30.

STYL GALANT W MUZYCE (KLAWESYNIŚCI FRANCUSCY, SONATA I OPERA

WŁOSKA, TWÓRCZOŚC SYNÓW BACHA, WCZESNA TWÓRCZOŚC KLASYKÓW)

Lata 1740-1780 duże znaczenie zyskał tzw. „sentymentalny styl” zwany stylem wzmożonej
uczuciowości, wiązała się z pogłębieniem wyrazu muzycznego i objęła muzykę instrumentalną, styl
wzmożonej uczuciowości i styl galant przenikały się; starano się wyeksponować pierwiastek
uczuciowy, wyrazowość muzyki

 (fr. galant `elegancki, wytworny`)

 muzyczny odpowiednik rokoko w sztuce
 styl ten odznaczał się :
o lekkością
o finezja
o elegancja
 zarzucono formy polifoniczne na rzecz prostych form homofonicznych
 rozbudowana i różnorodna ornamentyka
 przykładem może być twórczość kompozytorów francuskich 1 poł. XVIII w. gł. klawesynistów
 w stylu tym nawiązywano do osiągnięć muzyki lutniowej:
o bogata ornamentyka
o szczególny typ wariacji ornamentalnych
o tendencja do ilustracyjnej programowości
 s. galant przenikał z Francji do innych ośrodków europejskich, stając się punktem wyjścia w
procesie kształtowania nowego typu faktury utworu muzycznego
 styl związany z poziomem artystycznym i gustami sfer dworskich

MUZYKA KLAWESYNISTÓW FRANCUSKICH

 „klawesyniści francuscy” obejmują kilka generacji kompozytorów działających we Francji w
latach 1650-1750, w poł. XVII wieku reprezentowali : Jacques Champion de Chambonnieres,
Louis Couperin, Jean Henri d’Anglebert, a w XVIII w. Francois Couperin, Jean Philippe
Rameau, Jean-Franocis Dandrieu, Louis-Claude Daquin
 Wykształcili formę suity i rozwinęli fakturę klawesynową;
 Formę suity klawesynowej charakteryzuje: swobodny układ części i zróżnicowanie ich liczby
w poszczególnych utworach, w suitowych cyklach klawesynistów (określonych jako ordres i
zamykanych w księgi) funkcjonują nadrzędne i obowiązujące w tej epoce schematy i
obramowania formy: dwuczęściowa forma repetycyjna (repryzowa), forma rondowa,
wariacyjna oraz wzory rytmiczne tańców; w miejsce tańców pojawiają się utwory o
stylizowanym podłożu tanecznym; suity , dla których ogniwa są niewielkich rozmiarów
stanowią źródło miniatury (romantyzm!!), czasami w ramach form miniaturowych
kompozytorzy realizowali program, który był widoczny poprze tytuły poszczególnych
miniatur;
 Kompozycje klawesynistów francuskich cechuje wszechstronne wykorzystanie możliwości
klawesynu: przechodzenie z klawiatury na klawiaturę (osiąganie kontrastów dynamicznych),
równoczesne wykorzystanie dwóch klawiatur, wykorzystanie pełnej skali instrumentu, częste
zmiany rejestrów; utwory obfitują w ozdobniki, efekty kolorystyczne i błyskotliwe efekty
rytmiczne, ozdabianie melodii było wyrazem wzrastającego znaczenia melodii jako czynnika
formotwórczego w utworze;
 Francois Couperin, zwany Wielkim, napisał 250 utworów na klawesyn i podręcznik „Sztuka
gry na klawesynie”,
 Jean Phillipe Rameau- jego miniatury zawarte są w 4 zbiorach, interesująca harmonia
 Louis-Claude Daquin wirtuoz gry na klawesynie i organach, w jego utworach przejawia się
wysoki kunszt improwizatorski, powszechną popularność zdobyła „Kukułka”,
 Jean-Francois Dandrieu- ilustracyjny charakter programowości kompozycji, „Koncert ptaków”
DOMENICO SCARLATTI I JEGO SONATA
 Domenico Scarlatti (1685-1757) należy do stylu galant, bo jego utwory klawesynowe stanowią
zalążek klasycznej formy sonatowej
 W 1738 r. zostały wydane jego „Ćwiczenia na klawesyn” opatrzone dodatkowym tytułem
Nowoczesne Sonaty , zawierają one elementy wirtuozowskie, mają niewielkie rozmiary i są
poświęcone poszczególnym problemom techniki klawesynowej; w ramach jednoczęściowej
formy panuje duża różnorodność budowy wewnętrznej, środków technicznych i wyrazowych,
 Utwory te są prototypem sonaty, bo: 1.obecność samodzielnych tematów (czasem dwa
kontrastujące), 2.homofoniczny typ melodyki (wyodrębnianie głosu głównego i głosów
harmonicznych), 3.ruchliwość tonacyjna (dotyczy fragmentu przetworzenia, który często
wyodrębnia się dzięki znaczeniu harmonii).
 Jednoczęściowość forma sonat odbiega od cyklicznej postaci tej formy, jednak zarysowywuje
się często wewnętrzny podział na kontrastujące ze sobą fazy odpowiadające ogniwom cyklu
sonatowego,
 Dawny styl widać poprzez proste pomysły kontrapunktyczne i posługiwanie się formami
tanecznymi,
 Powoli zanika zainteresowanie klawesynem..
OPERA WŁOSKA:
Opera florencka:
-program zakładał wskrzeszenie tragedii greckiej, tematyka mitologii greckiej
-muzyka o charakterze recytatywnym
-forma jak w tragedii greckiej
-dialogi bohaterów z chórem
-dramat pisany w tym ośrodku to dramma per musica
-pierwszy dramat 1594 lub 1597 to „Dafne” Jacopo Periego
-w 1600 „Euridice” J. P.
-rozwój opery: opera świecka i kościelna
-Emilio Cavalieri „Reppresentazione di anima e di corpo” alegoryczne widowisko w stylu
madrygałowym, filozoficzna rozprawa w rodzaju moralitetu
-przedstawiciele: Giovanni Bardi, Jacopo Corsi, Jacopo Peri, Ottavio Rinuccini
Opera wenecka:
-1637 pierwszy publiczny teatr, tematyka opery przechodzi na opowieści bohaterskie, w XVII w.
Działało 6 teatrów( zapotrzebowanie na kastratów)
-Claudio Monteverdi: mistrz polifonii, styl monodyczny z techniką b. c. , technike koncertującą
przenosi do opery, dodał tremolo i pizzicato, odzwierciedlenie dramatu poprzez środki muzyczne.
„Orfeusz”(1607)-dzielo 5-aktowe z prologiem, oprócz smyczków flety, trąbki i harfa. Partie aryjne:
budowa A+B+A(prototyp arii da capo) Pierwszy utwór dramatyczny ujęty w zamknięte akty. Nowość:
zastosowanie techniki koncertujacej kulminacji opery. Inne opery: Arianna, Powrót Ulisesa,
Koronacja Poppei.
Opera neapolitańska:
-Alessandro Scarlatti: rozwój homofonii b. c. , przeniesienie stylu koncertującego do arii, opera seria:
gatunek poważny, budowa z arii da capo, ensembli, recytatywów, chórów i ritornelii
opera buffa: gatunek komiczny, treść dowcipna, wstawki pantomimiczne, taneczne, akcja żywa, arie
krótsze niż w operze seria
recytatyw secco- melodia z b. c.
recytatyw accompagnato- rozwninieta melodia na tle akom. Orkiestry

TWÓRCZOŚĆ SYNÓW JANA SEBASTIANA BACHA

o Największe znaczenie mieli: Carl Philipp Emanuela zwanego Bachem „berlińskim” lub
„hamburskim” oraz Johanna Christiana zwanego „mediolańskim” lub „londyńskim”,
 rozpowszechnili melodykę kantylenową o budowie okresowej, kontrasty rytmiczne, dynamikę
cieniowaną (zniwelowanie efektu echa);
o C.Ph.E.Bach: zbiory sonat, rond i fantazji odzwierciadlają proces przechodzenia od faktury
klawikordu i klawesynu do faktury fortepianowej; sonaty są prawie bez wyjątku utworami
trzyczęściowym z częściami:szybka-wolna-szybka; napisał pracę „Rozważania nad prawdziwą
sztuką gry na instrumentach klawiszowych”; jego symfonie i koncerty nawiązuje jeszcze do
barokowego stylu koncertującego; przyczynił się do rozwoju pieśni – kantylenowy charakter
melodyki, służący emocjonalizmowi i pogłębieniu wyrazu muzycznego; w utworach
religijnych nawiązuje do twórczości ojca;
o J.C.Bach: przebywanie we Włoszech wpłynęła na twórczość operową i dzieł religijnych, w
operach wykorzystywał tematy mitologiczne i rozwijał gatunek seria; do najciekawszych dzieł
religijnych należą: Requiem, Magnificat, Te Deum; komponował symfonie, koncerty,
symfonie koncertujące utwory kameralne oraz sonaty; w formach cyklicznych przewagę ma
układ trzyczęściowy:allegro-adagio-allegro; pozostałością stylu barokowego w twórczości
orkiestrowej jest nieustabilizowana obsada wykonawcza wyodrębniająca trzy warstwy
brzmieniowe: melodyczna, harmoniczna i basowa, podstawą są smyczki, a dęte wypełniają;
o Mniejszą sławą cieszyły się inni synowie Bacha: Wilhelm Friedemann komponował utwory
orkiestrowe i kameralne, a Johann Christoph Friedrich utwory kameralne i fortepianowe oraz
dzieła oratoryjne.