MUZYKA

EPOKI
ROMANTYZMU
•ROMANTYZM Okres romantyzmu obejmują
lata ok. 1790‒ 1910. Za początek
romantycznej muzyki poważnej uważa się
datę stworzenia sonaty fortepianowej nr 14
cis-moll op. 27 nr 2 przez Ludwika van
Beethovena.
Sonata księżycowa 
Ludwika van Beethovena

Źródło: https://www.alenuty.pl
 Cechy muzyki romantycznej
Romantyczna muzyka poważna charakteryzowała się:

• tematyką związaną z naturą, dawnymi legendami i baśniami,

• rozwojem liryki wokalnej oraz instrumentalnej,
• wyrażaniem uczuć i nastroju człowieka, osobistą wypowiedzią kompozytora,
pragnieniem wolności i nieskrępowania ich uniesień duchowych i dążenia do
swobodnej wypowiedzi,
• przewagą treści nad formą,
• połączeniem muzyki, religii i literatury w sztukę,
• łączeniem elementów narodowych, fantastycznych i ludowych,
• dramatyzmem utworów,
• rozluźnieniem dotychczasowych form muzycznych.

W twórczości wielu kompozytorów można było odnaleźć echa muzyki narodowej. Pojawiło się
określenie szkoła narodowa, która miała określać charakterystyczne cechy danego kraju
występujące w twórczości danego twórcy.
 W EPOCE ROMANTYZMU POWSTAŁY
NOWE GATUNKI MUZYCZNE:
• opera romantyczna ‒ np. K. M. Weber, G. Verdi, A. L. Dvořak, P.
Czajkowski, St. Moniuszko (opery Halka, Straszny Dwór),
• poemat symfoniczny ‒ pisany głównie przez F. Liszta (czyt. Lista),
• miniatura instrumentalna ‒ nokturny, mazurki, walce F. Chopina,
F. Mendelssohna,
• pieśń romantyczna ‒ autorstwa m. in. F. Schuberta,
R. Schumanna, F. Chopina, F. Mendelssohna, J. Brahmsa, R. Straussa,
H. Wolfa,
• dramat muzyczny ‒ R. Wagner,
• muzyka narodowa w formie: walców, mazurków, ballad, polonezów,
nokturnów (F. Chopin)
• muzyka fortepianowa ‒ F. Chopin, F. Liszt i R. Schumann.

W epoce romantyzmu niezwykłą popularność osiągnął włoski

kompozytor i wirtuoz skrzypiec –Niccolo Paganini.
Stanisław Moniuszko Fryderyk Chopin Henryk Wieniawski

POLSCY KOMPOZYTORZY EPOKI ROMANTYCZNEJ

 Fryderyk Chopin

W młodości mieszkał w Warszawie, z powodów politycznych

(Wielka Emigracja) wyjechał do Paryża i tam spędził resztę
życia.
Znany na całym świecie kompozytor genialnej muzyki
fortepianowej - wirtuozowskich etiud, nawiązujących do
polskiej muzyki mazurków, epickich ballad i scherz, pełnych
nostalgii nokturnów. Autor cyklu 24 Preludiów op. 28, licznych
polonezów i walców, a także utworów z towarzyszeniem
orkiestry, m. in. 2 koncertów fortepianowych e-moll op. 11 i f-
moll op. 21.

Co 5 lat w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs

Chopinowski, będący wielkim świętem muzyki Chopina.
TWÓRCZOŚĆ FRYDERYKA CHOPINA
W swoich utworach Chopin wykorzystuje motywy folklorystyczne. Tworzy
muzykę wybitnie narodową, inspirowaną wydarzeniami politycznymi. Sięga po
nowe formy muzyczne, takie jak ballady, mazurki, polonezy, walce, nokturny.
Częstym zabiegiem artystycznym kompozytora są wspaniałe improwizacje.

Tworzył: • polonezy – cis-moll i es-moll op. 26, A-dur op. 40, As-dur op. 53,
Fantazja As-dur op. 61,
• mazurki ‒ skomponował 57 mazurków, nawiązując w nich do muzyki ludowej z
Mazowsza,
• nokturny (21 nokturnów) ‒ liryczne, melodyjne miniatury, dość sentymentalne,
 scherza (4 scherza) ‒ są one poważne i dramatyczne. Najpoważniejsze jest
Scherzo h-moll op. 20, napisane w okresie powstania listopadowego, z cytatem
kolędy „Lulajże Jezuniu”.
• ballady ‒ g-moll op. 23, F-dur op. 38, As-dur op. 47 i f-moll op. 52 ‒ powstały
pod wrażeniem lektury ballad Adama Mickiewicza,
• etiudy – jedna z najsłynniejszych to „Etiuda rewolucyjna”,
• preludia ‒ 24 Preludia op. 28 powstały jako symboliczny hołd złożony Janowi
Sebastianowi Bachowii, którego muzykę Chopin bardzo cenił,
• sonaty ‒ spośród 3 sonat fortepianowych najpopularniejsza jest Sonata b-moll,
której trzecia część, Marsz żałobny, grywany jest do dziś podczas pogrzebów,
• koncerty ‒ powstały dwa koncerty na fortepian i orkiestrę: f-moll op. 21 z 1829 r.
i e-moll op. 11 z 1830 r.
Dworek w
Żelazowej
Woli,
miejsce
urodzin
Fryderyka
Chopina
 Stanisław Moniuszko
Znany głównie jako kompozytor muzyki operowej (Halka,
Straszny Dwór) i licznych pieśni (12 zeszytów Śpiewników
domowych, m.in. Prząśniczka, Dziad i Baba, Stary Kapral).
Przez wiele lat dyrygent Teatru Wielkiego w Warszawie. W
jego muzyce słychać elementy muzyki polskiej w postaci
polonezów i mazurów.
Oprócz dzieł wokalno-instrumentalnych (kantaty, msze)
tworzył też muzykę fortepianową i uwertury koncertowe
(Bajka).

Stanisław Moniuszko był największym twórcą polskiej opery

narodowej. Odwoływał się w swej muzyce do kultury ludowej.
Dokonał połączenia folkloru z elementami opery europejskiej
(włoskiej, francuskiej i niemieckiej), jednocześnie oddawał
ludzkie emocje i charaktery bohaterów. Ważną rolę odgrywają
w operach Moniuszki chóry, np. górali w Halce, oraz elementy
polskich tańców narodowych m. in. Poloneza czy tańców
góralskich.
Źródło: https://www.historiaposzukaj.pl
NAJWIĘKSZE DZIEŁA STANISŁAWA
MONIUSZKI
• Wybrane dzieła Stanisława Moniuszki to: opery: • Halka ‒ libretto: Włodzimierz
Wolski • Hrabina ‒ (premiera 1859) Straszny Dwór ‒ (premiera 1865) libretto: Jan
Chęciński • Paria ‒ (premiera 1868) balety: • Monte Christo (1865) operetki: •
Loteria (ok. 1840) libretto: Franciszek Zabłocki • Jawnuta (1850) libretto: Aleksander
Fredro kantaty: • cztery Litanie Ostrobramskie (1843 -1855) • Widma (tekst –
„Dziadów część II” Adama Mickiewicza) ok. 1852 • Sonety krymskie (tekst – wybrane
8 sonetów Adama Mickiewicza) 1867 msze: • Msza łacińska na cztery głosy z
towarzyszeniem organów, Des-dur (1870) • Msza żałobna na cztery głosy z
towarzyszeniem organów, g-moll (1871) uwertury koncertowe: • Bajka • Kain •
Uwertura wojenna drobne utwory na fortepian: • Fraszki • Pieśń włóczęgi (na cztery
ręce) pieśni: • Ojcze z niebios, Boże Panie • Dziad i baba • Pieśń wieczorna • Znasz-li
ten kraj (2 wersje) • Trzech budrysów • Prząśniczka, Złota rybka • Krakowiaczek •
Kozak • Świtezianka
• Jednym ze znanych zbiorów jego utworów drobnych jest cykl dwunastu Śpiewników
domowych zawierających pieśni do słów różnych poetów polskich i obcych
(w tłumaczeniu polskim) oraz do słów ludowych – w sumie 268 pieśni.
Henryk Wieniawski
• Henryk Wieniawski już od wczesnego dzieciństwa miał możliwość obcowania z
muzyką i sztuką. W domu lekarza Tadeusza Wieniawskiego w Lublinie gościli
wybitni artyści i ludzie kultury. Jego żona, Regina Wollf początkowo sama
uczyła syna muzyki, Henryk szybko jednak potrzebował bardziej
zaawansowanych nauczycieli.

• W wieku ośmiu lat tak dobrze grał na skrzypcach, że pomimo młodego wieku
został przyjęty do Konserwatorium Paryskiego. W wieku 14 lat spotkał się w
Paryżu z Ferenzem Lisztem i Karolem Lipińskim. Jego trasa koncertowa po
rosyjskich metropoliach przyniosła mu sławę i stanowisko koncertmistrza na
dworze carskim.

• Spośród jego utworów trzeba koniecznie posłuchać Legendy op. 17, którą
zadedykował swojej żonie.

• Co 5 lat w Poznaniu odbywa się Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im.

Henryka Wieniawskiego.
Henryk Wieniawski był niewątpliwie postacią szczególną. Jego
gra na instrumentach smyczkowych odznaczała się niesamowitą
techniką, często przełamującą różne konwencje, co wprawiało
krytyków w osłupienie. Kompozycje Wieniawskiego cechują się
natomiast niezwykłym liryzmem.

Wśród najważniejszych dzieł Henryka

Wieniawskiego warto wymienić:
„Koncert skrzypcowy d-moll op. 22”
(dzieło chętnie grane do dzisiaj),
„Scherzo-tarantelę”, „Fantazję
faustowską”, „Legendę” oraz całą masę
miniatur i wariacji, jakie stworzył na
bazie ogólnie znanych dzieł muzycznych,
charakterystycznych dla danych
regionów świata.
Pomniki Wieniawskiego w Szczawnie Zdroju

Szkoły narodowe to grupy
kompozytorów powstające w
połowie XIX wieku w wielu
krajach europejskich i
tworzące pod wpływem
rosnącego poczucia
odrębności narodowej; w
utworach kompozytorzy
nawiązywali do rodzimego
folkloru, narodowych mitów,
legend, tradycji muzycznych
oraz tematyki historycznej.
Nurt ten w muzyce (ruch muzyczny) miał na celu podkreślać oraz
promować wartości oraz piękno poszczególnych narodów poprzez
muzykę, powstał jako odpowiedź na nacisk romantyzmu
germańskiego oraz opery włoskiej. Przedstawicielami
polskiej szkoły narodowej byli przedstawieni w
prezentacji powyżej Fryderyk Chopin, Stanisław
Moniuszko oraz Henryk Wieniawski. Swoją twórczość
uważali za patriotyczny obowiązek. Dla Fryderyka Chopina
najważniejszymi wartościami były dom rodzinny i kraj. Główną
tematyką w jego utworach był folklor polski, natomiast Stanisław
Moniuszko jest twórcą polskich oper. W swoje utwory wplątywał
elementy polskiego folkloru, a ponad 200 ze swoich pieśni
skomponował do słów ludowych. Jego następcami byli Zygmunt
Noskowski (autor pierwszego polskiego poematu symfonicznego
„Step”), Władysław Żeleński, który kontynuując twórczość
operową Moniuszki swoje opery opierał na tekstach literatury
polskiej oraz Ignacy Jan Paderewski, działacz niepodległościowy,
który w swe kompozycje wplatał ducha Polski. Wieniawski jako
twórca muzyki skrzypcowej, autor mazurków, polonezów i
kujawiaków również swoje inspiracje do utworów czerpał z
muzyki prostej, regionalnej.
• Szkoły narodowe przeżywają największy rozkwit w drugiej połowie XIX wieku, ale już w pierwszej
połowie dochodzą do głosu kompozytorzy, między innymi słowiańscy, skandynawscy i hiszpańscy,
których dzieła budują oryginalny kształt twórczości muzycznej o narodowym kolorycie. Ich
muzyka była wykonywana nie tylko w lokalnych ośrodkach, ale funkcjonowała w szerszym obiegu
europejskim. Dzieła dwóch spośród najwybitniejszych kompozytorów romantyzmu w sposób
szczególny przyczyniły się do rozwoju europejskich szkół narodowych. Zasadnicze znaczenie ma
spuścizna Chopina, ale i niektóre utwory Liszta (np. poemat symfoniczny Hungaria) przynależą do
nurtu narodowego.

• Do najważniejszych pozamuzycznych źródeł inspiracji kompozytorów szkół narodowych należą

wydarzenia historyczne i postaci bohaterów narodowych, dzieła literatury ważne dla kultury
narodowej oraz ojczysta przyroda. Gatunki muzyczne chętnie wykorzystywane w nurcie muzyki
narodowej to tańce, kompozycje wokalno-instrumentalne od pieśni przez kantaty do oper oraz
gatunki programowe (przede wszystkim poemat symfoniczny).
Muzyka szkół narodowych była odpowiedzią na potrzebę posiadania wspólnej
muzycznej własności. Pojęcie „szkoły narodowe” odnosi się do muzyki krajów
pozostających do początku XIX wieku poza głównym nurtem kultury europejskiej i
tkwiących w orbicie wpływów muzycznych Niemiec, Francji i Włoch. W muzyce
zjawisko szkół narodowych jest odpowiedzią na uniwersalizm właściwy sztuce
klasycyzmu. Styl klasyczny, którego najbardziej wyrafinowanym przejawem była
twórczość Klasyków Wiedeńskich, promieniował na całą Europę. Natomiast jednym z
podstawowych założeń nowej sztuki romantycznej było dążenie do stworzenia
własnego, indywidualnego języka muzycznego. Robert Schumann twierdził, iż tylko
muzyka zakorzeniona w „duchu narodowym” może być prawdziwie oryginalna. W
wielu krajach, wzorem niemieckich badaczy, podejmowano akcje zbierania
miejscowego folkloru, w tym muzyki ludowej i tekstów pieśni (w Polsce czynił to
m.in. Oskar Kolberg). Cytowanie autentycznych melodii ludowych, pieśni i tańców
lub wzorowanie na nich tworzonych przez siebie tematów było najpopularniejszym
sposobem wiązania kompozycji z nurtem narodowym.
Na pierwszą wyprawę udał się Kolberg w 1839 roku.
Początkowo obiektem jego zainteresowania było badanie
folkloru muzycznego. To Kolberg jako pierwszy zaczął
spisywać nie tylko słowa pieśni ludowych, ale również ich
melodie. W 1857 r. wydał "Pieśni ludu polskiego" - znalazło
się tam ponad 800 utworów, ballad i melodii tanecznych z
różnych regionów Polski. W międzyczasie stale prowadził
badania folklorystyczne, ze szczególnym uwzględnieniem
muzyki ludowej. Od 1865 roku oddał się bez reszty
zbieraniu źródeł dla rozwoju polskiej etnografii. Wynikiem
jego pracy był pierwszy tom jego wielkiego dzieła pt. "Lud.
Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia,
obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce". Nowym
celem Kolberga było stworzenie monumentalnej serii
monografii regionalnych, które ułożyłyby się w obraz XIX-
wiecznej polskiej kultury ludowej. Kolberg pozostawił po
sobie 33 wydane tomy monografii regionalnych i
tematycznych "Ludu" i ponad 200 artykułów. W swoich
pracach utrwalił około 10 tys. melodii ludowych. Pozostawił
również ogromną ilość materiałów rękopiśmiennych.