Campanella

CAMPANELLA
CAMPANELLA
GNE
GNE LKES
LKES
T rkesi
V e d a t G n y o l - H aydar Kazgan
DNYA J f j m KLTR
KLASKLER %
DZS
SOSYAL YAYINLAR
SOSYAL YAYINLAR
DNYA KLASKLER KLTR DZS: 11
GNE LKES
Tommaso Cam panella / evirenler: H aydar Kazgan - Ve

d at Gnyol / Y aynlayan: Sosyal Yaynlar / Birinci bask:
M art 1985 / Kapak basks: M atbaa 70 / Dizgi ve bask:
Aaoglu Matbaas.
GNE LKES
Bu eviri, asl ltince olan Civitas
Solisin talyanca, ngilizce ve
Franszca evirileri karlatrla
rak yaplmtr.
NS Z
Tommaso C am panella (1568 1^89), dnceleri

n i yirm i yedi yllk hapis h ay atyla demi b ir dn
ce kahram andr. O nun yaad dnem, A vrupa ka-
tolik dnyasnn p aralan m ay a balad, m odem
dnyay hazrlay an politik, ekonom ik ve kltrel olay
larn olutuu gnlere rastla r. D aha XIV. ve XV. yz
yllarda, katolik Kilisesinin k a t dogm alarna, byk
ve haksz zenginliine, derebeylik dzeninin ktlkle
rine kar, eitli ta rik a tla rn nderliinde, yer y er ba
gsteren ay ak lan m alar A v ru p ay b atan baa sa ra n
bir nitelik kazanm t. Bir yandan Kilisenin, b ir yan
d a n da k ral kuvvetlerinin bastrp o rtad an kaldrd
bu ta rik a t ayaklanm alar, baka baka yerlerde, ba
k a ad larla yeniden rgtlenip h arek ete geiyordu.
te, Bohem yada u zu n sre etkin olan P icardla r y a da
A dam istler! te, talya, Fransa ve A lm anyad a insa
n n bu dnyada m utlu olmasn isteyen B eggardlarl
te, ngiltere.deki VVyclifiler, o rta A vrupadaki H us
cular! Btn bu tarik atlar, dinsel yenilikler yannda,
d a h a hakl b ir toplum sal dzen k u rm a abas iindey
diler. H usc u la n n b ir kolu olan T aboritler, dinsel t
renlerin bir ounu atm ak la kalm yor, din reform unu
m al ortaklna d ayanan toplum sal b ir devrim le ta
m am lam ak istiyorlard.
te, C am panella bu toplum cu grten, bu dev
rim ci ilkelerden yola k a r ve Ben doacak yeni sa
bah larn an sesiyim der. Ne yazk ki, u fu k ta beliren
8 GNE LKES
bu yeni sabah grem eyecektir. Ama, onun ad felsefe

ve sosyal doktrinler tarihinde, bir m jdeci olarak, ya
am ve yaayacaktr.
Cam panella, talyad a C alabria blgesinde Stilo
kasabasnda dnyaya geliyor. D aha kk yatan, s
tn zeks ve okum aya olan ar tutkunluuyla dik
kati ekiyor. On yanda eitli k onular stne iir
ler yazyor, uzun uzun sylevler veriyor. On be yan
da Cosenza dom iniken m anastrna giriyor ve orada
A quinolu erm i A ugustinusun Som m a Theologica
sm defalarca okuyor. ok gemeden m an astrd a oku
m ad eser kalm yor. Bilgiye olan susuzluunu bir ii
rinde yle dile getiriyor: Dnyann btn k itaplar
doyuram az kafam m aln. Neler neler okumadm!
Am a yine de kafam n alndan lyorum ... A nlay
m arttka, bilgim eksiliyor...
Dinsel konulardan az zam anda bkan Cam panella,
felsefeye veriyor kendini. Byk talyan filozofu Tele-
sio'da arad nderi buluyor. Doruyu kitap lard an
ok, tabiatn gzleminde aray an Telesio, A ristotelesin
b t n bir a etkileyen felsefesine kar tab ia t felse
fesini savunuyordu. Bu am ala da Academ ia Telesiana
adyla bir felsefe dem ei kurm utu. Telesion u n temel
dncesi uydu: Bilim soyut kav ram lard an deil,
gerek v arlklardan yola km aldr; deney, bilim in
bavurm as gereken tem el kuraldr.
C am panella yirm i iki yanda ilk eserini yazyor.
Bu, Telesioyu dm anlarna kar savunm ak ve Aris
toteles felsefesini rtm ek am acyla kalem e ald
Philosophia sensibus dem ostratat'tr. Eser cizvitlerin
saldrsna uruyor. Sapknlk ve byclkle sula
n a n Cam panella, P apanm emriyle Cosenzadan ay r
lp Stiloya dnm ek zorunda kalyor. Stilo m an astrn
da bo vakitlerini okum ak, bilgisini arttrm a k la deer
lendiren Cam panella, ok gemeden bu d a r ve k a
TOMMASA CAMPANELLA 0
ranlk hapisevinden kayor. On yl, talya'y batan

baa dolayor. Venedikte Galileyle, d ah a birok ta
rihi ve filozofla tanyor. Urad yerlerde, allm
dncelerle, kr inanlarla savayor. taly ann he
m en btn byk kentlerini grdkten sonra, sava
k an ve kararl, Stiloya dnyor.
C am panellann h a y a t dram ,b u rad a balyor.
1600 lard a btn gney talya, sp a n y a n n bir sm r
gesi haline gelmiti. zellikle C alabria blgesi, din
adam larnn elinde d a h a da yoksullamt. Bir yandan
enkizisyon vaheti, bir yandan yoksulluk, toplum sal
isteklere yol am aktayd. K ltr m erkezleri olan k itap
lk lar ve akadem iler kapatlm t. Serbest dnce m a
n a strla rd a barnabiliyordu ancak.
Y urdunu spanyol boyunduruundan ku rtarm ay
dnen C am panella bir ayaklanm a tertiplem eye ba
lyor. Pietro Giannone Napoli Tarihi adl eserinde bu
ayaklanm a iin unlar sylyor: Cam panella yeni d
nceleri, zgrlk ve cum huriyet tasarlaryla az kal
sn C alabrianm altn stne getirecekti. K rallklar
yeni bir dzene sokmaya, toplum lar ynetecek a n ay a
sa la r koym aya k a d a r ileri gtrm t ii. A nlalan,
Cam panella, sonradan hapiste yazaca Gne lkesi
nin toplum dzenini d ah a o zam andan tasarlam , po
litik ayaklanm ay, d ah a nceki sapkn tarik atla rn yap
t gibi, toplum asl bir reform la tam am lam aya kalk
mt.
Papa Paulus V, U rbanus VII, Bacon ve Richelieu
gibi astrolojinin zel etkilerine in an a n Cam panella,
yldzlardaki birtakm belirtilere bakp, dnya yzn
de, zellikle Napoli krallnda ve C alabriada devrim
ler olacan sylyordu. Dinsel ve toplum sal alanda
gerekli sayd yenilik dncelerini birok m an astr
rahiplerine benim setm iti. G iannoneye baklrsa,
yz akn rah ip bu ayaklanm aya katlyor. Birok
10 GNE LKES
vaiz halkn a ra sn a girip zgrle kavum ak, p a ra y

la insan kan aktan, yoksullan ezen k ra l adam larnn
ikencelerine son verm ek iin birlemeye aryorlar
onu. N apolili birok soylularla birlikte b ir hayli pisko
pos da bu ayaklanm ay destekliyor. Bu ara, bir Trk
donanm asnn yardm d a salanyor.
Ama, ayaklanm a nceden h a b e r a lm a ra k nleni
yor ve bir T rk gem isine kam ak zere anlat bir
kayky bekleyen C am panella bir kulbede y akala
n a ra k N apoliye gtrlyor. Atld hapishanede
korkun ikencelere uruyor. A th eim u s trium phatus
ad l eserinin nsznde C am panella ektii ikencele
ri yle anlatyor:
Elli hapishaneye girdim ktm. Yedi kez, tyler
rpertici ikencelere uradm . Son ikence krk s a a t s r
d. Bedenimi iplerle sk sk sarp k an rev an iinde
braktlar. Ellerimi ark a y a balayp, sivri bir kazn
stne sallandrdlar beni. Krk s a a t sonra beni ld
sandlar, ikenceyi durd u rd u lar. kencecilerim den ba
zlar, canm d a h a da yakm ak iin, asl bulunduum
ipi habire oynatyor, boyuna k f r savuruyorlard.
Bazlar da, Yaman adam , dorusu dem ekten kendi
lerini alam yorlard. H ibir eyle sarsam adlar, a lt ede
m ediler beni, bir tek sz bile alam ad lar azm dan.'
Tam alt ay sren bir hastalktan, bir m ucizeyle k u r
tu ld u k tan sonra, bir u k u ra a ttla r beni. On be ay
kaldm orada. Sonra yarg nne kanldim . nce
1. Campanellam n ad Rossi adnda bir yazar

yle yazyor: Campanellaya otuz be saat boyunca yap
tklar ikence ylesine vahiceydi ki knn btn kan
damarlar kopmu, alan yaralardan durmadan kanlar
boanyordu. Bununla beraber, dilerini skp ikenceye
ylesine dayand ki, azndan, bir filozofa yakmayacak
tek kelime bile alamadlar.
bana: renm ediin eyi nasl bilebilirsin? eytan m

v ar senin emrinde? diye sordular. Ben de: Bildikle
rim i renm ek iin, sizin itiiniz arap larn on misli
kandil ya harcadm diye karlk verdim . Dz-
m eci adl kitab yazm akla suladlar beni. Oysa, ben
da h a dnyaya gelm eden baslm t bu kitap. Beni De-
m okritosun dncelerini benim semekle, kiliseye k a r
dm anca d uygular beslemekle, din k u rallarn n d
n a km akla suladlar. G nete, A yda ve yldzlar
da devrim leri h a b e r veren belirtileri ileri srp ay ak
lan m a la r hazrlam akla, dnyay sonsuz ve bozulm az
gsteren A ristotelese k a r km akla suladlar beni.
Btn b u n lard an tr, beni tpk Jeram iah gibi, h a
vasz, ksz bir u k u ra tktlar.
C am panellan n hapislik h ay at yirm i yedi yl s
ryor. Bylesine uzun bir ikence h a y a tn a Cam panel-
la gibi ru h ve k afaca salam , in an larn d a sarslm az
bir insan dayanabilirdi ancak. Nitekim ikencecilerine
k a r ba hep hav ad a kalyor, onlardan ne balan
m asn istiyor, ne de yardm bekliyor. stedii tek ey,
kitap, k t ve kalem; yani, kafasn beslem ek ve k a
fasnn rnlerini darya sam ak.
C am panellam n hapis hay at 1^20da sona eriyor.
spanya k ral Philip IHn lm nden sonra (1621),
pap a U rbanus V lIIin be yl sren abasyla serbest
braklp Rom aya gidiyor. ok gemeden, p usuda bek
leyen dm anlarnn saldrsna u ru y o r ve Fransz el
isinin yardm yla F ran saya kayor. K ardinal Ric-
helieu ve Louis XIII.den yaknlk ve yardm gren
C am panella m rnn geri k a la n ksm n P ariste do-
m inken m an astrn d a sessiz ve rah a t, geiriyor. 1^39'
da, yetm i bir yanda lyor.
12 GNE LKES
Cam panella, hem en hepsi Ltince olan saysz

eserler yazm tr. Felsefe tarihinde C am panellann ad,
Aristoteles felsefesinin dm an ve daneysel yntem in
ncs olarak anlm aktadr. Bacondan nce, fizik ala
nnda, gzlem olm adan, varsaym lar deneylemeyle
kontrol edilmeden salam hibir bilgiye varlam az,
diyen o olm utur (G. Fonsgrive), C alabrial filozof,
h er eyden nce, felsefeyle tanrbilim i birbirinden ayr
m ak gerektiini ileri sryor. O na gre, felsefe duygu
ve akl yoluyla v arlan tab iat bilgisidir, ncil'se im anla
tabiat-st dnyasn tanm ay am a edinm itir. Ta
biat renmek, gnlk yaaym zda ondan faydalan
m ak anlam na geldii halde, tanrbilim sadece ru h u n
kurtu lu u y la ilgilenm ektedir. O nun iin, felsefe, tabia
tn srlarn a ynelmi bir a ratrm a olarak, Kutsal ki
taplarn basksndan kendini kurtarm aldr. nk, bu
kitaplarn bylesi bilgiyle hibir ilikisi yoktur. A yrca
felsefe, kendini insandan (rnein, Aristotelesten) ge
len h er trl otoriteiden de kurtarm aldr. (Bruna
W idm ar)
Felsefe eserlerinin deeri ne denli byk olursa
olsun, C am panelladan bugne kalan, adn lmsz
letiren ey, hi phe yok ki, Gne lkesinde dile ge
tirdii toplum sal bir dzen dncesidir. lk defa Ut-
re c h tde 1643de baslm olan Gne lkesi, (Civitas
Solis), Platonun D evleti ve Thomas M oreun Utopia
syla ayn dnce izgisi zerinde, insanolunu m ut
lu bir yaaya k av u tu rm a yolundaki isteklerin en te
miziyle yazlm eserlerin banda gelir.
Gne lkesi, C am panellanm , gnn birinde ger
ekleeceini dnd filozofa bir devlet tasars
dr. C am panella btn ktlklerin ve hakszlklarn
kaynan, insann kendinden bakasn dnm em e
sinde, dnya m alnn benim seni diye bllmeside
buluyor. O na gre, insanlar, genel y a ra r kaygusundan
uzak olduklar srece, kendi d a r evrelerinde, kendile

rinden bakasn dnm ezler. Oysa, toplum halinde
birleen in sanlarn am ac genel y a ra r olm aldr. zel
karlar kaldralm , toplum y ararn d an baka bir ey
kalm az ortada. Bencil davranlar, eninde sonunda,
toplum glerinin atm asna yol aar. Oysa bu g
lerin genel y a ra ra ynelmesi, gler arasn d a tu ta rl
bir denge yaratr. O nun iin, Gne lkesinde h e r ey
devletin, genel y a ra rn buyruu altndadr.
Ama, denilecektir ki, zel m al m lk olmazsa, in
sanlar nasl altrrz? C am panella buna, insanlarda
dayanm a bilinci, toplum a yararl olm a istei y a ra ta
rak, diye cevap verecektir. Tarih bize, Rom allarn, yok
sulluklarna ram en, y u rtlar u ru n d a seve seve sava
a atldklarn gsterm iyor m u? lk H ristiyanlar za
m annda, kazantan, m al m lk dncesinden uzak,
dnyadan elini eteini ekmi, topluluk u ru n d a ken
di karlarn, sevgilerini, h a tt canlarn bile hie sa
yan rahipler ayn zgeilik rnei verm iyorlar myd
bize? Bugnk toplum da bile, kardee alma, kar
sz yarm a rnekleri grm yor m uyuz? imdilik de
vede kulak olan bu rnekler niin bir gn genelle
mesin? Ayrca u da var: Gne lkesinde alm a bir
an g ary a olm aktan km, bir zevk halini alm tr. Ay
laklk ayp, yz kzartc bir eydir orada.
C am panella filozofa devlet tasarsnda, m al m lk
ortakl yannda, kadn ortakln da ele alyor. Ken
dinden nce, Platon da devlet iinde anlam a, kayna
m a y a ra tr diye, kadn ve ocuklarn ortak olmasn
savunm utu. Ne var ki, Platon, bu ortakl yalnz y
neticiler iin ngryordu. Cam panella ise, bu o rtak
l btiin toplum iin istiyor. unu unutm am ak gere
k ir ki, kurm ac Platon'dan nce, kadn ortakl He-
redotusun da belirttii gibi baz skit kabilelerinde
varm Bu kabilelerde kadnlar ata biner, avlarda, sa
14 GNE LKES
valarda erkeklere elik ederlerm i. Y unan tarihisine

baklrsa bu ortakln am ac, kan bayla herkesi bir
birine sk skya balam ak, kskanlklarn, kinlerin
nn alm akm .
te yandan, Lykurgos Y asalar evlilik iin b irta
km ya snrlar koym akta ve gsz den yal e r
keklere, aile yuvalarn bozm am ak iin, k arlarn za
m an zam an, evlenm eden oluk ocuk sahibi olm ak is
teyen bekr erkeklere sunm a hakk tanm aktadr.
G rlyor ki, C am panella, soyun rem esine ve
ocuk eitim ine verdii nem dolaysyla kadm o rtak
ln benim serken, P latonun dncelerinden fay d a
land kadar, an tik a uluslarnn yasalarn d an da
esinlenm itir.
Cam panella, yeni bir altn an doacana ve
b unun d a Gne lkesi gibi bir devlet dzeniyle ger
ekleeceine inanyordu. A ada Altn a adl
iiri bunun salam b ir kantdr.
ALTIN A
M utlu bir altn a olduysa eskiden
N iin bir k ez daha olmasn?
Her ey dnp dolap
G elm iyor m u eski yerine?
D ndm , tlediim gibi benim
Paylasayd insanlar
Yararlar, m utluluu ve ahlk
C ennet olurdu dnya...
Uyank, tem iz sevgiler gelirdi diyorum
A zgn, kr sevgiler yerine
Yalan dolan, bilgisizlik yerine
Gerek bilgi gelirdi
Ve kardelik zorbaln yerine.
Bu iiri dilim ize S. Eyubolu evirmitir.

RN SESYLE
GNE LKES
FLOZOFA BR DEVLET
TASARISI
Konuanlar:
OSPT ALARO
ve
COLOMBONUN CENOVALI KILAVUZU
Bu konum alar bir ospitalario ile Co-

lom bo'nun klavuzlarndan Cenoval
b ir k a p ta n arasn d a geer. Ospitalario,
K utsal topraklarda h astalan an hacla
r a bakm ak am acyla kurulm u bir ku
rum a bal kim selere verilen addr.
K udste Sen Ja n tarik at diye tannan
bu dinsel kurum sonradan M alta
valyeleri rgtn m eydana getirm i
tir. C am panella'nm bu eserde szn
ettii Colombonun Kristof Kolombla
hi bir ilikisi yoktur. nk, bu ko
num ada geen olaylar nl denizci
n in lm nden sonraya aittir.
OSPTALARO
Haydi a n la t bakalm u deniz yolculuunda ban

d an geenleri!
CENOVALI KAPTAN
D aha nce anlatm tm ya dnyay bir ucundan

br ucuna nasl dolatm , T oprabanaya v a rr v a r
m az nasl k a ra y a km ak zorunda kaldm . Bu ad a
nn insan larn d an korkup yakm bir o rm an a snm
tm. Bir sre sonra orm andan km, yrye yrye
tam E kvatorun a ltn a den geni bir ovaya varm
tm.
OSPTALARO
Peki, o rad a n eler oldu?
C. KAPTAN
O rada, d rt b ir yanm , kadnl erkekli bir s r in

san sarverdi birden. Hepsinin ellerinde silh lar v a r
d. lerinde bizim dilimizi k o n u an lar oktu. Beni alp
Gne K ente gtrdler.
OSPTALARO
Nasl yaplm bu kent, nasl ynetiliyor, anlatve-

rin ltfen!
18 GNE LKES
C. KAPTAN
Geni bir ovann o rtasnda ykselen bir tepe d

nn. te, kentin byk paras bu tepenin zerin
de kurulm u. Ama k a t k a t em berleri tepenin etein
de ylesine u zak lara yaylm ki, ap iki-, btn
evresi de yedi mili bulm akta. B ununla beraber, bir te
pe stnde kurulacana, b ir ovada kurulm u olsayd
ap bu k a d a r byk olmazd.
K ent yedi halkaya ya da em bere blnm. Bun
larn h e r biri yedi gezegenden birinin adm tayor.
em berler birbirine drt ayr yolla balanm . H er yol
da bir kap ile sona eriyor. H er kap d rt ynden biri
ne bakyor. A yrca yle kurulm u ki bu kent, h er kim
birinci d u v a r em berini y aracak olsa, kincisini y a ra
bilm ek iin iki kat, ncs iin d ah a ok aba sar-
fetmesi, btn kenti ele geirm ek iinse yedi defa sal
drm as ve h e r seferinde gcn artrm as gerekir.
Ama, b an a kalrsa, birinci d u v ar bile ele geirm ek ola
cak ey deil. ylesine kaim dir nk; burlar, k u
leler ve hendeklerden baka trl sava ve savunm a
aralaryla bezenm itir.
Kuzey kapsndan girince (bu kap batan baa
dem irdendir, kolayca inip kalkacak ve skca k a p a n a
cak biimde yaplm tr), gzme birinci duvarla kin
cisi arasnda, yetm i adm geniliinde bir dzlk ili
ti. B uradan, ikinci d u v a r boyunca uzanan, birbirine
bitiik ve bir tek heybetli yap gibi grnen zengin ko
n a k la r gze arpyordu. Bu konaklarn y ar yksekli
inde boydan boya, sra sra kem erler uzanyordu;
b unlarn stnde, tpk stunlu av lu lar ya d a m anas
trd a olduu gibi, altlar geni, zarif s tu n larla tu ttu
rulm u st rtl geitler vard.
Bu konaklarm a lt k atlarna, dorudan doruya i
bkey duvarlarn i ksm ndan girilir; y u k ar katlaray-
sa m erm er m erdivenlerle klr. Bu m erdivenler, d u

v a rlarn i ksm ndaki ayn biimde geitlere alr. Bu
geiueraen de, duvarlarn h er iki yanm a bakan zarif
pencereli st k a t odalarna klr. O dalarm hepsi a-
adam akll ssldr. ve d d u v arlard a oyulan pen
cerelerden k alrlar. D uvarlar a lt k a t duv arlarn d an
d a h a incedir. D duvar, yani dbkey duvar, aa
doru sekiz, i d u v ar , a ra d u varsa bir ya da yarm
kar kalm lm dadr. Bu birinci em berden knca,
ikinci dzle varlr. Bu dzlk, birincisinden adm
k a d a r d a h a dardr. kinci em berin duvar altl stl,
birbirine benzeyen galerilerle ssldr. lere doru
konaklar evreleyen bir baka d u v ar d a h a gze a r
par. Altta, sra stunlar, stte, yani konaklarn yukar
k a tla rn a alan yerlerinde ok gzel resim ler sra
lanm tr. Bylece, birbirine benzeyen dzlkler ve ko
naklar kuatan stunlu galerilerle ssl ifte d u v ar
la r arasn d an yrye yrye K entin son em berine
varlr. B ununla beraber, em berlerin i ve d d u v a r
larndaki ifte k ap lardan geilince, insan hafif meyil
li ve alack basam akl m erdivenleri trm anr, yoku
y u k ar ktnn fark n a varm az. Tepenin doruun
da, geni bir dzln ortasnda, u sta elinden km
byk bir tap m ak ykselm ektedir.
OSPT ALARO
Durm ayn, ne olursunuz, durm ayn, anlatm !
C. KAPTAN
T apm ak yuvarlak biim indedir. epe evre, kaim

d u v a rla rla deil, iri, am a zarif s tu n larla evrilidir.
T apm an ortasnda byk, gzel bir kubbe, onun s
tnde de, ortas delik, d a h a kk bir kubbe yksel-
20 GNE LKES
inektedir. Bu kubbenin delii, sunan tam stne

raslar. T apm an evresi be yz elli adm akndr;
o rta yerde, epe evre s tu n larla evrili bir sunak
vardr. D s tu n balklarnn stnde sekiz kadem
boyunda kem erler uzanr. B unlarn dibinde, kadem
yksekliinde bir duvar, tapm an stunlaryla ke
m erleri tu ta n s tu n la r arasn d a d a gzel talarla d
eli galeriler vardr. Saysz k ap larla ssl kk du
v arn i ksm m da yere akl iskemleler, ayrca birok
gzel portatif sandalye gze arpar. Sunan tam s
tnde iki byk kre vardr: B unlarn by gky
zn, k de yeryzn gsterir. Ayrca, byk
K ubbenin tavannda alt byk gezegenin resim leri
grlr: B unlar byklklerine gre sralanm lardr.
A ltlarnda adlar ve yeryz olaylarna yaptklar et
kileri a n la tan er dizecik yazldr. Sunan stne
yerletirilm i krelerden, evreni b atan baa izleyebi
lirsiniz gzlerinizle. Yer, deirm i tala rla delidir.
Yedi gezegenin adlarn tayan yedi altm lam ba, ta
pm a gece gndz du rm ad an aydnlatr.
Tapnam st ksm ndaki kk kubbe birtakm
kk ve gzel odalarla evrelenm itir. ve d s
tu n larn kem erleri stndeki dzlkte, kim isi kk,
kimisi byk odalarda k rk dokuz rah ip oturur. Kk
kubbenin tepesinde dnen ok hassas bir yelkovan, sa
ys yirm i alty bulan r zg rla rn ynn gsterir.
Kent halk bu n a bakp s derecesini, o yln bereketli
olup olm ayacam , h av an m denizde ve k a ra d a alaca
d urum u kestirir.
OSPT AL ARO
Yiit kaptanm , imdi de bu kentin nasl ynetil

diini anlatverin, etraflca. renm eye can attm
benim bu asl.
C. KAPTAN
K entin en byk yneticisi bir barahiptir. Halk

Hoh der ona. Biz olsak M etafiziki derdik. Gerek dn
ya ilerinin, gerek a h re t ilerinin ba odur. Yetkisi
m utlaktr. Verdii y a rg lar kesindir, kim se ses k ara
m az onlara. H oh'un Pon, S in ve M or adl eit yetkide
yardm cs vardr. Bizim dilimizde b u n lara G,
A k l ve Sevgi diyebiliriz.
G, bar ve savala ilgili b tn ileri ynetir.
Askerlik ilerinde Hohtan sonra en yksek yetkili
odur. Belli bal grevleri, subaylarla askerlere k u m an
da etmek, o rdunun b t n silh, cephane ihtiyalar
n salam ak, tah k im at yaptrm ak, sald rlar h azrla
m ak ve b u n a benzer h e r eit ileri ynetm ektir.
Serbest m esleklerin, el zanaatlarnn, bilim ileri
nin, bilim adam larnn, eitim ilerinin, okullarn y
netim i A k lm grevleri a ra sn d a yer alr. Bilimlerin
bandaki uzm an lar onun buyruu altndadrlar: Bu
uzm anlar srasyla unlardr: Astrolog, kozmograf, m a
tem atiki, geometrici, tarihi, ozan, m antk, sz us
tas, gram erci, hekim , fizyolog, politikac, ahlk...
BLG ad verilen bir tek k ita p ta btn bilim ler ar
tc bir aklkla zetlenm itir. Bu kitap h a lk a Pytha-
gorasc yntem e gre okunur.
Ynetici Akl, kentin i d, yksek alak btn
d u v arlarn bilim lerin t rl ynlerini gsteren gzel
resim lerle ssletir. T apm am d ve barahibin vaaz
verirken sesi dalm asn diye aa indirilen perdele
rin st, yldzlarn byklk, nitelik ve h areketleri
ni y anstan resim lerle donatlm tr. Bu resim lerin al
tnda er dizelik aklam alar yer alm aktadr.
Birinci em berin duvarlarna, m atem atik ve geo
m etri ile ilgili ekiller izilmitir. Saylan, Archim edes
ve Eukleidesin d ah a nce b u ld u k lan n d an fazladr. Re
22 GNE LKES
sim lerin boyu duvarn genilii ile o rantldr ve h er

birinin altnda, birer dize halinde, aklam alar, tanm
lam alar, nerm eler yer alm aktadr.
Ayn em berin d du v arlarn d a dnya yuvarla
n n b tn ayrntlaryla tam bir resmi, bir de h e r l
kenin h aritas grlr: H aritalarda, bu lke h alk
larnn treleri, yasalar, a ta la r ve gleri ile il
gili ksa aklam alar vardr. eitli uluslarm alfabele
ri, Gne K ent alfabesinin stnde yer alm aktadr.
kinci em berin, i ksm nda, deerli deersiz e
itli talarn, m adenlerin resim leri ile birlikte asllar
d a yer alm aktadr. Hepsinin altn d a da ikier dizelik
aklam alar yazldr. em berin d ksm ndaysa, yer
yznn btn denizleri, nehirleri, glleri, pnarlar,
bir de arap, ba ve eitli ikilerin zellikleriyle kay
nak lar gsterilm itir. ki - yzyldan kalm a, hem en
hem en btn h astalk lara birebir gelen eitli illar
ieler iinde kem erlerin stndeki d u v a r oyuklarna
yerletirilm itir.
A ltlarnda ksa dizeler bulu n an birtakm resim ler
yam r, dolu, kar, imek ve h a v a ile ilgili baka ey
ler stne bilgi verm ektedir. Ayrca, Gne lkeliler,
rzgr, yam ur, gkkua gibi btn gkyz olay
larn, evlerinde ta stne izmesini bilirler.
nc em berin i du v arlar aa ve bitki t r
lerinin resim leriyle donatlm tr. Baz bitkiler toprak
sakslar iinde kem erlerin d k sm larna yerletiril
m itir. B unlarn nerelerde yetitii, zellikleri, ne gibi
h astalk lard a dev olarak kullanldklar yazldr. Ay
rca insan bedeninin eitli ksm lar, deniz rnleriy
le olan benzerlikleri de yazldr. Ayn em berin d
du v arlarn d a btn balk trleri nehir, gl, deniz ba
lklar resim lerle gsterilm itir. H er t r n soyu sopu,
nitelii, yaay, reyii, h u y u suyu, ne ie yarad
bir bir anlatlm tr.
Bu d u v ard a b tn yer ve gk nesnelerinin, doa

ve sa n at rnleriyle olan benzerlikleri belirtilm itir:
yle ki, Piskopos, Zincir, Zrh, ivi, Yldz ad verilen
ve T a n n nm gn yrem izde grdm z baka nes
nelere benzetilen balklarla k ar k arya gelince a
k nlktan azm akta kald. D aha grlecek n eler ne
ler vard: Deniz kestaneleri, istiridyeler, m idyeler, su
la r dnyasnn grlm eye deer nesi v a rsa hepsi bir
bir, gzel ve aklayc resim lerle karm za konm utu.
D rdnc em berin i d u v arlarnda, eit eit
kular, zellikleri, yaaylar, renkleriyle, canlandrl
m. Beni en ok artan ey, o rad a sahici bir an k a
kuu grm ek oldu. D duvarlarda, btn srngen
ler, ylanlar, ejderhalar, k u rtlar, bcekler, k arasin ek
ler, sivrisinekler, kelebekler, sm kl bcekler vb. t r
l zellikleriyle yer alm. Bu saysz resim ler, bu h ay
van larn gerekte, aklm zn alm ayaca k a d a r ok ol
duunu gsterm ektedir.
Yeryznn d a h a gelikin h ay v anlarnn resim le
ri beinci em berin i duv arlarn sslem ektedir. Ne
de okm ular meer! Binde birini ancak tanyabiliyor
insan. B unlarn kim isi ylesine byk ki, resim leri d
du v ara tam . Yalnz a tla r iinde saysz t rle r var.
S onra ne gzel eyler, anlatam am .
Gelelim altnc embere. I duv ard a zan aatlar, sa
ysz aralar, eitli uluslardaki kullanllaryla ayr
a y n gsterilmi. A ltlarna d a bulucularnn ad lar ya
zlm. D duvarsa, bilim, sava ve yasa ilerinde n
salm stn zeklarn resim leriyle donatlm : Musa,
Orisis, Jupiter, M erkr, Lykurgos, Pompilius, P ytha
goras, Zamloxis, Solon, Charondas, Phoroneus ve daha
niceleri bir bir yer alm lar orda. D aha kim ler yok ki!
M uham m ed bile v a r ilerinde. A m a Gne K entliler
ona kar pek byk bir sayg beslem iyorlar, sahte, k
t bir yasac gzyle bakyorlar ona. Isanm ve on iki
24 GNE LKES
h a v arin in resim lerini en yksee asm lar. G ne

K entliler h avarileri br in san lard an stn tutuyor,
onlara yce y a ra tk la r gzyle bakyorlar. Sezarn, s
k en d erin, P y rrh u sn ve A nnibalin resim leri de yk
seklere aslm. B arta ve savata n salan, zellikle
Romal k ah ra m an la rn resim leri d a h a aada yer al
m akta.
Btn bu eitli kiilerin Gne lkesiyle ne ilgi
si vard, bizim tarihim izi nerden biliyorlard? S onradan
rendim ki, Gne K entte b t n diller renilirm i.
D nyanm drt bir yanna, boyuna kifler, eliler sa
lar, eitli u luslarn trelerini, ynetim yollarn, yasa
larn, tarihlerini, iyi ve kt yanlaryla renirlerm i.
B tn bu bilgileri kendi lkelerinde uyguladklar ve
bu n d an zevk duyduklar aka grlyordu. Bu a ra
da, inlilerin b a ru tu ve basm cl bizden nce bul
duklarn da rendim .
Gne K entte bu saysz resim leri aklam ak ve
tadklar anlam retm ekle grevli retm enler var.
Gencecik ocuklar, d a h a on yam a basm adan bu e
itli bilimleri, h a tt bu bilim lerin tarihini, hi glk
ekmeden, a d et oyun oynarcasna reniyorlar.
ffohu n yardm csndan biri olan Sevgi G ne
lilerin rem e iini dzenlem ekle grevlidir. Balca ii,
kadnla erkein kusursuz b ir soy yetitirecek yolda
birlem elerini salam aktr. Gne Kentliler, kpek ve
a t soyunun gelim esine byk nem veren am a, in
san soyunun gelimesine pek aldr etm eyen bizlerle
dpedz alay ediyorlar. Bylece, ocuklarn eitimi,
hekimlik, eczaclk, tarm ileri, m eyvaclk, hayvanc
lk, bir kelimeyle, yiyip iecek, giyim kuam , cinsel
alverile ilgili ne varsa, hepsi Sevpinin ynetim i a l
tndadr. Kendisine bu ko nuda kadm -erkek birok g
revli yardm etm ektedir.
te, M etafiziki, bu yardm csyla birlikte,

K entin, y u k ard a saydm z btn ilerini yksekten
ynetir: O nun istei dnda hibir ey yaplm az. Dev
letin b t n ilerini bu d rt kii ekip evirir am a, Me
tafiziki ne ynde k a ra r verirse, yardm c ona bo
yun eer.
OSPTALARO
Bu lkenin k am u grevleri nelerdir? H alk nasl

eitilir, nasl yaar? Devleti h alk m, k ra l m, aristok
ra tla r m ynetir, ltfen syler m isiniz dostum.
C. KAPTAN
Bu lkenin in san lar H indistandan gelmiler.

lkeyi kasp k a v u ra n byc rahiplerin, h a y d u t
larn ve zorbalarn elinden kam lar, filozofa ve o r
tak bir toplum k u ru p yaam aya k a ra r verm iler. Do
d uklar lkede k a d n la r o rtak olm ad halde, on
la r arasm d a anlatacam biimde bir ortklk vardr.
O nlarda h er ey ortaktr. Paylam a iini yneticiler
grr. B ununla beraber, bilimler, erefler ve dnya n i
m etleri ylesine datlm tr ki, kim se b unlar bak a
snn z a ra rm a ele geirm eyi dnemez. O nlara gre,
insann bir evi, b ir kars, kendi ocuklar oldu m u,
m al m lk derdine der. Bencillik bu n d an doar. O
lum uzu ykseltm ek, zengin etm ek ve m ira sla ra kon
d urm ak iin halkn varn younu elinden alrz. P a
ram zla, gcm zle bakalarn buyruum uz altn a
alnca, ya -da gsz, yoksul ve tannm b ir aileden-
sek, cimri, h a in ve iki yzl oluruz. Gne lkeliler
bencilliin am acm o rtad an k ald rm ak la onu yok e t
m iler ve yerine ortak yaam a sevgisini koym ular
dr.
26 GNE LKES
OSPT ALARO
Ama, A ristotelesin Platona k ar ileri srd

gibi, bu koullar altn d a hi kim se alm aya yana
maz, geimini salam ak iin bakalarnn alm asna
bel balar.
C. KAPTAN
Bu konuda seninle tartam am , nk tartm a

san atn bilm iyorum. Yalnz unu syleyeyim ki, G
ne K entliler y u rtla rn a inanlm ayacak k a d a r byk
bir sevgi ile baldrlar. Byle olm alar da gerekir. n
k, y u rt sevgisi, kiisel kardan vazgeildii lde
a rta r. Tarih bize bunu aka gsterm iyor m u? Eski
R om allar zel m al m lk ho r grdkleri lde ken
dilerini seve seve y u rtla rn a feda edebilm ilerdir. Ba
n a kalrsa, bizim din adam lar ve papazlar, elerine
dostlarna olan ar sevgileri, ykselm e tu tk u lar y
znden bozulm asalar, erm ilere y a ra r bir h a y a t s
rer, dnya m alna o k a d a r dkn olmaz, tpk h av a
riler ve gnm zdeki birok in san lar gibi, herkese iyi
lik yapm aktan baka bir ey dnm ezler.
OSPTALARO
Ermi A ugustinus da ayn eyi sylemiti, yanl

m yorsam. Am a siz b an a unu syleyin ltfen: Birbir
lerine yardm etm ek frsatm b u lam ad k larn a gre,
Gne K entliler hibir zam an dostluun ne olduunu
bilem eyeceklerdir, yle deil mi?
C. KAPTAN
Tam tersine. Bir defa, hi kim se bakasndan h e r

hangi bir hediye alam az. nk, toplum ona ihtiyac

olan ne v arsa hepsini salam aktadr. Yneticiler de
kimsenin, hakkettiinden fazlasn alm am asna dikkat
ederler. Herkes neye ihtiyac v arsa a lr onu. Dostluk,
Gne Kentlilerin gerek sava ye h astalk gibi haller
de birbirlerine gsterdikleri yaknlkta, gerekse bilim
sel alm alarda, bilgi ve t yoluyla birbirlerine yap
tklar karlkl y ard m lard a aka gsterir kendini.
Ayn yataki G neliler birbirlerine karde derler. Yir
mi ikisini a an la ra baba, bu y atan aa o lan lara da
oul denir. Yneticilerin belli bal ilerinden biri de,
kardelerin birbirine hakszlk etm em esine alm ak
tr.
OSPT ALABO
Peki, nasl b aaryorlar bu ii?
C. KAPTAN
Bizde ne k a d a r erdem ad varsa, Gne lkesin-

de de o k a d a r ynetici ad vardr. rnein, Byklk,
Cesaret, Nam us, Cmertlik, alkanlk, Tokgzllk
(ve d ah a baka) adl yneticiler vardr. Kim ocuklu
unda, okulda bu erdem lerin birine en fazla eilim
gsterirse, bu greve seilir. Hrszlk, adam ldrm e,
ahlkszlk, uygunsuz iftleme gibi sularm ne oldu
unu bilmezler. O nlarn birbirlerine ykledikleri su
la r nankrlk, ktlk, nezaketsizlik, tembellik, ask-
yzllk, huysuzluk, hafiflik, dedikoduculuk ve y a la n
clktr. Hele yalanclk onlar iin vebadan beterdir.
Bu sularm cezas, yarglarn uygun grecekleri bir
sre, o rtak sofradan uzaklatrlm ak ve kadm sz b ra
klm aktr.
28 GNE LKES
OSPTALARO
Yneticiler nasl seilir, onu syleyin!
C. KAPTAN
D aha nce, Gne K entlilerin nasl yaadklarn

anlataym . Hemen unu syleyeyim: K adnlarla erkek
lerin kl hem en hem en ayndr. Yalnz kadnlarn
dizleri kapal, erkeklerinki aktr. Bu klk savaa da
h a elverilidir. Erkek ve kz ocuklar, hibir ayrm y a
plm akszn, h e r trl z a n aa t eitim inden geerler. Bir
yala ya arasn d a btn ocuklar duvarlard ak i re
sim ler ve yazlar nnde dolaa dolaa hem alfabeyi,
hem okum ay renirler. ocuklar d rt ble ayrlr
lar. H er bln banda, ocuklar ekip eviren bir
bakanla, yal bir retm en bulunur. B unlar h e r ite
ve bilgide denenm i d r st kim selerdir.
Bir sre sonra, ocuklar, glenip kuvvetlensinler
diye, gree, kouya, disk atm aya ve baka beden h a
reketlerine altrlrlar. Yedi yam a k a d a r a y ak lan
plak, balar ak gezerler. D aha sonra, eitli za
n a a tta n rensinler diye, ocuklar blk blk, a,
m arangoz, kundurac, dem irci ve resim atelyelerine
gtrlerek, hangi z a n aa ta eilim leri olduu, nelerden
h o lan d k lan renilir. Yedi yandaki ocuklar, du
varlard ak i yazlardan m atem atik k av ram larn ren
dikten sonra, doa bilim lerini okum aya b alarlar. Bu
dersleri drt ayr retm en verir. H er ders drt saat
srer ve bu sre iinde h e r blk btn dersleri gr
m olur. nk, ocuklann b ir bl beden eitim i
yaparken, bir baka bl de kam u hizm etlerinde a
lr, bir bakas da yalnz okum a yoluyla bilgilerini
a rttn r. Bu dersleri grp renenler, d ah a zor kon u
la ra geer, m atem atik, tp ve baka bilimlere balarlar.

renciler arasm d a d u rm ad an bilimsel tartm alar,
y arm alar tertiplenir. Zam anla, filn bilim dalm da
ya da falan z a n aa t kolunda kendilerini gsterenler, bu
bilim ya da zan aatin yneticiliine getirirlir; a rtk h er
kes o n lara u sta gzyle bakar. Tarm ve hayvanclk,
gzlem yoluyla retilir. renciler retm enleriyle
birlikte ta rla la ra gidip alm a yollarn incelerler.
lerinden en ok beenilen ve sayg grenler, birok
z a n aa t ve m eslekten an lay an ve b unlar en byk ba
aryla uygulayanlardr. O nun iin Gne (lkelilerin,
z an aatlar hor gren, bu n a karlk, hibir m eslekleri
olm ayan, hibir y a ra rl i grmeyen, bolluk iinde ay
lak yaayp zevkleri ve keyifleri iin s r s r insan
kullanan kim selere soylu kii gzyle bak an bizlerle
ne denli alay ettiklerini anlatam am . O nlara gre, by-
lesine bir tutum b ir devlet iin en kt sonular dou
rabilir: A hlkszlklar okulu denebilecek bylesi bir
topluluktan s r ile haydutlar, eli bakllar kar.
br yneticileri, en byk drt ynetici (M etafi
ziki, G, A k ve Sevgi) ile h e r grevin zel ret
m eni seer. Bu retm en kim in u ya da bu erdem den,
u ya da bu sa n a tta n hangisini renebileceini h er
kesten d ah a iyi bilir. O n la n Yneticiler K urulu ne
rir. Bu neriye kar, ya da bu neriden y a n a bir di
yecei olan sz alp konuur.
Hoh olabilecek kim senin, cum huriyet olsun, k ral
lk olsun, b tn devletlerin yasalarn, devlet biimle
rini, geleneklerinin ve dinlerinin tarihlerini derinlem e
sine bilmesi gerekir. A yrca yasa koyanlar, san atlar
gelitirenleri adlaryla bilecek; b ir de yerde ve gkte
olup bitenlerden haberi olacak. Btn m ekanik sa n at
la r stnde bilgisi olacak (pratik bilgi aranm adna
gre, yukarda szn ettiim iz ad larla bu san atlarn
h e r biri iki gnde renilebilir). Fizik ve astronom i
30 GNE LKES
bilgisi de ayrca nemlidir. Y abanc dil stnde o k a

d a r titizlikle durulm az. nk, m em lekette bol bol
(gram erci ad verilen) tercm an vardr. Ama, h e r ey
den nce, Hohta n istenen, m etafizii ve teolojiyi iyi
den iyiye, b tn bilim ve sanatlar, ilkeleri, tanm la
m alaryla adam akll bilmesi, nesnelerin benzerlik ve
ayrlk ilikilerini, dnyann dzenini ve kaderinin,
T an rnn ve y a ratk larn nem srasn ve benzerlik
lerini, T an rn n gcn, T an rda gerein ve idealin
birlem esini kavram olmas, T anr ve insan sevgisi
ne ermesi, yer gk ve denizle ilgili ne varsa, hepsini
bilmesi, hi deilse bir insann ulaabilecei bilgi k a
tm a varm asdr. Ayrca, Hohun peygam berlerin k itap
larn ve astroljiyi adam akll incelem i olm as aran r.
Bylece, Gne lkeliler, kim in Hoh olacan d ah a
nceden kestirebilirler. nk bylesine geni ve e
itli bilgiye herkeste pek rastlanam az. Bylesine yce
bir greve kim se otuz beini doldurm adan seilemez.
Bu grev m r boyunca srer. Ama, bu ara, Gne
lkesinde H oh'ta n d ah a bilgili, devlet ileri iin da
h a yetkili birisi kacak olursa, o zam an eski Hoh ye
mi h er zam an?
OSPTALARO
Ama kim bylesine bilge olabilir? Kendini bilim

lere adam birisi, ynetim iinin stesinden gelebilir
mi h er zam an?
C. KAPTAN
Bu soruyu ben de sorm utum Gne Kentlilere ve

u karl almtm: Biz bylesi bir bilge adam n
devleti iyi yneteceine sizlerden banza ok za
m an bilgisizleri geiren ve bunlar srf h k m d ar so
yundan geldii iin ya da gl bir partice seildii

iin ynetim e elverili sayan szlerden d ah a ok g-
venriz. Bizim M etafiziki, h e r eit ynetim iinde ace
mi olabilir am a, o usuz bucaksz bilgisi, onu kt,
hain ve zorba olm aktan ister istemez alkoyar. B unun
la beraber, bakanm zm bilgisinden kardm z k a
n ta siz bizler k a d a r nem verm ezsiniz. nk, sizler
bilgin diye A ristotelesin ya da bakalarm m g ram er
ve m antk k u rallarn en ok bilenlere diyorsunuz ve
bylece sizin lkenizde bilim, sadece dom uzuna
yorulm a ve klece ezbercilik isteyen bir itir. Bu da
insann dncesini krletir, onu olaylarn derinine in
m ekten alkoyar, bir s r laf kalabal ile yetinm esi
ne yol aar, ru h u n u alaltr, k itap larn l kelim ele
riyle kafasn doldurur. O nun iin, bylesi bilginler
T an rnm b t n varlk lar nasl ynettiini, tabiatm
ve u luslarn k urallarn, trelerini bilmezler. Oysa, bi
zim Hohum uz iin byle bir ey sylenemez. nk,
bylesine geni bir bilgiye ulaabilen kim se b u n unla
dehasnn yceliini gstermi, en etin grevlere,
zellikle devlet ynetim ine elverili olduunu ispatla
m saylr. Ayrca, bize gre, kendini sadece bir tek
bilime adayp, sadece kitap larla yetinm i bir kimse k a
fas tam gelimemi, be p a ra etm ez bir kim sedir. De
han n z b tn bilim leri kendine m al etm ek ve de
rinlere inm ektir: te, bizim en yce bakanm z Hoh
yle olmaldr. Ki yledir de. te yandan, H oh'un y a r
dmcs olan br bakann dorudan doruya g
revleriyle ilgili ilerde derin bilgileri olm as gerekir.
O rtak ilerdeyse sadece tarih olaylarn bilm eleri elve
rir. rnein, G, binicilik, ordu dzeni, ordugh k u r
ma, silh yapm , tabiye, tah k im at gibi ilerde yetki
sahibidir. Am a b unlar yapabilm esi iin, felsefe, tarih,
politika, fizik vb. bilmesi gerekir. A k ve A kl iin de
ayn nitelikler istenm ektedir. Gne K entlilerin yaa
32 GNE LKES
m a yollarndan, eitim aralarn n stnlnden sz

ederken u n lar belirtm em gerekir. D aha nce a n la t
mtm: bu kentte bilim ler o k a d a r kolay retiliyor ki,
ocuklar bizim kilerin on ya da on be yda rendik
lerini bir ylda kavrayabiliyorlar. sterseniz bir dene
yin, ocuklara bir eyler sorun bakalm.
Bu, nce biraz artt beni. Ama, ocuklardan bir
kana sorular sordum . Hi durak sam ad an bir rpda
verdikleri o yerinde ve bilgili cevaplar karsnda n a
sl azm ak kald anlatam am . ou a n a dilimizi
kusursuz konuuyordu. M eer h e r blkten kii bi
zim dilimizi, kii A rapay, kii Leheyi, kii
de dnyann bakaca dilini renm ek zorunday
m lar. ocuklar btn bu eitim bitm eden ne dinle
nebilirler, ne de tatil yapabilirlerm i. A ncak retim
dnemi sonunda kylere, k rla ra gezmeye, ta rla la rd a
koup oynam aya gider, ok, m zrak atm ay, silh k ul
lanm ay renir, avlanr, bitkiler, h a y v a n la r ve m a
denler stnde incelem eler yapar, tarm ileriyle u
rar, srlere bakarlarm . H er renci bl akl
lca dzenlenm i ilerde srayla alrm.
OSPT ALARO
Bu lkenin devlet grevleri nelerdir, ayr ayr sy

ler misiniz? zellikle eitim ve toplum h ay at stne
bildiklerinizi.
C. KAPTAN
Gne K entlilerin evleri, odalar, y atak lar ve ge

rekli btn eyalar ortaktr. H er alt ayda bir, yne
ticiler herkese hangi evrede, hangi evde, hangi oda
da kalacan bildirir. H er odann kapsnda, iinde ge
ici olarak otu ran n ad yazldr. Btn kol ve kafa
ilerinde erkekler gibi k a d n la r da o rtak a alr. Yal

nz topra belleme, ekip bime, hasat, ba bakm gi
bi ar ileri erkekler grr. H ayvan sam a, peynir
yapm a, K entin d u v arlar dnda sebze ekip toplam a,
m eyva devirm e gibi iler de k a d m la ra dm ektedir.
Ayrca, o tu ra rak y a da a y a k ta grlen, rnein, k u
m a dokum ak ya da rmek, diki dikmek, elbise yap
m ak, sa sakal kesmek, il hazrlam ak gibi ileri de
k a d n lar yapar. Ama, ta h ta ve dem ir atelyelerinden,
silh yaplan yerlerden uzak tu tu lu rlar. Resim yap
m aya eilimli olanlara glk karlm az. Tam tersi
ne, d ah a ok y a ra r diye kadm lara, bazan da yete
nekli ocuklara zg bir ura saylr bu. Ama, bun
larn boru ve tram p et alm alarna izin verilmez. Ka
d n lar ayrca, yem ek piirm ek, sofra ku rm ak la d a g
revlidirler. Sofrada hizm et etm ekse yirm i yandan
aa erkek ve kz ocuklarn iidir.
K entin h e r em berinin kendi zel m utfa, kileri,
kap kaa vardr. H er m utfa, grm geirm i ya
l bir kadm la yal bir erkek ynetir. B unlar grevleri
ni savsaklayan tem belleri, beceriksizleri ya da dik k a
fallar ya kendileri dver ya da dvdrebilirler. Bun
lar, kz ya d a erkek ocuklarn hangi ilere yatk n ol
duklarn bulup ortaya karrlar.
Btn genler, krkn doldurm u o lan lara hizm et
ederler. A kam lar yatm a zam an gelince, k a d n ve
erkek retm enler genleri odalarna gtrrler, sa
bahleyin de, h e r odadan bir ya da iki kiiyi srayla ie
koarlar. Bu k u tsal grevi kay tarm ay a kalkann vay
haline!
Yem ekler o rtak sofrada yenir. Birinci ve ikinci di
ye ayr sofra, h er sofrann iki ucunda da oturacak
yerler vardr. Sofraya nce kadnlar, sonra erkekler
oturur. Yemek m anastr sofralarnda olduu gibi, de
rin bir sessizlik iinde yenir. Yemek boyunca, bir de
34 GNE LKES
likanl yksek sesle k itap okur, ve ou zam an, yne

ticiler nemli saydklar yerlerde okum ay d urdurur,
sorular sorar, aklam alar yaparlar. Sade elbiseleri
iinde o gzelim genlerin byklerin h e r eit hiz
m etlerine canla bala kom alarn grseniz gzleriniz
yaarr. Btn bu dostlar, kardeler, evltlar b ab alar
ve an alarn bir arada, bunca dzen ve sayg iinde
yaam alarn grm ek de ayrca d o k u n u r insana. H er
kese a y n tabak, peete ve paym a dt k a d a r ye
m ek verilir. Yallarn, genlerin ve h a sta larn ne yi
yeceklerini h e r gn hekim ler alara bildirm ekle g
revlidir. Yneticilere hem d ah a bol, hem d ah a iyi ye
m ekler verilir; o nlar d a bu n larn bir parasn sabah
leyin bilim ve askerlikle ilgili derslerde b aar gster
mi olan ocuklara verirler. Yneticiden yem ek alm ak
ok byk bir eref saylr. B ayram gnleri sofrada
t rk sylenir. Kimi zam an birka kii, kim i zam an
da Lra eliinde sadece b ir kii t rk arr. B tn
ilere herkes canla bala katld iin, eksik hibir ey
kalm az. Yal yneticiler m u tfak ilerinin dzenlenm e
sine, yem eklerin hazrlanm asna, h a tt yataklarn,
odalarn, elbiselerin, k ap kaan, atlyelerin, kap ve
koridorlarn tem izliine gz kulak olurlar.
Gne K entliler beyaz gmlek, onun stne de be
denlerine yapk, pantalon yerine geen, kvnntsz
bir elbise giyerler. Bu elbiseler, k alalard an topuklara
k a d a r yrtm aldr. H er yrtm a yuvarlak dm elerle
tuttu ru lm u tu r. A yaklarnda pabular, diz k a p a k la r
n a k a d a r u z a n an ve m ein ba larla bacaklar sm sk
k av ray an dolaklar vardr. D aha nce de dediimiz gi
bi, btn b u n lar b ir h a rm a n i altnda gze grnmez.
Bu elbiseler bedenlerine ylesine yapktr ki, h a rm a
nilerini k ard lar m bedenlerinin b t n izgilerini
apak grebilirsiniz.
G ne Kentliler, ylda d rt defa yani, G ne ko,
yenge, terazi ve olak bu rlarn a girdii zam an, el

bise deitirirler. Elbiselerin deiecei zam an hekim
belirtir ve em berin elbise grevlisi de elbiseleri da
tr. nsan artan ey, m evsime gre giyilmesi gere
ken ince - kaim elbieslerin hem sayca bol, hem de is
tenilen zam anda h a z r olm asdr. Gne lkelilerin
hepsi beyazlar giyerler. Elbiseleri ayda bir defa boa
d a suyuyla ya d a sabunla ykanr.
Evlerin alt k a tla rn d a yalnz m utfak, kiler, am bar,
ham am , yem ek salonu ve am arlk vardr. am ar
la r sra stu n larn dibinde y k an r ve kirli su la r a rk
lard a n lam lara akar. K entin em berleri arasm d a
u zan an m eydanlarda em eler vardr. Akllca bir m e
kanizm a dadan getirilen s u la n em elere salar. Ken
tin suyu, genel olarak, doal k ay n ak lard an salanr:
D am larda biriken y a m u r su lan , ileri kum dolu
knklerle sarnlara aktlr. Gne Kentliler, hekim
ve yneticilerin tlerine u y arak sk sk ykanrlar.
El sa n atlar sra s tu n la n n altnda, kuram sal bil
giler st k atlarda, yani bilimsel nitelikte resim lerle
ssl galerilerde okutulur. T apnaklarda k u tsal konu
la r ilenir. H er em berin kk kulelerinde gne sa
atleri, bir de h alk a rzgrn ynlerini bildiren yelko
v a n la r vardr.
OSPTALARO
Bu in sanlarn soylar ne trl koullar altnda

ryor, a n la tr msnz?
C. KAPTAN
reme iin a ra n a n ya erkeklerde yirm i bir, k a

d n lard a on dokuzdur. elimsiz kim seler iin bu sre
uzayabilir. te yandan, cinsel istekleri a n olan baz
36 GNE LKES
erkeklerin, tab ia ta aykr yollara sapm alarn nlemek

amaoyla, bu yatan nce de kad n larla y atm alarna
izin verilir. Yalnz, bu kad n larn gebe, y a da ksr ol
m as gerekir. Yal erkeklerle ba ebeler t gen ya
tan beri zellikle, beden eitim lerinde cinsel taknlk
gsterenlere ya da isteklerini gizlice aklayanlara k a
dn bulurlar. Yalnz bu konuda, iftleme ilerine b a
k an grevlinin, yani byk bakan yardm csndan
A k 'n buyruu altm daki bahekim in izni olmakszn
hibir ey yaplam az. Cinsel sapklk y aparken y ak a
lan a n lar a r cezalara arp tlrlar ve tab iat y asalar
n a a k n davrandklarn, balarnn yerine ayaklarn
geirdiklerini herkeslere gsterm ek am acyla iki gn
pabularn boyunlarnda asl gezdirmeye m ahkm
edilirler. Ayn suu yeniden ilediler mi, cezalan a rt
trlr. Bu ceza idam a k a d a r d a gidebilir. Yirmi ya
na, h a tt yirm i yedi yam a k a d a r temiz kalm olan
larsa trenle kutlanr, erdem leri vlp yceltilir.
K adnlarla askerler, oyunlarda tpk eski Isparta-
llard a olduu gibi elbise giymezler. Grevliler, bu
oyunlarda yalnz kim lerin usta, kim lerin beceriksiz,
kim lerin dllenmeye elverili, kim lerin elverisiz oldu
unu deil, beden yaps bakm m dan han g i erkein
hangi k ad n a uygun olduunu d a grebilirler. Gne
Kentliler, h e r gecede bir, o da iyice ykanp tem iz
lendikten sonra, iftleebilirler. iftlem eler u k u rala
gre deznlenir: Boylu boslu gzel k ad n lar iri y an ,
gl kuvvetli erkeklerle; im an erkekler sska kadn
larla; zayf k a d n la r da im an erkeklerle birletirilir
ve bylece, arlklar arasm d a denge k u ra ra k soylan-
nm bozulm am asna dikkat edilir.
Gne batarken, ocuklar odalara kp y a ta k la n
hazrlarlar. Sonra, iftleecek erkekle kadn o d a la n n a
kp retm enlerin tleri gereince dinlenm eye
balarlar. Yediklerini iyice sindirm eden, d u a la n n et-
m eden nemli ie girim ezler. Y atak odalarna en nl

erkeklerin gzel heykelleri konm utur, k a d n la r bak
sn da, balarn ge k aldrp bylesine soylu, byle-
sine gzel ocuklar douralm diye T a n n y a y akarsn
la r diye. Erkek de k ad n da iftleme saatine k a d a r ay
r odalarda uyurlar. Zam an gelince, baebe erkekle
kadnn kaplarn aar. Birleecek iftler ve doacak
ocuklar iin en elverili zam an, yldzlara b ak arak
astrologla hekim d a h a nceden k ararlatrm lardr.
iftlemeden nce, erkek dl tohum unu en az gn
temiz tutm ak zorundadr: Kt eyler dnm em i,
uygunsuz davran lard a bulunm am olmaldr; byle
bir ey yapm sa, T anr k a tn d a kendini tem ize kar
m as gerekir. Yoksa su ilemi saylr.
Ar cinsel istek ya da zorunluluk dolaysyla, ge
be, ksr ve kt k ad n larla birlem elerine izin veri
len kimseler, bu k u rallarn hibirine uym ak zorunda
deildirler. Ama, aslnda birer din adam olan yne
ticilerle kendilerini yksek bilgilere adam bilim
adam larnn soyu retm e iine girim eden nce, hayli
uzun bir cinsel perhizden gemeleri gerekir. nk,
zorlu k afa almas, srekli dnsel gerilim cinsel
retim glerini azaltt iin on lard an olacak ocuk
larn bedence ve k afaca gsz kalm a tehlikesi v a r
dr. O nun iin, bu gibi kim selerin ateli, salam , ta
kn ve gzel kad n larla birlem esi istenir. Oysa, scak
kanl, ateli, takn yaradll erkekler, im an y a d a
souk k ad n larla birletirilm ektedir.
Gne Kentlilere gre, dllenme ii savsaklanm a
ya gelmeyen ciddi b ir itir. nk, b t n erdem lerin
gelimesi beden yapsndaki m utlu dengeye baldr.
Bu denge olm adan erdem li olam az insan. Dengesiz b ir
beden yapsyla doanlar T anr ve yasa korkusu k
t yollardan alkoyabilir belki; am a, b u k u rta rc k o r
k u kalkt m, o zam an ciddi dzensizlikler ve kark
38 GNE LKES
lklar devleti tem elinden sarsar, ite onun iin kad n

larn eyizlerine, kayna ou zam an pheli olan
soyluluk gibi birtakm u ydurm a eylere nem verecek
yerde, herkesin tabii yetileri ve nitelikleri zerinde ti
tizce d urm ak gerekir.
Kendisiyle birlem esi uygun grlen erkekten o
cuu olm ayan kadm , bir baka erkee verilir. Birka
kez denendikten sonra ksrl anlalrsa, o rta m al
olur. O zam an, bylelerine retme kurulunda, o rtak
sofrada ve tap m ak lard a bulunm ak gibi aile kadnla
rn a tan n an h a k la r ve grevler tannm az, bylece ba
z k ad n larn srf zevklerini doyurm ak iin ksrla
heveslenm eleri de nlenm i olur.
Gebe k a la n kadm lar, on be gn, h e r eit yoru
cu ilerden uzak tutulur. K arnlarnda tadklar o
cuklar glensin, beslensin diye, kolay ilerde kulla
nlrlar. Yiyecek ieceklerini hekim ler dzenler. Do
um dan sonra, genel dorum evlerinde ocuklarna
kendileri b a k a r ve onlar em zirirler. ocuklara, heki
m in tlerine gre, iki yl, ya da d a h a fazla b ir za
m an, st verilir. Stten kesilince, kz ocuklar kadm
eitimcilere, erkek ocuklar da erkek eitim cilere b
raklr. O zam an, ayn yataki ocuklarla bir arada,
kom aya, atlam aya ve grem eye alr; oyun oynar
m asna alfabe ile birlikte okum ay, resim yapmay,
du v arlar ssleyen resim lerden ta rih olaylarn re
nir, eitli dillere alrlar. ocuklar alt yam a k a
d a r ok renkli, zarif elbiseler giyerler. Bu y a ta n son
ra, tab iat bilim lerine ve retm enlerce gerekli gr
len baka bilim lere alrlar. B u nlann a rd n d a n el za
n a a tla r gelir. Geri zekl ocuklarsa kylere yollanr,
zeklar gelienler yeniden kente getirilir. Ayn takm
yldzlar altn d a d nyaya gelen ocuklarn ounun
beden ve ah lk bakm ndan birbirlerine benzedikleri
sk sk grlm eydir. Bu ocuklar birbirlerine kar
cm ert bir arkadalk ve karlkl sevgiyle bal olur

lar. Bundan d a K ent iin h ayrl ve salam bir dirlik
dzenlik doar.
Gne K entlilerin a d la n geliigzel konm u deil
dir. Eski R om allarda olduu gibi, bu a d la n herkesin
kiisel zelliine gre, M etafiziki verm ektedir. r
nein, kim inin ad Gzel, kim ininki Burun, kim ininki
iko, kim ininki Yampiri, kim ininki de Sska vb. dr.
M esleklerinde kendini gsterenlerin, b a n y a d a sa
va zam annda, rnein, bir lkeyi istil etm ek
y a d a korkun bir dm ana k a r zafer kazanm ak gi
bi byk b ir i y ap an larn a d la n nne, rnein G
zel, Byk, Parlak, Esiz, Ressam gibi sa n atla ilgili ad
lar; y a da Gl, Cesur, B urun gibi eylem lerle ilgili
adlar; ya da Africano, Asiatico, Etrusco gibi fatih
a d la n eklenir. D m an kom utanlarn yenenlerse, on
larn adlarn alrlar, rnein, M anfredo ya d a Tor-
telioyu yenen kim senin ad M agro M anfredi, Tortelio
vb. olur. Bu onursal a d la n , m zikli trenlerde, ou
zam an baarlan ie ya d a sa n ata y a ra r bir ta ile
birlikte yneticiler verir. A ltn y a d a gm n bu t
renlerde yeri yoktur. nk, Gne kentliler bu m a
denlerden herkesin farksz olarak: kulland k a p k a
cak ve ss e y ala n yaparlar.
OSPT ALARO
Kuzum, bu in san lar arasn d a um duu yere seil

m eyen ya da diledii bir eyi elde edem eyen kim se ks
k anm az m, d a h a kts krlm az m, syler misiniz?
C. KAPTAN
Hayr. nk, Gne K entte herkes ihtiyalarn

bol bol giderdikten baka, elenip h ay atn tadn da
40 GNE LKES
karr. iftleme ii tek tek in sanlarn zevki deil top

lum un y a ra r bakm m dan etraflca dzenlenm itir. Bu
konuda, kim se yneticilerin buyruundan d a n ka
maz. Sonra, bizim dncelerim izin tam tersine, G
ne K entliler h e r insann kendi evi, kars, ocuklar
olmasm, onlar kendi k arlarn a gre yetitirm esini
tabii karlam yorlar. O nlara gre, erm i Thom asn da
dedii gibi, iftlem enin am ac tek tek insanlarn de
il, insan soyunun korunm asdr. O nun iin, insan
retm e ii, insan teklerini deil, devleti ilgilendiren bir
sorundur ve insan teklerini yalnz devletin b ire r yesi
olm ak bakm ndan ilgilendirir ancak. ou zam an ke
yiflerine, tu tk u larm a braklan tekler, gelii gzel bir
lem elerden dnyaya gelen ocuklarn iyi yetitirip
eitemezler. Bu da devlet iin bir tehlike kayna olur.
O nun iin, devletin m al ve m utluluunun temeli olan
ocuklarn yetim esi yneticilerin yetkisine brakl
m tr.
Bylece Gneliler, ocuk yapacak olan erkek ve
dii reticileri bilim ve felsefenin tem el k u rallarn a
gre yetitirm eye dikkat etm ektedirler. P latona gre,
bu birlem e k u ra ile yaplm aldr: Bylece, en gzel k a
dn lara dm eyen erkekler yneticilere kin beslem ez
ler. Yine P latona gre, k u ra ekerken, en gzel k a
dnlarn layk olm ayanlara dm em esi ve byleleri-
nin, gz koyduklaryla deil, kendi denkleriyle birle
m eleri iin hile yapm ak gereklidir. Ama, Gne lke-
sinde byle bir hile gereksizdir. nk, o rad a biim
siz, eri b r insan yoktur.
Ayrca, durm ad an eitli ilerde altklar iin,
k ad n larn tenleri canl ve renkli, k o lla n b a c ak la n
salam , bedenleri k v rak ve eviktir. O nlarn gzelli
i b o y lan n d a boslarnda ve glerindedir. Gzel g
rnm ek am acyla boyanan, boyunu ykseltm ek iin
yksek topuklu ayakkab ve a y a k la n n m k u su ru n u giz
lem ek iin de uzun elbise giyen k a d n la r lm ceza

sna arptrlr. Hem, byle bir ey yapm aya kalk
sa la r bile, yapam azlar, nk, ellerinde hibir ara
yoktur. stelik kim se de yardm etm ez onlara.
Gne K entlilere gre, bu gibi ah lk geveklikleri
bizim m em leketim izde oluyorsa, bunun nedenini k a
d nlarn aylaklnda aram aldr: A ylak o tu ra o tu ra
k adnlarn yzleri solar, tenleri bozulur, buru buru
olur, boylan ksalr. O zam an, allk, p u d ra srm eye
balar, yksek keler giyer, gzel grnm eye zenir
ler. Am a gten kuvvetten der ve sonunda hem ken
di salklarn, hem de dnyaya getirecekleri ocuk
larn saln tehlikeye sokarlar.
Bir erkek bir k ad n a tu tu ld u mu, birlikte gezip
tozm alarna, konuup elenm elerine, birbirlerine i
ek, iir su nm alarna izin verilir. A m a iftlem eleri do
acak ocuklar iin tehlikeli olacaksa, o zam an h e r
eit cinsel ilikiye engel olunur. K adn b ir baka er
kekten gebe kalm sa (ki, sevgilisi byle bir eyi ni
m et bilir), ya da ksrsa, o zam an birlem elerine izin
verilir. K adm la erkei birbirlerine balayan ey, ten
isteklerinden ok d ah a iten, ok d ah a tem iz bir dost
luktur. Gne lkeliler ev bark, yiyecek iecek ileriy
le pek uram azlar. nk, herkes ihtiyac ne ise onu
alm aktadr. Yalnz k a h ra m an kadm ve erkeklere, bir
eref belirtisi olarak, bayram gnleri len sofralarn
da gzel yemekler, elenkler, gz kam atrc elbiseler
verilir.
Gne K entliler h e r n e k a d a r gndzleri beyazlar
giyerlerse de, geceleri, ya da Kent dnda krm z el
biseyle dolarlar. Elbiseleri y a ynden, ya da ipekten
dir. K ara renge k a r tiksinti duyarlar, bu koyu rengi
beeniyorlar diye Jap o n lard an holanm azlar.
G urur, onlarca k u su rlarn en rkncdr. G u ru r
taslayan kim se en sert cezalara arptrlr. Hibir G
42 GNE LKES
ne Kentli, m utfakta, tarlad a alm ak, sofra hizm etin

de bulunm ak ya d a hastnelerde h a sta la ra bakm ak gi
bi grevleri ho r grmez. H er i bir toplum grevi sa
ylr Gne K entte. O nun iin Gne K entlilere gre,
ne yaya yrm ek ayptr, ne byk abdestini etmek,
ne gzle bakm ak, ne de dille konum ak. nk, r-
genlerin bir ii de sv salm aktr. rnein, kim i rgen
tkrk, kim i gzya, kim i de dk salar. O nun iin
b tn Gne K entliler kendilerine den devleri can
la bala y a p a rla r ve bu dev ne olursa olsun, onlarca
toptan eref bir devdir. U ak hizm eti kullanm ak
gibi kt alkanlklar yoktur. nk, kendi kendi
lerine yeterler, hem de fazlasyla.
Ne yazk ki, bizde bunun tam tersini gryoruz.
rnein, Napoli kentinde yaayan 70.000 kiiden on ya
d a on be bini am ar ykar; b u n lar da fazla al
m ak tan arabuk y p ran r giderler. Geriye k alan lara
gelince, onlar da aylaklktan, a gzllkten, ahlksz
lktan, h astalk tan krlp yiterler, ayrca saysz yok
sul in san lar kendilerine kul kle edip kullanr, btn
ktlk ve ahlkszlklarn ala rlar onlara. Bu yz
den, toplum hizm etleri iyi ynetilm ez olur. A rtk ta r
lada, orduda, z a n aa tta alan pek kalm az, k alan bir
avu iisan d a btn bu ileri gnlsz, irene irene
yapar.
Oysa, Gne K entte, y a ra rl iler, sanatlar, bilim
ler, eitli toplum grevleri btn y u rtta la r arasn d a
eite paylalm akta ve adam bam a gnde drt saat
dm ektedir. G nn geri kalan saatleri ekici bilgile
re, okum aya tartm alara, gezmelere, ksaca, beden ve
kafan n gelim esine y a ra y a n faydal ve ho ilere h a r
canm aktadr. K um ar, kt, satran, z a r gibi, o tu ra rak
oynanan oyunlar yasaktr. Top, bilya, m zrak, ok, cirit,
grele vakit geirm elerine izin verilmez.
Gne (lkelilere gre, yoksulluk in san lar alal
tr, hilelere, kurnazlklara, hrszlklara, yalanclklara,

serserilie gtrr, on lard a y u rt sevgisini azaltr. Zen
ginlikse, gururlu, cahil, kstah, palavrac, hain, kendi
n i beenmi, bencil, iftirac y a p a r insanlar, hem de
kolayca. Oysa, h e r eyin o rtak olduu Gne lkesin-
de, herkes ayn zam anda hem zengin, hem yoksuldur.
Zengindir, nk K ent b t n ihtiyalarn karlar-,
yoksuldur, nk, hi kim senin zel m al m lk yok
tur, h er ey ortaktr. Gne K entliler m ala m lke kle
olmazlar, sadece y a ra rla n rla r ondan. O nun iin de,
Hristiyanl, zellikle h av arilerin hay atn vp du
ru rlar.
OSPTALARO
Mal m lk ortaklna d ayanan bu toplum dzeni

bana, btnyle, ok akllca ve ok gzel geliyor...
Ama u kadn ortaklna gelince, ok etin, gerek
letirilm esi ok zor bir sorun deil mi? phesiz Ro
m al erm i Clementus, h avarilerin retilerine uyarak,
k adm larm o rta k olm asn istiyor, bu dnceyi t
leyen Sokratesle, Platon'u beeniyor. Ama, bu o rta k
l toplum daki saygnlk bakm ndan kabul ediyor,
yoksa cinsel davran bakm ndan, iftlem e bakm n
dan deil. N itekim Tertillianus, Glose'a day an arak , ilk
H ristiyanlarda, kadn dnda, h e r eyin o rtak oldu
unu syler.
C. KAPTAN
Bu sorunlar pek derinine bilm iyorum, szn et

tiiniz eserleri de okum u deilim. Am a bildiim bir
ey v arsa o da, G ne lkesinde kadm ortaklnn
y a ta k ortakln da iine alddr. B unu gzlerimle
de grdm . Ne v a r ki, bu ortaklk, ilk raslad kad
44 GNE LKES
n n stne hayvan gibi sald rarak deil, dem in de sy

lediim gibi, soyun rem esiyle ilgili k u ra lla ra gre uy
gulanan bir ortaklktr. B ununla beraber, bu konuda
yanlabilirler. H er ne k a d a r Sokratesin, Catonun, Pla-
tonun, erm i Clem entusun dncelerine d a y an arak
kendilerini savunuyorlarsa da, sizin de sylediiniz
gibi, bu nl kiilerin dncelerini yanl anlam
olabilirler. Dediklerine baklrsa, erm i A ugustinus da
m al ortaklna iten inanm t am a, b t n kadnla
rn y a ta k bakm ndan o rtak olm asm istem iyordu.
nk, erm i Nicolan m m ezlerinin sapknl buy
du: Kilise de d a h a byk bir iyilik getirm ek iin deil,
srf d a h a byk bir ktl nlem ek iin evlilii k a
bul elmiti. Belki Gne lkeliler, bir gn kadn or
takln brakacaklardr. nk, kendilerine bal l
kelerde kadn ortakln koym am , sadece m al m lk
ortaklyla yetinm ilerdir. Bu ksnty d a o lkelerin
felsefe bakm ndan h l ilkel, dolaysyla eitim bak
m ndan geri d urum da olm alaryla aklyorlar. B unun
la beraber, yine de yabanc lkelere, trelerini, yasa
larn renm ek iin sk sk zel grevli heyetler gn
derm ekten, ve b unlarn en iyilerini benim sem ekten bir
a n bile geri kalm yorlar.
Kadnlar, grdkleri eitim yoluyla, sava sa n a
tn d a olduu k a d a r baka m esleklerde de b aar gs
teriyorlar. Bu konuda ben de Platon gibi dnyo
rum . Bu byk filozofun ileri srd k a n tla n d u rak
sam adan kabul ediyorum . Buna karlk, bizim Caje-
ta'n n ve A ristotelesin k a rt dncelerine hi aklm
yatm yor.
Gne lkelilerde en ok beendiim ve herke
sin de uym asn istediim ey u: Bu lkede, bedence
k u su ru ne olursa olsun, hi kim se y oktur ki, y ararl
olm aktan kansn. Tabii tiridi km ih tiy arlar bunun
dndadr. Kald ki, o nlar da, y a ra rl tleriyle za
m an zam an faydal olabiliyorlar. rnein, gzleri iyi

gren bir topal gzclk edebiliyor; gzleri grm eyen
ler de yn taram ak, dek yastk doldurm ak iin kl
larn incesini kalnndan ay rm ak ta kullanlyor; elle
rini gzlerini yitirm i kim selere gelince, onlar da ses
leri ya da kulaklaryla y ararl olabiliyorlar. Ksacas,
ileyen bir tek organ olan kimse de, kylerde y ararl
olabilecek biimde bir ie kouluyor. Beden sakatlkla
rn a ram en bu kim selere, salam y u rtta la r gibi dav
ranlr. B unlardan bazlar hafiyelik edip duyduklar
n yneticilere yetitirirler.
OSPTALARO
imdi savatan sz edelim. S onra da, isterseniz,

sanatlara, bilim lere ve dine geebilirsiniz.
C. KAPTAN
Silhlarn, topu, svari, piyade birliklerinin ve

strateji ile ilgili h e r eyin bandaki grevliler, H oh'un
byk yardm csndan Gn buyruu altn d ad r
lar. Bu grevlilerin buyruu altnda da, kollarda al
an subaylarla bu kollarda ustalk elde eden birok
baka grevliler yer alm aktadr. B undan baka, g
revleri btn y u rtta la ra askerlik talim leri y aptrm ak
olan atlerlerle retm enler de Ge baldrlar. Bun
la r grgl ve bilgili eski savalardr. Balangta
d a h a da tedbirli olan bu atletler on iki yam doldu
ra n ocuklara silh kullanm asm retirler. Bu yaa
gelm eden nce, a lt basam aktaki retm enlerce kou,
gre ve glleye altrlm olan ocuklar, bu grg
l atletlerden de kl kullanm asm , ok, m zrak a tm a
sn, a ta file binmesini, dm ana saldrm asn, geri e
kilm esini, sava dzeninde kalm asn, yaral silh ar-
46 GNE LKES
k a d a la n n a yardm etm esini, dm ana an basknlar

yapm asn, bir kelimeyle, onu tepelem esini renirler.
Gne K entin yak n larn d a verilen savalarda erkek
lerin yardm m a koabilsinler ve ani bir saldr k ar
snda kale duv arlarn koruyabilsinler diye, k a d n lar
da retm enlerden ayn eitim i grrler. Bu konuda
Gne Kentli kadnlar, Ispartal k a d n la ra ve Am azon
la ra kar byk bir hay ran lk beslerler. K adm lar ay
rca, kurun, m erm i dkmesini, m azgallardan alevli
glleler, tala r atm asm , gerektiinde de, dm ana
k ar saldrya gemesini bilirler. Bu t rl ilerde s
rekli olarak eitim grdkleri iin, k a d m la r h e r eit
tehlikelere gs germ eye alktrlar. lerinden biri
korkaklk etm eye grsn, alaklkla sulandrp, en
ar cezalara a rp trrla r onu.
Gne K entliler lm den korkm azlar. nk, r u
h u n lm szlne in an rlar. O nlara gre, bedenden
ayrlan ru h yeryz hayatndaki iyi kt dav ran lar
n a gre, iyi ya da kt ru h la rla buluur. Bir bakm a
B rahm anlarm ve baz n o k talard a da P ythragorasla-
rm felsefe ilkelerini benimsemi olm alarna ram en,
Gne Kentliler, baz haller dnda, ru h la rn T an r
nn zel buyruu ile g ettiine inanm aktadrlar.
Devletin, dinin ve insanln d m anlarna kar
acm adan savarlar. H er iki ayda bir, o rdu teftiten
geer ve h e r gn, gerek duvarlarn dnda gerek iin
de talim ler yaplr. Gne K entliler askerlik san atn a
ilikin k u ru m la r ile birlikte, M usa, Yeua, Davut, M ac
cabeus, Yuda, Sezar, skender, Scipion, A nnibal ve da
ha baka byk askerlerin h a y a tlarn ve yaptklar
nl savalar renirler. Bu derslerin sonunda, h er
kes kendi dncesini aka syleyebilir, kom utan
la r filn nok tad a iyi y a da kt, falan no k tad a y ararl
d av ran d lar diyebilir. Sonra, retm en sz alp gerekli
aklam alar y a p a r ve bylece, kim in hakl kim in h a k
sz olduuna k a ra r verilerek ders bir sonuca bala

nr.
OSPT AL ARO
Gne lkeliler kim e kar savarlar? Sizin de de

diiniz gibi bylesine m utlu olduklarna gre, ne ola
bilir savam alarnn nedenleri?
C. KAPTAN
Savaa girim eyecek olsalar bile, Gne lkeliler,

geveyip yum uam am ak ve beklenm edik b ir dm an
saldrs karsnda aresiz kalm am ak iin askerlik
eitim i yapm aktan, av a gitm ekten geri kalm azlar.
nk, o tu rduklar adada, m utlu yaaylarn kska
n an drt k rallk vardr. Bu k rallklarn halk, kendi
k rallarn n buyruunda kalm aktansa, Gne K entliler
gibi yaam aya can atm aktadrlar. O nun iin, bu dev
letlerin krallar, ou kez, eitli ve en sudan bah an e
lerle, rnein kim i zam an sn rlarn a saldryorlar, ki
mi zam an d a dinsizce davranyorlar, p u ta tapyorlar,
gerek eski P ag an larn gerek eski B rahm anlarn kr
inanlarn hor gryorlar diye, Gne lkesine sal
drm aktadrlar. B undan baka H intlilerle T oprabana
adas halk da kendilerine dm andr. Eskiden buyruk
lar altnda olduklar H intliler imdi o n la n si sayyor
lar. Bir zam anlar kendilerine yardm etm i olan ad a
halk ise, bugn on lara cephe alm bulunuyor. Am a,
Gne lkeliler btn bu savalardan h e r zartan k a
z an arak km lardr.
Gnelilerin o n u rla rn a dokunuldu m u, iftiraya
u rad lar m, b ir yam aclkla k a r k arya kald lar
m, devletlerden biri saldrd m, ya da bir zorbann
b uyruu altndaki b ir k e n t o n la n yardm m a ard
48 GNE LKES
m (nk, Gne lkeliler h e r zam an zgrl sa

vunm ulardr), Byk K urultay hem en toplantya
arlr. Herkes diz kp T a n n ya y a k a n r, kendile
rine en uygun ve kesin bir k a ra r esinlesin diye, d u ru
m u iyiden iyiye inceler, h a kkn hangi yan d a olduu
n u aratrr, ondan sonra savaa k a ra r verirler. O nun
hem en ardndan, dm ana Forensis ad verilen bir r a
hip gnderir, gerek yam a edilen m allarn geri veril
m esini, gerek dost devlete haksz saldrnn d u rd u ru l
m asn, gerekse zorbala son verilm esini isterler. s
tekleri kabul edilmezse, Gne lkeliler tan rs Sa-
bahottan hakszlkta direnenleri yok etm esini dileye
rek sava aarlar. D m an cevap verm ekte duraksar,
hk m k ederse, Forensis, k a ra r verm esi iin belli bir
sre tanr. Bu sre krallk lar iin bir, h alk ynetim leri
iin saattir. Srenin azl, d m a n n zam an k a
zanm ak am acyla oyalayc yollara ba vurm asn n
lem ek iindir. Bylece, Gne lkeliler doal h a k la
rn ve dinin savunm asn stlerine alm oluyorlar de
m ektir.
Sava alr almaz, G vekilini ie koar. Ama,
z a ra rl olabilecek h e r t rl gecikm eleri nlem ek iin,
tpk Roma diktatrleri gibi, kendi b ana gerekli k a
r a rla r alr. B ununla beraber, ok nemli ve cidd bir
d urum olursa, Hoh'a, A k la ve A k'a danr. Ama,
d ah a nce, yirm i yan doldurm u btn Gne l-
kelilerin katld bir toplantda bir szc, savan ni
in aldn, dayand h a k la n , nedenleri b ir bir or
taya koyar ve bylece, gerekli tedbirleri alm olur.
D aha nce de sylediim gibi, silh depolar h e r eit
silhlarla doludur. Btn y u rttalar, sava talim lerin
de b unlarn kullanlm asn renm ilerdir.
Her em berin d d u v a rla n m ancnkla donatlm ,
h e r birinin bam a da zel savalar yerletirilm itir.
Gne Kentlilerin top dedikleri, tekerlekler zerine
yerletirilm i d a h a baka sava sil h la n d v a rd r ki,

b unlar sava m eydanlarna beraberlerinde g t r r
ler. Ayrca, katr, eek srtm da, ya da a ra b a la rla sa
valara cephane, yiyecek iecek tarlar. A skerler
ak dzlklere gelince, drtgen dzeninde toplanr,
azk ve gereleri, toplar, sava arabalarn, m erdiven
ve sava a ralarm o rta la rn a toplar sonra dm ann
zerine atlr, uzun zam an ylm adan dvrler.
Bazan geri ekiliyorm u gibi yaparlar: H er asker
hzla gerileyip kendi bayrana katlr. Gne' Kentli
lerin sava m eydann brakp katn, ya da ka
m aya yeltendiini sanan dm an saldrya geer, am a
Gne K entliler hem en blkler halinde birleik iki
k a n a t m eydana getirir, sonra b ir an dinlenip nefes
alrlar. Bu a ra toplar dm an m erm i y a m u ru n a tu
ta ra k datr. Gne K entliler bu eit bir sr sava
hilelerine ba v u ru rlar. Bu konuda hibir ordu onlar
la boy lemez.
Gne lkeliler ordughlarn R om allar gibi d
zenlerler. adrlar k u ra r ve onlar kazktan d u v arlar
ve hendeklerle evirirler. Bu eitli iler zel birtakm
alm a grevlilerinin ynetim inde artc bir abuk
lukla yaplr. Zaten btn askerler, balta ve apa kul
lanm asn bilirler.
Gne K ent ordusunu, hepsi de sava hilesi bak
m ndan u sta olan be, sekiz ya da on kom utan y
netir. B unlar sava ilerini grm ek iin toplanr ve
aldklar k a ra rla ra gre birliklerine ku m an d a eder
ler. Savaa silhl ve atl b ir ocuk birlii de katlr.
Bu ocuklar, bu yoldan savam asn renirler, tpk
k a n a altrlan arslan ve k u rt y a v ru la n gibi. B unun
la beraber, zorlu bir tehlike halinde, silhl k ad n lar
la birlikte sava alanndan u z ak lara gtrlrler.
Ama, savatan sonra, bu k ad n larla ocuklar sava-
la n kutlar, y aralarn sarar, o n lan verek, pp ku
50 GNE LKES
caklayarak aclarn dindirm eye alrlar. Bu kad n

larla ocuklarn varl ne byk bir destektir! K adn
larn ve ocuklarn gzlerine yiit grnm ek iin sa
valar gzlerini b u d aktan saknm az, tehlikelere a t
lr, kyasya dvrler; onlarn sevgisi atlganlklar
n kam lar ve savatan zaferle karlar. Bir dm an
kentin su rla rn a ilk trm an an askerin bam a, bir e
ref belirtisi olarak, kad n larla ocuklarn a lk lan a ra
snda yeil yaprakl bir elenk taklr. Sava arkada-
la n n d a n birinin h ay atm k u rta ra n n bana da m ee
y ap rak larn d an bir elenk konur. Bir zorbay ldren,
silhlaryla ganim etleri tap n a a b rak r ve Hoh, gs
terdii y ararl a y araan bir ad ta k a r ona. Baka sa
valara da baka baka elenkler verilir.
H er atlnn bir haneri, eer atm a asl iki ta
ne byk ve zorlu tabancas vardr. B unlarn m erm i
sine hibir zrh dayanam az. B azlarnda klla kam a,
b azlan n d ay sa sadece dem ir b ir grz vardr. B unlara
hafif silhl svari derler. D m ann zrh larn a kl
ve m erm i ilemezse, bu svariler zerlerine bu grz
lerle saldrr ve onlar yere sererler, tpk A khilleusu n
C ignusa yapt gibi. G rzn bam da alt kar u zu n
luunda iki zincir sarkar. B unlarn u larn d a iki to
puz vardr. Binici bu topuzlar frlatnca, zincirler d
m ann boynuna dolanr. Zincirleri ekince de dm an
yere yuvarlanr. G rz d ah a ra h a t a kullanabilm ek
iin, biniciler a tla rn y u larlarn elleriyle deil, ayak
laryla tu ta rla r. O nun iin dizginler eer ats st n
de kesiir ve u la n da svarinin ayana deil, zen
giye balanr. zengilerin yan n d a dem ir b ir kre, al
tnda d a yine dem irden bir gen vardr. yle ki, bi
nici aya ile dem ir kreyi evirerek dizginleri ekip
salverir ve bylece, ayann hareketiyle a t saa sola
dnebilir. T a ta rla r bu s im bilmezler. H er ne k a d a r on
la r da dizginleri ay a k la n y la kullanyorlarsa da, diz
ginleri zengiye balam asn bilm ediklerinden, a tla r

n ayaklaryla saa sola dndrm esini, yavalatp hz
landrm asn beceremezler.
Savaa nce hafif silhl biniciler balar. B unlar
arkebzlerle saldrya geerler. O nlarn ardndan, mz
rakl askerlerle sapardlar gelir. B unlar n saflarda,
y an lard a m ekik dokurcasm a ileri at p geri ekilerek
dvrler. Eski R om allannkine benzeyen, h a tt on
larnkinden d a h a iyi yedek birlikler, ellerinde kaim
ve uzun sopalarla orduyu desteklerler. Sava, elde k
l, gs gse dvlerek bir sonuca balanr.
Sava bitince, Gne lkeliler zaferlerini, Rom a
llar gibi, h a tt on lard an byk bir gsterile k u tla r
lar. Bakom utan tap m a a girerken, h alk T a n n ya
d u a la r eder ve savaa katdm olan bir ozan ya da bir
tarihi, arpm alar srasm da, geen olaylar m utlu
m utsuz y an lary la anlatr. Sonra, Hoh m uzaffer ko
m utan n bam a kendi eliyle b ir elenk koyar: ok
y ararlk gsterm i olan br savadara da m adalya
la r verir. Bu askerler yorucu kam u grevlerinden bir
ka gn iin uzak tu tu lu rla r. A m a Gne lkeliler ay
lak oturm ay sevm edikleri iin, bo zam anlarn a rk a
d alarn a yardm etm ekle geirirler.
te yandan, beceriksizlikleri yznden yenilgiye
urayan, ya da zafer frsatn k aran k o m u tan lar
ayplanr. D m ann nnden ilk k a an la r lm ce
zasna arptrlrlar. Ancak, b t n ordu balanm a
larn ister, ve teker teker suu paylarlarsa, lmden
kurtulabilirler. Sras gelm iken unu d a syleyeyim
ki, bu gibi su lar binde b ir balanr, birok koul
larn da suludan y an a olmas gerekir. Bir dostun, ya
d a sava ark ad alarn n y ardm m a kom am olanlar
sopa dayana ekilirler. B uyruklar hie say an lar ay
ve arslan gibi yrtc hay v an larn bulunduu b ir u
k u ra atlrlar. K endilerini savunm ak iin de ellerine
52 GNE LKES
sopadan baka bir ey verilmez. H ay v an lan altedenler

ki, bu hem en hem en grlm ey deildir ba
lan r ve yeniden toplum a kabul edilirler.
Savata ele geirilen ya da kendi isteiyle Gne
lkesin in b uyruuna giren kentlerde hem en m al or
takl k u ru lu r. Bu kentler Gne lkelilerin gnder
dii yneticileri ve askerleri kabul eder ve btn ken t
lerin ah olan Gne K entin trelerini benim ser, h a t
t bazan okuyup eitilsinler diye ocuklar bile G
ne K ente gnderirler. Gne K ent de onlarn eitim
giderlerini sevine sevine kendi stne alr.
Keif kollarndan, nbetilerden, sava hilelerin
den ve askerlikle ilgili zelliklerden sz etm ek uzun
srer. B unlar sen kendin de dnebilirsin.
Y u rttalar kam u grevlerine t ocukluktan ba
lay arak seilirler. B unda doal eilimleri, yetileri, k a
fa d u rum lar ve yldz burlar gz nnde tutulur.
Bylece h e r y u rtta ta n istenen i gnlne gre olur.
O nun iin herkes iini kendiliinden ve seve seve y a
par. Ayn eyi strateji ilerinde ve baka grevlerde
alanlar iin de syleyebiliriz.
K entin d rt kapsn gece gndz nbetiler bek
ler. B aka nbetiler, yedinci em berin d d u v arla
rnda, kulelerde, tm seklerde, siperlerde tetikte bekler
ler. Bu tedbirler h e r t rl srprizlere kar K enti ko
ru d u u gibi, nbetileri de uyank tu tar. Nbet grev
lerini gndzleri kadnlar, geceleri de erkekler grr.
Nbetiler, bizdeki gibi, h e r saatte b ir deitirilir.
Gne K entliler dm anlarnn o nur krc szlerini,
k u su rlarn cm erte balarlar. Zaferi kazandktan
sonra, yendikleri h a lk la ra iyilik stne iyilik y a p a r
lar. Ama, dm an kentin duv arlarn n yklm asna,
halkn kltan geirilm esine k a ra r verilmise, bu k a
ra rla r zafer gn hem en uygulanr. Bu tedbirler yeri
ne getirildikten sonra, G ne lkeliler yenilenlerin du
ru m u n u dzeltm eye alrlar. nk, o n lara gre, sa

van am ac dm an yok etm ek deil, d ah a iyi hale
getirm ektir.
ki Gne Kentli arasm da, gerek o n u r krc bir
sz, gerek h erh an g i bir baka nedenden tr, kavga
karsa, (anlam azln o n u r konusu dna kt bin
de bir o lu r), bakanla yneticiler, fkesine kaplp k a r
sndakini haksz yere h rp alay an kimseyi gizlice
azarlar. Ama, kavga, o n u r krc birka szden teye
gememise, o zam an yneticiler k a r a n ileride ka
cak savaa b ra k r ve o n u ru k n la n kim senin fkesi
n i yalnz dm andan alabileceini sylerler. Kavgal
la rd a n hangisi savata y a ra rlk gsterirse, onun h a k
l olduu kan sn a varlr. B ununla beraber, baz h a l
lerde adalet, verilen cezalarn sula orantl olm asm a
d ik k at eder. K avgalarn dello ile sonulanm asna hi
bir zam an izin verilmez. Dello m ahkem elerin gcn
hie sayd gibi, hakl olan tara fn yenilmesiyle de so
n u lan ab ilir ki, bu d a ak la aykr bir durum dur. By-
lece, o n u r krc szleri h a k etm ediini, karsndakin-
den d a h a stn, d a h a erdem li olduunu ileri sren
kimse, b t n b unlar Gne K entin d m an larn a k a r
alan savata gsterm ek yetisine sahiptir.
OSPTALARO
ou zam an devletleri ortad an kaldran, A tina ve

Rom ada olduu gibi, baa birtakm zorbalar getiren
ekimeleri, i savalar nlem e bakm ndan bylesi-
ne treler b an a ok akllca, ok yerinde grnyor.
C. KAPTAN
Sava, tan m , hayvanclk gibi iler btn y u rt

talarn o rtak ve zorunlu u rad r dem itim d ah a n
54 GNE LKES
ce. Bu eit ura herkese pek byk bir eref sa

ylm aktadr. O nun iin kim, ne k a d a r ok z a n aa t ve
m eslekte u stalk k azan rsa o k a d a r deerli say d r ve
bir z a n a a tta en u sta olan kim se o z an aatn retm eni
seilir. M adencik ve yap ileri gibi en etin u rala r
ylesine stn saylm aktadr ki, kim se yorucudur diye
kendini bu ie verm ekten kanm az. nk, bu u ra
la ra a y rla n la n n eilim ve yetileri d a h a nceden gz
nnde tu tu lm u tu r zaten. Akllca ve ustaca bir i
blm, kiilerin ypranm asn, gten kuvvetten d
m esini nledii gibi, d a h a d a glendirir onlar. En az
yorucu u rala r k a d n la ra brakdm tr. Btn Gne
K entliler yzm e bilm ek zorundadrlar. Bu am ala,
Kentin d u v arlar iinde ve dm da birok yzme havuz
la n yapm tr. B unlar sularn em elerden alrlar.
Gne K entliler ticarete pek o k a d a r nem ver
mezler. B ununla beraber, eitli p a ra larn deerini bi
lirler. H att, elilerin ve gezginlerin yabanc lkeler
de k u lla n m a la n iin yeterince p a ra da basarlar. Dn
yann eitli lkelerinden gelen tccarlar kabul
ederler ve o n lara ihtiyalarndan a rta k a la n m a lla n
satarlar. Am a Gne K entliler p a ra kabul etm ezler.
M allarn, kendilerinde olm ayan m allarla dei toku
ettikleri gibi, kim i zam an da bu m allar p a ra y la satn
alrlar. Gne K entte ocuklar, az bir p a ra karl
nda kucak dolusu m al veren yabanc t ccarlara k a
tla katla glerler. Am a yallar bu n a glmezler. G
ne Kentliler, klelerle y a b a n cla n n kt alkanlkla-
n y la K entin ahlkm bozm alarn nlem ek iin, h e r
eit alverii K entin dm da yaparlar. Savata aldk
lar tu tsa k la n yine o rala rd a satarlar. Satam adklarn
da K ent'in dm da u k u r kazm ada, y a da eitli a r
ilerde kullanrlar.
K entin d rt kapsm dan denize k a d a r geli gidii
salayan drt yol uzanr. D rt blk asker, srekli ola
rak, ta rla la r gzler ve o rad a alanlar korur. Bu as

kerler, yabanclarn ra h a t a gidip gelm elerine gz ku
lak olurlar.
Gne K entliler y abanclara kar h e r zam an iyi
ve nazik d av ran rlar. Y abanclar tam gn devlet
h esabna a rlarlar. nce ay ak larn ykar, sonra
K entin d rt bir yann gezdirir, trelerini birer birer
a n la tr ve onlar o rtak sofralarna alrlar. Y abancla
r a gz kulak olm ak ve o n la n arlam akla grevli kim
seler bile v a rd r G ne lkesi'nde. Bu yabanc konuk
la rd a n yu rttal a girm ek isteyenler, bir ay kyde, bir
a y d a K entde eitli denem elerden geirilirler. Bu de
nem elerden sonra y u rttal a alnp alnm ayacaklar
n a k a ra r verirler. Gne K entin yeni yeleri birtakm
trenlerden sonra an d ier ve yu rttal a girerler.
Gne lkeliler tarm a ok nem verirler. Bu l
kede bir k a n toprak y o k tu r ki ekilmemi olsun. G
ne K entliler ta rla ilerinde r zg rlar ve yldzlan
kollarlar. ift srm e, tohum ekme, yaban o tla n n ayk
lam a, hasat, m eyva toplam a ba bozum u zam an gel
di mi (Kenti korum ak iin kalan bir avu in san dn
da) btn yu rttalar, ellerinde bayraklar, algar, t r
k ler syleyerek ta rla la ra akn ederler. Birka sa a t
iinde, byk bir titizlikle ilerini bitiriverirler.
Gne Kentliler, yelkenli kocam an a ra b a la r kulla
nrlar. Bunlar, iie dnen tekerleklerle, r zg ra k ar
d a gidebilirler. R zgr olm ad zam anlarda, bir tek a t
koskoca bir a ra b a y ra h a t a ekebilir. Dorusu, gzel
bir b u lu tu r bu. Gne K entliler ta rla la rd a alrken,
silhl biniciler durm adan, nbetlee d rt bir y an fr
dnp alanlar korurlar.
Bu in sa n la r ta rla la rd a b o stan lard a ne gbre k u l
lan rlar, ne de pislik. nk, onlara gre, b u n lar top
ra k rnlerini bozar, bu rnleri yiyenler de gsz
ve ksa m rl olur. Gbreyle beslenen topra, G
56 GNE LKES
ne Kentliler, gzellem ek iin bedenlerini iletecek

yerde dzgn sren am a dnyaya elimsiz ocuklar
getiren k a d n lara benzetirler. O nun iin topra dz-
gnlem ektense, bir gzel srm ek d a h a iyidir derler,
nitekim s rerler de. Topraa ektikleri b tn tohum
larn arabuk yeermesi, bol r n verm esi iin bir
takm s rla n v a rd r Gne Kentlilerin. T opraklarn
yalnz geim lerini karlayacak k a d a n n ekip bier
ler; geri kalann otlak olarak h a y v a n la ra brakrlar.
T arm la ilgili btn bu bilgiler Georgia adl bir k ita p
ta yer alm aktadr.
At, kz, koyun, kpek ve btn evcil h ayvanla
rn retilip yetitirilm esi onlarca soylu bir uratr.
A ygrlarla k srak lan , an cak iftleme zam an bir a ra
da otlatrlar. Bu d a Ok bu rcu n u n M erih ve M teri
gezegenleriyle bir izgide olduu zam ana rastlatlr.
kzler iin kz burcuna, koyunlar iin Ko b urcu
n a gre dav ran rlar. Kmes hayv an larn n iftlemesi
Sevir bu rcu n a gre ayarlanr. K adnlar tavanlar ve
kazlar K ent dndaki ay rlara g t r r ve itlerle
evrili yerlerde peynir, ya ve baka stl besinler ya
parlar. O ralard a tavuk horoz besler, m eyva yetitirir
ler. Btn bunlar Buccolica adl k ita p ta n renirler.
G ne lkesinde h e r ey boldur. nk, herkes
kendi u ran d a b ata gelmeye bakar, dzenli ve m e
totlu alr ve bylece iler hem abuk biter, hem de
verim li olur. H er i gru b u n u n bandaki kimseye
kral denir. Am a bu ad iin u sta la rn a verilir. Kadn
ve erkeklerin krallarm m a rd sra, dzenli km eler
halinde ilerine b ir gidileri v a r ki, grseniz, iiniz
saygyla dolup taar. B alarndaki kimseye b ir baba,
bir aabey gzyle bak arlar, bizdeki gibi nefretle de
il. Gne K entin evresinde yaban h a y v an larla do
lu o rm an lar vardr. Y u rtta la r o rala rd a avlanrlar.
Gne lkesinde denizcilie byk nem verilir.
Yelkensiz ve kreksiz, u staca bir m ekanizm ayla y

zen gemileri, direkli k a d rg a la r olduu gibi, yelkenli
gem ileri de vardr. G ne K entliler yldzlarn yerini,
durum unu, denizin ne zam an alalp ne zam an yk
seleceini iyiden iyiye bilirler. eitli lkelerin in san
larn grmek, h e r iklime zg rnlerii incelem ek
am acyla okyanuslar a arlar. Hi kimseye saldrm az,
zorlanm adka d a dvm ezler. Ama, hibir h a k arete
de gelemezler. E r ge b t n dnyann kendi kurum -
larm benim seyeceine sarslm az inan lar vardr.
Ama, kendilerininkinden d a h a stn bir toplum dze
ni uygulayan baka bir ulus olup olm adn a ra m a k
tan da geri kalm azlar. H ristiyanla k a r hay ran lk
beslerler. G erek kendileri, gerek bizim iin havarilere
y arar bir h ay atm zlemi iindedirler. in, Siyam,
inhindi ve K alktta gibi birok a d a ve k a ra lke
leriyle dostluk an tlam alar yaparak, b u rala r ge
zip grm e olanaklar salam lardr. Gne K entliler
g e re k k a ra gerek deniz savalarnda, baka u luslarn
bilm edii birok yeni ateli silh lara ve saysz sava
yollarna ba vurm ak tad rlar. O nun iin, h er zam an
savatan d m anlani yenerek karlar.
OSPTALARO
imdi de, Gne K entlilerin ne yiyip ne itiklerini,

nasl ve ne k a d a r yaadklarn anlatrsanz, ok se
vindirirsiniz beni.
C. KAPTAN
Gne lkelilere gre, nce toplum un, sonra da

tek tek in san larn h ay atn gzetm ek gerekir.
Bu insanlar, et, peynir, tereya, bal, h u rm a ve e
itli sebzelerle beslenirler. lk z am an lar et yemezler-
58 GNE LKES
ini. nk, hayvan ldrm eyi barb arlk sayarlarm .

Am a sonradan, kesip yedikleri sebzelerin de, bir bak
m a canlar, duygular olduunu dnm ler ve by-
lece hakszlk etm eyelim derken, alktan lm ek gibi
bir d u ru m a deceklerini, aa y a ra tk la rn stn y a
ra tk la r beslem ek iin yaratlm olduklarn anlam
la r ve o gn bugn, toprak rnleriyle birlikte e t ye
meye de k a ra r verm iler. Ne v a r ki, bugn de, a t ve
kz gibi faydal hay v an lar kesip yemeye pek yana
m yorlar. Faydal besinleri z a rarllarn d an a y rt etm e
sini biliyor ve bu bakm dan tab ia t bilim lerinden y a
rarlanyorlar.
Yemek bakm m dan, uyduklar k u ral udur: Bir
gn et, bir gn balk, b ir gn de sebze yerler. D rdn
c gn, m ideleri yorulm asn ve organizm a gsz d
m esin diye yeniden ete dnerler. Sindirim i en kolay
besinleri yallara ayrrlar. Bunlar, gnde n, o
d a a z ar a z ar yem ek yerler. A m a ounluk, gnde iki
n, ocuklarsa doktorun tleri gereince d rt
n yerler. Gne lkeliler, genel olarak, yz yl y a
arlar. iki yz yl yaayanlar da az deildir.
ki bakm ndan, Gne lkeliler ok ll dav
ran rla r. D oktorun izin verdii haller dnda, on do
kuz yandan aa ocuklara arap verilmez. Bu ya
tan aa ocuklarla k a d n la r arab su k a ta ra k ier
ler. Am a elli yandaki ve d ah a byk erkekler, genel
olarak, su katlm am arap ier, h e r m evsim de yeti
en en zl m ey v alan yer ve bu n d a da doktorun s
znden km azlar. Zaten Gne lkelilere gre, z a ra r
l hibir r n yoktur. Yazm scana dayanm ak ve se
rinlem ek iin ezllikle taze m eyva ile beslenir; knsa
k u ru yemi ve sebze yerler. Sonbaharda, gam d a t
m ak iin T a n n 'n n bol bol verdii zm leri yerler.
Gzel kokular srnm esini de sever G ne Kentliler.
Sabahlar, y a ta k ta n k a lk a r kalkm az, salarn tara r,
ellerini yzlerini souk suyla ykar, nane, m eydanoz

ve rezene ineyerek dilerini tem izler, ayni o tla n el
lerine de srerler. Sonra, yzlerini douya evirir, k
sa bir dua o k u rla r Tanrya, Isa'nn bizlere arm a an
ettii duaya benzer bir dua. Sonra, km e km e d a n
karlar. Kimi yallarn hizm etine koar, kim i toplan
tya, kim i de grevine gider. D aha sonra derslere gi
rer, tap m a k ta toplanr, beden eitim ine katlr, ksa bir
dinlenm eden sonra da, o rta k sofraya giderler.
Gne K entliler dam la, rom atizm a, siyatik, nezle,
k a rn ars, barsak sancs, nefes darl n ed ir bil
m ezler. Bu gibi h a sta lk lar doku svlarnn salgszl-
m dan, ikinlikten gelir ve Gne lkeliler bu gibi
rah atszlklar yiyeceklerine ieceklerine dikkat etm ek
ve bedenlerini iletm ekle nlerler. Tkrm e, kusm a
ayp saylr. nk bu gibi haller, tem belliin, aylak
ln, oburluun, rezilce bir yaayn belirtileridir.
Gne lkelilerde en ok grlen hastalklar, ate ve
k u ru kam m adr. B unu da bol ve sulu, stl besin
lerle. ferahlatc banyolar, kyde k rd a dinlenm e ve
hafif beden hareketleriyle nlerler.
Gne lkesinde, firengi ve bel soukluu gibi
h astalk lara pek rastlanm az. nk Gne Kentliler
sk sk a rap la ykanr, kokulu ya larla vcutlarm
oar, b ir de bedenlerini ileterek bu gibi h a sta lk lar
d an k u rtu lu rla r. nk, alan beden terler, terse k a
n ve ilii bozan zehirli b u h a rla n d a n y a ata r. Gne
lkesinde verem pek az raslan lan hastalklardandr.
nk Gne K entlilerin cierleri za ra rl doku svla
ryla zehirlenm ez. Baz doku svlannm kalnlam asn
d a n doan nefes darlna tu tu lan hem en hem en yok
gibidir. Gne K entliler yksek atei souk suyla d
rrler; hafif ateleriyse, gzel kokular, koyu e t ve
sebze sularyla, uyku, m zik ve elencelerle giderirler.
Stm a nbetlerini k an alarak, m shil k u llanarak, i
60 GNE LKES
sktrc o tla n k ay n atp ierek atlatrlar. S ara nbet

lerine gelince, hastay anszn korkutarak, y a d a baz
otlarn suyunu iirerek nlerler. Btn bu ilalarn
srrn b an a bir b ir akladar. En ok k o rktuklar s
rekli atetir. Atei drm ek iin yldzlardan, eitli
ifal otlard an m edet um ar, T a n n y a y ak arrlar. H er
be, alt, sekiz... gnde bir tu ta n nbetlere gelince,
b u n lara Gne K entde hi rastlanm az. nk, bu in
san larn doku svlar hibir zam an kalnlam az.
Gne K entliler ykanm ay ok severler. Bu lke
de, R om allarda olduu gibi, h am am lar ve k ap lcalar
boldur.
D aha nce de sylediim gibi, Gne lkeliler be
denlerini yalar, eitli kokularla oarlar. Bizim m em
leketim izde bilmediimiz bu kokular, salklarn ve
glerini a rttrr. Bu salk k urallar, bu bakm ve
zenler sayesinde, m em leketim izde olduka sk gr
len bir hastalkla, saray la savaabiliyorlar.
-OSPTALARO
Bu hastal a yle h e r nne gelen insan tutulm az.

Herakles, Scotus, Cocrates, Kallim akhos ve M uham m ed
gibi d ahiler saralydar.
C. KAPTAN
Gne K entliler bu hastal T anrya y akararak,

ekili uyarc nesneler ve m rverli koyu u n orbasyla
hastan n ban dinlendirm eye alarak iyiletirirler.
Bu lkenin insan lar alk san atm d a ustadrlar.
Yemeklere biber, bal, ya ve bir s r kuvvetli ve g
zel kokulu b a h a ra t koyarlar. Yem eklerin arln ek
ilerle giderirler. Sularn ne, N apoliler gibi k a rla so
utur, ne de inliler gibi stp ierler. nk, insann
norm al scakln azaltm ak ya da oaltm ak istem ez

ler. Kan dolam m salam ak iin yazm ve a r h av a
lard a sarm sak, nane, biber, fesleyen yer, sirke ierler.
Gne lkeliler yedi ylda bir, zel bir ikiyle h cre
lerini tazelem ek srrm bulm ulardr. H ibir tehlikesi
olm ayan bu ikinin gzel bir tad ve gerekten ola
an st zellii vardr.
OSPT AL ARO
Bana imdiye k a d a r bilim lerden ve yneticilerden

sz etmediniz.
C. KAPTAN
Sahi. zr dilerim. M adem bu k a d a r m erak edi

yorsunuz, d a h a nce sylediklerim e bir eyler d a h a
ekleyeyim. H er ayn banda ve ortasnda, dinsel t
renden sonra Byk K urultay toplanr. Yirmi b ir ya
n dolduran h e r y u rtta K urultaya k a tlr ve herkes
teker teker devlet ilerinde grd eksiklikleri, yne
ticilerin grevlerini yerine getirip getirm ediklerini
sylemek hak k n a sahiptir.
Her sekiz gnde bir, b ata Hoh olm ak zere, G,
A k l ve Sevgi ile h e r birine dorudan doruya bal
er ynetici bir a ra y a gelip toplanrlar. B unlar topu
topu on kiidirler. Hohun byk yardm csnn
zel grevlerini biliyorsunuz; Sava ve orduyla ilgili
btn ilerin ynetim iyle G grevlidir. A k , m eslek
lere, z a n aa tla ra bilimlere; Sevgi de retm e ve eitim,
beslenm e ve giyimle ilgili ilere bakar. Y ukarda say
dm on kiiye, on, elli ve yz kiilik g ru p larn k a
dn erkek b a k a n la n da k atlr ve bylece K urultay
halinde toplananlarn says k rk a kar. Bu k u ru lta y
d a devleti ilgilendiren sorunlar grlr ve d ah a n
62 GNE LKES
ce Byk K urultaym eitli grevlere aday gsterdii

kiilerin seimine giriilir.
A yrca h e r gn, Hoh ile yardm cs toplanp
gnlk ileri grr, Byk K urultayda aln an k a
r a r la n gerekirse deitirir, onaylar ve uygular,
ksaca, K ent'in btn ih tiy alan n karlam aya al
rlar. Bir konu stnde k a ra r verm ekte pheye d
erlerse, k u ra usulne ba vurulur. Hoh ve yksek
yardm cs dnda, b tn yneticiler halkn istei ile
deitirilebilirler. Hoh ve yard m clan ancak kendi
ara la rn d a grp konutuktan sonra, grevlerini a h
lk, bilgi bakm ndan stn b u ld u k la n birisine b ra
kabilirler. B unlar ylesine d r st insanlardr, yurtla-
n n ylesine severler ki, yerlerini bakasm a brakm ak
ta n ve baa geen kimseye tam am en balanm aktan
bir an bile kanm azlar. unu d a syleyeyim ki, bu
t rl deiiklikler binde bir olur.
Y etkilerin blm nde M etafizikiyi yani Hoh'u
ayr tu tm ak gerek. Hoh yani Gne tpk bir m im ar
gibi, lkenin btn ilerini yksekten ynetir. nsan
olunun bilm ek yetisinde olduu ne v a rsa hepsini bil
m em ek anna yakm az.
Hohu n yardm clarndan A k lm ynetim i altnda
u n lar vardr: G ram er, m antk ve fizik bilginleri, h e
kim, politikac, ahlk, iktisat astrolog, kozmograf,
geometrici, m atem atiki, mziki, ozan, sz ustas, res
sam, heykelci. B unlarn h e r biri kendi bilim ve sa n at
kolunun b ak an lan d r.
reme, eitim , giyim, tarm , hayvan yetitirm e gi
bi ilerle grevli kim seler Sevgiye baldrlar. Sava
hileleri, silh yapm , p a ra ileri, m im arlk, keif ile
ri, piyade, svari, topu birliklerine ask er devirm e i
leriyle u raan grevliler de Gn b uyruu altn d a
drlar. Y arglam a yetkisi olan lar da yine G'e bal
drlar.
OSPTALARO
Y arglardan sz etm ediniz henz.
C. KAPTAN
Ben de imdi onu dnyordum . Genel k u ral u:

H er yurtta, dorudan doruya, iinin ya da z a n aat
n n bam daki grevlinin yarg yetkisi altndadr. By-
lece, h er z a n aa t ve m eslein bam daki kim se yneti
mi altndakileri yarglam a yetkisine sahiptir. A zarla
ma, o rtak sofraya oturm a, tap m a a girme, kadnla
yatm a yasa, kam anm a ve srgn cezalar verebi
lir. Bir Gne Kentli bile bile adam ldrrse, lm
cezasna arptrlr, ya da ksas yoluyla gz gzle,
dii dile, b urnu bu ru n la... der. Eer su tasa rla n m a
dan, rasgele ilenmise, ceza hafifletilir. Ama, cezala
r hafifletm ek yarglarn elinde deildir. Bunu yalnz
H oh'un yardm cs yapabilir. A m a cezanm deiti
rilm esi deil de balanm as istenirse, o zam an M eta
fiziki' ye ba vurulur. Hoh isterse cezay balar.
nk yalnz o balam a h ak k n a sahiptir. D m an
larn, ba k ald ran larn kapatld bir kuleden baka
hapishane diye bir yer yoktur. Gne lkesinde du
ru m a la r tu ta n a k la ra gemez. nce ta ra fla rla tan k
la r yargcn nne gelirler. Y arg o n la n dinler, son
ra sank savunm asn yapar. D urum alarda byk
lerden G h azr bulunur. K arar b ir oturum da verilir.
Hkm l k a ra ra k a r G e ba vurursa, yeni k a ra r
ertesi gn verilir. nc gn, M etafiziki hkm l
y y a balar, ya da k a r a n onaylar. B alam a h a
linde, hkm l davac ve tan k larla k u c a k la tm la ra k
b a n tr r.
lm cezasn yalnz halk verir, suluyu v u rara k
ya d a tala y ara k ldrr. lk ta suluyanlarla tan k
64 GNE LKES
la r atarlar. Gne lkesinde cellt yoktur. Bylesi in

sa n la rla bir a ra d a bulunm aktan tiksinirler nk.
lm cezasm a arp trlan suluya bazan kendi kendi
ni ldrm e hakk verilir. O da, T a n n fkesinin yat
m as iin d u a eder. nk, Gne lkeliler, adam l
dren kimseyi yok etm ek zorunda k alm alarm Tanr
fkesinin belirtisi sayarlar. Zaten, lm k a r a n ancak
suluya lmesinin gerekli olduu an latld k tan ve l
m n ister d u ru m a getirdikten sonra uygulanr. Ama,
su devletin zgrlne, T an rya, ya da yksek y
neticilere kar ilenmise, sulu, hi acnm adan, he
m en ldrlr. Dinin bir gerei olarak, lm cezas
n a arp trlan kim se halkm nne getirilir ve kendini
temize karacak sz v arsa sylemesi, ayn suu i
leyip de m eydana km am kim seler v a rsa onlar d a
ele verm esi istenir. Ayrca, vicdan em rederse, yneti
cileri de sulayabilir, onlarn da kendisi gibi, lmele
rini istiyebilir. Szleri hakl grlrse, lm cezas
srgne evrilir ve Gne lkesi T an rya yakarp af
diler. Sulunun ele verdii kim seler sadece az arla n r
lar. G szlk ya da bilgisizlik yznden su ileyen
ler ceza grmez, azarlanr, adam olmaya, nem ver
m edikleri bilime ya da za n aa ta yeniden sarlm aya zor
lanrlar.
Gne Kentliler, ayn organizm ann rgenleri gi
bi, birbirlerine sk skya baldrlar. H er biri ad et
brnn h ay atm yaar. unu bilmenizi isterim ki,
bir y u rtta bir su iler de b ak an m a kendi suunu
aklarsa, cezas hafifletilir.
Gne lkesinde kim senin iftiraya uram am as
n a allr. K ara alan kimse ksas cezasma, yani k a
r a ald kimseye verilecek cezaya arptrlr. Gne
K entliler h e r zam an bir a ra d a yaayp km eler halin
de altklarndan, b ir kimseye su ykleyebilm ek
iin, szleri birbirini tu ta n en az be tan k bulm ak ge
rekir. T anklar bu saydan az olursa, sank susuz ol

d u u n a a n d iince serbest brak lr ve bir d ah a y a r
g nne gelmemeye d ik k at etm esi kendisine tenbih
edilir. Sank bu tenbihlere aldrm az, ikinci bir defa
yarg nne bir sulam ayla karsa, bu defa iki k a t
ceza yemesi iin iki ya da tank elverir.
Gne lkesinde pek az sayda yasa vardr. K
sa ve herkesin kolayca anlayabilecei bir dille bronz
levhalara yazlm olan y a sala r tapm an s tu n larn
d a asldr. Bu s tu n la rd a ayrca, Tanr, m elekler, yl
dzlar, dnya, insan ve kaderi, erdem vb. gibi kav ram
larn zn belirten yazlar da asldr. Bu yazlarda
btn erdem ler teker teker tanm lanm tr. H er erdem
levhasnn altn d a bu erdem i tem sil eden yarglar
o tu ru r ve sana: Evldm, sen yardm severliin,
m ertliin (ya d a baka erdem in) kutsallna k ar
su iledin! der, ve duru m a sonunda hakettii ceza
y verir. Am a bu cezalar ilerisi iin bir uyarm a, gerek
b ir cezadan ok iyi yolu gsteren b ir t, bir sevgi
belirtisidir.
OSPTALARO
imdi b a n a Gne lkesinin rahiplerinden, Tan-

n 'y a sunduu ku rb an lard an , din ve in an larn d an
g z etsenize, ne olur?
C. KAPTAN
Ba yneticilerin hepsi ayn zam anda rahiptirler.

Hoh ise en yksek rahiptir. B unlarn grevi vicdanla
r btn g n ah lard an tem izlem ektir. R ahip nitelii ta
yan yneticiler, bizde olduu gibi, y u rtta la rn g
n a h la rn k arrlar ve bu a ra d a halk a ra sn d a en yay
06 GNE LKES
gn ktlklerle g n ah lar renm i olurlar. Bu yne

ticiler de, byk yneticiye ilerini ap gnahla
rm syler, ayn zam anda, ad verm eksizin, genel ola
rak, dinledikleri baka y u rtta la rn g n ah larn bildi
rir, zellikle ilenen en ar ve devletin gvenlii iin
en tehlikeli olan su la n belirtirler. byk ynetici
de, Hoh'a ayn yoldan ilerini dker, dinlediklerini bir
b ir an latrlar. Bylece M etafiziki Gne lkesinde
ba gsteren su la n renm i olur ve o n la n nleme
nin yollarn arar. H alkm g nahlarn T a n n ya akla
dktan sonra, T apm akta, halkm nnde (kim senin ad
n verm eksizin) ilenen g n a h la n balar, ayn su
l a n ilem em elerini tler. Sonunda, kendisi de iini
T a n n ya dkerek g nahlarn syler. O na k u rb an ke
ser ve Gne lkesi'ni balam as, korum as, ona yol
gsterm esi iin dua eder.
Ylda bir defa Gne lkesine bal kentlerin y
neticileri gelip, temsil ettikleri halk larn gnahlarn
H oha sylerler. Bylece, Hoh eyaletlerin d u rum unu
renir ve dertlerine are bulur.
Gne lkesinde k u rb an treni yle yaplr: Hoh,
tap m a k ta toplanm olan lar a rasn d a kim in kendini
btn y u rtta la r adm a T a n n ya k u rb a n etm eye gnl
l olduunu sorar. Y u rtta la n n en olgunu ileri atlr.
eitli d u alard an ve trenlerden sonra, gnll tap
nan kk kubbesine m ak aral iplerle tu tturulm u
drt ke bir m asann zerine k a n lr ve bu adam
k u rb an olarak kabul etm esi iin T a n n ya yalvarlr.
nk, G ne Kentliler, p ag anlarn tersine, ku rb an n
hayvan deil insan olm asn isterler. Sonra, Hoh iple
rin y u k a n ekilmesini em reder ve gnll k u rb an
kubbenin o rtasn a k an lr. Bu kubbenin etrafndaki
odacklarda o tu ran rahipler, K entin g n a h la n ba-
lanncaya k a d a r bu pencereden ona a z a r a z a r yiyecek
verirler. G nll - kurban, olduu yerde T a n n ya d u a
la r eder ve iten gelen fedakrln kabul etm esini di

ler. Yirmi ya d a otuz gn sonra, T an rnn fkesi ya
tnca, gnll ya rah ip seilir, ya d a (ki bu binde bir
olur) rahiplerin odalarndan geerek y u rtta la rn a ra
m a dner. Y urdu u ru n a h ayatm T an rya bala
m ak tan ekinm edii iin, btn m r boyunca herkes
ten sayg ve sevgi grr. A m a T anr bu insann h ay a
tn kendine feda etm esini istemez.
Tapm an st ksm nda o tu ra n yirm i d rt rah ip
bulunduklar yerden, sabah, le, akam ve gece, gn
de d rt kez lhiler okurlar. B unlar ayn zam anda,
yldzlan gzlemek, stu rlap la hareketlerini kaydet
mek, yeryz olaylar zerindeki etkilerini incelem ek
le grevlidirler. O nun iin bunlar, dnyann hangi k
esinde ne gibi bir deiiklik olduunu ya da olaca
n bilirler. Bu tahm inlerin doru ya d a yanl oldu
u n u kontrol etm ek iin d rt bir y a n a a d a m lar sa la r
lar. K adm la erkein birlem e zam anm , ekin, hasat,
ba bozum u zam anlarn da yine bu rah ip ler belirler
ler. Ksaca, T a n n yla in sa n la r arasn d a elilik, ara c
lk yaparlar. M etafiziki, genel olarak bu rah ip ler a ra
sndan seilir. Bu rah ip ler du rm ad an bilimsel a ra tr
m ala r yapar, bilgi ykl k ita p la r yazarlar. Yalnz ye
m ek z a m a n la n ortaya k ar ve an cak salk neden
leri dolaysyla, o d a binde bir, kadm la iliki k u rarlar.
Hoh h er gn onlar grmeye gider ve Gne K entle
b tn dnya u lu slarm a y a ra n dokunacak olan bulu-
la n ve incelem eleri zerinde onlarla konuur.
Tapm am iinde, sunan nnde, h e r zam an bir
Gne Kentli d u a eder. H er saat bam da b ir bakas
onun yerini alr, tpk bizdeki krk saatlik trenli d u a
la rd a olduu gibi. Bu duaya Bitmeyen dua derler.
H er yem ekten sonra, T a n n ya bir lhi ile kr
edilir. Sonra, din ve ulus ay n l gzetmeden, H risti
yan, Pagan, Y ahudi k a h ra m an la rn a m ersiyeler oku
68 GNE LKES
nur. nk, bu m utlu lke kskanlk, ekememezlik

n ed ir bilmez. Gne K entliler ayn zam anda sevgi, bil
gelik ve eitli erdem lerle ilgili t rk ler de sylerler.
Sonra d a krallannn ynetim i gzetimi altnda, her
erkek bir kadm seer ve stunlu gezi yerlerinde say
sz iftler halinde edepli edepli dans ederler.
K adnlar salarn kesmez, tek topuz yapp tepe
lerinde toplarlar. Erkeklerin sa la n u stu ray la kazm r.
yalnz tepelerinde bir tu tam sa braklr. Genel ola
ra k balarn a takke giyer, stne de yuvarlak bir ku-
kulete geirirler. Krda, ta rla d a apka; K entteyse, m es
lek ve grevlerine gre, beyaz, krm z ya da baka
baka renkte bereler giyerler. Yneticilerin apkalar
biraz d a h a ssl ve d ah a yksektir.
G ne lkeliler, drt dnemde, yani gnein te
razi, olak, yenge ve ko burlarn a girdii zam an
larda, byk enlikler yapar, retici, gzel, zevkli ve
biraz da gldrc oyunlar tertiplerler.
H er ayn bana ve ortasna, bir de, Gne K ent
in k u ru lu u n a ve kazand byk zaferlere rastlayan
gnler bayram ve tatil gnleridir. B ayram trenleri,
k ad n larn bir azdan syledikleri t rk ler ve top ses
leriyle balar. O zanlar en nl savalar ve zaferleri
dile getiren iirler okurlar. vglerinde yabanc bir
k ah ram an ktleyerek bile olsa, gerei deitirip
bozanlar cezaya arptrlrlar. Gne Kentlilerce yalan
in san lara uursuzluk getirir. nk, yalan, ou za
man erdem li insann glgede kalmasna-, ahlksz ve
berb at insanlarn, gerek korku, gerek yaranm a, gerek
agzllk yznden, vlp yceltilm esine yol aar.
Gne K entliler kimseye salnda heykel dik-
mezler.Ama, sa n a t y a da bilim ala n m a yeni bulular
getiren, bar y a da sava gnlerinde devlete byk
y a ra r dokunan kim selerin a d la n , salklarnda k a h
ra m a n la r defterine geer.
Gne Kentliler, vebadan kork tu k lar iin, lle

rin i gmecek yerde, atete yakarlar. nk, onlarca
G neten gelen kutsal ve soylu bir nesne olan ate
yine G nee dnm olur. Bunu bir de, llere tapl-
m asm nlem ek iin yaparlar. B ununla beraber, k a h
ram a n la rn resim ve heykellerini d u v a rla ra asarlar.
B unun nedeni d ah a nceden de sylediim gibi, o
cuk yapm as k a ra rla trla n gzel k adnlarn onlara
b a k a ra k dllenm elerini salam aktr.
Bu lkenin in sanlar d u a ederken, gzlerini sra
syla drt a n a yne evirirler: S a b a h la n nce douya,
sonra srasyla batya, gneye ve kuzeye; akam lar
da, nce batya, sonra srasyla douya, kuzeye ve g
neye. Gne K entliler h e r zam an ayn duay te k ra rla r
lar: T anrdan beden ve ru h sal, gerek kendileri, ge
rek btn dnya h a lk la n iin m utluluk dilerler ve
d u alarn T a n n nm yce varlna krederek bitirir
ler. Bir a ra d a ve balar ge kalkk olarak yaptkla
r dua d a h a uzun srer. T apnan o rta yerindeki y u
v arlak sunak, ha biiminde, drt geide blnm tr.
Hoh, ba gkyzne evrik, d u a ede ede, bu geitler
den srayla geer. Byk rahibin giysileri grlm em i
bir p arlt iindedir. Giysinin h er paras, tpk A aron
u n giysileri gibi, bir sembol nitelii tar. Bu treni
Gne K entliler byk b ir sr sayarlar.
Gneliler, zam an yldzlarn seyrine gre deil,
G nein dolam na gre p a r a la ra blm ekte ve h er
yl birinin brn ne k a d a r getiini hesaplarlar. O n
la ra gre, Gne h e r yl yeryzne d a h a yaklam ak
ta ve gitgide d a ra lan em beri Tropiklere ve E kvatora
yanam aktadr. A y lan Aym, yllar da G nein do
lam na gre h esaplarlar. O nun iin, iki hesap a ra
snda am az b ir uygunluk vardr. Bu uygunluk h e r
on dokuz ylda bir E jderha bann (80 yldz km e
sinin ba) dolam n tam am lad zam ana rastlar.
70 GNE LKES
Bu, o n la n yeni bir astronom i k u rm ay a zorlam tr.

Gne K entliler B atlam yosu yceltir, A ristarkhosla
Philolausu d ah a stn tu tm ak la birlikte, C opem icusa
h ay ran lk d uyarlar. Astronom iye byk nem verirler.
D nyanm yapsn, nasl yaratldn, yok olup olm a
yacan, olacaksa ne zam an olacan an cak bu bi
limle renebileceklerine in an rlar. Kyametin, sann
h a b e r verdii gibi, G nete, Ayda ve yldzlarda bir
takm lekelerin belirmesiyle kopacana inanrlar. On
la ra gre, dnyadan haberi olm ayan birok avanak,
bunu m asal sanm aktadr. Ama, kyam et, gnn birin
de, onlar gece yars, tpk eve giren bir hrsz gibi,
apanszn avlayacaktr. O nun iin, Gne Kentliler
dnyann nasl deiip yenileeceini bekliyorlarsa,
sonunu da bekliyorlar. Dnyam zn nasl yaratldn,
bir hiten, bir Kaostan m, yoksa baka d n y alarn y
k n tlarn d an m m eydana geldiini kesin olarak bil
m ediklerini, btn bu sorunlarn kendileri iin k a ra n
lk olduunu sylerler. Bu varsaym larn hangisi do
ru d u r? Gne lkeliler, dnyanm yaratldn, ezel
den beri v a r olm adn doru buluyor, h a tt am az
bir gerek belliyorlar bunu. O nun iin A ristotelesin
dncelerini kabul etm iyor, onu filozof deil, daha
ok bir m antk sayyorlar.
Gksel olaylardaki anorm alliklerden, dnyann
sonsuzluu dncesine kar b ir o k .k a n tla r kar
yorlar. Gnee ve yldzlara, canl varlklar, T an rnn
canl birer m ihrab gzyle bakyor, am a o n lara tap
myor, sadece sayg besliyorlar. G nee k ar iten bir
sayg duym akla birlikte, T an rdan bakasm a tapm ay
yersiz buluyorlar. nk, T anr k a tm a ykseltecekle
ri bir kim senin onlar boyunduruk a ltm a sokup yok
sul brakm asndan korkuyorlar. Gne yce T a n n nn
bir grn t s d r onlarca, Y arad an n yz, canl hey
keli. nk, o dur veren , scakl, hayat. Btn
dnya rnlerinin kaynadr o. Btn nim etleri o d

k er kucam za. O nun iin Gneliler, T anr sunan
Gne biiminde yapm lar. R ahipler G nete, T an r
ya tap arlar. Gkyz onlarca T a n n n m tapm a, yl
dzlar da sunaklardr. G neliler yldzlarda yaayan
iyi m eleklere yalvarr, T anr k a tm d a onlardan efaat
beklerler. T a n n gkyzne, zellikle de G nee btn
zenginliini, parlakln ve gzelliini sap dkm
tr. Batlam yosla C opem icusun m erkezka ve merkez-
gel k u ram larn kabul etm ezler. Gne Kentlilere gre,
b irtek gk vardr, gezegenler G nee yaklatklar ve
o n u n lar birletikleri zam an kendiliklerinden devinir
ve ykselirler. Gezegenlerin Gne etrafndaki devi
nim lerinin yava olm asm m nedeni, d a h a byk bir
em ber izm ek zorunda olm alardr. B undan baka,
Gne Kentliler, bizce bilinen kav ram larn tam k a r
t bir sr astronom i kav ram larn bilm ektedirler.
Gne K entlilere gre, aa y aratk lar m eydana
getiren iki fiziksel e vardr: Biri erkek e: Gne;
br de dii e: Dnya. Hava, gkyznn saf ol
m ayan ksm dr. Ate G neten gelm itir. Deniz d n
yann teri, ya da barndaki nesnelerin yanp erim e
sinden m eydana gelen bir svdr. Su, ayrca, havayla
topra birletirir, tpk bedenle ru h u birletiren k an
gibi. D nya kocam an bir hayvandr: nsan onun ba
rn d a yaar, tpk biz in sanlarn k a m n d a yaayan
k u rtla r gibi. Bylece kaderim iz T a n n n m elindedir;
yldzlara, D nyaya y a da G nee deil, yalnz ve
yalnz T a n n ya baldr. Gezegenlere kyasla, bizim
dnya yzne geliimiz ve hayatm z rasgeledir ve biz-
ler o n la n n dirim sel glerinin sadece ilinekli birer
rnyzdr. T a n n y a kyasla da, gezegenler onun bil
geliinin b ire r aracdrlar. T a n n bizleri b ir byk
am a iin, gelecei kapsayan bilgisiyle hazrlad bir
pln a gre yaratm tr. Demek, varlm z yalnz ona
72 GNE LKES
borluyuz, bir evldn varlm babasna borlu olm a

s gibi.
Gne K entliler ru h u n lmezliine in an rlar. On
la ra gre, lm den sonra, ru h la r h a y a tta yaptklar i
lere gre, iyi ya d a kt m eleklerle birleirler ve az
ok onlara benzerler. nk birbirine benzeyen ey
ler, h e r zam an birbirini bulur. am az b ir yasadr bu.
G nah ileyenlerle ilem eyenlerin gidecekleri yer
ler stne Gne Kentlilerin dnceleri az ok bizim
kilere benzer. Bizim dnyam zdan baka dnyalar
olup olm adn kesin olarak bilm iyorlar am a olm ad
n sylemeyi de delilik sayyorlar. O nlara gre, Yok
luk ne bu dnyada ne de dnyann dnda olabilir ve
sonsuz bir varlk olan T anr Yoklukla badaam az.
Gne K entliler iki m etafizik ilke kabul ediyorlar:
Biri Varlk, yani T an n , btn varlklarn ilki, br
Yokluk, yani hilik. Btn fizik olaylar bu sonuncu
dan m eydana gelir, nk d a h a nce v a r olan yeni
den balam az, yeniden balayansa nce yoktu dem ek
tir. Sonlunun fizik z Yoklukta n ve V arlkta n gelir.
Ktlk ve g n ah Yokluka yneliten baka bir ey
deildir. Demek ki, gnahn ve ktln znde
olum luluk deil, olum suzluk vardr. O lum luluktan a n
ladklar ise, g, bilgi ve istem yokluudur. G nah
douran irade yokluudur. nk, iyilik yapm asm bi
len ve yapabilen kim senin bunu istemesi gerekir. G
ne K entlilere gre, istem gten ve bilgiden doar,
yoksa g ve bilgi iradeden, istem den deil. in tu h a
f, Gne K entliler de, tpk bizim gibi, l T a n n ya
tap arlar. O nlara gre T a n n en yce gtr, en yksek
bilgi ondan gelir, g ve bilgidense h e r ikisinin k a n -
m olan Sevgi doar. nk doan eyin, kendini do
u ran iki ze katlm am as m m kn deildir.
B ununla beraber, T a n n d a a y n v arlk tan m a
m akla H ristiyanla rd a n aynlyorlar. nk onlara
vahi inm em itir. T a n n da cisimleme ve bir kendi

kendine dnme olduunu bilirler. Btn varlklar, m e
tafizik zlerini gten, bilgiden ve sevgiden alrlar.
Yoksa bu zn kayna ne gszlk olabilir, ne bil
gisizlik, ne de sevgisizlik. V arlklar bu nitelikle
(g, bilgi ve sevgi) deerli olabilirler; bu niteliin
ya da sadece ncnn yokluuyla da deersiz olur,
fark n a v arm ad an g n ah ileyebilirler. nk, insan
gerek gszlk, gerek bilgisizlik, gerek bu iki k u su ra
eklenen y d zlann sistem i ile, gerekse sadece bal ba
na istem le g n ah ileyebilir. Zaten, btn b u n la n
T anr ngrm ve dzenlem itir, o T anr ki yoklukla
badam az ve, en stn derecede, gl, bilen ve se
ven bir varlktr. O nun iin T a n n da ku su rlu hibir ey
yoktur; On u n dndaysa h e r ey gnah, h e r ey k u
surludur. T a n n dan T an rya benzer olarak deil, ken
dimize benzer olarak kabiliriz ancak: nk insan
grece bir varlktr, T a n n ise m utlak bir varlk. G
n a h m adem ki vardr, yleyse (m antk gerei) onu da
T a n n yaratm tr. Am a zne bakacak olursak bu g
n a h yokluun ve olum suzluun belirtisidir ve dzen
sizlik yoluyla yoklua ynelen bizlerden doar,
OSPT ALARO
Ne incelikler, ne incelikler!
C. KAPTAN
Ah keke h er eyi hatrlayabilseydim , acelem de

olmasayd, size d ah a ne artc eyler anlatrdm bil
seniz. A m a acele etmeliyim, yoksa gemiyi karaca
m.
74 GNE LKES
OSPTALARO
Peki, yle olsun. Ama, brakn da son bir ey da

h a soraym. Adem babam zn iledii g n ah iin ne
dnyor Gne Kentliler?
C. KAPTAN
O nlar da, bizim gibi, una inanyorlar: Dnyay

korkun bir ah lk bozukluu sarm , in sa n la r tab iat
yasalarm a, akln gereklerine srt evirmiler; ktler
iyileri tedirgin etm ekte, onlar boyunduruk altn d a in
letm ektedir. Ama, yine bizim gibi, ktlerin m utlu bir
h ay at srdklerine de pek akllar yatm yor. nk,
on lara gre, bir anlam da kendi kendilerini yok etme
zorunda kalm a, olduundan baka grnm e hi de
m utluluk saylmaz. Birok sahte krallarn, sahte k a h
ram anlarn, sahte bilgelerin yapt d a budur. Bun
la r tasarlad k lar bir kiilii srdrm ek iin d u rm a
d an kendi kiiliklerini yok saym ak zorundadrlar.
Gne lkeliler, btn b u n la ra bakp, dnyanm
byk bir dzensizlik iinde bocalad sonucunu
karyorlar. Ama, bunun nereden geldiini de bilm i
yorlar. nceleri, P latona uyarak, yle dnm eye
kalkm lar: Gy, eskiden, bat dediim iz noktadan
dou denilen noktaya doru seyreden yldzlar dnya
s, birden dolam deitirm itir. T a n n nn dnya i
lerini bir ast T a n n n n ynetim ine brakm olabilece
ini de dnm ler b ir ara. Sonra, b u n u n yanl ol
duunu anlam lar. Zhal yldznn insan lar byk
b ir bilgelikle ynettiini, M teri yldznn bu yneti
m i deitirdiini, br gezegenlerin, srayla, kt et
kilerde bulunduklarn ileri srm enin d ah a da sam a
olduunu sylyorlar. O nlara gre, dnyann yaad
alar, gezegenlerin etkisine gre birbirini kovala-
m tr. Bin ya da bin alt yz ylda bir, gezegenlerde

ki deim eler yznden deiiklikler olacaktr. a
m zn U tarit gezegeninin etkisi a ltn d a olduunu san
yorlarsa da, bu etki sk sk kavuum larla engellenm ek
te, dzensizlikler, u u rsuzluklar getirm ektedir. Byk
deimeyi Adem babam zn iledii g n ah a yorm akla
yetinen H ristiyanlan m utlu sayyor, kskanyorlar on
lar. O nlara gre, b ab alard an ocuklara m iras olarak
g n ah lar deil, g n ah larn n cezas kalyor. Oysa, asl
ocuklarm gnahnn cezasn, rem e k u rallarn a uy
m ayan ve ocuklarnn eitim ine nem verm eyen ba
balarn ekmesi gerekir. O nun iin deil m i ki, Gne
lkesinde, rem eyle eitim e byk nem verilm ekte
dir. nk, devlet bu iki grevi yerine getirmezse, ba
balarn ve ocuklarn iledikleri sularn cezasm ken
disi eker.
Bugn devletler eitli bellar iindedir. B ununla
beraber, gerek m utluluun ne olduunu bilm edikle
ri ve dnyay yalnz birtakm rastla n tla rn ynettii
n i sandklar iin, bugnk dzensizlie bar ve m u t
luluk adn veriyorlar. Ne v a r ki, M etafiziki gibi, ev
renin genel yapsn, hayvanlarn ve bitkilerin, h a tt
insann (nk lm cezasm a arp trlan larn cesetle
ri am lam ada kullanlm aktadr) anatom isini incele
mi olan bir kim se T an rnn bilgeliini ve esirgeyici-
liini yksek sesle herkese sylemek zorundadr. O nun
iin, insan kendini dine adam al ve Y arad an m a tap-
m aldr. B unun da, T anrnn eserlerini incelem ek ve
anlam ak, b u y ru k larn a dorulukla uym ak ve u a h
lk k u rallarn uygulam akla yapabilir ancak: Sana
yaplm asn istem ediin eyi bakasm a yapm a ve sa
n a yapm alarn istediin eyi de onlara yap! ocuk
larm zn ve benzerlerim izin bize sayg gsterm eleri
n i istediimize ve yaptm z az buuk iyilie iyilikle
karlk verm elerini beklediimize gre, bizi biz yapan,
76 GNE LKES
bizlere btn nim etleri veren, bizi y aatan T a n n ya

n eler verm em iz gerek, bir dnn. Tkenm ez zam an
boyunca ham dolsun T a n n ya.
OSPTALARO
A nlattklarna baklrsa, yalnz tab ia t yasasn y a

kndan bilen bu in sa n la r (bu yasaya vaftiz, arapl
ekmek, gnah karm a ve evlenm e treni gibi dinsel
eylem lerden baka bir ey eklememi olan ve bu yol
dan bizleri bu yasaya uym aya zorlayan) H ristiyanl
sezmi, nerdeyse yaklam lardr ona. Bu syledikleri
niz H ristiyanlktan y an a salam bir k a n t veriyor b a
na. O H ristiyanlk ki, baz arlklarndan tem izlen
di mi, btn nl din adam larnn um duklar gibi, b
tn dnyada egem en olacaktr ve btn dinlerin en
gereidir.
Bilginlerin dediklerine baklrsa, btn insanlar
ayn yasa altnda toplam ak am acyla T anr Yeni Dn-
y a y spanyollara kefettirdi. spanyollar diyorum
am a, aslm da bildiiniz gibi, bu erefi .sizin gibi bir
Cenoval olan Colom baya borluyuz. Demek, geree
tanklk etsinler diye T anr sizin Gne Kentli filozof
lar semi!
B tn b u n lard an kardm sonu u benim: Biz-
ler ne yaptn bilmeyen, gzleri bal yryen in san
larz ve T a n n n n elinde b ire r a ra durum undayz sa
dece. Kimimiz yeni topraklarn, k ta la rn kefine kou
yoruz. A ltn bulm ak, zengin olm ak tu tk u su d u r onlar
b u n a iten. O ysa T a n n n n a m a la n ok d ah a yksek
tir. Gne dnyay yakar; ne bitki yaratr, ne insan.
Am a T a n n v arlk lara can verm ek iin, eler a ra sn
daki savatan faydalanr. Ham dolsun, k rler olsun
T a n n ya!
C. KAPTAN
Gne lkelerin yldzlan inceleyerek, peygam

berleri okuyarak gelecek stne neler renm i olduk
larn bilseniz aardnz. O nlara gre yalnz gnm z
de, drt bin yldan beri grlm edik keifler, bulular
olm utur ve sadece yz yl iinde, be bin ylda kan
k ita p la rd a n d a h a ok kitap baslm tr. Gne Kentli
ler, basmn, pusulann ve b aru tu n bulunuunu vp
gklere karyorlar. Bu artc bulular, o n lara g
re, btn in san larn ayn ocakta birleeceini m jde
leyen belirtilerdir. Gemicilii, silhlar ve yeni bir k
tan n kefini M erih ve A yn etkisine bal bu byk
bululara borluyuz.
Gkte baka gezegen kavuum laryla birlikte ye
ni belirtiler olduu, U tarit absidei olak burcuna, Z-
h a linki kavis burcuna, M erihinki de Snble b urcu
n a girdii zam an, yeni bir devlet doacak, sa n atlard a
ve y asalard a byk yenilikler olacak, yeni peygam
berler ortay a kacak ve bylece b atan baa yenile
en bir dnya h e r eit nim etlerle dolup taacak. Ama,
nce h e r eyi kknden skp atm ak, sonra yeniden
k u rm ak gerek... imdi beni b rakn da gideyim artk,
yapacak bin b ir iim var.
Yalnz u n u syleyeyim ki, Gne K entliler h av a
da um a san atn da buldular. Bilmedikleri tek sa n at
buydu. ok gemeden, yeni ve ok gl drbnler,
ku lak lk lar da bulacaklarn um uyorlar. D rbnlerle
bilinm eyen gezegenleri grebilecek, k ulaklklarla da
gklerin m ziini dinleyebilecekler. Ham dolsun,
k rle r olsun ulu T a n n ya!
78 GNE LKES
OSPT ALARO
B tn b u n lar ok gzel, ok yam an eyler. Ama,

bu in sa n la r astronom iyi biraz fazla karyorlar gibi
geliyor bana. Gezegenler nasl oluyor da bu k a d a r e
yi h ab er verebiliyor? Ben unu bilir unu sylerim: Bu
dnyada h e r ey T a n n nm isteiyle ve istedii zam an
da olur.
C. KAPTAN
O nlar d a byle dnyorlar zaten. O nlarca T an

r h e r eyin evrensel ve dorudan doruya nedenidir;
T anr sonlu bir neden olarak deil, m utlak bir g, bir
ilk neden olarak davranr. nk, Pietro yem ek yedi
i, su itii, aptes ettii, ya d a bakasnn m aln al
d zam an, btn bu ileri yapm a yetisini T anr ver
m i olm akla birlikte, Pietron u n araclyla bu ileri
gren T anr deildir. B urada Pietro dilediini doru
dan doruya yapabilm e d u ru m u n d ad r ve zgrl
n k u lla n a ra k tan rsal eylemin snrsz geniliini de
deitirm ektedir.
OSPTALARO
Ne gzel dnyorlar! Bizim iskolastik bilginle

rimiz, zellikle A quinolu erm i Tommaso, k a rt d
nceyi savunan slm filozoflarm a bu yolda cevap
veriyorlar.
C. KAPTAN
G nelilere gre, T anr h e r olay evrensel ve zel

nedenlere balam tr. Bu zel nedenler olm adan bi
rincilerin etkisi yoktur: rnein, bir bitki gne m -
laryla kaynam adka iek aabilir mi? Zam an, ev

rensel nedenlerin, yani gksel nedenlerin etkisi a l t o
dadr. A m a zgn nedenler, d dnyaya etki yapm a
da zam an kendi hesap larn a kullanrlar: Bylece, in
san, yapm a bir syla a a la n ieklendirm ekte, gne
olm ad zam an evini lm bayla aydnlatabilm ektedir.
te yandan, doal nedenler etkilerini zam ann iinde
yaparlar, yle ki, eitli olaylar, am adan, saati saa
tine m eydana gelir, kim ileri gndz, kim ileri gece, ki
m ileri yazm, kim ileri sonbaharda, kn, ilkbaharda,
kim ileri bu yzylda, kim ileri gelecek yzylda. zgr
nedeni nasl hibir eyi, gece olunca uyum aya, gn
aarm ca kalkm aya zorlam yorsa ve bu neden zam a
n n akn kendi y a ra rn a kullanabiliyorsa; Ko ya da
Yenge burlar a r basm ca da hibir ey pusulay,
basm clk sanatn ya da filn ktay kefetm eye zor
lam az onu.
Gne K entliler P apann H ristiyanlara astrolojiyi
y asak edebileceine de hi inanm yorlar. O nlarca, by
le bir yasak olsa olsa, czi irade belirtilerini ve ta-
biat-st olaylar k av ram ak bahanesiyle astrolojiyi k
tye k u llan an lara kar olabilir. Astroloji bu gibi ey
leri aklayam az. nk, doa olaylarnn evrensel n e
denleri olan gezegenler, doal nedenlerin belirtilerin
den baka bir ey deildirler ve zgr etkenler k a r
snda, ancak insan eken, aran bir frsat, birer
g t r bunlar. Gerekte, Gne doarken bizi yata
m zdan kalkm aya zorlamaz, yalnz kalkm aya arr,
gece karanlnn bizi uykuya ar gibi. Demek, do
a olaylarnn zgrlm z stnde ancak anlk, do
layl bir etkisi vardr: Bylece, ru h kendini kim i za
m an sevginin, kim i zam an nefretin, kim i zam an fke
n in ve eitli tu tk u larn itilerine k a p trtrsa da, insan
yine de bu tu tk u larn klesi olmak ya da on lara kafa
tu tm ak yetisinden yoksun deildir. Btn sapknlk
uo GNE LKES
lar, ktlklar, savalar sk sk insan topluluklarn be

lla ra sokuyorsa, bunun nedeni, in san larn cinsel g
dlerini dizginleyecek, akln gsterdii yoldan gidecek
yerde, akla aykr davranm alardr. B ununla beraber,
unu d a kabul etm ek gerekir ki, insanm kendini h a k
l bir savaa srkleyecek k a d a r hakl bir fkeye k ap
trd haller de yoktur denemez.
OSPT ALARO
A quinolu erm i Tommaso ile P apa bu noktada

baka baka dnyorlar. Tbbm, tarih in y a da de
nizciliin ilerlem esini destekledii srece astroloji bil
gilerine ve deneylerine izin veriyorlar. Ama, insanla
rn ktlk eilimi, kim i zam an onlar astrolojide teh
likeli arlk lara ve gelecek stnde yanltc b irta
km tahm inlere gtrd iin yasaklyorlar onu. N i
tekim bu gibi tahm inleri arya v ard ran h k m d ar
la r uy ru k larn birtakm dncesiz ilere srklem i
lerdir. Arbace, Drusus, Agathokles, Arkhelaius; son za
m an lard a d a Ticonun yldzlara bakp nceden ver
dii haberlerle uursuz bir yanlgya den Filandi-
yallarn bakan buna ak b ire r rnektirler. B irta
km kallelerin kandrd ve astrolojik varsaym lara
olan kr krne gvenleri, hkm darlarm z p ap a
la k ar saygszla srklem itir.
C. KAPTAN
Gne Kentlilere gre, genel olarak, yanl ve teh

likeli olan h e r ey, putatap arl diriltebilecek, zgr
l yok edebilecek ya da politik dzenin altn st
ne getirecek h e r ey sk skya yasak edilm elidir. Hem,
G ne lkeliler, yldzlardan in sa n la ra gelebilecek k
t etkileri nlem enin yolunu d a bulm ular. nk,
T anr btn bilgileri in sa n la rn m u tluluunu sala

m ak iin verm itir: rnein, b ir ku y ru k lu yldz, ya
da Ay tutulm asnn k t etkisinde olan bir kimseyi,
d u v a rla r beyaz tala rla rl gzel kokulu bir eve k a
p a rla r. Evin e tra fn d a gzel kokulu yedi kandil yakar,
neeli t rk le r syler, alglar alar, gle oynaa ko
n u u r ve bylece gkyznden gelen uursuzluk gaz
la rn datrlar.
OSPTALARO
D orusu ok akllca d ev alar bunlar. Gkyz in

san bedenini etkilem ektedir. Y aplacak ey, bu etkiyi
in san bedeninin k a r etkisiyle nlem ektir. Ama, k a n
dil saysm m yedi olm as b a n a biraz tu h a f geldi. Say
la rn iyiletirici bir nitelii m i v a r ki? Bir k r inan
olm asm bu?
C. KAPTAN
Evet, Gne K entliler saylara nem verirler. Bu

konuda biraz P ythagorasn felsefesine dayanyorlar.
Bu d a doru m u deil mi, bilemem. A m a Gne K ent
liler yalnz saylarn gcne deil, saylarla destekle
n e n hekim lie in a n rla r d a h a ok. A m a k r in an sa
ylm az bu.
OSPTALARO
B unda b ir k r inan grdm yok benim de. Ne

k u tsa l kitaplar, ne din kurallar, ne de Kilise saylarn
gcne k ar gelmezler. H ekim ler de zaten yalnz h a s
ta lk nbetlerinde saylardan faydalanrlar, hem de ye
rinde olarak. Hem T anr h e r eyi sayyla, l ve den
geyle tasarlam tr diye yazm az m k itap lar? T ann
82 GNE LKES
dnyay yedi gnde yaratm ad m ? O n u n ann y

celtm ek iin yedi boru ttren m eleklerin says yedi
deil mi? Yedi gk grlts, yedi am dan, yedi a
n a k ... yok m u? Ayrca, erm i A gustinus, erm i Hila-
rius, O rigenus saylarn deeri, zellikle, a lt ve yedi
sa y la n zerinde uzun uzun durm am lar m ? O nun
iin, hekim lii ta n n s a l rneklere dayatyorlar, czi
irade ye inanyorlar diye Gne K entlileri knayacak
deilim. M usa gk kubbedeki yedi gezegeni nasl yedi
kandille tem sil etmise, Gne K entliler de yedi m ea
le ile ediyorlar. Rom a bile Saylarda b ir g olduunu
kabul eder, yoksa sayl, n u m aral eylerde deil. Buy
sa bir kr inan saylam az.
C. KAPTAN
Gne Kentlilere gre, k a d n la r ynettikleri blge

lere bolluk getirirler. am zda kadm egem enliinin
a r basm as b u n u gsterm iyor m u? N ubya ile Mezo
potam ya arasm d a yeni am azonlar trem edi m i? A vru
p a da, rnein Trkiyede Safiye Sultan, Polonyada
Bonne, M acaristand a M aria, ngilterede Elisabeth, s-
koyada M ary, Toscanada Bianca, Belikad a M ar-
guerite, ve Ispanyada Yeni D nyan m kefine y a r
dm eden Isabella bu n a rnek gsterilemez mi? a
mzn byk b ir ozan,1 destann yle balatr:
Kadnlar, valyeler, silahlar ve sevdalar...
M erih geninin az k a ra ve sapkn ozanlar,

U ta ritin o yce evinde ve Zhre ile Aym etkisinde
ak sak eylerden sz ediyor, insanda tu tk u la r uy an
dryorlar sadece. Erkeklerse dav ran larn d a ve sesle
1. Ariosto.
rinde gitgide kadnlayorlar. Yenge ve A krep bur

larn n etkisinde olan A frikada A m azondan baka,
Fasta ve T unusta, erkek genelevleri ve iklim in zorla
m ad sadece zendirdii d a h a baka rezilliklere rast-
lanm aktadr.
Ah ne yazk ki zam anm ll. O nun iin Gne
lkelilerin astroloji ve genel doktrinleri stnde tam
olarak duram ayacam . O nlara gre, T a n n nn y a ra t
t dzende h e r ey iyidir, dengelidir. Bu dzen g
n n birinde bozulursa, bunun suu yalnz biz insanla
rndr. nk, yer, gk, ve ru h dnyalar arasn d a akl
la ra sm az bir denge vardr.
Gne K entliler H ristiyanln Yeni D nyaya y a
ylacana, Ispanyada ve taly ada st n geleceine,
am a Kuzey Alm anya, Ingiltere, sve ve Pom eranya
daysa sarsn tlara u rayacam a inanyorlar. Am a
b unlarn stnde durm ayacam . Bu konuda d ah a
fazla konum ay yasak eden P ap anm hm na u ra
yabilirim nk.
B ununla b erab er unu da syleyeyim ki, havada
um a sanatnn (ki bundan d a h a nce sz etm itim )
dm da, Gne lkeliler yldz km elerinin iyi etkile
ri altn d a en zgn b u lulara varm lardr.
Beni d a h a fazla alkoym ayn, ne olur. Biliyorsu
nuz yapacak ok iim var. Yalnz unu syleyeyim ki,
Gne K entliler czi irade sistem ini o rtad an kald
rac a k yerde d a h a d a glendiriyorlar onu. Bu konu
da, ok saydklar byk b ir filozofun b an a geleni
rnek veriyorlar.1 Dediklerine gre, dm ann konu
tu rm ak istedii bu byk filozofun azm dan b ir tek
kelime bile alam am lar, k rk sa a t du rm ad an ikence
yaptklar halde. nk, filozof iinden susm aya k a
r a r verm i. Demek oluyor ki, gkyznn t derinle
1. Burada Campanella kendisinden sz ediyor.

84 GNE LKES
rinde a r a r devinen gezegenler bizi iradem ize ya

d a T a n n nm b u y ru k larn a uym aktan alkoyam azlar.
nk, insann zgrl, T anr'ya dil uzatacak ka
d a r ileriye gidebilir. T anr ne kendini ne de bakala
rn kendine k ar gelmeye zorlayam az. T an ry ikiye
blebilir miyiz? Ama, gezegenler duyularm z zerin
de birtakm nemsiz etkiler ve hafif deiiklikler yap
tklar iin, akllarndan ok d u y u larn a boyun een
in san lar yldzlarn d a h a ok etkisi altm d a kalrlar.
S apknlarn cesetlerinden zararl gazlar k artan ay
n yldz km eleri, Cizvit, Capuccini ve M inimi ta ri
k a tla rn k u ra n o byk in sanlar coturm utur. Yine
ayn yldz km esinin etkisi altn d a Colombo ve Fer-
nando Cortes yeni bulduklar dnyada H ristiyanl
yaym lardr.
u an d a dnya byk olaylarm eiinde. Ama
b unlar d a h a elverili bir zam anda aklarm .
OSPT AL ARO
M saade edin de b ir soru d a h a soraym: Gne

lkeliler kreksiz ve yelkensiz gem ileri nasl ve neyle
yrtebiliyorlar?
C. KAPTAN
Gem inin arkasm da, yelpaze biim inde byk bir

ark vardr. Bu arkn ucundaki b ir sna, denge sa
lasn diye a r bir nesne konulm utur. Bu sn bir
ocuk bile tek eliyle kolayca kaldrabilir. ark bir a
tal diren stnde kolayca dnen eksenin hareketiyle
iler. B undan baka, b ir de a rk a d a n arkl gem iler var.
iki ark gem inin n tara fn d a yerletirilm i byk bir
a rk a zincirlerle baldr. Byk ark dnd m, a r
k a a rk lar d a dner ve gemi yrm eye balar. Bu m e
kanizm a, C alabriada ve F ran sada, k adnlarn keten

iplii bkm ek iin k u llandklar kra benzer.
OSPT AL ARlO
Durun, gitm eyin, ne olur biraz d ah a bekleyin!
C. KAPTAN
Bekleyemem, dnyada bekleyemem. Gidiyorum.

EN Y DEVLET
STNE SORUNLAR
BLM 1
Gne lkesi ile ilgili konum alar politika bilimi

ne yararl olmu mudur, bir eyler katm m dr ona?
Byle bir devleti akla uygun ve y a ra rl .saym ann

karlat glkler:
1. Hibir zam an v a r olmam, olm ayacak, olaca
n d a unlam ayacam z bir eyle uram ak hem fay
daszdr, hem de bouna. Su n ed ir bilm eyen bylesi
bir o rtak yaam a olacak ey deil. Byle b ir ey ne
im diye k a d a r grlm tr, ne de bundan sonra gr
lebilir. O nun iin byle bir lkeyle bouna urap d u r
m uuz. Lukianos P latonu n Devletine kar kullanm
t bu kant.
2. Byle bir devlet, b ir k rallk ta deil, olsa olsa
b ir k en tte kurulabilir. nk Gne K ente benzer b ir
yer bulunam az. O nun iin ister istemez bozulacaktr,
y a kendine bal halklarn etkisiyle, ya tarm la, ya da
bylesine sk ve sert bir yaam ann douraca ayak
lanm alarla.
3. Bu devletin en iyi devlet olduu ve boyuna s
r p gidecei bir k u ru n tu d u r sadece. Bir defa, bu dev
let srp gidemez. nk, rzgrlarm, savalarn, a
ln ve vahi h ay v anlarn uzun sre tem izleyem edii
ken t y a veba salgnlarna urayacak, y a da, ieriden
kendini ykacak zorba b ir ynetim den yakasm kur-
ta rsa bile, P latonu n kendi devleti iin syledii gibi,
y u rtta saysnn artm asyla yok olup gidecektir. Son
90 GNE LKES
ra, bu en iyi bir devlet de olamaz. nk, hav arin in

dedii gibi, yakasn sulardan kurtaram ayacaktr:
Ayrlm sak suumuz yoktur, zaten alm deildik
ki. N itekim Aristoteles de, P latona kar, faydal m al
la rd a ve k ad n lard a ortakln devlet iin zararl ol
duunu gsterm itir. Bir ktlkten kaaym derken,
binbir ktle deriz.
4. Bu t rl yaam a yolu, b t n uluslarca denen
memi, sadece tab ia tta n esinlenm itir. Gne lkesi
n in yaam a yolunu hi kim se denemi deildir. Onun
iin, bou bouna ene yorup duruyoruz.
5. Kimse ne bylesine k at yasalarn, ne de ei
tim cilerin vasilii altn d a yaam ak ister. Byle bir dev
let dzenini, kendi y u rtta la r ykarlar, tpk ortaka
yaayan birok ta rik a tla rd a olduu gibi.
6. T a n n n m eserlerini incelemek, dnyay dola
m ak, a ra trm a lard a bulunm ak, denem edik ey b rak
m am ak in sa n la r iin doal b ir haktr. Ama, byle bir
devlet dzenindeki yurttalarn , h e r eyi kitap lard an
renen papazlard an fark olm ayacaktr. K itaplarda
bulunm ayan bir eyle k a rla tlar m, afallayp k a la
caklardr. Nitekim, u an d a Galileon u n dncelerine
pek nem verm edikleri gibi, erm i A ugustinus kabul
etm iyor diye, Colombon u n yeni b ir d n y a bulduuna
da ilerinden inanm yorlar.
Genel olarak, bizden y an a k a n tla rn bam da, y a
k n lard a ehit edilen Thom as M oreun dsel devleti
Utopia rnei gelir. Gne lkesin in k u ram larn ta
sarlarken onu rnek aldk. A yrca Platon d a byle bir
devlet dncesi koym utur ortaya. H er ne k a d a r tan-
nbilim ciler b t n ile bozuk ahlkl in sa n la r a ra sn
d a uygulanam ayacan sylyorlarsa da, byle bir
devlet dzeni tem iz yrekli in sa n la r a ra sn d a pekl
kurulabilir. Zaten sa d a bizlerden tem iz yrekli olm a
mz istem iyor m u? D aha birok filozof gibi Aristoteles
de byle bir devlet dnm t. H km darlar d a bir

takm y asalar koym ular ve bu n larn en iyi yasalar
olduuna inanm lardr. Hi kim se b u n lara kar gel
m ez diye dnm em iler, sadece b u n lara kim u yarsa
m utlu olur, dem ilerdir. A quinolu erm i Tom masoya
gre, din adam lar, din k u rallarn a g n ah korkusuyla
deil, d a h a nemli eyleri gzetm ek am acyla uyarlar;
btn k u ra lla ra u yduklar zam an d a m utlu olurlar:
K urala gre yaam alar, yani h ay atlarn ellerinden
geldiince k u ra la u y d u rm alar gerekir. Musa, T an r
n n bildirdii y asalar aklayarak ok iyi bir din d
zeni k urm utur. M useviler bu y a sala ra boyun eerek
yaadklar srece gelitiler, bu y asalar sonradan
saym az olunca da ktler. Sz u sta la r bir sylevin
en iyi ve en kusursuz k u rallarn koyarlar, filozoflar
d a eksiksiz bir eser tasarlay ab ilirler am a, hibir ozan
k u su rd an k u rta ram a z yakasn. Tanrbilim ciler erm i
lerin h ay atlarn a n la trla r am a, hibiri, y a d a pek az
o nlar gibi yaar. H angi ulus, ya d a han g i insan sanm
h ay atn a benzer bir h a y a t srebilir? Buna bakp K ut
sal k ita p la r bouna yazlm tr m diyeceiz? Hayr,
v a r gcm z kullanp o n lara yaklaabilelim diye.
sa iyinin iyisi b ir din kurm utu; hav ariler onun re
tisine tam tam na uyam adlar. Bu din sonra h alk tan
rah ip ler snfna, on lard an da tek tek rahiplerin eline
geti. imdi baz din k u ram larm d a olduu gibi uygu
lanm akta, pek aznda da aslna bal kalnm aktadr.
Biz, kendi devletim izi T an rnm eseri olarak gs
term ek am acyla insan akim n filozofa bir buluu di
ye koyuyoruz ortaya. Baz n o k talard a ncilden u zak
layor, ya da uzaklar grnyorsak, bunu, dine k a r
saygszlm za deil, aslnda doru olm ayan b ir
ok eyleri (rnein kadn erkek ilikilerindeki o rta k
l) doru san an insan akim n, (Tanr esininden yok
sun akln) gszlne vermeli. Zaten bun d an t
92 GNE LKES
r d r ki, Gne lkesini, d a h a iyi bir h ay atn srrn a

erm eyi um an ve akln gereklerine gre yaad iin
byle bir h a y a ta h a k kazan an in sa n la r iin tasarladk.
Gne lkeliler H ristiyanca bir h a y a ta hazrlanm ak-
tadrlar. Srf bu bakm dan, Girillo, G iulianon u n tersi
ne, paganlm H ristiyanla bir giri olduunu ileri
srm ektedir. Hem sonra biz, T a n n n n kendilerinden
yz evirm esini istem eyenlere, doru d r st yaam a
la r gerektiini retiyor ve H ristiyanlara, Gne l
kesini rnek a la ra k Isann hayatnm da tab ia ta uy
gun olduunu ispatlyoruz. Zaten Rom al Clem entus
gibi Chrysostom us ve erm i Am brosius d a Socratesin
devletine d a y a n ara k ayn eyi yapm lardr.
Gne lkesindeki yaam a dzeninin, btn k
tlkleri kknden kazyaca m eydandadr. nk,
orad a ne yneticiler birbirlerinin yerine gz dikecek
lerdir, ne de seim, talih gibi eylerden doan ktlk
lere sapacaklardr. Bu lkede, erm i A m brosiusun
vp gklere kard, tu rn a kularyla a n la n n top
lum dzenine benzer b ir dzen k urulm utur. Yine bu
lkede, gerek yneticilerin kstahlndan, gerek yok
sulluktan, gerekse alaklk ve b asklardan doan kt
lkler de kalm ayacaktr.
Yoksulluk ve zenginlik gibi iki k a rt u ta n do
an ktlkler, yani yoksulluun getirdii cimrilik,
dalkavukluk, dzenbazlk, hrszlk; zenginliin dour
duu lplk, kendini beenmilik, gsteri ve aylak
lk gibi ktlkler de o rtad an kalkacaktr. P latona ve
Sleym an peygam bere gre, bir devletin bana ne ge
lirse yoksulluk ve zenginlikten doan bu t r ktlk
lerden gelm ektedir.
Yine, orospuluk, cinsel sapklk, kskanlk, aile
kavgalar, ocuk drm e gibi a n sevime istekle
rinden doan ktlkler de silinip gidecektir bu lke
de.
Arya k aan evlt, ana-baba, k ar koca sevgisin

den doan ktlkler; erm i A gustinusu n dedii gibi
insan sevgisini hie indiren m al m lk tutkusu; erm i
C aterin anm dedii gibi cimrilik, tefecilik, klelik, kin,
zenginlere ve byklere k ar duyulan kskanlk gibi
t rl ktlklerin kayna olan bencillik iin de ayn
ey sylenebilir. Oysa, biz Gne lkesinde toplum
sevgisini artrp, cim rilikten doan kavga, hile, y alan
c tanklk gibi ktlklerin kkn kazdk.
Bizim lkede ya yoksullarn ar abalarm dan,
y a da zenginlerin aylaklndan doan beden ve ru h
h astalklar da kalm ayacaktr. nk, bizde hi kim
se brnden ne fazla alacak, ne de fazla yorula
caktr.
Baka yerlerde k a d n la r aylak aylak oturm akta,
bu yzden ocuklarn beden ve ru h sal tehlikeye
girm ektedir. Bizdeyse, k a d n la r kendilerine uygun i
lerde alacak, t rl erdem lere ereceklerdir.
Baka lkelerde bilgisizlik ve budalalklardan do
a n ktlkler vardr. Gne lkesindeyse h e r ey bil
gi ve deneye d ayanm akta ve K entin duvarlarnda,
b t n bilgileri tarihsel bir yntem le kolaycack re
ten resim ler ve ekiller y er alm aktadr.
te bylece, y a sala r inenm ekten, dzen bozul
m ak tan kurtarlm tr, hem de alacak derecede.
H er eyde arlktan kandm z ve erdem i ege
m en klm ak am acyla, h e r eyi l ile yaptm z iin,
G ne lkesinden d a h a m utlu, d ah a ra h a t b ir devlet
dzeni dnlem ez. Sonra, dikkat edilirse grlr ki,
Minos, Lykurgos, Solon, G arondas, Romolus, Platon,
A ristotelesin ve bakalarnn k urduu devlet dzenle
rinde gze arp an aksaklklar bizim devlette yoktur
ve orada h e r eyin aresi bulunm utur. nk Gne
lkesi dnya tesine ncelik tanyan bir inanla don a
tlm tr ve bu inancnsa kapsam d hibir a la n yok
94 GNE LKES
tur.
Byle bir devlet dncesine hi kim se tam ta
m na katlm az diye ileri srlen ilk kar - dnceye
cevabmz udur: Biz bu devlet dzenini, herkesin el
den geldii k a d a r benimseyebilecei bir rnek olarak
sunduk. O nun iin yazdklarm z faydasz ve bouna
deildir. Byle bir devlet dzeninin v a r olabileceini,
H avarilerin ortaklk ilkesine gre dzenledikleri ilk H
ristiy an 'larm yaay gsterm itir. Ermi Lucas ile er
m i Clem entus bunun doruluuna tanktrlar. Filone
ile erm i H ieronym usa baklrsa bu eit b ir yaam a
yolu skenderiyede erm i M arkus zam annda gerek
lem itir. U rbanus I, h a tt erm i A gustinus zam ann
da da kilise adam lar byle yapm aktaydlar. Erm i
C hrysostom usun b t n stanbul kentinde rah ip ler
iin uygulanm asn arzulad h a y a t d a byledir; ba
n a kalrsa, byle b ir hayat, sa dm anlarm m tam a-
miyle ortad an kalkm asiyle gerekleebilecektir. A risto
telesin grlerine k ap lan lar byle b ir h a y a t dze
nini kabul etm eyebilirler am a, imdi deilse bile, g
n n birinde, bu filozofun etkisinden kurtulunca, bu
dzeni benim sem ek zorunda kalacaklardr. Kilise u lu
larn a gelince, onlar bylesi bir dzenin bugn bile
gerekleebileceini dnyorlar. nk, sa bizi za
ten byle bir ilk dzene sokm utur. Tanrbilm ez ve p a
gan Lukianos olm ayacak bir devlet dzeni dnd
diye P latonla alay ede dursun, erm i Clementus,
Am brosius ve Chrysostom us P latonu vm ektedirler.
Bu erm iler, bilgi ve kutsallk bakm ndan bin tane Lu-
kianosu ceplerinden karrlar.
kinci kar-dnce. Biz bu kar-dnceyi gz
nnde tu ttu k ve Gne lkesindeki yaam a yolunu
sadece lkenin m erkezi iin dndk. Kyler, so n ra
dan bu dzeni ya blk blk uygulayacaklar, ya da,
bir tek eyalet halinde birletikleri zam an, btnyle
gerekletireceklerdir. Bu devletin bnyesine uygun

bir yer kolayca bulunabilir, bulunm azsa, modelde bir
deiiklik yaplabilir: yle ki, kentin m erkezi bir te
penin stnde, evler de tepenin yam alarm da k u ru la
bilir. K entin tasarladm z br ksm lar da, am ur-
suzsa ovada gerekleebilir. am urluysa, bunu da, yol
la ra ta deyip, su a rk la n a ara k nleyebilirz. Tica
ret halkm ahlkn bozm asm diye, eserimizde, yneti
cilere, yani halkm vekillerine birtakm grevler, yetki
ler verdik. Dtan gelen ayartc etkileri nlem ek iin
de K entin drt bir yann kaln ve tahkim li d u v a rla r
la evirm eyi ve lkemizi devriye gezen askerlerle ko
rum ay ngrdk.
Bu egem en devlete ve onun drst, nam uslu d
zenine y a ra rl olm ak bir m utluluktur. Bilgisizlerin bil
gili ye d r st in sa n la ra hizm et etm eleri nasl b ir m ut
luluksa, bu devlete hizm et etm ek de yle b ir m utlu
luktur. Nitekim, Rom allar, k ab a gten ok doru
luk yoluyla im paratorluklarn gelitirm ilerdir. Pom-
pilius zam annda dm ana kar erdem k u rallarn a
aykr d a v ra n a n la ra iyi gzle baklm azd.
nc kar-dnce. Gne lkesi, insanlar ye
ni bir aa hazrlayan ve nerede bitecei bilinm eyen
bir dnem e k a d a r srp gidecektir. nk, biz Gne
lkesinde vebay, al, sava elimizden geldii k a
d a r erdem yoluyla nledik, hi deilse, baka yerler
den ok d a h a iyi bir yolla: Bir defa, d rt a n a yoldan
esen r z g rla r K enti tem izleyecektir. Evlerin pence
releri de kt kokulara kapal, iyilere ak tu tulacak
biimde yaplacaktr. Gne lkesi halknn saysna
gelince, bu i m etafizikle ilgilidir. Bana sorarsanz, bu
devlet dzeni en iyi b ir dzendir ve asl nemli olan
d a onun uzun m rl olmas k a d a r iyi k u ru lu p ile
m esidir. Bu lkede de g n ah ilenm esine ilenecektir
elbette. A m a b u ra d a ilenenler, baka devletlerin k u
90 GNE LKES
ru lu dzenlerinden doan ve devleti o rtad an kaldran

g n a h la r k a d a r byk olm ayacaktr hi deilse. Aris
totelesin bizim devlete k a r ileri srd dncele
ri d a h a sonra rteceiz.
D rdnc kar-dnce. Bence Gne devleti, bir
altn a gibi herkesin zledii, T an rn n d a isteine
uygun bir devlettir. Birtakm ilkelerin kt niyetleri
ne hizm et etm ek iin deil, insan lar yce Akln buy
ru u altn a alm ak iin kurulm utur. Byle bir devlet
dzeni kurulabileceini, d a h a nce sylediimiz gibi,
deneyler bize gsterm ektedir. Sonra, duyulardan, ten
isteklerinden ok, akim buyruklar gereince yaam ak
tab ia ta d a h a uygundur. Ermi Chrysostom us da g
n a h a bulanm bir hay atn deil, erdem li, d r st bir
h ay atn tab ia ta uygun olduunu sylyor nitekim . Ra
hiplerin h ay at bu t rl erdem li yaaya rnek ola
ra k gsterilebilir. Bugn o rtak h a y a t dzeni iinde y a
ayan A nabatistler, gerek din k u rallarn a bal k alr
larsa, bu t rl yaam anm d a h a da y a ra rn grm
olurlar. B unlar dinden sapm asalar ve Gne lkesin-
de olduu gibi doruluktan am ayabilseler, bu lke
n in yeryznde gerek bir rneini verm i olurlar.
Ama, bilinmez hangi budalalklar en iyiye gitm ekten
alkoyuyor onlan.
Beinci kar-dnceye cevap: Ermi Chrysosto-
m usu n dedii gibi, erdem li yaam ak, m utluluklarn
en ycesidir ve yanl adm atanlar, kt sonularn
dom asm a m eydan verm eden hem en doru yola ge
tirilm elidirler. Dzensizlik, babozukluk ktlkle
rin kaynadr ve bizleri iyilie zorlayan h e r ihtiya
m utlu bir ihtiyatr. Am a kum arbazlara, serserilere
iyi yurttalarn, iyi y u rtta la ra da rahiplerin hay at
nasl g gelirse, ktle alm olan bizlere de G
ne lkesinin yaam a yolu yle g gelebilir. D ikkat
ederseniz grrsnz ki, dinliler dinden uzaklayor
larsa, din k u rallarn n sklndan deil, d a h a ok din

sizlerle dp kalktklar, an eref peine dtkleri,
m al m lk sevdasna, ten isteklerine kapldklar iin
uzaklayorlar. Oysa bizim Gne lkesinde b tn bu
nedenler o rtad an kaldrlm tr. Bundan t r bu t r
l rnekler bizim iin geerli deildir.
Altnc kar-dnceye cevap: Biz, tam tersine,
b t n dnyada bilimsel deneylerin, gzlem lerin sonu
larn Gne lkesine m al etm eye alyor ve bu
am ala yabanc lkelere a d a m lar salp a ra trm a la r
yaptryor, ticaret ilikileri kuruyor, drt b ir y a n a el
iler yolluyoruz. Yneticilerimiz bir ken tten bir ba
kasna geerken bu nim etlerden yoksun kalm yorlar.
G rdklerinden fay d alan m ay an lar yalnz kt yneti
cilerdir. O nlarn kendi a ra larn d a yaptklar tartm a
la r y ararl olm aktadr,.nk h e r sorun ne k a d a r ta r
tlrsa o k a d a r aydnlanm olur ve sonunda hakl
olan lar anlap uzlar. Bilimlerin, retilerin k orun
m as yolunda rahiplerin gsterdii bylesi abaya hi
b ir yerde rastlayam azsnz. Kt ru h lu Teofilusun
O rigenese kar ayaklandrd, T a n n nm insan bii
m inde olduunu ileri sren rah ip ler hibir ey elde
edem em ilerdir. Gne lkesinde byle k krtm alara
y er yoktur. Bu lkede rahiplik kutsal ve bilimi geli
tirm ekle grevli bir aratr, yoksa iki yzllerin ileri
srd gibi, y u rtta la r iin bir yk deildir.
BLM II
Sokrates'le Platon'un savunduu gibi malda m lk

te ortaklk m, yoksa ayrlk m tabiata daha uygun,
devletin korunmasna ve gelimesine daha yararldr?
Birinci kar-dnce. M alda m lkte ortakla

k ar Aristoteles Politika adl kitabnn ikinci blm n
de u n lar syler.- Ya m al m lk teklerin elinde kalp
m eyvalan herkesin olacak, ya d a tam tersine m al m lk
herkesin, m eyvalar da teklerin olacak. Birinci halde,
fazla taopr olan bu topra ekip bimek iin d a h a
ok alacak ve sonunda hi alm ayanlarla bir tu
tulup eit bir pay alacak, bu yzden de anlam azlk
la r ve ykm lar doacaktr. kinci halde, hi kim se a
lm aya yanam ayacak, ta rla la r gereince ekilmeye
cek. nk, herkes topluluun y a ra rn d a n nce kendi
y a ra rn dnecek ve kle gibi alanlarn ok ol
duu b ir yerde herkes iini bakasna yklem eye a
lt iin, iler kt gidecek. nc haldeyse, btn
bu kt sonulara bir yenisi eklenecek: Herkes en az
alp rnlerin ouna ve en iyisine konm ak isteye
cek ki, bu d a in sa n la r arasn d a dostluk yerine anla
m azlklara, geimsizliklere, dolaplara, dzenlere yol
aacaktr.
kinci kar-dnce. Y ararl m allarn ortaklna
kar, u n u ileri sryorlar: D iyorlar ki, Sokrates, b ir
devletin iyi ynetilm esi iin birtakm snflarn, asker,
zanaat ve ynetici snflarnn bulunm asn gerekli
saym aktadr. Bm a gre, diyorlar, h e r ey ortak olur

sa, herkes a r tarla ilerinden k u rtu lm a k iin asker
olur, sava zam annda ise ta rla d a alm ak ister ve
p a ra alm adan savam aya yanam az; ya da, herkes y
netici, yarg rah ip olm aya bakar. Bylece, kim ilerine
byk rtbeler verirken, kim ilerin ykleri artrlr, k i
mi d ah a az alrken kim i d a h a ok alr, sonunda
yine hakszlk, adaletsizlik doar. O nun iin, en iyisi
m al ortaklndan vazgem ektir.
nc kar-dnce. M al m lk ortaklna d a
y an an toplum dzeni ba, konukseverlik, yoksullara
yardm gibi eylem leri o rta d a n kaldracaktr, nk
byle bir dzende hi kim senin zel m al m lk olm a
d iin, bu gibi eyleri yapam ayacaktr.
Drdnc kar-dnce. Mal m lk ayrlnn
hakka, adalete dayandn syleyen erm i Augusti-
n u sa kar, kadm ve m al ortakln tu tm ak ve bu
n u n h avarilerin yaayna uygun olduunu ileri s r
m ek sapknlktr. De Ju st et Jure adl eserinde Scotus,
zel m al m lk hakkm kabul etm eyen J a n H usu Cos-
tanze rah ip ler k u ru lu n u n suladn yazar. sa da:
Sezar'm hakkn Sezar'a verin, der.
Bu dncelere k ar nce erm i C lem entusun sz
leriyle genel bir cevap verm eye alalm: G ratianusa
baklrsa P apa yle demi: Yeryznde ne v a rsa hep
si herkesin o rtak m al olmalyd. Ne v a r ki, biri kp,
haksz olarak, Bu benim, b ir bakas u benim de
di. Yine demi ki: Havariler, h er eyin, h a tt kad n
larn bile, ortak olduunu sylemiler ve ortaka b ir
h a y a t srm lerdir. T evratn ilk blm n yorum la
yan btn kilise u lu la n ayn eyi sylemilerdir, n
k T anr hi kimseye zel olarak b ir eyler vermemi,
in sa n la r reyip oalsn, yeryzn doldursun diye
h e r eyi o rta k olarak nlerine sermitir. sodorus d a
Doal Hukuk adl eserinin b alarnda ayn eyi yaz
100 GNE LKES
m aktadr. H avarilerle ilk H ristiyanlarn ayn biimde

yaadklarn erm i Lukas, Clementus, Tertillianus,
Chrysostomus, A ugustinus, Ambrogius, O riginesde ve
bakalarm da aka gryoruz. Sonradan bu t rl ya
am a yolunu, yukarda saydklarm zdan baka, erm i
Hieronymus, Prosperus ve p ap a U rbanusu n tanklk
ettikleri gibi, o rtak bir h a y a t sren kilise adam lar be
nim sem ilerdir sadece. 470lere doru, p ap a Simplicius
zam annda kilise m allan, kilise yneticileri ile rah ip
ler arasm d a bllm ve bir bl de yoksullara
ayrlm t. B undan az bir zam an sonra p ap a Gelasius
ile erm i A ugustinus, v arn younu toplulua b rak
m ad srece hi kimseyi rahiplie alm adlar. Ama,
sonradan, baz rahiplerin m allarn gizleyerek ikiyz
lle dm elerini nlem ek iin, istemeye istemeye,
m allarn ellerinde tu tm alarn a izin verdiler. B ununla
beraber, m al m lk ortakln ktlemek, ya da bunun
tab ia ta a y k n olduunu ileri srm ek gnahtr.
H att erm i A ugustinusa gre, zel m al m lkn
o rtad an kalm as d a h a byk bir gelimeye yol aar.
O nun iin, gerek bugn iin olsun, gerek y arn iin ol
sun, en iyi yaam a yolu m al ortakldr. Nitekim er
m i Chrysostom us bu t rl yaam a dzeninin rahip-
lerce benim sendiini, herkese benim senm esi gerekti
ini sylemi ve A ntakya halkna kimsenin, eli altn
daki m allarn sahibi olmadn, o m aldan ancak kili
se m allarndan faydalanan papaz k a d a r y a ra rla n a b i
leceini, onu ktye kullanam ayacam ve herkesin
y ararlan m asn a ak tu tm ak zorunda olduunu syle
m itir. Erm i Tommaso da m allara sahipsek de, onlar
istediim iz gibi kullanm a hakkm z yoktur, zorunlu
b ir ihtiya halinde ise b t n m allar herkesin ortak m a
ldr, diyor. O nun iin, iyi dnlrse grlr ki, m al
larn kt blldn anlam am z bakm m dan by
le bir m lkiyet dncesi a r basm aktadr. Bu durum
erm i Basiliusm zenginlere hitabesinde, erm i Amb-

rogiusun da 18. hitabesinde aklanm ve zellikle, er
mi Lukasm u szleriyle o rta y a konm utur: H er eyi
Tanrdan aldm z kimse syleyemez.- Benim senin
diye bir ey yoktur. Ayn eyi Sokrates Platonu n Dev
letinde, ya da Timaiosd a erm i A ugstinus Giovan-
n iyle ilgili 8. blmde sylemekte, H ristiyan ozam d a
unlar yazm aktadr:
k i eyin kalkmasn istersen davranlarm zdan

Durdursunlar sava, bar kendiliinden yaar.
Ovidus da M etamorfosi / de o rtak yaam a dze

nini altm aa yaratrr. Erm i Am brogius 118. hitab e
sinin blm nn banda: sa btn insanlarn yer
yznden ortaklaa yararlam alarn sylemiti: Oysa
mal mlk tutkusu treyi param paraetti, der Virgine
adl kitabnda da der ki: zorbalklar, kesip asm alar,
savalar, h e r eye H ristiyanl tem sil eden rahiplerin
deil, yahudilerin el koym asna yol at. Ermi Cle-
m entus d a bu eitsizliin pag an larn adaletsizliinden
ileri geldiini syler. Yine erm i Am brogius tarihile
rin belgeler ve yazlarna dayanarak, h e r eyin balan
gta o rta k olduunu, sonradan zorbalk ve dzenle
onun bunun eline getiini ispatlar. Ayn erm i Hex-
am, V. de sivil bir devlete rnek olarak, ortaklk k u
raln a gre yaayan a rla n , ask er devletine rnek ola
ra k d a tu rn a kularn gsterir. sa da hibir eyleri
olm ayan, hibir ey ekmeyen, a ra la n n d a rnleri de
otlaklar da paylam ayan k u la n rnek vererek ayn
eyi yapm tr. Sonra, hukuk bilgini de doal hukuk
btn canl evrene yol gsterir diyerek doal hukuk
gereince h e r eyin ortak olduunu kesinlikle belirt
m ektedir.
Scotusa gre, doal yaam a halinde m al ortakl
102 GNE LKES
doal h u k u k gereidir am a, g n ah iledii iin

Adem babam z bu h a k ta n yoksun braklm tr. Ne
v ar ki, bu cevap bounadr, nk, erm i Tommaso'
n u n dedii gibi, g n ah insan yalnz T a n n n n lutfun-
d a yoksun brakr, yoksa dnya nim etlerinden deil.
Adem tab iata ve ak la kar gelmi, am a yeni bir h u
kuk dzeni koym am tr. M al ortakl doal h u k u k
gerei ise, m al ayrl da olsa olsa hakszlktan doa
bilir. Ermi Clem entusun yazlarn yorum layan Ro
m a huk u k u lar bu hakszln yaplm olduunu be
lirtm ilerdir: Bitm eyen hakszlk: doal h u ku kla insan
h u k u k u n u n atm as bundan dolaydr. A m a tabiata
aykr eye hukuk diyebilir miyiz? Hele bu tab ia t Tan-
r nm eseri olursa. T abiaata aykr olan h u k u k kt
bir ey olm az m? Scotus bunu bir hakszla, yani ilk
g n ah a balyor. Am a Scotusun bu yorum u yersizdir,
nk, erm i A m brogiusun dedii gibi, m al m lkn
blnm esini douran agzllkle zorbalktr. stelik,
erm i Clementus, bizi h u k u k dzenine h avarilerin sok
tu unu sylem ektedir. Bu dzen eskiden bir hakszlk
la bozulm usa bugn de yle dem ektir. G aetanoya g
re m al ortakl olum suz bir ortaklktr, yani tab iat bi
ze m al m lk ayrnz dem em itir; bu ortaklk olum lu
bir ortaklk deildir, yani tab ia t sanki bize yalnz or
taklaa yaayn, baka t rl yaam ayn dem itir. Sco
tus da bu dnceye katlm akla birlikte unu eklem ek
tedir: Erm ilerin sylediine gre m al ayrl haksz
lk ve cim rilikten dom usa, doal yaam a halindeki
ortakl olum suz bir tem ele nasl balayabiliriz? O nun
iin erm i Thomas m al ortaklnn doal huk u k a ba
lanabileceini, m al blm nn sonradan olum lu h u
kuka gre yapldn hakl olarak ileri srm ektedir.
Bu blm tab ia ta a y k n olam az, nk, bu m lki
y et gerekli olanm m lkiyetidir ve sad ak ad an sz eder
ken dedii gibi herkesin ihtiya duyduu m alla r h e r
kesin o rta k m al olm as gerekir. nk in sann ve ta

biatn ihtiyalarndan a r ta k alan h e r ey o rtak m al
olm ak zorundadr, yoksa ihtiya iinde olan lara y a r
dm eh u zatm ayanlarm kyam et gnnde ceza grm e
m eleri gerekir. H er ne k a d a r Ermi Tom m ason u n bu
retisi, baz ynleriyle, blm savunuyor grn
yorsa da m al sahiplerine sadece m alm blm ek ve
b ak alarn a yardm etm ek hakkn tanyor. Bu bakm
d an, zenginlerin, ellerinde tu ttu k la r m allarn sahibi
deil, eldecisi olduklarn syleyen erm i Chrysosto-
m us, Basilius, Am brogius ve p ap a Leon u n (de Collec-
tis, 5. seri) retileri doruluunu elden brakm am
oluyor. Zenginler m al m lk sahibi olsalar bile, h a k la
rn ancak blm e ve yardm yoluyla kullanabilirler,
tpk kilise adam lar gibi. Sahip olduklar ksm, sade
ce beslenm e ve giyinm e ihtiyalaryla snrldr. Zaten
bu eit h a k la r p ap a J a n XXIInin E xtrav'da gsterdi
i gibi, rahiplere de tannm tr. D enilecektir ki, yley
se, zenginler ellerindeki fazla m allar geri verm ek zo
ru n d ad rlar. Peki am a kime? Y oksullara m, yoksa
devlete mi? Hem yoksullara, hem devlete diyeceim
am a, zenginler olum lu bir hak k a sahip olm adklar
iin, b u rad a uzun boylu durm ayacam bunun st n
de, nk, nasl olsa kyam et gn T anr nnde h e
sap vereceklerdir. Ermi Balisius, Am brogius ve papa
Leo da byle dnm ektedirler.
Demek ki, bizim devlet dzeninde, b tn ktlk
lerin kayna olan cimrilik, szlemelerde yaplan h i
leler, yoksullarn geveklii, ezilmilii, en p arlak ze
kl kim selerin kafalarn iletm em ek yznden d
tkleri bilgisizlik, bouna didinm eler, yorgunluklar,
tefecilerin p a ra dalavereleri, pintilikler, kendini been
m ilikler, m al m lk ayrlndan doan t rl ktlk
ler, bencillikler, dm anlklar, kinler, nefretler, k ita
bm zda gsterdiim iz gibi, ortad an kalkacak ve b
104 GNE LKES
t n vicdanlar ra h a ta erecektir. eref ve grevler h e r

kesin tabii yetisine gre datld iin, Gne lke-
sinde, a n la r devletinden sz ederken erm i Ambro-
giusun da belirttii gibi, bakasnn yerine gz dik
mek, bir bakasm n m alna konm ak gibi eylerden do
a n ktlkler kalm ayacaktr. Bizler, bylece, tpk
a n la r gibi, en byk retm en olan tab iata uyuyoruz.
Bizim ba vurduum uz seim ler dzensiz dolapsz, ta
bii seim lerdir. nk, Gne lkesinde bizler, y a ra
dla ve ahlka sivrilenleri semekteyiz.
imdi, zellikle birinci kar-dnceye cevap ve
rirken, nce unu belirtelim ki, Aristoteles yanlgya
dyor, hem de bile bile. nk, P latond a bile, ta r
lalar, topraklar, rnler, ve alm a ykm ortaktr.
Bizim Gne lkesindeyse, kitabm zda grld gi
bi, btn ileri yneticiler herkesin yetisine ve gc
ne gre d a tr ve ynetir. Kimse kim senin hakkn ye
mez, nk herkes yiyeceini o rtak sofradan yer, giye
ceini de mevsimine, yeteneine ve salk du ru m u n a
gre, zel grevlilerden alr. Eskiden h a v a rile r byle
davranm lard, bugn de ayn eyi rah ip ler yapm ak
tadrlar. O nun iin, Aristoteles bouna ene yoruyor
bence. B unun byle olduunu grm ek iin, kitabm z
d a giysilerin m evsimlere, sarfedilen abaya, grlen
ie vb. gre nasl datldn incelem ek elverir. Bu
konuda hibir glk de kmaz. nk, h e r ey akla
uygun bir yoldan yaplm akta ve herkes kendi tabii ye
tisine uyan ide alm aktadr. Bizim devlet dzeni
mizde durum byledir ite.
kinci kar-dnceye yle cevap verebiliriz:
Herkes yneticilerce, t kklkten doal yetilerine
gre eitli z a n aa tla rd a yetitirilir ve bilgisiyle sivrilen
herkes en yatkm olduu meslee girer. B unlar ancak
stnlk gsterdikleri zam an, k ita p ta y er alan sraya
gre, en yksek ynetim grevlerine ykselebilirler.
O nun iin hi kim se e dost h a tr ile kayrlp yksel

m ek istemez, rnein bu yoldan ne bir ask er yzba
la heves eder, ne de ifti rahiplie. Herkes grg
ve bilgisiyle b a a n gsterdii a lan d a bir greve h ak
kazanr. B atakiler keyiflerine gre deil tab ia ta gre
ynettikleri iin, kim ilerini ykseltmeye, kim ilerini de
ezmeye kalkm azlar, herkese en uygun olan grevi
verirler. K endilerinin zel olarak hibir eyleri olm a
dndan, rnein oluk ocuklarn yetitirm ek, k oru
m ak gibi birtakm kay g arla bakasnn hakkm ye
meye ya da inem eye kalkm az, herkesin saygsm
kazanm ak iin d r st dav ran rlar. Herkesi karde, ev
l t ya d a ak ra b a bildikleri iin de, fa rk gzetm eksizin
hepsini ayn derecede severler. Gne lkesinde hi
kim se p a ra u ru n d a savam az, evlt, karde bildii
benzerleri iin alr, savar; kim senin ayla m aaa
ihtiyac da yoktur, nk herkesin iyi yaam ak iin
gerekli olan h e r eyi vardr. Herkesin asl ihtiya duy
duu ey, grd ilere kardelerinin deer vermesi,
onu bu yoldan ereflendirm esidir. Rom allar Terraci-
n a savam a k a d a r p a ra pul kaygusuna dm eden sa
var, y u rt iin lmekte a d e t birbirleriyle y a rrlar
d. Ama, m al m lk sevdasm a dnce, yava yava e r
dem lerini yitirdiler. Sallustiusla erm i A ugustinus,
Rom allarn o byk im paratorlua toplum sevgisiyle
ulatklarn sylerler. Cato da Sallustius da yle der:
H alkn gc, bireyin yetersizlii, egem enlik hakk, d
nce zgrl bilinmelidir. Korkutm alar, tutkulara
cezalar yoktur. te R om a'nm yaylm a sorunu. Gne
lkesinde b t n bu iyi eyler, tab iatn nderlii a l
tnda, faydal ve d r st bir ortaklkla korunabilm ek-
tedir.
Gelelim nc kar-dnceye. A ristoteles de,
Scotus da pek yersiz konum aktadrlar.
Demek, hibir eyleri yok diye, rah ip ler ve h a v a
106 GNE LKES
rile r eli ak, cm ert olam ayacaklar, yle mi? Eli ak

lk, aldn verm ek, deil, erm i Thom asm dedii
gibi, h e r eyi herkesin m al yapm aktr. Gne lke-
si'nde konuklarn nasl arlandn, doutan m u t
suzlara nasl bakldn kitabm zda grm snzdr.
Bizim devlette, rastla n tla rd a n doan yoksulluklar g
rem ezsiniz. nk, orada h e r ey herkesindir, herkes
birbirinin kardeidir ve iler, grevler herkesin birbi
rine cm ert davranm asm salayacak biimde dzen
lenm itir. unu da ekleyeyim ki, Gne lkeliler c
m ertlii herkesin y a ra n n a yneltm ilerdir.
Drdnc kar-dnce. Scotus, sorunu, h e r za
m anki gibi, kt niyetle ele alyor. nk, erm i Au
gustinus da erm i Thomas da, m al m lk olanlar a h
re t m utluluuna kavuam ayacak diyenleri ve k ad n
larn erkeklerle dp kalkm asndan y an a olanlar,
salt o rtak dzen taraflsdrlar diye sapkn saym de
iller. Tam tersine, onlara gre, sapknln en by
rahiplerin ve h avarilerin benim seyip uyguladklar
o rta k yaam a dzenini ktlem ektir asl. unu da k a
bul edelim ki, kilise m al m lk blm n dorudan
doruya ve kesin o larak kabul etmemi, onu ho gr
m t r sadece. Nitekim erm i A ugustinus da, topalla
r llere tercih eder, in sa n la r ikiyzl olacaklarna
varsn m al m lk sahibi olsunlar, der. Ayn Scotusa
bakarsanz, m alda m lkte ayrlk, o rtak m allara kar
gsterilen ilgisizlikten doduu kadar, herkesin agz
llnden, yani kt b ir k a y n a k ta n dom utur; bu
bakm dan m alda m lkte ayrlk iyi b ir ey deildir,
tab ia ta aykrdr; byle b ir ey, sadece izin verilm i
olduu iin vardr. imdi sorarm size, b u adam nasl
olur da tab ia ta u y a n la n sapknlkla sular ve tab iata
aykr olarak verilen bylesi bir izinden y a n a olanlar
A ristotelesle birlikte vmeye kalkar? Diyelim ki. Ki
lise, tpk topal lye deim eyen erm i A ugustinus
gibi, m alda m lkte ayrl tanm olsun ve kt yola

den k a d n lara nasl gz yum m usa, ktlklerin en
hafifidir diye, buna da yle izin verm i olsun. Ama
Kilise m al m lk stnde bir sahiplik hakk deil, sa
dece bir vekillik hak k tanyor ve ihtiya fazlas st n
de bir h a k kabul etm iyor. Nitekim, Alessandro, Alon-
zo, Tommaso, Valden, Ricardo ve Panorm ia da, ra h ip
leri kilise m allarnn sahibi sa y a n la n dinsizlikle su
luyor, rahip lerin elleri altndaki m al m lkten sadece
faydalanabileceklerini kabul ediyorlar. Ermi Thomas
d a rahiplere kilise m allarnn sadece ufak bir p a r a
s, geim lerini k arlayacak k a d a n stnde bir h a k ta
nyor. O na gre, rah ip ler bu m a lla n n sahibi deildir
ler, o n la n yalnz kullanabilirler, yoksa oluk ocuk
larna, dostlarna m iras olarak brakam azlar. Din a d a
m olm ayanlar iin de ayn eyi sylem itik d a h a nce.
Bilgisizlerin akl, birini inandrm aya yetm edi m i ona
hem en sapk der, k a rla r iin iinden. sa: Sezarn
hkkn Sezara verelim derken Sezar'a tand h ak
elindekini datm a h akkm dan baka bir ey deildi.
nk, Sezarm kendi z m al diye bir eyi yoktu as
lnda. B akalarndan alm asayd, nesi olabilirdi? De
m ek oluyor ki, h er ey T a n n nm dr, Sezarsa sadece
elindekinin yneticisidir. Yine sa yle der: Onlarn
evreninde yasalar egemendir. Oysa siz deilsiniz. Y i
ne de daha b y k olan, yardm c olarak ortaya kan
dr. te onun iin, erm i Thomas, m al m lk zerinde
yalnz ynetm e hakk tan m ak ta ve ondan ortaka y a
rarlan m ay tlem ektedir. P apa T a n n ya hizm et
edenlerin hizm etindedir, im p arato r da Kilisen in hiz
metinde.
BLM III
K adnda ortaklk m tabiata daha uygun, insan

soyunun remesine, dolaysyla devlete daha yararl
dr, yoksa herkesin kendi kars ve ocuklar olmas m
daha iyidir?
A ristotelese gre, herkesin kendi k a n s olmas

tab iata d ah a uygun, k adnlarn o rtak olm asysa z a ra r
ldr.
Birinci kar-dnce. Sokrates der ki, herkes ya
llar a n a baba, genleri evlt, ak ra n larn da k a rd e
i bilirse, y u rtta la r arasn d a sevgi sayg a rta r. Oysa,
bu aslnda h e r eit sevgiyi o rtad an kaldrr. Evet, b
tn insanlar o rta k b ir yaam a dzeni iinde d n r
sek, btn yallar b tn genlerin babas saylrlar,
b uras doru. Ama, o zam an, h e r yalnn genlere
olan sevgisi, tpk oka suya aktlan b ir dam la bal
gibi eriyip dalr; hibir baba z evldm , hibir evlt
da z babasn tanyam ayaca iin, bu sevgi hem en
kaybolur gider.
H erkesin herkesi b ab a sayaca b ir toplum dze
ninde sevgi a rta r, bu ras doru. Ne v a r ki, herkesin
birden ok anas babas olam az. A yrca h e r a n a baba
kendi ocuklarm yzlerinden tanr, dolaysyla d a h a
ok sever onlar.
kinci kar-dnce. K adnlar arasnda, zellikle
babalarla, kim den olduu bilinm eyen ocuklar a ra sn
da anlam azlklar kacaktr.
nc kar-dnce. Evlilik d belirsiz ilikiler

yznden kim se z evltlarn tanyam az olacaktr.
Oysa, herkesin, soyunu srdrecek olan ocuklarn,
torun larn tanm ak istem esi tabiidir.
Drdnc kar-dnce. Kzkardelerle, an alarla
ev ltlar arasn d a cinsel ilikiler alp yryecek, kadn
la r arasm d a da kskanlklar bagsterecek, pm eler
sevm eler kzlca kyam ete boacak ortal.
Beinci kar-dnce. Scotus: kisi bedende bir
olacak szn ileri srerek: Tanrsal bir izin olm a
dka kimse birden fazla kadn alam az diyor.
Altnc kar-dnce. Nicolaclarm sapknl,
k a d n la n o rta m al yapm olm alardr.
nce, erm i C lem entusun dinsel buyruk nitelii
tayan bir szyle balayalm cevabmza: H avarinin
ikinci retisinde: toplum da ortaklk gerekir. Am a H
ristiyan drstlne a y k m dm esin diye, gevekli
e ynelen toplum ycelie varam az diyen dinsel yo
ru m u kabul etm ek zorundayz. D orusunu isterseniz,
T ertillianusun da dedii gibi, ilk H ristiyanlann, k a
dn dm da h er eyleri ortakt. Yalnz herkese hizm et
eden k adnlarn sahibi yoktu. Am a Nicolaclar kadn
larn da o rta m al olmas ilkesini benim sediler. Bunu
kabul etm emekle birlikte, ben politika dnda, k a d n
larn ynetim ilerine alnm asndan yanaym . nk
k a d n lar erkekleri deil, sadece k a d n la n ynetebilir,
ocuklann eitim ynetimiyle uraabilirler. K adnlar
ayrca yorucu olm ayan hafif iler grrler, savalarda
d a ancak s u rla n n savunm asyla grevlendirilirler. Ki
tap la rd a okuyoruz: ko calan baka yerde olan Ispar-
tal k ad n lar y u rtlarn savunurlarm ; dii h ay v an lar
da kendi a ra larn d a tpk erkekler gibi dvrlerm i,
A m azonlar eskiden Asyada savarlarm , bugn Af
rik a da sav atk lan gibi. Am a G aetano de Pulchro ad
l eserinde bunu ta b ia ta a y k n bulm akta ve m zrak
110 GNE LKES
kullanabilm ek iin kad n larn sa m em elerini kesm e

leri gerektiini ileri srm ektedir. Ben de G aetano ile
birlikte diyeceim ki, k a d n la r sa k o lla n glensin di
ye sa m em elerini kesiyorlardr. Ayrca, sa meme
m zrak kullanm aya engel olm ak yle dursun, tam ter
sine m zran gse skca dayanm asn da salar.
Sonra A frikalarda grld gibi, k a d n lara d a
h a uygun savam a yollan da vardr. Zaten Aristoteles
de A m azonlarn varln hie sayam yor. Biz bile k a
d n la n btn sava ilerine kantrm yoruz, sadece
s u rla n n savunm asnda, y a ra lla n n yardm na kom a
da kullanyoruz. Yoksa niyetim iz bir Am azon devleti
ku rm ak deil. Biz k ad n lan , savunm a iine ve ocuk
bakm m a y a ra d k la n iin glendiriyor, tutuyoruz.
Aristoteles, k adnlarn vahi h ay vanlarla arpm asm a
k a r geliyor, nk k a d n la r ev ilerinden, analk k a
n lk grevlerinden uzak kalrlar, diyor. Oysa A risto
teles yanlyor. nk vahi h ay v an lar hem y a v ru lan -
n a bakar, yeme im elerini salar hem de k o ru rla r n
lem. Hem, ou erkekler, tpk rah ip ler gibi ev ileri
ne bakm azlar m ki? O nun iin kad n larn savaa ka-
tlm a lan A ristotelesin dedii gibi tab ia ta a y k m de
ildir.
A ynca u da var: K adnlarn Gne lkesindeki
gibi o rtak olm as da doal huk u k a a y k n deil, tam
tersine tam am en uyg u n d u r ona. O nun iin, salt ta
b iat altn d a bu ortakl tlem ek b ir sapknlk
deildir. Sapknlk, T anr ve Kilise bu y ru k larn a bile
bile a y k n davranm aktr: rnein, doal adan e t ye
m enin y ararl olduunu sylemek ve h e r gn et ye
m ek g n ah deildir, am a perhiz gerekesiyle baz
gnler baz yem eklerin yenm esini yasak eden kilise
buyruklarna srt evirip dilediini yem ek ve bunun
da yerinde b ir ey olduunu sylem ektir asl gnah
olan. A ynca u d a aka ortay a konm u tu r ki, tab ia ta
k ar ilenen g n a h la r y a tek tek in sanlar ya insan-

soyunu yok eder, ya da, erm i A ugustinusu n dedii
gibi, h er ikisinin ykm na yol aar. O nun iin, adam
ldrm eler, hrszlklar, yam aclklar, yasa d ift
lem eler, cinsel sapklklar, vb. in sanoullann kk
drd, insansoyunu ykm a gtrd iin tab ia
ta aykrdr. Oysa kad n larn o rtak olduu bir toplum
dzeni ne tek tek in sanlar ykm a srkler, ne de in
sansoyunu; tam tersine, kitabm zda grld zere,
insan teklerine de, insansoyuna da, devlete de alabil
diine fay d alar salar.
Sonra unu d a gz nnde bulundurm ak gerekir
ki, serbest iftleme eittir: Birincisi, h e r erkein
nne gelen h e r k ad n la diledii gibi iftlemesidir.
Am a bu, atlara, eeklere, keilere, vb. la n n a zg bir
ey olm akla beraber, dnen bir varlk olm ak bak
m ndan insan yaradlna aykrdr. Zaten ta b ia t da
bu h a y v a n la ra iftleme isteini sadece belli zam anlar
iin verm itir.
Oysa erkekler, h e r zam an iftlemeye h a z r du
rum dadrlar. Her nlerine kan kadm la iftletiler
mi, gten kuvvetten derler. A yrca u da var: E r
keklerin hepsi de gzel kad n larn peine der, so
n u n d a tohum lar birbirine k a rr ve kadnlar, tpk
orospularda olduu gibi, gebe kalam az olurlar. te
y andan kskanlktan deliye dnen irkin k a d n lar da
gzel k ad n lara etm edik ktl brakm azlar. O nun
iin bu t rl iftlem eler hem gnah, hem de tab iata
aykrdr. Buna Gnostiklerde, Nicolaclarda, gnm
zn baz sapknlklarnda, b ir de A frika'nn baz ms-
lm an tarik atla rn d a Talanm aktadr. B unlar h e r n
ne gelenle, h a tt u lu o rta iftlemeyi, ho grm ektedir
ler.
kinci serbest iftleme yolu y a sala ra uygun t ren
lerden sonra, ksm etine den kadnla k a ra n lk la rd a
112 GNE LKES
birlem ektir. Bu yolun G aliad a ve A lm anya'nn baz

blgelerinde yaygm olduu grlm tr. B uralarda,
baz kim selerin anneleriyle yatt olm utur ki, bu ift
lem e yolu tab ia ta ve din k u rallarn a aykrdr. n
k, bu iftlem enin am ac insansoyunu srdrm ek de
il, sadece ehvet isteklerini doyurm aktr. H ayvanla
rn gelii gzel iftlem eleri hayvan soyunun rem esi
n i salad iin d a h a iyidir. Oysa, in san larn geliig
zel iftlem elerinden dnyaya ocuk gelmesi sadece
b ir raslantdr, nk b u rd a am a batanbaa ehvet
isteklerinin doyurulm asdr. ocuk edinm ek iin evde
ki kocalar bu ie yeter de artar.
nc iftleme yolu, kitabm zda tanm lad
mz gibi, doa y asalarn a gre ynetilen bir toplum da
grlm ektedir. Byle bir toplum da en gller ve en
iyiler, yneticilerle hekim lerin ynetim i altnda, yldz
larn du ru m u n a gre, yalnz ocuk yapm ak am acyla,
belli zam anlarda birleebilirler. Bu kutsal grev ancak
yalar 25 ile 53 arasn d a olan erkeklere tannm tr.
K adnlar iin, bu ie en elverili olduklar zam an se
tik ve sakncal birlem eleri, yani p a ra pul gzeten bir
lem eleri ortad an kaldrdk. nk, byk filozof
P ythagorasm syledii, deneylerin de ispatlad gibi,
bu birlem elerden devlete hibir y a ra n dokunm ayan
b ir sr aptal, biimsiz ve aalk varlk lar dom ak
tadr. Bundan baka, a n iftlem elerin ve ksrlkla
rn yol at gszlkleri, derm anszlklan da nle
dik. nk, bir kadn bir erkekten gebe kalm aynca
b ir bakasm dan kalabilir. Zaten tab ia t d a bize, bu ko
nuda, e deitirm eyi salk veriyor. Bizde yle bir y a
sa var: Buna gre, k a n s ksr olan erkek onunla y a t
m ayabilir. B unu filozoflar sadece ta b ia t y asalan y la
aklayam azlar kolay kolay am a, k adnlarn o rtak ol
m ad srece, cinsel iliki bakm ndan saf tab ia t ya-
s a la n n kabul etm ekle de yanlm olm azlar. te yan
dan, D urando ve bakalar, yasa d birlem elerin bi

le tab ia t y asalarn a aykr olm adm sylyorlar. Bir
ok tanrbilim ci de bu birlem elerin an cak pozitif h u
k uka yasaklanabileceini ileri sryorlar. Bu t rl
birlem elerin doacak ocuklara zararl olduunu sy
leyen erm i Tommason u n bu kaygusu kadnm ksr
olm as halinde yetersizdir. B ununla berab er ben ken
dim de m antk yoluyla erm i Tom mason u n dediine
varabilirim . Ne v a r ki, herkesi bu yola gtremeyiz.
T annbilim ciler zehir im enin g n ah olduunu ispat-
lay a dursunlar, Sokrates, y asalarn basks altnda
b ald ran im ekle gnah ilemi deildir. nk, yasa
hi kimseyi kendi y a ra rm a a y k n dav ran m ay a zorla
yam az. Am a ncilin altn d a varlan bu ince so
nular, ne insann kendi canm a kym asn yasaya uy
gun bulan eski filozoflar bilebilirdi, ne de Herkes ken
di h ay atn a diledii gibi hkm eder diyen Cato, Sene-
ca ve Clementus. Sonu o larak ben u n u diyorum : G
ne lkesinde uygulanan kadm ortakl doal h u k u
k a aykr deildir, olsa bile hibir filozof salt tab iat
yasalarnn altn d a bunun byle olduunu bile
mez. nk, byle b ir yargya dorudan doruya ta
b iat y asalarndan varlam az, v a n lsa varlsa uzak bir
yoldan, d ah a dorusu pozitif hukuk, yani deiebilen
b ir hukuk yolundan varlabilir. u d a v a r ki, A ristote
lesin ileri srd dnceler olaylarn znden ok
Platona olan fkesinden geliyor. Nitekim, kendisi de
birok uluslarn bu trl yaadklarn sylemektedir.
Erm i Thomas, erkek evltlarn analaryla, kz ocuk
larn da babalaryla cinsel iliki k u rm alar dnda,
h ibir birlem enin tab iata aykr olm adn syleye
re k bizi destekliyor. Aristoteles, a n a b ab a ile ocuklar
arasndaki birlem elerin a tla rd a bile tiksinti u y an d r
dn sylyor. M ontedoroda anasyla iftlemeye y a
nam ay an bir a t ben gzlerimle grdm . B unun ne
114 GNE LKES
denini an an n dllenmem esinde deil, tab ia tta n gelen

bir saygda aram al. B ununla beraber, Tolomeoya ba
klrsa, Perslerde erkek evltlar analaryla cinsel iliki
de bulunurlarm tedenberi. Kmes h a y v a n la n ve ba
k a birok h ay v an lar arasn d a ayn eye rastlyoruz.
B ununla beraber ben, G ne lkesinde a n a la rn oul
laryla, (tab iata d ah a az a y k m olm asm a ram en) ba
b alarn da k zlanyla birlem elerini kabul etmedim.
Gaetano, erm i Thom asm dncelerine ve tab ia t y a
salarn a dayanarak, kzkarde ve k an a k ra b a la n a ra
sndaki birlem eleri pozitif huk u k a a y k n bulm akla
birlikte tab ia t yasasm a a y k n saymyor. O na gre,
br dereceden a k ra b a la r arasm d a birlem e yasa,
ah l k k u raln a deil, hukuk k u raln a dayanm aktadr.
N itekim Adem in oullan kzkardeleriyle birlemi,
brahim peygam ber de kzkardei S ara ile evlenm itir.
Erm i Thomas, bu gibi birlem elerin iki bakm dan ya
saklandn syler. nce a n a babaya sayg bakm n
dan: nk byle birlem eler aile iine tedirginlik so
kar. Oysa d ardan evlenm eler dostluu a rtn r. Son
ra, ayn k an d an olan lar arasndaki birlem eler pek haz
vermez. G aetanoya gre, bu nedenler H ristiyan y a
salarn etkilem itir. Ama, Gne lkesinde bu sakn
calarn hibirine m eydan verilm em itir. nk, k a d n
la r a y n o tururlar, cinsel birlem e de an cak belli za
m an ve yerlerde yaplr. Gne lkesinde cinsel sa
pklktan ve d a h a byk ktlklerden kanm ak iin
alm an tedbirleri H ristiyanlar d a alm lardr. nk
koca, gebe olan karsyla, ocuk yapm ak iin deil,
cinsel isteklerini doyurm ak iin birleebilir. Ben bizim
devlette, erkek tohum unun boa gitm em esi iin tedbir
aldm ve b t n temel k u rallar devlet dzenini korum a
am acyla koydum. Aristoteles, salk kaygusuyla, Hip-
pokratesle b akalar d a d a h a byk ktlkleri nle
m ek am acyla, erkeklerin k sr kad n larla iftlemele
rini salk veriyorlar.

imdi ilk kar-dnceye gelelim. Herkes bunu
iki anlam a alabilir: Kitabm zda gsterdiim iz gibi, bir
yaa gelince h e r erkek hem kendi ocuklarnn, hem
de b tn ocuklarn babas sayldna gre, kendi o
cuklarnn tabii yoldan, brlerinin de efkat yolundan
babas oluyor dem ektir. Bylelikle sevgi, efkat artm ,
a gzllk, cim rilik azalm olur. nk, eer benim
senin diye bir ayrm a olursa, insan ocuklarna gere
inden ok sevgi besler ve bakalarnn ocuklarn
fazla benimsemez. Bilge kii, kendi z ocuu olsun ol
m asn, h e r zam an en iyileri d ah a ok sever, ktleri
de iyi yapm aya alr. nk insanolunun k u su rla
rn grm ek houna gitmez. Nitekim bizler de, bizim
gibi birer insan olduklar halde, insanolunun m utsuz
luunu temsil ettikleri iin, topallardan, krlerden ve
yoksullardan holanm ayz. ocuklar, kardeler, a n a
la r b ab alar ve a ta la r o rtak oldu mu, bencillii, agz
ll azaltm ann, toplum sevgisini yani efkati a rtr
m ann yolu bulunm u olur. Mal m lk azaltm ak in
san sevgisini, efkati artrr diyen erm i b ir Augusti-
n u sa A ristotelesten d ah a ok inanm ak gerekir. Ermi
Paulus da sevgi kendinde olan aram az szyle, zel
m al m lk genele deil, geneli zele tercih etmekle,
erm i A ugustinusu desteklem i oluyor. Ayn eyi r a
hipler arasn d a da gryoruz. nk, rah ip lerin ken
di zel m alla n yoktur. Bir ayak btn bedeni nasl se
verse, onlar d a topluluu yle severler. A yak yalnz ve
yalnz kendini dnrse, o zam an bedenden ayrlm,
kesik bir ayak du ru m u n a dm olur. Roma cum hu
riyetinde de ayn ey olm utu. Y u rttalar yoksul, dev
let zengin olduu srece, herkes y u rt u ru n d a lmeye
can atard, am a y u rtta la r zenginleince, herkes kendi
k a n u ru n d a yu rd u n u b atrm ak tan ekinm ez oldu.
O nun iin toplum sevgisi, oka suya aktlm b ir
116 GNE LKES
dam la baldan ok, topu ateleyen kvlcm a benzer.

nk, sevgi z gerei, ate gibi drt bir yan san-
veren bir eydir. Ayr a y n kim selerin ocuklar olm ak
la beraber, in sa n la r insan sevgisinde, efkatle birleip
b ir tek beden haline geldiler mi herkese sevilir olur
lar. rnein, bir am ca yeenlerini, kendi tohum undan
gelm edikleri halde sevebilmektedir. Neden? nk,
am ca ve yeenler bir tek ailenin yeleridirler. P ap alar
la kard in aller de kendilerinden kkleri ve k a n k a r
delerini, kendi tohum larndan dnyaya gelm edikleri
iin sevm iyorlar demeye kim in dili varabilir? Biz dost
larm z ve dostlarm zn ocuklarn nasl seviyorsak,
m an astrlard ak i yal rah ip ler de yeni gelenleri, zel
likle b unlarn erdem lerini yle severler. O nun iin,
efkatin, insan sevgisinin dm an olanlar kessinler
a rtk seslerini!
ocuklar h e r zam an bab alarn a deil, d a h a ok
b ak alarm a benzedikleri iin onlarn yz izgileri ya
nltabilir insan. H er eyin tab iat yasasm a ve deer
llerine gre dzenlendii Gne lkesinde ise bu
kck sakncann byk nemi yoktur. Y akup pey
gam ber Y usufu nasl fazla sevmise, b akalar da ba
kalarn yle sevebilmitir. B ununsa ne toplum a za ra r
olm utur, ne de insan lar toptan sevmeye. Gne l
kesinde, ocuklar hep ay n disiplin iinde yaadklar
iin birbirlerinin hibir zam an am ansz dm an ol
m ayacaklardr. Rachele ve Lia gibi kutsal k ad n lar
uaklarnn ocuklarn kendi ocuklarndan ayrm az
lard. Am a Aristoteles byle bir sevgiyi, byle b ir ef
k ati tanm aya yanam yor.
ikinci kar-dnceye gelelim. H er ey hekim ,
baebe ve astrologlarca bilime ve k u ra lla ra gre y
netildii iin sonular km seniyor. Ermi Thom asa
gre (Polit, 5) ahlaksal eilim leri yldzlarn d u ru m u n
dan renebilm ekteyiz. Bizim Gne lkeliler sa lt ten

isteklerini doyurm ak y a d a sal korum ak kaygusu-
n a dayanan birlem eleri yasa d saym aktadrlar,
nk, bu iki d u ru m iin baka yollar ngrlm tr
orada.
nc kar-dnceye cevap. Bir tek bedenin
yeleri olduklar iin btn genlere evlt gzyle b a
klm akta ve bu genler soylarn srdrm enin yollar
n br toplam lardan d a h a iyi baarm aktadrlar. Ay
rca, teker teker ocuk yetitirip nm ektense, iyi i
ler baarp n kazanm ay d a h a y a ra rl buluyoruz biz.
Nitekim, filozoflar cinsel tohum larla deil, bilgi to
hum laryla mez yetitirirler kendilerine. Kendi st
m zde reyip treyen bitlere evltlarm z diyebilir m i
yiz? brahim peygam berin ocuklar Y ahudiler deil,
H ristiyanlard asl. Am brogiusu n dedii gibi, bizler
sonsuzluu T a n n da, m utlu b ir hayat d a devlet dze
ninde aryoruz. H ayvanlarn yetim i yavru larn tan
m az olm alan, dorudan doruya deil, dolayl olarak
tab ia tta n gelm ektedir.
D rdnc kar-dnceye cevap. G aetano ve e r
mi Thom as ile birlikte diyebiliriz ki, cinsel iliki yal
nz a n a ile olduu zam an tab ia ta aykrdr. Biz bu
t rl ilikiye Gne lkes'nde yer verm yoruz. Y asala
rn izni olm adan kzkardele ve br a k ra b a la rla cin
sel ilikiler kurulam az. Y asalarn yasaklad yerde,
ne bu t rl birlem eler olabilir, ne de zina yaplabilir.
nk, zina ya tabii, ya da yasal olur. Ermi Am bro
giusu n da dedii gibi, tabii olan, ayr cinsten h a y
vanlar, rnein, eekle ksrak arasn d a yaplandr.
bryse, bakasnn karsyla cinsel iliki k u rm a k tr
ki, y asalar bunu yasaklam aktadr. A m a bizim Gne
lkesinde byle bir yasa yoktur. Bu ii dam zlklar g
rr. O nun iin, bizde ne zina diye b ir ey vardr, ne
pi, ne de y asa d, birlem eler. rnein, rah ip ler a ra
118 GNE LKES
snda h e r ey o rtak olduu iin, birisi ekm ek yedi di

ye, hrszlkla sulandnlam az. Cinsel isteklerin doyu
rulm as zina deildir. yle olsa, yalnz cinsel isteini
doyurm ak iin karsyla iftleen koca da zina yapm
saylrd. Zina ancak bir bakasnn karsyla yatm ak
tr. B una gre, yasa bir kadm bir erkee k a n olarak
verdi mi, bu kadn yasaya uygun olarak k u llanan er
kek, devletin yasalarn inemi olmaz. Nitekim m a
n a strn ortak olan m allarn izin alm adan k u llanan
rahibe hrsz diyemeyiz. Ama, denilecek ki, erm i Tho-
m as da On B uyruk'un btn ilkelerinin tabii olduu
n u sylyor. Buna yle karlk verebilir ve diyebiliriz
ki, m al m lk blm n bir an iin kabul etsek bile,
m al m lkn nasl blld belirlenm edike, hrsz
lk diye bir ey olamaz. Baka bilginlerse, bu ilkelerin
hepsinin tabii hu k u k a dayanm adn ileri sryorlar.
Bizim Gne lkesinde m al m lk blm yoktur,
m allar stnde sadece kullanm a hakk v a rd r ki, bu
da y u rttalarn gcn, zeksm korum a sresiyle s
nrldr. Gne lkesinde h er ey o rtak olduu iin,
zina yoktur. Kskanlk, kavga, gibi ktlklere de, h er
eyin yasayla ve disiplinle ynetildii byle bir yerde,
rastlanm az. H ayvanlarla baz sapknlara zg dav ra
n la r da yoktur bizim lkede.
Beinci kar-dnce. H er erkein birtek kars ol
m as tabii hu k u k gerei m idir, deil m idir? Ermi Tho-
m asa gre. T anr bile bizi bir tek kadnla yetinm eye
zorlayam az. Y akup peygam ber iki kzkardele evlen
mi, D avut peygam ber be, Sleym an peygam berse
tam yedi yz kadn alm tr. lk peygam berlerin h e
m en hepsinin birok k a n s vard. H erkesin genel ola
ra k sand gibi, bu konuda ksm t da yoktur. G rl
yor ki, birok kadnla evlenm ek ta b ia ta aykr deildir.
Yalnz kardeleriyle iftleen gvercinle kaplum baa
la r dnda, b t n h ay v an lar saysz diilerle iftleir
ler. Peygam berlerin tan rsal esinle koyduklar yasa

la rla deil de, tab ia t yasalaryla ynetilen Gne l-
kesinde, bu konuda sn rlam alar kabul edilemez. Tam
tersine, tab iat bir kadn gebe brakam ayan erkein
bir bakasyla birlem esini bile zorunlu klm tr. S ara
brahim peygam berden, bu n a kar bir T anr buyruu
olup olm adm sormu, Lia ile Rachele de kocalarna
kendi hizm etilerini verm ilerdir. Gerek insanlar, ge
re k h ay v an lar kendiliklerinden b u n u n tab iata aykr
olduunu bulam ayacaklarna gre, Gne lkeliler n a
sl bulabilirlerdi bunu. A yrca bizim y u rttalarn ne
bir, ne de fazla k a rla n vardr. Ama, iftleme iin uy
gu n grlen zam anda, h e r erkek yasa gereince kendi
payna den kad m la birleir ve b u n u kendi ten istek
lerini doyurm ak iin deil, devletin iyilii iin yapar.
Bizler bile ayn durum dayz. Bizde de babann olu
zerinde devletinki k a d a r yetkisi yoktur. nk p a r
a la r btn iindir, yoksa btn, p a r a la r iin deil.
O nun iin, Gne lkesinde herkes b t n gzettii
ne gre, una b u n a zel h a k la r tannm am as yerinde
b ir davrantr. H er can istedii zam an karsyla bir
leen koca, aptal ve anorm al y a ra tk la r g etirir dnya
ya. Bizlerse yetitirdiim iz a tla rm st n nitelikte ol
m asna zeniriz de, kendi soyum uzu nemsemeyiz.
Aristoteles bile, aalk bir kim senin cm ert k a d n la r
la gelii gzel birlem esini tab iata aykr gryor.
Chrysostom us da, herkese kuca ak Kilise ile birle
en bilgisiz rahibi pek tu ta r grnm yor. T anr der
ki: kisi ayn bedende birleecek. D orudur bu. Bizim
G ne lkesi'ide de bu byledir. nk, T anr bu sz
le, hi kim se birden fazla kadm la birleemez dem ek
istem i deildir, istem i olsayd, Y akup peygam ber ay
n an d a iki k a r almaz, biri lnce b ir kincisi, bir
ncs ile evlenmezdi. ki bedenden bir tek beden
kar. Bu da, iki tohum un kan m asm d an b ir ocuk do
120 GNE LKES
a r anlam na gelm ektedir. Ermi Am brogius, erm i

P aulusla birlikte: Yasa gn al saym asayd bunu, ben
de saymazdm. der.
Altnc kar-dnce. N icolaclarm sapknl
uydu: O nlara gre bir erkek istedii kadnla istedii
zam an yatabilirdi. Buysa, nce de sylendii gibi, ta
bii huk u k a aykr olduu gibi, insan soyunun rem e
sini de engeller. Bizim Gne lkesindeyse, birlem e
ler felsefe ve astroloji k u rallar gereince yaplr, do
acak ocuklarn hem iyi, hem ok olm asna dikkat
edilir. O nun iin bu trl birlem eler tab ia ta uygun
dur, kilisece yasaklanm ad srece de bir sapknlk sa
ylmaz. ok akll ve bilgili bir adam olan Cato kars
n, B rutusa teslim etm i ve bunun tab iat dzenine uy
gun bir ey olduunu anlatm ak istem itir. B una gre,
salt tab iat altnda ynetilen Gne lkeliler nasl
olur da, bizim evlenm e eklimiz dnda k a la n br
birlem elerin g n ah olduunu bilebilirler? Beri y a n
dan, Y ahudilerle Rom allar boanm ay kabul etmi, fi
lozoflar da kadn deitirm eyi uygun grm lerdir.
Socratesle Platon d a ayn yolu salk verm i deiller
mi? Aristoteles, birden fazla kadm la birleenleri ta
bii huk u k u iniyorlar diye deil, faydasz bir i ya
pyorlar kansyla suluyor. Baz u luslarn byle b ir
yol tu ttu k la rn da sylyor bu ara. Ben de bu iin H
ristiyan Kilisesine gre b ir sapknlk, bir g n ah olduu
n u kabul ediyorum . Ama, h a y v a n la r ve Nicolaclar gi
bi dav ran m ad k tan sonra, salt tab iat altm d a bu
iin kt olduunu nasl anlayabiliriz? Ermi Thom as
da, ocuk yapm ay ve toplulua y a ra rl olmay gzet
m eyen evlenm eleri tab iata aykr saym aktadr. Ama
bizim Gne lkesindeki kadm erkek birlem esi h e r
ikisine de son derece yararldr.
A ristotlesin kadm ortaklna k a r ileri srd
k a n tla r yersizdir. Bu, b ir kim senin tek ayakla y r
m ek istemesine, tek telden bin bir nam e karacam

dem esine benzer. Bu k an tlar, rahiplerin ve havarile
rin topluluk dzenine, ayrca insan sevgisine, sevecen
lie aykrdr. H avarilerin insan olarak b ire r yrei ve
ru h u v a rd r am a, hi biri bu benim, bu senin demi
yor, h e r eyin kendi a ra la rn d a o rtak olduunu syl
yorlard. Bu da A ristotelesin k a n tla rn rtm eye
yeter.
Bu birlik okluu o rtad an k aldrm ak yle dursun,
insanlar, devletleri, k o u llan birletirip d a h a da g-
lendirm ektedir. A ristoteles kendi devlet dzeninde
salayam am tr bunu. nk, uyum tek telden deil,
ok telden elde edilir. Aristoteles kendi devletini iki
k a rt u tan k u rd u u iin, uyum azlklardan k u rta ra
m ayacaktr onu. Oysa biz bir birlik kuruyoruz, iir gi
bi b ir birlik, h e r eyin birbiriyle uzlam a, anlam a h a
linde olduu b ir birlik. Aristoteles ise iirini birbirine
k a rt iki eden kuruyor. O nun devlet dzenini ince
lerken gsterm itik bunu. Bizim devlet dzenimizse,
tam anlam yla, havarice bir dzendir, o rtak yaam a
dzenini zevke deil, kitabm zda gsterdiim iz gibi,
karlkl saygya dayatm aktadr.
nsz
Gne lkesi
En tyi Devlet stne S orunlar
CAMPANELLA
GNE
LKES
T rkesi
V e d a t G n y o l - H ay d ar Kazgan
G N E L K E S, dnceleri uru n d a,
h ay a tn n yirm i yedi yln trl ikencele
re uraya uraya hapislerde geirmi b
yk taly an d n r C a m p a n e lla nn
(1569-1639) filozofa b ir devlet tasarsdr.
P la to n u n D ev leti, T h o m a s M o reu n
U to p ia s izgisinde, to p lu m yararn bire-
yinkiyle badatrp, hakl b ir dzen ta sa
rs getiren G N E L K E S, sosyal bi
lim lere eilenlerin o k u m a d a n edem eye
cekleri, d n y a niversitelerinde de yar
dm c k itap olarak salk verilen an a yapt
la rd a n biridir.
Kapak: sa elik
DNYA K L T R
K L A S K L E R % D ZS
SOSYAL Y A Y IN LA R

Campanella - Güneş Ülkesi - Sosyal Yay-1985.pdf-1345025739 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Campanella - Güneş Ülkesi - Sosyal Yay-1985.pdf-1345025739 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tommaso Cam panella / evirenler: H aydar Kazgan - Ve

Tommaso C am panella (1568 1^89), dnceleri

bu yeni sabah grem eyecektir. Ama, onun ad felsefe

ranlk hapisevinden kayor. On yl, talya'y batan

vaiz halkn a ra sn a girip zgrle kavum ak, p a ra y

1. Campanellam n ad Rossi adnda bir yazar

bana: renm ediin eyi nasl bilebilirsin? eytan m

Cam panella, hem en hepsi Ltince olan saysz

uzak olduklar srece, kendi d a r evrelerinde, kendile

valarda erkeklere elik ederlerm i. Y unan tarihisine

Bu iiri dilim ize S. Eyubolu evirmitir.

Bu konum alar bir ospitalario ile Co-

Haydi a n la t bakalm u deniz yolculuunda ban

D aha nce anlatm tm ya dnyay bir ucundan

Peki, o rad a n eler oldu?

O rada, d rt b ir yanm , kadnl erkekli bir s r in

Nasl yaplm bu kent, nasl ynetiliyor, anlatve-

Geni bir ovann o rtasnda ykselen bir tepe d

sa m erm er m erdivenlerle klr. Bu m erdivenler, d u

Durm ayn, ne olursunuz, durm ayn, anlatm !

T apm ak yuvarlak biim indedir. epe evre, kaim

inektedir. Bu kubbenin delii, sunan tam stne

Yiit kaptanm , imdi de bu kentin nasl ynetil

K entin en byk yneticisi bir barahiptir. Halk

sim lerin boyu duvarn genilii ile o rantldr ve h er

Bu d u v ard a b tn yer ve gk nesnelerinin, doa

h a v arin in resim lerini en yksee asm lar. G ne

te, M etafiziki, bu yardm csyla birlikte,

Bu lkenin k am u grevleri nelerdir? H alk nasl

Bu lkenin in san lar H indistandan gelmiler.

Ama, A ristotelesin Platona k ar ileri srd

Bu konuda seninle tartam am , nk tartm a

Ermi A ugustinus da ayn eyi sylemiti, yanl

Tam tersine. Bir defa, hi kim se bakasndan h e r

hangi bir hediye alam az. nk, toplum ona ihtiyac

Peki, nasl b aaryorlar bu ii?

Bizde ne k a d a r erdem ad varsa, Gne lkesin-

Yneticiler nasl seilir, onu syleyin!

D aha nce, Gne K entlilerin nasl yaadklarn

la ra geer, m atem atik, tp ve baka bilimlere balarlar.

bilgisi de ayrca nemlidir. Y abanc dil stnde o k a

Ama kim bylesine bilge olabilir? Kendini bilim

Bu soruyu ben de sorm utum Gne Kentlilere ve

yundan geldii iin ya da gl bir partice seildii

m a yollarndan, eitim aralarn n stnlnden sz

Bu lkenin devlet grevleri nelerdir, ayr ayr sy

Gne K entlilerin evleri, odalar, y atak lar ve ge

ilerinde erkekler gibi k a d n la r da o rtak a alr. Yal

likanl yksek sesle k itap okur, ve ou zam an, yne

yenge, terazi ve olak bu rlarn a girdii zam an, el

Bu in sanlarn soylar ne trl koullar altnda

reme iin a ra n a n ya erkeklerde yirm i bir, k a

erkeklerin, tab ia ta aykr yollara sapm alarn nlemek

m eden nemli ie girim ezler. Y atak odalarna en nl

lklar devleti tem elinden sarsar, ite onun iin kad n

cm ert bir arkadalk ve karlkl sevgiyle bal olur

Kuzum, bu in san lar arasn d a um duu yere seil

Hayr. nk, Gne K entte herkes ihtiyalarn

karr. iftleme ii tek tek in sanlarn zevki deil top

lem ek iin de uzun elbise giyen k a d n la r lm ceza

ne Kentli, m utfakta, tarlad a alm ak, sofra hizm etin

tr, hilelere, kurnazlklara, hrszlklara, yalanclklara,