A. Misek – Sonata e-moll no 2 cz.

1
Analiza
Anna Radomska

1. Adolf Misek (1875-1955)

Czeski kontrabasista oraz kompozytor późnego romantyzmu. W wieku lat 15 rozpoczął studia
w Wiedeńskim konserwatorium. W późniejszych latach kontrabasista Filharmoników
Wiedeńskich, profesor macierzystej uczelni oraz Konserwatorium w Pradze.

Z początku w jego twórczości mocno dawało się odczuć styl A. Dvoraka, jednak z czasem
skrystalizował się jego indywidualny typ ekspresji, wciąż jednak pełnej wdzięku, typowego
dla czeskiej muzyki folkowej, z której obficie czerpał inspiracje. Drugim kompozytorem,
którego silne wpływy można odszukać jest Brahms. Misek działał w podobnych latach i
również w Wiedniu, jak Brahms, więc postać tego kompozytora niewątpliwie odcisnęła
piętno na rozwoju i myśli Adolfa Miska. Wśród kontrabasistów często spotykamy się z
określeniem jakoby Misek był „kontrabasowym Brahmsem” i tak właśnie wykonuje się jego
kontrabasowe sonaty – po Brahmsowsku.

Sonata e moll no 2 została skomponowana w 1911 roku. W I poł XXw zrobiła ogromną furorę
i od początku cieszyła się niezwykłym zainteresowaniem, chociaż w późniejszych dekadach
zauważa się stopniowe zanikanie utworu z repertuarów koncertowych. Aktualnie jednak owa
sonata stanowi stały element programu na niemal wszystkich międzynarodowych
konkursach kontrabasowych na świecie.

Sonata jest 4 częściowa. W części 1 słyszymy wpływy Brahmsa, w 3 natomiast uwydatnia się
styl Dvoraka.
2. Wykres graficzny analizy

3. Analiza opisowa

Dzieło zaczyna się ekspresyjnym Con fuoco. Temat otwierający jest ciężki i wyrazisty lecz z czasem
muzyka nabiera klimatu tanecznego. Pierwszy temat wchodzi od pierwszego taktu w tonacji e-moll.
W takcie 15 pierwsza część tematu powtarza się a następnie ulega rozwinięciu, prowadzi do pewnej
kulminacji w taktach 33-39. Między taktami 40 a 54 spotykamy pierwszy łącznik, podczas którego
następuję stopniowa zmiana nastroju, zapowiadająca nam wejście kontrastowego w stosunku do T1
Tematu drugiego. Temat pierwszy ma charakter dramatyczny natomiast temat drugi liryczny,
utrzymany w nastroju dolce. Temat drugi „żeński” pojawia się w takcie 55 w tempo tranquilo w
tonacji pararelnej durowej tonacji utworu, tj G-dur. Przeciwstawność tematowa zachowuje się
również w kwestii dynamiki – T1 forte – T2 piano. Motyw powtarza się w takcie 71 lecz wchodzi o
tercję wielką wyżej. W taktach 87-98 napotykamy łącznik drugi, między T2 a T3, prowadzi nas tym
samym do części przetworzeniowej. W takcie 99 (tempo giusto) rozpoczyna się przetworzenie, w
którym wprowadzony zostaje T3 w tonacji h-moll. W T3 pojawia się rodzaj wzburzonego ruchu a
nastrój staję się niespokojny. Następuje tu stopniowe budowanie napięcia za pomocą progresji.
Główna część T3 powtarza się w takcie 119 i analogiczne budowanie napięcia prowadzi nas do
kulminacyjnego nawiązania do materiału grupy tematu pierwszego. W taktach 144-150 mamy
doczynienia z kolejny łącznikiem, w którym na przestrzeni kilku taktów charakter się mocno uspokaja
i zaprasza nas do zmiany tonacji w t151 na F-dur. W t151 przejawia się materiał T1 w partii
fortepianu. W głosie solowym natomiast napotykamy nawiązanie do materiału z grupy tematu
drugiego. Fragment ten utrzymany w dynamice piano. W takcie 170 powraca główna cząstka Tematu
pierwszego w tonacji f-moll z pewną modyfikacją poprzedzającą Tempo animoso w takcie 183. W
owym momencie pojawia się swego rodzaju reminescencja, nawiązanie do materiału z grupy tematu
trzeciego. W takcie 191 motyw powtarza się ale zostaje wprowadzony o kwintę niżej, to samo dzieje
się w takcie 199 jednak tu powtarza się o tercję małą niżej. W tym momencie buduje się napięcie
prowadzące do kulminacji aż do Tempo I w t211 czyli wejścia tematu pierwszego w pierwotnej
tonacji tj. e-moll – tym samym przechodzimy do repryzy. Główna cząstka T1 powtarza się
analogicznie jak w ekspozycji, jednak różni się dynamiką – w repryzie jest w piano. Zejście po gamie
poprzedzające rozwiązanie w takcie 248 już zapowiada nam zmianę tonacji na E-dur. W takcie 264
powraca Temat drugi z przetworzeniem, które kojarzy mi się z nawiązaniem do materiału z taktów od
151. Poza tym, rzecz przebiega analogicznie jak w ekspozycji. W takcie 304 w głosie solowym
powraca nam Temat trzeci w jednoimiennej tonacji – e-moll. W taktach 320-332 Temat 3 powtarza
się w partii fortepianu. W takcie 332 w głosie solowym mamy pochód po gamie fis-moll
doprowadzający do ostatniego wyjścia tematu pierwszego w pierwotnej tonacji e-moll, gdzie po trylu
następuje coś w rodzaju drobnej kody/epilogu (?) – Kontrabas w unisonie z fortepianem schodzi w
fortissimo po gamie do toniki. Po pauzie generalnej następują cztery akordy również w fortissimo
wieńczące pierwszą część naszej sonaty.

Sonata no 2 ze względu na sposób prowdzenia partii solowej jak i akompaniamentu stanowi utwór
zaliczany do kameralistyki. Mamy tu doczynienia z tradycyjnym modelem formy sonatowej na co
wskazują przede wszystkim 3 kontrastowe tematy pod względem charakteru jak i oznaczeń tempa.
Jak możemy łatwo zauważyć, plan tonalny w pierwszej części tej sonaty prowadzony jest po bożemu.

4. Bibliografia

https://www.editionsilvertrust.com/misek-bass-sonata2.htm

https://www.czech.radio/adolf-misek-8108123