0

I S T.
N R
ZN A 1
YC W
UZ
KR
S Z KO A M
A KO
WIE SZKOA MUZYCZNA I STOPNIA NR 1
IM. STANISAWA WIECHOWICZA
W KRAKOWIE
I M.
ZA
IC
ST
AN
W
IS O
AW A W I E C H
PROGRAM NAUCZANIA
dla
SZKOY MUZYCZNEJ I STOPNIA
PRZEDMIOT GWNY - SKRZYPCE
Opracowany przez mgr Krzysztofa Podniesiskiego

na podstawie:
Programu Nauczania dla Szkoy Muzycznej I stopnia
Wydanego przez Ministerstwo Kultury i Sztuki
Warszawa 1997 r.
Szkoa Muzyczna I st. Nr 1 im. St. Wiechowicza w Krakowie Program nauczania - skrzypce
SPIS TRECI
I. CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE . 4

Cele nauczania gry na skrzypcach w szkole muzycznej I stopnia . 6
II. MATERIA NAUCZANIA 7
Klasa pierwsza 7
Klasa druga 9
Klasa trzecia 13
Klasa czwarta 17
Klasa pita
Klasa szsta 27
III. KOMENTARZ DO PROGRAMU 32

Przygotowawcze grupy przedszkolne zadania i organizacja zaj 34
IV. UWAGI O REALIZACJI MATERIAU NAUCZANIA
V. ORGANIZACJA I METODY NAUCZANIA 40

1 . Nauczanie indywidualne 40
2. Praca domowa ucznia 41
3. Organizacja roku szkolnego 42
4. Rola i kryteria oceny ucznia 43
44
VI. LITERATURA PRZEDMIOTU
2
I. CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZE
Nauczanie gry na skrzypcach, jako przedmiot gwny w szkole muzycznej I stopnia, jest
jednym z najwaniejszych czynnikw muzycznego rozwoju ucznia i podstawowym elementem
wyksztacenia muzycznego, pozwalajcym na okrelenie przydatnoci absolwenta do dalszego
ksztacenia na szczeblu zawodowym. Ponadto, nauka gry na instrumencie przygotowuje ucznia do
muzykowania zespoowego oraz pozwaa na wykorzystanie wyksztacenia muzycznego do
czynnego uczestnictwa W yciu muzycznym, m. in. w ruchu amatorskim, w przypadku, gdy
absolwent nie podejmie dalszej nauki w kierunku zawodowym.
Szecioletni okres nauczania gry na skrzypcach w szkole muzycznej I stopnia naley traktowa
jako nauczanie pocztkowe. Okres ten stanowi najwaniejszy etap w rozwoju skrzypka.
Nie ma innego instrumentu, ktrego pene opanowanie w pniejszym okresie wymagaoby
takiej ostronoci i dokadnoci w pocztkach jak tego wymagaj skrzypce. (E. Kamilarow)
Nauczanie w tym okresie musi by precyzyjnie przemylane, zaplanowane i realizowane. Nie
zaniedbujc rozwoju muzycznego dziecka naley dba o jego wszechstronny rozwj techniczny
zaniedbanie ktregokolwiek z problemw technicznych na tym etapie nauki moe w pewnych
okolicznociach stanowi dla grajcego kajdany, ktre wlecze on z sob przez cae ycie. (C.
Flesch)
W ostatnich latach nauki w szkole muzycznej I stopnia dokonuje si pierwsza i najwaniejsza
selekcja zawodowa: uczniowie z bdami w aparacie gry i mniej zaawansowani technicznie, mimo
potencjalnych zdolnoci trac szans na zawodow karier instrumentaln.
Nauczanie gry na skrzypcach w szkole muzycznej I stopnia stawia przed nauczycielem due
wymagania, zarwno w zakresie znajomoci problemw instrumentalnych oraz metod nauczania,
jak i znajomoci psychiki dziecka. Pocztki nauczania wymagaj waciwych metod pracy z
dziemi. Naley pamita, i dziecko, to nie jest may dorosy. (Debesse)
Ostatnie lata nauki wnosz do gry momenty wirtuozowskie, prawie wszystkie elementy
techniki oraz du ekspresj.
Wspczesna psychologia wskazuje na przyspieszenie rozwoju dzieci, tak zwan akceleracj.
Zjawisko to wystpuje take w zakresie nauczania instrumentalnego. Nie wolno opni tego
rozwoju ani dopuci do powstania i zakorzenienia bdw. Naley wykorzysta okres szkoy I
stopnia dla intensywnego rozwoju, zwaszcza technicznego. Nie chodzi tu o forsowanie programu,
co byoby bdem pedagogicznym lecz intensyfikowanie procesu nauczania.
Intensyfikacja procesu nauczania polega midzy innymi na:
- waciwym doborze materiau nauczania,
- maksymalnym wykorzystaniu czasu lekcji,
- wdraaniu ucznia do wiadomej, samodzielnej pracy,
- umiejtnym dopingowaniu do wiczenia.
Trzeba wprowadza wczeniej do nauki wszystkie elementy techniczne. (T. Wroski)
Od pocztku wprowadzamy do nauki prawie wszystkie problemy techniki, w odpowiedniej dla
dziecka formie. Rwnie w dalszym rozwoju nie wolno zaniedba ani przeoczy adnego
elementu.
Jak wspomniano wyej, szkoa muzyczna I stopnia zarwno umuzykalnia uczniw jak i
przygotowuje ich do dalszych studiw. Ta dwoisto zada szkoy stawia przed nauczycielem
obowizek dobrego rozeznania w moliwociach rozwojowych uczniw. Nauczyciel musi
umiejtnie podchodzi do obydwu grup: od zdolnych wicej wymaga, dopingowa do
intensywnej pracy, wnikliwie ocenia; mniej zdolnych i mniej pilnych zachca do pracy,
pochwali kady, choby niewielki ich sukces, wdraa do uczestnictwa w yciu muzycznym szkoy,
do udziau w zespoach i popisach.
Program niniejszy stanowi pomoc dla nauczyciela i wskazuje zarwno najwaniejsze
problemy, jak rwnie odpowiedni literatur. Uzdolnieni uczniowie mog realizowa program z
3
wyprzedzeniem. Uczniowie, ktrzy realizuj pro-gram nauczania bez zwikszonego wymiaru lekcji
instrumentu gwnego, mog koczy szko z programem klasy pitej. Naley jednak bra pod
uwag to, e wszelkie zakcenia w realizacji programu poszczeglnych klas, mog utrudni lub
uniemoliwi uczniowi nauk w szkole II stopnia. Nauczyciel musi rzetelnie i odpowiednio
wczenie informowa takich uczniw oraz ich rodzicw o tym, i maj nike szanse (lub nie maj
szans) na dalsze ksztacenie zawodowe w zakresie gry na skrzypcach.
Wielkim problemem staje si obecnie zmobilizowanie dziecka do wiczenia. Wszystko je od
wiczenia odciga: telewizja, video, radiomagnetofon, komputer, zabawki mechaniczne, itp.
Rodzice musz wsppracowa z nauczycielem i dba, aby dzieci wiczyy odpowiedni ilo czasu.
Nauczyciel za powinien oddziaywa na swych uczniw poprzez osobisty przykad, atmosfer
lekcji, dobr organizacj procesu nauczania i waciw organizacj roku szkolnego. Nauczyciel
musi wykazywa entuzjazm do muzyki i wszystkiego co wie si z gr skrzypcow, bowiem nie
moe zapala ten, kto sam nie ponie. Umiejtne mobilizowanie uczniw do wiczenia, ich zapa i
wytrwao w pracy, wykorzystanie ich zdolnoci i niedopuszczenie do powstawania bdw
bdzie wiadectwem mistrzostwa pedagoga.
CELE NAUCZANIA GRY NA SKRZYPCACH W SZKOLE MUZYCZNEJ I STOPNIA:
- rozwijanie muzykalnoci ucznia oraz pogbianie jego zamiowania do muzyki,

- a w szczeglnoci do gry na skrzypcach;
- rozwijanie wyobrani muzycznej i wraliwoci na rodki wyrazu muzycznego w grze
skrzypcowej;
- rozwijanie podstaw techniki instrumentalnej, odtwrczej pamici muzycznej
- i opanowania estradowego;
- ksztacenie umiejtnoci interpretacyjnych z uwzgldnieniem stylu, formy i charakteru
utworu;
- praktyczne opanowanie repertuaru w zakresie przewidzianym w niniejszym programie;
- rozwijanie samodzielnoci ucznia w zakresie odczytywania tekstu utworu i jego
prawidowej realizacji na instrumencie;
- wdraanie ucznia do systematycznej i samodzielnej pracy w domu;
- zaszczepienie zamiowania do muzykowania zespoowego, rozwijanie umiejtnoci
czytania nut i gry a vista;
- przygotowanie do dalszego ksztacenia w szkole muzycznej II stopnia.
4
II. MATERIA NAUCZANIA
Klasa pierwsza
Zadania techniczne i muzyczne
Dobranie odpowiedniej wielkoci skrzypiec i smyczka. Sprawdzenie formy podstawka: struny

powinny by rozoone niezbyt szeroko oraz bliej gryfu. Nazwy czci skrzypiec i smyczka naley
wprowadza w miar potrzeby porozumiewania si z uczniem. Rozpiewanie i umuzykalnienie
ucznia. Rozwijanie wyobrani muzycznej . Nauczenie piewania z pamici prostych piosenek z
tekstem, granych pniej na instrumencie ze suchu i z nut. piewanie i rozpoznawanie
interwaw. Rozlunienie organizmu i adaptacja do instrumentu ruchy manipulacyjne. Rozwijanie
wyobrani i wiadomoci ruchowej - ruchy imitujce gr. wiczenia przygotowawcze i
opanowanie ukadu gry lewej i prawej rki. Stawianie palcw lewej rki oraz prowadzenie
smyczka - ruchy wiadomie kierowane. Granie ze suchu prostych piosenek pizzicato i smyczkiem,
z rozpoczynaniem od rnych dwikw i palcw (transpozycja). Czytanie nut i gra z nut. Rne
ukady palcw w I pozycji. atwe formy chromatyki. Ruchy zmian pozycji na flaoletach
naturalnych. Zmiany pozycji z I do III tym samym palcem w piosenkach ze suchu i z nut.
Prostolinijne, rwnolege do podstawka prowadzenie smyczka i wydobycie adnego dwiku.
Prawidowa pulsacja. Wartoci nut: pnuta, wiernuta, semka. Detach: umiejtno gry caym
smyczkiem, grn poow i doln poow. Naprzemienna praca smyczka: caym smyczkiem -
grn poow - caym smyczkiem - doln poow. Uwaga. szczeglnie czuwa nad prac prawej
rki w dolnej czci smyczka i przy abce . Zmiana strun detach elementy techniki
przygotowawczej prawej rki. Legato do czterech nut. Gra na dwch strunach, atwe dwudwiki
z pust strun. Rozpoznawanie brzmienia czystych kwint i prby strojenia maszynkami. Gamy
durowe i pasae w obrbie jednej oktawy do 3 znakw. Najprostsze gamy molowe, rozpoczynane
od pustych strun: a, d, g. Gamy durowe dwuoktawowe: G, A, B, (C). Naczelne zadanie nauczania
pocztkowego: niedopuszczenie do powstania napi w organizmie.
Formy organizacji zaj
Obok tradycyjnej formy nauczania indywidualnego zaleca si prowadzenie zaj grupowo

najlepiej po dwch uczniw o zblionym poziomie zdolnoci. Lekcje grupowe nie mog trwa
duej ni 60 minut.
W klasach I III zaleca si rwnie udzia uczniw w zespoach skrzypcowych. Forma i program
zaj powinny by dostosowane do wieku i poziomu uczniw. Po krtkim okresie rozpiewania i
umuzykalnienia uczniowie mog gra unisono piosenki z pamici, take piosenki na dwa i wicej
gosw, jak rwnie atwe melodie i utwory z nut.
Zajcia w zespole skrzypcowym daj uczniom wiele radoci i urozmaicaj mudne pocztki
nauki. Przyspieszaj take proces umuzykalniania uczniw i rozwijania ich umiejtnoci
instrumentalnych i muzycznych.
MATERIA NAUCZANIA
1. Gamy
5
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I.

W. Krotkiewski: Gamy i pasae na skrzypce, cz. I.
2. Szkoy I wiczenia
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. I

Z. Jahnke: wiczenia przygotowawcze
J. Jarzbski: Szkoa na skrzypce, cz. I
A. Cofalik: Szkoa na skrzypce cz. I
3. Etiudy
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45 /atwiejsze/, Etiudy op. 74 /atwiejsze/.
I. Dubiska: Wybr etiud w I pozycji /atwiejsze/.
4. Koncerty
K. Kreji: Concertino h-moll.
F. Kchler: Concertino G-dur op. 11.
O. Rieding: Koncert h-moll op. 35
J. Stasica: Concertino G-dur
5. Zbiory utworw
Ch. Dancla: Maa szkoa melodii op. 123 (atwiejsze)
K. Fortunatow: Junyj Skripacz (Mody skrzypek), cz. I.
I. Garztecka: May skrzypek (10 tacw i piosenek ludowych).
S. Herman, W. Walentynowicz: Lubi gra (atwiejsze).
S. Majkapar: Bagatele.
J. Powroniak: Znam piosenek piknych sto, cz. I.
K. Predel: Na skrzypeczkach (5 atwych utworw).
T. Zacharina: Zbiorek tacw i melodii /atwiejsze/.
MINIMUM MATERIAU DO OPRACOWANIA

W CIGU ROKU SZKOLNEGO
1. Gamy w obrbie I pozycji do trzech znakw przykluczowych

2. Cztery etiudy o zrnicowanych problemach technicznych
3. Jeden koncert (cz pierwsza).
4. Dwa utwory z towarzyszeniem fortepianu
6
GZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY DRUGIEJ
1. Gama i pasae w obrbie pierwszej pozycji

2. Etiuda
3. Koncert (cz pierwsza) lub utwr z towarzyszeniem fortepianu
Klasa druga
Dalsza praca nad ukadem lewej i prawej rki. Zwikszenie wymaga w zakresie intonacji,
brzmienia dwiku oraz rytmu. Kontynuowanie przej na flaolety naturalne w wyszych
pozycjach. Wprowadzenie pozycji II i III. Transponowanie znanych piosenek do innych pozycji.
Powtarzanie atwych utworw z wykorzystaniem pozycji (przykad Zacharina: Zbiorek tacw i
melodii palcowanie dolne). Rozpoczcie pracy nad biegoci. Granie szesnastek detach i
legato. Kontynuowanie wicze z chromatyk. Ruchy poszerzania ukadu palcw (ekstensja) do
kwarty zwikszonej i kwinty czystej . atwe dwudwiki, gwnie z pustymi strunami.
Zastosowanie dwudwikw w znanych ju piosenkach. Doskonalenie ruchw naprzemiennych
smyczka: caym smyczkiem kocem smyczka caym smyczkiem przy abce (przykad etiud
Wohlfahrt: Op. 45 nr 4, 13, 14). Czuwanie nad prac prawej rki przy abce. Legato do omiu
dwikw. Pocztek pracy nad martel. Elementy techniki przygotowawczej prawej i lewej rki (o
technice przygotowawczej patrz: komentarze metodyczne do etiud nr 6 i 7 R. Kreutzera, red. E.
Umiska, T. Wroski, PWM, Krakw). Rytmy bardziej skomplikowane: wiernuta z kropk i
semka, semka i dwie szesnastki, triola semkowa. Wprowadzanie elementw wibracji: ruchy
wibracyjne z oparciem rki o pudo w III i IV poz. oraz w I poz. (O nauczaniu wibracji patrz:
Literatura przedmiotu nr 9 i 10). Synkopa: semka-wiernuta-semka. Rozszerzanie zakresu
dynamiki: piano, mezzoforte, forte. Gamy durowe i molowe oraz pasae do 3 znakw
przykluczowych z wykorzystaniem III pozycji. Samodzielne strojenie instrumentu (maszynkami).
MATERIA NAUCZANIA
1. Gamy
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I.

Z. Jahnke: Studium gam.
W. Krotkiewski: Gamy i pasae na skrzypce, cz. I.
A. Cofalik: Szkoa na skrzypce cz. I
7
2. Szkoy i wiczenia
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. I (dokoczenie ) cz. II.
J. Jarzbski: Szkoa na skrzypce, cz. I /dokoczenie/, cz. II.
W. Krotkiewski: wiczenia na praw rk.
J. Mieksin, Z. Ostalczyk: atwe dwudwiki /prostsze wiczenia).
H. Schradieck: wiczenia palcowe, z. I (atwiejsze).
3. Etiudy
I. Dubiska: Wybr etiud w I pozycji (cd.)
K. Fortunatow: Etiudy na zmiany pozycji.
H. E. Kayser: Etiudy op. 20, cz. I.
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45 (cd), Etiudy op. 74 (cd)
4. Koncerty
O. Rieding: Koncert h-moll op. 35, Koncert G-dur op. 34.
A. Komarowski: Concertino G-dur.
H. Sitt: Concertino uczniowskie nr 1 C-dur.
J. Stasica Concertino G-dur
5. Utwory biegociowe
P. Czajkowski: Zabawa w koniki (6 z.
S. Herman: Taniec krasnoludkw (9).
W. Walentynowicz: Leny strumyk (9).
6. Utwory dwudwikowe
Piosenki w ukadzie dwudwikowym.
J. B. Lully: Gawot i musette (12).
7. Utwory rne
J. S. Bach: Marsz D-dur (6), Gawot D-dur (12) i (11 z. II).

N. Bakanowa: Mazurka.
L. van Beethoven: Menuet C-dur (14).
G. B. Buononcini: Rondeau D-dur (12).
Ch. Dancla: Maa szkoa melodii (3).
8
Ch. W. Gluck: Wesoy korowd G-dur (14).

J. A. Hasse: Zwei Tnze: Bourree A-dur, Menuet a-moll (1 z. 1).
W. A. Mozart: Andante grazioso A-dur (11 z. II).
J. Ph. Rameau: Menuet g-moll (14).
G. Ph. Telemann: Allegretto G-dur (11 z. II).
* U w a g a ! Cyfry W nawiasach obok tytuw utworw wskazuj numer kolejny w spisie zbiorw
utworw.
8. Zbiory utworw
1. Alte Mister fr junge Spieler (Budapest), z. I.

2. G. Bacewicz: atwe utwory, z. I.
3. Ch. Dancia: Maa szkoa melodii op. 123.
4. H. Dunicz: Grajce wierszcze, z. I.
5. K. Fortunatow: Junyj skripacz (Mody skrzypek), Cz. i. (zbir drobnych utworw, etiud i duetw
dla klasy I i II); Chrestomatija pedagogiczeskogo repertuara, cz. I (utwory dla klasy I i II).
6. I. Garztecka, S. Jarzbski: Utwory skrzypcowe sawnych kompozytorw, z. I.
7. I. Garztecka: May skrzypek (10 tacw i piosenek ludowych), z. I.
8. A. Goedicke: 10 Utworw na skrzypce z fortepianem op. 80.
9. S. Herman, W. Walentynowicz: Lubi gra (utwory skrzypcowe w I pozycji).
10. W. Krotkiewski: Mody muzyk.
11. J. Powroniak: May solista, z. II.
12. J. Rakowski: Z dawnych czasw.
13. W. Szut: Czastuszki.
14. T. Zacharina: Zbiorek tacw i melodii.
15. D.Obijalska Skrzypice nutki
PROBLEMOWY MATERIA TECHNICZNY

Pozycje i zmiany pozycji
Ruchy zmian pozycji na flaoletach naturalnych. Proste formy gry w pozycjach II i III.
Transponowanie piosenek do pozycji. czenie pozycji I-II-III przez pust strun oraz tym samym
palcem.
II pozycja
9
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II, nr 101 - 105.
K. Fortunatow: Etiudy na zmiany pozycji, nr 1, 2, 6.
F. Wohlfahrt: Etiudy* op. 45 (PWM), s. 26, 27.
III pozycja
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II, s. 13 - 28 (atwiejsze).
* Uwaga ! Numeracja etiud jest podana wedug wydawnictwa PWM.
10
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, s. 9, 1 0, 1 1.

K. Fortunatow: Etiudy na zmiany pozycji, nr 9, 10, 11 (fragmenty atwiejsze).
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45, nr 3 I i dalej do wyboru, Etiudy op. 74, nr 25 i dalej do wyboru.
czenie pozycji I-II-III cig dalszy wskazanego wyej repertuaru.
Rozwijanie biegoci
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. 1, nr 159, 173, 175, 181, 199.
H. Schradieck: wiczenia palcowe, nr 1 , 3, 6 (fragmenty).
Wprowadzanie dwudwikw
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. 1, nr 163, 164, 165, 166, 167,
194.
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, z. 1, s. 30, 31, 33.
J. Mieksin, Z. Ostalczyk: atwe dwudwiki, nr 1 -14.

1 . Gamy i pasae z pamici.

2. Szesnacie etiud o zrnicowanych problemach technicznych.
3 . Dwa koncerty (gwnie pierwsze czci), w tym jeden z pamici.
4. Osiem utworw z towarzyszeniem fortepianu.
EGZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY TRZECIEJ
1. Gama i pasae
2. Etiuda
3. Koncert (cz pierwsza)
4. Utwr z towarzyszeniem fortepianu.
Klasa trzecia
Utrwalanie pozycji II i III. atwe wejcia do V pozycji na strunie E i A. Etiudy pasaowe detach i
legato. Rozwijanie biegoci: proste tryle, wprawki, etiudy i utwory biegociowe. Chromatyka i
poszerzanie ukadu palcw (ekstensja) do kwinty czystej. Dwudwiki: oktawy ze zmian pozycji
(najatwiejsze). Pojedyncze, atwe seksty i tercje. Gra kwintami czystymi na dwch strunach.
atwe akordy (pizzicato i smyczkiem). Flaolety naturalne. Pizzicato lew rk (z pust strun).
11
Detach, matrel, portato. Podwjne detach (przygotowanie do sautille). Legato, legato przez
struny oraz arpeggio - legato. Staccato pod ukiem dwie, trzy, cztery nuty. Nauka wibracji
(zaleca si rozpoczynanie nauki wibrato od III pozycji). Stosowanie wibracji w utworach
mocniejszymi palcami (3 i 2) na duszych dwikach: pnuty, synkopy (wygodniej w III pozycji).
Gamy durowe i molowe oraz pasae do 4 znakw przykluczowych, w pozycjach i ze zmianami
pozycji z zastosowaniem smyczkowa i rytmw (w obrbie 2 oktaw). Samodzielne strojenie
skrzypiec.
MATERIA NAUCZANIA
1. Gamy
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I (cd.)

W. Krotkiewski: Gamy i pasae na skrzypce, cz. II (atwiejsze).
2. Szkoy i wiczenia
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II.

J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II.
J. Jarzbski: Szkoa na skrzypce, cz. III.
Z. Jahnke: wiczenia w pozycjach
W. Krotkiewski: wiczenia na praw rk, wiczenia zmian pozycji na skrzypcach.
J. Mieksin, Z. Ostalczyk: atwe dwudwiki.
H. Schradieck: wiczenia palcowe, z. I ( cd. poz. 1, II, III).
A. Cofalik Skrzypcowe ABC
3. Etiudy
I. Dubiska: Wybr etiud w I pozycji.

H. E. Kayser: Etiudy op. 20, cz. I i II.
J. F. Mazas: Etiudy op. 36, cz. I (fragmenty atwiejsze).
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45 (cd), Etiudy op. 74 (cd).
P. Wjtowicz Etiudy Czerwone jabuszko
4. Koncerty
A. Huber: Concertino F-dur op. 7.
A. Janszynow: Concertino op. 35 (w stylu rosyjskim).
F. Kchler: Concertino D-dur op. 15.
12
St. Mach: Concertino A-dur op. 60.

O. Rieding: Koncert D-dur op. 36.
F. Seitz: Koncert uczniowski G-dur op. 13.
A. Vivaldi: Koncert G-dur op.7 nr 2, PWM, Krakw.
G. Bacewicz: Preludium (2 z. 1),Scherzino (2 z. 1).
S. Herman, W. Walentynowiez Tarantella (5).
W. Krotkiewski: Etiuda (6), Strumyczek (6).
W. Krotkiewski: Polowanie (6).
7. Utwory rne
J. S. Bach: Gawot F-dur (4 z. II), Musette (4 z. II).
P. Czajkowski: Smutna pie.
J. Haykens: Serenada op. 21.
G. F. Handel: Bourree.
F. Mendelssohn: Marsz weselny.
F. Neruda: Koysanka sowiaska.
F. Schubert: Menuet B-dur (4 z. 1).
G. Tartini: Sarabanda g-moll (6) i (1 z. 1).
8. Zbiory utworw
1. Alte Meister fr junge Spieler, z. 1, Budapest.

2. G. Bacewicz: atwe utwory, z. I.
3. H. Dunicz: Grajce wierszcze, z. II.
4. I. Garztecka, S. Jarzbski: Uiwoty skrzypcowe sawnych kompozytorw, z. I i II.
5. S. Herman, W. Walentynowicz: Lubi gra.
7. M. Popawski: atwe utwory na skrzypce /atwiejsze/.
8. H. Purceil: Utwory na skrzypce z fortepianem.
10. F. Rybicki: Suita dziecica op. 58.
11. D.Obijalska Skrzypice nutki
13
Utrwalanie pozycji II i III oraz ich pocze. Zmiany pozycji w gr i w d rnymi palcami. Proste
wejcia do V pozycji na strunie E i A.
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II, nr nr 107, 110, 115, 116 /inne
do wyboru).
K. Fortunatow: Etiudy na zmiany pozycji, nr nr 21 - 32 (wybr).
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 74, nr nr 30, 32.
Rozwijanie biegoci
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II, nr nr 22, 43.
I. Dubiska: Wybr etiud w I pozycji, nr 26a, b.
H. Schradieck: wiczenia palcowe, nr nr 1, 3, 6 (fragmenty).
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45, nr nr 1 8, 25, 29.
Dwudwiki
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II, nr nr 1 - 5.

J. Mieksin, Z. Ostalczyk: atwe dwudwiki, nr 15 - 30 (dalej gamy z dwudwikami do wyboru).
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45, nr 28
Duety
G. Bacewicz: atwe duety.

J. Gebauer: Duety op. 10.
F. Mazas: atwe duety.
J. Pleyel: Duety op. 8 i op. 6.
R. Twardowski: Fantazja polska.

1 . Gamy i pasae z pamici.

2. Szesnacie etiud o zrnicowanych problemach technicznych.
14
3 . Dwa koncerty (gwnie pierwsze czci), w tym jeden z pamici.

4. Cztery utwory z towarzyszeniem fortepianu.
5. Jeden duet.
EGZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY CZWARTEJ
1. Gama i pasae w obrbie trzech pozycji

2. Etiuda z uwzgldnieniem zmian pozycji
3. Koncert (cz pierwsza)
4. Utwr z towarzyszeniem fortepianu
Klasa czwarta
Dalsze utrwalanie pozycji I - III oraz ich zmian. Pozycja IV i V. Proste wejcia do pozycji VI i VII
na strunie E. Etiudy na zmiany pozycji I -V i etiudy pasaowe. Zmiany pozycji grupami
dwikowymi. Dalsza praca nad biegoci detach i legato. Lekkie, podwjne detach
(przygotowanie do sautille). Chromatyka i ekstensja. wiczenia i etiudy dwudwikowe.
Zwrcenie uwagi na trudne dwudwiki: sekst wielk 3 i 4 palcem oraz tercj ma 4 i 2 palcem
(odpowiednie wprawki i wiczenia). Proste dwudwiki w pozycjach (III). wiczenia i etiudy
oktawowe. Gamy dwudwikowe ze zmianami do III pozycji: oktawy, seksty, tercje w tempie
wolnym, z przerwami i technik przygotowawcz (zob. Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz.
1, s. 34 -38). Akordy. amanie akordw. Doskonalenie wibracji wszystkimi palcami (1 - 4).
Smyczkowania:
martel (szybsze i z wibracj), podwjne detach, staccato pod lukiem, atwe spiccato i ricochet.
Legato przez struny. Dynamika od pianissimo do fortissimo. Praca nad ksztatowaniem dwiku i
rnorodn artykulacj. Pizzicato lew i praw rk. Flaolety. Gamy durowe i molowe do 4
znakw oraz pasae z uwzgldnieniem V pozycji. Smyczkowania i rytmy.
MATERIA NAUCZANIA
1. Gamy
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I (cd) i cz. II /atwiejsze/.

W. Krotkiewski: Gamy i pasae na skrzypce, cz. II (cd).
2. Szkoy i wiczenia
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II (dokoczenie).

15
J. Jarzbski: Szkoa na skrzypce, cz. III (pozycje IV i VI).

Z. Jahnke: wiczenia w pozycjach IV i VI.
W. Krotkiewski: wiczenia napraw rk, wiczenia zmian pozycji na skrzypcach. J. Mieksin, Z.
Ostalczyk: atwe dwudwiki na skrzypce.
H. Schradieck: wiczenia palcowe, z. I l(. poz. I VI).
O. evcik: 40 Wariacji, Doppelgriff Vorstudien op. 9 (wiczenia dwudwikowe, najatwiejsze),
Lagenwechsel op. 8 (zmiany pozycji I VI).
3. Etiudy
I. Dubiska: Wybr etiud skrzypcowych z w I pozycji.
H. E. Kayser: Etiudy op. 20, (cd).
W. Krotkiewski: Etiudy w II i IV pozycji (atwiejsze).
J. F. Mazas: Etiudy op. 36, cz. I.
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45, Etiudy op. 74.
4. Koncerty
G. Bacewicz: Concertino.
A. Bloch: Concertino op. 31.
A. Komarowski: Koncert A-dur nr 2.
F. Kchler: Koncert D-dur op. 12.
A. Laso: Concertino w dwch czciach.
O. Rieding: Koncert a-moll op. 21 (w stylu wgierskim), Koncert G-dur op. 24,
Koncert D-dur op. 25.
H. Sitt: Koncert op. 93, Koncert op. 102.
A. Ariosti: Allegro (8).
C. Bhm: Perpetuum mobile.
G. F. Hndel: Preludium G-dur (M. 5).
D. Kabalewski: Etiuda.
W. Krotkiewski: Perpetuum mobile (5).
M. Popawski: Tarantella (6).
M. Rubinstein: Koowrotek (Priaka).
Ch. Dancla: Wariacje na temat Weigla op. 89 nr 5.
16
A. Moffat: Bourree.
7. Utwory rne
A. Ariosti: Allegro Es-dur (8).(wyd.rosyjskie).
L. van Beethoven: Menuet Es-dur (1 z. II).
L. Boccherini: Menuet (10 z. 1).
W. Boyce: Matelotte (1 z. II).
Ch. Dancla: Wariacje na temat Paciniego op. 89 nr. 1.
Ch. W. Gluck: Gawot (4 z. III).
W. Kabalewski: Klowny (9).
W. Krotkiewski: Polonez (5).
G. B. Martini: Gawot.
E. Mynarski: Koysanka.
I. J. Paderewski: Menuet (7 z. II).
S. Prokofiew: Gawot (3 z. II).
C. Saint-Sens: abd.
A. Simonetti: Madryga.
1. Alte Meister fr junge Spieler, z. II, Budapest.
2. K. Fortunatow: Junyj skripacz (Mody skrzypek), Cz. ii.
3. I. Garztecka, S. Jarzbski: Utwory skrzypcowe sawnych kompozytorw, z. II.
4. F. Jamry, G. Bacewicz: Maa antologia skrzypcowa, z. II
K. Fortunatow: Etiudy na zmiany pozycji, nr nr 52 - 56 (fragmenty).
W. Krotkiewski: Etiudy w II i IV pozycji, nr nr 8, 9 (fragmenty).
8. Zbiory utworw

6. M. Popawski: atwe utwory na skrzypce.
7. J. Powroniak: To nietrudne, z. II.
9. Sbornik pies sowietskich kompozytorow (wydanie rosyjskie).
10 piewajce skrzypce, z. I (opracowanie: W. Dolea).
Zmiany pozycji grupami dwikowymi
17
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45, nr 58 (wzory wiczenia), Etiudy op. 74, nr 46.
K. Fortunatow: Etiudy na zmiany pozycji, nr 30.
Rozwijanie biegoci
I. Dubiska: Wybr etiud w I pozycji, nr nr 29, 30, 31.

K. Fortunatow: Etiudy 1.
J. F. Mazas: Etiudy, cz. 1, nr nr 13, 19.
H. Schradieck: wiczenia palcowe, nr nr 1 - 6 (w szybszym tempie).
F. Wohlfahnt: Etiudy op. 45, nr 51.
Dwudwiki
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, Cz. II, nr nr 6, 7, 71.

Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, Cz. 1, s. 47(oktawy), s. 34 - 38 gamy w
tercjach i sekstach (gra rwnie gamy w oktawach, poz. I III).
J. Mieksin, Z. Ostalczyk: atwe dwudwiki, s. 15 gamy chromatyczne, rozdz.
III, 5. 16 - 20 gamy w dwudwikach (piosenki do wyboru).
J. F. Mazas: Etiudy op. 36, nr 25.
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 74, nr nr 49, 50 (zaleca si granie etiud w tonacji G-dur).
Duety i tercety
G. Bacewiez: atwe duety.

J. Gebauer: Duety op. 10.
F. Mazas: Duety op. 38, z. I i II.
L. Kwanik: Miniatury klasyczne na troje skrzypiec.

1 . Gamy durowe i molowe oraz pasae do 4 znakw (z pamici).

2. Dwanacie etiud, o zrnicowanych problemach technicznych.
3. Dwa koncerty (gwnie pierwsze czci), w tym jeden z pamici.
5. Jeden duet (tercet, kwartet).
Uwaga!
Uczniowie, ktrzy realizuj plan nauczania bez zwikszonego wymiaru lekcji instrumentu
gwnego zobowizani s do przedstawienia minimum materiau ustalonego przez kierownika
sekcji.
18
EGZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY PITEJ
1. Gama i pasae w obrbie piciu pozycji. Gama durowa w dwudwikach w

obrbie jednej oktawy (tercje, seksty, oktawy detach).
2. Etiuda z uwzgldnieniem pitej pozycji.
3. Koncert, cz I (z pamici).
Klasa pita
Pozycje VI i VII. Etiudy na zmiany pozycji i etiudy pasaowe detach i legato, zmiany pozycji
grupami dwikowymi. Wchodzenie do wyszych pozycji na strunie G. Wprawki, etiudy i utwory
biegociowe (detach, legato, sautille). Chromatyka i ekstensja. Prawidowa intonacja w
utworach do 4 znakw przykluczowych, enharmonia. wiczenia i etiudy dwudwikowe.
atwiejsze dwudwiki legato. wiczenia i etiudy oktawowe. Nastpstwa rwnych dwudwikw.
Akordy. Utwory z dwudwikami i akordami. Dalsze doskonalenie wibracji, wibracja w wysokich
pozycjach. Rnicowanie wibracji w zalenoci od ekspresji: wibracja wolna, szybka, szeroka,
wska. Doskonalenie rnorodnych smyczkowa i artykulacji. Lekkie smyczki unoszone (evik op.
3). Wprowadzenie smyczkowania:
sul tasto, sul ponticello, col legno. Flaolety sztuczne (kwartowe). Pojcie stylu utworu: barokowy,
klasyczny, romantyczny, wspczesny. Odpowiednie rodki wyrazu. Szeroki zakres dynamiki i
kulminacje fraz. Gamy durowe i molowe do 4 znakw oraz pasae. Gamy A-dur i G-dur w trzech
oktawach z zastosowaniem zrnicowanej rytmiki i smyczkowania. Gamy dwudwikowe tercje,
seksty, oktawy detach i po 2 legato. Gamy i pasae na jednej strunie.
MATERIA NAUCZANIA
1. Gamy
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I i cz. II.

Z. Jahnke Studium gam.
W. Krotkiewski: Gamy i pasae na skrzypce, cz. II.
2. Szkoy i wiczenia
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II.

J. Jarzbski: Szkoa na skrzypce, cz. III (pozycje IV i VI).
Z. Jahnke: wiczenia w pozycjach.
19
W. Krotkiewski wiczenia napraw rk, wiczenia zmian pozycji na skrzypcach.

H. Schradieck wiczenia palcowe, z. I.
O. evik: 40 Wariacji op. 3 (atwiejsze), Doppelgriff-Vorstudien op. 9 (wiczenia
dwudwikowe), Lagenwechsel op. 8 (zmiany pozycji).
3. Etiudy
J. Dont: Etiudy Op. 27.
H. E. Kayser: Etiudy op. 20.
R. Kreutzer: 42 Etiudy.
J. F. Mazas: Etiudy op. 36, cz. I.
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45.
4. Koncerty
J. B. Accolay: Koncert a-moll.
Ch. Dancla: Solo koncertowe nr 1 i 2.
G. Hollander: Koncert szkolny op. 62.
L. Jansa: Concertino D-dur op. 54.
P. Nardini: Koncert e-moll.
F. Seitz: Koncert uczniowski g-moll op. 12, Koncert D-dur op. 15, Koncert op. 38.
A. Vivaldi: Koncert a-moll, Koncert G-dur /oprac. Mostras/.
5. Sonaty
A. Ariosti: Sonata D-dur nr 6.
A. Corelli: Sonata e-moll op. 5 nr 8, Sonata A-dur op. 5 nr 9.
G. F. Hndel: Sonata E-dur.
F. Couperin: Wiatraczki (4) (3 z. II).
N. Rakow: Molto vivace As-dur (5).
J. B. Senaille: Allegretto (6).
C. Cui: Kobza (Woynka) op. 50 nr 3 (wyd. ros).
Ch. Dancla: Wariacje na temat Belliniego op. 89 nr 3.
R. Glier: Pastorale op. 54 nr 2 (wyd. ros).
20
Milandre: Menuet (Miniatury skrzypcowe nr 54 wyd.PWM.

J. J. Mondoville Tamburyn (wyd. ros.)
8. Utwory rne
L. van Beethoven: Menuet G-dur (3 z. III), Utwory (oprac. Jampolski wyd. ros.).
J. Duvernoy: Bolero.
G. F. Handel: Aria i Rondinella (3 z. III).
J. Haydn: Menuet (wyd. ros.), Menuet D-dur (3 z. III).
K. Kurpiski, K. Sikorski: Polonez.
Z. Noskowski: Polonez elegijny.
S. Prokofiew: Bajeczka (wyd. ros.), Gawot z Symfonii klasycznej.
J. F. Rameau: Tamburyn (Miniatury skrzypcowe, PWM), Gawot.
L. Rycki: Dwie melodie.
J. Stasica, J. Garcia: Drobiazgi. 10 atwych utworw na skrzypce.
K. Szymanowski: Pie kurpiowska (2 z. II).
G. F. Telemann: Sarabanda und Gavotta (1 z. II).
A. Wroski: Koysanka, Mazurek (Moje marzenia).
9. Zbiory utworw
1. Alte Mister fr junge Spieler, z. II, Budapest.
2. I. Garztecka, S. Jarzbski: Utwory skrzypcowe sawnych kompozytorw, z. II.
3. F. Jamry, G. Bacewicz: Maa antologia skrzypcowa:
I Dawni mistrzowie woscy
II Dawni mistrzowie francuscy
III Dawni mistrzowie niemieccy
Iv Dawni mistrzowie polscy i czescy.
4. Klassiczeskije piesy, wyd. 2 (wyd. ros.).
5. N. Rakow: Piesy w 24 tonalnostiach (wyd. ros.).
7. piewajce skrzypce, z. 1, II, III (oprac. W. Doleal).

Wprowadzanie pozycji VI i VII (gwnie na strunie E). Utrwalanie pozycji I - V oraz ich zmian.
J. F. Mazas: Etiudy op. 36, cz. I nr 20 (zmiany pozycji grupami dwikowymi).
Etiudy pasaowe
21
H. Kayser: Etiudy op. 20, nr 20.

R. Kreutzer: 42 Etiudy, nr 10
Rozwijanie biegoci
J. Dont: Etiudy op. 37 nr 8.

H. Kayser: Etiudy op. 20, nr nr 14, 32. R. Kreutzer: 42 Etiudy, nr 9.
H. Schradieck: wiczenia palcowe(cd).
Dwudwiki
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. 1, Zestawienie gam, s. 52 - 58.
Uwaga!
Uczniowie, ktrzy realizuj plan nauczania bez zwikszonego wymiaru lekcji instrumentu gw-
nego zobowizani s do przedstawienia minimum materiau ustalonego przez kierownika sekcji.
Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II, Akordy nr 93

- 96 oraz 124 - 127.
J. Dont: Etiudy op. 37, nr nr 1 7 (dwudwikami), 21.
H. Kayser: Etiudy op. 20, nr nr 23, 36.
R. Kreutzer: 42 Etiudy, nr nr 25, 36.
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45, nr 59.
Duety, tercety, kwartety
J. Gebauer: Duety op. 10 (trudniejsze).

J. Pleyel: Duety op. 24 (do wyboru), Duety op. 48 (do wyboru).
L. Kwanik: Miniatury klasyczne ma troje i czworo skrzypiec.

1. Gamy durowe i molowe oraz pasae do 4 znakw w obrbie siedmiu pozycji rnymi
rodzajami smyczkowa.
2. Dwudwiki tercje, seksty, oktawy do trzeciej pozycji, detach i legato po dwie nuty.
3. Dwanacie etiud (w tym dwudwikowe i biegociowe).
Uwaga!
nego zobowizani s do przedstawienia minimum materiau ustalonego przez kierownika
sekcji.
22
EGZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY SZSTEJ
1. Gama i pasae w obrbie piciu pozycji. Rne smyczkowania. Dwudwiki tercje, seksty,
oktawy do trzeciej pozycji, detach i po dwie legato.
2. Etiuda dwudwikowa.
3. Koncert, cz I (z pamici).
Klasa szsta
Gra w siedmiu pozycjach. Wysokie pozycje na strunie E i G. Skoki do pozycji. Wymaganie do

duej biegoci gry, take ze zmianami pozycji i rnymi smyczkowaniami. Chromatyka i ekstensja.
Prawidowa intonacja w utworach wspczesnych. Tryl, mordent, tremolando. Dwudwiki do
czterech nut legato. Akordy amane i jednoczenie brzmice (3-gosowe). Pojedyncze decymy.
Rnorodne smyczkowania i artykulacje. Arpeggio legato, arpeggio skaczce (w prostych
akordach). Flaolety naturalne i sztuczne (kwartowe). Pizzicato lew i praw rk. Rnicowanie
stylw. Rnicowanie wyrazu w utworze. Ekspresja estradowa. Gamy durowe i molowe oraz
pasae do 4 znakw, przez 3 oktawy, z za-stosowaniem zrnicowanych rytmw i smyczkowa.
Gamy i pasae na jednej strunie w obrbie jednej oktawy. Gamy dwudwikowe: tercje, seksty,
oktawy detach i legato do 4 nut. Proste pochody decym wolno, detach, z przerwami.
MATERIA NAUCZANIA
1. Gamy
Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. II.

W. Krotkiewski: Gamy i pasae na skrzypce, cz. II.
E. Umiska: Studium gam i pasay na skrzypce /ukady atwiejsze).
2. wiczenia
Z. Jahnke: wiczenia w pozycjach, Dwudwiki.

S. Korgujew: wiczenia w dwudwikach na skrzypce.
W. Krotkiewski: wiczenia napraw rk, wiczenia zmian pozycji na skrzypcach,
wiczenia w dwudwikach.
H. Schradieck: wiczenia palcowe, z. I.
O. evcik: 40 Wariacji op. 3, Doppelgriff-Vorstudien op. 9 (wiczenia dwudwikowe),
Lagenwechsel op. 8 (zmiany pozycji).
23
3. Etiudy
J. Dont: Etiudy op. 37.
F. Fiorillo: 36 Etiud.
H. Kayser: Etiudy op. 20.
R Kreutzer 42 Etiudy
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45.
4. Koncerty
J. S. Bach: Koncert a-moll.

Ch. Beriot: Koncert a-moll nr 9, Koncert G-dur nr 7.
Ch. Dancia: Solo koncertowe nr 3.
A. Komarowski: Koncert e-moll.
R. Ortmans: Koncert a-moli nr 12.
H. Sitt: Koncert C-dur op. 70.
G. B. Viotti: Koncert D-dur nr 20, Koncert G-dur nr 23.
A. Vivaldi: Koncert g-moll.
5. Sonaty
A. Corelli: Sonaty nr 3 i 10.

G. F. Hndel: Sonata F-dur.
A. Krzanowski: Maa partita na skrzypce solo.
G. B. Pergolesi: Sonata G-dur.
H. Purcell: Sonata g-moll.
D. Walentini: Sonata a-moll.
N. Clrambault: Preludium i Allegro.
R. Glier: Urda (4), Etiuda (4).
A. Janszynow: Koowrotek op. 26 nr 3 (Priaka).
G. Pugnani: Kumoszki.
Fr. Schubert: Pszczka (2 cz. II).
Ch. Beriot: Temat z wariacjami d-moll op. 1.
J. Brahms: Walc A-dur (2 z. 1).
C. Cui: Wschodnia melodia op. 50 (wyd. ros.).
24
F. Drdla: Wspomnienie (Souvenir).

M. Garlicki: Etiuda Fugato (wyd. ros.).
A. Krzanowski: Chaconna i Gigue z Maej partity na skrzypce solo.
J. Raff: Cayatina op. 85 nr 3.
C. M. Weber: Waizer nr 2 /oprac. W. Burmester/ (3 z. III).
8. Utwory rne
J. S. Bach Ch. Gounod: Ave Maria (2 z. II).
J. S. Bach: Siciliana g-moll (1 z. III).
G. F. Handel: Wariacje A-dur (wyd. ros.).
W. A. Mozart: MenuetD-dur (1 z. III).
A. Dvoak: Humoreska (2 z. III).
J. Ph. Rameau: Wariacje a-moll (oprac. Mostras wyd. ros.).
M. Rimski-Korsakow: Pie hinduska (2 z. 1).
R. Schumann: Marzenie (M. S.).
G. Swiridow: Moment muzyczny (wyd. ros.).
Z. Stojowski: Melodia.
9. Zbiory utworw
1. F. Jamry, G. Bacewicz: Maa antologia skrzypcowa:
I Dawni mistrzowie woscy
II Dawni mistrzowie francuscy
III Dawni mistrzowie niemieccy
Iv Dawni mistrzowie polscy i czescy.
2. piewajce skrzypce, z. 1, II, III (oprac. W. Doleal).
3. Tnze alte Meister B II (Leipzig).
4. E. Umiska: Album miniatur na skrzypce i fortepian.

Utrwalanie pozycji I - VII oraz ich zmian.
Waniejsze etiudy:

H. Kayser: Etiudy op. 20, nr nr 31, 33.
25
R. Kreutzer: 42 Etiudy, nr nr 1 1, 12.
Rozwijanie biegoci
Kontynuujemy rozwijanie biegoci: wprawki, wiczenia, gamy i pasae, etiudy. Uzupeniamy

repertuar z klasy IV i V. Przyspieszamy tempo. Smyczkowania:
legato, detach, sautille. Biego palcw pobudzaj wiczenia na tryl i tremolando. Palce
wzmacnia wiczenie pizzicato lew rk.
Utwory biegociowe wedug programu.
Dwu- i wielodwiki
Rozwijamy technik dwudwikow na gamach, wiczeniach i etiudach. Akordy trzy- i

wielodwikowe.
J. Dont: Etiudy op. 37, nr 23, 24.

F. Fiorillo: 36 Etiuda n r4, 17, 18.
H. Kayser: Etiudy op. 20, nr 36.
R. Kreutzer: 42 Etiudy, nr 32, 34, 35, 37.
F. Wohlfahrt: Etiudy op. 45, nr 53, 56, 60.
Duety, tercety, kwartety
Jak w klasie V (cd.).

1. Gamy durowe i molowe oraz pasae do 4 znakw w obrbie siedmiu pozycji,

rnymi rodzajami smyczkowa (detach, legato, spiccato, sautille, staccato).
2. Dwudwiki tercje, seksty, oktawy do pitej pozycji, detach i legato po dwie
i cztery nuty.
3. Dwanacie etiud (w tym dwudwikowe i biegociowe).
Uwaga!
nego zobowizani s do przedstawienia minimum materiau ustalonego przez kierownika
sekcji.
EGZAMIN KOCOWY SZKOY MUZYCZNEJ I STOPNIA
26
1. Gama i pasae w zakresie trzech oktaw, rne smyczkowania. Dwudwiki tercje seksty,
oktawy do trzeciej (pitej) pozycji detach i legato.
2. Dwie etiudy o rnych problemach technicznych, w tym jedna dwudwikowa.
3. Koncert, cz I lub II i III (z pamici).
4. Sonata (dwie czci kontrastujce).
5. Utwr z towarzyszeniem fortepianu (z pamici).
Uwaga!
Uczniowie, ktrzy realizuj plan nauczania bez zwikszonego wymiaru lekcji instrumentu
gwnego, mog koczy szko z programem klasy V. Naley jednak bra pod uwag, e
wszelkie zakcenia w realizacji programu poszczeglnych klas mog utrudni lub uniemoliwi
uczniowi nauk w szkole II stopnia.
27
III. KOMENTARZ DO PROGRAMU
2. Program niniejszy oparty jest gwnie na wydawnictwach krajowych. Naley korzysta take z wydawnictw
zagranicznych. Godne polecenia s wydawnictwa rosyjskie: zbiory etiud dla poszczeglnych klas oraz wybory
utworw, tzw. Chrestomatija.
3. Podstawowa dydaktyczna literatura skrzypcowa powstawaa w XVIII i XIX wieku. Obecnie nie mamy czasu na
przegrywanie wielkiej iloci etiud, wicze i wprawek. Naley dobiera etiudy gwnie pod ktem
rozwizywania problemw. Dugie etiudy skraca lub gra ich istotne fragmenty. Naley poddawa rewizji
tradycyjny materia dydaktyczny i tworzy nowe etiudy i wiczenia, bardziej zwarte i prowadzce krtsz
drog do celu.
4. Proces nauczania powinien mie charakter twrczy. Nauczyciel moe sam tworzy odpowiednie wprawki i
wiczenia dla rozwizywania indywidualnych problemw ucznia oraz dobiera waciwe dla niego etiudy.
Naley pamita, e praca nad materiaem technicznym ma charakter pomocniczy, suy rozwijaniu technik,
za gwny wysiek winien by kierowany na opracowanie repertuaru wartociowego artystycznie.
5. W dziale Zadania techniczne i muzyczne przypomina si najwaniejsze problemy, ktre naley rozwija w
danej klasie. Ze wzgldu na indywidualne predyspozycje i rozwj uczniw naley powici wicej czasu na te
problemy, ktre sprawiaj uczniowi trudno.
Technik dziecka rozwijamy w sposb nastpujcy:
- obserwujemy wnikliwie budow i sprawno ruchow rki, szeroko doni, dugo i rozcigliwo
palcw (ekstensja), ich ruchliwo i biego;
- biorc pod uwag ewentualne mankamenty budowy i funkcjonowania rki, stosujemy (konstruujemy)
odpowiednie wprawki, za pomoc ktrych rozwizujemy ukadowe i ruchowe trudnoci;
- opanowanie problemu utrwalamy na odpowiednich etiudach;
- dobieramy takie utwory, w ktrych wystpuj opracowywane problemy, np.:
- dwudwiki, akordy, ekstensje, tryl, staccato i inne.
6. Gamy s wanym materiaem dla rozwoju techniki lewej rki skrzypka. Poniewa repertuar szkoy I stopnia
nie zawiera utworw o wikszej iloci znakw, wystarczy przerabia gamy do 4 znakw przykluczowych.
7. Koncerty maj charakter dydaktyczny (z wyjtkiem koncertw A. Vivaldiego i J. S. Bacha). Zaleca si wic
przerabianie gwnie pierwszych czci koncertw. Mona take dokonywa w nich skrtw (vide), jeli jaki
fragment nie wnosi nic ciekawego pod wzgldem technicznym i muzycznym.
8. Wprowadzono grupy utworw: biegociowe i dwudwikowe (wielodwikowe). Naley stara si przerabia
jak najwicej utworw z tych grup, gra je z pamici i wcza do programw popisw, przesucha i
egzaminw. Zauwaa si ma ilo dostpnych utworw dwudwikowych w klasach II - V. Dla wzbogacenia
repertuaru naley poszukiwa takich utworw, dokonywa transkrypcji, opracowywa pieni i ich wariacje z
zastosowaniem dwudwikw. W grupie Utwory rne preferowa utwory o fakturze urozmaiconej,
zawierajce ciekawe rytmy i artukulacje: martel, spiccato, ricochet, flaolety, pizzicato i inne.
9. W dziale Problemowy materia techniczny wykazano dokadnie najlepszy dostpny repertuar, sucy
opanowaniu okrelonych problemw technicznych. Naley stara si przerobi cay wskazany program, a w
kadym razie rozwiza zawarte w nim problemy.
10. W muzykowaniu zespoowym obok takich form, jak duet, tercet czy kwartet skrzypcowy, bardzo ksztacce s
zajcia w grupie skrzypkw grajcych unisono . Ta forma muzykowania ma du tradycj i jest godna
polecenia dla uczniw szkoy pierwszego stopnia. Wielko grupy moe by rna: od kilku do kilkunastu
uczniw i wicej . Korzyci muzykowania unisono s bardzo due, taka gra bowiem uwraliwia na tempo i
precyzj rytmiczn, rozwija dyscyplin w zakresie artykulacji i uczy waciwego operowania smyczkiem.
Wymaga te dobrej intonacji i znakomicie przygotowuje do gry w grupach skrzypcowych orkiestry kameralnej
i symfonicznej. Poza tym da-je wiele radoci ze wsplnego muzykowania, uczy odpowiedzialnoci za siebie i
ca grup. Przynosi oszczdno czasu pedagoga, ktry jednoczenie opracowuje program z wiksz iloci
uczniw. Moe by wykorzystana przy zadawaniu programu na wakacje. Przygotowane w czasie wakacji
niezbyt trudne, ale adne utwory mog by wykonane unisono po kilku prbach na popisie powakacyjnym.
Do wykonania unisono nadaj si utwory zarwno wolne, jak i szybkie (perpetum mobile), formy tacw, a
28
take adne etiudy biegociowe.

11. W spisie literatury metodycznej zamieszczono pozycje w jzyku polskim. Obowizkiem pedagoga jest
przestudiowanie caej wskazanej lektury. Warto take zapozna si z literatur metodyczn innych
instrumentw: fortepianu, altwki, wiolonczeli i innych. Bardzo wartociowe s wydawnictwa rosyjskie z
zakresu metodyki skrzypcowej.
PRZYGOTOWAWCZE GRUPY PRZEDSZKOLNE

- ZADANIA I ORGANIZACJA ZAJ
W zwizku z akceleracj rozwoju psycho-fizycznego dzieci, nauczanie gry na skrzypcach mona rozpoczyna
w wieku 5 lub 6 lat. Poniewa w Polsce obowizek szkolny obejmuje dzieci od sidmego roku ycia, w tym
czasie wanie wikszo dzieci rozpoczyna nauk gry na skrzypcach. wiatowe tendencje w pedagogice
skrzypcowej (szkoa japoska, rosyjska i inne) wskazuj na obnianie wieku rozpoczcia nauki gry na
skrzypcach od pitego roku ycia, a nawet wczeniej. W naszym systemie umoliwiaj to przygotowawcze
grupy przedszkolne. S one od duszego czasu zalecane przez wadze szkolne, lecz nie upowszechniy si
wystarczajco i nie znalazy staego miejsca w organizacji szk muzycznych I stopnia. Nabr do skrzypcowej
grupy przygotowawczej nastpuje po przebadaniu suchu i predyspozycji do gry na tym instrumencie.
Zajcia prowadzi powinien nauczyciel-skrzypek z instrumentem w rku. Pocztkowo zajcia polegaj na
umuzykalnianiu i rozwijaniu wyobrani muzycznej dzieci, gwnie przez piew. Naley tu stosowa metody
podobne do stosowanych w przedmiocie Umuzykalnienie. Rwnoczenie dzieci zapoznaj si z brzmieniem
skrzypiec, barw poszczeglnych strun, obserwuj posugiwanie si tym instrumentem.
Nauczyciel gra dzieciom nie tylko opracowywane melodie, ale take adne, drobne utworki. Mog te
prezentowa si modsi i starsi uczniowie klas skrzypiec.
Dzieci ucz si piewa na pami piosenek i piewanek, ktre pniej bd gray na skrzypcach ze
suchu. Poznaj interway, rytmy, zapis nutowy piewanych piosenek, nazwy czci skrzypiec i smyczka. Po
kilku miesicach zaj umuzykalniajcych, jeli uczniowie posiadaj odpowiednie, mae instrumenty, mona
przej do zaj ze skrzypcami. Jednake grupa taka nie moe wwczas liczy wicej ni 4 - 6 uczniw.
Pomieszczenie do zaj musi by odpowiednio due, aby dzieci mogy swobodnie porusza si z
instrumentem, wymachiwa smyczkami, itd.
Zajcia prowadzi si w formie zabawowej. Celem ich jest adaptacja organizmu dziecka do instrumentu oraz
opanowanie ukadu lewej i prawej rki. W dalszym cigu duo miejsca w zajciach zajmuje piewanie,
rozwijanie suchu i wyobrani muzycznej . Stopniowo dzieci przenosz najprostsze melodie i piewanki na
instrument, stawiajc palce na strunach i grajc najpierw pizzicato praw rk. Pocignicia smyczka wiczymy
najpierw na pustych strunach, tak-e wedug rytmu znanych piosenek. Nastpnie koordynujemy prac lewej i
prawej rki w najprostszych melodiach granych ze suchu.
Dla uniknicia usztywnie i napi w organizmie, dzieci mog w trakcie wicze z instrumentem porusza si,
maszerowa, kuca itp. (Suzuki). Mog te rwnoczenie piewa i gra. Na przykad piewajc prost
piosenk akompaniuj sobie na pustych strunach (sposb ten przeciwdziaa ciskaniu skrzypiec brod,
zaciskaniu szczk i napiciu szyi).
Program grupy przedszkolnej naley dostosowa do wieku uczniw, czasu trwania kursu, wyposaenia w
instrumenty, itd.
Naley podkreli, e gwnym celem grup przedszkolnych jest umuzykalnienie i rozwj wyobrani
muzycznej, rozpiewanie i nauczenie piosenek, granych pniej ze suchu, rozbudzenie zainteresowania
skrzypcami oraz ewentualna adaptacja do instrumentu i pynne przejcie do pocztkw nauki gry.
Zabawowa forma zaj w grupie odpowiada psychice dzieci. Elementy rywalizacji i popisu przed grup
wprowadzaj oywienie i utrzymuj w napiciu uwag dzieci. Ta forma zaj daje rwnie oszczdno czasu
pedagoga w pracy umuzykalniajcej z dziemi. Trzeba podkreli, i szczeglnie dla skrzypkw wczeniejsze
umuzykalnienie, rozwj wyobrani muzycznej, uaktywnienie suchu i pamiciowe opanowanie repertuaru
29
piosenek s bardzo przydatne w dalszej indywidualnej pracy nad instrumentem. Wan zalet zaj
przedszkolnych jest moliwo duszej obserwacji kandydatw do nauki gry na skrzypcach. Bowiem krtki i
jednorazowy egzamin wstpny nie daje gwarancji waciwego doboru kandydatw. Przygotowawcze grupy
przedszkolne dla skrzypkw po-winny wej na stae do organizacji szk muzycznych I stopnia.
IV. UWAGI O REALIZACJI MATERIAU NAUCZANIA
Szecioletni okres nauczania gry na skrzypcach w szkole muzycznej I stopnia podzieli mona na 3 etapy.
Pierwszy etap
Obejmuje klas pierwsz i stanowi okres intensywnego umuzykalnienia ucznia oraz jego adaptacji do
instrumentu.
Nauczyciel dobiera instrument odpowiedni do warunkw fizycznych ucznia. Instrument nie moe by za duy,
gdy wywouje to napicia w lewej rce i w caym organizmie ucznia. Smyczek nie moe by zbyt ciki, gdy
mczy to praw rk, powoduje ciskanie i wprowadza napicia do aparatu gry. Naley sprawdzi form
podstawka: struny powinny by rozstawione niezbyt szeroko i znajdowa si do nisko nad gryfem, aby nie
wymagay nadmiernego nacisku przy stawianiu palcw.
Dla wikszoci uczniw dobieramy take poduszeczk. eberka (szyny) nie s na pocztku dobrym
rozwizaniem. S one mao elastyczne i na og za wysokie. Najlepiej dobra kawaek mikrogbki i umocowa
w odpowiednim miejscu. Gbka posiada du przyczepno i powoduje, e instrument nie zelizguje si.
Rozwijanie suchu i muzykalnoci odbywa si pocztkowo gwnie przez piewanie piosenek oraz wicze
piewanych z tekstem, tzw. piewanek. Od samego pocztku nauki (od pierwszej lekcji) rwnoczenie z
wiczeniami przygotowawczymi na instrumencie ucze powinien przyswaja sobie na pami odpowiednio
dobrane piosenki, ktre pniej bdzie gra ze suchu, a take z nut. Jest to podstawa, tzw. metody suchowej.
Wszystko co ucze gra w okresie pocztkowym (do kilku miesicy) powinien umie zapiewa z pamici.
Wyobrania suchowa kieruje palcami, a kontrola wysokoci dwiku i reakcja na faszyw intonacj staje si u
ucznia wiadoma. Nauczycielowi nie wolno podpowiada wyej, niej, podgrywa na fortepianie, a tym
bardziej przesuwa palcw ucznia na gryfie. W razie zej intonacji, ucze powinien zapiewa dany fragment i
wiadomie skorygowa poprzedni bd.
Adaptacj do instrumentu realizujemy poprzez manipulacyjne ruchy rozluniajce, ruchy zabawowe imitujce
gr i ruchy wiadomie kierowane.
Naczelnym zadaniem nauczania pocztkowego jest niedopuszczanie do powstania napi. Naley pamita,
ukad nerwowy czowieka ma budow symetryczn. Napicie jednej rki przenosi si na drug rk. W ogle
napicie w jednym miejscu promieniuje zazwyczaj na cay organizm grajcego. Nauczyciel musi
nieustannie czuwa nad stanem i funkcjonowaniem aparatu gry pocztkujcego ucznia. Najwikszym wrogiem
rozlunienia jest statyka, bezruch. Nauczyciel powinien wic zachca ucznia do ruchu, lekcja winna by
prowadzona ywo, a zajcia urozmaicone. W pocztkowym okresie w lekcji powinien uczest36
30
niczy opiekun dziecka. Powinien on notowa w dzienniczku uwagi i zalecenia nauczyciela. W domu bdzie on
mg odczyta i przypomnie uczniowi wymagania nauczyciela, nauczy dziecko tekstu piosenki, a nawet
skorygowa elementarne bdy postawy czy prowadzenia smyczka. Pocztkowe lekcje mona prowadzi
grupowo, najlepiej z dwjk uczniw o zblionym poziomie zdolnoci. Dzieci s w ten sposb duej pod
kontrol nauczyciela, mog si nawzajem obserwowa, co bardzo dopinguje dziecko do koncentracji uwagi.
Wystpuje te element rywalizacji, ktry bardzo mobilizuje dzieci do pracy i wysiku. Tak form zaj mona
kontynuowa przez kilka miesicy, a nawet duej.
O nauczaniu pocztkowym zobacz: Literatura przedmiotu, s. 46, poz. 2, 9, .10, 11, 16, (s. 104 - 125).
Drugi etap
Drugi etap rozwoju ucznia w szkole muzycznej I stopnia obejmuje klasy od drugiej do pitej. W tym okresie
wprowadza si podstawowe elementy techniki skrzypcowej. Ale rozwj modego skrzypka nie przebiega
harmonijnie i bez zakce. Nauczanie pocztkowe gry na skrzypcach jest najtrudniejsze ze wszystkich
instrumentw i wymaga duej wiedzy metodycznej i ogromnej czujnoci pedagoga. Nienaturalny ukad rk
powoduje, i nieustannie wkradaj si zbdne napicia i deformacje ukadu i ruchu rk. Nauczyciel powinien o
tym pamita i stara si nie dopuci do ich powstawania, a w razie potrzeby umiejtnie je korygowa i
eliminowa.
TYPOWE BDY UKADU LEWEJ RKI
unoszenie lewego barku i ciskanie skrzypiec brod

ciskanie szyjki midzy kciukiem, a palcem wskazujcym;
nadmierny nacisk palcw na struny;
brak ruchw sterujcych okcia;
brak supinacji przedramienia i wyprostowany czwarty palec;
napita, siowa wibracja z przedramienia przy sztywnym przegubie i palcu;
gwatowne ruchy zmian pozycji.
Najczciej szereg tych bdw wystpuje rwnoczenie. Czsto te nadmierne napicie prawej rki oddziauje
ujemnie na lew. Nauczyciel powinien w sposb sugestywny wpywa na psychik grajcego. Nadmierne
napicie emocjonalne take jest przyczyn napicia w aparacie gry. Przede wszystkim trzeba rozluni pas
barkowy i szyj, a take wykorzysta rozmach i grawitacj rk. Korekta aparatu gry jest jakby powtrzeniem
rozwoju skrzypka od pocztku nauki. Naley wic wraca do prostych, elementarnych wicze. Trzeba jednak
wykonywa je idealnie, stopniowo eliminujc bdne nawyki.
31
TYPOWE BDY UKADU PRAWEJ RKI
uniesiony bark, zwaszcza przy doprowadzaniu smyczka do abki;

zbyt wysoki okie lub przegub;
nadmierne ciskanie smyczka;
wyprostowany may palec;
wcinity, usztywniony kciuk;
koszenie i zelizgiwanie si smyczka w kierunku gryfu;
brak ruchw wyrwnawczych palcw.
Najwaniejsze jest rozlunienie w barku i w przegubie, naley wykorzysta grawitacj prawej rki i rozmach.
wiczenia korekcyjne rozpocz od pustych strun i atwych etiud. Naley wdraa ucznia do wiadomego
czuwania nad wasnym aparatem gry i stosowania staej autokorekty.
Stale naley pielgnowa podstawowe elementy techniki prawej rki, jak prostolinijne, rwnolege do
podstawka, prowadzenie smyczka, zmiany paszczyzn (technika przygotowawcza), pynna gra przy abce.
Gwnym celem jest pikny, czysty dwik. Rozwj umiejtnoci artykulacyjnych prawej rki zaley w znacz-
nym stopniu od moliwoci techniczno-muzycznych i repertuarowych lewej rki modego skrzypka. W
programie wicze powinny si take stale znajdowa wprawki i wiczenia dla prawej rki (evcik op. 3, op. 2,
Krotkiewski), jak rwnie specjalne etiudy dla prawej rki (Wohlfahrt op. 45 nr nr 4, 13, 14, Kreutzer nr nr 6, 7 i
inne). Bardzo wartociowe dla wiczenia prawej rki s specjalnie opracowane smyczkowania w gamach.
W klasach od drugiej do pitej powinien nastpi duy skok w rozwoju ucznia. W tym czasie, nie zaniedbujc
strony muzycznej, naley preferowa rozwj techniczny, odpowiednio dobierajc repertuar. W klasie pitej
powinny pojawi si elementy gry wirtuozowskiej.
Rozpoczcie nauki po wakacjach wie si z koniecznoci wprowadzenia pewnych elementw korekty
umoliwi to uczniowi szybki powrt do formy.
Jak wspomniano wyej, w klasach od drugiej do pitej wprowadza si pod-
stawowe elementy techniki skrzypcowej. Praca nad technik lewej rki winna
przebiega rwnolegle w nastpujcych grupach problemowych:
zmiany pozycji,
biego, ~
chromatyka i ekstensja,
dwudwiki i akordy,
wibracja,
flaolety i pizzicato.
W programie wskazano wyranie na konieczno wykorzystania odpowiedniego materiau dydaktycznego.
Wszystkie te elementy techniki naley wprowadza i rozwija odpowiednio wczenie. Technika prawej rki
rozwija si bardziej indywidualnie. Zaley w wikszym stopniu od predyspozycji i zdolnoci ucznia.
32
Trzeci etap rozwoju
(Klasa pita i szsta)
Ucze posiada ju sporo siy fizycznej, nastpuje szybki rozwj intelektualny. Rozwijajc intensywnie technik
naley dy do pogbienia strony wyrazowej jego gry (utwory barokowe, fragmenty sonat) oraz
urozmaicenia artykulacji (utwory charakterystyczne, tace itd.). Ucze powinien sporo wystpowa publicznie.
Gra jego winna by coraz bardziej wiadoma, a praca domowa samodzielna.
Naley rozmawia z uczniem o jego zamierzeniach na przyszo oraz informowa go i jego rodzicw o
szansach dalszego ksztacenia: przejcia do liceum muzycznego, szkoy muzycznej II stopnia lub te obrania
innego kierunku i przejcia do szkoy innego typu.
Opnienie w realizacji programu oraz bdy w aparacie gry mog by przeszkod w kontynuowaniu nauki w
szkole wyszego stopnia. Nauczyciel jest w znacznym stopniu odpowiedzialny za trafn ocen moliwoci
rozwojowych ucznia. Winien te odpowiednio wczenie i rzetelnie informowa o tym ucznia i jego opiekunw.
33
V. ORGANIZACJA I METODY NAUCZANIA
1 . NAUCZANIE INDYWIDUALNE
Nauczanie indywidualne umoliwia dostosowanie metod i materiau nauczania do zrnicowanych uzdolnie,

wieku i stopnia zaawansowania uczniw. Tym bardziej jednak przebieg kadej lekcji powinien by przez
nauczyciela przemylany, a materia lekcji zaplanowany. Praca na lekcji powinna obejmowa obok problemw
techniczno-warsztatowych i repertuarowych rwnie przygotowanie ucznia do wystpw publicznych na
popisach, przesuchaniach, konkursach, itp.
Metody pracy lekcyjnej wynikaj z oglnie obowizujcych zasad dydaktyki oraz artystyczno-praktycznego
charakteru przedmiotu. Wikszo repertuaru szkoy muzycznej I stopnia ma charakter dydaktyczny i ulega
zapomnieniu. Std te naley kierowa si zasad, i nie utwr jest wany, lecz problem w nim zawarty.
Ustalajc indywidualny program dla ucznia, naley dobiera takie pozycje, ktre zawieraj i rozwijaj problemy
niezbdne dla jego technicznego i muzycznego rozwoju. Problemy te pogbiamy przez dobr odpowiednich
wprawek, wicze i etiud. Ucze powinien osign pen wiadomo istnienia danego problemu i sposobw
jego rozwizywania (wiczenia) na odpowiednim dla niego etapie rozwoju. Ten sposb pracy nazywamy
nauczaniem problemowym. Nie wolno przeoczy ani zaniedba adnego, wanego dla rozwoju ucznia
problemu.
Oglnie w doborze materiau nauczania obowizuje zasada stopniowania trudnoci, jednake w starszych
klasach u uczniw wybitnie uzdolnionych moemy zastosowa tzw. skoki programowe. Jest to silny bodziec
mobilizujcy ucznia do wytonej pracy. Nauczyciel musi jednak dobrze wyczu moment, kiedy moe dokona
takiego skoku w programie i zrobi wszystko, aby skok si uda.
Na specjalne podkrelenie zasuguje znaczenie atmosfery pracy na lekcji, yczliwa, ale i wymagajca postawa
nauczyciela, wykazanie zainteresowania nie tylko wynikami pracy ucznia nad instrumentem, ale rwnie
wynikami w nauce innych przedmiotw, warunkami domowymi ucznia, zainteresowaniami poza-szkolnymi
itp. Postawa taka i szczeglny autorytet, jakim cieszy si w szkole nauczyciel przedmiotu gwnego oraz
indywidualny system nauczania, sprzyjaj nie tylko osigniciom dydaktycznym, ale rwnie nakadaj na
nauczyciela instrumentalist odpowiedzialne zadania w y c ho w a w c z e.
Najpotniejszym rodkiem oddziaywania na ucznia jest p r z y k a d n a u -c z y c i e l a . Obejmuje on
caoksztat osobowoci nauczyciela to, co robi, co mwi i jak si zachowuje. Nauczyciel musi by wiadomy
tego faktu i stara si go wykorzysta w swym oddziaywaniu wychowawczym.
Czas lekcji biegnie szybko, musi ona wic odbywa si w atmosferze skupienia, dobrej organizacji i
maksymalnego wykorzystania czasu. Jak nauczyciel
34
pracuje z uczniem na lekcji, tak pniej ucze pracuje samodzielnie w domu. Nic nie moe umkn uwadze
nauczyciela. Sownictwo jego winno by pikne i raczej oszczdne. Muzyka obywa si bez zbdnej iloci sw.
W klasie powinna panowa atmosfera wielkiej pracy i wielkiej sztuki.
2. PRACA DOMOWA UCZNIA
Od pocztku nauki gry na instrumencie ucze powinien by wdraany do systematycznej pracy w domu, do
zapamitywania i realizowania wskazwek nauczyciela dotyczcych sposobw wiczenia oraz iloci czasu na to
przeznaczonego.
Zasady pracy w domu naley ustali z rodzicami (opiekunami) ucznia. Do wiczenia ucze powinien mie
oddzielny pokj, odpowiedni pulpit, waciwe owietlenie oraz wzgldny spokj w otoczeniu (dobiegajce
odgosy rozmw, radia czy telewizji utrudniaj moliwo skupienia si i samokontroli).
Nauczyciel obowizany jest dokadnie ukierunkowa prac domow ucznia
w powizaniu z tematyk lekcji, stawia okrelone zadania oraz sprawdza ich realizacj.
W tym celu ucze posiada d z i e n n i c z e k (indeks), do ktrego nauczyciel wpisuje rwnie uwagi o
przygotowaniu ucznia do lekcji oraz ocen. Dzienniczek (indeks) winien by systematycznie sprawdzany przez
rodzicw i potwierdzany podpisem.
Sprawdzajc prac domow ucznia naley szczeglnie pitnowa i gani brak skupienia, bezmylno, brak
samokontroli i odpowiedzialnoci za sw prac. Czsto bowiem uczniowie wpadaj do wiczenia
bezporednio z innych zaj, wiczc nieuwanie, po ebkach, wedle zasady jako to bdzie. Jeli ucze nie
moe przewiczy caoci zadanego repertuaru, powinien skupi si na jego czci, opracowa j rzetelnie i z
ca odpowiedzialnoci poinformowa O tym nauczyciela przed rozpoczciem lekcji. Wyznajemy tu zasad
lepiej mniej, ale lepiej (oczywicie nie moe si to zdarza zbyt czsto).
Naley przyzwyczaja ucznia, aby przed rozpoczciem wiczenia przewietrzy pokj, zadba o czysto rk,
instrumentu i strun oraz posmarowa smyczek kalafoni. Nastpnie powinien on w skupieniu odczyta zapis w
indeksie i zaplanowa czas przeznaczony na wiczenie. Bardziej racjonalne jest wiczenie dwa lub trzy razy w
cigu dnia, z przerwami na inne zajcia i odpoczynek. Dla oszczdzania si uczniowie winni wiczy rwnie na
siedzco ( zwaszcza wprawki i etiudy, czy repertuar na etapie O d c z y t y w a n i a t e k s t u ) . Postawa
siedzca jest mniej mczca i moe sprzyja skupieniu uwagi, np. przy analizie tekstu nutowego lub obserwacji
funkcjonowania rk w trakcie opanowywania problemw technicznych. Nauczyciel powinien od czasu do
czasu wymaga od ucznia gry na siedzco w czasie lekcji.
35
Przegrywajc utwr i pracujc nad jego interpretacj ucze winien wykonywa i przyswaja sobie ruchy
ekspresyjne ciaem zgodnie z treci muzyczn utworu. Brak takich ruchw ekspresyjnych obserwuje si
czsto u uczniw wystpujcych publicznie (zwaszcza chopcw). Obnia to znacznie poziom produkcji
estradowej ucznia, a take hamuje jego rozwj instrumentalno-wykonawczy.
Naley nieustannie przypomina uczniowi zasad: jak wiczysz tak grasz oraz graj zawsze tak, jak gdyby ci
sucha mistrz. Wdraanie ucznia do odpowiedzialnej i wiadomej pracy w domu ksztatuje w nim nawyk
samodzielnej, wiadomej i odpowiedzialnej pracy nad opanowaniem instrumentu i repertuaru.
Nauczyciel powinien stopniowo, w miar rozwoju i zaawansowania ucznia, pozostawia coraz wicej swobody
uczniowi w sposobach pracy nad zadanym materiaem. Wskazane jest w tym celu stosowanie przykadowych
o p r a c o -w a repertuaru czy zada technicznych w obecnoci nauczyciela, lecz bez jego ingerencji czy
ukierunkowania, a nastpnie zadawanie odpowiednich utworw do samodzielnego opracowania.
3. ORGANIZACJA ROKU SZKOLNEGO
W procesie ksztacenia instrumentalisty na nic nie zdadz si najlepsze metody i programy nauczania, jeli nie
bdzie systematycznego i intensywnego wiczenia.
Umiejtno mobilizowania ucznia do pracy jest niewtpliwie jedn z cech mistrzostwa pedagogicznego.
Ocena nie jest wystarczajcym bodcem do nie-zbdnego wysiku.
Obok rozbudzania zainteresowa, atmosfery lekcji i osobistego przykadu pedagoga, ogromn rol spenia
waciwa organizacja roku szkolnego. Naturalnym, artystycznym dopingiem do pracy s popisy, konkursy,
przesuchania i egzaminy szkolne. Konkretne zadania i termin najlepiej i najskuteczniej mobilizuj ucznia do
pracy. Obecno rodzicw i kilku kolegw stwarza ju waciw atmosfer dla wystpu ucznia.
Dwumiesiczna przerwa w wiczeniu, w czasie wakacji fatalnie odbija si na rozwoju modego instrumentalisty
i jest bdem pedagogicznym w naszej specjalnoci.
Instrumentalista nie moe mie tak dugiej przerwy: zatrzymuje si w rozwoju, trudno mu rozpocz nowy rok
a wrzesie jest miesicem straconym dla postpw W grze. Dzieci trac rozpd i zainteresowanie
instrumentem. Po wakacjach odczuwaj opr i niech do gry z powodu braku formy.
Dlatego naley zachca i mobilizowa dzieci do grania w czasie wakacji do muzykowania i wiczenia.
Konkretny, atwy i adny program oraz termin popisu we wrzeniu bdzie naturalnym dopingiem do
zajmowania si instrumentem. Obok repertuaru solowego mog to by duety lub inne formy zespoowe, o ile
uczniowie bd mieli moliwo spotykania si i wsplnego muzykowania.
36
Atrakcyjn form bdzie przygotowanie w czasie wakacji utworw granych na popisie w grupie unisono.
Zwiksza to odpowiedzialno za wsplny wystp i mobilizuje do pracy. Daje te oszczdno czasu w
przesuchiwaniu uczniw.
Dwa do czterech tygodni przerwy w kontakcie z instrumentem pozwoli uczniowi odpocz zarwno fizycznie,
jak i psychicznie.
Uwaga!
Gr na instrumencie naley w czasie wakacji (i wit) traktowa jako przyjemno, podobnie jak czytanie
ciekawej ksiki, wycieczki, uprawianie sportu itp.
Planujc wiczenia w czasie wakacji naley:
zada tyle, aby dziecko mogo si wywiza,
da program nieco atwiejszy i adny,
nie straszy i nie kara, lecz zachca,
wyjania rodzicom potrzeb zachcania dziecka do gry i organizowania mu okazji do grania.
Audycja muzyczna zorganizowana we wrzeniu jest momentem mobilizujcym. A zatem rok szkolny powinien
zaczyna si w czerwcu.
PRZYKADOWA ORGANIZACJA ROKU SZKOLNEGO
Czerwiec przygotowanie programu na wakacje (palce, smyczki). Po egzaminie kocoworocznym dokadne

zapoznanie ucznia z programem na wakacje. Program takie winien by nieco atwiejszy od
aktualnie przerabianego, adny i atrakcyjny dla ucznia.
Wakacje obz muzyczny, spotkania dzieci poczone z muzykowaniem,

duety skrzypcowe, zespoy itp.
Wrzesie audycja muzyczna z udziaem rodzicw. Wprowadzanie nowego programu.

Listopad- audycje klasowe: wyznaczone pozycje problemowe, np. : etiuda
Grudzie dwudwikowa, utwr biegociowy lub inne.
Stycze przesuchanie proczne.

Marzec- audycje klasowe, np. : czci sonat, atrakcyjne, urozmaicone utwory
Kwiecie
Czerwiec egzamin kocoworoczny i. . . jak wyej.
37
4. ROLA I KRYTERIA OCENY UCZNIA
Podstawowymi kryteriami oceny ucznia winny by:

stopie speniania wymaga programowych w danym roku nauki (postpy w zdobywaniu
umiejtnoci technicznych, muzycznych, opanowaniu utworu).
pilno i systematyczno pracy ucznia.
Naley pamita, e kryteria oceny ucznia w szkole muzycznej I stopnia winny w pewnej mierze zalee od
sytuacji ucznia. Gwny cel oceny to jej wychowawcze oddziaywanie i wykorzystanie jako bodca do lepszej
pracy ucznia. Dlatego czasem podwyszamy ocen uczniowi mniej zdolnemu, lecz pilnemu i robicemu
postpy. Czasem za obniamy nieco ocen uczniowi uzdolnionemu, lecz nie pracujcemu wystarczajco
systematycznie.
Egzaminy nie mog by postrachem dla ucznia i rdem stresu. Ucze po-winien by nastawiony do
egzaminu pozytywnie, traktowa go jako popis. Po-winien by dobrze przygotowany i by przekonany, e
komisja jest mu przychylna. Komisja powica mu czas i wysuchuje jego programu nie tylko po to, aby go
oceni, lecz take aby mu pomc, omawiajc jego gr, zauwaone mankamenty i problemy.
Gr ucznia w czasie przesucha, egzaminw promocyjnych i kocowych ocenia mona wedug
nastpujcych kryteriw:
Ocen celujc otrzymuje ucze, ktry:

opanowa materia znacznie wykraczajcy poza program nauczania danej klasy,
prezentuje gr bezbdn technicznie i jednoczenie interesujc od strony muzycznej,
osign sukcesy w konkursach i przesuchaniach regionalnych i oglnokrajowych lub posiada inne
porwnywalne osignicia.
Ocen bardzo dobr otrzymuje ucze, ktry:

opanowa zakres umiejtnoci i wiedzy okrelony w programie nauczania w danej klasie
prezentuje gr bezbdn technicznie i jednoczenie interesujc od strony muzycznej.
Ocen dobr otrzymuje ucze, ktry:

opanowa materia nauczania przewidziany w programie nauczania w danej klasie i prezentuje gr
poprawn pod wzgldem technicznym i muzycznym.
Ocen dostateczn otrzymuje ucze, ktry:

opanowa materia nauczania danej klasy w zakresie umoliwiajcym postpy w dalszej nauce gry
na instrumencie,
prezentuje gr z maymi niedocigniciami pod wzgldem technicznym i muzycznym.
38
Ocen miern otrzymuje ucze, ktry:

Opanowa program z brakami nie przekrelajcymi moliwoci ich nadrobienia w dalszej nauce, prezentuje
gr z Wyranymi brakami technicznymi i muzycznymi, lecz z zadatkami na postp przy intensywnej pracy.
Ocen niedostateczn otrzymuje ucze, ktry:
nie opanowa niezbdnego minimum umiejtnoci i materiau nauczania przewidzianego w programie
danej klasy,
nie rokuje adnej nadziei na dalszy rozwj techniczny.
VI. LITERATURA PRZEDMIOTU
1. I. Dubiska, E. Umiska: Komentarz do 40 wariacji O. evcika op. 3, PWM.

2. Z. Feliski, E. Grski: Metodyka nauczania gry na skrzypcach, PWM 1954.
3. Z. Feliski, H. Gaertner: Zasady gry skrzypcowej na podou fizjologii, cz. I i II, PWM 1967.
4. Z. Feliski: Wspczesne problemy dydaktyki skrzypcowej, PWM 1968.
5. C. Fesch: Sztuka gry skrzypcowej: cz. Technika oglna i stosowana, PWM;
cz. II Ksztatowanie artystyczne i nauczanie, PWM 1958.
6. J. Karo: Poznaj skrzypce, PWM 1969.
7. J. Kusiak: Skrzypce odA do Z, PWM 1988.
8. K. Mostras: Intonacja w grze skrzypcowej, PWM 1958.
9. Z. OstalCzyk: Przewodnik metodyczny nauczania gry na skrzypcach na stopniu elementarnym,
PWM 1977.
10. P. PuCzek: Zzagadnie nauczania gry na skrzypcach, Poradnik Muzyczny
1983,nr8-9, 10, 11; 1984nr1,3,5,7-8, 11 - 12; 1985 nr 5, 10, 12.
11. L. Raabon: Wzwy malekimi stopniami. Wstp metodyczny, Zeszyt acucki nr 1/1982.
12. O. Szuipiakow: Rozwj techniczny muzyka wykonawcy, Zeszyt acucki nr 1/1982.
13. F. A. Steinhausen: Fizjologia prowadzenia smyczka, PWM 1962.
14. T. Wroski: Zagadnienia gry skrzypcowej:
cz. I Intonacja, PWM 1957;
cz. II Palcowanie, PWM 1961;
cz.III Technologia pracy, PWM 1965;
cz.IV Aparat gry, PWM 1970.
15. T. Wroski: Zdolni i niezdolni, PWM 1979.
LITERATURA POMOCNICZA
16. W. Chmielowska: Z zagadnie nauczania gry na fortepianie, PWM 1963.

17. M. Eisenberg: Wspczesna technika gry na wiolonczeli, PWM 1981.
18. H. Neuhaus: Sztuka pianistyczna, PWM 1970.
19. Cz. Sieluycki: Rka pianisty. Fizjologiczne podstawy techniki, PWM 1982.
20. K. Wikomirski: Technika wiolonczelowa a zagadnienia wykonawstwa, PWM
1966.
39
Szkoa Muzyczna I stopnia nr 1. im. St. Wiechowicza w Krakowie
Sekcja Smyczkowa
Program nauczania
Przedmiot gwny skrzypce
Cykl czteroletni
Program nauczania na skrzypcach w cyklu czteroletni naszej szkoy oparty jest na Programie nauczania dla
szk muzycznych I stopnia, Przedmiot gwny skrzypce dla cyklu szecioletniego (wydanym i
zatwierdzonym do uytku przez Departament Szkolnictwa Artystycznego Ministerstwa Kultury i Sztuki
w roku 1997, autorstwa prof. Pawa Puszka).
Program poszczeglnych klas obejmuje:
Klasa I program klasy 1 i 2 cyklu szecioletniego

Klasa II program klasy 3 i 4 cyklu szecioletniego
Klasa III program klasy 5 cyklu szecioletniego
Klasa IV program klasy 6 cyklu szecioletniego
40

0

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

0

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I S T.

SZKOY MUZYCZNEJ I STOPNIA

PRZEDMIOT GWNY - SKRZYPCE

Opracowany przez mgr Krzysztofa Podniesiskiego

I. CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE . 4

III. KOMENTARZ DO PROGRAMU 32

IV. UWAGI O REALIZACJI MATERIAU NAUCZANIA

V. ORGANIZACJA I METODY NAUCZANIA 40

I. CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZE

CELE NAUCZANIA GRY NA SKRZYPCACH W SZKOLE MUZYCZNEJ I STOPNIA:

- rozwijanie muzykalnoci ucznia oraz pogbianie jego zamiowania do muzyki,

II. MATERIA NAUCZANIA

Zadania techniczne i muzyczne

Dobranie odpowiedniej wielkoci skrzypiec i smyczka. Sprawdzenie formy podstawka: struny

Formy organizacji zaj

Obok tradycyjnej formy nauczania indywidualnego zaleca si prowadzenie zaj grupowo

Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I.

Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. I

MINIMUM MATERIAU DO OPRACOWANIA

1. Gamy w obrbie I pozycji do trzech znakw przykluczowych

GZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY DRUGIEJ

1. Gama i pasae w obrbie pierwszej pozycji

Zadania techniczne i muzyczne

Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I.

J. S. Bach: Marsz D-dur (6), Gawot D-dur (12) i (11 z. II).

Ch. W. Gluck: Wesoy korowd G-dur (14).

1. Alte Mister fr junge Spieler (Budapest), z. I.

PROBLEMOWY MATERIA TECHNICZNY

Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II, s. 13 - 28 (atwiejsze).

* Uwaga ! Numeracja etiud jest podana wedug wydawnictwa PWM.

Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, s. 9, 1 0, 1 1.

MINIMUM MATERIAU DO OPRACOWANIA

1 . Gamy i pasae z pamici.

EGZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY TRZECIEJ

Zadania techniczne i muzyczne

Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I (cd.)

Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II.

I. Dubiska: Wybr etiud w I pozycji.

St. Mach: Concertino A-dur op. 60.

1. Alte Meister fr junge Spieler, z. 1, Budapest.

PROBLEMOWY MATERIA TECHNICZNY

Pozycje i zmiany pozycji

Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II, nr nr 1 - 5.

G. Bacewicz: atwe duety.

MINIMUM MATERIAU DO OPRACOWANIA

1 . Gamy i pasae z pamici.

3 . Dwa koncerty (gwnie pierwsze czci), w tym jeden z pamici.

EGZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY CZWARTEJ

1. Gama i pasae w obrbie trzech pozycji

Zadania techniczne i muzyczne

Z. Feliski: Nauka gam i zmian pozycji, cz. I (cd) i cz. II /atwiejsze/.

Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, cz. II (dokoczenie).

J. Jarzbski: Szkoa na skrzypce, cz. III (pozycje IV i VI).

5. W. Krotkiewski: Mody muzyk.

PROBLEMOWY MATERIA TECHNICZNY

Pozycje i zmiany pozycji

Zmiany pozycji grupami dwikowymi

I. Dubiska: Wybr etiud w I pozycji, nr nr 29, 30, 31.

Z. Feliski, E. Grski, J. Powroniak: Szkoa gry na skrzypcach, Cz. II, nr nr 6, 7, 71.

G. Bacewiez: atwe duety.

MINIMUM MATERIAU DO OPRACOWANIA

1 . Gamy durowe i molowe oraz pasae do 4 znakw (z pamici).

EGZAMIN PRZEJCIOWY DO KLASY PITEJ