Maria Daszkowska

ALLEGRO SONATOWE

Allegro sonatowe, zwane r ównież formą sonatową, to utwór, lub część większej kompozycji.
Należy do jednej z podstawowych form. Jego nazwa podchodzi naturalnie od włoskiego określenia
agogicznego – allegro (wł. wesoło), dlatego też zazwyczaj utrzymane jest w dość żwawym tempie.
Charakteryzuje je dualizm, jeśli chodzi o zawierające się w nim tematy. Stanowi jedną z naczęściej
analizowanych pod względem budowy dzieł.

Jako część jakiejś całości, odnajdziemy allegro sonatowe w symfoniach, sonatach i

koncertach. Zazwyczaj występuje jako pierwsza część i stanowi pewnego rodzaju wprowadzenie.
Oczywiście, również egzystuje jako swoista „solówka”, za przykład takiego przeznaczenia może
posłużyć uwertura koncertowa, jak Uwertura „Oberon” Webera, która wybrzmiewała w pięknych,
niekwarantannowych czasach w Filharmonii Podlaskiej.

Najistotniejszą kwestią w formie sonatowej jest wyraźna, zdefiniowana budowa.

Wynajdowanie zdań, fraz i tematów, spędza sen z powiek wszystkim analitykom. Podczas takiego
procesu, skupiają się oni na wyodrębnieniu :

1) EKSPOZYCJI – jak sugeruje nam nazwa, coś eksponuje – mianowicie, pokazuje rzeczony temat,
zarówno pierwszy, jak i drugi. Tutaj zazwyczaj twórca oscyluje w obrębie tonacji, więc również ona
należy do omawianego eksponowania. Możemy podzielić go również na zdania i frazy, a w niektórych
momentach, co uważniejsi mogą także zaobserwować łączniki. Na końcu tej części, kompozytor
stawia charakterystyczne „dwie kreski”, a przed nimi znak repetycji.

2) PRZETWORZENIA - stanowi najbardziej dowolną z omawianych części, można je przyrównać do

formy wariacyjnej – dalej pod warsztat brane są tematy, ale w różnych, zależnych od twórcy
przekształceniach. Jest to pole do popisu, pokazania fatntazji twórczej i kreatywności. Oczywiście
tutaj synteza w postaci podziału na frazy, zdania, łączniki, imitacje i naturalnie – przetworzenia,
również jest możliwa i praktykowana. Odnajdziemy zazwyczaj również imitacje, kanony, progresje i
kadencje. Ma charakter polifoniczny.

3) REPRYZA – można ją definiować jako reekspozycję, ponieważ znów wracamy do korzeni

ekspozycji. Koniecznością jest ponowne przedstawienie tematów. W przypadku tonacji durowej
utworu, w takiej jest zachowana repryza, w mollowej – zazwyczaj jednoimiennej do niej durowej. Na
koniec, mocnym akcentem bardzo często wybieranym przez kompozytora jest kadencja, będąca
pompatycznym zwieńczeniem dzieła.

Forma sonatowa porównywana jest z muzycznym odpowiednikiem dramatu klasycznego,

bądź powieścią.