Analiza porównawcza

Przedmiotem owej analizy będą dwa 16 taktowe utwory, które łączy jedna wspólna cecha-
melodia sopranu. Jest to melodia autorstwa Hansa Leo Hasslera pt. Mein G’müt ist mir verwirret.
Jednakże, owa pieśń miłosna dzięki modyfikacją poczynionym w rytmie i tekście przez autora,
znana jest jako Herzlich tut mich verlangen, luterański hymn, który posłużył wielu kompozytorom
za cantus firmus chorałów, preludiów, wariacji.

Ryc.1 Herzlich tut mich verlangen- Hans Leo Hassler.

Melodia została wielokrotnie wykorzystana przez Jana Sebastiana Bacha w chorałach takich jak:
Wenn ich einmal soll scheiden,O Haupt voll Blut und Wunden jak i również Herzlich tut mich
verlangen. Nawiązanie do chorału jest potrzebne ze względu na charakterystykę przykładów. Oba
utwory posiadają chorałową narrację(przykład I w nieco większym stopniu niż drugi), co wpływa
na interpretację tempa harmonicznego jako notam contra notam, a funkcji w kontekście harmonii
barokowej.

Przykład nr 1 u góry, nr 2 po prawej.

Forma obu utworów podyktowana przez melodie sopranu kształtuje się następująco A:||B,
jednakże w przykładzie nr 2 jeden takt podczas powtórki ogniwa A jest poddany modyfikacji.

T.1: °T-(D9>1)-°S-(D7) T.5:°S-(D)-(°S-D7)-[°S]-(D7)

°SIIobn.
Kolejną różnicą, widoczną bez większego zaznajomienia się z utworami jest wyraźne rozdrobnienie
wartości ATB1 w stosunku do przykładu pierwszego. Głosy poruszają się ósemkami, ubogacając
łączenia funkcji, a także przyśpieszając tempo harmoniczne. Ubogacanie łączeń wiąże się również z
większą ilością znaków przygodnych, która jest również zauważalna w stosunku do przykładu
pierwszego.

Ogniwo A
Porównując ogniwo A w obu przykładach warto zastanowić się nad frazą melodii, u Hasslera
(ryc.1) zatrzymania i cezury są zaznaczone fermatami, a w przebiegach harmonicznych powinny
być zaakcentowane kadencjami. Przykład pierwszy, w tonacji C dur, do fermaty w drugim takcie
doprowadza za pomocą kadencji wielkiej doskonałej, z czego pierwszy takt, oparty na dwóch
całych nutach(g, c1), jest subdominatą z sekundą, która przechodzi na tonikę, w kolejnym takcie
występuje dominanta, która rozwiązuje się na tonikę. Przykład drugi w tonacji a moll, buduje
napięcie w nieco bardziej rozszerzony sposób. Również jest to kadencja wielka doskonała ale
posiadająca dwa wtrącenia i wyrzutnię: D-°T-(D9>1)-°S-(D7)-[°S]/°SIIobn.-D7-T. Oprócz bogatszego
przebiegu funkcyjnego w fragmencie pojawiają się dźwięki obce. Kolejna fermata w melodii
Hasslera w przykładzie pierwszym osiągnięta jest przebiegiem: (D)-TVI-S7-(D74-3)-TVI. Przebieg
zakończony na tonice VI stopnia pokazuje okresowość fragmentu i dążenie do kontynuacji w
Ogniwie B. Przykład nr 2 ową fermatę osiąga wręcz bliźniaczo jak jest to w przykładzie nr 1, lecz
tym razem bez wtrąceń: D-°T-D7-°T, wznoszący ruch basu w tym fragmencie prowadzi napięcie do
skoku o oktawę na dominacie przed rozwiązaniem na tonikę. Dążenie do powtórki ogniwa A
wykonane za pomocą ruchu ósemkowego w alcie prowadzi do opisanego wyżej taktu 5, który
przyśpieszeniem tempa harmonicznego doprowadza do fermaty. Przejście do ogniwa B wykonane
jest w tym przypadku nie użyciem Toniki VI stopnia, lecz ponownym ruchem ósemkowym w alcie.

Ryc.2:Ogniwa A

Ogniwo B
Czyli następnik, odpowiedź na pytanie zadane w ogniwie A-poprzedniku. Ośmiotaktowy fragment
możemy podzielić na dwa 4 takowe zdania. Ponownie jak w poprzednim ogniwie powinniśmy się
kierować kadencjami, które zaznaczają fermaty w melodii Hasslera. Przykład nr 1 realizuje owe
zatrzymania konsekwentnie, zgodnie z oryginałem. Natomiast przykład nr 2 łączy dwutaktowe
komórki tworząc z nich 4 taktowe odcinki, dzieje się to za sprawą ruchu ósemkowego, który swoją
narracją scala połączenia między funkcjami i czyni je nierozłącznymi. Pierwsze zatrzymanie(6 t) w
przykładzie nr 1 osiągnięte jest za pomocą kadencji plagalnej, poprzedzonej kadencją doskonała,
która rozwiązuje się na tonikę na tercji przez co połączenie jej z subdominatą daje poczucie
ciągłości Ad.1.Następna fraza, której kulminacja osiągnięta w takcie 8 kończy się wtrąconą
dominanta do TVI (akord a moll), tworzy rozszerzoną kadencję zawieszoną ciekawym zabiegiem jest
zastosowanie molowej subdominaty przed wtrąconą dominatą, Ad2.

1 Alt Tenor Bas

Ad.1 Ad.2

T -T-TVI-S-D-T -S -T TIII-S-TVI7-SII-°S-(D)

W przykładzie drugim jak zostało to wymienione wcześniej dwie frazy są ze sobą połączone, a
melodia sopranu jest uproszczona przez zlikwidowanie ósemek. Fragment oscyluje wokół III
stopnia czyli C, jest to paralela tonacji a moll przez co można by stwierdzić, że następuje tu
chwilowe wychylenie do tonacji C dur, aczkolwiek nie jest to konieczne ze względu na łatwość
przypisania stopni pobocznych.. Przez ten fragment bas oraz alt prowadzą ósemkowe pochody,
które w niektórych momentach są dźwiękami obcymi, a czasami stanowią osobne funkcje. Całość
fragmentu kończy się kadencją doskonałą(z opóźnieniem w tonice 4-2-3).Na trzecią ćwierćnutę
zatrzymania pojawią się wtrącenie(akord a dur), które stanowi zawieszone zakończenie fragmentu
mające na celu nabudowanie napięcia, które zostanie rozładowane w kolejnym, ostatnim odcinku.
Ad. 3.

°TIII - (D) - °TVI -(D) - °TIII - °TVI-(D)°TIII-°S - (S) - °TVI - D9> - °T4-2-3 - (D)

Ostatnie 4 takty w przykładzie nr 1 składają się ponownie z dwóch dwutaktowych odcinków

zakończonych kadencjami w miejsce hasslerowskich fermat. Pierwszy odcinek rozpoczyna się od
rozwiązania wtrąconej dominanty na TVI stopnia, następny takt oparty na dwóch całych
nutach(analogicznie jak pierwszy takt utworu)a oraz f1 a sopran oraz bas w pochodach sekstowych
tworzą subdominatowe współbrzmienia, odcinek zakończony jest kadencją zawieszoną, wskazującą
kontynuacje myśli muzycznej, Ad.4. Ostatnia fraza jest kadencją doskonałą, zastanawiającym
przypadkiem jest pierwsza wartość w 11 takcie(c-gis-c1-f1) przez następujący po nim akord można
stwierdzić, że jest to tonika z opóźnieniem 4-3 i 5<- 5, jednakże zamieniając enharmonicznie gis na
as można by stwierdzić, że jest to molowa subdominanta, po tej dwuznacznej funkcji przebieg dąży
do dominanty rozwiązanej na tonikę z opóźnieniem 9-7-8, Ad.5.

Ad.4 Ad.5

TVI - S - S – TVI -D T - T4-3,5#-5 - SII - D - T9-7-8

Ostatnia fraz w przykładzie nr 2 ponownie jest 4 taktowym zdaniem. Dominanta wtrącona na 3
miarę ostatniego taktu poprzedniej frazy Ad.2 jest początkiem łańcuchu wtrąceń rozwiązanym na
°TIII po której występuje wtrącenie do molowej dominanty rozwiązanej zwodniczo. Dalej przebieg
tworzy rozszerzoną kadencję zawieszoną, która kończy cały utwór. Zakończenie stylistycznie
odpowiada barokowi, co dodaje jakości całemu utworowi.
Ad.6

(D)- (D) - (D) - (D)-°TIII-(D9>1)-°D - °TVI - °T - D - °T - °S - °TIII- °DVII .. - D64 -2 - D

Oba utwory pomimo wykorzystania tej samej melodii w sopranie posiadają inny i unikalny
charakter, budowanie napięć jest w każdym z nich inne, a także bogactwo funkcyjne jest rzeczą
decydująca o odmienności utworów. Jednakże analizy harmoniczne nie są tylko wiwisekcją
przebiegów funkcyjnych, lecz mają na celu wgłębienie się w żywą muzykę i poznanie zasad, dzięki
którym można tworzyć zgodne i pełne wyrazu myśli muzyczne. Tak właśnie dzieje się w tym
przypadku, analizując dwa przebiegi funkcyjne, dwa utwory posiadające wspólną melodię mamy
okazję poznać i wgłębić się w mnogość interpretacji każdego dźwięku. Co pokazuje wspaniałość i
nieśmiertelność muzyki.

Martyna Grohs