ADA FNANS SSTEM

Ders Notlar

SUKUK

1)ncelikle bir Varlk Kiralama irketi (VK) kurulacak

2) Kaynak Kurulu (KK), mlkiyetinde bulunan varl Satm veya Kiralama yntemlerinden
biriyle VKye devredecek

3) VK ile Kaynak Kurulu arasnda yaplacak olan devir szlemesi, (1) Varln VK
tarafndan (Alm/Satm veya Kiralama yntemlerinden biriyle) Kaynak Kurulutan
devralnmas, (2) Varln Kaynak Kurulua Kiralanmas, (3) Ayn varln kira sresi
sonunda Kaynak Kurulua (balangta anlalan artlarda md. 5/2) geri satlmas
unsurlarn iermek zorundadr

4) VK sz konusu varl, onu devreden ilk (asl) sahibine kiralayacak

5) VK kiralama ileminden elde edilecek gelirleri temsil eder nitelikteki Sertifikalar

dzenleyip yatrmclara arz edecek

6) VK, Kira (Sertifikalarn) sresinin dolmasyla birlikte, ad geen varl, KKya, srecin
balangcnda belirlenen artlar dorultusunda, zorunlu olarak geri satacak veya (Taslakta
aka belirtilmemi olsa da, balangta Kira akdiyle devralm ise) iade edecek.

7) KKnn szlemede belirlenen taahhtlerini yerine getirmemesi durumunda VK

Sertifikaya konu varl satp elde edilen bedeli sertifika sahiplerine, paylar orannda
datacak.

8) Taslaktan VK iin yle bir hukuki stat belirlendii anlalmaktadr: VK Sertifika ihra
ilemini organize eden, balangtan sonuna kadar sreci yneten, KK karsnda Sertifika
sahiplerinin haklarn temsil eden bir kurulutur. VK sahip olduu varlklar zerinde hibir
ayni hak tesisi yetkisine sahip deildir Dolaysyla kurulu amacyla elien, temsil ettii
Sertifika sahipleri aleyhine sonular dourabilecek faaliyetlerde bulunmas yasaklanmtr.
Aadaki iki madde Taslaktan aka belirtilmemi olmasna ramen dolayl olarak
anlalmaktadr.

9) VK, Sertifikalarn arzndan elde edilecek sermaye ile gayrimenkuln devralnmas

sonucu KK lehine doan borcu kapatacak, srecin banda KKy finanse edecek.

10) Kiraya konu varln balangtaki asl sahibi olan KKya iadesinden elde edilecek
(srecin balangcnda belirlenmi olan) mebla Sertifika sahiplerine, balangta
yatrdklar ana sermayeleri olarak geri denecek.

Taslakta serpitirilmi ekilde yer verilmi bulunan kayt ve artlar bir btn olarak
incelendiinde, amacn, KKun finansal ihtiyacnn rehin olarak verilecek herhangi bir
varlk sayesinde karlanmas, VK nin bu sreteki rol ise, bata Sertifika sahipleri olmak
zere taraflarn haklarn muhafaza ve ilemi organize etmektir. Kira geliri diye adlandrlan
Sertifika gelirleri ise sertifika sahiplerinin verdikleri kredi karlnda rehin olarak
aldklar varln menfaatini (kredi alana, Borluya daha balang aamasnda) satarak elde
ettikleri gelirdir ki bunun slam hukukundaki ismi Ribadr.

ZM TEKLF:
Taslan Katlm Bankacl prensiplerine uygun hale getirilebilmesi iin aadaki
deiikliklerin yaplmas gerekir;

KK ile VK arasndaki varln devri ileminin btn yetki, sorumluluk ve sonularyla

birlikte Satm veya Kiralama akdinden birine dayanmas gerekir. Bu da u ekilde
salanabilir:
VK ile KK arasndaki varln devri szlemesi;

1) Varlk zerindeki mlkiyetten (Devir ileminin dayand akit satm ise ayn ve menfaat;
kiralama ise yalnzca menfaatten) doan hak ve sorumluluklarn VKye ait olaca,

2) Dolaysyla, Kira sresince varln kullanma hazr tutulmas sorumluluunun VKye ait
olaca,

3) Kira sresinin bitiminde VK ve/veya KKnn talep etmesi durumunda (zorunlu olarak
deil, talebe bal olarak) varln KKya satlabilecei,

4) Gayrimenkul fiyatnn balangta deil, Kira sresi sonunda taraflar arasndaki pazarlk
veya uzman varlk deerleme irketlerinin belirleyecei fiyattan geri satlaca aka yer
almaldr.

5) Ayrca, yukardaki mahzurlu durumlara yol aan sebepler, VKnin Sertifika

sahiplerine, ellerindeki sertifikalarn ikincil piyasadan ve ancak piyasa fiyat
zerinden geri satn alnaca garantisi verilmek suretiyle de giderilebilir.

BEYUL-NE

Kiinin bir mal bakasna yksek fiyattan vadeli olarak satp teslim ettikten sonra, yksek
olan bedel mterinin zimmetinde bor olarak kalmak zere, ayn mal daha dk fiyattan
pein olarak satn almas7 veya bir mal pein olarak satp ayn mal yksek fiyattan
vadeli olarak satn almas8 ilemine beyul- ne denir.

TEVERRUK

Bir mal vadeli olarak satn alp teslim aldktan sonra, nakit elde etmek iin, onu satcdan
bakasna pein olarak daha ucuza satma ilemine teverruk denir9.

Beyul-ne () ye gelince, klasik dnem fakihleri bu kavrama da farkl anlamlar

yklemilerdir. Ancak bu akit yaygn olarak aadaki gibi tanmlanmtr: Kiinin bir mal
bakasna yksek fiyattan vadeli olarak satp teslim ettikten sonra, yksek olan bedel
mterinin zimmetinde (bor olarak) kalmak zere, ayn mal daha dk fiyattan pein
olarak geri satn almas10 veya Bir mal pein olarak satp onu yksek fiyattan vadeli
olarak satn alma11 ilemine beyul-ne denir.

teverruk ile beyul-ne arasndaki en nemli fark, genel kabule gre-teverrukta maln asl
birinci satc dnda bakasna satlmas, beyul-nede ise dorudan veya araya nc
kiinin girmesiyle dolayl olarak birinci satcya dnmesidir.

AKREDTF
Faizli bankaclk sisteminde akreditifin ileyii u ekilde gereklemektedir. Genelde
ithalat ve ihracatdan oluan akreditif taraflar, demenin akreditifle yaplacan sat
akdinde kararlatrrlar ve ithalat kendi bankasna yabanc lkedeki ihracat lehine belirli
miktarda bir akreditif almas iin talimat verir. Banka bu talimat zerine ihracatnn
lkesindeki muhbirinden, istenilen artlara uygun akreditifin almasn ister ve akreditif
alr. hracat, mal gnderince ilgili belgeleri muhbir bankaya ibraz ederek maln bedelini
tahsil eder. Muhbir banka belgeleri akreditif ama talimatn veren bankaya ulatrr ve
paray tahsil eder. Mal gmre gelince de ithalat maln bedelini akreditif bankasna der
ve bankadan ald evrakla mal gmrkten eker7.

Faizsiz bankaclk sisteminde ise akreditif iki yntemden biriyle yaplr. Birinci yntemde
mir, akreditifin al esnasnda bedeli bankaya pein demez. mir, bankasna ithal
edecei maln reticisi, nitelikleri, fiyat ve dier belgeleri vererek ihracat lehine akreditif
almasn talep eder. Akreditif bankas, mirin talebini uygun bulduu taktirde muhbir
bankaya belgelerde belirlenen artlar erevesinde akreditif almas emrini verir. Muhbir
banka ihracatya, lehine akreditif aldn bildirir. hracat, maln alcya gnderildiine
dair belgeleri muhbir bankaya ibraz ederek parasn tahsil eder. Mal gmre ulatnda
akreditif bankas ilgili belgeleri ithalatya iade ederek mal iin denen mebla ve yapt
hizmetler karlnda komisyonunu alr. Bu ekilde alan akreditif teminat mektubu nitelii
tar. Finansmanl akreditif usl olarak da adlandrlan ikinci yntemde ise mal karl
olan vesaikin alm-satm eklinde isimlendirilen yurt d murbaha yntemidir. Bu tr
akreditif ileminde ithalat, ithal etmek istedii mallar temsil eden belgeleri, satn alp
kendisine satmas iin bankaya talimat verir. Banka bu belgeleri muhbir banka araclyla
pein olarak satn alp akreditif atrana vadeli olarak satar. Bylece banka hem yapt
hizmet hem de vade farkndan gelir elde ederken mir de iletmesi iin ihtiya duyduu
mala kavumu olur. Faizsiz banka yabanc lkeden alan akreditif iin komisyon karl
muhbir banka grevini de yerine getirir.

TREV RNLER

Mal vadeli ilem szlemelerini mallar zerine yaplan geleneksel szl lemelerden ayran
temel noktalardan biri mal ve bedelden her ikisinin de vadeli olmas dieri ise, mallar
dayanak alnarak onlar paralelinde retil len soyut nitelikli iktisad deerlerin gerek mal
gibi alm satma konu edilm mesidir.

Klasik fkh kaynaklarnda selem ve istsna akitleri dnda genelde maln vadeli olmasnn
caiz grlmedii, selemde ise bedelin mutlaka pe in olmas artnn koulduu grlr.
Selemde bedel de veresiye oldu unda borcun bor karlnda satmnn sz konusu
olaca ve byle bir ilemin ise Hz. Peygamber tarafndan yasakland vurgulanr. Ancak
borcun bor karlnda satmnn yasaklandn bildiren rivayetin sahih olmad
konusunda muhaddisler ve fukaha arasnda genel kanaat vardr. Bu rivayetin anlamnn
kabul noktasnda fakihlerin icmann bulundu u eklindeki rivayetlerin ise gerei
yanstmad anlalmaktadr. nk yasaklanan bor satm uygulamasnn mahiyeti
hakknda dahi gr birl lii yoktur. Bor satmn Mlik, bnl-Hmm (. 681/1282), bn
Teymiyye ve Sbk gibi klasik dnem fakihlerinden her birinin farkl ekilde tarif ett tikleri
grlr. Klasik dneme ait eserlerde bor satm konusunun riba, arar ve teslim gl
gibi unsurlara ilaveten madum, mlkiyette olmayan veya kabzedilmeden satlan mal ile
ilikilendirildii anlalr. Ancak madum, mlkiyette olmayan ve kabzdan nce satlan maln
hkm konusunda da bir netlik yoktur. Konuyla ilgili grlerin kesitii nokta arardr.
Ayrc ca mallardaki vade, madumiyet ve mlkiyette olmama durumunun belli bir tarlaya
ait rn, belli bir hayvan veya o hayvann belli bir yavrusu gibi muayyen (kyem) mallarn
pein satlar ile ilgili olduu ileri srlmekted dir ki fakihlerin rnekleri bu grleri
destekler niteliktedir. Maln gerekt te vadeli olamayaca, bu durumun zarret ve temul
sebebiyle-istisna olarak selem ve istsna akitlerine zel olarak cevaz verildiine ilikin gr
rler ise salam dayanaklara muhtatr. Zira selemi meru klan hadislerd de sermayenin
pein olma art yer almamaktadr. Fkhta, bu genel kanaatin yan sra gnmz vadeli
ilem szlemel lerinin cevazna delil alnabilecek grlere de rastlanmaktadr. erkv ve
Zrknnin grleri bu dorultudadr. erkv selemdeki sermayenin pein olmasn
muhtemelen- ekil artyla irtibatlandrm, nitelikleriyl le zimmette sabit olan mallarda
szleme selem adyla yapld taktirde, sermayede peinlik artnn aranmas gerektii;
bey akdi erevesinde yapldnda ise byle bir arta gerek olmadn ileri srmtr.
Ona gre akit bey kavram kullanlarak yapldnda mal da bedel de vadeli olabilir. Zrkn
mal vadeli ilem szlemeleriyle ayn mahiyette olan ( ( in caiz olan bor satm
yntemlerinden olduunu belirtmektedir. Klasik dnem fukahasnn mal ve bedelden her
ikisinin de vadeli old duu akdin caiz olmad eklindeki yukarda zikredilen grlerinin
ad da slm hukukularnn kanaatleri zerinde etkili olduu anlalmaktad dr. Fakat bu
etkilenmenin salkl bir zemine oturduunu syleyebilmek gtr. Zira klasik dneme ait
eserlerdeki grlerin balamndan kopar rlarak genelletirildii ve hatta fukahann
maksadna aykr ekilde yor rumlanp hkm istinbatnda esas alnd grlmektedir.
rnein ada aratrmaclardan vadeli ilemlerin caiz olmadn ileri srenlerin itirazlar
rnn banda szlemede mal ve bedelin vadeli olmas gelir. Selem ve ist tsna hari
akitlerde maln asla vadeli olamayaca belirtilir ve delil olarak da klasik kaynaklardaki
grler verilir. Oysa fakihlerin grlerinin yer ald metinlerdeki rneklere bakldnda
maksadn, genelde arar ihtiva eden muayyen nitelikli mallarn pein satm ile ilgili olduu
grlr. Benz zer durumlar madum veya mlkiyette olmayan maln satm konusundak ki
grlerde de mevcuttur. ada aratrmaclarda grlen bir dier yn de konuya
ayrntsyl la nfuz etmeden kll bir yaklamla hkm verme abasnda olmalard dr.
ncelikle finansal ve mal vadeli ilem szlemelerinde gerek ileml le trev ilem ayrm
net olarak yaplmamaktadr. Borsadaki yaplanma dikkate alnmadndan akitler sanki iki
kii arasnda gerekletiriliyormu gibi deerlendirilmekte hkmler ona gre
verilmektedir. Borsalarn yap planmas tam olarak alglanamadndan fukahann yaad
asrlardaki piyasa artlar dorultusunda verilen hkmler gnmz borsalarnda da geerli
kabul edilmekte bu da problemlere zm olmaktan ziyade, fkhn gnmzn ekonomik
problemlerine zm retemedii, rettii iddia edilen zmlerin ise gerekle
badamad eklinde yeni ve daha byk problemlere zemin oluturmaktadr. ncelikle
mal vadeli ilem borsalar ikiye ayrlmaktadr. Birincisi VOB gibi tamamen trev rn esasl
alan borsalardr. Bu borsalarda kesinlikle her hangi bir mal hareketi olmayp fiziksel
teslim de yaplmamaktadr. lemler, bir tarafn kazanp dier tarafn kaybetmesi esasna
dayal olar rak kayd ekilde oluturulan trev (soyut) deerler zerinden gereklet
tirilmektedir. Bu borsalarda akde konu edilen ey mal deil, maldan ba msz risktir.
Dolaysyla bu tr borsalardaki ilemlerin katlm bankacl nn genel ilkeleriyle
badatn ileri srmek mmkn gzkmemekted dir. Bu tr ilemlerin hkmne ilikin
olarak ada slm hukukularnn ounluunun kanaati bu dorultudadr. Dier grubu
oluturan borsalarda ise trev mallarla birlikte gerek mallarn da alm satm
yaplmaktadr. Biz trev ilemlerle gerek ileml lerin ayrlp hkmlerin ona gre
belirlenmesi gerektiini dnyoruz. nk kimi retici ve iletmeciler trev rn
szlemesi yapma niyetinde olmasalar da gerek mallar zerindeki mal vadeli ilem
szlemelerine iht tiya duymakta, fiyat sabitleme ve riskten korunma (hedging)
ihtiyalarn n bu ekilde karlama durumunda kalabilmekteler. Nitekim mal vadeli il lem
borsalarnn ilk ortaya k bu amala olmutur. Buna gre, oran itib bariyle ok dk de
olsa, alm satm caiz olan mallarn faiz, arar ve kum mar gibi fkhta yasaklanan unsurlar
iermemek artyla, gerek ekilde alnp satlmas esasna dayanan mal vadeli ilem
szlemelerinin caiz old duu kanaatindeyiz. Bunun ise, zimmette vasflaryla sabit olabilen
stand dart niteliklere sahip mallar vadeli olarak satldktan sonra retilip depol lara teslim
edilmedike ikinci kez satlmamas ve vade sonunda szlemen nin mutlaka fiziksel teslimle
sonulandrlmasyla mmkn olaca kanaa atindeyiz. Borsalardaki taraflar balayc
kurallar, organizasyon, teminat sistemi ve zerine szleme yaplmasna izin verilen
mallarda aranan artl lar ve standardizasyon gz nne alndnda, caiz grlmesi
gerektiini ileri srdmz mal vadeli szlemelerinin ada slm hukukularnn
ekincelerinden birounu iermedii grlr. Tek problem mal ve bed deldeki vade ve bu
meyanda madumun sat ile mlkiyette olmayan mal ln satm meselesidir. Madum ve
mlkiyette olmayan maln satm kon nusunda asl gerekenin arar olduu, bu unsuru
iermeyen szlemeler rin caiz grlmesi gerektiine dair klasik dnemden bn Teymiyye
ve bn Kayyim, ada dnemden ise Senhur ve Darr gibi dnenlerin grl lerinin
isabetli olduu kanaatindeyiz. Mal ve bedelin ayn anda vadeli olmasnn hkmne gelince,
bu kon nuda erkv ve Zrknye ait grler olduka nem arz etmektedir. Katlm
Bankacl in Yeni Bir rn Olarak Mal (Emtia) Vadeli lem Szlemeleri ve Fkh Adan
ncelenmesi 198 Zira bu grler Kuran- Kermdeki ilgili ayetle rtr niteliktedir. Bak
kara suresi 282. ayette :bir borla karlkl olarak birbiriniz ze borlandnzda
ifadesi yer alr. Burada borlanma ilemi kal lbyla gelmitir. Bu kalp eylemin
gereklemesinde iki veya daha fazl la tarafn ortaklnn bulunduuna da dellet eder135.
Nitekim ayetin dev vamnda ayn kalpla :karlkl olarak al verite bulunduunuzd
da ifadesi geer. Al veri en az iki taraf arasnda gerekleir; taraflar rn her ikisi de
etkendir. nk onlardan her biri kendi maln kar taraf fa satmaktadr. Ayetin
devamndaki aranzda pein olarak yaptnz tic caret olursa onu yazmamanzda sizin iin
bir gnah yoktur eklindeki ist tisna, yukarda sz edilen karlkl borlanmann ticar
ilemleri de kaps sadn gsterir. Dolaysyla bu ayetten hareketle, vadeli ilem szlemel
lerinde olduu gibi, mal ve bedelin vadeli olduu bir ticar ilemin sre, kayt ve hitlikle
ilgili kurallara riayet edilmek artyla caiz olduu ve kat tlm bankalarnca
deerlendirilebilecei ileri srlebilir. Ancak belli bal l ahkm tefsiri mellifleri ayetten
byle bir sonu karlamayacan iler ri srmler. Darr ise gerekesini aklamakszn bu
grleri zayf olar rak nitelendirmitir. Fkhta, bir eyi bir bedel karlnda bakasna
sunma ameliyesind den ibaret bir ilem olarak ifade edilen ticarette138 hedef krdr139.
Hayat tn devamnn kendisine bal olduu mal ancak kr amal ticaretle kaz zanlr. Nisa
29. ayette mallarnz btl yollarla deil aranzda karlkl rzaya dayal ticaretle yiyin
buyurulur. Ayetteki ticaret kavram konumuz asndan nemlidir. nk bir ilemin
ticaret kabul edilebilmesi iin mb badele edilen farkl iki maln mevcut olmas gerekir. Bu
mallardan birine mebi dierine semen denir. Kr bu iki farkl maln deiiminden ortaya
kar. Yoksa ayn mallarn deiiminden ortaya kan fazlalk kr olarak adlandrlmaz.
nk ayn nitelikli mallarn farkl miktarlardaki deiimi buna satm akdi ad verilse de-
al veri yahut kr amal ticar ilem olm mayp kredi ilemidir. Zekt, miras, vasiyyet ve
hibe gibi meru yollar veya gasp, hrszlk ve 135. eyh Abdulhak Sbtul-Allme en-Neve
es-Sn, s. 28; Abdullatif Muhammed el-Hatb, I. 351. 136. bn Arab, I, 327; Kurtub, IV,
243; Cesss, I, 660. 137. Darr, Beyud-deyn, Say: 13, s. 26. 138. Ksn, V, 134. 139.
el-Bakara, 2/ 16. 140. en-Nis, 4/ 5. DO. DR. SERVET BAYINDIR 199 rvet gibi gayri
meru yollarla da bakalarnn malna sahip olmak mmk kn ise de bu yntemlerin hibirisi
ticaret olarak nitelendirilmez. Zira bu yntemlerde ticar maksatla rzaya dayal mal
mbadelesi sz konusu olm mad bir katma deer retimi de yoktur. Toplumlarn
ekonomik yaps s bu tr istisna nitelikli mal kazandrma/edinme ilemleri zerine bina
edilemez. Ayette dikkat ekici dier bir nokta da karlkl rzaya dayal olar rak yiyin deil
de karlkl rzaya dayal ticaretle yiyin buyurulmu olm masdr. Vadeli ilem szlemeleri
gnmzde rzaya dayal birer ticar il lem olarak nitelendirilir. Ancak ayetteki ifadeden,
ticar bir ilemden bahs sedebilmek iin ortada belli bir maln mevcudiyetinin gereklilii
anlal lr. Zira az nce de belirtildii gibi ticaret mal zerine yaplr. Trev szl lemelerde
ise ne akdin balangc ne de sonunda mal sz konu olmakt tadr. Yalnzca kayd ekilde
retilen bir takm deerler mebi olarak akde konu edilmektedir. Bu durum trev varlklar
zerine yaplan vadeli ilem szlemelerinin fkh hkmnn tespiti bakmndan nemlidir.
Ayrca bu rnlerin mal kabul edilmesi fkh bakmdan nemli problemleri beraber rinde
getirir. Konuyla ilgili olarak nakledilen hadislerin zayfl konusunda ittifak olduuna gre
meselenin, mal ve bedelin vadeli olmas asndan deil riba, arar, kumar, madumun
sat gibi fkhta yasakland hususunda ittifak edilen noktalardan hareketle ele
alnmasnn daha isabetli olaca kanaatindeyiz. Bu ve benzeri, zerinde ittifak edilen
yasaklar inenmed dii srece, vadeli ilem szlemelerini sonu itibariyle insanolunun
iktis sad deer olarak kabul ettii eyleri mbadele srecinde gelitirdii ok saydaki
yntemden biri olarak grp bu szlemelerin cevazna hkm vermenin hem dayanak
bakmndan daha salam hem de finansal sor runlara zm retme bakmndan daha
elverili olaca bir gerektir. Bu durum bizi, standart niteliklere sahip mallarn retilip
depolara teslim edilmedike ikinci kez satlmamas ve vade sonunda szlemenin mutlak
ka fiziksel teslimle sonulandrlmasyla gerekleecek fkhn dier artlarna uygun mal
vadeli ilem szlemelerinin katlm bankaclnda yeni bir rn olarak
deerlendirilebileceini sonucuna ulatrmaktadr.

LEASING

Dolaysyla leasing szlemesi genellikle maln mlkiyetinin mteriye nakli ile sona eren
menfaatin temlkinden ibaret akit eklinde tanmlanr. Leasing maln ilk sahibinin kimlii
asndan ikiye ayrlr: Birincisi maln ilk sahibinin nc bir kii yahut banka olduu
Normal Leasing, ikincisi ise maln ilk ve nihai sahibinin mteri olduu Sat- Geri Kirala-
Satn Al eklindeki ne Yollu Leasingdir.Trkiyede 2013 ylna kadar birinci yntem
uygulanmaktayd. Ancak ilgili kanuna eklenen bir madde ile rtl faiz szlemesinden
ibaret olan ikinci yntem de uygulanmaya baland.

Leasing Uygulamasnn Fkh Hkm Nedir?

Normal leasing uygulamalarnda ndiren de olsa bir ksm leasing szlemeleri sre
sonunda maln kiralayana iadesi hkmn ierir. Bu uygulama bir takm kaytlarla fkhta
meru grlen icre kapsamnda saylr. Ancak, kiracnn kast ve kusuru olmakszn mala
gelecek zarar ve ziyandan sorumlu tutulduu bir kira szlemesi fkhen meru olmaz. Akid
sresince maln kullanma hazr tutulmas, kiracnn yararlanmasn engelleyen eksiklik ve
arzalarn giderilmesi ve mecurun bakm ve onarm kira akdinin mal sahibine ykledii
borlardandr. slm Fkh Akademisinin 1986 ve 2000 ylndaki toplantlarnda maln
kullanma hazr tutulmas, zorunlu sigorta masraflar ve kiracnn kast ve kusuru olmakszn
mecura gelecek zarar ve ziyann karlanmas sorumluluunun kiraya verene (bankaya)
ait olaca noktasnda karar alnmtr2.

Normal leasing uygulamas her ne kadar kira akdi olarak isimlendirilse de gerekte
mlkiyetin naklinin taksitlerin denmesi artna baland, icre grntsne
brndrlm taksitli satm akdinden ibarettir. Ne bankann amac her hengi bir yatrm
maln satn alp mteriye kiralamak ne de mterinin amac sz konusu mal belli
sreliine kullanp iade etmek zere kiralamaktr. Aksine bankann amac, maln alnp
satlmasna araclk etmek ve bu arada vadeden yararlanarak gelir salamak, mterinin
amac ise, ihtiya duyduu mal kira grnts altnda satn almaktr. Banka da mteri de
murbaha usl satmdaki btn lehlerine olan hkmleri bu ilemde de bulmaktadrlar.
stelik bu akit satc ve alc asndan vergi avantajlar da iermektedir. Akdin ismi ve
mlkiyetin bankada kalaca kayd dndaki btn hkmler satm akdi hkmlerinden
ibarettir. Kira creti olarak isimlendirilen taksitler gerekte sat bedelidir. nk taksitler
normal kira cretlerine gre deil, maln bankaya maliyeti ve bankann ekledii kr dikkate
alnarak hesaplanr. Akitlerde lafzlarn deil maksadn dikkate alnaca fkh kuralndan da
hareketle yukarda anlatld ekliyle icra edilen leasing uygulamasnn kiralama deil,
taksitlerin denmesine kadar mlkiyetin satcda kalmas artn ieren taksitli satm olduu
anlalmaktadr.

Katlm Bankalarnn kendilerini finansman irketi olarak nitelendirip, reticinin mal teslim
etmemesi, ge teslim etmesi, maln kararlatrlan nitelik, nicelik, cins ve zelliklere
uymamas, nc kiilerin mal zerinde hak iddia etmeleri veya maln bozukluu veya
benzeri durumlarda hibir sorumluluu kabul etmemeleri ise ne kira ne de satm akdiyle
badar. Byle bir uygulama bir mal satn almak isteyen kiiye fazlasn geri almak zere
kredi vermekten ibarettir ki faizsizlik ilkesiyle badamaz.
Leasingin cadnn en nemli sebeplerinden olan mlkiyet hakknn, bedelin denmesine
kadar satcda kalmas problemi zld taktirde bu akit meru bir zemine oturtulabilir.
Mlkiyetin naklinin belirli artlarla ertelenmesi slm hukukunun 6
kabul ettii bir husustur. Hell haram, haram hell klmayacak nitelikteki artlar
komann caiz olduu ilkesinden hareketle, hakszlk ve anlamazlklara yol amayacak
nitelikteki artlar ieren ve leasing ile ulalmak istenen amalar da ihtiva eden taksitli
satmnn caiz olaca sonucuna varabiliriz. Dolaysyla fkh bakmdan bir ksm sakncalar
ihtiva eden mevcut normal leasing uygulamasndan sa taksitlerin bitimine kadar mlkiyetin
satcda kalmas artn ieren taksitli satm (gerek murbaha) akdi daha doru bir zm
yoludur. Ayrca byle bir uygulama iin rehin hkmlerinden de yararlanlabilir.
ne yollu yani Sat-Geri Kirala- Satn Al eklindeki leasing uygulamasna gelince bu yntem,
klasik dnemde mevcut olan beyul-istilalin gnmze uyarlanm halinden ibarettir.
Beyul-istill ise fukahann geneline gre caiz deildir. Baz Hanef fakihlerinin buna cevaz
verdii eklinde grler mevcut ise de kaynaklara inildiinde, tartmann beyul-istill
deil beyul-vefa zerinde odakland grlr. Beyul-vefada kreditrn, bu iten madd
menfaat salama deil, maln tapusunu zerine geirmekle sadece alacan garanti etmesi
durumu sz konusudur. Fkhta bu maksad gerekletirmeye yarayacak rehin messesi
mevcut olduundan fakihlerin ounluu bu uygulamaya ynelinmesini caiz grmez.
Beyul-istillde ise kreditr garantiye ek olarak fazladan madd menfaat salamaktadr ki
karzdan elde edilen gelirin faiz olduu konusunda ittifak vardr. Dolaysyla mevcut Sat-Geri
kirala ve Satn al (Sale-Lease and Buy-back) uygulamas gerekte bir ticar ilem olmayp,
satm ve kiralama grntsne brndrlm faizli kredi olduundan fkhen meru
deildir.

Sonu olarak, faizsiz bankaclktaki mevcut normal leasing uygulamasnn fkh adan bir
takm sakncalar tad, bu uygulamann meru artlar ihtiva eden murbaha ekline
dntrlmesinin daha uygun olduu aktr. ne yollu leasing ise hileli faiz uygulamas
olduundan caiz deildir.