Analiza fal złożonych

Autorzy:
Zbigniew Kąkol
Bartek Wiendlocha

2019
Analiza fal złożonych
Autorzy: Zbigniew Kąkol, Bartek Wiendlocha

Przyjrzyjmy się drganiu poprzecznemu struny. Jeżeli struna zamocowana na obu końcach zostanie najpierw wygięta, a następnie
puszczona, to wzdłuż struny rozchodzą się drgania poprzeczne. Zaburzenia te odbijają się od zamocowanych końców i w wyniku
interferencji powstaje fala stojąca. Zwróćmy uwagę, że drgania struny wytwarzają w otaczającym strunę powietrzu dźwiękowe
fale podłużne (fale akustyczne). Ponieważ jedynym warunkiem, jaki musi być spełniony, jest nieruchomość obu końców struny,
czyli istnienie węzłów fali stojącej na tych końcach, to mogą powstać w tej strunie fale stojące o różnej długości. Pierwsze trzy
rodzaje drgań jakie powstają w strunie o długości L zamocowanej na końcach zostały pokazane na Rys. 1.

Rysunek 1: Fale stojące dla struny zamocowanej na obu końcach; węzły są zaznaczone liniami kropkowanymi, a strzałki przerywanymi

Widzimy, że dla kolejnych drgań L = 12 λ1 , L = λ2 , L = 32 λ3 . Możemy więc zapisać ogólny związek na długość fali powstającej w
strunie

2L
λn = n
(1)

gdzie n = 1, 2, 3, . . . Korzystając z tego, że prędkość fali v = λ/T = λf oraz z równania Prędkość fal i równanie falowe-( 7 ) na
prędkość fali harmonicznej rozchodzącej się wzdłuż naprężonego sznura (struny) możemy obliczyć częstotliwość fal stojących w
strunie
−−
fn = n
2L
v = n
2L
√ Fμ (2)

Najniższą częstość nazywamy częstością podstawową, a pozostałe wyższymi harmonicznymi czyli alikwotami.

Zazwyczaj w drganiach występują, oprócz drgania podstawowego, również drgania harmoniczne, a dźwięki jakie odbieramy są
wynikiem nakładania się tych drgań. O jakości instrumentu (jego barwie) decyduje właśnie to ile alikwotów jest zawarte w
dźwięku i jakie są ich natężenia. Przykładowo, drganie wypadkowe struny będące złożeniem tonu podstawowego (n = 1) i
wyższych harmonicznych (n = 3, 5, 7) o różnych amplitudach jest pokazane na Rys. 2.
 Rysunek 2: Fala wypadkowa będąca złożeniem czterech fal harmonicznych.

Zwróćmy uwagę, że wypadkowe drganie (chociaż okresowe) nie jest harmoniczne (nie daje się opisać funkcją sinus lub cosinus).
Zagadnienie przedstawienia dowolnego drgania okresowego jako sumy drgań harmonicznych ujmuje twierdzenie Fouriera, które
mówi, że

DEFINICJA

Definicja 1:

Dowolne drganie okresowe o okresie T możemy przedstawić jako kombinację liniową (sumę) drgań harmonicznych o
okresach danych wzorem Tn = T /n, gdzie n jest liczbą naturalną.

Dotyczy to dowolnej funkcji okresowej więc można na przykład skonstruować za pomocą fal sinusoidalnych (które są wszędzie
zakrzywione) przebieg piłokształtny, który jest złożony z odcinków prostych.

Rysunek 3: Złożenie n = 10 drgań harmonicznych postaci sin(nωt)/n (wykres górny) oraz pięć pierwszych drgań składowych (wykres dolny)
 ZADANIE

Zadanie 1: Piszczałka organowa

Treść zadania:

Innym przykładem jest piszczałka organowa zamknięta, w której źródłem dźwięku jest drgające powietrze. Jeżeli na
krawędź otwartego końca piszczałki skierujemy strumień powietrza to można w niej wytworzyć falę stojącą. Na otwartym
końcu piszczałki powstaje strzałka, a na jej końcu zamkniętym węzeł. Spróbuj wykreślić, drganie podstawowe i trzy pierwsze
drgania harmoniczne jakie powstają w piszczałce zamkniętej. Przyjmując, że długość piszczałki wynosi L, oblicz długości tych
fal. Jaki ogólny związek opisuje długości fal stojących w piszczałce zamkniętej?

Rozwiązanie:

Dane: L długość piszczałki.

Na Rys. 4 pokazane są: drganie podstawowe i trzy pierwsze drgania harmoniczne jakie powstają w piszczałce zamkniętej.
Jedynym warunkiem, jaki musi być spełniony, jest istnienie strzałki na otwartym końcu piszczałki i węzła na jej końcu
zamkniętym.

Rysunek 4: Drgania podstawowe i drgania harmoniczne w piszczałce

Na podstawie pokazanych na rysunku czterech drgań możemy napisać ogólny związek na długość fali powstającej w
piszczałce zamkniętej

4L
λn = 2n−1
(3)

gdzie n = 1, 2, 3, .....
 SYMULACJA

Symulacja 1: Fourier - składanie fal

Pobierz symulację

Poznaj jak wygenerować fale o różnych kształtach dodając funkcje sinus i cosinus (funkcji harmonicznych). Wygeneruj fale i
zmierz i długość oraz okres. Sprawdź jak zmiana amplitudy składowych harmonicznych zmienia falę.

Autor: PhET Interactive Simulations University of Colorado

Licencja: Creative Commons Attribution 3.0 United States

Publikacja udostępniona jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0 Polska. Pewne
prawa zastrzeżone na rzecz autorów i Akademii Górniczo-Hutniczej. Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści publikacji pod
warunkiem wskazania autorów i Akademii Górniczo-Hutniczej jako autorów oraz podania informacji o licencji tak długo, jak tylko
na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Pełny tekst licencji dostępny na stronie
http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/.

Data generacji dokumentu: 2019-04-15 03:55:29

Oryginalny dokument dostępny pod adresem: https://epodreczniki.open.agh.edu.pl/openagh-permalink.php?

link=1dcacefeca2b59f887b2f8a4b40fb1f6

Autor: Zbigniew Kąkol, Bartek Wiendlocha