Rondo

Mgr
Aleksandra Orczykowska
Rondo - historia
 Rondo należy do najstarszych form muzycznych. Jest
pochodzenia tanecznego. W średniowieczu było formą
wokalną, ale od XVII w. zaczyna się rozwijać rondo
czysto instrumentalne.
 W rozwoju historycznym wykształciły się rondo
starofrancuskie (XVII w.), klasyczne, romantyczne i
nowsze.

 Istotą ronda jest powtarzanie zamkniętego odcinka

muzycznego, tzw. refrenu
i przeplatanie go myślami pobocznymi zwanymi
kupletami lub epizodami.
Rondo starofrancuskie
 Wykształcone przez klawesynistów francuskich (Couperin,
Rameau).
 Refren, czyli rondeau, pojawiał się 3, 4 razy i przeplatany był
kupletami. Rondo starofr. Miało na ogół małe rozmiary.
 W kupletach (zwłaszcza 1. i 2.) często wykorzystywany był
materiał melodyczny refrenu.
 Częsta jest regularna budowa okresowa, 8-taktowa, obecna bywa
figuracja (zachwianie okresowości).
 Refren był zawsze w tonacji zasadniczej (ewentualnie zmiana trybu
+/O), kuplety zaś zmieniały tonację.
 W powtarzanym refrenie mogły wystąpić drobne zmiany
wariacyjne – figurowanie linii melodycznej.
 Tempo – przeważnie żywe.
 Rondo starofr. Wchodzi często w skład suity, stając się podstawą
budowy różnych ustępów tanecznych lub o charakterze
programowym.
♫ François Couperin - Les Bergeries
(Owczarnie)
Rondo klasyczne
 Początkowo zbliżone w konstrukcji do ronda
starofrancuskiego – jest natomiast bardziej
zróżnicowane wyrazowo przez zwiększenie
kontrastu melodycznego, harmonicznego,
fakturalnego.
 Z czasem rondo wchłania elementy formy
sonatowej – rondo klas. Może być 1- lub 2-
tematowe. W centrum znajduje się często
rozbudowana część będąca rodzajem epizodu →
takie rondo nazywamy rondem sonatowym.
 Rondo klasyczne występowało samodzielnie lub w
ramach większych utworów cyklicznych (sonata,
symfonia, koncert).
 Przykład budowy ronda sonatowego
z epizodem w pozycji centralnej

temat główny ––– łącznik, temat przeciwstawny ––– temat główny

|
epizod
|
temat główny ––– łącznik, temat przeciwstawny ––– temat główny –––
przetworzenie (motywy tematu głównego i epizodu) ––– temat główny
♫ Joseph Haydn – Sonata D-dur No.50,
Hob.XVI/37, cz. I Allegro con brio
Rondo romantyczne
 Rondo romant. Ma większe rozmiary, następuje spotęgowanie ruchu
i pogłębienie wyrazu emocjonalnego, rozbudowanie części (np.
przetworzenia lub epizodu/-ów)
 Wyróżnia się następujące typy rond:
- w stylu brillant (Hummel, Weber)
- z rytmami narodowej muzyki tanecznej (Chopin)
- z elementami liryki instrumentalnej (Chopin)
często typy krzyżowały się ze sobą np. Chopin – Rondo a la Mazur
op. 5, Rondo a la Krakowiak op. 14
 Rondo romantyczne było często utworem koncertowym
umożliwiającym popisy estradowe – u Mendelssohna i Chopina
pojawia się rondo fortepianowe z orkiestrą.
 Pod względem formalnym wyróżnia się:
- ronda sonatowe, z epizodem centralnym lub bez
- ronda figuracyjne (np. Webera)
 Rondo romantyczne bywa utworem samodzielnym lub wchodzi w
skład utworów cyklicznych.
♫ Carl Maria von Weber – Rondo
brillante op. 62
Rondo w XX w.
 Rondo XX-wieczne ulega uproszczeniu, często
przypominając budowę ronda starofrancuskiego:
- znikają przejawy pracy tematycznej: powrót do
określenia refren zamiast temat
- refren ma najczęściej małe rozmiary i opiera się
an powtarzaniu fraz
- częste są tendencje do nadawania utworowi
charakteru motorycznego (np. IV cz. Suity na
orkiestrę smyczkową
M. Spisaka).
♫ Paul Hindemith –
Rondo na trzy gitary