MTTEFK VE ORTAK DEVLETLERLE TRKYE

ARASINDA
10 AUSTOS 1920'DE SEVRES'DE
MZALANAN BARI ANDLAMASI

Bir yandan,
bu Andlamada Balca Mttefik Devletler olarak belirtilen, BRTANYA
MPARATORLUU, FRANSA, TALYA ve JAPONYA; yukarda ad geen balca
Devletlerle, Mttefik Devletleri oluturan, ERMENSTAN, BELKA, YUNANSTAN,
HCAZ, POLONYA, ROMANYA, SIRP-HIRVAT-SLOVEN DEVLET ve EKO-
SLOVAKYA; ve te yandan, TRKYE;
Osmanl mparatorluu Hkmetinin istemesi zerine, bir Bar Andlamas
yaplabilmesi iin, Balca Mttefik Devletlerce, 30 Ekim 1919'da, Trkiye'ye bir
Barrakma [Mtareke] salanm olduunu gz nnde tutarak,
Mttefik Devletlerin, aralarndan kimilerinin, Trkiye'ye kar dorudan ya da dolayl
biimde ard arda srklenmi olduklar ve kkeni eski Avusturya-Macaristan imparatorluk
ve Krallk Hkmetinin 28 Temmuz 1914'de Srbistan'a kar sava ilnnda ve Trkiye'nin
29 Ekim 1914'de Mttefik Devletlere kar at ve mttefiki, Almanyann yrtt
dmanca eylemlerde bulunan savan, yerini, salam, adaletli1 ve srekli bir bara
brakmasn istediklerini gz nnde tutarak,
Bu amala, BAITLI YKSEK TARAFLAR, Tam yetkili Temsilcilerini aada
belirtildii zere atamlardr:
MAJESTE BYK BRTANYA VE RLANDA BRLEK-KRALLII VE
DENZLER TES BRTANYA LKELER KRALI, HNDSTAN
MPARATORU:
Sir George Dixon GRAHAME, K.C.V.O., Majestelerinin Tamyetkili Paris Ortaelisi:
ve:
KANADA DOMNYONU iin:
Sayn Sir George Halsey PERLEY, K.C.M.G., Birleik-Krallk'da Kanada Yksek
Komiseri; AVUSTRALYA COMMONWEALTH'i iin:
ok Sayn Andrew FSHER, Birleik-Krallk'da Avustralya Yksek Komiseri;
YEN-ZELANDA DOMNYONU iin:
Sir George Dixon GRAHAME, K.C.V.O., Majestelerinin Tamyetkili Paris Ortaelisi;
GNEY-AFRKA BRL iin:
B. Reginald Andrew BLANKENBERG, O.B.E., Birleik-Krallk'da Gney-Afrika
Birlii Yksek Komiser Vekili;
Franszca metinde une paix solide et durable", ngilizce metinde "a firm, just and durable peace",
l

talyanca metinde "una pace salda, giusta e duratura" denilmektedir. Matbaa-i Amire ve Konya metinlerinde
"muhkem ve mstakar bir sulh", Erim metninde ise "muhkem ve mstahkem bir sulh" biiminde evrilmitir.
(evirenler)

-1-
HNDSTAN iin:
Sir Arthur HRTZEL, K.C.B., Hindistan leri Mstear;
FRANSA CUMHURYET BAKANI:
B. Alexandre MLLERAND, Babakan, Dileri Bakan;
B. Frezene FRANOS-MARSAL, Maliye Bakan:
B. Auguste Paul-Louis ISAAG, Ticaret ve Endstri Bakan;
B. Jules CAMBON, Fransa Bykelisi;
B. Georges Maurice PALEOLOGUE, Fransa Bykelisi, Dileri Bakanl Genel
Sekreteri;
MAJESTE TALYA KRALI:
Kont LELO BONN LONGARE, Krallk Senatr, Majeste talya Kralnn Paris'de
Olaanst ve Tamyetkili Bykelisi;
General Giovanni MARETT, Yksek Sava Konseyinde talya Asker Temsilcisi;
MAJESTE JAPONYA MPARATORU:2
Vikont CHNDA, Majeste Japon imparatorunun Londra'da Olaanst ve Tamyetkili
Bykelisi;
B. K. MATSU, Majeste Japon imparatorunun Paris'de Olaanst ve Tamyetkili
Bykelisi;
ERMENSTAN:
B.Avetis AHARONAN, Ermenistan Cumhuriyeti Temsilci Heyetinin Bakan;
MAJESTE BELKA'LILAR KRALI:
B. Jules VAN DEN HEUVEL, Olaanst Temsilci ve Tamyetkili Ortaeli, Devlet
Bakan;
B. ROLN JACQUEMYNS, Uluslararas zel Hukuk Enstits yesi, Belika
Temsilci Heyeti Genel Sekreteri;
MAJESTE ELENLER KRALI:
B. Eleftherios K. VENlSELOS, Babakan;
B. Athos ROMANOS, Majeste Yunanllar Kralnn Paris'de Olaanst Temsilcisi ve
Tamyetkili Ortaelisi;
MAJESTE HCAZ KRALI:
.................................................
POLONYA CUMHURYET BAKANI:

Kont Maurice ZAMOYSKl, Polonya Cumhuriyeti'nin Paris'de Olaanst Temsilcisi ve

Tamyetkili Ortaelisi;
B. Erasme PLTZ;
PORTEKZ CUMHURYET BAKANI:
Dr. Affonso Augusto da COSTA, eski Babakan;
MAJESTE ROMANYA KRALI:
B. Nicolae TTULESCO, Maliye Bakan;
Prens DlMlTRlE GHlKA, Majeste Romanya Kralnn Paris'de Olaanst
Temsilcisi ve Tamyetkili Ortaelisi;
2
Franszca metinde "Le Roi du Japon", ngilizce metinde "Emperor of Japan", talyanca Metinde lImperatore
del Giaponne" denilmektedir; Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "Japonya mparatoru". (evirenler)

-2-
MAJESTE SIRPLAR, HIRVATLAR VE SLOVENLER KRALI:
B. Nicolas P. PACHlTCH, eski Babakan;
B. Ante RUMBC, Dileri Bakan;
EKO-SLOVAKYA CUMHURYET BAKANI:
B. Fidouard BENES, Dileri Bakan;
B. Stephen OSUSKY, eko-Slovakya Cumhuriyeti'nin Londra'da Olaanst Temsilcisi ve
Tamyetkili Ortaelisi;
TRKYE:
General HAD PAA3, Senatr4;
Rza TEVFlK BEY, Senatr5;
READ HALS BEY, Trkiye'nin Bern'de Olaanst Temsilcisi ve Tamyetkili Ortaelisi.
BU TEMSLCLER, usulne uygun ve geerli kabul edilen yetki belgelerini veritikten
sonra, AAIDAK HKMLER ZERNDE ANLAMAYA VARMILARDIR:
bu Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak, sava durumu sona erecektir.
Bu andan balayarak ve i bu Andlamann hkmlerine bal olarak, Mttefik Devletlerle
Trkiye arasnda resm ilikiler olacaktr.

BLM I.

MLLETLER CEMYET MSAKI

BAITLI YKSEK TARAFLAR,
Uluslar arasnda ibirliini gelitirmek ve uluslararas6 bar ve gvenlii salamak iin,
savaa bavurmamak konusunda birtakm ykmllkler kabul etmek,
gizlilikten uzak, adaletli ve onurlu uluslararas ilikiler srdrmek,
Hkmetlerce, bundan byle eylemsel davran kural kabul edilen uluslararas hukuk
kurallarna kesinlikle uymak,
rgtlenmi halklarn karlkl ilikilerinde adaleti korumak ve andlamalardan doan btn
ykmllklere titizlikle sayg gstermek gerektiini gz nnde tutarak,
Milletler Cemiyeti'ni kuran ibu Misak' kabul etmilerdir;
MADDE 1.
bu Misak'a bal Ek'de adlar yazl imzac Devletlerle, yine Ek'de adlar belirtilen
Devletlerden, Misak'n yrrle girmesinden balayarak iki ay iinde Sekreterlie sunacaklar
ve Cemiyet'in teki yelerine yapacaklar bir bildiri ile, hibir ekince ne srmeksizin ibu
Misak'a katlanlar, Milletler Cemiyeti'nin asl yeleridir.
Kendini zgrce yneten ve Ek'de ad gsterilmemi bulunan herhangi bir Devlet,
Dominyon ya da Smrge, uluslararas ykmllklerini itenlikle yerine getirme niyeti
konusunda etkin gvenceler vermesi, ve hava, kara ve deniz kuvvetleriyle silhlar konusunda
Cemiyet'in koyduu dzenlemeleri kabul etmesi kouluyla, yelie kabul Genel Kurulun te
iki ounluuyla kararlatrlrsa, Cemiyet yesi olabilir.
3
Franszca metinde Le General Haadi Pacha", ngilizce metinde "General Haadi Pasha", talyanca metinde
Generale Haadi Pacha", Erim metninde "Hadi Paa". (evirenler)
4
Ayan zas. (evirenler)
5
Ayan zas. (evirenler)
6
ngilizce metne gre "uluslararas bar", Franszca metne gre "kendilerine bar", talyanca metne gre
"Devletlere bar" biiminde evirmek gerekmektedir. Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "milletlere
sulh" denilmektedir. (evirenler)

-3-
 Cemiyet'in her yesi, iki yl nceden haber vermek ve ayrld anda, bu Misak'n
yklediklerini de iermek, zere, uluslararas btn ykmllklerini yerine getirmi bulunmak
kouluyla, Cemiyet'ten ekilebilir.
MADDE 2.
Cemiyet, bu Misak'da ngrlen eylemini, bir Genel Kurul, bir Konsey ve.bunlara yardm
eden bir Srekli Sekreterlik araclyla yerine getirir.
MADDE 3.
Genel Kurul, Cemiyet yelerinin Temsilcilerinden oluur.
Genel Kurul, belirli zamanlarda ve durum gerektirirse baka herhangi bir anda, Cemiyet'in
Merkezinde ya da kararlatrlacak bir baka yerde toplanr.
Genel Kurul, Cemiyet'in grev alanna giren ya da dnya barn ilgilendiren her soruna
bakmaya yetkilidir.
Cemiyet'in her yesi Genel Kurulda en ok Temsilci bulundurabilir; her yenin yalnz
bir oyu vardr.
MADDE 4.
Konsey, Mttefik ve Ortak Balca Devletlerin Temsilcileri ile, Cemiyet'in baka drt
yesinden oluur. Cemiyet'in bu drt yesini Genel Kurul diledii gibi ve diledii zamanlarda
seer. Genel Kurulca bu drt yenin ilk seimine kadar, Belika, Brezilya, spanya ve
Yunanistan Temsilcileri Konsey yesi olacaklardr.
Konsey, Genel Kurul ounluunun uygun bulmasyla, bundan byle Konseyde srekli
olarak temsil edilmek zere baka yeler de seebilir. Konsey, yine Genel Kurul ounluunun
uygun bulmasyla, Konseyde temsil edilmek zere Genel Kurulca seilecek Cemiyet yelerinin
saysn arttrabilir.
Konsey, koullar gerekli kld zamanlarda ve ylda en az bir kez, Cemiyet Merkezinde ya
da kararlatrlacak bir baka yerde toplanr. .
Konsey, toplantlarnda, Cemiyet'in grev alanna giren ya da dnya barn ilgilendiren her
sorunu ele almaa yetkilidir.
Konseyde temsil edilmeyen herhangi bir Cemiyet yesi, kendisini zellikle ilgilendiren bir
sorun Konseyde grld zaman, Konseye bir Temsilci gndererek, Konsey yesi sfatyla
katlmaa arlr.
Konseyde temsil edilen her Cemiyet yesinin yalnz bir oyu ve bir Temsilcisi
vardr.
MADDE 5.
bu Misak'da ya da bu Andlama hkmlerinde aka baka trl ngrlen durumlar
dnda, Genel Kurulun ya da Konseyin kararlan, toplantda temsil edilen Cemiyet yelerinin
oybirliiyle alnr.
Belirli sorunlara ilikin olarak soruturma yapmakla grevlendirilmi komisyonlarn
atanmasn da kapsamak zere, Genel Kurul ya da Konsey toplantlarnda ortaya kan btn
usul sorunlar, Genel Kurulca ya da Konseyce dzenlenir ve toplantda temsil edilen Cemiyet
yelerinin ounluuyla karara balanr.
Genel Kurulun ilk toplants ile Konseyin ilk toplants, Amerika Birleik Devletleri
Bakannn ars zerine yaplacaktr.

-4-
 MADDE 6.
Srekli Sekreterlik, Cemiyet'in Merkezinde kurulmutur. Srekli Sekreterlik, bir Genel
Sekreter ile gerekli grlecek sekreterlerden ve personelden oluur.
lk Genel Sekreter Ek'de gsterilmitir. Bundan sonras iin, Genel Sekreter, Genel Kurulun
ounluk kararyla uygun bulmas zerine, Konseyce atanacaktr.
Sekreterler ve Sekreterlik personeli, Konseyin uygun bulmas zerine, Genel Sekreterce
atanrlar.
Cemiyet'in Genel Sekreteri, bu sfatyla, Genel Kurulun ve Konseyin de Genel Sekreterliini
yapacaktr.
Sekreterliin giderleri, Evrensel Posta Birlii'nin Uluslararas Brosu iin saptanm oranlar
iinde, Cemiyet yelerince paylalacaktr.
MADDE 7.
Cemiyet'in Merkezi, Cenevre'de kurulmutur.
Konsey, bu Merkezi bir baka yerde kurmaa her an karar verebilir.
Cemiyet'in btn hizmetlerinde ya da, Sekreterlii de kapsamak zere, bunlara bal btn
dairelerde, kadnlarla erkekler eit olarak grev alabileceklerdir.
Cemiyet yelerinin Temsilcileri ve Cemiyet grevlileri, grevlerini yaptklar srada,
diplomasi ayrcalklarndan ve baklklarndan yararlanrlar.
Cemiyet'in, Cemiyet brolarnn yerlemi bulunduu, ya da Cemiyet'in toplantlarnn
yapld yaplarn ve alanlarn dokunulmazl vardr.
MADDE 8.
Cemiyet yeleri, barn sregtrlmesi iin, ulusal silhlarn, ulusal gvenlikle ortak bir
eylemin gerekli kld uluslararas ykmllklerin yerine getirilmesiyle badaabilecek en
dk bir dzeye indirilmesi zorunluluunu kabul ederler.
Konsey, her Devletin corafya durumunu ve iinde bulunduu zel koullar gz nnde
tutarak, eitli Hkmetlerin incelemesine ve kararna sunulmak zere, bu indirimin plnlarn
hazrlar.
Bu plnlar, en az her on ylda bir, yeniden incelenecek ve, gerekirse, deitirilecektir.
eitli Hkmetlerin bu plnlar kabulnden sonra, bylece saptanan silhlarn snr,
Konseyin rzas olmadka aslamayacaktr.
Cemiyet yeleri, silhlarn ve sava gerelerinin zel giriimce yapmnn byk
sakncalara yol at gryle, Konseyi, Cemiyet yelerinin gvenliklerine yetecek silhlarla
sava gerelerini kendileri yapamayan Cemiyet yelerinin gereksinmelerini de gz nnde
tutarak, bunun kt sonularn nleyecek nlemleri salk vermekle grevlendirirler.

Cemiyet yeleri, silhlarnn erimi olduu dzeye, kara, deniz ve hava kuvvetlerinin
programlarna ve savata kullanlmaa elverili olan endstrilerinin durumuna ilikin btn
bilgileri en ak yreklilikle ve eksiksiz olarak birbirlerine vermei ykmlenirler.

-5-
 MADDE 9.
Misak'n 1. ve 8. Maddeleri hkmlerinin yrtlmesi ve, genel olarak, kara, de
niz ve hava kuvvetlerine ilikin sorunlar zerinde Konseye grn bildirmek zere
srekli bir Komisyon kuracaklardr.
MADDE 10.
Cemiyet yeleri, btn Cemiyet yelerinin lke btnlklerine ve imdiki siyasal
bamszlklarna sayg gstermei ve bunlar dardan gelecek herhangi bir saldrya kar
korumay ykmlenirler. Saldr, saldr tehdidi ya da tehlikesi durumunda, Konsey, bu
ykmlln yerine getirilmesini salayacak yollar belirtir.
MADDE 11.
Cemiyet yelerinden birine dorudan doruya dokunsun ya da dokunmasn, her savan
ya da sava tehdidinin btn Cemiyet'i ilgilendirdii, ve Cemiyet'in uluslarn barn etkin bir
biimde korumaya zg nlemleri almakla ykml olduu kesin olarak aklanr. Byle bir
durumda, Cemiyet'in herhangi bir yesinin istemesi zerine, Genel Sekreter, Konseyi hemen
toplantya arr.
Bundan baka, Cemiyet'in herhangi bir yesinin, uluslararas ilikileri etkileyecek nitelikte
olan ve sonu olarak uluslar arasndaki bar ve bansn dayand iyi geinmeyi bozacak bir
durum zerine Genel Kurulun ya da Konseyin dikkatini dosta ekmek hakk olduu da
aklanr.
MADDE 12.
Cemiyet'in btn yeleri, aralarnda ilikilerin kesilmesine varabilecek nitelikte bir
anlamazlk karsa, bu anlamazl ya hakemlie ya da Konseyin incelemesine sunmay
kabul etmektedirler. Cemiyet yeleri, hakemlerin kararndan ya da Konseyin raporundan sonra
aylk bir sre geinceye kadar, hibir durumda savaa bavurmama da kabul ederler.
Bu maddede ngrlen btn durumlarda, hakemlerin kararnn akla yatkn bir sre iinde
verilmesi ve Konsey raporunun, anlamazlk Konseye sunulduu gnden balayarak, alt ay
iinde hazrlanm bulunmas gerekir.
MADDE 13.
Cemiyet yeleri, aralarnda, hakemlikle zme elverili saydklar bir anlamazlk karsa,
ve bu anlamazlk diplomasi yoluyla istekleri karlar bir biimde zlemezse, bu sorunun
tmyle hakemlie sunulacan kabul ederler.
Genel olarak hakemlikle zme elverili anlamazlklar arasnda, bir andlamann
yorumlanmasna, herhangi bir uluslararas hukuk sorununa, doruluu saptanrsa uluslararas
bir ykmlle aykrlk oluturabilecek bir olgunun gerekliine ya da byle bir aykrln
getirdii dencenin7 [tazminatn] niteliine ya da kapsamna ilikin anlamazlklar
gsterilebilir.
7
Sayn Ord. Prof. Dr. Hfz Veldet Velidedeolu, "tazminat" karl olarak "dence" terimini kullan-
maktadr: Trkeletirilmi Metinleriyle. Birlikte Trk Meden Kanunu ve Borlar Kanunu. nc cilt: Terim ve
Szckler Klavuzu, Trk Dil Kurumu yayn, Ankara, 1975, s. 1065. (evirenler)

-6-
 Anlamazln sunulduu Hakemlik Mahkemesi, Taraflarn gsterdikleri ya da daha
nce yaplm szlemelerde ngrlen mahkemedir.

Cemiyet yeleri, verilen kararlar iyi niyetle yerine getirmei, bu kararlara uyacak hibir
Cemiyet yesine kar savaa bavurmama ykmlenirler. Kararn yerine getirilmemesi
durumunda, Konsey bunu salayacak nlemleri nerir.
MADDE 14.
Konsey, bir Uluslararas Srekli Adalet Divan tasars hazrlamakla ve bu tasary
Cemiyet yelerine sunmakla grevlendirilmitir. Bu Divan, Taraflarn kendisine
sunacaklar uluslararas nitelikte her trl anlamazlklara bakacaktr. Divan, Konseyin ya
da Genel Kurulun kendisine gnderecei her trl anlamazlk ya da sorun zerinde
danma grleri [istiar mtalaalar] de verecektir.
MADDE 15.
Cemiyet yeleri, aralarnda ilikilerin kesilmesini dourabilecek nitelikte bir an-
lamazlk karsa, ve bu anlamazlk 13. Maddede ngrlen hakemlie sunulmazsa,
anlamazl Konseye gtrmeyi kabul ederler. Bu bakmdan, yelerden birinin, tam bir
soruturma ve inceleme iin her trl nlemleri alacak olan Genel Sekretere bu anlamazl
bildirmesi yeterlidir.
Taraflar, dvalarnn aklanmasn, kantlayc btn olgular ve belgelerle birlikte, en
ksa sre iinde Genel Sekretere vermelidirler. Konsey, bunlarn hemen yaynlanmasn
buyurabilir.
Konsey, anlamazln zlmesini salamaa alr; Konsey bunu baarrsa, yararl
sayd lde, olgular, bunlarn aklamlarm ve nerdii zm gsteren
bir aklama yaynlar.
Anlamazlk zlememise, Konsey, anlamazlkla ilgili olgular, hakgzetirlie8 ve bu
anlamazla en uygun sayarak salk verdii zmleri bildirmek zere, oybirliiyle ya da
ounlukla kabul edilen, bir rapor kaleme alr ve bu raporu yaynlar.
Konseyde temsil edilen Cemiyet yelerinden herbiri de, anlamazln olgularna ve
kendisinin varm olduu sonulara ilikin bir aklama yaynlayabilir.
Konseyin raporu, anlamazla Taraf bulunan Devletlerin Temsilcilerinin oylan hesaba
katlmakszn, oybirlii ile kabul edilmise, Cemiyet yeleri, hukuku ve adaleti korumak
iin gerekli grecekleri biimde davranmak hakkn ellerinde tutarlar.
Taraflardan biri, anlamazln uluslararas hukukun yalnz bu Tarafn ulusal yetkisine
brakt bir soruna ilikin olduunu ne srerse ve Konsey de bunu kabul ederse, Konsey
bunu raporunda belirtecek, ancak hibir zm salk vermeyecektir.
bu Maddede ngrlen btn durumlarda, Konsey anlamazl Genel Kurula
gtrebilir. Taraflardan birinin istemesi zerine de, Genel Kurul -bu istem, anlamazln
Konseye sunulmasndan balayarak ondrt gn iinde yaplm olmak kouluyla-
anlamazla bakacaktr.
Genel Kurula sunulan her sorunda, Konseyin eylemine ve yetkilerine ilikin ibu
Maddenin ve 12. Maddenin hkmleri, Genel Kurulun eylemine ve yetkilerine de uygulanr.
Genel Kurulda her soruna ilikin olarak, Taraflarn Temsilcileri dnda, Konseyde temsil
edilen btn Cemiyet yelerinin ve Cemiyet'in teki yelerinden bir ounluun uygun
bulmasyla hazrlanm olan bir rapor, Konseyde Taraflarn Temsilcileri dnda, yelerin
oybirliiyle hazrlanm olan bir raporla edeerde olacaktr.
8
Franszca metinde "le plus quitables", ngilizce metinde "just", talyanca metinde "pi giuste",
Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "en mukarin-i adalet". (evirenler)

-7-
 MADDE 16.
Cemiyet yelerinden biri, 12., 13. ya da 15. maddelerdeki ykmllklerine aykr olarak
savaa bavurursa, Cemiyet'in btn teki yelerine kar, bu davranyla \ipsofacto\ bir
sava eyleminde bulunmu saylr. Bu yeler onunla, ticaret ya da maliye ilikilerini hemen
kesmei, kendi uyruklaryla Misak'a aykr davranan Devletin uyruklar arasnda her trl
ilikileri yasaklama ve Misak'a aykr davranan bu Devletin uyruklar ile, Cemiyet yesi
olsun ya da olmasn, baka herhangi bir Devletin uyruklar arasnda ticaret, maliye
ilikileriyle kiisel ilikileri kesmei ykmlenirler.
Bu durumda, Konsey, ilgili eitli Hkmetlere, Cemiyet ykmllklerine sayg
gstermei salayacak Silhl Kuvvetlere Cemiyet yelerinden herbirinin kataca kara,
deniz ve hava birlikleri konusunda tlemelerde [tavsiyelerde] bulunmakla grevlidir.
Cemiyet yeleri, bundan baka, ibu madde gereince alnacak ekonomik ve mal
nlemlerin uygulanmasnda, bunlardan doabilecek zararlar ve sakncalar enaz [minimum]
dzeye indirmek iin, birbirlerine karlkl yardmda bulunma kabul etmektedirler. Bunun
gibi, ye Devletler, Misak'a aykr davranan Devlete ilerinden birine yneltilen herhangi
bir zel nleme kar direnmek iin de, birbirlerine karlkl yardmda bulunacaklardr. ye
Devletler, Cemiyet'in ykmllklerine sayg gsterilmesini salamak iin ortak eyleme
katlan her Cemiyet yesinin kuvvetlerinin kendi lkesinden gemesini kolaylatrmak zere
gerekli nlemleri alacaklardr.
Misak'dan doan ykmllklerden herhangi birine aykr davranmaktan sulu olan her
ye, Cemiyet'ten kartlabilir. Bu kartmaya, Konseyde temsil edilen btn teki yelerin
oybirliiyle karar verilir.
MADDE 17.
Yalnz biri Cemiyet yesi olan ya da hibiri Cemiyet yesi olmayan iki Devlet arasnda
bir anlamazlk kmas durumunda, Cemiyet yesi olmayan Devlet ya da Devletler,
anlamazl zmek iin, Konseyin uygun grecei koullar altnda, Cemiyet yeleri iin
uyulmas zorunlu olan ykmllklere bal olmaya arlrlar. Bu an kabul edilirse, 12.
maddeden 16. maddeye kadar olan maddeler, Konseyin gerekli grecei deiikliklerle,
uygulanr.
Bu anda bulunur bulunmaz, Konsey, hemen anlamazln eitli ynleri zerinde bir
soruturma aar ve bu zel duruma, kendisine en uygun ve en etkin grnen nlemi nerir.
arlan Devlet, anlamazln zm iin Cemiyet yelerine den ykm-llkleri
kabul etmeyerek, Cemiyet'e ye Devletlerden birine kar savaa bavurursa, bu Devlete, 16.
Madde hkmleri uygulanr.
arlan iki Taraf da, anlamazln zm iin Cemiyet yelerine den
ykmllkleri kabul etmezlerse, Konsey, atmalar nleyecek ve anlamazln zme
balanmasn salayacak her trl nlemleri alabilir ve her trl nerilerde bulunabilir.
MADDE 18.
Cemiyet yelerinden birinin ileride yapaca her andlama ya da uluslararas batlanma,
Sekreterlike kte yazlacak [tescil edilecek] ve olabilen en ksa sre iinde
yaynlanacaktr. Bu andlamalardari ya da uluslararas batlanmalardan hibiri, kte
yazlmadan nce balayc gte olmayacaktr.
MADDE 19.
Genel Kurul, zaman zaman, Cemiyet yelerini, uygulanmaz duruma gelmi
andlamalarn ve sregitmesi dnya barn tehlikeye sokabilecek uluslararas durumlarn
yeniden gzden geirilmesine arabilir.

-8-
 MADDE 20.
Cemiyet yeleri, ibu Misak'n, Misak hkmleriyle badamayan, aralarndaki btn
ykmllkleri ya da andlamalar sona erdirdiim, herbiri kendi bakmndan kabul ederler
ve gelecekte bu eit hibir batlanmaya girmemeyi resmen ykmlenirler.
ye Devletlerden biri, Cemiyet'e ye oluundan nce, Misak hkmleriyle badamaz
ykmllkler altna girmise, bu ykmllklerden kurtulmak iin hemen gerekli nlemleri
almak zorundadr.
MADDE 21.
Barn sregitmesini salayan hakemlik andlamalar gibi uluslararas stlenmeler ve
Monroe Doktrini gibi blgesel anlamalar, ibu Misak'n hibir hkmyle badamaz
saylmayacaktr.
MADDE 22.
Savatan sonra, daha nce kendilerini yneten Devletlerin egemenliine bal olmaktan
km ve ada dnyann zellikle g koullar altnda kendi kendilerini ynetme
yeteneinden henz yoksun halklarn oturduu smrgelere ve lkelere u ilkeler
uygulanr: Bu haklarn gnenleri ve gelimeleri kutsal bir uygarlk grevidir ve bu grevin
yerine getirilmesi iin ibu Misaka gvenceler konulmas gerekir.
Bu ilkenin uygulamada gerekletirilmesi iin en iyi yntem, bu halklarn korunmanl
[vesayetini], kaynaklar, grgleri ya da corafya durumlar bakmndan, bu sorumluluu
yklenmee en elverili bulunan ve bunu kabule raz olan uluslara emanet etmektir. Bunlar
mandaty9 , mandataire10 sfatyla ve Cemiyet adna yapacaklardr.
Mandataireliin nitelii, halkn gelime derecesine, lkenin corafya durumuna,
ekonomik koullarna ve buna benzer btn teki durumlara gre deiik olmasn
gerektirmektedir.
Eskiden Osmanl mparatorluuna bal bulunan kimi topluluklar, kendi kendilerini
ynetmeye yetenekli olacaklar zamana kadar, ynetimlerine bir mandatairein tleri ve
yardm klavuz olmak kouluyla, bamsz uluslar olarak varlklar geici nitelikte
tannabilecek bir gelime dzeyine erimilerdir. Mandatairein seilmesinde, hereyden
nce, bu topluluklarn dilekleri gz nnde tutulmaldr.
teki halklarn, zellikle Orta Afrika halklarnn, iinde bulunduklar gelime derecesi,
mandatairein, buralarda lkenin ynetimini, kle ticareti, silah ve alkol almsatm gibi
ktye kullanmalar yasaklamay; kamu dzeniyle ahlak kurallarnn sregtrlmesinin
gerektirdiklerinden baka kstlamalara bal olmakszn, inan ve din zgrln
salamay; berkitilmi yerler [tahkimat] ya da kara ve deniz sleri kurmay ve yerli halka
lkenin kolluk [zabta] dzenini ve savunmasn salamak amac dnda, askerlik eitimini
yasaklama gvence altna alacak ve, ayn zamanda, Cemiyetin teki yelerine de alveri
ve ticaret konularnda eit olanaklar salayacak koullar iinde, stne almasn
gerektirmektedir.
Son olarak, Afrikann Gney Bats ve kimi Gney Pasifik Adalar gibi lkeler vardr ki,
bunlar, nfus younluunun azl, yzlmnn kkl, uygarlk merkezlerinden
uzakl, mandatairein lkesine bitiiklii ya da birtakm baka durumlar yznden, yerli
halkn yararna, yukarda sz edilen gvenceler sakl kalmak kouluyla, en iyi biimde
ancak mandatairein yasalar ile ve sanki kendi lkesinin bir parasym gibi ynetebilirler.
9
Franszca metinde mandat, ngilizce metinde mandate, talyanca metinde mandato, Matbaa-i
Amire, Konya ve Erim metinlerinde vesayet denilmektedir. Biz, dilimizde manda biiminde kt bir n olan
bu szc olduu gibi almay uygun grdk; ancak, Franszca yazln kullandk. (evirenler)
10
Franszca metinde mandataire, ngilizce metinde Mandatories, talyanca metinde mandatorie,
Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde mandater. (evirenler)

-9-
 Her bir durumda, mandataire, ynetimini zerine ald lkeye ilikin olarak, Konseye
yllk bir rapor gnderecektir.
Mandatairein kullanaca yetkenin [otoritenin], denetimin ya da ynetimin derecesi,
Cemiyet yeleri arasnda nceden yaplm bir szlemeye konu olmamsa, bunlar, her bir
durumda, konseyce kesin olarak saptanacaktr.
Mandatairelerin yllk raporlarn almak, incelemek ve mandatlarn yrtlmesine
ilikin btn sorunlar zerinde Konseye gr bildirmekle grevli, bir srekli Komisyon
kurulacaktr.
MADDE 23.
Milletler Cemiyeti yeleri, imdi varolan ya da sonradan yaplabilecek uluslararas
szlemelerin hkmlerine uygun olmak ve bunlar sakl tutulmak kouluyla:
a) kendi lkelerinde olduu gibi, ticaret ve endstri ilikilerinin kapsamna giren btn
teki lkelerde, erkeklere, kadnlara ve ocuklara hakgzetir11 ve insancl alma koullar
salamaa ve bu koullar srdrmee ve bu amaca erimek zere, gerekli uluslararas
rgtleri kurmaa ve yaatmaa aba gstereceklerdir;
b) ynetimleri altndaki lkelerde yerli halka hakgzetir12 davranmay ykmlenirler;
c) kadn ve ocuk ticaretine, afyon ve buna benzer zararl maddelerin alm-satmna
ilikin anlamalarn genel denetimi ile Cemiyet'i grevlendirirler;
d) silh ve cephane ticaretinin denetiminin kamu yarar iin zorunlu bulunduu
lkelerde, bu ticaretin genel denetimi ile Cemiyet'i grevlendirirler;
e) ulam ve transit zgrlnn gvence altna alnmas ve srdrlmesi ve
Cemiyet'in btn yelerine ticaret konusunda hakgzetir13 bir ilem yaplmasn salamak
iin gerekli nlemleri alacaklardr. Bu konuyla ilgili olarak, 1914-1918 sava srasnda
yaklp yklm olan blgelerin zel gereksinmeleri gz nnde tutulacaktr;
f) hastalklar nlemek ve bunlarla savamak iin uluslararas nlemler almaya
alacaklardr.
MADDE 24.
ok tarafl andlamalarla daha nce kurulmu btn uluslararas brolar, Taraflarn kabul
etmeleri kouluyla, Cemiyet'in yetkisi altna konulacaktr, leride kurulacak btn baka
uluslararas brolar ve uluslararas nitelikte sorunlarn zlmesiyle ilgili Komisyonlar
Cemiyet'in yetkisi altna konulacaktr.
Genel szlemelerle dzenlenen, ancak uluslararas brolarn ya da komisyonlarn
denetimine girmeyen uluslararas nitelikteki btn sorunlar iin, Cemiyet Sekreterlii,
Taraflar isterlerse ve Konsey kabul ederse, yararl tm bilgileri toplamak, datmak ve
gereken ya da istenen yardmlarda bulunmak zorundadr.
Konsey, Cemiyet'in yetkisi altnda bulunan herhangi bir bronun ya da komisyonun
giderlerini sekreterlik giderleri iine sokabilir.
MADDE 25.
Cemiyet yeleri, saln gelitirilmesi, hastalklara kar nleyici nlemler alnmas ve
btn dnyada ekilen aclarn azaltlmas amalarn gden, gerei gibi yetkili klnm
ulusal Kzl-Ha gnll rgtlerinin kurulmasn ve bunlarn aralarnda ibirlii yapmalarn
desteklemei ve kolaylatrma ykmlenirler.
11
Franszca metinde "equitables", ngilizce metinde "fair", talyanca metinde "eque" denilmektedir.
Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "hakkaniyet". (evirenler)
12
Franszca metinde **equitable", ngilizce metinde "just", talyanca metinde "equo" denilmektedir.
Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "dilne". (evirenler)
13
Franszca metinde **equitable", ngilizce metinde "equitable", talyanca metinde "equo", Matbaa-i
Amire, Konya ve Erim metinlerinde **muhikkane". (evirenler)

-10-
 MADDE 26.

bu Misak'da yaplacak deiiklikler, Temsilcileri Konseyi oluturan Cemiyet yelerince

ve Temsilcileri Genel Kurulu oluturan yelerin ounluunca onaylanr onaylanmaz
yrrle girecektir.

Cemiyet'in her yesi, Misak'da yaplan deiiklikleri kabul etmemekte zgrdr; bu

durumda, Cemiyet'in yesi olmaktan km olur.

EK

I. MLLETLER CEMYET'NN ASIL YELER14

AMERKA BRLEK DEVLETLER HAT

BELKA HCAZ
BOLVYA HONDURAS
BREZLYA TALYA
BRTANYA MPARATORLUU JAPONYA
KANADA LBERYA
AVUSTRALYA NKARAGUA
GNEY AFRKA PANAMA
YEN-ZELANDA PERU
HNDSTAN POLONYA
N PORTEKZ
KBA ROMANYA
EKUVADOR SIRP-HIRVAT-SLOVEN DEVLET
FRANSA SAM
YUNANSTAN EKO-SLOVAKYA
GUATEMALA URUGUAY

MSAK'A KATILMAYA AIRILAN DEVLETLER15

ARJANTN HOLLANDA
L IRAN
KOLOMBYA SALVADOR
DANMARKA SVE
SPANYA SVRE
NORVE VENEZUELA
PARAGUAY

II. MLLETLER CEMYETNN

LK GENEL SEKRETER

Sayn Sir James Eric DRUMMOND, K.C.M.G., C.B.

Birinci Blmn (Milletler Cemiyeti Misak) 4. Maddesinde belirtilen Balca Mttefik

ve Ortak Devletler, Almanya ile yaplan 28 Haziran 1919 tarihli Bar Andlamasnda
belirtilen Balca Mttefik ve Ortak Devletlerdir.
14 15
ve Fransz abecesine gre. (evirenler)

-11-
 BLM II.

TRKYE'NN SINIRLARI

MADDE 27.
I. Avrupa'da, Trkiye'nin snrlar aadaki gibi saptanacaktr (ekli I sayl haritaya
baklmas) :16
1. Karadeniz:
Karadeniz Boaz'nn giriinden aada belirtilen noktaya kadar.
2. Yunanistan ile:
Podima'nm aa yukar 7 kilometre kuzey-batsnda bulunan Byk Dere'nin aznda
Karadeniz zerinde seilecek bir noktadan balayarak, gney-batya doru ve stranca dere
havzas snrlarnn en kuzey-bat noktasna kadar (stranca'nn aa yukar 8 kilometre
kuzey-batsnda bulunan nokta):
Kaplca da ile Upnar tepesi noktalarndan gemek zere, toprak [arazi] zerinde
saptanacak bir izgi;
oradan, gney-gney-dou dorultusunda ve Sinekli demiryolu istasyonunun aa
yukar l kilometre batsnda, orlu-atalca demiryolu zerinde seilecek bir noktaya kadar:
stranca Dere havzasnn bat snrn olabildiince izleyen bir izgi;
oradan, gney-douya doru ve kuzey-douda, Byk ekmece Gl'ne akan rmaklar
havzalaryla, gney-batda dorudan doruya Marmara Denizi'ne dklen rmaklarn havzas
arasndaki su blm izgisi zerinde Fener ve Kurfal arasnda seilecek bir noktaya kadar:
Sinekli'nin gneyinden gemek zere toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, gney-douya doru ve Kalikratia'nn aa yukar l kilometre gneybatsnda
Marmara Denizi zerinde seilecek bir noktaya kadar:
yukarda tanmlanan su blm izgisini olabildiince izleyen bir izgi.
3. Marmara Denizi:
Yukarda tanmlanan noktadan Karadeniz Boaz'nn giriine kadar.
II. Asya'da, Trkiye'nin snrlar aadaki gibi saptanacaktr (ekli 2 sayl haritaya
baklmas):
1. Batda ve Gneyde:
Marmara Denizi zerinde, Karadeniz Boaz'nn giriinden balayarak Dou Akdeniz'de
iskenderun Krfezi dolaylarnda Karata-Burnu yaknnda aadaki gibi tanmlanan bir
noktaya kadar:
Marmara Denizi, anakkale Boaz ve Dou Akdeniz; III. Blmn (Siyasal
Hkmler) IV. Kesimi ile 84. ve 122. Maddeleri hkmleri Sakl kalmak zere, Marmara
Denizi adalar ve Osmanl17 kalan kylardan 3 mil kadar uzaklk iinde bulunan adalar.
2. Suriye ile:
Kuzey-douya doru, Hasan Dede geidinin dou kys zerinde ve Karata Burnu'ndan
aa yukar 3 kilometre kuzey-batda seilecek bir noktann Ceyhan rma zerinde
Babeli'nin aa yukar l kilometre kuzeyinde seilecek bir noktaya kadar.
16
Yer, da, dere adlar olarak, genellikle, 1920 evirisindeki adlar kullanlmtr. (evirenler)
17
Franszca metinde **ottoman", talyanca metinde "ottomano", denirken, ngilizce metinde, genellikle,
hep "Turkish" denilmektedir. (evirenler)

-12-
 Karatan kuzeyinden gemek zere, toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, Kesik Kale'ye kadar:
Ceyhan rmann kaynana doru akm yolu;
oradan, kuzey douya doru ve Ceyhan rma zerinde Karapazar'n aa yukar 15
kilometre dou-gney-dousunda seilecek bir noktaya kadar:
Karatepe'nin kuzeyinden gemek zere, toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan ve Dldl Da'nn batsnda bulunan, Ceyhan rmann dirseine kadar :
Ceyhan rmann kaynana doru akm yolu;
oradan, gney-dou genel dorultusunda ve Gvur Gl'n aa yukar 15 kilometre
gney-gney-batsnda, Emir Musa Da zerinde seilecek bir noktaya kadar:
demiryolundan aa yukar 18 kilometre uzaklktan gemek ve Dldl Da'n Suriye'de
brakmak zere izlenecek bir izgi;
oradan, douya doru ve Urfa'nn aa yukar 5 kilometre kuzeyine kadar:
Bahe, Ayntap, Birecik ve Urfa kentlerini birbirine balayan yollarn kuzeyinden
gemek ve bu kentlerden son n Suriye'de brakmak zere, batdan douya genel bir
dorultuda ve olduka dz biimde toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, douya doru ve (Cezire-i bn-i mer'in 27 kilometre18) batsnda Azeh'in aa
yukar 6 kilometre kuzeyinde Dicle'nin oluturduu dirsein en gney-bat noktasna kadar:
batdan douya genel dorultuda ve Mardin kentini Suriye'de brakmak zere olduka
dz biimde toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, ve Habur Su ile Dicle'nin kesitikleri yerle, bu yerin aa yukar 10 kilometre
kuzeyinde Dicle dirsei arasnda ve Dicle zerinde seilecek bir noktaya kadar:
Cezire-i bn-i, mer kentinin bulunduu aday Suriye'de brakmak zere Diclenin azna
doru akm yolu.
3. Irak19 ile:
Oradan, batdan douya doru genel bir dorultuda Musul linin [Vilyetinin]20 dou
snr zerinde seilecek bir noktaya kadar: toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, bu izginin douya doru Trkiye ile ran arasndaki snra rastlad noktaya
kadar:
madiye'nin21 gneyinden geecek biimde deitirilmi, Musul linin [Vilyetinin] kuzey
snr.

4. Douda ve Kuzey-Douda:
Yukarda tanmlanan noktadan ve Karadeniz'e kadar, 89. Madde hkmleri sakl kalmak
kouluyla, Trkiye ile Iran arasndaki imdiki snrla, Trkiye ile Rusya arasndaki eski
snrlar.

5. Karadeniz.
MADDE 28.
bu Andlamada tanmlanan snrlar, ibu Andlamaya ekli 1/1.000.000 lekli haritalara
izilmitir. Metinle harita arasnda uyumazlk durumunda, metin geerli olacaktr.
18
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "27 kilometre", 1920 evirilerinde "10 kilometre". (evi-
renler)
19
Franszca metinde "Mesopotamie", ngilizce ve talyanca metinlerde "Mesopotamia" denilmektedir.
Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "Elcezire", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde **Irak".
(evirenler)
20
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Vilayet". (evirenler)
21
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Amadiye", 1920 evirilerinde "Imadiye". (evirenler)

-13-
 MADDE 29.
Kurulu biimi ibu Andlama ile saptanan ya da tamamlayc andlamalar ve
szlemelerle saptanacak olan Snrlandrma Komisyonlar, bu snrlar toprak [arazi]
zerinde izeceklerdir.
Bu Komisyonlar, yalnz "toprak [arazi] zerinde saptanacak izgi" diye tanmlanan
kesimleri deil, gerekli grrlerse, ynetimsel snrlarla ya da baka biimde tanmlanan
kesimlere de, ayrntlar bakmndan, dzeltmeler yapmakta tam yetkili olacaklardr.
Komisyonlar, btn durumlarda, Andlamalarda verilen tanmlamalar, ynetimsel snrlarla
yerel ekonomik karlar olabildiince gz nnde tutarak, en yakndan izlemee
alacaklardr.
Komisyonlarn kararlar oyokluuyla alnacak ve ilgili taraflar iin uyulmas zorunlu
olacaktr.
Snrlandrma Komisyonlarnn giderleri ilgili Taraflarca eit paylar olarak
karlanacaktr.
MADDE 30.
Bir akm yolu ile tanmlanan snrlar bakmndan, ibu Andlamadaki tanmlamalarda
kullanlan "akm yolu"22 ya da "gidi-geli yolu"23 terimleri u anlama gelmektedir: Bir
yandan, gemilerin gidi-geliine (ulama) elverili olmayan nehirlerde, akar suyun ya da
bunun ana kolunun ortay izgisi24, ve te yandan, gemilerin gidi-geliine (ulama) elverili
nehirlerde, ana gidi-geli yolunun ortay izgisi. Bununla birlikte, akm ya da gidi-geli
yolunda deiiklikler olmas durumunda, snr izgisinin, bu biimde tanmlanm olan akm
yoluyla gidi-geli yolunu mu izleyeceim, yoksa bu yolun, ibu Andlamann yrrle
giri anndaki durumunda olduu gibi kesin olarak saptanm m kalacan kararlatrmaya,
ibu Andlamada ngrlen Snrlandrma Komisyonlar yetkili olacaklardr.
bu Andlamada aykr bir hkm bulunmadka, deniz snrlar, kyya milden daha
yakn bulunan adalar ve adacklar da iine alacaktr.
MADDE 31.
lgili eitli Devletler, Snrlandrma Komisyonuna, almalar iin gerekli btn
belgeleri, zellikle imdiki y da eski snrlarn saptanmasna ilikin tutanaklarn doruluu
onaylanm rneklerini, elde bulunan byk lekli btn haritalar, geodezik verileri,
yaplm ancak yaynlanmam yerlmesi [mesaha] haritalarn, snrdaki akar sularn yatak
deitirmelerine ilikin bilgileri vermei ykmlenirler. Osmanl makamlarnn elinde
bulunan haritalar, geodezik veriler, yaynlanmam olsa bile yerlmesi haritalar, ibu
Andlamann yrrle konulmasndan sonra otuz gn iinde, stanbul'da25, Balca Mttefik
Devletlerin gsterecei ilgili Komisyonlarn temsilcisine teslim edilecektir.
lgili Devletler, bundan baka, btn belgeleri, zellikle plnlar, kadastrolarla tapu
ktklerini ve, Komisyonlar isterse, mlkiyet durumuna ve ekonomik akmlara ilikin
bilgilerle gerekli her eit bilgileri Komisyonlara iletmeleri iin yerel makamlara ynergeler
[talimat] vermeyi de ykmlenirler.
22
Franszca metinde "cours", ngilizce metinde "course", talyanca metinde "corso", 1920 evirilerinde
"mecra". (evirenler)
23
Franszca metinde "chenal", ngilizce metinde "channel", talyanca metinde "canale"; 1920 evirilerinde
"kanal". (evirenler)
24
Franszca metinde "ligne mediane", ngilizce metinde "median line", talyanca metinde "linea media-na".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde hat- vasati", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Hat-t
mutavasst" biiminde evrilmitir. (evirenler)
25
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli", 1920
evirilerinde "stanbul". (evirenler)

-14-
 MADDE 32.
lgili eitli Devletler, Snrlandrma Komisyonlarna, grevlerim yerine getirmeleri iin
gerekli olan ulam, igc ve ara ve gerelere (direkler ve snr talar) ilikin her trl
yardm gerek dorudan gerekse yerel makamlann araclyla yapma ykmlenirler.
zellikle, Osmanl Hkmeti, Snrlandrma Komisyonlarnn grevlerinin yerine
getirilmesinde, Balca Mttefik Devletlere, gerekli grecekleri teknik personel yardmnda
bulunmay ykmlenir.
MADDE 33.
lgili eitli Devletler, Komisyonlarca konulmu nirengi noktalarnn, snr iaretlerini
[talarn] ya da direklerini korumay ykmlenirler.
MADDE 34.
Snr iaretleri [talar], birbirinden gzle grlecek uzaklklara konulacaktr; bunlara say
verilecek ve yerleriyle saylar bir haritaya ilenecektir.
MADDE 35.
Snrlandrmaya ilikin kesin tutanaklar, bunlara ekli haritalar ve belgeler, her-biri de asl
nsha saylmak zere, nsha olarak dzenlenecektir; bunlardan ikisi snrda Devletlere,
ncs de, doruluu onaylanm birer rneini ibu Andlamay imzalam olan
Devletlere gnderecek olan, Fransz Cumhuriyeti Hkmetine verilecektir.

BLM III.

SYASAL HKMLER

KESM I
STANBUL26

MADDE 36.

bu Andlamann hkmleri sakl kalmak kouluyla, Batl Yksek Taraflar, Osmanl

Hkmetinin stanbul27 zerindeki haklarna ve sfatlarna dokunulmamas, ve bu Hkmetle
Majeste Padiah'in28 bu kentte oturmak ve bu kenti Osmanl Devletinin bakenti tutmak
bakmndan zgr olduklarnda gr birlii iindedirler.

Bununla birlikte, Trkiye29, ibu Andlama ile bunu tamamlayan andlamalarn ve

szlemelerin hkmlerine, zellikle soy, din ve dil aznlklarnn haklarna drst, bir
biimde sayg gstermekte kusur ederse, Mttefik Devletler, yukarda belirtilen hkm
deitirmek hakkn kesinlikle sakl tutarlar, ve Trkiye, bu bakmdan alnacak btn
kararlar kabul etmei imdiden ykmlenir.
26
Bir nceki nota baklmas. (evirenler)
27
Baknz: Not 25. (evirenler)
28
Franszca metinde Sa Majeste le Sultan", ngilizce metinde "His Majesty the Sultan", talyanca metinde
"ua Maesta il Sultano"; 1920 evirilerinde "Zt- Hazret-i Padiah". (evirenler)
29
Franszca metinde "La Turquie", ngilizce metinde Turkey, talyanca metinde "Turchia". Matbaa-i
Amire, Konya ve Erim metinlerinde Hkmet-i Osmaniye", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trkiye".
(evirenler)

-15-
 KESM II.

BOAZLAR

MADDE 37.
anakkale Boaz, Marmara Denizi ve Karadeniz Boazn kapsayan Boazlarda
gemilerin gidi-gelii (ulam), gelecekte, gerek bar zamannda gerek sava zamannda,
bayrak ayrm yapmakszn, btn ticaret ve sava gemileriyle askerlik ve ticaret uaklarna
ak olacaktr.
Milletler Cemiyeti Konseyinin bir kararnn uygulanmas dnda, bu sular abluka
edilemez, buralarda hibir sava hakk kullanlamaz ve hibir dmanca eylemde
bulunulamaz.
MADDE 38.
Osmanl Hkmeti, 37. Maddede ngrlen gidi-geli (ulam) zgrln salamak
iin yeni nlemler alnmas gerektiini kabul eder ve, bunun sonucu olarak, kendisini
ilgilendirdii lde, "Boazlar Komisyonu" adn alacak olan ve aada "Komisyon"
szc ile anlacak bir Komisyonu, 39. Maddede belirtilen sularn denetimine yetkili klar.
Yunan Hkmeti, kendisini ilgilendirdii lde, ayn yetkileri Komisyona brakr ve bu
Komisyona her bakmdan ayn kolaylklar gstermei ykmlenir.
Denetim, Osmanl ve Yunan Hkmetlerinden herbiri adna ve ibu kesimde belirlenen
biimde yrtlecektir.
MADDE 39.
Komisyonun yetki [otorite] alan, Akdeniz ynnde anakkale Boaz'nn girii 41e,
Karadeniz ynnde Karadeniz Boaznn girii arasndaki sular, bu girilerin herbirinden
mil aklara kadar kapsayacaktr.
Bu yetki [otorite], ibu Kesim hkmlerinin yerine getirilmesi gerektike, ky zerinde
de kullanlabilecektir.
MADDE 40.
Komisyon -bir gn Komisyona katlmak isterse ve katld gnden balayarak-Amerika
Birleik Devletleri'nin, Britanya mparatorluu'nun, Fransa'nn, talya'nn, Japonya'nn, -bir
gn Milletler Cemiyeti'ne ye olursa ve olduu gnden balayarak-Rusya'nn,
Yunanistan'n, Romanya'nn ve -bir gn Milletler Cemiyeti'ne ye olurlarsa ve olduklar
gnden balayarak- Bulgaristan'la Trkiye'nin30 gsterecekleri temsilcilerden oluacaktr.
Amerika Birleik Devletleri, Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Japonya ve Rusya
Temsilcilerinden herbirinin ikier oyu olacaktr. Yunanistan, Romanya, Bulgaristan ve
Trkiye31 Temsilcilerinden herbirinin birer oyu olacaktr. Komisyon yelerinden
[komiserlerden] hibiri, kendisim atayan Hkmetten bakasnca grevinden alnamaz.
30
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde Trkiye'nin ad gemesine karlk, Matbaa-i mire, Konya
ve Erim eviri metinlerinde Trkiye'nin ad yoktur. Mttefiklerin deiiklik nerisinde yle denilmektedir:
"Muahede lyihasnn mevadnda icra edilen tadilat bervech-i tidir:
40 nc maddenin drdnc satrnda "Bulgaristan" kelimesinden sonra "Trkiye" kelimesi ilve edilecek ve
cmlenin mabaadi u suretle tashih edilecektir:
"Eer bu iki Devlet!., olurlar ise". Ayn maddenin sekizinci son satrnn nihayetinde "Bulgaristan"
kelimesinden sonra "ve Trkiye'nin" kelimesi ilve edilecektir". (evirenler)
31
Bir nceki nota baklmas. (evirenler)

-16-
 MADDE 41.
Komisyon yeleri [komiserler], 39. Maddede belirtilen snrlar iinde, diplomasi
ayrcalklarndan ve dokunulmazlklarndan yararlanacaklardr.
MADDE 42.
Komisyon, ibu Andlama ile kendisine tannan yetkileri, yerel Hkmetten tmyle
bamsz olarak kullanacaktr. Komisyonun zel bir bayra, zel bir btesi ve kendisine
zg bir rgt olacaktr.
MADDE 43.
Komisyon, 39. Maddede saptanan yetkisi snrlar iinde, aadaki grevleri yapmakla
ykml olacaktr:
a) Geitlerin ya da limanlara girilerin iyiletirilmesi iin gerekli grlecek btn
almalarn yaplmas;
b) Geitlerin aydnlatlmas, s ve tehlikeli yerlerin iaretlenmesi;
c) Klavuzluk ve yedek ektirme32 ilerinin denetimi;
d) Gemilerin demirledikleri yerlerin denetimi;
e) bu Andlamann XI. Blmnn (Limanlar, Su Yollar ve Demiryollar) 335.
Maddesinden 344. Maddesine kadar olan Maddelerinde ngrlen rejimin, stanbul ve
Haydarpaa limanlarna uygulanmasn salamak iin gerekli denetim;
f) Kazaya uram gemilerin kalntlarna ve gemilerle yklerin kurtarlmasna ilikin
her trl denetim ileri;
g) Mavnalara ilikin denetim.
MADDE 44.
Komisyon, Boazlardan zgrce geiin engellendii kansna varacak olursa, 178.
maddede ngrlen igal kuvvetlerini bulunduran Mttefik Devletlerin stanbul'daki
Temsilcilerini durumdan haberli klacaktr. O vakit, bu Temsilciler, Boazlar'da gei
zgrln korumak iin alnmas gerekli grlecek nlemler konusunda, bu kuvvetlerin
deniz ve kara kuvvetleri Komutanlaryla anlaacaklardr. Dardan gelecek bir eylemin
Boazlar'da gei zgrln tehdit etmesi durumunda da bu Temsilciler ayn biimde
davranacaklardr.
MADDE 45.
Komisyonun, gereksinme duyulabilecek mallarn alnmas ve srekli ilerin yaplmas
iin gerekli grecei borlanmalara girime hakk olacaktr. Bu borlanmalara, olabildii
lde, 53. maddede belirtildii zere, Boazlar'dan geecek gemilerden alnacak harlar
gvence olarak gsterilecektir.
MADDE 46.
stanbul Salk Yksek Meclisi ve bu Meclisin ynettii Osmanl Salk Ynetimince34
33

eskiden yaplan grevlerle, Karadeniz Boaz'ndaki Kurtarma Gemileri Ulusal

Ynetimince35 yaplan grevler, 39. Maddede saptanan snrlar iinde, Komisyonun denetimi
altnda ve Komisyonca saptanacak biimde yaplacaktr.
32
Franszca metinde "remorquage", ngilizce metinde "tovvage", talyanca metinde "rimorchio". Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "yedek ekdirme", Vakit vePeyam- Sabah metinlerinde "ekdirme
gemileri". (evirenler)
33
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "stanbul Shhiye Meclis-i lisi", Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "stanbul Meclis-i Shh-i lisi". (evirenler)
34
1920 evirilerinde "Osmanl Shhiye idaresi". (evirenler)
35
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Karadeniz Boazndaki Sefain-i Tahlisiye daresi", Vakit
ve Peyam- Sabah metinlerinde "Boazii Tahlisiye daresi". (evirenler)

-17-
 Komisyon, hastalklar nlemek ve hastalklarla savamak zere Milletler Cemiyeti
Konseyinin kabul ettii ortaklaa her politikann gerekletirilmesinde ibirliinde
bulunacaktr.
MADDE 47.
imdiki durumda fenerlere, havuzlara, rhtmlara ve bunlara benzer iletmelere ilikin
ayrcalklar ellerinde bulunduran kiilerin ve ortaklklarn haklar, Komisyona tannan
denetime ilikin genel yetkiler sakl kalmak kouluyla, korunacaktr. Bununla birlikte,
Komisyon, genel yararlar bakmndan gerekli sayarsa, ibu Andlamann IX, Blmnn
(Ekonomik Hkmler) 311. Maddesinde belirtilen koullara uygun dav-ranlarak, sz edilen
haklar satn almaa ya da deitirmee ya da yeni bir ayrcalk stlenmee yetkili olacaktr.
MADDE 48.
Komisyon, bu Kesimin kendisine ykledii grevlerin yerine getirilmesini
kolaylatrmak amacyla, gerekli grecei zel polis gcn kurmaya yetkili olacaktr. Bu
polis gc, Limni [Lemnosy Lemno], Gkeada [tmroz, Imbros, Imbro], Semadirek
[Semendirek, Samothracey Samotracia], Bozcaada [Tenedos, Tenedo] ve Midilli [Mitylney
Mitylene, Mitilene] adalar dnda, olabildii lde, V. Blmn (Kara, Deniz ve Hava
Kuvvetlerine ilikin Hkmler) 178. Maddesinde ngrlen, Boazlar ve Adalar blgesinin
yerli halkndan derlenecek ve Komisyonca atanm yabanc polis stlerinin komutas altna
verilecektir.
MADDE 49.
Marmara Denizi adalarn da kapsamak zere, Boazlar blgesinin Osmanl kalan
kesiminde ve 136. Maddede ngrlen Osmanl yarg rgt reformunun yrrle
konulmasn beklerken, Kapitlasyonlardan yararlanan Devletlerin uyruklarndan,
Komisyonun koyduu kurallara ve hkmlere aykr davrananlar, sz edilen Devletlerin
Konsolosluklar Mahkemelerine verileceklerdir. Mttefik Devletler, kendi Konsolosluk
Mahkemelerini ve grevlilerini bu bakmdan yetkili klmak konusunda anlam
bulunmaktadrlar. Osmanl uyruklar ile Kapitlasyonlardan yararlanmayan Devletlerin
uyruklarnca ilenecek sulara, yetkili Osmanl yarg makamlar bakacaklardr.
Sz edilen blgenin Yunan egemenlii altna konulmu kesiminde, sz konusu sulara,
Yunan yarg makamlar bakacaklardr.
MADDE 50.
Komisyonun yetki snrlar iinde, karada ya da denizde ilenmi her eit sular36
yznden, sz edilen yetki snr iinde bulunan herhangi bir ticaret gemisinin subaylar ve
gemi adamlar karada tutuklanacak olurlarsa, Komisyon polisince, yetkili yarg makamlanna
teslim edileceklerdir. Sank, Komisyon polisinden baka birince tutuk-lanmsa, gecikmeden
Komisyon polisine teslim olunacaktr.
MADDE 51.
Komisyon, zerine alm olduu grevleri yerine getirmek iin kendisine yardmc
olmalarn vazgeilmez sayd btn st ve ast grevlileri atayacaktr.
MADDE 52.
Komisyonun yetki alan snrlar iinde gemilerin gidi-geliine ilikin btn konularda,
37. maddede belirtilen her trl gemiler tam bir eitlik dzeyinde ilem greceklerdir.
36
Franszca metinde "pour tout erime, delit u contravention", ngilizce metinde "for any offense",
talyanca metinde "per qualsiasi reato". Matbaa-i mre, Konya ve Erim metinlerinde "cinayet, cnha ve
kabahatten na", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "cinayet, crm veyahut muhalefet-i mukarrarat
herhangi hareket". (evirenler)

-18-
 MADDE 53.
47. madde hkmleri sakl kalmak zere, Komisyonun yetki snrlar iinde, gemilerden
ya da gemilerdeki yklerden gerek Osmanl Hkmetince dorudan doruya, gerek
uluslararas kurulularca ya da zel ortaklklarca alnmakta bulunan harlara ya da teki
vergilere dayanak oluturan ve imdi varolan haklar, Komisyona aktarlacaktr. Komisyon,
bu harlar ve vergileri -Komisyonun genel ynetim giderleriyle, ibu Kesime bal Ek'in 3.
paragrafnda ngrlen maa ve cretleri de kapsamak zere- yerine getirilmi hizmetleri ve
yaplm ileri karlamak amacyla yaplm harcamalar iin ar olmayacak bir tarifeye
gre saptayacaktr.
Komisyon, yalnz bu amalarla ve Milletler Cemiyeti Konseyinin n rzasyla, imdi
varolanlardan baka harlar ve vergiler de koyabilecek ve bunlarn miktarn
saptayabilecektir.
MADDE 54.
Komisyonca konulacak btn vergiler ve harlar, gemiler arasnda, balama, var ya da
k limanlar, bayraklar ya da malikleri, ya da yklerinin uyrukluu ya da malikleri
bakmndan hibir ayrm gzetilmeksizin ve tam bir eitlik dzeyinde alnacaktr.
bu hkm, Komisyonun, bu kesimde ngrlen harlar tonaja gre saptama hakkn
hibir bakmdan sarsmaz.
MADDE 55.
Osmanl Hkmeti ile Yunan Hkmeti, herbiri kendi bakmlarndan, Komisyonun,
kendisine verilmi grevlerin yararl bir biimde yerine getirilmesi iin gerekli grecei
btn topraklar ve yaplar edinmesini kolaylatrma ykmlenirler.
MADDE 56.
39. Maddede belirlenen sulardan transit geecek sava gemileri, her bakmdan, gemilerin
olaan geli-gidii (ulam) kurallaryla salk gereklerine uymay salamak zere
Komisyonca kartlm olan ynetim kurallarna uygun davranacaklardr.
MADDE 57.
I. Savaan Devletlerin sava gemileri, ancak Boazlar'dan geilerini tamamlamalarn
ve yanaabilecekleri en yakn limana varabilmelerini salamak iin kesinlikle zorunlu olan
ller iinde yeniden komanya [yiyecek] alabilirler ve depolayabilirler; bu gemiler,
Komisyonun denetimi altndaki sularda kumanyalarm [yiyeceklerini] ya da sava gerelerini
tamamlayamazlar ve arttramazlar, ya da gemi adamlarnn saysn tamamlayamazlar. Bu
gemiler, yalnz yolculua elverili olmalar iin kesinlikle zorunlu onarmlar yapabilirler;
onarmlarn, gemilerin sava gcn hibir biimde arttrmamas gerekir. Zorunlu
onarmlarn neler olduunu Komisyon kararlatracaktr; bu onarmlarn olabildiince en ksa
sre iinde yaplmas gerekir.
II. Savaan Devletlerin sava gemilerinin, Komisyonunun denetimine bal sularda
transit geii olabildiince en ksa sre iinde ve, hizmet gereklerinden doabilecekler
dnda hibir duruta bulunmakszn yaplmaldr.
III. Sz edilen sava gemilerinin Komisyonun denetimine bal limanlarda kallar,
kaza durumu dnda, 24 saati gemeyecektir. Byle bir durumda, bu gemiler

-19-
en ksa sre iinde [limandan] ayrlmak zorunda olacaklardr. Savaan bir Devletin sava
gemisinin Komisyonun denetimine bal sulardan k ile, dman tarafn bir sava
gemisinin kalk arasnda, her zaman, enaz yirmi-drt saatlik bir srenin gemesi
gerekecektir.
IV. Sava zamannda Komisyonun denetimine bal sulara ilikin ve zellikle
Trkiye'nin dmanlarna gnderilen sava gereleri ile sava kaa nesnelerin geiine ya
da bu sularda yeniden yiyecek almalara, gereksinmelerinin karlanmasna ya da onarmlara
ilikin baka btn kurallar Milletler Cemiyeti'nce saptanacaktr.
MADDE 58.
Savaan Devletlerin ganimetleri, her bakmdan, savaan Devletlerin sava gemilerine
uygulanan koullara bal olacaktr.
MADDE 59.
Hibir savaan Devlet, Komisyonun denetimine bal bulunan sularda, asker birlikleri,
cephane ya da sava gereleri ykleyemez ya da boaltamaz, ancak, geii engelleyen bir
kaza durumu bunun dnda kalmaktadr; bu durumda, transitin, olabildiince hzla
tamamlanmas gerekecektir.
MADDE 60.
57., 58. ve 59. Maddeler hkmlerinden hibiri, Milletler Gemiyeti'nce alnm bir karat
uyarnca davranan bir ya da birka savaan Devletin yetkilerini snrlayacak biimde
yorumlanmayacaktr.
MADDE 61.
bu Kesimin hkmleriyle, stanbul37 ve Haydarpaa limanlarna ilikin olarak XI.
Blmn (Limanlar, Su Yollar ve Demiryollar) 335. Maddesinden 344. Maddesine kadar
olan Maddeleri hkmlerinin yorumlanmasnda ya da uygulanmasnda Devletler arasnda
kabilecek btn anlamazlklar Komisyona sunulacaktr. Komisyon kararnn bir Devlete
kabul edilmemesi durumunda, sorun, ilgili Devletlerden herhangi birinin istemesi zerine,
Milletler Cemiyetince ngrlen biimde zme balanacak ve o zamana kadar da
Komisyonun karar uygulanacaktr.

EK
1.
Boazlar Komisyonunun Bakanl, iki yl sreyle ve srayla, iki oyu olan Komisyon
yelerince yaplacaktr.
Komisyon, kararlarn oyokluuyla alacak ve oylarn eit blnmesinde Bakann oyuna
stnlk tannacaktr. ekimser her oy, tartlan neriye kart bir oy saylacaktr.
Komisyon yelerinden herbirinin, toplantda bulunamayaca zaman, kendisini bir
vekille temsil ettirme hakk olacaktr.
2.
Komisyon yelerinin cretleri kendilerini atayan Hkmetlerce karlanacaktr; bu
cretler, Komisyonda temsil edilen Hkmetlerce gr birlii iinde kabul edilen ve vakit
vakit yeniden gzden geirilecek rakamlar gz nnde tutularak, hak gzetir bir biimde
saptanacaktr.
37
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli", 1920
evirilerinde "stanbul". (evirenler)

-20-
 3.
48. maddede belirtilen polis st grevlilerinin cretleri ile, 51. madde uyarnca atanacak
teki st grevlilerin ya da grevlilerin, ve yine sz geen 48. maddede belirtilen yerel polis
personelinin cretleri, gemilerin gidi-geliinden alnan vergiler ve harlar gelirinden
karlanacaktr.
Komisyon, atayaca st grevlilerin ve grevlilerin ie alnma koullarna ilikin
ynetmelikleri hazrlayacaktr.
4.
Komisyon, ibu Kesim ile ibu Ek uyarnca, grevlerini yapabilmesi iin gereksinme
duyaca gemileri buyruu altnda bulunduracaktr.
5.
Komisyon, ibu Kesim ile ibu Ek hkmlerinin kendisine ykledii btn grevleri,
saptanan snrlar iinde, yerine getirebilmesi iin gerekli ynetmelikleri hazrlamaa,
yaymlamaa ve uygulamaa yetkili olacaktr. Bu yetki, imdi yrrlkte olan
ynetmelikleri, gerekirse, deitirme ya da sona erdirme hakkn da kapsayacaktr.
Komisyon, denetimi altna konulan btn gelir ve gider hesaplarn?n ne biimde
tutulacana, bu hesaplarn incelenmesine ve bu hesaplar konusunda her yl tam doru bir
rapor yaynlanmasna ilikin ynetmelikler hazrlayacaktr.

KESM III.
KRDSTAN
MADDE 62.
Frat'n dousunda, ileride saptanacak Ermenistan'n gney snrnn gneyinde ve 27.
maddenin II/2. ve 3. fkralarndaki tanma uygun olarak saptanan Suriye ve Irak38 ile Trkiye
snrnn kuzeyinde, Krtlerin sayca stn bulunduu blgelerin yerel zerkliini, ibu
Andlamann yrrle konulmasndan balayarak alt ay iinde, stanbul'da39 toplanan ve
ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinden herbirinin atad yeden oluan bir
Komisyon hazrlayacaktr. Herhangi bir sorun zerinde oybirlii oluamazsa, bu sorun,
Komisyon yelerince,- bal olduklar Hkmetlerine gtrlecektir. Bu pln, Sryan-
Geldanler40 ile, bu blgelerin iindeki teki etnik ve dinsel aznlklarn korunmasna ilikin
tam gvenceler de kapsayacaktr; bu amala, ngiliz, Fransz, talyan, Iran'l ve Krt
temsilcilerden oluan bir Komisyon incelemelerde bulunmak ve, ibu Andlama uyarnca,
Trkiye snrnn Iran snr ile birlemesi durumlarnda, Trkiye snrnda yaplmas
gerekebilecek dzeltmeleri kararlatrmak zere bu yerleri ziyaret edecektir.

MADDE 63.

Osmanl Hkmeti, 62. Maddede ngrlen komisyonlardan birinin ya da tekinin

kararlarn, kendisine bildirildiinden balayarak ay iinde kabul etmei ye yrrle
koyma imdiden ykmlenir.
38
Franszca metinde "Mesopotamie", ngilizce ve talyanca metinlerde "Mesopotamia". Matbaa-i mire,
Konya ve Erim metinlerinde "Elcezire"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Irak". (evirenler)
39
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli". 1920
evirilerinde "stanbul". (evirenler)
40
Franszca metinde "Assyro-Chalde'ens", ngilizce metinde "Assyro-Chaldeans", talyanca metinde
"Assiro-Caldei". 1920 evirilerinde "Sryan-Gildanler". (evirenler)

-21-
 MADDE 64.

bu Andlamann yrrle konuundan bir yl sonra, 62. Maddede belirtilen

blgelerdeki Krtler, bu blgelerdeki nfusun ounluunun Trkiye'den bamsz olmak
istediklerini kantlayarak Milletler Cemiyeti Konseyine bavururlarsa ve Konsey de bu
nfusun bu bamszla yetenekli olduu grne varrsa ve bu bamszl onlara
tanmay Trkiye'ye salk verirse, Trkiye, bu tlemeye [tavsiyeye] uyma ve bu blgeler
zerinde btn haklarndan ve sfatlarndan vazgemei, imdiden ykmlenir.
Bu vazgemenin ayrntlar Balca Mttefik Devletlerle Trkiye arasnda yaplacak zel
bir szlemeye konu olacaktr.
Bu vazgeme gerekleirse ve gerekleecei zaman, Krdistann imdiye dek Musul
ilinde [Vilyetinde41] kalm kesiminde oturan Krtlerin, bu bamsz Krt Devletine kendi
istekleriyle katlmalarna, Balca Mttefik Devletlerce hibir kar kta
bulunulmayacaktr.

KESM IV.

ZMR

MADDE 65.

zmir kenti ile 56. Maddede belirtilen ve bu kente bitiik topraklara, 83. Madde uyarnca
kesin statleri saptanncaya kadar, ibu Kesimin hkmleri uygulanacaktr.

MADDE 66.
zmir kentine bitiik topraklarn corafya snrlar aadaki gibi saptanacaktr (ekli l
sayl haritaya baklmas):
Kuadas'nn42 5 kilometre kadar kuzeyinde Ege Denizi'ne dklen rman azndan
balayarak, douya doru:
bu rman kaynana doru akm yolu;
sonra, gney-douya doru:
bu rman gney kolunun akm yolu;
oradan, gney-douya doru ve Gm Da tepesinin bat bitimine kadar:
narkale'nin batsnda ve Akaova'nn dousundan gemek zere toprak [arazi] zerinde
saptanacak bir izgi;
oradan, kuzey-douya doru:
tepeler izgisini olabildii lde izleyecek bir izgi;
sonra, kuzeye doru ve Ayasoluk'dan Deirmencik demiryolunun zerinde Balatck43
istasyonunun aa yukar l kilometre batsnda seilecek bir noktaya kadar:
41
Franszca metinde "Vilayet de Mossoul", ngilizce metinde "Mosul Vilayet", talyanca metinde "Vilayet
di Mossul, 1920 evirilerinde "Musul Vilyeti". (evirenler)
42
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Skalanova". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde
"Iskalanova (Kuadas)", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Kuadas". (evirenler)
43
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Balachik", Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde
"Balatk"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Balack". (evirenler)

-22-
 Ske-Balatk yolunu ve demiryolunu44 Trk topraklarnda brakacak biimde, toprak
[arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, kuzeye doru ve zmir Sancann45 gney snr zerinde seilecek bir noktaya
kadar:
toprak [arazi] zerinde seilecek bir izgi;
oradan, ve demi'in aa yukar 15 kilometre kuzey-dousundaki Bozda dolaylarnda
seilecek bir noktaya kadar:
zmir Sancann gney ve dou snr;
oradan, kuzeye doru ve Manisa-Alaehir demiryolu zerinde ve Salihli'nin aa yukar
8 kilometre batsnda seilecek bir noktaya kadar:
toprak [arazi] zerinde seilecek bir izgi;
oradan, kuzeye doru ve Gerenez Da'na kadar:
Mermer Gln dousundan, Kemer'in batsndan, Akealan'n46 aa yukar gneyinden
Kumay' gemek ve oradan Kavakalan'n batsnda sular blme izgisini izlemek zere,
toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, kuzey-batya doru ve Krkaa ile Akhisar ileleri [kazalar]47 arasndaki snr
zerinde, Krkaac'n aa yukar 16 kilometre dousunda ve Akhisar'n 20 kilometre
kuzeyinde seilecek bir noktaya kadar:
toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, batya doru ve Soma ilesinin snr ile birletii yere kadar
Krkaa ilesinin [kazasnn] gney snn;
oradan, batya doru ve zmir Sanca snr ile kavuuncaya kadar:
Soma ilesinin [kazasnn] gney snr;
oradan, kuzeye doru ve zmir li [Vilyeti48] snr ile kavuuncaya kadar:
zmir Sancann kuzey-dou snr;
oradan, batya doru ve arpack (Tepe) dolaylarnda seilecek bir noktaya kadar:
zmir ilinin [Vilyetinin] kuzey snr;
oradan, kuzeye doru ve Kylce'nin aa yukar 4 kilometre gney-batsmda toprak
[arazi] zerinde seilecek bir noktaya kadar:
toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi;
oradan, batya doru ve Dahline Burnu ile Kemer iskele arasnda saptanacak bir noktaya
kadar:
Kemer ile Kemer iskele5nin ve bu iki yeri birbirine balayan yolun gneyinden gemek
toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi.
44
Franszca metinde "la route et la voie ferree", ngilizce metinde "the road and railvvay", talyanca
metinde "la strade e la ferrovia". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yalnz "imendifer hatt"
'denilmesine karlk, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "tarikini ve imendifer hattn".
45
Franszca ve ngilizce metinlerde "Sandjak", talyanca metinde "sangiaccato". 1920 evirilerinde
"Sancak". (evirenler)
46
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Akshalan", 1920 evirilerinde "Akealan". (evirenler)
47
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Caza", 1920 evirilerinde "kaza". (evirenler)
48
Fransa, ngilizce ve talyanca metinlerde "Vilayet", 1920 evirilerinde "Vilyet". (evirenler)

-23-
 MADDE 67.
66. Maddede belirtilen topraklarn snrn toprak [arazi] zerinde saptamak zere, ibu
Andlamann yrrle konuluunu izleyecek onbe gn iinde bir Komisyon kurulacaktr.
Bu Komisyon, ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerince atanacak ye ve Yunan
Hkmetince atanacak bir ye ile Osmanl Hkmetince atanacak bir yeden oluacaktr.
MADDE 68.
bu Kesimin hkmleri sakl kalmak zere, zmir kenti ve 66. Maddede belirtilen
toprak paras, ibu Andlamann uygulanmas bakmndan, Trkiye'den ayrlm topraklarla
bir tutulacaktr.
MADDE 69.
zmir kenti ve 66. Maddede tanmlanan topraklar Osmanl egemenlii altnda
kalmaktadr. Bununla birlikte, Trkiye, zmir kenti ile sz edilen topraklar zerindeki
egemenlik haklarnn kullanmn Yunanistan'a aktaracaktr. Bu egemenliin simgesi olmak
zere, Osmanl bayra49 kentin dndaki bir kaleye srekli olarak ekilecektir. Bu kale,
Balca Mttefik Devletlerce saptanacaktr.
MADDE 70.
Yunan Hkmeti, zmir kentiyle 66. Maddede belirtilen topraklarn ynetiminden sorumlu
olacak ve bu ynetimi zel olarak bu amala atayaca bir grevliler kurulunca yrtecektir.
MADDE 71.
Yunan Hkmeti, zmir kentiyle 66. Maddede tanmlanan topraklarda kamu
dzeninin ve gvenliin korunmas iin gerekli asker kuvvetleri bulundurmak hakkna
sahip olacaktr.
MADDE 72.
Soy, dil ve din aznlklarm da ieren ve halkn btn kesimlerinin oransal temsilini
salayacak nitelikte bir seim sistemiyle, yerel bir Parlamento kurulacaktr. Yunan
Hkmetinin, ibu Andlamann yrrle girmesini izleyen alt ay iinde,
Milletler Cemiyeti Konseyine, yukarda ngrlen koullara uygun bir seim sistemi tasars
sunmas gerekecektir; bu sistem, ancak ad geen Konseyce oyounluuyla onayland
zaman yrrle girebilecektir.
Yunan Hkmeti, Osmanl makamlarnca kovulmu ya da srlm kiilerin oturduklar
yerlere dnleri iin gereken sre iinde seimleri -bu sre ibu Andlamanm yrrle
giriinden sonra bir yl gememek zere- erteleyebilecektir.
MADDE 73.
Yunan ynetimi ile yerel Parlamento arasndaki ilikiler, ad geen ynetimce, Yunan
Anayasas ilkelerine uygun decek biimde dzenlenecektir.50
49
Franszca metinde le pavillon ottoman", ngilizce metinde "the Turkish flag", talyanca metinde "la
bandiera ottomana". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Osmanl sanca"; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde Osmanl bayra". (evirenler)
50
Matbaa- mire, Konya ve Erim metinlerinde bu madde yle evrilmitir: "Yunanistan idaresi ile ma-
hall parlmento arasndaki mnasebet mezkr idare tarafndan vazolunan kanun-u esasi usul ve kavaidine tev-
fikan tanzim edilecektir". Oysa Vakit ve Peyam- Sabah metinleri yledir: "Yunan idaresiyle mahalli
Parlamento arasndaki mnasebet mezkr idare tarafndan, Yunan kanun-u esasisinin desatirine tevfikan, tanzim
olunacaktr". (evirenler)

-24-
 MADDE 74.
83. Maddede ngrlen kesin Stat kuruluncaya kadar, zmir kentinde ve 66. Maddede
tanmlanan topraklarda hibir biimde zorunlu askerlik hizmeti uygulanmayacaktr.
MADDE 75.
86. Maddede sz edilen ve soy, dil ve din aznlklarnn korunmas ile, ticaret ve transit
zgrlne ilikin zel Andlamada ngrlen hkmler zmir kenti ile 66. Maddede
tanmlanan topraklarda da uygulanacaktr.
MADDE 76.
Yunan Hkmeti, 66. Maddede tanmlanan snr zerinde bir gmrk izgisi kurabilecek
ve zmir kenti ile sz geen Maddede tanmlanan topraklar Yunan gmrk sistemi iine
sokabilecektir.
MADDE 77.
Yunan Hkmeti, Trk parasnn imdiki deerini drmek sonucunu verebilecek hibir
nlem almamay ykmlenir. Bu para, 83. Maddede ngrlen kesin Stat kuruluncaya
kadar yasal ake niteliini koruyacaktr.
MADDE 78.
Uluslararas nemi olan limanlarla, serbest limanlar rejimine ve transite ilikin olan XI.
Blmn (Limanlar, Su Yollar ve Demiryollar) hkmleri, zmir kenti ile 66. Maddede
tanmlanan topraklara uygulanacaktr.
MADDE 79.
Uyrukluk bakmndan, Osmanl uyruu olan ve ibu Andlama hkmleri gereince
baka herhangi bir uyrukluk savnda bulunamayacak olan tzmir kenti ve 66. Maddede
tanmlanan topraklarda oturanlar, her bakmdan Yunan uyruu ilemi greceklerdir. Bunlarn
lke dndaki diplomasi ve konsolosluk korunmalarn Yunanistan salayacaktr.
MADDE 80.
VIII. Blmn (Mal Hkmler) 241. Maddesi hkmleri zmir kentiyle 66. Maddede
tanmlanan topraklara uygulanacaktr.
IX. Blmn (Ekonomik Hkmler) 293. Maddesi hkmleri zmir kentiyle sz geen
topraklara uygulanmayacaktr51.
MADDE 81.
83. Maddede ngrlen kesin Statnn kuruluuna dein, Osmanl Devlet Borlar
[Dyun-u Umumiye] Ynetiminin olan btn aralar ve gereler, makineler, kara ve deniz
tatlar ile, Foa52 tuzlalarnn iletme haklar hibir biimde ne deitirilecek ne de bunlara
karlacaktr. Bu sre iinde, sz geen tuzlalarda elde edilen tuzun retimi, da sat ve
tanmasndan hibir vergi ya da har alnmayacaktr. Yunan ynetimi zmir'de ve 66.
Maddede tanmlanan topraklarda tuz tketimini dzenlemek ve vergilendirmek hakkna
sahip olacaktr.
51
Prof. Erim, u dipnotu vermektedir: "Bu sonuncu fkra Trke metinlerde unutulmutur. Franszca
metinden tercme edilerek alnmtr". Oysa, andlama tasarsndan sonra, Mttefiklerin deiiklik nerilerinde,
Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, bu fkra da evrilmitir: "Dokuzuncu Ksmn (Ahkm- ktisadiye)
293 nc maddesinin ahkm zmir ehrinde ve arazi-i mezkrede kabil-i tatbik deildir. (evirenler)
52
Franszca metinde "Phocee, ngilizce metinde "Phocea", talyanca metinde "Focea", 1920 evirilerinde
"Foa". (evirenler)

-25-
 Bir nceki fkrada ngrlen srenin bitiminde, Yunanistan, yukardaki hkmleri
deitirmei uygun grrse, Foa tuzlalar ayrcalklardan saylacak ve bunlara IX. Blmn
(Ekonomik Hkmler) 312. Maddesinde ngrlen gvenceler, ibu Andlamann VIII.
Blmnn (Mal Hkmler) 246. Maddesi hkmlerine dokunulmamak kouluyla,
uygulanacaktr.
MADDE 82.
bu Andlama ile zme balanamayan ve ibu Kesimin uygulanmasndan doabilecek
btn sorunlar daha sonra yaplacak szlemelerle zme balanacaklardr.

MADDE 83.
bu Andlamann yrrle giriinden be yllk bir sre getikten sonra, 72. Maddede
ngrlen yerel Parlamento, oy okluuna dayanan bir kararla, Milletler Cemiyeti
Konseyinden, zmir kentiyle 66. Maddede tanmlanan topraklarn kesin olarak Yunanistan
Krallna balanmasn isteyebilecektir. Konsey, kendi gsterecei koullar iinde, daha
nce bir halk oylamas [plebisit] yaplmasn isteyebilecektir.
Sz geen balanma, bir nceki fkrann uygulanmas sonucu gerekleecek olursa, 69.
Maddede sz edilen, Trkiye'nin egemenlik hakk sona erecektir. Bu durumda, Trkiye,
zmir kenti ile 66. Maddede tanmlanan topraklar zerindeki haklarndan ve sfatlarndan,
Yunanistan yararna, vazgetiini imdiden bildirir.

KESM V.
YUNANSTAN
MADDE 84.
27 Kasm 1919'da Neuilly-sur-Seine'de imzalanan Bar Andlamas ile Bulgaristan'a
tannan snrlar sakl kalmak zere, Trkiye, eski Osmanl Imparatorluu'nun
Avrupa ktasnda ve ibu Andlama ile saptanan Trkiye snrlar tesindeki btn hak-
larndan ve sfatlarndan Yunanistan yararna vazgeer.
Bir nceki fkrada belirtilen egemenlik aktarlmasna Marmara Denizi adalar girmez.
Trkiye, ayrca Gkeada [mroz, Imbros, mbro], Bozcaada [Tenedos, Tenedo] adalar
zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan Yunanistan yararna vazgeer. Yunanistan'n
Dou Akdeniz'deki teki adalar, zellikle Limni [Lemnos, Lemno\ Semadirek [Semendirek,
Samothrace, Samotracia], Midilli \Mitylene, Mitylene, Mitilene], Sakz [Chios, Chio], Sisam
[Samos, Samo] veNikarya [Nicaria] zerinde egemenliine ilikin, 17/30 Mays 1913 tarihli
Londra Andlamasmn 5. Maddesi ve 1/14 Kasm 1913 tarihli Atina Andlamasmn 15.
Maddesi uyarnca, Londra'da Bykeliler Konferan-snca alnan ve Yunan Hkmetine 13
ubat 1914'de bildirilen karar, ibu Andla-mann 122. Maddesinde sz edilen ve talya'nn
egemenlii altna konulan adalar ile Asya kysndan milden daha az bir uzaklkta bulunan
adalara ilikin hkmlere dokunulmamak kouluyla, dorulanmtr (l sayl haritaya
baklmas).
Bununla birlikte, ibu Andlama uyarnca Yunan egemenlii altna konulmu, 178.
Maddede ngrlen Boazlar blgesi kesimi ile Adalarda, Yunanistan, ibu Andlamamn
tersine hkmleri olmadka, sz geen blgenin, Marmara Denizi adalarn da ieren,
Osmanl egemenlii altnda kalan kesiminde ibu Andlamann Boazlar'n zgrln
salamak iin Trkiye'ye ykledii btn ykmllkleri kabul eder ve bunlar yerine
getirmei ykmlenir.

-26-
 MADDE 85.
27. Maddenin I (2) fkrasnda tanmlanan snr izgisini yerinde saptamak zere, ibu
Andlamann yrrle girmesini izleyecek onbe gn iinde bir Komisyon kurulacaktr. Bu
Komisyon, Balca Mttefik Devletlerin atayacaklar drt ye ile, Yunanistan'n atayaca bir
yeden ve Trkiye'nin atayaca bir yeden oluacaktr.
MADDE 86.
Yunanistan, zellikle Edirne'ye ilikin olarak, Yunanistan'da oturanlarn ounluundan
soy, dil ya da din bakmndan ayr olanlarn karlarn korumak iin, gerekli grlecek
hkmleri, bunlarn zel bir Andlamaya konulmasna rza gstererek, kabul eder.
Yunanistan, ayrca, transit zgrln ve teki uluslarn ticareti iin hakgzetir bir
rejimi korumak iin gerekli grlecek hkmlerin zel bir Andlamaya konulmasn da kabul
eder.
MADDE 87.
Yunan Devletinin, kendi egemenlii altna girmi olan topraklar yznden stlenmesi
gerekecek, Trkiye'ye ait mal ykmllklerin oran ve nitelii, ibu Andlamann VIII.
Blmnn (Mal Hkmler) 241. Maddesinden 244. Maddesine kadar olan Maddeleri53
uyarnca saptanacaktr.
bu Andlama ile zme balanamayan ve sz geen topraklarn aktarlmasn
dan doabilecek btn sorunlar daha sonra yaplacak szlemelerle zme balanacak
tr.

KESM VI.

ERMENSTAN

MADDE 88.
Trkiye, teki, Mttefik Devletlerin yapm olduklar gibi, Ermenistan' zgr ve
bamsz bir Devlet olarak tandn bildirir.
MADDE 89.
teki Batl Yksek Taraflar gibi, Trkiye54 ile Ermenistan da, Erzurum, Trabzon, Van
ve Bitlis illerinde [Vilyetlerinde55], Trkiye ile Ermenistan arasndaki snrn saptanmas
iini Amerika Birleik Devletleri Bakannn hakemliine sunmay ve bu konudaki kararn
olduu kadar, Ermenistan'n denize k ile sz geen snra bitiik btn Osmanl
topraklarnn askersizletirilmesine ilikin ileri srebilecei btn hkmleri kabul etmeyi
kararlatrmlardr.
MADDE 90.
89. Madde uyarnca snr saptanmas, sz geen iller [Vilyetler] topraklarnn tmnn
ya da bir kesiminin Ermenistan'a aktarlmasna yol aacak olursa, Trkiye, aktarlan toprak
zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan, karar tarihinden balamak zere geerli
olarak, vazgetiini imdiden bildirir, bu Andlamanm, Trkiye'den ayrlan topraklara
uygulanacak hkmleri, o andan balayarak, bu topraklara da uygulanacaktr.
53 1920 evirilerinde "241 ve 244 nc maddeleri" denilmektedir. (evirenler)
54 Franszca metinde "la Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "la Turchia". Mat-baff-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "Devlet-i Osmaniye"; Vakit vePeyam-t Sabah metinlerinde "Trkiye". (e-
virenler)
55 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Vilayet". (evirenler)

-27-
 Ermenistan'n, kendi egemenlii altna girmi topraklar nedeniyle stlenmesi gerekecek,
Trkiye'ye ait mal ykmllklerin ya da haklarn oram ve nitelii, ibu Andlamanm VIII.
Blmnn (Mal Hkmler) 241. Maddesinden 244. Maddesine kadarki Maddeleri
uyarnca saptanacaktr56.
bu Andlama ile zme balanamayan ve sz geen topran aktarlmasndan
doabilecek btn sorunlar, gerekirse, daha sonra yaplacak szlemelerle zme ba
lanacaktr.
MADDE 91.
89. Maddede belirtilen topran bir kesiminin Ermenistan'a aktarlmas durumunda, sz
geer; Maddede ngrlen karardan sonra ay iinde, Ermenistan ile Trkiye arasnda, bu
kararn ortaya karaca snr toprak [arazi] zerinde izmek iin, kurulu biimi daha sonra
saptanacak, bir Snrlandrma Komisyonu kurulacaktr.
MADDE 92.
Ermenistan'n, Azerbeycan ve Grcistan ile snrlar, ilgili Devletler arasnda, herbiriyle
ortaklaa anlama yoluyla saptanacaktr.
89. Maddede ngrlen karar alndnda, ilgili Devletler, iki durumdan birinde,
snrlarn ortaklaa anlamayla saptayamamlarsa, bu snr, Balca Mttefik Devletlerce
saptanacak ve snrn toprak [arazi] zerinde izilmesini de bu Devletler yapacaklardr.
MADDE 93.
Ermenistan, Ermenistan'da oturanlarn ounluundan soy, dil ya da din bakmndan ayr
olanlarn karlarn korumak iin, Balca Mttefik Devletlerin gerekli grecekleri
hkmleri, bunlar bu Devletlerle yapaca bir Andlamaya da geirmee rza gstererek,
kabul eder.
Ermenistan, ayrca, transit zgrln ve teki uluslarn ticareti iin hakgzetir bir
rejimi korumak zere Balca Mttefik Devletlerce gerekli grlecek hkmlerin bu
Devletlerle yaplacak bir Andlamaya konulmasn kabul eder.

KESM VII.
SURYE, IRAK57, FLSTN
MADDE 94.
Batl Yksek Taraflar, kendi balarna yaayacak duruma gelinceye kadar, bir
mandataire'in tleri ve yardm ynetimlerine yn vermek kouluyla, I. Blmn
(Milletler Cemiyeti Misak) 22. Maddesinin 4. paragraf uyarnca, Suriye ile
Mezopotamya'nn bamsz Devlet olarak geici tannmalar konusunda karara varmlardr.
bu Andlamann yrrle giriinden balayarak onbe gn iinde, 27. Maddenin II/2.
ve 3. fkralarnda tanmlanan snr izgisini toprak [arazi] zerinde saptamak zere, bir
Komisyon kurulacaktr. Bu Komisyon, Fransa, ngiltere ve talya'nn herbirince atanacak
ye ile, Trkiye'nin58 atayaca bir yeden oluacaktr. Bu Komisyona, gereine gre, Suriye
ile snra ilikin olarak Suriye'nin bir temsilcisi, Irak ile snra ilikin olarak Irak'n bir
temsilcisi yardmc olacaktr.
56
1920 evirilerinde "241 ve 244 nc maddeler" denilmektedir. (evirenler)
57
Franszca metinde "Mesopotamie", ngilizce ve talyanca metinlerde "Mesopotamia". Matbaa- mire,
Konya ve Erim metinlerinde "Elcezire"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde ''Irak". (evirenler)
58
Franszca metinde "la Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "la Turchia". Matbaa-i
Amire, Konya ve Erim metinlerinde "Devlet-i Osmaniye"; Vakit vcPeyam- Sabah metinlerinde "Trkiye".
evirenler)

-28-
 Ad geen Devletlerin teki snrlar ile mandataire'in seimi, Balca Mttefik
Devletlerce saptanacaktr.
MADDE 95.
Batl Yksek Taraflar, 22. Madde hkmlerinin uygulanmasyla, Balca Mttefik
Devletlerce saptanacak snrlar iinde Filistin'in ynetimini, sz edilen Devletlerce
seilecek bir Mandataire'e vermei kararlatrmlardr. Mandataire, Yahudi halk iin
Filistin'de bir ulusal yurt kurulmasndan yana ngiliz Hkmetince daha nce 2 Kasm
1917'de aklanan ve teki Mttefik Devletlerce kabul edilen bildirinin uygulanmasndan
sorumlu olacaktr; u kadar ki, Filistin'deki Yahudi olmayan toplumlarn
yurttalk [meden] haklaryla dinsel haklanna ve baka herhangi bir lkedeki Yahudilerin
yararlandklar haklara ve siyasal statye zarar verecek hibir ey yaplmayacaktr.
Mandataire Devlet, eitli dinsel toplumlara ilikin btn sorunlar ve istemleri incelemek
ve bunlarn zmn salamak iin en ksa srede bir Komisyon kurmak ykmlln
kabul eder. Bu Komisyonun kuruluunda ilgili dinsel karlar gz nnde tutulacaktr.
Komisyon Bakan, Milletler Cemiyeti Konseyince atanacaktr.
MADDE 96.
Yukarda sz edilen topraklara ilikin mandaterin koullar, Balca Mttefik Devletlerce
saptanacak ve onaylanmak zere Milletler Cemiyeti Konseyine sunulacaktr.
MADDE 97.
Trkiye, bu Blmde sz edilen sorunlara ilikin olarak alnabilecek her trl karar,
132. Madde hkmlerine uygun olarak, kabul etmeyi imdiden ykmlenir.

KESM VIII.

HCAZ

MADDE 98.

Trkiye, Mttefik Devletlerin yapm olduklar gibi, Hicaz' zgr ve bamsz bir Devlet
olarak tandn ve, Trkiye'nin ibu Andlama ile saptanm snrlar tesinde bulunan ve
ileride saptanacak snrlar iinde bulunacak eski Osmanl imparatorluu topraklar zerindeki
btn haklarndan ve sfatlarndan Hicaz yararna vazgetiini bildirir.
MADDE 99.
Mekke ve Medine kentlerine ve bu kentlerin kutsal yerlerine btn lkelerdeki
Mslmanlarn tandklar kutsal nitelik nedeniyle, Majeste Hicaz Sultan, Hac amacyla ya
da baka herhangi bir dinsel amala buralara gitmek isteyen btn lkelerdeki Mslmanlara
giri zgrl ve kolayl salamay, Kur'an yasas gereince btn lkelerdeki
Mslmanlarn buralarda kurmu olduklar ya da kuracaklar vakf kurumlarna sayg
gstermeyi ve gstertmeyi ykmlenir.
MADDE 100.
Majeste Hicaz Sultan, Hicaz lkesinde, Mttefik Devletlerden birinin ya da eski Osmanl
imparatorluu topraklar zerinde kurulan Devletlerden herhangi birinin uyrukluundaki
gemilere, mallara ve kiilere, ve Milletler Cemiyeti yesi Devletlerin uyrukluundaki
gemilere, mallara ve kiilere, ticaret bakmndan tam bir ilem eitlii yaplmasn salamay.
ykmlenir.

-29-
 KESM IX.

MISIR, SUDAN VE KIBRIS

1. MISIR

MADDE 101.
Trkiye, Msr'daki ve Msr zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan vazgeer. Bu
vazgeme, 5 Kasm 1914'den balayarak geerli saylacaktr. Trkiye, Mttefik Devletlerce
giriilen eyleme uygun olarak, ngiltere'nin 18 Aralk 1914'de Msr zerinde iln ettii
koruyuculuu59 tandn bildirir.
MADDE 102.
18 Aralk 1914'de Msr'da yerlemi bulunan Osmanl uyruklar -o tarihte geici olarak
Msr'da bulunmayp da, o tarihten sonra dnmemi olanlar dnda- Msr uyrukluunu
btn haklaryla60 elde edecekler ve Osmanl uyrukluunu yitireceklerdir. Bu son
durumdakiler, Msr uyrukluunu ancak Msr Hkmetinin zel izniyle alabileceklerdir.
MADDE 103.
18 Aralk 1914'den sonra Msr'a yerleen ve ibu Andlamann yrrle giri tarihinde
yerlemi durumda olan Osmanl uyruklar, seme hakk61 iin 105. Maddede yer alan
koullar altnda, Msr uyrukluunu elde etmek zere hak ne srebileceklerdir. Bununla
birlikte, bireysel durumlarda bu istem, yetkili Msr makamlannca redd edilebilecektir.
MADDE 104.
bu Andlamaya ilikin btn sorunlarda, Msr ve Msr uyruklar ile bunlarn mallar
ve gemileri, l Austos 1914 tarihinden balayarak, tpk Mttefik Devletler ve bunlarn
uyruklar ile mallar ve gemileri gibi ilem grecektir. Osmanl egemenlii altndaki
topraklar ya da ibu Andlama ile Trkiye'den ayrlan topraklar konusundaki hkmler
Msr'a uygulanmayacaktr.
MADDE 105.
102. Madde hkmleri uyarnca Msr uyrukluunu alan 18 yandan byk kiiler, ibu
Andlamann yrrle girmesinden sonra geecek bir yl iinde Osmanl uyrukluunu
semek hakkna sahip olacaklardr. Sz edilen kiilerle 103. Madde gereince Msr
uyrukluunu isteme hakkna sahip olanlar, Msr halknn ounluunu oluturanlardan
deiik bir soydan iseler, ayn sre iinde, kendileri yararna Osmanl topraklarnn
ayrlm bulunduu Devletlerden birinin uyrukluunu -bu Devlet halknn ounluu seme
hakkn kullanan kiiyle ayn soydan ise- seebilirler.

59
Franszca metinde "protectorat", ngilizce metinde "Protectorate", talyanca metinde "protettorato". 1920
evirilerinde "himaye". (evirenler)
60
Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipso facto', talyanca metinde "di pieno diritto".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "bihakkn"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "hukuk-u
kmile ile". (evirenler)
61
Franszca metinde "droit d'option", ngilizce metinde "right of option", talyanca metinde "diritto di
opzione". 1920 evirilerinde "hak-k hiyar". (evirenler)

-30-
 Kocann yapt seme, karnn durumunu, ve ana-babann semesi 18 yandan kk
ocuklarn durumunu kapsar.
Yukarda ngrlen seme hakkn kullanm olan kiiler, Msr'da oturmalarn
srdrmee izin verilmi deillerse, bundan sonraki oniki ay iinde, oturma yerlerini semi
olduklar Devlete tamak zorundadrlar. Bunlar, tanmaz mallarn Msr'da ellerinde
tutmak ve her eit tanr mallarn da birlikte gtrmek hakkna sahip olacaklardr. Bu
yzden, kendilerine k ya da giri iin hibir vergi ya da har yklenmeyecektir.
MADDE 106.
Msr Hkmeti, Osmanl uyruklarnn Msr'daki statlerini ve Msr topraklarnda hangi
koullarla yerleebileceklerini dzenlemekte tam bir davran zgrlne sahip olacaktr.
MADDE 107.
Msr uyruklarnn, yurt dnda, ngiltere'nin diplomasi ve konsolosluk korumasna
haklar olacaktr.
MADDE 108.
Trkiye'ye giren Msr mallar ngiliz mallarna salanan ilemlerden yararlanacaktr.
MADDE 109.
Trkiye, Svey Kanal'nda gei zgrlne ilikin olarak 29 Ekim 1888'de
stanbul'da62 imzalanan Szleme ile Padiah'a63 tannan yetkilerden ngiltere yararna
vazgeer.
MADDE 110.
Msr'da Osmanl Hkmetine ait btn tanr ve tanmaz mallar karl den
meksizin Msr Hkmetine geecektir.
MADDE 111.
Msr'da, Msr uyrukluunu almayan Osmanl uyruklarna ait her eit tanr ya da
tanmaz mallar, ibu Andlamanm IX. Blm (Ekonomik Hkmler) hkmlerine gre
ilem grecektir.
MADDE 112.
Trkiye, Msr'n daha nceleri demekte olduu vergi zerindeki btn haklarndan
vazgeer.
ngiltere, Msr vergisi gvencesine dayanan Trk borlanmalarnn tm
ykmllklerinden Trkiye'yi kurtarmay stlenir.
Bu borlanmalar unlardr:
1855 gvenceli borlanmas;
l 854 ve 1871 deitirilmi borlanmasnn yerini alan 1894 borlanmas;
1877 deitirilmi borlanmasnn yerini alan 1891 borlanmas.
62
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopo". Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "Dersaadet"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde kent ad gememekte, "1888
senesi terin-i evvelin dokuzunda imza olunan mukavele" denilmektedir. (evirenler)
63
Franszca.metinde **Sa Majeste* Imperiale le Sultan", ngilizce metinde "His Imperial Majesty the
Sultan", talyanca metinde "ua Maesta Imperiale il Sultano". 1920 evirilerinde Zat- Hazret-i Padiah".
(evirenler)

-31-
 Msr Hidivlerinin birok kez, sz edilen borlanmalarn piyasaya karlmasn
zerlerine alan kurumlara demeyi ykmlendikleri paralar, eskiden olduu gibi, borlar
deninceye dek, 1894 ve 1891 borlanmalarnn faiz ve amortismanlarnda kullanlacaktr.
Msr Hkmeti de gvenceli 1855 borlanmasnn faizlerinin denmesine eskiden yapmakta
olduu demeleri yapma srdrecektir.
Bu 1894, 1891 ve 1855 borlanmalarnn denmesinin sona ermesinde, Msr
Hkmetinin, eskiden Msr'n Trkiye'ye dedii vergiden doan btn ykmllkleri
sona erecektir64.

2. SUDAN

MADDE 113.
Batl Yksek Taraflar, ngiltere Hkmeti ile Msr Hkmeti arasnda, Sudann
statsn saptayan ve ynetimini dzenleyen 19 Ocak 1899'da imzalanm Szleme ile,
Suakin65 kentine ilikin olarak bu szlemeyi deitiren 10 Temmuz 1899'da imzalanm ek
Szleme konusunda bilgi edindiklerini ve bunu kaydettiklerini bildirirler.

MADDE 114.
Sudan uyruklarnn yabanc lkelerde ngiltere'nin diplomasi ve konsolosluk korumasna
haklar olacaktr.
64
Prof. Erim, Sevres andlamasnn eviri metnini, Konya basksndan verirken, burada yle bir aklama
yapmaktadr: "Trke metinde "Muvakkat" kayd altnda gsterilen bu hkmler, Franszca, ngilizce ve ttal-
yanca olan asl metinlerde yoktur. 110 ncu maddeden itibaren 120 nci maddeye kadar, madde numaralan da asl
metne uymamaktadr. Buraya "Muvakkat" hkmler aynen alnm, fakat madde numaralar Franszca metne
gre dzeltilmitir".
Gerekten de, teki Trke metinlerde de (Matbaa-i mire, Konya, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de)
bu "Muvakkat" maddeler (Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinin evirisi deiik olmakla birlikte) bulunmaktadr.
"Muvakkat" bal altnda Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinleri yledir:

MUVAKKAT

1855 istikraz faizinin tesviyesi ngiltere ile Fransa Hkmetleri tarafndan tekeffl olmala akideyn-i liye
ngiltere hkmetinin bu faizlere mteallik bilcmle mebali hakknda Fransa hkmetine tazminat ita etmei
kabul ettiini ve binabern Fransa hkmetini taht- tekeflndeki her taahhtten azade kldn kaydederler.
Madde 112 (Muvakkat). ngiltere hkmeti, Msr hkmeti tarafndan mevki-i tedavle ihra edilmi
olan is ikrazata ait tahvilt hmillerinin menafiini muhafaza iin teminatl dyunun taksit-i senevisi veyahut im-
tiyazl dyunun veya dyun-u muvahhidenin faizleri Msr hkmeti tarafndan tesviye olunmad takdirde
Msr'da tevazn-i maliyi iade eylemek ve Msr dyun-u umumiyes tahvilt hmillerinin menafiini tediye et-
mek zere Msr tedabir-i lzmaya tevessl edeceini beyan eyler.
Madde 113 (Muvakkat). Yz on ikinci maddede ngiltere hkmeti tarafndan vukubulan beyanat zerine
Msr dyun-u umumiyes hmillerinin muhafaza-i menafii iin Msr dyun-u umumiyesi komisyonuna ihtiya
kalmad cihetle tarafeyn-i akideyn-i liye Hidiv hazretlerinin 28 terin-i sani 1904 tarihli emirnamelerinin Msr
hkmetince lzum grlecei vehile lav veya tadilini kabul ederler.
Madde 114 (Muvakkat). ngiltere .hkmeti Msr idare-yi siyasiyesinin tebeddl zerine 18 Mart 1885
tarihinde Londra'da imza ve sene-i merkume temmuzunun yirmi bei tarihinde tadil edilen mukavelename muci-
bince Msr hkmeti tarafndan 1885 senesinde akdedilmi olan dokuz milyon ngiliz liralk istikrazn faizleriyle
amortisman hakknda Almanya, Avusturya, Fransa, talya, Rusya ve Osmanl hkmetlerinin deruhte etmi ol
duklar her gna taahhdattan hkmat- mezkreyi azade klma kabul eder. ngiltere hkmeti mezkr istik-
razlara tahsis edilen 315.000 ngiliz lirasna bali olan taksit-i senevinin muntazaman tediyesini tekeffl eylemek
mecburiyetinde olduunu tasdik eder." (evirenler)
65
Franszca metinde "Souakin", ngilizce ve talyanca metinlerde "Suakin". Prof. Erim, eski harflerle yazl
Konya metninden aktarma yaparken, "Sevakin" biiminde almtr.. Byle okunaca gibi, "Suvakin" de okunabilir
Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde bu kentin ad gememektedir. (evirenler).

-32-
 3. KIBRIS

MADDE 115.
Batl Yksek Taraflar, ngiliz Hkmetince 5 Kasm 1914'de iln edilmi olan Kbrs'n
kendisine balanmasn tandklarn bildirirler.
MADDE 116.
66
Trkiye, bu adann Padiah'a denen vergiye olan.hakk da iermek zere, Kbrs zerinde ya
da Kbrs'a ilikin btn haklarndan ve sfatlanndan vazgeer.
MADDE 117.
Kbrs adasnda domu ya da orada oturan Osmanl uyruklar, yerel yasa koullar iinde,
Osmanl uyrukluundan ayrlarak, ngiliz uyrukluunu alacaklardr.

KESM X.

FAS, TUNUS

MADDE 118.

Trkiye, Fas'da Fransa'nn koruyuculuunu [himayesini] tanr ve bunun btn

sonularn kabul eder. Bu tanma, 30 Mart 1912 tarihinden balayarak geerli olacaktr.

MADDE 119.
Fas mallarna, Trkiye'ye girite, tpk Fransz mallarna uygulanan rejim uygulanacaktr.

MADDE 120.

Trkiye, Tunus zerinde Fransa'nn koruyuculuunu tanr ve bunun btn sonularn

kabul eder. Bu tanma, 12 Mays 1881 tarihinden balayarak geerli olacaktr.
Tunus mallarna, Trkiye'ye girite, tpk Fransz mallarna uygulanan rejim
uygulanacaktr.

KESM XI.

LlBYA67 VE EGE DENZ68 ADALARI

MADDE 121.
Trkiye, 12 Ekim 1912 tarihli Lozan69 Andlamas gereince, Libya'da Padiah'a70
braklm olan btn haklardan ve sfatlardan kesinlikle vazgeer.
66
1920 evirilerinde "Zat- ahane'ye". (evirenler)
67
Franszca metinde "Libye", ngilizce metinde "Libya", talyanca metinde "Libia". 1920 evirilerinde
"Bingazi". (evirenler)
68
Franszca metinde "Iles de la mer Egee", ngilizce metinde "Aegean Islands", talyanca metinde "Iso-le
del Mare Egeo". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Adalar Denizi Adalar"; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "Adalar". (evirenler)
69
Ouchy andlamas. (evirenler)
70
1920 evirilerinde "Zat- ahane". (evirenler)

-33-
 MADDE 122.
Trkiye, imdi talya'nn igalinde bulunan Ege Denizi adalar, baka bir deyimle
Stampalia [Astropalia], Rodos [Rhodes, Rhodos, Rodi, Rodos], Herkit [Calki, Kharki, Calc-hi],
Kerpe [Scrapanto], Kaot [Casos, Casso], Piskopis [Piscopis, Tilos, Piscopio], ncirli [Misiros,
Nisyros, Misiro, Mysiros], Kalimnos [Calimnos, Kalymnos, Calymnos, Calimno], Loryos [Leros,
Lero], Patnos [Patmos, Patmo], Limpos [Lipsos, Lipso], Smbeki [Simi, Symi, Sini], stanky
[Co, Ko] adalar ile bunlara bal adacklar ve Kastellorizo [Cas-telorizzo]71 adas zerindeki
btn haklarndan ve sfatlarndan talya yararna vazgeer (l sayl haritaya baklmas).

KESM XII.

UYRUKLUK

MADDE 123.
bu Andlamann hkmleri uyarnca, Trkiye'den ayrlm lkelerde yerlemi Osmanl
uyruklar hukuka ve yerel yasalarn ngrd koullarla, bu lke hangi Devlete
braklmsa o Devletin uyruu olacaklardr.
MADDE 124.
Onsekiz yan am olup da Osmanl uyrukluunu yitiren ve 123. Madde uyarnca
hukuka yeni bir uyrukluk edinmi bulunan kimseler, ibu Andlamann yrrle giri
tarihinden balayarak, iki yllk bir sre iinde Osmanl uyrukluunu seme hakkna sahip
olacaklardr.
MADDE 125.
bu Andlama uyarnca, Trkiye'den ayrlan bir lkede yerlemi ve bu lkede halkn
ounluundan soy [rk] bakmndan ayr olan, onsekiz yan am kimseler, ibu
Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak bir yllk bir sre iinde, seilen Devletin
halknn ounluu seme hakkn kullanan kiiyle ayn soydan ise, Ermenistan,
Azerbeycan, Grcistan, Yunanistan, Hicaz, Irak72, Suriye, Bulgaristan ya da Trkiye'yi
seebileceklerdir.
MADDE 126.
124. ve 125. Maddelerdeki hkmler uyarnca, seme haklarn kullanan kimseler, bunu
izleyen oniki ay iinde konutlarn [ikametghlarn], seme haklarn hangi Devletten yana
kullanmlarsa o Devletin lkesine tamak zorundadrlar.
Bu gibi kimselerin, seme haklarn kullanmazdan nce, oturmakta olduklar teki
Devletin lkesinde malik olduklar tanmaz mallar ellerinde tutmaa haklar olacaktr.
Bu gibi kimseler, her eit tanr mallarn yanlarnda gtrebileceklerdir. Bu yzden,
kendilerinden, bu mallarn karl ya da sokuluu iin hibir vergi ya da har
alnmayacaktr.
71
1920 evirilerinde "Kastellorizon: Meyis" denilmektedir. Erim metninde "Kastellorizon: Mis"
denilmektedir. Eski harflerle "Meis" yazl "Mis" de okunabilir. (evirenler)
72
Franszca metinde "Mesopotamie", ngilizce ve talyanca metinlerde "Mesopotamia". Matbaa-i mire,
Konya ve Erim metinlerinde "Elcezire"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Irak". (evirenler)

-34-
 MADDE 127.
Batl Yksek Taraflar, ibu Andlamada, ya da Almanya, Avusturya, Bulgaristan ya da
Macaristan ile yaplm Bar Andlamalarnda, ya da Mttefik Devletlerle, ya da onlardan
biriyle Rusya arasnda, ya da Mttefik Devletlerden herhangi birileri aralarnda yaplm bir
Andlamada,ngrlen ve ilgililere, edinme yolu ak bulunan herhangi bir uyruklua geme
olanan salayan seme hakkn kullanmasna, herhangi bir engel kartmamay
ykmlenirler.
zellikle, Trkiye, 125. Maddede ngrlen seme hakkn kullanmak isteyen kiilerin
isteyerek g etmelerini, elindeki btn olanaklarla kolaylatrmay ve bu amala Milletler
Cemiyeti Konseyince ngrlecek btn nlemleri almay ykmle-
MADDE 128.
Trkiye, ister bir baka uyruklua geme, ister bir Andlama hkmyle Mttefik
Devletlerin ya da yeni Devletlerin yasalar gereince ve bu Devletlerin yetkili makamlarnn
kararlar uyarnca kendi uyrukluundan herhangi bir yeni uyruklua gemi ya da geecek
olanlarn bu uyrukluunu tanmay ve bu yeni uyrukluu almalaryla bu uyruklar asl [kken]
Devletlerine kar her bakmdan her trl ballktan kurtulmu saymay ykmlenir.
zellikle, ibu Andlamann yrrle girmesinden nce, Mttefik Devletlerden birinin
yasas uyarnca bu Devletin uyrukluunu alm olan kiiler, Osmanl yasasnn
buna aykr hkm ne olursa olsun, Osmanl Hkmetince, ad geen Devletin uyruu olmu
ve Osmanl uyrukluunu yitirmi saylacaklardr. Bu uyrukluun alnmas nedeniyle,
Osmanl yasasnca ngrlen hibir mala elkoyma ya da baka ceza uygulanmayacaktr.
MADDE 129.
Osmanl uyrukluu dnda bir uyrukluu bulunan ve ibu Andlamann yrrle
girdii tarihte, 95. Madde uyarnca saptanaca biimde, Filistin snrlar iinde yerlemi
olan Yahudiler, herhangi bir baka uyrukluk sz konusu olmakszn, hukuka Filistin uyruu
olacaklardr.
MADDE 130.
b Kesimdeki hkmlerin uygulanmasnda, her bakmdan, evli kadnlarn durumu
kocalarnn, onsekiz yandan kk ocuklarn durumu da ana-babann durumuna gre
ayarlanacaktr.
MADDE 131.
Bu Kesimin hkmleri, 83. Maddede ngrlen kesin stat kurulur kurulmaz zmir kenti
ile, 66. Maddede tanmlanan topraklara da uygulanacaktr.
KESM XIII.
GENEL HKMLER
MADDE 132.
Trkiye, ibu Andlama ile saptanan snrlar dnda, ibu Andlama gereince baka
herhangi bir dzenleme konusu yaplmam Avrupa dndaki btn topraklar zerinde, ya
da topraklara ilikin olarak, ileri srebilecei tm haklarndan ve sfatlarndan, her
bakmdan, Balca Mttefik Devletler yararna vazgetiini bildirir.

-35-
 Trkiye, yukardaki hkmn sonularn dzenlemek iin, Balca Mttefik Devletlerin,
gerektiinde nc Devletlerle anlaarak, aldklar ya da alacaklar nlemleri tanmay ve
kabul etmeyi ykmlenir.
MADDE 133.
Trkiye, Mttefik Devletlerce, Trkiye'nin yannda savaa katlan Devletlerle yaplan
Bar Andlamalannn ve Ek Szlemelerin tm geerliliini tanmay, eski Alman
mparatorluu'nun, Avusturya'nn, Macaristan'n ve Bulgaristan'n topraklarna ilikin olarak
varolan ya da varolacak hkmleri kabul etmeyi ve yeni Devletleri, bu biimde saptanan
snrlar iinde tanmay ykmlenir.
MADDE 134.
Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Yunanistan, Macaristan, Polonya, Romanya, Srp-
Hrvat-Sloven Devleti ve eko-Slovakya Devletinin snrlarn, Trkiye, 133. Maddede
ngrlen Andlamalar ya da ek her trl szlemelerle saptanacak biim-leriyle tandn
ve kabul ettiini imdiden bildirir.
MADDE 135.
Trkiye, Mttefik Devletlerin l Austos 1914 tarihindeki eski Rusya mparatorluu
topraklarnn tm ya da bir blm zerinde kurulmu ya da kurulacak olan Devletlerle
yapabilecekleri btn andlamalarn ya da anlamalarn tam geerliliini ve bu Devletlerin
bu biimde saptanacak snrlarn tanmay ykmlenir.
Trkiye, sz edilen bu Devletlerin bamszln, srekli ve dokunulmaz olarak tanr ve
buna sayg gstermei ykmlenir.
bu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 259. Maddesinde ve IX.
Blmnn (Ekonomik Hkmler) 277. Maddesinde yer alan hkmler uyannca, Trkiye,
kendisiyle Rusya'daki Maksimalist73 Hkmet arasnda yaplan Brest-Litovsk
Andlamalaryla btn teki andlamalarn, anlamalarn ya da szlemelerin ortadan
kaldrlm olduunu kesinlikle kabul eder.
MADDE 136.
bu Andlamann yrrle giriini izleyen ay74 iinde, Britanya imparatorluu,
Fransa, talya ve Japonya Hkmetlerinin herbirince atanacak drt yeden oluan ve, herbiri
bu amala birer uzman gstermee arlacak, mttefik ve tarafsz teki Kapitlasyoncu75
Devletlerin teknik uzmanlarnn da yardmyla, Trkiye'de bugnk adalet konularndaki
Kapitlasyonlar rejiminin yerini alacak bir adalet reformu tasars hazrlamak iin bir
Komisyon kurulacaktr. Bu Komisyon, Osmanl Hkmetiyle dantktan sonra, ya karma ya
da birletirilmi bir adalet rejiminin benimsenmesini tleyecektir.
73
Rusya'da, Sosyal Demokrat Parti'nin, Lenin'in nderliinde ounluk (Bolevik) kanad. Bunlarn
karsnda Minimalist (Menevik) aznlk vard. Andlamann Franszca ve ngilizce metinlerinde "Maximalist",
talyanca metninde "massimalista", 1920 Trke evirilerinde "maksimalist" denilmektedir. (evirenler)
74
Franszca, ngilizce ve talyanca son metinlerde " ay" denirken, 1920 Trke evirilerinde "alt ay'*
denilmektedir. Mttefik Devletlerin sonradan sunduklar deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerine gre, y'e denilmektedir: "136 nc maddede mevzu-u bahis mddet alt aydan aya tenzil
olunmutur". (evirenler)
75
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, yalnz, "sair bitaraf devletlerin tayinine davet edecekleri
mtehassisin-i fenniyenin inzimam- muavenetiyle" denilmektedir; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Ka-
pitlasyonlardan mstefid dier Mttefik ve tarafsz..." szckleri de vardr. (evirenler)

-36-
 Komisyonun hazrlayaca tasar ilgili Mttefik ya da tarafsz Devletlerin Hkmetlerine
sunulacaktr. Balca Mttefik Devletler bunu kabul eder etmez, yeni rejimi kabul etmeyi
imdiden ykmlenen Osmanl Hkmetine bildireceklerdir.
Yeni rejimin yrrle girmesi sresi konusunda, Balca Mttefik Devletler kendi
aralarnda ve, gerekirse, ilgili teki ya da tarafsz Devletlerle anlamak haklarn sakl
tutarlar.
MADDE 137.
VII. Blm (Yaptrmlar)76 hkmleri sakl kalmak zere, Trkiye'de oturanlarn hibiri,
l Austos 1914 tarihinden sonra, ibu Andlamann yrrle giriine kadar, askerlik ya da
siyasal davranlar, ya da Mttefik Devletlere ya da bunlarn uyruklarna yaptklar herhangi
bir yardmdan tr, hibir bahane ile rahatsz edilemeyecek ve incitilmeyecektir; Trkiye'de
oturan bir kiiye-ilikin olarak, bu nedenle, verilen herhangi bir yarg karar tmyle yok
saylacak ve balam herhangi bir kovuturma durdurulacaktr.

MADDE 138.

bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan topraklarda oturanlardan hibiri,

l Austos 1914 tarihinden bu yana gstermi olduu siyasal tutumu yznden ya da ibu
Andlama uyarnca uyrukluunun dzenlenmesi nedeniyle rahatsz edilmeyecek ya da
incitilmeyecektir.
MADDE 139.
Trkiye, baka herhangi bir Devletin egemenlii ya da koruyuculuu [himayesi] altnda
bulunan Mslmanlar zerinde, ne nitelikte olursa olsun, her eit egemenlik ve yarg
hakkndan kesinlikle vazgeer.

bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan ya da imdi Trkiye'nin tand bir

stats bulunan topraklarda hibir Osmanl makamnca dorudan doruya ya da dolayl
olarak hibir yetki kullanlmayacaktr.

B L M IV.

AZINLIKLARIN KORUNMASI

MADDE 140.

Trkiye, 141., 145. ve 147. Maddelerin kapsad hkmlerin temel yasalar olarak
tannmasn ve hibir yasann, hibir tzn ve hibir Padiah Buyruunun77 ya da resm
ilemin, bu hkmlere aykr ya da bunlarla eliir olmamasn, hibir yasann, hibir
tzn, hibir Padiah Buyruunun ve hibir resm ilemin sz konusu hkmlerden stn
saylmamasn ykmlenir.
76
Franszca metinde "Sanctions", ngilizce metinde "Penalties", talyanca metinde "Sanzioni", 1920
evirilerinde "Mcazat". (evirenler)
77
Franszca metinde "irade imperial", ngilizce metinde "imperial Iradeh", talyanca metinde "irade
imperiale", 1920 evirilerinde "rade-i Seniye". (evirenler)

-37-
 MADDE 141.
Trkiye, Trkiye'de oturan herkesin, doum, bir ulusal topluluktan olmak, dil,
soy ya da din ayrm yaplmakszn, yaamlarn ve zgrlklerini korumay, tam ve
eksiksiz olarak salamay ykmlenir.
Trkiye'de oturan herkes, her inancn, dinin ya da mezhebin gereklerini, ister akta ister
zel olarak, zgrce yerine getirme hakkna sahip olacaktr.
Yukardaki paragrafta ngrlen hakkn zgrce yerine getirilmesine kar herhangi bir
saldr, ilgili mezhep hangisi olursa olsun, ayn cezalarla cezalandrlacaktr.
MADDE 142.
l Kasm 1914'den beri Trkiye'de bir rk (tedhi)78 rejimi bulunduu iin, slam dinine
geilerden hibiri olaan koullar altnda gereklemi olamayacandan bu tarihten
sonraki islam' benimsemelerin79 tannmamas ve, l Kasm 1914'den nce Mslman
olmayan bir kimsenin, zgrlne kavutuktan sonra, kendi isteiyle slam' benimsemesi
iin gerekli ilemleri yerine getirmedike Mslman saylmamas sregidecektir.
Osmanl Hkmeti, sava sresince Trkiye'de yaplan topluca ldrmeler srasnda
kiilere verilen zararlar en geni lde karlamak iin, l Kasm 1914'den beri herhangi bir
soydan ya da dinden olursa olsun, ortadan yok olmu, zorla gtrlm, gzalt [enterne]
edilmi ya da tutuklanm kiilerin aranmas ve kurtarlmas iin, kendisinin ve Osmanl
makamlarnn tm desteini salamay ykmlenir.
Osmanl Hkmeti, zarar grenlerin, ailelerinin ve yaknlarnn yaknmalarn dinlemek,
gerekli soruturmalarda bulunmak ve sz edilen.kiileri zgrlklerine kavuturmalar iin
buyruk karmak amacyla, Milletler Cemiyeti Konseyince atanacak karma komisyonlarn
almalarn kolaylatrma ykmlenir.
Osmanl Hkmeti, bu komisyonlarn kararlarna sayg gsterilmesini ve zgrlkleri
geri verilmi herkesin gvenliini ve zgrln salamay ykmlenir.
MADDE 143.
Trkiye, soy aznlklarndan olan kiilerin karlkl ve gnll glerine ilikin olarak
Mttefik Devletlerin uygun grecekleri hkmleri tanmay ykmlenir.
Trkiye, karlkl g konusunda, Yunanistan'la Bulgaristan arasnda 27 Kasm 1919'da
Neuilly-sur-Seine'de imzalanan Szlemenin 16. Maddesinden yararlanmamay ykmlenir,
bu Andlamann yrrle giriini izleyecek alt ay iinde, Yunanistan ile Trkiye,
Yunanistan'a aktarlan ya da Osmanl kalan topraklardaki Trk ve Yunan soylu halkn
karlkl ve gnll gne ilikin zel bir anlama yapacaklardr.
Bir anlamaya varlamamas durumunda, Yunanistan ve Trkiye, Milletler Cemiyeti
Konseyine bavurmak hakkna sahip olacaklar ve Konsey sz edilen anlamann koullarn
saptayacaktr.
78
Franszca metinde "regime terroriste'', ngilizce metinde "terrorist regime", talyanca metinde "regi-' me
terrorista". Mtbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "usul-i idare-i tedhi"; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "tedhi idaresi". (evirenler)
79
Franszca metinde "embrasser l'islamisme", ngilizce metinde "embracing the Islamic faith", talyanca
metinde "abbraciare IIslamismo". 1920 Trke evirilerinde "ihtida". (evirenler)

-38-
 MADDE 144.
Osmanl Hkmeti, Braklm Mallar [Emval-i Metruke80] konusundaki 1915 tarihli
yasa ile ek hkmlerin hakszln kabul eder ve bunlarn tmyle hkmsz ve, gelecekte
olduu gibi gemite de, geersiz olduklarn bildirir.
Osmanl Hkmeti, l Ocak 1914'den81 beri, topluca ldrlme korkusuyla ya da baka
herhangi'bir zorlama yznden, yurtlarndan kovulmu, Trk soyundan olmayan Osmanl
uyruklarnn yurtlarna dnlerini ve yeniden ilerine balayabilmelerini, olabildii lde
kolaylatrma resmen ykmlenir. Sz edilen Osmanl uy-ruklaryla, bunlarn yesi
bulunduklar topluluklarn mal olan ve yeniden bulunabilecek tanr ya da tanmaz
mallarn, kimin elinde bulunurlarsa bulunsunlar, bir an nce geri verilmesi gerektiini
Osmanl Hkmeti kabul eder. Bu mallar, onlara ykletilmi olabilecek her trl
kstlamadan ve vergiden syrlm olarak ve bugn onlara sahip olanlara ya da onlar
ellerinde tutanlara hibir dence [tazminat] denmeksizin, geri verilecektir; u kadar ki,
bunlarn, mlkiyet ya da elde bulundurma hakkn kendilerinden edindikleri kimselere kar
dva haklar sakl tutulacaktr.
Osmanl Hkmeti, gerekli grlecek her yerde, Milletler Cemiyeti Konseyince
hakemlik komisyonlar atanmasn kabul eder. Bu komisyonlarn herbiri, Osmanl
Hkmetinin bir temsilcisi ile, zarara uradn ne sren ya da yelerinden birinin zarara
urad savnda bulunan topluluun bir temsilcisinden ve Milletler Cemiyeti Konseyince
atanan bir Bakandan oluacaktr. Hakemlik komisyonlar, ibu Maddede ngrlen btn
istemleri inceleyecek ve bunlar basit yntemle karara balayacaktr.
Sz edilen hakemlik komisyonlar aadaki konularda buyurma yetkisine sahip
olacaklardr:
1. Gerekli grecekleri her eit yeniden yapm ve onarm ileri iin Osmanl
Hkmetince igc salanmas. Bu igc, hakemlik komisyonunca sz geen ilerin
yaplmasna gerek grd topraklarda yaayan soylardan kiiler arasndan salanacaktr;
2. Soruturma sonucu, topluca ldrmeler ya da zorla yerinden etmelere eylemsel
olarak katld, ya da bunlara yol at kantlanan her kiinin grevinden uzaklatrlmas;
bu gibi kimselerin mallar konusunda alnacak nlemleri komisyon gsterecektir;
3. Bir topluluun, l Ocak 1914'den82 beri, mirassz olarak lm ya da yitik bulunan
yelerinin btn tanr ya da tanmaz mallarn kime aktarlaca. Bu mallar, Devlet83
yerine, toplulua aktarlabilecektir;
4. l Ocak 1914'den84 sonra, tanmaz mallar zerinde yaplan btn sat ilemleriyle,
hak yaratan ilemlerin geersiz saylmas. Bu mallar ellerinde bulunduranlara dence
[tazminat] denmesi, geri vermenin geciktirilmesine bahane olarak kullanlamayacak
biimde, Osmanl Hkmetinin ykmllnde olacaktr. Ancak, sz edilen mallar imdi
ellerinde bulunduranlarca bir demede bulunulmusa, hakemlik komisyonunun ilgililer
arasnda hakgzetirlie uygun bir zm yolu kabul ettirme yetkisi olacaktr.
80
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde bu deyim kullanlmaktadr. (evirenler)
81
Franszca metinde "ler janvier 1914", ngilizce metinde "Jariuary l, 1914", talyanca metinde 1 gen-naio
1914". Trke 1920 evirilerinde "l Austos 1914". Ancak, Mttefiklerin sonradan verdikleri deiiklik
nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "144 nc madde ikinci fkradaki
l Austos 914 tarihi yerine l knun-u sani 914 tarihi ikame olunacaktr". (evirenler)
82
Bir nceki nota baklmas. (evirenler)
83
Prof. Erim, Konya basksndan bu metni verirken, dipnotta, Franszca metinde "grouvernement" deil
"Etat" szcnn bulunduunu belirtmektedir. Gerekten, ngilizce metinde de "the State", talyanca metinde
"Stato" denilmektedir. Oysa Matbaa-i mire ve Konya metinlerinde "hkmet" denilmektedir; Vakit ve Peyam-
Sabah metinlerinde de "hkmet" szc kullanlmaktadr. (evirenler)
84
Franszca, ngilizce ve talyanca son metinlerde "Ocak" sz konusu iken, 1920 Trke evirilerinde
"l Austos 1920" denilmektedir. (evirenler)

-39-
 Osmanl Hkmeti, komisyonlarn ileyiini ve kesin nitelikte olacak kararlarnn yerine
getirilmesini, olanak lsnde, kolaylatrmay ykmlenir. Bunlara kar, yargsal ya
da ynetimsel, hibir Osmanl makamnn karar ne srlmeyecektir.
MADDE 145.
Btn Osmanl uyruklar, yasa nnde eit olacaklar ve soy, dil ya da din ayrl
gzetilmeksizin ayn yurttalk [meden] haklaryla siyasal haklardan yararlanacaklardr.
Din, inan ya da mezhep ayrl, hibir Osmanl uyruunun yurttalk haklaryla
[meden haklaryla] siyasal haklardan yararlanmasna, zellikle kamu hizmetlerine ve
grevlerine kabul edilme, ykseltilme, onurlanma ya da eitli mesleklerde ve i kollarnda
alma bakmndan, bir engel saylmayacaktr.
Osmanl Hkmeti, ibu Andlamann yrrle girmesinden balayarak iki yllk bir
sre iinde, Mttefik Devletlere, soy aznlklarnn orantl temsili ilkesine dayal bir seim
sistemi dzenlenmesi tasars sunacaktr.
Herhangi bir Osmanl uyruunun, gerek zel gerekse ticaret ilikilerinde, din, basn ya da
her eit yayn konularyla ak toplantlarnda, diledii bir dili kullanmasna kar hibir
kstlama konulmayacaktr. Trkeden baka bir dil konuan Osmanl uyruklarna,
mahkemelerde, ister szl ister yazl olsun, kendi dillerini kullanabilmeleri bakmndan
uygun den kolaylklar salanacaktr.
MADDE 146.
Osmanl Hkmeti, tannm yabanc niversitelerden ve okullardan verilen diplomalarn
geerliliini tanmay ve, bunlar alm olanlarn, bu diplomalarn tand yetenei
gerektiren mesleklerde ve sanatlarda zgrce almalarm kabul etmeyi ykmlenir.
Bu hkm, Trkiye'de oturan Mttefik Devletler uyruklarna da uygulanacaktr.
MADDE 147.
Soy, din ya da dil aznlklarndan olan Osmanl uyruklar, hem hukuk bakmndan hem
de uygulamada, teki Osmanl uyruklaryla ayn ilemlerden ve ayn gvencelerden
yararlanacaklardr. Bunlarn, zellikle, bamsz olarak ve Osmanl makamlar hibir
biimde karmaksz n, giderlerini kendileri demek zere, her trl hayr kurumlaryla,
dinsel ya da sosyal kurumlar, ilk, orta ve yksek okullarla, baka her eit retim kurumlar
-buralarda kendi dillerini zgrce kullanmak ve kendi dinlerini zgrce uygulamak hakkna
da sahip olarak- kurmak, ynetmek ve denetlemek konularnda eit hakka sahip olacaklardr.
MADDE 148.
Soy, dil ya da din bakmndan aznlklardan olan Osmanl uyruklarnn nemli bir oranda
bulunduklar kentlerde ya da blgelerde, sz konusu aznlklar, Devlet btesi ile, belediyeler
btesi ya da teki btelerce eitim ya da hayr ilerine genel gelirlerden [kamu
gelirlerinden] salanacak paralardan yararlanmaya hakgzetirlie uygun bir lde
katlacaklardr.
Sz konusu bu paralar, ilgili topluluklarn yetkili temsilcilerine verilecektir85.

85
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerdeki bu tmce, Matbaa-i Armret Konya ve Erim metinlerinde
yoktur. Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde vardr: "Mebla-i mezkre alkadar cemaatlarn resmi
mmessillerine tediye olunacaktr". (evirenler)

-40-
 MADDE 149.
Osmanl Hkmeti, Trkiye'deki btn soy aznlklarnn kilise ve okul konularnda
zerkliini tanmay ve buna sayg gstermeyi ykmlenir. Osmanl Hkmeti, bu amala ve
ibu Andlamann aykr den hkmleri sakl kalmak zere, Mslman olmayan soylara
kilise, okul ya da adalet konulannda Sultanlarca verilmi fermanlar, hat'lar, beratlar86 ve bu
gibi zel buyruklar ya da fermanlarla, Bakanlk ya da Sadrazamlk87 buyruklar ile tannm
ayrcalklarla baklklar tmyle dorular ve gelecekte de destekleyeceini bildirir.
Osmanl Hkmetinin kard ve sz edilen ayrcalklarla baklklarn
kaldrlmasn, kstlanmasn ya da deitirilmesini ngren btn kararnameler, yasalar,
ynetmelikler ya da genelgeler geersiz saylacaktr.
bu Andlama hkmlerine uygun olarak Osmanl adalet rejiminde yaplacak her
deiiklik -bu deiiklik soy aznlklarndan kiileri etkilemekte ise- ibu Madde88
hkmlerinden stn saylacaktr.

MADDE 150.

Hristiyan ya da Yahudi dininden Osmanl uyruklarnn nemli oranda oturduklar

kentlerde ve blgelerde, Osmanl Hkmeti, bu Osmanl uyruklarnn inanlarna ya da
dinsel uygulamalarna bir saldr saylabilecek herhangi bir eylemi yapmaya
zorlanmamalarn, ve hafta tatili gnlerinde mahkemelerde hazr bulunmamalar ya da yasal
bir ilemi yerine getirmemeleri yznden, haklarn hibir biimde yitirmemelerini
ykmlenir. Bununla birlikte, bu hkm, bu Hristiyan ya da Yahudi Osmanl uyruklarn,
kamu dzeninin korunmas iin, btn teki Osmanl uyruklarna ykletilen ykmllkler
dnda tutar anlamna gelmeyecektir.
MADDE 151.
Balca Mttefik Devletler, bu Blmdeki hkmlerin yerine getirilmesini gvence altna
almak iin ne gibi nlemler alnmas gerektiini, Milletler Cemiyeti Konseyi ile birlikte
inceledikten sonra saptayacaklardr. Osmanl Hkmeti, bu konuda alnacak btn kararlar
imdiden kabul ettiini bildirir.

B L M V.

KARA89, DENZ VE HAVA KUVVETLERNE LKN

HKMLER

Trkiye, btn Uluslarn silhlarnn genel bir snrlanmasna hazrlk yaplmasna olanak
salamak iin, aada saylan kara, deniz ve hava kuvvetlerine ilikin hkmleri kesinlikle
yerine getirmeyi ykmlenir.
86
Franszca ve ngilizce metinde "firmans, hattis, berats", talyanca metinde "firmani, hattis, berats".
(evirenler)
87
Franszca metinde "Grand Vizir", ngilizce metinde "Grand Vizier", talyanca metinde "Gran Vi-sir".
1920 Trke evirilerinde "tezkere-i samiyeler". (evirenler)
88
ngilizce metinde Article", Franszca metinde "article", talyanca metinde "articolo", 1920 evirilerinde
"muahede". evirenler)
89
Franszca metinde "militaires", ngilizce metinde "military", talyanca metinde "militari" szckleri,
1920 evirisinde "askeriye" biiminde evrilmitir. "Kara kuvvetleri" biiminde evirmenin daha doru
olacan dndk. (evirenler)

-41-
 KESM I.

KARA KUVVETLERNE LKN

HKMLER

ALT-KESM I.

GENEL HKMLER

MADDE 152.
Trkiyenin bulundurabilecei kara kuvvetleri yalnz unlar olacaktr:
1. Padiahsn90 zel koruma birlii [Hassa Ktaat];
2. eride dzen ve gvenlii salamakla ve aznlklarn korunmasn gvence altna
almakla grevli, jandarma birlikleri;
3. nemli karklk durumunda, jandarma birliklerini destekleyecek ve gerektiinde
snrlarn denetlenmesini salayacak zel birlikler.
MADDE 153.
bu Andlamanm yrrle giriini izleyecek alt ay91 iinde, 152. Maddede ngrlenler
dnda kara kuvvetleri terhis edilecek ve datlacaktr.

ALT-KESlM II.

OSMANLI KARA KUVVETlNlN PERSONEL SAYISI,

RGT VE KADROSU

MADDE 154.

Padiah'n zel koruma birlii bir kurmay kurulu ile, personel says, subay ve er olarak,
700' gemeyecek yaya [piyade] ve atl [svari] birliklerinden kurulacaktr. Bu kuvvet, 155.
Maddede ngrlen toplam personel saysnn iinde saylmayacaktr.

Bu koruma birliinin kuruluu, bu Blme ekli I sayl izelgede gsterilmitir.

MADDE 155.
152. Maddenin 2. ve 3. fkralarnda saylan kuvvetlerin toplam personeli, kurmay
kurullar, subaylar, eitim personeli ve donatm birliklerim de kapsamak zere, 50,000 kiiyi
gemeyecektir.
MADDE 156.
Jandarma birlikleri, Trkiye lkesi zerine datlacaktr; Trkiye lkesi, bu amala,
snrlar 200. Maddede ngrld gibi saptanacak yersel blgelere blnecektir.
90
1920 Trke evirilerinde "Zat- ahane". (evirenler)
91
Prof. Erim, Konya basksndan aktard metinde " ay" yazl iken, Franszca metne uygun olarak "alt
ay" biiminde dzelttiini belirtmektedir. u var ki, Mttefiklerin deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam-
Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "153, 164, 171 ve 173 nc maddelerde mevzu-u bahis mddet
aydan alt aya ibla edilmitir". (evirenler)

-42-
 Her yersel blgede yaya [piyade] ve atl [svari], makineli tfekle silhlandrlm, ynetim
ve salk hizmetleriyle donatlm birliklerden oluan bir jandarma birlii kurulacaktr; bu
jandarma birlii, illerde [vilyetlerde], sancaklarda ve ilelerde [kazalarda92], vb., bulunduu
yere bal bir gvenlik hizmeti kurulmas iin gerekli birlikleri salayacak ve blgenin bir ya da
birka noktasnda gezici yedek kuvvetler bulunduracaktr.
zel grevleri yznden, bu jandarma birliklerinin, topusu da, teknik silhlar93 da
olmayacaktr.
Bu jandarma birliklerinin toplam personel says, 155. Maddede ngrlen kara kuvvetinin
toplam personelinin iinde saylmak zere, 35.000 kiiyi gemeyecektir.
Tek bir jandarma birliinin toplam personel says, jandarma birlikleri toplam personelinin
drtte birini amayacaktr.
Herhangi bir jandarma birliinin eleri, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras
Komisyonun zel izni olmadka, kendi blgesinin topraklar dnda kullanlmayacaktr.
MADDE 157.
zel glendirme [takviye] birliklerinde yaya, atl, da topusu, istihkm birlikleriyle,
bunlarn herbirine uygun den teknik ve genel hizmetler de bulunabilecektir; bunlarn toplam
personeli, 155. Maddede ngrlen toplam personelin iinde saylmak zere, 15.000 kiiyi
amayacaktr.
Tek bir birliin zel glendirme eleriyle desteklenmesi, bu elerin, 200. Maddede
ngrlen Mttefikler-Aras Komisyonun zel izni olmadka, toplam personelinin te birini
amayacaktr.
Bu zel glendirme elerinin kuruluuna girecek eitli silhlar ve hizmetler oran, bu
Kesime ekli II sayl izelgede saptanmtr.
Bunlarn [klalara] yerletirilii, 200. Maddede ngrld biimde saptanacaktr.
MADDE 158.
156. ve 157. Maddelerde sz edilen kurulularda, kurmay ve hizmetler personeli de
saylmak kouluyla, subay oran, hizmetteki personel toplam saysnn yirmide birini,
astsubay oran da, hizmetteki toplam personel saysnn onikide birini amayacaktr.
MADDE 159.
eitli Mttefik ya da tarafsz Devletlerin verecekleri subaylar, Osmanl Hkmetinin
ynetiminde, jandarmann komutasna, rgtlenmesine ve eitimine katlacaktr. Bu subaylar,
158. Maddede ngrlen jandarma subaylar says iinde saylmayacaklardr; ancak,-
bunlarn says bu personelin yzde onbeini gemeyecektir. 200. Maddede sz edilen
Mttefikleraras Komisyonun hazrlayaca zel anlamalar, bu subaylarn uyrukluk
bakmndan oranlarn saptayacak ve bu Madde ile kendileri iin ngrlm olan eitli
grevlere katlma koullarn dzenleyecektir.
MADDE 160.
Ayn yersel blgede, 159. Maddede ngrlen koullar iinde Osmanl Hkmeti
buyruuna verilen btn [yabanc] subaylar, ilke olarak, ayn uyruklukta olacaklardr.
92
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "vilayete, sandjaks, cazas". (evirenler)
93
Franszca metinde "armes techniques", ngilizce metinde "technical services", talyanca metinde armi
tecniche". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "esliha"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "esliha-i
fenniye". (evirenler)

-43-
 MADDE 161.
Limni [Lemnos, Lemno], Gkeada [mroz, Embros, Imbros, mbro], Semadirek94
[Semendirek, Samothrace, Samotracia], Bozcaada [Te'nedos, Tenedos, Tenedo] ve Midilli \Mity
tene, Mitvlene, Mitilene] dnda, 178. Maddede ngrlen Boazlar ve adalar blgesinde,
Yunan ve Osmanl jandarma kuvvetleri, bu blgedeki Mttefikler-Aras gal Komutanlna
bal bulunacaktr.
MADDE 162.
bu Alt-kesimde, hangi nitelikte olursa olsun, sz edilen kuvvetlerin ya da bu
kuvvetlerin tama aralarnn her eit seferberlik nlemleri ya da bunlarn seferberliine
ilikin, ya da glendirilmesi yolundaki btn nlemler yasaktr.
eitli kurulularn, kurmay kurullarnn ve hizmetlerin hibir durumda ek kadrolar
bulunmayacaktr.
MADDE 163.
153. Maddede saptanan sre iinde, imdi varolan tm jandarma kuvvetleri, 156.
Maddede ngrlen jandarma birlikleri iinde birletirilecektir.
MADDE 164.
bu Kesimde ngrlmemi herhangi bir birliin kurulmas yasaktr.
Padiahn zel koruma birlii dnda, izin verilen 50.000 kiilik personel saysn aan
kurulularn ortadan kaldrlmas, ibu Andlamanm imzalanmasndan balayarak, 153.
Madde hkmlerine uygun olarak, ibu Andlamann yrrle girmesinden en ge alt ay95
sonra tmyle gerekleecek biimde, giderek yaplacaktr.
Osmanl Sava Bakanl [Harbiye Nezareti] ile Genel Kurmay ve onlara bal ynetim
birimlerindeki subay ve benzeri personel, ayn sre iinde, 200. Maddede sz edilen
Mttefikler-Aras Komisyonca Osmanl Silhl kuvvetlerinin genel hizmetlerinin iyi ilemesi
iin kesin olarak gerektii saptanacak personel saysna indirilecek ve bu personel 158.
Maddede ngrlen en yksek say iinde olacaktr.
ALT-KESM III.
ASKERE ALMA
MADDE 165.
Osmanl kara kuvvetleri [silhl kuvvetleri] gelecekte yalnz gnll olarak askere
yazlanlardan kurulacaktr.
Askere yazlma, soy ve din ayrl gzetilmeksizin, Osmanl Devletinin btn
uyruklarna eit olarak ak bulunacaktr.
156. Maddede sz edilen birliklere gelince, bunlarn kuruluu, ilke olarak, blgesel
olacak ve her blgedeki halkn Mslman olan ya da olmayan elerinin, olanak lsnde,
ilgili her birlik personelinde temsil edilmelerini salayacak biimde dzenlenecektir.
Yukardaki hkmler, hem subaylara hem de erlere uygulanacaktr.
94
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Somatras"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Semen-
direk". (evirenler)
95
Baknz: Not 91. (evirenler)

-44-
 MADDE 166.
Astsubaylarn ve erlerin hizmet sresi aralksz oniki ay olacaktr.
Hizmet sreleri bitmeden, hangi nedenle olursa olsun, hizmetten balanan erlerin
yerine her yl konulacaklarn oran, 155. Maddede saptanan toplam personel saysnn yzde
beini gemeyecektir.

MADDE 167.

Btn subaylar meslekten [muvazzaf] subay olacaktr.

u srada orduda ve jandarmada hizmet gren ve yeni kara kuvvetinde kalacak olan
subaylar en az krkbe yana kadar hizmette kalmay ykmleneceklerdir.
u srada orduda ve jandarmada hizmet gren ve yeni kara kuvvetine alnmayacak olan
subaylar, her eit asker hizmet ykmllnden balanacaklar ve kuramsal ya da
uygulamal hibir askerlik altrmasna [tlime] katlmayacaklardr.
Yeni atanan subaylar, aralksz en az yirmi be yl eylemsel hizmette bulunmay
ykmleneceklerdir.
Hizmet sreleri bitmeden, hangi nedenle olursa olsun, hizmetten ayrlan subaylarn
yerine her yl konulacaklarn oran, 158. Maddede ngrlen toplam subay saysnn yzde
beini gemeyecektir.

ALT-KESM IV.

OKULLAR, ETM KURUMLARI, ASKER

KURUMLAR96 VE DERNEKLER

MADDE 168.

bu Andlamann yrrle giriinden97 balayarak aylk bir srenin gemesinden

sonra, Trkiye'de, ancak izin verilen birlikler iin gerekli subay ve astsubaylarn
yetitirilmesi iin kesinlikle zorunlu bulunan aada belirtilen okullar kalacaktr:
l subay okulu;
her yersel blge iin l astsubay okulu.
Bu okullarda renim grmesine izin verilecek renci says, subay ve astsubay
kadrolarndaki doldurulacak boluklarla kesin orantl olacaktr.
MADDE 169.
168. Maddede sz geen renim kurumlarnn dnda kalanlarla, her eit spor
kurumlar ya da baka kurumlar, hibir asker konuyla ilgilenmeyeceklerdir.

96
Franszca metinde "socie'tes et associations militaires", ngilizce metinde "military clubs and societies",
talyanca metinde "societa e associazioni militan". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "askeri irekt
ve cemiyat";Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Cemiyat- askeriye". (evirenler)
97
Franszca metinde dater de la mise en vigueur", ngilizce metinde "from the coming into force",
talyanca metinde "dall'entrata in vigore". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "imzasndan itibaren";
Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde mevki-i mer'iyete vaz'ndan itibaren". (evirenler)

-45-
 ALT-KESlM V.

GMRKLER, YEREL KENT VE KIR POLS,

ORMAN BEKLER

MADDE 170.
III. Blmn (Siyasal Hkmler) 48. Maddesi hkmlerine dokunulmamak kouluyla,
gmrk grevlilerinin, yerel kent ve kr polisi grevlilerinin, orman bekilerinin, ya da
benzeri grevlilerin says, ibu Andlama ile saptanan Trkiye lkesi snrlar iinde,
1913'de, benzer grevlerde alanlarn saysn gemeyecektir.
Gelecekte bu gibi grevlilerin says, ancak, grevli bulunduklar yerlerdeki ya da
belediyelerdeki nfus artna uygun bir oranda arttrlabilecektir.
Bu hizmetliler ya da grevlilerle, demiryolu hizmetinde alanlar, herhangi bir askerlik
altrmasna [tlimine] katlmak iin toplanamayacaklardr.
Her ynetim evresinde, ister kent ister kr polisi olsun, yerel polis ile orman bekileri,
jandarmaya ilikin 165. Maddedeki ilkeler uyarnca greve alnacak ve bu ilkeler uyarnca
komuta ve ynetime bal olacaklardr.
Trkiye'nin sivil ynetiminin bir paras olarak, Osmanl kara kuvvetinden ayr kalacak
Osmanl polisinde Mttefik ya da tarafsz Devletlerce verilecek subaylar ya da grevliler,
Osmanl Hkmetinin ynetimi altnda, sz edilen polisin komutasna ve eitimine
katlacaklardr. Bu subaylarn ve grevlilerin says, benzeri Osmanl personelinin yzde
onbeini gemeyecektir.

ALT-KESlM VI.

SLAHLAR, CEPHANE VE GERELER

MADDE 171.

bu Andlamanm yrrle giriini izleyecek alt ayn98 bitiminde, Osmanl kara

[silhl] kuvvetlerinin eitli kurulularnda hizmette ya da yedekte bulundurulan silhlar, bu
Kesime ekli III sayl izelgede bin kii iin saptanm olan sayy gemeyecektir".

MADDE 172.

Trkiye'nin elinde bulundurabilecei cephane, bu Kesime ekli III sayl izelgede

saptananlar gemeyecektir.
MADDE 173.

bu Andlamann yrrle giriini izleyecek alt aylk100 sre iinde, izin verilen sayy
aan silahlar, her eit cephane ile sava aralar ve gereleri, 200. Maddede ngrlen
Mttefikler-Aras Asker Denetim Komisyonuna bu Komisyonca gsterilecek yerlerde teslim
edilecektir.
Bu aralarn ve gerelerin ne yaplacana, Balca Mttefik Devletler karar vereceklerdir.
98
Baknz: not 91. (evirenler)
99
Erim metninde, "cetvelde muharrer miktar tecavz etmemelidir" denilmekte, bin kiiden sz
edilmemektedir. Oysa, Matbaa-i Amire ve Konya metinlerinde "cetvelde beher 1.000 nefer iin muayyen erkan
tecavz etmemelidir" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de tabloda muharrer olduu vehile
bin nefer iin tayin edilmi olan mikdar tecavz edemeyecektir" deniliyor. evirenler)
100
Prof. Erim, Konya basksndan aktard metinde " ay" yazlrken, Franszca metne gre "alt ay"
olarak dzelttiini belirtmektedir. Oysa baknz: Not 91. (evirenler)

-46-
 MADDE 174.

Silhlar, cephane, sava aralar ve gereleri ile uaklar ve her eit uak paralar yapm,
ancak, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Komisyonun izin verecei fabrikalarda ve
kurumlarda yaplabilecektir.
bu Andlamann yrrle giriinden balayarak alt aylk101 bir sre iinde her eit
silhlarn, cephanenin, sava aralarnn ve gerelerinin yapm, hazrlanmas, depolanmas
ya da incelenmesi ile uraan btn teki kurumlar ortadan kaldrlacak ya da yalnz ticaret
amacyla kullanlmaya yarar biime dntrlecektir.
zin verilen cephane stoklar iin depo olarak kullanlanlar dndaki btn silh
depolarna da ayn ilem uygulanacaktr.
zin verilen yapm gereksinmelerini aan kurumlardaki ve silh depolarndaki aygtlar,
200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Asker Denetim Komisyonu kararlar uyarnca
kullanlamaz duruma getirilecek ya da yalnz ticaret amacyla kullanlr biime sokulacaktr.

MADDE 175.

Trkiye'ye her eit silhlar, cephane ile sava aralar ve gereleri, uaklar ve uak
paralar getirilmesi, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Komisyonun zel izni
olmadka, kesinlikle yasaktr102.
Ayn biimde, yabanc lkelere gnderilmek zere, her eit silhlar, cephane, sava
aralar ve gereleri yapm ve bunlarn dsatm [ihracat] da yasaktr.

MADDE 176.

Alev-makinelerinin, boucu ya da zehirleyici ya da benzeri gazlarn ve her trl benzer

svlarn, maddelerin ve hazrlanm bileimlerin kullanlmas yasak olduundan, bunlarn
Trkiye'de yapm ya da Trkiye'ye sokulmas kesinlikle yasaktr.
Sz geen maddelerin ya da bileimlerin yapmna, saklanmasna ya da kullanlmasna
yarayan zel aralar ve gereler de yasaklanmtr.
Zrhl tatlarn, tanklarn ya da sava amalar iin kullanlan bunlara benzer her trl
aralarn Trkiye'de yapm ya da Trkiye'ye sokulmas da yasaktr.

ALT-KESM VII.

BERKTLM YERLER (TAHKMAT)

MADDE 177.

178. Maddede ngrlen Boazlar ve adalar blgesinde, sz geen Maddede

ngrld zere, berkitilmi yerler [tahkimat, istihkmlar] silhszlandrlacak ve
yklacaktr.

Bu blge dnda ve 89. Madde hkmleri sakl kalmak kouluyla, u srada varolan
berkitilmi yerler [mstahkem mevkiler] imdiki durumlaryla olduu gibi tutulabilecek,
ancak ayn aylk sre iinde silhtan arndrlacaktr.
101
Baknz: Not 91. (evirenler)
102
Matbaa-imire ve Konya metinlerinde, burada yle bir fkra vardr: "Silh ve mhimmat ve malzeme-i
harbiye ile sair her nevi bu gibi malzeme imalat da kat'iyyen memnudur". Prof. Erim, yabanc dildeki
metinlerde bu satrlarn bulunmadn hakl olarak belirtmektedir. Bu satrlar, Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde de yoktur. (evirenler)

-47-
 ALT-KESM VIII.

BOAZLARIN ZGRLNN KORUNMASI

MADDE 178.

Boazlarn zgrln gvence altna almak zere, Batl Yksek Taraflar, aadaki
hkmleri kararlatrmlardr:
1. bu Andlamann yrrle giriinden balayarak aylk bir sre iinde, aadaki
179. Maddede belirtildii gibi snrlandrlan ve Marmara Denizi kylar ile adalarn ve
Boazlar'n kylarn iine alan bir blge ile, Limni [Lemnos, Lemno], Gkeada [mroz,
mbros, Imbro], Semadirek103 [Samothrace, Samotracia], Bozcaada [Tenedosy Tenedo] ve
Midilli [Mitylne, Mitylene, Mitilene] adalarnda tm yaplarn, berkitilmi yerlerin
[tahkimatn] ve bataryalarn silahszlandrlmas ve yklmas gerekletirilecektir.
Sz geen blgede ve adalarda, bu yaplarn yeniden yaplmas ve benzer yaplar
yaplmas yasaktr104. Fransa, ngiltere ve talya, sz geen blgede ve Limni, Gkeada
[mroz], Semadirek105 ve Bozcaada'da yerletirilmesi yasak kalan gezginci bataryalar hzla
getirmekte kullanlabilecek imdiki yollarn ve demiryollarnn kullanlmaz duruma
sokulmasn hazrlamak hakkna sahip olacaklardr.
Limni, Gkeada [mroz], Semadirek106 ve Bozcaada adalarnda107 yeni yollar ve
demiryollar yapmna ancak yukarda sz edilen Devletin izniyle giriilebilecektir.
2. Birinci paragrafn ilk fkrasnda ngrlen nlemler, Yunanistan'ca ve Trkiye'ce,
herbiri kendi topraklan bakmndan ve giderlerini kendileri demek zere, ve 203. Maddede
ngrlen denetim altnda, uygulanacaktr.
3. Blge topraklar ile Limni, Gkeada [mroz], Semadirek [Semendirek], Bozcaada
ve Midilli adalar108, asker amalarla, ancak, birlikte davranan yukarda ad geen
Mttefik Devlete kullanlabilecektir. Bu hkm, sz edilen blgede ve adalarda, 161.
Madde hkmleri uyarnca Mttefikler-Aras igal Kuvvetleri Komutanlna bal
bulunacak Yunan ve Osmanl jandarma kuvvetlerinin kullanlmasna engel olmayaca gibi,
Midilli adasnda bir Yunan garnizonunun kalmasna ve, 152. Maddede ngrlen, Padiahn
zel koruma birliinin109 varlna da engel saylmayacaktr110.
103
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Semendirek", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde
"Semadirek". (evirenler)
104
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, burada, yle bir tmce paras vardr: "seyyar batarya-
larn oralarda sr'atle evkine hadim yollar V2 mendferler inas erait-i tiye tahtnda..." Vakit ve Peyam-
Sabah metninde bu tmce paras yledir: "yahut oralara sr'atle mteharrik bataryalar isaline msaid yollar ve
demiryollar tesisi..." Mttefiklerin sonradan yaptklar neriler arasnda, Vakit ve Peyam- Sabah metnine gre,
bu szcklerin metinden kartld belirtilmektedir. (evirenler)
105
Baknz: Not 103. (evirenler)
106
Baknz: Not 103. (evirenler)
107
Franszca, ngilizce ve talyanca son metinlerde Midilli adas yazs olmamakla birlikte, 1920 Trke
evirilerinde Midilli de gsterilmektedir. Oysa, Mttefiklerin sonradan yaptklar deiiklik nerilerinde, Vakit
ve Peyam- Sabah metinlerine gre, bu kartma belirtilmektedir. (evirenler)
108
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerden deiik olarak,
yalnz "adalar" denilmekte, adalarn adlar belirtilmemektedir. Vakit ve Peyam- Sabah metinleri de byledir.
Mttefiklerin sonradan yaptklar deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, adalarn adlaryla
belirtildii aklanmaktadr. (evirenler)
109
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "maiyet-i seniye hassa muhafaza ktaat", Vckit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "Zat- ahanenin nefs-i hmayunlarna mahsus kuwe-i muhafaza". (evirenler)
110
Vakit ve Peyam- Sabahda., Mttefiklerin deiiklik notasnda, yle bir dzeltme de vardr: **178 nci
maddenin numara h fkrasnn sondan bir evvelki satrnda 161 nci madde kelimesinden sonra tideki cmle ilve
olunacaktr: "Bu Midilli adasnda bir Yunan muhafaza kuvvetiyle 152 nci maddede mevzu-u bahis olduu zere
havali-i mezkrede asakir-i hassa-i ahane bulundurulmasna mani deildir" cmlesi yazlacaktr". (evirenler)

-48-
 4. Birlikte davranan111 sz geen Devletler, dorudan doruya ya da dolayl olarak,
Boazlarm zgrlne dokunabilecek bir eylemin yaplmasn ya da hazrlanmasn
nlemek iin gerekli grecekleri kara ve hava kuvvetlerini sz konusu topraklarda ve
adalarda bulundurmak hakkna sahip olacaklardr.
Bu denetleme, denizden, ad geen Mttefik Devletlerden herbirinin birer karakol
gemisi112 araclyla yaplacaktr.
Yukarda sz edilen igal kuvvetleri, gerektiinde, 1907 tarihli La Haye IV. Szlemesine
ekli Ynetmelikte ya da bunun yerine geecek ve sz edilen btn Devletlerin taraf
olacaklar baka herhangi bir Szlemede ngrlen koullar altnda, karada elkoyma113
hakkn kullanabileceklerdir. Bununla birlikte, bu elkoymalar ancak hemen demede bulunma
karlnda yaplabilecektir.
MADDE 179.
178. Maddede ngrlen blge, aada belirtildii gibi snrlandrlmtr (l sayl
haritaya baklmas):
1. Avrupa'da:
Saros114 Krfezi'nde Karaal'dan kuzey-douya doru:
yaklak olarak kuzey-douya ynelen ve Beylik Dere havzasnn gney snrn Kuru
Da doruuna kadar izleyen bir izgi;
oradan, tepeler izgisini izleyen bir izgi;
sonra, Emirli'nin kuzeyinden ve Dereler'in gneyinden geen dz bir izgi; ku-zey-
kuzey-douya dnerek Tekirda115-Malkara yolunu Aynarak'n116 3 kilometre batsnda kesen
ve oradan Ortaky'n117 6 kilometre dousundan geen bir izgi;
sonra, kuzey-douya dnen ve Tekirda-Hayrabolu yolunu Tekirda'n 18 kilometre
kuzey-batsmda kesen bir izgi;
oradan, Muradl-Tekirda yolunun Muradl'nn yaklak l kilometre gneyindeki bir
noktaya kadar:
bir dz izgi;
oradan, dou-kuzey-douya doru ve Yenikye kadar:
orlu-atalca demiryolunun en az 2 kilometre kuzeyinden geecek biimde
deitirilmi bir dz izgi;
111
Vakit ve Peyam- Sabah'da., Mttefiklerin deiiklik nerileri arasnda yle bir dzeltme de vardr:
"Mezkr maddenin [madde 178] drdnc fkrasnn birinci satrndaki "Devletler" kelimesinden mukaddem
"mtte-fiken hareket eden" kelimeleri vaz olunacaktr". (evirenler)
112
Franszca metinde "stationnaire", ngilizce metinde "guard-ship", talyanca metinde "stazionario".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "istasyon"; Vakit ye Peyam- Sabah metinlerinde "karakol
sefinesi". (evirenler)
113
Franszca metinde "re*quisition", ngilizce metinde "requisition", talyanca metinde "requisizione".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "vaz- yed (istimval)"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde
Vaz- yed ve msadere". (evirenler)
114
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Xeros". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Sa-
ros"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Ikseros". (evirenler)
115
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Rodosto". 1920 Trke evirilerinde "Tekfurda". (e-
virenler)
116
Franszca", ngilizce ve talyanca metinlerde "Ainarjik". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde
"Aynarck"; Vakit ve Peyam-t Sabah metinlerinde "Aynack". (evirenler)
117
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Ortaja Keui"; 1920 Trke evirilerinde "Ortaky".
(evirenler)

-49-
 oradan, kuzey-kuzey-douya doru ve 27. Maddenin 1-2. fkrasnda tanmlanan
Trkiye'nin snrnda, Istranca'nn batsnda bir noktaya kadar:
Yeniky' blgede brakan bir dz izgi;
oradan, ve Karadeniz'e kadar:
27. Maddenin 1-2. fkrasnda tanmlanan Avrupa Trkiye'sinin snr.

2. Asya'da:
Balca Mttefik Devletlerce, Edremit118 Krfezi'nde, Dahlina Burnu ile Kemer skele
arasnda saptanacak bir noktadan dou-kuzey-douya doru:
Kemer skele ile Kemer'in ve bu iki yeri birbirine balayan yolun gneyinden geen
bir izgi;
sonra, Osmanlar-Orhanlar119 dekovil demiryolunun Deirmendere'yi kestii noktann
hemen gneyindeki bir noktaya kadar:
bir dz izgi;
oradan, kuzey-douya doru ve Manyas Gl'ne kadar:
Deirmendere ile Karadere Suyu'nun sa kysn izleyen bir izgi;
oradan, Bandrma - Susrl demiryolunun Karadere yatan kestii noktaya kadar:
bu rman azna doru akm yolu;
oradan, douya doru, Atranos ay'nn Karaolan'a doru azndan yaklak 3
kilometredeki bir noktaya kadar:
bir dz izgi;
oradan, kuzey-douya doru, bu rman azna doru akm yolu;
sonra, Apolyont Gl'nn gney kys;
sonra, Mudanya-Bursa demiryolunun, Bursa'mn yaklak olarak 5 kilometre kuzey-
batsnda Nilfer120 ay'n kestii noktaya kadar:
bir dz izgi;
oradan, kuzey-douya doru ve Bursa'mn yaklak olarak 6 kilometre kuzeyinde
nehirlerin kesime yerine kadar:
Nilfer ay'nn azna doru, akm yolu;
oradan, kuzey-douya doru ve iznik Gl'nn en gney noktasna kadar:
bir dz izgi;
oradan, znik'in 2 kilometre kuzeyindeki bir noktaya kadar:
bu gln gney ve dou kylar;
oradan, kuzey-douya doru, Sapanca Gl'nn en bat ucuna kadar:
rr eme-Srada-Elmalda-Kalpakda-Aytepe-Hekimtepe tepeler izgisini
izleyen bir izgi;
oradan, kuzeye doru ve zmit-Armaa yolunun, Armaa'nn 8 kilometre gney-
batsndaki bir noktaya kadar:
olanak lsnde ocal Dere havzasnn dou snrn izleyen bir izgi;
oradan, Akabedr'in Karadeniz'e dkld yerin 2 kilometre dousundaki bir
noktaya kadar:
bir dz izgi.
118
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Adramid". (evirenler)
119
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Urchanlar". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde
"Oranlar"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Orhanlar". (evirenler)

-50-
 MADDE 180.
bu Andlamann yrrle giriinden balayarak onbe gn iinde, 178. Maddede
ngrlen blgenin snrlarn, bu snrlarn 27. Maddenin 1-2. fikrasnda tanmlanan snrla
st ste geldii kesimler dnda, yerinde saptamak zere bir Komisyon kurulacaktr. Bu
Komisyon, Fransa, ngiltere ve talya asker makamlarndan herbi-rince atanacak er ye
ile, gerektiinde, blgenin Yunan egemenlii altna giren kesimiyle ilgili olarak, Yunan
Hkmetince atanacak bir yeden, ya da blgenin Osmanl egemenlii altnda kalan
kesimiyle ilgili olarak Osmanl Hkmetince atanacak bir yeden kurulu olacaktr. Oy
ounluuyla karar verecek olan Komisyonun kararlar, ilgili taraflar iin uyulmas zorunlu
olacaktr.

Bu Komisyonun giderleri, ad geen blgenin igal giderleri hesabna geirilecektir.

ZELGE I.
PADAHIN ZEL KORUMA BRLNN (HASSA KITAATININ)
KURULUU

BRLKLER EN YKSEK PERSONEL DNCELER

SAYISI
Karargah..................... 101 1. Bu personel saysna unlar girmektedir.
Yaya(Piyade).............. 425 a) Sultann zel Koruma Birlii
Atl (Svari)................ 125Subay ve Karargah (Kurmay Kurulu);
Hizmet........................ 50 erler b) Sultann zel Koruma Birliine
TOPLAM........ 700 bal generaller, her rtbeden ve
snftan subaylar ile askeri grevliler.

ZELGE II
ZEL GLENDRME (TAKVYE) BRLKLERNN KURULUUNA
GREN ETL SINIFLAR VE HZMETLER KURULULARININ
PERSONEL SAYISI

BRLKLER EN YKSEK PERSONEL SAYISI

Karargah (Komutanlk: Subaylar ve Personel)..... 100
Yaya (Piyade)....................................................... 8.200
Topu ............................................................... 2.500
Atl (Svari).......................................................... 700
stihkam ve teknik bilgiler.................................... 2.000
Teknik ve genel hizmetler.................................... 1 .500

TOPLAM ................ 15.000

120
Yabanc dildeki metinlerde "Ulfer". (evirenler)

-51-
 ZELGE III.

ZN VERLEN EN YKSEK SLAH VE CEPHANE MKTARI

MiKTAR MiKTAR
Her 1.000 kiiye1 Silh (tfek ya da top) bana
GERELER Sultann (Jandarma) zel g- Sultan'n (Jandarma) zel g-
zel koruma birlikleri. lendirme zel koruma birlikleri. lendirme
birlii (Has- (takviye) birlii (Has- (takviye)
sa ktaat) birlikleri. sa ktaat) birlikleri.
Tfekler ya da 1 .150 1 .150 1.150 1.000 1.000 1 .000
filintalar2 .....
Tabancalar ... Subay bana ve bindirilmi Tabanca bana 100 mermi
astsubay bana 1 tabanca
Ar ya da
hafif makineli 15 15 15 50.000 50.000 50.000
tfekler1. Da - - 54 - - -
toplar'

1) Yedekler iin artlar da kapsamak zere.

2) Otomatik tfekler ve filintalar hafif makineli tfekler saylmaktadr.
3) Hibir sahra topuna ya da ar topa izin verilmemektedir.
4) Drt toplu bir batarya -f- bir yedek top: toplam 15 batarya.

KESM II.
DENZ KUVVETLERNE LKN HKMLER
MADDE 181.
bu Andlamann yrrle giriinden balayarak, 30 Ekim 1918 Brakmas
[Mtarekesi] uyarnca Osmanl limanlarnda gzalt121 edilmi bulunan btn sava
gemilerinin Balca Mttefik Devletlere kesin olarak teslim edilmi sayldklar bildirilir.
Bununla birlikte, Trkiye, balklk ve polis hizmeti iin kylar boyunca,
7 ganbot122,
6 torpidoyu123
gemeyecek sayda gemi bulundurmak hakkna sahip olacaktr.
Bu gemiler Osmanl Deniz Kuvvetlerini oluturacak ve 201. Maddede ngrlen
Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetleri Denetleme Komisyonunca, aadaki gemiler arasndan
seilecektir:
121
Franszca metinde internees", ngilizce metinde "interned", talyanca metinde "internate". Matbaa-i
miret Konya ve Erim metinlerinde "tevkif edilmi"; Vakit ve Peyam- Safa metinlerinde "mevkuf". (evirenler)
122
Franszca metinde "sloops", ngilizce metinde "sloops", talyanca metinde "Cannonieri (sloops)".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "ganbot (Sloops)"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Islup".
(evirenler)
123
Franszca metinde "torpilleurs", ngilizce metinde "torpedo-boats", talyanca metinde "torpedinieri".
1920 Trke evirilerinde "torpido". (evirenler)

-52-
 GANBOTLAR:
Aydn Reis.
Burak Reis.
Sakz.
Preveze.
Hzr Reis.
Kemal Reis.
sa Reis.
TORPDOLAR:
Sivrihisar.
Sultanhisar.
Dra.
Musul.
Akhisar.
Yunus.

Gmrklerin denetlenmesi iin kurulacak ynetim, ilgili hizmetlerin iyi ilemesi iin bir
art zorunlu grrse, daha byk bir kuvvet salamak zere, 178. Maddede sz edilen
Mttefik Devlete bavurmak hakkna sahip olacaktr.
Ganbotlar, 77 milimetreden daha kk apta iki top ile, makineli tfekten oluan hafif
silhlar tayabilirler. Torpidolar ( ya da devriye gemileri124), ap 77 milimetreden kk
bir toptan oluan hafif silhlar tayabilirler. Bu gemilerde bulunan btn torpillerle torpil
kovanlar kaldrlacaktr.
MADDE 182.
Trkiye'nin, 181. Maddede ngrlen gemilerin yerine geecekler dnda, baka sava
gemisi yapmas ya da edinmesi yasaktr. Torpidolarn yerine devriye [karakol] gemileri
konulacaktr.
Bu gemilerin yerini alacak gemilerden ganbotlar 600 tonu;
devriye [karakol] gemileri 100 tonu gemeyecektir.
Bir geminin yitirilmesi durumu dnda, ganbotlar ve torpidolar, denize indirilmelerinden
balayarak, ancak yirmi yllk bir sre
MADDE 183.
Aada belirtilerek saylan Osmanl silhl deniz tatlaryla yardmc silhl gemileri
silhszlandrlacaklar ve ticaret gemisi ilemi greceklerdir:

Reit Paa (eski Port Antonio).

Tir-i Mjgn (eski Pembroke Gastle).
Giresun (eski Warwick Gastle).
Millet (eski Seagull).
Akdeniz.
60, 61, 63 ve 70 sayl Boazii yk [araba] vapurlar125.
sonunda deitirilebileceklerdir.
124
Franszca metinde "le torpilleurs (ou vedettes de patrouilles)", ngilizce metinde "torpedo-boats (r
patrol launches)", talyanca metinde "le torpedinieri (o navi-vedetta)". Matbaa-i mire, Konya ve Erim
metinlerinde "torpidolar (yahut devriye sefaini)"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "torpidolar (yahut
karakol gemileri)". (evirenler)
125
Franszca metinde "ferry-boats du Bosphore", ngilizce metinde "Bosphorus ferry-boats", talyanca
metinde "ferry-boats del Bosforo". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "yk vapurlar (ferry-boats du
Bosphore)"; VaJcit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Boazii vapurlar". (evirenler)

-53-
 MADDE 184.
Ticaret amacyla kullanlmak zere yapm bitirilebilecek su st gemileri dnda, u
srada Trkiye'de yaplmakta olan denizaltlarn da iine almak zere- btn gemiler yok
edilecektir.
Gemileri yok etme iine ibu Andlamann yrrle giriiyle balanlacaktr.

MADDE 185.
Su st ya da su alt her eit Osmanl sava gemilerinin yok edilmesinden elde edilecek
eya, makineler ve gereler ancak yalnz sanayide ve ticarette kullanlabilecektir. Bunlar
yabanc lkelere ne satlabilir ne de verilebilir.

MADDE 186.
Trkiye'de, ticarette kullanlmak iin bile olsa, denizalt yapm ya da edinilmesi yasaktr.
MADDE 187.
181. Maddede saylan Osmanl deniz kuvvetleri gemilerinde, tayacaklar ya da yedek
bulunduracaklar sava gereleri ve silhlar, ancak, 201. Maddede ngrlen Mttefikler-
Aras Deniz Kuvvetleri Denetleme Komisyonunca saptanacak miktarda olacaktr. Yukardaki
miktarlarn saptanmasn izleyen ay iinde, 30 Ekim 1918 Brakmasnn [Mtarekesinin]
imzalanmas tarihinde Trkiye'ye ait olan btn silhlar, cephane ya da baka deniz sava
gereleri ile maynlar ve torpiller kesin olarak Balca Mttefik Devletlere teslim edilmi
olacaktr.
Sz geen nesnelerin Osmanl topraklarnda yapm ya da yabanc lkelere
gnderilmesi yasaklanacaktr.
Her eit deniz sava silhlar, cephane ve gerelerin baka her trl stok edilmesi,
depolanmas ya da yedekte tutulmas yasaktr.

MADDE 188.
Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetleri Denetleme Komisyonu, 189. Madde hkmleri
uyarnca Osmanl Deniz Kuvvetlerine alnacak her rtbeden ve her snftan subaylarn ve
erlerin saysn saptayacaktr. Bu personel iinde, 181. Madde uyarnca Trkiyeye braklan
gemilerin silhl personeli, kolluk [polis] ve balklk hizmetleri ynetim personeli, semafor
istasyonlar personeli bulunacaktr.
Yukardaki saynn saptanmasndan balayarak, iki ay iinde, eski Osmanl Deniz
Kuvvetlerinin, yukardaki fkrada ngrlen sayy aan personeli terhis edilecektir.
Yukarda ngrlen personel dnda, Trkiye'de, Deniz Kuvvetlerine bal hizmetler iin,
hibir kara ya da deniz kuvveti birlii, ya da herhangi bir yedek birlik kurulamayacaktr.

MADDE 189.
Osmanl Deniz Kuvvetleri personeli, subaylar iin aralksz en az yirmi be yllk, deniz
assubaylar ve erler iin aralksz en az on iki yllk bir sre iin, tm gnll olarak
salanacaktr.

Ykmlenilen srenin bitiminden baka herhangi bir nedenle hizmetten ayrlan personelin
yerini alacak olan yllk personel says, Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetleri Denetleme
Komisyonunca saptanan toplam personel saysnn yllk yzde beini gemeyecektir.

-54-
 Eski Osmanl Deniz Kuvvetlerinden terhis edilen personel, ne eit olursa olsun, hibir
askerlik ya da denizcilik eitimi grmeyecektir.
Eski Osmanl Deniz Kuvvetlerine bal olan ve hizmette tutulan subaylar, hakl nedenlerle
terhis edilmemilerse, krk be yana kadar hizmet etmeyi ykmlenecek-lerdir.
Osmanl ticaret filosunda hizmet gren subaylar ve erler, ne biimde olursa olsun, hibir
askerlik eitimi grmeyeceklerdir.

MADDE 190.

178. Maddede ngrlen blgenin telsiz telgraf istasyonlar, ibu Andlama yrrle
girer girmez, Balca Mttefik Devletlere teslim edilecektir. Yunanistan ve Trkiye, sz
edilen blgede hibir telsiz telgraf istasyonu kuramayacaklardr.

NC KESM

KARA VE DENZ HAVACILIINA LKN

HKMLER126

MADDE 191.

Trkiyenin asker kuvvetlerinde hibir kara ya da deniz hava kuvveti bulunmayacaktr.

Gdml hibir balon elde bulundurulmayacaktr.

MADDE 192.

bu Andlamann yrrle giriinden balayarak iki ay iinde, u srada Trk

kara ve deniz kuvvetlerinin kadrosunda grlen btn havac personel terhis edilecek
tir.

MADDE 193.

Osmanl lkesinin Mttefik birliklerinden tm boaltlmasna dein, Mttefik Devletlerin

uaklar127, Trkiye'nin btn lkesi zerinde havalardan gei, transit ve ini zgrlne
sahip olacaklardr.

MADDE 194.

bu Andlamanm yrrle giriini izleyecek alt ay sresince, her eit uaklarn, -uak
paralarnn ve uak motorlaryla uak motoru paralarnn yapm, lkeye sokuluu ve
lkeden kartl btn Trkiye lkesinde yasaklanacaktr.
126
Franszca balk Glauses concernant l'aeronautique militaire et navale", ngilizce balk "Air Clauses", talyanca
balk Clausole concernenti l'aeronotica militare e navale". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Berrl ve bahri
sefain-i havaiyeye mteallik mevad"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Asker ve bahri tayyarecilie dair ahkm".
(evirenler)
127
Franszca metinde "appareils d'aeronautique", ngilizce metinde "aircraft", talyanca metinde
"apparecchi aeronautici", 1920 evirilerinde "tayyare". (evirenler)

-55-
 MADDE 195.

bu Andlama yrrle girer girmez, kara ve deniz hava kuvvetlerinin btn

gerelerini, Trkiye, giderlerini kendi yklenmek zere, Balca Mttefik Devletlere teslim
edecektir.
Bu teslim ii alt aylk128 bir sre iinde tamamlanacak ve Mttefikler-Aras. Denetleme
Komisyonunca gsterilecek yerlerde yaplacaktr. Bu gerelere ne yaplacana Balca
Mttefik Devletler Hkmetleri karar vereceklerdir.
Bu gereler iinde, zellikle, sava iin kullanlmakta, kullanlm ya da kullanlabilecek
olan aadaki gereler de yer alacaktr:
Tamamlanm, yapm, onarm ya da montaj durumundaki uaklar ve deniz uaklar;
Uabilecek durumda, yapm, onarm ya da montaj durumundaki gdml balonlar;
drojen yapmnda kullanlan aygtlar;
Gdml balon hangarlar ile her eit uak barnaklar;
Gdml balonlar, teslim edilinceye kadar, Trkiye hesabna idrojenle iirilmi olarak
sakl tutulacaklardr; gdml balonlar teslim edilinceye kadar, idrojen yapmnda kullanlan
aygtlar ile gdml balonlarn barnaklar, ad geen Devletlerce, isterlerse, Trkiye'ye
braklabilecektir.
Uak motorlar;
Uak gvdeleri129;
Silhlar (toplar, makineli tfekler, bomba-atarlar, torpil-atarlar, zamanlama ve nian
aygtlar);

Cephane (mermiler, obsler, dolu bombalar, bomba gvdeleri, patlayc madde stoklar
ya da bunlarn yapmnda kullanlan maddeler);
Uaklarda kullanlan ynetim aygtlar (gverte aygtlar);
Havaclkta kullanlan telsiz telgraf, fotoraf ve sinema aygtlar;
Yukarda saylan btn kategorilerden herbirinin yedek paralar130.
Trkiye'de bulunan, ne eit olursa olsun, tm havaclk gereleri, sava gereci saylacak ve
bu nedenle ne yurt dna kartlabilecek, ne bakasna aktarlacak, ne dn verilebilecek,
ne kullanlabilecek, ne de yok edilebilecektir; bu gereler, 202. Maddede ngrlen
Mttefikler-Aras Havaclk Denetleme Komisyonunca bunlara ilikin olarak bir karara
vanlncaya kadar, bulunduklar yerde olduu gibi tutulacaktr; bu konuda karar vermee tek
yetkili, bu Komisyon olacaktr.
128
1920 evirilerinde " ay" denmekteyken, Prof. Erim, yabanc dildeki metinlere uygun olarak "alt ay"
biiminde dzeltmitir. (evirenler)
129
Franszca metinde "le cellules", ngilizce metinde "nacelles and fuselages", talyanca metinde "le na-
vicelle e le cellule". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "tayyare muhafazalar"; Vakit ve Peyam-
Sabah metinlerinde "selller". (evirenler)
130
Prof. Erim, bu fikrann Konya metninde bulunmadn hakl olarak belirtmektedir. Matbaa-i mire
metninde de yoktur. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "maruzzikr cihazlara mahsus ayr paralar"
denilmektedir. (evirenler)

-56-
 KESM IV.
MTTEFlKLER-ARASI DENETLEME VE
RGTLEME KOMSYONLARI.

MADDE 196.
bu blmn zel hkmleri dnda, ibu Andlamadaki kara, deniz ve hava kuvvetlerine
ilikin hkmler, bu amala Balca Mttefik Devletlerce atanacak Mttefikler-Aras
Komisyonlarn denetimi altnda Trkiye'ce ve giderlerini Trkiye yklenmek zere, yerine
getirilecektir.
Yukarda sz edilen Komisyonlar, kara, deniz ve hava kuvvetleriyle ilgili hkmlerin
yerine getirilmesine ilikin her konuda, Balca Mttefik Devletleri, Osmanl Hkmeti
katnda temsil edeceklerdir. Bunlar, Trkiye makamlarna, Balca Mttefik Devletlerin
almay kendi yetkilerinde tuttuklar kararlar ya da sz edilen hkmlerin yerine
getirilmesinin gerekli klabilecei kararlar bildireceklerdir.

MADDE 197.
Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtleme Komisyonlar rgtlerini stanbul'da
yerletirebilecekler ve gerekli grdke, Osmanl lkesinin herhangi bir yerine gitmek ya da
buralara alt-komisyonlar gndermek, bir ya da birka yelerini buralara gitmekle
grevlendirmek yetkisine sahip olacaklardr.
MADDE 198.
Osmanl Hkmeti, Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtleme Komisyonlarnn
grevlerini yerine getirebilmek iin gerekli grecekleri her eit bilgiyi ve belgeyi kendilerine
verecek ve kara, deniz ve hava kuvvetlerine ilikin hkmlerin tmyle yerine getirilmesini
salamak iin, yukarda ad geen Komisyonlann gereksinme duyabilecekleri btn
olanaklar, gerek personel gerek ara olarak, giderleri kendisi yklenmek zere verecektir.
Osmanl Hkmeti, her Komisyonun yanna, bu Komisyonun Osmanl Hkmetine
gnderebilecei bildirimleri almak ve isteyebilecekleri her eit bilgileri ve belgeleri vermek
ya da salamakla grevli, yetkili bir temsilci atayacaktr.
MADDE 199.
Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtleme Komisyonlarnn ynetim ve giderleri ile
ilemlerinden doan harcamalarn Trkiye karlayacaktr.

MADDE 200.
Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtlenme Komisyonu, bir yandan, Osmanl
kuvvetlerinin izin verilen snrlar iine indirilmesine olduu kadar, I. Kesimin VI Alt-
Kesiminde ngrlen sava silhlarnn ve gerelerinin teslimi ve sz edilen Kesimin VII. ve
VIII. Alt-Kesimlerinde ngrlen berkitilmi [mstahkem] blgelerin silhszlandrlmasn a
da ilikin asker hkmlerin yerine getirilmesi; te yandan da, yeni Osmanl [silhl] kara
kuvvetinin rgtlenmesi ve kullanlnn denetlenmesi ile grevli olacaktr.

1. Mttefikler-Aras Kara Kuvvetleri Denetleme Komisyonu olarak, grevleri zellikle

unlar olacaktr:
a) Trkiye'nin, 170. Madde uyarnca elinde bulundurmasna izin verilecek gmrk
polisi, yerel kent ve kr polisi grevlilerinin, orman bekilerinin ve benzeri grevlilerinin
saysn saptamak;

-57-
 b) Osmanl Hkmetinden, cephane stoklarnn ve depolarnn yerlerine, berkitilmi
[mstahkem] yaplarn, kalelerin ve berkitilmi yerlerin silhlarna, silh, cephane ve sava
gereleri fabrikalarnn ya da yapmevlerinin yerlerine ve ileyilerine ilikin bildirimleri
almak;
c) Silh, cephare, sava gereleri ve bunlarn yapmna yarayacak aygtlar tes-lim
almak, bu teslimin nerelerde yaplacan saptamak ve ibu Andlama ile ngrlen ie
yaramaz duruma getirme ya da biim deitirme ilerini denetim altnda tutmak.
2. Mttefikler-Aras Kara Kuvvetleri rgtleme Komisyonu olarak grevleri zellikle
unlar olacaktr:
a) Osmanl Hkmeti ile ibirlii ederek, bu Blmn I. Kesiminin I-IV. Alt-
Kesimlerinde ngrlen temeller zerinde Osmanl kara kuvvetlerini dzenlemek ve 156.
Maddede ngrlen yersel blgeleri snrlandrmak ve, son olarak, eitli yersel blgeler
arasnda jandarma birliklerinin datmm salamak;
b) 156. ve 157. Maddelerde ngrld zere, bu jandarma birlikleri ile zel
birliklerin kullanln ve sz edilen Maddeler uyarnca saptanm olan bu kuvvetlerin
olaan datmnda Osmanl Hkmetinin geici deiiklikler getirilmesi ynndeki istekleri
konusunu karara balamak;
c) 159. Maddede ngrlen koullar altnda Osmanl jandarmasnda greve kabul
edilecek Mttefik ya da tarafsz Devletler subaylarnn uyruklarna gre orann saptamak ve
sz edilen Maddede bunlarn eitli grevlere katlmalar koullarn dzenlemek.
MADDE 201.
Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetlerini Denetleme Komisyonunun grevi, zellikle,
tersanelere giderek gemilerin ykmn denetlemek, deniz sava silhlarn, cephaneyi ve
gerelerini teslim almak ve bunlarn yok edilmesini ye ykmn denetlemektir.
Osmanl Hkmeti, Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetlerini Denetleme Komisyonuna,
Komisyonun, deniz kuvvetlerine ilikin hkmlerin tam yerine getirilmesini salamak iin,
gerekli grecei btn bilgileri ve belgeleri ve, zellikle, sava gemilerinin plnlarn,
silhlarnn nelerden olutuunu, top, cephane, torpil, mayn, patlayc madde, telsiz telgraf
aygtlarnn ayrntlarn ve modellerini ve genellikle deniz sava gerelerine ilikin her
eyle, yasal ya da ynetimsel belgeleri ve ynetmelikleri verecektir.
MADDE 202.
Mttefikler-Aras Havaclk Denetleme Komisyonunun grevi, zellikle, u srada
Osmanl Hkmetinin elinde bulunan havaclk gerelerinin saymn yapmak ve uak, balon
ve uak motoru fabrikalarn ve uaklarn kullanabilecekleri silhlar, cephaneyi ve patlayc
maddeleri yapan fabrikalar denetlemek, Osmanl lkesi zerindeki tm hava alanlarn,
hangarlar, ini alanlarn, parklar ve depolar gezmek ve gerektiinde, ngrlen gerelerin
tanmasn ve teslim alnmasn salamaktr.
Osmanl Hkmeti, Mttefikler-Aras Havaclk Denetleme Komisyonuna, havaclk
hkmlerinin tam olarak yerine getirilmesini salamak iin gerekli grecei btn bilgilerle,
yasal, ynetimsel ya da baka belgeleri ve zellikle, Trkiye'deki btn havaclk
hizmetlerinde alan personelin says ile, varolan, yaplmakta ya da smarlanm bulunan
gerelerin saysn ve havaclk iin alan btn kurumlarn yerlerinin, btn hangarlarn ve
ini alanlarnn tam bir dizelgesini [listesini] salayacaktr.
MADDE 203.
Mttefikler-Aras Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Denetleme Komisyonlar, 178.
Maddenin 1. ve 2. paragraflarnda ngrlen ilemlerin yerine getirilmesini ortaklaa
denetlemekle grevlendirilecek temsilciler atayacaklardr.

-58-
 MADDE 204.
89. Maddede sz konusu olan topraklarn siyasal stats kesin olarak dzenleninceye
dein, Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtleme Komisyonlarnn kararlar, ancak bu
dzenleme yznden sz geen Komisyonlann yaplmasn gerekli grecekleri deiiklikler
gz nnde tutulmak kouluyla, alnabilecektir.
MADDE 205.
Mttefikler-Aras Denizcilik ve Havaclk Denetleme Komisyonlar, 201. ve 202.
Maddelerde kendileri iin ngrlen grevler sona erer ermez, ilerine son vereceklerdir.
200. Maddenin 1. paragrafnda ngrlen denetleme ilemleriyle grevli Mttefikler-
Aras Kara Kuvvetleri Komisyonunun ilgili blmnn de durumu byle olacaktr.
Ad geen Komisyonun, 200. Maddenin 2. paragranda ngrld zere, yeni Osmanl
kara kuvvetinin rgtlenmesiyle grevli blm, ibu Andlamann yrrle giriinden
balayarak, be yllk bir sre boyunca alacaktr. Balca Mttefik Devletler, bu srenin
bitiminde, ad geen Komisyonun bu blmnn varln srdrmesinin ya da sona
erdirmesinin uygun olup olmayacan deerlendirmek haklarn sakl tutmaktadrlar.
KESM V.
GENEL HKMLER

MADDE 206.
30 Ekim 1918 tarihli Brakmann [Mtarekenin], srasyla 7., 10., 12., 13. ve 24.
Maddeleri, ibu Andlamann hkmlerine aykr dmedike, yrrlkte kalmaktadrlar131.
MADDE 207.
Trkiye, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak, hibir yabanc lkeye,
herhangi bir kara, deniz ya da hava kuvvetlerine ilikin heyeti grevle atamamay,
gndermemeyi ve gidiine izin vermemeyi ykmlenir; ayrca, Osmanl uyruklarnn,
herhangi bir yabanc Devletin ordusuna, donanmasna ya da hava kuvvetlerine katlmak ya
da eitimine yardm etmek iin ona balanmak ya da, genellikle, yabanc bir lkede kara,
deniz ya da hava kuvvetlerinde eitime katkda bulunmak iin lkeden ayrlmasn nlemek
zere uygun grecei nlemleri almay ykmlenir.
Mttefik Devletler de, kendi bakmlarndan, ibu Andlamann yrrle giriinden
balayarak, kendi ordularna, donanmalarna ya da hava kuvvetlerine hibir Osmanl uyruu
almayacaklarn, ya da askerlik eitimine yardm iin kabul etmeyeceklerini, ya da,
genellikle, bir Osmanl uyruunu, kara, deniz ya da hava kuvvetleri eitmeni olarak
kullanmayacaklarn kararlatrmlardr.
131
Prof. Erim, Sevres andlamas metninden nce, Mondros Mtarekenamesi metnini de vermektedir (ss.
519-524). Bu metnin, Ali Trkgeldi'nin (Moudros ve Mudanya Mtarekelerinin Tarihi, Ankara 1948) adl
yaptnda aynen alndn (s.69) belirtmektedir. Burada sz geen Mondros Brakmasnn (Mtarekesinin)
ilgili maddeleri, bu metne gre, yledir:
"Madde 7. Mttefikler emniyetlerini tehdit edecek vaziyet zuhurunda herhangi sevkulcey noktasn
igal hakkn haiz olacaklardr.
Madde 10.Toros tnellerinin Mttefikler tarafndan igali.
Madde 12. Hkmet muhaberat mstesna olmak zere telsiz ve telgraf ve kablolarn itilf memurlar
tarafndan murakabesi.
Madde 13. Bahr, asker ve ticar mevad ve malzemenin men-i tahribi.
Madde 24. Vilyat- sittede itia zuhurunda mezkr vilyetlerin herhangi bir ksmnn igali hakkn
itilf devletleri muhafaza ederler."
Ayrca bu maddelerin, bugnk dile evirileri iin bu kitabn 2,3 ve 4nc sayfalarna bak. (evirenler)

-59-
 Bununla birlikte, bu hkm, Fransa'nn Yabanclar Alay'na132, Fransz askerlik yasalar
ve ynetim kurallar uyarnca asker alma hakkna hibir bakmdan aykr dmemektedir.

BLM VI.
SAVA TUTSAKLARI VE MEZARLIKLAR.

KESM I.
SAVA TUTSAKLARI

MADDE 208.
Henz yurtlarna geri gnderilmemi olan Osmanl sava tutsaklaryla, gzalt [enterne]
edilmi sivillerin geri gnderilmesi, ibu Andlamann yrrle giriinden sonra,
olabildiince hzla srdrlecektir.
MADDE 209.
Osmanl makamlarna teslim edilir edilmez, sava tutsaklar ile gzalt edilmi siviller,
bu makamlarca vakit yitirilmeden yurtlarna133 gnderileceklerdir.
Sava ncesi konullar [ikmetghlar] Mttefik Devletler birliklerinin igalindeki
topraklarda olanlar da, Mttefik igal ordular asker makamlarnn kabul etmesi ve
denetlemesi kouluyla, yerlerine gnderileceklerdir.
MADDE 210.
30 Ekim 1918 tarihinden balayarak, btn geri gnderme giderleri Osmanl
Hkmetince karlanacaktr.
MADDE 211.
Disipline aykr kabahatlar yznden hkm giyebilecek ya da hkm giymi olan sava
tutsaklar ve gzalt edilmi siviller, cezalarnn ya da kendilerine kar balatlm
kovuturmann sona ermesini beklemeksizin, yurtlarna geri verileceklerdir.
Bu hkm, 15 Haziran 1920'den134 sonraki eylemlerinden dolay ceza gren sava
tutsaklaryla gzalt edilmi sivillere uygulanmaz.
Yurda geri dnnceye kadar btn sava tutsaklaryla gzalt edilmi siviller, zellikle
alma ve disiplin asndan, yrrlkteki ynetim kurallarna bal kalacaklardr.
132
Franszca metinde "Legion e'trangere", ngilizce metinde "Foreign Legion", talyanca metinde "legi-one
straniera". Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "lejyon etranjer (ecnebi alay)"; Vakit ve Peyam-
Sabah metinlerinde "lejyon etranjer". (evirenler)
133
Franszca metinde "foyers", ngilizce metinde "homes", talyanca metinde "proprie case". Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "memleketlerine"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "yurtlarna".
(eviren-ler)
134
Konya metninden aktarmada bulunan Prof. Erim, bu metinde "l knunu sni" yazl olduunu, yabanc
dillerdeki metinlere uygun olarak dzelttiini belirtmektedir. Gerekten, Matbaa-i mire, Vakit ve Peyam-
Sabah metinlerinde de 1 knunu sani" yazldr. Ancak, Mttefiklerin sonradan sunduklar deiiklik
nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "211 nci maddesinde ikinci
fkradaki "l knunu sani 920 tarihi", 15 Haziran 920 suretinde tdil olunmutur". Andlamann kesin metnine
(yabanc dillerde) bu son tarih alnmtr. (evirenler)

-60-
 MADDE 212.
Disiplin sularndan baka olaylar yznden hkm giyebilecek ya da hkm giymi
olan sava tutsaklaryla gzalt edilmi siviller tutuklu olarak kalabileceklerdir135.
MADDE 213.
Osmanl Hkmeti, yurda dnebilecek durumda olan herkesi, ayrm gzetmeksizin,
lkesine kabul etmeyi ykmlenir.
Yurda dnmeyi istemeyecek olan Osmanl sava tutsaklar ya da uyruklar, bu geri
gnderme ilemi dnda tutulabilirler; ancak, Mttefik Hkmetler, bunlar ya geri
gndermek, ya bir tarafsz lkeye yollamak, ya da kendi lkelerinde oturmalarna izin
vermek hakkn sakl tutarlar.
Osmanl Hkmeti, bu kimselere ya da ailelerine kar kurald hibir nlem almamay
ve bu yzden kendilerine, ne biim olursa olsun, hibir baskda ya da rahatsz edici ilemde
bulunmamay ykmlenir.
MADDE 214.
Mttefik Hkmetler, ellerinde bulunan Osmanl sava tutsaklaryla uyruklarnn geri
gnderilmelerini, Osmanl Hkmetince, isteklerine aykr olarak, Trkiye'de tutulmalar
sregiden Mttefik Devletlerin btn sava tutsaklaryla baka uyruklarnn hemen
bildirilmesine ve bunlarn zgrlklerine kavuturulmalarna balamak hakkn sakl tutarlar.
MADDE 215.
Osmanl Hkmeti unlar ykmlenir:
1. Mttefik Devletlerce yitiklerin aranmas ya da Osmanl lkesinde kalmak isteini
belirtmi Mttefik uyruklarnn kimliinin saptanmasyla grevlendirilmi Komisyonlara her
trl kolayl gstermek; bu Komisyonlara yarayacak tatlar salamak; bunlarn kamplara,
cezaevlerine, hastanelere ve baka her yere girmelerine izin vermek; aratrmalarnda
kendilerine yardmc olabilecek btn kamusal ya da zel nitelikteki belgeleri bu
Komisyonlara vermek;
2. Mttefik Devletlerden birinin uyrukluunda olan bir kimsenin varln gizleyen ya da
rendikten sonra bunu bildirmeyi savsaklayan Osmanl grevlilerine ya da zel kiilere
cezalar dzenlemek;
3. bu Andlamann VII. Blmnde (Yaptrmlar) ngrlen cezalar gerektiren ve
Trklerin, sava srasnda, Mttefik sava tutsaklarnn ya da uyruklarnn kiiliine kar
iledikleri su saylacak eylemlerin saptanmasn kolaylatrmak.
MADDE 216.
Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletlerin subaylarna, erlerine ve denizcileriyle
baka uyruklarna ait olan ve Osmanl makamlarnca alkonmu bulunan her trl
eyann, donatmn, silhlarn, parann, deerli ktlarn, belgelerin ya da kiisel eyann,
ibu Andlama yrrle girer girmez, vakit geirmeksizin geri verilmesini y
kmlenir.
MADDE 217.
Batl Yksek Taraflar, herbirinin kendi lkelerinde sava tutsaklarnn bakm iin
harcanan paralarn denmesinden karlkl olarak vazgetiklerini bildirirler.
135
Franszca metinde "pourront fitre maintenus en detention", ngilizce metinde "may be detained",
talyanca metinde "potranno essere mantenuti in detenzione". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde
"mevkuf kalacaklardr"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "mevkuf tutulabileceklerdir". (evirenler)

-61-
 KESM II.

MEZARLAR.

MADDE 218.
Osmanl Hkmeti, ibu Andlama ile saptanan Trkiye snrlar iinde olan ve sava
alannda can vermi, ya da aldklar yaralar, kaza ya da hastalk sonucu lm askerlerin ya
da denizcilerin mezarlarnn bulunduu toprak paralaryla, bu askerlere ve denizcilere
mezarlk ya da ant yaplmas iin gerekecek toprak paralarnn olduu kadar, bu
mezarlklara ya da antlara gidecek yollarn tm ve tekelci mlkiyetini ngiliz, Fransz ve
talyan Hkmetlerinin herbirine aktaracaktr.
Yunan Hkmeti, Boazlar blgesinin ve adalarn kendi egemenlii altna konulmu olan
kesimi bakmndan ayn ykmll yerine getirmeyi kabul eder.
MADDE 219.
bu Andlamanm yrrle giriinden balayarak, alt aylk bir sre iinde, ngiliz,
Fransz ve talyan Hkmetlerinden herbiri, Osmanl Hkmeti ile Yunan Hkmetine, 218.
Madde uyarnca mlkiyeti kendilerine aktarlmas gereken toprak paralarn
bildireceklerdir136, ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinden herbiri, llerin gmld
ya da gmlm olabilecei blgeleri aratrmak ve mezarlarn bir araya getirilmesini ve,
gerektiinde, mezarlklar kurulacak yerlerin nerilmesi bakmndan tek yetkili olacak bir
Komisyon atamak hakkna sahip olacaktr. Osmanl Hkmetiyle Yunan Hkmeti,
kendilerini bu Komisyonlarda temsil ettirebilecekler ve bunlara, grevlerini yerine
getirebilmeleri iin, tm yardmlarn salayacaklardr.
Sz edilen toprak paralar arasnda zellikle 3 sayl haritada gsterilen Gelibolu
Yarmadasndaki toprak paralan da yer alacaktr; bu toprak paralarnn snrlar, nceki
fkrada da ngrld gibi, Yunan Hkmetine bildirilecektir. Bu toprak paralarnn
kendisine geirilmi olduu Hkmet, bunlar verili amalar dnda baka herhangi bir
amala kullanmamay ve kullandrmamay ykmlenir. Bunlarn kys da, hibir askerlik,
denizcilik ya da ticaret amacyla kullanlamaz.
MADDE 220.
219. Madde gereince belirtilecek olan toprak paralarnn tm ve tekelci mlkiyetinin
ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerine aktarlmas iin gerekli yasal ve ynetimsel
nlemler, bu belirtmenin yaplmasn izleyecek alt ay iinde, Osmanl ve Yunan
Hkmetlerinden herbirince alnacaktr. Kamulatrma gerektiinde, duruma gre, Osmanl
Hkmeti ya da Yunan Hkmeti, giderleri bu Hkmetlerce karlanmak zere,
kamulatrmay gerekletireceklerdir.
MADDE 221.
218. Maddede sz edilen toprak paralarnda bulunan mezarlklarn, antlarn ya da
mezarlarn kurulmasn, dzenlenmesini, bakmn ve korunmasn, herbirinin uygun
grecei bir Komisyona ya da rgte brakmak, ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinin
yetkisi iinde olacaktr.
Bu Komisyonlar ya da rgtleri hem Osmanl Hkmeti hem de Yunan Hkmeti
resmen tanyacaklardr. Bu Komisyonlarn, mezarlarn bir araya toplanmasn ve mezarlklar
136
1920 evirisinde Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde, bu fkra biraz deiik olarak yledir:
"lngiltere, Fransa ve talya Hkmetleri 218. madde mucibince hakk- tasarrufu kendilerine ita olunan arazinin
bu muahedenin mevki-i meriyete vazndan itibaren alt ay mddet zarfnda kendilerine devir ve fera edilmesi
lzm geldiini Hkmet-i Osmaniye ile Yunan Hkmetine bildireceklerdir." (evirenler)

-62-
kurulmasn salamak iin gerekli grdkleri mezardan karma137 ve lleri baka yere tama
ilemlerini yapmaya haklar olacaktr; ilgili Hkmetin Komisyonunun ya da rgtnn izni
olmadka, hangi bahaneyle olursa olsun, erlerin ve denizcilerin cesetleri mezardan
kartlmayacaktr.
MADDE 222.
bu Kesimde sz konusu olan toprak paralan iin, Trkiye ya da Osmanl ma-
kamlar138, ya da duruma gre, Yunanistan ya da Yunan makamlar hibir eit vergi ya da
har almayacaklardr. Buralara gidi geli her zaman, ngiliz, Fransz ve talyan
Hkmetlerinin Temsilcileri ile mezarlklar, antlar ve mezarlar gezmek isteyenlere ak
bulundurulacaktr. Osmanl Hkmeti ve Yunan Hkmeti, bu toprak paralarna giden
yollar srekli olarak bakm altnda tutmay ykmlenirler.
Osmanl ve Yunan Hkmetlerinden herbiri, sz edilen mezarlklarn ya da antlarn
bakm ya da korunmasyla grevli personelin gereksinmeleri ve topraklarn sulanmas iin
yeterli miktarda su salamak zere gereken kolaylklar ngiliz, Fransz ve talyan
Hkmetlerine salamay ykmlenirler.
MADDE 223.
bu Kesimdeki hkmler, mlkiyeti aktarlm olan bu toprak paralar zerindeki,
duruma gre, Osmanl ya da Yunan egemenliini sarsmaz. Osmanl ve Yunan
Hkmetlerinden herbiri, Mttefik Hkmetlere verilen hakka bir aykrlkta, ya da
mezarlklara, antlara ya da mezarlara kar bir saygszlkta bulunmak suunu ilemi, kendi
yarg yetkileri altndaki kiilerin cezalandrlmasn salamak iin gereken btn nlemleri
alacaklardr.
MADDE 224.
bu Kesimin teki hkmlerine dokunulmamak kouluyla, Mttefik Hkmetler ile
Osmanl Hkmeti, Milletler Cemiyeti Misak gereince zerinde mandat kuracaklar
topraklar da kapsamak zere, kendi topraklarnda gml askerlerin ve denizcilerin
mezarlarna sayg gsterilmesini ve bunlarn bakmn salayacaklardr.
MADDE 225.
Savaan eitli Devletlerin uyruklarndan, tutuklu iken lm sava tutsaklar ile gzalt
edilmi sivillerin mezarlar, 224. Maddede ngrlen koullar altnda, gerektii gibi bakm
grecektir139.
Bir yandan Mttefik Hkmetler, te yandan Osmanl Hkmeti, karlkl olarak,
birbirlerine unlar vermei ykmlenirler:
1. lenlerin kimliklerinin saptanmasna yarayacak btn bilgilerle, bunlarn eksiksiz bir
dizelgesini [listesini];
2. Kimlii saptanmadan gmlm btn llerin mezarlarnn says ve yerleri
konusunda btn bilgileri.
137
Franszca ve ngilizce metinlerde exhumation", talyanca metinde "esumazione". Matbaa-i mire,
Konya ve Erim metinlerinde "emvat defn"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "feth-i makber. evirenler)
138
Franszca metinde "la Turquie ou le autorites ottomanes", ngilizce metinde "Turkey or the Turkish
authorities", talyanca metinde "Turchia o dalle autorita ottomane". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde
"hkmet veya memurin-i Osmaniye"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trkiye ve Osmanl memurlar".
(evirenler)
139
Matbaa-i mire, Konya ve Enm metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca meinlerle Vakit vcPeyam-
Sabah metinlerinde bulunmayan u tmce yer almaktadr: "Vefat edenler haklarnda tayin-i hviyetlerine hadim
malmat havi mkemmel bir liste ve hviyetleri tayin edilmeksizin defn olunan ehasn miktar ve kabirlerinin
mevkii ve haklarnda malmat itasn mtekabilen taahht ederler". Burada bir eviri yanllnn sz konusu
olduu dnlebilir. (evirenler)

-63-
 BLM VII.

YAPTIRIMLAR140.

MADDE 226.

Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletlere, sava yasalarna ve yaplageli [teaml]

kurallarna aykr eylemlerde bulunmakla sulanan kiileri, kendi asker mahkemelerine
vermek hakkn tanr. Sululuu kantlanan kiilere, yasalarn ngrd cezalar
uygulanacaktr141. Bu hkm, Trkiye'nin ya da Mttefiklerinin mahkemeleri nndeki her
eit kovuturmalar ya da dvalardan ayr olarak, uygulanacaktr142.
Osmanl Hkmeti, sava yasalarna ve yaplageli kurallarna aykr bir eylem ilemi
bulunmakla sulanm olup, adyla, ya da Osmanl makamlarnca kendilerine verilmi rtbe,
grev ya da i tanmlanarak belirtilmi olan btn kiileri, Mttefik Devletlere ya da
Mttefik Devletlerden bu kimseleri istemi olduunu bildirmi olana teslim edecektir.
MADDE 227.
Mttefik Devletlerden birinin uyruklarna kar [su saylacak bir] eylemde bulunanlar,
bu Devletin asker mahkemelerinde yarglanacaklardr.
Mttefik Devletlerden birkann uyruklarna kar [su saylacak bir] eylem ilemi
olanlar, ilgili Devletlerin asker mahkemeleri yelerinden kurulu asker mahkemelerde
yarglanacaklardr.
Btn bu durumlarda, sank, kendi avukatn semek hakkna sahip olacaktr.
MADDE 228.
Osmanl Hkmeti, sulama konusu olan olaylarn tam bilinmesi, sulularn aranmas ve
sorumluluklarn kesinlikle saptanmas iin ortaya konulmas gerekli grlebilecek, ne eit
olursa olsun, btn bilgileri ve belgeleri salamay ykmlenir.
MADDE 229.
226. Maddeden 228. Maddeye kadar olan Maddelerin143 hkmleri, sava yasalarna ve
yaplageli [teaml] kurallarna aykr eylemler ilemi olmakla sulanan ve kendi
topraklarnda ya da buyruklar altnda bulunan kiiler bakmndan, eski Osmanl
mparatorluu'nun topraklar kendilerine verilen ya da verilecek olan Devletlerin
Hkmetlerine de uygulanacaktr.
Sz edilen kiiler, bu Devletlerden birinin uyrukluunu almsa, ilgili Devletin istemesi
zerine ve onunla anlaarak, ya da btn Mttefik Devletlerin topluca istemeleri zerine, bu
kiilerin kovuturulmasn ve cezalandrlmasn salamak iin gerekli btn nlemleri
almay, bu Devletin Hkmeti ykmlenir.
140
Franszca metinde "Sanctions", ngilizce metinde "Penalties", talyanca metinde "Sanzioni". Mat-baa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "mcazat"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Ahkm- cezaiye".
(evirenler)
141
Prof. Erim, bu tmcenin, Konya metninde bulunmadn belirtmektedir; Matbaa-i mire metninde de
yoktur. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde vardr. (evirenler)
142
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, bu tmce ters anlamda yle evrilmi bulunmaktadr: "i-
bu madde ahkm mehakim-i osmaniyede veya mttefikin mehakiminde derdest-i icra bulunan bilcmle
muhakemat veya takibata dahi temil edilecektir". Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerindeki eviri yledir:
"Bu karar, Trkiye yahut Mttefikler nezdinde icra edilecek muhakeme veya takibattan, ayrca tatbik
olunacaktr". (evirenler)
143
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "226 ve 228 nci madde"; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde 226 nc maddeden 228 nci maddeye kadar olan ahkm". (evirenler)

-64-
 MADDE 230.

Osmanl Hkmeti, l Austos 1914 tarihinde Osmanl mparatorluu'nun paras bulunan

herhangi bir toprak zerinde, sava durumu srasnda ilenen topluca ldrmelerden sorumlu
olan Mttefik Devletlerce istenen kiileri kendilerine teslim etmeyi ykmlenir.
Mttefik Devletler, bu nedenle sulanan kiileri yarglamakla grevlendirilecek
mahkemeyi gstermek hakkn sakl tutarlar ve Osmanl Hkmeti bu Mahkemeyi tanmay
ykmlenir.
Uygun bir sre iinde, Milletler Cemiyeti, sz edilen topluca ldrmeleri yarglamaya
yetkili bir mahkeme kurarsa, Mttefik Devletler, sz geen sanklar bu mahkemeye vermek
haklarn sakl tutarlar ve Osmanl Hkmeti bu mahkemeyi tanmay da ykmlenir.
228. Madde hkmleri, bu Maddede ngrlen durumlara da uygulanr.

B L M VIII.

MAL HKMLER.

MADDE 231.
Trkiye144, Almanya ile Avusturya-Macaristann Mttefik Devletlere kar am olduu
saldr savana katlmakla, Mttefik Devletleri, tmyle demesi gereken her eit yitimlere
[kayplara] ve zverilere urattn kabul eder.
te yandan, Mttefik Devletler, Trkiye'nin kaynaklarnn bu denceyi [tazminat]
tmyle karlamaa yeterli olmadn kabul ederler.
Bu durumda ve ibu Andlamann sonucu olarak ortaya kan yeni toprak dalmnn,
Trkiye'ye, eski Osmanl imparatorluu gelirlerinden ancak bir blmn brakaca gz
nnde tutularak, Mttefik Devletlerce, Osmanl Hkmetinden, yalnz ibu Andlamann
bu Blmndeki hkmlerle, IX. Blm (Ekonomik Hkmler) sakl kalmak kouluyla,
tm dence istemelerinden vazgeilmitir.
Trkiyeye bir lde destek olmak ve yardmda bulunmak isteyen Mttefik Devletler,
Osmanl Hkmetiyle, danma oyu bulunacak bir Osmanl Komiserinin de katlaca ve
balca ilgili Mttefik Devletler olan Fransa, Britanya mparatorluu ve talya'nn birer
temsilcisinin bulunaca, bir Maliye Komisyonu kurulmasn kararlatrmlardr. Bu
Komisyonun yetkileri ve grevleri aadaki maddelerde belirtilmitir.

MADDE 232.

Maliye Komisyonu, Trkiye'nin kaynaklarn korumak ve arttrmak iin uygun grecei

nlemleri alacaktr.
Maliye Bakannca, her yl, Osmanl Parlamentosuna sunulacak bte, ilk nce, Maliye
Komisyonuna sunulacak ve Komisyonca uygun bulunan biimde Parlamento'ya sunulacaktr.
Parlamento'nun getirecei hibir deiiklik, Maliye Komisyonunun uygun bulmas
alnmadka, yrrle giremeyecektir.
144
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Hkmet-i Osmaniye"; Vakit vePeyam- Sabah metinlerinde -
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak- "Trkiye". (evirenler)

-65-
 Maliye Komisyonu, Trkiye'nin bteleriyle mal yasalarnn ve ynetmeliklerin
uygulanmasn denetleyecektir. Bu denetleme, Maliye Komisyonunun dorudan doruya
buyruu altnda bulunacak ve yeleri bu Komisyonun uygun bulmasyla atanabilecek olan
Osmanl Maliye Mfettilii araclyla yaplacaktr.
Osmanl Hkmeti, bu mfettilere, grevlerini yapabilmeleri iin gerekli btn
kolaylklar salamay ve Hkmetin maliye hizmetlerinde alan yetersiz grevlilere ilikin
olarak Maliye Komisyonunun nerebilecei nlemleri almay ykmlenir.
MADDE 233.
Maliye Komisyonu, ayrca, Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Konseyi ve
imparatorluk Osmanl Bankas ile anlam olarak, Trkiye'de para srmn dzenlemekle
ve, uygun ve hakgzetir grlecek btn yollarla, bunu salkl bir duruma sokmakla grevli
olacaktr.
MADDE 234.
Osmanl Hkmeti, Maliye Komisyonunun izni olmadka, hibir i ya da d
borlanmaya girimemeyi ykmlenir.
MADDE 235.
Osmanl Hkmeti, sava srasnda ve ibu Andlama yrrle girinceye kadar, Osmanl
makamlarnn herhangi bir eylemi ya da savsaklamas sonucu, Mttefik Devletler sivil
uyruklarnn kiiliklerinde ya da mallarnda uradklar ve 236. Maddede ngrlen her trl
zarar ve yitimi [kayb], ibu Andlama hkmleri uyarnca parayla demeyi ykmlenir.
Osmanl Hkmeti, Tuna Avrupa Komisyonu'na kar, bu Komisyonun sava srasnda
urad zararlar yznden, Maliye Komisyonunca saptanacak btn geri-verme, onarm ve
dence [tazminat] ile ykml olacaktr.
MADDE 236.
Trkiye'nin, Osmanl Devlet Borcu'nun [Dyun-u Umumiye'sinin] faiz ve anapara
[sermaye] demelerinin gvencesi olarak ayrlm ya da verilmi (I sayl Ek'e baklmas)
gelirler dndaki tm kaynaklar, bunlar gereine gre aadaki biimde kullanacak olan,
Maliye Komisyonunun buyruu altna konulacaktr:
1. Birinci srada, Maliye Komisyonunun aylklar ve gnlk giderleri ile ibu
Andlamanm yrrle konmasndan sonra da Osmanl kalan topraklar zerinde
bulundurulabilecek Mttefik igal kuvvetlerinin olaan giderlerinin denmesinden sonra,
Osmanl kalan topraklar zerinde 30 Ekim 1918'den beri bulunan Mttefik igal
kuvvetlerinin giderleri ile, igal giderlerini yapm olandan baka bir Devlet yararna
Trkiye'den ayrlm olan topraklar zerindeki Mttefik igal kuvvetlerinin giderleri
denecektir.
Bu giderlerin tutar ile yllk dentilerin [taksitlerin] tutarlar Maliye Komisyonunca
saptanacak ve bu Komisyon, bu yllk dentileri, bu Kesim gereince Trkiye'ye, Osmanl
Devlet Borcu'nn kendi stnde kalacak faizlerinin denebilmesi iin gerekecek parada
olabilecek herhangi bir eksiklii kapatmasna olanak verecek biimde ayarlanacaktr.
2. kinci srada, Trkiye'nin mal durumu ve ynetiminin temel giderlerinin
karlanmas zorunluluu gz nnde tutulmak kouluyla, Osmanl Hkmetinin, 235.
Madde gereince, IX. Blmn (Ekonomik Hkmler) 317. Maddesinde tanmland zere, l
Austos 1914'de Osmanl uyrukluunda olanlar dndaki kendi uyruklarnn, sava srasnda
Osmanl makamlarnn eylemi ya da savsaklamas sonucu, kiiliklerinde ya da mallarnda

-66-
uradklar yitimler [kayplar] ya da zararlar yznden, Mttefik Devletlerce ne srlen
istemlere karlk olarak denmesi gerekecek denceler [tazminat] gelecektir. Maliye
Komisyonu, kiisel zarar yznden ne srlen istemlerin tm tutarn saptayacak ve
bunlarn denmelerini salayacaktr. Mala ilikin istemler, IX. Blmn (Ekonomik
Hkmler) 287. Maddesi gereince incelenecek, saptanacak ve denecektir. Maliye
Komisyonu, sz geen 287. Madde gereince, Mttefik Devletler buyruuna verilen paralar,
bu ykmlln yerine getirilmesinde yetersiz kalrsa, gerek kiilere gerek mallara ilikin
istemlerin denmesi iin ayrlacak yllk dentiyi [taksidi] saptayacak ve bu yllk dentinin
hangi ake ile deneceine karar verecektir.
MADDE 237.
Osmanl Hkmetince sava srasnda stlenilen mal ykmllklerin (i borlar da
iine almak zere) gvencesi olarak, sava srasnda Trkiye'nin gelirleri zerinde konan
ipotekler kaldrlmtr.
MADDE 238.
Trkiye, 28 Haziran 1919'da Almanya ile imzalanan Versailles Bar Andlamasnn 261.
Maddesi, ve Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan ile yaplm Bar Andlamalarnn bunun
karl olan Maddeleri uyarnca, Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan'n,
kendisinden olan tm alacaklarnn Mttefik Devletlere getiini kabul eder. Mttefik
Devletler, kendilerine bu yoldan gemi olan alacaklar karl Trkiye'den hibir deme
isteinde bulunmamay kararlatrmlardr.
MADDE 239.
Maliye Komisyonu uygun bulmadka, Osmanl Hkmetince, ister Osmanl uyruklarna
ister herhangi bir kimseye, hibir yeni ayrcalk verilmeyecektir.
MADDE 240.
Kendileri yararna Trkiye'den toprak alnm olan Devletler, bu topraklar zerinde
Osmanl imparatorluu ya da Hazine-i Hassa145 adna kte yazlm her eit mal ve
mlk parasz olarak elde edeceklerdir.
MADDE 241.
Kendilerinden yana, gerek 1913'de Balkan Savalar sonunda gerek ibu Andlama
gereince Trkiye'den toprak alnm olan Devletler, Osmanl Devlet Borcu'nun l Kasm
1914 tarihinden nce borlanlm anapara ve faiz yllk dentilerine [taksitlerine]
katlacaklardr.
Kendilerine Trkiye'den toprak ayrlm bulunan ya da ayrlmakta olan Balkan
Yarmadas Devletleri ile, Asya'da yeni kurulan Devletler, yukarda sz konusu edilen yllk
dentilerden herbirinin payna denin denmesine ilikin olarak yeterli gvenceler
vereceklerdir.
MADDE 242.

Bu Blmn uygulanmasnda, Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye], imdiye

kadar Muharrem Kararnamesi'ne bal olan Bor ile, bu Blmn I sayl Ek'inde belirtilen
borlanmalar ierir saylacaktr.

145
Franszca metinde "Liste ivile", ngilizce metinde "Civil List", talyanca metinde "Lista civile' %1920
evirilerinde "hazine-i hassa". (evirenler)

-67-
 l Kasm 1914'den nce yaplan borlanmalar, Osmanl Devlet Borcu'nun Trkiye, Balkan
Yarmadas Devletleri ve Asya'da yeni kurulan Devletler arasnda bl-trlmesinde gz
nnde tutulacaktr.
Bu bltrme yle yaplacaktr:
1. 13 Ekim 1912'den (Balkan Savalarndan) nceki borlanmalara ilikin yllk
dentiler [taksitler], Trkiye ile Arnavutluk da iinde olmak zere, Osmanl topraklarndan
alan ya da alm bulunan Balkan Devletleri arasnda bltrlecektir;
2. Bu ilk bltrmeden sonra, Trkiye'nin stnde kalan yllk denti artklar ile, buna
eklenecek, Trkiye'nin 17 Ekim 1912 ile l Kasm 1914 arasnda ald borlarn yllk
dentileri tutar, Trkiye ile ibu Andlama gereince kendilerinden yana Trkiye'den toprak
ayrlm bulunan Devletler arasnda bltrlecektir.
MADDE 243.
Her Devletin deyecei yllk dentinin [taksitin] tutarn saptamak iin u genel ilkeye
dayanlacaktr:
Saptanacak miktarn, borcun anapara ve faiz demesi iin gerekli toplam tutara olan
oran, aktarlan toprak parasnn ortalama gelirinin, Trkiye'nin, her bir durumda 1907'de
konulan gmrk ek vergilerinin gelirini de iermek zere, 1909-1910, 1910-1911, 1911-1912
mal yl ortalama gelirine olan oran kadar olacaktr.
MADDE 244.
Maliye Komisyonu, ibu Andlamann yrrle giriinden sonra, olabildiince en ksa
sre iinde, 243. Maddede konulan ilke uyarnca, sz edilen Maddeye konu olan yllk
dentileri [taksitleri] saptayacak ve buna ilikin kararlarn Batl Yksek Taraflara
bildirecektir.
Maliye Komisyonu, Bulgaristan'la olan 27 Kasm 1919 tarihli Bar Andlama-smn 134.
Maddesinde ngrlen grevleri yerine getirecektir.
MADDE 245.
Yukarda ngrlen biimde hesaplanacak yllk dentiler [taksitler], Trkiyeden toprak
ayrlmasna yol aan Andlamalarn yrrle girii tarihinden, ve ibu
Andlama gereince ayrlan topraklara ilikinse, l Mart 1920'den balayarak denecektir;
252. Maddede ngrlen kuraldlk sakl kalmak zere, Borc'un kesin olarak ortadan
kalkna kadar demeler srdrlecektir. Bununla birlikte, Borc'u oluturan borlanmalar
giderek dendike, yllk dentiler, bunlarla orantl olarak azaltlacaktr.
MADDE 246.
Osmanl Hkmeti, Muharrem Kararnamesi ve onu izleyen kararnamelerle sahip olduu
btn haklarn Maliye Komisyonuna aktarr.

Osmanl Devlet Borlar Konseyi, ngiliz, Fransz ve talyan temsilcileriyle imparatorluk

Osmanl Bankas temsilcisinden kurulacak ve grevini eskiden olduu gibi yapacaktr.
Muharrem Kararnamesi ile kendisine verilen tm gelirleri ve l Kasm 1914'den nceki tm
borlanma anlamalarnn ynetimini kendisine brakt btn teki gelirleri toplayacak ve
ynetecektir
Mttefik Devletler, aadaki programn olanak lsnde gerekletirilmesi amacyla,
Maliye Komisyonunca saptanacak koullar iinde, Konsey'in Osmanl Maliye Bakanlna
ynetim yardmnda bulunmasna izin verirler: [Bu koullar unlardr:]

-68-
 imdiki Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Ynetimince kimi gelirlerin
dorudan doruya toplanmas sistemi, Maliye Komisyonunca saptanacak koullar
altnda olabildiince geniletilecek ve Osmanl kalan tm illerde uygulanacaktr. Maliye
Komisyonunun uygun bulmasyla, yeni gelirler ya da dolayl [vastal] vergiler konduka,
ad geen Komisyon bunlarn Osmanl Hkmeti adna ynetiminin Devlet Borcu
Konseyine braklmas olanan aratracaktr.
Gmrk Ynetimi, Maliye Komisyonunca atanacak ve grevden alnabilecek, Maliye
Komisyonuna kar sorumlu bir Genel Mdrn ynetimi altna konulacaktr. Gmrk
vergileri tarifesi, ancak Maliye Komisyonunun uygun bulmasyla deitirilebilecektir.
Konsey'in imdiki grev sresi sonunda, bu Konsey'in sregitmesi ya da yerine Maliye
Komisyonunun getirilmesi konusunda Fransa, ngiltere ve talya Hkmetleri, hisse senedi
sahipleriyle dantktan sonra, oyokluuyla karara varacaklardr. Hkmetlerin bu karar, bu
srenin bitiminde denk gelen tarihten en az alt ay nce alnm olacaktr.
MADDE 247.
Komisyon, ilerideki bir tarihte, borlanma senetleri tayclarna anlamalar ya da
imdiki kararnameler gereince verilmi gvenceler yerine yeterli baka gvenceler ya da
Trkiye'nin genel gelirleri zerinden bir ipotek konmasn nermeye yetkilidir. Mttefik
Hkmetler, Maliye Komisyonunun bu konuda o zaman ileri srebilecei tm nerileri
incelemei ykmlenirler.
MADDE 248.
Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Ynetiminin, tanr ya da tanmaz,
btn mallar, nerede olurlarsa olsunlar, tmyle bu kurumun yararlanma yetkisi
altnda kalacaktr.
Devlet Borcu Konseyi, mallarn paraya evrilmesinden doacak her geliri, ister
Birletirilmi Bor [Dyun-u Muvahhide], ister kramiyeli Trk Tahvillerinin146 olaanst
amortismannda kullanmaya yetkili olacaktr.
MADDE 249.
Osmanl Hkmeti, Trablus Yedek Akesi ve dencesi [Tazminat] zerindeki btn
haklarn Maliye Komisyonuna aktarmay ykmlenir.
MADDE 250.
Osmanl Hkmeti, Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Konseyine, Osmanl kalan
topraklarda imdiye kadar Osmanl Devlet Borcu'nun anapara ve faiz demesine ayrlm
olup, Devlet Borcu Konseyine denmesi gerekmekle birlikte henz denmemi gelirlerin
tutarma eit bir para (sz geen topraklar Mttefik kuvvetlerin igali altnda bulunmu
iseler, igal sresi hesap d tutulmak kouluyla) deyecektir. Bu deme, Maliye
Komisyonunun kansna gre, Trkiye'nin mal durumu elverdiinde yaplacaktr.
MADDE 251.
Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Konseyi, Konsey'in sava srasndaki btn
ilemlerini gzden geirecektir. Devlet Borcu Konseyinin, savatan nce Muharrem
Kararnamesi ile ya da baka trl saptanm olan yetkilerine ve ykmllklerine uygun
dmeyen giderleri, Maliye Komisyonu bunlarn denmesine olanak bulunduu kansna varr
146
Franszca ve ngilizce metinlerde "Lots Turcs", talyanca metinde "Lotti turchi". Matbaa-i mire, Konya
ve Erim metinlerinde "ark demiryollar tahvilat; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trk Tahvilt". (evirenler)

-69-
varmaz, Osmanl Hkmetince, Devlet Borcu Konseyine denecektir. Konsey, sava
srasnda Konseyce alnan btn nlemleri yeniden gzden geirmek ve, kansnca,
borlanma senetlerini tayanlarn karlarna zarar verici nitelikte olan ve Devlet Borcu
Konseyi yetkilerine aykr den ykmllkleri geersiz klmak yetkisine sahip olacaktr.
MADDE 252.
bu Andlama hkmleri gereince, her yl, Osmanl Devlet Borcu'nun anapara ve faiz
demelerinden bir blmn zerine almak durumunda bulunan Devletlerden herbiri, Bor
Konseyine alt ay nce haber vermek kouluyla, sz konusu yllk dentinin [taksidin] ilgili
Devlet ile Bor Konseyinin ortaklaa saptayacaklar faiz oran zerinden anaparaya
evrilmesinden ortaya kacak bir para tutarnn denmesiyle bu ykmllkten
kurtulabilecektir. Bor Konseyinin byle bir ykmllkten kurtulma isteminde bulunmaya
hakk yoktur.
MADDE 253.
Almanya ile yaplan Bar Andlamasnn 259. Maddesinin 1, 2., 4. ve 7. paragraflar, ve
Avusturya ile yaplan Bar Andlamasnn 210. Maddesinin 1. paragraf gereince,
Almanya ile Avusturya'nn aktarmalar gereken altn para tutarlar Maliye Komisyonunun
buyruu altna konulacaktr.
MADDE 254.
Almanya ile yaplan Bar Andlamasnn 259. Maddesinin 3. paragraf gereince,
Almanya'nn aktarmas gereken paralar hemen Bor [Dyun-u Umumiye] Konseyinin
buyruu altna konulacaktr.
MADDE 255.
Osmanl Hkmeti, Osmanl Salk Ynetiminin [Umur- Shhiye-i Osmaniye idaresinin]
ve eski Yksek Salk Konseyinin [Meclis-i. li-i Shh'nin] paralan ile, eski Yksek Salk
Konseyinin Osmanl Hkmetine kar olan istemi, ve Karadeniz ile Boazii Kurtarma
Gemileri Ynetiminin [Karadeniz ve Boazii Tahsiliye Vapurlar idaresinin] paralar
konusunda, Mttefik Devletlerin, gerektiinde baka Devletlerle anlaarak, alacaklar
kararlan kabul etmeyi ykmlenir.
Mttefik Devletler, bu konuda, Maliye Komisyonuna kendilerini temsil etme yetkisini
verirler.
MADDE 256.
Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletlerle anlam olarak, savatan sonra Almanya'dan
Trkiye'ye gnderilecek mallarn denmesinde, Osmanl Hkmetince belli bir kambiyo
fiyat ile srme karlan kt paralar kabul etmek konusunda, sava srasnda stlendii
ykmllkten Alman Hkmetini aklanm sayar.
MADDE 257.
bu Blmde belirtilen, Mttefik Devletlerin Osmanl Hkmetinden olan istemleri
karlanr karlanmaz ve, sava ncesi Osmanl Borcu denir denmez, Maliye
Komisyonunun grevi son bulacaktr. O zaman, Osmanl Hkmeti, Milletler Cemiyeti
yesi olan Devletlerin, Trkiye'nin yararna olarak Osmanl Hkmetine ynetim
desteklerinde ye yardmlarda yeniden bulunmalar gerekip gerekmediini ve, gerekiyorsa, bu
yardmn ve destein alabilecei biimi, Milletler Cemiyeti Konseyi ile birlikte inceleyecektir.

-70-
 MADDE 258.

1. 147 Trkiye, l Austos 1914'den sonra Osmanl bayra altna geirilmi bulunan btn
Alman gemilerini ulama elverili durumda ve Mttefik Devletler Hkmetlerinin
gsterecekleri Mttefik Devletler limanlarnda teslim edecektir; bu gemiler, Almanya ile
Bar Andlamasnn 233. Maddesinde ngrlen Onarmlar Komisyonuna teslim edilecektir;
bu konuda, sava srasnda tarafsz bir bayraa yaplm olan btn geirimler, Mttefik
Devletler bakmndan, hkmsz saylacaktr.
2. 148 Osmanl Hkmeti, birinci paragrafta ngrlen gemilerle birlikte, gine bu
paragrafta sz konusu edilen Onarmlar Komisyonunun, ne eit olursa olsun, her trl
ayrcalklardan, ipoteklerden, rehinlerden, vergilerden ve ykmllklerden aklanm olarak,
gemilerin mlkiyetinin tam aktarlmasn salamak iin gerekli grecei btn ktlar ve
belgeleri de verecektir.
Gerekebilecek btn yeniden satn almalar yapmak ve dence [tazminat] demelerinde
bulunmak, Osmanl Hkmetine decektir. Osmanl. Hkmeti, teslim edilen gemi
konusunda yaplabilecek her eit geri alma istemine ya da baka herhangi bir isteme kar
sorumlu taraf olacak ve, her durumda, hangi nedenle olursa olsun, alacak dvaya ya da
mahkeme kararyla malndan edilmeye kar, birinci paragrafta sz geen Onarmlar
Komisyonunu gvence altnda bulunduracaktr.

MADDE 259.

bu Andlamann IX. Blmnn (Ekonomik Hkmler) 277. Maddesine

dokunulmakszn, Trkiye, Brest-Litovsk ve Bkre Andlamalaryla bunlara ek
Andlamalarda yer alan hkmlerin tmnden yararlanmaktan vazgeer.
Trkiye, yukarda ad geen Andlamalarn uygulanmas sonucunda, alm olduu tm
parasal belgeleri, maden paralar, deerli ktlar ve srme karlabilir senetleri ya da
mallar, Romanya'ya, ya da Balca Mttefik Devletlere aktarmay ykmlenir.

MADDE 260.

Bu Blm hkmlerinin uygulanmas iin yasal nlemler, Osmanl Hkmeti ve ilgili

Devletlerce, ibu Andlamanm imzalanmasndan balayarak alt ay gemeyecek bir sre
iinde yaymlanacaktr.
147
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, bu fkrann ba tarafnda, Franszca, ngilizce ve talyan-ce
kesin metinlerde bulunmayan bir tmce paras vardr. Bu fkra bu evirilerde yledir: "Trkiye evvel gayri safi
1600 ton ve daha fazla hacm-i istiabisinde olup dvel-i mttefika hkmetlerine teslim edilecek olan bilumum
buharl Osmanl sefainini ve saniyen..." Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de, deiik biimde evrilmi olsa
da, bu szler vardr. Oysa, Mttefiklerin sunduklar deiiklik nerileri arasnda, bu szlerin kartlmas da bu-
lunmaktadr. Bu neriler, Vahit ve Peyam- Sabah metinlerine gre yledir: "258 nci maddenin birinci fkrasnn
evvel iaretiyle ve "her nevi buharl sefain" kelimeleriyle balayan cmle "btn Alman sefaini" kelimelerine
kadar tayedilmitir". (evirenler)
148
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde olduu gibi, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de -deiik
bir eviriyle olsa da- Franszca, tngilizce ve talyanca kesin andlama metinlerinde bulunmayan bir ikinci fkra
vardr. Asl yabanc dillerdeki metinlerde 2. fkra, 1920 Trke evirilerinde 3. fkra olarak verilmektedir. Yabanc
dildeki kesin andlama metinlerde bulunmayan ve Trke metinlerde 2. fkra olarak yer alan fkrann metni
Matbaa-i mirey Konya ve Erim metinlerine gre yledir: "Birinci fkrada musarrah sefain unlardr: a) Harp es-
nasnda bitaraf bir sancaa nakil keyfiyeti dvel-i mttefika nazarnda hkmsz olmala 29 terin-i evvel 1914
tarihinde Osmanl sancan hmil bulunmu olan Veya halen Osmanl sancan hmil bulunan bilumum sefain-i
ticariye; b) Tebaa-i Osmaniyeden bir ahs veya bir irkete ait veyahut tebaa-i Osmaniyenin taht- idare ve
murakabesinde bulunup dvel-i mttefikadan gayri bir memlekete mensup bir irkete ait bilumum sefain".
(evirenler)

-71-
 I.
SAVATAN NCEK OSMANLI DEVLET BORCU [DYUN-U UMUMYES]
(5 KASIM 1914)
Altn Trk Liras
BORLANMA SZLEME FAZ AMORTSMAN NOMNAL 5 KASIM YILLIK DENT AMOR- IKARAN
1 TARH 3 FONU LK 1914'DEK (KOMSYON CRE- TSMAN BANKA
2 4 ANAPARA ANAPARA TN ERMEK DNEM 9
5 6 ZERE) 8
7
% % altn T.L. altn T.L. altn T.L.
Birletirilmi
Bor....... 1903 4 .4.644 42 .275 .772 36 .799 .840 1 .887 .375
Ikramiyeli Trk
Tahvilleri . . 1870 " " 15.632.548 10.666.975 270 .000 _ _
Osmaniye 18/30 Nisan
1890 4 1 4 .999 .500 2 .952 .400 249 .975 1931 mparatorluk
Osmanl
Bankas
% 5 1896..... 29 ubat / mparatorluk
12 Mart 1893 5 ..50 3 .272 .720 2.814.020 180.450 1946 Osmanl
Bankas
% 4 1903. Balk 3 Ekim 1888; 4 .50 2 .640 .000 2 .439 .228 119.097 1958 Deutsche Bank

avcl . . . 21 ubat / 6
Mart 1903
Badat 20 ubat / 5 4 - .087538 2 .376 .000 2 .342 .252 97.120 2001 Deutsche Bank
Tertip I ... Mart 1903
% 4 1904.... 4/17 Eyl.1903 4 .50 2 .750 .000 2 .594 .064 124.059 1960 mparatorluk
Osmanl
Bankas
% 4 1901-5... 21 Kas /4 Ara- 4 .50 5 .306 .664 4.976.422 239.397 1961 mparatorluk

lk 1901. 6/19 Osmanl

Bankas
Kas. 1903. 25
Nis/8 Mays
1905
Techizat- As- 4/17 Nisan 4 .50 2.640.000 2 .441 .340 119.097 1961 Deutsche Bank
keriye .... 1905
Badat. Tertip II 20 Mays/2
Haziran 1908 4 .087538 4.752.000 4.718.120 200 .500 2006 Deutsche Bank
Badat Tertip III 4 .087538 5 .236 .000 5 .221 .700 220 .550 2010 Deutsche Bank
% 4 1908..... 6/19 Eyl.1908 4 .50 4.711.124 4.538.908 212.000 1965 mparatorluk

Osmanl
Bankas
% 5 1914.... 13/26 Nisan mparatorluk
1914 5 .50 22 .000 .000 22 .000 .000 1.213.025 Osmanl
Bankas
Doklar, tersane-
ler ve denizcilikle Trkiye Milli
ilgili yaplar . 1913 5.5 1.5 1 .485 .000 1 .485 .000 88 .550 1943 Bankas
Tmbeki ncelikli 26 Nisan/8 4 1 1 .000 .000 664.510 50.250 1934 mparatorluk
Borlanmas . . Mays 1893 Osmanl
Bankas
Krk milyon 1/13 Mart Deutsche Bank
Frank (Dou 1894 4 .35 1 .760 .000 1 .567.192 76.751 1957 ve grubu (Ban-
Demiryollar) que Internatio-
nale ile birlikte)
Gmrkler 1902 17/29 Mays imparatorluk
1886; 28 4 .50 8 .600 .020 7.923.234 387 .976 1958 Osmanl
Bankas
Eyl/llEk.1902

-72-
% 4 1909 ..... 30 Eyll/13 mparatorluk
Ekim 1909 4 1 7.000.004 6 .550 .698 350 .864 1950 Osmanl
Bankas
stanbul Kenti 3/16 Kasm Trkiye Mill
Belediyesi 1909 1909 5 .50 1.100.000 1 .073 .490 60.651 1958 Bankas
stanbul Kenti Banque Prier
Belediyesi 1913 1913 5 .50 1 .100.000 1 .094 .500 60 .500 ve Ortakl
Hudeyde-San'a 24 ubat /9
Mart 1911 4 .098738 1.000.010 1.000.010 40 .988 2006 Banque
Franaise
Soma-Bandrma 20 Kasm /3 mparatorluk
Aralk 1910 4 .16715 1.712.304 1 .700 .644 71 .532 1992 Osmanl
Bankas
% 4 Gmrkler 27 Ekim/9
1911....... Kasm 1910 4 1 7 .040 .000 6 .699 .880 352 .440 1952 Deutsche Bank
Badat Kenti
Belediyesi 1912 6 14.285 33 .000 26 .070 6.000 Trkiye Mill
Bankas
imparatorluk
Osmanl Bankas mparatorluk
nm Hazine Tah- 1912 6 33 .333 2 .724 .893 1 .063 .664 1 .000 .003 1915 Osmanl
Bankas
villeri (bonolar)
Prier ve Ortak- Banque Prier
l hazine tah- 1913 5 .20 4.400.0002 4.400.000 1 .100.000 1918 ve Ortakl
villeri (bonolar)
Hazine tahvilleri Trkiye Mill
(bonolar) 1911 1911 5 " 1 .778 .587 1 .778 .587 125.058 Bankas
(sava gemileri
sat aln)
Ttn Rejisi
ndelii (avans) " " 1 .700 .000 890 .039 1 10 .000
Konya Ovas Deutsche Bank.
sulamas , . . 818 .970 818 .970 50 .006 1932 (Anadolu De-
miryollar)
TOPLAM 161.845.116 143.241
1) 5 Kasm 1914 tarihinde varolan anapara rakamlar yerine, ibu Andlamanm yrrle girii tarihinde, bu tarihte geriye kalan amorti edilecek
anapara rakamlar konulacaktr.
2) Bu bonolarn (tahvillerin) karl zerinden 833.147 Trk liras alnm bulunmaktadr.

I SAYILI EK'E AIKLAYICI NOT149

5., 6. ve 7. stunlarn rakamlar altn Trk liras olarak gsterilmitir.
Trkiye'de bugn, savatan nceki altn para yerine, kt para srmdedir. Borlanma
szlemelerinin hkmleri uyarnca (Eyll 1903 tarihli "Ek-Kararname" nin 1. Maddesine ve
sz geen borlanma szlemelerine baklmas), borlanmann srme karld ve
Avrupa'da faizlerin ve amortismanlarn denmesi gereken paraya oranla kt Trk liras
bugnk kambiyo deeriyle savatan nceki altn Trk lirasnn deerini gstermekten
uzaktr.
Bu stunlarda, altn Trk liras gsterilmi olmas, kupon ve amortisman fonlarna gerekli
paralarn altn olarak karlanmas gerektii anlamna gelmemektedir; ancak, Trk liras
olarak gsterilen rakamlarn, borlanma senetlerini tayclarn haklar olan parayla
denebilmeleri iin gerekli bir kambiyo deeriyle hesap edilmesi gerekeceini anlatmaktadr.
149
Prof. Erim'in verdii metinde, I sayl Ek'in Trke metinde bulunmad ve Franszca metinden evrilerek
alnd belirtilmektedir. Prof.Erim'in aktard metinde, bu Aklayc Not'tan nce Franszca, ngilizce ve
talyanca metinlerde bu Ummayan "Merbut I" bal altnda u satrlar yer almaktadr:
"bu tablonun erkam tashihat- tiye mstesna olarak irae edilmitir.
(ibu tablo Msr vergisi ve Kbrs fazla-i varidatile temin edilmi olan istikrazlardan gayr dier bilumum
istikrazat ihtiva ve reslmal-i i-asli itibarilerini 162.120.631 liradan ibaret olmak zere irae eylemektedir.)"
(evirenler)

-73-
 EK II

1.
Komisyon, kurallarn ve yntemlerini saptayacaktr.
Bakanlk, yllk olarak, Fransz, ngiliz, ve talyan Temsilcilerince srayla yaplacaktr.
Her Temsilcinin, yokluunda yerini alacak bir vekil-temsilci gstermeye hakk olacaktr.
Kararlar oyokluuyla alnacaktr. ekimser oy, grlmekte olan neriye kar bir oy
saylacaktr.
Komisyon, almalar iin gerekli grebilecei grevlileri ve hizmetleri atayacak ve
uygun grecei cretleri ve hizmet koullarn saptayacaktr.n
Komisyonun demelerini ve giderlerini, 236. Maddenin birinci fkras gereince, Trkiye
karlayacaktr.
Komisyonun yeleri ile grevlilerinin cretleri akla yatkn bir dzeyde saptanacak ve
zaman zaman, Komisyonda temsiledilen Hkmetler arasnda anlama ile gzden
geirilecektir.
Komisyon yeleri, dost Devletlerce Trkiye'de grevlendirilmi olan diplomasi
grevlilerinin yararlandklar ayn haklardan ve baklklardan yararlanacaklardr.

2.

Trkiye, Komisyon yelerine, grevlilerine ve ajanlarna, her zaman ve her yerde,

Trkiye'de tm bayndrlk ilerini ve iletmelerini gezmek ve denetlemek iin tam yetki
tanmay ve Komisyonun isteyebilecei btn arivleri, belgeleri ve bilgileri salamay
ykmlenir.

3.

Komisyon, Osmanl Hkmeti ile anlama iinde, ve bu Hkmetin ykmllklerini

yerine getirmemesinden de bamsz olarak, btn dolayl vergilerin denetlenmesini,
ynetilmesini ve alnmasn stlenmee yetkilidir.

4.

Herhangi bir Komisyon yesi, grevinden doan tm eylemlerden ya da savsak-

lamalardan, ancak kendisini atayan Hkmete kar sorumlu olacaktr. Hibir Mttefik
Hkmet, baka bir Hkmet adna sorumluluk tamayacaktr.

5.

Komisyon, ileri, yntemleri ve Trkiye'nin maliyesinin yeniden dzenlenmesi

konusundaki nerileriyle, hesaplarna ilikin olarak her yl ayrntl bir rapor yaynla
yacaktr. .

6.

Komisyon, gerek ibu Andlama gereince, gerek Osmanl Hkmeti ile anlaarak,
kendisine verilebilecek her eit grevi stlenecektir.

-74-
 BLM IX.

EKONOMK HKMLER

KESM I.

TCARET LKLER

MADDE 261.
Andlamalardan, szlemelerden ve yaplagelilerden [teamllerden] doan
Kapitlasyonlar rejimi150, l Austos 1914'den nce, bu rejimden dorudan doruya ya da
dolayl olarak yararlanan Mttefik Devletler yararna yeniden kurulacak ve l Austos
1914'de bu rejimden yararlanmayan Mttefik Devletler yararna geniletilecektir.
MADDE 262.
l Austos 1914'den nce, eski Osmanl mparatorluu'nda posta brolar bulunan
Mttefik Devletler, Trkiye'de posta brolarn yeniden amak yetkisine sahip olacaklardr.
MADDE 263.
25 Nisan 1907 Szlemesinin, Trkiye'de dalm [ithalat] vergilen tarifesine ilikin
hkmleri, Mttefik Devletler yararna yeniden yrrle konulacaktr.
Bununla birlikte, ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 231. Maddesi
uyarnca kurulan Maliye Komisyonu, bu dalm [ithalat] vergilerinin deitirilmesine ya da
tketim vergileri konmasna -bu yeni deiiklikler ya da vergilendirmeler, k yeri neresi
ya da sahibi kim olursa olsun, btn mallara uygulanmak kouluyla- herhangi bir anda izin
verebilecektir.
Bu madde gereince Maliye Komisyonunun izin verdii, imdiki vergilerin
deitirilmesi ya da yeni vergiler konulmas, btn Mttefik Devletlere yaplmas gereken
bildirimlerden alt ay gemedike, uygulanamaz. Bu sre iinde, Komisyon, Mttefik
Devletlerden herhangi birinin, bu konuyla ilgili olarak ne srm olabilecei gzlemleri
inceleyecektir.
MADDE 264.
l Austos 1914'den nceki ayrcalk [imtiyaz] szlemelerinden doan haklar ve
baklklar sakl kalmak zere, Maliye Komisyonunun, 263. Maddedeki eitlik koullar
iinde, Trkiye'nin ekonomik dengesi ve iyi ynetilmesi yararna Osmanl uyruklarndan da
alnan vergilerin ve harlarn, Mttefik Devletler uyruklarnn kiiliklerinden ya da
mallarndan da alnmas konusunda Trkiye'ye izin vermee hakk olacaktr.
Ayn amala ve ayn koullar altnda, Maliye Komisyonunun, Mttefik Devletler
uyruklarna kar her eit dalm [ithalat] ya da dsatm [ihracat] yasa konulmasna izin
vermee de hakk olacaktr.
Bu vergiler, harlar ya da yasaklamalar, btn Mttefik Devletlere yaplmas gerekecek
bildirimden sonra alt ay gemedike uygulanmayacaktr. Bu sre iinde Komisyon,
Mttefik Devletlerden herhangi birinin, bu konuyla ilgili olarak ne srebilecei gzlemleri
inceleyecektir.

150
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "imtiyazat- ecnebiye usul" ; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "Kapitlasyon usul". (evirenler)

-75-
 MADDE 265.
Mttefik Devletlerin gemileri151 konusunda, gemilere152 savatan nce Trkiye'nin
geerli saym olduu ya da balca denizci Devletlerin ileride geerli sayabilecekleri her
eit kantlama ktlar ya da belgeleri, Trkiye'ce geerli ve Trk gemilerine verilen
benzeri belgelerle edeerde saylacaktr.
Deniz kys olsun ya da olmasn, yeni Devletler Hkmetlerince kendi gemilerine
verilen kantlama belgeleri ve teki belgeler de, balca denizci Devletlerce uygulanan
yntemlere uygun olarak verilmi olmalar kouluyla, ayn biimde tannacaktr.
Batl Yksek Taraflar, deniz kys olmayan herhangi bir Mttefik Devletin ya da yeni
Devletin gemilerinin -bunlar, kendi lkelerinde belirli bir tek yerde kte yazl iseler-
bayraklarn tanmay kabul ederler; bu yer, bu gemilerin kte yazlma liman153
saylacaktr.
MADDE 266.
Trkiye, Mttefik Devletlerden ya da yeni Devletlerden herhangi birinin lkesinde kan
doal ya da ilenmi rnleri, ticaret ilemlerinde her eit haksz rekabete kar korumak
zere gerekli yasal ya da ynetimsel nlemleri alma ykmlenir.
Trkiye, zerlerinde, i ya da d anbalajlarnda, k yeri, cinsi, nitelii ya da zel-
liklerine ilikin dorudan doruya ya da dolayl olarak yanltma amacyla konulmu her trl
markalar, adlar, yazlar ya da iaretler de tayan btn rnlerin ya da mallarn dalmn ve
dsatmn [ithalini ve ihracn], yurt iinde satmn, srmn, ya da sata kartlmasn,
elkoymakla ve baka her eit uygun decek nlemlerle cezalandrmay ^ve yasaklamay
ykmlenir.
MADDE 267.
Trkiye, bu konuda kendisine karlkl ilemde bulunulmas koulu ile, Mttefik bir
lkede ya da yeni bir Devlette yrrlkte olup yetkili makamlarca usulne uygun olarak
Trkiye'ye bildirilmbulunan ve bu blgenin bal olduu lkede kan arap ve alkoll
ikilerin blgesel bir ad tamak hakkn ya da bu blgesel adn kullanlmasna hangi
koullarla izin verilebileceini tanmlayan ya da dzenleyen yasalara ya da bu yasalara
dayanlarak alnan ynetimsel ya da yargsal kararlara uymay ykmlenir; sz edilen
yasalarla kararlara aykr olarak, blgesel adlar tayan rnlerin ya da mallarn dalm
[ithali], dsatm [ihrac] ile, yurt iinde yapm, datm, satm ve saa kartlmas
Trkiye'de yasaklanacak ve 266. Maddede ngrlen nlemlerle cezalandrlacaktr.
MADDE 268.
Osmanl Hkmeti uluslararas ticarete giriecek olursa, bu bakmdan egemenlikten
doan hibir hakk, ayrcal ya da dokunulmazl olmayacak, ya da olmayaca kabul
edilecektir.
151
Franszca metinde "navires", ngilizce metinde "vessels", talyanca metinde "navi": 1920 Trke
evirilerinde "sefain". (evirenler)
152
Franszca metinde "navires et bateaux", ngilizce metinde "vessels", talyanca metinde burada bir szck
kullanlmamaktadr. Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "sefine ve vapurlar"; Vakit ve Peyam-
Sabah metinlerinde "vapur ve gemiler", ilerideki maddelerde de biz daha ok ngilizce metni gznnde
tutarak, "gemiler" szcyle yetinmede bir saknca grmedik. (evirenler)
153
Franszca metinde "port d'enregistrement", ngilizce metinde "port of registry", talyanca metinde "porto
d'inscrizioni". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "tescil liman"; Vakit ve Peyam- Sabah metinle-
rinde "kayt liman". (evirenler)

-76-
 KESM II.

ANDLAMALAR

MADDE 269.
bu Andlamann yrrle girmesiyle ve Andlamadaki hkmlere bal olarak,
aada belirtilen ekonomik ya da teknik nitelikteki ok-tarafl Andlamalar, Szlemeler ve
Anlamalar, Trkiye ile Mttefik Devletlerden bunlara taraf olanlar arasnda uygulanacaktr:
1. Denizalt kablolarnn korunmasna ilikin 14 Mart 1884, l Aralk 1886 ve 23 Mart
1887 tarihli Szlemelerle, 7 Temmuz 1887 tarihli Kapan [Son] Protokol;
2. Gmrk tarifelerinin yaynlanmasna ve gmrk tarifelerinin yaynlanmas iin bir
Uluslararas Birlik kurulmasna ilikin, 5 Temmuz 1890 tarihli Szleme;
3. Paris'te Kamu Sal Uluslararas Kurumu kurulmasna ilikin, 9 Aralk 1907 tarihli
Anlama154;
4. Romada bir Uluslararas Tarm Enstits kurulmasna ilikin, 7 Haziran 1905 tarihli
Szleme;
5. Trk Borlanmasna155 ilikin 27 Haziran 1855 tarihli Szleme;
6. Escault rma zerinde gei harlarnn geri satn alnmasna ilikin, 16 Temmuz
1863 tarihli Szleme;
7. Svey Kanal'nn zgrce kullanlmasn gvence altna alan bir rejim kurulmasna
ilikin, 29 Ekim 1888 tarihli Szleme.
MADDE 270.
bu Andlama yrrle girer girmez, Trkiye'nin156, bu Maddedeki zel hkmleri
yerine getirmesi kouluyla, Batl Yksek Taraflar, aada saylan szlemeleri ve
dzenlemeleri157, kendilerini ilgilendirdii lde, yeniden uygulayacaklardr:
Posta Szlemeleri
4 Temmuz 1891'de Viyana'da imzalanan Evrensel Posta Birlii Szlemeleri ve
Andlamalar; .
15 Haziran 1897'de Washington'da imzalanan Posta Birlii Szlemeleri ve Anlamalar;
26 Mays 1906'da Roma'da imzalanan Posta Birlii Szlemeleri ve Andlamalar.
Telgraf Szlemeleri
10-22 Temmuz 1875'de Saint-Petersbourg'da imzalanan Uluslararas Telgraf
Szlemeleri;
11 Haziran 1908 tarihli Lizbon Uluslararas Telgraf Konferansnda kararlatrlan
Ynetmelikler ve Tarifeler.
154
Franszca ve ngilizce metinlerde "Arrangement", talyanca metinde "Accordo". Matbaa-i mire, Konya
ve Erim metinlerinde "Itilfname"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "tesviyename". (evirenler)
155
Franszca metinde Temprunt tre", ngilizce metinde "Turkish Loan", talyanca metinde "prestito turco".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Osmanl istikraz"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trk.
istikraz". (evirenler)
156
Franszca metinde "Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "Turchia". Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "Devlet-i Osmaniye"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trkiye".
(evirenler)
157
Franszca metinde "arrangements", ngilizce metinde "agreements", talyanca metinde "accordi".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "itilfname"; Vakit ye Peyam- Sabah metinlerinde "itilfat".
(evirenler)

-77-
 Trkiye158, yeni Devletlerin taraf olduklar ya da katlacaklar Evrensel Posta Birlii'ne
ve Uluslararas Telgraf Birlii'ne ilikin Szlemelerde ve Andlamalarda ngrlen zel
andlamalarn bu yeni Devletlerle yaplmasn kabul etmeyi reddetmemeyi ykmlenir.
MADDE 271.
bu Andlama yrrle girer girmez, Batl Yksek Taraflar, Mttefik Devletlerce
Trkiye'ye gsterilecek geici kurallar Trkiye'nin uygulamas kouluyla, 5 Temmuz 1912
tarihli Uluslararas Radyo-telgraf Szlemesini, kendilerini ilgilendirdii lde, yeniden
uygulayacaklardr.
bu Andlamann yrrle girmesini izleyecek be yl iinde, 5 Temmuz 1912
Szlemesinin yerine, uluslararas radyo-telgraf ilikilerini dzenleyen yeni bir szleme
yaplrsa, bu szleme -Trkiye bu szlemenin hazrlanmasna katlmay ya da bunu kabul
reddetmi olsa bile- Trkiye'yi balayacaktr.
Bu yeni szleme, yrrlkteki geici kurallarn da yerine geecektir.
MADDE 272.
bu Andlamann yrrle girmesinden balayarak oniki aylk bir sre dolmadan,
Trkiye:
1. Washington'da 2 Haziran 1911de gzden geirilen 20 Mart 1883 tarihli, endstri
mlkiyetinin korunmasna ilikin Uluslararas Paris Szlemesi ile, 13 Kasm 1908'de
Berlin'de gzden geirilen 9 Eyll 1886 tarihli yazn [edebiyat] ve sanat yaptlarnn
korunmasna ilikin Uluslararas Bern Szlemesine ve 20 Mart 1914 tarihli Bern Ek-
Protokolne, usulne uygun olarak katlmay;
2. Ad geen Szlemelerdeki ilkelere uygun olarak konacak yasal hkmlerle,
Mttefik Devletlerin ya da herhangi bir yeni Devletin uyruklarnn endstri, yazn [edebiyat]
ya da sanat mlkiyetlerini tanmay ve korumay ykmlenir.
Ayrca ve yukardaki ykmllklerden bamsz olarak, Trkiye, Mttefik Devletlerden
herbirinin ya da herhangi bir yeni Devletin uyruklarnn endstri, yazn ya da sanat
mlkiyetlerinin tmnn, en az l Austos 1914'deki lde ve ayn koullar altnda,
tannmasn ve korunmasn salamay srdrmeyi ykmlenir.
MADDE 273.
Trkiye, aada belirtilen Szlemelere ya da Andlamalara katlmay ya da bunlar
onaylamay ykmlenir:
1. Otomobillerin uluslararas dolamna ilikin, 11 Ekim 1909 Szlemesi;
2. Gmrk uygulanacak vagonlarn kurunlanmasna ilikin, 15 Mays 1886 tarihli
Arlama ve 18 Mays 1907 tarihli Protokol;
3. Ticaret istatistiklerinin birletirilmesine ilikin, 31 Aralk 1913 tarihli Szleme;
4. Denizde atmalar, deniz kazalarnda yardm ve kurtarma konusundaki kurallarn
birletirilmesine ilikin, 23 Eyll 1910 tarihli Szleme;
5. Hastane gemilerinin liman vergilerinden ve harlarndan bak tutulmasna ilikin,
21 Aralk 1904 tarihli Szleme;
6. Beyaz kadn ticaretinin yasaklanp nlenmesine ilikin, 18 Mays 1904 ve 4 Mays
1910 tarihli Szlemeler;
158
Baknz: Not 156. (evirenler)

-78-
 7. Ak-sak [mstehcen] yaynlarn159 yasaklanp nlenmesine ilikin, 4 Mays 1910
tarihli Szleme;
8. 30 Ocak 1892, 15 Nisan 1893, 3 Nisan 1894, 19 Mart 1897 ve 3 Aralk 1903
tarihli Salk Szlemeleri; .
9. Gl etkisi olan illarn formllerinin birletirilmesine ilikin, 29 Kasm 1906
tarihli Szleme;
10. Filoksera'ya kar alnacak nlemlere ilikin, 3 Kasm 1881 ve 15 Nisan 1889
tarihli Szlemeler;
11. Tarma yararl kularn-korunmasna ilikin, 19 Mart 1902 tarihli Szleme.
MADDE 274.
Mttefik Devletlerden herbiri, ibu Andlamann genel ilkelerinden ya da zel
hkmlerinden esinlenerek, Trkiye ile yeniden yrrle konulmasn istedii ikili
szlemelerin ya da andlamalarn hangileri olduunu Trkiyeye bildirecektir.
Bu Maddede ngrlen bildirme, ya dorudan doruya ya da baka bir Devlet
araclyla yaplacaktr. Trkiye bu bildiriyi aldn yazl olarak bildirecektir. Yeniden
yrrle girme tarihi, bildirinin tarihi olacaktr.
Mttefik Devletler, Trkiye ile, yalnz ibu Andlama hkmlerine uygun olan
szlemelerin ya da andlamalarn yeniden yrrle konulmasn kararlatrmlardr.
Bildiride, ibu Andlamann hkmlerine uygun olmadklar iin bu szlemelerin ya da
andlamalarn yrrle yeniden girmi saylmayacak hkmleri de olaslkla gsterilecektir.
Gr ayrl durumunda, karar Milletler Cemiyeti'ne braklacaktr.
Bildirme ilemine girimek iin, Mttefik Devletlere, ibu Andlamann yrrle
giriinden balayarak alt aylk bir sre tannmtr.
Yalnz byle bir bildirmeye konu olmu bulunan ikili szlemelerle ikili andlamalar,
Mttefik Devletlerle Trkiye arasnda yeniden yrrle konulacaktr; btn tekiler
bozulmu saylacak ve yle kalacaklardr.
Yukardaki kurallar btn Mttefik Devletlerle -sz geen Mttefik Devletler Trkiye
ile sava durumunda olmam bulunsalar bile- Trkiye arasndaki tm ikili szlemelere ya
da ikili andlamalara uygulanacaktr.
Bu Madde hkmleri, 261. Madde hkmlerini sarsmaz.
MADDE 275.
Trkiye, ibu Andlama ile, l Austos 1914'den ibu Andlamann yrrle girmesine
kadar, kendisi ile Almanya, Avusturya, Bulgaristan ya da Macaristan arasnda imzalanm
bulunan tm andlamalarn, szlemelerin ya da anlamalarn bozulmu olduunu ve yle
kalacan kabul eder.
MADDE 276.
Trkiye, l Austos 1914'den nce yapt andlamalar, szlemeler ya da anlamalar ile,
Almanya, Avusturya, Bulgaristan ya da Macaristan'a, ya da bu Devletlerin grevlilerine ve
uyruklarna tanm olabilecei her trl haklar ve karlar, bu andlamalar, szlemeler ya
159
Franszca metinde "publications pornographiques", ngilizce metinde "obscene publications", talyanca
metinde "publiczioni pornografiche"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "calib-i ehvet resimler";
Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "fuhmiz neriyat". (evirenler)

-79-
da anlamalar yrrlkte kald srece, Mttefik Devletlerle bu Devletlerin grevlilerine ve
uyruklarna da btn haklaryla160 yararlanmalar iin salamay ykmlenir.
Mttefik Devletler, bu haklardan ve karlardan yararlanmay kabul edip etmemek
hakkn sakl tutarlar.
MADDE 277.
Trkiye, l Austos 1914 tarihinden nce ya da o tarihten bu yana, ibu Andlama
yrrle girinceye kadar, Rusya ile ya da topraklar nceleri Rusya'nn bir paras olan
herhangi bir Devlet ya da da Hkmetle, ve 15 Austos 1916'dan sonra ibu Andlamann
yrrle giriine kadar Romanya ile yaplm btn andlamalannn, szlemelerinin ya da
anlamalarnn bozulmu olduunu ve yle kalacan kabul eder.
MADDE 278.
l Austos 1914'den161 bu yana, bir Mttefik Devlet, Rusya ya da topraklan nceleri
Rusya'nn bir paras olan bir Devlet ya da Hkmet, asker igal ya da herhangi bir baka
yolla ya da bir baka nedenle herhangi bir kamu makamnn bir eylemi yznden Trkiye'ye
ya da bir Osmanl uyruuna herhangi eit bir ayrcalk, kar ya da kayrma tanmak, ya da
tannmasna izin vermek zorunda braklm ise, ibu Andlama ile, bu ayrcalk, karlar ve
kayrmalar hukuka162 geersiz klnmtr.
Bu geersiz klnmalardan doabilecek her trl parasal istemler ve denceler [tazminat]
hibir biinide Mttefik Devletlere ya da bu Madde ile ykmllklerinden kurtulan
Devletlere, Hkmetlere ya da kamu makamlarna ykletilemeyecektir.
MADDE 279.
bu Andlama yrrle girer girmez, Trkiye, l Austos 1914'den ibu Andlamann
yrrle girdii tarihe kadar, andlamalar, szlemeler ya da anlamalar ile, savaa
katlmayan Devletlere ya da bu Devletlerin uyruklarna tanm olduu her trl haklardan ve
karlardan, bu andlamalar, szlemeler ya da anlamalar yrrlkte kald srece,
Mttefik Devletlerle, onlarn uyruklarnn da yararlanmalarn salamay ykmlenir.
MADDE 280.
Batl Yksek Taraflardan, 23 Ocak 1912 tarihinde La Haye'de imzalanan Afyon
Szlemesini imzalamam ya da imzaladktan sonra henz onaylamam olanlar, ibu
Szlemeyi yrrle koymak konusunda anlamlar, ve bu amala gerekli yasalar
olabildiince gecikmeden ve en ge ibu Andlamann yrrle girmesini izleyecek oniki
ay iinde karma kararlatrmlardr.
Bundan baka Batl Yksek Taraflar, aralarndan, ad geen Szlemeyi henz
onaylamam bulunanlar bakmndan, ibu Andlamann onaylanmasnn bu Szlemenin de
onayland, ve sz edilen Szlemenin yrrle konmas iin 1914'de toplanan nc
Afyon Konferans'nn kararlar uyarnca La Hayede alan zel Protokoln de imzaland
anlamna geleceini kararlatrmlardr.
160
Franszca metinde "de plein droit"; ngilizce metinde byle bir deyim yoktur; talyanca metinde "di
pieno diritto". Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "tamamen"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde
"hukuk-u kmile ile". (evirenler)
161
Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde bu tarih yoktur. Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde
"l Austos 1914 tarihinden itibaren" denilmektedir. (evirenler)
162
Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipso facto", talyanca metinde "di pieno diritto".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yalnz "keenlemyekn addolunacaktr" denilmektedir; Vakit ve
Peyam- Sabah metinlerinde "bihakkn mlgadr". (evirenler)

-80-
 Fransz Cumhuriyeti Hkmeti, ibu Andlamann onay belgelerinin yatrlmas
tutanann doruluu onaylanm bir rneini Hollanda Hkmetine iletecek ve Hollanda
Hkmetini, bu belgeyi, 23 Ocak 1912 Szlemesinin onay belgelerinin yatrlmas, belgesi
ve 1914 tarihli Ek Protokoln imzalanmas olarak kabul etmee ve saklamaa aracaktr.

KESM III.

ENDSTR MLKYET

MADDE 281.

bu Andlamann hkmleri sakl kalmak zere, 272. Maddede sz edilen Uluslararas

Paris ve Bern Szlemelerinde tanmland biimde, endstri, yazn [edebiyat] ve sanat
mlkiyeti haklar, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak, Batl Yksek
Taraflarn lkelerinde, bu haklardan sava durumunun balad srada yararlanmakta olan
kiiler, ya da onlarn hak aktardklar kiiler yararna yeniden tannacak ya da geerli
saylacaktr. Bunun gibi, sava kmam olsayd, endstri mlkiyetini, ya da yazn ya da
sanat yaptlarnn yaynlanmasn korumak iin bavurulmas zerine, sava sresince
edinilebilecek haklar da, ibu Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak) kendilerine
hak aktarlm durumunda olan kiiler yararna yeniden tannacak ve geerli saylacaktr.
Bununla birlikte, bir Mttefik Devletin yasama, yrtme ya da ynetim makamnca,
sava srasnda alnan zel nlemler gereince, Osmanl uyruklarnn endstri, yazn ya da
sanat mlkiyeti konusundaki haklarna kar yaplm ilemler yrrlkte kalacak ve hukuk
asndan tam geerli saylacaklardr.
Sava sresi iinde, bir Mttefik Devlet Hkmetince, ya da bu Hkmetin adna ya da
onun izniyle, herhangi bir kiinin endstri, yazn ve sanat mlkiyeti haklarn kullanmasna,
ya da bu haklarn uyguland herhangi bir rnn, aygtn, maddenin ya da nesnenin
satna, sata sunulmasna ya da kullanlmasna kar, Trkiyece ya da Osmanl
uyruklarnca hibir istemde bulunulmayacak, ya da dva alamayacaktr.
bu Andlamann imzaland srada Mttefik Devletlerden birinin yrrlkte olan
yasalar baka bir hkm koymamsa, bu Maddenin 2. fkrasnda ngrlen zel nlemlerin
uygulanmas iin giriilen her eit eylem ya da ilem yznden denmesi gereken ya da
denen paralar, ibu Andlama hkmleri gereince, Osmanl uyruklarnn teki alacaklar
gibi ilem grecek ve Mttefik Devletler uyruklarnn endstri, yazn [edebiyat] ve sanat
mlkiyeti haklar konusunda, Osmanl Hkmetince alnan zel nlemlerden ortaya kan
paralar da, Osmanl uyruklarnn teki borlar gibi saylp ilem grecektir.
Mttefik Devletlerden herbiri, savatan nce ya da sava srasnda, ya da sonradan,
kendi yasalarna gre, Osmanl uyruklarnca edinilmi olan (endstri ya da ticaret
markalar dnda), endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklarna, ulusal savunma
gereksinmeleri ya da kamu yarar, ya da kendi uyruklarnn Osmanl topraklarnda sa
hip olduklar endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklarna Trkiye'de eit hak sa
lamak, ya da Trkiye'nin ibu Andlama gereince stlenmi olduu tm ykmllk
lerin tam olarak yerine getirilmesini gvence altna almak iin, bu haklar iletmek ya
da bunlarn iletilmesine izin vermek, ya da bu iletmenin denetimini elinde tutmak,
ya da baka yoldan, gerekli grlebilecek herhangi bir snrlamay, koulu ya da kstlamay
getirmek yetkisini sakl tutar, bu Andlamann yrrle girmesinden sonra
elde edilecek endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklar konusunda, Mttefik Devletlere
yukarda tannan yetki, ancak ulusal savunma ve kamu yarar gereksinmeleri
iin snrlamalarn, koullarn ya da kstlamalarn gerekli grnd durumlarda
uygulanabilecektir.

-81-
 Mttefik Devletlerce, yukardaki hkmlerin uygulanmasna geilirse, akla yatkn
dencelerde [tazminatta] ya da demelerde bulunulacak ve bunlar, ibu Andlama hkmleri
gereince, Osmanl uyruklarna denmesi gerekli btn teki paralar gibi ilem grecektir.
Mttefik Devletlerden herbiri, l Austos 1914'den bu yana yaplm ya da ileride
yaplabilecek plan, ve bu Madde hkmlerinin uygulanmasn engelleme sonucunu verecek
olan her eit endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti hakknn tmnn ya da bir blmnn
bakasna geirilmesini ya da zerinde ilem yaplmasn geersiz saymak yetkisini sakl
tutar.
Bu madde hkmleri, Mttefik Devletlerce olaanst sava yasalar gereince ortadan
kaldrlan, ya da 289. Madde gereince kaldrlacak olan ortaklklarn-ya da giriimlerin
endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklarna uygulanmaz.

MADDE 282.

l Austos 1914 tarihine kadar edinilmi bulunan, ya da sava kmam olsayd, savatan
nce ya da sava sresi iinde yaplm bir istem zerine, o tarihten bu yana
edinilebilecek olan endstri mlkiyetine ilikin haklarn sakl tutulmas ya da geri
verilebilmeleri, ya da bu konuda bir kar kta bulunabilmeleri amacyla, Batl Yksek
Taraflardan herbirinin uyruklarna, ek verg' ya da herhangi bir ceza olmakszn, gerekli btn
ilemleri yapmak, her trl yntem gereklerini yerine getirmek, her eit vergi demek ve,
genel olarak, her Devletin yasalarnda ve tzklerinde (ynetmeliklerinde) ngrlen her
trl ykmll yerine getirmek iin, ibu Andlamamn yrrle giri tarihinden
balayarak, en az bir yllk bir sre tannacaktr.
Herhangi bir ilemin yaplmasndan, bir usul gereinin yerine getirilmemesinden, ya da
bir harcn denmemi olmas yznden, endstri mlkiyetine ilikin olarak, yitirilmi saylan
haklar yeniden geerli saylacaktr; bununla birlikte, bulu belgeleri163 ile desenler
konularnda, bunlar, geersiz sayldklar sre iinde iletmi ya da kullanm olan nc
kiilerin haklarn korumak iin, her Devletin hakgzetirlik bakmndan gerekli sayaca
nlemleri alabilmek hakk sakldr. stelik, Osmanl uyruklarna ait olan ve yeniden
uygulanacak bulu belgeleri ve desenler, sava srasnda kendilerine uygulanacak olan lisans
verilmesine ilikin hkmlerle, ibu Andlamamn btn hkmlerine bal kalacaklardr.
Bir bulu belgesinin iletmeye konulmas, ya da fabrika ve ticaret markalarnn, ya da
desenlerin kullanlmas iin tannan sre bakmndan, l Austos 1914 tarihi ile ibu
Andlamamn yrrle giri tarihi arasndaki dnem hesaba katlmayacaktr; bundan baka,
l Austos 1914 tarihinde geerli bulunmakta olan hibir bulu belgesinin, fabrika ya da
ticaret markasnn ya da desenin, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak iki yllk
bir sre gemedike, salt iletmeye konulmam ya da kullanlmam olmas yznden,
geerli olmaktan km ya da hkmsz saylmayaca da kararlatrlmtr.

MADDE 283.
Bir yandan Osmanl uyruklar ya da Trkiye'de oturmakta olan ya da Trkiye'de bir i
tutmu kimselerle, te yandan Mttefik Devletler uyruklar ya da Mttefiklerin lkesinde
oturan ya da bu lkede bir i tutmu kimselerce, ya da bu kimselerin sava srasnda haklarn
kendilerinden yana brakm olabilecekleri nc kiilerce, sava durumunun balama tarihi
ile ibu Andlamann yrrle konulu tarihi arasnda geen sre iinde, teki tarafn
163
Franszca metinde "brevets", ngilizce metinde "patente", talyanca metinde "brevetti". 1920 Trke
evirilerinde "ihtira beratlar". (evirenler)

-82-
lkesinde meydana gelmi olabilecek ve sava sresinin herhangi bir annda varolmu ya da
282. Madde uyarnca yeniden tannacak endstri, yazn [edebiyat] ya da sanat yaptlar
mlkiyeti haklarn bozmu saylacak olaylar yznden hibir dva alamayacak, hibir
istemde bulunulmayacaktr164.
Bunun gibi, ayn kiilerin, sava durumunun balang tarihi ile ibu Andlamann imzas
tarihi arasndaki sre iinde retilmi maddeler ya da mallarla, yaynlanm yazn ya da sanat
yaptlarnn, ibu Andlamann imzasndan balayarak bir yl iinde, bir yandan Mttefik
Devletler topraklar ya da te yandan Trkiye topraklar zerinde satlmas, ya da sata
sunulmas, ya da elde edinilmeleri ya da kullanlmalar nedeniyle, endstri, yazn ya da sanat
mlkiyeti haklar inendii konusunda, herhangi bir zaman aabilecekleri dvalara
bakamayacaktr; u kadar ki, bu hkm, hakkn sahipleri sava srasnda Trkiye'nin igal
etmi olduu blgelerde yerlemi ya da endstri ya da ticaret kurumlar orada bulunmakta
idiyse uygulanmayacaktr165.

MADDE 284.
Bir yandan Mttefik Devletler uyruklar ya da bu Devletlerin lkelerinde oturan ya da
orada bir i tutmu kimselerle, te yandan Osmanl uyruklar arasnda, sava durumundan
nce yaplm olan endstri mlkiyet haklarna ilikin iletme lisanslar, ya da yazn
[edebiyat] ya da sanat yaptlarnn oaltlmas konularndaki szlemeler, Trkiye ile
Mttefik bir Devlet arasnda sava durumunun balamas tarihinde sona ermi saylacaktr.
Ancak her konuyla ilgili olarak, daha nceleri bu eit bir szlemeden yararlanmakta olan
kimsenin, ibu Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak alt ay iinde, hak
sahibinden yeni bir lisans ayrcal istemee hakk olacak ve bunun koullar, taraflar
arasnda anlama olmazsa, Osmanl yasalarnn verdii haklar gereince edinilen lisanslar
164
Maddenin bu fkras, Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde deiik biimde, yledir: "Bir taraf-
tan Osmanl tebaas.veya Trkiye'de mukim olan veya icra-y sanat eden ehas tarafndan ve dier cihetten D-
vel-i Mttefika tebaas ve dvel-i mezkre arazisinde sakin olan veya orada icra-y sanat eden ehas tarafndan
ve ne de ehas- mezkrenin esna-y harpte dier ksm arazisinde hal-i harf tarihiyle ibu muahedenamenin
meriyeti tarihi arasnda geen mddet zarfnda vukua gelen ve esna-y harpte herhangi bir zamanda mevcut
veya 282 nci madde nkmne tevfikan yeniden iktisab- meriyet edecek olan mlkiyet-i snaiye ve edebiye ve
bediye hukukuna iras- halel edebilecek mahiyette telkki olunabilen vukuat sebebiyle haklarn devir ve fera
eyledikleri ehast selse canibinden hibir dva ikame olunamayacak ve istihkak talep edilemeyecektir".
Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerindeki eviri yledir: "Bir cihetten: Osmanl tebaas, yahut
Trkiye'de ikamet ve icra-i san'at eden ehas tarafndan, dier cihetten de; dvel-i mttefika tebaas yahut bu
devletlerin arazisinde ikamet veya icra-i san'at eyleyen ehas veyahut bu ehasn hukukunu devr ve terk ettikleri
ehas- slise tarafndan dier tarafn arazisi dahilinde hal-i harb ile muahede-i hazirann mevki-i mer'iyete vaz'
tarihleri arasmda zuhur etmi olmas muhtemel bulunup harb esnasnda herhangi bir zamanda mevcud, yahud
282 nci maddeye tevfikan iade edilecek mlkiyet-i snaiye yahud mlkiyet-i edebiye hukukunu ihlal
mahiyetinde telkki olunacak olan vekayiden dolay hibir dva ikame ve hibir iddia dermeyan
edilemeyecektir." (evirenler)
165
Bu fkra, Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, ters bir anlamda, yle verilmektedir: "Kezalik
ibu muahedenamenin imzas tarihinden itibaren bir sene zarfnda baz mstahzarat ve mamulatn veya iln tari-
hiyle ibu muahedenin tarih-i imzas arasnda mrur eden mddet zarfnda neir olunan sr- edebiye ve bedi-
yenin gerek dvel-i mttefika ve gerek Trkiye arazisinde furuhat veya mevki-i furuhta vaz' veya istimali
ihlalinden dolay ikame olunacak deavi ehas- mezkrece nazar- itibara alnmayacaktr. Mamafih eshab-
hukuk harp esnasnda Trkiye tarafndan igal olunan havalide bir ikametgha veya bir messese-i ticariyeye
malik bulunmular ise haklarnda bu hkm ve karar tatbik edilmeyecektir."
Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerindeki eviri yledir: "Kezalik ayn ehas tarafndan muahede-i
hazirann tarih-i imzasndan bir sene sonraya kadar, hi taraftan mttefik devletler arazisinde, dier taraftan
Trkiye arazisi dahilinde mamulat- snaiyenin, sr- edebiye ve sanaiyenin, hal-i harb ile muahede-i hazirann
imzas tarihleri arasnda vuku bulan fruhat ve mzaede-i aleniye ile fruhat muamelatndan dolay mlkiyet-i
edebiye ve snaiyeye tecavz hususatmdan dolay hibir deavi ayan- kabul deildir. Mamafih harb esnasnda,
ibu hukuk sahihlerinin ikametgh, sanaatgh veya ticaretghlar Trkiye tarafndan igal olunan arazi dahilinde
bulunduu takdirde, ibu karar tatbik olunmayacaktr." (evirenler)

-83-
dnda, yasalar gereince hak edinildii lkede, bu konuda tam yetkili saylan mahkemece
saptanacaktr; ayn koullar, Osmanl yasalar uyarnca edinilen lisanslar konusunda, 287.
Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonunca saptanacaktr. Mahkeme ya da Komisyon,
gerekirse, sava sresince haklarn kullanlm olmas yznden, denmesini adalete uygun
grecei paray da saptayabilecektir.
Bir Mttefik Devletin zel sava yasalar gereince verilmi endstri, yazn ya da sanat
mlkiyeti haklarna ilikin lisanslar, savatan nce varolan bir lisansn sregitmesi nedeniyle
zarar grmeyecektir; bu lisanslar yrrlkte kalacaklar ve tm etkilerini srdreceklerdir; bu
lisanslardan biri, savatan nce yaplm bir lisans szlemesinden ilk yararlanan bir kimseye
verilmise, yeni lisans eskisinin, y erini alm saylacaktr.
Savatan nceki herhangi bir szlemeye ya da lisansa gre, endstri mlkiyeti haklarn
iletmek ya da yazn, tiyatro166 ya da sanat yaptlarn oaltmak ya da gstermek iin, sava
srasnda demelerde bulunulmu ise, bu paralara, ibu Andlama gereince Osmanl
uyruklarnn teki borlarna ve alacaklarna uygulanacak ayni ilem uygulanacaktr.
MADDE 285.
bu Andlama uyarnca Trkiye'den ayrlm bulunan topraklarda oturanlar -bu ayrlma
ve bunun dourduu uyrukluk deiiklii gz nnde tutulmakszn- Osmanl yasalarna
gre, bu toprak geirimi annda sahip olduklar endstri, yazn ve sanat yaptlar mlkiyetine
ilikin haklardan, Trkiye'de tam ve eksiksiz olarak yararlanmay srdreceklerdir.
bu Andlama uyarnca Trkiye'den ayrlm topraklarda, bu ayrlma annda geerli
olan, ya da 281. Madde uyarnca yeniden tannacak ya da geerli saylacak olan endstri,
yazn ve sanat yaptlar mlkiyetine ilikin haklar, sz konusu topran geecei Devletlerce
tannacak ve Osmanl yasalar uyarnca kendilerine verilecek sre iinde bu lkede geerli
olacaklardr.
MADDE 286.
Endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti hizmetlerine ilikin arivlerle, ktklerle ve
plnlarla ilgili btn konularda, bunlarn, gereinde Trkiye makamlarnca, kendilerine
Trkiye'den toprak ayrlm olan Devletlerin makamlarna aktarlmas ya da bildirilmesi
konular zel bir szlemede dzenlenecektir.

KESM IV.

MALLAR, HAKLAR VE IKARLAR.

MADDE 287.

l Austos 1914 tarihinde Osmanl egemenlii altndaki bir toprakta, sava srasnda
Osmanl uyrukluunda bulunmayan Mttefik Devletler uyruklarnn ya da onlarn denetimi
altndaki ortaklklarn mallan, haklar ve karlar, Osmanl Hkmetince ya da Osmanl
makamlarnca, ya da onlarn adna -Kapitlasyonlar gereince uygulanabilecek olanlarn
dnda- hibir vergi alnmakszn, hak sahiplerine derhal geri verilecektir. Mallara sava
srasnda elkonulmu ya da sahipleri bunlardan hi yararlanamadan zoralm uygulanmsa,
bu mallar her eit vergiden bak olarak geri verilecektir.
166
Franszca metinde "dramatique", ngilizce metinde "dramatic", talyanca metinde "drammatiche".
Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "tiyatro facias" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde bu szck atlanmtr. (evirenler)

-84-
 Osmanl Hkmeti, mallar elinden alnm mal sahibim, kendi rzas olmakszn
yklenen her eit vergilerden ve kstlamalardan arnm olarak, malna yeniden sahip
klmak iin elinden gelen her eit nlemi alacaktr. Bu geri verme ileminden zarar grecek
nc kiilerin zararlarn ad geen Hkmet karlayacaktr.
Bu Maddede ngrlen geri verme yaplmazsa, ya da mallar, haklar ve karlar, el
konmu olsun ya da olmasn zarar ya da hasar grm olursa, sahibinin denceye [tazminata]
hakk olacaktr. Bu konuda, Mttefik uyruklarnca ya da onlarn denetimindeki ortaklklarca
ne srlecek istemler, dence tutarn da saptayacak olan, Milletler Cemiyeti Konseyince
gsterilecek bir Hakemlik Komisyonunca incelenecektir. Bu dence, Osmanl Hkmetinin
borcu olacak ve karl, istemde bulunann bal olduu Devletin topraklarnda ya da onun
denetimi altnda bulunan Osmanl uyruklarnn mallarndan alnabilecektir, dence bu
kaynaktan alnmad lde, ibu And-lamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 236.
Maddesinin 2. fkrasnda ngrlen yllk dentiden [taksitten] karlanacaktr.
Yukardaki hkmler, Mttefik Devletlerin etkin igali altnda olan ve ibu Andlama ile
Trkiye'den ayrlm bulunan topraklarda, 30 Ekim 1918'den bu yana mallara, haklara ve
karlara verilmi olan zararlar yznden, dencede bulunmak zorunluluunu Osmanl
Hkmetine yklemez. O tarihten balayarak, sz edilen mallara, haklara ve karlara igal
Devleti makamlarnca verilen dorudan zararlarn denmesi, sorumlu Mttefik makamlarna
decektir.

MADDE 288.

bu Andlama ya da Trkiye'den ayrlan topraklarn yazgsn dzenleyen baka bir

Andlama hkmleri gereince, bir Mttefik Devletin ya da yeni bir Devletin uyrukluunu
hukuka167 alan eski Osmanl uyruklarnn Trkiye'deki mallar, haklar ve karlar, bu
mallarn, haklarn ve karlarn bulunduklar durumda168 kendilerine geri verilecektir.

MADDE 289.

bu Andlamadan doabilecek aykr hkmler sakl kalmak kouluyla, Mttefik

Devletler, 17 Ekim 1912 tarihinde169, Osmanl egemenlii altnda bulunan toprak
lar dnda, kendi topraklarnda ve smrgelerinde, mlkiyetleri ya da korumalar al
tndaki lkelerde bulunan Osmanh uyruklarnn ya da onlarn denetimi altndaki or
taklklarn btn mallarna, haklarna ve karlarna elkoyarak, bunlar tasfiye etmek
hakkn sakl tutmaktadr.
Tasfiye, ilgili Mttefik Devletin yasalar gereince yaplacak ve Osmanl [mal hak ya da
kar] sahibi, bu Devletin izni olmakszn, bu mallar, haklar ve karlar [diledii gibi]
kullanamayacak ve bunlara hibir ykmllk koyamayacaktr.
167
Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipso facto", talyanca metinde "di pieno diritto".
Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "bihakkn"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "bir devlet
tabiiyeti hakkn". (evirenler)
168
Prof. Erim, Konya ve dolaysyla Matbaa-i mire metinleri bakmndan, hakl olarak yle demektedir:
"Trke metinde bir terceme yanl grlm ve dzeltilmitir. Yanl, franszca "etat" ve "Etat" kelimeleri ara-
sndaki fark gzden karmaktan ve "e'tat" kelimesini "hkmet" diye Trkeye evirmekten domutur". Ger-
ekten, Matbaa-i mire ve Konya metinlerinde, "bilahare bulunaca hkmet arazisi dahilinde iade
olunacaktr denilmektedir. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, bu parann evirisi yledir: "... hukuk
ve manafiinin bulunduu hal ve vaziyette iade olunacaktr". (evirenler)
169
Prof. Erim, Konya metninde "l Austos 1914" yazl olduunu, Franszca metne gre "17 Ekim 1912"
biiminde dzelttiini belirtmektedir. Btn 1920 Trke evirilerinde "l Austos 1914" denilmektedir. Bu ilk
tasarya Mttefiklerin ekledikleri deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle
denilmektedir:" 289 ncu maddedeki "l Austos 1914 tarihinde", "17 Terinievvel 1912 tarihinde" suretinde tdil
olunacaktr". (evirenler)

-85-
 MADDE 290.
bu Andlamann ya da Trkiye'den ayrlan topraklarn yazgsn dzenleyen baka bir
Andlamann uygulanmasyla, bir Mttefik Devletin ya da yeni bir Devletin uyrukluunu
hukuka170 alan Osmanl uyruklar, 281. Maddenin 5. fkras, 282., 284., 287. Maddenin 3.
fkras171, 289., 291., 292., 293., 301., 302 ve 308. Maddeler anlamnda Osmanl uyruu
saylmayacaklardr.
MADDE 291.
17 Ekim 1912'de172 Osmanl egemenlii altnda bulunan topraklar dnda, bir Mttefik
Devletin topraklarndaki Osmanl uyruklarnn mallan, haklar ve karlar ile, bunlarn sat,
tasfiyesi ya da baka biimdeki kullanmlar sonucu elde edilecek salt gelir zerinden, sz
geen Mttefik Devlete, 287. Madde gereince bu Devletin uyruklarnca ne srlen
istemler yznden denmesi gereken dence [tazminat] tutarlar ya da bu uyruklarn Osmanl
uyruklarndan olan alacaklar tutar alnabilecektir.
289. Maddede ve ibu Maddenin birinci fkrasnda belirtildii biimde kullanlmam
olan bu gibi mallarn, haklarn ve karlarn tasfiyesinden doan gelir, Maliye Komisyonuna
yatrlacak ve ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 236. Maddesinin 2.
fkras hkmlerine gre kullanlacaktr.
MADDE 292.
Osmanl Hkmeti, kendi uyruklarnn, Mttefik.lkelerdeki mallarnn, haklarnn ya da
karlarnn tasfiyesi, ya da bunlara elkonulmas yznden doacak zararlarn karlamay
ykmlenir.
MADDE 293.
bu Andlama ya da 17 Ekim 1912'den sonra yaplm bir Andlama gereince
Trkiye'den ayrlm topraklar zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan bir Mttefik Devletin
ya da yeni bir Devletin Hkmetleri173, bu topraklar zerinde Osmanl ortaklklarnn ya da
Osmanl uyruklarnn denetimindeki ortaklklarn mallarn, haklarn ve karlarn tasfiye
edebileceklerdir; tasfiyeden elde edilecek gelir, dorudan doruya bu ortakla verilecektir.
Bu Madde, l Austos 1914 tarihinde, Mttefik Devletlerin, mandatlar altndaki
lkelerin uyruklarn da kapsamak zere, uyruklarnn kar ounluunu ellerinde
bulundurduklar ortaklklara uygulanmaz.
Tasfiyeden elde edilen gelirin denmesine ilikin bu Maddenin ilk fkras hkm, ya
dorudan doruya, ya da denetimleri altndaki bir ortaklktaki karlar nedeniyle, anapara ya
da denetimi Almanya Avusturya, Macaristan ya da Bulgaristan uyruklarnn elinde bulunan,
ya da l Austos 1914'de bulunmakta olan, bir Osmanl ortaklnn maliki bulunduu
demiryolu ortaklklarna uygulanmaz. Bu gibi durumlarda, tasfiyeden elde edilecek gelir
Maliye Komisyonuna yatrlacaktr.
170
Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipsofocto", talyanca metinde "di pieno dirit-to".
1920 Trke evirilerinde "hukukan". (evirenler)
171
1920 Trke evirilerinde "ikinci fkras" yazldr. Mttefiklerin deiiklik nerileri arasnda, Vakit ve
Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "290 nc madde ikinci satrnda fkra kelimesinden sonra
rakam iki yerine olacaktr". (evirenler)
172
Baknz: Not 169. (evirenler)
173
1920 Trke evirilerinde bu szckler yoktur; Mttefiklerin ilk tasarsnda da olmad anlalmaktadr.
Mttefiklerin bu tasarya nerdikleri deiiklikler arasnda, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle
denilmektedir: "293 nc madde birinci satrdaki "Hkmet" kelimesinden sonra "mttefik bir devlet veya yeni
bir hkmet", ikinci satrdaki "muahede" kelimesinden sonra "yahut 17 Terinievvel 1912 tarihinden sonra
akdolunmu bilcmle muahedat" kelimeleri ilve olunacaktr". (evirenler)

-86-
 MADDE 294.
bu Andlama sonucu olarak Osmanl kalan topraklar zerinde demiryolu ayrcal
[imtiyaz] bulunan herhangi bir Osmanl ortaklnn iletmelerini, mallarn, haklarn ve
karlarn, Balca Mttefik Devletlerin isteiyle, Osmanl Hkmeti kendi zerine alacaktr.
Osmanl Hkmeti, Maliye Komisyonunun tlemesine uygun olarak, sz konusu
iletmeleri, mallar, haklar ve karlar, bu demiryolunda ya da yukarda sz edilen
iletmede olabilecek btn karlaryla birlikte aktaracaktr; bu aktar, Milletler Cemiyeti
Konseyince atanacak bir hakemin saptayaca fiyat zerinden olacaktr. Bu fiyat tutar
Maliye Komisyonuna yatrlacak, Komisyon da bunu, 293. Madde gereince yatrlan btn
teki paralarla birlikte, ortaklkla dorudan ya da dolayl ilgisi olabilecek kiiler arasnda
bltrecektir; Alman, Avusturyal, Macar ya da Bulgar uyruklarna decek paylar,
Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan'n herbiriyle yaplm Bar Andlamalaryla
kurulan Onarmlar Komisyonuna yatrlacaktr. Bununla birlikte, Osmanl Hkmetinin
payna debilecek olan paralar, ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 236.
Maddesinde ngrlen amalar iin, Maliye Komisyonunca alkonacaktr.
MADDE 295.
bu Andlamann yrrle giriinden balayarak alt aylk bir srenin bitimine kadar,
Osmanl Hkmeti -Almanya ile imzalanan Bar Andlamasnn 260. Maddesi hkmleri,
ya da Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan ile imzalanan Bar Andla-malarnn bunun
karl olan hkmlerinin yerine getirilmesi iin gerekli olabilecek nlemler dnda- ibu
Andlamann yrrle girdii tarihte kendi lkesinde bulunan, Almanya'ya, Avusturya'ya,
Macaristan'a ve Bulgaristan'a, ya da bunlarn uyruklarna ait mallarn, haklarn ya da
karlarn mlkiyetine ilikin her trl ilemi yasaklayacaklardr.
bu Andlamann ad geen Devletlere ait mallara ilikin zel hkmleri sakl kalmak
kouluyla, Osmanl Hkmeti, sz edilen alt aylk sre iinde, Balca Mttefik Devletlerce
kendisine bildirilecek, yukarda sz konusu olan mallar, haklar ve karlar tasfiye
edecektir. Bu tasfiye, ad geen Devletlerin ynetimi altnda ve onlarn gsterecei biimde
yaplacaktr. Bu mallar zerinde ilem yapma yasa, mallarn tasfiyesi bitirilinceye kadar
srdrlecektir.
Tasfiyeden elde edilecek gelir -tasfiye edilen mallarn sahipleri Alman, Avusturya Macar
ya da Bulgar Devletleri olduu durumlar dnda -dorudan doruya sahiplerine denecektir.
Bu durumlarda, gelir, mallarn sahibi olan Devlet ile yaplan Bar Andlamasnda kurulmu
olan Ormanlar Komisyonuna aktarlacaktr.
MADDE 296.
bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan bir toprak zerinde yetkesini [otoritesini]
kullanan Hkmetler, sz edilen toprak .zerinde bulunan ve ibu Andlamann yrrle
konulduu tarihte Almanya'ya, Avusturya'ya, Macaristan'a ya da Bulgaristan'a, ya da bu
Devletlerin uyruklarna ait btn mallar, haklar ve karlar, Almanya ile imzalanan Bar
Andlamasnn 260. Maddesi gereince, ya da Avusturya, Macaristan ya da Bulgaristan'la
imzalanan Bar Andlamalarnn bunun karl olan hkmleri uyarnca bir ilem
grmemilerse, tasfiye etmek hakkna sahip olacaklardr.
Tasfiyeden elde edilecek gelir, 295. Maddede ngrlen koullar iinde kullanlacaktr.
MADDE 297.
Mal sahibi, 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonu "nnde, 293., 295. ya da
296. Maddeler gereince tasfiye edilmi mallarn sat koullarnn ya da bu mallarn
bulunduu topraklar zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan Hkmetin, genel yasalar

-87-
dnda alm olduu nlemlerin, fiyat zerinde hakszcasna zararl bir etkide bulunduunu
kantlayacak olursa, bu Komisyonun, mal sahibine hakgzetirlie uygun bir dence
[tazminat] tanmak yetkisi olacak ve bu dence ad geen Hkmete denecektir.
MADDE 298.
Mttefik Devletlerden birinin mahkemesi ya da ynetimince, kendi topraklar
zerinde, dman mallarna, haklarna ya da karlarna ilikin olarak, sava yasalarnn
uygulanmas yoluyla verilen ya da alnan, ya da verildii ya da alnd varsaylan mlkiyet
hakkn bir bakasna geiren btn nlemlerin, iletmelerin ya da ortaklklarn tasfiyesine
ilikin buyruklarn ya da teki buyruklarn, tzklerin (ynetmeliklerin), kararlarn ya da
ynergelerin [talimatn] geerlilii dorulanr.
Herkesin karlar, sz edilen mallara ilikin btn tzklerde (ynetmeliklerde),
buyruklarda, kararlarda ve ynergelerde -bu karlar, buyruklarda, tzklerde
(ynetmeliklerde), kararlarda ve ynergelerde aka belirtilmi olsun ya da olmasn- ge-
erli biimde gz nnde tutulmu varsaylacaktr.
Yukarda sz edilen tzkler (ynetmelikler), buyruklar, kararlar ya da ynergeler
gereinc.e yaplm bir mal, hak ya da kar aktarmasnn kurallara uygunluu konusunda
hibir kar k ne srlemeyecektir.
Bunun gibi, Mttefik Devletlerden birinin mahkemelerince ya da ynetimince, dman
mallarna, haklarna ya da karlarna ilikin olarak, kurald sava yasaklarnn
uygulanmas ile verilen, alnan ya da uygulanan buyruklar, tzkler (ynetmelikler),
kararlar ya da ynergeler zerine, Mttefik Devletler topraklar zerindeki bir mal, bir
iletme ya da bir ortaklk konusunda alnan -kovuturma, elkoyma, zorunlu ynetim,
kullanma, sava salmas [istimval], gzetim ya da tasfiye olsun; mallarn, haklarn ve
karlarn sat ya da ynetimi olsun; borlarn toplanmas ya da denmesi olsun;
giderlerin, vergilerin ve gerekli harcamalarn denmesi olsun- her trl nlemlerin
geerlilii dorulanr.
MADDE 299.
Bir ya da birka Mttefik Devlet adna, ya da bunlarn buyruu ya da onam ile,
Almanya, Avusturya, Macaristan ya da Bulgaristan'n, ya da bunlarn uyruklarnn
Osmanl topraklarndaki mallarna, haklarna ve karlarna ilikin olup, 30 Ekim 1918
ile ibu Andlamann yrrle girdii tarih arasnda alman nlemlerin geerliligi zellikle
dorulanr. Sz edilen nlemler sonucunda Mttefik Devletlerin elinde kalacak paralar
konusunda, 295. Maddenin son paragrafnda ngrlen biimde ilem yaplacaktr.
MADDE 300.
Mttefik Devletlerden birinin ya da bu Devletin mahkemesi ya da ynetim kurumu adna,
ya da bunlarn buyruklaryla davranan bir kiiye kar, sava srasnda ya da savaa hazrlk
iin Osmanl uyruklarnn mallarna, haklarna ya da karlarna ilikin bir eylem ya da
savsaklama yznden, Trkiye'nin ya da l Austos 1914'de Osmanl uyrukluunda olan, ya
da bu tarihten sonra Osmanl uyrukluuna geen kiinin hibir istemi ya da dvas, ya da -
oturduu yer neresi olursa olsun- bu kii adna yaplacak hibir istem ya da alacak dva
dinlenemez.
Bunun gibi, herhangi bir Mttefik Devletin zel sava nlemleri, yasalar ya da ynetim
kurallar (ynetmelikleri) sonucu ortaya kan eylemler ya da savsaklamalar yznden
herhangi bir kiiye kar ileri srlecek istemler ve alacak dvalar da dinlenemez.

-88-
 MADDE 301.
bu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak alt aylk bir sre iinde, Osmanl
Hkmeti, istenmesi zerine, Mttefik Devletlerden herbirine, ibu Andlama hkmleri
gereince tasfiyesi gereken, bu Devletin yasalarnn izin verdii her eit ortakln hisse
senetlerini, bor senetlerini [tahvillerini] ya da tanabilir deerlerini de ieren, mallara,
haklara ve karlara ilikin ve kendi uyruklarnn elinde bulunan btn szlemeleri belgeleri,
senetleri ve baka btn mlkiyet belgelerini teslim edecektir.
Osmanl Hkmeti, her an, ilgili Mttefik Devletin istemesi zerine, yukarda sz edilen
mallara, haklara ve karlara ilikin btn bilgilerle, sz geen mallara, haklara ve karlara
ilikin, l Temmuz 1914'den174 beri yaplm olan ilemlerle ilgili bilgileri verecektir.

MADDE 302.

Mttefik gruplarnca ya da uyruklarnca denetim altnda bulundurulan Osmanl ortaklklar

dnda, bir yandan Osmanl Hkmeti ya da ibu Andlamann yrrle konma tarihinde
Osmanl topraklarnda oturan uyruklar, te yandan Mttefik Devletler Hkmetleri ya da
bunlarn l Austos 1914'de ne Osmanl uyrukluunda olan, ne (aylklar, emeklilik ya da
resm denekleri bakmndan Trkiye175 hizmetinde bulunan yabanc grevlilerin dnda)176
Trkiye'de oturan, ne de Trkiye'de ileri bulunan uyruklar arasnda varolan ve ibu
Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 236. Maddesi ve I sayl Ek'inde sz konusu
edilen Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] dndaki borlar - bu borlarn savatan
nce mi, yoksa tmyle ya da bir blmyle yerine getirilmesi sava yznden durdurulmu
ticaret ilemleri ya da szlemeler sonucu olduu iin sava srasnda m denmesi gerekli
duruma geldiine baklmakszn- ilgili Mttefik Devletlerin, smrgelerinin ve korumalar
altndaki lkelerin, ngiliz Dominiyonlarn ve Hindistan' da ieren, kendi paralar ile
denecek ya da bor hesabna geirilecektir. Bir borcun baka bir para ile denmesi gerektii
durumlarda, parann deitirilmesi, sava ncesi kambiyo deeri zerinden yaplacaktr.
Bu hkmn uygulanmasnda, sava ncesi kambiyo deerinin, ilgili Devletle Trkiye
arasnda sava durumunun balamasndan hemen bir nceki ay iinde, sz geen Devletin
telgrafla yapt para aktarmalarndaki deer ortalamasdr.
Bir szlemede, borcun belirtilmi olduu parann ilgili Mttefik Devletin parasna
deitirilmesinde zellikle duraan bir kambiyo oran saptanm bulunuyorsa, kambiyo
deerine ilikin yukardaki hkm uygulanmaz.
bu Blmde sz edilen, dman mallarnn, haklarnn ve karlarnn tasfiyesinden
elde edilecek gelir ile dmann para olarak varl da yukarda belirtilen para birimi ve
kambiyo deeri ile hesaplanacaktr.
bu Maddenin kambiyo deerlerine ilikin hkmleri, ibu Andlama gereince
Trkiye'den ayrlan topraklarda oturan kiilerin alacaklarna ya da borlarna
uygulanmayacaktr.
174
Franszca metinde "ler juillet 1914'', ngilizce metinde "July l, 1914", talyanca metinde "1 luglio 1914".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "1914 Austos bidayetinden". Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "l Temmuz 1914 tarihinden beri". (evirenler)
175
Franszca metinde "Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "Turchia". 1920 Trke
evirilerinde "Devlet-i Aliye". (evirenler)
176
1920 Trke evirilerinde bu ( ) iindeki szckler yoktur. Mttefiklerin sonradan sunduklar deiiklik
nerilerinde, bununla ilgili olarak, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "302 nci
maddenin yedinci satrndaki "mukim" kelimesinden evvel, **Devlet-i Aliye hizmetinde bulunan ecnebi
memurlarnn maa ve mahsusat ve cerat- resmiyeleri mstesna olmak zere" kelimeleri ilve olunacaktr".
(evirenler)

-89-
 MADDE 303.
287. Maddeden 302. Maddeye kadar177 olan maddelerin hkmleri, Mttefik
Devletlerce zel sava yasalarnn uygulanmas ya da ibu Andlamann hkmlerinin
uygulanmas ile ortaklklarn ve iletmelerin mallarnn, haklarnn ve karlarnn
tasfiyesine giren ya da girecek olan endstri, yazn [edebiyat] ve sanat mlkiyeti haklarna
uygulanr.

KESM V.

SZLEMELER, SRE AIMLARI VE MAHKEME KARARLARI

MADDE 304.
Bal ekte ngrlen szlemelere (contrats) ya da szleme trlerine ilikin kuraldlklar
ve zel kurallar sakl kalmak zere, dmanlar arasnda yaplm her szleme, l Austos
1914 tarihinde Osmanl uyruu bulunmayan batl tarafn uyruu bulunduu Mttefik
Devletin yasalar uyarnca ve bu yasada ngrlen koullar altnda, ya olduu gibi tutulacak
ya da bozulacaktr.
MADDE 305.
Batl Yksek Taraflarn lkesinde, dmanlar arasndaki ilikilerde, sre amna, yasada
ngrlen srelere uyulmamas yznden dava ama hakknn snrlanmasna ya da
yitirilmesine ilikin btn sreler, ister savan balangcndan nce ister sonra ilemee
balam bulunsun, 29 Ekim 1914 tarihinden balayarak, ibu Andlamann yrrle
giriine kadar ertelenmi saylacaktr; bu sreler, ibu Andlamann yrrle
konulmasndan en erken ay sonra yeniden ilemee balayacaktr. Bu hkm, faiz ve
kazan [temett] kuponlarnn sunulmas srelerine ve ad ekme ile ya da baka herhangi bir
nedenle denmesi gerekli her trl bonolarn sunulma srelerine uygulanacaktr.
Japonya yasalar hkmleri nedeniyle, bu Madde ve 304. Madde ile aadaki Ek, Japon
uyruklaryla Osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere uygulan-
MADDE 306.
Dmanlar arasndaki ilikilerde, savatan nce yaplm olan hibir ticaret senedi, salt
kabul ya da deme iin gerekli olan sre iinde sunulmam olmas, ya da
denmembulunmas yznden, ya da sava srasnda ekicilerle178 ykleneceklere179 kabul
etmeme ya da dememe bildirisinde bulunulmamas nedeniyle, ya da protestoda
bulunulmam olmasndan, ya da baka herhangi bir ilemi yerine getirmemi olmas
yznden, geersiz saylmayacaktr.
Bir ticaret senedinin kabul ya da denmesi iin sunulmas gerekli olan sre, ya da kabul
edilmeme ve denmemenin ekicilerle ykleneceklere bildirilmesi gerekli sre, ya da
senedin protesto edilmesi iin gerekli olan sre, sava iinde gemise ve senedi sunmas,
protesto etmesi ya da kabul edilmediini, ya da denmediini bildirmesi gereken taraf, sava
srasnda byle bir davranta bulunmamsa, senedin sunulmas, kabul edilmediinin ya da
denmediinin bildirilmesi ya da protesto dzenlenmesi iin, kendisine, ibu Andlamann
yrrle giriinden balayarak, en az aylk bir sre tannacaktr.
177
1920 evirilerinde "287 ve 302 inci madde" denilmektedir. (evirenler)
178
Franszca metinde "tireurs", ngilizce metinde "drawers", talyanca metinde "traenti", 1920 evirilerinde
"keideciler". (evirenler)
179
Franszca metinde "endosseurs", ngilizce metinde "endorsers", talyanca metinde "giratari", 1920
evirilerinde "cirantalar". (evirenler)

-90-
 MADDE 307.
Sava srasnda, herhangi bir Osmanl mahkemesince ya da ynetim makamnca, o srada
bir Mttefik Devlet uyruu bulunan bir kiinin, ya da iinde bir Mttefik uyruunun ilikisi
bulunduu bir ortakln karlarna aykr, ya da bu karlara zarar verici nitelikte alnm
bir mahkeme karar ya da buyrulan yrtme nlemleri, bu [yabanc] uyruun bavurmas
zerine, 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonunca yeniden gzden
geirilebilecektir. Byle bir durumda, taraflar, olabilirse ve hakgzetirlie uygun derse,
Osmanl makamnca buyrulan yrtme nleminden ya da alnan mahkeme kararndan nceki
duruma getirileceklerdir; buna olanak bulunamazsa, mahkeme karar ya da yrtme nlemi
nedeniyle zarar grm olan Mttefik Devlet uyruu, Hakemlik Komisyonunun
hakgzetirlie uygun bulaca dence [tazminat] alabilecek ve bu dencenin denmesi de
Osmanl Hkmetine decektir.
Bir szleme, ister taraflardan birinin szleme hkmlerinden birini yerine getirmemesi
yznden, ister szlemede yer alan bir hakkn kullanlmas sonucu bozulmu olursa, zarar
gren taraf, Hakemlik Komisyonuna bavurabilecektir. Bu Komisyon, zarar gren tarafa,
dence [tazminat] tanyabilecei gibi, hkmsz duruma gelmekle zarara urayan
Trkiye'deki haklarn, iin koullar bunu hakgzetirlie uygun ve olanakl klmaktaysa, her
kezinde bunlarn onarlmasna da karar verebilecektir.
Trkiye, bu madde hkmleri gereince, geri verme ya da onarma ilemlerinden zarar
grecek nc kiilere dence verecektir.
MADDE 308.
bu Andlamann yrrle konulmasndan nce, bir yandan Mttefik Devletlerin, ya
da lkesi Trkiye'den ayrlm yeni Devletlerin uyruu bulunan, ya da sonradan uyruu olan
kiiler ile, te yandan Osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere ilikin btn
sorunlar, taraflardan birinin uyruu bulunduu Mttefik Devletin ya da yeni Devletin ulusal
mahkemelerince ya da konsolosluk mahkemelerince karara balanacaktr; Osmanl
mahkemeleri bu konuda yetkili olmayacaklardr.
MADDE 309.
Bir Mttefik Devletin ya da lkesi Trkiye'den ayrlm yeni bir Devletin ulusal ya da
konsolosluk mahkemelerinin karar ile, 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonu
kararlar, ibu Andlama hkmleri gereince yetkili iseler, Trkiye'de kesin yarg karar
gcnde saylacak ve yrtme buyrultusuna (exequatur] gerek grlmeden yrtlecektir.

EK

I. GENEL HKMLER

1.

304. Maddeden 306. Maddeye kadar180 olan maddeler anlamnda ve ibu Ek

hkmlerince, bir szlemede taraf olan kiilerin aralarnda ticaret yapmalar eylemsel
olarak olanaksz duruma gelmi, ya da taraflardan birinin bal bulunduu yasalar,
kararnameler ya da tzkler (ynetmelikler) gereince yasaklanm, ya da yasad olmu
ise, bu kiiler, bu ticaretin eylemsel olarak olanaksz duruma geldii, ya da . herhangi bir
biimde yasakland, ya da yasa-d olduu gnden balayarak, dman saylacaklardr.
180
1920 evirilerinde 304 ve 306 mc maddeler" .(evirenler)

-91-
 2.
Mttefik Devletlerce sava srasnda kartlan ulusal yasalar, kararnameler ve
tzkler (ynetmelikler) ile, szleme hkmlerinin uygulanmas sakl kalmak kouluyla:
a) emlkin, tanr ya da tanmaz mallarn, ya da kiisel mallarn bakasna
geirilmesi amacn gden szlemelerde, emlkin aktarlmas ya da eyann teslimi,
taraflar dman olmazdan nce yaplmsa, bu szlemeler;
b) kira szlemeleri, toprak ve yap kiralama szverisi szlemeleri181;
c) potek, rehin ve tanmaz mal gvencesi szlemeleri182;
d) bu Andlamada ngrlen ayrcalklara [imtiyazlara] ilikin tm zel hkmler
sakl kalmak kouluyla, zel kiiler ve ortaklklarla Devlet, iller, belediyeler ile benzen
ynetim tzel kiileri arasndaki szlemeler, ve Devlete ya da illerce, belediyelerce ya da
baka benzeri ynetim tzel kiilerince verilen ayrcalklar,
yrrlkte kalacaktr.
Bylece yrrlkte tutulan szlemelerin yerine getirilmesi, ekonomik koullardaki
deiiklikler yznden, taraflardan birine nemli bir zarar verecekse, 287. Maddede
ngrlen Hakemlik Komisyonu, zarar gren tarafn istemesi zerine, kendisine zarar
onarmak iin hakgzetirlie uygun bir dence [tazminat] hkmedebilecektir.

II. BRTAKIM SZLEME TRLERNE ZG HKMLER:

Deerli ktlar [tahviller] ve Ticaret
Borsalarndaki Durumlar183

3.

a) Tannm deerli ktlar [tahviller] ya da ticaret borsalarnca, savatan nce zel bir
dman kiinin yapm olduu szlemelerin tasfiyesini ngren ve sava srasnda yaplm
kurallarla, bu kurallarn uygulanmas iin alman nlemler Batl Yksek Taraflarca u
ekincelerle dorulanr:
1. lemin sz edilen borsalarn ynetim kurallarna bal olacann aka belirtilmi
olmas;
2. Bu kurallarn herkes iin zorunlu bulunmas;
3. Tasfiye koullarnn hakgzetirlie ve akla uygun olmu bulunmas;
b) 31 Temmuz 1914'de, Liverpool Pamuk Birlii'nin karar zerine, pamuk zerinde
yaplan, sreye balanm ilemlerin tasfiyesi dorulanmtr.

181
Bu fkrann Franszcas, "le baux, locations et promesses de location"; Ingilizcesi, "leases and agree-
ments fpr leases of land and houses", Italyancas, gli affitti, le locazioni o promesse di locazioni". Matbaai- mire,
Konya ve Erim metinlerinde "bedelat- icar ve icarat ve mevid-i icar"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde
"icar, isticar, vaad-i icar mukavele ve senedat". (evirenler)
182
Bu fkrann Franszcas, "le contrats d'hypotheque, de gage et de nantissement"; ngilizcesi, "contracts of
mortgage, pledge, r lien"; talyancas, "i contratti d'ipoteca, di peagno e di garanzia reale". Matbaa-i mire, Konya
ve Erim metinlerinde, "ipotek (vefaen beyi) ve rehin ve nantisman mukaveleleri"; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde, "rehin, vedia ve emanet mukaveleleri"..(evirenler)
183
Franszcas, "Positions dans le bourses de valeurs et de commerce"; ngilizcesi, "Stock exchange and
commercial exchange contracts"; talyancas, "Pozisioni nelle borse di titoli e di merci". Matbaa-i mire, Konya ve
Erim metinlerinde "Tahvilt ve ticaret borsalarndaki vaziyetler"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Esham ve
ticaret borsalarnda vaziyet". (evirenler)

-92-
 Rehin
4.
Bir dmann borcunun gvencesi olarak verilmi bir rehinin, borcun denmemesi
durumunda, satl, rehin sahibine haber verilememi olsa bile, alacakl iyi niyetle
davranm ve gerekli nlemleri almaa zen gstermi ise, geerli saylacak ve byle bir
durumda, rehin sahibi, rehinin sat yznden hibir hak isteminde bulunamayacaktr.
Ticaret senetleri
5.
Bir kii, ister savatan nce ister sava srasnda, dman olan bir baka kiice kendisine
kar olan bir ykmllkten tr bir ticaret senedinin denmesini yklenmi ise, bu teki
kii, sava durumunun balamasna karn, ykmllnn sonularna kar birinci kiiyi
gvence altna almak zorunluundadr.

III. SGORTA SZLEMELER

6.
Aadaki paragraflarn hkmleri, Trkiye ile ticaretin yasakland zaman, yalnz
Osmanl uyruklaryla, onlarla sigorta ve yeniden-sigorta184 yapm olan Mttefik Devletler
uyruklar arasndaki szlemelere uygulanacaktr. Bu hkmler, Mttefik Devletler uyruklar
olsalar bile, ibu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan bir toprak zerinde yerlemi olan
ortaklklar ya da zel kiiler ile Osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere
uygulanmayacaktr.
Aadaki paragraflardaki hkmlerin uygulanmamas durumunda, sigorta ve yeniden-
sigorta185 szlemeleri, 304. Madde hkmlerine baldr.
Yangna kar sigortalar
7.
Emlke ilikin olup, bu emlkte karlar bulunan bir kii ile, sonradan dman olan bir
kii arasnda yaplan yangn sigortas szlemeleri, savan balamasyla, ya da o kiinin
dman olmas yznden, ya da taraflardan birinin sava srasnda ya da savatan sonra
aylk bir sre iinde szleme hkmlerinden birini yerine getirmemesi yznden, sona
erdirilmi saylmayacaklardr; ancak, ibu Andlamann yrrle konmasndan ay
sonraki yllk ilk prim demesi zamannn gelmesinden balayarak sona erdirilecektir.
denme sresi sava srasna rastlayan denmemi primler, ya da sava srasnda
uranlan zararlara ilikin istemler iin bir deme biimi185 saptanacaktr.
Ynetimsel ya da yasal bir ilem sonucunda, savatan nce yaplm bir yangn sigortas,
sava srasnda ilk sigortacdan baka bir sigortacya aktarlm ise, bu aktarma tannacak ve
184
Franszca metinde, "rdassurance"; ngilizce metinde "reinsurance"; talyanca metinde "riassicurazio-ne".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde bu szck atlanmtr; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde
"akd veya tecdit edilen sigorta mukavelenameleri" denilmektedir. (evirenler)
185
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "tekrar sigorta (re"assurance)"; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "akd veya tecdit edilmi sigorta mukavelenameleri" denilmektedir. (evirenler)
186
Franszca metinde "reglement" szc, Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "talimatname",
Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "nizamname" biiminde evrilmitir. Oysa, burada "deme" anlamnda
kullanlan bu szck, ngilizce metinde "settlement", ttalyanca metinde "sistemazione" szckleri ile
karlanmaktadr. (evirenler)

-93-
ilk sigortacnn sorumluluu, aktarma gnnden balayarak sona ermi saylacaktr. Bununla
birlikte, ilk sigortacnn istemesi zerine, kendisine aktarma koullar konusunda tam bilgi
verilmesine hakk bulunacak ve bu koullarn hak-gzetirlie uymad anlalacak olursa,
hakgzetirlie yguri duruma getirilmesi iin gerekli biimde deitirilecektir.
Ayrca, sigortalnn, ilk sigortac ile anlaarak, istem gnnden balamak zere,
szlemeyi ilk sigortacya yeniden aktarmaa da hakk olacaktr.
Yaam [hayat] sigortalar
9.
Bir sigortac ile, sonradan dman olan bir kimse arasnda yaplm yaam [hayat]
sigortas szlemeleri, savan balamas ya da bu kimsenin dman durumuna girmesi
yznden sona erdirilmi saylmayacaktr.
Bir nceki fkra uyarnca sona erdirilmi saylmayan bir szleme gereince, sava
srasnda denmesi gerekli olmu herhangi bir para tutarnn, savatan sonra, denmesi
istenebilecektir. Bu para tutarna, denmesi gerekli olduu tarihten deme gnne kadar,
yllk % 5 faiz eklenecektir.
Sigorta cretlerinin (primlerinin) denmemesi, ya da szleme hkmlerinin yerine
getirilmemesi yznden, bir szleme sava srasnda geersiz duruma dmse,
sigortalnn ya da vekillerinin ya da hak sahiplerinin, ibu Andlamann yrrle giriinden
balayarak oniki aylk bir sre iinde her an, sigorta senedinin (poliesinin) geersiz ya da
sona erdirilmi sayld gnk deerini sigortacdan istemee haklar olacaktr.
10.
Yaam sigortas szlemeleri, sonradan dman olan bir lkede yerlemi bir sigorta
ortaklnn bir ubesince yaplmsa, bu szlemenin iinde tersine herhangi bir hkm
yoksa, szlemeler, yerel yasalara gre ilem greceklerdir; ancak, sigortacnn, sigortaldan
ya da temsilcilerinden, szlemenin kendi hkmlerine ve yapld srada yrrlkte olan
yasalara ve anlamalara aykr olarak, sava srasnda alnm nlemlerin uygulanmasyla,
yaplan ilemler zerine ya da zorunlu olarak yaplan demelere ilikin paralarn geri
verilmesini istemek hakk olacaktr.
11.
Szlemeye uygulanabilecek yasann, primler denmemi olsa bile, sigortalya
szlemenin hkmszl bildirilinceye kadar, sigortacy, szlemeye gre ykml
sayma srdrd durumlarda, sigortac, bu haberi sava nedenleriyle verememi ise,
sigortaldan, denmemi primleri, ylda % 5 faizleri eklenmi olarak almak hakkna sahip
olacaktr187.
187
Bu fkrann Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerine uymayan, Matbaa-i mire, Konya ve Erim
metinlerindeki evirisi yledir: "Bilcmle ahvalde kontratoya tatbiki kaabil olan kanun hkmne tevfikan
sigortac primlerin adem-i tediyesine ramen kontratonun hkmszln sigorta edilmi olan kimseye ihbar
edinceye kadar, sigorta edilen ahsa kar bal kalrsa bu ihtar ancak hal-i harpten dolay icra edilemedii takdirde
sigortac tediye edilmemi olan primleri senevi yzde be faiz zammiyle ol ahstan istihsal etmek hakkn haiz
olacaktr."
Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinleri, yabanc dillerdeki metinlere daha uygun olarak evrilmitir:
"Mukavelenameye kaabil-i tatbik bulunan kanun mucibince sigorta eden, bedeltn adem-i tediyesine ramen,
sigorta edilmi olan mukavelenin infisah tebli edilinceye kadar mukavele ahkm ile bal kald ahvalde, hal-i
harb dolaysyla ibu tebligat icra edemedii takdirde sigorta olandan tediye edilmemi bedelt senevi yzde be
fazlasyla taleb etmek hakkn haiz bulunacaktr." (evirenler)

-94-
 12.

9. paragraftan 11. paragrafa kadar olan paragraflarn uygulanmas bakmndan, yaam

sigortas szlemesi saylacak szlemeler, iki tarafn karlkl ykmllklerini hesaplamak
iin, insan yaantsnn olaslklarna dayanan ve bunlarn faiz tutarlar eklenerek hesaplanan
sigorta szlemeleridir.

Deniz sigortalar

13.

Bir sigortac ile, sonradan dman olmu bir kii arasnda yaplan ve gerek sreyi gerekse
yolculuu gz nnde tutan sigorta senetlerini [polielerini] de iermek zere, deniz sigortas
szlemeleri -szlemede ngrlen riskin dman olmadan daha nce balam olmas
durumu dnda- bu kiinin dman olduu andan balayarak sona erdirilmi saylacaktr.
Risk henz ilemeye balamamsa, prim olarak ya da baka biimde denen paralar
sigortacdan geri alnabilecektir.
Riskin ilemee balad durumlarda, bir taraf dman durumuna gemi olsa da,
szleme geerli saylacak ve szleme gereince gerek prim olarak, gerekse zarar karl
olarak denmesi gereken paralar ibu Andlamamn yrrle konulmasndan sonra
istenebilecektir.
Savaan Devletler uyruklarnn savatan sonra denmi, sava ncesi denmesi gereken
alacaklar iin faiz denmesi konusunda bir szleme imzalanmsa, deniz sigortas
szlemesi gereince denmesi gereken zararlar sz konusu olduunda, bu faiz, bu zararlarn
ortaya kt tarihten balayarak bir yllk sre getikten sonra ileyecektir.

14.

Sonradan dman olmu bir sigortalyla yaplm hibir deniz sigortas szlemesi,
sigortacnn uyruu bulunduu Devletin ya da bu Devletin Mttefiklerinin sava
eylemlerinden doan deniz zararlarn da kapsarm gibi saylmayacaktr.
Sonradan dman olan bir sigortac ile, savatan nce bir deniz sigortas szlemesi
yapm olan bir kiinin, sava baladktan sonra, dman olmayan bir sigortacyla ayn
riskleri kapsayan yeni bir szleme yapt kantlanacak olursa, yeni szleme, yapld
gnden balayarak, ilk szlemenin yerine gemi saylacak ve denmesi gereken primler, ilk
sigortacnn szleme nedeniyle ancak yeni szleme yaplncaya kadar sorumlu
bulunabilecei ilkesine dayanlarak, hesaplanacak ve denecektir.

Baka sigortalar

16.

7. paragraftan 15. paragrafa kadar olan paragraflarda sz konusu edilen szlemeler

dnda, savatan nce bir sigortac ile, sonradan dman olan bir kii arasnda yaplan sigorta
szlemeleri, ayn taraflar arasnda, sz edilen paragraflar gereince, yangna kar sigorta
szlemeleriyle, her bakmdan, ayn biimde ilem grecektir.

-95-
 Yeniden-sigortalar188
[Reassurances]
17.
Dman olmu bir kiiyle yaplm yeniden-sigorta [reassurance] szlemelerinin tm,
bu kiinin, dmana dnmesi yznden sona erdirilmi saylacaktr; ancak, yaama ya da
denize ilikin ve sava ncesinde ilemee balam riskler durumunda, bu riskler yznden
yaplmas gereken demelerin savatan sonra alnmas hakkna dokunulmam olacaktr.
Bununla birlikte, yeniden-sigorta edilmi kii saldr nedeniyle baka bir yeniden-sigorta
eden sigortac bulmak olanandan yoksun braklmsa, sigorta szlemesi, ibu
Andlamann yrrle konulmasndan balayarak aylk bir srenin gemesine kadar
yrrlkte kalacaktr.
Bu paragraf uyarnca bir yeniden-sigorta szlemesi bozulacak olursa, taraflar arasnda
hem denen ya da denebilecek primler, hem savatan nce ilemee balam olabilecek
yaam ve deniz riskleri iin uranlan zararlarn sorumluluuna ilikin bir hesap alacaktr.
9. paragraftan 15. paragrafa kadar olan paragraflarda sz edilenlerden baka riskler iin,
hesaplar taraflarn dman olduklar tarihten balayarak ve bu tarihten beri uranlan zararlar
iin yaplan istemler dikkate alnmakszn, tutulacaktr.
18.
17. paragrafn hkmleri, yaam ve deniz riskleri dnda bir sigorta szlemesinde
sigortacnn kabul ettii zel risklere ilikin ve taraflarn dman olduklar gn varolan
yeniden-sigortalar da kapsamaktadr.
19.
zel szleme ile yaplm ve genel bir yeniden-sigorta anlamasnda yer almam bir
yaam sigortas szlemesinin yeniden-sigorta edilmesi yrrlkte kalacaktr.
20.
Bir deniz sigortas szlemesinin savatan nce yaplm yeniden-sigorta edilmesinde,
yeniden-sigorta eden kiiye aktarlm risk -bu risk savan balamasndan nce iler
duruma gelmise- geerli olmay srdrr ve szleme sava balam olsa da, yrrlkte
kalr. Yeniden-sigorta szlemesi gereince, gerek prim gerek uranlan zarar karl
denmesi gereken paralar, savatan sonra da alnabilecektir.
21.
14. ve 15. paragraflarn hkmleriyle, 13. paragrafn son fkras, deniz risklerine ilikin
yeniden-sigorta szlemelerine uygulanacaktr.

KESM VI.

ORTAKLIKLAR VE AYRICALIKLAR
MADDE 310.
29 Ekim 1914'den189 nce Osmanl Hkmetince ya da herhangi bir Osmanl makamnca,
ibu Andlama gereince Osmanl kalan topraklar zerinde verilmi ayrcalklardan ve 294.
188
Franszca metinde "Reassurances", ngilizce metinde "Reinsurance", talyanca metinde "Riassicura-
zioni". 1920 Trke evirilerinde "Mkerrer sigortalar". (evirenler)
189
Prof. Erim, Konya-dolaysyla Matbaa-i mire-metinlerinde "1912" yazl olduunu belirtiyor; oysa, Vakit
ve Peyam- Sabah metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak, 1914 denilmektedir.
(evirenler)

-96-
 Madde uyarnca Maliye Komisyonunun kendilerine verebilecei ayrcalklardan
yararlanan Mttefik uyruklar ile Mttefik gruplarnn, ya da uyruklarnn denetimi altndaki
ortaklklarn, 29 Ekim 1914'den nce yaplm olmak kouluyla, ayrcalk szlemelerinden
ve ondan sonraki anlamalardan doan haklarnn tm, sz geen Hkmete ya da
makamlarca, 287. Madde hkmlerinin uygulanmasyla190, kendilerine geri verilecektir.
Osmanl Hkmeti, bu szlemeleri ve anlamalar, yeni ekonomik koullara uydurmay ve
ayrca bunlarn sresini, 29 Ekim 1914 tarihi ile ibu Andlamann yrrle giri tarihi
arasnda geen sreye eit bir sre iin uzatmay ykmlenir. Osmanl Hkmeti ile
anlamazlk durumunda, bu anlamazlk 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonuna
sunulacaktr191.
Yukardaki fkrada belirtilen haklara zarar verebilecek, 29 Ekim 1914den sonra karlan
yasal ya da baka nitelikte her eit hkm ile, bu tarihten sonra verilen btn ayrcalklarn
ya da anlamalarn, Osmanl Hkmetince hkmsz ve geersiz olduu bildirilecektir.
Bu Maddede sz edilen ayrcalk sahipleri, Maliye Komisyonunun olumlu gr
zerine, szlemeyle elde edebilecekleri dence [tazminat] karlnda, sava srasnda
uradklar zarar ya da ziyan iin, Hakemlik Komisyonunca 287. Maddede saptanan koullar
altnda, kendilerine tannan dencenin tmnden ya da bir blmnden vazgeebileceklerdir.

MADDE 311.
Balca Mttefik Devletlerden birinin yetkesine [otoritesine] ya da korumanlna
[vesayetine] konulmak zere Trkiye'den ayrlan topraklarda, 29 Ekim 1914den nce
Osmanl Hkmeti ya da herhangi bir yerel Osmanl makamnca kendilerine ayrcalk
tannm Mttefik uyruklar ile Mttefik gruplarnn ya da uyruklarnn denetimi altndaki
ortaklklarn usulne uygun olarak elde ettikleri haklar, ilgili Devlete tmyle olduu gibi
korunacaktr; sz geen Devlet, kendilerine verilen gvenceleri olduu gibi tutacak ya da
edeerde gvenceler verecektir.
Bununla birlikte, sz geen Devlet bu ayrcalklardan herhangi birinin srdrlmesinin
kamu karlarna aykr olduu kansnda olursa, topraklarn kendi yetkesi [otoritesi] ya da
korumanl [vesayeti] altna getii tarihten balayarak alt aylk bir sre iinde, bu ayrcal
satn almak ya da deitirilmesini nermek yetkisine sahip olacaktr; bu durumda, ayrcalk
sahibine, aadaki hkmler uyarnca, hakgzetirlie uygun bir dence vermekle ykml
olacaktr.
Yukarda ngrlen dencenin [tazminatn] tutar zerinde dosta bir anlamaya
varlamazsa, bunun saptanmas yeden kurulu hakemlik mahkemelerine braklacaktr:
yelerden biri, ayrcalk sahibinin -ya da sz konusu bir ortaklksa- anaparann ounluuna
sahip olanlarn uyruu bulunduklar Devlete atanacaktr; ikinci ye, ilgili toprak zerinde
yetkesini kullanan Hkmete atanacaktr; nc yeyi ise, ilgililer arasnda anlama
olmazsa, Milletler Cemiyeti Konseyi atayacaktr.
Hem hukuka hem de hakgzetirlie gre dvaya bakacak olan mahkeme, sonraki
paragrafta da gsterildii gibi, szlemenin duruma uydurularak korunmas temeli zerinden
tm deerlendirme elerini gz nnde tutacaktr192.

190
Prof. Erim, Konya -dolaysyla Matbaa-i mire- metinlerinde bu son tmceden sz edilmediini belirtiyor.
Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "287 nci maddenin ahkmna tevfikan" denilmektedir. (evirenler)
191
Prof. Erim, bu son tmcenin Konya -Matbaa-i mire- evirisinde bulunmadn hakl olarak belirtmektedir.
Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde yle denilmektedir: Hkmet-i Osmaniye ile ihtilf zuhurunda,
ihtilf 287 nci maddede musarrah Hakem Komisyonuna havale olunacaktr." (evirenler)
192
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinin bu fkrasnda da, sonuncu fkradaki "yeni ekonomik koullar"
("erait-i iktisadiye-i cedide") deyimi kullanlmaktadr. Oysa, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde bu
deyim olmad gibi, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de yoktur. (evirenler)

-97-
 Ayrcalk olduu gibi kalacaksa, ibu Maddenin ikinci fkrasnda ngrlen srenin
bitiminden sonra alt aylk bir sre iinde, ayrcalk sahibi, szlemenin yeni ekonomik
koullara uydurulmasn istemek hakkna sahip olacak ve ilgili Hkmetle dorudan doruya
bir anlamaya varamazsa, karar, yukarda sz edilen mahkemeye braklacaktr.
MADDE 312.
ster 1913'de Balkan Savalar sonunda ister ibu Andlama ile Trkiye'den ayrlm olan
311. Maddede belirtilenlerin dndaki- topraklarda, bu topraklar kesinlikle elde etmi
durumunda olan Devlet, 311. Maddenin l. fkrasnda sz konusu olan ayrcalk sahiplerine ve
szlemelerden yararlananlara kar, Trkiye'nin haklarn ve ykmllklerini hukuka193
zerine alacak ve bunlara tannan gvenceleri kendilerine sakl tutacak ya da bunlarn yerine
edeerde bakalarn tanyacaktr.
Bu yerini alma194, topra edinmi Devlet bakmndan, toprak aktarmasn ngren
Andlamanm yrrle konmas tarihinden balayarak, geerli olacaktr. Sz geen Devlet,
ara verilmeden, ayrcalklarn iletilmesi ve szlemelerin yerine getirilebilmesi iin yararl
btn nlemleri alacaktr
Bununla birlikte, ibu Andlama yrrle konulur konulmaz, sz edilen ayrcalklarn
ve szlemelerin hkmlerini bu Devletlerin yasalarna ve yeni ekonomik koullara uygun
duruma getirmek amacyla ortaklaa bir anlamaya varlmak iin, [sz konusu topra]
edinmi olan Devletlerle ayrcalklardan ve szlemelerden yararlananlar arasnda
grmeler balayabilecektir. Alt ay iinde bir anlamaya varlamazsa, Devlet ya da
yararlananlar, bu konudaki anlamazlklarn, 311. Maddede gsterilen biimde kurulmu bir
hakemlik mahkemesine sunabileceklerdir.
MADDE 313.
311. ve 312. Maddelerin uygulanmas, kt-para karmak hakkna ilikin olarak dence
[tazminat] verilmesine yol amayacaktr.
MADDE 314.
Mttefik Devletler, Trkiye'den ayrlan topraklarda, Osmanl Hkmetince ya da yerel
Osmanl makamlarnca, 29 Ekim 1914den sonra verilmi ayrcalklarn ve bu tarihten
sonraki ayrcalk aktarmalarnn geerliliini tanmak zorunluluunda olmayacaklardr. Bu
ayrcalklarn ve ayrcalk aktarmalarnn geersizlii bildirilebile-cek ve bunlarn sona
erdirilmesi dence verilmesine yol amayacaktr.
MADDE 315.
bu Andlamann yrrle konduu tarihe kadar, Osmanl Hkmetince, 30 Ekim
1918'den beri verilmi tm ayrcalklar ya da bir ayrcalk iindeki haklarla, l Austos
1914'den beri Alman, Avusturya'l, Macar, Bulgar ya da Osmanl uyruklar ya da bunlarn
denetimindeki ortaklklar yararna verilen tm ayrcalklar, ya da bir ayrcalk iindeki
haklar sona erdirilmitir.
MADDE 316.
a) Osmanl yasasna uygun olarak kurulmu, Trkiye'de alan ve Mttefik
uyruklarnn denetiminde olan, ya da olacak olan, her ortaklk, ibu Andlamann yrrle
girmesinden balayarak be yl iinde, mallarn, haklarn ve karlarn bir Mttefik Devlet
193
Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipso facto"; talyanca metinde ve 1920 Trke
evirilerinde bu szck karl yoktur. (evirenler)
194
Franszca metinde "subrogation", ngilizce metinde "succession", talyanca metinde "surrogazione".
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "kaimiyet"; Vakit vePeyam- Sabah metihlerinde "kaymakamlk"
denilmektedir. (evirenler)

-98-
yasasna gre kurulmu ve bu Devletin uyruklarnn denetiminde olan herhangi bir baka
ortakla aktarmak hakkna sahip olacaktr. Mallar195 kendisine aktarlan ortaklk, eski
ortakln Osmanl yasas altnda yararlanmakta olduu ve ibu Andlama gereince
yararlanm olabilecei haklarn ve ayrcalklarn tpksndan, eskiden borlu olduu
ykmllkleri yerine getirmek kouluyla, yararlanmay srdrecektir.
Osmanl Hkmeti, Mttefik uyrukluundaki ortaklklarn Trkiye'de ayrcalklardan
ya da szlemelerden yararlanmalarn salayacak biimde yasalarn deitirmeyi
ykmlenir.
b) Osmanl yasasna gre kurulmu ve Trkiye'den ayrlm topraklar zerinde alan
ve Mttefik uyruklarnn denetiminde olan, ya da olacak olan, her ortaklk, ayn sre iinde,
mallarn, haklarn ve karlarn, gerek sz edilen toprak zerinde yetkesini [otoritesini]
kullanan, gerek ortakl denetimleri altnda tutanlarn uyrukluunda bulunduu Mttefik
Devletlerden birinin yasasna gre kurulmu herhangi bir baka ortakla aktarmak hakkna
sahip olacaktr. Mallar, haklar ve karlar196 kendisine aktarlan ortaklk, eski ortakln,
ibu Andlama hkmlerinin kendisine tandklarn da iermek zere, yararland haklarn
ve ayrcalklarn tpksndan yararlanacaktr.
c) Trkiye'de, bu maddenin a) paragraf gereince kendilerine Osmanl ortaklklarnn
mallar, haklar ve karlar aktarlm olan Mttefik Devletler uyrukluundaki ortaklklar ve
Trkiye'den ayrlan topraklarda bu maddenin b) paragraf gereince kendilerine Osmanl
ortaklklarnn mallar, haklar ve karlar aktarlm olan Mttefik gruplarnca ya da
uyruklarnca denetlenen Osmanl uyruu ortaklklar ile, sz edilen toprak zerinde yetkesini
[otoritesini] kullanan Devletten bakasnn uy-rukluundaki ortaklklara, Trkiye'de Osmanl
uyrukluunda olan ya da Trkiye'den ayrlm topraklarda, bu toprak zerinde yetkesini
kullanan Devletin uyruu olan benzeri ortaklklara uygulanan yasalardan ya da benzeri
hkmlerden, ya da vergilerden, harlardan ya da ykmllklerden daha arlar
yklenemez.
d) b Maddenin a) ve b) paragraflar gereince, kendilerine Osmanl ortaklklarnn
mallar, haklar ve karlar aktarlacak olan ortaklklardan, bu aktarma yznden hibir zel
vergi alnmayacaktr.

KESM VII.

GENEL HKM

MADDE 317.

bu Blm ile VIII. Blm (Mal Hkmler) bakmndan, "Mttefik Devletler

uyruklar" deyimi unlara uygulanr:
1. Bir Mttefik Devletin, ya da bir Mttefik Devlet koruyuculuu altndaki bir Devletin
ya da lkenin ortaklklarn ve kurumlarn da iermek zere, btn uyruklarna;
2. Ellerindeki koruma belgesi l Austos 1914'den nceki bir tarihli olan Mttefik
Devletlerin koruyuculuu altndaki kiilere;
3. Mttefik gruplarnn ya da Mttefik uyruklarnn denetiminde olan, ya da ilerinde
195
Franszca metinde les biens", ngilizce metinde "property, rights and interests", talyanca metinde "i
beni", Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "emval"; Vakit vcPeyam- Sabah metinlerinde "emval ve em-
lk" denilmektedir. (evirenler)
196
Franszca metinde les biens, droits et interets", ngilizce metinde "the property, rights and interests",
talyanca metinde "i beni, diritti e interessi". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yalnz "emval", Vakit
ve Peyam- Sabah metinlerinde "emval ve emlk" denilmektedir. (evirenler)
bu gruplarn ya da uyruklarn l Austos 1914'de ounlukta bulunduu Osmanl maliye,

-99-
endstri ve ticaret ortaklklarna;
4. Mttefik Devletler uyrukluu ya da korumas altnda bulunan kiilerin ilgili
bulunduklar din ya da hayr vakflarna ve retim kurumlarna.
Mttefik Devletler, ibu Andlamann yrrle konmasndan balayarak bir yllk
bir sre iinde, kendi uyruklarnn ilgili olduklar, ya da ounluk payna sahip olduklarn
sandklar ortaklklarn, kurumlarn, ve vakflarn bir dizelgesini [listesini] Maliye
Komisyonuna bildireceklerdir.

B L M X.

HAVA ULAIMI

MADDE 318.
Mttefik Devletlerin uaklar197, Trkiye'nin karalar ve karasular zerinde umak ve
konmak bakmndan tam zgr olacaklar ve, zellikle karada ya da denizde kaza durumunda,
Osmanl uaklar ile ayn kolaylklardan yararlanacaklardr.
MADDE 319.
Herhangi bir yabana lkeye transit198 gemekte olan Mttefik Devletlerin uaklar,
Trkiye'nin, Balca Mttefik Devletlerin onam ile koyabilecei ve hem Osmanl hem de
Mttefik lkelerin uaklarna ayn biimde uygulanacak olan kurallara bal kalmak
kouluyla, Trkiye'nin karalar ve karasular zerinden, konmadan gemek hakkndan
yararlanacaklardr.
MADDE 320.
199
Trkiye'de kurulmu ve ulusal kamu ulamna ak olan hava alanlar, Mttefik
Devletler uyrukluundaki uaklara da ak bulundurulacaktr; bu uaklar, ini ve yer
dzenleri konusundaki vergilen de ieren, her eit vergiler bakmndan Osmanl uaklar ile
eit ilem greceklerdir.
Yukarda belirtilen hava alanlarndan baka, Trkiye, ibu Andlamann yrrle
girmesinden balayarak bir yllk sre iinde, Mttefik Devletlerce gsterilebilecek yerlerde,
kendilerine, ibu Madde hkmleri uygulanacak olan hava alanlar kurmay da ykmlenir.
Mttefik Devletler, bu Madde hkmleri yerine getirilmezse, Trk topraklar ve
karasular zerinden uluslararas hava ulamna olanak vermek iin gereken btn nlemleri
almak haklarn sakl tutarlar.
MADDE 321.
Bu hkmler sakl kalmakla birlikte, 318., 319. ve 320. Maddelerde ngrlen, geit,
transit ve ini haklar, Trkiye'nin karmay zorunlu grebilecei tzk (ynetmelik)
kurallarna uyulmasna baldr; u kadar ki, bunlar, Balca Mttefik Devletlerin onamn
alm bulunacak ve ayrm gzetilmeksizin hem Osmanl hem de Mttefik Devletler
uaklarna uygulanacaktr.
197
Franszca metinde "aeYonefs", ngilizce metinde "aircraft", talyanca metinde "aeronavi". Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "tayyare"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "sefain-i havaiye".
(evirenler)
198
Franszca metinde in transit", ngilizce metinde in transit", talyanca metinde in transite", Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde dier bir devletin arazisi zerinden uma suretiyle ecnebi bir memlekete
gidecek..."; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "herhangi bir ecnebi memlekete giderler iken..." (evirenler)
199
Franszca ve ngilizce metinlerde "national", talyanca metinde "nazionale", Matbaa-i mire, Konya ve
Erim metinlerinde "beynelmilel"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "milli". (evirenler)

-100-
 MADDE 322.
Mttefik Devletlerden herhangi birince verilen ya da geerli saylan uyrukluk, uu
belgeleri, yeterlik brveleri ile lisanslar Trkiye'de tannacak ve Trkiye'nin verdii
belgelere, brvelere ve lisanslara eit saylacaktr.
MADDE 323.
hava ticaret ulam bakmndan, Mttefik Devletler uyrukluundaki uaklar,
Trkiye'de, en ok gzetilen ulus ileminden yararlanacaklardr.
MADDE 324.
Trkiye, Mttefik Devletlerin izni olmadka, 1914-1919 Savana kendi yannda
katlm olan Devletlere200, bu Devletler Milletler Cemiyeti yesi olmadka, ya da 13 Ekim
1919'da Paris'de, hava ulam konusunda imzalanan Szlemeye katlmalarna izin
verilmedike, 318. ve 319. Maddeden yararlanma hakk tanmayacaktr.
MADDE 325.
Trkiye, Mttefik Devletlerin izni olmadka, 1914-1919 Savama kendi yannda
katlm olan Devletlerin uyruklarna201, bu Devletler Milletler Cemiyeti yesi olmadka, ya
da 13 Ekim 1919'da Paris'de, hava ulam konusunda imzalanan Szlemeye katlmalarna
izin verilmedike, sivil havaclk ulamna ilikin hibir ayrcalk ya da bir ayrcalk iinde
hak tanmayacaktr.
MADDE 326.
Trkiye, hava ulam konusunda 13 Ekim 1919'da Paris'de imzalanan Szlemede
saptand biimde, kendi topraklar zerinde uan Osmanl uaklarnn fener ve iaretlere
ilikin kurallara, hava kurallarna ve hava alanlar zerinde ve erevesindeki uu
kurallarna uymasn salayacak btn nlemleri yrrle koyma ykmlenir.
MADDE 327.
Bu Blm hkmlerinin zorunlu kld ykmllkler, Trkiye Milletler Cemiyetine
kabul edilinceye, ya da 13 Ekim 1919da Paris'de imzalanan hava ulam konusundaki
Szleme hkmleri gereince bu Szlemeye katlmasna izin verilinceye kadar, yrrlkte
kalacaktr.

B L M XI.

LMANLAR, SU YOLLARI VE DEMRYOLLARI

MADDE 328.

Trkiye, kendisi ile snrda olsun ya da olmasn, Mttefik Devletlerden herhangi birinin
lkesinden gelen ya da oraya giden kiilere, mallara, gemilere202, arabalara, vagonlara ve
200
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, tam ters anlamda, yle denilmektedir: "Dvel-i Mttefika
yannda 1914-1919 harbine girimi olan hkmetler Cemiyet-i Akvama dahil olmadka..." Oysa, Vakit ve Peyam-
Sabah metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak, yle evrilmitir: "Trkiye.,. 1914-1919
harbi esnasnda kendisinin yannda harb etmi olan Devletlere..." (evirenler)
201
Baknz: Not 200. (evirenler)
202
Franszca metinde "navires, bateaux", ngilizce metinde "vessels", talyanca metinde "navi e gallegi-anti"
denilmektedir. Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "vapurlar, gemiler"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde
"sefain, gemiler". (evirenler)

-101-
posta hizmetlerine, kendi lkesi zerinden uluslararas transite en elverili yollardan,
demiryolundan, ulama elverili su yollarndan ya da kanallardan transit zgrl tanmay
ykmlenir; bu amala, karasularndan geie izin verilecektir203. Kiilerden, mallardan,
gemilerden204, arabalardan, vagonlardan ve posta hizmetlerinden hibir transit vergisi
istenmeyecei gibi, bunlar gereksiz gecikmelere ve engellemelere uratlmayacak, Trkiye'de
vergiler ve kolaylklar bakmndan ve baka her bakmdan ulusal ilem greceklerdir.
Transit mallar, her eit gmrk vergilerinden ya da benzeri vergilerden bak
olacaktr.
Transit tanmasna uygulanan btn vergiler ya da harlar, trafik koullar gz nnde
tutularak akla uygun bir dzeyde olacaktr. Hibir borlandrma, kolaylk ya da kstlama,
dorudan doruya ya da dolayl olarak, btn yolun herhangi bir kesimi zerinde kullanlan
ya da kullanlmas gereken geminin ya da baka bir tat aracnn uyrukluuna ya da sahibinin
niteliine bal bulunmayacaktr.
MADDE 329.
Trkiye, yolcularn gerekten transit geip gemediklerini saptamak iin gereken nlemler
dnda, lkesinden geen gmenlerin gidi ve gelilerinde, tama iletmeleri zerinde
herhangi bir denetleme zorunluunu koymama ya da byle bir denetlemeyi srdrmemei
ykmlenir; ayrca, bu amala dzenlenecek ynetim hizmetlerine hibir biimde hibir
gemicilik ortaklnn ya da tama iiyle ilgili hibir baka rgtn, ortakln ya da zel
kiinin karmasna ya da bu alanda dorudan doruya ya da dolayl olarak etkide
bulunmasna izin vermeyecektir.
MADDE 330.
Trkiye205, lkesinde yaplacak dalma [ithalata] ya da dsatma [ihracata] ilikin
olarak vergilerde, harlarda ve yasaklamalarda ve, ibu Andlamanm ierdii zel hkmler
sakl kalmak kouluyla, lkesine giren ya da lkesinden kan mallarn ve kiilerin tanma
koullarnda ve cretlerinde, gerek giri ya da k snr nedeniyle, gerek kullanlan -uaklar
da iine almak zere- tatn nitelii, mlkiyeti ya da bayra, gerek geminin, vagonun,
uan ya da baka tat aracnn ilk k noktas ya da snrdan nceki k noktas, son
gidecei ya da arada urayaca yer, izleyecei yol ya da mal boaltaca yerler, gerek
mallarn d lkelerden getirildii ya da d lkelere gnderildii limann bir Osmanl liman
ya da baka herhangi bir yabanc liman olmas yznden, gerekse mallarn denizden,
karadan ya da havadan d lkelerden getirilmesi ya da d lkelere gnderilmesi nedeniyle
dorudan doruya ya da dolayl olarak bir ayrm ya da yeleme gzetmemeyi ykmlenir.

Trkiye, zellikle Mttefik Devletlerden herhangi birinin limanlar, gemileri zararna,

Osmanl limanlarna, gemilerine ya da baka Devletinkilere yaplacak dsatmda ya da
dalmda, zellikle bileik tarife uygulamas yoluyla hibir ek vergi, hibir dorudan ya da
dolayl prim koymamay ve Mttefik Devletlerden herhangi birinin limanlarndan geen ya
da gemiyi kullanan kii ve bu kiinin mallar, bir Osmanl limanndan ya da baka Devlet
limanndan geseydi, ya da bir Osmanl ya da baka bir Devlet gemisini kullansayd,
kendilerine uygulanmayacak ilemlere ya da gecikmelere uratmamay ykmlenir.
203
Karasular ile ilgili bu tmce Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yoktur; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde, yabanc dillerdeki asllarna uygun olarak, bu tmce de evrilmitir. (evirenler)
204
Baknz: Not 202. (evirenler)
205
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Hkmet-i seniye"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde,
yabanc dillerdeki metinlere uygun olarak "Trkiye". (evirenler)

-102-
 MADDE 331.
Ynetimsel ve teknik bakmdan, mallarn Trkiye snrlarndan206 olabildiince ksa bir
srede gemesini ve sz edilen snrlardan balayarak, bu mallarn, Mttefik Devletler
lkelerinden gelip o lkelere gitmesine, ya da bu lkelerden, ya da bu lkelere transit geip
gememesine baklmakszn, zellikle hz ve yolda gsterilen zen bakmndan, benzer tama
koullar altnda Osmanl topraklar zerinde tanan ayn nitelikte mallarn yararland
nesnel koullar altnda gnderilip tanmasn salamak iin yararl btn nlemler
alnacaktr.
zellikle bozulmaya elverili mallarn tanmas vakit yitirmeden ve dzenli olarak
yaplacak ve gmrk ilemleri, eya tanmasnn aktarmal katarlarda aralksz
srdrlmesini salayacak biimde yaplacaktr.
MADDE 332.
Ayrcalktan yararlanan ortaklklarn haklan zarar grmemek kouluyla, Mttefik
Devletlerin deniz limanlar, Trkiye'nin demiryollarnda ya da ulama elverili su yollarnda
Osmanl limanlarna ya da baka bir Devletin herhangi bir limanna tannan tm
kayrmalardan ve indirimli tarifelerden yararlanacaklardr.
MADDE 333.
Ayrcalktan yararlanan ortaklklarn haklar sakl kalmak kouluyla, amac Mttefik
Devletlerden birinin limanlarna, kendi limanlarna ya da bir baka Devletin limanlarna
tand benzer kolaylklar tanmakta olan, tarifelere ya da tarife birletirmelerine katlmaya
Trkiye yanamazlk etmeyecektir.

KESM II.
DENZ ULAIMI
ALT-KESM I.
DENZ ULAIMI ZGRL
MADDE 334.
Mttefik Devletler uyruklar ile bunlarn mallar, gemileri, Trkiye'nin btn
limanlarnda ve i su yollarnda207 Osmanl uyruklarna, mallarna, gemilerine yaplana hi
olmazsa eit olacak ilemlerden yararlanacaklardr.
zellikle Mttefik Devletlerden herhangi birinin gemileri, Trkiye lkesinde, Osmanl
gemilerinin gidebildii btn limanlardan ve yerlerden gelen ya da oralara giden her eit
mallar ve yolcular, ulusal gemilerinden daha ar olmayan koullarla, tamak hakkna sahip
olacaklardr; bunlar, durma, ykleme ve boaltma kolaylklar, tonilto, rhtm, klavuzluk,
fener, karantina ve benzeri nitelikte, Hkmet, kamu grevlileri, zel kiiler ya da ne eit
206
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "hudud-u Osmaniye"; ayrca bu metinlerde, neyin karl
olduu anlalmayan, yabanc dillerdeki metinlerde karl bulunmayan bir de "hudud-u Hakan" deyimi
vardr. Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, yabanc dillerdeki metinlere uygun olarak, yalnz "Trkiye hududu"
denilmektedir. (evirenler)
207
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "karasularndaki seyir ve sefer yollarnda" denilmektedir;
oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak, "dahili
turuk-u seyrsefer" biiminde evrilmitir. Franszca metinde "voies de navigation interieure", ngilizce metinde
"inland navigation routes", talyanca metinde "vie di navigazione interno" denilmektedir. (evirenler)

-103-
olursa olsun ortaklklar ve esnaf dernekleri208 adna ve yararna alnan her trl vergileri ve
harlar da ieren, her eit rhtm ve liman kolaylklar ve ykmllkleri bakmndan, ulusal
gemilerle eit ilem greceklerdir.
Trkiye209, Mttefik Devletlerden herhangi birine ya da herhangi bir yabanc Devlete,
ayrm gzetici bir ilem yapacak olursa, bu rejim hemen, hibir koula balan-makszn,
btn Mttefik Devletlere de tannacaktr.

Kiilerin ve gemilerin dolamna, gmre, polise, salk hkmlerine, i ve d g ile,

yasak mallarn yurda sokulmasna ve yurt dna gnderilmesine ilikin hkmlerden
doanlar dnda, hibir engel konmayacaktr. Akla yatkn ve bir rnek biimde
uygulanacak olan bu hkmler gidi-gelii (ulam) gereksiz olarak engellemeyecektir.

ALT-KESlM II.

ULUSLARARASI NEM OLAN LMANLAR

MADDE 335.

Adlar aada gsterilen Dou limanlarnn uluslararas nemde olduklar bildirilir ve

ibu Kesimin aadaki maddelerinde ngrlen rejime bal olacaklar aklanr :
stanbul, Yeilky'den [Ayastafanos'dan] Dolmabahe'ye kadar;
Haydarpaa;
zmir;
skenderun;
Hayfa;
Basra;
Trabzon (352. Maddede ngrlen koullar iinde);
Batum, ileride belirtilecek hkmler sakl kalmak zere.
Bu limanlarda serbest blgeler bulunacaktr.
bu Andlamadaki tersine hkmler dnda, yukarda saylan limanlar iin ngrlen
rejim, ulusal egemenlie aykr dmemektedir.

1. Deniz ulam

MADDE 336.

Uluslararas nem tadklar bildirilen limanlarda, Milletler Cemiyeti'ne ye olan btn

Devletlerin uyruklar, mallar ve bayraklar [gemileri] liman kullanmakta tm zgrlkten
yararlanacaklardr. Bunlar, bu adan ve her bakmdan -zellikle durma, ykleme ve boaltma
kolaylklar, tonilato, rhtm, klavuzluk, fener, karantina ve benzeri konularda- Hkmet,
kamu grevlileri, zel kiiler ya da ne eit olursa olsun ortaklklar ve esnaf dernekleri adna
ve yararna alnan her trden vergileri ve harlar da ieren, tm liman ve rhtm kolaylklar
ve ykmllkleri bakmndan tam eit ilem grecekler ve limann egemenlii ya da yetkesi
[otoritesi] altnda bulunduu Devletinkilerle, eitli Devletlerin uyruklar, mallar ve
bayraklar [gemileri] arasnda hibir ayrm gzetilmeyecektir.
208
Fraaszca ve ngilizce metinlerde "corporation", talyanca metinde "corporazioni"; Matbaa-i mire,
Konya ve Erim metinlerinde "esnaf cemiyetleri"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "cemiyat ve messesat" de-
nilmektedir. (evirenler)
209
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Hkmet-i-seniye"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde
"Trkiye". (evirenler)

-104-
 Kiilerin ve gemilerin dolamna, gmrk, polise, salk hkmlerine, i ve d g ile
yasak mallarn yurda sokulmasna ve yurt dna gnderilmene ilikin hkmlerden doanlar
dnda, hibir engel konmayacaktr. Akla yatkn ve birrnek biimde uygulanacak olan bu
hkmler, dolam hakl bir neden olmadka engellemeyecektir.
2. Vergiler ve parasal ykmllkler
MADDE 337.
Limandan ya da limana girilerinden, ya da limanda gsterilen kolaylklardan
yararlanma karl tm vergiler ve parasal ykmllkler, 336. Maddede ngrlen eitlik
koullan iinde dettirilecek ve gerek bunlarn oranlar, gerek alnma biimleri bakmndan,
liman makamlarnca, liman ve girilerinin ynetimi, bakm ve iyiletirilmesi, ya da deniz
ulamnn yararlar iin yaplan harcamalara uygun olacaktr.
bu Andiamann III. Blmnn (Siyasal Hkmler) 54. Maddesi hkmleri sakl
kalmak kouluyla, bu maddede ve 338., 342. ve 343. Maddelerde belirtilenler dndaki btn
vergiler ve parasal ykmllkler yasaklanmtr.
MADDE 338.
Uluslararas rejime bal bir limanda, dtan satn alnan ya da da satlan mallardan,
kurallara uygun olarak izin verilmi olup da alnan her eit gmrk vergisi, yerel giri
vergisi [duhul resmi, octroi] ya da tketim vergileri, tamay yapan ya da yapacak olan
geminin bayra ister liman zerinde egemenlik ya da yetke [otorite] kullanan Devletin olsun,
isterse bambaka bir bayrak olsun, ayn olacaktr. Ekonomik zorunluluklar yznden bir
kuraldl hakl gsterecek koullar dnda, bu vergiler, ilgili Devletin teki gmrk
snrlarnda alnan benzer vergilerle ayn temellere ve ayn oranlara gre hesaplanacaktr. Bu
Devlete, baka kara ya da su yollar zerinde, ya da baka limanlardan yaplan dalmda ya
da dsatmda gsterilen kolaylklar, uluslararas rejime bal limandaki dalm ya da
dsatm ilemlerinde de gsterilecektir.
3. Yap ileri
MADDE 339.
Limann bakm ve iyiletirilmesi ilerinin yaplmas konusunda zel bir rgtn yokluunda,
liman egemenlii ya da yetkesi [otoritesi] altnda bulunduran Devlet, her eit engelleri, deniz
ulamna kar btn tehlikeleri kaldrmak ve liman iinde gemilerin hareketlerine kolayl
salamakla ykmldr.
MADDE 340.
Liman egemenlii ya da yetkesi [otoritesi] altnda bulunduran Devlet, hibir zaman
limann ya da liman girilerinin kullanlma kolaylklarn tehlikeye drecek nitelikte hibir
yapm iine girimeyecektir.
4. Serbest blgeler
MADDE 341.
Serbest bir blgede ambarlarn yapm ya da kullanlmas ve mallarn denklen-mesi ya da
denklerin zlmesi iin salanan kolaylklar, o sradaki ticaretin gereksinmelerini karlamaldr.
Serbest blgede tketimine izin verilen her eit nesne, 342. Maddede ngrlen istatistik
vergisi dnda, gmrk, tketim vergileriyle baka her trl vergiden bak olacaktr, ibu
Andlamada tersine hkmler yoksa, liman egemenliini ya da yetkesini [otoritesini] elinde
bulunduran Devlet, serbest blgede yapm izni tanmak ya da yasa koymak yetkisine sahip

-105-
olacaktr, bu Madde hkmlerinden herhangi birisi iin, eitli uyrukluklardan olan kiiler
arasnda olduu gibi, kt ya da gidecei yerleri deiik olan rnler arasnda da hibir
ayrm gzetilmeyecektir.
MADDE 342.
Geldikleri ya da gidecekleri yabanc lke hangisi olursa olsun, serbest blgeye giren ya da
bu blgeden kan mallardan, 336. Maddede ngrlenlerden baka, deer zerinden
[advalorem] binde biri gemeyecek bir istatistik vergisi dnda, hibir vergi ya da har
alnmayacaktr. Bu istatistik vergisinden elde edilen gelirin tutar, yalnz ticaret ve deniz
ulam hareketlerinin hesaplarn tutmakla grevli hizmetin srdrlmesi iin kullanlacaktr.
MADDE 343.
344. Madde hkmleri sakl kalmak zere, 338. Maddede ngrlen vergiler, sz
geen bu Maddede saptanan koullar altnda, serbest blgeden gelen ya da oraya giden
mallar zerinden, liman egemenliini ya da yetkesini [otoritesini] elinde bulunduran
Devlet210 lkesi topraklarna girite ya da bu topraklardan kta alnabilecektir.
MADDE 344.
Geli ya da gidi yerleri serbest blge olan ve liman egemenlii ya da yetkesi altnda
bulunduran Devletin lkesinden geen kiiler, mallar, posta hizmetleri, gemiler, arabalar,
vagonlar ve baka tat aralar, bir baka Devletten gelmekteyseler, ya da bir baka Devlete
gitmekteyseler, liman Devletinin lkesinden transit gemekte saylacaklardr.
5. Anlamazlklarn zlmesi
MADDE 345.
III. Blmn (Siyasal Hkmler) 61. Maddesi hkmleri sakl kalmak zere, 335.
Maddeden 344. Maddeye kadar olan Maddelerin yorumu ya da uygulanmas konusunda ilgili
Devletler arasnda kabilecek anlamazlklarla, limann kullanlmasna ilikin olarak ilgili
Devletler arasnda genellikle kabilecek her eit anlamazlk, Milletler Cemiyeti'nce
saptanacak koullar iinde zlecektir.
Limann ya da liman girilerinin kullanlma kolaylklarn tehlikeye drebilecek yapm
ilerinin gerekletirilmesine ilikin anlamazlklar zel bir hzl usule balanacak ve,
anlamazln z konusundaki son ve kesin tlemeyi [tavsiyeyi] ya da karan
etkilememek kouluyla, sz edilen ilerin hemen durdurulmasn ya da kaldrlmasn
gerektiren geici bir tlemeye ya da karara konu olabileceklerdir.

ALT-KESM III.
MER'E VE TUNAYA LKN HKMLER
MADDE 346.
Kyda Devletlerden birinin Milletler Cemiyeti Konseyine bavurmas zerine211, Meri,
uluslararas rmak iln edilecek ve Almanya ile 28 Haziran 191.9'da imzalanan Bar
Andlamasnm 332. Maddesinden 338. Maddesine kadar olan Maddelerinde ngrlen
uluslararas rmaklar rejimine bal olacaktr.
210
Franszca metinde "l'Etat", ngilizce metinde "the State", talyanca metinde "dello Stato"; Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "Hkmet"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Devlet". (evirenler)
211
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Mcavir bulunan hkmattan biri Cemiyet-i Akvam Heyet-i
idaresinden talep eyledii..." denilmektedir; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, Franszca, ngilizce ve
talyanca metinlere uygun olarak, Dvel-i sahiliyeden biri tarafndan Milletler Cemiyeti Meclisine bilisti-da..."
denilmektedir. (evirenler)

-106-
 MADDE 347.

Kyda Devletlerden birinin Milletler Cemiyeti Konseyine bavurmas zerine, Meri,

kyda Devletlerden herbirinin birer temsilcisi ile, ngiltere'nin bir temsilcisinden, Fransa'nn
bir temsilcisinden ve talya'nn bir temsilcisinden oluacak bir Uluslararas Komisyonun
ynetimi altna konulacaktr.

MADDE 348.

III. Blmn (Siyasal Hkmler) 133. Maddesindeki hkm sakl kalmak zere,
Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan ile imzalanan Bar Andlamalarn-daki
Tuna'ya ilikin tm hkmlerle, bu rmak iin bu hkmlerden doan rejimi tandn,
Trkiye212 bildirir.

ALT-KESlM IV.

KM DEVLETLERE BRTAKIM LMANLARI

KULLANMA HAKKINI TANIYAN HKMLER

MADDE 349.

Trkiyeye213, Akdeniz'e ve Ege Denizi'ne zgrce k salamak iin, Trkiye'den aynlan

topraklardan ve limanlardan transit zgrl tannr.

Transit zgrl, bu konuda genel bir Szleme yaplncaya kadar, 328. Maddede
tanmlanan zgrlktr; bu Szleme yapldktan sonra, bu Szlemenin hkmleri bu
tanmn yerini alacaktr.

Yukanda tannan hakkn kullanlmas koullarn, ilgili Devletler ya da ynetimler, Trkiye

sz konusu olduunda Maliye Komisyonunun da izniyle, aralarnda zel szlemelerle
saptayacaklardr; zellikle limanlarla, bu limanlardaki serbest blgelerin kullanlma biimini,
aktarmasz bilet ve yk belgelerini de ieren (ortaklaa) uluslararas hizmetlerin ve tarifelerin
kurulmasn ve, yeni bir Szleme ile deitirilinceye kadar, 14 Ekim 1890 tarihli Bern
Szlemesi hkmleri ile ek hkmlerin uygulanmasn dzenleyeceklerdir.
Transit zgrl, posta, telgraf ve telefon hizmetlerine de geniletilecektir.
MADDE 350.
zmir limannda, 341. Maddeden 344. Maddeye kadar olan Maddelerde ngrlen
serbest blge genel rejimi altnda olacak ve Trkiye'ye giden ya da Trkiye'den gelen
mallarn dorudan doruya transitinde kullanlacak bir alan, Trkiye'ye -Milletler
Cemiyeti'nce bir sre saptanmaz ise- sresiz olarak kiralanacaktr.
Yukardaki fkrada sz edilen alann snrlar, bu alann varolan demiryollaryla
balantlar, dzenlenmesi, iletilme biimi ve genellikle btn kullanlma koullar ile kira
tutar, Trkiye'nin bir temsilcisinden, Yunanistan'n bir temsilcisinden ve Milletler
Cemiyeti'nin atayaca bir temsilciden kurulacak, bir Komisyonca saptanacaktr. Bu
koullar, her on ylda bir, ayn biim iinde gzden geirilebilecektir.
212
Baknz: Not 209. (evirenler)
213
Baknz: Not 209. (evirenler)

-107-
 MADDE 351.
Batum limanndan Karadeniz'e zgrce gei, Grcistan'a, Azerbeycan'a, ran'a olduu
gibi, Ermenistan'a da tannacaktr. Bu gei hakk, 349. Maddede ngrlen koullar
altnda kullanlacaktr.
MADDE 352.
III. Blmn (Siyasal Hkmler) 89. Maddesinde ngrlen karar sakl kalmak
kouluyla, Ermenistan'a, Karadeniz'e zgrce k Trabzon liman zerinden tannmtr;
bu k hakk, 349. Maddede ngrlen koullar altnda kullanlacaktr.
Bu durumda, Trabzon limannda, 341. Maddeden 344. Maddeye kadar olan Maddelerde
ngrlen serbest blge genel rejimi altnda olacak ve Ermenistan'a giden ya da bu
Devletten gelen mallarn dorudan doruya transitinde kullanlacak bir alan, Ermenistan'a
Milletler Cemiyeti'nce bir sre saptanmazsa- sresiz olarak kiralanacaktr.
Yukardaki fkrada sz edilen alann snrlar, bu alann varolan demiryollaryla
balantlar, dzenlenmesi, iletilme biimi ve genellikle btn kullanlma koullar ile kira
tutar, Ermenistan'n bir temsilcisiyle, Trkiye'nin bir temsilcisinden ve Milletler
Cemiyeti'nin atayaca bir temsilciden kurulacak bir Komisyonca saptanacaktr. Bu
koullar her on ylda bir, ayn biim iinde gzden geirilebilecektir.

KESM III.
DEMRYOLLARI

ALT-KESM I.

ULUSLARARASI TAIMAYA LKN HKMLER

MADDE 353.
Ayrcalkl [imtiyazl] ortaklklarn haklar sakl kalmak zere, Mttefik Devletler
lkelerinden Trkiye'ye gelen ve Trkiye'den bu Devletler lkelerine giden mallarla,Mttefik
Devletler lkelerine gitmekte ya da bu lkelerden gelmekte olup da Trkiyeden transit geen
mallar, Osmanl demiryollarnda (risturnlar ve primler hesaba katlarak) alnacak vergiler,
kolaylklar bakmndan olduu kadar her bakmdan da -eit tama koullan altnda, zellikle
yolun uzunluu bakmndan- ayn nitelikteki mallara, herhangi bir Osmanl demiryolunda,
gerek i tamada, gerekse dsatmda, dalmda [ihracatta, ithalatta], ya da transitte
uygulanan en elverili rejimden tam hakla yararlanacaktr.
Yukardaki fkrada ngrlen oranlara gre saptanacak ve dorudan gndermeyi salayan
yk belgelerini de ieren uluslararas tarifeleri, Trkiye, Mttefik Devletlerden birince
istendiinde, dzenleyecektir.
MADDE 354.
bu Andlamann yrrle konmasndan balayarak, Trkiye, bu Maddenin ikinci
fkrasnda belirtilen ekincelerle, mallarn demiryollarnda tanmasna ilikin ve Bern'de
imzalanan, 14 Ekim 1890, 20 Eyll 1893, 16 Temmuz 1895, 16 Haziran 1898 ve 19 Eyll
1906 tarihli Szlemeleri ve Dzenlemeleri kabul etmeyi stlenir.
bu Andlamann yrrle konmasndan balayarak be yllk bir sre iinde, yukarda
sz edilen 14 Ekim 1890 tarihli Bern Szlemesi ile bu Szlemeye sonradan getirilen
eklemelerin yerine gemek zere, demiryollar ile yolcu, yolcu eyas ve mal tanmas iin

-108-
yeni bir szleme imzalanacak olursa, bu yeni szleme ve buna dayanlarak demiryoluyla
uluslararas tamann dzenlenmesi konusunda konulabilecek ek hkmler, Trkiye bu
Szlemenin hazrlanmasna ya da Szlemenin kendisine katlmay reddetmi olsa bile,
Trkiye'yi balayacaktr. Yeni bir Szleme yaplncaya kadar, Trkiye, Bern Szlemesi ile
yukarda sz edilen sonradan yaplm eklemelerin hkmlerine ve tamamlayc hkmlere
uygun davranacaktr.
MADDE 355.
Ayrcalkl ortaklklarn haklar sakl kalmak zere, bir ya da birka Mttefik Devletin
istei zerine, bu Devletlerin kendi aralarndaki ya da baka btn lkelerle balantlarn,
Osmanl topraklar zerinden transit geerek demiryolu ile salamak iin,Trkiye, yolcular
ve bunlarn eyas iin dorudan biletli seferler kurulmasnda ibirligi yapmak
zorunluundadr; Trkiye, zellikle, bu amala, Mttefik Devletler topraklarndan gelen
katarlar ve arabalar kabul etmek ve bunlar en az ayn hatlar zerindeki kendi uzun
seferlerinin en iyi katarlarndakine eit bir hzla yola karmak zorundadr. Bu doru
[aktarmasz] yolculuklarda uygulanacak cretler, ayn hz ve rahatlk koullar altnda,
Osmanl yurtii yolculuklarnda ayn yol iin alman cretten, hibir zaman, yksek
olmayacaktr.
Mttefik Devletler limanlarna gidecek ya da bu limanlardan gelecek olan gmenlerin
Osmanl demiryollarnda ayn hz ve rahatlk koullar altnda tanmasmda uygulanacak
tarife, baka herhangi bir limana gidecek ya da oradan gelecek gmenlerin, sz edilen
demiryollarnda, tm primler ya da risturnlar hesaba katlarak, yararlanacaklar en elverili
tarifedekinden daha yksek bir kilometre harc (vergisi) tutarnda olmayacaktr.
MADDE 356.
Trkiye, 355. Maddede ngrlen dorudan [aktarmasz] yolculuklara zg ya da
Mttefik Devletler limanlarna, ya da limanlarndan gmen tanmasnda, bu
yolculuklar engelleme ya da geciktirme sonucunu douracak, gmrk denetimi, genel polis,
salk ya da denetleme polisi nlemleri gibi, hibir teknik, akal ya da ynetim nlemi
almamay ykmlenir.
MADDE 357.
Doru [aktarmasz] yk belgeleriyle olsun ya da olmasn, bir blm demiryolu, bir
blm de yurtii gemilerle yaplan tamalarda, yukardaki hkmler, demiryoluyla yaplan
tama blmne uygulanr.
ALT-KESM II.

VAGONLAR VE YK VAGONLARI214
MADDE 358.
Trkiye, uluslararas yolculuklarda kullanlacak Osmanl vagonlarnn:
1. 18 Mays 1907'de deitirilen, 15 Mays 1886 tarihli Bern Szlemesine taraf olan
Mttefik Devletlerin demiryollarnda ileyen yk katarlarnn iine, ibu Andlamann
yrrle konmasndan balayarak on yl iinde, bu lkelerde kabul edilebilecek olan srekli
fren aygtnn ilemesine engel olmayacak biimde sokulmalarn;
214
Franszca metinde "Materiel roulant", ngilizce metinde "Rolling-stock", talyanca metinde "Materiale
rotabile". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde uEdevat- mteharrike"; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "mendfer". (evirenler)

-109-
 2. Bu Devletlerin vagonlarnn Osmanl demiryollarnda ileyen btn yk katarlarna
katlmalarn salayacak aygtlarla donatlmasn ykmlenir.
Mttefik Devletlerin vagonlar ve yk vagonlar, Osmanl demiryollarnda, gidi-geli
bakm ye onarm konularnda Osmanl vagonlar ve yk vagonlaryla eit ilemden
yararlanacaktr.

ALT-KESM III.

DEMRYOLU HATLARININ BAKASINA GERLMES

MADDE 359.

bu Andlama uyarnca Trkiyeden ayrlan topraklar zerinde bulunan, gerek Osmanl

Hkmetine215, gerek zel ortaklklara ait limanlarla demiryollarnn bakasna geirilmesine
ilikin zel hkmlerle, ayrcalk sahiplerini ilgilendiren ve personelin emekliliine ilikin
akal hkmler sakl kalmak zere, demiryollarnn bakasna geirilmesi aadaki koullar
iinde yaplacaktr:
1. Btn demiryollarnn yaplar ve demleri [tesisat] eksiksiz ve olabildiince
iyi durumda braklacaktr.
2. Kendine zg vagonlar ve yk vagonlar bulunan bir ebeke tmyle bakasna
geirilmi topraklar zerindeyse, bu tatlar, 30 Ekim 1914 tarihli son sayma
uygun olarak eksiksiz ve olaan bakm durumunda braklacak ve kendi denetimi altndaki
nedenlerden doabilecek yitiklerden Trkiye sorumlu tutulacaktr.
3. bu Andlama uyarnca, ynetimi blnm olan hatlarda, vagonlarn ve yk
vagonlarn bllmesi, eitli blmler paylarna den ynetimler arasnda anlama ile
kararlatrlacaktr. Bu anlama, 30 Ekim 1918'deki son sayma gre bu hatlarda kte
yazl tatlarn nemini, manevra yollar da saylmak zere, hatlarn uzunluunu, trafiin
niteliini ve nemini gz nnde tutacaktr. Anlamazlk durumunda, uyumazlklar
Milletler Cemiyeti'nin atayaca bir hakemce zme balanacaktr; bu hakem, gerektiinde;
her bir blme braklmas gereken lokomotifleri, arabalar ve vagonlar belirtecek, bunlarn
kabul koullarn saptayacak ve belirli bir sre iinde, varolan iliklere [atelyelere] aktarlan
tatlarn bakm iin gereken dzenin alnmasn salayacaktr.
4. Ara ve gereler, mobilya ve avadanlklar da, vagonlar ve yk vagonlaryla ayn
durumda braklacaktr.
MADDE 360.
Osmanl Hkmeti, Hicaz demiryolunda sahip olduu tm haklardan vazgetiini ve ilgili
Hkmetlerce bunun iletilmesi ve bu demiryoluna bal ve bu demiryolu- iin kullanlan
mallarn bltrlmesi iin yaplan btn dzenlemeleri kabul ettiini bildirir. Bu
dzenlemelerde, demiryolunun dinsel bakmdan zel durumu tam olarak tannacak ve
korunacaktr.
215
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yalnz "Hkmet" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde, yabanc dillerdeki metinlere de uygun olarak, Osmanl Hkmeti" denilmektedir. (evirenler)

-110-
 ALT-KESM V.
DEMRYOLLARININ LETLMESNE LKN
DZENLEMELER
MADDE 361.
bu Andlamadaki zel hkmler sakl kalmak zere, yeni snrlarn izilmesi sonucu,
bir lkenin iki kesimini birbirine balayan bir demiryolu baka bir lkeden geecek olursa,
ya da bir lkede balayan bir demiryolu kolu baka bir lkede bitecek olursa, iletme
koullar, ilgili demiryolu ynetimleri arasnda bir anlamayla dzenlenecektir. Bu
ynetimler, bu anlama koullan zerinde anlaamazlarsa, uyumazlklar, 359. Maddede
gsterildii biimde atanacak bir hakemce zme balanacaktr.
Trkiye ile Mttefik Devletler, ya da snrda olan yeni Devletler arasnda kurulacak
btn yeni snr istasyonlar ve bu istasyonlar arasndaki demiryollarnn iletilmesi, ayn
koullarda yaplacak anlamalarla dzenlenecektir.
MADDE 362.
Birok lke arasndaki gidi-geli, vagon dei-tokular, birok lke zerinden geileri
ngren tarifeler ve l Austos 1914de Osmanl imparatorluu iinde olan topraklardaki
demiryollarna ilikin benzer btn sorunlar konusunda ortak anlamalara varmak yetkisiyle,
ilgili Hkmetlerce atanacak-teknik temsilcilerden oluan srekli bir konferans kurulacaktr.

KESM IV.
ETL KONULAR

ALT-KESM I.
SULAR REJM

MADDE 363.
Tersine hkmler yoksa, yeni bir snr izilmesi sonucunda, bir Devletteki sular rejimi
(kanalizasyon, su baskn, sulama, akalama [drenaj] ya da benzer konular), baka bir Devlet
topraklarnda yaplan ilere bal ise, ya da bir Devletin topraklar zerinde, sava ncesinden
kalma yaplageliler [teamller] gereince, baka bir Devlet topraklarndan gelen sular ya da
su gc kullamlmaktaysa, ilgili Devletler arasnda, her birinin karlarn ve kazanlm
haklarn koruyacak nitelikte bir anlama yaplmas gerekir.
Anlamaya varlamazsa, Milletler Cemiyeti Konseyince atanacak bir hakem sorunu
karara balayacaktr.

ALT-KESM II.
TELGRAFLAR VE TELEFONLAR

MADDE 364.

Mttefik Devletlerden herhangi birinin istei zerine, Trkiye, Osmanl topraklarndan

geen balca telgraf ya da telefon hatlarnn yapm ve bakm iin gereken kolaylklar
gstermeyi ykmlenir.

-111-
 Sz konusu kolaylklar arasnda, Mttefik Devletlerden birinin gsterecei herhangi bir
telgraf ya da telefon ortaklna u haklarn tannmas da bulunacaktr:
1. Osmanl topraklan zerinde demiryollar ya da baka ulam yollar boyunca yeni
telgraf ya da telefon direkleri ve telleri hatlarnn kurulmas;
2. Sz edilen telgraf ya da telefon direkleri ve telleri hatlaryla, anlama zerine,
varolan direklere balanm tellere her an yaklaabilmek ve bunlar iyi iler durumda tutmak
iin gereken nlemleri almak;
3. Sz edilen telgraf ya da telefon hatlarnn kullanlmasnda kendi grevlilerinin
hizmetinden yararlanmak.
Sz edilen hatlarn kuruluuyla, zellikle zel kiilere dn ya da dence [tazminat]
verilmesiyle ilgili btn sorunlar, Osmanl Hkmetinin kendisinin kurmu olduu bir telgraf
ya da telefon hatt konusundaki ayn koullar iinde zme balanacaktr.
MADDE 365.
Varolan szlemelerdeki kart hkmlere baklmakszn, Trkiye, snrda olsun ya da
olmasn, Mttefik Devletlerden herhangi birinden gelen, ya da oraya giden telgraf
yazmalarna ve telefon grmelerine, uluslararas transite en elverili hatlar
zerinden ve yrrlkteki tarifeler uyarnca, transit zgrl tanmay ykmlenir. Bu
yazmalar ve grmeler gereksiz hibir gecikmeye ve engellemeyle uratlmayacaktr; bu
yazmalar ve grmeler, Trkiye'de kolaylklar ve zellikle balantlarn hz bakmndan
ulusal ilemden yararlanacaktr. Hibir, deme, kolaylk ya da kstlama, ne dorudan
doruya ne de dolayl olarak, gnderenin ya da alcnn uyrukluu yznden
etkilenmeyecektir216.
bu Andlama hkmleri nedeniyle, nceleri tm Osmanl topraklan zerinde olan
hatlar, birok Devletin topraklarndan gemekteyse, telgraf tarifelerinin yeni bir uluslararas
szlemede gzden geirilmesine dein, birok lkede eklenen harlarn tutar, geilen
topraklarn tm Osmanl egemenlii altnda kalsayd, varm olaca tutar amayacak ve
har tutarnn geilen Devletler arasnda bltrlmesi, ilgili eitli ynetimler arasnda
anlamalarla dzenlenecektir.
ALT-KESM III.
DENZALTI KABLOLARI
MADDE 366.
Trkiye217, stanbul218 - Kstence kablosunun stanbul'da219 karaya balanmas haklarn
Mttefik Devletlerce gsterilecek ynetime ya da ortakla aktarmay kabul eder.
MADDE 367.
Trkiye, Cidde -Suakin [Zuakkin] ve Kbrs- Lazkiye kablolarnn tm ya da bir
blm zerindeki btn haklarndan, yetkilerinden ve her eit ayrcalklarndan, gerek
kendi adna gerek uyruklar adna, Balca Mttefik Devletler yararna vazgeer.
216
Prof. Erim, bir dipnotta, Konya -dolaysyla Matbaa-i mire- metinlerinde bu tmcenin iyi
evrilmediini belirtmekte ve tmcenin Franszcasm vermektedir, te yandan, Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerindeki eviri yledir: "Aidat, teshilat veya tahdidat hibir vehile gerek bilvasta gerek bilavasta olsun
mrsilin, yahud mrsi-lnleyhin tbiiyetine merbut olmayacaktr". (evirenler)
217
Franszca metinde "Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "Turchia"; 1920 Trke
evirilerinde "Hkmet-i Osmaniye". (evirenler)
218
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli"; Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "Dersaadet";. Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "stanbul". (evirenler)
219
1920 Trke evirilerinde "stanbul". (evirenler)

-112-
 Bir nceki fkra gereince aktarlan kablolar ya da kablo kesimleri zel mlkiyette iseler,
bunlarn ilk malolduklar para tutarndan amortisman iin pay dldkten sonra
hesaplanacak deer Trkiye'nin alacana geirilecektir.

ALT-KESlM IV.

BRTAKIM YRTME NLEMLERNE LKN

HKMLER

MADDE 368.

Trkiye, tama konularnda Mttefik Devletler adna davranan bir makamn:

1. bu Andlamann yrtlmesi erevesinde yaplan asker tanmas ile, ordularn

kullanaca aralar ve gereler, cephane ve yiyecek tanmas;

2. Geici olarak da, kimi blgelere ikmal maddelerinin tanmas, tat ilerinin
olaan koullara olabildiince abuk dnebilmesi ve posta ve telgraf hizmetlerinin
rgtlenmesi iin,
kendisine verecei ynergeleri [talimat] yerine getirecektir.

KESM V.

ANLAMAZLIKLARIN ZM VE SREKL HKMLERN YENDEN

GZDEN GElRlLMESl

MADDE 369.

b Andlamada tersine hkm bulunmadka, ibu Andlamann bu Blmn

oluturan hkmlerin yorumu ve uygulanmas konusunda ilgili Devletler arasnda
kabilecek anlamazlklar Milletler Cemiyeti'nce ngrlen biimde zme balanacaktr.

MADDE 370.

Milletler Cemiyeti, herhangi bir zamanda, yukardaki maddelerden srekli bir ynetim
rejimine ilikin olanlarn gzden geirilmesini nerebilecektir.

MADDE 371.

bu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak yllk bir srenin bitiminde,

328. Maddeden 334. Maddeye kadar olan Maddelerle, 353. Maddenin, ve 355. Maddeden
357. Maddeye kadar olan Maddelerin hkmleri, Milletler Cemiyeti Konseyince herhangi bir
zamanda yeniden gzden geirilebilecektir.

373. Madde hkmleri sakl kalmak kouluyla, karlkl olma tannmadka, bu

topraklardan herhangi bir blm yararna, yukarda saylan Maddelerdeki hkmlerin
hibirinden yararlanmay Mttefik Devletlerden biri isteyemez.

-113-
 KESM VI.

ZEL HKMLER.

MADDE 372.

Mttefik Devletler yararna ibu Andlama ile kendisine yklenen zel ykmllklere
dokunmamak kouluyla, Trkiye, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak be
yllk bir sre iinde, Milletler Cemiyeti'nin onaylamasyla, uluslararas transit, ulama
elverili su yollar, limanlar ve demiryollar rejimlerine ilikin olarak yaplabilecek herhangi
bir genel szlemeye katlmay ykmlenir.

MADDE 373.

bu Andlamann tersine zel hkmleri bulunmadka, bu Blmn hkmleri,

Mttefik Devletler uyruklarnn, kapitlasyonlar rejimi ya da ad geen kapitlasyonlarn
yerini alacak her eit dzenlemeler gereince yararlanabilecekleri daha geni haklan
kullanmalarna engel olmayacaktr.

B L M XII220.

ALIMA

KESM I.

ALIMANIN RGTLENMES

Milletler Cemiyeti'nin amacnn evrensel bar korumak olduunu ve byle bir

barn ancak sosyal adalet temeline dayanabileceini;
Pek ok kimse iin adaletsizlii, yoksulluu ve yoksunluklar yaratan alma
koullarnn varln ve bunun evrensel bar ve uyumu tehlikeye sokacak lde bir
memnunsuzluk dourduunu, rnein, alma saatlerinin dzenlenmesi, gnlk ve haftalk
bir alma sresi tavannn saptanmas, iilerin ie alnmas, isizlie kar sava-
m, uygun geim koullar salayacak bir cret denmesinin gvence altna alnmas,
iilerin genel hastalklarla meslek hastalklarna ve i kazalarna kar korunmas, o-
cuklarn, genlerin ve kadnlarn korunmas, yallk ve igrmezlik emeklilii cretleri
balanmas, yabanc lkelerde alan iilerin karlarnn savunulmas, sendika
zgrl ilkesinin dorulanmas, meslek ve teknik retimin rgtlenmesi ve bunlara
benzer daha baka nlemlerle, bu koullarn iyiletirilmesinin kanlmaz olduunu;
Gerekten insanca bir alma dzeninin herhangi bir ulusa kabul edilmemesi
nin, kendi lkelerindeki iilerin yazgsn iyiletirmek isteyen baka uluslarn abala
rna engel olduunu;
Gz nnde tutarak;
BAITLI YKSEK TARAFLAR, adalet ve insanlk duygularyla olduu kadar, srekli
bir dnya barn salamak isteiyle de davranarak, aadaki hkmleri
kararlatrmlardr:
220
Bu Blmn Trkeye evirilmesinde "Milletleraras alma Tekilt Statsnde yaplan deiikliklerin
onanmas hakknda Kanun" a ekli Stat evirisinden yararlanlmtr. Dstur, tertip III, c. 29, ss. 793-811.
(evirenler)

-114-
 ALT-KESM I.

RGT

MADDE 374.
Balangta aklanan programn gerekletirilmesine almakla grevli srekli bir rgt
kurulmutur.
Milletler Cemiyeti'nin asl yeleri, bu rgtn de asl yeleridir, ve bundan byle,
Milletler Cemiyeti yesi sfat, sz edilen rgtn de asl yelii hakkn verecektir.
MADDE 375.
Srekli rgt:
1. yelerin temsilcilerinden oluan bir Genel Konferans;
2. 380. Maddede ngrlen Ynetim Kurulunun ynetimi altnda bir Uluslararas
alma Brosu ierecektir.
MADDE 376.
yelerin temsilcilerinin Genel Konferans, gerek grldke ve enaz ylda bir kez
toplanacaktr. Konferans, yelerin herbirinin drt temsilcisinden oluacaktr; bunlardan ikisi
Hkmet temsilcileri olacak ve teki ikisi, karlkl olarak, bir yandan yelerden herbirinin
uyrukluunda olan iverenleri ve te yandan iileri temsil edecektir.
Her temsilcinin yannda, toplant gndeminde yazl ayr konularn herbiri iin enok iki
kii olmak zere, teknik danmanlar bulunabilecektir. Kadnlar zellikle ilgilendiren
sorunlarn Konferansda grlmesi srasnda, teknik danman olarak atanan kimselerden enaz
biri kadn olacaktr.
yeler, Hkmete bal olmayan temsilcileri ve teknik danmanlar, lkelerindeki iveren ve
ii meslek rgtlerinden -byle rgtlerin varolmas kouluyla- en byk temsil gc
bulunanlarla anlaarak atamay ykmlenirler.
Teknik danmanlar, ancak bal bulunduklar Temsilcinin istei zerine ve Konferans
Bakannn zel izniyle sz alabilirler; teknik danmanlar oylamaya katlmazlar.
Bir Temsilci, Bakana yazyla bavurarak, teknik danmanlardan birisini kendisine vekil
atayabilir ve bu vekil, bu sfatla, grmelere ve oylamaya katlabilir.
Temsilcilerin ve teknik danmanlarn adlan, yelerin herbirinin Hkmetlerince
Uluslararas alma Brosuna bildirilecektir.
Temsilcilerin ve teknik danmanlarn yetki belgeleri Konferansn incelemesine sunulacak
ve Konferans, hazr bulunan Temsilcilerin oylarnn te iki ounluuyla, ibu Maddenin
hkmlerine uygun olarak atanm saymayaca herhangi bir Temsilciyi ya da teknik danman
kabul etmeyebilecektir.
MADDE 377.
Her Temsilcinin, Konferans grmelerine sunulan btn sorunlarda kiisel oy kullanma
hakk olacaktr.
yelerden biri, atamaya hakk olduu, Hkmete bal bulunmayan temsilcilerden birini
atamamssa, Hkmete bah olmayan teki Temsilcinin Konferans tartmalar na katlmaa
hakk olacak, ancak oy verme hakk bulunmayacaktr.

-115-
 Konferans, 376. Maddenin kendisine verdii yetkilere dayanarak, yelerden birinin bir
Temsilcisini kabul etmezse, ibu Madde hkmleri, sz konusu Temsilci atan-mamcasna
uygulanacaktr.
MADDE 378.
Konferansn toplantlar, Milletler Cemiyeti merkezinde ya da hazr bulunan Tem-
silcilerin oylarnn te iki ounluuyla, bir nceki toplantda Konferansa kararla-
tnlabilecek herhangi baka bir yerde yaplabilecektir.
MADDE 379.
Uluslararas alma Brosu, Milletler Cemiyeti merkezinde kurulacak ve Cemiyet
kurumlan topluluunun bir paras olacaktr.
MADDE 380.
Uluslararas alma Brosu, aadaki hkmler uyarnca seilmi, yirmi drt kiiden
oluan bir Ynetim Kurulunun ynetimi altnda bulunacaktr:
Hkmetleri temsil eden oniki kii;
Konferansda iverenleri [patronlar221] temsil eden temsilcilerce seilmi alt kii;
Konferansda grevlileri ve iileri temsil eden temsilcilerce seilmi alt kii.
Hkmetleri temsil eden oniki kiiden sekizi, endstriyel nemi en byk olan yelerce,
drd, yukarda sz geen yelerin temsilcileri dnda, Konferansa atanm Hkmet
temsilcilerince bu amala seilen yelerden atanacaktr.
Endstriyel nemi en byk olan yelerin hangileri olduunun saptanmas sorununda
doabilecek anlamazlklar, Milletler Cemiyeti Konseyince zme balanacaktr.
Ynetim Kurulu yelerinin grev sreleri yl olacaktr. Bo yerlerin doldurulmas
biimi, yedeklerin atanmas ve ayn nitelikteki teki sorunlar, Konferansn uygun bulmas
kouluyla, Ynetim Kurulunca dzenlenebilecektir.
Ynetim Kurulu, yeleri arasndan bir Bakan seecek ve itzn yapacaktr.
Ynetim Kurulu, kendi saptad tarihlerde toplanacaktr. Ynetim Kurulunun enaz on
yesinin yazl bir istemde bulunmalar zerine, zel bir toplant yaplmas gerekecektir.
MADDE 381.
Uluslararas alma Brosunun bana bir Mdr getirilecektir; Mdr, Ynetim
Kurulunca atanacak, Ynetim Kurulundan ynerge [talimat] alacak, Bronun iyi ilemesi ve
grevlendirilecei btn teki ilerin yaplmas konusunda Ynetim Kuruluna kar sorumlu
olacaktr.
Mdr ya da vekili, Ynetim Kurulunun btn oturumlarnda bulunacaklardr.
MADDE 382.
Uluslararas alma Brosunun grevlilerini Mdr seecektir. Bu seim, en iyi verim
almak amacyla badatrlabilecek bir lde, eitli uyruklukta kiiler arasndan
yaplacaktr. Bunlardan bir blm kadn olacaktr.
221
Franszca metinde "patrons", ngilizce metinde "employers", talyanca metinde "padroni"; Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "sermayedarlar"; Vakit ve* Peyam- Sabah metinlerinde "messesat- snaiye".
(evirenler)

-116-
 MADDE 383.
Uluslararas alma Brosunun grevleri, iilerin iinde bulunduklar koullarn ve
alma rejiminin, uluslararas alanda dzenlenmesine ve zellikle uluslararas szlemeler
yaplmas iin, Konferansn grmelerine sunulacak sorunlarn incelenmesine ve ayn
zamanda, Konferansa istenilecek zel soruturmalarn yaplmasna ilikin her trl
bilgilerin toplanp datlmasn kapsayacaktr.
Bro, Konferans toplantlarnn gndemlerini hazrlamakla grevli olacaktr.
Bro, her trl uluslararas anlamazlklara ilikin olmak zere, ibu Andlama-nn bu
Blmndeki hkmleri gereince kendisine den devleri yerine getirecektir.
Bro, Franszca, ngilizce ve Ynetim Kurulunun uygun grecei herhangi bir baka
dilde, endstri ve alma ile ilgili uluslararas bir nemi olan sorunlarn incelenmesine zg,
belirli srelerde kacak bir dergi hazrlayacak ve yaynlayacaktr.
Genel olarak, Bronun, bu Maddede gsterilen grevlere ek olarak, Konferansn kendisine
vermeyi uygun grecei her trl baka yetkileri ve grevleri olacaktr.
MADDE 384.
yelerin ii sorunlaryla uraan Bakanlklar, Uluslararas alma Brosu Ynetim
Kurulundaki kendi Hkmet temsilcileri araclyla ya da byle bir temsilci yoksa, ilgili
Hkmete bu konuda gereken biimde yetkili klnan ve atanm bulunan herhangi bir baka
grevli araclyla, Mdrle dorudan doruya haberleebilecektir.
MADDE 385.
Uluslararas alma Brosu, yardmda bulunulmak olasl olan222, her trl sorunlar iin
Milletler Cemiyeti Genel Sekreterliinin yardmn isteyebilecektir.
MADDE 386.
yelerden her biri, duruma gre, Konferans ve Ynetim Kurulu toplantlarna katlan
Delegelerinin, bunlarn teknik danmanlarnn ve Temsilcilerinin yol ve oturma giderlerini
deyecektir.
Uluslararas alma Brosunun, Konferans ya da Ynetim Kurulu toplantlarnn btn
teki giderleri, Uluslararas alma Brosu Mdrne, Milletler Cemiyeti btesinden
Cemiyet Genel Sekreterince denecektir.
Uluslararas alma Brosu Mdr, ibu Madde gereince kendisine denen
deneklerin kullanlmas konusunda Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine kar sorumlu
olacaktr.

ALT-KESM II.

LEY

MADDE 387

Ynetim Kurulu, yelerden birinin Hkmetince ya da 376. Madde'de tanmlanan baka

herhangi bir rgte gndeme konacak konular hakknda yaplacak tm nerileri inceledikten
sonra Konferans toplantlarnn gndemini hazrlayacaktr.
222
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, iki virgl arasndaki bu szckler yoktur. Oysa, Vakit ve
Peyam- Sabah metinlerinde, yabanc dillerdeki metinlere uygun olarak, yle denilmektedir:... mzaheret
gsterilmesi mmkn olan..." (evirenler)

-117-
 MADDE 388.
Mdr, Konferansn Sekreterlii grevini yapacak ve her toplantnn gndemini, bu
toplantnn balangcndan drt ay nce, her bir yeye ve bunlar aracl ile, atandklarnda,
Hkmete bal olmayan temsilcilere iletmesi gerekecektir.
MADDE 389.
yelerin Hkmetlerinin her birinin ngrlen konulardan birinin ya da birkann,
toplant gndemine yazlmasna kar kmaa hakk bulunacaktr. Bu kar k hakl
gsteren nedenler Mdre sunulacak aklayc bir [andn] muhtrada yer alacak ve bu belge
Mdr tarafndan srekli rgt yelerine bildirilecekiir.
Bununla birlikte, hazr bulunan Temsilcilerin oylarnn te iki ounluu ile Konferans
karar verdii takdirde, kar klm olunan konular gndemde kalacaktr.
Konferansn, ayni te iki ounlukla, incelenmesi gerektiine karar verecei (nceki
paragrafta ngrlenlerden baka) her konu bir sonraki toplant gndemine alnacaktr.
MADDE 390.
Konferans kendi ileyi kurallarn dzenleyecektir: bakann seecek; incelenmesi
gerektii kansnda olduu tm konular hakknda rapor sunmakla grevli komisyonlar
kurabilecektir.
bu Andlamann ibu Blmnn baka maddeleri gereince zellikle daha byk bir
ounluu gerektirmeyen tm hallerde kararlar Konferansta hazr bulunan yelerin
kullandklar oylarn salt ounluu ile alnacaktr.
Kullanlan oylarn says toplantda hazr bulunan Temsilcilerin saysnn yarsndan az
olursa hibir karar alnamaz.
MADDE 391.
Konferans, kurduu komisyonlara, grmelere katlmak hakk olan, ancak oy haklar
bulunmayan teknik danmanlar katabilecektir.
MADDE 392.
Konferans, gndemindeki bir konuya ilikin nerilerin kabulne karar verirse, bu
nerilerin: a) ulusal yasa yoluyla ya da bir baka yoldan uygulanmas iin yelerin
incelenmesine sunulacak bir "tleme" ["tavsiye"]; b) ya da yelerce onaylanacak
uluslararas bir szleme tasars biimini mi alacam kararlatracaktr.
Her iki durumda, bir tlemenin [tavsiyenin] ya da bir szleme tasarsnn son
oylanmasnda Konferansa kabul edilebilmesi iin, hazr bulunan Temsilcilerin oylarnn
te iki ounluunu toplamas zorunludur.
Konferans, uygulanmas genel olacak bir tleme ya da szleme tasars hazrlarken,
iklimin, endstri rgtlenmesinin eksik gelimbulunmasnn ya da baka zel durumlann,
endstri koullarn temelden deiik kld lkeleri gz nnde tutacak ve bu lkelere zg
koullar karlayabilmek iin gerekli sayd deiiklikleri ne srebilecektir.
tlemenin ya da szleme tasarsnn bir rnei Konferans Bakan ile Mdrce
imzalanarak, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine verilecektir. Genel Sekreter, tlemenin
ya da szleme tasarsnn doruluu onaylanm bir rneini yelerden herbirine
gnderecektir.

-118-
 yelerden herbiri, Konferans toplantsnn kapanmasndan balayarak bir yl iinde (ya
da kurald durumlar yznden, bu sre iinde olamazsa, olanak bulunur bulunmaz - ancak
Konferansn kapanndan balayarak kesinlikle 18 aydan daha uzun bir sre gemeden),
tlemeyi ya da szleme tasarsn bir yasa biimine sokmak ya da baka trl bir nlem
almak zere, bunlar, bu konuda yetkili makama ya da makamlara sunmay ykmlenirler.
Bir tleme sz konusuysa, yeler, alnan nlemler konusunda Genel Sekretere bilgi
vereceklerdir.
Sz konusu olan bir szleme tasarsysa, yetkili makamn ya da makamlarn uygun
buluunu salayan ye, szlemeyi kesin biimde onadn Genel Sekretere bildirecek ve bu
szlemenin hkmlerini yerine getirmek iin gerekli nlemleri alacaktr.
Bir tlemeye ilikin olarak bir yasama karar ya da bu tleme hkmlerinin yerine
getirilmesini salayacak nitelikte baka trl nlemler alnmazsa, ya da bir szleme tasars,
bu konuda yetkili bulunan makamn ya da makamlarn uygun bulmasyla karlanmazsa, ye,
baka hibir ykm altnda bulunmayacaktr.
almaya ilikin konulardaki bir szlemeye katlmak yetkisi birtakm kstlamalara
balanm bulunan federal bir Devletin sz konusu olduu durumlarda, Hkmetin, bu
kstlamalarn uyguland szleme tasarsn yalnz bir tleme biiminde alma hakk
olacak ve, bu durumda, bu Maddenin tlemeler konusundaki hkmleri uygulanacaktr.
Yukardaki madde aadaki ilkeye uygun biimde yorumlanacaktr: Hibir durumda, bir
tlemenin ya da szleme tasarsnn Konferansa kabulnn sonucu olarak, yelerden
herhangi birinden, sz konusu iilere ilikin olarak, kendi yasal kurallaryla daha nce
salanm bulunan korumay azaltmas istenmeyecektir.
MADDE 393.
Bylece onaylanm olan her szleme, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterliince kte
yazlacak [tescil edilecek], ancak, yalnz onu onaylam olan yeleri balayacaktr.
MADDE 394.
Tm zerinde son oylamada, hazr bulunan yelerin te iki ounluunu kazanamayan
bir tasan, Srekli rgt yelerinden isteyenler arasnda zel bir szlemeye konu olabilir.
Bu nitelikteki her zel szleme, ilgili Hkmetlerce, Milletler Cemiyeti Genel
Sekreterine gnderilecek ve Genel Sekreter bu szlemeyi kte yazdrtacaktr.
MADDE 395.
yelerden herbiri, katlm olduu szlemeleri yrrle koymak iin ald nlemler
konusunda Uluslararas alma Brosuna yllk bir rapor gndermeyi ykmlenir. Bu
raporlar, Ynetim Kurulunca gsterilen biimde yazlacak ve Ynetim Kurulunun istedii
kesin bilgileri ierecektir. Mdr, bu raporlarn bir zetini, Konferansn en yakn toplantsna
sunacaktr.
MADDE 396.
yelerden herhangi birinin, katlm olduu bir szlemenin istenir biimde uygu-
lanmasn salamadn ne srerek, bir ii ya da iveren meslek rgtnce, Uluslararas
alma Brosuna yaplan bir yaknma, Ynetim Kurulunca, yaknma konusu Hkmete
ulatrlacak ve bu Hkmet, soruna ilikin uygun grecei bildiride bulunmaa
arlabilecektir.

-119-
 MADDE 397.
Yaknma konusu Hkmetten akla yatkn bir sre iinde hibir bildiri alnmazsa, ya da
alnan bildiri Ynetim Kurulunca yeterli grlmezse, Ynetim Kurulu, alnan yaknma
bildirisini ve gerekirse verilen yant aa vurmak hakkna sahip olacaktr.
MADDE 398.
yelerden herbiri, bundan nceki Maddeler gereince, birlikte onayladklar bir
szlemenin uygulanmasn, kendi grne gre, istenir biimde salamayan bir yeye
ilikin olarak, Uluslararas alma Brosuna bir yaknma gnderebilir.
Ynetim Kurulu, yerinde grrse ve aada gsterilen yntem uyarnca, durumu, bir
Soruturma Komisyonuna bildirmeden nce, 396. Maddede yazl olduu biimde, yaknma
konusu Hkmetle iliki kurabilir.
Ynetim Kurulu, yaknmay, sz konusu Hkmete bildirmeyi gerekli grmezse ya da bu
bildiride bulunulduu zaman, akla yatkn bir sre iinde, kendisini doyuracak bir yant
alnmazsa, ortaya atlan sorunu incelemek ve bu konuda bir rapor ver-: meke grevli bir
Soruturma Komisyonu kurulmasn isteyebilecektir.
Ayn yntem, gerek dorudan doruya, gerek Konferansdaki bir Temsilcinin yaknmas
zerine, Ynetim Kurulunca uygulanabilecektir.
397. ya da 398. Maddelerin uygulanmasnn ortaya kard bir sorun Ynetim Kuruluna
geldii zaman, yaknma konusu Hkmet, Ynetim Kurulunda daha nceden atanm bir
Temsilcisi yoksa, Ynetim Kurulunun bu soruna ilikin grmelerine katlmak zere bir
Temsilci atama hakkna sahip olacaktr. Bu grmelerin yaplaca tarih, yaknma konusu
Hkmete zamannda bildirilecektir.
MADDE 399.
Soruturma Komisyonu aadaki biimde kurulacaktr:
yelerden herbiri, ibu Andlamann yrrle girmesini izleyen alt ay iinde,
endstriyel konularda yetkili olan, biri iverenleri [patronlar223], ikincisi iileri temsil eden
ve ncs her ikisine kar bamsz bulunan, kii atamay ykmlenir. Bunlarn hepsi,
iinden Soruturma Komisyonunun yeleri seilecek olan, bir dizelge [liste] oluturacaktr.
Ynetim Kurulunun, sz geen kiilerin niteliklerini incelemeye ve nitelikleri ibu
Madde hkmlerine uymayanlarn atanmasn, hazr bulunan Temsilcilerin te iki
ounluuyla reddetmeye hakk olacaktr.
Ynetim Kurulunun istei zerine, Milletler Cemiyeti Genel Sekreteri, Soruturma
Komisyonunu oluturmak zere, dizelgedeki [listedeki] kategoriden herbiri iinden birer
kii olmak zere, kii atayacak ve ayrca bu kiiden birini anlan Komisyonun Bakan
olarak seecektir. Bylece atanan kiiden hibiri, yaknmayla dorudan doruya ilgili
bulunan yelerden birine bal olmayacaktr.
MADDE 400.
Bir yaknma, 398. Madde gereince, bir Soruturma Komisyonuna gnderilecek olursa,
yaknmayla dorudan doruya ilgisi bulunsun ya da bulunmasn, yelerden herbiri,
yaknma konusuna ilikin olarak elindeki btn bilgileri Komisyonun yararlanmasna hazr
bulundurma ykmlenir.
223
Franszca metinde "le patrons", ngilizce metinde "employers", talyanca metinde "i padroni". Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde, bu szckler karl olarak 380. maddede "sermayedar" szc
kullanlmken, burada "patronlar" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de "patronlar"
denilmektedir. (evirenler)

-120-
 MADDE 401.
Soruturma Komisyonu, yaknmann derinlemesine incelenmesinden sonra bir rapor
kaleme alarak, bunda, yaknmann kapsamn belirtmeye yarayacak btn olgusal noktalara
ilikin gzlemleriyle birlikte, yaknan Hkmetin isteini yerine getirmek iin alnmas
gereken nlemler ve bu nlemlerin alnmas iin verilmesi gereken sreler konusunda uygun
grd tlemeler [tavsiyeler] bildirecektir.
Bu rapor, ayn zamanda, gerekirse yaknlan Hkmete, Komisyonca uygun ve
teki Hkmetlerce uygulanmas kendisine hakl grlecek ekonomik yaptrmlar da
belirtecektir.
MADDE 402.
Milletler Cemiyeti Genel Sekreteri, Soruturma Komisyonunun raporunu, anlamazlkla
ilgili Hkmetlerin herbirine bildirecek ve raporun yaynlanmasn salayacaktr.
lgili Hkmetlerden herbiri, Komisyon raporundaki tlemeleri kabul edip etmediini
ve bunlar kabul etmiyorsa, anlamazl Milletler Cemiyeti'nin Uluslararas Srekli Adalet
Divan'na sunmak isteinde olup olmadn, bir ayhk bir sre iinde, Milletler Cemiyeti
Genel Sekreterine bildirecektir.
MADDE 403.
yelerden biri, bir tlemeye ya da szleme tasarsna ilikin olarak, 392. Maddede
yazl nlemleri almazsa, baka herhangi bir yenin, bu konuda Uluslararas Srekli Adalet
Divan'na bavurmaa hakk olacaktr.
MADDE 404.
Uluslararas Srekli Adalet Divan'mn 402. ya da 403. Maddeler gereince, kendisine
sunulan bir yaknmaya ya da soruna ilikin karar kesindir.
MADDE 405.
Soruturma Komisyonunun varabilecei sonular ya da tlemeler, Uluslararas Srekli
Adalet Divan'nca dorulanabilecek, deitirilebilecek ya da bozulabilecektir; Divan,
gerekirse, kusurlu Hkmete kar uygun grecei ve baka Hkmetlerce uygulanmas
Divan'a hakl grlebilecek, ekonomik yaptrmlar bildirecektir.
MADDE 406.
Herhangi bir ye, Soruturma Komisyonu raporunda olsun, Uluslararas Srekli Adalet
Divan kararnda olsun, bulunabilecek tlemelere, saptanacak sre iinde uymazsa, baka
herhangi bir ye, Komisyon raporunda ya da Adalet Divan kararnda bu konuda
uygulanmas bildirilen ekonomik yaptrmlar o yeye kar uygulayabilecektir.
MADDE 407.
Kusurlu Hkmet, gerek Soruturma Komisyonunun tlemelerine, gerek Uluslararas
Srekli Adalet Divan'nm kararndaki tlemelere uymak iin gerekli nlemleri ald
konusunda Ynetim Kuruluna her zaman bilgi verebilir ve Ynetim Kurulundan,
sylediklerinin doruluunu incelemek zere, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterince bir
Soruturma Komisyonu kurduruimasn isteyebilir. Bu durumda, 399., 400., 401., 402., 404.
ve 405. Maddeler hkmleri uygulanacaktr; Soruturma Komisyonu raporu ya da
Uluslararas Srekli Adalet Divan karar kusurlu Hkmetten yana ise, teki Hkmetler,
sz konusu Devlete kar aldklar ekonomik nlemlere hemen son vereceklerdir.

-121-
 ALT-KESM III.

GENEL HKMLER.

MADDE 408.
yeler, ibu Andlamann bu Blmnn hkmleri gereince katlm olduklar
szlemeleri, smrgelerinden ya da sahibi bulunduklar lkelerden ve koruyuculuklar
altndaki lkelerden kendilerini kendi balarna ynetmeyenlere, aadaki ekincelerle,
uygulama ykmlenirler:
1. Szlemenin yerel koullar yznden uygulanmasna olanak bulunmamas,
2. Szlemenin yerel koullara uydurulmas iin szlemede gerekli deiikliklerin
yaplabilmesi;
yelerden herbiri, kendilerini kendi balarna tam olarak ynetmeyen smrgelerinden,
ya da sahip olduklar lkelerden, ya da koruyuculuklar altnda bulunan lkelerden herbiri
iin almay tasarladklar karar Uluslararas alma Brosuna bildirecektir.
MADDE 409.
bu Andlamann ibu Blmne, Konferansa, hazr bulunan Temsilcilerinin
oylarnn te iki ounluuyla yaplmas kabul edilen deiiklikler, temsilcileri Mil
letler Cemiyeti Konseyini oluturan Devletlerce ve yelerin drtte nce onaylan
d zaman yrrle gireceklerdir.
MADDE 410.
bu Andlamann ibu Blmnn ve yelerce sonradan ibu Blme dayanlarak
yaplm szlemelerin yorumlanmasna ilikin her trl sorunlar ve glkler Uluslararas
Srekli Adalet Divan'nm deerlendirmesine sunulacaktr.

ALT-KESM IV.

Almanya ile 28 Haziran 1919'da yaplm Andlamada ngrlen

GEC NLEMLER

MADDE 411.
Konferansn ilk toplants 1919 Ekim aynda yaplacaktr. Bu toplantnn yeri ve gndemi
iliik Ek'de saptanacaktr.
Bu ilk toplantnn ar ve dzenlenmesi, sz geen Ek'te bu bakmdan gsterilen
Hkmete salanacaktr. Belgelerin hazrlanmasnda, bu Hkmete, ayn Ek'te gsterilen
yelerden oluan bir Uluslararas Komisyon yardm edecektir.
Bu ilk toplantnn ve, Milletler Cemiyeti btesine gerekli denekler konuluncaya kadar,
bundan sonraki toplantlarn giderleri, Temsilcilerin ve teknik danmanlarn yolluklar
dnda, Uluslararas Posta Birlii'nin Uluslararas Brosu iin saptanm oranlar zerinden
yeler arasnda paylatrlacaktr.
MADDE 412.
Milletler Cemiyeti kuruluncaya kadar, bundan nceki maddeler gereince, Milletler
Cemiyeti Genel Sekreterine yaplmas gereken bildiriler, Uluslararas alma Brosu
Mdrnce saklanacak ve bunlara ilikin olarak Genel Sekretere bilgi verilecektir.

-122-
 MADDE 413.
Uluslararas Srekli Adalet Divan kuruluncaya kadar, ibu Andlamann ibu Blm
gereince Divan'a sunulmas gereken anlamazlklar, Milletler Cemiyeti Konseyinin kuraca
kiilik bir mahkemeye gtrlecektir.

EK.

ALIMA KONFERANSININ BlRNC TOPLANTISI, 1919

Konferansn toplant yeri Washington olacaktr.

Amerika Birleik Devletleri Hkmetinin, Konferans toplantya armas istenecektir.
Uluslararas Dzenleme Komitesi, Birleik-Devletler, Byk-Britanya, Fransa, talya,
Japonya, Belika ve svire Hkmetlerinden herbirince seilen yedi kiiden oluacaktr.
Komite, gerekli grrse, baka yeleri de Komitede temsil edilmee a-rabilecektir.
Gndem yle olacaktr:
1. Sekiz saatlik gn ya da 48 saatlik hafta ilkesinin uygulanmas;
2. sizlii nlemeye ve isizliin sonularna are bulmaya ilikin sorunlar;
3. Kadnlarn altrlmas:
a) doumdan nce ve sonra (analk dentisi sorununu da kapsamak zere);
b) gece almas;
c) sala elverili olmayan ilerde alma.
4. ocuklarn altrlmas:
a) ie alm ya;
b) gece almas;
c) sala elverili olmayan ilerde alma.
5. Endstride altrlan kadnlarn gece altrlmalarnn ve beyaz (san) fosforun
kibrit endstrisinde kullanlmasnn yasaklanmasna ilikin 1906'da Bern'de kabul edilen
Uluslararas Szlemelerin kapsamlarnn geniletilmesi ve uygulanmas.

KESM II.

GENEL LKELER.

MADDE 414.

Batl Yksek Taraflar, cretle alan iilerin fizik, moral ve dnsel ynlerden iyi
durumda bulunmalarnn, uluslararas bakmdan temel nemde olduunu kabul ederek, bu
yksek amaca ulamak iin, Milletler Cemiyeti rgtne bal olmak zere, birinci Kesimde
ngrlen srekli rgt kurmulardr.
Batl Yksek Taraflar, iklim, grenek, ekonomik olanak ve endstriyel gelenek
bakalklarnn, alma koullarnda kesin bir tekdzenin hemen salanmasn gletirdiini
kabul etmektedirler. Ancak, Batl Yksek Taraflar, emein yalnz bir ticaret nesnesi
biiminde saylmamas gerektii kansndan esinlenerek, alma koullarnn dzenlenmesi
iin, btn endstriyel topluluklarn iinde bulunduklar zel durumlarn elverdii lde
uygulamaya aba gstermeleri gereken birtakm yntemler ve ilkeler bulunduu
grndedirler.

-123-
 Bu yntemler ve ilkeler arasnda, aada yazl olanlar. Batl Yksek Taraflara zel ve
ivedi bir nemde grnmektedir:
1. Yukarda belirtilen ve emein yalnz bir mal ya da ticaret nesnesi saylmamasn
isteyen ana ilke.
2. Yasaya aykr olmayan btn konularda, gerek iiler gerek iverenler iin bir araya
gelme hakk.
3. ilere, iinde yaadklar zaman ve lke anlayna gre uygun saylacak bir yaam
dzeyi salayacak bir cret denmesi.
4. Sekiz saatlik gn ya da 48 saatlik haftann henz salanmad lkelerde, bunun,
ulalmas gereken bir ama olarak kabul.
5. Olabildiince, pazar gnne rastlamak zere, en az yirmi drt saatlik bir hafta
dinlencesinin kabul.
6. ocuklarn altrlmasnn yasaklanmas ve her iki cinsiyetten genlere
eitimlerini srdrmeleri ve fizik gelimelerini salamak olanan vermek iin, onlarn
almalarnn gerekli olan kstlamalara bal tutulmas.
7. Eit deerde bir i iin, cinsiyet fark gzetilmeksizin, eit cret ilkesi.
8. Her lkede alma koullan konusunda konulan yasal kurallar, bu lkede yasalara
uygun olarak oturmakta olan btn iiler iin adaletli bir ekonomik ilem salamaldr.
9. Her Devlet, iilerin korunmasna ilikin yasalarn ve ynetim kurallarnn uy-
gulanmasn salamak iin, kadnlar da kapsayan bir denetim rgt kuracaktr.
Bu ilkelerin ve yntemlerin tm ya da kesin olduklarn ne srmemekle birlikte, Batl
Yksek Taraflar o grtedirler ki bu yntemler ve ilkeler, Milletler Cemiyeti'nin politikasna
klavuzluk edebilirler ve Milletler Cemiyeti yeleri olan endstriyel topluluklarca kabul
edilirlerse ve tm olarak uygulanmalar uygun den bir denetim rgtnce tam bir biimde
salanrsa, dnya iileri iin srekli iyilikler yaratabileceklerdir.

B L M XIII.
ETL HKMLER.

MADDE 415.
Trkiye, Mttefik Devletler ya da bunlardan kimileriyle baka herhangi bir Devlet
arasnda, 26 ubat 1885 tarihli Berlin ve 2 Temmuz 1890 tarihli Brksel Genel Senetlerinde
ve bunlar tamamlayan ya da deitiren szlemelerde ele alnan silh ve ispirtolu maddeler
ticaretiyle, teki konulara ilikin olarak yaplan ya da yaplacak olan szlemeleri tanmay
ve bunlar kabul etmeyi ykmlenir.
MADDE 416.
Batl Yksek Taraflar, 17 Temmuz 1918'de, Fransa Cumhuriyeti Hkmeti ile Altes
Monako Prensi224 arasnda imzalanan ve Fransa ile Prensliin ilikilerini saptayan Andlama
konusunda bilgi edindiklerini ve bunu tutanaa geirdiklerini bildirirler.
224
Franszca metinde Altesse Sre'nissime", ngilizce metinde "Serene Highness", talyanca metinde "Altezza
Serenissima"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Prens Cenaplar"; Vakit ve Peyam- Sabah
metinlerinde "Prens Hazretleri". (evirenler)

-124-
 MADDE 417.

bu Andlama hkmleri sakl kalmak zere, Trkiye, hibir Mttefik Devlete kar,
dorudan doruya ya da dolayl olarak, ibu Andlamann yrrle konmasndan nceki
hibir olay nedeniyle, hibir para isteminde bulunmamay ykmlenir.
bu hkm, ilgilileri kim olursa olsun, bundan byle ortadan kalkm bu tr btn
istemlerden tam ve kesin vazgeme anlamn tamaktadr.

MADDE 418.
Trkiye, Mttefik Devletler ganimet mahkemelerinden herhangi birince, Osmanl
gemilerine ve Osmanl mallarna ilikin olarak verilmi her trl kararlar ve buyruklarla, bu
mahkemelerin giderlerine ilikin btn kararlar ve buyruklar geerli ve uyulmas zorunlu
kabul eder, ve bu kararlarla buyruklara kar, uyruklar adna hibir istemde bulunmamay
yklenir.
Mttefik Devletler, saptayacaklar koullar altnda, ganimet konusunda Osmanl
mahkemelerinin kararlarn ve buyruklarn -bu kararlar ve buyruklar ister ad geen
Devletlerin uyruklarnn, ister tarafsz lkeler uyruklarnn haklarn etkilesin- incelemek
haklarn sakl tutarlar. Trkiye, sorunlarn dosyasn oluturan btn belgelerin rneklerini,
verilen kararlar ve buyruklar da iermek zere, salamay ve bunlarn sz edilen
incelenmesinden sonra yaplacak tlemeleri [tavsiyeleri] kabul edip yerine getirmeyi
ykmlenir.
MADDE 419.
Gemilerin ve yklerin sava srasnda batmasndan doan zararlar enaz dzeye
indirebilmek ve kurtarlabilecek gemilerin ve yklerin225 ele geirilmesini ve bunlara ilikin
zel istemlerin zme balanmasn kolaylatrmak iin, Osmanl Hkmeti, sava
srasnda Osmanl deniz kuvvetlerince batrlan ya da hasara uratlan gemiler konusunda
Mttefik Devletler Hkmetlerinin ya da uyruklarnn iine yarayacak, elindeki btn
bilgileri vermeyi ykmlenir.
MADDE 420.
bu Andlamann yrrle konmasn izleyecek alt ay iinde, Osmanl Hkmeti,
Mttefik Devletler Hkmetlerine, 29 Ekim 1914'den bu yana, bu Devletlerden ya da -bu
Devletlerin uyruklarnca denetlenen her eit ortaklklar ya da dernekleri de iermek zere-
uyruklarndan alnm ganimetleri, arivleri, tarihsel anlar ya da sanat yaptlarn geri
verecektir.
Bunlarn geri verilmesi, geri alacak Hkmetlerce gsterilecek yerlerde ve koullar iinde
yaplacaktr.
MADDE 421.
bu Andlamann yrrle konmasn izleyecek oniki ay iinde, Osmanl Hkmeti
eski yaptlara ilikin imdiki Osmanl yasalarn yrrlkten kaldracak ve bunlarn yerine,
bal Ek'teki kurallara dayanan ve Parlamentonun oyuna sunulmazdan nce Maliye
Komisyonunun uygun bulmasna sunulmas gerekecek ve Osman h Hkmetince btn
uluslar arasnda tam eitlikle uygulanmasnn salanaca ykmlenecek, yeni yasalar
kartlmas iin gerekli nlemleri alacaktr.
225
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "kurtarlabilecek gemilerin ve yklerin" szckleri yoktur;
oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde yle denilmektedir: "tahlisi kaabil olan sefain ve hamulelerin".
(evirenler)

-125-
 EK
1.
"Eski yapt"226 szc, 1700 ylndan nceki her eit yapt ya da insan emei rn
anlamna gelir.
2.
Eski yaptlarn korunmas yasalar korkutucu olmaktan ok, zendirici yntemleri stn
tutmaldr.
5. Paragrafta sz edilen izni elde etmeksizin bir eski yapt bulup da, bu buluunu yetkili
Osmanl Bakanlnn bir grevlisine bildiren her kiiye, buluunun deeriyle orantl parasal
bir dl verilmelidir.
3.
Yetkili Osmanl Bakanl almaktan vazgemedike, hibir eski yapt bu Bakanlktan
bakasna aktarlamaz.
Hibir eski yapt sz edilen Bakanlktan izin belgesi alnmakszn lke dna
kartlamaz.
4.
Kt niyetle ya da savsaklama sonucu, bir eski yapt yok eden ya da ona zarar veren
kiiye saptanacak bir ceza verilecektir.
5.
Yetkili Osmanl Bakanlnn izin belgesini tayanlar dnda, eski yapt bulmak
amacyla toprak amak ya da kaz yapmak yasaktr ve para cezas gerektirir.
6.
Tarih ya da arkeoloji bakmndan nemli grlebilecek alanlarn geici ya da srekli
olarak kamulatrlmasna olanak verebilecek, hakgzetirlie uygun koullar saptanacaktr.
7.
Kaz yapmak izni yalnz yeterli arkeoloji deneyi olduu konusunda gvence gsteren
kiilere verilecektir. Bu izinleri verirken, Osmanl Hkmeti, geerli neden olmakszn,
hibir ulusun bilginlerini izinden yoksun klacak biimde davranmayacaktr.
Kazdan elde edilecekler, kazy yapan kii ile Osmanl Bakanl arasnda, Bakanln
saptayaca oranda bllecektir. Bilimsel nedenlerle, blnme olanak d grlecek
olursa, bulana, kazdan elde edilenin bir blm yerine, hakgzetirlie uygun bir dence
[tazminat] verilmesi gerekecektir.
MADDE 422.
Bugn Trkiye'nin bir paras olmaktan km bulunan topraklardan, l Austos 1914'den
sonra alnm din, arkeoloji, tarih ya da sanat nemi olan btn nesneler, ibu Andlmann
yrrle konmasn izleyen oniki ay iinde, Osmanl Hkmetince, sz edilen nesnelerin
alnd topran Hkmetine geri verilecektir.
226
Franszca metinde "antiquitcs, ngilizce metinde "Antiquity", talyanca metinde "antichita". Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "antika"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "sar- atika". (evirenler)

-126-
 Bu nesneler zel bir kiinin mlkiyetine gemise, bu Maddede ngrlen ykmll
yerine getirmek iin, kamulatrma yoluyla ya da baka bir yolla, gerekli nlemleri almak
Osmanl Hkmetine decektir.
bu Andlamann yrrle konmasn izleyecek alt ay iinde, bu Madde gereince geri
verilecek nesnelerin dizelgeleri [listeleri] ilgili Hkmetlerce Osmanl Hkmetine
verilecektir.
MADDE 423.
Osmanl Hkmeti, u anda elinde bulunan, stanbul'daki Rus Arkeoloji Ensti-ts'nn
Kitaplmdaki kitaplar, belgeleri ve elyazmalarn saklamay ve Mttefik Devletlerin,
Rusya'nn haklarn korumak zere, belirtmek hakkn sakl tuttuklar makama vermeyi
ykmlenir. O zamana kadar, Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletlerden herhangi birince
resmen yetkili klnm her kiinin, sz geen kitaplara, belgelere ve elyazmalarna zgrce
bavurabilmesini salayacaktr.
MADDE 424.
bu Andlama yrrle girer girmez, Trkiye, kendisinden ayrlan topraklarn sivil,
asker, maliye, adalet ya da baka ynetimlerinin arivlerini, ktklerini [defterlerini],
plnlarn, senetlerini ve her eit belgelerini, ilgili Hkmetlere vakit geirmeden verecektir.
Bu belgeler, arivler, ktkler, senetler ya da plnlar baka yere kald-rlmsa, ilgili
Hkmetin istemesi zerine, Trkiye bunlar geri verecektir.
Birinci fkrada sz edilen arivler, ktkler, plnlar, senetler ve belgelerden asker
nitelikte olmayanlar, ayn zamanda Osmanl ynetimlerini de ilgilendirmekteyse ve,
bu yzden, bunlarn sz edilen ynetimler zarara uratlmakszn verilmesi olana yoksa,
Trkiye, karlkl olma kouluyla, ilgili Hkmetlere bunlarn ieriini bildir-meyi
ykmlenir.
1912'den sonra Yunanistan'a geirilen Osmanl imparatorluu blgelerindeki tanmaz
mallara ilikin olup da, boaltma srasnda Osmanl makamlarnn gtrdkleri ya da
gtrm olabilecekleri yerel tapu ktkleriyle teki kamusal ktkleri Yunan Hkmetine
geri vermeyi Osmanl Hkmeti zellikle ykmlenir.
Bir ya da birka ktk defterinin yitirilmi olmas yznden ya da baka bir nedenle geri
verilmesi olana bulunamayacak olursa ve Yunan makamlarna sunulan senetlerin
dorulanmas bakmndan bunlarn incelenmesi gerekiyorsa, Yunan Hkmetinin
stanbul'daki227 merkez tapu ktnden [sicilinden] gereken yazlarn rneklerini almaya
hakk olacaktr.
MADDE 425.
bu Andlama uyarnca Trkiye'den ayrlan topraklar zerinde yetkesini [otoritesini]
kullanan ya da ibu Andlama gereince imdiki statsn Trkiye'nin tand Hkmetlere,
karlkl olma kouluyla, Osmanl Hkmeti, sz geen topraklardaki Vakf ynetimine
ilikin ya da bu topraklarda yerlemi kiilerin ya da kurumlarn ilgilendikleri -bulunduklar
yerler nerede olursa olsun- zel vakflara ilikin her trl arivlere ve belgelere
bavurabilmelerini salamay ykmlenir.
227
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli"; Matbaa-i
mire, Konya ve Erim metinlerinde "Dersaadet"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "stanbul". (evirenler)

-127-
 MADDE 426.
30 Ekim 1918'den, III. Blmn (Siyasal Hkmler) 136. Maddesinde ngrlen yeni
yarg rejiminin yrrle girmesine kadar, Mttefik Devletlerden herbirinin bir yargcnca ya
da mahkemesince Trkiye'de verilmi olan kararlar Osmanl Hkmeti tanyacaktr;
gerektiinde, bunlarn yerine getirilmesini salamay bu Hkmet [Osmanl Hkmeti]
ykmlenir.
MADDE 427.
III. Blmn (Siyasal Hkmler) 46. Maddesi hkmleri sakl kalmak kouluyla,
Trkiye, 27. Maddede tanmlanan snrlar iindeki topraklar bakmndan, stanbul228 Yksek
Salk Kurulunca [Shhiye Meclis-i lisi'nce] ya da bu Kurulun ynetimi altndaki Osmanl
Salk Ynetimince daha nce ele alnm herhangi bir soruna ilikin olarak Mttefik
Devletlerce, gerektiinde baka Devletlerle de anlaarak, alnm btn kararlar kabul
etmeyi ve bunlarn yrtlmesi iin ibirliinde bulunmay ykmlenir.
MADDE 428.
bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan topraklar ile, ibu Andlama gereince
Trkiye'nin egemenlii altndan kan topraklar bakmndan, Trkiye, imdiden, stanbul
Yksek Salk Kurulunca ya da bu Kurulun ynetimi altndaki Osmanl Salk Ynetimince,
ya da skenderiye Denizcilik ve Karantina Salk Kurulunca daha nce ele alnm herhangi
bir soruna ilikin olarak Mttefik Devletlerce, gerektiinde baka Devletlerle de anlaarak,
alnm, aadaki btn kararlar kabul etmeyi ykmlenir.
Bir nceki fkrada sz edilen ilkeler unlardr:
a) Trkiye'den ayrlp Mttefik Devletlerden birinin denetimi altna konulan topraklarda
ilgili Mttefik Devlet -ister egemen Devlet, ya da mandataire, ya da koruyucu olarak, isterse
sz geen topraklarn ynetiminden sorumlu Devlet olarak davransn- uluslararas salk
szlemeleri hkmlerine uyarak, kendi karantina istasyonlarn kurmakla ve bunlar
ynetmekle ykml olacaktr.
b) Hicaz'da Hac Salk denetimine 229 ilikin olarak, stanbul Yksek Salk Kurulu, ya
da Osmanl Salk Ynetimince, ya da ynetimleri altnda, ya da skenderiye Denizcilik ve
Karantina Salk Kurulunca alnan nlemler, bundan byle, bu nlemlerin uygulanmas iin
gerekli karantina istasyonlaryla salk kurumlarnn bulunduu topraklarn egemenlii,
mandat's, koruyuculuu ya da sorumluluu altnda bulunduklar Mttefik Devlete
alnacaktr. Bu nlemler, uluslararas salk Szlemeleri hkmlerine uygun olacak ve
uygulamada tam bir tekdzen salamak iin, hac ziyaretlerinin denetlenmesiyle ilgili herbir
Mttefik Devlet, Milletler Cemiyeti'nin denetimi altnda bulunacak bir Hac Ziyaretleri
Karantina Egdm [Koordinasyon] Komisyonunda temsil edilecektir.
MADDE 429.
Batl Yksek Taraflar, sonradan aykr bir hkm konmadka, ibu Andlama ile
kurulan her Komisyonun Bakannn, oynlarn eit blnmesi durumunda, ikinci bir oy
kullanma hakk olacan kabul ederler.
228
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli"; 1920 Trke
evirilerinde "stanbul". (evirenler)
229
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde Hicaz makamat- mbarekesi zvvarnn teftiat-
shhiyesi" denilmektedir; bu szlerin karl yabanc dillerdeki metinlerde de vardr; oysa, Vakit ve Peyam-
Sabah metinlerine bu szler alnmamtr. (evirenler)

-128-
 MADDE 430.
bu Andlamada tersine bir hkm yoksa, ibu Andlamann kimi Devletleri ilgilendiren
belirli bir sorunun ilgili Devletler arasnda yaplacak zel bir szleme ile zlmesini
ngrd durumlarda, bu konuda kacak glklerin, Trkiye Milletler Cemiyeti'ne ye
olarak kabul edilinceye kadar, Balca Mttefik Devletlerce zme balanaca Batl
Yksek Taraflar arasnda kararlatrlmtr.
MADDE 431.
bu Andlamann zel hkmleri sakl kalmak kouluyla, ve ibu Andlamann
yrrle konmasndan balayarak alt aylk bir srenin bitiminde, Osmanl yasalar
nn Osmanl Hkmetince ibu Andlamaya uygun olarak deitirilmi olmas ve deimi
tutulmas gerekecektir.
Ayn sre iinde, ibu Andlamann hkmlerinin yrtlmesine ilikin btn
ynetimsel ve baka nlemlerin Osmanl Hkmetince alnm olmas gerekecektir.
MADDE 432.
bu Andlamann uygulanmasna dorudan doruya ya da dolayl olarak ilikin her
konuda, Trkiye, ounluk kararyla davranan Milletler Cemiyeti Konseyinin gerekli
grecei her trl soruturmay kabul etmekle ykml kalacaktr.
MADDE 433.
Batl Yksek Taraflar, Rusya'ya, Milletler Cemiyeti'ne ye kabul edilir edilmez, Balca
Mttefik Devletler ile Rusya'nn, aralannda anlaacaklar koullar iinde ve ibu Andlama ile
kendisine kesinlikle tannan haklara zarar verilmeksizin, ibu Andlamaya katlma yeteneini
tanmay kararlatrmlardr.
Franszca, ngilizce ve talyanca yazlm olan ibu Andlama onaylanacaktr. Anlamazlk
durumunda, Franszca ve ngilizce metinlerin eit deerde saylaca I. Blm (Milletler
Cemiyeti Misak) ile XII. Blm (alma) dnda, Franszca metin geerli olacaktr.
Onama belgeleri olabildiince en ksa sre iinde Paris'te sunulacaktr.
Hkmet merkezleri Avrupa dnda olan Devletler, onamalarnn yapldm Paris'teki
diplomasi temsilcileri araclyla, Fransa Cumhuriyeti Hkmetine bildirmekle yetinmeye yetkili
olacaklar ve bu durumda, onama belgelerini olabildiince erken ulatracaklardr.
Andlama, bir yandan Trkiye ile, te yandan Balca Mttefik Devletlerden nce
onaylanr onaylanmaz, onama belgelerinin bir ilk sunu tutana dzenlenecektir.
Bu tutanak tarihinden balayarak, Andlama, onu bylece onaylam olacak Batl Yksek
Taraflar arasnda yrrle girecektir.
bu Andlamada ngrlen btn srelerin hesaplanmasnda, bu tarih, Andlamann
yrrle konma tarihi saylacaktr.
Btn teki bakmlardan, Andlama, her Devlet iin, bu Devletin onama belgesinin sunulma
tarihinde yrrle girecektir.
Fransz Hkmeti, onama belgelerini sunu tutanaklarnn doruluu onaylanm birer
rneini btn imzac Devletlere teslim edecektir.
BU HKMLERE OLAN NANLA, yukarda adlar belirtilen Tamyetkili Temsilciler,
ibu Andlamay imzalamlardr.

-129-
 Sevres'de, On Austos Bin Dokuz Yz Yirmi tarihinde, tek bir nsha olarak
DZENLENMlTlR; bu nsha Fransa Cumhuriyeti Hkmetinin arivlerine konulacak ve bu
Hkmet, imzac Devletlerden herbirine, bunun, doruluu onaylanm birer rneini verecektir.

(L.S.)230GEORGE GRAHAME.
(L.S.) GEORGE H. PERLEY.
(L.S.) ANDREW FlSHER.
(L.S.) GEORGE GRAHAME.
(L.S.) R. A. BLANKENBERG.
(L.S.) ARTHUR HlRTZEL.
(L.S.) A. MlLLERAND.
(L.S.) F. FRANOS-MARSAL.

(L.S.) JULES CAMBON.

(L.S.) PALEOLOGUE.
(L.S.) BONN.
(L.S.) MARETT.

(L.S.) K. MATSU.
(L.S.) A. AHARONlAN.
(L.S.; J. VAN DEN HEUVEL.
(L.S.) ROLlN JACQUEMYNS.
(L.S.) E. K. VENSELOS.
(L.S.) A. ROMANOS.
(L.S.) MAURlCE ZAMOYSK.
(L.S.) ERASME PLTZ.
(L.S.) AFFONSO GOSTA.

(L.S.) D. J. GHKA.

(L.S.) STEFAN OSUSKY.

(L.S.) HAD.
(L.S.) Dr. RIZA TEWFK
(L.S.) RECHAD HALSS.

230
"Mhr yeri" anlamna "Locus Sigilli" szcklerinin ksaltlp. (evirenler)

-130-