1

HARMONIA, I ROK EM I MPP

15 kwietnia 2020

Temat wykładu i ćwiczeń:

Kadencje. Odmiany skali durowej i molowej

10. Kadencje
Kadencja (łac. cadere – opadać) to połączenie dwóch lub większej liczby akordów,
tworzących zakończenie konstrukcji harmonicznej lub jej części. Każde zakończenie musi
wyraźnie określać tonację, dlatego kadencje powstają z połączeń akordów triady lub ich
akordów pochodnych. Wyróżniamy kadencje małe, złożone z dwóch akordów oraz wielkie
złożone z trzech lub więcej akordów.
Rodzaje kadencji:
1) Kadencja doskonała (autentyczna): D – T.

D T
Przykład 28. Kadencja doskonała
2) Kadencja plagalna (kościelna, miękkość brzmienia, często stosowana w muzyce
kościelnej): S – T.

S T
Przykład 29. Kadencja plagalna
3) Kadencja zawieszona (półkadencja): S – D; T – D. Stanowi ona częściowe
zakończenie konstrukcji, stosowana jest w połowie przebiegu harmonicznego; w
budowie okresowej często kończy poprzednik.
 2

S D
Przykład 30. Kadencja zawieszona

Odmianą kadencji zawieszonej jest kadencja frygijska: oS – D, która zawiera tzw. sekundę
frygijską – ruch z VI stopnia gamy (molowa tercja oS) na V stopień gamy (pryma
dominanty). Najbardziej charakterystyczna postać kadencji występuje, gdy sekunda frygijska
jest w sopranie:

o
S D
Przykład 31. Kadencja frygijska w tonacji a-moll

4) Kadencja wielka doskonała – jest rozszerzeniem kadencji malej doskonałej przez

dodanie na początku S. Następstwo: S – D – T wyraźnie i całkowicie określa tonację.

S D T
Przykład 32. Kadencja wielka doskonała
W kadencji doskonałej lub zawieszonej często dominantę poprzedza tzw. D64.. Jest to
dominanta z podwójnym opóźnieniem z góry: kwinty przez sekstę i tercji przez kwartę, które
rozwiązują się ruchem sekundowym w dół. D64 jest dysonansem pojęciowym, czyli
współbrzmieniem, które nie jest rzeczywistym dysonansem, lecz posiada znaczenie
dysonansu. Akord ten może być tylko w postaci zasadniczej (bez przewrotu), ze zdwojoną
prymą i stosuje się ją tylko na mocnej części taktu. Może być poprzedzona każdym akordem.
D64 należy rozwiązać na D: D 64 – D53. Podczas rozwiązania D64 na D pryma zwyczajowo
skacze o oktawę w dół.
 3

T S D64 D T
Przykład 33. Kadencja wielka doskonała z D64
D64 może się także rozwiązać swobodnie, czyli seksta może skoczyć na tercję, a kwarta na
kwintę D.

11.Odmiany skali durowej i molowej

Skale: durowa i molowa są podstawą systemu tonalnego dur-moll. Posiadają

następujące odmiany:
1) Skala durowa harmoniczna – posiada obniżony VI stopień, czyli element molowy. Z
tej odmiany wynika występowanie oS w tonacji durowej. Przy połączeniach z innymi
akordami tercję oS najlepiej prowadzić o małą sekundę w dół: T – oS – D

o
T S D
Przykład 34. Połączenie T – oS – D
2) Skala molowa dorycka – zawiera podwyższony VI i VII stopień, element durowy. VI
stopień podwyższony nazywa się seksta dorycką. Z tej odmiany wynika S w tonacji
molowej. Przy połączeniach z innymi akordami tercja S powinna posunąć się o
sekundą w górę.

o
T S D
Przykład 35. Połączenie oT – S – D
 4

3) Skala molowa eolska (naturalna) – zawiera naturalny VII stopień, zwany septyma
eolską. Z tej odmiany wynika molowa dominanta: oD.
W połączeniu oD z T tercja oD ma swobodę ruchu, nie musi się rozwiązać na prymę
toniki, ponieważ nie posiada znaczenia dźwięku prowadzącego.

o o o o
T S D T
Przykład 36. Połączenie oT – oS - oD - oT

Odmiany tych skal w konstrukcji harmonicznej rzadko występują samodzielnie. Często

występuje chwilowe wprowadzenie charakterystycznych dla nich elementów. Z
zastosowania odmian skal: durowej i molowej wynikają połączenia akordów
jednoimiennych: S – oS, D – oD. Wówczas tercja pierwszego akordu przechodzi w tym
samym głosie na tercję molową o półton chromatyczny, a pozostałe składniki mają swobodę
ruchu. Jeżeli pierwsza zasada nie jest zachowana i tercje o odmiennych trybach pojawiają się
w różnych głosach, to powstaje tzw. ukośne brzmienie półtonu, które w tych połączeniach
jest niedozwolone.

o
S S
Przykład 37. Ukośne brzmienie półtonu między akordami jednoimiennymi (niedozwolone)
 5

Karta pracy harmonia: 15, 16 kwiecień 2020

1. Napisać poniższych pięć kadencji (z powyższego wykładu) w tonacjach: a-moll
harmonicznej i w G-dur z podaniem oznaczeń funkcyjnych. Kadencje pisać kolejno na
jednej poniżej podanej pięciolinii.
Kadencje do transpozycji (zaczerpnięte z powyższego wykładu):

K. doskonała K. plagalna

K. zawieszona K. frygijska (odmiana zawieszonej)

K. wielka doskonała z zastosowaniem D64.

 6

Karta pracy, c. d.
Transpozycje kadencji:
Tonacja a-moll harmoniczna (uwaga! VII stopień podwyższony w D, dźwięk gis)

Tonacja G-dur:

Przypomnienie:

Prośba: proszę wydrukować sobie kartę pracy i na niej wykonywać zadania z harmonii,
dlatego daję ją na osobnej stronie i koniecznie podpisać się na tej karcie.