1.

CECHY ROMANTYZMU:
• natura odzwierciedla uczucia bohatera
• najczęściej ukazywano miłość nieszczęśliwą lub zawiedzioną, gdyż tylko taka miała dla
romantyków znaczenie
• ogromne zainteresowanie kultura ludową, literaci czerpią ze źródeł ludowych, biorą
pomysły z ludowych opowieści (patrz: A. Mickiewicz "Ballady")
• dużą rolę odgrywają wątki narodowe, literatura zaangażowana politycznie
• pisarz, to człowiek wolny, jednostka wybitna, stojąca ponad społeczeństwem
Światopogląd romantyków:
*przyroda jest traktowana jako siła, która ma moc sprawczą - może karać lub nagradzać, ma wpływ
na życie ludzi;
*model buntownika, indywidualisty;
*motyw walk narodowowyzwoleńczych, wolność staje się najwyższą wartością;
*należy kierować się sercem, uczuciem, intuicją;
*najważniejsze to - doznawanie i przeżywanie spraw ponadzmysłowych, irracjonalnych;
*wiara we wzajemne przenikanie się świata żywych i umarłych.

2. TWÓRCY POLSKIEGO ROMANTYZMU:

• Adam Mickiewicz
• Juliusz Słowacki
• Zygmunt Krasiński
• Cyprian Kamil Norwid
• Aleksander Fredro i in.
3. RAMY CZASOWE
Za datę rozpoczęcia polskiego romantyzmu uznaje się rok 1822, czyli wydanie „Ballad i
romansów” Adama Mickiewicza. Epokę tę kończy natomiast wybuch powstania styczniowego,
czyli rok 1863.

4. ADAM MICKIEWICZ
Oda do młodości
– Młodość jest najważniejszą wartością. Ona jest siłą, która wyniesie człowieka ponad skostniałą
rzeczywistość, pomoże w budowie lepszego świata. Stary świat – świat klasyków, nowy świat –
świat romantyków. Po raz pierwszy zostało sformułowane przez romantyków pojęcie pokolenia i
problem konfliktu pomiędzy „młodymi” a „starymi”. To młodzież jest w stanie znaleźć drogę do
odrodzenia świata. Ma ona tylko działać razem, bo w jedności jest siła.
Mickiewicz rozpoczął Odą do młodości polemikę z klasykami. Sformułował zarzuty przeciw
staremu pokoleniu i wskazał zalety młodości.
BALLADY I ROMANSE - 1822
Cechy ballad romantycznych:
• ludowość (obecność ludu – mieszkańców wsi, symbolika ludowa),
• liczne dialogi w balladach poświęconych zmarłym
• obecność postaci fantastycznych (nimf, rusałek, duchów),
• przysłowia ludowe, złote myśli, które kształtują moralnie ludzi,
• przyroda jako żywy bohater,
• język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary),
• cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści,
• autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem (mieszkańcy wsi),
• synkretyzm rodzajowy – utwór łączy w sobie elementy epiki, liryki i dramatu.
Obecność przyrody:
• jest tłem dla wszystkich wydarzeń,
• tajemnicza, groźna i niesamowita, tworzy groźny nastrój,
• jest siłą sprawczą wydarzeń,
• jest surowym trybunałem osądzającym człowieka,
• stoi na straży wierności i lojalności, honoru i cnoty itp.,

Romantyczność
Bohaterowie:
- Karusia, prosta dziewczyna z ludu
- mieszkańcy miasteczka (gmin)
- Starzec
- narrator

Fabuła – historia młodej dziewczyny Karusi, która rozpacza po śmierci ukochanego Jaśka. Karusia
sprawia wrażenie chorej psychicznie, biega po rynku miasteczka i rozmawia ze swoim Jasieńkiem.
On jawi się jej jako widmo, które musi zniknąć wraz z pianiem koguta. Zgromadzeni wokół ludzie,
nie widzą Jasieńka, ale wierzą, że Karusia go dostrzega. Na straży porządku i wiary stoi Starzec,
który jest przeciwny zabobonom. Szydzi z dziewczyny i ludzi. Do akcji wkracza narrator, który
wysłuchawszy argumentów Karusi i Starca, opowiada się za światem rządzonym przez uczucie i
wyobraźnię. „Miej serce i patrzaj w serce!”
Świteź
Ballada ta jest poetyckim zapisem zasłyszanej przez A. Mickiewicza ludowej opowieści, która
dotyczyła jeziora Świteź. Pierwszy fragment wprowadza w atmosferę grozy i tajemnicy, poprzez
opis zjawisk, jakie mają miejsce nad ciemnymi wodami jeziora. Narrator nie umie powiedzieć, co
tak naprawdę dzieje się nad jeziorem, a miejscowi ludzie opowiadają przeróżne historie.
Drugi fragment to relacja z wyprawy, jaką podjął Pan na Płużynach, by poznać historię
tajemniczego jeziora. Z obawy przed nieczystymi siłami, poprosił księdza o błogosławieństwo i
opiekę boską. Z jeziora wyłowiono nimfę wodną, która nie czyniąc nikomu krzywdy, rozwikłała
swoją opowieścią zagadkę jeziora.
Trzeci fragment ballady poświęcony jest właśnie tej historii. Czytelnik zostaje przeniesiony do
czasów średniowiecznej Litwy. Książę Mendog nękany przez carskie wojska, zorganizował
wyprawę wojenną, w której musieli wziąć udział rycerze Tuhana ze Świtezi. Córka Tuhana obiecała
ojcu, że zaopiekuje się kobietami i dziećmi. Gdy ruscy żołnierze nadciągnęli pod gród, córka
Tuhana poprosiła Boga o pomoc w uniknięciu hańby. Bóg zamienił kobiety i dzieci w piękne
kwiaty o przerażającej mocy, a gród w jezioro. Ruscy rycerze zerwali kwiaty, zwabieni ich urodą, a
one zesłały na nich śmierć. W ten sposób świat nadprzyrodzony ukarał najeźdźców.

Lilie
Młoda żona, która pod nieobecność męża dopuściła się zdrady, morduje go tuż po jego powrocie.
Na jego grobie sieje lilie. Podczas siania kwiatów odmawia magiczną formułę. Strach powoduje, że
udaje się do pustelnika. Martwi się, że dosięgnie ją kara za popełnioną zbrodnię. Pustelnik
uspokaja ją, że nikt się o tym nie dowie. Za jakiś czas powracają z wyprawy wojennej bracia
zabitego mężczyzny. Piękna bratowa zatrzymuje ich w domu, a oni zakochują się w niej. Żądają,
aby wybrała któregoś z nich na męża. Pustelnik doradza jej, w jaki sposób ma dokonać wyboru.
Ten, który uplecie piękniejszy wianek, ma zostać jej mężem. W cerkwi, w piękny słoneczny dzień
Pani wybiera wianek. Bracia kłócą się i chcą spór rozstrzygnąć mieczami. Nagle pojawia się widmo
rycerza w zbroi i oświadcza, że kwiaty zostały zerwane z jego grobu. Wszyscy winowajcy
zapadają się razem z cerkwią pod ziemię.

lilia – symbol niewinności, czystości, świętości

Problematyka zdrady:
-stanowisko pustelnika: zbrodnia popełniona z namiętności może być wybaczona wtedy, kiedy się
swój czyn zrozumie i chce odpokutować.
-ludowy świat wartości: nie ma zbrodni bez kary!