OLARAK 3 AYDAN DAHA FAZLA SRE LE
FTOTERAP UYGULADIIM HASTALARIMDA TEDAV BAARISININ OK DAHA Y OLDUUNU
GZLEMLEDM
BTKSEL RNLER HER BR HASTA N FARKLILIK GSTEREBLYOR
Kanser tedavisinde son yllarda (gemi yllara gre) daha fazla kemoterapi ilac kullanlmaktadr. Bu ilalarn eitli bitkisel
rnlerle etkileimi farkldr. Bu nedenle kanser hastalarmn tedavisinde tamamlayc olarak uyguladm bitkisel rnler her
bir hasta iin farkllk gsterebiliyor. Daha nce bahsettiim her bir kanserde etkinlii eitli almalarda gsterilmi olan
rnleri, hastann ek hastalklarna ve kulland kemoterapi ilacna gre belirliyorum. Bitkisel rnlerin seimi cinsiyetten
ziyade kanser ve kanser tedavisinde kullanlan kemoterapi ilacnn eidine gre farkllk gstermektedir.
Bir tbbi onkoloji uzman ve akademisyen olarak kanser tedavisinde en yeni gncel bilimsel ila tedavilerini kullanmaktaym.
lalarla kanser tedavisi konusunda uluslararas bilimsel camiada saygn dergilerde yaymlanm ok sayda makalem
bulunmaktadr. Fakat bu tedavilerin yannda geleneksel bilimsel tedavilerden olan fitoterapiyi de tamamlayc tedavi olarak
uyguluyorum ve baarl sonular elde ediyorum. Fitoterapi 3-4 aylk dzenli uygulama periyodundan sonra yararl etkisini
gsterebilmektedir. Bu nedenle sabrl olmak gerekmektedir. En az 3-4 ay kullanan hastalarn yarsndan fazlasnda hastaln
bymesinin durdurulduunu ve geriletildiini gzlemledim. Hastalarmz ksa srede sonu almak istiyorlar, bunu anlayla
karlyorum ama bu konuda sabrl olmak gerekiyor.
Ben kendim de alma tempomun younluuna bal gelien yorgunluu gidermek ve zihinsel aktiviteyi uyarmak iin bir
fitoterapi rn olan rhodiola rosea ile baklk sistemini kuvvetlendiren reishi mantar ieren rnleri kullanyorum.
AZ SAYIDA BRBRNN ETKSN ARTIRACAK BTK SELMEL!
Hangi Kansere Hangi Bitki? isimli kitabnzda bir kanser tr iin birok bitki neriyorsunuz. Bunlar birlikte kullanmak
zararl olabilir mi?
Fitoterapi yaklam olarak az sayda ve birbirinin etkisini artracak rnlerin tercih edilmesi gereklidir. Ayrca bitkisel rnler,
kullanlan ilalarn tedavi edici zelliklerini ve yan etkilerini olumsuz ynde etkilememelidir.
Bitkisel rnleri, yasaklanm olmamasna, insan almalarnda yan etkileri ile ilgili bilgi bulunmasna, kullandm kanser
ilacnn etkisini artrmasna, hastann baklk sistemini uyarmasna gre seiyorum. Kanserin alternatif tedavisi deil de
tamamlayc tedavisi olduuna inanyorum. ntegratif tedavi olarak isimlendirilen bilimsel tedaviler yannda tamamlayc
tedavilerin yararl olabileceini dnyorum.
Tamamlayc tedavide sadece bitkisel rnlerin deil hipnoz, akupunktur, masaj, mzik tedavisi gibi dier yaklamlarn da
yararl olduunu dnyorum. ABD ve Avrupada birok gelimi kanser merkezinde, bahsettiim yaklamlar integratif
kanser tedavisi kapsamnda konsltasyonlarla yrtlmektedir. Fakat burada tedavinin genel gidiatn onkoloji uzmanlar
takip etmektedir. Son gnlerde ehil olmayan kiilere bavurup sadece bitkisel tedaviler ile tedavi olmaya alan ve hastal
ciddi ekilde ilerlemi ok sayda hasta bana bavurmaya balad. Biz hekimler fitoterapi veya dier tamamlayc yntemleri
renerek hastalarmzn bu tr suiistimallere kurban gitmesini engelleyebiliriz.
HER GN EN AZ 5 BARDAK SU LMES TOKSNLERN ATILMASI AISINDAN YARARLIDIR.
TEK TP GIDA TKETMNDEN KAININ
Kanser tedavisi gren hastalara yaam biimi ve beslenme alkanlklar ile ilgili neler tavsiye edersiniz?
Kanser tedavisi alan hastalara nerdiimiz yaam biimi genel olarak kanserden korunmak iin nerdiklerimize
benzemektedir.
nlerin byk ounluunu gnde en az 5 porsiyon olacak ekilde bitkisel gdalara ayrmak gereklidir. 1 porsiyon; orta
boy bir meyve, ince bir dilim kavun-karpuz, orta boy bir domates, bir fincan ahududu, dut veya yaban sini olarak kabul
edilebilir. Meyve ve sebzenin suyu yerine, posas ile birlikte btn olarak tketimi daha yararldr. Meyve ve sebzeler vitamin,
lif ve yararl kimyasal maddelerden zengin olup, kanserden koruyucudur.
Her gn en az 5 bardak su iilmesi de toksinlerin atlmas asndan yararldr.
Lifli gdalar zellikle kalnbarsak kanserine kar koruyucu olup, fasulye, meyve ve sebze ve tam tahl rnlerinde bol
miktarda lif bulunmaktadr.
Tek tip gda tketiminden kanlmal ve farkl gdalar tketilmelidir. Sebzelerden koyu yeil olanlar seilmelidir. Tketilen
gdalarn doyurucu olmas yan sra kalori miktarlar dk olmaldr. Salkl bir beslenmede bitkisel gdalar nn 2/3n,
hayvansal gdalar ise 1/3n oluturmaldr. Krmz et tketimi gnlk olarak 90 gr ile snrlandrlmaldr. Balk veya kmes
hayvanlar iin porsiyon kstlamas yoktur ama meyve ve sebze almn ksalamayacak dzeyde tketilmelidir. Bununla
birlikte kalorisi yksek olan kuru zm, kuru kays, kuru incir, muz gibi meyvelerin tketimi azaltlmaldr.
Kalori almn azaltmak iin sos, yemek sosu ve salata sosunun tketimi de snrlandrlmaldr. Kilo art veya imanlk
kanser riskini artrr (meme, kalnbarsak, rahim ve bbrek kanseri gibi) Ayrca meme kanseri gibi hastalklarda, kanser
tansndan sonra kilo alm hastaln tekrarlama riskini artrmaktadr. Bu nedenle kilo almndan ve ar kilolu olunmasndan
kanlmaldr.
Kansere kar yararl gdalarn banda sarmsak ve soan, brokoli ve lahana, domates ve biber, portakal ve limon, krmz
renkli meyveler, tam tahl ve fasulye, bitki ve baharatlar, yeil ay gelmektedir.
Keklik otu meme, yumurtalk ve rahim kanserlerine kar, zerdeal, prostat, kalnbarsak ve cilt kanserine kar, biberiye de
meme, akcier ve cilt kanserine kar koruyucu olabilir. Zencefil de antioksidan ve iltihap giderici zelliklere sahip yararl
gdalar arasnda ilk srada yer almaktadr.
Yulaf ezmesi, kahverengi pirin, bakliyat ve tam buday ekmei gibi dier bitkisel gdalardan da tketilmesi gereklidir.
Yemeklere baharat ve ifal bitkiler katlabilir.
MEME VE KALINBAIRSAK KANSERLERNDEN KORUNMAK IN ALKOL ALIMININ DA KESLMES
ART!
Dzenli olarak alkol kullanlmas karacier, meme ve kalnbarsak kanserlerinin gelime riskini artrmaktadr. Bu nedenle
alkol almnn kesilmesi arttr. Alkol kanser tedavisinde kullanlan ilalarn metabolizmasn olumsuz etkilemekte, kendisinin
dorudan kanser yapc etkisi bulunmakta ve beslenmeyi bozmaktadr.
Sigara kesinlikle braklmal, sigara iilen kapal ortamlardan da uzak durulmaldr. Bu zaten genel salk kuraldr. Sigara
iilmesi kanser tedavisinde kullanlan ilalarn etkisini bozmakta, hastalarn daha fazla kanser ars ekmesine neden
olmaktadr. Kanser tans konan ve tedavi alan hastalar sigara imeye devam ederlerse, kendilerine en byk ktl yapm
olurlar.
Yada kzartma ve kmrde piirme ilemleri srasnda da kansere neden olan maddeler aa kmaktadr. Gdalarn ideal
tketimi i, buulama veya halama ile piirilerek yenmesidir.
EGZERSZ!
Btn salkl insanlar ve kanser hastalar dzenli egzersiz yapmaldr. Egzersiz ile kalnbarsak, meme, prostat, karacier,
bbrek ve safra kesesi kanseri gibi imanlk ile ilikili kanserlerin grlme skln azaltlabilir. zellikle, egzersiz ile
barsak hareketlerin dzenlenerek kabzlk gibi sorunlar azaltlr. Meme kanserinde ise egzersiz arlk kontrol yan sra
strojen, inslin ve IGF gibi meme kanseri hcrelerini bytebilen hormonlarn dzeylerini drerek yarar salar. Fiziksel
aktivite kanserli hastalarda riski artan kalp ve eker hastal zerine de olumlu etkilidir. zellikle kanser tedavisi esnasnda ve
iyileme dneminde yaplan egzersizlerin yarar byktr. En ideal egzersiz ekli aerobik egzersizdir. Aerobik egzersizinin en
doru ekli ise, 220den - yanzn karlmas ile elde edilen saynn %65-75ine tekabl eden rakama ulaacak ekilde kalp
atm hznda en az 20 dakika egzersiz yaplmasdr. Aerobik egzersiz iin bisiklete binmek, hzl yry, yzme, hafif
tempoda kou, kayak ve trmanma gibi aktiviteler de yaplabilir. Kii yapaca aktiviteyi kendi ya ve durumuna uygun ekilde
semelidir. En kolay yaplabilecek egzersiz nerisi, haftada be gn en az yarm saat tempolu yrytr.
Aerobik egzersiz ile salanabilecek faydalar unlardr:
Ar kilolar azaltlabilir
Vcudun kas kitlesi korunur ve artrlr
Baklk sistemi uyarlr
Kii kendisini daha zinde hisseder
Zinde bir vcut, stres ve depresyonu azaltarak kiiyi rahatlatr
Dikkat ve konsantrasyon yetenei artrlr
Yeni yaplan bir almada meme kanseri tans ve tedavisi alan erken evre hastalarda dzenli ev egzersizlerinin bile
kondisyonun dzelmesini ve iyilemenin artmasn salad gsterilmitir. Egzersiz program haftada iki gn 10 dakikadan
balanm ve sonra kademeli olarak haftada be gn 30 dakikaya karlmtr. Gnmzde onkolojik tedavilerin en nemli
paralarndan birisini egzersiz oluturmaktadr. Hastalarmza da kesinlikle kendi durumlarna uygun egzersizi neriyoruz.
ORGANK TKETLECEK RNLERN TERCHNDE ET VE YUMURTA BRNC SIRADA GELMEKTEDR.
Gnmzde kanser giderek artmakta ve bu, toplumun yalanma hz ile nfusun artma hzndan ok daha fazla olmaktadr.
Kanserdeki artn en nemli nedenlerinden biri de tkettiimiz gdalarn kimyevi maddelerle kirlenmesidir. Bu nedenle
bitkisel ve hayvansal gdalarn olanaklar dahilinde organik tercih edilmesi ve bitkisel gdalarn mevsiminde tketilmesi byk
nem tamaktadr. Organik rnlerin fiyatnn daha pahal olmas nedeni ile insanlarn organik rnlere ulamas
kstlanmaktadr. Bu nedenle organik olarak tketilmesi gereken gdalarn ve buna gre aile btesinin belirlenmesi byk
nem tamaktadr. Organik tketilecek rnlerin tercihinde et ve yumurta birinci srada gelmektedir. nk hayvanlar organik
olarak yetitirilmiyorsa, beslendikleri ortamdan youn olarak sala zararl maddeleri vcutlarna almakta ve ya dokularnda
uzun sre depolamaktadr. Bylece tm zararl maddeler de onlarn eti, st veya yumurtalarna gemektedir. Ayrca bu
hayvanlara verilen antibiyotik ve byme hormonlar da tketilmeleri esnasnda bizim vcudumuza geerek salk iin risk
oluturmaktadrlar. Environmenral Working Group tarafndan yksek oranda bcek ilac gibi zararl kimyasal maddeler
ieren elma, tatl biber, kereviz, tysz eftali, ilek, kiraz, marul, zm, armut, spanak ve patates gibi bitkilerin organik
olarak tketilmeleri gerektii ileri srlmektedir. Bcek ilac gibi zararl maddeleri bnyelerinde daha az ieren brokoli,
patlcan, kabak,. muz, kivi, kukonmaz, mango, ananas, msr, avokado ve soan gibi rnlerin ise organik olmayanlarnn
tketilebilecei ileri srlmektedir. Ancak bunlarda da GDO sorunu ortaya kabilmektedir. Bu sebeple organik olmayan
rnleri alrken jeneriinin deitirilip deitirilmediinin sorgulanmas gerekmektedir.
KANSER HASTALARI DENZ, OKYANUS VEYA GL GB DOAL ORTAMLARDA YZMELDR.
Yeni aratrmalarda deodorant, ev kokusu iin kullanlan kimyasal maddelerin meme kanseri riskini artrd gsterilmitir.
Bu nedenle kanser hastalar kadar salkl insanlar da bu tr kimyasal koku veren rnleri kullanmamaldr.
Tbbi ihtiya olmadka hastaya zararl n veren bilgisayarl tomografi, kemik sintigrafisi ve rntgen tetkiki yaplmamaldr
(bu ihtiyac hastaya takip eden onkoloji uzman belirlemelidir). Fakat kanser tans konan hastalarda tbbi gereklilik halinde
(kanser tedavisinin baarl olup olmadnn deerlendirilmesi veya kanserin tekrarladn dndren bulgular varlnda)
onkoloji hekimi veya takip eden dier bran hekimi tarafndan bu tr tetkiklerin istenmesi tbbi bir gerekliliktir.
Kapal yzme havuzlarnda klorin ile dezenfeksiyon sonras ter, idrar, sa, deri ve dk gibi organik maddelerle bol
miktardaki klorin reaksiyona girerek dezenfeksiyon rnlerine neden olur. Kapal yzme havuzlarnda oluan bu
dezenfeksiyon rnleri, klorinin kendisinden 100.000 kat daha toksiktir ve yzclerde eitli zararlara neden olabilecei
dnlmektedir. Kanser riskine neden olan kan lenfositlerinde ekirdek bozukluklarnda art gsterdii, genlere zarar
verici toksik maddelerin idrarda bulunduu ve akcieri deyen hcrelerde geirgenliin artt saptanmtr. Havuz suyunda
yzden fazla dezenfeksiyon rn bulunduu saptanmtr. Kanser riskinde art olasl yksektir. Dezenfeksiyon
rnleri, baklk sistemini basklamakta, santral sinir sistemini bozabilmekte, kalp ve damar sistemine ve bbree zarar
verebilmekte ve solunum sistemi rahatszlklarna neden olabilmektedir. Dzenli olarak havuzda yzenlerde bu zararl rnler
vcuda gemektedir. Aratrmaclar klorlanm havuzlarda yzlmesinin kabul edilemez bir ekilde kanser riskine ve salk
sorunlarna neden olduunu ileri srmektedirler. Bu nedenle kanser hastalar ve salkl insanlar deniz, okyanus veya gl gibi
doal ortamlarda yzmelidir.
PLASTK VE TENEKE KUTULARDAN ZYADE CAM KAPLARIN TERCH EDLMES GEREKLDR.
Konserve kutularnn i yzn deyen plastik tabaka iinde ve plastik ielerin ounda BPA isimli madde bulunmakta olup,
bunun diilik hormonu benzeri etkileri bulunmaktadr. Erkeklerde cinsel istek kayb, sperm kalitesinde azalma ve ocuk yapma
yeteneinde kayba neden olmaktadr. Bu nedenle zellikle cam kaplarn tercih edilmesi gereklidir. Kemoterapi tedavisi hem
erkek hem de kadn hastalarmzda reme yeteneklerini olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle salkl insanlarn olduu kadar
kanser hastalarnn da plastik ve teneke kutulardan ziyade cam kaplar tercih etmesi gereklidir.
ZETLE...
Kanser tedavisinde kullanlan ilalarn bir blm de bitkilerden elde edilmektedir. rnein porsuk aac (taksan grubu
ilalar), Cezayir menekesi (vinka alkoloidler, Asya mutluluk aac (kamptotekinler) ve mays elmas (podofilotoksinler) bu
bitkiler arasnda saylabilir. Ayrca streptomies grubu mantarlardan elde edilen antibiyotik grubu ilalar da (antrasiklinler)
kanser tedavisinde youn olarak kullanlmaktadr. Bir tr deniz canlsndan elde edilen trabectedin ilac da son yllarda kanser
tedavisinde kullanlmaya balanmtr.
Kansere kar koruyucu olan bitkilerin dier sistem hastalklarna kar da byk yararlar bulunmakta ve saln idamesine
katkda bulunmaktadrlar. nslin direncinin azaltlmas, kan ekerinin dzenlenmesi, baklk sisteminin uyarlmas,
phtlamann azaltlmas, tansiyonun drlmesi, kalp ve damar sertliini azaltmalar en nemli dier yararlardr.
Gnmzde en ok yaplan yanllardan biri, meyvenin sadece suyunun tketilmesidir. Kansere kar etkili olan meyvelerin
sadece soyunun deil posasnn da tketilmesi daha yararl olmaktadr. Meyve suyunun, ayn hacimdeki posa ieren meyveye
gre kalorisi daha yksek olduu iin, zamanla kilo almna ve kanser riskinde arta neden olabilmektedir.
Dnyada son yllarda nem kazanan salkl besinlerin banda zeytinya gelmektedir. Meme, yumurtalk, kalnbarsak,
yemek borusu, mide ve akcier kanserine kar koruyucu olduu ile ilikili ok sayda alma bulunmaktadr. Zeytinya,
piirildii zaman besin deerini yitirmesi ve yapsnn bozulmas nedeniyle i olarak tketilmelidir.
Radyoterapinin, uyguland sahada ciltte kzarklk ve yara almas, akcierde ve verildii organ evresindeki dokularda
hasar ile kemik iliinin ilevini bozucu yan etkileri olabilmektedir.
Kemoterapi ilalarnn ou da vcutta birok sistem zerine yan etkilere neden olabilmektedir. zellikle sa, mide-barsak
sisteminin i yzn deyen ve kemik ilii gibi hzl oalan hcreleri ldrebilmekte ve buna bal iddetli yan etkiler ortaya
kabilmektedir. Ayrca bbrek ve karacier testlerini bozabilmektedir. AHCC, astragalus, beta glukan, biberiye, coriolous,
emen otu, in melekotu, rekotu, devedikeni, dulavrat otu, ginkgo biloba, karahindiba, keten tohumu, lycium, meyan kk,
kseotu, reishi mantar, shitake mantar, panax ginseng, akayk, zm, yeil ay, zencefil ve zerdeal gibi rnler de
kemoterapinin yan etkilerini azaltmakta ve/veya kanser hcrelerini ldrc etkilerini artrmaktadrlar.
Burada en nemli ayrnt, bitkisel rnlerin bazlar birlikte kullanld ilalarn etkisini azaltabilmeleri durumudur. rnein
meyan kk-cisplatin, zerdeal-irinotekan, sar kantaron ve greyfurt da dier birok ilacn etkisini bozmaktadr. Bu nedenle, bu
rnler ancak fitoterapi eitimi alm tbbi onkologlar tarafndan daha bilinli kullanlabilir.
Kansere kar yararl gdalarn banda sarmsak ve soan, brokoli ve lahana, domates ve biber, portakal ve limon, krmz
renkli meyveler, tam tahl ve fasulye, bitki ve baharatlar, yeil ay gelmektedir.
Keklik otu meme, yumurtalk ve rahim kanserlerine kar, zerdeal prostat, kalnbarsak ve cilt kanserine kar, biberiye
meme, akcier ve cilt kanserine kar koruyucu olabilir. Zencefil de antioksidan ve iltihap giderici zelliklere sahip yararl
gdalar arasnda ilk srada yer almaktadr.
Doru Beslenme Kanserden Korur!

PROF. DR AHMET AYDIN
Beslenme Uzman - stanbul niversitesi Cerrahpaa Tp Fakltesi
ocuk Sal ve Hastalklar Anabilim Dal
Metabolizma ve Beslenme Bilim Dal Bakan
Mekanizma asndan bakarsak kanser, ar hcre remesinin dizginlenememesine, yani ykmdan ok yapm olmasna verilen
ad.
Bata beslenme, hava kirlilii, radyasyon, sigara, evre kirlilii, gda katk maddeleri ve eitli toksinler yaptklar hasarla gen
fonksiyonlarn bozuyorlar (mutasyon). Bu nedenle hcreler ar ekilde ryorlar. Hcrelerin ar ekilde remesini
dizginleyen genler ise aktiviteleri azald ya da bu arlklarla ba edemedii iin kanser oluuyor.
Yiyeceklerimizde ya da dier evresel faktrlerde bulunan kanser ajanlar DNAlarmza balanarak onlar hasara uratyorlar.
Hasar kritik bir dzeye ulanca da normal hcreler kanserli hcreler haline dnyor. Salkl bir insan vcudunda bulunan
DNA onarm enzimleri ve dier gen koruyucu mekanizmalar 24 saat iinde hasarn %90n temizliyor. Her insan hcresinde
gnde yaklak 10 bin mutasyon oluyor. Eer DNA onarm enzimleri yoksa ya da yetersiz alyorsa bu mutasyonlar hzla
kansere yol ayorlar.
Hcrelerin DNA onarm kapasiteleri snrl; sonsuz deil. Bu nedenle gen koruyucu mekanizmalar son derece nemli. Genlerin
korunmasndaki en nemli faktr ise onlar besleyen besin maddeleri ve vitaminler.
DOAL OLMAYAN YYECEKLER, HCRELERMZ YIPRATIYOR
Eer genlerimizin ba edemeyecei doal olmayan yiyeceklerle beslenirsek, hcrelerimiz ypranyor ve normal ilevlerini
gremiyorlar. Sonuta genler ve yiyecekler arasndaki bu evrimsel uyumsuzluk hali imanlk, diyabet, koroner kalp hastal,
hipertansiyon, fel, depresyon, hiperaktivite, otizm, refl, lser, astm, romatizma, kronik yorgunluk sendromu, kanser ve
osteoporoz gibi son yllarda mthi art gsteren ok sayda kronik-dejeneratif hastala neden oluyor.
Kanserin balamas ve/veya ilerlemesini salayan mekanizmalarn nlenmesinin hemen her aamasnda beslenme unsurlarnn
nemli bir rol var.
Beslenmenin kanserin olumasn engelleyen grevlerini yle sralayabiliriz
Kanseri aktifletirecek enzimlerin engellenmesi
DNAya hasar veren serbest radikallerin temizlenmesi
Kanser zehirlerini temizleyen (detoks) enzimlerin aktifletirilmesi
DNA onarm mekanizmalarnn harekete geirilmesi
DNAya hasar veren serbest radikallerin temizlenmesi
ltihabn azaltlmas
Normal hcre lmnn (apoptozis) gecikmesinin nlenmesi
Bakln glendirilmesi
Tmrn damarlanarak (anjiyogenezis) evre organlara metastaz yapmasnn engellenmesi
Peki, krmz et kanser yapar m?
Hem evet, hem hayr; bu durum etin nitelii, ilenme tarz ve yannda yenilen dier yiyeceklerle ok ilikili. Bu nedenle baz
aratrmalarda et yiyenlerde daha fazla kanser grlrken, bazlarnda da daha az kanser grlmektedir.
SAF VEJETARYENLI KESNLKLE NERMYORUZ
YAYLADA BESLENM HAYVANLARDAN GELENEKSEL USULLE YAPILMI KAVURMA, PASTIRMA YA
DA SUCUUN KANSERE YOL AMA OLASILII DK.
Ne yapmal?
Saf vejetaryenlii yani veganl kesinlikle nermiyoruz. Hi hayvansal gda yemeyen insanlarda B12 vitamini, taurin, omega-
3, karnitin ve koenzim Q-l0 gibi nemli besi unsurlarnn eksiklii oluabilecei iin bunlarn mutlaka takviye edilmesi
gerekiyor. Aksi halde saf vejetaryenlerin uzun yaamas mmkn deil.
Laktoovo vejetaryenler tkettikleri st rnleri ve yumurtann organik olmasna dikkat ederlerse fazla bir sorun yaamazlar.
Ama unlu ve ekerli gdalar fazla tketmemeleri art ile.
Biz Sadece et yiyin demiyoruz. Mutlaka ot da (taze sebze-meyve) yememiz lazm. stediiniz kadar yumurta da
yiyebilirsiniz (gnde 2-3 tane). Yumurtann ok sayda hastala faydas vardr, bunlarn banda da kalp hastal geliyor!
Ete meraklysanz, kalitesine de nem verin. Yeillik yiyen, doal ortamda byyen hayvanlarn etini almaya zen gsterin.
Biz krmz ette miktar kstlanmasna karyz, istediiniz kadar yiyebilirsiniz. Ama etinizi kasabnzdan aln; gznzn
nnde kesilsin ya da kyma yaplsn.
Geleneksel usuller ile yaplm sucuk, kavurma, pastrma serbest. Katk maddelerinden dolay salam ve sosis gibi sanayi tipi et
rnleri tketilmemeli.
Sakatat (bbrek, yrek, kokore, ikembe, uykuluk) krmz etten daha yararldr. Fakat hastalkl olmamasna dikkat edilmeli !
Balk yerken ise, ar metal zehirlenmesi riskini azaltmak iin kk ve yzeyde yaayan balklar seilmeli. iftlik balklar ise
tercih edilmemeli.
Uzakdoulularn uzun mrl olmalarn soyaya balyorlar. Siz ise soyaya kar kyorsunuz, neden?
Son iki bin sene ierisinde ise soya Uzakdouda ancak fermente edildikten sonra tketilmi. Fermantasyon uygulanan soyal
gdalar mizo, soya sosu, tofu, tempeh gibi birka eit gdadan ibaret. Fermantasyon ok nemli, nk srada soyann btn
olumsuz zellikleri minimuma inmekte.
Fermente edilmemi soya kansere neden olabilir dediniz. Halbuki basnda hep soyann kansere kar koruyucu olduu
yazlp iziliyor?
Gda sanayicileri ve birok bilim adam meme, prostat ve kalnbarsak gibi kanserlerin Uzakdou Asya lkelerinde daha az
grlmesini bu lkelerdeki fazla soya tketimi ilikilendiriyorlar. Bu iddiay savunanlar soyann kanserden nleyici etkisini
ierdii izoflavon adl bileiklerin zayf strojen etkisine balyorlar. Gerekten de soya izoflovanlar belli miktarlarda
tketildiklerinde vcutta yaplan strojenlerin gl etkilerini zayflatarak meme ve dlyata kanserlerinin tehlikesini
azaltabiliyorlar. Halbuki Uzakdou lkelerinde yemek borusu, mide, tiroit, pankreas ve karacier kanserleri de daha fazla
grlmekte. Soya tketiminin baz kanserleri azaltrken bazlarn artrmasn izah etmek g. Baz uzmanlara gre bu paradoks
bahsedilen lkelerdeki dier beslenme gelenekleri (ar tuz, ttsleme vb) ile ilikili.
Son on ylda yaplan birok alma ilenmi soyadan zengin gda ile beslenmenin meme, mide, kalnbarsak ve uterus (dl
yata) kanserlerine kar koruyucu olmadn; hatta bu organlardaki kanserleri artrdn gstermekte.
Soyann ierdii bitkisel strojenler fazla tketilirse baz kanserleri nledii gibi bazlarna sebep de olabilir. Yani, soya
kanseri nler iddias ok doru deil, ar tketim halinde kanser tehlikesi yaratabilir soya.
UZUN MRL HOMOJENZE KUTU STLERN MMKNSE H KULLANMAYIN!
St alrken, ierken nelere dikkat edelim, nerileriniz var m?
St deil st rn (yourt, peynir, kefir vb) tketin.
Mmknse gnlk mandra st tketin. Bulamyorsanz st irketlerini zorlayn, biraz daha fazla urarlar ama souk
zinciri bozmadan st reticiden size aktarabilirler.
Temiz olduuna gveniyorsanz sokak stsnden de st alabilirsiniz. Bu stn temizliine, yeterli kaymak baladna,
iine niasta ve amara suyu atlp atlmadna dikkat ediniz.
Eer srekli ayn kiiden st alyorsanz o kiinin sizi aldatmas ok zordur. Bunlar yapamyorsanz ehirdeki en iyi
olabilecek seenek gnlk pastrize ie stleridir.
Uzun mrl homojenize kuru stlerini mmknse hi kullanmaynz (zaten birou ile iyi yourt yaplamamaktadr).
St ya da yourt ekimesin ya da kesilmesin diye ilerine antibiyotikler konulmakta ve st iindeki probiyotiklerin tmne
yakn kaybolmaktadr.
Yourt ve stlerin st tozundan ve margarinden yaplmadnn garantisini isteyin.
Sadece ekiyen ve/veya kesilen ve kaymak balayan st ve yourtlar yiyin (bulursanz)!
Ta Devri Diyetine gre un ve ekerden de uzak durun diyorsunuz. Beyaz un anlalr geliyor ama kepei iinde olan ky
unu, bulgur gibi yiyecekler de mi kstlanmal?
Benim de dahil olduum bir grup bilim adam rafine tahl (beyaz un) ve ekerin insan salnn en byk dman olduunu
ne sryor. Tabii bunun eitli nedenleri var. Rafinasyon ilemleri srasnda budayn lif, vitaminler ve mineraller asndan
en zengin olan tohum z ve kepei ayrtrlmakta; sadece endosperm (niastal ksm) kullanlmakta.
Vcudun ihtiyac olan suyu alabilmesi iin gereken suyun zellikleri nasl olmal?
me sular renksiz, berrak, lezzetli olmal. Sudaki bulanklk, mikrobik kirlenme veya inorganik organik maddelerin
varlndan kaynaklanabilir. Kolera, salmonella, hepatit gibi mikroplar sudan geerek hastala sebep olabiliyorlar. Suyun
dezenfeksiyonu iin kullanlan klor miktarnn 1 mg/L civarnda olmas gerekiyor. Bu miktar amas suyun iiminde
rahatszlk veriyor. Sudaki azotlu maddeler (nitrit, nitrat gibi) maksimum msaade edilebilir konsantrasyonu amamal. Nitrat
kanserojen bir madde. Ayrca belli bir dalga boyuna sahip olduu iin, oluturduu elektromanyetik kuvvetle hcrelerimizi
dejenere ediyor.
Temizliinden endie duyuluyorsa ime suyu mutlaka 3-5 dakika kaynatlp ltldktan sonra kullanlmal. Yaplan
almalarn ounda su klorlamas yaplan blgelerde kanserin daha fazla grld saptanm. nk klorlu ime sularnda
bulunan trihalometan (THM) mesane kanserine yol aabilmekte. THMnin deri yolu ile (banyo yapmak, havuza girmek) ya da
solunum yolu ile alnmas da ayn rizikoya sahip.
Su konusunda unlara dikkat edebiliriz:
Gnde en az 8 su barda (2 litre) su iin. Yiyecek ve merubattaki su buna dahil deildir. drarnz koyu ise yeteri kadar su
imiyorsunuz demektir.
Meyve suyu, merubat, gazoz, bira gibi, ekerli ay gibi svlar youn karbonhidrat ierikleri nedeni ile su ihtiyacn artrrlar.
ekersiz ak ay ve ksmen de ayran, kefir gibi fermente iecekler, sv ihtiyacn artrmadklar gibi, bu ihtiyacnz
karlarlar.
tiiniz su ar souk olmasn. Oda scaklndaki suyu imek en iyisidir.
tiiniz suyun pHs 7,0-7,5 arasnda sertlii ise 5-10 Fr arasnda olsun.
Kaynak suyu iin. lenmi sofra sular kaynak suyu deil, ilenmi kuyu suyudur. Mecbur kalmadka imeyin. Gerek
kaynak sular iiminin gzelliinden anlalabilir.
ebeke suyunu mmknse imeyin (klorlu!). Klor, mikroplar ldrmek suya konur. Fakat kanser de yapabilir ve suyun
tadn bozar. Doal kaynak suyunun yerini tutmasa da filtre edilmi ebeke suyu iilebilir. ebeke suyunu musluktan aldktan
sonra en az 1 saat dinlendirirseniz uar ve iilebilir.
Sindirim sorununuz varsa yemekle birlikte su imeyin, nk bu su sindirim svlarn seyrelterek etkilerini azaltr. Yemekten
yarm saat nce veya 1 sonra su iebilirsiniz.
Uykudan nce bir ya da iki bardak su iilmelidir.
Maalesef neredeyse hibir suda sistematik olarak ar metal ve dier kimyasal toksin taramas yaplmamaktadr.
Alzheimer, depresyon, otizm, hiperaktivite gibi nropsikiatrik hastalklar kiiler suyun iindeki toksik maddelerden emin
oluncaya kadar, filtre su imelidirler. Ama bu ilem faydal mineralleri de att iin, eksiklii tamamlamak zere yemeklerde
rafine tuz deil, turu yaplan kaya tuzu kullann.
DOAL YAPISI BOZULAN YALAR HCRELERMZ, D 3KULARIMIZI YOZLATIRARAK BATA
KANSER VE KALP-DAMAR HASTALIKLARI OLMAK ZERE BROK KRONK HASTALIA NEDEN
OLUYOR.
Piyasada kullanlan kzartma yalarn%50sinin kanserojen olduu iddias doru mu? Tohumlarda, meyvelerde,
yemilerde ve ekirdeklerde bulunan tabii yalar nasl elde ediliyor?
Bitkisel rafine yalarn ekstraksiyonu srasnda yaplan s, basn ve kimyasal zc uygulamalar, onlarn yapsndaki
doymam ya asitlerinin zayf karbon balarn kopartarak serbest radikal oluumuna yol ayor. Buna ek olarak bizleri bu
serbest radikallerden korumakla grevli olan ve yada eriyen vitaminlerden E vitamini gibi antioksidanlar da ortadan
kaldryorlar.
Ama haklarn yemeyelim, gda firmalar bu yalarn iine E vitamini katyorlar. Szma zeytinyanda ise buna ihtiya yok,
nk souk bask E vitaminini tahrip etmiyor. Sonuta doal yaps bozulan yalar hcrelerimizi, dokularmz yozlatrarak
bata kanser ve kalp-damar hastalklar olmak zere birok kronik hastala neden oluyor.
Peki, sizce hangi yalar tketmeliyiz?
Szma zeytinya mkemmel bir ya. Tercihen salatalarda ve souk yemeklerde (zeytinyallar) kullanlmal. Tereya, i ya
ve kuyruk ya gibi hayvani yalar (doymu yalar) sya olduka dayankl mkemmel yalardr. Milyonlarca yldan beri
insanlar tarafndan kullanlmalar ise en nemli referanslardr. Scak yemeklerde tercih edilmelidirler. Zaten ninelerimiz de
scak yemekleri hayvani doymu yalarla, souk yemekleri ve salatalar ise zeytinya ile hazrlamlar. Yani iin
dorusunu yapmlar!
Mmknse zgr otlayan hayvanlarn yalar tketilmeli. Tereyann piyasadaki sahtelerine dikkat edilmeli (margarin zerine
giydirilmi). Sahte tereya darda brakldnda ge eriyor, bakta fazla leke brakyor.
Biraz da balk yandan bahsetsek? Okuduklarmza gre nerdeyse her derde deva...
Omega ya asitlerinin yapta olmalarnn tesinde ok sayda baka fonksiyonlar mevcut. Omega-6 ya asitleri metabolitleri
enflamatuvar (iltihap yapc), hiperaljezik (ar yapc), trombotik (pht yapc) ve mitojenik (hcre remesini artran)
zelliklere sahip.
Aslnda vcudun bu zelliklere ihtiyac vardr. Aksi halde dmanlara kar mcadele edemeyiz (iltihap), kanamalarmz artar,
ar hissetmeyiz ve hcrelerimiz oalmaz.
Fakat omega-6 ya asitlerinin ar etkileri de dizginlenmeli. Aksi halde denetlenemeyen iltihap vcudumuzu tahrip eder,
kanmz phtlar, ar ar hissi olur ve kanserlemeye eilimimiz artar. Omega-3 ya asitlerinin ise grevleri tam tersidir.
Yani omega-3 ya asitleri iltihap azaltc, ar kesici, kan sulandrc ve kanser nleyici zellikleri ile omega-6 metabolitlerinin
ar etkilerini dizginler.
Bu nedenle diyet ile aldmz omega-6/omega-3 oran dengeli olmal. Ta devrinde yaayan insanlarn diyetlerinde omega-
6/omega-3 oran yaklak 1/1 ile 4/1 arasnda deiiyormu.
Ama geleneksel beslenme tarzmzdan uzaklatka maalesef ok byk bir blmmzde omega-6 fazlal ve omega-3
eksiklii geliti. Son 50-100 ylda serum kolesterol dzeylerini drme (!) amac ile msr, soya, pamuk, ayiei gibi yalarn
ar kullanlmas, buna karlk zgr beslenen hayvanlardan kaynaklanan proteinler (et, balk, st, yumurta) ve lahana, marul
ve semizotu gibi yeil sebzelerin daha az tketilmesi ile omega-6/omega-3 oran 20/1-50/1e kadar kt. Bu durum birok
kronik hastaln salgn halinde yaylmasna neden oluyor. yle ki oluumunda omega-3 eksikliinin rolnn olmad bir
hastalk yok gibi.
Balk ya iin kanserden korunmada nerdiiniz gnlk doz nedir?
Kanserden ya da baka bir kronik hastalktan korunmak iin her gn 1.000 kadar aktif omega-3 (EPA + DHEA) kullanlmasn
neriyorum. Ama diyette omega-6dan zengin yalar azaltmazsak bu doz yetersiz kalr.
Omega-3 balk yandan baka bir kaynaktan alabilir miyiz?
Hayvansal omega-3ten en zengin besin balk yalar. zgr dolap beslenen hayvanlarn et, st ve yumurtalar da omega-
3ten zenginler. zgr dolaan tavuklar ok miktarda ot, bcek ve kurt yerler. Bu nedenle et ve yumurtalarndaki omega
6/omega3 oran yaklak 1/1dir. Otlakta otlayan hayvanlarn et ve stlerindeki omega3 oran da benzer ekildedir. Kapal
yerlerde tutulan iftlik tavuklarnda ve hayvanlarnda (zel bir beslenme rejimi uygulanmamsa) bu oran ar ykselir.
Balklarn omega-3 ierikleri de farkldr. En ok omega-3 ieren balklar souk su ya da derin dip balklardr. Omega-3ler
balklarn soua dayanklln artrrlar. Uskumru, ringa, tuna, somon, sardalye gibi souk su (dip) balklar yal olup,
omega-3ten zengindir. Balklar omega-3 ya asitlerini algler ve planktonlardan sentezlerler. Yasz balklarda ok az omega-3
vardr. Haftada iki- n yal balk yiyerek gnde 0,5-1 gr kadar omega-3 alabilirsiniz. Bu balamda iftlik balklar
yosunla, ya da balkla deil suni yemlerle beslendikleri iin omega-3 ierikleri olduka dk. Balk belki de dnyann en
besleyici yiyecei. Fakat maalesef okyanus balklar da dahil olmak zere dnyann neredeyse btn balklarnda cva, arsenik
ve birok baka toksinler bulunuyor. Toksinlerden daha az etkilenmek ve ar metal zehirlenmesi riskini azaltmak iin bebek
balklar tercih edilmelidir; mesela istavrit yerine kraa gibi. nk balklar yalandka ar metal ve toksin ykleri artyor. En
iyisi hamileler, emzikli anneler ve bebeklerin ok az balk tketmeleri ya da hi tketmemeleri. Tabii bu arada balk yalarnn
da toksinlerden arndrlm olmas ok nemli. En nemli bitkisel omega-3 kaynaklar tohum yalar ve yeil yaprakllar.
Bitkisel omega-3 en ok bulunduran besin maddesi ise keten tohumu. Fakat keten tohumu ve dier bitkisel kaynaklar
salnz iin iyi olmakla birlikte, DHEA ve EPA ieren balk yalar kadar iyi omega-3 kayna deiller.
Omega-3 yalar stldklar zaman abuk oksitlenirler ve besin deerleri azalr. Bu nedenle balk yalar souk olarak
tketilir. Ayn ey keten tohumu iin de geerlidir. Keten tohumu kahve deirmeninde tldkten sonra souk yemeklere,
yourda veya salatalara serpilerek yenilir. tldkten sonra en ge 24 saat iinde tketilmelidir. Aksi halde besin deeri
der.
Keten tohumu tane olarak da alnabilir. inenmeden yutulursa daha iyi olur. Fakat 1 tatl ka keten tohumunu birde aza
alp inemeye almamaldr. nk fazla su tuttuu iin azda hemen ier ve boulma riski dourabilir.
Prostat kanseri erkekte en ok grlen kanser tr! Genellikle 60 yan zerinde grlyor. Ama son yllarda daha erken
yata grlenlerin saysnda bir art var. Prostat kanseri hakknda da bilgi verebilir misiniz?
Prostat kanserlerinin ok byk bir blm (%99) lme yol amyor, hastayla beraber mezara kadar sesi sedas kmyor.
Hatta bunlarn ounda parmakla yaplan muayenede de bir kitle ele gelmiyor. Bu durum baka nedenlerle lm erkeklerin
otopsilerinde gsterilmi.
Gizli prostat kanserini gsteren bir test var m?
Evet, Prostat Spesifik Antijen (PSA) testi gizli kanseri gsterebiliyor. Fakat bu testi yaptrmann bir de handikab var. %99
oranla size hibir zarar olmayacak bir hastal tespit ediyorsunuz. Bu da sizi ve hekiminizi lzumsuz yere telaa sevk
edebiliyor. Bu yzden gereksiz ve hayatnzn tehlikeye atan tedavilerin yaplmasna yol aabiliyor.
Prostat kanseri nasl tedavi ediliyor?
Kanser sramsa (metastaz) prostat kanseri tedavisi etkisiz kalyor. Rantiyeci Tp bu nedenle sessiz kalan kanserleri de tedavi
ediyor, ou kez gereksiz yere. Tabii ki bu tedavilerin hastaya deil tbbi camiaya faydas oluyor!
Yani yukar tkrsen byk, aa tkrsen sakal!
Evet. Bu durumda en iyisi PSAs yksek ya da parmak muayenesinde ya da ultrasonda prostat byk saptanan, ama herhangi
bir ciddi salk sorunu olmayan hastalar dikkatle izlemek. Sessiz prostat kanseri dediimiz bu hastalar dikkatle izlemek,
tedavi etmekten (prostat kartma, radyoterapi) daha az lme yol ayor.
Ya prostatnz alyorlar ya da radyasyon veriyorlar. Halbuki hibir tedavi ynteminin dierine stnl yok. En iyisi izleyip
grmek... Tabii ki daha sonraki testler kanserin ilerlediini gstermezse.
Bu arada doal ilalar alabiliyorsunuz ve PSAnz izliyorsunuz. PSAnn (prospesifik antijen) normal deerleri mililitrede 4
nanograma kadar; 10 ngn zeri kanser lehine kabul ediliyor.
PSAs yksek olanlarda biyopsi yaplacana AMAS testinin (anti-malignin antibody in serum) yaplmas daha iyi. nk
biyopsi tmrn organ dna sramasna yol aabiliyor. Bu test ise kanserin varln %99 orannda gsteriyor.
Cerrahi hem pahal hem de idrar karmaya ve penisin dikleme sorunlar yol aabiliyor. Hedefe ynelik radyasyon terapisi
Intensity Modulated Radiation Therapy (IMRT), hem pahal hem uzun sryor (45-50 kez yaplmas gerekiyor hem de baka
kanserlere yol aabiliyor. Her yl 1 milyon kiiye biyopsi yaplyor ve bunlarn %25inde hastalk kyor. Geri kalan %75in
te birinde test negatif kyor ama bunlarn te birinde daha sonra hastaln olduu anlalyor. Yani hibir eyin garantisi
yok.
PSA testi yksek kan birok hastaya da gereksiz yere cerrahi mdahale yaplyor. Ama bu test sadece prostat bezinin
bykl hakknda bir bilgi veriyor. PSA, prostat bymesinde, iltihabnda ve enfeksiyonunda artabiliyor. Ayrca ve yaa
bal olarak da deiik deerler olabiliyor. Prostat kanseri taramas yaplanlarn yaplmayanlara gre iki misli lme riski var!
ERKEKLER DE D VTAMNN LTRMEL!
Birok kanser trnde D vitamini tedavisinin koruyucu olduunu sylediniz. Bu durum prostat kanseri iin de geerli mi?
Bence evet.
zetle syleyecek olursak prostat kanseri D vitamini ilikisini aratran almalarn yars D vitamini dk olanlarda prostat
kanserinin daha fazla olduunu sylyor. Dier yars ise D vitamininin yeterli olup olmamasnn bununla bir ilikisi yok
diyor. Kanser uzmanlarnn ou bu konuda ift kr plasebo kontroll almalarn beklenilmesi gerektiini sylyor.
Sizin kanseriniz var, belki de birka yl iinde leceksiniz, ama uzmanlar beklemenizi sylyor. Bu gereki bir yaklam
m?
Bence deil. sterseniz meseleyi u ekilde ortaya koyalm. Uygun dozlarda aldnz zaman D vitamininin zarar var m?
Hayr yok. D vitamini yetersizliine sahip olmak iyi bir ey mi? Hayr! D vitamini tedavisi pahal m? Hayr, ok ucuz. stelik
birok hastalkta (osteoporoz, raitizm, kas hastalklar, enfeksiyon hastalklar) ve bu arada ok sayda kanserde faydal olduu
gsterilmi. 7de 70e Ta Devri Diyeti kitabmzn birok yerinde bunlarn rnekleri referanslar ile mevcut. Dnyann
yarsndan fazlasnda, Trkiye kadnlarnn da drtte nden fazlasnda D vitamini yetersizlii var. Zaten D vitamini
zehirlenmesinden korkuluyorsa (ki byk bir hata yapmadan gereklemez) kan D vitamini seviyelerinin takibi ile en optimal
D vitamini takviyesi yaplabilir.
Domates ve brokoli prostat kanserinden koruyor diyorlar, doru mu?
Bence her ikisinin de koruyucu etkisi var, ama sadece domates ya da brokoli yemekle kanserden korunamazsanz. Kanser
konusunda alnmas gereken tedbirleri daha nce anlattk. Domatesteki kanserden koruyucu esas etkene likopen deniyor.
Likopen en ok domateste bulunuyor. Biraz da kavunda. Domates pitike likopen oran da artyor. Uzmanlar her gn 1
domates yenilmesini neriyor. Kn ise, domatesin yenilmesini pek nermiyoruz. Domates salas daha iyi bir seenek. Tabii
geleneksel olarak yaplm olan...
Brokoliye gelirsek...
Evet, brokoli de kansere kar koruyucu olan azotiyosiyanat ieriyor. Bu madde kanser hcrelerini bastran genleri
aktifletiriyor. Ama bir sebzeyi mucize gibi ortaya sunmak, bana insanlar kandrmak gibi geliyor. Evet, brokoli koruyucu da
onun yakn akrabas ve bizim daha iyi tandmz karnabahar deil mi? Hatta bana gre tad brokoliden daha iyi. Dier
taraftan azotiyosiyanatlar lahanagillerde de var; beyaz, kara, krmz, Brksel lahanas, hangisini severseniz.
Kapuska yemek de iyi o zaman?
Evet. Hele de tereyal, krmzbiberli ve etli olursa...
Bir de zerdeal ve selenyum var.
Evet, zerdeal birok hastalkta olduu gibi prostat kanserinden de koruyor.
Zerdeal androjen reseptr ve epidermal byme faktrne ket vurarak kanser hcrelerinin remesini azaltyor. Zerdeal
enflamatuvar nkleer faktr kap betay ve kanser hcresini de inhibe ederek (apopitozis) kanser tedavisine yardmc oluyor.
Selenyumun da prostat kanserine kar koruyucu olduu gsterilmi. 1996da yaymlanan ve 1.300 kii arasnda yaplan ve 7
yl sren bu aratrma gnde 200 mikrogram selenyum alanlarda almayanlara oranla prostat ve dier kanserlerin %63 azald
gsterilmi. Selenyum birok doal gdada zellikle de kabuklu kuruyemilerde bulunuyor.
FAZLA KALSYUM PROSTAT KANSERNE SEBEP OLABLR!
St gibi kalsiyumdan zengin gdalar prostat kanserinin korunmasnda etkili mi?
Hayr. Hatta uygun st ya da st rn kullanlmadnda zararl bile olabiliyor.
Yksek kalsiyum dzeyi D vitamininin aktiflemesini yani 1,25 OH Dyi olmasn engelliyor. Bu azalma hcre remesini
artryor. D vitamini dzeyi dk olanlarda bu art fazla, yeterli alanlarda ise az.
Erkek okurlarmz prostat hastalklarndan korunmak iin neler yapmallar?
nerilerimi yle zetleyebilirim:
Un ve eker tketimini iyice azaltn ki kan inslin dzeyiniz 5 nitenin altnda olsun.
Gnde en az bir domates ya da karl kadar domates salas yiyin.
Karnabahar, brokoli ve her eit lahanay bol bol tketin.
Gnde en az 1000 mg aktif balk ya (EPA+DEHA) aln, ayiei, msr, margarin gibi omega-6dan zengin yalar diyetten
karn.
Kan D vitamininizi 40-120 ng/mL arasnda tutun.
Selenyum ve E vitamininden zengin olan kabuklu kuruyemileri yiyin.
Yeillikler, yksek magnezyum ve K vitamini ile prostat salnza faydal olur.
Gnde en az yarm saat yryn, egzersiz yapn.
GNE YALARI D VTAMIN YETERSZLNE SEBEP OLUYOR!
Deri kanseri en ok grlen kanserlerin banda geliyor. Gne yalarndaki koruyucu faktr says fazlalatka, deri
kanseri azalacana ironik bir ekilde artyor. Siz bunu nasl aklyorsunuz?
Kan D vitamini dzeyleri dk olan kiilerde ya da gne ndan fakir corafik blgelerde daha kanser grlmekte.
Bunlarn banda meme, kalnbarsak, dlyata, yemek borusu, yumurtalk, lenf bezi, mide, safra kesesi, pankreas, idrar
kesesi, prostat, bbrek, testis ve vajina kanserleri geliyor. D vitamini kansere kar olan etkilerini ar hcre remesini
nleyerek, hcresel olgunlamay dzenleyerek, doal hcre lmnn (apopitozis) gecikmesini engelleyerek ve iltihab
azaltarak gsteriyor.
Birok kanseri nleyen gne, neden deri kanseri yapyor o zaman?
Dzenli olarak gne na maruz kalma melanom tehlikesini azaltrken, arada bir fakat youn olarak gne na maruz
kalma melanom riskini artrmakta. Dzenli olarak gne na maruz kalanlarda melanom tehlikesini azaltan muhtemel
faktr, bu kiilerde optimal dzeylere yakn olan D vitamini dzeylerinin eitli kanser trlerine kar koruyucu olmas.
Yaygn dnn aksine melanomlarn ancak %10-15 kadar gne nlarna bal olarak gelimekte. Melanom riskini artran
dier faktrler obezite, egzersiz azl ve diyetin nitelii.
Gnelenmede bir orta yol var m? nsan doas, gne altnda ne kadar vakit geirirsek o kadar mutlu hissediyoruz
kendimizi.
Gnelenirken ama yava, dengeli ekilde yanmak ya da halanmamak. Yazn mayo ile gnee kldnda balangta 10
dakikadan fazla kalmamak lazm (zellikle 11.00-15.00 aras klmamal). Dier zamanlarda glgede oturmak, ya da uzun
kollu ve bacaklarnz rten giyecekler giymek lazm. Banzda geni apka olsun. Bronzlatka gnler ve haftalar iinde
gnete kalma srenizi artrabilirsiniz. Eer illa ki ya srecekseniz ki biz tavsiye ermiyoruz bu ii 10-15 dakika
gnelendikten sonra yapn. Daha sonraki gnlerde gnelenme srelerinizi beer dakika artrn.
Kanser riskini azaltmak iin baka nlemler de alnabilir. Deriye haricen srlen veya azdan alnan antioksidanlar da UV
n derideki hasarn azaltyor. Bu konuda zerinde en fazla aratrma yaplan bitkiler; yeil ay, zm ekirdei, zerdeal ve
meyankk. Ama sadece bunlar deil her mevsimin taze sebze ve meyvelerini bol bol tketerek de yeteri kadar antioksidan
alabiliriz. Ayrca bir D vitamini ampul imek, gnde 1-2 gr C vitamini ve 1-2 gr balk ya almak deri kanserine ve gne
yanklarna kar olduka koruyucu olmakta.
C VTAMN KANSER HCRELERN TAHRP EDYOR
Son yllarda klasik kanser tedavilerinin yannda kanserde yaam kalitesi artracak nlemler zerinde daha fazla durulmaya
baland. Yaam sresinin uzatlmasna ramen yaam kalitesinin dzelmemesi artk bir baar olarak kabul edilmiyor. Bu
balamda C vitamininin bir yarar olabilir mi?
Bilindii gibi her kronik hastada C vitamini dzeyleri dk. Fakat kanser hastalarnn dzeyleri ok daha dk... nk
kanser hcreleri C vitaminini tpk bir vantuz gibi ilerine eker ve vcudun zaten az olan C vitamini depolarn iyi tketirler.
Peki, kanser hcreleri C vitaminini severler mi? Aslnda hayr. Ama onu glikoz zannederler. nk C vitamininin molekl
yaps glikoza ok benzer. Bu nedenle kanser hcreleri C vitaminini glikoz zannederek ilerine ekerler. Yani eer kanda ok
yksek miktarda askorbik asit varsa, kanserli dokuya geen C vitamini miktar da artar.
C vitamini, ilalarn kanser hcrelerine yapt tahribat engeller mi?
Kanser tedavisinde kullanlan kemoterapi ve radyoterapi serbest radikalleri artrarak kanser hcrelerini tahrip ederler. Birok
kanser doktoruna gre C vitamini gibi antioksidanlar kanser hcrelerinin tahribatn engeller ve bu yzden kanser tedavisi
srasnda kesinlikle kullanlmamaldr.
Bu durum hastada birok vitamin ve mineralin eksikliine yol aar. Vcut direnci der, hasta abuk yorulur ve sk sk ar
enfeksiyonlar geirmeye balar. Birok kanser doktoruna gre bu kanlmaz bir durumdur ve sineye ekilmelidir. Ama bu
sineye ekilen komplikasyonlar hastann hayatn tehdit eder ya da en azndan yaam kalitesini ciddi bir ekilde bozar.
Yani C vitamini salkl insanlarda kanserden koruyucu bir etki gsterirken, kanserli hastalarda tehlike mi oluturuyor?
Normal miktarlarda ve oksijenli ortamda C vitamini bir antioksidandr (serbest oksijen radikallerini temizleyerek doku
tahribini engeller). Fakat kanser dokusunun farkl metabolizmas nedeni ile yksek dozdaki C vitamini, hcre iindeki bakr ve
demir ile reaksiyona girerek prooksidan (oksijen radikali oluturucu) haline geer. Bu reaksiyonlar sonucunda kk
miktarlarda hidrojen peroksit denilen serbest radikal oluur. Kanser hcresinde katalaz denilen antioksidan miktar ok
dktr. Bu nedenle peroksitler kanserli hcreleri eritirler.
Sonu olarak C vitamini gibi antioksidanlar, farkl metabolizmalar nedeni ile kanser dokusunda nitelik deitirerek prooksidan
olurlar. Yani serbest radikal oluturarak kanser hcrelerini ldrrler. Halbuki salam dokularda antioksidan olup onlar
tahribattan korurlar. Anlayacanz tam bir nokta at...
C vitamininin kanser zerine ne gibi etkileri var?
C vitamininin antikanserojen etkileri yle sralanabilir:
Kanser hcrelerini tahrip ederek ldrr (nekroz).
Kanser hcrelerinde programlanm lm (apopitoz) hzlandrr.
Kollajen (ba dokusu) oluumunu artrarak kanserli dokuyu salamca sarar, bylece metastaz (sramay) engeller.
Hiyalurinidaz inhibe eden. Hiyalurinidaz ba dokusu paralar; metastaz artrr. C vitamini bunu nler. C vitamini
antienflamatuar ve kemikte kalsiyum biriktirici etkileri ile ar eiini azaltr.
Efora tahamml artrr.
Bakl glendirerek kanserli hastay enfeksiyonlardan korur.
Enerjiyi artrarak kiinin kendini iyi hissetmesini salar. 2 yl nce Gney Korede yaplan bir almada da damardan verilen
C vitamininin kanser hastalarnn yaam kalitesini artrd gsterildi.
Gnlk C vitamini ihtiyacmz, karlayabilecek doal sebze ve meyveler hangileri?
Her 100 gr arlk iin kivide 90 mg, limonda 46 mg, greyfurtta 34 mg, zmde 5-10 mg, mangoda 57mg, kavunda 25-40 mg,
portakalda 50-60 mg, armutta 4mg, eftalide 7mg, erikte 10mg, ilekte 50-60 mg, domateste 20 mg, karpuzda 10 mg C
vitamini var. Ayrca maydanoz, krmz ve yeil biber, algam, lahana, tere, marul, spanak, havu, paz, turp, yer elmas ve
fasulye gibi sebzeler vitamininden zengin.
Standart kanser tedavisi ou kez baarl olmuyor, neden?
Kanser tedavisi ok g, masrafl. Birka tr dnda da ou kez sonular baarsz. Ayrca trilyonlarca dolarlk bir byk
pazar. Bu nedenle zellikle son yllarda kanseri nleme ile ilgili halk sal almalar son derece ihmal edildi.
Kemoterapi, radyoterapi ve cerrahiden oluan klasik kanser tedavisinin etkinlii birok organ tmrde artk plato izmeye
balad. Artk tedavi baarsnda bariz art olmuyor. Ayrca standart tedavi srasnda akut bir toksisite olumas da nemli bir
riziko. Bu nedenle klasik tedavinin toksisitesini azaltacak ve tmr eritici etkisini artracak aralar kanser tedavisinin baarsn
artrabilecektir. te besinler, vitaminler, mineraller ve flavonoidler bu aralarn banda gelmekte.
Kanser tedavisinde tbbi tedavinin yan sra bitkisel destekler de kullanlabiliyor. Do Dr. Canfeza Sezgin Hangi Kansere
Hangi Bitki? isimli kitabnda bitkilerin, bilinli kullanldnda, hastalarn yaam kalitesini ykseltebildiini. kemoterapi,
radyoterapi ve ilalarn yan etkilerini hafifletebildii ifade ediyor. Osmanl tbbnda da bitkiler ila niyetine kullanlyordu.
Siz kanser hastalarnn bitkilerden faydalanabileceini dnyor musunuz?
Evet, Do Dr. Canfeza Sezgin hakl... Kanser hastalar klasik tedavilerine olarak bitkisel tedaviler almallar. Bylece yaam
kalitesini ykseltebilirler. Piyasada bir x bitkinin kanseri kesin tedavi edeceini iddia eden baz kiilerden, umut tacirlerinden
de saknmak gerekiyor.
Peki, sizce btn bu kronik hastalk salgnn nedenleri ne?
ok nedeni var. Bunlarn ou yediimiz itiimizle ilgili, zellikle geleneksel beslenme tarznn byk lde terk edilmesine
bal. Modern beslenme geleneksel beslenmeden belki de on kat daha iltihap yapc zelliklere sahip.
Ksaca nemli olanlarn zerinde biraz duralm:
Birinci neden unlu-ekerli gdalarn ar tketilmesi. Bu gdalar metabolik sendrom yaparak kronik iltihaba zemin
hazrlyorlar.
kinci neden daha nce konutuumuz omega-3/omega-6 dengesinin azalmas.
nc nemli neden barsaktaki faydal mikroplarn (probiyotiklerin) azalmas.
Gltensiz (buday proteini) bir diyet ile romatoid artrit ve mltipl skleroz gibi hastalklarn belirtilerinin hafifleyebilecei
eitli almalarda gsterilmi.
Drdnc temel neden iltihap azaltc, serbest radikal temizleyici (antioksidan) bitkilerin, sebzelerin, otlarn daha az
yenilmesi. Bunlarn banda zerdeal, srgan tohumu, keten tohumu, kekik, dereotu, maydanoz, fesleen, roka, tere, nane,
sarmsak, soan, krmzbiber, karabiber, zencefil, kimyon, tarn gibi otlar ve baharatlar geliyor.
Beinci neden D vitamini yetersizlii.
Altnc temel neden de kronik susuzluk.
Kronik iltihabi hastalklar ve/veya romatizmal hastalklarn klasik tedavisi nasl yaplyor?
Statkocu tp gerek sebepleri ortaya koyup hastalklardan korunma yol gitmiyor, bu ilalar ok kullanyor. Hastalklar
yllarca srd iin iyi de kazanlyor. Ayrca bu ilalarn ok sayda yan etkisi de var; lser, imanlk, kemik bozukluklar,
depresyon, kanser, enfeksiyon hastalklar gibi.
Bu yan etkilerin kontrol altna alnmas iin kullanlan ilalara ve dier tedavi yntemlerine harcanan para ciroyu daha da
artryor. Bilinen yan etkilere ilaveten lm gibi daha vahim durumlar da oluuyor.
Peki, siz bu hastalklarn nasl tedavi edilmesini neriyorsunuz?
Aadaki neriler romatoid artrit, lupus, mltipl skleroz, sedef hastal, Crolin hastal, kolitis lseroza, koroner kalp
hastal gibi birok kronik hastalk de geerli.
Ta Devri Diyetini uygulayn.
Baklagilleri diyetten kartn ya da iyice azaltn.
Gltensiz-kazeinsiz diyeti (glten=buday proteini, kazein=st proteini) deneyin.
Omega-3/omega-6 ya dengesini dzeltin.
Margarin ve scak preslenmi poliansatre yalar (ayiei, msr, soya, kanola) yemeyin.
Probiyotiklerden zengin gdalarla beslenin veya probiyotik preparatlardan birini kullann.
D vitamininizi en optimal dzeye kartn.
Romatoid artrit gibi kronik enflamatuvar hastalklarda antienflamatuar (iltihap giderici) etkiyi elde etmek iin gnde en az
2.000-2.500 mg aktif balk (DEHA+EPA) alnmaldr. Aksi halde tedavi fazla etkili olmuyor. Keten tohumu (ALA) ayn etkiyi
gstermiyor.
Optimal dozu alabilmek iin kan D vitamini dzeylerini lmek gerek (25-hidroksi D vitamini; 1, 25-dihidroksi D vitamini
deil!).
Kan D vitamini dzeylerini 40-120 ng/dL arasnda, hi deilse 50-60 ng/dLnin stnde tutmak gerekiyor. Bence ideali 100
ng/dL civar.
stenilen dzeylere ktktan sonra, erikinler iin gnde 5000 nite (Devit-3 damla, 50 damla) ya da 2 ayda bir 1 ampul D
vitamini (300,000 nite), iin her 12,5 kg bana 1.000 nite (10 damla) gvenle kullanlabilecek rakamlardr.
Aadaki otlar ve vitaminler de antioksidan ve iltihap giderici etkileri ile romatizmal hastalklarda olduka yararl:
1 kase kefir ya da ev yourdunun iine;
1 tatl ka toz zerdeal
1 ay ka toz zencefil
1 ay ka ekilmi zm ekirdei
1 ay ka ekilmi srgan tohumu
1 orba ka yeni ekilmi keten tohumu
2 di yeni ezilmi sarmsak
Bundan gnde 1-2 kase kadar yiyebilirsiniz. Ayrca iine sevdiiniz dier baharatlar da koyabilirsiniz.
Szma zeytinya iine kekik, krmz pul biber, fesleen kurusu, nane kurusu koyarak kk bir kakla yiyebilir ya da
salatalarnzda sos olarak kullanabilirsiniz.
eitli otlardan yaplan salatalar bolca yiyin (kvrck, roka, fesleen, kuzukula, spanak, tere, reyhan, taze nane, taze kekik,
krmz lahana, beyaz lahana, karnabahar, brokoli, turp, havu vb).
nemli not:
Yukardaki beslenme ekli ve besin takviyeleri kullandnz ilalarn miktarn azaltacak ya da tamamen ortadan
kaldrabilecektir. Bunlar yaparken sizi takip eden hekiminizle ibirlii yapnz. Aadaki kan tahlillerini de yaptrnz:
C-reaktif protein (hassas): Normali 0,3 mg/dLnin altnda olmas gerekir (ilgili laboratuarn verdii normal deerleri
dikkate almayn). Hastalk srasnda yksek olan deerler, tedavi ile birlikte azalacaktr.
25-hidroksi D vitamini: (1, 25-dihidroksi D vitamini deil!). Normali 40- 120 ng/dLdir (ilgili laboratuarn verdii normal
deerleri dikkate almayn).
nslin: Normali, alk srasnda 5 nitenin altndadr (ilgili laboratuarn verdii normal deerleri dikkate almayn).
Beraberinde kan ekerine de baktrn.
Dk floras tarama testi (kltr): Faydal mikroplarla birlikte, klostridyum, kandida gibi zararl mikroplarn varln da
gsterir.
Probiyotikler birok hastaln tedavisinde ya da birok hastalktan korunmada faydal: Egzama, tip 1 diyabet, Hashimato
tiroidit, lserz kolit, romatoid trit, sedef hastal, astm ve dier alerjik hastalklar, yalanma, depresyon, kabzlk, idrar yolu
iltihaplar ve kanserler gibi. Hipokratn Btn hastalk barsakta balar szndeki hakllk pay ok byk olsa gerek.
Beslenme ile normal barsak florasna kavumak mmkn m?
Karbonhidrattan zengin rafine gdalarn ar tketimi, geleneksel fermente gdalarn az tketilmesi, eitli toksinler,
antibiyotikler ve sezaryen doumlar barsak florasnn bozulmasnn balca nedenleri arasnda. Un ve ekerden fakir, sebze,
meyve, et, yumurta ve fermantasyon rnleri (turu, yourt, peynir, boza, sirke, tuzlama yiyecekler, bira mayas) gibi doal
gdalardan zengin bir diyet barsak florasnn koruyuculuunu artryor.
Probiyotiklerin en nemli grevlerinin banda yiyeceklerin hazmn kolaylatran enzimleri salglamak geliyor biliyorsunuz.
Yeterli miktarda probiyotik alnmazsa faydal yalar, proteinler ve ekerler yeteri kadar paralanmaz. Bunun sonucunda birok
vitamin, mineral, aminoasit ve dier besin unsurlarnn emilimi azalr. Dk yal, gazl ve pis kokulu kar; karn ars ve
ikinlik olur. Emilemeyen besinler ve yan rnleri hastalk mikroorganizmalarnn remesini artrr. Spesifik pankreas
preparatlar ve probiyotiklerin oluturduu enzimler ile sindirim ve emilim bozukluklar azaltlabilir.
Barsak floras bozulduu zaman (ki buna disbiyozis deniyor) normal bir kiinin barsanda, az sayda olduu iin hastalk
yapma yetenei (patojenitesi) krelen kt mikroorganizmalarn says artar ve hastalk yapmaya balar.
Probiyotiklerin grevleri unlardr:
Baklk sistemini glendirmek
Yiyeceklerin hazmn kolaylatrmak
Vitaminlerin (K vitamini, biyotin, B12, niasin, vb.) sentezini yapmak
Barsak duvarn zararl maddelerden korumak ve barsak geirgenliini azaltmak
Toksinlerin kan dolamna gemesini engellemek
Besin alerjilerini ve egzamay nlemek
Kronik enflamatuvar (iltihabi) hastalklarn oluumunu engellemek
Kanseri nlemek
Yalanmay yavalatmak
Depresyonu hafifletmek
shali ve kabzl nlemek ve tedavi etmek
drar yolu iltihaplarn nlemek
Bbrek talarnn (oksalat) oluumunu azaltmak
Oto immn hastalklardan korumak
KANSER NLEMEK SZN ELNZDE...
Kanserden korunmak iin beslenmede nelere dikkat edelim?
Gnlk hayatmzda baz tedbirler alrsak kanserlerin en az te ikisi nlenebilir:
Un ve ekerden kanarak inslin direncini yenin.
Hibir ekilde tatlandrc ve tatlandrc ieren light hafif yiyecek ve iecek tketmeyin.
Katk maddesi ilave edilmi, paketlenmi gdalar yemeyin.
Bol taze sebze ve meyve yiyin.
Yeterli omega-3 aln. Ayiei, msr, kanola, soya, pamuk ve margarin gibi yalar diyetinizden kartn. Bunlarn yerine
zeytinya ve doal hayvani yalar (tereya. Kaymak, i ya ve kuyruk ya) yiyin.
Kefir, ekiyebilen yourt, turu, sirke, nar ekisi ve boza gibi probiyotiklerden zengin gdalarla beslenin. Bu gdalarn
fabrikasyon deil, doal yntemlerle retilmi olmasna zen gsterin.
zgr dolaan hayvanlarn etini ve yumurtasn yiyin.
Pastrize stlerden mmkn olduunca kann. Kutu st tketmeyin.
Mmknse mandra st kullann. St yerine st rnlerini (yourt, peynir) tercih edin.
Gnde iki di sarmsak ve/veya 1 ba kuru soan tketin.
Gnde 1-2 tatl ka zerdeal tozu tketin.
Yeil ve siyah ay tketin (ekersiz).
Stresten uzak durun.
yi uyuyun.
evresel toksinlerden ve sigaradan uzak durun.
D vitamini dzeylerinizi ykseltmek iin dengeli bir ekilde gnelenin ya da D vitamini takviyesi aln.
Yeteri derecede egzersiz yapn.
Ar alkol kullanmayn.
lenmi soya rn yemeyin.
Yemekleri geleneksel yntemler (buulama, buharda piirme) ile piirin. Turbo firnlar da kullanlabilir.
Hzl piirme yntemleri (mikrodalga gibi) besin kayplarna yol aar; ayrca kanserojen olabilirler.
Daha ok toprak (gve), cam ya da kalayl bakr kaplar tercih edin. Emaye ve elik tencere daha sonraki tercihlerdir. Teflon
ve alminyumu ise kesinlikle kullanmayn. Yemeklerinizi ve ieceklerinizi plastik kaplarda muhafaza etmeyin.
ZETLE...
Yiyeceklerimizde ya da dier evresel faktrlerde bulunan kanser ajanlar DNAlarmza balanarak onlar hasara
uratyorlar. Hasar kritik bir dzeye ulanca da normal hcreler kanserli hcreler haline dnyor. Salkl bir insan
vcudunda bulunan DNA onarm enzimleri ve dier gen koruyucu mekanizmalar 24 saat iinde hasarn %90n temizliyor.
Her insan hcresinde gnde yaklak 10 bin mutasyon oluyor. Eer DNA onarm enzimleri yoksa ya da yetersiz alyorsa bu
mutasyonlar hzla kansere yol ayorlar. Hcrelerin DNA onarm kapasiteleri snrl; sonsuz deil. Bu nedenle gen koruyucu
mekanizmalar son derece nemli. Genlerin korunmasndaki en nemli faktr ise onlar besleyen besin maddeleri ve vitaminler.
Akcier kanseri beslenmeyle de alakas olmasna ramen daha ok sigara tketimi ile ilikili. Ama kalnbarsak, meme ve
prostat kanserleri ise nerdeyse tmyle beslenme ile ilikili. AIDS, Ebstein-Barr virs (pck hastal ve B hepatiti virs
gibi enfeksiyonlar da balca kanser nedenleri arasnda. Bu hastalklar da salkl beslenen insanlarda nadiren grlyor.
Saf vejetaryenlii yani veganl kesinlikle nermiyoruz. Hi hayvansal gda yemeyen insanlarda B12 vitamini, taurin,
omega-3, karnitin ve koenzim Q-10 gibi nemli besi unsurlarnn eksiklii oluabilecei iin bunlarn mutlaka takviye edilmesi
gerekiyor. Aksi halde saf vejetaryenlerin uzun yaamas mmkn deil.
Yaplan almalarn ounda su klorlamas yaplan blgelerde kanserin daha fazla grld saptanm. nk klorlu ime
sularnda bulunan trihalometan (THM) mesane kanserine yol aabilmekte. THMnin deri yolu ile (banyo yapmak, havuza
girmek) ya da solunum yolu ile alnmas da ayn rizikoya sahip.
Kan D vitamini dzeyleri dk olan kiilerde ya da gne ndan corafik blgelerde daha ok kanser grlmekte.
Bunlarn banda mesane, kaln barsak, dlyata, yemek borusu, yumurtalk, lenf bezi, mide kesesi, pankreas, idrar kesesi,
prostat, bbrek, testis ve vajina kanserleri geliyor. D vitamini kansere kar olan etkilerini ar hcre remesini nleyerek,
hcresel olgunlamay dzenleyerek, doal hcre lmnn gecikmesini engelleyerek ve iltihab azaltarak gsteriyor.
eker, Neden Tatl Tatl Zehirler?
PROF. DR. M. CANAN EFENDGL KARATAY
Hastalklar ve Kardiyoloji Uzman
stanbul Bilim niversitesi Tp Fakltesi
Hastalklar ve Kardiyoloji Anabilim Dallar retim yesi
nslin ve leptin direnci nedir, nasl geliiyor?

Normal artlarda azmza bir lokma aldmz andan itibaren kan ekerimiz ve inslinimiz birlikte ykselmeye balar.
Ykselen inslin, organizmada bulunan beyaz ya hcrelerinden leptin hormonunun salglanmasn balatr. Beyaz ya
hcrelerinden (gbek ya, karacier ve pankreas ya, i organ yalar) salglanan ve kana geen leptin hormonu da pankreas
hcrelerine etki ederek inslin hormonunun salglanmasn durdurur. nslin hormonunun salglanmas engellenince, kan
ekerinin ya olarak depolanmas duracak ve kan eker dzeyi de aniden dmeyerek tokluk hissi uzun sre devam edecektir.
Ancak sk sk bir eyler attrlmas ya da ok byk porsiyonlar tketilmesi sonucu inslin hormonu fazla miktarda
salglanaca iin, kan inslin dzeyi uzun sre yksek olarak kalacaktr. nslin hormonunun srekli olarak salglanmas,
leptin hormonunun da srekli olarak salglanmasna neden olur. nslin ve leptin hormonlarnn dolamda uzun sre yksek
olarak kalmas ise btn dokularda bulunan inslin ve leptin hormonlarnn komutlarn alglayacak olan hcrelerin
(reseptrlerin) bu komutlar iitemez hale gelmelerine neden olmaktadr. Bunun sonucunda da, leptin hormonu pankreasta
bulunan hcrelere etki edemez ve inslinin salglanmasn engelleyemez. nk pankreasta inslin salglayan hcreler, leptin
hormonunun mesajlarn duyamaz hale gelmitir.
Kula az iiten bir insanla konuurken sesimizi duyurmak amacyla, nasl bararak konuuyorsak, ayn ekilde inslin ve
leptin de seslerini duyurabilmek iin salglanmalarn giderek artrrlar. Kan inslin ve leptin seviyeleri giderek ykselmesine
ramen dokular, her iki hormonun da mesajlarn alglayamaz durumda olduklarndan normal bir ekilde fonksiyonlarn
yrtemez duruma gelirler.
Btn vcut dokularmzda, beynimizde, karacier ve pankreasta, kalp ve btn kaslarmzda gelimi olan bu emirleri
alglayamama durumuna, bilimsel olarak inslin ve leptin direnci adn veriyoruz. Dier bir deyile hiperinslinemik
hastalk diyoruz. Bu hastaln ortaya kmas genel bir metabolizma bozukluu sonucu olmaktadr. Metabolizma
bozulduunun altnda ise anlatm olduumuz inslin ve leptin direnlerinin yan sra, bir stres hormonu olan adrenalin
hormonu direnci de bulunmaktadr. Hcreler dzeyinde genel olarak meydana gelen metabolizma bozukluu ve kanser dahil
btn dejeneratif hastalklarn temelinde bu sacaya yatmaktadr.
SIK SIK VE AZ AZ YEMEK, SZ DEL HASTALIKLARI BESLER!
Hiperinslinemi, inslin deerlerinin srekli olarak yksek kalmas, yani 5 Ula/ml stne k ve giderek artmasdr. Kan
inslin deerlerinin kronik bir ekilde 5 UI/ml s kmas ve zamanla giderek artmas, vcut hcreleri ve organlarnda kontrol
edilemeyen hcre artna ve hzl doku gelimesine neden olmaktadr. nslin fazlal baz tehlikeli hormonlarn yapmn
artrmakta ve salkl hormon dzeylerinde de neden olmaktadr.
Bu hormonlarn en tehlikelisi, kontrolsz bir ekilde hcre oalmasn balatan inslin like growth factor-1dir (IGF-l).
Kronik bir ekilde hiperinslinemik olan kiilerde (diyabet hastalar, ar kilolular ve obezler) meydana gelen IGF-l hormonu
art, hcrelerin kontrolsz ekilde oalmasna neden olur. Bilimsel olarak hcrelerin bu ekilde oalmasna hiperplazi
adn veriyoruz. IGF-l hormonunun hcrelerde kontrol edilemeyen bymeye neden olmas sonucu oluan hiperplastik
hcrelerin, kanser hcrelerinin ilk basamak hcrelerini meydana getirdiklerini biliyoruz. Birok evresel faktrn bir araya
gelerek kanser hastalklarnn riskini artrdn ve farkl kanserlere sebep olduunu dier blmlerde grdk. IGF-1
hormonunun, epitel kaynakl kanser trlerinden, meme, kolon, rektum ve prostat kanserleri riskleri artrd birok almada
gsterilmitir.
Netice olarak yksek glisemik indeksli (karbonhidrat oran yksek) besinler, kronik inslin hormonu ykseldiine neden
olduklar iin, meme, kolon, rektum ve prostat kanser risklerini artrmaktadr!
Gerek diyabet (eker) hastalarnda, gerekse diyabet hastas olmayan salkl kiilerde kan ekerinin uzun sre yksek
seyretmesi, dolamda kanser riskini artran zararl baka bir faktrn, serbest oksijen radikallerinin fazla miktarda olumasna
da neden olmaktadr. Serbest oksijen radikalleri evrelerinde bulunan salkl hcrelerden, kendi eksiklikleri olan elektronlar
almakta ve salam hcrelerin zayf ve korumasz kalmalarna neden olmaktadr. Bu olaya oksidatif stres denir. Bu, vcudun
tm hcrelerinin bir anlamda yava yava paslanmasnn, yani zayf dp hastalanmasnn ifadesidir.
Oksidatif stres sonucu baklk sistemi zayf dmekte ve tm vcut, (en bata kanser hastalklar olmak zere) her trl
hastala yatkn hale gelmektedir. ekeri yksek olan ve iyi kontrol altna alnamayan eker hastalarnn yaralarnn ge ve zor
iyilemesinin nedeni de, baklk sistemlerinin ve vcutlarnda bulunan hcrelerin bu nedenlerden dolay zayflam
olmasdr.
Yumurta, doal ky tereya, omega-3 ve zeytinya gibi salkl yalarn tketilmeyip, trans yalarla dolu ilenmi gdalarn
ar miktarda tketilmeleri sonucu da baklk sistemi zayflamakta, tabii inslin ve leptin direnci de gelimektedir.
nslin ve leptin direnci gelimi olan kiilerde, vcutta yalanma giderek artar demitik. Vcut yalarnn artmasnn en
nemli ilk belirtisi, gbek evresinin kalnlamaya balamas ve giderek kilolarn artmasdr. Gbek evresinin azck dahi
genilemesi, karacier ve pankreasn yalanmaya baladnn nemli bir gstergesidir. Dier bir deyile dismetabolik ya da
dejeneratif hastalklarn balangcnn belirtisidir.
Kilo almakla, pankreas ve karacier yalanmas ile birlikte hi tkenmeyen birok salk problemi de balam oluyor.
Kilolu kiilerde en bata eker hastal olmak zere, kalp-damar hastalklar, yksek tansiyon, fel ve zellikle kanser olma
riski iki kat artmaktadr. Ayrca unu da belirtmemizde fayda olduu kansndaym. Zayf olan kiilerde de dzensiz ve
zararl beslenme (zellikle bo kalori ykl eker, ekerli iecekler, meyve sular ve ar miktar karbonhidratlarla beslenme)
ve de salksz yaam sonucu, karacier ve pankreas yorulmas ve sonunda yalanmas balamakta, bu kiilerde de kanser
olma riski artmaktadr.
Peki, insan vcudunda salkl kan ekeri deeri ne kadar olmaldr?
12 saatlik alktan sonra, alk kan ekeri 100 mgr/dl altnda ve herhangi bir yemekten 2 saat sonra ise, tokluk kan ekeri 140
mgr/dl altnda olmaldr.
Dk kan ekeri hedefine ulamak, gelimi olan karacier ve pankreas yalanmasn ve inslin ve leptin direncini gidermek
amacyla her gn en az 50-60 dakika yry yaplmasnn da son derece nemli ve art olduunu da hatrlatmak istiyorum.
Fizik aktivite azl yani tembellik, hareketsizlik ve uyuukluk, inslin ve leptin direncinin balamasnda en nemli ilk
faktrdr. nslin direnci, tembellik sonucu, bacak kaslarnda balamaktadr.
Kandaki inslin ve leptin hormonlarnn dzeyi ne kadar olmaldr?
12 saat a kaldktan sonra alnan kanda inslin deeri 2-5 ulU/ml olmaldr. nslin dzeyinin giderek ykselmeye balamas,
inslin direncinin baladnn nemli bir gstergesidir. Kan inslin deeri 2-5 ulU/ml olan kiilerin, salkl ve uzun mrl
olduklar bildirilmitir. nslin hormonunun 12 saatlik alk deerlerini bilmek yeterlidir. Yukarda da belirtmi olduum gibi
normal deerler olan 2-5 ulU/mlnin artmaya balamas, inslin ve eker metabolizmasnda bir bozukluk baladnn nemli
gstergesidir. nslin direnci tansn koymak amacyla eker yklemesi testi yaplmas doru deildir. Eer 12 saatlik kan
inslin hormon dzeyi normal deer olan 2-5 ulU/mlin zerine kmaya balamsa, bu, tehlike balamtr demektir.
Hastalara azdan verilen 50-75 gr ekerli iecek, zaten yorgun olan gerek karacier, gerekse pankreas daha da yoracak,
inslin direncinin daha da artmasna neden olacaktr. Bu uygulama, hastalara, zellikle gebelere byk bir eziyetten baka bir
ey deildir. Bu nedenle, OGTT dediimiz eker yklemesi testinden mmkn olduu kadar kanlmas gerekir. Tan iin,
alk kan inslini deerleri yeterli olmaktadr. Eer bir hasta kahvaltdan ya da herhangi bir yemekten 2 saat sonra alk
hissedip, eli aya titriyorsa, dier bir deyile reaktif hipoglisemi ikayetini tarif ediyorsa, klinik olarak o hastada zaten inslin
direnci olumu ve yerlemi demektir. Klinik tanyla yetinilmelidir. nemli olan, salkl beslenme ve yaam biimi ve de
gerekli ilalarla reaktif hipoglisemiyi, karacier ve pankreas yalanmasn gidermek ve nlemektir. Klinik hedefimiz ve
uygulamalarmz bu ynde olmaldr.
Tamamen eker, zellikle meyve ekeri olan frktoz ve yksek glisemik indeksli yiyeceklerle beslenme ve hareketsizlik
sonucu gelien karacier yalanmas, ka yanda olursak olalm inslin ve leptin direnci ile birlikte tm vcut
mekanizmasnn bozulmaya baladnn da belirtisidir.
Peki, ekere bal gelitiini belirttiiniz karacier yalanmas, hangi srete oluuyor ve hangi kanserler asndan risk
oluturuyor?
Beyaz ya hcreleri oaldka (kilo alma, obezite), bu hcrelerde leptin hormonu yapm da artmakta ve organlarda (zellikle
karacier ve pankreasta) depolanmaya balamaktadr. Ar eker ve karbonhidratla beslenme sonucu gelien karacier
yalanmas ile vcudun normal fonksiyonlar (ilevleri) yava yava bozulmaya balar. Bir rnek verecek olursak, hem
kadnlarda hem de erkek strojen hormonu dzeyi ykselmeye balar. Uzun sre yksek dzeylerde seyreden strojen
hormonlar ise hem erkeklerde, hem de kadnlarda meme kanseri riskini artrmaktadr. Kilolu ve gbekli erkeklerin
memelerinin bymesinin sebebi vcutlarnda bulunan fazla strojen hormonudur. Bu nedenlerle artk erkeklerde de sklkla
meme kanseri grlmektedir.
eker ve fazla karbonhidratl (yksek glisemik indeksli) yiyeceklerin tketilmesi sonucu, obez ve eker hastalarnda gelien
karacier yalanmas, gerek karacier ve pankreas, gerekse dier organlar iin yksek oranda kanser riski oluturmaktadr.
zellikle btn ekerli iecekler, taze sklm veya hazr meyve sular, ar miktarda meyve tketimi, ar miktarda meyve
ekeri olan frktozun vcuda girmesine neden olmaktadr. Frktoz, btn ekerler iinde en zararl olan ekerdir. Frktozun
ar derecede karacier yalanmas yapt, inslin direncini ve kanser riskini artrd da birok bilimsel aratrma ile
gsterilmitir.
Bilinenin aksine bu hastalklarn hibiri genetik deildir. Ayn beslenme ve yaama alkanlklarn srdrdkleri iin
aileseldirler. te bu nedenle, bu hastalklarn hepsi nlenebilir hastalklardr.
DK GLISEMK INDEKSLI YYECEKLER KANSERDEN KORUR!
Karbonhidrat ieren yiyecekler dk, orta ve yksek glisemik indeksli olarak gruba ayrlr:
Kanda inslinin ani olarak ykselmesi sonucu kan ekerimiz de aniden de geer. Bunun sonucu da kuvvetli ackma hissi
ve nne geilemeyecek bir yemek yeme isteidir. Daha bilimsel olarak reaktif hipoglisemi dediimiz, ellerin titremesi, ar
tatl isteinin belirmesi sonucu su, eker ve ikolatalar, ekerli ieceklere saldrlmasdr. Yksek glisemik indeksli rafine
yiyecekler abuk emildiklerinden dolay, uzun bir tp eklinde olan ince barsan balang blmnden de hemen kana
geerler ve barsan son blmne kadar bile ulaamazlar. Mide ve barsaklar ksa sre iinde boalr. Mide ve
barsaklarn hemen boalmas ile bu organlardan baz hormonlar salglanmaya balar. Bu hormonlar, mide ve barsaklarn
boalm olduunu, sistemde yeterli yakt kalmad mesajn beynimize iletir. Ackma hissi bu ekilde olumaktadr.
Rafine eker, un, ilem grm hazr yiyecekler ve meyve sularnn hazmedilmeleri ok hzl olmaktadr. Bu tr yiyecekler,
mide ve barsaklardan ok abuk emilip kan ekeri ve inslinimizin hzla ykselmesine neden olur. nslin hormonunun ar
bir hzla ykselmesi, kan ekerinin abucak kullanlmasna ve hzla dmesine neden olur. Reaktif hipoglisemi diye
adlandrdmz bu durum, inslin ve leptin direncinin en nemli belirtisidir. Ar alk hissi, mide ezilmesi, huzursuzluk gibi
rahatszllarn bir an nce giderilmesi iin tatl, ikolata ve ekerlere veya ar ekerli ieceklere saldrmamz kanlmaz olur.
Bu da sk sk yeme ihtiyacmz kamlayacak ve de bahsetmi olduumuz ksrdngy balatarak inslin ve leptin direncinin
gelimesine ve ilerlemesine neden olacaktr.
Lifi fazla olan ya da posal yani karbonhidrat oran dk yiyeceklerin (dk glisemik indeksli yiyecekler) ise hazmedilmeleri
yava olduundan, mide ve incebarsakta uzun sre kalrlar. Yiyeceklerin iindeki lif miktarlar arttka, glisemik indeks
deerleri azalr, daha salkl olurlar. Bu nedenle ekerimiz ve buna paralel olarak inslin hormonu yava yava ve azar azar
ykselir. Bylece vcudun ar derecede yalanmasnn n alnm olur. Organizmada, karacier ve pankreasta yalar
birikmedii gibi, depolanm olan yalar da (trigliseridler) bu ekilde giderek azalr.
ERON KADAR BAIMLILIK YAPAN EKERDEN UZAK DURALIM!
ekerli ve yksek glisemik indeksli yiyecekler hangi kanserlere sebep oluyor?
Serbest oksijen radikalleri, birok salk sorununu, zellikle de her trl organ kanserini balatan nedenlerin banda gelen en
zararl maddelerdir. Bu nedenle, hasta olmayan salkl kiilerde bile 12 saatten fazla olan alk kan ekerinin 90 mgr/dlnin
stnde olmas ya da tokluk kan ekerinin uzun sre yksek kalmas karacier ve pankreas yorarak, organizmann tm
hcrelerinde bozukluklar balatr.
ekerli ve yksek glisemik indeksli (karbonhidrat oran yksek) yiyecekleri meydana getirdii hastalklar saymakla
bitiremeyiz ama bu hastalklarn bazlar ve zellikle kanserle ilikili olanlar unlardr:
Kilo alma, imanlk ve obeziteye neden olun
Vcut baklk sistemini ykar ve zayflatr.
Viral ve bakteriyel enfeksiyonlara (her trl enfeksiyon hastalklar) kar korunmay zayflatr.
Vcudun mineral dengesini bozar. Bakr eksikliine neden olur. Kalsiyum ve magnezyum emilimini bozar. Protein emilimini
engeller. Protein yapsna zarar verir, proteinlerin vcuttaki rolnde kalc deiikliklere yol aar.
Alkol gibi zehirleyicidir. Bamllk yapc maddedir. Alkolizme de neden olabilir.
DNA yapsnda zarara yol aar.
Erkeklerde estrodiol (doal oluan strojenin en kuvvetli formu) seviyesini artrr.
Her trl kanser hcresini besler.
Fosfataz adl enzimi balar ve yok eder, bylece sindirim ilemi zorlar.
Kabzlk yapar, kronik kabzlk kolon kanseri nedenidir.
Meme, yumurtalk, prostat ve kalnbarsak kanserine neden olur.
Karacier bymesi ve yalanmas ve kanserine neden olur.
Pankreasn yalanmasna ve kanserine neden olur.
Mide kanseri riskini arttrr.
Vcutta hormonal dengesizlie neden olur. Baz hormonlar az alrken, baz hormonlar ar alr, hormonal dengesizlik
kanser nedenlerinden biridir.
Safra yolu kanserine yol aabilir.
Meyve ekeri (frktoz), bal, urup ve pekmezlerin tketilmesi akcier kanseri iin ciddi risk faktr oluturur.
Peki, beslenme kltrmzde yer etmi, doal ve salkl enerji kayna diye bildiimiz pestilleri de hayatmzdan
kartacak myz?
Pekmezden elde edilen pestil ve sucuklar bol ceviz ve fndk ile tketmek daha salkldr. nk pestil ve sucuklara ceviz,
fndk, fstk, badem vb katk konulduunda, glisemik indeksleri dmekte, salkl besin ve enerji kayna haline gelmektedir.
FARKINDA OLMADAN KANSER HCRELERN BESLEMEYN!
Kanser ve metastaz hcrelerinin tehis ve tedavisinde Positron Emission Tomografi PET ve bilgisayarl tomografi denilen
(CT), ksaca PET/CT dediimiz temel bir grntleme yntemi kullanlmaktadr. PET/CT yntemi ile grntlemeye
hazrlanmalar srasnda, hastalara damarlarndan radyoaktif glikoz yani radyoaktif eker verilmektedir.
Btn kanser hcrelerinin metabolizmas ok yksek olduu iin bu hcrelerin ar derecede yksek enerjiye ihtiyalar
vardr. Yksek enerji kayna olarak trl ekeri kullanan kanser hcreleri, damardan tetkik amacyla verilen radyoaktif
glikozu da hemen enerji ihtiyalarn gidermek amacyla kullanrlar. Bu radyoaktif ekeri kullanan kanser hcrelerinin tm
vcutta gsterilmesi mmkn olduundan, klinikte hekime kolaylk salamaktadr.
Her trl kanser hcresinin metabolizmas ok yksektir. Bu nedenle enerjiye ihtiyac vardr. Hastalarmza, her eit eker,
tatl, bal, pekmez ar miktarda karbonhidrat yedirerek, onlarn kanser hcrelerinin enerji ihtiyacn salam ve farknda
olmadan kanser hcrelerini beslemi oluyoruz.
Serbest oksijen radikallerini oluturmas, inslin direncini balatmas, hormonunun ar miktarda retilmesine sebep olmas,
beyaz ya hcrelerini artrmas, karacier ve pankreas yalandrmas gibi nedenler, eker ve karbonhidratl yiyeceklerin ciddi
bir kanser hastal riski olduunun gstergesidir.
Kanser hastalarnn tedavi srecinde hi tatl yememeleri mi gerekiyor?
lkemizde, geleneksel olarak eker ve tatllarn vcudun direncini artrd kans yaygndr. Aslnda tam tersine ekerli ve
yksek karbonhidratl yiyecekler baklk sisteminin ve organizmann zayflamasna neden oluyor.
Doal dediimiz bal, pekmez vb gibi besinler ve tatllar da ilenmi ekerdirler. Bir bardak taze sklm meyve suyu da sv
olduu ve iinde yeterince lif kalmam olduu iin kan inslinini ok fazla ykseltir. Meyve ekeri olan frktozun, az yal ve
dk kolesteroll diyetlerden ok daha zararl olduu yaplan bilimsel almalarla gsterilmitir. Kan ekerinin
ykselmesinin ve yksek kalmasnn karacieri yorduunu, karacieri giderek yalandrdn, bunun sonucun da, vcut
direncinin krldn, inslin direnci gelierek bata karacier ve pankreas kanseri olmak zere birok kanser hastal riskini
artrdn daha nce sylemitik.
Kanser tedavisi gren hastalarn veya kanser hastalklarndan korunmak isteyenlerin hem dk glisemik indeksli hem de
yksek antioksidan ieren taze brtlen, karadut, ilek, yeil erik, taze ala, ahududu, kiraz, vine, taze yaban mersini gibi
meyveleri tketmeleri nerilmektedir.
Tedavileri srasnda kanser hastalarnn baklk direnlerinin yksek olmas gerekmektedir. Bu sre iinde ve srekli bir
ekilde doal ky tereya, souk skm szma zeytinya, 2-4 adet kays kvamnda ya da hafif sda omlet olarak piirilmi
doal ky yumurtas yemeleri gerekir. Her gn yksek doz (gnde 3-4gr) omega-3 ve keten tohumu ya mutlaka kuvvetli bir
antioksidan ile birlikte alnrsa kanser hastalarnn gc ve direnci artar. Kemoterapinin yan etkilerini nispeten daha az
sorunlarla atlatabilirler.
Bu neriler hibir zaman tedavi yerine gemez. Ancak, organizma ve baklk sistemini glendirirler bunu da unutmamakta
ve tekrar hatrlatmakta yarar vardr.
KANSER HASTALII RSKN AZALTMAK KEND ELMZDE
Kanser hastal riskini azaltmak kendi elimizdedir. Sorunsuz ve salkl bir yaam srdrmek istiyorsak, kan ekerimizi ar
derecede ykselten glisemik indeks (G) deerleri ok yksek olan rafine ya da doal tm eker, tatl ve karbonhidrat ieren
yiyecek ve ieceklerden uzak durmak zorundayz.
Kanserden korunmak iin hi eve alnmayacak, mutfamza, dolabmza ve azmza girmeyecek yiyecekler unlardr:
Her trl ekmek, beyaz/kepeklisi/avdarls vb.
Simit, kuru ve ya pastalar.
Her trl tost.
Ambalajnda diyet yazan veya yazmayan grisini, galeta ve her cins biskvi.
Pirin pilav
Makarna, brek, poaa, ama vb.
eker, ikolata ve her tr tatl.
ekerli ve ekersiz reeller, uruplar, bal ve pekmezler.
Btn suni (yapay) tatlandrclar. Suni (yapay) tatlandrclarn kilo aldrarak eker hastalna neden olduu bilimsel olarak
gsterilmitir.
Ambalajnda diyet yazan btn yiyecek ve iecekler.
Hazr (fabrikasyon) veya taze sklm her trl meyve sular.
Btn gazl iecekler (kola, gazoz vb), enerji iecekleri.
Patates, msr.
Her trl kzartma.
Btn hazr orbalar.
Sucuk, salam, sosis gibi ilem grm et rnleri.
slenmi, ttslenmi balk ve etler.
St tozu, krema ve her trl hazr soslar.
Marketlerde satlan (fabrikasyon) tavuklar. Serbest dolaan zgr tavuklar (ky tavuu) yenebilir.
Yemekler ok yksek sda piirilmeyecek, ayrca terbiye yaplarak hazrlanmayacak!
Karpuz ve kavun gibi doal da olsa fazla miktarda eker ieren, glisemik endeksi yksek meyvelerden uzak durulacak.
Tabii bir de fiziksel aktivite hayati nem tayor...
Her gn dzenli bir ekilde yaplan fizik aktivite srasnda beynimizde mutluluk hormonu denilen endorfin ve bbrek st
bezinden de adrenalin salglanmaya balar. Bu iki hormon da egzersiz sonunda vcutta doal olarak rahatlama, geveme ve
uyku haline neden olur. Yani, egzersiz sonunda stres doal bir ekilde giderilir. Adrenalin hormonu egzersiz srasnda yalarn
yakt olarak kullanlr salar. Dier bir deyile, fizik aktivite srasnda yalarn yanmasn ve azalr salayan hormon
adrenalindir. Herhangi bir spordan sonra tokluk hissimizin meydana gelmesi ve uzun sre ackma hissimizin olumamas da bu
nedenledir.
Eer her gn 5 kilometre yol yrrsek, inann her istediimizi (tabii salkl olan gdalar) istediimiz kadar yiyebiliriz...
Gdalarmz Ne Durumda? GDO, Kansere Sebep Olur mu?

UZM. DR. YAVUZ DZDAR
stanbul niversitesi stanbul Tp Fakltesi
Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dal
Radyasyon Onkolojisi Uzman
YEMZ LALI SEBZE VE MEYVEY, YAIMIZA YAPIMI KALMI

Tarm ilac kullanm ve kanser arasndaki iliki, btn dnyada ayrntsyla incelenmitir. Tarm ilac kullanm ve kanser
hastalnn grlme skl arasnda belirgin bir iliki bulunmaktadr. rnein meme kanseri hastalarnn meme dokularnda
bulunan tarm ilac kalnts, salkllara gre anlaml dzeyde daha fazladr.
Trkiye Cumhuriyeti vatandalarnda tarm ilac kalntsna ynelik eriebildiimiz son iki alma ise Temmuz 2010da
yaymlanm. Biri Adana Adli Tp Morgundan 82 vakadan alnan doku rnekleri. rneklerin yzde yznde (%100) tarm
ilac kalnts var ve kadnlarda erkeklere gre anlaml derecede daha yksek, yani kadnlar daha ok zehirleniyor.
LMON BAHELERNDE KANSER LACI KULLANILIYOR!
Letrozol, bir aromataz inhibitr olduundan olgunlam limonun (rn alacak simsar beklerken) dalda kalma mrn
uzatrm. Bu nedenle de eritilip limon aalarna verilirmi. Hatta zaman zaman Adanada bu ilac bulmak mmkn
olmazm. Ben de artk nezle olanlara nane-limon tavsiye etmekten tamamen vazgetim!
Yani limon alrken organik limonu mu tercih etmeliyiz?
Evet, bu daha gvenli bir zm olabilir.
Peynirlerde de artk kesinlikle irdan kullanlmyor diyorlar, hatta GDOlukatklar kullanldn duyuyoruz. Sofralarmzn
ba tac olan beyaz peyniri seerken nelere dikkat etmeliyiz?
Peynir ok ilgin bir rn, yani siz st alp, hayvann ikembesini bir blmnden kurutularak hazrlanm irdan kartrp
mayalyorsunuz sonra peynire dnyor. Bu balamda lkemizde her yrenin kendine zg bir geleneksel peyniri var. Ama
fabrikasyon ortamlarda retilen peynirler iin durum farkl!
Elimizdeki verilere gre, fabrikasyon ortamlarda retilen peynirlerin byk ksm, Avrupadan ithal edilen genetii
deitirilmi organizmalardan (GDO) elde edilen enzimlerle retiliyor. Bunlar peynir deil aslnda. Piyasadan aldnz
kaarlar, krem peynirler, tad tuzu olmayan beyaz peynirler vb %100 natrel denen eylere aslnda tai deniliyor. Yani
yenemeyecek bir eyi yenilirmi gibi gstermek! Endstriden ziyaretimize gelen reticilerden rendiime gre, gn gemi
olan st, yourt ne varsa bunlar toplayp gzelce harmanladktan sonra, gda mhendisleri bu karm bir ekilde krem
peynir ya da taze natrel kaar gibi bir formata sokarak piyasaya geri veriyorlar. Bu sistemin ierisinde retilmi rnn ana
zellii, taze diye adlandrlmas
Peki, Ezine tipi dediimiz beyaz peynirler veya Trakya, Kars kaar gibi eski kaarlar ya da Erzincan deri tulumu dediimiz
peynirler?
Onlarda muhtemelen oynama yapamyorlar. Eski kaarlar, Erzincan deri tulumu veya eskimi Ezine peyniri gibi geleneksel
usulde retilmi peynirler imdilik gvenli grnyor.
MISIR URUBU VE PANKREAS KANSER LKS: OK AIK VE GL BLMSEL DELLLER
Msrdan elde edilen urup, frktoz asndan ok zengindir. Frktoz, kandaki ekerin dengelenmesinde en nemli rol
oynayan inslin salgsn uyarmamakta, doyum hissi olumadndan, bir yandan tketimin artna neden olurken dier
yandan salk asndan ciddi riskleri beraberinde getirmektedir.
Vcuda alnan frktoz, hzla bir ya olan trigliseride evrilmekte ve ya dokusunda depolanmaktadr. Msr urubundan elde
edilen yksek frktoz ierikli eker, i organlarda ve karn iinde yalanmann en nemli nedenlerinden birisidir. Bu
yalanmann metabolik sendrom olarak bilinen tablonun olumasna ciddi katksnn bulunduu kabul edilmektedir.
Dahas bugne dek yaplan pek ok aratrma, doaln dna tam eker metabolizmasnn pankreas kanserine neden
olduunu gsterdi.
GDODAN UZAK DURACAIZ NK KANSER YAPMA OLASILII OK YKSEK
GDOdan uzak duracaz nk kanser yapma olasl ok yksek. Kesin veri var m? Hayr, yok ama bu kadar genetik
anomaliye neden olan, dk ve ksrlk yapan bir eyin kanser yapmama olasl ok zayf. Hangisi yapyor bilinmiyor ama
kanserler artyor. GDOlarn dnyaya sunulmas ile paralel bir art var, bunu da kimse reddedemez.
Zehirli Kimyasallar Vcudunuza Almayn!

MENNAN AYSAN KUZANLI
Kimya Mhendisi
eitli yollardan vcudumuza aldmz kimyasallar genellikle uzun vadede etki gsteriyor, ancak bu srete hangi hasarlara
sebep olabilecei bilim adamlarnca da gnmzde yeteri kadar bilinmiyor. Bu balamda suyun, havann, gda maddelerinin,
temizlik ve kozmetik rnlerinin, hatta giydiimiz kyafetlerin iinde bulunabilecek toksik (sentetik) kimyasallar ile
vcudumuzdaki (doal) kimyasallarn birlemesinin ne gibi olaylar tetikleneceini henz net bir ekilde bilemiyoruz. Sk sk
hastalanyorsanz, dikkat edin eviniz youn biimde toksiktir! Ayn ekilde sklkla ar stres problemi yayorsanz, sizin
toksik olma durumunuz yksek safhadadr.
Bana bir ey olmaz, Bir ey deil, imdi geer, Hasta deilim ki, neden endieleneyim? laflarn sk sk duyarz. Ne
kadar gen, salkl, sportif, kt alkanlklardan uzak olursanz olun, yaplacak en iyi ey yapay ve kimyasal ierikli
rnlerden uzak durmaktr.
Vcudumuzda biriken baz kimyasal toksik maddeleri yle sralayabiliriz:
Dioksinler ve furan bileikleri: PVC retiminde kullanlan, endstriyel beyazlatma yan rnleri olup, insan vcudunda
endokrin sistemin hasarna ve kansere neden olabilir.
Fitalat: Kozmetik ve kiisel bakm rnlerinde bulunabilen plastizer maddeler olup, prematre bebek oluumuna ve kadn
reme organlarnda sorunlara sebep olabilir.
Uucu organik kimyasallar: Ksilol ve etil benzen ieren benzin ve endstriyel zcler olup, sinir sistemi iin toksik
etkileri vardr ve kanserojendirler.
Ar metaller: Boyalardaki kurun, konserve kutularndaki cva, kirlenmi sulardaki arsenik, boyal piirme kaplarndaki
kadmiyum gibi maddeler olup, hafza kayb, gelime gecikmesi, hareket gecikmesi ve kansere sebep olabilirler.
PCBler: Endstriyel yaltm ve yalayc maddeleri olup, kanser ve sinir sistemi hastalklarna neden olabilirler.
Organik fosfat esasl ve klor ieren bcek ilalar: Artklar gda maddeleri zerinde bulunurlar. Toksik olup, sinir
sistemini etkilerler ve bazlar kanserojendirler.
Halojen bileikleri: Bu grubun kimyasallar, flor, klor, iyot ve brom ile bunlardan reyen kompleks yapya sahip
bileiklerdir. Benzin, di macunu, boya, dezenfektan ve temizlik rnleri, bcek ilalar, su dezenfekte ediciler (klor) ve
hastalklar tedavide kullanlan ilalar (ilalarn bazlarnda klor vardr) halojen ieren rnlerdir. Halojenler nedeniyle
kanszlk, hormonal hasar, beyin hasar, enerji dkl, hiperaktivite, imanlama veya zayflama, kalp aritmisi, baklk
sistemi zayfl ve kanser gibi salk problemleri ortaya kabilir.
Plastik grubu: Bu grupta en zararl olan PVCdir. evreye dioksin yayabilir. Dioksin, gs, prostat ve baklk sistemi
kanserleri, hormonal dengesizlik, kalple ilgili sorunlar ve obezite gibi hastalklarn sebeplerinden kabul edilmektedir.
Plastik grubunda yer alan, dioksin ve dier plastik yapc maddeleri ierebilen, gnlk kullanm sonucunda kimyasal
etkilerine maruz kaldmz rnler unlardr:
Su borular
Plastik ieler
Sentetik lastik ve plastikten mamul rnler
Suni deri
Su ve ya esasl boyalar
Karton kaplamalar
Su geirmez kaplamalar
Makine hals srt
Yaptrclar ve zamklar
Deterjanlar
Petrolden retilen temizlik maddeleri
Sanayi temizlik maddeleri
Ev haere ilalar
Haere koyucu ilalar
Parfm, ampuan, sa rnleri, trnak cilalar vb kozmetik rnler
Metal ve alminyum kutu kaplamalar
Plastik kap iinde veya plastik rt ile rtlm gda maddeleri
Aldmz rn kullanrken de u nerileri uygulamaya gayret edebiliriz:
Sentetik kimyasal ierikli rnleri, yiyecek ve ieceklerin yanna depolamayalm. Kullanmadan nce ambalaj zerindeki
uyarlar okuyalm ve tehlikeleri bertaraf edelim. rn kendi ambalajnda muhafaza edelim. Bu tr rnlerle alrken yemek
yemeyelim, sv iecekler imeyelim, sigara kullanmayalm. Ayrca zellikle bir rn baka bir rnle kartrmayalm,
tehlikeli karmlar ortaya kabilir.
Risk tayan rnleri sadece zaruri ihtiya halinde kullanalm. Kullanma srasnda ortam iyi havalandralm. Kullandktan
sonra ambalajn kapan iyice kapayp, ortal temizleyelim. Gvenliimiz iin gzlk, eldiven, gaz maskesi, apka, ilave
havalandrma vb kullanabiliriz.
Hamile kadnlar mmknse toksik maddelerle temas etmemeye zen gstersin.
Dier temel ve basit nlemler:
evresel ilalama zamanlarnda, su depolar veya sebze meyvelerin yetitii tarlalarn ilalanmas ya da ehir ii ve okullarn
haereye kar ilalanmalar konularnda dikkatli davranmak. Bu tr ortamlarda ilal havay solumaktan, suyu imekten ve o
su ile ykanmaktan meyve-sebzeyi yemekten saknmak!
Evde veya i yerinde, bcek ilac, oda parfm, sentetik kokulu mum vb rnleri mmknse az kullanmak veya hi
kullanmamak. Kanserojen katk maddeleri ihtiva eden sv sabun, ampuan losyon vb kozmetik rnlerin kullanmndan
mmkn olduunca kanmak!
Tbbi olarak, gereksiz yere ila kullanmamak. Zorunlu hallerde ila kullanrken de prospektsn okuyup uyarlara yan
etkilere ve iindeki maddelere kar dikkatli olmak.
BCEK LACINDAN PROSTAT KANSERNE!
Hangi kimyasallar hangi kanser iin risk oluturuyor? Bununla ilgili bilgi var m?
Toksik kimyasallarn balca gruplarn yle sralayabiliriz:
Her gruptan bcek ilalar
Toksik ar metaller
Solventler
Baz plastikler
Her gn yiyerek veya baka ekilde tkettiimiz ve kullandmz insan yapm rnlerde bulunan kimyasallar
Hayvansal ve bitkisel rnlerde younlaan sentetik hormon ve steroidler
Hangi kimyasallarn hangi kanserleri tetikledii konusunda unlar syleyebiliriz:
Prostat kanseri: ou erkekte tam anlamyla ortaya kmamakla beraber, 50 yan stndeki erkeklerde %40, 80 yan
stndeki erkeklerde ise %70 orannda prostat kanseri oluumu olduu ve bu olgunun genellikle kimyasal toksik maddelerle
tetiklenmesi halinde zararl kansere dnebilecei belirtilmektedir. Prostat kanserinin tetikleyicileri arasnda evre kirleticiler,
kadmiyum bata olmak zere toksik metaller, sigara duman, her gruptan bcek ilalar, egzoz gazlarn sayabiliriz.
Gs kanseri: Kadn kanser lmlerinde n sray alan gs kanseri, genetik kaltm ve evre kirlenmesine sebep olan
kimyasal toksik maddelere balanmaktadr. Bu toksik maddelerden birisinin de strojeni taklit eden ya da strojen
aktivitesinde deiikliklere yol aan maddelerden olan ve doum kontrol haplarnda bulunan xenoestrogen olduu ifade
olunmaktadr.
Gs kanserine sebep olabilecek dier kimyasallar ise unlardr: Deterjanlar, organo-klorin ierikli (DDT, PCB, dieldrin,
lindan) bcek ilalar, plastikler (BPA, pet ie vb), klor ieren kimyasallar, solventler, hormon amacyla kullanlan sentetik
estrogenler, doum kontrol haplar, toksik metaller (kadmiyum, baryum, krom, lityum, kurun asetat, tributylin, antimuan),
organo-fosfat ve sentetik bazl (pyrethroid) bcek ilalar.
Baklk sistemi kanserleri: Son zamanlarda youn olarak grlen kanser trlerinden kan kanseri, Hodgins lenf kanseri,
kemik ilii kanseri ve non-Hodgins lenf kanseri gibi baklk sistemi ile ilgili kanserleri tetikledii ifade olunan kimyasallar
yle sralayabiliriz: Vinil klorr esasl plastikler (PVC), oyuncak ve ocuk bakm eyalarndaki fitalatlar, bcek ilalar
(karbamatlar, organoklorinler, organo-fosfatlar, yabanc ot ilalar (phenoxy-asit bazl), yabanc ot ilalar (2-4
dichlorophenoxy asetik asit grubu; dicamba, karbon-tetrachlorid ve atrazine grubu), mantar ilalar (kaptan grubu), youn
trafik nedeniyle oluan hava kirlenmesi, sa boyalar, kozmetikler, nkleer enerji, tbbi ilalar (romatoid artrit, HV vb ilalar),
PCB ve dioksin gibi evre kirleticiler, solventler.
Saydnz bu kimyasallar yznden u an risk altnda olanlar ne yapmal?
Kimyasallar, detoks yntemleriyle vcudumuzdan atarak ve yeni toksik maddeleri de vcudumuza almayarak hem
kanserden korunabilir hem de ilerlemesini engelleyebiliriz.
Maruz kalnan kanser oluumunu tetikleyebilecek toksik maddeleri, bol miktarda iilecek alkali yapdaki suyun da yardmyla
vcudumuzdan sprp atabiliriz. Alkali su imek ve alkali nitelikteki taze sebze ve meyve gibi canl yiyeceklerle
beslenmek, vcudumuzda hcre beslenmesi ve yenilenmesini salayarak hastalklardan korunmamza yardmc olur.
A, C ve E vitaminlerinin, inko ve selenyum gibi minerallerin kanser hcrelerini yok ettii gibi yeni kanser oluumlarn da
engelleyebildii; B ve D grubu vitaminlerin tmr oluumunu engelleyen gte olduu; magnezyum ve omega-3 yann
kanser riskini ve metastaz (srama) riskini azaltt bilimsel birok almada vurgulanmaktadr.
Doal ve i yiyecekler, likopen ve zm ekirdei gibi anti-kanser doal bitki zleri, egzersiz gibi rahatlama teknikleri ve
dier tamamlayc tp uygulamalar gnmzde kanserin nlenmesinde ve tedavisinde kullanlmaktadr.
EN GZEL HAKK DOALLIK!
Kozmetik rnlerin de risk oluturduundan bahsettiniz. Kiisel bakm iin kullandmz malzemelerde hangi kimyasallar
var? Bunlar bizi nasl etkiliyor?
Cilde ve deriye uygulanan preparatlar, cildin geirgen zellii nedeniyle direkt olarak vcudumuza girer ve klcal damarlar
vastasyla kan dolam sistemine geebilirler. erdikleri maddeler toksik ve kanserojen ise bunlar da bu vesileyle
vcudumuza alm oluruz.
Doal veya doal olmayan baz kozmetiklerin etiketlerinde grnen DEA (dietilamin) ve TEA (trietilamin) kanserojen madde
deildir. Ancak retimden sonra rafta beklerken kozmetiin iinde bulunan dier kimyasallarla reaksiyona girerek nitrozamine
dnebilir ve ite bu kimyasal madde kanserojendir.
DKKAT! RNLERN ZERNDEK NATUREL VEYA %100 DOAL FADELER, NDEK
KOKULARIN DOAL OLDUUNU GARANT ETMEZ!
Kiisel bakmda kullanlan rnler ve risklerini yle sralayabiliriz:
ampuanlar: Sentetik deterjan ierdiklerinden sa derisinde doal ya kayb ve gzlerde yanma gibi tahrilere neden
olabilirler. Kepek ampuanlar formaldehit, dier ampuanlar da suni koku, renk verici, kanserojen etkili kresol ve PVP
(plyvinilprolidon) maddelerini ierebilirler. Ayrca baz hallerde quaternium-15 kodu ile koruyucu madde olarak da
formaldehit kullanlabilmektedir. Formaldehit, potansiyel bir kanserojen maddedir.
Sa boyalar: zellikle koyu ve siyah, kahverengi ve kzl renkli boya ve permalarn, lenf kanseri ve kan kanseri riski
tad belirtilmektedir. Perma ve yar perma zellikli sa boyalarnn ise Hodgkin hastal, lenf (lymphoma), ilik
(myeloma), kan (leukemia) ve meme kansiastalklar ile balantl olabilecei belirtilmektedir. Aratrma raporlarna gre sa
boyas retiminde, kanserojen yapda olan yaklak 30a yakn deiik kimyasal kullanlmaktadr. Uzun yllar sa boyas
kullanm 45 yan zerindeki kadnlarda yaplan aratrmada, gs kanseri risklerinin daha fazla olduu anlalmtr. Sonu
olarak sa boyalar ok zorunlu olmadka kullanlmamaldr.
Deodorantlar: Koltuk altnda kullanlan baz preparatlarda koruyucu olarak kullanlan paraben maddesinin, sk temas
halinde gs kanserine neden olabilecei aklanmtr.
Tra kremi ve kp: eriinde BHA, TEA, FDCred-4, FDCred-40, FDCblue- 1 maddeleri bulunan tra kremi ve
kp rnlerinin uzun sreli kullanm kanser riski dourabilir.
Floridli di macunlar: Di macunlar, etanol, amonyak, sodyum benzoat, florid, suni renklendirici ve kokular ile kanserojen
olan formaldehit, mineral yalar, PVP (polivinyiprolidon) ve sakarin ierebilirler.
Parfmler: Temel maddesi alkol olup, ilaveten doal esans yalar ve aroma, ayrca metilenidorid, metil-etil keton, etanol,
benzil klorid, toluen gibi eitli toksik kimyasallar ierebilir.
Kat havlular, tuvalet kad, bebek bezi, vajinal tampon vb rnler: En sk kullandmz bu tr rnlerle ilgili
problem de yine dioksinin varlndan kaynaklanyor. Dioksinler, kat sanayinde klorla aartma ilemi srasnda oluuyor.
Satn aldmz tuvalet katlar, kat havlu, peete ve mendiller, st veya meyve suyu kartonlar, kahve filtreleri, tek
kullanmlk ocuk bezleri ve kadn pedleri, vajinal tamponlar, kat tabakalar vb rnler eer klorlu aartma ileminden
geiyorlarsa dk dozlarda dioksin ierirler. Dioksinle, bu rnlerden vcudumuzun duyarl ksmlarna geebiliyor. Bu
bileiklerin laboratuar hayvanlarnda kansere sebep olduu belirtiliyor. ABD evre Koruma Ajans (EPA) dioksinleri Olas
insan kanserojeni snfna alyor. ngilterede yaplan bir aratrmada, vajinal tamponlarda 130 ppm, pedlerd ise 400 ppm
dioksin bulunmutur. Bunlar ok ufak miktarlardr ancak deri tarafndan kolayca emilen dioksinin en toksik maddelerden biri
sayld, kanserojen olduu, baklk sistemini negatif etkiledii akldan kartlmamaldr.
Gneten korunma preparatlar: Bu preparatlarda canl hcrelere zarar veren OMC (octyomethoxycinnamate) bulunabilir.
Kozmetiklerin arasnda hangileri en toksik maddeler diye bir sralama yapacak olursak, birinci sray rujlar (dudak boyas),
ikinci sray maskara, nc sray da talk alr. Dierleri de ksa aralklarla pe pee dizilirler. Dnyaya alan penceremiz
olan gzlerde kullanlan maskarann ierdii toksik kimyasallar ise olaslkla formaldehit, alkol ve plastik reinelerdir, bunlar
bu hassas ve nemli organmzda kzarklk, yanma, sulanma, tahri gibi sorunlar dourabilir. Gz farlar ve her tr pudrada
bulunan talkn, iinde ise kanserojen olan asbest ve ilaveten alerjik reaksiyonlara sebep olabilen suni kokular bulunabilir.
Birok likit makyaj malzemesinde bulunabilen mineral yalar da, daha nce ifade ettiimiz gibi kanserojen yapya sahiptir.
Peki, yiyeceklerimizde durum ne?
Meyve, sebze ve tohumlar bcek ilalaryla; st ve st mamulleri, et ve et rnleri, deniz mahsulleri ve ilenmi yiyecekler ise
kimyasal katk maddeleri, hayvanlara verilen byme hormonlar, antibiyotikler, bcek ilalar ve dier ilalarla
kirlenmektedirler. Bu kimyasallarn ou kanserojen, nrotoksik (merkezi sinir sistemini etkileyici) ve immunotoksik
(baklk sistemini etkileyici) zelliklere sahiptirler. Bunlarn kullanlmas sonucunda ocuklarmzn ve bizim youn bir
tehlike iinde olduumuzu sylemek abartl olmayacaktr.
effaf filmler
Baz peynir, meyve, sebze, et, tavuk, balk vb gdalarn ambalajlarnda kullanlan effaf filmler, zellikle yal yiyeceklere
nfuz edebilecek kanserojen etkiye sahip olan DEHP (di-2-ethylexyl phthalat) ve DEHA (adipat) ierebilir.
Teflon piirme kaplar
Yaptrmayan tavalarn zelliini salayan PFOA (perflurooctanoic acid) maddesi teflon ve dier yaptrmaz yzeylerin
retimleri srasnda kullanlyor. Baz aratrmalar, bu kimyasaln pankreas, karacier, testis ve meme kanseri riskini
artrabileceini, ayrca hamilelikte dk riski, kilo kayb, problemleri ve baklk sisteminde zayflk gibi farkl sorunlarla da
ilikili olabileceini vurguluyor.
Barbek
Barbekde hazrlanm yiyeceklerin ou kansere sebep olan benzopiren (benzoapyren) maddesini ierebilir. Ortaya kan
benzopirenin miktar, kullanlan barbek ve zgaradaki piirme scakl, yakt cinsi ve piirilen etin ihtiva ettii ya miktar ile
yakndan ilgilidir. Yakt cinsi olarak odun kmr, en fazla benzopiren oluumuna neden olan yakt olup, zgaradaki kmre
ne kadar yaknsa o derece fazla kanserojen etki altnda kalrlar.
Mikrodalga frnda stma
Her ne kadar tavsiye etmesek de mikrodalga frn kullanmay tercih edenler, bu frnlarda cam ya da porselen kaplar
kullanmaya zen gstermelidir.
SUYUMUZA KLOR KARITIRMAYALIM!
Alkali su ierek hcre beslenmesi ve yenilenmesini salayabilir, hastalklardan korunabilir, bize verilmi mrn salkl ve
verimli olmasna da katkda bulunabiliriz
Suda bulunan ve kansere sebep olabilen maddeler unlardr:
Bu maddeleri ana grupta toplayabiliriz.
1.Blgesel jeoloji nedeniyle oluan potansiyel kanserojen maddeler: Bunlar yrenin jeolojik yaps veya sanayi artklar
nedeniyle oluabilir. rnein arsenik, asbest ve radyonkleid maddeler bu grupta yer almaktadr.
2. Sanayinin ve insanlarn evreyi kirletmesiyle oluan potansiyel kanserojen maddeler: Bu gruptaki birok kimyasal madde
insanolu tarafndan retilip ve ne yazk ki yine insanolu tarafndan sorumsuzca topraa ve suya braklmaktadr.
3.Suyun klorlanmas ile oluan potansiyel kanserojen maddeler: Bakteri, virs mantar ve parazitlerden suyu temizlemek iin
dnyada en ok kullanlan ve uygulanan yntem, klorlama yntemidir. Oysa klorun kendisi son derece zehirli ve ldrcdr.
Yaplan deneylerde, suyun iinde bulunan THM miktarnn ykselmesi halinde farelerde karacier, bbrek ve barsak kanseri
ortaya kt gsterilmitir.
nsanlarla ilgili olarak, sularn klorland ve klorlanmad blgelerde yaplan mukayeseli aratrmalarda, klorlanm su ien
blgelerdeki insanlarda barsak, rektum ve bbrek kanserinin daha youn olduu gzlemlenmitir.
rnein du srasnda, kullanlan suyun scakl ve basnc arttnda sudaki kimyasallar buharlar, su scakl 42 derece
olduunda kloroformun %80i ve TCE (trichloretilen) havada buharlaarak solunum yoluyla akcierlere, oradan da kan
dolamna geerek eitli sorunlara sebep olabilir.
TEMZ HAVA HEPMZN HAKKI!
Havay en ok kirleten ve insanlar olumsuz etkileyen faktrleri yle sralayabiliriz:
Sigara duman:
mekan kirleten ve insan salna son derece zararl olan 4.000den fazla kimyasal madde ierir.
Sigara dumanndan pasif iiciler de ar zarar grrler. Sigara ien bir kii, oluan dumann sadece %4n iine ekerken,
geriye kalan %96 gerek iici gerekse ayn mekan paylaan kiiler tarafndan paylalmaktadr.
Asbest:
Gzle grlemeyen kklkteki, ince asbest elyaflarnn akcierde toplanmas, akcier kanserine sebep olabilir. Asbest, baz
vinil yer kaplamalarnda odun, kmr veya mazot ile alan baz stclarda ve scak su borularnn bezli izolasyonlarnda
bulunabilir.
Plastikler:
Petrol veya kmr esasl maddeler olup, yaamda i ie olduumuz birok maddede ok deiik formlarda bulunurlar.
rnein soluduumuz havadaki plastik buharlar, cildimizle devaml temas eden yastklardaki plastik elyaflar, yiyeceklerimizi
kaplayan plastik kaplar ve ambalajlar, plastik su borular ilk aklmza gelenler.
Termoset plastik grubunda yer alan re-formaldehit plastik reineleri, ska kullandmz rnlerden kontrplak, kat
mendil, tuvalet kad, kat havlu, yer parkeleri inaat izolasyon malzemeleri vb gibi rnlerde bulunabilir. Bu rnler, yeni
olduklarnda zamanda devaml olarak kanserojen olan formaldehit gazn salarlar.
Akrilik plastikler, kanserojen olduu dnlen bir madde olan akrilonitrilden retilirler. Battaniyeler, hallar, giysiler, yer
cilas, yaptrclar, kontak lensler, takma diler, baz mutfak aletleri, duvardan duvara hal tabanlar, ocuk bezleri, ayakkab
astarlar, boyalar, kat kaplamalar ve ahap balayclar akrilik plastikle retilen rnlere rnek gsterebiliriz.
Gnlk yaamda plastik maddelerden retilen rnlerin salk risklerinden korunmak iin ahap, bambu, pamuk, cam,
seramik, toprak vb gibi doal maddelerden yaplabilen birok eyay alternatif olarak kullanabiliriz.
Bcek ldrcler:
nsektisit ve pestisit olarak adlandrlan bu maddeler, akut olarak gerek ciltte gerekse solunum sisteminde tahri edici, kronik
olarak da kanserojen, sinir sistemini etkileyen (nrotoksik), remeyi etkileyen (reproduktif) zellikleriyle son derece
tehlikelidirler.
EV TEMZLERKEN, VCUDUNUZ KRLENMESN!
Peki, durum bu kadar vahim grnrken evimizden kanseri uzak tutmann yolu ne?
Evimizdeki kanserojen tehlikeyi bertaraf etmenin birinci yolu, bu maddeleri eve getirmemek, ikinci yolu ise varsa bunlar
evimizden uzaklatrmak ve yerine alternatif rnler kullanmak olmaldr.
Kanserojen risk tayan ev rnlerini yle sralayabiliriz.
Koku gidericilerin ou koku gidermeyip, kendi kokular ile kt koku molekllerini kaplarlar veya burnunuzdaki koku
alglama sinirlerini etkilerler, bunlarda kullanlan kimyasallar, kanserojen olan fenol, kresol, etanol, ksilol ve formaldehit gibi
maddeler olabilir.
Krem formundaki ev temizlik malzemeleri amonyak veya klor ierebilirler. Klor ierenler ile amonyak ierenleri
kartrmamalsnz! Bu iki bileik karnca kanserojen kloramin gaz kmasna sebep olabilirsiniz.
Talk tozu ieren baz deterjanlar, talkn asbest iermesi nedeniyle kanserojen etkili olabilirler. Bazlar renklendirmek
amacyla katlan kmr katranndan elde edilen kanserojen suni renklendiriciler ierebilirler.
Birok hal ve koltuk temizleme ampuannda kanserojen olan perkloretilen ve naftalen (neft ya) ile etanol, amonyak gibi
ar toksik maddeler kullanlmaktadr. Kf temizleyicilerinin ierdii gazya (kerosen), fenol ve formaldehit gibi maddelerin
buharlar kanserojendir.
Dezenfekte edici rnlerde de kanserojen fenol ve formaldehit kimyasallar bulunabilir.
amar aartclar, potansiyel kanserojen madde olan klor ierirler
Likit deterjanlarda etoksi-alkol bulunuyor ise bu madde kanserojen olan 1,4-dioksan ierebilir.
Kuru temizlemede kullanlan perkloretilen buharlar, teneffs edildiinde kanser ve karacier hasarna sebep olan kimyasal
bir solventtir.
Mobilya ve yer cilalar da kanserojen fenol ierebilirler.
Ya esasl duvar boyalarnn iindeki uucu organik kimyasal miktar %45-65 arasndadr. Bu kimyasallarn iinde en youn
kullanlan ise solventler olup (etilen benzen, mineral spirit, butu ester ve ksilol), bunlar kronik kanser riski tarlar. Ayrca
duvarlarn zmparalanmas srasnda kan kuartz tozu solunduunda da kanserojen nitelie sahiptir.
Sentetik hallarn retiminde kullanlan toluen ve ksilol gibi sinir sistemini etkileyen solventler, antimikrobiyal etki iin ilave
edilen bcek ldrcler, benzen ve formaldehit gibi maddeler potansiyel kanserojendirler.
Eski halnn yerinden sklmesi dikkatli ve acele etmeden yaplmal, skme srasnda toz kmasna mani olmak iin elektrik
sprgesi ile ayrntl bir temizlik yaplmaldr.
Yeni denen hallardan buharlaan uucu organik kimyasallar, rnein 4-phenylcyclohexan alerjik reaksiyon, hassasiyet ve
gribe benzer salk sorunlarna sebep olabilmektedir. Bu sebeple yeni hal denen yerlere, en az 72 saat havalandrdktan
sonra girilmelidir.
Poliretan kpk ile doldurulmu akrilik, polyester ve PVC esasl kumalarla kaplanm koltuk, kanepeler, ayrca yeni
mobilya, ktphane, alma masas vb eyalar sktrlm aa tala yaptrcsndan buharlaan formaldehit yayabilirler.
Sentetik elyaftan retilen perde kumalarnn aprelenmesi srasnda da yine formaldehit kullanlmaktadr. Bu daha nce de
ifade ettiimiz gibi alerjen ve potansiyel kanserojen bir maddedir.
Bir de ar metaller olarak tanmlanan maddeler var. Onlar neler?
Yerkabuunda doal olarak bulunurlar. Ar metaller bozulmaz ve yok edilemezler. Tehlikelidirler, nk biyobirikme
eilimlidirler. Zaman iinde vcudumuzda birikebilir ve metabolize edilemediklerinden veya atlamadklarndan younlarlar.
Vcudumuza kirlenmi ime suyu, hava ve gdalar yoluyla girerler. Yksek miktarda almlarnda vcutta ar metal
zehirlenmesi oluabilmektedir. Zehirlenmelerin ou evresel kirlenme sonucunda meydana gelmektedir.
En riskli ar metaller arasnda unlar sayabiliriz:
Arsenik
En toksik elementlerden bir tanesidir. nsanlar arsenie gdalar, su, hava ve deri temas yoluyla maruz kalabilirler.
Gdalardaki arsenik miktar olduka dktr, ancak balklar ve deniz mahsullerinde yksek olabilir. nk balklar
yaadklar sulardaki arsenii absorbe ederler. ans eseri buralardaki arsenik, olduka zararsz olan organik formda ise risk
yoktur. Fakat arseniin inorganik formunu nemli miktarlarda ieren balklar, insan sal iin bir tehlike olabilir. Yani
inorganik arsenik DNAya hasar verebilmektedir. Organik arsenik ise kansere veya DNA hasarna neden olmamaktadr.
Arsenikle alan kiiler, nemli miktarda arap ienler, korunmu ahap ieren evlerde yaayanlar yksek miktarda arsenie
maruz kalabilmektedirler. norganik arsenie maruz kalndnda, cilt, akcier, karacier ve lenf kanseri riskinin artt
belirtilmektedir.
Kadmiyum
Krom
Nikel
Genelde paslanmaz elik ve dier malzemelerin retiminde kullanlr. ikolata ve kat yalarn da, nikel ierdii bilinir.
Deterjanlarda da bulunabilir.
Elektromanyetik Alanlar ve Kanser

PROF. DR. SLEYMAN DADA
Biyofizik Uzman
Dicle niversitesi Tp Fakltesi
Biyofizik Anabilim Dal retim yesi
Elektrik tama ve datm hatlar, ev ve iyerlerindeki kablo deme sistemleri, tra makinesi, sa kurutma makinesi,
elektrikli battaniyeler, tasarruflu ampul olarak tanmlanan kompakt floresan lambalar, stmal su yataklar, bilgisayarlar,
televizyonlar ve bunlar gibi elektrikle alan bir sr ara-gerecin alrken manyetik alanlar oluur. Bu tr cihazlarn
almas srasnda oluan alanlar olduka dk frekansl manyetik alanlar (ELF) olarak tanmlanr.
TEKNOLOJY SINIRLI KULLAN, STRESSZ VE SALIKLI YAA...
Peki, elektromanyetik alanlar kansere sebep oluyor mu?
Genel olarak konuursak cevabmz evet olur. Mikrodalgalar, radyo frekanslar ve olduka dk manyetik alanlarn da
kansere neden olduuna ilikin bilimsel yaynlar bulunmaktadr. Bilim dnyas bunlarn kanserojen olmas konusunda henz
tam olarak hemfikir deildir. Ancak konuya ilikin endieler artmaktadr. Bu endielerin artmasndan tr daha nceleri
hibir zarar yok denen ve radyo frekans/mikrodalgalar yayan cep telefonlar, Dnya Salk rgt tarafndan geen mays
aynda 2B grubuna (kanserojen olabilir) alnmtr. Bu yaklam bile gnlk yaamda yaygn olarak kullanlan bu tr
elektromanyetik dalgalarn ok da masum olamayabileceini dndrmektedir.
Son yllarda artt iddia edilen kanser vb hastalklar tek bir nedene balamak elbette mmkn deildir. Ancak, kansere neden
olduu ne srlen etkenler tek tek ele alnr ve her etkenden elde edilen veriler bir araya getirilip deerlendirilirse anlaml bir
sonuca varlabilir.
Bu yzden, hastalklarla ehirleme hz arasnda ne tr bir iliki olduu zerinde dnlmesi gereken nemli bir konudur.
nk ehirleme, bir baka deyile modernleme arttka, elektrik kullanm da artmakta ve dolaysyla alanlarnda daha
yksek elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar olumaktadr. rnein 20-30 yl nceki ehir ve ky nfuslarn gnmz
deerleriyle karlatrlacak olursak konu daha iyi anlalabilir.
ehirlemenin artmas, elektrik, telefon, televizyon, bilgisayar, kablosuz internet, baz istasyonu, cep telefonu, mikrodalga frn,
sa kurutma makinesi vb yaam konforu salayan birok elektrikle alan ve evrede elektrik, manyetik ve elektromanyetik
alanlar oluturan ara ve gerelerin kullanlmasnn artmas anlamna gelmektedir. Bu sraladmz ara gerelerin almas
iin elektrik tama hatlarnn da daha yksek akmlar tamas gerekir. Daha yksek akm tamak da, daha yksek manyetik
alan anlamna gelmektedir. Basit bir mantkla kk ehirlerde veya kk yerleim alanlarndaki elektrik, manyetik ve
elektromanyetik alanlarn daha dk, byk ehirlerde ise daha yksek olduunu syleyebiliriz.
Byk ehirlerde yaayanlarda sklkla grlen stresin kaynaklarndan biri, elektromanyetik alanlardr. nk yaplan
aratrmalar, ba ars, yorgunluk, stres vb ikayetler ile radyo frekanslar arasnda iliki olduunu ne srmektedir.
Modernlemenin bir sonucu olan bireysellik, insanlar yalnzla itmekte ve bireyleri teknoloji harikas cihazlara
ynlendirmektedir.
Tamam, teknolojiyi snrlayalm ama nasl?
Tm elektromanyetik alan kaynaklarndan korunmada nemli olan ana kural, yani sre, mesafe ve duruma gre koruyucu
kyafetler giymeyi veya kullanmay dikkate almalyz. Bu ana kural zellikle ocuklara ve gelime andakilere
alamalyz. nk bebekler, ocuklar ve gelime anda olanlarn, elektromanyetik alanlarla etkileimleri daha ciddi
sonular dourabilir.
MESLENZ OCUUNUZU KANSER ETMESN!
Olduka dk frekansl manyetik alanlar (ELF) ve kanser arasnda nasl bir iliki var?
Wertheimer ve Leepern 1982 ylnda yaptklar almada da yksek gerilim hatlarnn yaknnda bulunan konutlardaki ELF
manyetik alanlarn ocukluk a kanserlerinin yan sra erikin kanserlerine de neden olabilecei ve bu konutlarda
yaayanlarn maruz kaldklar alternatif manyetik alann ok dk olsa bile, baz fizyolojik etkilere sebep olabilecei ne
srld.
Coogan ve arkadalar, 60 Hzlik manyetik alanlara mesleki olarak maruz kalan kadnlarda meme kanseri orann aratrdlar.
Bu aratrmada yer alan kadn alanlar dk, orta ve yksek maruziyet olmak zere gruba ayrdlar. Yaptklar
deerlendirme yksek manyetik alanlarla etkileim ile meme kanseri arasnda bir iliki olabileceini ortaya koydu. Aratrmac
grup ayrca, menopoz ncesi dnemde olup, manyetik alanlarla yksek dzeylerde etkileen kadnlarda gzlenen meme
kanseri orannn, ayn grupta yer alan menopoz sonras evrede olan kadnlara nazaran daha yksek olduunu belirtmilerdir.
Burada rnek gsterdiimiz aratrmalarn sonularna bakarak kesin bir karara varmak mmkn deildir. nk, gerek
mesleki ve gerekse dier nlamalar ile olduka dk manyetik alanlar arasnda bir iliki kurulamayacan ne sren ok
sayda aratrma da mevcuttur.
ELF manyetik alanlar ile kanserler arasnda bir iliki olmadn vurgulayan almalara verilebilecek rnekler artrlabilir.
Ancak burada ama zt iki grn varln ortaya koymaktr. Kanserler ile ELF manyetik alanlar arasnda iliki olmadn
ne sren aratrclar, iddia edilen kanserler ile ELF manyetik alanlar arasnda iliki kuran almalarda metodolojik hatalar
yapldn ve kansere neden olan dier etkenlerin gz ard edildiini ne srmektedirler. Ayrca, gerek laboratuar ve gerekse
epidemiyolojik almalarn, elektrik alan etkilerinden ziyade, genellikle olduka dk frekansl manyetik alanlarn etkilerine
younlam olduunu ve dolaysyla elektrik alan etkilerinin hesaba katlmadn iddia eden almalar da vardr.
Evlerdeki manyetik alanlar ile erikinlerde gzlenen kanserler arasnda bir iliki var m?
Odalarda insanlarn youn olabilecei ksmlara elektrik tesisat denirken duyarl olunmaldr. rnein, televizyon aslan
bir duvarn arkasnda bulunan kiilerin farknda olmadan manyetik alanlara maruz kald dnlmeli, baucunda tasarruflu
ampul bir baka deyile kompakt floresan lamba kullanmndan kanlmaldr.
Tasarruflu ampul olarak tanmlanan kompakt floresan lambalarn ne tr riskleri vardr?
Bu tr ampuller ak konumda iken, hem manyetik alan hem de elektromanyetik bir dalga olan mor tesi (ultraviyole) nlar
yayarlar. Ayrca, ierdikleri cva nedeniyle de risk tamaktadr. Byle bir ampuln krlmas durumunda ortama cva
salnmaktadr. Bu da nemli bir evre sal sorunudur. Dolaysyla bu tr ampullerin atk ynetimine de (pil vb atklar gibi)
duyarl olunmaldr. Uzmanlar 1 metreden daha ksa mesafelerde bu ampullerin kullanmnn riskli olabileceini
belirtmektedirler. alma masalarnda, baucu lambalarnda veya yakn mesafe tasarruflu ampul kullanmndan kanlmas
bir nlem olabilir.
Olduka dk frekansl (ELF) manyetik alanlarn zararl etkilerine kar bireysel olarak alabileceimiz nlemler nelerdir?
Elektrikle alan cihazlar kullanmadmz zaman, filerini prizden ekmeliyiz. Bylece gereksiz manyetik alan oluumunu
nlemi oluruz.
Salarmz kurutmak iin yeterli zamanmz varsa, doal yollarla kurutmalyz.
Bilgisayarlarn gereksiz yere kullanmndan kanmalyz. zellikle ocuklarn ve gelime dnemindeki genlerin buna
dikkat etmelerini salamalyz. Bilgisayar kullanrken, bilgisayarlar ile aramzdaki mesafeyi, iimizi aksatmamak kouluyla
olabildiince uzak tutmal ve iimiz bittiinde bilgisayar kapatp, fiini prizden ekmeliyiz. Bu, manyetik alanlarla olan
etkileimimizi azaltacaktr.
Yatak, koltuk vb oturma gruplarnn yerlerini, manyetik alanlarn duvarlardan geebileceini gz nnde bulundurarak
belirlemeliyiz. rnein, oturduumuz veya yattmz duvarn arka tarafnda manyetik alan oluturabilecek bir ara gerecin
olup olmadna ya da cihaz varsa ne kadar manyetik alan oluturduuna dikkat etmeliyiz.
Yatak odalarnda manyetik alan oluturabilecek ara gereleri, en azndan uyku sresince kapal tutmalyz.
Uzaktan kumanda ile alan cihazlar kullanma hazr (stand by) konumda tutmamal, dmelerinden kapatmal ve
kablolarn prizden ekmeliyiz.
Oyun parklarnda kullanlan plastik ara ve gerelerin, kullanlmas srasnda aa kan statik elektriin topraa aktlp
aktlmadn yani topraklamasnn doru yaplp yaplmadn kontrol etmeliyiz. Bu yolla ocuklarmz gereksiz yere statik
elektrikle etkilememi olurlar.
SOLARYUM, HAYATI SOLDURUYOR!
Yapay ultraviyole kaynaklarnn zellikle genler asndan ciddi sakncalar olduu, hatta cilt kanserlerine davetiye kard
Amerikan Gda ve la Dairesi tarafndan da kabul edilmektedir. Bu ve benzeri kurulular bu tr alkanlklarn salkl
olmadn ne srmektedirler.
Evet, Amerikan Gda ve la Dairesi (FDA) getiimiz yllarda solaryumla ilgili ok ciddi aklamalarda bulunmu ve
yapay bronzlama cihazlarna yasaklama getirmiti. Bu aklamada ne kan dier balklar nelerdi?
Amerikan Gda ve la Dairesinin (FDA), doal ve yapay UV nlarnn zararlarna ilikin genel grlerini yle
sralayabiliriz:
Gne lambalar ve yl boyunca bronz bir tenle dolamak iin kullanlan bronzlama yataklarnn yayd UV nlar, salk
iin son derece ciddi riskler tamaktadr.
Bronzlama, aslnda derinin zarar grmesidir, yani doal veya yapay UV nlarnn deriye zarar vermesidir.
UVB ve UVA nlar ciltte farkl derinliklere ulaabilmektedir. Cildin en st tabakasn etkiledii iin, gne yanklarndan
sorumlu olan n UVB nlardr. Buna karn UVA cildin daha derinliklerine ulamakta ve isilik, kant veya benzeri alerjik
reaksiyonlara neden olmaktadr.
Amerikan Ulusal Kanser Enstitsnn (NCI) verilerine gre, gerek doal gerek yapay UV nlarna maruz kalmak, cilt
kanseri orann artrmaktadr. Melanoma, zellikle gen yalarda UV nlarna maruz kalma ile ilikilendirilen ve en ldrc
deri kanseri trdr. Kanser oluumu uzun sreli bir sretir ve bu onlarca yl alabilir. Bu yzden, Uluslararas Kanser
Aratrma Ajans (IARC), 18 yan altndakileri melanoma bata olmak zere dier kanser trlerinden korumak iin, yapay
bronzlama (solaryum) cihazlarna yasaklama getirmitir. Uluslararas Kanser Aratrma Ajans 2006 ylnda, ev veya
iyerlerinde kullanlan bronzlama cihazlarnn salk zerine etkilerini aratran 19 aratrmay inceledi. Elde edilen kantlar
yle sraland:
Kapal alanlarda kullanlan bronzlama cihazlarnn yayd nlar ile skuamoz hcre kanseri ve melanoma arasnda bir iliki
bulundu.
Kapal alanlarda kullanlan bronzlama cihazlarnn yayd UV nlar ile gz kanseri (gz melanomas) arasnda bir iliki
olduu saptand.
laboratuar hayvanlar zerinde yaplan aratrmalar, hem UVA hem de UVBnin hcre DNAsn zedeleyerek, cilt kanseri
oluumuna nclk ettii ortaya kondu.
Deri melanoma riskinin, 35 yandan nce UV nlar ile bronzlaanlarda %75 orannda artt gzlendi.
Gnelenmek iin uygun sre ve zaman nedir?
Uzmanlar, zellikle yaz aylarnda 10.00-16.00 saatleri arasnda gnee kmamay nermektedir. klmasnn zorunlu olduu
hallerde gneten korunmak iin apka, gne gzl vb aksesuarlarn kullanlmas nerilmektedir. Yani vcudumuzu
olabildiince rtmeliyiz. Eer yavrularnn yaam boyu salkl olmalarn istiyorlarsa ocuklarnn sadece gvenli saatlerde
gne altnda oynamalarna izin versinler. Ayrca havuz kenarnda veya sahilde bir glgelikte bile, kumlardan veya sudan
yansyan gne nlar ile etkileme olduu da unutulmamaldr.
Cep ve Bazdan Yaylan Dalgalarla Kanser likisi

PROF. DR. SELM EKER
Elektrik ve Elektronik Mhendisi
Boazii niversitesi
Elektrik-Elektronik Mhendislii Blm retim yesi
Cep telefonlar, elektromanyetik dalgalar adn verdiimiz sinyalleri alp vererek iletiim salar. Grmenin gereklemesi
iin, cep telefonunun yaknnda olduu baz istasyonundan radyasyon almas ve baz istasyonuna radyasyon vermesi gerekir.
Yani cep telefonlar hem radyasyon kaynadr, hem de radyasyon alc zellik gsterir.
Cep telefonunun ksa vadeli zararlarn yle aklayabiliriz:
Cep telefonlarnn olumsuz etkileri, konumaya baland anda etkisini gstermeye balar. Uzun sreli kullanmda ise bu
etkiler iddetini artrr, kalc hale gelir ve onarlmas g tahribe yol aabilir. Cep telefonu ald anda insan vcudu
elektromanyetik dalgalar aracl ile radyasyon almaya balar. Bu radyasyon vcut ssnn, zellikle ba blgesindeki snn
artmasna yol aar. Daha ok konuulduunda s daha da ok artar. Bu snmann sonucunda, vcuttaki ilk olumsuz deiimler
grlr. Yani yangn balar.
Cep telefonu ile grme yaplrken, insan vcudu cep telefonlarndan yaylan elektromanyetik radyasyonu emer. Bu emilen
radyasyonun miktar, cep telefonunun sala ne kadar zararl olacann bir gstergesidir. Bu nedenle her cep telefonun ne
kadar radyasyon yaydnn ve bu radyasyonun ne kadarnn vcut tarafndan emildiinin bilinmesi gerekir.
STANDARTLAR GVENL DEL!
SAR (Specific Absorption Rate) yani zgl Sourulma Oran, cep telefonu kullanrken vcudun emdii radyasyon g
miktarnn bir lsdr. SAR deerinin birimi Watt/kgdr. Yani vcudun birim ktlesinin, saniyede ne kadarlk bir gce (cep
telefonunun yayd) maruz kaldn belirler.
Cep telefonlarnn her lke tarafndan belirlenmi SAR limit deerleri vardr ve bu deerlerin hesaplanmas lkeden lkeye
farkllklar gsterir. rnein Avrupa lkelerinde halk iin ba blgesi lokal SAR limiti 2 Watt/kg iken bu deer ABDde
1,6dr.
te yandan kol ve bacak blgeleri iin SAR st limitleri ise 4 Watt/kga kadar kar. i gerei mikrodalgalara maruz kalan
iiler iin gvenli st limitler birka misli fazladr. Bu durum doal olarak kafa karklna yol amakta ve tketicilerin de
yeterince bilinlenmesini engellemektedir. Bu konuda cep telefonu reticileri zaman zaman, SAR deerlerinin nemli
olmadn, limitlerin altnda kalan her SAR deerinin gvenli olduunu iddia ederler. Bu bir arptmadr. SAR deerleri
yksek bir telefonun alnmas ciddi bir salk tehdidi oluturabilir. Bilhassa ucuz olduklar iin cazip olan korsan rnler
kullanlmamaldr. Ancak SAR deerleri ile ilgili soru iaretleri bununla kalmamakta!
SARA DAYALI STANDART LMTLERN OK ALTINDA DEERLERDE BLE NSAN SALII OLUMSUZ
ETKLENEBLYOR.
Bugn btn dnyada SAR deerleri tartmal bir varsayma dayandrlyor: Cep telefonlarnn sadece vcutta snmaya yol
amak kayd ile zararl olduuna... Oysaki pek ok bilimsel aratrma cep telefonlarnn, vcuda stma dndaki etkilerle de
zarar verebildiini gsteriyor.
stelik bu ssal olmayan etkilerin ok dk SAR deerlerinde dahi grld belirtiliyor. Durum vahimdir! Eer cep
telefonlarnn ssal olmayan zararlar varsa, ki vardr, SAR deerlerine ait limitler anlamszdr. Uzun sre habersiz olarak
elektromanyetik radyasyona maruz kalanlarda kemik kanseri ve lenfoma gibi ciddi hastalklarn ortaya kt belge ve
delillerle sabittir.
Ayrca SARa dayal standart limitlerin ok altnda deerlerde bile insan sal olumsuz etkilenebiliyor. Ba ars, uyku
bozukluu, ksa dnem hafza kayb ve benzeri etkilerin son zamanlarda olduka sk grlmesi ve bu rahatszlklarn yeni
teknoloji rnleriyle balants ABD, ngiltere ve Avrupa Birliinde eitli raporlara konu oldu.
Raporda yer alan balklar ksaca unlar:
Elektromanyetik alanlara maruz kalmak belirli hcre tiplerinde gen, DNA ve kromozomlar zerinde hasara yol aabilir.
Is oku proteini (stres proteini) oluumuna sebep olabilir.
Baklk sistemini zayflatr.
Elektrohipersensitiviteye (elektromanyetik alanlara kar ar hassasiyet sonucu fiziksel rahatszlklarn grlmesi) sebep
olur. Elektrohipersensitivite sinir sistemi rahatszlklar, ba ars, halsizlik, stres, uyku bozukluu, ciltte yanma ve batma
hissi, ac, alerji, gz yanmas, sabrszlk, kanma, kalp ritim bozukluu, nefes alamama, denge kayb, depresif ruh hali,
konsantrasyon bozukluu ve benzeri problemleri kapsar.
Nrolojik ve davransal rahatszlklara sebep olabilir.
nsan beyninin elektriksel aktivitelerini deitirebilir.
Beyin tmr ve akustik nromaya sebep olabilir.
ocuk kanserine (lsemi) sebep olabilir.
Alzheimer hastalna ve meme kanserine sebep olabilir.
Ksa vadeli (ksa vadeliden kast konuma an ve onu takip eden 24 saattir) olas baz bozulmalar yle sralanabilir:
Stres
Gr alannda daralma
Kulak blgesinde snma
Kalp pilinin bozulma riski
Kulak nlamas
Yorgunluk hissi
Konsantrasyon bozulmas
Ba arlar
itmede geici aksaklklar
Sersemleme
Uyku bozukluklar
Alerji
reme bozukluklar
Hiperaktivite
CEP TELEFONLARI TIPKI BR MKRODALGA FIRIN GB YANMA VE ISINMAYA YOL AAR. UZUN
SREL KULLANIMDA KULAK VE BEYNDE BALAYAN ISINMA, DAHA SONRA ORGANLARA
SRAYET EDER
Cep telefonu ile ok konumay alkanlk haline getiren ve bu alkanl srarla srdren bir insandaki uzun vadeli (on yl
ve zeri) olas bozulmalarn bazlar ise yle sralanabilir:
Genetik yapnn bozulmas
Beyin hcrelerinde lm ve beyin tmrleri
Beyaz kan hcresi (lenfoma) kanseri
Kan beyin bariyerinin zedelenmesi
Kalp rahatszlklar
hafza zayflamas
Kalc iitme bozukluklar
Embriyo geliiminin zarar grmesi
Dk riskinin artmas
Kan hcrelerinin bozulmas
El ve bilekte sinir skmas
BU ATEN SZ YAKMASINA ZN VERMEYN!
Cep telefonu ile konuurken, telefonun yakn olduu organlar snr. Daha ok kullanldnda daha ok snr. Konuma
srasnda en yakn durduu organlar beyin ve kulaklardr. Dolaysyla cep telefonlar beyin ve kulakta ar snmaya yol
aarak zarar verir. Baz istasyonlar da benzer radyasyon yayar. Yani benzer risk baz istasyonlar iin de aynen geerlidir.
Cep telefonlar tpk bir mikrodalga frn gibi yanma ve snmaya yol aar. Uzun sreli kullanmnda kulak ve beyinde balayan
snma, daha sonra i organlara sirayet eder. Bu snma allm snmadan farkldr. Radyasyonun vcudun iine yaylmas
sonucu gerekletiinden deride hissedilmez.
Dnya Salk rgt, cep telefonlar ve baz istasyonlarnn stma yolu ile vcuda nasl zarar verdiini yaynlad bir raporla
duyurdu. Bu rapora gre cep telefonlarnn ssal etkileri sonucu vcut, normalde salglamad baz proteinleri retiyor.
Is oku proteini ad verilen bu proteinler, vcudun normalden farkl ilemesine yol ayor. Kronik olarak cep telefonu ile ok
fazla konuulduunda bu molekllerin varl srekli bir hal alyor. Bu da vcutta ykma yol aabiliyor. Bu ykmn
sonucunda ise kanser oluumu, kalp yetmezlii, merkezi sinir sisteminin ileyemez hale gelmesi gibi son derece can alc
hastalklarn tetiklenebilecei dnlyor. Ayrca gzde uzun vadede katarakt oluumuna sebep olabilecei ifade ediliyor.
Bat lkelerinde cep telefonu ve baz istasyonlarna dair dzenlemeler ve gvenlik standartlar bu aletlerin sadece ssal etkileri
gz nne alnarak oluturuldu. Evet, ok uzun konumalar yaplmadka sya dayal zararlar minimumda tutulabilir. Ancak
asl sorun, cep telefonlarnn radyasyonundan kaynaklanan ve snma etkisinden bamsz zararlar. Bugn varlan sonular,
cep telefonlarnn sya dayal olmayan zararlarnn, biyolojik etkilerinin de son derece ciddi olduunu gsterdi. Bu zararlar
arasnda genetik yapy deitirmesi, ocuk kanseri (lsemi), beyin tmr, Alzheimer hastal saylabilir.
CEP TELEFONLARI KESN OLARAK OCUKLARDAN UZAK TUTULMALI
ocuklarn cep telefonlarndan daha ok etkilenmelerinin dier bir nedeni, kafataslarnn yetikinlere nazaran ok daha ince
olmas! Bu sayede cep telefonu radyasyonu ocuklarmzn beynine daha kolay yaylabiliyor.
Radyasyonun youn etkisinin en arpc nedeni ise cep telefonu radyasyonu ile ocuk vcudunun rezonans ad verilen bir
etkileime girmesidir. Rezonans olay ocuklarn ortalama boyu ile cep telefonu radyasyonunun dalga boyu arasndaki
uyumdan kaynaklanr. Rezonans olaynda ocuklarn vcudu cep telefonu radyasyonunu, aynen bir televizyon anteninin
yaynlar almas gibi zerinde toplar. Bu da ocuklarn bir yetikine nazaran, benzer ortamda bulunsalar dahi kat kat daha fazla
radyasyona maruz kalmas demektir.
OCUKLARIMIZIN CEP TELEFONUNA BALI KANSERE YAKALANMA RSK, BR YETKNE
ORANLA OK DAHA FAZLA:
2001 ylnda yaplan bir aratrmann sonularna gre, 2 dakikalk bir cep telefonu grmesi dahi 5-10 yandaki bir ocuun
beyin aktivitelerinde deiime yol ayor.
Bu etkinin ortadan kalkmas iin ise 1 saate ihtiya var. Aratrmay yrten Dr. Michael Klieeisen, balangta
bu kadar arpc sonular beklemediklerini belirtiyor. Konunun uzman, iki kez Nobel Tp dlne aday gsterilmi Dr.
Gerald Hyland ise sonularn rahatsz edici fakat retici olduunu sylyor ve ekliyor: Beyin aktivitelerinde gerekleen bu
deiimler ocuklarda renme eksikliklerine, konsantrasyon bozulmasna ve agresif davranlara dahi yol aabilir. Beyindeki
deiimlerin sadece iki dakikada oluup, etkisini bir saat kadar srdrmesi, ders arasnda yaplan bir telefon grmesinin
ocuklar tm ders saati boyunca etkileyebileceini gsteriyor.
Cep telefonu ile ok konuan ocuklarda tmr riski de artyor deil mi?
Kanser yapan maddeleri her yl dzenli olarak, zelliklerine gre gruplara ayran Uluslararas Kanser Aratrma Ajans (IARC)
da, elektromanyetik alanlar muhtemel kanserojenleri ieren 2-B grubuna ald. Bilindii gibi elektromanyetik alanlar, cep
telefonlar ya da baz istasyonlarndan maruz kalnan radyo dalgalarn da iine alyor.
Muhtemel kanserojenleri ieren terimi mulak geliyorsa, daha net bir aklama ngiltere Radyolojik Koruma Kurulundan
geldi: Cep telefonlar kk ocuklarda tmr riski yaratyor.
Aratrmac Andrew Goldsworthy iyonlatrmayan elektromanyetik radyasyonun eitli hastalklara nasl sebep olduunu
yle aklamtr:
nsan vcudu radyo anteni gibidir. Tuzlu kanmz vcudun her yerine ulaabilen iletken bir maddedir. Hcre zarlar bile
elektrik akmn ieri iletebilir. Yani, cep telefonu ile konutuunuzda sinyalleri vcudun her yerine ular. Hibir yer gvenli
deildir. Elektrik akm hcre zarna ulatnda ok nemli olan kalsiyumu veya baka iyonlar hcre zarndan alabilir. Bu da
hcrelerden szntlara sebep olur ki bu, birok biyolojik sorunun temelini oluturur.
Alerjilerdeki artn sebebi olarak hcre zarndaki szntlar gsterilebilir. Vcudumuz, yabanc maddelerin igalinden
hcreleri birbirine sk sk kenetleyen bariyerler sayesinde kurtulur. Bariyerler beyin, deri, burun, akcier ve barsaklarda
bulunur. Cep telefonu radyasyonu veya kalsiyumun kimyasal olarak hcre zarndan alnmas ile hcrenin iine zehirler, alerji
ve kansere sebep olabilecek byk molekller girebilir.
Barsaklardaki bariyerlerin hasar grmesi, MS (multiplskleroz), IBS (barsaklarda grlen bir hastalk) ve tip-1 diyabet ile
ilikilendirilmektedir.
Beynin almas da kalsiyum iyonlar ile yakndan ilgilidir. Beyindeki nronlar arasnda bilgi alveriini yapan
nrotransmitterlerin salnm iin hcre zarna kalsiyum gelmesi gerekir. Bu hcreler vcudun dengesini bozacak kadar fazla
kalsiyum gelmesiyle ar hassaslar ve sahte sinyaller iletmeye balarlar. Btn bunlarn normal zihinsel aktiviteyi
bozabileceini ve konsantrasyon bozukluklarna sebep olacan tahmin edebiliriz. ocuklarda ska grlmeye balanan
dikkat danklnn sebeplerinden biri budur. Araba kullanrken cep telefonu kullananlar ve snflarnda kablosuz internet
balants bulunan ocuklar zellikle risk altndadr. Otizm gibi hastalklarn artmasn da bu mekanizma ile aklaya biliriz.
CEPLE AZ KONU, BAZDAN UZAK YAA!
Vcut, kendini elektromanyetik radyasyondan koruyacak nleyici bir sisteme sahiptir. Hcrelere szan fazla kalsiyumu dar
atar, nkleik asidi korumaya alr, enzimleri korumak iin s oku proteinleri oluturur. Fakat vcudun bunlar yapmas iin
ok fazla kaynak tketmesi gerekir ve normal ileyii bozulur. Vcudumuz gndzleri hareket etmeye, geceleri de dinlenmeye
ve kendini onarmaya ayarldr. Mobil iletiiminde gece-gndz aralksz yaylan radyasyon, vcudun kendini iyiletirme
ihtimalini etkiler; belki de bu ihtimali ortadan kaldrr. Uzun vadede kronik yorgunlua ve baklk sisteminin zayflamasyla
hastalklara ve kansere kar direncin azalmasna sebep olur. Baz istasyonlarna yakn yerlerde oturan insanlarda sk sk
birtakm nrolojik sorunlar grlr.
Kablosuz internet ve telsiz telefonlar ne kadar riskli?
Kablosuz internet ve telefon vericileri de baz istasyonlarna benzer etkileri nedeniyle gvenli deildir.
CEP TELEFONU RADYASYONU, BEYAZ KAN HCRELERNDE BOZULMALARA YOL AAR. BEYAZ KAN
HCRELERNDEK BOZULMA SE BAIIKLIK SSTEMMZ FEL EDER.
Yaam kalitesinde d
Cep telefonlar yaam kalitemizi de dryor. sveli bilim insan Dr. Mild Hanssonun almalar cep telefonlarnn ba
ars, yorgunluk, hafza gerilemesi, kulak blgesi ve deride yanma hissine yol atn statiksel olarak gsteriyor. 2.400 denek
insan ile yrtlen alma, cep telefonu kullanma sresi ve telefonun yayd radyasyon oran arttka bu etkilerin iddetini
artrdn ortaya koyuyor.
sveli bilim insanlarnn sonularn tek bir cmlede zetleyebiliriz: Sadece 2 saatlik bir cep telefonu kullanm bile deney
hayvanlarnn beyin hcrelerini ldrr. len beyin hcrelerinin yerine byk oranda yenilerinin konulamamas ise
bu zararn kalc olmasna yol aar.
Beyin tmrleri
Dnyaca nl beyin cerrahlarndan Dr. Vini Gautam Krurana, cep telefonu hakknda yz akn aratrma ve incelemeye imza
atmann tecrbesiyle, kesinlikle bu cihazdan uzak durulmasn tavsiye etti. Uzman, cihazn sal sigara, hatta asbestten dahi
fazla zarara urattn ifade etti. Kruranaya gre, mutlaka bir gn btn dnyada cep telefonlarnn zerine de sala
zararldr ibaresi yazlacak.
Yani cep telefonu radyasyonu beyinde ne kadar younlarsa, beyinde tmr oluumu riski o kadar artyor. Ayrca, gnlk
konuma miktar arttka da risk ykseliyor. Aslnda bu konuda yaynlanm aratrma says bir hayli fazla. Uzun sreli ve
youn cep telefonu kullanmnn gz nne alnd hemen her aratrmann sonucunda cep telefonlarnn ayn zellii ortaya
kyor: Cep telefonu radyasyonu beyin tmr riskini ciddi derecede artryor.
Lenfoma kanseri
Cep telefonlarndan yaylan radyasyonun laboratuar hayvanlarnda lenfoma kanserini tetikledii gsterilmitir.
Cep telefonu bata olmak zere baz istasyonlar gibi elektromanyetik alanlarn beyin kanseri, lsemi riskini artrdn, genetik
yapya, hcrelere zarar verdiini, kan beyin bariyerini bozduunu, uyku dzenini etkilediini, dikkat eksiklii ve
hiperaktiviteye neden olduunu ve birok hastala zemin hazrladn ifade eden Fisher, bu konuda farkndaln artrlmas
gerektiini bildirdi.
u ana kadar anlattklarnz zararl m, zararsz m sorusunun artk bir anlam tamadn, cep telefonunun youn
kullanmnn uzun vadede kesinlikle zararl olduunu vurguluyor. Peki, verilen zararlar kalc m? Vcut bu hasarlar
tamir edebilir mi?
Cep telefonlarndan yaylan radyasyonun bir noktaya kadar vcudun dzenleyici mekanizmalar tarafndan etkisiz hale
getirilebilecei varsaylyor. Ancak bilim dnyasnda, belli bir gnlk dozun almas ve uzun sreli kullanm sz konusu
olduunda etkilerin geri dnlmez ve nceden kestirilemez olduuna dair bir gr hakim.
Cep telefonlarnn uzun vadede yapaca zararlar, ksa vadedeki zararlara nazaran daha ciddidir. Bugn itibariyle, cep
telefonlarnn uzun vadedeki zararlarna dair ksmi bir bilgimiz bulunuyor. Bunun nedeni ise cep telefonlarnn sigara, asbest
ve radyoaktif materyaller gibi kanserojenlere oranla daha ksa sredir hayatmzda olmas.
CEPLE LGL MERU MDAFAA TEKNKLER
Cep telefonu risklerinden korunmak iin unlar yaplabilir:
Cep telefonu grmelerinizi olabildiince ksa tutun ve gereksiz konumalardan saknn. Cep telefonunun etkisi kullanld
sreye bal olarak deiir. Konumalarnzn birka dakikay gememesine zen gsterin.
Sinyal seviyesi dk olduunda telefonla konumayn. Yksek hzda arabada ya da trende giderken telefon baz
istasyonlarn yakalamak iin daha ok dalga yayacandan telefonla konumayn.
Konuurken cep telefonunu vcudunuzdan uzak tutun.
0,9 metre uzak tutulan bir telefondan yaylan elektromanyetik dalga 50 kat daha dktr.
ocuklarnza ok acil durumlar hari, asla cep telefonu kullandrtmayn ve onlar mesafe olarak cep telefonlarndan uzak
tutun.
Kendi cep telefonu grmelerinizi, ocuklarnzdan olabildiince uzakta yapn.
Hamile iseniz cep telefonlarndan ok acil durumlar haricinde uzak durun. Hamilelik sresince evinizde cep telefonlarn
kapal tutmak, hem sizin hem de doacak bebeiniz iin daha hayrl olacaktr.
Cep telefonunun grme yapma dndaki ekstra zelliklerini kullanmaktan zellikle kanabilirsiniz. rnein babadan
kalma alar saatiniz, gece boyunca baucunuzda durarak biyolojik ritminizi altst edecek bir cep telefonu ile ayn alarm
ilevini grecektir.
Televizyonu televizyondan seyredin, radyoyu radyodan dinleyin.
Eer bir cep telefonu ile bir ileti yapmanz gerekiyorsa, bunu mmkn olduunca ksa mesaj (SMS) yolu ile gerekletirmek,
sizi cep telefonunun radyasyonundan koruyacaktr.
Telefonunuzu yatarken yannza koymayn. Uyuduunuz odada alr halde cep telefonu bulundurmayn. Geceleri yatarken
mutlak surette cep telefonunuzu kapatma alkanln edinebilirsiniz. Cep telefonlarnn sizi en savunmasz yakalayaca anlar
uykuda olduunuz zamanlardr.
Cep telefonlarn bir kulaklk aracl ile kullanmak daha gvenlidir. Bu ilk zamanlarda size skc gelse dahi, zamanla
kolayca alabileceiniz bir durumdur. Cep telefonlarnn yayd radyasyon miktar telefonunuz ald anda ya da siz bir
numaray evirdiiniz anda maksimum dzeydedir. Bu zamanlarda telefon ba blgenizden olabildiince uzak durursa, zarar
minimize edilmi olur. Eer kulaklk kullanmyorsanz, cep telefonunuzla bir numaray aradnzda, kar taraf telefonu
ancaya kadar telefonu vcudunuzdan olabildiince uzak tutabilirsiniz. Ayn ekilde telefonunuz aldnda nce telefonu
ap, 1-2 saniye bekledikten sonra telefonu kulanza gtrmek ok daha gvenli olacaktr.
Asansr, otomobil gibi kapal ve dar alanlarda cep telefonu ile konumaktan saknabilirsiniz. Cep telefonlar yeterince iyi
ekmediinde (telefonunuzun ekranndaki gsterge dk bir deer verdiinde), konumann gereklemesi iin baz
istasyonlarndan daha iddetli elektromanyetik radyasyon iletilir.
Pasif sigara iiciler gibi mobil telefonlarn yannda bulunanlar da zarar grr. ocuklar, hamileler ve yallar radyasyondan
en ok zarar grebilecek risk gruplardr. Baz istasyonlar, verici/alc veya tama hatlar, hastane, okul, kre ve huzur evi gibi
alanlarn civarnda olmamaldr.
Cep telefonu alrken mutlaka telefonun SAR deeri hakknda bilgilenmelisiniz. SAR deeri dk bir telefon almak, cep
telefonu radyasyonuna daha az maruz kalmanz salar. SAR deeri vcudunuza bir cep telefonundan ne kadar radyasyon
yayldn belirleyen bir katsaydr. Baz cep telefonu reticileri artk SAR deerlerini rn kullanm klavuzlarnda belirtiyor.
Ayrca piyasadaki cep telefonlarnn SAR deerlerini internetten bulmanz ok kolaydr. (rnein:
http://www.sarvalues.com/eu-complete.html)
Gn iinde cep telefonunuzu vcudunuzdan olabildiince uzakta tayabilirsiniz. Cep telefonunuz mmknse antanzda
kalmaldr. Telefonu zerinizde tamayn. zerinizde tayacaksanz tu takmnn bulunduu taraf dar baksn. Bylece
dalgalarn vcudunuza deil dar doru yaylmasn salarsnz. Cep telefonunuzu kalp, beyin, cinsel organlar gibi son derece
hassas blgelerden uzakta tayabilirsiniz. Bahsi geen hassas organlar vcudun zarara en ak blgeleri olup, tamirat da zor
olan blgelerdir.
Toplu tama aralarnda cep telefonu kullanp bakalarna da zarar vermeyin. Cep telefonlarnn uak sistemlerini bozduu
aratrmalarla kesin olarak kantlanmtr. Cep telefonlarnz elektronik fren ve kontrol sistemi olan tatlarda, petrol
istasyonlarnda kullanmaynz. Hastanelerde kesinlikle kullanmaynz.
Evinizde, zellikle uyuduunuz yerleri, evrenizden gelecek elektromanyetik dalgalara kar kalkanlayabilirsiniz.
Kalkanlama cibinlik ya da perde olarak diktirebileceiniz, zel radyasyon kesici kuma ve duvar boyalaryla yaplabilir.
Son olarak unutulmamal ki, cep telefonlar bizim bir organmz ya da ayrlmaz paramz deil! Cep telefonlar bizi deil biz
cep telefonunu ynetebiliriz. Her ne kadar bu youn reklam ve bilinalt bombardman karsnda zor grnse de, cepsiz
hayat tercih edebiliriz. Ve unutmamalyz ki, karmzdaki tehlikenin boyutlar tam olarak belli deil. nk srekli kendini
yeniliyor. Tehlike form deitiriyor, ilerliyor, merakmz kayor.
Piyasada elektromanyetik radyasyondan koruduunu iddia eden, eczanelerde, telefon satan dkkanlarda bulunan farkl
isimlerde (20den fazla) ufak 2-3 cm ebadnda rnler vardr. Bunlar almaynz, yarar yoktur! Yararl olmadklar ABDde
mahkeme kararyla kesinlemitir. Bunlar modern nazar boncuklardr. Kitap okuyarak bilgilenmeniz hem daha ucuz, hem de
daha yararl olur.
Nkleer Tp ve Radyoloji Alannda Grntleme Yntemlerini Kullanrken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

YARD. DO. DR. EROL ERGLER
Nkleer Tp Uzman
Teknolojideki gelimelerden en fazla yararlanan tp dallarnn banda nkleer tp ve radyoloji geliyor. Tomografi, manyetik
rezonans, sintigrafi, PET, PET-CT, PET-MRI, anjiyografi, giriimsel radyoloji vb gibi grntleme yntemleri hem
doktorlarn, hem de hastalarn ilerini inanlmaz derecede kolaylatrd. Bu tetkiklerle henz hibir belirti vermeyen pek ok
hastaln erken tehisi ve bu sayede de tedavileri mmkn olabiliyor. Ancak bu incelemelerin ounda X- ve Gamma
nlarnn kullanlmas baz sakncalar da beraberinde getiriyor. Bunlarn banda kanser riski geliyor, nk kanser
oluumuna yol aabilen faktrlerden biri de yksek dozda radyasyona maruz kalmak.
Burada iyice anlalmas gereken nokta udur ki, varlmz byk derecede tehdit eden kanserin balangcndan itibaren pek
ok belirti ortaya kar. te biz doktorlar, hastalarmzdaki bu belirtileri fark edip koruyucu ve nleyici olan tetkik ve tedaviyi
yapmakla grevliyiz.
Bir erkekte prostat kanseri veya bir kadnda meme kanseri phesi dnldnde yaplmas gereken tetkikler bellidir.
Midede, beyinde, akcierde, tiroit bezinde, karacierde, kemikte, pankreasta, yumurtalkta, rahimde, rahim aznda, testiste ve
deride kanseri dndrten belirtiler ortaya kabilir. Eer bu belirtiler sadece bir organ ilgilendiriyorsa tetkik says ok azdr
ve kiinin vcut btnlne fazla bir zarar vermez. Ama pek ok organ ilgilendiren bir belirti varsa yaplacak tetkik says ve
tetkiklerin kiiye verecei olas zarar artar.
Artar ama bunu kim koordine edebilir? Her uzmanlk alan sadece kendi alanyla ilgili tetkikleri ister ve dierlerine karmaz.
Karmaz ve ne olur? Her bran kendisi iin istedii tetkik saysn artrabilir ve siz birok randevuya sahip olabilirsiniz. Bu
tetkikleri yaptrdnzda ise bonus olarak aldnz radyasyon miktarn bilebilir misiniz? Bu zararn neye yol aabileceini,
hatta kanser yapma riskini size kim syler? Eer size bir tetkik yaplmas nerildiyse, bu, gerekten sizi korumaya ynelik
dnceyle yaplm bir eylemdir. Ama dnn, bu tetkikin risklerinden size aka bahsedildi mi? Grntleme ilemi
sonucu ne kadar radyasyon aldnz raporda belirtilmi mi?
Peki, grntleme yntemlerini risklerine gre sralar msnz? Bunlarn insan vcuduna verdii zarar (burada belli bir
birim referans alnabilir, szgelimi 20 dakika tomografiye maruz kalmak) halkn anlayabilecei bir rnekle (szgelimi 4
paket sigaraya eittir eklinde) aklayabilir misiniz?
Sigara deyince ok arpc rakamlar verebiliriz. Gnde iki paket sigara ien kiinin, normal kiiye oranla 16 kat daha fazla
oranda akcier kanserine yakalanma ihtimali vardr. Ayrca sigara dumannda polonyum, uranyum, toryum gibi radyoaktif
maddeler bulunur. Gnde 10 adet sigara ien kii 3,4 mSv radyasyon alm olur. Sigaradaki en zararl radyoaktif madde
polonyum-210dur. Polonyum-210 yksek sda tamamen buharlar. Sigarann filtresi ve geirgenlii, yksek sigara katlar
oksijeni artrarak yanarken yksek s oluturur. Bylece polonyum-210un yannda toryum, uranyum ve potasyum gibi
radyoaktif maddeler de buharlaarak akcierimize alnm olur. Yani katran szelim diye kullanlan sigara filtreleri ve ince
sigara katlar, akcierimize daha fazla radyoaktif madde veriyor.
Uluslararas Atom Enerji Kurumunun (L4EA) verileri yle diyor:
Gs rntgeni: 0,14 mSv
Gs fotofloroskopisi: 0,65 mSv
Gs fioroskopisi: 1,1 mSv
Kol, bacak rntgeni: 0,06 mSv
Bel omurga rntgeni: 1,8 mSv
Gs omurga rntgeni: 1,4 mSv
Boyun omurga rntgeni: 0,27 mSv
Kala eklemi rntgeni: 0,83 mSv
Kafa rntgeni: 0,1 mSv
Karn rntgeni: 0,55 mSv
st sindirim sistemi rntgeni: 3,7 mSv
Alt sindirim sistemi rntgeni: 6,4 mSv
Safra kesesi rntgeni: 2 mSv
Mammografi: 0,5 mSv
Bilgisayarl tomografi: 8,6 mSv
Anjiografi: l2mSv
Giriimsel cerrahi ilemler: 20 mSv
Di rntgeni: 0,03 mSv
Kemik sintigrafisi: 4,5 mSv
Kalp sintigrafisi: 8 mSv
Akcier perfiizyon sintigrafisi: 1,5 mSv
Akcier ventilasyon sintigrafisi: 1 mSv
Bbrek sintigrafisi: 1,9 mSv
Karacier-dalak sintigrafisi: 1,7 mSv
Beyin sintigrafisi: 6 mSv
Burada tekrarlamam gereken konu, tetkiki isteyen hekimin fayda/risk orann hesaplayacak bilgiyi alabilecei bilimsel-resmi
kaynaklara ulaabilecek imkanlarda olmas gerektiidir. Bunun denetlenebilir olmas da esastr. Bunu hastann dnmemesi
gerekir. Zaten kanser kelimesinin getii bir ortamda hasta bunu dnemez...
TAMAMEN DUYGUSAL BR KAVRAM: CHECK-UP
Check-up veya hastalklara kar korunma adna rutin kontrol ad altnda pazarlanan paketlerde kan tahlillerinin yan sra,
X nlar ieren ve iermeyen tetkikler (akcier grafisi ve istee bal 2. ek grafi, tm batn ultrasonografisi, tiroit
ultrasonografisi, meme ultrasonografisi, pelvik ultrasonografisi, kemik younluu lm vb) ayn anda yaplyor. Ayn
anda bu kadar ok tetkik uygulamasnn riskleri neler? Salkl insanlarn hastalktan korunma adna, korku
psikolojisiyle check-up yaptrarak hem maddi hem de manevi olarak risk altna girmesi doru mu?
Ultrason radyoaktif bir ilem deildir. Burada ses dalgas kullanlr.
Tpta belirli bir check-up tarifi yoktur. Hibir bilimsel kitapta check-up blm yer almaz. Check-up kavram, ticari amala
planlanmtr. Bildiiniz sat kampanyalar gibi... Hi bir hekim, bir check-up tarifi yapamaz. Ama her hastane, bnyesindeki
gelir getirebilen hizmetlerin listesine check-up paketi adn veriyor. Sonuta rastgele check-up yaptran herkes kendisi
iin gereksiz tetkik yaptryor ve riski stleniyor diyebiliriz.
IKAR GZETEN GRUPLAR, DERNEKLER VE RESM KURULULARI KULLANARAK REKLAM
PANOLARINDA KADINLARDAN MAMOGRAF EKTRMELERN HAYKIRAN KORKU DOLU
SUBLMNAL HPNOTK MESAJLAR GNDERYOR. MEYDANI BUNLARA BIRAKMAMAK LAZIM!
HERHANG BR KAYET YOKSA MAMOGRAF EKTRMEK YANLI!
Klasik anlamda akcier rntgeni ekildiinde kii 0,14 mSV; mamografide (dijital) ise 0,21 mSV radyasyon alr. Memedeki
lezyonlarn ayrt edilmesi iin bu doz kullanlr. Eski cihazlarla (analog) mamografi ekiminde ise 0,5 mSVe kadar
radyasyon alnabilir. Yani her tetkik yaptrdnzda iade edemeyeceiniz bir radyasyonu bnyenize alyorsunuz.
Meme asndan baktmzda, eer hamile ve emziren biri deilse, kadnn meme boyutlar, doku sertlii ve hassasiyeti kiiye
zeldir. Bu durumda bir deiiklik olur ve doktora giderse muayenede, ultrasonda ve kan tetkiklerinde pheli bir ey
bulunursa, doktorun mamografi istemesi ok normaldir. Ama kiinin herhangi bir ikayeti yoksa ve doktora muayene olmadan
mamografi ektirmek isterse, ite bu yanltr.
ki- kat byyebilen ve klebilen, ii st salg yollar ile dolu organn her noktasnn ayn olmas beklenebilir mi? nemli
olan farklln olmas deil, farkl hissedilen blgenin bymesi, arl olmas ve farkl doku blgesi saysnn artmasdr. te
bu durumda risk sz konusudur. Doktorunun muayenesi ve isteyecei tetkiklere gre gereken tehis yaplacak, bir hastalk
varsa tedavisi balayacaktr. Kadnlarn yapmas gereken, memesinden phelendiinde ncelikle doktoruna danmasdr.
EN RSKLS: TM VCUT TOMOGRAFS!
ngiliz Salk Bakanl, 2010 Nisan ay balarnda ok kritik bir karara imza atarak salkl kiilerin tm vcut
tomografisi ektirmesine yasak getirdi. Bu yasaa gidilmesine gereke olarak tomografi srasnda yaylan ve vcuda nfuz
eden radyasyon orannn ok yksek olmas gsterildi. Tomografi ektirmek geen yllarda osteoropoz, kalp rahatszl,
damar tkankl ve diyabet gibi hastalklar nceden tespit edebildii iin salk uzmanlar tarafndan sklkla tavsiye
ediliyordu. Salkl bireylerin her 5 ylda bir tomografi ektirmesini neren doktorlarn bu tavsiyesi zerine harekete geen
bakanlk, tm vcudu tarayan tomografinin normal bir rntgenden 400 kat daha fazla radyasyon yaydn tespit edince
yasak karar ald. Tomografiye salkl giren her 50 hastadan birinin maruz kalnan radyasyon nedeniyle ekim sonrasnda
kansere yakaland belirtildi. Bu durumda, son on yl iinde gereksiz yere sklkla tomografi ektirenleri neler bekliyor?
Hastalar kanser riskine kar, hangi durumlarda tomografi ekimini ret etme hakkna sahipler?
Bu noktada radyasyondan korunmann uluslararas temel ilkesi olan ALARA (As Low As Reasonably Achievable) prensibini
dikkate almak gerekiyor. Mmkn olan en az radyasyonun alnmas anlamna gelen bu prensip Uluslararas Atom Enerji
Kurumu (IAEA) desteinde tm dnyada kabul edilmitir.
ALARA prensibine gre radyasyonun zararl etkilerini gz nnde bulundurarak, net fayda salamayan hibir radyasyon
giriimine izin verilmemelidir. ngiliz Salk Bakanl, bu bilgiyi savunarak tarama amal tm vcut tomografisini yasaklad.
Trkiyede ise billboardlarda reklam yaplyor!

Kansere Cozum Var

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kansere Cozum Var

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KANSERE ZM VAR!

Nelerden uzak durmal, ne yemeli, nasl yaamal?

Hayykitap - 4. Bask, Mart 2012

Trkiye Kanserle Nasl Savayor?

Kanser nedir? Trkiyede hzla artan kanserin sebepleri nelerdir?

Kanser eitlerine Gre Tedavi Yntemleri ve Kanserden Korunma Yollar

ocuklarda Kanser Nasl nlenir?

TIBB GRNTLEME YNTEMLERN OCUKLA MMKN OLDUUNCA AZ UYGULATI N

Hangi Kanserde Hangi Bitki Kullanlr?

EN OK YAPILAN YANLI: MEYVENN SADECE SUYUNUN TKETLMES!

Doru Beslenme Kanserden Korur!

nslin ve leptin direnci nedir, nasl geliiyor?

Gdalarmz Ne Durumda? GDO, Kansere Sebep Olur mu?

YEMZ LALI SEBZE VE MEYVEY, YAIMIZA YAPIMI KALMI

Zehirli Kimyasallar Vcudunuza Almayn!

Elektromanyetik Alanlar ve Kanser

Cep ve Bazdan Yaylan Dalgalarla Kanser likisi

Nkleer Tp ve Radyoloji Alannda Grntleme Yntemlerini Kullanrken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

You might also like