AZRBAYCAN MLL ELMLR AKADEMYASI

NSM ADINA DLLK NSTTUTU

DST 24680

AZRBAYCAN TOPONMLRNN
ENSKLOPEDK LT

K CLDD
BRNC CLD

RQ-QRB
BAKI-2007

1
 Redaktor: Rbab liyeva

Trtibilr: Rbab liyeva

Qara Mdiyev
Etibar nanc
Tnzal Baxyeva
ms Qocayeva
smayl Mmmdov
Fikrt Xalqov

Ryilr: smayl Mmmdov

Fikrt Xalqov

SBN 978-9952-34-155-3

914.754/003-dc22
Azrbaycan toponimlri - Ltlr

Azrbaycan toponimlrinin ensiklopedik lti. ki cildd. I cild.

Bak, "rq-Qrb", 2007, 304 sh.

kicildlik Azrbaycan toponimlrinin ensiklopedik ltind 12 min

yaxn corafi adn izah verilmidir. Ltin trtibind Azrbaycann grkmli
dili, tarixi v toponimist alimlrinin tdqiqatlar nzr alnmdr.

rq-Qrb, 2007

2
 N SZ

Hr bir xalqn tarixi, dili, etnogenezi, tfkkr, muliyyti haqqnda

dyrli mlumat vern toponimlr onomastik vahidlr srasnda z znginliyi il
seilir. Ltd toplanm toponimlr Azrbaycan Respublikasnn bu gn v
yaxn kemii (1980-ci illr) il bal olan corafi adlardr. Mstqillik
dvrnd dyidirilmi adlar da ltd z ksini tapmdr.
Ltin trtibind toponimiyadak son mlumatlar nzr alnmdr.
Lakin bzi mqamlarda trtibilr v redaktor z mvqelrindn x etmyi
lazm bilmilr. Bel ki, sasn toponimik tdqiqatlara yardm mqsdil
nzrd tutulmu bu ltd glck tdqiqatlar dzgn istiqamtlndirmk
n kndlrin adlar onlarn daxil olduqlar inzibati razi vahidlrinin adlar il
birlikd kilir. Mstqillik dvrnd dyidirilmi adlarn bzilri trtibilri
qane etmdiyindn, khn adlarn etimologiyas da aqlanm v bellikl d
qdim dil vahidlrinin dildn xarlmasna qar tdqiqatlar z fikirlrini
sylmi olmular.
Ltin trtibind mlliflrin z tdqiqatlar il yana, Azrbaycann
bir ox grkmli dili alimlrinin, trkoloqlarn, tarixilrin,
corafiyanaslarn, toponimistlrin, etnoqraflarn srlri nzrdn keirilmi,
mvzu il bal mxtlif ltlr, toplulara, inzibati razi blglrin
mracitlr olmu, mqayislr aparlmdr.

3
 RT XTSARLAR

alm. - almanca
antr. - antroponim
avar. - avarca
Azrb. - Azrbaycan
azrb. - azrbaycanl
c. - cnub
d.y. - dmir yol
dz. - dzltm
erm. - ermnic
etn. - etnonim
r. - rbc
fars. - farsca
fr. - franszca
ha. - hektar
hidr. - hidronim
hn. - hndrly
i..v. - inzibati razi vahidi
km. - kilometr
q. - qrb
qd. - qdim
lat. - latnca
lzg. - lzgic
m. - metr
mnsub.k.-si - mnsubiyyt kilisi
min. - mineral
monq. - monqolca
mr. - mrkkb
Nax.MR - Naxvan Muxtar Respublikas
oyk. - oykonim
or. - oronim
r-n- rayon
rus. - rusca
. - rq
.a. - xs ad
k. - kili
m. - imal
tq. - hr tipli qsb
tal. - talca
tat. - tatca

4
tqr. - tqribn
top. - toponim
trk. - trkc

AZRBAYCAN LFBASI
Aa Bb Cc Dd Ee Ff
a be ce e de e fe

Gg Hh Xx I i Jj Kk
ge e he xe i j ke, ka

Qq Ll Mm Nn Oo Pp Rr
qe el em en o pe er

Ss Tt Uu Vv Yy Zz
es e te u ve ye ze

5
 Aa
Abad oyk., sad. Ada r-nunun Qaradeyin i..v.-d knd. 1809-cu ild
Avat, 1917-ci ild Avad klind qeyd alnmdr. Yerli sakinlrin dilind Avat
kimi tlffz olunur v "quru kol-kos" mnasnda izah edilir. Mnblrin verdiyi
mlumata gr, avat qrz tayfalarndan birinin addr. Tmen vilaytind Abat,
Grcstanda Abatxevi, Qazaxstanda Avat, Qafqazda Avat da v knd adlar
Abad (Ada) oykoniminin avat etnonimi il bal olduunu sylmy sas
verir. Trklrin Qrb yrlrind itirak edn avatlarn XI-XIII srlrd Slcuq
ouzlarnn trkibind Azrb.-a glmlri ehtimal olunur.
Abadgl hidr., mr. Agda r-nunda arx. Hidronim Abad (knd ad) v
gl szlrindn dzlib, "Abad kndin mxsus gl" demkdir.
Abadknd oyk., mr. Salyan r-nunun Xlc i..v.-d knd. 1954-c
ildk Cndrl (sli Candarl) olmudur. Cnub-rqi irvan dznddir.
Oykonim abad v knd topokomponentlrindn dzlib, "mntzm v oxlu
tikintisi, yaay n hr cr raiti olan, mskun edilmi, sliqli, inkiaf
etmi, becrilmi, dzldilmi yer, yaay mntqsi" demkdir. Abad
topokomponenti ox vaxt xs adlarna qoularaq rus dilindki -qrad, -ovka,
yunan dilindki -pol, alman dilindki - burq topoformantlarna uyun glir v
memorial toponimlrin yaranmasnda itirak edir. Bu topokomponento hind,
Pakistan, fars, trk (hminin digr trkdilli xalqlar) toponimiyasnda rast
gelmk mmkndr. Candarl toponimin glinc, bu toponim
andr/andar/Candar variantlarnda Trkmnistan, zbkistan, Grcstan
toponimiyasnda tsadf olunur. Azrb.-n Qazax-Astafa blgsind Candar
gl hidronimi v ndirli familiyas da qeyd alnmdr. XIX srd Azrb.-nn
kemi Cavad qzasnda yaayan xlclrin bir tirsinin ad candr olmudur.
ndiki Abadknd kndinin Xlc i..v.-nin trkibind olmas bu toponimin
etnotoponim olmasn sylmy sas verir. andar etnonimi Slcuq ouzlar il
laqlndirilir.
Abal/Abalu (1933) oyk, sad. Zaqatala r-nunun Dana i..v.-d knd.
Mnblrin verdiyi mlumata gr, kndin sl ad Abalioba olmudur. Yerli
halinin ehtimalna gr, oykonim Abali (Dastann aroda kndindn glmi
xsin ad) v oba (kndin razisind kiik icma) komponentlrindn ibartdir.
Trk dillrind, o cmldn Azrb. dilinin dialekt ve ivlrind aba "ata, baba,
mi; ana, xala, byk bac" mnalarnda ilnir. Oykonimi Ddli, Babal v s.
etnotoponimlrinin omonimi kimi qbul etmk lazmdr. Bu oykonim sonrak
illrd Abasal (1979), Abasl (1986) variantlarnda qeyd alnmdr. 2004-c
ild kndin ad Abali variantnda rsmildirilmidir.
Abazall (1968)/ Abasall (1917, 1933, 1961)/ Abasall (1979, 1986)
oyk., dz. 1. Neftala r-nunun Tatarmhl i..v.-d knd. Salyan dznddir. Son
illrd Abasliknd variantnda rsmildirilmidir; 2. Clilabad r-nunun Tkl

6
i..v.-d knd. Burovar silsilsinin tyinddir. 2001-ci ildn Abasall kimi
rsmildirilmidir. Bilsuvar r-nundak Novomixaylovka (indiki Zhmtabad)
kndinin ad da 1840-c ildk Abazall olmudur. Bu oykonimlr xzr v
peeneqlrin trkibind Azrb.-na glmi abaza (avaz/abas/abaz) tayfasnn ad
il baldr. Trkmnistanda Avaza, Xakas MV-d Abaza, Grcstanda Abaa,
Abazlar toponimlrinin, Azrb.-da is Avazlar, Avaz, abbazl (Qazax r-nunun
kinci xl kndind tayfa) toponim vo etnonimlrinin qeyd alnmas bu fikri
tsdiq edir.
Abbasabad oyk, mr. Yardml r-nunun Hamarknd i..v.-d knd.
Vil aynn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsi XIX srin
ortalarnda pornaym tayfasna mnsub aillr trfindn salnmdr. Bzi
mnblrd Abasabad (1917, 1933, 1961) variantnda qeyd alnmdr.
Oykonim Abbas (xs ad) v abad topokomponentlrindn dzlib. 1809-1810-
cu illrd Araz ay sahilind, Naxvan hrinin 6 km c.-.-ind fransz hrbi
mhndislrinin layihsi sasnda Abbasabad qalas tikilmidi. Qala ran dvlt
xadimi, Ftli ah Qacarn olu v vlihdi Abbas Mirznin ad il bal idi.
Rusiya-ran mharibsind (1826-1828) qalada vurumalar olmudu. Araz su
qova tikilndn sonra Abbasabad qalasnn xarabal su altnda qalmdr.
Mnblrd 1828-30-cu illrd ba vermi hadislrl laqdar rvan xanlnn
Vedibasar, rur v Srmli mahallarnda Abbasabad adl kndlrin azrb.
halisi haqqnda mlumat verilir.
Abbasbyli/Abasbyli oyk., sad. 1. Qazax r-nunun Alpout i..v.-d
knd. Gnc-Qazax dznliyinddir. Kemi ad Daharbylidir. Yaay
mntqsi XIX srd Dmirilr kndinin abbasbyli adl nslin mnsub aillr
trfindn salnmdr; 2. Masall r-nunun Yeynknd i.o.v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. 1933-c ild Dvi v Sabirabad r-nlar razisind d Abasbyli
kndlri qeyd alnmdr. Bu oykonimlr abasbyli etnonimi il baldr.
Abbasxanl/Abasxanl oyk., sad. Asu r-nunun Kndoba i..v.-d
knd. irvan dznddir. Kemi ad Gorus Abbasxanl olmudur. Oykonim
amax qzasnda maldarlqla mul olan bir nslin adn ks etdirir. Bu knd
irvan xanl dvrnd aparl v Aarx kndlri il birlikd Gorus adlanan
mahala daxil idi. Mahaln ad vaxtil burada mskunlam gorus qzlba
tayfasnn adndan gtrlmdr. XVIII srd Gorus mahal amax xan
Mustafa xann krkni Aakii by mnsub olmudur. 1933-c ild Clilabad
r.-nu razisind eyniadl knd qeyd alnmdr. Bu oykonimlr abbasxanl
nslinin ad il baldr.
Abbasknd oyk., mr. ki r-nunun Aa Gynk i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Oykonim Abbas (xs ad) v knd
topokomponentlrindn dzlib, "Abbas adl xs mxsus yaay mntqsi"
demkdir.

7
 Abbasqulular/Abasqulular (1933) oyk., sad. Tovuz r-nunun emli
(kemi irkinli) i..v.-d knd. srik aynn sahilinddir. Gdby r-nunda da
eyniadl knd qeyd alnmdr. Etnotoponimdir.
Abbaslar kbri or., mr. Yevlax r-nunun rbbsr kndi razisind
yoxu. Oronim abbaslar (etnonim) v kbr (qabarm sth boyu gedn yol,
yoxu) szlrindn dzlib (-/ mnsub. kilisidir).
Abbasl/Abasl oyk., sad. mkir r-nunun Seyfli i..v.-d knd.
mkir aynn sahilind, da tyinddir. Oykonim abbasl/abasl etnonimi il
baldr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, kndin sas XIX srd rvan
quberniyasndan glmi eyniadl nsl mxsus aillr trfindn qoyulmudur.
1917-ci ild Yardml r-nunun ilvng i..v.-d Abasl knd ad qeyd
alnmdr.
Abdal oyk., sad. l.Adam r-nunun Glabl i..v.-d knd. Da
yamacndadr; 2. Tovuz r-nunun Yanxl i..v.-d knd. nqlda silsilsinin
tyinddir. Oykonim abdal tayfasnn ad il baldr. Qafqaz Albaniyasnda
hl eradan vvl yaamas ehtimal olunan abdallarn (heftal/heptal/eftal) adna
qazax, qaraqalpaq, trkmn v trk toponimiyasnda da rast glmk
mmkndr.
Abdal hidr., sad. Tovuz r-nu razisind ay. Zym aynn qoludur.
Mnbyini kz da v Maral dann yamaclarndan gtrr. ay qdim
Abdal qalasnn yaxnlndan axd n hmin qalann ad il
adlandrlmdr.
Abdal or., sad. Ordubad r-nu razisind da. Etnotoponimdir.
Abdalanl oyk., dz. Qubadl r-nunun Qayal i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kemi ad Ocaqqlaqdr. Yaay mntqsi kemi qlaq yerind
salnmdr. Tdqiqatlara gr, kndin ad abdalanl adl elatn ad il baldr.
Oykonim abdal etnonimindn, -an (far. cm k.-si) v -l (azrb. mnsubluq,
aidlik bildirn k.) kililrindn dzlib, "abdallara mxsus, abdallar yaayan
knd" demkdir.
Abdallar oyk., sad. Lan r-nun Qarkaha i..v.-d (kemi Abdallar)
knd. Hkri aynn sahilind, Qaraba silsilsinin etyinddir. 1923-c ildk
Lan hrinin ad da Abdallar olmudur. Etnotoponimdir.
Abdall oyk., dz. Ouz r-nunun Xamaz i..v.-d knd. Qala aynn
sahilind, da tyi raziddir. Mnblrin mlumatna gr, XIX srd kinin
Qoruqlar kndindn kb glnlr Ouzda kiik mntqni yaratmdlar.
Bunlar ibili, Yemianl v Abdall mntqlri idi. Abdall "abdal tayfasna
mxsus yaay mntqsi" demkdir. XIX srd Grcstan razisind d
eyniadl iki knd qeyd alnmdr.
Abdinli (1961, 1968)/Abdnl (1933, 1979) / Abidinli (1917) oyk.,
sad. 1. Adam r-nunun Gytp i..v.-d knd. Dznlikddir. Kndin razisi
kemid Tabyli kndinin abdnl nslin mxsus qlaq yeri olmudur; 2.

8
Yardml r-nunun fqli i..v.-d knd. Vil aynn sahilind, da-tyi
raziddir. Oykonim abidinli (digr ad qullardr) nslinin ad il baldr.
Abdullaua oyk., sad. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Mozayn sol sahilind, da tyinddir. Kemi ad ahsevnlidir. Yerli
halinin mlumatna gr, XIX srin sonlarnda Acabdi r-nunun ahseven
kndindn km Abdulla adl xs razid iki bin salmdr. XX srin
vvllrind d Cavanir qzasnda Byk v Kiik Abdullaua adl iki bin
ad qeyd alnmdr. R-nun obangrkmz kndi yaxnlnda bir yurd yeri
indi d Abdulla yurdu adlanr. Etnotoponimdir.
Abdullu oyk., sad. Clilabad r-nunun Astanl i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Kemi ad Molla Abdulla olmudur. Yaay
mntqsinin XIX srin ortalarnda kemi Hasll kndin mxsus pay torpa
sahsind salnmdr. Oykonim Qzlba tayfalarndan amllarn bir qolu olan
abdullu tirsinin ad il baldr. 1933-c ild hmin r-nun razisind Abdullu
oykonimi il yana iki Abdullal knd ad da qeyd alnmdr.
Abdulyan oyk., sad. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sol sahilind, irvan dznddir. Yaay mntqsini Kr ayndak
balq vtglrind ilyn Cnubi Azrb.-dan km aillr salmlar. Son
illrd kndin ad Abdulla-abad adlandrlm v Hacqabul r-nun razisin daxil
edilmidir. Abdulyan abdullar etnoniminin variantdr, XIX srd rvan
xanlnda Abdullar, Abdulknd, Abdulaal oykonimlri qeyd alnmdr.
Orenburq vilaytindki Abdulino hrinin ad da, ox gman ki, bu etnoniml
baldr.
Ababad oyk., mr. Clilabad r-nunun ilvng i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir. Oykonim Ab (xs ad) v abad
topokomponentlrindn ibartdir. Bu I xs ad il bal Masall r-nunun xlar
kndi razisind Ab tpsi oronimi v Acabdi r-nunun Qaradolaq i..v.-d
Abbyli (1933) oykonimi mlumdur. Elmi dbiyyatlarn verdiyi mlumata
gr, bu yaay mntqsi kemid hmin razid yaayan aslar tayfasnn
nc qolundan olan Ab by mnsub aillr trfindn XIX srd
salnmdr.
Abix or., sad. Bak h.-dn 12 km m.-da, Aberon yarmadasnda
palq vulkan. Uzun mddtdir pskrmr. Aberon yarmadasnda v Xzrd
olan palq vulkanlarn yrnmi, Azrb.-nn geoloji quruluuna v 1859-cu il
amax zlzlsin aid srlr yazm alman geoloqu, Peterburq EA-nn
akademiki German Vilhelm Abixin (1806-1886) rfin adlandrlmdr.
Memorial toponimdir.
Abjit hidr., sad. Balakn r-nu razisind ay. Qanx aynn qoludur.
Bzi tdqiqatlarn fikrinc, ayn ad ran mnli ab (su, ay) v jt (qtran)
szlrindn ibart olub "qtranl ay" mnasndadr. Qdim trk yazl
abidlrind xristianlarn xeyir-dua mrasimi "abijik/abiik" adlanr. Ehtimal ki,

9
abjit sz r-nun razisind tarixi mlum olmayan qdim mbd v ibadtgahla
baldr.
Abjit oyk., sad. Balakon r-nunun Qaysa i..v.-d knd. Qoyuntp
dann tyinddir. Yaay mntqsi kinci dnya mharibsindn sonra
yaradlmdr. Kndin ad eyniadl ayn adndan alnmdr.
Abrx oyk., sad. Qbl r-nunun Tikanl i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Ken sr aid materiallara sasn, Abrx Tikanl
kndindn yaranm yaay mntqsidir. IX sr rb corafiyanaslarnn
yazdna gr, Beylqanda (bu hrin xarabalqlar Mil dznd indiydk
rnqala ad il qalmaqdadr) Abrik/Abrek adl qala mvcud olmudur.
Toponimikada bel bir frziyy var ki, hmin Abrik qalas bir vaxt myyn
hadis il laqdar olaraq (blk d monqollarn XIII sr basqnlar)
dadldqdan sonra halisinin myyn hisssi bu zonaya glmi v bu ad da
zlri il gtirmilr. Mnblr Bizansda da Abrik adl hrin mvcudluundan
xbr verir. Azrb. dilinin dialekt v ivlrind avrx/ avru "ay qranda
olan qamlq, ubuq" demokdir. Trk dilind avrk "hrlm, sarnm,
balanm" mnalarn ifad edir. Demli, Abrx/Abrik/Abriq qalas "qamdan
hrlm qala" kimi izah oluna bilr.
Aberon or., sad. Azrb.-da, Xzr dnizinin q. sahilind n byk
yarmada. Byk Qafqazn c.-. qurtaracandadr. Bak hri v traf kndlri
Aberon yarmadasna daxildir. Szn etimologiyas il bal mxtlif fikirlr
mvcuddur. Bzilri "Aberon"un farsca ab (su) v oran (duzlu) szlrindn
ml gldiyini gman edirlr. Bir ox alimlrin fikrinc, "Aberon" ouz
boylarndan biri olan avar/far tayfa ad il baldr. Mnblrin mlumatna
gr, Bak yaxnlnda, randan Drbnd gedn karvan yolu zrind faran
adl yaay mntqsi olmudur. Orta srlrd Xzr dnizinin q. sahilind,
Pirallah adasnn qarsnda faran hrinin mvcudluu haqqnda mlumat
verilir. Trk-slcuq tayfa birliyin daxil olmu v Azrb. xalqnn etnogenezind
itirak etmi farlar Sfvilr dvltinin siyasi hyatnda mhm rol oynam,
Nadir ah farn dvrnd bir mddt randa hakimiyyti l ala bilmidilr.
Bel olan surtd farlarn ad Azrb. toponimiyasnda z ksini tapmaya
bilmz. Odur ki, Aberon toponiminin "farlar yaayan yer" kimi izah olunmas
mntiq daha ox uyundur.
Aberon oyk., sad. 1. Azb.-nn .-ind inzibati r-n. Fatmay, Masazr,
Mhmmdli, Hkmli kndlri, Gzdk, Qobu, Saray, Digah, Ceyranbatan
qsblri r-nun razisin daxildir; 2. Bak hri, zizbyov r-nunda qsb.
Xzrin sahilind, eyniadl yarmadada salnmdr (1960-c illrd). Trkiy,
ran, Ermnistan, Grcstan, Trkmnistan razilrind d avar/far etnonimi
il bal oxlu corafi adlara rast glmk mmkndr. Krasnodar vilaytindki
Aperonsk hr v r-nunun ad is Aberon y.a.-nn ad il baldr.

10
 Aberon arxipelaq or., mr. Xzr dnizind Aberon
yarmadasndan .-d bir qrup adadr. Arxipelaqn trkibin Pirallah, ilov, Qu
da, Byk Tava, Kiik Tava v b. adalar daxildir.
Aberon boaz hidr., mr. Pirallah adas il Aberon yarmadas
arasnda su sahsi. Bu boazda ose v elektrik d.y.-lar ken bnd salnmdr.
Aberon kanal hidr., mr. Aberon yarmadasnda q.-dn .- doru
uzanr. Kanala su Ceyranbatan su anbarndan verilir.
Acbulaq hidr., mr. Aberon yarmadasnda gl. Hidronim ac v
bulaq szlrindn dzlib, gl suyunun dadna gr bu ad almdr. Bel
hidronimlrdn biri d Krdmir r-nu razisindki Ac arxdr. amax v Qazax
r-nlar razisind v ki r-nunun Tpcnnt kndind d Acbulaq adl su
obyektlri qeyd alnmdr.
Acay hidr., mr. 1. amax r-nunda ay (igil ay hvzsi). Tudar
kndinin yaxnlndan axr. Tudar da adlanr; 2. Qax r-nunda ay. Krmk
(Qurmux) ayndan ayrlaraq Qanx (Alazan) ayna tkln qoldur. Hidronim
ac v ay szlrindn dzlib, obyekt suyunun ac v ya or olduunu bildirir.
Trkmnistan razisind Aisay adl ay v yaay mntqsi qeyd alnmdr.
Acemn or., mr. Ordubad r-nu razisind da. Oronim ac (dad
bildirn sz) v em(n) (far. bulaq) szlrindn dzlib, "acbulaq" v ya
"acbulaqlar" demkdir. Dan ad razidki duzlu bulaqlardan alnmdr.
Acda or., mr. Goranboy r-nu razisind da. Hn. 807 m. Oronim
ac v da szlrindn dzlib. Mtxssislrin fikrinc, oronimin birinci
komponenti dad bildirn siftl ifad olunaraq corafi obyektin sxurlarnn ac
maddlrl zngin olduunu bildirir. Baqa mlahizy gr, dan adndak ac
sz oradak otlarn ac olmasn ks etdirir. lin fslind bu otlar ac olduu
n heyvanlar onu yemir. Yalnz qda bu otlar quruduqda yem n yararl
olduundan maldarlar q qoyun yataqlarn, binlri bel yerlrd salrlar. Lakin
onu da lav etmk lazmdr ki, a ta ifadsi qdim trk dillrind "zey, zyli"
mnalarnda ilnmidir. razidki Zylik, Zylikay corafi adlar bu fikri
tsdiqlyir. Mnblrd bu razid Acqala oronimi d qeyd alnmdr.
Acdr/Ajdr/Acdr hidr., mr. l.smayll v Krdmir r-
nlarndan axan ay. Girdiman aynn sol qoludur; 2. amax r-nunda ay
(Girdiman ay hvzsi). Pirsaat aynn sol qoludur. Snd kndi yaxnlndan
balayb, Acdr kndi yaxnlnda qurtarr. Yay quraq kend suyu azalr v
orlar. Buna gr d Acdr adlanr. Bu aylar adlarn razidki eyniadl ay
drlrindn almlar.
Acdr or., mr. 1. amax r-nu razisind da. Hn. 931 m; 2.
amax r-nunda eyniadl ayn drsi. amax hri knarndan balayb,
Acdr kndi yaxnlnda qurtarr. 3. Qazax r-nunun m.-q.-ind yaran.
Yaylacq dalarndan c. istiqamtd ayrlan Dmirda, lanlcada v Sacda
ykskliklri il birlir. Hmin ykskliklrin arasndak dr kemid Byk

11
Ac adlanrd. Oronim buradak or sulu bulaqlarla laqdardr. 4. Qax r-nu
razisind dr; 5. Tovuz r.-nu razisind dr v s. Mtxssislrin slatistik
hesablamasna gr, respublika razisind 50-dn artq Acdr oronimi qeyd
alnmdr. Oronim ac v dr szlrindn dzlib, obyekt rtyn dad
chtdn tyin edir. Ms., Qazax r-nundak Acdr hmin drdn axan Acsu
aynn, Qax r-nundak Acdr is oradan axan Acayn suyunun dadnn ac
olmasna gr bel adlandrlmdr. Cnubi Azrb.-da da Acdr oronimi
qeyd alnmdr.
Acdr oyk., sad. amax r-nunun Gylr i..v.-d knd. Acdr
aynn sahilind, Lngbiz silsilsinin tyinddir. Kndin razisi kemid
amax qzasnda yaam raql tayfasnn qlaq yeri olmudur. 1896-c ild
raqllarn bir hisssi Acdrd xidmt evi olan pot (aparxana) trafnda
mskunlamlar. Yaay mntqsi yerldiyi razinin ad il adlanmdr.
Acdrsu hidr., mr. amax r-nu razisind ay. Hidronim
"Acdrdn axan, su, ay" demkdir.
Acqanay hidr., mr. Krn sol qolu. Byk Qafqazdan axr.
Hidronim acqan v ay szlrindn dzlib, "acql, qzbli ay" demkdir.
Aclqbin oyk., mr. Balakn r-nunun Qullar i..v.-d knd. Mazm
aynn sahilinddir. Mtxssislrin fikrinc, Aclqbin/ Haclqbin "Hacya
mxsus bin" demkdir. vvllr bu razid Qullar kndi camaatnn binlri
yerlirdi. XIX srin ortalarnda Qullar kndindn xm aillr Aclq adlanan
pay torpanda mskunladlar. Bzi tdqiqatlar oykonimin birinci
komponentini hmin razid ac dad vern yovan bitkisinin bolluu il
laqlndirirlr. slind aclq sz Azrb. dilinin bir sra dialekt v ivlrind
"sx tikanl bitkisi olan yer" mnasnda ilnir. Odur ki, oykonim "sx tikanl
bitkisi olan bin (knd)" kimi izah olunmaldr.
Acnohur hidr., mr. ki v Qax r-nlar razisind or gl. Acnohur
lnn mrkzi hisssinddir. Dhn ay daqn zaman Acnohura tklr.
Axar olmayan gldr. Hidronim ac (or) v nohur (monq. "gl") szlrindn
dzlib, "or gl" demkdir. Yerli hali arasnda Acgl d adlanr. Qrbi
Sibirdki Aikul, Aequl, Aikul hidronimlri bu hidronimin paralellridir.
Acnohur l or., mr. Acnohur n dalnn Bozda v Gmiqaya
silsillri arasnda Qax v ki r-lar razisinddir. Turut ln qovuur. Q
otla kimi istifad olunur. Adn razidki Acnohur glndn almdr.
Acnohurdrsi or., mr. Qax r-nunun Zrn kndi razisind dr.
Dry bu ad Acnohur glnn yaxnlnda olduu n verilmidir.
Acnohur n dal or., mr. Byk Qafqazn c.-unda, Alazan-
Hftran vadisi il Kr-Araz oval arasndadr. Hn. 1100 m. Silsil v
tirlrdn (Daz, Gmiqaya, Bozda-Qaraca, Qaramrym v s.), onlar ayran
kklik v drlrdn (Sarca, Acnohur, Turut, r, Qarayaz, Klll v s.)
ibartdir. Adn Acnohur glndn almdr.

12
 Acsu hidr., mr. 1. Qazax r-nunda ay. Krn sa qoludur; 2. amax
r-nu razisind ay. Hidronim ac v su szlrindn dzlib. Hidronim ay
suyunun dadnn ac v ya or olduunu bildirir. V-XIII srlr aid grc
mnblrind Acsu hidronimi qeyd alnmdr. Dastan toponimiyasnda
Aisu hidronimi v oykonimi, Cnubi Azrb.-da Acsu hidronimi vardr.
Aarl oyk., sad. Adam r-nunun Novruzlu i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Toponimiyada atsa/aa corafi termin kimi "iti uclu qaya; yksklik;
datyi yer" mnalarn ifad edir.
Adnal oyk., dz. l. Clilabad r-nunun ilvng i..v.-d knd.
ncayn sahilindn bir qdr aral, Burovar silsilsinin m.-. tyinddir; 2.
amax r-nunun arhan i..v.-d knd. 1933-c ild bu knd Klxana i..v.-nin
trkibind qeyd alnmdr. Klxana fars. "ilx saxlanlan yer" demkdir. Adna
qdim trk dillrind adana/adna/aduna formasnda olub "axtalanm dv; at
ilxs; at saxlanlan yer" mnalarnda ilnmidir. amax r-nu yaxnlnda,
Asu r-nuna aid lx kndinin olmas bir daha sas verir ki, Adnal oykonimi
"ilxs olan, at saxlanlan yer" kimi izah olunsun. Trkiydki Adana adl hrin
ad da, ox gman ki, qdim trklrin bu muliyyti il baldr.
Adur oyk., sad. Quba r-nunun Rk i..v.-d knd. Qaraayn
sahilind, Yan silsilsinin yamacndadr. Trk dillrind adir/adr/adur
"tepelik", "dalq yer", "dzn olmayan yer", "suvarla bilmyn yksklik",
"bir ne tpdn ibart mesiz yer", "da tyi" mnalarnda ilnir. Dalq
yerd, alaq tpli razid yerln kndin corafi relyefi adn verilmsind sas
olmudur. Frqan vadisini hat edn tpli datyi sahlr adr adlanr. Altay
toponimiyasnda Adur, Trkiy toponimiyasnda dirn oykonimlri bu szl
laqdardr.
Aduray hidr., mr. Quba r-nu razisind kiik ay. Qaraayn sol
qoludur. ay z adn yaxnlndak eyniadl kndin adndan almdr.
Hidronim adur (srt relyefli yer) v ay (axar su obyekti) szlrindn dzlib,
"srt relyefli yerdn axan ay" demkdir. Pireney dalarndan balayaraq
Fransann c.-q.-indn axan v Biskay krfzin tkln bir ayn ad da
Adurdur.
Afan oyk., sad. Saatl r-nunda knd. Mil dznddir. R-nun Novruzlu
kndindn xm yeddi ail trfindn Afan adlanan yerd salnm bu knd
vvllr Tz Novruzlu, Yeddievlr, Glmlr d adlanrd. Azrb. dilinin
dialektlrind afan "zif, gcsz" mnasnda ilnir. Toponim "gcsz yer"
mnasn ifad edir.
Afurca oyk., sad. Quba r-nunun Glzi i..v.-d knd. Cimi aynn
sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin yamacndadr. Adn razidki eyniadl
laldn almdr. Bu lal Azrb.-da da aylarna mxsus daimi faliyytd
olan lallrdn biridir v Vlvl aynn Tng dandan axan hisssidir.
Knd d hmin lalnin yaxnlnda yerlir. Afurca szn tdqiqatlar bel

13
izah edirlr: ran mnli abforuc (yerli tlffz formas ofirce) sznn
qismn thrif olunmu formasdr. Toponim a (ab) "su", fur/for "aa" v ca
(castn) "sramaq" szlrindn dzlib, "su aa srayan (tkln) yer, lal"
demkdir.
Aababa/Ababa or., sad. Klbcr r-nunun . hisssind, Qaraba
silsilsind da. Hn. 2367 m. Trkc akbaba "qartal" demkdir. Oronim "qartal
da, qartall da" mnasn ifad edir. Dada Ababa piri var. Qrbi Azrb.-nn
Amasiya r-nunda byk bir razi d Ababa adlanr.
Aaba oyk., mr. Zrdab r-nunun xba i..v.-d knd. Kr aynn
sahilind, irvan dznddir. Oykonim Aa (xs ad) v ba szlrindn
dzlib (- mnsub. k.-si), "Aaya mxsus ba" demkdir. Mnblrin verdiyi
mlumata gr, 1855-ci ild Kr sahilind 740 desyatinlik rut ba (killik)
ayr-ayr xslr arasnda bldrlmd. Aa adl bir nfr verilmi hiss
hali arasnda Aaba adlandrlmdr. Sonralar Zrdabn kndlrindn buraya
km aillr hmin razid mskunlam, yeni yaay mntqsi hmin ad
saxlamdr.
Aabylnc/Aabylenc (1979) / Aabylinc (1933) oyk, mr.
Adr r-nunun Mhrta i..v.-d knd. Oykonim aaby (aabyli etn.-nin
qsaldlm formas), -3 (bitidirici sait) v linc/lnc (tat dilind "tk, yer,
yksklik") szlrindn dzlib, "aabylilr mxsus yksklik" demkdir.
Kndin ad XIX srd Aabyyal kimi qeyd alnmdr. Toponimin ikinci
komponentinin lnc sz il vz olunmas XIX srin vvllrind randan
glm ermni aillrinin hmin razid mskunlamas il laqdardr. 1992-ci
ildn knd Aabyyal ad il rsmildirilmidir.
Aabylr hidr., sad. mili v Bilsuvar r-nlar razisind ay.
Etnohidronimdir. Aabylilr nsli 1903-c ildk Cavad v Gyay
qzalarnda yaam rbbdlkrimli tayfasnn qollarndan biridir. Bu nsil
Hacalby olu Aabyin adn dayr.
Aabyli oyk., sad. 1. Acabdi r-nunun Hacbdlli i..v.-d knd.
Qarqar aynn sahilinddir; 2. Asu r-nunun aparl i..v.-d knd. Asu
aynn sahilind, irvan dznddir. Tam ad Hac Aabylidir. Oykonim
aabyli nslinin adn ks etdirir. Bu etnoniml bal amax r-nunda Aabyli
(1933), Adam v Asu r-nlarnda Aalarbyli (1917-1961), Asu r-nunun
Bozavand kndind Aaboy qobusu, Qax r-nunun Zrn kndind Aabylilr
obas v s. qeyd alnmdr. Aabylilr kbirlilrin aabyal qoluna mxsus
bir nslin addr.
Aabula or., sad. Tovuz r-nu razisind dr. Oronim drdki
eyniadl bulan adndan yaranmdr. "Aaya (mlkdara) mxsus bulaq olan
dr" demkdir.
Aacanl oyk., dz. Sabirabad r-nunun Qaragney i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irvan dznddir. Etnotoponimdir. Oykonim XIX srin

14
ortalarnda irvandan km muanl tayfasnn xilmirzlr tirsin aid
aacanl nslinin adn dayr.
Aacbulaqdrsi hidr., mr. Yardml r-nu razisind dr v hmin
drdn axan ay. Hidronim Aacbulaq (bulan ad) v drsi
komponentlrindn dzlib. Adndan mlum olduu kimi, ay med yeralt
sularn z xaraq axmas nticsind yaranmdr. ay Aacbulaq adl bulan
yerldiyi dr il axd n bel adlandrlmdr.
Aacri or., sad. Tovuz r-nu razisind da. Hn. 1769 m.
Etnooronimdir. Eyniadl da Cnubi Azrb. razisind d qeyd alnmdr.
Aacqala oyk., mr. Tovuz r-nunun Santala i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Oykonim aac (taxta) v qala (quru, tikinti) szlrindn dzlib,
"taxtadan tikilmi, qurulmu qala" demkdir. Baqa mlumata gr, sl ad
Acaqaladr. Knd adn sldrm qayada olan Acaqalann (XIX srdn ad
kiln Kirn qalasnn xarabaldr) adndan almdr. Toponim aca (qalann
divarlar kirc v gil mhlulla hrldyndn amtl grnr) v qala
szlrinin birlmsindn ml glib, "amtl divarl qala" mnasndadr. Qeyd
etmk lazmdr ki, Azrb. dilind krn "me mmulat, alban, tir" demkdir.
Bu baxmdan Aacqala toponimi doru variant hesab olunmaldr.
Aaay hidr., mr. Qubadl r-nu razisind ay. Bazarayn qoludur.
Yerli mlumata gr, ay vaxtil oradak yaylaq yurdundan istifad edn Aa
adl pirani bir seyidin adn dayr. Hidronim aa (byk, enli, gcl) v ay
(hidrokomp.) szlrindn dzlib, "byk ay, gcl ay" demkdir.
Aakiibyli oyk., sad. Masall r-nunun rf i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Etnotoponimdir. Knd XIX srd tkl tayfasndan olan
Aakii by mnsub aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Aakiilr oyk., sad. Zngilan r-nunun sgndrbyli i..v.-d knd.
Dalq raziddir. Etnotoponimdir. Kndi vaxtil Ermnistann Qafan r-nunun
Kirs kndindn qovulmu aakiilr nsli salmdr. Kndin razisi kemid
hmin nslin qlaq yeri olmudur. 1933-c ild Brd r-nu razisind d
eyniadl knd qeyd alnmdr.
Aalarua oyk., sad. Lan r-nunun Qoru i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Etnotoponimdir.
Aalay hidr., mr. Tovuz r-nu razisind ay. Trk dillrind aal
komponenti ay adlarnda "sahilindn xan, daan, hddini aan" mnalarn
ifad edir. Hidronim "daan, sahilindn xan ay" mnasndadr.
Aal oyk., dz. Ada r-nunun Aa Zeynddin i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yerli halinin dediyin gr, oykonim aa v -l
komponentlrindn ibart olub, "aas, sahibi olan; mlkdara mxsus"
demkdir. 1917-ci ild Xanlar r-nunda Aalbyli, Klbcr r-nunda Aalyeri,
1961-ci ild Zngilan r-nunda Birinci Aal, kinci Aal, nc Aal adl
knd qeyd alnmdr. Etnotoponimdir.

15
 Aalknd oyk., mr. Bilsuvar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Muan
dznddir. Oykonim aal (etn.) v knd szlrindn dzlib, etnotoponimdir.
1917-ci ild Aamknd ad il qeyd alnm bu yaay mntqsi 1941-ci
ildk Sarpabad adlanmdr. 1870-ci il aid bir sndd yaay mntqsinin
kemi dilaarda tayfasnn canal (cahanahl) tirsinin aal nsli trfindn
salnd haqqnda mlumat verilir.
Aamal oyk., sad. Gdby r-nunun Nrimanknd i..v.-d knd.
Missuyu aynn (Zym aynn sa qolu) sahilind, Qzlca dann
tyinddir. Kndi 1929-cu ild Tovuz r-nunun anaq kndindn glmi
namazlar, sfirzalar nsillrin mnsub aillr salmlar. Yaay mntqsi
sovet dvlt xadimi Smdaa Aamalolunun (1867-1930) rfin
adlandrlb.
Aamallar oyk., sad. mili r-nunun Muradxanl i..v.-d knd. Mil
dznddir. Etnotoponimdir. 1933-c ild Aamallar kimi qeyd alnmdr.
Yaay mntqsi XIX srin ortalarna qdr maldarlqla mqul olmu tkl
tayfasnn aamallar tirsin mnsub aillr trfindn salnmdr.
Aamalolu oyk., sad. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Antropotoponimdir. Sovet dvlt xadimi,
publisist Smdaa Hsn olu Aamalolunun rfin adlandrlmdr. 1925-
ci ildk kndin ad Abdullaby-krd olmudur. nqilabdan wl Dzqlaq
adlanan bu razid Baakrd kndindn olan abdullabykrd nsli
mskunlamd. Memorial toponimdir.
Aammmdli oyk., sad. l.mili r-nunun Cfrli i..v.-d knd. Mil
dznddir. Mnblrd Aammdli variantnda da tsadf olunur. Kemid
Alpnahl adlanan bu knd qlaq yeri olmudur; 2. Clilabad r-nunun Xangah
i..v.-d knd. Burovar silsilsinin yamacnda, ncayn sahilinddir.
Etnotoponimdir. 1979-cu ild Azrb.-da (mili, Clilabad, Tovuz), 1961-ci
ild is drd (li Bayraml, mili, Astraxanbazar, Tovuz) Aammmdli adl
knd qeyd alnmdr.
Aanus hidr., mr. Lan r-nu razisind mineral bulaq. Hidronim
aan/aqan (iti axan) v us (su) szlrindn dzlib, "iti axan su" demkdir.
Aanus oyk., sad. Lan r-nunun Ftliny i..v.-d knd. Adn
razidki eyni-adl mineral bulaqdan almdr. Bzi tdqiqatlara gr, toponim
a v naus (rbc "mbd" demkdir. Sasanilr dvrnd zrdtiliy sitayi
ednlrin qbirst tikilisi d "naus" adlanrd) szlrindn dzlib, "a rngli
mbd" mnasn ifad edir.
Aarhimoba oyk, sad. Xamaz r-nunun Qmlqlaq i..v.-d knd.
Mzarayn sahilinddir. Etnotoponimdir. 1917-ci ild Aarhim klind qeyd
alnmdr. XIX srin ortalarnda Quba r-nunun Cek kndindn km aillrin
hmin knd aid qlaq yerind mskunlamas nticsind yaranmdr. 1933-
c ild Sabirabad r-nunda da Aarhimli yaay mntqsinin olduu gstrilir.

16
 Aarx oyk., sad. Asu r-nunda knd. irvan dznddir. Yaay
mntqsi eyni-adl arxn yaxnlnda salnd n bel adlandrlmdr.
Hidronim is a (ffaf) v arx (sni suvarma kanal) szlrindn dzlib.
Aasovqat or., mr. smayll r-nu razisind da. Pirsaat aynn
yuxar axarndadr. Oronim aa (burada ilahi, tanr) v sovqat (hdiyy, bxi)
szlrindn dzlib, "allahn bxii, hdiyysi" demkdir. Oronimi Aasovqat
xs ad il d laqlndirirlr.
Aairinoba oyk., mr. Xamaz r-nunun Qusaray i..v.-d knd.
Qusar aynn sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. XIX srin ortalarnda Qrz
kndin mxsus qlaq yerind salnmdr. Oykonim Aairin (xs ad) v oba
(el, birlik, nsil) szlrindn dzlib, "Aairin mxsus el, nsil" demkdir.
Aaverdioba oyk., mr. Xamaz r-nunun Qusaray i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Knd XIX srin 11 yarsnda Qrz kndinin sakini
Aaverdi adl xsin oba yerind salnmdr. Oykonim "Aaverdiy mxsus
oba, el" demkdir.
Aayr oyk., mr. Bilsuvar r-nunun Mirclal (kemi Kirovka) i..v.-
d knd. Muan dznddir. Knd XX srin vvllrind Aalknd halisinin
bir hisssinin Aayr adlanan sahy krk burada mskunlamas nticsind
yaranmdr. Toponimiyada bel bir fikir mvcuddur ki, bu sz qdim trk
dillrindki ak (axn, ay) v yri szlrindn ibart olub, "axnn yildiyi,
burulduu yer" mnasn verir. Bu da Aayr kndinin mhz Bolqarayn
yildiyi, burulduu yerd yerlmsi il izah olunur. Trk dillrind aayr sz
"aldan (tvldn) knar"; "kiik ay"; "ot, ik" ad kimi d izah olunur.
Aazaman or., sad, amax r-nunun .-ind, Quu kndi
yaxnlnda da. Lngbiz silsilsinddir. Dada eyniadl pir vardr. Dan ad
da pirin adndan gtrlmdr. Hn. 831 m. Oronim Aazaman xs
adndandr.
Abaldr or., mr. Tovuz r-nu razisind da. Oronim a (kiik,
balaca) v baldr (qdim trkc "da xnts") szlrindn dzlib, "kiik
xnt" demkdir. Hmin r-nun razisind Qarabaldr adl da da vardr.
Abalq hidr., sad. Salyan r-nu razisind ay. Aqua aynn
qoludur. Abalq ay bal nvdr. ayda yaayan balq nvnn ad ayn
adna krlmdr.
Aba oyk., sad. Dvi r-nunun Aba i..v.-d knd. Samur-
Aberon kanalnn knarnda, Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi
XX srin ortalarnda irax, Haciskndrli v Tky knd sakinlrin mxsus
Aba adlanan qlaq yerind bzi aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Ouzlarn aba tayfasnn adndandr. Etnotoponimdir. XTX srin
vvllrind kemi rvan xanlnda Aqba adl knd qeyd alnmdr. 1900-
c ild ran razisind Abal keidi adl yerin olmas haqqnda mlumat
verilir.

17
 Abalar oyk., sad. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d knd. Zym
aynn sahilinddir. Etnotoponimdir.
Abayurd or., mr. Zngilan r-nu razisind da. Oronim aba
(tayfa ad) v yurd szndn dzlib, "aba tayfasnn mskni" demkdir.
Etnotoponimdir.
Abatxayr hidr., mr. Lan r-nu razisind mineral bulaq.
Abatxeyir (Minknd aynn qolu) aynn drsinddir. Suyu az kkrdldr;
xalq arasnda md arsnn malicsind istifad edilir. Yerli halinin
mlumatna gr, thrif uram bu hidronimin sli Aqibti xeyirdir. Bulan
bel adlandrlmas suyunun malicvi faydas il izah olunur. Hidronim a
(rng), bat/bad/bed (knd, mskn, hndr yer) v xayr/ kayr (su rna,
fvvar) szlrindn dzlib, "Aknd bula" demkdir. Tarixi mnblrd
veriln mlumata gr, orta srlrd Dalq Qarabada Aqbat/Aqbed adl,
yaay mntqsi olmudur. XIX srin 20-ci illrind hmin knd ermnilr
dolumu v onun adn evirrk Spitaken, yni Aknd qoymular.
Abnd or., mr. Zngilan r-nu razisind da. Abnd qsbsinin c.-
.-inddir. Sxurlar a rngd olan da Araz aynn drsin doru bndi
xatrladan formada uzand n bel adlandrlmdr.
Abnd oyk., sad. Zngilan r-nunun Bartaz i..v.-d qsb. Araz
aynn sahilind, Abnd dann tyinddir. Yaay mntqsi adn tyind
salnd dan adndan almdr. 1958-ci ild meydana glmi bu qsbni
Bartaz, Vejneli, Dllkli, mirxanl, Baharl, pdr v Srtk kndlrindn
glmi aillr salmdr. Qazaxstann Selinoqrad vilaytind Akbnt qsbsi
qeyd alnmdr.
Abil oyk., mr. Quba r-nunun Vladimirovka i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. XVI sr aid Abil trblri bu kndin razisinddir.
Yerli hali bu trblri Drd Abil adlandrr. Hazrda qalmaqda olan hmin
trblr eyxlr n tikilmidir. XIX srd Zeyid kndindn kb glnlr
trfindn mskunlam Abil kndi bir mddt Abil Zeyid adlandrlmdr.
Oykonim a (kiik) v bil (qd. bulqar dilind "trb, mzar da")
komponentlrindn dzlib, "kiik trb, mzar da" demkdir. Xorasan
razisind qeyd alnm Akmzar toponimi il sinonimdir.
Abiz or., mr. Zngilan r-nu razisind da. Oronim a (burada da
sxurlarnn rngini bildirir) v biz/bis/pis (dik, yksklik; i, xnt; yuva,
oyuq) komponentlrindn dzlib, "a da" mnasn bildirir.
Abiz oyk., sad. Zngilan r-nunun sgndrbyli i..v.-d knd. Abiz
dann yamacndadr. Knd vvllr Sofulu tayfasna mxsus olan eyniadl
qlaq yerind salnmdr. razi z adn Abiz dann adndan almdr. VII
sr aid mnblrd Albaniya razisind Aqbid adl yaay mskni yad olunur.
1933-c ild Zngilan r-nu razisind iki Abis knd ad qeyd alnmdr.

18
 Abulaq hidr., mr. l.Adam r-nunda min. bulaq; 2. Ouz r-nunda
min. bulaq; 3. rur r-nunda min. bulaq; 4. Aberon r-nunda min. bulaq; 5. Asu
r-nunda min. bulaq; 6. smayll r-nunda min. bulaq; 7. Quba r-nunda min.
bulaq; 8. Qusar r-nunda min. bulaq; 9. Qobustan r-nunda Ceyrankemz ay
drsind soyuq sulu kkrdl bulaq. Mrz qsbsi yaxnlndadr.
Hidronim a (imy yararl su) v bulaq (hidrokomp.) szlrindn dzlib,
"imy yararl suyu olan bulaq" mnasndadr; 10. Quba r-nu razisind ay;
11. Ouz r-nu razisind ay. aylarn ad eyniadl bulaqdan gtrlmdr.
Abulaq or., sad. 1. Ba Qafqaz silsilsinin su ayrcnda da. Azrb.-
n Qax r-nu il Dastann srhdinddir. Hn. 3072 m. Abulaq (Xuray; hun.
2800 m.) arm buradadr. Adn eyniadl bulaqdan almdr; 2. Ba Qafqaz
silsilsinin c. yamacnda, Qbl r-nu razisind da. Vndam aynn sol
sahilinddir. Hn. 2468 m. Adn eyniadl bulaqdan almdr; 3. Xocavnd r-nu
razisind da. Adn eyniadl bulaqdan almdr; 4. amax r-nu razisind
da. Adn eyniadl bulaqdan almdr.
Abulaq oyk., sad. 1. Clilabad r-nunun Ada i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin yamacndadr; 2. sgran r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dalq raziddir. Hidrooykonimdir; 3. Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Kemi ad Talbxanbyli olmudur. Yaay mntqsi
XIX srd Talbxan by adl birisin mxsus maldar aillrin Abulaq adl yerd
mskunlamas nticsind yaranmdr; 4. Xocavnd r-nunun Edilli i..v.-d
knd. Qaraba silsilsinin tyinddir. XIX srd Cnubi Azrb.-nn Qarada
yaltindn kb glmi aillrin burada mskunlamasndan yaranmdr.
Sovet hakimiyyti illrind 1992-ci ildk Msmna adlandrlmdr; 5.
smayll r-nunun Qoaknd i..v.-d knd. Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir.
Kndin razisi kemid rbahverdi tayfasnn qlaq yeri olmudur. Yaay
mntqsi XIX srin sonlarnda hmin tayfaya mnsub aillr trfindn
mskunlamdr; 6. Lan r-nunun Qarkaha i..v.-d knd. Qaraba silsilsinin
tyinddir; 7. Lan
r-nunun Mustafabyli i..v.-d knd. Hocazsu aynn sa qolunun sahilinddir.
Kndin razisi kemid Zngzur qzasnda yaam akrp adl tayfann
qlaq yerlrindn
olmudur; 8. Tovuz r-nunun Kirn i..v.-d knd. srik v Zym aylarnn
suayrcnda, orta dalq quraqdadr. Yaay mntqlri razidki bulaqlarn
ad il adlandrlmdr. fqanstanda Aqbulaq adl 2 knd, Qazaxstanda
Akbulak, Ermnistanda Abulax, Trkiyd Abulaq, Orenburq vilaytind
Akbulak, Qrzstanda Ak-Bulak v s. adl obyektlrin mvcudluu bu
toponimin mumtrk onomastikasnda geni yayldn gstrir. ran
toponimiyasndak Akhriz (Mrkzi ran), Aem (Xorasan) oykonimlri d
Abulaq oykoniminin sinonimlridir.

19
 Aburun or., mr. l.Xocavnd r-nu razisind, Acaqoun aynn sol
sahilind da. Hn. 196 m.; 2. Qarada r-nu razisind, Lkbatan qsbsindn
q.-d da. Hn. 130 m. Oronim a (rng; kiik) v burun (qurunun, dan v ya
qayann sivri bucaq klind uzanm hisssi) komponentlrindn dzlib,
obyektin sivri bucaq klind uzanm hisssinin a sxurlardan ibart olmasn
v ya lsnn kiikliyini bildirir. Grcstann Marneuli r-nu razisind d
Aqburun da qeyd alnmdr.
Acabdi oyk, mr. 1. Azrb.-da inzibati r-n. 1930-cu ild tkil
edilmi, 1963-c ild lv edilib Adam r-nuna verilmi, 1965-ci ild yenidn
mstqil r-n olmudur. Kr-Araz ovalnn Mil v Qaraba dzlrinddir.
Qarqar ay v Yuxar Qaraba kanal r-nun razisindn keir. Mrkzi
Acabdi hridir; 2. Azrb.-da hr. Eyniadl r-nunun mrkzi. Qarqar
aynn hr iki sahilind, Mil v Qaraba dzlrinddir. Yaay mntqsinin
ad mnblrd ilk df 1593-c ildn kilir. Acabdi bir mddt mnblrd
Acabdi Xlfrddin ad il qeyd olunmudur. hrin mrkzindki
kkliyin bir hisssi kemid Xlfrddin adlanrd. XIX srin vvllrind
razidki xlfrddinlilr 88 aildn ibart bir icma olmudur. Toponim bzi
mnblrd aca (burada "amtl", "bozumtul", "boz") v bdi (rbc badiy
sznn thrif formas olub, "dznlik", "dzn" demokdir) szlrindn ibart
olub, "bozumtul yer", "aca dz" kimi aqlanr. 1933-c ild Clilabad r-nu
razisind Acabdi adl knd qeyd alnmdr. slind aca (bozumtul,
kilmmi) v bdi (trk dillrind bt/bet/bd "da yamac" mnasn ifad
edir) szlrindn dzlib, "kilmmi da yamac" demkdir. razinin corafi
mvqeyi bunu bir daha sbut edir.
Acabulaq hidr., mr. amax r-nu razisind mineral bulaq. Hidronim
aca (imy yararl) v bulaq (yeralt suyun sxur atlarndan yer sthin
xmas nticsind yaranan su obyekti) szlrindn dzlib, "imy yararl su"
demkdir.
Acaknd oyk., mr. 1. Xocavnd r-nunun Khn Talar i..v.-d
knd. Qaraba silsilsinin tyinddir; 2. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. Qarasu aynn sol sahilind Qonqur silsilsinin tyinddir. Digr ad
Kamyanldr. Kamyanl burada mskunlam nslin addr. XIX srin
vvllrind Lan r-nunun Acaknd kndindn xm bir qrup ailnin burada
mskunlamas nticsind kndin ad da dyidirilmidir; 3. Lan r-nunun
Qoasu i..v.-d knd. Hocazsu aynn sahilind, Qaraba yaylasndadr. Knd
pirembel tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim aca
(amtl) v knd (yaay mntqsi termini) szlrindn dzlib, "amtl,
bozumtul, quru sahsi olan knd" demkdir. 1960-c il qdr Ermnistan
razisind Acaknd, 1933-c ild Qaraba razisind Aa Acaknd kndlri
qeyd alnmdr. Goranboy r-nu razisind olan bu knd 1938-ci ild

20
aumyanselsk (aumyanknd) adlandrlmd. 1992-ci ildn kndin kemi ad
yenidn brpa edilmidir.
Acaknd hidr., sad. Klbcr r-nu razisind ay. Tutqunayn
qoludur. Quzey v Gney aylarnn birlmsindn ml glmidir. Eyniadl
kndin razisindn axd n bel adlanr. Bzi mnblrd Qarasu ay kimi
d qeyd olunur.
Acaqoun or., mr. Acabdi r-nu razisind da. Oronim aca (ox
da yksk olmayan, alaq) v qoun (bir crgy dzlm; silsil) szlrindn
dzlib, "alaq da sras" demkdir.
Acaqoun hidr., sad. Acabdi v Xocavnd r-nlar razisind ay.
Xonaen aynn sol qoludur. Mvqqti axarldr. Suvarmada istifad edilir.
Adn razidki eyniadl dadan almdr.
Acaqovaq oyk., sad. Ada r-nunun Eymur i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind dznlikddir. Oykonim "acaqovaq aac bitn yer"
demkdir. Kndin razisind hqiqtn d oxlu acaqovaq aac var.
Acalarsu hidr., mr. Daksn r-nu razisind ay. Hidronim acalar
(eto.) v su (ay) szlrindn dzlib, acalar nslin mnsub-ay demkdir.
Emotoponimdir.
Acayaz or., mr. 1. Lan r-nu razisind dz. Yerli hali trfindn
Acazi kimi tlffz olunur. Toponim trk mnli aca (amtl, bozumtul) v
yaz (l, dz, dznlik) szlrindn dzlib, "amtl, bozumtul dz" demkdir;
2. Lan r-nu razisind da. Da z adn eyniadl dznliyin adndan almdr.
Acayaz oyk., sad. Lan r-nunun Vaqazin i..v.-d knd. Oykonim
aca (amtl; quru; umlanmam bozumtul torpaq) v yaz (l, dz, dznlik,
shra) szlrindn dzlib, "amtl, bozumtul dzn, l" demkdir. Ada r-nu
razisind Aa v Yuxar Acayaz adl iki knd var.
Acyr oyk., mr. mili r-nunun Bcirvan i..v.-d knd. 1933-c
ild kndin ad slind olduu kimi, Acr klind qeyd alnmdr.
Oykonim a (quru torpaq) v cr (yol) szlrindn dzlib, "quru torpaq yolu
olan knd" demkdir.
Aala hidr., mr. Muan dznn c.-.-ind bataqlq gl. 1896-c ild
Araz ay dab Muan dzn basarkn Aala, Mahmudala v Cavadala
gllri yaranmd. Hazrda Mahmudala gl bataqla evrilmi v z
nvbsind iki hissdn - Mahmudala v Aala gllrindn ibart olmudur.
Bellikl, razid iki Aala gl meydana glmidir. vvllr gl Araz ay
daan zaman dolurdu. ndi is gl su Muann suvarma kanallarndan v
Bolqarayn artq sularndan toplanr. Hidronim a v ala (kk yer, uxur
yer; dr, quyu; kilmmi yer; ya v ay sularnn doldurulduu kk)
szlrindn dzlmidir. Tdqiqatlarn bir qismi bu hidronimin suyun
keyfiyyti il bal olduunu sylyir. Bzi tdqiqatlar is alann yay fslind
suyunun qurumasndan duzlarn z xmas v a rngd olmas il

21
laqlndirirlr. Mnblrd tkc Salyan v Bilsuvar r-nlar razisind 4
Aala adl gln olduu gstrilir.
Aay hidr., mr. 1. Quba v Xamaz r-nlarnda ay. Yan silsilnin
Yarmyaylaq dandan (1780 m. yksklikdn) balanr. Xzr dnizin tklr.
sas qolu Quruaydr. Suvarmada istifad edilir; 2. Quba r-nu razisind ay.
Qudyal aynn sa qoludur; 3. Qax r-nu razisind ay. Qurmux aynn sa
qoludur. Qurmux ayna nisbtn suyunun duru olduu n bel adlandrlmas
ehtimal olunur; 4. Klbcr r-nu razisind ay. Lev aynn (Trtr hvzsi)
qoludur. Lan, Qubadl, Ouz, Tovuz r-nlar razisind d eyniadl aylar qeyd
alnmdr. Hidronim a (kiik; imy yararl; axan; cnub) v ay (axar su)
szlrindn dzlib. Dastan, cenistan, Rostov vilayti (Don aynn sa
qolu) razisind Aksay adl aylar da qeyd alnmdr. Maraql burasdr ki,
Aay adl aylarn byk ksriyyti ayrldqlar aylarn sa qolunu tkil
edir.
Aay oyk., sad. l.Xamaz r-nunun Niyazoba i..v.-d knd. Aayn
knarndadr. XIX srd glm ruslarn mskunlad bu knd Vasilyevka
(1992-ci ildk) adlandrlmd; 2. Qax r-nunun lisu i..v.-d knd. Aayn
sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin c. tklrinddir. Yaay mntqsi 1953-c
ild yeni yaradlm zmlk sovxozunun fhllri n salnmdr. Kndlr
z adlarn razidki eyniadl aydan almlar. Ural v Rostov vilaytlrind d
eyni-adl (Aksay) yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Adaban or., mr. rur, Klbcr v Adr r-nlar razisind da.
Oronim a (amtl-bozumtul rng; kiik, alcaq, ox da hndr olmayan) v
daban (arm; tp; da ykskliyi; da v ya qaya ayann aa hisssi; dan
dibin yaxn yer) szlrindn dzlib, "kiik arm" demkdir.
Adaban hidr., sad. Klbcr r-nunda ay. Trtr aynn sol qoludur.
Adn eyni-adl dadan almdr. Obyektin balancn, mnbyini, yerldiyi
razini gstrir.
Adaban oyk, sad. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Adaban
aynn sa sahilind, Murovda silsilsinin c. tyind, Adaban dann
yamacndadr. Adn eyni-adl dadan almdr. XIX srin sonunadk kndin
razisi Dmiridam kndinin binsi olmudur. 1905-ci ild hmin kndin dlikli,
mmmdli, mhrrmli, feyzallar adl nsillrindn bir qrup aillr bu biny
krk burada mskunlamlar.
Ada or., mr. 1. Qazax r-nunun Ksgr kndindn c.-da da. Hn.
770 m.; 2. Ordubad r-nu razisind da; 3. Tovuz r-nunda, Tovuz hrindn c.-
q.-d da. Hn. 937 m.; 4. mkir hrinin q.-ind da. Hn. 359 m.; 5. ki
yaylasndan c.-da, Axar-baxar silsilsinin q. hisssind zirv. Hn. 282 m.
Oronim a (kiik, alaq) v da (yer sthinin msbt relyef formas) szlrindn
dzlib, "kiik, alaq da" demkdir. Dalarn a rng alan sxurlardan ibart
olduu n bu ad almas fikri d istisna deyil. Hl XIII sr aid corafi adlar

22
ltlrind Ada oronimin rast glmk mmkndr. Ada digr trkdilli
xalqlarn oronimiyasnda da geni yaylmdr: Aktuu (Dalq Altay), Aktau
(Tatarstan, Qazaxstan), Ada (ran, Trkiy) v s.
Adam or., mr. 1. Adam r-nu razisind da; 2. Aberon r-nu
razisind, Qobustanda palq vulkan; 3. Tovuz r-nunun Ermnistanla
srhdind da. Hn. 966 m. Oronim a (rng; kiik, alaq) v dam/tam (yer
qat; divar; qala; ykslmi tikilinin st rty, ba, zirvsi) szlrindn
dzlib, "kiik qala; kiik yksklik; kiik zirv" demkdir. Adlandrmada da
sxurlarnn rnginin amtl olmasnn nzr alnmas da istisna deyil.
Adam oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. 1930-cu ild tkil
edilmidir. Kr-Araz ovalnn q. hisssind v Kiik Qafqazn . tklrind
yerlir. Xan v Trtr aylar r-nun razisindn axr. Burada tikinti dalar
istehsal edilir. Mrkzi Adam hridir; 2. Azrb.-da hr (1828-ci ildn).
Eyniadl r-nun mrkzidir. Qarqar aynn sol sahilind, Qaraba dznn c.-q.-
inddir. hrin sas XVIII srin ikinci yarsnda qoyulmudur. Burada Pnah
xann a dadan tikdirdiyi "mart" mhafiz edilib. hrin adnn bu bina il
laqdar olmas ehtimal edilir. Lakin slind, hrin ad yaay mntqsi kimi
ilk df 1357-ci il aid mnblrd kilir. Adam yaxnlndak ahbulaq
adlanan yerd hngdadan ibart qdim da karxanas vardr. Qalann divarlar
hmin dadan hrlmdr. Btn bunlara baxmayaraq, hrin ad r-nun
razisindki eyniadl dadan gtrlmdr; 3. Tovuz r-nunun Vahidli i..v.-d
knd. Kiik Qafqazn tyinddir. Kndin ad r-nun razisindki eyniadl dadan
gtrlmdr. 1917-ci ild bu kndin ad Adam Ocaql klind qeyd
alnmdr; 4. Xocavnd r-nunun Tu i..v.-d knd. Qaraba silsilsinin
tyinddir. XIX srd buraya gln ermnilr kndin adn Akaku toponimi il
vz etmidilr. 1992-ci ild kndin vvlki ad zn qaytarlmdr.
Adam hidr., sad. Aberon yarmadasnda gl. Gln ad
yarmadann razisindki eyniadl dadan gtrlmdr.
Adamknd oyk., mr. Adam r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Adamknd su anbar kndin yaxnlndadr. Oykonim
Adam (r-nun razisindki dan ad) knd (yaay mntqsi) szlrindn
dzlib, kndin razisindki dan adn ks etdirir.
Adam Qalal/Adam Kll oyk., mr, Zaqatala r-nunun Gzparaq
i..v.-d knd. Dalq raziddir. Oykonim Adam (oyk.) v Qalal (oyk.)
szlrindn ibartdir. Kndin adnn Adam Qalal variantn shv hesab edn
bzi tdqiqatlarn fikrinc, vaxtil kndin razisind, Dastana gedn yolun
knarndak da keidind dadan bir bina (dam) tikilmi v a kircl suvanb
aardlmdr. Xarici grnn gr Adam adlanan bu binadan karvansara,
drg mqsdil istifad olunurdu. XIX srd Dastann Ba Kll kndindn
bir qrup ail krk burada mskunlam, yeni yaay mntqsini Ba
Klldn frqlndirmk n Adam Kll, yni "Adamn yannda salnm

23
Kll kndi" adlandrmlar. Lakin slind, kndin halisi XIX srd buraya
km Adam r-nundak baraxllardan ve Dastann Ba Kll kndindn
gln saxurlardan ibartdir. Kll/Qalaal-saxur dilind "qalal" demkdir.
Bellikl, kndin ad iki klm icmann vvlki mskninin adndan
dzlmidir.
Ada or., mr. 1. Fzuli r-nu razisind da. R-nun m.-q.-ind
yerlir. Hn. 222 m.; 2. Gdby r-nu razisind da; 3. Klbcr r-nu
razisind da; 4. Qazax r-nu razisind da. Oronim a (kiik, alaq; a rng
alan) v da (qaya, da) szlrindn dzlib, "kiik qaya v ya a rngli
sxurlardan ml glmi da" demkdir. Oronimin etnotoponim olmas da
istisna deyil. Ada toponimin XIII sr aid corafi adlar ltind rast glmk
mmkndr.
Ada oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. 1930-cu ild tkil
edilmidir. irvan dznn m.-q.-ind, Acnohur n dalnn c.-undadr.
Tryan ay r-nun razisindn axr. Mrkzi Ada hridir; 2. Azrb.-da hr
(1900-c ildn). Eyniadl r-nun mrkzidir. Tryan aynn sa sahilindn bir
qdr aral, irvan dznn m.-q.-inddir. Yaay mntqsi kimi ad XV srin
ortalarndan kilir; 3. Clilabad r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Gytp
aynn sol sahilind, Lnkran ovalndadr. Kemid nc Drvi
adlanrd. Bu da onunla baldr ki, knd XIX srin ortalarnda razid
maldarlqla mul olan drvibyli tayfasnn nc qoluna mnsub aillr
trfindn mskunlamdr. Oykonim kndin razisindki Ada adl qayann
adndan gtrlmdr; 4. Klbcr r-nunun ayknd i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Knd Ada dann dnd salnmdr. Etnotoponimdir. farlarn
aral oymann bir qolunun ada adlanmas v Ada r-nunun XX srin
vvllrin qdr r qzas kimi qeyd alnmas bunu bir daha sbut edir.
Ada toponimi trk xalqlarnn onomastikasnda geni yaylmdr: Akta
(zbkistanda da), Akda (Trkmnistan), Aktas (Qazaxstan), Ada
(Baqrdstan, Ermnistan), Aqta (fqanstan), Akda (ran, Trkiy) v s.
Adasu hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. mkir aynn sol
qoludur. Balancn Ada adl dadan alr. Hidronim Agda (r-nun
razisindki dan ad) ve su (ay) szlrindn dzlib, "Ada dandan axan
ay" demkdir.
Adr or., mr. 1. Asu r-nunun Bico kndi razisind dr; 2.
amax r-nu razisind dr; 3. Trtr r-nu razisind da; 4. Zngilan r-nunun
sgndrbyli, Sadall v rifli kndlri razisind dr. Oronim a (kiik; qsa,
dayaz, ox da drin olmayan) v dr (ay yata; ayn axd yer; iki da v ya
tp arasnda, elc d dznlikd uzun, drin uxur) szlrindn dzlib, "kiik
ay yata; ox da drin olmayan uxur" demkdir.
Adr oyk., sad. 1. Xz r-nunda knd. igil aynn sahilinddir.
Kndin halisi vaxtil Aberonun Novxan kndindn kb gln aillrdn

24
ibartdir.; 2. Ordubad r-nunun Paraaay qsb i..v.-d qsb. Zngzur
silsilsinin c.-q. yamacndadrr. Qsb 1950-ci ild Adr adl razid
filizsafladrma kombinatnn yaradlmas il laqdar salnmdr. traf
yamaclar a rng alan sxurlardan ibartdir. Adn razidki eyni-adl drdn
almdr; 3. amax r-nunun Xilmilli i..v.-d knd. Qozluayn sahilind,
datyi raziddir. Adn razidki eyniadl drdn almdr; 4. Trtr r-nunda
tq. Trtr-stisu avtomobil yolunun knarndadr. Kemid eyniadl r-nun
mrkzi olmudur. XIX srd burada mskunladrlm ermnilr r -nun v
qsbnin adn 1923-c ildn Crabert, 1930-cu ildn is Mardarkert kimi
rsmildirmidilr. 1992-ci ildn r-nun razisi Trtr r-nuna birldirilmi,
qsb is kemi ad il adlandrlmdr; 5. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d
knd. ahda silsilsinin m. yamacndadr. Adn razidki eyniadl drdn
almdr. 1933-c ild Lan, 1917-ci ild Daksn r-lar razisind Adr
kndlri qeyd alnmdr. fqanstan, Ennnistan, ran razisind d Adr
toponimin rast glmk mmkndr.
Adr hidr., sad. Girdimanay hvzsind ay. Adn razidki
eyniadl drdn almdr.
Adyirman or., mr. Acabdi r-nunun Boyat kndind tp. Oronim
a (kiik v ya rng alar) v dyirman (quru) szlrindn dzlib, "zrind
kiik dyirman (yel dyirman v ya su dyirman) quradrlm tp"
demkdir.
Adyirmanay hidr., mr. Acabdi r-nu razisind ay. Kiik
Hkri (kr) aynn yuxar axarnn addr. Hidronim Adyirman (or.) v
ay (axar su obyekti) szlrindn dzlib, "Adyirman tpsindn axan ay"
demkdir.
Aduyux or., mr. Zngilan r-nu razisind da. Oronim a (kiik,
alaq) v duyux/duruk (tp, da zirvsi) szlrindn dzlib, "kiik tp"
mnasndadr.
Ahmd oyk., sad. rur r-nunun Dmiri i..v.-d knd. Araz
aynn sahilind, dznlikddir. Kndin adnn Aahmd adndan thrif
olunmas gman edilir. Oykonim Aahmd xs ad il baldr.
Agdik or., mr. l.Byk Qafqazda (Yan silsild), Quba r-nunun
Buduq kndinin q.-ind da. Hn. 2861 m.; 2. Masall r-nunun Miyanku kndi
razisind da; 3. ki-Zaqatala zonasnda da. Oronim a (rng) v gdik (trk
dillrind, o cmldn Azrbaycan dilind "hndr dalar arasnda yol", "da
keidi"; "arm"; "da belind batq") szlrindn dzlib, "qarl arm" v ya
"amtl rngli da keidi" demkdir.
Agdik oyk., sad. Xocal r-nunun Xanabad i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kemi ad Adar, 1992-ci ildk Ktk ("gdik" sznn thrif
formas) olmudur. Oykonim razidki eyniadl da keidinin adndan
yaranmdr.

25
 Agl hidr., mr. 1. Acabdi r-nu razisind, Mil dznd or gl.
Suyunu Acabdi v Beylqan r.-nlarndak kollektorlardan alr. Yasaqlqdr; 2.
Acabdi r-nu razisind, Mil dznd axar olmayan irin sulu gl. Qarqar ay
bu gl tklr; 3. Ada r-nu razisind gl; 4. Klbcr r-nu razisind gl; 5.
Lan r-nu razisind gl. Hidronim a (tmiz, ffaf, imy yararl) v gl (su
obyekti) szlrindn dzlib, "ffaf sulu gl" v ya "imy yararl suyu olan
gl" demkdir. or sulu gllrd is sahillrinin a oran sah olmas nzr
alnr. Qaraba v Mil dzlrind bu adla bir ne baqa gllr d vardr. Cnubi
Azrb.-da, Ermnistanda (Agl), Qrbi Sibird (Akkul), Qazaxstanda (Akkol),
Tatarstanda (Akul/Akqol/Beloozerka) v baqa trkdilli regionlarda da klli
miqdarda Agl hidronimlri qeyd alnmdr.
Agl dz or., mr. Acabdi r-nu razisind dz. Mil dznn m.-
.-ind, Qarqar aynn aa axar boyundadr. Adn razidki eyniadl gldn
almdr.
Agz hidr., mr. Qax r-nu razisind ay. Hidronim a (yax, imy
yararl) v gz (bulaq, bulan xd yer, mnb) szlrindn dzlib,
"mnbyi bulaq olan ay" demkdir.
Al drsi or., mr. Fzuli r-nunun Krimbyli kndi razisind dr.
Oronim al (qoyun-quzu yatai) v dr (uxur) szlrindn dzlib, "qoyun-
quzu yata olan dr" demkdir.
Arca hidr., dz. Aberonda ay (Xzr hvzsi). Sitalay da adlanr.
Hidronim ar (lng, yava) szndn v -ca k.-sindn ibart olub, axnn
vziyytini, srtinin lngliyini bildirir.
Azda/Azda or., mr. Hacqabul (li Bayraml) r-nu razisind
da. Hn. 272 m. Oronim az (girck, qap, srhd keidi) v da (msbt
relyef formas) szlrindn dzlib, "keid da v ya da keidi" demkdir.
Az gneyi or., mr. 1. Gdby r-nunun Zamanl kndi razisind
yksklik; 2. Qubadl r-nu razisind yksklik. Oronim az (keid, qap),
gney (ykskliyin cnuba, gn baxan hisssi) szlrindn v -i mnsub.k.-
sindn dzlib. Birinci obyekt gneyd azdan keildiyi n, ikinci obyekt is
drdn dznliy xld n bel adlandrlmdr.
Aztala or., mr. Gdby r-nu razisind dznlik. Oronim az v
tala (dznlikd aq yer, l) szlrindn dzlib, talann gircyi olduu n
bel adlandrlmdr.
Akeay hidr., mr. smayll r-nu razisind ay. Girdiman aynn
qollarndan biridir. Hidronim a (kiik), ke (ay yata) v ay (axar su; su
obyekti) szlrindn dzlib, "yata ox da drin olmayan ay" demkdir.
Aknd oyk., mr. 1. Zngilan r-nunun Canbar i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Knd XIX srd sarall tayfasnn aldavudlu, qznfrli, ismayll,
hacaxundlu nsillrin mxsus bin yerind salnmdr. Oykonim a (burada
varl, dvltli, yaay sviyysi yksk olan) v knd (halisi ksriyytl knd

26
tsrrfatnda alan yaay mntqsi) szlrindn dzlib, "varl knd"
demkdir; 2. Trtr r-nunun Dmirilr i..v.-d knd. ncayn sahilinddir.
Ken srin 20-ci illrind bir qdr yerini dyidiyindn Tzknd d adlanr;
3. Xocavnd r-nunun Aknd i..v.-d knd. 1828-ci ild rann Xoy yaltindn
glm ermnilr burada mskunladqdan sonra kndin ad ermni dilin kalka
edilrk Spitaken (Aknd) adlandrlm, 1992-ci ildn kndin vvlki ad
zn qaytarlmdr. 1917-ci ild Gnc v ua qzalarnda da Aknd
kndlri qeyd alnmdr. Ken srd Ermnistan razisind Aknd adl 6
knd olmudur.
Aksn or., mr. Qax r-nu razisind da. Kemid bu dada a da
karxanas olmudur. Oronim "a da ksiln, a da xarlan da"
mnasndadr.
Aksn hidr, sad. ki-Zaqatala r-nlar razisindn axan ay. Adn
razidki eyni-adl dadan almdr.
Akils oyk., mr. Balakn r-nunun ambul i..v.-d knd. Oykonim
a (rng) v kils (ibadt n tikilmi bina) szlrindn dzlib, "a rngli
kils" demkdir. Kndin razisind a kils olduundan bel adlanmdr.
Gdby r-nunun Novoivanovka kndinin ad 1844-c il qdr Akils
olmudur. Ken srd Ermnistan razisind bir ne Akils kndi qeyd
alnmdr.
Akils or., sad. Gdby r-nu razisind da. Adn yerldiyi kndin
adndan almdr.
Akrp hidr., sad. Astara r-nunun Plike kndindn .-d,
Tngrud aynn hvzsind mdn bula. Suyu soyuq v kkrdldr.
stifad edilmir. Etnotoponimdir.
Akynk oyk., sad. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Etnotoponimdir.
Aqaya or., mr. 1. Babk r-nu razisind da; 2. Daksn r-nu
razisind da; 3. Gyay r-nunun .-ind, Qarayaz kndindn m.-da da. Hn.
450 m.; 4. Quba r-nu razisind da; 5. Naxvan r-nunun Payiz. kndindn m.-
da da. Hn. 1754 m.; 6. Ouz r-nu razisind da; 7. ki r-nunun Ba Layski
kndi razisind da; 8. mkir aynn hvzsind ahda silsilsinin .
yamacnda da. Hn. 2980 m.; 9. Tovuz r-nu razisind qaya. Oronim a I
(rng; kiik, alaq, ox da hndr olmayan) v qaya (sra dalardan ayrlm
qol; dalarn myyn hisssind da sxurlardan ibart olan, tin keiln yer)
szlrindn dzlib. Gdby, Klbcr, Lan, ua, Cbrayl r-nlarnda
Aqaya, Dalq Allayda Akkaya, Ermnistanda Aqaya, Aqayada, Krmda
Ak Kaya, randa Axqaya v s. dalar da qeyd alnmdr.
Aqaya hidr., sad. Axnca hvzsind ay. Gdby, Tovuz v
mkir r.-nlarnn razisindn axr. Adn ahda silsilsinin m. yamacndak

27
Aqaya dann adndan almdr. ay z mnbyini d bu dan yaxnlndan
alr.
Aqaya oyk., sad. Klbcr r-nunun Almalq i..v.-d knd. 1933-c
ild Aqaya binsi kimi qeyd alnmdr. Knd XIX srd Zngzur qzasnn
lv drsindki kndlrdn z yaylaq yerlrin glrk mskunlam rhimli
v krimli nsillri trfindn salnmdr. Sonralar yaxnlqdak Plnkli kndi
dadldqdan sonra onun halisinin ox hisssi d Aqaya kndin kmdr.
Adn r-nun razisindki Aqaya adl yksklikdn almdr. Hazrda bu
yksklik iqaya adlanr.
Aqayaba or., mr. Klbcr r-nu razisind da. Oronim Aqaya
(da ad), ba (dan zirvsi) szlrindn v - mnsub. k.-sindn dzlib,
"zirvsind a qaya olan da" v ya "Aqaya dann zirvsi" demkdir.
Aqlnc or, mr. amax r-nu razisind da. Oronim a (kiik) v
qlnc (klinc/klnc/ qili/qilinc - trk dillrind, o cmldn Azrb. dilind "da
yal", "da st") szlrindn dzlib, "kiik da yal" demkdir. I Aberon r-nu
razisind Qaraqlnc da da qeyd alnmdr.
Aqraql/Aqraq oyk., mr. Yevlax r-nunun Varvara i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, kndi XIX srd
Qazax mahalndan kb glmi aqraql nsli salmdr. Bu nslin
nmayndlri indi d Qazax r-nunun Yuxar Salahl kndind yaayrlar.
Etnotoponimdir.
Aqlaq oyk., mr. Lerik r-nunun ingdulan i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin c. yamacnda, rtk ay sahilinddir. Oykonim a (kiik; cnub)
v qlaq (q yata, q mnzili) szlrindn dzlib, "kiik q yata" v ya
"cnubdak q yata" demkdir.
Aqobu or., mr. mili r-nu razisind dr. Oronim a (kiik; dayaz)
v qobu (quru dr) szlrindn dzlib, "kiik quru dr" demkdir.
Alar hidr., sad. Bak hrinin Suraxan r-nu razisind gl. Trk
dillrind alar - "bir qabdan baqasna tkln" demkdir. Alar gl "axar
olan gl" mnasn ifad edir. kinci ad Qarauxurdur.
Alq oyk., dz. Oykonim a (rng) szndn v -lq kilisindn
dzlib, "torpa amtl, a rng alan yer" demkdir. Azrb.-da arpa v buda
kiln sahlr d "alq" deyilir. 1933-c ild Ouz r-nunun Padar i..v.-d
Alq adl knd qeyd alnmdr. Son illrin mlumatna gr, knd xarabala
evrilmidir.
Amollaal or., mr. Qazax r-nunun m.-q.-ind, li Bayraml
kndindn c.-da da. Hn. 553 m. Trk dillrind Akmola -"a mzar" mnasn
ifad edir. Oronim "A mzar da olan yksklik" demkdir. Yerli halinin
dediyin gr, guya Allaha asi olan bir molla dan bana xaraq orada ldy
n da bel adlanmdr. Qazaxstan v Trkmnistan razisind Akmola adl
yaay mntqsi var.

28
 Anaqtp or., mr. ahbuz r-nu razisind da v tp. Yerli halinin
dediyin gr, tpd olan torpaq srmsi bu adn yaranmasna sbb
olmudur. Azrbaycan dilinin dialektlrind "anaq" sz "ovulub tkln",
"gilli, irkli glm" mnalarnda da ilnir. Oronim "ovulub tkln, dalan
tp" mnasndadr. XIX sr aid mnblrd rvan xanlnn Drknd
Parenis mahalnda Quru Anac adl knd haqqnda mlumat verilir.
Anohur hidr., mr. Sumqayt hr i..v.-nin Qzlqazma kndi
yaxnlnda irin sulu, axarsz gl, Gl su sni yolla Ataayn sa qolundan
suvanna kanal vasitsil axdlr. Hidronim a (imy yararl) v nohur (monq.
"gl" demkdir) szlrindn dzlib, "imy yararl, irin sulu gl"
mnasndadr. Dvi r-nunda, Gilgilay hvzsind, Ataay hvzsind,
Aberon yarmadasnda da eyniadl gllr vardr.
Aolan or., mr. Lan r-nu razisind da. Trk dillrind olanak -
"kiik olan, kiik ahzad" demkdir. Mqdds da saylr.
Aolan hidr., sad. Hkri (kr) aynn sa qolu olub Lan r-
nundan axr. Yuxar axarnda Minknd v ya hmdli, aa axarnda is Zabux
adlanr. Adn razidki eyniadl dadan almdr.
Aolan oyk., sad. Lan r-nunun Malby i..v.-d knd. Aolan
aynn sahilind, Qaraba yaylasndadr. Kemi ad Kosalar olmudur.
Sonralar yaay mntqsi razidki Aolan pirinin ad il adlandrlmdr.
Yerli halinin rvaytin gr, Aolan qdimd buraya basqn etmi yadellilr
qar dyd ldrlm v alban kilssi razisind dfn edilmi igidin addr
v "pak, tmiz, mqdds olan" mnasn dayr. Xocavnd r-nunun razisin
daxil olan kemi Hadrut r-nunun 1923-c ildk ad Aolan olmudur.
Aoyuq or., mr. l. Zngilan r-nunun c.-.-ind da. Hn. 548 m.
Oronim a (kiik) v oyuq (kk, kaha, maara, zaa) szlrindn dzlib,
"kiik kaha, maara olan da" demkdir; 2. Zngilan r-nu razisind dz. Oxu
v Hkri aylar arasndadr. Yerli hali arasnda Yaz adlanr. Dznlikd
torpaa sanclm tqr. 1,5 m. hndrlkd yana iki da var. Bu dalar oyuq v
ya Korolu dalar adlanr. Dalarn zrind qdim yazlar var. hali hmin
dalar pir hesab edir. Kemid kin sahlri arasnda srhdi bildirmk n
dzldilmi hr hans sni torpaq qala, yer basdrlm dik da v ya aac da
oyuq adlanrd. Dz z adn razidki eyniadl dadan da ala bilr.
Aoyzi/Az oyk., sad. 1933-c ild Bilsuvar r-nunun indiki
Nsimi (kemi Novotroitski) i..v.-d qeyd alnmdr. Oykonim a v z
(vadi, dr) szlrindn dzlib, "kiik vadi; adr" demkdir. Kndin adn
razidki eyniadl vadidn gtrmsi ehtimal olunur.
Ar oyk., sad. Ordubad r-nunun Vnnd i..v.-d knd. Vnnd
aynn sahilind, Arazboyu dznlikddir. Trk dillrind ar/aru - "hndr,
yksk" demkdir. Adn Trkiynin .-ind, Van glndn m.-da, Ermnistan
yaylasnn orta hisssind yerln Arda silsilsindn almdr.

29
 Asal or., mr. 1. rur r-nunun m.-.-ind da. Hn. 1924 m.; 2.
Culfa r-nunun rfs kndi yaxnlnda qayalq dr. Oronim a (rng) v sal (
hamar da, qaya) szlrindn dzlib, "a rngli hamar da" demkdir.
Asal hidr., sad. Culfa r-nunun rfs kndi yaxnlnda, Asal
drsind mineral bulaq. Adn eyniadl drdn almdr. Suyu soyuq, qoxusuz
v azacq turdur.
Astafa hidr., mr. Ermnistanda v Azrb.-nn Qazax r-nu razisind
ay. Krn sa qoludur. Pmbk silsilsindn (Ermnistan) 3000 m.
hndrlkdn balanr. stnd eyniadl su anbar v su qova var.
Ermnistanda Aqstev adlanr. XII sr ermni mnblrind Axstev kimi tqdim
edilir. Astafa variantnda ilk def XIV srd Hmdullah Qzvininin srlrind
ilnmidir. Xalq arasnda hidronim "ouz tpsi", "ouz tayfas" kimi
yozumlanr. Hidronim asu (irin su, imy yararl su) ve tafa (qaval, znqrov;
ss-kyl) szlrindn dzlib, "ss-kyl ay" demkdir.
Astafa oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. Mxtlif illrd gah
mstqil r-n, gah da Qazax r-nunun trkibind ayrca hr kimi faliyyt
gstrmidir. Mrkzi Astafa hridir. Gnc-Qazax dznliyinddir; 2.
Azrb.-da hr, eyniadl r-nun mrkzi. Adn razidn axan eyniadl aydan
almdr. XIX srin sonlarna qdr burada tibulaq ("srtl axan bulaq"
mnasnda) adlanan karvansara olmudur.
Asu hid., mr. 1. sasn Asu v Krdmir r-nlar razisindn axan
ay. Niyalda silsilsind Sarbulaq dandan 2110 m. hndrlkdn balanr,
kanalla Kr ayna tklr. sas qolu Sulut aydr. irvan dznd Asudan
suvarmada geni istifad edilir. Suyunun bir hisssi Cavanir su anbarna
axdlr. Yuxar axarnda Sulut adlanr. XIII sr aid mnblrd aqanmuren
(monq. "a su") kimi ad kilir; 2. Qax r-nu razisind ay. Qurmux (Krmk)
ayn ml gtirn qollardan biridir; 3. Lan I r-nunda ay. Hkri (kr)
aynn sa qoludur. Qaraba silsilsindn balanr; 4. Xanlar r-nunda ay.
Krk (Kr hvzsi) aynn sa qoludur. Kpz dann yamacndan 2180 m.
hndrlkdn balanr. Gy-gl tklr v ondan axr. 1139-cu ild zlzl
zaman Kpz dann bir hisssi uaraq ayn qarsn ksmi, nticd
Gygl, Maralgl, Zligl v bir ne kiik gln ml glmsin sbb
olmudur. ayn Gygl qdr olan hisssi Yuxar Asu, gldn balanan
hisssi is Aa Asu adlanr. Asudan Gncy su kmri kilmidir.
Hidronim a (imy yararl, irin; axar, alayan, coan) v su (ay, axar su)
szlrindn dzlib. Trkdilli xalqlarn toponimiyasnda geni yaylmdr: Asu
(Ermnistan), Aqsu (fqanstan), Aksu-Saray aynn (Qazaxstan v in)
aa axnnda ad, Aksuu (Qrzstan), Aksuat (Qazaxstan), Asu (Dastan)
v s.
Asu oyk, sad. l.Azrb.-da inzibati r-n. 1943-c ild tkil edilmidir.
1963-c ild lv edilib Krdmir r-nuna verilmi, 1965-ci ild yenidn

30
mstqil r-n olmudur. Mrkzi Asu hridir. Adn razidki eyniadl aydan
almdr; 2. Azrb.-da hr. Asu r-nunun mrkzi - Asu aynn hr iki
sahilind, irvan dznn m.-. qurtaracanda, Hinqar silsilsinin tyinddir.
Yaay mntqsi kimi XV srdn mlumdur. hrin 4-5 km.-ind "Xaraba
hr" adlanan orta sr hri Asu v ya Yeni amaxnn qalqlar var. Adn
razidki eyni-adl aydan almdr.
Asu arm or., mr. Azrb.-da Asu v amax r-nlar arasnda,
Lngbiz silsilsind arm. Armdan ose yolu keir. Oronim Asu (ay ad),
arm (da silsilsind n alaq yer) szlrindn v - mnsub.k.-sindn
ibartdir. Adn razidki eyniadl hrdn almdr.
Asuay drsi or., mr. Qax r-nunun Aay kndi razisind dr.
Oronim Asu (r-nun razisindki ayn ad), ay (axar su), dra (mnfi relyef
formas) szlrindn v -(s)i mnsub.k.-sindn dzlib, "Asu aynn axd
dr" mnasndadr.
Asu tpsi or., mr. Lan r-nunun Budaqdr kndi razisind
yksklik. Tp adn r-nun razisindki eyniadl aydan almdr.
Atala oyk, mr. Xamaz r-nunun Nrcan i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. 1840-c ild ad dyidirilrk Rodnikovka (bulaql yer)
adlandrlmasna baxmayaraq, 1933-c ild Atala klind qeyd alnmdr.
Oykonim a (kiik) v tala (trafa nisbtn frqlnn sah) szlrindn dzlib,
"kiik sah" demkdir. Grcstan v Ermnistan razisind Axtala knd adlar
olmudur.
Atala or., mr. Qax r-nunun Qoaqovaq kndi razisind dz. Oronim
a (kiik) v tala szlrindn dzlib, "kiik tala" demkdir.
Atp or., mr. 1. Qazax r-nunda, Krn sa sahilind, Hsnsu
aynn mnsbi yaxnlnda da. Hn. 307 m.; 2. Qobustanda Ceyrankemz
aynn sa sahilind da. Hn. 253 m.; 3. Gnc hrindn c.-.-d, Gnc
aynn sa sahilind da. Hn. 582 m.; 4. Gnc hr i..v.-d Qocaen
silsilsinin c.-q.-ind ucqar zirv. Hn. 375 m.; 5. Lerik r-nunun Ordahal kndi
razisind da. Aberon, Qusar, Zngilan, Gdby, Gyay, Naxvan,
Klbcr, Cbrayl, mkir, Xanlar r-nlar razisind d eyniadl ykskliklr
qeyd alnmdr. Oronim a (kiik; rng) v tp (msbt relyef formas)
szlrindn dzlib, "kiik tp" v ya "amtl rngli tp" demkdir.
Atp oyk., sad. Cbrayl r-nunun Minbal i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi XX srin 30-cu illrind Da Veyslli
kndindn ayrlm bir qrup ail trfindn Atp adlanan yerin yaxnlnda
salnmdr. Adn razidki eyni-adl dadan almdr. ran (Atp), Sibir
(Aktbe), fqanstan (Aqtp, Aqtub), zbkistan (Oktepa), Trkmnistan
(Aqdepe), Tatarstan (Aktbe) toponimiyasnda da eyniadl oykonimlr qeyd
alnmdr.

31
 Avan hidr., sad. ua r-nu razisind ay. Qarqar aynn qoludur.
Mnbyini nqldam yamacndan alr. Yerli halinin dilind Alvanay
variantnda ilnir. Kemid ua r-nunun Mahbyli kndi razisind Avan
adl yaay mntqsi d olmudur. Etnotoponimdir. Avanlar Azrbaycann
qdim trk mnli tayfalarndan biri olmudur.
Ayal or., mr. l.Gdby r-nu razisind da; 2. Qazax r-nu razisind
da; 3. Tovuz r-nu razisind da; 4. Zngilan r-nu razisind da. Oronim a
(rng) v yal (dan n hndr zirvlrini birldirn xtt; dikdir; dan ba)
szlrindn dzlib, "ba a rngd olan da" demkdir.
Ayamac or., mr. Zngilan r-nunun Aa Yemzli kndi razisind
yksklik. Oronim a (rng alar) v yamac (dan v ya tpnin tyindn
zirvsin qdr olan hiss) szlrindn dzlib, "amtl, aq rngli yamac"
demkdir.
Ayar or., mr. 1. Babk r-nu razisind da; 2. Lan r-nunun
Qanqlaq kndi razisind da. Oronim a (sxurun rngini bildirir, nki
oradan a gc xarlr) ve yar (yerli xalq corafi termini olub dznlikd yer
sthinin snmasndan yaranan relyef formasdr) szlrindn dzlib, "a
torpaql, a sxurlar olan da" demkdir.
Ayataq or., mr. Kiik Qafqazda, Klbcr r-nunun Kilsli kndi
razisind da. Hn. 2389 m. Oronim a (rng) v yataq (burada faydal
material xarlan yer) szlrindn dzlib. Ayataqda civ yata var. Ayataq
civ yata Moz ay il Kilsli kndi arasndadr. Dan ad da buradan
gtrlmdr.
Ayataq oyk., sad. Klbcr r-nunun Abdullaua i..v.-d knd.
Adn eyniadl civ yata olan dadan almdr.
Ayaz or., mr. 1. Qubadl r-nunun Xlc kndi razisind l; 2.
Qanx aynn sol sahilind geni l. Oronim a (kiik, rq; a rng alan;
arpa-buda kini n ayrlm sah) v yaz (dzn, l) szlrindn dzlib,
"razic ox geni olmayan l" demkdir.
Ayaz oyk., sad. Qax r-nunun Qpaq i..v.-d knd. Ayaz
dznd, Alazan-yriay kkliyinddir. Ken srd bu knd Kirovknd d
adlanmdr. Bu da onunla bal idi ki, Qax r-nunun lisu i..v.-nin Kirovknd
adl kndindn Ayazya kn aillr zlri il vvlki yaay mntqsinin
adn da gtirmidilr. Ayaz ad hmin razidki eyniadl ln adndan
gtrlmdr.
Ayazbuduq oyk., mr. Xamaz r-nunun Yergc i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. 1917-1933-c illrd Ayaz klind qeyd
alnmdr. Oykonim Ayaz v buduq (etn.) szlrindn dzlmidir.
Dastandan glmi buduqlularn kndin razisind mskunlamas il laqdar
yaranmdr. "Buduqlular yaayan Ayaz kndi" demkdir. Etnotoponimdir.

32
 Ayoxu or., mr. 1. Xocavnd r-nunun Muanl kndi razisind dz;
2. Klbcr r-nu razisind dz; 3. Qubadl r-nunun Saryataq kndi razisind
dz; 4. Lan r-nunun Zabux kndi razisind dz; 5. Zngilan r-nunun Sarl
Xtab kndi razisind dz. Oronim a (torpan amtl rngi; ox da dik
olmayan, alaq; asanlqla keiln) v yoxu (yolun daa, tpy xan hisssi)
szlrindn dzlib, "asanlqla keiln da yolu" demkdir.
Ayoxu oyk, sad. Xanlar r-nunun Lahc i..v.-d knd. Adn
razidki eyniadl keiddn almdr. 1917-ci ild kndin ad Aaxu klind
qeyd alnmdr.
Ayurd or., mr. Lnkran r-nu razisind da. Oronim a (kiik;
rng; abad) v yurd (yaay yeri, yaylaq; kri maldarlarn hr il yay
keirdiklri yer) szlrindn dzlib, "kiik yurd; abad yaylaq yeri; a rngli
alaqlar olan yaylaq" demkdir. Tarixn burada maldarlarn yaylaq yurdu
olmudur. Vaxtil burada eyniadl knd d qeyd alnmdr.
Azbir or., mr. 1. Bakda palq vulkan. Azbirala da adlanr; 2.
Qarada r-nu razisind, Xzr dnizi sahilind palq vulkan, Cnub-rqi
irvan dznddir. Hn. 120 m. Az oxmnal corafi termin olub "srhd
keidi, balanc yer"; "ayn, axar suyun digr su obyektin, dniz, gl
tkldy yer"; "drnin dznliy xan hisssi"; "bir yerin girilck v ya
keilck trfi", "girck qap" mnalarnda ilnir. Oronim "bir xacaql, bir
yerdn pskrn" mnasndadr.
Azbir oyk. sad. Ada r-nunun Pirz i..v.-d knd. Krn sol
sahilindn bir qdr aral, irvan dznddir. Kndin razisind Azbir mesi
d var. "Axar suyun digr su obyektin tkldy yer" mnasn ifad edir.
1945-ci il qdr Ermnistanda Azbir adl knd olmudur.
Azbirala hidr., mr. Dvi r-nunda, Xzr dnizi sahilind irin
sulu gl-bataqlq. Vaxtil liman olmudur. Dvi liman ad il d tannr. Gl
abran, Dvi v Taxtakrp aylar tklr, gldn is Xzr Qaradhn
ay axr. Hidronim azbir (ayn, axar suyun su obyektin, dniz, gl
tkldy yer) v ala (su ylan yer, uxur) szlrindn dzlib, "bir axarl
gl" demkdir. Gl keid rolu oynayr.
Azqr or., mr. Aberon r-nunda palq vulkan. Oronim az v qr
(qeyri-mhsuldar yer) szlrindn dzlib (burada - mnsub. k.-sidir),
"bitkisiz, qeyri-mhsuldar yer giri, keid" demkdir.
Ahoh/Axox hidr., sada. smayll r-nunda ay. yriayn (Gyayn
qolu) sa qoludur. Qovda silsilsindn, 2000 m. hndrlkdn balanr.
Dvbatan ay da adlanr. Qdim trk dillrind axlak - "yksklik, zirv",
ox/ok - "su, ay, axar su" demkdir. Ahoh/Axox - "da ay" mnasn ifad edir.
Ahuda or., mr. amax r-nu razisind da. Qozluaydan sa
trfd, Qurban kndi yaxnlnda yerlir. Hn. 963 m. razid Ahuda
drsi adlanan obyekt d vardr. Tdqiqatlar bu oronimi "ceyranda" kimi izah

33
edirlr. Trk dillrind axu/aqu - "tp, yksklik" demkdir. Bundan baqa,
qdim trk abidlrinin dilind ak sznn "comrd, sxavtli" mnas il
yana "qoz lpsi" mnasnda ilnmsin tsadf edilir. Qozluayn
yaxnlnda yerln obyekt z adn hmin aydan da ala bilrdi. Ermnistan
toponimiyasnda da Axuda oronimi qeyd alnmdr.
Ahvay/Axvay or., sad. Qax r-nu il Dastan srhdind da. Ba
Qafqaz silsilsinin zirvlrindn biridir. Hn. 3480 m. Etnotoponimdir. zlrini
"avado" adlandran v adkiln razid yaayan axvaxlarn adlar il baldr.
Dastan razisind Axvax adl r-n var.
Axarbaxar or., mr. 1. Aberon r-nunda arm; 2. Klbcr r-nunun q.
hisssind, Ermnistanla srhdd da. Hn. 3047 m.; 3. Sumqayt razisind
da. Ba Qafqaz silsilsindn c.-.- doru ayrlan qolun zrind yerlir. hn.
1388 m.; 4. ki yaylas il Mingevir su anbar arasnda da silsilsi. Burada
qdim qala uuqlar da vardr; 5. Yevlax r-nunda arm. Oronim Azrb.
dilindki axar (su axar, ay) v baxar (dan ayabaxar trfi) szlrindn
dzlib, aytraf, ayabaxar trf mnasndadr. Azrb. dilind v
dialektlrind axar-baxar - "dalarn d, mnzrli yer" mnasn ifad edir.
1917-ci ild Qubadl qzasnda Axarl, Gnc qzasnda Axarca, 1933-c ild
Goranboy r-nunda Axara adl yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Axarsu hidr., mr. Lan r-nu razisind ay. "Axan su, ay"
mnasnda olan hidronim suyun hrkti il bal yaranmdr.
Axnca hidr., dz. Azrb, v Ermnistanda ay (Kr hvzsi). Baknd
arm yaxnlndan (1950 m. hndrlkdn) balanr. Tovuz aynn sa
qoludur. stnd 1969-cu ild Tovuz r-nunun Ermnistanla srhdind
Axncaay su anbar yaradlb. XIX srin axrlarnda ayn yaxnlnda Axnca
adl qlaq da olmudur. Hidronim axin (sel, iti hrkt) szndn v -ca
kilisindn ibart olub, suyun hrkti, surti il bal yaranmdr. mkir
aynn qollarndan biri d Axnca adlanr. "Axn" termini il bal ind
Korakrakn, Karakumsakn Suaknsay, Tmn vilaytind Aqnakatt v
Aqnakt aylar qeyd alnmdr.
Axncal oyk., dz. mili r-nunda knd. Mil dznddir. Axcanl
variantnda qeyd alnan bu knd, yerli halinin mlumatna gr, vaxtil
Axcan adl xs trfindn salnd n bel adlandrlmdr. slind kndin
ad Axncal, yni "Axncadan glnlr" olmaldr.
Axsxa oyk, sad. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sol sahilind, irvan dznddir. 1944-c ild Grcstann Axsxa r-
nundan Qazaxstana v Orta Asiyaya srgn edilmi, 60-c illrd is
Azrbaycana km trk aillri trfindn salnm yaay mntqsi onlarn
khn msknlrinin ad il adlandrlmdr. Mnblrd axsxa/axsxa Axalsix
qalasnn ad, Axal is tk-trkmnlrin yaad yer kimi izah olunur.

34
 Axmaz hidr., sad. 1. Ada r-nunda gl; 2. Mingevir hrindn c.-
da, Krn sol sahilind gl; 3. Sabirabad r-nunda gl; 4. Yevlax r-nunda gl.
Axmaz Azrb. dilind toponimik termin kimi ayn sas yataqdan tamamil v
ya qismn ayrlm hisssin deyilir. Axmazlar ilk dvrd gl klind olur v
ay daqnlar il qidalanr; su atmayanda tdricn bataqla evrilir v
quruyur.
Axmazknd oyk, mr. li Bayraml r-nunda knd. 1954-c il qdr
Osmanl adlanmdr. Oykonim axmaz (gl, bataqlq) v knd szlrindn
dzlib, kndin yaxnlndak gln adndan yaranmdr.
Axprqan/Axperqan oyk, mr. Adr r-nunun ldran i..v.-d
knd. Bzi tdqiqatlar bu oykonimin axpur (erm. bulaq) v -kan (k.)
elementlrindn ibart olduunu sylyrk onu ermni mnli hesab edirlr.
Lakin nzr almaq lazmdr ki, Qaraaxpur, Grmaxpur v s. toponimlrinin
birinci komponenti trk mnli szlrdir. Digr trfdn, Azrb. dilinin
Ordubad ivsind axbur sz "bulaq" mnasnda ilnmkddir. Qdim trk
dillrind d burqan/purqan "alayan, qaynayan, coan" mnalarn ifad edir.
Odur ki, Axburqan/Axpurqan sznn fonetik dyimsi olan Axprqan
oykonimi trk mnli sz olub "Abulaq" demkdir.
Axta oyk, sad. 1. Asu r-nunun Asu h. i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin tyinddir. XIX srd bu knd l Axta adlanmdr; 2. Krdmir
r-nunun Axta i..v.-d knd. irvan dznddir. Kndin kemi ad Axta
Yekquraql olmudur. 1933-c ild hmin i..v.-d Axta-bin adl baqa bir
knd d qeyd alnmdr; 3. Sabirbad r-nunun Qasmbyli i..v.-d knd. Sarsu
glndn bir qdr aral, Kr aynn sol sahilinddir. XIX srin 60-c illrind
Asu r-nundak Axta kndindn kb gln aillr trfindn salnmdr; 4.
Sabirabad r-nunda knd. Muan dznddir. Sovet hakimiyyti illrind Axta
aumyan kimi rsmildiriln bu ad 1992-ci ildn dyidirilmidir. Axtalar
padar tayfasnn bir qolu olub XIX srd Kr aynn sol sahilind yaayrdlar.
Etnooykonimdir. Axta "atabaxan, mehtr" demkdir.
Axta Muan oyk., mr. Sabirabad r-nunun Gdchr i..v.-d knd.
Kr aynn sa sahilind, Muan dznddir. Oykonim "Muan dzndki
Axta kndi" demkdir.
Axta irvan oyk., mr. Hacqabul r-nunda knd. irvan dznddir.
Krn irvan hisssind yerldiyi n bel adlanmdr. 1917-ci ild Gyay
qzasnda Axta Salyan adl yaay mntqsi d qeyd alnmdr. XIX sr
aid mnblrd Axta Sultanbyli, Axta Kkli kndlrinin olduu da
gstrilir.
Axtaxana oyk., mr. Clilabad r-nunun Ada i..v.-d knd. Gytp
aynn sahilind, Burovar silsilsinin tyinddir. Oykonim axta v xana
szlrindn dzlib, "heyvanlarn axtaland yer; at saxlanan yer" demkdir.
Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay mntqsi vaxtil Gytp ay

35
boyunca ken k yolunda yerln axtaxanada salnd n bel
adlandrlmdr. Ermnistan v zbkistan toponimiyasnda da Axtaxana
oykonimlri qeyd alnmdr.
Axtarma or., sad. Aberon r-nunda palq vulkan. Axtarma trk
dillrind "atma, datma; trafa splm" demkdir. Vulkan pskrrkn yerin
altndak irkli sular, palq v qaz z xaraq trafa yaylr.
Axtarmadah or., mr. Aberon r-nunda palq vulkan. Oronim
"vulkann arxa trfi" demkdir.
Axtarma Qarada or., mr. Qarada r-nu razisind palq vulkan.
Kraterind 35- yaxn qrifon var. Qrifonlarndan qaz, palq v su xr. Oronim
palq vulkannn yerldiyi razinin adn ks etdirir.
Axtarma Paal or., mr. Azrb.-da n byk palq vulkanlarndan
biridir. amax r-nu razisind, Paal stansiyas yaxnlndadr. Nisbi hn.
3000 m.- atr.
Axtarma Puta or., mr. Qarada r-nunun Puta qsbsi yaxnlnda
palq vulkan. 1923-c, 1933-c v 1950-ci illrd pskrmdr. Oronim
vulkann yerldiyi razini ks etdirir.
Axullu oyk., sad. Xocavnd r-nunun Edilli i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Bzi tdqiqatlar bu sz haxll etnoniminin thrif
formas hesab edirlr. Etnotoponimdir. Akullar (Axsullar) Dastann c.-unda
(Aqul v Qurax r-nlarnda) yaayan xalqn addr. Etnoqrafik chtdn lzgilr
yaxndrlar. razid Lzgisuyu adl obyektin olmas bunu bir daha sbut edir.
Axu (axul) Qafqaz xalqlarnn (abxaz) dilind "tp, yksklik" demkdir.
Axun hidr., sad. Aberonda mineral bulaq. Sumqayt hr i..v.-d,
Altaac kndindn bir qdr m.-q.-d yerlir. Soyuq sulu bulaqdr.
Toponimikada bu hidronimi V srd Muanda hunlar trfindn salnm Ak-
qunn (Ahun) hrinin ad v ya axund (molla) dini rtb ad il
laqlndirmk meyillri vardr. Lakin nzr almaq lazmdr ki, trk dillrind
aqn/axn/axun/akun paralellri "sel", "axnt", "can atmaq", "iti axan ay, su"
mnalarnda ilnmkddir. Su obyekti il bal olan bu corafi ad yalnz "iti
axan su, bulaq" kimi izah oluna bilr. Qafqazda (Soi) Byk Axun adl da,
Penza vilaytind, Sura aynn sahilind Axun adl kurort hri vardr.
Axunahiran oyk., sad. Lerik r-nunun Veri i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. sl adnn Ahunagran olduu v tal dilind
"dmirilr" mnasn bildirdiyi gman edilir. Adn razidki eyniadl aydan
almdr. Hidronim is axun (sel, ay), hr (tal, duman, iskin) szlrindn v -
an (mkan) k.-sindn dzlib, "dumanl, bulanq ay" demkdir.
Axundlu oyk., sad. Asu r-nunda knd. irvan dznddir.
Etnotoponimdir. Yaay mntqsinin yaxnlnda Axundlu qobusu, Axundlu
da, Axundlu qbiristan adl corafi obyektlr d var.

36
 Axunkaxi hidr., mr. Aberon yarmadasnda gl. Hidronim axun
(kiik ay, ay qolu) v far. -gahi (-laq kilisinin qarl olub, mkan
anlay bildirir) komponentlrindn dzlib, "aylarn tkldy yer" demkdir.
Axura oyk, sad. rur r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Axura aynn
(Arpaayn qolu) sa sahilind, Drlyz silsilsinin q. tyinddir. Adn
razidki eyniadl aydan almdr. Kemi ad Yeni Axura olmudur. Axura
adl yaay mntqsinin ad ilk df VII sr aid mnbd kilir. 1840-c il
iyunun 20-d gcl zlzl nticsind Ar dann tyind yerln Axura
kndi dalm, kndin halisi indiki raziy krk Yeni Axura kndinin
sasn qoymudur. Sonralar oykonimin birinci komponenti dm, knd Axura
adlandrlmdr.
Axura ay hidr., mr. rur r-nunda ay. rqi Arpa aynn sol
qoludur. Mnbyini Keltp dandan, 2460 m. yksklikdn alr. Qabaqlay
da adlanr. zrind Axura krps vardr. Abidlrin dilind axur/akur/akuru
szlri "hat olunmu; bnd salnm; sakit, sssiz, yava; srbst" mnalarn
ifad edir. ayn ikinci ad da hmin mnaya uyun glir. Ermnistan razisind
Araz aynn sa qolu olan Zngiay da Axuryan adlanr.
Axuray hidr., mr. Qusar r-nu razisind ay. Hidronim axur (sakit,
sssiz) v ay szlrindn dzlib, "sakit axan ay" demkdir.
Akaku oyk., mr. Xocavnd r-nunun Tu i..v.-d knd.
Tdqiqatlarn ksriyyti bu oykonimi "mnas aydn olmayan" adlar srasna
daxil edir. 1933-c ild hmin knd Ataqut i..v.-nin trkibind verilmidir.
Trk dillrind "aka" sz "baba, byk qarda, ata" mnalarn ifad edir. Eyni
zamanda hm "ku", hm d "ut" komponentlrinin hr ikisi "davam; vlihd,
ahzad; arxasnca gedn" mnalarnda ilnmidir. gr bu sinonimliy
Aaolan oykonimini d lav etsk, grrik ki, eyni razid yerln Ataqut
(v ya Ataut), Akaku mntq adlar "atann olu, atann davams, kiik
ahzad" mnalarna uyun glir. Knd 1992-ci ildn Aolan adlandrlmdr.
Akop Kamari bax: Llsaz.
Akua bax: Aqua.
Akuapet oyk., mr. Lerik r-nunun Siyov i..v.-d knd. Lmr
aynn (Lnkran aynn sa qolu) sahilind, Petsr silsilsinin tyinddir.
Kndd Akua adlanan pir var. Oykonim akua (delta) v pet/pit (tal.
"quru, hndr yer, suyun iind tpcik") szlrindn dzlib, "ayn qollara
ayrld yer; delta" demkdir.
Aqaay hidr., mr. Qubadl r-nu razisind ay. Hidronim aqa (trk
dillrind "iki ayaq arasndak genilik; iki son arasndak boluq; iki sahil
aras") v ay (su obyekti bildirn termin) komponentlrindn dzlib, "ox da
enli olmayan ay" demkdir. Aqadr (Qazaxstanda r-n v qs.), Aqan
(Rusiyann Tmen vil.-d ay), Aqapa (Rusiyann Krasnoyarsk lksind ay)
corafi adlar da aqa topokomponenti il baldr. 1917-ci ild Nuxa qzasnda

37
Aqalx, amax qzasnda Aqan (1961-ci ild hn) oykonimlri d qeyd
alnmdr.
Aqarlinc or., mr. Quba r-nu razisind da. Oronim trk dillrindki
aqar (hndr, yksklik; nrdivan, pillkn) v tat dilindki ling/linc (tk,
yer; nrdivan, pillkn) szlrindn dzlib. Hr iki komponent yksklik
anlam il baldr. Astara r-nunun Plik kndi razisindki Aaling dann
ad da Aqarlinc oroniminin bir variantdr.
Aqartp or., mr. Lan r-nu razisind da. Oronim aqar v tp
(yksklik anlay bildirn corafi termin) szlrindn dzlib, "hndr tp,
yksk tp, da" demkdir. "Aqar" komponentli corafi adlara Trkmnistan
(Aqar), Grcstan (Aqara), Ermnistan (Aqarak, Glaqarak), Trkiy (Eqerek),
Hindistan (Aqartala) v b. lklrin razisind d rast glmk mmkndr.
Aqusm/Aqussam (1917) / Aqusn (1933) oyk., mr. Clilabad r-
nunun Cngan i..v.-d knd. Burovar silsilsinin tyinddir. Oykonimi iki cr
izah etmk olar: 1. Trk dillrind a/aqu (ac, zhr) v sam (isti klk)
szlrindn dzlib, "ac, isti klkli yer" demkdir; 2. Trk dillrind aqus/auj
(az sd, yeni bala vermi heyvann ilk sd) v sn/san (sam) szlrindn
dzlib, "yeni bala vermi heyvanlarn saxland, sald yer" demkdir.
Toponimiyada Aqusm knd adn Aqusm aynn ad il d balayrlar. Bu
baxmdan hmin hidronim Azn (a ay) adnn thrif olunmu formas kimi
qbul olunur.
Aqua/Aua/Akua Bala Kr hidr., dz. Salyan hri yaxnlnda
Kr ayndan ayrlan qol. Kemid Qzlaac krfzinin bir hisssi olmu
Xuridalaya tklrd. Sonralar Krn sviyysi aa ddyndn bu aya
su axmamdr. Bala Kr kimi "kiik Kr" mnasn ifad edir. Dastan
razisind Akua adl knd v r-n qeyd alnmdr. Deyiln gr, kemid
burada Dastann Aqua mahalndan glib Kr aynn knarnda mskn
salanlarn eyniadl yaay mntqsi olmudur. ayn qolu da hmin kndin ad
il adlanmdr. Bzi tdqiqatlara gr, hidronim farsca au (qucaq) szndn
dzlib, "ay qollar il brnm razi, delta" demkdir.
Alabal oyk., sad. Xanlar r-nunun Qarayeri i..v.-d knd. Qoqar
aynn sa sahilindn bir qdr aral, Gnc-Qazax dznliyinddir.
Etnooykonimdir. 1943-c ildk mkir r-nunun Qasm smaylov kndinin ad
da Alabal olmudur.
Alaciki or., mr. Qazax r-nunda da. Grcstanla srhdddir. Astafa
hrinin m.-.-ind yerlir. Hn. 696 m. XV sr Azrb. airi Bdr irvaninin
srlrind Alancik corafi adna tsadf olunur. Trk dillrind cq/ciq "dar
dr"; "xndk, sngr", "xnt" mnalarn ifad edir. "Alaciki" oroniminin
corafi mvqeyi onun Alanciki olduunu dnmy sas verir. Oronim alan
(etn.), cik (dr) v -/ (mnsub. k.-si) komponentlrindn dzlib, "alan
drsi" demkdir. Da z adn oradak drnin adndan almdr.

38
 Alaadrl oyk., sad. Brd r-nunun Klntrli i..v.-d knd. Trtr
aynn sa sahilind, Qaraba dznddir. Kemi ad Mzmzkdir. razi
XIX srd Zngzur qzasnn Mzmzk kndinin qla olmudur. Sonralar
bu knddn alaadrl nslin mnsub aillr krk qlaq yerind
mskunlad n knd d hmin nslin adn damdr. Etnooykonimdir.
Alada or., mr. 1. Ba Qafqaz silsilsinin c.-. qolu. Aberon v
amax r-nlarndadr. Dbrar (Kolan) zirvsi yaxnlndan balayb c.-.
istiqamtind Tudar aynn drsindk 30 km. msafd uzanr. Bzi
zirvlrinin hndrly 1600 m.-dn oxdur. Dan ad oradak Alada
qayasnn adndandr; 2. Zngilan r-nu razisind da; 3. Zngilan r-nu
razisind dr. Adn razidki eyniadl dadan almdr. Oronim ala (rng) v
da (qaya, da) szlrindn dzlib, "ala rngli da silsilsi" demkdir. Krm,
Orta Asiya v Sibird bir sra da silsillri Alatau adlanr.
Aladin oyk., mr. Zngilan r-nunun Gilta i..v.-d knd. Dalq
raziddir. 1826-28-ci illr, Rusiya-ran mharibsindn sonra Cnubi Azrb.-
nn Aladin kndindn glmi azrb. aillr trfindn salnmdr. rur r-nunda
Aralda yaxnlndak knd xarabal da Aladin adlanr. Tdqiqatlar bu
oykonimin alan v dn szlrindn ibart olub, "hamar, dz yer" v "vilayt,
dair" mnasn ifad etdiyini sylyirlr. Lakin slind btn trkdilli xalqlarn
toponimiyasnda geni yer tutan ala topokomponenti "mxtlif rngli; qonur
rng; byk, geni" mnalarn bildirir. 1917-ci ild Lnkran qzasnda Alabin
kndi qeyd alnmdr. Bin sz Azrb. dilinin rq qrupu dialekt v ivlrind
"mskn, oturaq hyat n yer; bnvr" mnalarnda ilnir. Qdim trk
dillrind dn/din komponenti "drg, mskn, dinclmk n yer"
mnalarn ifad etmidir. Bellikl, hm Aladin, hm d Alabin oykonimi
"byk mskn, geni yaay mntqsi" kimi baa dlmlidir. Moskva
vilaytind d Alabino adl qsb v d.y. stansiyas qeyd alnmdr.
Alagz or., mr. Qax r-nunun Sarba kndinin m.-nda da. Oronim
ala (byk) v gz (gdiyin n alaq hisssi) szlrindn dzlib, "byk gz;
byk da yolunun alaq hisssi" demkdir.
Alagl hidr., mr. 1. ki-Zaqatala zonasnda gl; 2. Yevlax r-nu
razisind gl. Hidronim ala (qonur, mxtlif rngli) v gl (su obyekti)
szlrindn dzlib, "qonur rngli gl" demkdir. Bu hidronim rrkdilli
xalqlarn toponimiyasnda geni yaylmdr: Alakul (Qrbi Sibir), Alakol
(Qazaxstan), Alagl (ran) v s.
Alagllr hidr., mr. Klbcr r-nunda gllr (30-a qdr) qrupu.
Dniz sviyysindn 2700-2800 m. hndrlkddir. n byklri Byk
Alagl, Kiik Alagl, illi-gl v Dikpillkn gllridir. Vulkan pskrmlri
nticsind aylarn qabann ksilmsindn ml glmidir. irin suludur.
Hidronim suyun zahiri grn (rngi) il bal yaranmdr.

39
 Alagllr or., sad. 1. Azrb. v Ermnistan srhdind, ahda
silsilsinin (Kiik Qafqaz) m. yamacnda da. Gdby r-nunun c.-undadr.
Hn. 2972 m.; 2.Lan r-nunun m.-q.-ind, Qaraba yaylasnda da. Qaragl
glndn m.-da yerlir. Hn. 3175 m. Adn razidki eyniadl gllrin
adndan almdr.
Alagz or., mr. Ordubad r-nunun m. hisssind da. Hn. 2366 m.
Oronim ala (byk) v gz (hiss; tamn bir paras) szlrindn dzlib,
"byk hiss" demkdir. Ermni mnblrind ad kiln Araqats dann
(4090 m.) ad trkmnli Alagz adnn ermni dilindki tlffz v yazl
formas hesab olunur. XIX sr aid mnblrd rur, Drlyz qzalarnda v
Emidzin mahalnda Alagz adl ay, hr xarabal haqqnda mlumat
verilir. Alagz da qdim zamanlardan azrbcanllarn yaylaq yerlri olmudur.
Alagzmzr oyk., mr. Babk r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Naxvan aynn sol sahilind, Zngzur silsilsinin c.-q. tyinddir. Digr ad
Mzrdir. Elmi dbiyyatda bu oykonim Alagzmrz klind d izah olunur.
Oykonim Alagz (razidki eyniadl dan ad il baldr) v mzr (r. "kin
yeri", "tarla") szlrindn dzlib, "Alagz dann tyind kin yeri"
demkdir. 2003-c ildn kndin ad Mzr kimi rsmildirilmidir.
Alagney or., mr. Zngilan r-nunun Abiz kndi razisind da.
Oronim ala (byk; qonur) v gney (trk dillrind "dan, tpnin v digr
ykskliyin cnuba, gn baxan hisssi; gn as ox dn trf)
szlrindn dzlib, "gn as dn byk da" demkdir.
Alaxanall oyk., mr. Daksn r-nunun Qaraqullar i..v.-d knd.
Gnc aynn sahilind, Qoqar dann tyinddir. Yaay mntqsi XIX
srin ortalarnda yaranmdr. Tdqiqatlarn bir hisssi toponimi ayrmlarn
alaxanall nslinin ad il, digr hisssi is "xncr gzdirn Al" yozumu il
balayrlar. Bu oykonim 1917-ci ild Alxanal klind qeyd alnmdr.
Oykonimin dzgn variant da el budur. Kndin ad Alxan (antr., alxanl
nslinin banisi), al (bozqr, geni dzn, mesiz sah) v - (mnsub.k.-si)
komponentlrindn dzlib, "Alxana v ya alxanl nslin aid dznlik yer"
demkdir.
Alakol oyk., mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Zym
aynn sol sahilindn bir qdr aral, Mamrt (Kiik Qafqaz) dann
tyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, toponim "seyrk bitkili yer, adda-
budda kollu sah" mnasndadr. Oykonim ala (byk, geni) v kol (vadi; dr;
hamar dz; aran yeri) szlrindn dzlib, "geni dzn; byk aran yeri"
demkdir. Bzi mnblrd Alagl klind qeyd alnm bu i..v.-d, 1917,
1933, 1961-ci illr aid mlumat kitablarna gr, Alagl ad il bal knd
olmudur: Alagl, Alagl Mlkl, Alagl Qrql. Sonralar r-nun razisind
gedn sasl planladrma nticsind hmin kndlr Alakol, Mlkl v Dz
Qrql klind sabitlmidir.

40
 Alaqaya or., mr. Qaraba silsilsinin m. hisssind da. Klbcr v
Lan r-nlarnn sgran r-nu il srhdinddir. Hn. 2583 m. Oronim ala v
qaya szlrindn dzlib. Ala bir sra mrkkb toponimlrin birinci
komponenti kimi "alalq", "rngbrnglik", "ala-bulalq", "a rng, qrmz v
qara rnglrl qarqlq" mnalarn ks etdirir. Qaya sz toponimik termin
olub, "sra dalardan ayrlm qol", "dalarn myyn hisssind da
sxurlardan olan tin keiln yer" demkdir. Uzaqdan ala-bzk grnn
zirvy, qayaya, daa, tpy ala deyirlr.
Alaquraq oyk., mr. Qubadl r-nunun Zilanl i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilinddir. Yaay mntqsi otlanl tayfas trfindn Alaquraq
yeri adl sahd salnmdr. Oykonim ala (rng) v quraq (kmr, zolaq)
szlrindn dzlib, "ala rngli zolaqda olan knd" demkdir.
Alar or., sad. Yardml r-nunun Alar kndi razisind da.
Etnooronimdir.
Alar oyk., sad. Yardml r-nu razisind knd. Alar aynn (Vil
aynn qolu) sahilinddir. Etnooykonimdir. Mxtlif mlumat kitablarnda
Alar/Allar/Allar klind qeyd alnmdr. Alarlar monqol yrlrind (XIII
sr) itirak etmi trk-monqol mnli oyrat tayfasnn bir qolu olub, hmin
srd Tal zonasna krlmlr. XIX srin ortalarnda alarlar canal
(cahanahl) tayfa birliyin daxil idilr.
Alar hidr., sad. Yardml r-nu razisind ay. Vil aynn qoludur.
Etnohidronimdir.
Alar bula hidr., mr. Lerik r-nunun Alar kndi razisind bulaq.
Etnohidronimdir.
Alaa hidr., sad. I. Astara r-nunda Alaa kndindn 3 km. q.-d, slisu
aynn yatanda yerln 16 bulan addr. Bulaqlar yksk debitli olub, ac-
ordur. Yerli hali trfindn malic n istifad olunur; 2. Lerik r-nu
razisind ay. Lnkran aynn sol qoludur. Suvarma n istifad olunur.
Alaa sz trk dillrind qdim dil elementi kimi bir ne mna ifad edir: "at";
"kri hyata alm heyvan"; "coan, harn, inadkar"; "aa, alaq"; "bel,
arxa"; "pis, murdar, iyrnc" v s. Bulaq ad kimi "pis, xoaglmyn su", ay ad
kimi "coqun" mnalarn ifad ed bilr.
Alaa oyk., sad. Astara r-nunun Sncrdi i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Toponimin yerli tlffz formasna (lo) saslanan tdqiqatlar
onu "byk hyat" kimi izah edirlr. Adn razidki eyniadl bulaqdan almdr.
Alaaqolu hidr., mr. Brd r-nu razisind ay. Hidronim Alaa (ay
ad), qol (aydan ayrlan bir hiss) v -u (mnsub. k.-si) komponentlrindn
dzlib, "Alaa ayndan ayrlan qol" demkdir.
Alaar or., sad. Clilabad r-nu razisind da. Alaar-Burovar sra
dalar da adlanr. Tal dalarnn ucqar m.-.-ind silsildir. Bu da silsilsi
alaq olub, n hndr zirvlri 1000 m.-dn artq ykslir. Trk dillrind

41
alasar "alaq yer", burovar "yksklik, da" mnalarn ifad edir. Oronim
"alaq dalar" demkdir.
Alaar oyk., sad. Clilabad r-nunun Komanl i..v.-d knd. Alaar-
Burovar silsilsinin mrkzi hisssind, inpdr aynn sahilinddir. XX
srin vvllrind qlaq yeri kimi qeyd alnmdr. Adn razidki eyniadl
dadan almdr.
Alatava or.mr. Bakda yksklik. Oronim ala (byk) v tava (yast
sthli iri da) szlrindn dzlib, "yast sthli iri dalardan ibart olan ycr"
demkdir. Tdqiqatlar Alatavann yann be min il olduunu, onun mkanca
Manna dvltin daxil olduunu, bu oronimin "da, dalq lk" mnasn ifad
etdiyini sylyirlr. Ad razinin corafi mnzrsin uyundur. razid eyniadl
yaay sahsi d vardr.
Alazan or., dz. Azrb.-nn m.-q. hisssind Ba Qafqaz silsilsinin c.
tyi boyunda vadi. ki, Qax, Zaqatala v Balakn r-lar razisind yerlir. Q.-
doru uzanaraq Grcstan razisindn keir v burada Kaxetiya dznliyi
adlanr. Mal-qara n tbii q otlaqlar kimi geni istifad ediln vadi c.-dan
Qombor silsilsi, ori yaylas v Acnohur n dalar il hat olunur. Ba
Qafqaz silsilsindn balayan Alazan (Qanx), Balakn, Katex, Krmk, lican,
Tryan, Gyay v b. aylar bu vadidn axr. Alazan-Hftran, Alazan-yriay
vadisi d adlanr. Oronim alaz/alas (trk dillrind "aa", "datyi dznlik";
"enli aylarn v gllrin hvzsini hat edn mnlik") v an (yer, mkan)
szlrindn dzlib, "datyi dznlik; ay sahili, mnlik, otlaq" demkdir.
1933-c ild Lnkran r-nunun Bilsr i..v.-d Alazonu yaay mntqsi
qeyd alnmdr. Yakutiyada Alazeya ay Alazeya yaylasmm c.-undan
balayaraq rqi Sibir dnizin tklr.
Alazan hidr., sad. Ba Qafqaz silsilsinin c.-undan balayb
Grcstan v Azrb. razisindn axan v Mingeevir su anbarna tkln ay.
Azrb. razisind bu aya sol trfdn Mazm, Balakn, Katex, Tala, Muxax,
Krmk v yriay aylar tklr. Grcstan razisindki hisssi Alazani,
Azrb. razisindki hisssi is ox vaxt Qanx adlanr. Adn axd eyniadl
vadidn almdr.
Albalan oyk., mr. Clilabad r-nunun Xlilli i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Oykonim al (burada "qrmz") v balan (trk dillrind
"banaac") szlrindn dzlib, "qrmz banaac" demkdir. 1917-ci ild
bu oykonim Albaan klind qeyd alnmdr. Bu mqamda hmin oykonim
Al (antr.) v baan/bakan (trk dillrind "asl", "aid"; "mxsus"; "tabeliyind
olan") szlrindn dzlib, "Al (v ya li) adl xs mxsus knd" demkdir.
Toponimi "Alnn blni (arm)", "boz arm" kimi yozanlar da var.
Alcanl // Alcanl or, sad. amax r-nu razisind da.
Etnotoponimdir. 1933-c ild Krdmir r-nunda Alcanl adl knd qeyd
alnmdr.

42
 Alabulaq hidr., mr. 1. Yardml r-nunun Zovin kndind bulaq; 2.
Yardml r-nunun Vrgdz kndind bulaq. Hidronim ala (qdim trk
dillorindo alu/alua - "soyuq, buz" demkdir) v bulaq (su obyektini bildirn
termin) szlrindn dzlib, "soyuq bulaq" mnasndadr.
Alabulaq oyk, sad. Yardml r-nunun Snq i..v.-d knd. Vil
aynn sahilind, datyi raziddir. Kemi ad Saolcandr. Toponim thrif
olunaraq Soxulcan kimi yazlmdr. Saolcan XIX srd Lnkran qzasnda
yaam tkl tayfasnn tirlrindn birinin addr. XX srin 80-ci illrind
kndin ad guya pis sslndiyi n dyidirilrk yaxnlndak bulan ad il
adlandrlmdr.
Alal oyk., dz. l.Klbcr r-nunun Oktyabrknd, Kilsli v Qll
i..v.-lrind knd. Datyi raziddir; 2. Salyan r-nunun Sarvan i..v.-d
knd. Bala Krn sahilind, dznlikddir. Oykonim ala (meyv aac) v -l
(varlq, bolluq ifad edn k.) komponentlrindn dzlib, "ala aaclar ox
olan v ya ala ba olan knd" demkdir. Bu meyv aac il bal Alal da
(Lan, Xanlar), Alaldr (Qubadl Daksn, Klbcr, Cbrayl), Alalgz
(Asu r-nunun Bico kndi), Alal yaylaq (Aberon), Alal uxur (Lan),
Alcalq (Yardml r-nunun Vlixanl kndi, Lerik r-nunun Veri kndi) oroqrafik
obyektlr, XIX srin vvllrind rvan xanlnda Alal adl iki knd qeyd
alnmdr.
Aldd or., mr. Tovuz r-nu razisind pir. Oronim al (byk) v dd
(ata) szlrindn dzlib, "byk ata" demkdir. Oronim burada dfn olunan
xsin mqddsliyini ifad edir.
Aleksandrovka oyk., dz. 1. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Kr aynn sa sahilindn bir qdr aral, Muan dznddir. 2004-c ildn ad
dyidirilrk hriyar olmudur; 2. Xamaz r-nunun Alekseyevka i..v.-d
knd. 1992-ci ildn ad dyidirilrk Gdkli olmudur. Oykonim Aleksandr
(antr.) v -ovka (rus. aidlik, mxsusluq bildirn k.) komponentlrindn
dzlib. XIX srd Rusiyann Saratov, Voronej, Samara, Tombov v s.
quberniyalarndan Azrb.-a krlm rus thkimli kndlilri, hrbiilri,
triqtilrinin (sektantlarnn) mskunladqlar kndlrdndir.
Alekseyevka oyk., dz. 1. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. XIX
srd ruslarn burada mskunlamasna qdr kndin ad Dllkknd olmudur;
2. Xamaz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar aynn sa sahilindn bir
qdr aral, Samur-Dvi ovalndadr. 1933-c ild Azrb.-da Alekseyevka
adl digr iki knd Qazax v Lnkran r-nlarnda qeyd alnmdr. XIX srd
ruslarn Azrb.-da yerldirilmsi il bal yaranmdr.
Aleutp or., mr. Qaraba razisind da. Oronim aleu (alovlu) v
tp (msbt relyef formasn ifad edn termin) szlrindn dzlib, "alovlu
tp" demkdir. Yaloylu tp, Yanarda kimi oronimlrin sinonimidir.
Kamatka vilaytind Aleut adl da, ada v yaay mntqsi vardr.

43
 Alxan l or., mr. Fzuli r-nu razisind l. Oronim alxan
(Kndlnayla baldr), l (dz.) v - (mnsub.k.-si) komponentlrindn
dzlib, "Kndlnayn axd l" demkdir.
Alxanl oyk, dz. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Kndlnayn sol sahilind, Mil dznddir. Tdqiqatlarn ksriyyti bu
oykonimi alxanl etnonimi il laqlndirir v bel bir mlumata istinad edirlr
ki, kndi XVIII srd Qaraba xan Pnahli xann Naxvandan Qarabaa
krdy kngrlilrin alxanl tirsi salmdr. Lakin nzr almaq lazmdr ki,
alxan sz Azrb. dilinin qrb qrupu dialektlrind "kndln qazlm xndk
yeri" demkdir. Kndin Kndln aynn sahilind yerldiyini nzr alsaq, bu
oykonimi "Kndlnayn axd knd" kimi izah etmk olar. eenistanda VI-
XIII srlrd alanlarn yaay mskni olan Alxanqala yer ad v Alxanurt da
ad da "kndln" mnasnda izah olunur.
Alxasl oyk., sad. Lan r-nun eyniadl i..v.-d knd. Hocazsu aynn
sa sahilind, Hocaz dann m.-. yamacndadr. Yerli halinin verdiyi
mlumata gr, yaay mntqsini XVIII srd Qazax sultanlndan km
aillr salmlar. Kndin bnvrsini onlardan Alxas adl bir xs qoymudur.
Knddki binntallar, hmdxanl, hseynler v alxl nsillri zlrini Alxasn
trmlri sayrlar. Etnooykonimdir. 1933-c ild Klbcr r-nunda Alxasl,
Gyay r-nunda is Birinci v kinci Alxasava (Alxasoba) adl yaay
mntqlri qeyd alnmdr.
Alxasova oyk., mr. Gyay r-nunun nc i..v.-d knd. Bozdan
tyinddir. 1993-c ildk Birinci v kinci Alxasova kndlrindn ibart idi.
Oykonim "Alxasa mxsus oba" mnasndadr.
Albyli oyk., sad. Adam r-nunun olan i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kemi ad Trkm Albylidir. Kndi trkm elatnn
albyli tirsi sald n bel adlandrlmdr. Sonralar toponimin birinci
komponenti dmdr. Etnooykonimdir. 1933-c ild Clilabad r-nunun Qaral
i..v.-d d eyniadl knd qeyd alnmdr.
Alc oyk., sad. Quba r-nunun Amsar i..v.-d knd. Qaraayn
sahilinddir. Qdim trk dillrind als/al/al sz oxmnal olub, "ayn
az, mnsbi; axar suyun hvzy tkln yeri", "soyuq", "uzaq, uzaqda olan";
"dz olmayan, kl-ktr", "dyidirilmi", "iynyarpaql aac", "vhi heyvan,
qu" v s. mnalar ifad edir. Oykonim "uzaqda olan, ucqar knd" demkdir.
1933-c ild Quba r-nunun Digah kndinin ad da Alc Digah klind qeyd
alnmdr.
Alcan oyk., dz. Lan r-nunun Khnknd i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, kndi Xocavnd r.-nunun
Susalq kndindn glmi Alcan adl xs salmdr. Kndd onun nsli indi d
alcanllar v ya mirallar adlanr. Oykonim alc (ucqar) v -an (yer, mkan

44
anlay ifad edn k.) komponentlrindn dzlib, "ucqar yer" demkdir.
Etnotoponim olmas da mmkndr.
Alcqlaq oyk., mr. Xamaz r-nunun Aa Zeyd i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsini XIX srin ortalarnda Qubann Alc
kndindn kb gln aillr salmlar. "Alc kndinin qla, alcllarn
qla" mnasn bildirir.
Alkeyxal/Alkoyxal/Alkovxal oyk., dz. Cbrayl r-nunun Soltanl
i..v.-d knd. Datyi raziddir. Yaay mntqsi kemid Beydili adlanan
razid salnmdr. Yerli halinin mlumatna gr, XVI srd yaam
Cbrayl adl kiinin alt olundan birinin ad Al olmudur. Atalar ldkdn
sonra onlarn saldqlar kndlr d z adlar il adlanmdr. Bu kndlrdn biri
d indiki Alkeyxah (Alkovxal)dr. Oykonim Al kovxa (antr.) v -l
(mnsubluq, aidlik ifad edn k.) komponentlrindn dzlib, "Al yzbaya
mxsus knd" demkdir. Zaqatala r-nu razisind Alkoxal (Alkovxal) ay
adnn qeyd alnmas bu razid d vaxtil eyniadl yaay mntqsinin
olmasndan xbr verir.
Alknd oyk., mr. Klbcr r-nunun Qktyabrknd i..v.-d knd.
ahda silsilsinin tyinddir. Kemi ad Alldr. Yerli halinin mlumatna
gr, kndi XIX srd klbcrli Al Krblayi Avaz olu zn mxsus bin
yerind salm v yaay mntqsi d onun ad il adlandrlmdr (All
knd/Allknd/Al knd). Oykonim Al (antr.) v knd (yaay mntqsi
termini) szlrindn dzlib, "Alya mxsus knd" demkdir. 1933-c ild
Gyay r-nunun Ramal v kr i..v.-lrind daha iki Alknd kndi qeyd
alnmdr.
Allar oyk., sad. Clilabad r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. ncayn
hr iki sahilind, dznlikddir. Etnooykonimdir. 2001-ci ildn rsmi olaraq
Alar adlandrlmdr.
Alncal oyk., dz. Xanlar r-nunun Kolayr i..v.-d knd. Oykonim
Alnca (qala ad; V-XIII sr grc mnblrind "linc", "Kitabi-Dd
Qorqud" dastanlarnda "Alnca qalas" kimi qeyd olunur) v -l (mnsubluq,
aidlik bildirn k.) komponentlrindn dzlib, "Alncadan olanlar v ya
Alncadan glnlr" demkdir. Naxvanda linc/ Alnca adl mhur qala, da
v ay vardr.
Alrzalar oyk., sad. Klbcr r-nunun Balbel i..v.-d knd. Qaraxan
aynn sahilind, Dlidan tyinddir. Deyiln gr, kndin sasn Lan r-
nunun kemi Muncuqlu kndinin sakini Hac Alrza adl xs qoymudur.
Etnooykonimdir. 1988-ci ildk Ermnistann Ararat rayonunda eyniadl knd
olmudur.
Alrzal oyk, sad. Goranboy r-nunda knd. Dznlikddir. Yerli
halinin verdiyi mlumata gr, yaay mntqsi XVIII srd Qaraba xan
brahimxlil xann daras, Adam r-nunun Sarcal knd sakini Alrzann

45
Gllc kndindn gtirdiyi aillrin mskunlamas nticsind yarand n
hmin darann ad il adlandrlmdr.
Alar oyk, dz. rur r-nunun Yengic i..v.-d knd. Elmi
dbiyyatda bu oykonimin izah bel verilir: al (qdim trk dillrind "ay
az, ayn mnsbi, axar suyun hvzy tkln yeri") v ar ("qar, ks trf
mnasn ifad edir) komponentlrindn dzlib, "ay aznn ks trfi"
demkdir. Kndin Xlcda dann tyind, Arazn sahilind, ay suyunun
gcl axaraq tkldy yerin ks trfind yerlmsi bu fikri tsdiq edir.
Alqlaq oyk, mr. Xamaz r-nunun Aa Zeyd i..v.-d knd. 1979-
cu ild Alqlaq klind qeyd alnmdr. Oykonimi iki cr izah etmk olar: 1.
al (burada "byk") v qlaq (q mnzili; yaay mntqsi termini)
szlrindn dzlib, "byk qlaq; byk knd" demkdir; 2. Al (antr.) v
qlaq (knd) szlrindn dzlib, "Al adl xs mxsus qlaq yeri" demkdir.
Allahquluba/Allahquluba oyk, mr. Zrdab r-nunun Glm i..v.-
d knd. Kr aynn sahilinddir. Oykonim Allahqulu (antr.), ba (meyv
aaclar kilmi sah) v - (mnsub.k.-si) komponentlrindn dzlib.
Mnblrin verdiyi mlumata gr, 1855-ci ild Zrdab icmasna aid olan Kr
qrandak 740 desyatinlik tut balar sonralar ayr-ayr bylr v ruhanilr
arasnda bldrlmd. Hmin balardan biri Allahqulu adl by mnsub
olmudur. Zrdabdan v baqa yerlrdn glmi aillr hmin razid
mskunladqdan sonra ba yeri knd evrilmi v hmin byin adn
damdr. Kndin ad "Allahqulu adl xs mxsus ba yeri" demkdir. 1917-
ci ild Birinci v kinci Allahquluba ad il iki knd kimi qeyd alnmdr.
Allahqulu bula hidr., mr. Yardml r-nunun Vrgdz kndind
bulaq. Hidronim Allahqulu (antr.), bulaq (su obyekti termini) v -/
(mnsub.k.-si) komponentlrindn dzlib, "Allahqulu adl xs mxsus
bulaq" demkdir.
Allahqulular oyk, sad. ua r-nunun rlan i..v.-d knd. Xlfli
aynn sahilind, dznlikddir. Kemi ad Allahquluua olmudur. XIX
srin vvllrind bu kndi Qaraba xan Mahmudqulu xana mnsub xlfli
elatnn allahquluua nsli salmdr. Etnooykonimdir.
Allahmddli oyk, sad. mili r-nunun Mmmdli i..v.-d knd. Mil
dznddir. ahsevnlrin Muanl tayfasnn allahmddli tirsi kemid yay
Klbcr dalarnda, q is indiki kndin yerind keirmidir. XIX srin
sonlarnda onlar z qlaq yerind mskunlam v indiki yaay mntqsini
yaratmlar. Etnooykonimdir.
Allahverdi gl hidr., mr. Aberon yarmadasnda gl. Hidronim
Allahverdi (antr.), gl (su obyekti termini) v - (mnsub.k.-si)
komponentlrindn dzlib, "Allahverdiy mxsus gl" demkdir. Kemid
torpaq xsusi xslrin olduu kimi, bzi tsrrfat hmiyyti olan gllr d
ayr-ayr adamlara mxsus idi. Bu sbbdn d Azrb.-da xs ad dayan bir

46
sra gllr vardr. Lerik r-nunun Kodr kndind Allahverdi yeri, Ermnistanda
Allahverdi hri qeyd alnmdr.
Allahvernli oyk., sad. Clilabad r-nunun Xlilli i..v.-d knd.
Hmir aynn sahilind, Burovar silsilsinin yamacndadr. Kndin sasn
XIX srin birinci yarsnda allahvernli nslin mnsub aillr qoymular.
Emooykonimdir.
Allahyarl oyk., sad. 1. Beylqan r-nunun Eyvazllar i..v.-d qsb.
Mil dznddir. 1986-c ild Bilsuvar r-nunun Smdabad kndindn km
allahyarl nslin mnsub aillrin mskunlamas nticsind salnmdr.
Allahyarllar vaxtil Birinci ahsevn kndinin yaxnlnda Allahyarl obas
deyiln yerd yaam, sonralar Smdabad kndin kmdlr; 2. Masall r-
nunun Yeynknd i..v.-d knd. Datyi dznlikddir. Yaay mntqsi z
adn eyvazllar elin mnsub allahyarl nslinin adndan almdr; 3. Siyzn r-
nunun rzik i..v.-d knd. Datyi raziddir. Oykonim allahyarl nslinin
ad il baldr. Etnotoponimdir.
Allanm gl hidr., mr. Ataay hvzsind gl. Hidronim allanm
(qzarm, qrmz rng alan) v gl (su obyekti termini) szlrindn dzlib,
"qzarm gl" demkdir.
All/Allay hidr., sad. Xocavnd r-nunda ay. Quruayn sa qoludur.
Byk Kirs dandan, 2280 m. hndrlkdn balanr. Aa axnnda gah
adlanr. ay z adn vaxtil burada mvcud olmu All yaay mntqsinin
adndan almdr. 1917-ci ild Lnkran qzasnda All adl knd qeyd
alnmdr.
Almaarx hidr., mr. Yevlax r-nu razisind arx. Tdqiqatlarn byk
ksriyytinin fikrinc, "alma" sz il bal toponimlr alma aac il zngin
obyektlri bildirir. Lakin "alma" komponentli toponimlrin bal olduu
obyektlrin mxtlifliyi v arealnn geniliyi bu fikirl razlamamaa sas
verir. Bel ki, Alma Ata (Tatarstan), Alma At (Qazaxstan), Alma Kerman,
Alma Tamak, Alma Tarxan (Krm), Alma/Zeda Alma (Acarstan), Almazar
(zbkistan), Alma ay (Krm dalarndan axr), Alma Arasan (Qazaxstan),
Almal (Azrb., Cnubi Azrb., Ermnistan) v s. corafi adlarn hams alma
aac il bal ola bilmz. Trk dillrind alma sznn "meyv nv"
mnasndan baqa "dyim"; "alnma, gtrlm"; "stn, daha yax" "tur";
"almat/almat" klind is "tb, riyyt, tabeilik" mnalarnda ilndiyini v
Alma At (Qazaxstan) hrinin v Almatinka aynn rus mnblrind
"Verny", "reka okolo Vernoqo" adlanmasn nzr alsaq bu fikri tsdiq etmi
olarq. Bu baxmdan Yevlax r-nundak Almaarx hidronimi alma (alnma) v arx
(su obyekti termini) szlrindn dzlib, "hanssa su hvzsindn alnma,
ayrlma arx" demkdir.

47
 Almabulaq hidr., mr. Yardml r-nunun Horavar kndind bulaq.
Hidronim alma (tur) v bulaq (su obyekti termini) szlrindn dzlib, "tur
bulaq, tur su" demkdir.
Almal oyk., dz. 1. Qax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Almal
aynn sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. Yaay mntqsi eyniadl
sahd salnd n bel adlandrlmdr. Kndin razisind Almal ny
(Almal drsi) adlanan baqa bir obyekt d qeyd alnmdr. Yerli halinin
verdiyi mlumata gr, knd Samux r-nundan glmi aillr trfindn
salnmdr; 2. Daksn r-nunun Zinzahal i..v.-d knd. Murovda silsilsinin
yamacnda, Gnc aynn sahilinddir. Yaay mntqsi vvllr Almal
adlanan yamacda qonu Zinzahal kndindn km aillr trfindn
salnmdr. Oykonim alma (meyv aac) v -l (varlq, bolluq bildirn k.)
komponentlrindn dzlib, "alma ba olan knd" demkdir. Qax r-nunda
Armudlu adl kndin olmas bunu bir daha sbut edir; 3. Xocal r-nunun eyniadl
i..v.-d knd. datyi raziddir. Azrb.-nn m.- Rusiya trfindn ial
olunduqdan sonra burada glm ermnilr mskunlam, kndin adn da
tdricn ermni dilin trcm edrk Xndziristan (ermni dilind "almal"
demkdir) qoymudular. Sovet hakimiyyti illrind bu adla da rsmildiriln
knd 1992-ci ildn yenidn Almal adlandrlmdr.
Almal da or., mr. 1. ahbuz r-nunda da. Aa Rmin kndindn
.-d yerlir. Hn. 2150 m.; 2. ki r-nu razisind da. Oronim almal (cr
alma aaclarndan ibart bitki rty olduu n) v da (msbt relyef
formas) szlrindn dzlib. ki r-nundak Almal yayla oronimi d
razidki dan adndandr.
Almalq oyk., dz. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Tutqunayn sahilind, Lan dann (Kiik Qafqaz) tyinddir. Kndin razisi
XIX srin ortalarnda sarall tayfasna mnsub skkiz evdn ibart elatn qlaq
yeri olmudur. Qlaq cr alma aaclar olan razid yerldiyi n bel
adlandrlmdr. 1934-40-c illrd yaxnlqdak Otaqlar, Gzlbulaq, Ortaknd
v ayqlaq kndlrindn kmlrin bu razid mskunlamas il Almalq
kndi yaranmdr. Almalq "alma aaclar il zngin olan yer; alma ba"
demkdir. Quba r-nunun Davudoba v Hacqayb kndlrind Almalq adl iki
sah, Yardml r-nunun Vlixanl kndind Almalq adl yer qeyd alnmdr.
Almalq adna Muq dandan taplm VIII srin vvllrin aid sndlrd rast
glmk olar. Orta srlrd Trkmnistan razisind bir ne Almalk toponimi
qeyd alnmdr. zbkistann Daknd vilaytind Almalq adl hr,
Dastanda Almalq kndi, Almalqay adl ay var.
Almaltala oyk., mr. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d knd. Zym
aynn sahilinddir. Oykonim almal (alma aaclar olan) v tala (traf razidn
frqli sah) szlrindn dzlib, "alma aaclar olan tala" demkdir. Kemid
anax da adlanrd. Yaay mntqsi cr alma aaclarnn bol olduu talada

48
anax nslinin mskunlamas nticsind yaranmdr. Almaldr (Ouz,
Zngilan, Gyay, Lan), Almal dz (Klbcr), Almal kk (Gdby),
Almal uxur (Lan) yer adlar da "alma aaclar il zngin yer" mnasn ifad
edir.
Almaz hidr., sad. Ouz v Qbl r-nlar razisind da. lican v
Tryan aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 395 m. Olmaz variantnda da qeyd
alnmdr. Trk dillrind almaz/almas sz "mhkm da", "polad", "parlaq"
mnalarn ifad edir. Toponimiyada bu qiymtli dan xarld yataq da
gstrilir. Voroilovqrad, Rostov vilaytlrind v Yakutiyada qeyd alnm
Almaznaya, Almazny hr v qsblri bellrindndir. Ouz r-nundak
Almaz oronimi is "mhkm"; "parlaq" mnasndadr.
Almu oyk., sad. Lerik r-nunun Vizzmin i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Trk dillrind alm/alm "yaxn; ld edilmi"
demkdir. Oykonim kndin mrkz yaxn olmasn bildirir.
Alolar oyk., sad. Klbcr r-nunun Kedk i..v.-d knd. Alolar
aynn (Trtr aynn qolu) sahilinddir. Yaay mntqsi XIX srin
ortalarnda Kedk kndin mxsus bin olmudur. Sonralar hmin knddn
alolar nslin mnsub aillrin burada daimi mskunlamas nticsind yaay
mntqsi yaranmdr. Etnotoponimdir.
Alolar gl hidr., mr. Klbcr r-nunda gl. Bzi mnblrd Alovlar
gl klind qeyd alnmdr. Gl ya tbii raitdn qurumu, ya da
qurudulmudur. Hidronim Ayolar (yerldiyi yaay mntqsinin addr), gl
(su obyekti termini) v - (mnsub. k.-si) komponentlrindn dzlib, "Alolar
kndinin gl" demkdir.
Alpan or., sad. Quba r-nu razisind da. Toponim qdim alban tayfa
adn znd ks etdirir. Albanlar Azrb.-nn trk mnli qdim yerli sakinlri
olmular.
Alpan oyk., sad. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Quruayn sa
sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Kndin razisind e.. I minilliy aid
Alpan hrgah var. Etnotoponimdir.
Alp oyk., dz. Ucar r-nunun Qulabnd (Glbnd) i..v.-d knd.
irvan dznddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, knd kemid Alpl
adlanmdr. Bzi mnblr bu toponimi Alpl etnotoponiminin fonetik
dyiikliy uram formas kimi qbul edir. Trk dillrind alp "byk, iri,
yksk"; "qhrman"; "atc"; "phlvan"; monqol dilind alba/alpa "vergi, glir
nv"; "mcburi xidmt" demkdir. Bellikl, Alp kndinin ad "byk knd"
v ya "vergi vern knd" mnasn ifad edir.
Alpout or., sad. 1. Brd r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Yuxar
Qaraba kanalndan bir qdr aral, Qaraba dznddir; 2. Goranboy r-nunun
Fxral i..v.-d knd. Gnc-Qazax dznliyinddir. 1953-c ild kemi
Samux r-nunun Alpout kndinin buraya krlmsi il yaranm yaay

49
mntqsi kemi kndin adn saxlamdr; 3.Gyay r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. ilyan aynn sol sahilind, irvan dznddir; 4. Qazax r-nunun eyniadl
i..v.-d knd. Coqas aynn sol sahilind, da tyinddir; 5. Lan r-nunun
Qoasu i..v.-d knd. Hocazsu aynn sol sahilind, Qabaqtp dann
tyinddir; 6. Ucar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan dznddir. 1914,
1917-ci illr aid mnblrd Azrb.-nn Quba, Adam, amax (2), Samux r-
nlarnda da Alpout adl kndlr qeyd alnmdr. Etnotoponimdir. Mlumdur ki,
VIII srdn mnblrd adlar kiln alpoutlar Sfvilr hrbi xidmt
etdiklrin gr Cnubi Qafqazn mxtlif yerlrind torpaqlar almdlar. Bu da
Alpout adnn yaylma arealna z tsirini gstrmidir.
Alpout hidr., sad. Qazax r-nu razisind ay. ay z adn eyniadl
yaay mntqsinin adndan almdr.
Alpout drsi or., mr. amax r-nu razisind dr. Oronim Alpout
(knd ad), dr (mnfi relyef formas) v -(s)i (mnsub. k.-si)
komponentlrindn dzlib, "Alpout kndinin drsi" demkdir. 1917-ci ild
amax razisind Ermni Alpout v Trk Alpout adl iki knd qeyd alnmdr.
Alpoutdr hidr., sad. amax r-nu razisind ay. Alpout drsindn
axd n adn hmin drdn almdr.
Altaac oyk., mr. Aberon r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Ataayn
sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin . tyinddir. XIX-XX srlrd urabad da
adlanrd.Oykonim alt (say) v aac (qdim uzunluq l vahidi, tqribn 6-7
km.- qdr msafni bildirir) szlrindn dzlmidir. Hqiqtn d Altaac
kndi il kemid pot mntqsi v ona mxsus karvansaras olan amax
arasndak msaf 6 aaclqdr. Yaay mntqsi mrkzl arasndak
msafy gr bu ad almdr. Altaac oykonimin ilk df 1823-c il aid
mnbd tsadf olunur. rann Qafqaz vilaytind d Altaac adl yaay
mntqsi qeyd alnmdr.
Altaac hidr., sad. 1. Aberon r-nunda mineral bulaq. Altaac
kndindn 0,5 km. c.-.-d yerlir. Sular soyuq v kkrdldr. Adn eyniadl
yaay mntqsindn almdr; 2. Aberon r-nunda ay. Mutyanka ayndan
ayrlan sa qoldur. Adn razidki eyniadl yaay mntqsindn almdr.
Altnca oyk., dz. Qubadl r-nunun Kavdadq i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilind, datyi eraziddir. Kemi ad Altnca Qiyasl, yaxud Narl
Qiyasl olmudur. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, XIX srd Naxvann
Nehrm kndindn qiyasl nslin mnsub aillr Narl (Narl-dr) adlanan bu
raziy kerk kndin bnvrsini qoymular. Bu oykonim 1917 v 1933-c
illrd Altnc, 1961-ci ild Altnc klind qeyd alnmdr. Trk dillrind
altn/altun "qzl", "mis" mnasnda ilnir, - is pe, snt bildirn k.-dir.
Bellikl, sli Altnc olan bu oykonim "zrgr" v ya "misgr" demkdir.
Altntaxta/Altuntaxta or., mr. Qaraba I silsilsind arm. Kirs
dandan c.-da, Lan r-nu il Xocavnd r-nu arasndadr. Hn. 2242 m. Oronim

50
altun (qzl) v taxta (dalq yerd hamar sah, traf sahlrdn frqli olaraq
hndr razid dznlik) szlrindn dzlib. Tdqiqatlarn bir qismi bu
oronimi "qzl xarlan dada hamar sah", digr qismi is dan vulkan mnli
olmasndan x edrk "dada qrmz sxurlardan ibart hamar sah" kimi
izah edirlr. Lakin nzr almaq lazmdr ki, toponimiyada qrmz rngi ifad
etmk n "altun" deyil, "qzl" szndn istifad olunur. Ona gr d bu
oronimi ya qiymtli metal olan qzlla (v ya misl), ya da onun qzl kimi
parldamas il laqlndirmk lazmdr.
Alunitda oyk., mr. Daksn r-nunun Daksn h. i..v.-d qsb.
Qaflanqala silsilsinin c. tyinddir. Bir mddt "85-ci sah" adlanmdr.
1958-ci ildn Alunitda mdni yaxnlnda salnd n bel
adlandrlmdr. Toponim elmi dbiyyatda alunit (mineral ad) v da
szlrinin birlmsi kimi izah olunur. Bzi trkdilli xalqlarn toponimiyasnda
alin/alun v it-dan c. trfi, c. tyi demkdir. Qsbnin corafi mvqeyi
onun "dan cnub tyi" mnasnda olduunu bir daha sbut edir.
Alvad or., mr. Masall r-nu razisind da. Oronim al (burada
"yksk") v vad /vart/virdu/art (tp; arm) szlrindn dzlib,
"yksktp; da arm" demkdir. Dan yaxnlndak knd d onun adn
dayr (bax: Khn Alvad, Tz Alvad). Yerli hali toponimi "qrmz vadi"
(oxlu qrmz lal bitdiyi n) kimi izah edir.
Amanknd oyk., mr. Bilsuvar r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Muan dznddir. Toponimikada bu yaay mntqsinin adn Qaraban
otuzikilr tayfasnn amanl tirsinin ad il balayrlar. Oykonim "amanl
tirsin mxsus knd" demkdir. Etnotoponimdir.
Amanl oyk., sad. Qax r-nunun Qpaq i..v.-d knd. Alazan-yriay
kkliyinddir. Etnotoponimdir.
Amaras hidr., mr. Xocavnd r-nu razisind ay. Qdim Alban hri
Amarasn xarabal ayn sahilinddir. Hidronim amar (qd. trk. "ay") v as
(byk ay qolu) szlrindn dzlib, "byk ay qolu" demkdir
Ambar hidr., sad. mkir r-nu razisind ay drsi. Ambar trk
dillrind "su ylan yer", "su saxlanan yer", "mxtlif rzaq mhsullar v s.
saxlanan yer" demkdir. Trkiyd Ambarl, Grcstanda Ambartp,
Kareliyada Ambarny adl yaay mntqlri var
Ambarda/Anbarda or., mr. mkir r-nu razisind da. Cyir
aynn sa sahilinddir. Hn. 1125 m. Oronim Ambar (razidki eyniadl ay
drsinin ad) v da (msbt relyef formas termini) szlrindn dzlib,
"Ambar drsi yaxnlnda da" demkdir. Bzi mnblrd Anabarda
klind qeyd alnmdr. Yakutiyada Anabar adl ay v r-n vardr.
Ambu oyk., mr. Lerik r-nunun Bilabnd
i..v.-d knd. Petsr silsilsinin yamacndadr. Tdqiqatlarn
fikrinc, ambu/ambo tal mnli sz olub, "yaban xurma", "armud", "ambar"

51
demkdir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, bu toponim Ambuhoni adndan
thrif olunmudur. Tal dilindki ambu (armud) v honi (bulaq) szlrindn
dzlib "armudlu bulaq" mnasndadr. Lakin trkdilli xalqlarn
toponimiyasnda am "keid"; "az"; "yaran"; "dr", bu(r) is "yksklik"
mnalarn ifad edir. Kndin corafi mvqeyini nzr alsaq, demk olar ki,
ambu sz "da keidi" mnasna uyundur. 1961-ci ild Anbu klind qeyd
alnmdr.
Amburan on, mr. Bakda, Xzr dnizind burun. Qdim Bilgh
kndinin yaxnlnda olduu n Khn Bilgh burnu da adlanr. Oronim am
(az) v buran/burun (xnt) szlrindn dzlib, "ay aznda, ay
mnsbind olan xnt" demkdir.
1917-ci ild Lnkran qzasnda Amburan adl knd qeyd alnmdr.
Amburdr or., mr. Lerik r-nu razisind dr. Oronim ambur
(yaran, dr, keid) v dr (mnfi relyef formas; uxur) szlrindn dzlib,
"yaran, ay drsi" demkdir.
Amburdray hidr., mr. Lerik r-nunda ay. Hidronim Amburdr
(or.) v ay (su obyekti termini) szlrindn dzlib, "Ambur drsindn axan
ay" demkdir.
Ambuzmi/Ambuzami o\, mr. Astara r-nunun Tordi kndi
razisind da. Oronim ambu (da keidi) v zmi (yer, sah) szlrindn
dzlib, "keidi olan da" demkdir. Hmin r-nun razisind Ambon v
Ambubnd corafi obyektlri d qeyd alnmdr.
Ametist hidr., sad. ahbuz r-nu razisind min. bulaq. Ametist ffaf
gy v ya bnvyi rngli qiymtli mineral dadr. Bulan ad hmin razid
ametist mineralnn xarlmas il baldr.
Amirki/Amiraki or., mr. smayll r-nu razisind da. Oronimi
qismn thrif uram (mir ku) hesab edn bzi tdqiqatlar mir v ku
(tatca "da") szlrindn ibart olan toponim kimi "mirin da" mnasna
stnlk verirlr. Oronim amir (amur trk dillrind v monqol dilind "sakit
dinc") v ki (ku/kuh ran dillrind "da") szlrindn dzlib, "sakit da; dinc
da" demkdir.
Amsar/msar oyk., sad. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Aayn sahilind, datyi dznlikddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim
rb mnli msar (mesr sznn cmi) "byk hr, lk"; "byk yaay
mntqsi" sz il baldr. Grnr, rb xilafti dvrnd yaay mntqsi
baqalarna nisbtn byk v halisi ox olduuna gr onu Amsar (msar)
adlandrmlar.
Amsar hidr., sad. Quba r-nunda Amsar kndindn q.-d min. bulaq.
Azdebitlidir. Suyu soyuq, rngsiz v ffafdr. Suyu bir qdr qzdrmaqla yerli
hali trfindn malic n istifad edilir. Adn yaxnlnda yerldiyi
eyniadl yaay mntqsindn almdr.

52
 Amsarqlaq oyk., mr. Quba r-nunun Alekseyevka i..v.-d knd.
Qusar maili dznliyinddir. Amsar kndindn kb glnlr trfindn
salnmdr. Oykonim Amsar (oyk.) v qlaq (q mnzili) szlrindn dzlib,
"Amsar kndin aid qlaq yeri" demkdir. 1933-c ild Amsarqazma kimi
qeyd alnmdr.
Amuduq or., sad. Qubadl r-nu razisind da. Dan stnd qdim
yaay mskninin yeri v tbii istehkam xatrladan Amuduq mbdi var.
Trkiyd Van glnn yaxnlndak Amid qalasnn ad il eyni mnli
olmas ehtimal olunur. Xalq etimologiyasna gr, oronim Armudluq sznn
thrif olunmu formasdr.
Anaarx hidr., mr. Tovuz, Asu, Neftala, Ada, Trtr r-nlarnda
arxlar. Hidronim ana (byk, sas, ba) v arx (su obyekti termini) szlrindn
dzlib. Obyekti l chtdn tyin edir.
Anabad oyk., mr. Ordubad r-nunun Ordubad h. i..v.-d knd.
Zngzur silsilsinin c. tyinddir. Bu szl bal Anabad yeri (Qubadl),
Anabad drsi (Lan) v s. mikrotoponimlr mvcuddur. Van glndn c.-da,
Anabad mbdinin yaxnlnda Anabad adl knd var. Tdqiqatlar toponimi
orta fars dilindki anapat. (adam yaamayan, abad olmayan yer) sz il
balayrlar. Oykonim ana (sas, byk, ba) v bad/bat/bet (da yamac, eni,
da tyi) szlrindn dzlib, "byk da tyi" demkdir. 1918-ci ildk
Ermnistann Qafan r-nunda Anabad adl yaay mntqsi olmudur.
Anabad Qayadn or., mr. Babk r-nu razisind da. znbrd
kndindn m.-da yerlir. Hn. 2077 m. Bzi dbiyyatlarda Anabad Gdik
kimi d ildilir. Oronim Anabad (oyk.), qaya (da) v dn (maldarlarn
dincldiyi yer, yaylaq) szlrindn dzlib, "Anabad kndinin dada yaylaq yeri
v ya Anabad kndinin yayla olan da" demkdir.
Ana Zaa or., mr. Qobustanda maara. Oronim ana (ba, byk,
sas) v zaa (oyuq, quyu, maara) szlrindn dzlib, "byk maara"
demkdir.
Anart or., mr. Bakda palq vulkan. Oronim trk dillrindki an
(kk, quyu; yeralt boluq) v art (yksklik) szlrindn dzlib,
"yksklikd quyu; dada yeralt boluq, vulkan" demkdir.
Anbabu oyk., dz. Astara r-nunun Asxanakran i..v.-d knd. Br
aynn sahilind, Petsr silsilsinin tyinddir. Anbobu, Anbubu, Anbobo
variantlarna da tsadf olunur. 1917 v 1961-ci illrd Ambu klind qeyd
alnmdr. Tal dilind ambu "anbar" demkdir.
Anbarda bax: Ambarda.
Ancaqov oyk., mr. Lerik r-nunun Brslm i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Bzi tdqiqatlara gr, Ancaku szndn thrifdir.
Gman edilir k, qpaqlarn nc tayfasnn adndan v tal dilindki ku (yer,
razi) szndn ibart olub, "nclrin mskn yeri" mnasndadr. slind

53
oykonim tal dilindki anca (doramaq, ksmk) v qov/gav (kz, qaramal)
szlrindn ibart olub, "mal ksiln yer; sallaqxana" demkdir.
Andreyev banksi hidr., mr. Bakda, Xzr dnizind dayazlq. Rus
dnizilrindn birinin ad il baldr.
Andreyevka oyk., sad. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
ncaydan bir qdr aral, Lnkran ovalndadr. XVIII srd Rusiyadan
kb glmi kndli icmalarndan birinin ad il baldr. 1992-ci ild kndin
vvlki ad zn qaytarlaraq Qarazncir adlandrlmdr.
Andurma oyk., sad. Lerik r-nunun ayrud i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Trk dillrind andurma "qoruq; ov heyvanlar il zngin olan yer"
demkdir. XX srin vvllrind kndin halisi rana km, sonralar knd
yenidn brpa olunmudur. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, andurma
talca "dmiraac" mnasndadr. Yaay mntqsi dmiraac bitn razid
salnd n bel adlandrlmdr. Amur vilaytind Amderma adl qsb
vardr.
Angalan/Anglan/nglan or., dz. Aberon r-nu razisind da.
Trk dillrind ankal/angal sz "tccbl, heyranedici, qrib", monq. dilind
is anq "yarq, at, xndk" mnalarn ifad edir. Oronim angal v -an (k.)
komponentlrindn dzlib, "atlam yer v ya qrib, heyranedici yer"
demkdir. 1917-ci ild Quba qzasnda Anglan, 1961-ci ild is Sumqaytda
nglan adl yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Anqolovibnd/Anqlovibnd or., mr. Lnkran r-nu razisind,
Br v Lmr aylar arasnda da. Hn. 1160 m. Oronim anql/anql (tal.
"dyn"; "qovaq"; "mrkz"; "bnd"; "topa, yn" mnalarn ifad edir) v
bnd (da) szlrindn dzlib, "mrkzd, ortada olan da" demkdir. Da iki
ay arasnda yerldiyi n bel adlandrlmdr.
Anqolovik/Anqloviko hidr., mr. Lnkran r-nunun Tatova
kndind ay. Hidronim Anqlovi (razidki dan ad) v k (ay qolu)
szlrindn dzlib, "Anqlovi yaxnlndan axan ay" demkdir.
Anzor hidr., sad. Naxvan razisind, linc ay drsind min.
bulaq. Azdebitlidir. "Anzol" sznn thrif formasdr.
Anzov oyk., sad. Yardml r-nunun Hamarknd i..v.-d knd.
Petsr silsilsinin yamacndadr. Yerli hali bu ad Anzo kimi tlffz edir.
Kndin kemi ad Zivirs olmudur. XIX srin ortalarnda aparlan aradrmalara
gr, kndd cmi be ail olmudur. Mtxssislrin fikrinc, anzol anzol tal
dilind "iki yaran arasnda kiik torpaq sahsi" demkdir. Lakin Qafqazda
Andzav klind qeyd alnm dan ad "dar, tin keiln; maara" kimi izah
olunur. Tacikistanda, Hissar silsilsindki Anzob armnn ad da hmin mna
il baldr.
Anzovlu oyk., dz. Lerik r-nunun ayrud i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Kndi Yardml r-nunun Anzov kndindn xm

54
aillr salmlar. 1917-ci ild Anzoli, 1933 v 1961-ci illrd Anzolu klind
qeyd alnmdr. Oykonim "Anzovdan glmilr" demkdir. ran razisind
nzli adl hr mvcuddur.
Apobnd or., mr. Lnkran r-nunun Bilsr kndi razisind da.
Br aynn sol sahilind yerlir. Hn. 696 m. Oronim apo (toponimiyada
"papaq, yuvarlaq zirv, da ba" kimi izah olunur) v bnd (da) szlrindn
dzlib, "yuvarlaq zirvli da" demkdir. 1917 v 1933-c illrd Lnkran r-
nunun Sefidor i..v.-d Apo adl knd qeyd alnmdr. Sonralar hmin kndin
ad Aa v Yuxar Apu kimi verilmidir. Filippind n yksk vulkan (2954
m) Apo, Xabarovsk vilaytind bir vulkan (ay v tp) Apokan adlanr.
Araba oyk., sad. 1. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Axnca
aynn sa sahilind, Muruz silsilsinin tyinddir. Yerli hali trfindn
nx Arabas da adlanr. XIX srin ortalarnda indiki obanknd i..v.-dki
Araba kndindn kb glmi aillr (azanl, bayraml, klbaylar, clyl
tirlri) trfindn salnmdr; 2. Gdby r-nunun obanknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Toponim ouz tayfalarndan salrlarn bir qolu olan
arabalar tayfasnn adn ks etdirir. Etnotoponimdir.
Arabalar oyk., sad. Brd r-nunun Mustafaaal i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Arabalar Qarabada yaam byhmdli tayfasnn
tirlrindn birinin addr. Etnotoponimdir.
Arac or., sad. ahbuz r-nu razisind, Zngzur silsilsind da
zirvsi. ahbuz r-nu ile Ermnistann srhdinddir. Hn. 3067 m. Oronim
"arada olan, srhd" demkdir. Azrb. dilind "trkari, trkare il malic
edn" mnasnda da arac sz ilnir. Tbii da iklrinin malicvi
xsusiyytini nzr alsaq, ikinci variant da qbul oluna bilr.
Araadzor oyk., mr. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Xan
aynn sol sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. Dovanl kurqanlar (e..
Xl-IX srlr aid 9 kurqan) kndin yaxnlndadr. Bzi mnblrd Dovanl,
Aydrsi adlar il d yad olunur. Tdqiqatlar Araadzor oykonimini erm. ar
v dzor szlrindn ibart "ay drsi" mnasn ifad edn toponim kimi izah
etmilr. slind araa/ara trk dillrind "qoruyucu, keiki", zor/zur "tp,
zirv" demkdir. 1992-ci ildn kndin ad Dovanl kimi rsmldirilmidir.
Arak or., mr. Xzr dnizind ada. Trk dillrind arak "su,
cvhr, tr", a/aak "qucaq, traf, hat" demkdir. Araki Araka "su il
hal olunmu; ada" mnasn ifad edir. Braziliyann .-ind, Atlantik okeannn
port hrlrindn biri Arakaju adlanr.
Arakl/Arakel/Arakul oyk., mr. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. aylaq aynn (Araz aynn qolu) sol sahilind, Qaraba silsilsinin c.-.
tyinddir. Kndin vvlki ad Qara Quzey olmudur. Arakel oykonimi trk
dillrindki arak v el szlrindn ibart olub, "su, ay knarnda yerln knd,
oba" mnasna uyundur. elyabinsk vilaytinin Silaeki kndi 1968-ci ildk

55
Arakulski adlanrd. 1917-ci ild Cbrayl qzasnda Birinci v kinci Arakul
adl iki yaay mntqsi qeyd alnmdr. 1988-ci ildn kndin ad ah
smayl Xtainin rfin Xtai adlandrlmdr.
Araqay hidr., mr. Klbcr r-nu razisind ay. Trtr aynn sa
qoludur. Hidronim Araq (monq. v trk dillrind "imal"; "dan klg dn
yamac", "aq, geni sah", "quru ay yata" mnalarn ifad edir) v ay (su
obyekti termini) szlrindn dzlib, "imaldan axan ay" v ya "geni sahni
tutan ay" demkdir. Zngilan r-nundak Araqldr, kemi Yelizavetpol
qzasnda qeyd alnm Araql mlk, Ermnistanda Araqate, Grcstanda
Araqvi corafi adlar da bu mna il baldr.
Aralq or., dz. Salyan r-nu razisind palq vulkan. Trk dillrind
v monq. dilind aral "ada, ay hvzsi" mnasnda ilnir. 1933-c ild Ada
r-nu razisind Aral knd ad qeyd alnmdr. zbkistan v Qazaxstan
razisind bir gl Aral, Uralda iki gl Aralsor adlanr. Azrbaycan dilinin qrb
qrupu dialekt v ivlrind aralx sz "hr trfi su il hat olunan quru yer,
adacq" mnasn ifad edir. Aralq oronimi d "quru yer, adacq" mnasna
uyundur.
Aralqbulaq hidr., mr. Lan r-nu razisind bulaq v ay. Hidronim
Aralq v bulaq szlrindn ibart olub, corafi obyektin yerlm mvqeyini
bildirir. ayn ad eyniadl bulaqdan gtrlmdr. Aralqtp or., mr.
Gdby r-nu razisind da. Oronim aralq v tp szlrindn ibart olub,
"ada tp" mnasn ifad edir.
Aran oyk, sad. 1. Lerik r-nunun Kirvud i..v.-d knd. Datyi
raziddir; 2. Tovuz r-nunun Yanql i..v.-d knd. nqlda silsilsinin
tyinddir. Yerli hali arasnda Aran Yanql kimi tannr. Vaxtil Yanql
kndinin Aran adl razisind kin sahlri olmu, kinci dnya mharibsindn
sonra is hmin knddn ayrlm hali burada yeni yaay mntqsi salmdr.
Oykonim "Aranda yerln Yanql kndi" mnasndadr. Toponimi qpaqlarn
uran tayfasnn ad il balayrlar. Trk dillrind aran sz "dznlik; isti yer;
qlaq yeri; tvl" mnalarnda ilnir. Azrb. razisind bu szl bal btn
corafi obyekt adlarnda hmin mna zn doruldur.
Aran or., sad. 1. Azrbaycann dznlik hisssin (Kr-Araz, Samur-
Dvi, Lnkran ovalqlar, Gnc - Qazax v Arazboyu dznliklri v s.)
hali trfindn veriln ad. Yay isti, q mlayim keir. sas pambqlq r-lar
v qlaqlar burada yerlir; 2. Tovuz r-nu razisind da. Adn razidki
eyniadl yaay mntqsindn almdr; 3. Qbl r-nu razisind da silsilsi.
Erkn orta srlrd imali Azrb.-nn ad olmudur. Mnblrd Tosaren (Dz
Aran), Aran, Arran, el-Ran, Rani kimi ad kilir. Qdim Azrb. dilind aran
"isti, dzn yer, qlaq yeri" mnasndadr. Oronimlrin eyniadl etnoniml
ball da istisna deyil. nki Krm razisind Aranada, rkutsk vilaytind
Aranqala, Sibird Arankul, Azrbaycan razisind Aran tpsi, Aran drsi

56
(Lerik r-nu), Oran dr (Masall r-nu Yelocaq kndi), Arantp (Klbcr r-nu
Mozknd kndi), Uranda (Xocavnd r-nu) v s. qeyd alnmdr v
tdqiqatlar bu corafi adlar aran/oran/uran etnonimi il laqlndirirlr.
Aran tplri or., mr. Astafa r-nunun Astafa hri yaxnlnda
qdim yaay yerlri saylan iki tp. Aran v tplri szlrindn dzlib.
Azrb. dilinin Qazax dialektind "biin ilri qurtaranadk yayda aranda qalan
adam" aran adlanr. Aran sznn etnonim olmas da istisna deyil. Qeyd
etmk lazmdr ki, trkdilli xalqlarn toponimiyasnda aran toponimik termin
kimi "dalq, qayalq, da" mnalarnda ilnmidir. Krmn Suvorovo kndinin
vvlki ad da Aran olmudur.
Aran grnn or., mr. 1. Daksn r-nu razisind da; 2. Daksn
r-nu razisind tp. Hmin dadan v tpdn baxdqda aran - Kr-Araz
ovaln grmk mmkn olduundan bu cr adlanmdr.
Aranl oyk, sad. Bilsuvar r-nunun Mirclal i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsini XIX srin sonlarnda Rusiyadan
krlm aillr salmlar. 1991-ci ildk fatyanovski, Tatyanovka
adlandrlmdr. Oykonim "dznlikd yaayanlar; arandan glnlr"
mnasndadr.
Aranzmin oyk., mr. Xocal r-nunun Naxvancq i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, Mirzbuyi
(Mirznin yurdu), Mirzboyun adlar bu kndin kemi adlar olmudur.
Tdqiqatlarn fikrinc, alban hkmdar I Varazn (VI sr) burada iqamtgah
olduuna gr knd Varazabun adlanmdr. Bzi mnblrd bu kndin ad
Vartaen kimi d qeyd olunmudur. Oykonim aran v zmin (far. "yer, mkan")
szlrindn dzlib, "isti v mlayim iqlim malik dznlik yer" mnasndadr.
Mnblrin mlumatna gr, XIX srd Cnubi Azrb.-nn Qarada
yaltindn kb glmi bzi aillr ua qzasndak Aranzmin adl sahd
mskunlamlar.
Araskut hidr., mr. Aberon yarmadasnda gl. Hidronim aras v kut
szlrindn dzlib, "axar suyun tkldy, ayn mnsbi" demkdir.
Aratl Curuqlu oyk, mr. Asu r-nunun rbua i..v.-d knd.
irvan dznddir. Kemi ad kinci Aratknd olmudur. 1992-ci ildn knd
indiki ad il rsmldirilmidir. Oykonimin uryat tayfa adndan v hmin
tayfann curulu tirsinin adndan dzldiyi gman edilir. Etnotoponimdir.
Arayatl oyk, dz. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Araz aynn
sol sahilindn bir qdr aral dznlikddir. XIX sr aid sndlrd Mustafa
Srkarl ad il verilir. 1933-c ild Arayatl klind qeyd alnmdr. Bel
gman edilir ki, toponim XIII srd monqollarn trkibind Azrb.-na glmi
trkdilli uryat tayfasnn adn znd ks etdirir. Etnonim is trk dillrindki
ara (orta) v yat/yatuq (hrkt etmyn, oturaq trk) szlrindn olub,

57
"mrkzd yerln oturaq trklr" demkdir. Burada -l kilisi aidlik,
mnsubluq ifad edir.
Araz hidr., sad. Trkiy, Azrb. v Ermnistan razisindn axan ay.
Krn n byk qoludur. Trkiyd Bingl silsilsinin yamaclarndan, 3000 m.
hndrlkdn balanr. Bhramtp su qova yaxnlndan mnsbdk Araz
Azrb. razisind axr. Sabirabad hri yaxnlnda, Suqovuan adl yerd
Krl birlir. Azrb.-nn ranla dvlt srhdini tkil edir.
Tarixi mnblrd Araz sz Rass, Arras, Rude-Aras, Eraks, Araks,
Aras, Araz klind ilnmidir. Yunanlar bu hidronimi "qazram", qdim
parslar "qamaq" mnas il laqlndirmilr. Tdqiqatlarn ksriyyti "aras"
sznn ran mnli dillrin birind "su" mnasnda olduunu sylyirlr v
bunu Midiya torpanda Araks adl ikinci bir ayn olmas il laqlndirirlr.
Hidronimin n qdim formas Araks olmudur. Son tdqiqatlara gr, ayn ad
qdim trk dillrindki oraz/uraz/rz (sakit, dinc, xeyir-xah, xeyir vern)
sznddir. Ar trk v monqol dillrind "imal", "dan imal yamac", "qrb",
"arxa trf" v s. mnalarda ilnir. "Aks, ks" komponenti is trkdilli xalqlarn
toponimiyasnda "aksu, oksu" formas il yana ilnrk hm mstqil, hm d
ikinci komponent mvqeyind "axan su, ay" mnalarn ifad edir. Bellikl,
sonralar Araz formasna dm Araksu hidronimi "qrbdn axan ay"
mnasnda izah oluna bilr. Bu ayn ad bzi mnblrd Qarasu kimi d verilir
ki, bu da hmin mnaya uyundur. Herodot Amudrya v Srdrya aylarn da
Araks adlandrrd.
Araz oyk., sad. Babk r-nunun Tzknd i..v.-d qsb. 1972-ci ild
Araz su qurular tikintisinin fhl qsbsi kimi yaranmdr. Adn
razisindki eyniadl aydan almdr. Arazbar/Arazbar/Arasbar oyk., mr.
Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qarqar aynn sa sahilind, Mil
dznddir. lk df XIII sr aid mnblrd (Fzlullah Ridddin
"Mktublar") Arasbar klind qeyd alnmdr. XVI srd trk syyah vliya
lbinin yazdna gr, Araz aynn nisbtn yuxardan tkldy razi yerli
hali arasnda Arazbar adlanrm. XVIII srd Arazbar Qaraba xanlnn
banisi Pnahli xann atas brahim aann otlaq yeri olmudur. XIX sr aid
mnblrin birind Araz aynn Ordubad v Mehri arasnda Arasbar adl dar
drdn axd gstrilir. Hmin sr aid baqa bir mnbd is Arazbarl kndi
qeyd alnmdr. 1917-ci ild Cbrayl v ua qzalarnda Arasparl, 1917 v
1933-c illrd Gyay qzasnda Arazbyli yaay mntqsi olmudur. 1933-
c ild Acabdi r-nundak Arazbar kndinin ad Araspar klind qeyd
alnmdr. Trkiynin Qars yaltinin Kazman dairsind d Arasbarl adl
yaay mntqsi mvcuddur. Toponimin bel geni arealda yaylmas onu
gstrir ki, Arazbar vvllr yer ad olmu, orada yaayan insanlar mxtlif
razilr kdkdn sonra saldqlar yeni yaay mntqlrin d kemi
yurdlarnn adn vermilr. ox gman ki, Arasparl etnonim v ya

58
etnotoponim, Arasbar v ya Araspar is toponimdir. Toponim elmi dbiyyatda
Araz (ay ad) v bar (farsca "sahil", "knar") szlrindn ibart olub, "Araz
aynn knar, yan, sahili" mnasnda izah olunur. Lakin qeyd edk ki, trk
dillrind par/bar sznn bir ox mnalar il yana "aq, geni dzn",
"hrkt edn, axan" mnalarnda ilnmsi hallarna da tsadf edilir. Bu
baxmdan Araspar v ya Arazbar oykoniminin mnas "Araz aynn axd
geni dzn" kimi izah oluna bilr.
Araz Dilaarda oyk., mr. Fzuli r-nunun hmdbyli i..v.-d knd.
Araz ay sahilind, dznlikddir. Oykonim Araz (hidr.) v Dilaarda
(etnotoponim; qaraqoyunlu qbilsin mnsub nsil ad) szlrindn dzlib,
"Araz sahilind yerln Dilaarda kndi" demkdir. razidki iki Dilaarda
kndini bir-birindn ayrmaq n oykonimin vvlin Araz v Qobu
komponentlri artrlmdr.
Araz Zrgr oyk., mr. Fzuli r-nunun hmdbyli i..v.-d knd.
Araz aynn sahilind, Mil dznddir. Oykonim Araz (hidr.) v Zrgr
(etnotoponim) szlrindn dzlib, "Araz sahilind Zrgr kndi" demkdir.
Kndi r-nun razisindki Zrgr adl digr knddn frqlndirmk n Araz
sahilind olan bu knd bel adlandrlmdr. Kndin halisi 1820-ci ild Cnubi
Azrb.-dan krlm aillrdn ibartdir.
Arbat or., sad. Aberon r-nu razisind palq vulkan. Trkdilli
xalqlarn toponimiyasnda arba(t) toponimik termin kimi "azsulu, dayaz yer",
"saya", "qum, gil v nqldan ibart torpaq sahsi" mnalarnda ilnir. 1948-
50-ci illrd Ermnistann Masis r-nundan deportasiya edilmi bir kndin ad
Arbat olmudur. Rusiya razisind Arbatsk adl bir ne corafi obyekt qeyd
alnmdr ki, bunlar tdqiqatlar rb dilindki rabat (karvansara, mscid,
qonaq evi v s.) sz il laqlndirirlr.
Arbatan oyk., dz. 1. Salyan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sa sahilindn bir qdr aral, Salyan dznddir; 2. rur r-nunun
Drvilr i..v.-d knd. Arazboyu dznlikddir, Oykonim "sayalq, nqllq"
demkdir.
Aranda or., mr. 1. Azrb.-da Acnohur n dalnn c.-unda da
silsilsi. Bozda sil.-nin lican v Tryan aylar arasndak hisssidir. Hn.
700 m. Tryanay qoruunun ox hisssi bu raziddir; 2. ki r-nu razisind
da. Oronim aran (ardc aacnn nadir nvlrindn birinin addr) v da
szlrindn dzlib. razid hmin aacn bitdiyi melr var. ki r-nunda
Arantp adl ykskliyin olduu da mlumdur.
Ariman oyk., mr. amax r-hunun Dmirilr i..v.-d knd. Pirsaat
aynn sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Bzi tdqiqatlara gr,
toponim aran (ardc bitkisi) v man (traf) szlrinin birlmsindn yaranaraq
yerli tlffz nticsind indiki formasn almdr. Knd traf aran aaclar il
zngin olan dan tyind salnd n bel adlandrlmdr. Toponimik

59
szlklrd riman variantnda olan bu oykonim 1917-ci ild Ariman
klind qeyd alnmdr. Oykonim ari v man szlrindn dzlib. Arilr
Qrbi Dastanda yaayan v avarlara yaxn olan etnik qrupdur. Trk dillrind
ari sz "dal" sznn sinonimidir, man komponenti is "adam", "yer,
mkan", "hat olunmu" mnalarn ifad edir. Ariman oykonimi 'dallar",
yaxud "dallarn mskunlad yer" kimi baa dlmlidir. Trkmnistanda
Kptdan tyind Ariman adlanan kurort hrinin olduu da mlumdur.
Arivan oyk., mr. Astara r-nunun Arivan i..v.-d knd. Arivan
aynn sahilind, Lnkran ovalndadr. dbiyyatlarda rivan klind
tqdim edilir. Tdqiqatlarn bir qrupu bu toponimi tal dilindki r
(dyirman) v van (mskn, ev, yaay yeri) komponentlrindn ibart
"dyirman yeri" mnal, digr qrupu is trk dillrind ara (ardc aac) v van
(mkan, yer) komponentlrindn dzlmi "ardc aac bitn yer" mnasnda sz
kimi qbul edirlr. slind oykonim ari v van szlrindn dzlib, "dallarn
yaad yer" demkdir.
Arivan hidr., sad. Astara r-nu razisind ay. Adn eyniadl yaay
mntqsindn almdr.
Ardal or, dz. rur r-nu razisind da. Drlyz silsilsinin q.-
inddir. Hn. 2229 m. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, dan ad rda
olmaldr. Kemid burada yaylaq olmu, yaylaq sahiblri v da da sonralar
rdal adlanmdr. Toponimik dbiyyatlarda Trkiydki Arda hrinin ad
il laqlndirilrk etnooronim hesab edilir. Lakin slind oronim "gzti,
keiki da" kimi izah olunmaldr.
Ardaava or., mr. Lan r-nu razisind da. 1917-ci ild hmin
razid Ardaava adl yaay mntqsi qeyd alnmdr. Yerli halinin dilind
rdvi kimi tlffz ediln bu oronim ox vaxt krd dilind arda (ardc
aac), (-a bitidirici sait) v va (yer) komponentlrindn ibart sz kimi "ardcl
da" mnasnda izah olunur. Gman ki, Arda ("keiki da") dan ad,
Ardaava ("Arda da olan oba") is kndin ad olmudur.
Ardaava oyk., sad. Lan r-nunun Tzknd i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Adn razidki eyniadl dadan almdr. Bzi mnblrd rdvi
kimi verilmidir.
Ardaavasu hidr, mr. Lan v Daksn r-nlar razisind ay. lv
aynn qoludur. Adn razidki eyniadl yaay mntqsindn almdr.
Ardc or, sad. 1. Gdby r-nu razisind da; 2. Klbcr r-nu
razisind da; 3. Qubadl r-nu razisind da; 4. rur r-nu razisind da.
Hn. 2032 m. Oronim bu dalarn tyind bitn ardc aacnn ad il bal
yaranmdr.
Ardcl/Ardl oyk., dz. Lan r-nunun Vaqazin i..v.-d knd.
Pinis aynn sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. Oykonim "ardc aac
ox olan yer", "ardc bitn yer" demkdir.

60
 Argn or, mr. Xocavnd r-nunun Xrmancq kndi razisind da.
Hn. 1468 m. Oronim Ar v gn szlrindn dzlmidir. Toponimik
dbiyyatlarda rgn klind tqdim olunan bu oronim bel izah olunur:
"yaxnlndak dalardan hndr olmasna v gn as ilk df hmin dan
zirvsin dmsin gr da bel adlanmdr". Ar sz "keiki, gzti";
"quru ay drsi" mnalar il yana buryat, yakut v monq. dillrind "qrb,
arxa trf, imal, dan klg dn hisssi, quzey" mnalarn da ifad edir.
Qeyd etmk lazmdr ki, Quba r-nu razisindki hal-hazrda Dolanlar adlanan
dan da vvlki ad Argn olmudur. Bu oronimin corafi mvqeyi ikinci
izahla st-st dr. Dolanlar adna glinc, dolan qdim fars v tacik
dillrind "da keidi", monq. dilind (daln) "arxa trf, yksklik, yol"
demkdir. Bu baxmdan Argn v Dolanlar oronimlri sinonim hesab oluna
bilr. Qrzstanda Dolon, Tacikistanda Dolona, Dolonabulak yer adlar bu
oronimin trk dillri n yad olmadn sbut edir.
Aralda or., mr. Tovuz r-nu razisind da. Aral Azrb. dilinin
dialektlrind "vhi qo" demkdir. Bu baxmdan oronim "qo da" kimi izah
olunmaldr.
Arxaclar dz or., mr. 1. Qax r-nunun Tasmal kndi razisind dz;
2. Qax r-nunun Almal kndi razisind, da tyind dz; Azrb. dilind arxac
qoyun, mal-qara yatana deyilir. Arxaclar dz "qoyun, mal yata, dz"
demkdir. Azrb.-da arxac komponentli Qaynararxac, ayarxac, Qaraarxac;
Ermnistanda Xanarxac, Arxactp; Grcstanda Arxacqaya corafi obyektlri
qeyd alnmdr.
Arxangelovka oyk., sad. Bilsuvar r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Mahmudala glndn bir qdr aral, Muan dznddir. Kndin ad XIX
srd Arxangelsk vilaytindn kb glmi hali trfindn verilmidi. 1991-ci
ildn Babanlar ad il rsmildirilmidir.
Arxaan or., mr. Trtr r-nu razisind da. razidki aylardan
birinin yuxar axarnda qars dala ksilmi, onun drsinin sa yamac boyu
arx kilmidir. Arx yamacdan endirildikdn sonra drin olmayan kklikdn
kerk qa ar. Ona gr d da Arxaan adlandrlmdr.
Ararx hidr., mr. Astara r-nu razisind ay. Hidronim ar (tmiz,
ffaf) v arx (kanal, su obyekti) szlrindn ibart olub, "tmiz su" demkdir.
Ar drsi or, mr. Tovuz r-nu razisind dr. Hidronim "Arsu
aynn drsi" mnasndadr.
Ardq oyk., sad. Balakn r-nunda knd. Datyi raziddir. Burada
vaxtil Grkli kndinin halisinin yay vaxt arxanalar olmudur. Yaay
mntqsini Mahamalar kndindn xm aillr Arlq adlanan hmin yerd
saldqlarna gr knd bel adlanmdr.
Arqdam/Arxdam oyk., mr. Gdby r-nunun Qumlu i..v.-d knd.
Gdby aynn (mkir aynn qolu) sol sahilindn bir qdr aral, krby

61
dann tyinddir. Knd XVIII srin axrlarnda yaranmdr. Hazrda hmin r-
nun Haclar kndinin bir hisssi d Arqpy adlanr. Xalq etimologiyasna gr,
toponim Arq Al adl xsin ad il baldr. Qdim trk dillrind ark/erik
"kanal, arx, su hvzsi", dam "mal saxlanan yer, yaay yeri" mnalarn ifad
edir. Oykonim "su, ay sahilind yaay yeri" kimi izah olunur. Grcstan
razisind Arxdam, Qazaxstanda Arkbalk yer adlar da mvcuddur.
Arqdamsu hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. mkir aynn
qoludur. Balancn olpan dandan aldna gr, yerli hali arasnda
olpan ay ad il tannr. Son zamanlar ikli adlandrlmdr. Bu da
razidki Arqran kndinin ikli (1991-ci ildn) adlandrlmas il baldr.
Adn eyni-adl yaay mntqsindn almdr. Bzi mnblrd hidronim
Arqsu klind d qeyd alnmdr.
Arqran/Arqran/Arqran oyk., mr. Gdby r-nunun eyniadl
i..v.-d knd. tindr aynn (Zym aynn qolu) sa sahilind, Haaqaya
dann (ahda silsilsi) tyinddir. Gman edirlr ki, oykonim hmin razid
yaayan v sasn hratlarla qidalanan arqran adl kiik quun ad il
baldr. 1991-ci ildn ikli adlandrlmdr.
Arqran hidr., sad. Gdby r-nunda ay. Uzunluu tqribn 10 km
olan bu ay Zym aynn sol qoludur. Balancn ahdada Tndirli yurd
deyiln yerdn alr. Xalq etimologiyasna gr, ay daarkn sahilindki
arxanan yuyub apard n bel adlandrlmdr.
Arnc oyk., sad. ahbuz r-nunun Qarababa i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Qdim trk dillrind arnc "tin, trs, srt, darxdrc" mnalarn
ifad etmidir. Gman ki, oykonim mvcud razinin srt iqlimi il laqdar
olaraq yaranmdr. 2003-c ildn kndin ad namlum sbbdn Ayrnc kimi
rsmildirilmidir. XVIII srin vvllrind rvan xanlnn Qrxbulaq
mahalnda Arnca adl knd qeyd alnm, 1948-50-ci illrd Ermnistann
Yeenadzor r.-nun Arnc kndindn azrb.-lar deportasiya edilmilr.
Arsu or., mr. Ordubad r-nu razisind da. Oronim an v su
szlrindn dzlib, "tmiz, saf su" mnasn ifad edir. Dan ad, gman ki,
buradak saf bulaqlarn varl il bal yaranmdr.
Arsu hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. mkir aynn qoludur.
Hidronim "tmiz su" mnasndadr.
Arsu oyk, sad. Gdby r-nunun alda i..v.-d knd. Adn
razidki eyniadl aydan almdr. Yaay mntqsi XIX srd Arsu aynn
sa sahilind mskunlam Qazax r-nundan glmi asal, Gdby r-nunun
alburun kndindn glmi didarl, kemi Govdu kndindn glmi atxanl
nsillri trfindn salnmdr.
Ar oyk., sad. Fzuli r-nunun Qohmdli i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Trk dillrind ar/ars sz tayfann bir qolu";
"arabann yan qoqusu"; hris, acgz"; "ovdar" mnalarn ifad etmidir. 1933-

62
c ild Gdby r-nunda Arl kndi, 1917-ci ild Quba qzasnda Arsk
kndi qeyd alnmdr. Baqrdstann Pobonin yaay mntqsinin ad
vvllr Ar olmudur. Qazaxstanda Srdrya aynn sa qolu, hmin ayn sol
sahilind hr v Qzl Orda vilaytind or gllrdn biri Ars adlanr.
Deyilnlrdn bel nticy glmk olar ki, Ar - tayfadan bir qol; Arl -
ovdarl, Ark - ovdar zmisi; Ars - ay qolu demkdir.
Armaki oyk., sad. Quba r-nunun Amsar i..v.-d knd. Dznlikddir.
1917-ci ild Armaki klind qeyd alman bu oykonim sonralar Ermni (1961),
rmki (1986) kimi tqdim olunmudur. Bel ehtimal olunur ki, kndin ad trk
dillrindki irmak (ay) szndn v -/ k.-sindn ibart olub, "ayl" mnasn
ifad edir. Armaki qdim trk dillrind "at balanan yer", "at tkndn
toxunmu kndir" mnalarn da bildirmidir.
Armakiqlaq/rmkiqlaq oyk., mr. Quba r-nunun Hachseynli
i..v.-d knd. Qusar maili dznliyinddir. Oykonim Armaki (kndin ad) v
qlaq komponentlrindn ibart olub, "Armaki kndinin qla" demkdir.
Kollektivlmdn sonra daimi yaay mntqsin evrilmi bu knd vvllr
hqiqtn d Armaki kndinin qlaq yeri olmudur.
Armatyan or., mr. 1. Qazax r-nu razisind da; 2. Qax r-nu
razisind da. hn. 997 m. zirvsind V-VI srlr aid ediln dairvi formal,
yerli hali arasnda Periqala adlandrlan atprst mbdinin qalqlar var.
Dan adnn zrdtiliyin torpaq ilahsi olan Armanin il laqdar olmas
ehtimal olunur. sli Armatandr. Oronim arma v tan szlrindn dzlib.
Qdim trk tayfalarndan biri arma adlanrd. Bunu Krm vilaytind Batalnoye
yaay mntqsinin kemid Arma Eli adlanmas da sbut edir. Tan sznn
bir mnas da qdim trk dillrind "i, tp, qabarq yer sthi" demkdir.
Bellikl, oronim "armalarn tpsi" mnasndadr.
Armudlu hidr., sad. Daksn r-nu razisind min. bulaq. razinin
adkilen aac nv il zngin olduunu gstrir. Armud sz il bal olan
digr hidronim Brd r-nu razisindki Armudarxdr.
Armudlu oyk. dz. 1. Klbcr r-nunun Kedk i..v.-d knd. Trtr
aynn sol sahilinddir; 2. Qax r-nunun Qaqaay i..v.-d knd. Qaqaayn sol
sahilind, Ahvay dann tyinddir. Bu kndin razisi kemid qaraqoyunlu
tayfasna mnsub yaylaq yeri olmudur. Sonralar hmin tayfa zvlrinin bir
hisssi orada mskunlamdr. 3. Qubadl r-nunun Baarat i..v.-d knd.
Dalq raziddir. liyanl tayfasna mnsub aillr trfindn salnmdr.
1948-ci ildk rsmi ad Armudluq olmudur. Knd Armudluq (armuda bnzr)
dann ad il adlandrlmdr. Sonralar Armudluq sz shvn Armudlu kimi
qeyd alnmdr. Oykonim razid armud aacnn zngin olduunu gstrir.
Ermnistandak Tuafnin ve Tandzit yaay mntqlrinin ad 1946-c ildk,
Grcstandak Pantiani kndinin ad is 1949-cu ildk Armudlu olmudur.

63
 Armudlu or., dz. 1. Qax, Klbcr, Xanlar, mkir r-nlar razisind
da; 2. Qazax, Adr, Lan, Cbrayl, ua r-nlar razisind dr; 3. Ouz,
Qubadl, Lan, Cbrayl r-nlar razisind dz; 4. Qazax r-nu razisind yal v
al; 5. Tovuz r-nu razisind tala; 6. Fzuli r-nu razisind ba; 7. Armud yeri -
Yardml r-nunun Horvar kndind yer; 8. Armudlu puca - Yardml r-nunun
Vrgdz kndind sah. Oronim razinin armud aac il znginliyini bildirir.
Armudpadar oyk., mr. Xamaz r-nunun Yergc i..v.-d knd.
Qudyal aynn sahilinddir. 1933-d r-nun razisind eyniadl knd qeyd
alnmdr. Etnooykonimdir. Padarlarla bal olan v Padar adlanan baqa bir
mntqdn frqlndirmk mqsdil, eyni zamanda razid armud aacnn
zngin olmas il laqdar bel adlandrlmdr.
Aronovka oyk., sad. Xamaz r-nunun Mkr i..v.-d knd. 1933-c
ild hmin i..v.-in hmdoba adland v burada ruslarn halinin 15%-ni
tkil etdiklri haqqnda mlumat verilir. Oykonim rus mnli olub ruslarn
razid mskunlamas il laqdar yaranmdr. 1992-ci ildn kndin ad
dyidirilrk zizli olmudur.
Arpabulaq hidr., mr. amax r-nu razisind min. bulaq. Hidronim
arpa v bulaq szlrindn dzlib. Trkdilli xalqlarn toponimiyasnda z
znginliyi il seiln arpa komponenti dnli bitkilrdn birinin adn bildirmkl
brabr arma/arba/arpa variantlarnda ilnn qdim trkdilli tayfa adn da
ifad edir. Relyef baxmndan arpa bitkisinin kilmsi mmkn olan razilr
dnli bitki il bal olsa da, ykskliklr, su hvzlri omoniml ifad olunur.
Toponimiyada "arpa" sz il bal minlrl obyekt ad mvcuddur: Arpa da
(Asu, mkir), Arpa drsi (Ouz, Adam, Qubadli, Daksn, Qazax,
Zngilan, Klbcr, Goranboy, Ordubad, Xanlar), Arpa dz (Klbcr r.-nunun
ovdar kndi), Arpa yal (Klbcr, ua), Arpa gnbzi (Cbrayl), Arpa
kyi (Tovuz, Xanlar), Arpa uxuru (Qubadl); Ermnistanda Arpa, Arpa kndi
(1946-c ildn Areni), Arpa ay (1957-ci ildn Axuryan), Arpa gl (1950-ci
ildn Arpili), Arpavad (1945-ci ildn Xusakert), Arpavar/Arpava (1967-ci ildn
Naavan); Qarsda Arpaqala, Arpaen; Grcstanda Arpatala, Arpa kndi;
Krmda Arpalar; Qazaxstanda Arpa suyu v s. 1933-c ild Clilabad r-nunun
Qoabulaq i..v.-d Arpalqkndi qeyd alnmdr. Arpa sznn etnonim
variantnda ar hisssinin "yksklik, dalq" mnas danlmazdr.
Arpaay hidr., mr. Ermnistan v Azrb.-nn rur r-nu erazisindn
axan ay. Arpa, rqi Arpaay da adlanr. Araz aynn sol qoludur. Vardenis
silsilsindn 3100 m. hndrlkdn balanr. Yazl mnblrd adna ilk df
XII srdn tsadf edilir. XVI sr aid mnblrd d Arpaay hidronimi
haqqnda mlumat verilir. Hidronim arpa (etn.) v ay (axar su hvzsi)
szlrindn dzlib, etnotoponimdir.
Arpadr hidr., mr. Ordubad r-nu razisind ay. Gilan aynn sa
qoludur. Hidronim Arpa (ay ad) v dr (ay drsi) komponentlrindn

64
dzlib, "Arpa aynn drsi" mnasndadr. Cnubi Azrb. razisind eyniadl
knd vardr.
Arpadz oyk., sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. XIX srd burada glm ermnilr
mskunlamd. Sovet hakimiyyti illrind kndin ad Kolxozaen (Kolxoz
kndi) adlandrlm, 1992-ci ild is dyidirilrk Arpadz kimi
rsmildirilmidir. Knd z adn razidki "arpa kiln dz, l" mnal
eyniadl sahdn almdr.
Arpagdik oyk, sad. Xocavnd r-nunun aylaqqala i..v.-d knd. lk
df ad Arpa klind XII sr aid mnbd kilmidir. Oykonim arpa (etn.)
ve gadik (dan yast yeri, daaras yol) szlrindn dzlib. Knd z adn
yaxnlndak ykskliyin adndan almdr. Mnblrd Qaraba razisind
Arpad oroqrafik obyekti d qeyd alnmdr.
Arsal hidr., mr. Qbl r-nu razisind ay. Hidronim ar (yksklik,
da; quzey) v sal (qdim v masir trk dillrind "ay, axar su obyekti")
szlrindn dzlib, "da ay" v ya "imaldan axan su" demkdir. ayn adn
axd drnin landaft xsusiyyti il laqlndirnlr ar (qonur) v sal (btv
hamar da, qaya) komponentli bu hidronimi "qonur rngli sal da, qaya"
mnasnda izah edirlr.
Aral oyk., dz. Krdmir r-nunun Pirili i..v.-d knd. irvan
dznddir. rli variantnda da ilnir. Tdqiqatlara gr, kndin ad
kemid Quba v irvanda yaam tayfalardan biri olan rli tayfasnn
adndandr. rdbil hrinin m.-q.-ind, Qarasu ay hvzsind r adl
tarixi mahal qeyd alnmdr. Bel gman edilir ki, kndi hmin mahaldan
kb glnlr salmlar. Trk, monqol, tunqus-mancur dillrind arsan/aran,
o cmldn arsal/aral "mineral su, malicvi su", "da ay" demkdir.
Oykonim "malicvi suyu olan yer" mnasn ifad edir. 1917-ci ild Quba
qzasnda Aral kndi qeyd alnmdr. Buryat toponimiyasnda Aran,
Tatarstanda Ara adl dalq kurort hri vardr.
Arta oyk., sad. Lerik r-nunun Osyedr i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Trk dillrind arta sznn "sra da; da tirsi; alaq dalq",
"dadlm, pozulmu", "bolluq", "balta kp" mnalarnda ilnmsi
mlumdur. Oykonimin corafi mvqeyi sas verir ki, onu "da armnda
yerln knd" kimi izah edk. 1917-ci ild amax qzasnda Arta kndi d
qeyd alnmdr.
Artp or., mr. Gdby r-nunun Soyuqbulaq kndi razisind tp.
rtp variantnda daha ox ilnir. "Yksk tp, hndr tp" demkdir.
Artp hidr., sad. Daksn v mkir r-nlar razisind ay. mkir
aynn qoludur. Adn eyniadl yksklikdn almdr.

65
 Artupa oyk., mr. Astara r-nunun Sncrdi i..v.-d knd. Xzr
dnizindn bir qdr aral, Lnkran ovalndadr. Oykonim art v upa (oba)
szlrindn dzlib, "da armnda salnan oba, knd" demkdir.
Artyom Aberon arxipelaqnda n byk ada, Xzr dnizinddir.
Pirallah adasnn 1925-ci ildn 1991-ci ildk addr. Pekar inqilab
Artyomun (F.A.Sergeyevin) rfin adlandrlmdr. Rus xritlrind adan
"Svyatoy" da adlandrmlar. Artyomada qsbsi bu adadadr. 1991-ci ildn
hm ada, hm d qsb Pirallah adlandrlmdr.
Aru hidr., sad. Goranboy r-nu razisind ay. Mnas "tmiz, saf"
demkdir.
Arus oyk., sad. Yardml r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Oykonim rus variantnda da ilnir. Mnblrin verdiyi
mlumata gr, hmin knd Mirimli, Taprl, Mlkli v Aruslu adlanan drd
mhlldn ibartdir. XIX srin ikinci yarsna aid mnblrd d Lnkran
qzasnda mnc qpaqlardan olan orus/rus tayfasnn yaad gstrilir.
Arus sz qdim trklrd "uzun, hndr adam" demkdir.
Artunaqomer oyk., mr. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Kemi ad Qzlqaya olmudur. Ken srd ermnilrin dyidirdiklri
adlardandr. Trtr ayndan bir qdr aral, da tyinddir. Erm. Artuna-qomer
"Artun pysi" demkdir. 1992-ci ildn kndin ad yenidn Qzlqaya kimi
rsmildirilmidir.
Arvan or., sad. Culfa r-nu razisind da. Hn. 1280 m. Toponimik
dbiyyatlarn bir oxunda arvan sz "erkk dv cinsi", "ikihrgcl dv"
kimi izah olunur. Lakin aparlan tdqiqatlar gstrir ki, arvan ar v van
hisslrindn ibart olub, bir ox xalqlarn toponimiyasnda ar "qum ay drsi";
"qoruyucu, keiki"; van is "drg, yaay yeri"; "i uclu zirv";
"dayanacaq" v s. kimi mnalandrlr. Bu baxmdan oronimi "keiki zirv"
kimi izah etmk olar. Qazaxstann O vilaytind Aravan adlanan r-n
mlumdur.
Arvan hidr., sad. Culfa r-nu razisind ay. Adn eyniadl dadan
almdr.
Arvana oyk., dz. Yardml r-nunun Petsr i..v.-d knd. Tal
dalarnn tklrinddir. XIV sr aid Fzlullah ibn Ruzbihan Xuncinin "Tarixi
Alm-arayi mini" srind Arvanada oronimi qeyd alnmdr. Azrbaycan
dilinin dialektlrind arvana "boz dii dv" demkdir. Lakin kndin ad
yaxnlndak dalardan birinin ad il d adlandrla bilr. Mnblrin verdiyi
mlumata gr, Petsr da silsilsinin Alvan adlanan c.-q. yamacnda Arvana
adl yaay mntqsinin xarabal var. XIX srd salnm indiki knd d
hmin xarabaln ad il adlanmdr. Bzi tdqiqatlara gr, Arvana
etnotoponim hesab edilir.

66
 Arvanay hidr., mr. Qbl r-nu razisind ay. Hidronim "quru ay
drsi" mnasndadr.
Arzanax or., mr. Qax v ki r-nlar razisind da. Qdim trk
dillrind arza/arzu "snmmi hng", nax/nak "xalis, tmiz" demkdir. Dan
ad onu tkil edn sxurlarn adndan gtrlb. Bu szl bal Astafa hri
yaxnlnda Arzamas adl tp v Rusiyann Qorki vilaytind Arzamas adl
hr qeyd alnmdr.
Arzu oyk., sad. Xamaz r-nunun Yergc i..v.-d qs. Samur-Dvi
ovalndadr. 50-ci illrin vvllrind 12 -li sovxozun yannda salnm,
1965-ci ild rsmi olaraq bel adlandrlmdr. Ken srin vvllrind
Ermnistandan krlm azrb.-lar mskunladrlmdr. Kndin ad halinin
xo glcy midi il baldr.
Asxanakran oyk, mr. Astara r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Br
aynn sol sahilind, Petsr silsilsinin tyinddir. Trk dillrind as
sznn "qartal", "qdim alanlarn ad", "qam" mnalarnda ilnmsi
mlumdur. Lakin Azrb. dilinin dialektlrind as "s, ks-sda, ss-ky"
mnalarn da ifad edir. Kndin yerldiyi corafi rait onun adnn "qartal" v
ya "ks-sda" szlri il bal olduunu sylmy imkan verir. Xana v kran
szlrinin hr ikisi yaay mntqsi bildirn toponimik terminlrdir. Bzi
tdqiqatlar toponimi tal dilinin materiallar sasnda "dmiri evlri" kimi d
izah edirlr.
Aslanarx hidr., mr. Brd r-nu razisind arx. Hidronim Aslan v arx
szlrindn ibartdir. 1933-c ild hmin r-nun Xoruzlu i..v.-d Aslanlar adl
knd d qeyd alnmdr. Arx hmin kndin ad il baldr.
Aslan da or., mr. Xzr dnizind ada. Aberon arxipelaqnda n
kiik adalardan biridir. ilov adas yaxnlndadr. Yerli halinin verdiyi
mlumata gr, Aslan adl bir dnizinin gmisi buradak dalara toxunub
flakt urad n ada bu ad almdr. Buradak mayak da Aslan mayak
adlanr. Aslan (ir) igillrin totemi olmaqla yana trk xalqlarnda gc-qdrt
rmzi olmudur. Mnblrd ada Aslan qayas klind d qeyd alnmdr.
"Qdrtli qaya" demkdir.
Aslanoba oyk., mr. Xamaz r-nunun Susayqlaq i..v.-d knd. Xzr
dnizi sahilinddir. Oykonim Aslan (xs ad) v oba szlrindn dzlib,
"Aslana aid oba, knd" demkdir. Aslan sz antroponim v etnonim kimi
trkdilli xalqlarn toponimiyasnda geni yaylmdr. Aslanboyun, Aslanbud,
Aslanbyli (Qazax r-nunda li Bayraml kndinin kemi ad), Aslanlar, Aslanl
(Ermnistan), Aslan, Aslanah, Qamaslan, Aslandz (ran) v s.
Asmaay hidr., mr. Xamaz v Quba r-nlar razisind ay. Hidronim
asma v ay szlrindn dzlib. Qdim trk abidlrinin dilind asla/asma sz
"qidalanan, artan, oxalan" mnalarnda ilnmidir. Asmaay "artan, suyu
oxalan, hr hans bir su hvzsi hesabna qidalanan ay" demkdir. 1917-ci ild

67
Lnkran qzasnda Asladar kndi qeyd alnmdr ki, bu oykonimin d mnas
"artan, oxalan, byyn" kimi izah olunmaldr. Toponimikada bu hidronimi
trk dillrindki asma (xq, sallaq yer) v ay komponentlrindn ibart
"dadan, xqdan axan ay" mnal sz kimi d izah edirlr.
Asparsti oyk, mr. Quba r-nunun Zrqova i..v.-d knd.
Vlvlayn sahilinddir. slind Asparast olmaldr. Yerli halinin verdiyi
mlumata gr, oykonim tat dilindki s (at) v parusta (umu, dm)
szlrindn dzlib, "atn uduu, ddy yer" mnasndadr. Tdqiqatlara
gr is aspa (trk dillrind "srgn", "da arm, da yolu"; "acaqovaq") v
rst (ran dillrind "yaay yeri, knd") komponentlrindn ibart olan bu
corafi ad "da armnda knd, da yolunda knd" demkdir.
Astaf oyk., mr. Daksn r-nunun Qabaqtp i..v.-d knd.
Qaflanqala silsilsinin tyinddir. Oykonim ast (aa, kk) v a/"(a/ab/ob)
szlrindn dzlib, "dr ay" v ya "ay drsi" demkdir.
Astanl oyk., dz. 1. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Hmir
ay sahilind, Burovar silsilsinin tyinddir. XIX srin axrlarnda kndin
sasn Musabyli kndindn xm astanl nsli qoymudur. Knd hmin nslin
ad il adlanmdr. 1933-c ild r-nda Astanabad adl baqa bir knd d qeyd
alnmdr; 2. Neftala r-nunun Aa Qaramanl i..v.-d knd. Kr aynn
sahilind, dznlikddir. Mnblrin verdiyi mlumata gr, knd kemid
Xanobanl, li Sultanl da adlanmdr. li Sultan xanobam tayfasna mnsub
aslanl tirsinin basnn addr. Tdqiqatlar bu oykonimlri dialekt
variantnda rsmildirilmi (astanl) aslanl etnonimi il laqlndirirlr. Astan
szn toponimistlr ox vaxt xs ad hesab edirlr. slind bu oykonimlrdki
astan komponenti Azrb. xalq dilind "ay yatanda sualt hndr yer, sualt
donqar" mnasnda ilnir. ay knarnda yerln hr iki obyektin corafi
mvqeyi szn mnasna uyundur. As sznn d bir ox trk dillrind "ay,
byk ay, byk ay qolu" mnalarnda ilnmsi mlumdur.
Astara hidr., mr. 1. Astara r-nu razisind min. bulaq. stisu ay
drsind, Astara hri yaxnlndadr. Suyu yksk drcd minerallam,
ac-duzludur; 2. Azrb.-nn ranla dvlt srhdind ay. indanqalas dann
(Tal silsilsi) yamaclarndan 0 817 m. yksklikd) balanr, Xzr dnizin
tklr. Astara hri ayn mnsbinddir. Adn razidki eyniadl bulaqdan
almdr. Hidronim ast (aa, kk dr) v ara/ura (yer; su, ay, bulaq)
szlrindn dzlib, "drd bulaq, kk yerdn xan su mnasndadr.
Astara hidr., mr. 1. Astara r-nu razisind min. bulaq. stisu ay
drsind, Astara hri yaxnlndadr. Suyu yksok drcd minerallam,
ac-duzludur; 2. Azrb.-nn ranla dvlt srhdind ay. indanqalas dann
(Tal silsilsi) yamaclarndan (1817 m. yksklikd) balanr, Xzr dnizin
tklr. Astara hri ayn mnsbinddir. Adn razidki eyniadl bulaqdan

68
almdr, Hidronim ast (aa, kk dr) v ara/ura (yer; su, ay, bulaq)
szlrindn dzlib, "drd bulaq, kk yerdn xan su" mnasndadr.
Astara oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. ranla srhdd yerlir. .-
dn Xzr dnizin qovuur. Q. hisssi dalqdr. Retsr silsilsinin v Tal
dalarnn bir hisssi r-nun razisind yerlir. Astara v Tngru aylar r-nun
razisindn axr. Mrkzi Astara hridir. Adn razidki eyniadl aydan
almdr; 2. Azrb.-da hr.
Astara r-nunun mrkzi. Azrb.-nm ranla srhdind (bir hisssi ran
Azrb.-nndadr), Astara aynn mnsbind, Xzr dnizinin sahilind,
Lnkran ovalndadr. Adn eyniadl aydan almdr. XIII sr aid
mnblrd Astara yaay mntqsi ad kimi xatrlanr. Astara aynn Cnubi
Azrb. Sahilind yerln hr v port da Astara adlanr. Bu hrin qdim ad
Qum olmudur. Fars dilind qum sz d "alaq yer, aa yer" kimi izah edilir.
Astraxanbazar oyk., mr. Clilabad r-nunun v hrinin 1967-ci
ildk ad. Oykonim Htrxan adnn rusca sslmsindn v bazar (burada
"dz, meydan") szndn ibart olub, XIX srd Htrxan vilaytindn
krlm aillrin mskunlamas il bal yaranmdr.
Astraxanka oyk., dz. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kemi
ad Qzmeydan olmudur. Qozluayn sa sahilindn bir qdr aral,
Qzmeydan platosundadr. ar hkumtinin Rusiyann mrkzi
quberniyalarndan mxtlif dini triqt nmayndlrini (molokan, baptist,
duxobor v b.) milli ucqarlara, o cmldn Azrb.-na krm siyasti il
laqdar 1849-cu ild Htrxan vilaytindn kb glnlr burada mskn
salmlar. Oykonim Htrxan adnn rusca sslnmsindn v ruslarn lav
etdiyi -ka kilisindn ibart olub, "Htrxandan glnlr" mnasndadr.
Astraxanka hidr., dz. 1. amax r-nu razisind ay. Hmir (fars.
"bac") ay da adlanr; 2. amax r-nunda Astraxanka kndi yaxnlnda
mineral bulaq. soyuq kkrdl bulaqdan ibartdir. Hidronim razidki
eyniadl yaay mntqsinin adndan yaranmdr. Toponimiyada astraqan bir-
birin ox yaxn olan kiik krfzlr deyilir. Bu baxmdan ayn hr iki ad bir-
birini tamamlayr.
Astraxanovka oyk., dz. Ouz r-nunun Byk Sydl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi XIX srd Htrxan vilaytindn kb
glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonom Hstrxan
(yer ad) v rusca -ovka kilisindn ibart olub, "htrxanllar" mnasndadr.
Aagl or., sad. amax r-nu razisind da. Tudar v igil
aylarnn aa axnlar arasnda yerlir. hn. 798 m. sli Aal olmaldr.
Mnas "aada yerln, aada yaayanlar" demkdir. razinin iki ayn
aa axnnda yerlmsi d bu izahn doruluunu sbut edir. Bzi
tdqiqatlar oronimi "aagl bitn da" kimi mnalardrrlar.

69
 Aa Acaknd oyk., mr. Goranboy r-nunun eyniadl qsb i..v.-d
tq. Qaraayn (Goran aynn yuxar axar) sahilind, dalq raziddir. 1938-ci
ildn 1992-ci ildk aumyan adlandrlmdr. Qaraba yaylasnda yerln
Acaknd yaay mntqsinin adnn qarldr.
Aa Acayaz oyk, mr. Ada r-nunun Dhnxlil i..v.-d knd.
irvan dznddir. XIX srin ortalarnda Acayaz (indiki Yuxar Acayaz)
kndindn xm rbbdlkrim tayfasna mnsub olan aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Birinci komponent razidki eyniadl
iki yaay mntqsini frqlndirmk mqsdil ilnir. Oykonim "aada
yerln Acayaz kndinin aa hisssi" demkdir.
Aa Aasbyli oyk, mr. Samux r-nunun li Bayraml i..v.-d
knd. Dznlikddir. Yuxar Aasbyli oykoniminin qarldr. Aasbyli
XIX srin ortalarnda maldar elatlardan birinin adn ks etdirir.
Aa Amburdr oyk., mr. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d knd.
Gncv aynn sahilind, Petsr silsilsinin tyinddir. 1933-c ild knd
sadc Amburdr klind qeyd alnmdr. Oykonim "aada yerln
Amburdr kndi" demkdir.
Aa Apu oyk., mr. Lnkran r-nunun Bilsr i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Oykonim "aada yerln Apu kndi" demkdir.
Trk dillri v onlarn dialektlrind ab/abu/apu paralellri "xlvt gu; tcrid
olunmu yer; gizli yer; dinclmk n sakit yer", "papaq; da ba" mnalarn
ifad edir. Bu da hmin kndin yerldiyi razinin corafi mvqeyi il baldr.
Aa Aralq oyk., mr. rur r-nunun Qarxun i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi kemi Aralq Baknd (indiki Yuxar Aralq)
kndindn xm aillr trfindn salnm v Aa Aralq Baknd
adlandrlmdr. Sonralar toponimin trkibindki Baknd komponenti ixtisara
uram v indiki formada rsmildirilmidir. Oykonim "aada yerln
Aralq kndi" demkdir.
Aa Astanl oyk., mr. Yardml r-nunun Astanl i..v.-d knd.
Bolqar ayndan bir qdr aral, Burovar silsilsinin tyinddir. Kemi ad
Astanl olmudur. Oykonimin birinci komponenti kndin corafi mvqeyini
bildirmkl yana, onu eyniadl digr yaay mntqsindn frqlndirmy
xidmt edir. "Astanl kndinin aa hisssi" demkdir.
Aa Atuc oyk, mr. Quba r-nunun Glzi i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin yamacndadr. XIX srin sonlarnda Atuc kndindn xm bir qrup
ailnin hmin knd mxsus qlaq yerind mskunlamas nticsind
yaranmdr. Yaay mntqsi vvlki knddn bir qdr aada yerldiyi
n bel adlandrlmdr.
Aa Aybl oyk, mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Zym
aynn sol sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. XIX srin vvllrind
kemi Gvhr Aybl kndindn xm aillrin burada mskunlamas

70
nticsind yaranmdr. Tdqiqatlarn mlumatna gr, bu knd rti olaraq
hissy ayrlr. Aa Aybl, Yuxar Aybl (v ya Qa Aybl), Qazanlar.
Aradrmalar gstrir ki, bu kndin ilkin ad raqllardr. Zymay zrind
mskun olan raqllarn hakimi Eyyubxan olmudur. XVII-XVIII srlrd knd
Eyyublu kimi d qeyd alnmdr. Aybl Eyyublu adnn thrif olunmu
klidir. Oykonim "Eyyublu kndinin aa hisssi" kimi baa dlmlidir.
R-nun razisind Aybl qobusu adl yaran da vardr.
Aa Ayrm oyk, mr. Klbcr r-nunun Oktyabrknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Knd Ayrm aynn aa hisssind yerldiyi n bel
adlandrlmdr.
Aa Aza oyk, mr. Ordubad r-nunun Aza i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonim "aada yerln Aza kndi" mnasndadr. 2003-c
ildn kndin ad Azaknd kimi rsmildirilmidir.
Aa Biln oyk, mr. Lerik r-nunun Noda i..v.-d knd. Datyi
raziddir. XIX srd Biln (indiki Yuxar Biln) kndindn xm aillr
trfindn salnmdr. "Biln kndinin aa hisssi" demkdir. Knd z adn
razidki Bilnayn adndan almdr. Trk dillrind bilan "da keidi";
Azrb. dilinin dialektlrind bilin "runel, dan altndan alan yol" mnalarnda
ilnmkddir. Onu da qeyd etmk lazmdr ki, 1917-ci ild Lnkran qzasnda
iki Biln v bir Bilin kndi qeyd alnmdr.
Aa Bradi oyk, mr. Lerik r-nunun Dstr i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. XIX srd Bradi (indiki Yuxar Bradi) kndindn xm
bir qrup ailnin mskunlamas nticsind yaranmdr. Toponimin ikinci
komponenti Tal dilind bur (hndr, yksk) v di (knd) szlrindn ibart
olub (-a bitidirici sait), "yksklikd yerln knd" demkdir. Birinci
komponent is kndin corafi mvqeyini gstrir. Oykonim "Bradi kndinin
aa hisssi" demkdir.
Aa Bucaq oyk, mr. Yevlax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. lican
aynn sahilinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, knd lican aynn
Bozda silsilsi il bucaq ml gtirdiyi razid yerldiyi n bel adlanr.
Birinci komponent is eyniadl iki yaay mntqsini frqlndirmy xidmt
edir. Bucaq, eyni zamanda monqollarn (tatarlarn) noay qbilsin mnsub
nslin addr. Blgd bu nslin ad v bal baqa obyekt adlar da vardr:
Bucaq (Mingevir), Qarabucaq (Krdmir).
Aa Buzqov oyk, mr. Babk r-nunun Buzqov i..v.-d knd. Buzqov
aynn sahilind, Drlyz silsilsinin c. yamacndadr. Yaay mntqsi
Buzqov aynn aa hisssind yerldiyin gr bel adlandrlmdr.
Oykonim Yuxar Buzqov adnn qarldr. razi adn eyniadl aydan
almdr.
Aa Cibikli oyk, mr. Qubadl r-nunun ardaql i..v.-d knd.
Kosakrm (Brgad aynn qolu) aynn sahilinddir. Kemi ad

71
Kosakrm olmudur. XIX sr aid mnblrdn birinin mlumatna gr,
qdim trk tayfalarndan olan cibiklilrin oturaq hyata kemsi il laqdar
vvlc Yuxar Cibikli kndinin sas qoyulmudur. Kollektivlm illrind is
oradan xm bir sra aillr trfindn Aa Cibikli kndi salnmdr.
Oykonimlr yaay mntqlrinin corafi mvqeyi il laqdar yaranmdr.
Mnblrd hl XV srdn cibikli/cibiklu tayfasnn bu razid yaamas
haqqnda mlumat verilir. Qazax r-nunun Cayl kndind d cibili nsli qeyd
alnmdr.
Aa Crli oyk, mr. Bilsuvar r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Muan dznddir. Yerli halinin mlumatna gr, Sovet hakimiyyti illrind
Yuxar Crli adlanan mntqdn bir qrup ail ayrlaraq Aa Crli kndini
ml gtirmidir. Oykonim yaay mntqsinin corafi mvqeyi il laqdar
yaranmdr.
Aa ardaqlar oyk, mr. Zaqatala r-nunun Dana i..v.-d knd.
Dznlikddir. Tdqiqatlarn yazdna v yerli halinin dediyin gr, hmin
knd Dastann urdax kndindn kb glmi aillr trfindn salnmdr.
Bunlar mnc avarlardr. Sonralar urdax sz ardax klin dmdr.
Oykonim yaay mntqsinin corafi mvqeyi il laqdar yaranmdr.
Aa ayknd oyk, mr. mkir r-nunun Barsum i..v.-d knd. Da
tyind yerlir. XIX srd bu razid Grcstandan v Ermnistandan glm
ermnilr mskunladqdan sonra kndin ad Barum kimi rsmildirilmidir.
Hal-hazrda, sasn Ermnistann Qaraqoyunlu mahalnn ay-knd kndindn
v Gy mahalndan didrgin salnm azrb. aillr burada mskunlamlar.
Aa ayl oyk., mr. Adr r-nunun Yuxar ayl i..v.-d knd.
Trtr aynn sol sahilind yerln v vvllr ayl adlanan kndin aa
hisssidir. 1933-c ild Aa ayl kimi qeyd alnan bu knd sonralar Nerkin
(erm. "aa") ayl adlandrlmd. 1992-ci ildn kndin vvlki ad brpa
olunmudur.
Aa mnli oyk., mr. Beylqan r-nunun Yuxar mnli i..v.-d
knd. Mil dznddir. Yerli halinin mlumatna gr, kndi Adam r-nundak
mnli kndindn ayrlm aillr salmlar. Bzn Araz mnlisi d adlanr.
Oykonim yaay mntqsinin corafi mvqeyi il laqdar yaranmdr.
Aa Danzq oyk., mr. 1933-c ild Naxvan r-nunun Yci i..v.-d
qeyd alnmdr. Oykonim "Danzq yaay mntqsinin aa hisssi"
demkdir. Danzq/Danzx/Danzik variantlarnda yazya alnan bu oykonimin
dan (qdim trk dillrind "l, aq yer") v zik/zq (soyuq) komponentlrindn
ibart olub, "soyuq l" mnasn ifad etdiyini sylmk olar.
Aa Daal oyk., mr. ki r-nunun Aydnbulaq i..v.-d knd.
Dhn aynn sahilind, kklikddir. Mnblrin verdiyi mlumatdan v
tdqiqatlarn yazlarndan mlum olur ki, bu knd ki r-nundak Bucaq
kndinin yaxnlnda yerldiyin gr kemid Bucaq Daal, bir mddt

72
Qlaq Daal da adlandrlmdr. XIX srd Daal kndindn xm bir
qrup ail kndin yaxnlnda yeni yaay mntqsi - Aa Daal
yaratmlar. vvlki knd is indi olduu kimi, Ba Daal adlandrlmdr.
Oykonimin ikinci komponenti da v al (qoyun saxlanan yer; tvl)
szlrindn ibartdir. Hqiqtn d, kndin razisind iki tbii maara v bir
qayaalt da maara vardr.
Aa Daarx oyk., mr. rur r-nunun Siyaqut i..v.-d knd.
Arpaayn sahilinddir. Oykonim "Daarx yaay mntqsinin aa hisssi"
demkdir. Kndi kemi Daarx (indiki Yuxar Daarx) kndindn xm aillr
kollektivlm illrind (XX srin 30-cu illri) salmlar.
Aa Daksn oyk., mr. Daksn r-nunun Daksn qs. i..v.-d
knd. Qoqar aynn sahilinddir. "Daksn yaay mntqsinin aa
hisssi" demkdir. Daksn filiz mdnlrinin istismar il laqdar olaraq
Byk Vtn mharibsindn sonra yaranm yaay mntqlrindndir.
Aa bdrhmanl oyk., mr. Fzuli r-nunun bdrhmanl i..v.-
d knd. rkn aynn sahilinddir. Kndi bdrhmanl nslin mnsub
aillr salmlar. "bdrhmanl yaay mntqsinin aa hisssi" demkdir.
Oykonim yaay mntqsinin corafi mvqeyi il laqdar yaranmdr.
Aa ndmi oyk., mr. Ordubad r-nunun Nsns i..v.-d knd.
Ordubad aynn sahilinddir. Yaay mntqsini XIX srin vvllrind
kemi ndmi kndindn xm aillr salm v aada, kkd
yerldiyin gr bel adlanmdr. Xalq danq dilind nd "eni-yoxu";
"ala-uxur", mi "su ylan yer" mnalarn ifad edir. Bellikl, oykonim "su
ylan ala, uxur yer" mnasndadr. 2003-c ildn kndin ad Aa ndmic
kimi rsmildirilmidir.
Aa skipara oyk., mr. Qazax r-nunun skipara i..v.-d knd.
Coas aynn sol sahilind, Qazan dann tyinddir. Oykonim kndin
corafi mvqeyi il bal yaranmdr. "skipara yaay mntqsinin aa
hisssi" demkdir. skipara is Khnknd oykoniminin sinonimidir.
Aa ylis oyk, mr. Ordubad r-nunun ylis i..v.-d knd. ylis
aynn sahilind, da tyinddir. "ylis yaay mntqsinin aa hisssi"
demkdir. Knd XIX srd ylis (indiki Yuxar ylis) kndindn xm bir
qrup ailnin Dt (farsca "l, shra") adl yerd mskunlamas nticsind
yaranmdr. Toponimin ikinci komponenti ylis (ylnmk, k salmaq,
mskunlamaq mnal feldn) "ylnc, drg, yaay yeri" mnasna
uyundur.
Aa Frcan oyk., mr. Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Hkri
aynn sol sahilindn bir qdr aral, Qaraba silsilsinin c.-q. tyinddir.
Kemi ad Haraldr. 1954-c ild qonu Frcan kndindn kb glmi
aillr mskunlad n kndin ad dyidirilrk Aa Frcan
adlandrlmdr. Oykonim "Aada yerln Frcan kndi" demkdir.

73
 Aa Filfili oyk., mr. Ouz r-nunun Filfili i..v.-d knd. XIX srd
indiki Filfili kndi sasnda yaranmdr. Bucaq kndi yaxnlnda yerldiyin
gr kemid, Bucaq Filfili d adlandrlmdr. Oykonim yaay mntqsinin
corafi mvqeyi il laqdar yaranmdr. Filfili is "istiot" demkdir.
Aa Gdik or., mr. Lerik r-nunun Klvz kndind da. "trafa
nisbtn alaq da yolu" demkdir.
Aa Gyli oyk., mr. Zngilan r-nunun ayfl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Oykonim yaay mntqsinin corafi mvqeyi il bal
yaranmdr. Kndi Yuxar Gyli kndindn kb gln aillr salmlar.
Toponim XIX srd Zngzur qzasnda yaam maldar gyli tayfasnn adn
ks etdirir. Etnotoponimdir.
Aa Gynk oyk., mr. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. oparx
aynn hr iki sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. Yaay mntqsi XIX
srin vvllrind Gynk (indiki Ba Gynk) kndindn xm aillrin
burada mskunlamas nticsind yaranmdr. "Aada olan Gynk kndi"
demkdir.
Aa Gzdk oyk, mr. Aberon r-nunun Ceyranbatan i..v.-d
qsb. vvllr Gzdk dmir yol stansiyas yannda qsb adlandrlmdr.
1965-ci ildn qsbnin ad indiki kimi rsmildirilmidir. Oykonim yaay
mntqsinin corafi mvqeyi il bal yaranmdr. Oykonimin ikinci
komponenti gzlk (payz otla) sznn tlffz formasdr.
Aa Gzlk oyk, mr. Fzuli r-nunun Pirhmdli i..v.-d knd.
Dznlikddir. yaay mntqsi XIX srd Gzdk (indiki Yuxar Gzlk)
kndindn xm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. "Gzlk
yaay mntqsinin aa hisssi" demkdir. Gzlk qdim Azrb. dilind
"payz otla", "payz yurdu" mnalarn ifad edir.
Aa Hacqasml oyk, mr. Saatl r-nunun Hacqasml i..v.-d knd.
Araz aynn sahilind, Mil dznddir. Oykonimin birinci komponenti kndin
yerldiyi corafi mvqeyi bildirir, ikinci komponent is ahsevnlrin
Hacqasml qolunun ad il baldr.
Aa Xa oyk, mr. Klbcr r-nunun ayknd i..v.-d knd. Trtr
aynn sahilind, datyi raziddir. Oykonimin birinci komponenti yaay
mntqsinin corafi mvqeyi il baldr. kinci komponent is abidlrin
dilind "xristianln rmzi iarsi"; "kils bayra"; "kils" mnalarnda
ilnmidir. razidki Snqkils yer ad bu szn mhz "kils" mnasn qbul
etmy sas verir.
Aa Xocamusaxl oyk, mr. Qubadl r-nunun Frcan i..v.-d knd.
Brgad silsilsinin tyinddir. Kemi ad Qalacq Xocamusaxldr. Yaay
mntqsini XIX srin axrlarnda Xocamusaxl (indiki Yuxar Xocamusaxl)
kndindn xm aillr salmlar. sl ad xacbuishaql olan xocamusaxl
tayfas qdimdn Zngzur qzasnda yaamdr. Onlarn kemid Qalacq,

74
Dstgird v Mazutlu adlanan qlaqlar sonralar tdricn mstqil yaay
mntqlrin evrilmidir. Oykonim yaay mntqsinin corafi mvqeyi il
bal yaranmdr.
Aa Xuc oyk, mr. Quba r-nunun Xucbala i..v.-d knd. Yaay
mntqsi XIX srd Orta Xuc kndin mxsus qlaq yerind bina edilmidir.
Toponimi, sasn mnc qpaqlardan olan ku tayfasnn ad il
laqlndirirlr. Oykonimin birinci komponenti yaay mntqsini eyniadl
digr iki knddn frqlndirmy xidmt edir.
Aa mamquluknd oyk, mr. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qusar maili dznliyinddir. XX srin vvllrind mamquluknd yaay
mntqsin aid pay torpaqlarndan bir qdr aada eyniadl yeni yaay
mntqsi salnm v Aa mamquluknd adlandrlmdr.
Aa Kldk/Gldk oyk, mr. ki r-nunun Ba Kngt i..v.-d
knd. yriayn sahilind, Alazan - yriay kkliyinddir. Tdqiqatlar
oykonimi kl (gcdn dm, dinc qoyulmu) v -dk (-lk)
komponentlrindn ibart "dinc qoyulmu kin sahsi" mnal sz kimi izah
edirlr. Kldk komponenti kndin razisindki Kl dann adndan yaranb.
"Kl da yerln, Kl dann traf, yan" mnasn ifad edir. Yaay
mntqsini kemi Kldk (indiki Ba Kldk) kndindn xm aillr
nisbtn aada saldqlar n bel adlandrlmlar.
Aa Ksmn oyk., mr. Astafa r-nunda knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Yay mntqsi Sovet hakimiyyti illrind Qraq Ksmn
kndindn xm aillr trfindn salnmdr. Da Ksmn kndinin qarl
kimi nzrd tutulmudur.
Aa Kngt oyk., mr. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kngt
aynn sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. Kndi XIX srin vvllrind
Ba Kngt kndindn xm aillr salmlar. Oykonimin birinci komponenti
kndin corafi mvqeyini, ikinci komponenti is trkdilli kinkit tayfasnn adn
ks etdirir.
Aa Krdmahmudlu oyk., mr. Fzuli r-nunun Krdmahmudlu
i..v.-d knd. Dznlikddir. Oykonimin birinci komponenti yaay
mntqsinin corafi mvqeyi, ikinci komponenti is maldar krdmahmudlu
tayfasnn ad il baldr.
Aa Krkndi oyk., mr. Salyan r-nunun Arbatan i..v.-d knd. Kr
aynn sahilinddir.Yaay mntqsi XX srin vvllrind Salyan balq
vtglrind ilmk n Cnubi Azrb.-dan glnlr trfindn salnm v
Krkndi adlandrlmd. Sonralar tikinti idarsinin fhl v qulluqular n
salnm qsb d kndl birlmidir. Yeni salnm yaay mntqsi hmin
knddn bir qdr aada yerldiyi n Aa Krkndi adlandrlmdr.
Krkndi "Kr sahilind knd" mnasndadr.

75
 Aa Qaraanl oyk., mr. Klbcr r-nunun Orta Qaraanl i..v.-d
knd. Uluxan aynn (Trtr aynn qolu) sahilind, datyi raziddir. Yerli
halinin mlumatna gr, yaay mntqsini XIX srd Zngzur qzasnn
Qaraanl kndindn (indiki Lan r-nu razisinddir) glmi iki qarda - Uluxan
v hmdxan salmlar. Ona gr d knd el arasnda Uluxan Qaraanl v ya
Frzalua deyirlr. hmdxann olanlarndan Frzal kndin aa hisssind
mskunlad n bura Aa Qaraanl, digr olu Mmmdxan kndin orta
hisssind mskunlad n bura Orta Qaraanl, Uluxann misi olu
Bayram (Balo) is kndin yuxar hisssind mskunlad n hmin yer Ba
Qaraanl adlandrlmdr (bu knd Baloua da adlanr).
Aa Qaragvndli bax: Qaragvndi.
Aa Qaramanl oyk., mr. Neftala r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Kr aynn sa sahilind, Salyan dznddir. Oykonimin birinci komponenti
kndin corafi mvqeyi il, ikinci komponenti is trkdilli qaramanl tayfasnn
ad il baldr.
Aa Qaramrym oyk., mr. Gyay r-nunun nc i..v.-d knd.
irvan kanal boyundadr. "Qaramrym (sli Qaramaryan) adl yaay
mntqsinin aa hisssi" demkdir. Mnblrd Aa Qaramryn
variantnda da qeyd olunur. kinci komponent qara (byk) v maryan (dan
gndyn hisssi, l bitkilri il hat olunmu sah) komponentlrindn ibart
olub, "byk otlaq sahsi, dan gndyn tyi" mnalarn bildirir. razinin
corafi mvqeyi d bu izaha uyundur.
Aa Qaranlq oyk, mr. Xocavnd r-nunun 1923-c ildk ad.
Oykonimin birinci komponenti yaay mntqsinin corafi mvqeyi il
baldr. Mntq adn razidki Qaranlq dandan almdr. razid eyniadl
ay da vardr. Ermnistan razisindki Martuni r-nunun ad da 1946-c ildk
Aa Qaranlq olmudur.
Aa Qarxun oyk., mr. Yevlax r-nunun Yuxar Qarxun i..v.-d
knd. irvan dznddir. Kndi XIX srd rvan quberniyasndak Qarxun
kndindn kb glmi aillr salmlar. Yaay mntqsi Qarxun Krp-
knd v ya Qraql Qarxun da adlanr. Bu da onun Krpkndin yaxnlnda v
Kr ay sahilind olmas il laqdardr. XIX srin sonlarnda knd byyrk
Aa v Yuxar Qarxun kndlrin blnmdr. Ermnistann Emidzin r-
nundak Araks kndinin ad da 1946-c ildk Aa Qarxun adlanmdr.
Aa Qlnxur oyk, mr. Qusar r-nunun Gilah i..v.-d knd. Samur
aynn sahilinddir. Tdqiqatlar bu toponimi lzgi dilindki kalunxur
(dznlikd yerln knd) v va kalnxur (sahil kndi) szlrinin thrif
uram formas hesab edirlr. Qlnxur razidki orta srlr aid
Qalaxur/Qlxr/ Qalaknd yaay mntqsinin adndandr.
Aa Qsil oyk., mr. Ada r-nunun Qlbnd i..v.-d knd. irvan
dznddir. "Aada yerln Qsil kndi" demkdir. Qsil Azrb. dilinin

76
dialektlrind v bzi trk dillrind ilnn qas/qs/qjl szlri il bir yuvadan
olub, "otlaq, yamac" mnasn ifad edir.
Aa Qlba oyk., mr. Xocal r-nunun Xanabad i..v.-d knd.
Datyi raziddir. XIX srin 20-ci illrind randan kb glmi ermni
aillri mskunladqdan sonra kndi Nerkin (erm. "aa") Qlnba
adlandrmdlar. 1992-ci ild kndin vvlki ad brpa edilmidir. Toponimin
Qlnc xs adndan v ba szndn ibart olub, "Qlnca mxsus ba"
mnasn bildirmsi ehtimal olunur. Oykonimin birinci komponenti kndin
corafi mvqeyi il baldr.
Aa Qlaq oyk, mr. ahbuz r-nunun Kolan i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonimin ikinci komponenti olan
qlaq szn "qlama" mnasnda qbul etmk olmaz. nki razidki Aa
Qlaq v Yuxar Qlaq kndlri qlaq n lverili deyil. Bu ad kngrlilrin
qzl qlaq tayfasnn tirlrindn (orta qlaq, gll qlaq, yazl qlaq, yaz
qlaq v ya dz qlaq) birinin ad il baldr. Aa Qlaq oykonimi
etnotoponim kimi "ad kiln tayfann, tirnin mskunlad razinin aa
hisssi" anlamndadr.
Aa Qolqti oyk., mr. Ada r-nunun Yuxar Qolqti i..v.-d knd.
Yuxar irvan kanalnn sahilind, irvan dznddir. Qolqti sz qol v kndi
hisslrindn ibart olub "ay qolunun v ya ayn sahili" mnasn ifad edir.
Knd dorudan da vaxtil Tryanayn qollarndan birinin sahilind
yerlmidir. Hal-hazrda yata qalm hmin ay quruduqdan sonra hali oran
trk edrk indiki raziy kmdr. Qolqti kndin kemi adnn (Qol kndi)
yerli tlffz formasdrr. 1933-c ild Aa Kolqat variantnda qeyd
alnmdr. Oykonimin birinci komponenti yaay mntqsini eyniadl digr
mntqdn frqlndirmy xidmt edir.
Aa Qoun or., mr. ki r-nunun Aa Kldk kndind da.
Oronim "Aa Kldk kndindki Qoun da" demkdir. Qoun sz is "da
silsilsi, crgsi, sras" mnasn ifad edir.
Aa Qumlu oyk, mr. Gdby r-nunun Qumlu i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Oykonim "aada yerln Qumlu kndi" demkdir.
Aa Quu oyk, mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. srik
aynn sahilind, da tyinddir. Oykonim "aada yerln Quu kndi"
demkdir. Etnotoponimdir.
Aa Quular oyk, mr. ua r-nunun Malbyli i..v.-d knd.
Datyi raziddir. "Aada yerln Quular kndi" demkdir.
Etnotoponimdir.
Aa Layski oyk., mr. ki r-nunun Aa Gynk i..v.-d knd.
in aynn sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. Oykonim razidki
Layskiqaya dann adn dayr v "aada yerln Layski kndi" demkdir.
Qarl Ba Layski oykonimidir.

77
 Aa Lgr oyk, mr. 1. Xamaz r-nunun Xudat hr i..v.-d
qsb. Samur-Dvi ovalndadr. kalov adna sovxozun 5-ci bsi
yannda yaranm bu knd 1965-ci ildn Aa Lgr qsbsi adlandrlmdr;
2. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar maili dznliyinddir.
Oykonim "aada yerln Lgr kndi" demkdir.
Aa Lkta hidr., mr. Culfa r-nunun rfs kndi yaxnlnda
min. bulaq. Bzi dbiyyatlarda Aa Lktan variantnda da ilnir. Lkta
ay drsind yerldiyi n bel adlandrlmdr. ki bulaqdan ibartdir v
imk n istifad edilir.
Aa Loki oyk, mr. Ada r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Tryan
aynn sa sahilindn bir qdr aral, irvan dznddir. Oykonim "aada
yerln Lki kndi" demkdir. Etnotoponimdir.
Aa Lnkran hidr., mr. Lnkran r-nunda min. bulaq. Malic
mqsdil istifad edilir. Bulaq Lnkran aynn aa hisssind yerldiyi
n bel adlandrlmdr.
Aa Llkran bax: Aa Tlkran.
Aa Malax oyk., mr. Qax r-nunun Qaqaay i..v.-d knd.
Qaqaayn sahilinddir. Kemid bu zonada Malax adl iki knd mvcud idi.
Onlar yaxnlqlarndak kndlrin adlar il Lkit Malax v Qacar Malax
adlanrd. XI sr aid mnbd ki zonasnda Maluq qalasnn ad kilir.
Toponimikada Malax kndinin adnn Maluq qalasnn adndan gtrlmsi
ehtimal var. Tdqiqatlarn mlumatna gr, bu knd Dastann Zeyxur
kndindn xm saxurlar trfindn salnmdr. Txminn XVI srin
ortalarnda saxurlar bu zonaya kb glmi v Malax kndinin sasn
qoymular. razidki Malaxlar adl dan olmas bu toponimin etnotoponim
olmasndan xbr verir. Qafqaz dillrind malax/malux "az, bir az, bir hiss"
mnasn bildirir. Oykonim "aada yerln Malax kndi" demkdir.
Aa Maralyan oyk., mr. Cbrayl r-nunun Karxulu i..v.-d knd.
Araz aynn sol sahilind, dznlikddir. Bzi tdqiqatlara gr, yaay
mntqsi Cnubi Azrb.-nn Maraluy kndindn xm aillrin XIX srin
vvllrind m.-a krk burada mskunlamas nticsind yaranmdr v
"maraluylular" mnasndadr. Birinci komponent is kndin yerldiyi corafi
mvqeyi bildirir.
Aa Mollu oyk, mr. Qubadl r-nunun Yuxar Mollu i..v.-d knd.
Hkri aynn sa sahilinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, kndi
XVI-XVIII srlrd Cnubi Azrb.-dak Mollu kndindn glmi aillr
salmlar. Mol sz trk dillrind bir ox mnalarla yana "torpaq bnd;
qumda" mnasn da ifad edir. Kndin ay sahilind yerlmsi mollu
sznn mhz bu mnas il ballndan xbr verir. Oykonimin birinci
komponenti yaay mntqsini eyni-adl digr mntqdn frqlndirmy
xidmt edir.

78
 Aa Mlkl oyk., mr. Tovuz r-nunun Dz Crdaxan i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Kemi ad Alakol Mlkldr. vvllr knd
Krn sa sahilind yerlirdi. Hazrda orada kndin qbiristan var. Sonralar
kndin halisi indiki yer km v knd bel adlanmdr. Oykonim "aada
yerln Mlkl kndi" demkdir.
Aa Nehrm oyk., mr. Babk r-nunun Nehrm i..v.-d knd.
Dznlikddir. Nehrm kndinin yaxnlndak eyniadl d.y. st.-nn yannda
salnmdr. Oykonim "aada yerln Nehrm kndi" demkdir.
Aa Nemtabad oyk., mr. Ada r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Yuxar irvan kanalndan bir qdr aral, irvan dznddir.Yaay
mntqsini kemi Nemtabad (indiki Yuxar Nemtabad) kndindn km
aillr salmlar. Aa sz kndin corafi mvqeyini gstrir.
Aa Noxudlu oyk, mr. Salyan r-nunun Arbatan i..v.-d knd.
Muan dznddir. Knd kemid ahsevnlrin sarxanbyli tayfasna mnsub
Noxudlu yeri adlanan qlaq yerind traf kndlrin halisinin mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonim "Noxudlu yaay mntqsinin aa hisssi"
demkdir.
Aa Nvdi oyk, mr. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d tq. Xzr
dnizi sahilind, Lnkran ovalndadr. Oykonim "aada yerln Nvdi
kndi" demkdir. Oykonimin ikinci komponenti tat v tal dillrind
"tzknd", "yeniknd" mnasn bildirir.
Aa Orata oyk., mr. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. XIX srd ermnilr burada mskunladqdan sonra kndin
ad tdricn ermnilmi v Sovet hakimiyyti illrind Nerkin (erm. "aa")
Orata kimi rsmilmidi. 1992-ci ildn knd indiki adn dayr. Toponimin
ikinci komponenti qdim ran dillrinin materiallar sasnda "qala yeri"
mnasnda izah olunur.
Aa yszl/Aa kszl oyk., mr. Tovuz r-nunun eyniadl
i..v.-d knd. al dann (Kiik Qafqaz) tyinddir. Ayr-ayr mnblrd
Aa kzl, Aaa kszl variantlarnda da qeyd alnmdr. Yaay
mntqsini XIX srd yszl (indiki Yuxar yszl) kndindn xm
aillr salmlar. Oykonimin birinci komponenti yaay mntqsinin corafi
mvqeyini tyin edir, ikinci komponenti is Azrb. elatlarndan birinin addr.
Aa Remein oyk, mr. ahbuz r-nunun Kk i..v.-d knd. Kk
aynn sol sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir. Thrif uram
toponimin sli Aa Rmindir. Yaay mntqsini kemi Rmin (indiki
Yuxar Rmin) kndindn xm aillr salmlar. 1969-cu ild yaxnlndak
Zrnel kndi d bu knd birlmidir. Tarixi sndlrin v tdqiqatlarn
mlumatna gr, Remein adna ilk df XVII-XIX srlr aid sndlrd rast
glinir. 1654-c il aid sndlrd Naxvan razisinin ahbuz drsind
yerln Xurmein kndinin bir hisssinin satlmas haqqnda mlumat verilir.

79
Snddn aydn olur ki, hl bu tarixdn 300 il vvl kndin ad "hure-niin"
hisslrindn ibart olub "hurilr, gzl qadnlar yaayan yer" mnasn ifad
edir. 1727-ci ild Hurein, XIX srd Huremein (Quromein) kimi qeyd
alnmdr. Azrbaycan xalq danq dilind toponimik termin kimi rml irm
"kiik tp, dznliy xan alaq tp, kl-ktr yer"; in/n - "mskn, oxlu
adam olan yer"; "qalabalq, bolluq" mnalarnda ilnmkddir. Bu baxmdan
Remein szn "dznliy xan alaq tp zrind yerln yer, kl-ktr
yer, knd" kimi d izah etmk olar. 2003-c ildn kndin ad Qzl Qlaq kimi
rsmildirilmidir.
Aa Rfdinli oyk., mr. Fzuli r-nunun Pirhmdli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsini XIX srd kemi Rfdinli kndindn
xm aillr salmlar. Oykonimin birinci komponenti yaay mntqsinin
corafi mvqeyini tyin edir, ikinci komponenti is Rfiddinli antropo-
toponiminin thrif olunmu formasdr.
Aa Salamabad oyk., mr. Yevlax r-nunun Xaldan i..v.-d knd.
lican aynn sahilinddir. Yerli hali arasnda Salamaur (Salamovur v ya
Salamov) ad il tannr. Yaxnlndak snaf kndi sonralar Yuxar Salamabad
adlandrldqdan sonra, bu knd d corafi mvqeyin gr Aa Salamabad
adlandrlmdr.
Aa Salahl oyk., mr. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
ayndan bir qdr aral, Gnc-Qazax dznliyinddir.
Oykonim "aada yerln Salahl kndi" demkdir. ykonimin ikinci
komponenti qazaxlarn salahl tayfasnn ad il baldr.
Aa Seyfli oyk., mr. mkir r-nunun Seyfli i..v.-d knd. amxor
aynn sahilind, Kiik Qafqazn tyinddir. Bzi dbiyyatlarda amax r-nu
razisind de Aa Seyfli yaay mntqsinin olduu gstrilir. 1917-ci ild
Seyfal variantnda qeyd alnmdr. Etnotoponimdir. Seyfal drsi (Daksn),
Seyfalas/Seyfalsu (Qbl) oronim v hidronimi d seyfal etnonimi il
baldr. XIX sr aid sndlrd Gnc qzasnda maldarlqla mul olan
seyfli (seyflli) elat haqqnda mlumat verilir. Onlar sasn mkir ayndan
kilmi Kotan arxn knarnda yaayrdlar. Oykonim "aada yerln
Seyfli kndi" mnasndadr.
Aa Seyidhmdli oyk., mr. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Quruay v Kndlnay arasndadr. Oykonimin birinci komponenti yaay
mntqsinin yerldiyi corafi mvqeyi, ikinci komponenti is seyid-hmdli
nslinin adn ks etdirir.
Aa Siyaku or., mr. Aberonda da. Sumqayt hr i..v.-d, igil
v Knda aylar arasnda yerlir. Hn. 643 m. Siyaku/Siyki tat dilind "qara
da" mnasn ifad edir. Birinci komponent dan corafi mvqeyini gstrir.
Aa Surra oyk., mr. Neftala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, Salyan dznddir. Birinci komponent kndin Kr aynn

80
aa axarnda yerldiyini gstrir. Qdim abidlrin dilind sur-sur "ap-ap,
su rlts", sura/sora "bataqlq, sulu yer" mnalarnda ilnmidir. Oykonimin
ikinci komponenti "su rlts eidiln yer"; "sulu yer"; "ay sahili" kimi baa
dlmlidir. Surra toponimini qzlbalarn surra tayfasnn ad il d
laqlndirirlr.
Aa abald oyk, mr. ki r-nunun nc i..v.-d knd. Murdarayn
sahilinddir. Oykonimin birinci komponenti kndin yerldiyi corafi mvqeyi
bildirir, ikinci komponent is razid yetidiriln abald bitkisinin adndandr.
Aa ilyan oyk, mr. Krdmir r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
irvan dznddir. Oykonimin birinci komponenti kndi razidki eyniadl
yaay mntqlrindn frqlndirmy xidmt edir, ikinci komponent is
trkdilli ilyan tayfasnn adn ks etdirir.
Aa urtan oyk., mr. Klbcr r-nunun urtan i..v.-d knd. Trtr
aynn sahilind, Dlidan tyinddir. Yaay mntqsi razidki
urtanayn aa axarnda yerldiyi n bel adlandrlmdr.
Aa Tanircal oyk., mr. Qusar r-nunun Yuxar Tahircal i..v.-d
knd. Tahircal aynn sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Yaay
mntqsi Tahircal aynn nisbtn aa axarnda yerldiyi n bel
adlandrlmdr.
Aa Tala oyk., mr. Zaqatala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Tala
aynn sol sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. XIX srd bu razid
yalnz bir Tala kndi olmudur. Onun Aa v Yuxar Tala kndlrin ayrlmas
kollektivlm illrin aiddir. "Tala kndinin aa hisssi" demkdir.
Oykonimin ikinci komponenti Azrb. toponimiyasnda "me irisind aacsz,
otlu sah" mnasnda ilnir.
Aa Tlkran oyk., mr. Quba r-nunun Tlkran i..v.-d,
Aayn sahilind, datyi raziddir. Llkran variantnda da qeyd
alnmdr. XIX srin ortalarnda Tlkran (indiki Yuxar Tlkran)
kndindn xm aillrin hmin knd mxsus pay torpanda mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonim "aada yerln Tlkran kndi"
demkdir. Tlkran komponenti tl (tat. "yunu xm dri") v kran (knd;
yaay mntqsi termini) szlrindn ibart olub, "gn alamaqla mul
olanlara aid knd" mnasn ifad edir.
Aa Uzunoba oyk., mr. Babk r-nunun xmahmud i..v.-d knd.
Naxvan aynn sahilinddir. Oykonim "aada yerln Uzunoba kndi"
demkdir.
Aa Veyslli oyk., mr. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qarasu aynn sol sahilind, dznlikddir. Oykonimin birinci komponenti
yaay mntqsinin corafi mvqeyini tyin edir, ikinci komponenti is
veyslli nslinin ad il baldr.

81
 Aa Yalavnd oyk., mr. Fzuli r-nunun Krimbyli i..v.-d knd.
Araz aynn sol sahilind, dznlikddir. Oykonimin birinci komponenti
yaay mntqsinin corafi mvqeyini tyin edir, ikinci komponenti is yala
(qdim abidlrin dilind "dy, vuru, cng") v vnd (bir ox xalqlarn
toponimiyasnda "yer, mkan") szlrindn ibart olub, "dy yeri", "sava
meydan" mnasn ifad edir. Bu baxmdan oykonim Cngan toponiminin
sinonimidir. XIX sr aid sndlrd Cbrayl qzasnda maldarlqla mul
olan yalavnd adl bir elat haqqnda mlumat verilir. Oykonimin etnotoponim
olmas da istisna deyil.
Aa Yemzli oyk., mr. Zngilan r-nunun Qarababa i..v.-d knd.
Dtyi raziddir. Kndin razisi vvllr Orta Yemzli kndinin qlaq yeri
olmudur. hali qlaq yerin krk mskunladqdan sonra yeni yaay
mntqsini Qdaql, daha sonra Aa Yemzli adlandrmdr. Oykonimin
birinci komponenti yaay mntqsinin corafi mvqeyi il baldr, ikinci
komponent is atyemzli etnoniminin qsaldlm formasdr.
Aa Yemican oyk., mr. Xocal r-nunun Qzloba i..v.-d knd.
Dtyi raziddir. XIX srd glm ermnilr Sznaq adlanan bu yerd
mskunlam, kndin adn da Nerkin Sznk (Aa Siznk) kimi
rsmildirmidilr. 1992-ci ild knd Aa Yemican ad verilmidir.
Toponimin ikinci komponenti "yemian" sznn tlffz formasdr.
Aa Yyci oyk., mr. rur r-nunun Yyci i..v.-d knd. Arpaayn
sol sahilind, Drlyz silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsini 1928-ci
ild kemi Yyci (indiki Yuxar Yyci) kndindn xm bir qrup ail
salmdr. Oykonimin birinci komponenti yaay mntqsinin corafi mvqeyi
il baldr, ikinci komponenti is trk mnli yayc tayfasnn adn ks eldirir.
Aa Zeyd oyk., mr. Xamaz r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraayn sa sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi XIX
srin ortalarnda Quba r-nunun Zeyid kndindn bir qrup ailnin hmin knd
mxsus qlaqda mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonimin birinci
komponenti yaay mntqsinin corafi mvqeyini bildirir. Kndin sasn
Qasm adl bir xs qoyduundan Qasm qla da adlanr.
Aa Zeynddin oyk., mr. Ada r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
irvan dznddir. XIX srin axrlarnda hmin r-ndak Zeynddin (indiki
Yuxar Zeynddin) kndindn xm aillrin burada mskunlamas
nticsind yaranmdr.
Aa Zurnabad oyk., mr. Xanlar r-nunun Zurnabad i..v.-d qsb.
Gnc aynn sol sahilind, Murovda silsilsinin tyinddir. Burada 1929-cu
ild Azrb.-da ilk SES-lrdn olan Zurnabad Su Elektrik Stansiyas tikilmidir.
Su elektrik stansiyas tikilrkn onun yannda qsb salnmdr. Qsb
Zurnabaddan aada yerldiyi n 1966-c ildn bel adlandrlmdr.

82
 Aabulaq hidr., mr. Quba r-nu razisind bulaq. Hidronim corafi
obyektin yerlm mvqeyini bildirir. razid Yuxar-bulaq da vardr.
Aaoba oyk., mr. Xamaz r-nunun Susayqlaq i..v.-d knd. Xzr
dnizinin sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Knd obalar sasnda
yaranmdr. Obalar ilk yaay mskni kimi kndlr evrilir. Ms., ki r-
nundak Tpcnnt kndi, Qax r-nundak Almal kndi Yuxaroba v Aaoba
mhlllrindn ibartdir. Demli, Aaoba kndi d vvllr ayr-ayrlqda
mvcud olmu obalardan razinin nisbtn aa, alaq hisssind yerlni
sasnda yaranmdr. Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda Susay kndin
mxsus qlaqda yaranm iki obadan (Susayqlaq v Aaoba) biridir.
Aan oyk., sad. Xocavnd r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Xonaen
aynn sol sahilindn bir qdr araldr. Knd adn razidki Aandadan
almdr.
Aanda or., mr. Xocavnd r-nu razisind da. Oronim aan (arm,
da keidi) v da szlrindn ibart olub, "da arm, keidi olan da"
demkdir.
Aqallar oyk., sad. Beylqan r-nunun hmdli i..v.-d knd. 1933-
c ild Qaradonlu (mili) r-nunun Xlc i..v.-d bu etnotoponim Aqallar
variantnda qeyd alnmdr. Aqal "arq, dlly yaramayan" demkdir.
Aaqallar is XIX srd Mil dznd yaam xl tayfasnn bir qolunun
addr.
Aqbayraml oyk., sad. smayll r-nunun Krdma i..v.-d knd.
Dvbatan ay sahilinddir. Yaxnlnda eyniadl su anbar var. XIX srin
ortalarnda amax qzasnda yaam, mnc indiki Quba r-nundak Hapt
kndindn xm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. "Aq
Bayramn nslin aid knd" mnasndadr.
Aqbayraml hidr., sad. smayll r-nunun vanovka kndi
yaxnlnda sni gl. Dvbatan aynn suyunu bnd vasitsil saxlamaq n
yaradlm bu gl 1951-ci ild istifady verilmidir. Gyay r-nunun pambq
tarlalarn suvarmaq n istifad olunur. Adn yaxnlndak eyniadl knddn
almdr. Bzi dbiyyatlarda bu su qovann ad Aa Bayraml variantnda
qeyd alnmdr.
Aql/Axl oyk., sad. 1. Beylqan r-nunun eyniadl i..v.-d knd; 2.
Xanlar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. 1931-ci ildk Qaryad, 1958-ci ildk
Voroilovka adlanmdr. Gnc aynn sa sahilindn bir qdr aral, Sanyal
dann tyinddir. Etnotoponimdir. 1917-ci ild Aaxl variantnda qeyd
alnmdr. Grcstann Dmanisi r-nunda Aq kndi, Moskva vilaytind
Aukino qsbsi v d.y. stansiyas, ki-Zaqatala zonasnda Aqlar mhllsi
var.

83
 Akar oyk., sad. amax r-nunun Quu i..v.-d qsb. Oykonim
trk dillrind "dy at", fars dilind is "aq, aydn, mstqil" mnalarn
ifad edir. Burada akar sz "mstqil" mnasnda ilnmidir.
Aralar/Arallar oyk., sad. l. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d knd.
Dalq raziddir; 2. Tovuz r-nunun Alakol i..v.-d knd. Dznlikddir. Hr
iki kndin halisi vaxtil Xnna drsind mskn saldqlar n Xnnal da
adlanrd. Onlarn qlaq yeri aranda Alakol razisind, yaylaq yurdu is Qribli
sahsind olmudur. Sonralar hmin yaylaq v qlaq yerlri sasnda arallarn
adn dayan iki mstqil knd yaranmdr. Yerli hali bu kndlri Aran
Arallar v Da Arallar da adlandrr. Arallar/Arallar variantlarnda da
qeyd alnan bu oykonim rb mnli "aura" sz il laqlndirilir.
Mtxssislrin bir qismi bu fikirddir ki, oykonim aur (mhrrm aynn
onuncu gn), al (li) szlrindn v -lar k.-dn ibart olub, "mhrrm
aynn onuncu gn matm saxlayan mslmanlar" demkdir. slind oykonim
arallar nslinin adndandr.
Aurlar obas oyk., mr. Qax r-nunun Tasmall kndi razisinddir.
Etnotoponimdir.
Aurlu oyk, sad. Masall r-nunun Bdlan i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Etnotoponimdir.
Ataby oyk, sad. mkir r-nunun ardaql i..v.-d knd. krby
silsilsinin tyinddir. Yaxnlnda Qalaboynu qalas var. Knd 1924-c ild
Ataby yeri adlanan razid salnmdr. Burada kemid Ataby adl knd
olmudur. Xalq etimologiyasna gr, Ataby, krby v Gdby adl
qarda olmudur. Onlarn hr birinin ad bir-birin yaxn olan yaay
mntqsindn birin verilmidir. Oykonim Azrb.-da XII-XIII srlrd
faliyyt gstrn Eldgizlr v ya Atabylr slalsinin nmayndlrindn
birinin ad il baldr. Mnblrin mlumatna gr, Mhmmd Cahan
Phlvann olu Ataby bubkr (1191-1210) 1203-c ild mkir
yaxnlndak dyd mttfiqlr (grc arias Tamara, irvanah I Axsitan
v dmnlr trf kemi qarda mirmiran) mlub olaraq qamaa mcbur
oldu. Gnc mirmirann lin kedi. Ataby qdim Azrb. dilind "qyyum"
demkdir. Bu adla adlanan digr obyekt Ataby trbsidir. Mmin xatn trbsi
kimi daha ox tannan bu srdab 1186-c ild Ataby Mhmmd Cahan
Phlvann xanm n Naxvanda tikilmidir. Krdmir r-nunun Srl
kndind Atabyli mhllsi, Qazaxstanda Ataby kndi, Tatarstann Kukmara
r-nunda Atabay adl yaay mntqsi qeyd alnmdr. Cnubi Azrb.-da
Atabyli, Baataby adl kndlr vardr.
Ataay hidr., mr. Aberon v Dvi r-nlar razisind ay. Dbrar
dandan 1870 m. hndrlkdn balanb Xzr dnizin tklr. Bir ox qol v
xrda aylar znd birldirir. Toponimikada ata v ay szlrindn ibart

84
olan bu hidronim "sas ay, ba ay", "iti axan ay" kimi izah olunur.
Qazaxstanda Atasu adl qsb v ay vardr.
Ataxal oyk, mr. Gdby r-nunun Byk Qaramurad i..v.-d knd.
Zym aynn sa sahilind, ahda silsilsinin tyinddir. Yerli halinin
verdiyi mlumata gr, kndi
XVIII srd Qaraboyun Ataxal adl bir nfr bina etmidir. Kndd
Ataxal bula da var. Hazrda kndd yaayan nsillrdn biri qaraboyunlu
adlanr. 1930-cu illrdn balayaraq knddn xeyli ail Zym aynn sol
sahilin km, bir qdr aralda Tz Ataxal adl yeni knd salmdr. Trk
dillrind ata sznn "baba", "yal kii, erkk" v s. mnalar il yana "tyin
etmk, gndrmk" mnasnda ilnmsin d tsadf olunur. Xal/xayl sz is
"atl dstsi, svari dstsi" demkdir. Ataxal oykonimlri "atl
dstsi gndriln yer" mnasn bildirir. 1917-ci ild bu oykonim Atalxal
variantnda qeyd alnmdr. Bu variantda oykonim "mhur atl dstsi"
mnasn ifad edir.
Atakiili oyk, sad. Krdmir r-nunun Atakiili i..v.-d knd. irvan
dznddir.
XIX srin ortalarnda maldarlqla mul olan atakiili nslin
mnsub aillrin burada mskunlamas nticsind yaranmdr.
Etnotoponimdir. Bu etnoniml bal 1933-c ild Acabdi r-nunda
Atakiibyli, 1917-ci ild Quba qzasnda Atakiiqazma adl yaay
mntqlri qeyd alnmdr.
Ataqut hidr., mr. 1. Krdmir r-nu razisind ay; 2. Xocavnd r-
nunda ay. Quruayn sa qoludur. Bzn Ataut variantnda da ilnir. Trk
dillrind atak "bnd, sdd, dyn" mnalarn ifad edir, ut komponenti is
"ksmk, qar glmk" fellrinin (utru/utrun) kklridir. Hidronim "qars
ksilmi", "qarsna bnd kilmi ay" kimi baa dlmlidir.
Ataqut oyk, sad. Xocavnd r-nunun Tu i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Adn razidki eyniadl aydan almdr.
Atbatan hidr., mr. 1. Tovuz r-nunda bataqlq; 2. Aberon
yarmadasnda gl. Obyekt ad burada atn batmas v ya sudan ke bilmmsi
il laqdar verilmidir. 1933-c ild Salyan r-nu razisind Atbatan kndi
qeyd alnmdr.
Atbulaq oyk, sad. 1. Hacqabul r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Pirsaat aynn sahilind, dznlikddir. Adn razidki eyniadl aydan
almdr. Bzi dbiyyatlarda Atabulaq variantnda da ilnir. sl ad
Atbuladr. Yaay mntqsinin razisi kemid maldarlqla mul olan
elatlarn qlaq yeri olmudur. Sonralar burada Mrzdn km aillr
mskunlamlar. Knd z adn vaxtil heyvanlar suvarmaq n burada
qazlm su quyusunun adndan almdr; 2. li Bayraml r-nunun eyniadl i..v.-
d knd v d.y. stansiyas. Adn razidki eyniadl bulaqdan almdr.

85
Mnblrin verdiyi mlumata gr, XIX srd mrzili adl tayfa Atbulaq
adlanan yerd mskunlamdr.
Atbulaq hidr., mr. 1. Salyan r-nu razisind bulaq; 2. li Bayraml r-
nu razisind bulaq; 3. Lerik r-nunun Klv kndi razisind bulaq. Hidronim at
v bulaq szlrindn ibart olub, "atn suland, su idiyi bulaq" demkdir.
Aterk oyk, sad. Adr r-nunda knd. Trtr aynn sol sahilind,
Aterk kkliyinddir. Hl XII sr aid mnblrd bu oykonim yad edilirdi.
Toponimikada aterk Trkmnistandak Atrek, imali Qafqazdak Terek corafi
adlar da daxil olmaqla qdim trk dillrindki "atrak" (ayn mnsb
tkldy yer, ayn mnsbi) sznn metatezaya uram variant hesab
olunur. Knd hqiqtn d Trtr aynn mnsbin yaxndr. 1992-ci ildn
kndin ad Hsnriz kimi rsmildirilmidir.
Atgah or., mr. 1. Aberon yarmadasnn c.-q. hisssind, abanda
silsilsind zirv. Hn. 276 m.; 2. Qarada r-nunun uban qsbsind da; 3.
Quba r-nunun Xnalq kndind Qzlqaya yastannn c.-unda da. Bu razilrd
yer altnda yerln yanar istlrdn ayrlan qazlar z xr v aq tbitd
yanr. Bu sbbdn d onlar Atgah adlanr. Atgah fars. "od evi", "yanar yer"
demkdir. Vaxtil atgahlar mqdds yer kimi mhur olduundan ora
ziyart glirlrmi. ran v Cnubi Azrb. razisind Atgah adlanan oxlu
obyektlr qeyd alnmdr.
Ati/Atai oru hidr., mr. Aberon yarmadasnda gl. Ati "oda
inanan", or "gl" demkdir. Ati oru "oda inananlara aid gl" mnasn
bildirir. Krmn Beloqlinka kndinin kemi ad Ata Kiyat olmudur. Mordva
Respublikasnda da Atyaevo adlanan knd v r-n vardr.
Atqaya or., mr. Aberon yarmadasnda qaya. Oronim razidki
yanar qazlarla bal yaranmdr.
Atlxan oyk, sad. Qusar r-nunun Quzuqlaq i..v.-d knd. Qusar
aynn sahilind, Yan silsilsinin tyinddir. Oykonim Atlxan xs ad il
bal yaranmdr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, Atlxan sln Kuzun
kndindn olan bir tayfa basnn addr.
Atmanl oyk, sad. Krdmir r-nunun lvnd i..v.-d knd.
Etnooykonimdir. Atman "nian, mahir atc" demkdir.
Attaqay/Ataqay arm or., mr. Ba Qafqaz silsilsind, Qax r-nu il
Dastann srhdind da arm. Hn. 2600 m.- qdrdir. Trk dillrin aid
abidlrd atta "keid"; "byk addm atmaq"; "srhdi kemk", qay/kay "da,
qaya" demkdir. Baqa halda ata "son, nhayt, uc, zirv" mnalarn ifad
edn sz, -ay is isim dzldn kilidir. Hr iki halda oronim "da arm",
"da zirvsi" kimi izah olunur. rkutsk vilaytind Ataqay, Yakutiyada is
Bataqay oroqrafik obyektlri qeyd alnmdr.
Atuc oyk, sad. Quba r-nunun Glzi i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin yamacndadr. Toponimik tdqiqatlarda bu oykonim bel izah

86
olunur: Atuc mnblrd v bzi masir trk dillrind rast glinn "iki arx aras
kin sahsi", "suvarma n ayrlan lk v ya um sahsi" mnal "atz" sznn
"c" dialekt variantn ks etdirir. Yaay mntqsi XIX srd Qonaqknddn
glmi aillrin burada mskunlamas nticsind yaranmdr.
Atuan or., mr. Tovuz r-nu razisind qaya. Atn qayadan dmsi
hadissi il laqdar yaranm addr.
Atyalda or., mr. Qobustanda da. Ceyrankemz ayndan solda
yerlir. Hn. 611 m. Xarici grn at yalna oxad n bel
adlandrlmdr. Klbcr r-nu razisindki Atda oronimi d dan ad kiln
heyvana bnzmsi il bal yaranmdr. At drsi (Qubadl, Zngilan), At
tpsi (Daksn r-nunun Qaraqullar kndi), At yayla (Qbl), At gneyi v
s. oronimlr is hmin razilrd vaxtil at srlrinin otarlmas il laqdar
olaraq meydana glmidir.
Atyemzli oyk., sad. Adam r-nunun Qiyasl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. ox vaxt tyemzli klind tqdim olunan bu corafi ad
etnotoponim olub atyemzlr tayfasnn ad il baldr v "at ti yemynlr"
demkdir. Atyemzli kbirli tayfa qrupuna daxil olan qrvndli elinin bir
qoludur. rann Xorasan vilaytind d Atyemz adlanan knd qeyd alnmdr.
Gman edilir ki, atyemzlilr vaxtil Cnubi Azrb.-nn Atyemz mahalndan
glmilr.
Avaxl hidr., mr. 1. amax r-nunda ay. Pirsaat aynn sol qolu olub,
Asu ay hvzsin daxildir. Mnbyini Qrxbulaq dandan alr. Avaxlay
kimi d ilnir; 2. amax r-nunda, Pirsaat aynn sol qolu sahilind, Avaxl
kndi yaxnlnda min. bul. Kkrdl soyuq bulaqdr. Qd. trk. avau
"funtli, pis iyli su" demkdir.
Avaxl oyk., sad. amax r-nunun Qalay-buurt i..v.-d knd.
Avaxlayn sahilinddir. Yaay mntqsinin ad razisindki mineral bulan
adndan gtrlb.
Avaran oyk., dz. Qusar r-nunun Avaran i..v.-d knd. Qusar aynn
sol sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Oykonim avar etnonimindn v -an
(mkan v cmlik bildirir) k.-dn dzlib, "avarlarn yeri" mnasndadr.
Mnblrd VI srin ortalarndan etibarn imali Qafqazdan Albaniya razisin
glmi trkdilli avar tayfasnn ad il bal Avarqan drsi oronimi Qubadl r-
nu razisind qeyd alnmdr.
Avaranda or., mr. Qusar v Xamaz r-nlar razisind da. Da
adn yerldiyi kndin adndan almdr.
Avaranqlaq oyk, mr. Qusar r-nunun Avaran i..v.-d knd. Qusar
aynn sahilind, dznlikddir. Avaran kndin mxsus kemi qlaq yerind
mskunlama nticsind bu yaay mntqsi meydana glmidir. Oykonim
Avaran (knd ad) v qlaq szlrindn dzlib, "Avaran kndinin qla"
demkdir.

87
 Avararx hidr., mr. Qusar r-nu razisind arx. Hidronim avar (etn.) v
arx (su obyekti) szlrindn dzlib. Etnotoponimdir.
Ava oyk., sad. Yardml r-nunun Krki i..v.-d knd. Vil
aynn sahilinddir. XIX srin ortalarnda Pirembel kndindn xm aillrin
Ava adlanan yerd mskunlamas nticsind bu knd yaranmdr. Trk
dillrind v monqol dilind ablav (a) sz "qoruq"; "uzaq"; "yaay
msknindn knar"; "bo yer"; "sakitlik" kimi izah olunur. XIX srin
vvllrind rvan xanlnn Gy mahalnda Aba kndi qeyd alnmdr.
Ava eyni zamanda Hbistanda da drsinin v ayn addr.
Avaz or., sad. 1. Tovuz r-nu razisind da. Hn. 520 m.; tp; 2.
Lan r-nunun Haclar kndind tp; 3. Astara r-nunun Tngbin kndinin q.-
ind arm; Hamoam kndind dr v tp. Oronim qdim xzr tayfalarndan
birinin ad olan avaz/abaz etnonimi il baldr.
Avazlar oyk, sad. Lan r-nunun Hoaz i..v.-d knd. Qarabulaq
yaylasndadr. Xzr v peeneqlrin trkibindki avaz/ abaz/abas tayfasnn bir
qolunun ad il baldr. Grcstann Bolnisi r-nunda yaayan avazlar nsli
burada da Avazlar mhllsini tkil etmidir.
Avazl oyk, sad. Goranboy r-nunda knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Etnotoponimdir. 1933-c ild Clilabad r-nu razisind d
Avazl kndi qeyd alnmdr.
Avdur oyk., sad. Xocavnd r-nunda knd. Datyi melikddir.
Yaay mntqsi bzi mnblrd Avdur Takr kimi qeyd alnmdr. Yerli
halinin verdiyi mlumata gr, knd kemi Buuz qalasnn yerind
salnmdr. razid khn qbiristanlqlarn olmas burada ox qdimdn
insanlarn mskunlamasndan xbr verir. Knd sonralar yerini dyirk bir
qdr aada salnmdr. Toponimi fars dilindki ab v duru ("tmiz su") v ya
qdim trk dillrindki adur (tplik yer, sldrm) szlri il laqlndirirlr.
Avdur Takr toponimin glinc, ikinci komponent takr trk dillrind
"gurultu", "uultu" mnalarn ifad edir. Moldoviann razisind Lunqa aynn
sa, Yalpuq aynn sol qolu Avdarma/Avdrma adlanr. ayn knarnda
qaqouzlar yaayan eyniadl yaay mntqsi d yerlir. Qaqouz
toponimikasnda bu hidronim qpaq dilinin elementi kimi "bulanq, evrilmi,
qarm" mnalarnda izah olunur. Xocavnd r-nu razisindki Qaranlq aynn
ad da bu mnan ks etdirir.
Aveyda or., mr. Qazax r-nu razisind da. Da Salahl kndindn
q.-d, dniz sviyysindn 600-900 m. hndrlkddir. Dada qdim insan
msknlrindn saylan Aveyda maaralar yerlir. Oronim avey v da
(yksklik ifad edn topoformant) szlrindn dzlib. Trk dillrind avey
"snaq, rtl sngr, snacaq, daldalanacaq yer" mnalarn ifad edir. Bzi
tdqiqatlar Avey oronimini Ayev sznn fonetik variant kimi qbul edrk
"Ay evi (mbdi)" mnasna stnlk verirlr. Bu tdqiqatlar Strabonun

88
albanlarn beriya srhdin yaxn yerd Ay mbdinin yerlmsi haqqndak
mlumatna v Aveydada qaznt ilri aparlarkn zrinde Ay rsmi olan
saxs paralarnn taplmasna istinad edirlr.
Avlzin or., mr. Lerik r-nunun inband kndi razisind da.
Tdqiqatlarn fikrinc, tal dilind avl (ovl) "tk, aa hiss", zin "da"
demkdir. Oronim "da tyi" mnasndadr.
Avrora oyk, sad. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d tq. Daatyi
dznlikddir. Xanbulanay su anbar bu qsbddir. 1934-c ild Baltik
donanmasnn "Avrora" kreyserinin rfin "Avrora" aylq savxozu sasnda
yaradlmdr. Krmn Razdolnoye r-nunda da eyniadl yaay mntqsi var.
Avs or., sad. Qazax r-nunun q.-ind, Yuxar skipara kndinin c.-
unda da. Hn. 996 m. Trk dillrinin materiallar sasnda av "ovu" kimi
izah oluna bilr. Lakin oronimin peeneqlrin trkibindki avas/abas etnonimi
il ball ehtimal da var.
Avar oyk, sad. 1. Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr-Araz
ovalndadr. Kemi ad zeyirknd olmudur. 1991-ci ildn indiki ad il
rsmildirilmidir; 2. Xocavnd r-nunda knd. Oykonim ouz tayfalarndan
olan avarlarn ad il baldr, etnotoponimdir.
Avun hidr., sad. Yardml r-nunun Osnakeran kndind ay. Toponim
yerli halinin dilind Ovun kimi tlffz edilir. Tdqiqatlarn bir qismin gr,
hidronim tal dilindki ov (su) szndn v hm mkan, hm d cmlik bildirn
-on kilisindn ibart olub, "sulu yer" demkdir. Tdqiqatlarn digr qismi
is bu toponimi "ov, ovlaq" kimi izah edir. slind trk dillrind avun
"sakitldirn, tslli vern, ovudan"; "ram olan, sakitln" demkdir. Demli,
Avun hidronimini "sakit ay" kimi qbul etmk daha mqsduyundur.
Toponimikada Amur aynn ad da eyni mna il aqlanr.
Avun oyk, sad. Yardml r-nunun ayz i..v.-d knd. Vil ay
sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsi adn razidki eyniadl
aydan almdr.
Avur oyk, sad. Yardml r-nunun ayz i..v.-d knd. Vil aynn
sahilinddir. Yerli halinin mlumatna gr, av (ov sznn qdim variant) v
ur (qdim trk dillrind "bol", "ox") komponentlrindn ibart olan bu
toponim "ovlaq, ov heyvanlar ox olan yer" mnasn ifad edir. Qdim trk
yazl abidlrinin dilind avrmak/evirmk "bir eyin trafnda hrlnmk,
dolanmaq" mnasnda ilnmidir. Kndin adlandrlmasnda onun corafi
mvqeyi nzr alnmdr. Kndin knarndak ay onun trafna dolanr.
Avu hidr., sad. 1. rur r-nunda Keltp dann tyind gur sulu
bulaq. Yerli halinin mlumatna gr, bulan ad ovuc (avuc) szndn olub,
formaca ovuca oxad n bel adlanmdr; 2. rur r-nu razisind ay.
Mnbyini Keltp dann tyindki bulaqdan alr. Avuay variantnda da

89
ilnir. Trk dillrind avu/avuj "a maddsi, zy" demkdir. Bu da bulan
suyunun trkibind hmin maddnin olmasna iardir.
Avu or., sad. rur r-nunda da, Drlyz silsilsin aiddir. Adn
Avu bulandan almdr.
Avu oyk., sada. rur r-nunun Axura i..v.-d knd. Avu dann
tyind yerlir. Toponimin Havu variantna da tsadf olunur. Bzi
tdqiqatlarn rhin gr, avu "au" sznn thrif formasdr. Farsca au
"qucaq" demkdir. Guya knd Avu dann tyind olduu n bel adlanr.
slind is knd z adn eyniadl bulaqdan gtrmdr. 2003-c ildn kndin
ad Havu kimi rsmildirilmidir.
Avyarud oyk., mr. Astara r-nunun Plik i..v.-d knd, Datyi
raziddir. Oykonimin tal dilindki avya (mn, bink; aq yer) v rud
(ay) szlrindn dzldiyi ehtimal olunur. Qdim trk yazl abidlrinin
dilind avya "abr-hya"; "heyva" mnalarn ifad edir.
Ayad Taa or., mr. Qubadl r-nu razisind da. Oykonim ayad
(trk dillrind ayan alt; dib, zl; dan tyi) v taa (nal) szlrindn
dzlib, "aya nall da" demkdir. 1933-c ild Qaraba razisind Ayad adl
yaay mntqsi qeyd alnmdr.
Ayaq Qrvnd oyk., mr. Adam r-nunun Qrvnd i..v.-d knd.
Xan aynn sahilinddir. Toponimiyada ayaq "knar, uzaq"; "aa";
"qurtaracaq" mnalarn ifad edir. Yaay mntqsi Ba Qrvnd kndindn
aada yerldiyin gr bel adlandrlmdr. Qrvnd etnotoponimdir.
Ayaqqobu or., mr. Tovuz r-nunda kklik. Oronim ayaq (aa) v
qobu (dr) szlrindn dzlib, "aa dr" demkdir.
Ayaqyaln da or., mr. Cbrayl r-nu razisind da. Oronim ayaq
(dan aa hisssi, qurtaraca), yaln (lpaq, bitkisiz, qayalq) v da (msbt
relyef formas) szlrindn dzlib, "aa hisssi bitkisiz, lpaq olan da"
demkdir.
Ayazaxtarma or., mr. amax r-nu razisind, Qobustanda, Gicki
danda palq vulkan. Hn. 45-50 m. Gickiaxtarma da adlanr. Sahsin v
hcmin gr Azrb.-da n iri palq vulkandr. Oronim ayaz (trk dillrind
"aydn", "aq" mnalar il yana "boalmaq", "yoxsullamaq", ziflmk"
mnalarn da ifad edir) v axtarma (trk dillrind "dant", "trafa
splnmk", "vulkan") szlrindn dzlib, "boalm vulkan" demkdir.
Ayonqal or., mr. Zngzur silsilsind, Ordubad r-nu il Ermnistan
srhdind arm. Hn. 3699 m. slind oronim Aynql adnn thrifi olub,
dan sxurlarn tyin edir.
Aydnbulaq hidr., mr. 1. ki r-nu razisind bulaq; 2. Qusar r-nu
razisind bulaq. Hidronim aydn (etn.) v bulaq (su obyekti) szlrindn
dzlib. Etnotoponimdir.

90
 Aydnbulaq oyk., sad. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Alazan-
Hftran vadisinddir. Adn razidki eyniadl bulaqdan almdr. Kndin m.-
nda tqribn IX-XIII srlr aid ediln qll d (Aacqala, Meydanqala, Qz
qalas da adlanr) Aydnbulaq qllsi adlanr. Knd 1804-c ild Xoy xan
Cfrqulu xanla Cnubi Azrb.-dan glmi aillrin bir qrupunun Aydnbulaq
adlanan yerd mskunlamas nticsind yaranmdr.
Aydngn oyk., sada. Salyan r-nunun Qaraala qs. i..v.-d qsb.
Kr aynn sahilind, irvan dznddir. Sovet hakimiyyti illrind (1965)
verilmi adlardandr. Oykonim "xo gn; firavan hyat" mnasndadr.
Aydnknd oyk., mr. Quba r-nunun Glzi i..v.-d knd. Oykonim
aydn (etn.) v knd (yaay mntqsi termini) szlrindn dzlib.
Etnotoponimdir.
Aydnqlaq oyk., mr. Qbl r-nunun Zaraan i..v.-d knd.
Dmiraparan aynn sa sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. Oykonim
aydn (etn.) v qlaq (yaay mntqsi termini) szlrindn dzlib.
Etnotoponimdir.
Aydnlar oyk., sad. 1933-c ild Dvi r-nunun rzik i..v.-d
qeyd alnm knd Etnooykonimdir. Kndin razisindn axan Aydnlar aynn
ad da kndin adndan alnmdr. Aydnlar qzlbalarn tkli tayfasnn bir
qolunun addr.
Ayr bula hidr., mr. ki-Zaqatala zonasnda bulaq. Hidronim
ayr (erkk at) v bulaq (su obyekti) szlrindn dzli. Zoohidronimdir. 1978-
ci ildk Ermnistanda Ayrgl kndi olmudur.
Ayrl da or., mr Tovuz r-nu razisind da. Oronim ayr (erkk
at), -l (k.) v da (msbt relyef formas) szlrindn dzlib.
Aybasanl oyk., mr. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Bzi
mnblrd Aybasan kimi d verilir. Oykonim ay (heyvan ad), basan (yenn,
qalib gln, mlub edn) v -l (k.) komponentlrindn dzlib. 1980-ci il
qdr Ermnistanda Aybasan adl knd olmudur. Sonralar bu kndi ermnilr
Marqahovit adlandrmlar. Yqin ki, Aybasanl kndind mskunlam hali
Ermnistandan kb glmidir. Aybasan "ayn mlub edn" v ya "aynn
ox olduu yer" demkdir. Aybasanl is "Aybasan kndindn glnlr"
mnasna uyundur. Hal-hazrda Aybasanl kndi Yuxar v Aa Aybasanl
ad il iki knd ayrlmdr.
Aybazar oyk., mr. Lan r-nunun Tzknd i..v.-d knd. Aybazar
aynn (lv aynn qolu) knarnda, Qaraba silsilsinin tyinddir. sli
Aybazardr. Yaay mntqsi melikdn zolaq klind ayrlm sahddir.
Tdqiqatlara gr, oykonim ay (heyvan ad) v bazar (sat yeri; bolluq olan
yer) szlrindn dzlib, "ay bol olan yer; aynn sata xarld yer"
demkdir. slind is, kndin ad kemid bu razid ayda bir df tkil
olunan bazarla laqdar yaranmdr.

91
 Aynql/Aynqll or., mr. Klbcr r-nu razisind Qaraba
yaylasnda da. Trtr ay v Bazarayn mnbyi yaxnlnda snm vulkan
konusudur. Hn. 3344 m. dbiyyatlarda Aynqll, Aynqll formalarna
da tsadf olunur. Oronim ay (heyvan ad), nql (da qrnts) v -l (k.)
komponentlrindn dzlib. Vulkan mnli olduuna gr dada axta
anmas nticsind oxlu nql ml glmidir. Trk dillrind ay sznn
"oxlu"; "zyda" mnalarna da rast glirik. Bu baxmdan oronimi "oxlu
nql olan da" kimi izah etmk olar.
Ayda or., mr. Qazax r-nu razisind da. Oroqrafik obyektlrin bir
qismi orada tez-tez rast glinn aynn adn dayr. Ayda oronimi d
bellrindndir. Oronim ay (heyvan ad) v da komponentlrindn dzlib,
"ay olan da" demkdir. Ay qayas (Cbrayl), Ay drsi (Asu, Qax, Qubadl,
ahbuz), Ay maaras da (Qubadl), Ay vurulan qaya (Klbcr), Ay
ldrln l (Zaqatala), Ay mesi (ki), Ay tpsi, Ay vurulan da, Ay
qaan da, Ay ny (Tovuz), Ay da (Krm), Aydr (Trkmnistan) v s.
hmin razid aynn olmasndan xbr verir.
Aytala oyk., sad. 1. Gdby r-nunun Dyqarabulaq i..v.-d knd.
mkir aynn sol sahilind, ahda silsilsinin tyinddir. Bzi mnblrd
Aytala klind qeyd alnmdar. Knd 1935-ci ild r-nun Musayal kndinin
razisi lverisiz olduu n xeyli ailnin Aytalas adl yer kmsi
nticsind yaranmdr. 1970-ci ildn kndin ad hali arasnda v yerli rsmi
sndlrd Talaknd klind ilnir; 2. Zaqatala r-nunun Maqov i..v.-d knd.
Bzi mnblrd Oytala klind qeyd alnmdr. Oykonim ay (heyvan ad)
v tala (trafa nisbtn frqli sah) szlrindn dzlib. Hr iki oykonim adn
razidki ay olan talann adndan almdr.
Ayinda or., mr. Qubadl r-nu razisind da. Oronim ayin (fars.
"adt, db, mrasim", "din qanunlar", "bzk, zint") v da (msbt relyef
formas) szlrindn dzlib. Oronimin mnasn iki cr izah etmk olar: 1.
"Myyn mrasimin keirildiyi da"; 2. "Yerldiyi raziy bzk, yaraq
vern da".
Aygnl oyk., sad. Dvi r-nunun Gndob i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir. Etnotoponimdir. XIX srd Aygnl Kngrli
ad il qeyd alnmdr. Hmin srin ortalarnda Aygnl, Burbur (Borbor),
Kngrli, Molla Kamall, Obey Mhmmd Hacbbir v Aamirz obas adl
kiik mntqlr birlrk Aygnl Kngrli, Burbur Molla Kamall v Burbur
adl byk knd icmas ml gtirmidir. Sonralar oykonimin trkibindki
"kngrli" komponenti dmdr.
Ayrantkn or., sad. 1. Qobustanda da. lt d.y. stansiyasndan
m.-da yerlir. Hn. 293 m.; 2. li Bayraml r-nunda, Atbulaq d.y. stansiyas
yaxnlnda palq vulkan. Sonuncu df 1969-cu ild pskrmdr. Oronim
ayran (sd mhsulu) v tkn (axdan) szlrindn dzlib, palq vulkannn bir

92
formasnn addr. Vulkan pskrrkn knara srayan madd ayran rngind
olduundan bel adlanr.
Ayrqobuaxmaz hidr., mr. Ada r-nunda, Krn sol sahilind axmaz
gl. Hidronim ayr (knar; knc; blnm; baqasna mxsus), qobu (dr,
kk) v axmaz (axar olmayan gl) szlrindn dzlib, "hr hans bir razinin
knarndak drd olan axarsz gl" demkdir. Ayr szn ox vaxt elmi
dbiyyatda "yri" sz il vz etmy chd gstrilir. Lakin nzr almaq
lazmdr ki, Ayr dr, Ayrsu (Gdby), Ayrqlaq (li Bayraml), Ayrca
(Brd), Ayrca, Ayrbulaq (Ermnistan) toponimlrindki "ayr" komponenti
"yad, zg, knar; baqa" mnalarn ifad edir.
Ayrm hidr., sad. Klbcr r-nu razisind ay. Trtr aynn
qoludur. Etnohidronimdir. XIX sr qdr ayn sahilind Ayrm binsi
olmudur. ay z adn hmin binnin adndan almdr. Sonralar binnin
yerind Aa Ayrm kndi salnmdr. Ayrm v ya ayrum Kiik Qafqazda
yaam azrb.-larn qdim etnoqrafik addr.
Ayrmca or., dz. Gdby r-nu razisind da. Oronim ayrm (etn.) v
-ca (k.) komponentlrindn dzlib, "ayrmlara mxsus da" demkdir.
Etnotoponimdir.
Aza oyk., sad. Ordubad r-nunun Aza i..v.-d qsb. Azrb.-nm n
qdim hrlrindn olan Azann adndandr. Bu hr Culfa hrinin 20 km.-
liyind, Gilanayn sahilind idi. Mxtlif mnblrd Aza, Azar, Azat, Azad
ad il tqdim ediln bu obyekt kiik hr kimi tsvir olunur. Hmin hrin
yerind indi Aa v Yuxar Aza adl iki knd var. Qdim trk dillrind aza
"kiik, kiildilmi" mnalarnda ilnmidir. Bellikl, Aza oykonimi "kiik
yaay mntqsi" demkdir. Qsbnin yerldiyi razinin kemi ad
Uluaydr.
Azad/Azat oyk., sad. 1. Goranboy r-nunun Aamalolu i..v.-d
knd. Gnc-Qazax dznliyinddir. 1949-cu ild Xanlar r-nunun Azad
kndindn glmi aillr trfindn salndna gr bel adlandrlmdir; 2.
Xanlar r-nunun eyniadl i..v.-d knd, Krk aynn sol sahilindn bir qdr
aral Murovda silsilsinin tyinddir. Kemi ad Suluqdur. 1990-c ildk
yaay mntqsinin halisi XIX srd Cnubi Azr.-nn Xoy mahalndan
kb glm ermnilrdn ibart olmudur. ndiki halisi Ermnistandan zorla
xarlm azrb.-lardr. Tarixi mnblrin verdiyi mlumata gr, III-V srlrd
Azrb.-da feodal istehsal suluna keildi. Feodallar iki qrupa ayrlrd: dnyvi
v ruhani feodallar. Dnyvi feodallar iri v xrda feodallar tbqsindn ibart
idi. Xrda feodallar "azatlar" adlanrd. Hkmdarlarn v iri I feodallarn daya
olan azatlar onlarn vassallar hesab edilirdilr. I Xosrov Anuirvann
zamannda azatlarn say artrd. Azatlar kahinlr kimi byk imtiyaza malik
idilr. Bununla bal azat/azad sz "xrda", "kiik" mnas il yana "mstqil,
srbst" mnalarn ksb etmy balad. Azad sznn xs ad kimi istifad

93
edilmsi daha sonrak dvrlr aiddir. Azrb. toponimiyasnda rast glinn Azad
toponimlri v topokomponentlrinin byk ksriyyti "xrda", "mstqil"
mnalar il izah olunur. Ermnistan razisind Azad (kemi Akils kndinin
1935-ci ildn etibarn ad), Azatamut, Krmda Azat yaay mntqlri qeyd
alnmdr.
Azad hidr., sad. Xanlar r-nu razisind ay. Krk aynn sol
qoludur. Balancn Kiik Qafqazn m.-. yamacndan gtrr. Adn
razisindn axd kndin adndan almdr.
Azadknd oyk., mr. 1. Saatl r-nunut eyniadl i..v.-d knd. Muan
dznddir. Kemi ad 5 Dekabr (Konstitusiya gnn iardir) olmu, 1937-ci
ild Sabirabad r-nu-nun Himxanl kndindn glmi aillr trfindn
salnmdr; 2. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr aynn sa
sahilind, Muan dznddir. Kr aynn damas nticsind torpaqlar
orladndan Himxanl kndinin halisi indiki kndin razisin km,
knd 1938-ci ildn bel adlandrlmdr. Oykonim azad (kiik, xrda; mstqil)
v knd (yaay mntqsi termini) szlrindn dzlib, "kiik knd; mstqil
knd" demkdir. 1933-c ild Lerik v Krdmir r-nlarnda da Azadknd
yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Azad Qaraqoyunlu oyk., mr. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba dznd Trtr aynn sahilinddir. Oykonim Azad (Azad by
Cavanirin ad) v qaraqoyunlu (etn.) szlrindn dzlib, "qaraqoyunlu
tayfasnn Azad by mnsub tirsi" mnasn ifad edir v etnotoponim hesab
olunur. Knd yerli hali arasnda Azadaaby Cavanirli v ya Azadaa
Qaraqoyunlusu da adlanr. Kemid yerli hali qaraqoyunlu Azadaa by
Cavanirin riyyti olduundan knd bel adlandrlmdr. 1933-c ild Brd
r-nunda Azatqoyunlu adl baqa bir knd d qeyd alnmdr.
Azapl/Azafl oyk., sad. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. srik
aynn sol sahilind, da tyinddir. Knd sakinlri arasnda oykonim Azafl
kimi tlffz olunur. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsinin
yaxnlnda, Khnqala adl yerd zindan (zabxana) olmu v knd z adn
buradan gtrmdr.
Azaru oyk., sad. Astara r-nunun Asxanakran i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Adn razidki eyniadl aydan almdr.
Azaruay/Azarud hidr., mr. Astara r-nu razisind ay. Hidronim
aza (kiik), ru (tal. "ay") v ay (axar su obyekti) szlrindn dzlib, "kiik
ay" demkdir. Hidronimi tal dilindki azu/asu (srtli) v rud (da ay)
szlrindn dzlmi "iti axan da ay" mnal sz kimi d izah edirlr.
Azrbaycan oyk., sad. 1. n Asiyada yerln qdim tarix malik
lk. .-dn Xr dnizi il hat olunub, m.-dan Dastan, m.-q.-dn
Grcstan, c.-q.-dn Ermnistan, c.-dan Trkiy v ranla hmsrhddir.
Paytaxt Bak hridir; 2. Lerik r-nunun Noda i..v.-d knd. lknin

94
adndandr. Tarixi mnblrd ta qdimdn Atropaten, Adrbadaqan,
Atorpatakan, Azrbaycan, Azrbaycan adlar il tannan bu lk Azrb.-larn ulu
cdadlarnn mskni olmudur. Qdimd bu lkd atprstliyin geni
yaylmas il laqdar olaraq tdqiqatlarn bir oxu Azrbaycan adn ran
dillri sasnda "odla qorunan", "atprstlrin lksi", "od lksi" kimi
mnalandrmlar. Toponimi trk dillri sasnda izah etmy alan digr
tdqiqatlar onu "varllarn, byklrin mkan", "byklr, bylr lksi",
"Atropatn (Midiya caniini) lksi" kimi izah etmilr. Trk mnli
toponimlrin corafi terminlrin saslanan son tdqiqatlar is bu toponimin
"yksklik, tplik, datyi yamacda olan mkan, yer" mnasna stnlk verir.
Azrbaycann tarixn iqtisadi chtdn qdrtli bir lk kimi yadellilri zn
clb etmsini nzr alaraq onun adn "az rlrin bolluq mkan" kimi d rh
etmk olar.
Azrmscidi/Azarmscidi or., mr. Ordubad r-nu il Ermnistann
srhdind arm. Zngzur silsilsinin suayrcsdr. Hn. 3460 m. Vnnd v
Ordubad aylar Azrmscidi armnn yaxnlndan balanr. Oronim azr
(etn.), mscid (r. mslmanlarn ibadtgah) v -i (mnsub. k.-si)
komponentlrindn dzlib, "azrlrin sitayi etdiyi da" demkdir.
Azx/Azox oyk., sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Quruayn sol sahilindn bir qdr aral, da tyinddir. Adn razidki Azx
maarasnn adndan almdr. XIX srin I yarsnda Cnubi Azrb.-nn Qarada
mahalndan glmi ermni aillri burada mskunlam v yaay mntqsini
Azox adlandrmlar. Azx maaras v ya Azx kahas Quruayn sol sahilind,
900 m. hndrlkddir. Azrb.-da n iri karst maaras hesab olunur.
Tdqiqatlarn fikrinc, azx qdim trk dillrindki "ay" szndndir v
maara "ay maaras"dr. Mnblrdki Azuq variantna saslanan tdqiqatlar
is bu toponimi "azuq yeri", "tdark yeri", "anbar" kimi izah edirlr. Lakin
maaradak 6 salon v 2 giri qapsnn olmas, ocaq yerinin varl burada
insanlarn yaadqlarndan xbr verir. Demeli, Azx "azlar, byk insanlar
birliyi" demkdir.
Aznakar or., mr. Qazax r-nu razisind da. Oronim azna (qdim
trk dillrind "dar keid") v kar/qar (qdim trk dillrind "da") szlrindn
dzlib, "dar keidli da" demkdir.

95
 Bb

Babacq or., dz. Culfa r-nunun Gal kndi razisind da. Kndd
Babacq yayla adlanan sah d vardr. Oronimlr knddki be pirin
(Dadaan piri, lihsn piri, Gal piri, Gyda piri, Qala piri) varl il bal
yaranmdr, "pirlrl zngin yer" mnasndadr.
Babaay hidr., mr. 1. Gdby v mkir r-nlarnda ay. Zym
aynn sa qoludur. Kiik Qafqazn m.-. yamacndan (1790 m. yksklikdn)
balanr. Bzi dbiyyatlarda Babacan da adlanr. Bu ad ayn mnbyinin
Babacan yeri adlanan sahy yaxn razidn axmas il izah edirlr. XIX srin
sonu, XX srin vvllrin aid sndlrd ayn yuxar axn boyu razid
Babacan qla, Babacan drsi adl oroqrafik obyektlr d qeyd alnmdr; 2.
Quba r-nunda ay. Cimi ay il birlikd Vlvl ayn ml gtirir. Baba
(Babadadan balad n) v ay szlrindn dzlib, "Babadadan axan
ay" demkdir.
Babada or., mr. l.Ba Qafqaz silsilsinin c.-.-ind da. Quba v
smayll r-nlarnn srhdinddir. Hn. 3632 m. Qaraay, Vlvl v Girdiman
aylar buradan balanr. lin ox vaxt qarla rtl olur. Da ziyartgah yeridir
v Hzrtbaba piri d adlanr; 2. Ba Qafqaz silsilsinin c.-.-ind, eyniadl
dan yamacnda arm. Hn. 3380 m. Quba v smayll r-nlar arasnda sas
keidlrdn biridir. Qaraay v Girdimanayn hvzlrini birldirn yol bu
armdan keir. Baba v da szlrindn dzlib. "Yksk, uca, ba qarla
rtl da" demkdir. zbkistann Surxandrya vilaytind, Surxandrya v
Kafirniqan aylar arasnda Babataq, Krmn Canky r-nunda Babatau dalarnn
olduu mlumdur.
Babadin oyk, sad. Lan r-nunun Tzknd i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Baba v din (xalq terminologiyasnda "hndr yer, tp"; "drg,
dinclmk n yer") szlrindn dzlib. "Hndr tp" mnasn ifad edir.
Oykonim razidki dalarn birinin adndan trmidir.
Babagil oyk, sad. Lerik r-nunun Noda i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kndin ad 1508-ci il aid ediln Babagil trbsinin adndandr.
Qdim ad Asnaqaran/snkran (tal. "dmirilr") olmudur. Babagil trbsi
Sfvilrin gilanl mridlrindn birin mnsub olmu, sonralar zaviyy
evrilmidir. Trb sahibinin nvsi Babagilli mir ahsevr Kskri
Sfvilrin tannm srkrdlrindn olmu, 1578-ci ild tal hakimi Bayandr
xann frman il Xorasanda ba vern itia yatrarkn dy zaman
ldrlmdr.
Babaxanl oyk., sad. Clilabad r-nunun Bozayran i..v.-d knd.
Dznlikddir. Mnblr gr, yaay mntqsi 1905-ci ild Mdili
kndindn kb glmi babaxan nslin mnsub aillr trfindn salnmdr.

96
Etnotoponimdir. 1917 v 1933-c illrd Salyan r-nunun Kr Qarabucaq i..v.-
d d eyniadl knd qeyd alnmdr.
Babakar or., mr. Qazax r-nunda da, Xram ayndan sada,
Grcstanla srhdd yerlir. Hn. 708 m. Yerli tlffz formas Babakyardr.
Oronim baba v kar szlrindn dzlib, "yksk da", "mqdds da"
demkdir.
Babakc oyk, mr. 1. Masall r-nunun Sda i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr; 2. Lerik r-nunun Veri i..v.-d knd. Petsr silsilsinin
tyinddir. Yerli hali kndi Bobokm adlandrr. Bobo (knddki Cahangir
pirini bel adlandrrlar) v km (tal. "mhll, k") szlrindn ibart olan
bu toponim "pir mhllsi, pir kndi" kimi izah olunur. Oykonim baba (da) v
kc (kuca trk dillrind "hat olunmu", "dvrlnmi, tutulmu")
szlrindn dzlib, "dala hat olunmu yer, dalq razi" demkdir.
Babaqum or., mr. 1. amax r-nunda da; 2. li Bayraml r-nunda
Lngbiz sil" silsinin c.-. hisssind ucqar zirv. Hn. 576 m. Trkdilli
xalqlarn byk ksriyytind, o cmldn azrb.-larda yksk da zirvlri
baba adlandrlr, qum/qom/kom sz is Azrb. dilind "ynt, toplant,
tpcik" mnalarnda ilnir. Azrb. dilinin dialektlrind "boz rngli mrcan"
mnasnda "babaqulu" sz d ilnmkddir. Birinci halda or. "yksk tp",
ikinci halda is "boz rngli mrcandan olan tp" demkdir.
Babala hidr., sad. Lnkran r-nunda ay. Girdan aynn sol qoludur.
Abidlrin dilind ba sz tqlidi sz kimi "gurultu", "qoyunun mlmsi" v s.
mnalarda ilnir. Bu baxmdan babala toponimiyadak vlvl sznn
sinonimi olub "gurultulu" demkdir. Bzn Boblaay da adlandrlr. Bobla bu
aylardan tutulan balq nvnn addr.
Babal oyk, sad. 1. Xamaz r-nunun Niyazoba i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. 1917-ci ild Bbli variantnda qeyd alnm bu knd o
zaman Quba qzasnn Ddli blgsin daxil idi. Kemid Qoz Babal (qozluq
razid yerldiyi n) v ya rb Babal da adlanrd. Hazrda hmin r-nun
Qaraqal kndi yaxnlnda rb Babal adl xarabalq var; 2. Clilabad r-
nunun Xamaz i..v.-d knd. Datyi raziddir. ..v.-nin ad knd
sakinlrinin mnyi haqqnda mlumat verir. Mlum olur ki, kndin sasn
Xamaz r-nundan km babablar qoymular. Tdqiqatlar oykonimi VII
srd Azrb.-na krlm rb tayfalarndan birinin ad il v ya pirembel
tayfasnn babal tirsinin ad il balayrlar. 1917-ci ild Zaqatala qzasnn
Qaraqan (Almal) blgsind Babalo (Babal) yaay mntqsi qeyd
alnmdr. Etnotoponimdir.
Babaratma oyk, mr. ki r-nunun Qaradal i..v.-d knd.
Murdarayn (yriayn qolu) sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. Kndin
yaxnlnda Babaratma piri var. Bu pir bzn Pirbaba da deyirlr. Rvayt
gr, pir rb iallar dvrnd (VII sr) yerli hali il vurumada ldrlm

97
rb srkrdsi Babarutnin qbridir. Oykonimin ikinci komponenti irtm
variantnda yerli dialektd "klaay toxunan yer, emalatxana" mnasnda
ilnir. Mlumdur ki, ki ta qdimdn znn qiymtli ipyi v klaays il
mhurdur.
Babaser oyk, mr. Masall r-nunun Boradigah i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Baba v ser/sar/sr (Azrb. toponimiyasnda yer, mkan,
yaay mntqsi" mnalarnda ilnir) szlrindn dzlib, "byk knd;
khn knd" demkdir.
Babaser hidr., sad. Masall r-nunun Babaser kndi yaxnlnda iki su
anbar. Frqlndirilmk n Birinci v kinci Babaser adlanr. Boaadr ay
stnddir. Mvafiq olaraq 1956 v 1964-c illrd istifady verilmidir. Adn
yaxnlqdak kndin adndan almdr.
Babasfr or., sad. amax r-nunun m. hisssind da. Pirsaat
aynn sahilinddir. Hn. 2161 m. Da buradak Yeddiqarda adl qdim
qbiristanda yerln Babasfr pirinin ad il adlandrlmdr.
Babalar oyk, sad. Klbcr r-nunun Seyidlr i..v.-d knd. Aayn
sahilind, Murovda silsilsinin tyinddir. sl adnn Babakiilr olduu
gman edilir. Babalar ayrmlara mxsus bir nslin addr. Etnotoponimdir.
1917-ci ild Lnkran qzasnn Lerik blgsind Babal (1921-ci ild
dadlmdr), 1933-c ild Xamaz r-nunun hmdoba i..v.-d Babal
kndlri qeyd alnmdr.
Babayal or., mr. 1. Goranboy r-nu razisind da; 2. Mingevir su
anbarndan c.-da, Bozda silsilsind zirv. Hn. 463 m. Bzi dbiyyatlarda
Babayelda da adlanr. Oronim baba v yal szlrindn dzlib, "da beli, dan
st, zirv hisssi" demkdir.
Babayl oyk, sad. Zngilan r-nunun Mmmdbyli i..v.-d knd.
1917-ci ild Baba Yaqublu klind qeyd alnmdr. Grnr, sonralar
oykonimin ikinci komponenti ixtisara uramdr. Etnotoponimdir.
Toponimikada bel bir mlumat da var ki, yaay mntqsini XIX srin
vvllrind Cnubi Azrb.-nn Babayl kndindn kb glnlr saldna
gr bel adlanmdr.
Babaznn or., mr. Salyan h.-dn m.-.-d da, palq vulkan.
Hn. 41 m. Cnub-rqi irvan dznddir. Bzi dbiyyatlarda Babasonan
variantnda da ilnir. Mtxssislrin bir qismi oronimin ikinci komponentini
fars dilindki "qadn" sznn qarl, digr qismi is Snan xs ad il
laqlndirirlr. slind Babasinn variantnda qbul olunmal olan bu oronim
"baba" v "sinn" (trk dillrind "enn", "dn", "yatan", "kiiln")
szlrindn ibartdir. Dan palq vulkan il laqdar olmas, vulkann
pskrb snmsi bu variantn doruluunu sylmy imkan verir.
Babaznn hidr., sad. Salyan r-nunda min. bulaqlar. Eyniadl dada
yerldiyi n adn da oradan almdr. Suyu isti v kkrdldr. Yerli hali

98
trfindn malic n istifad edilir. Tdqiqatlara gr, burada sasn qadn
xstliklri malic olunduu n bulaqlar Babazenen (qadn piri) ad il
tannr.
Babk oyk., sad. 1. Azrbaycann Naxvan MR razisind inzibati r-
n. ran slam Respublikas, rur, ahbuz v Culfa r-nlar il hmsrhddir.
1978-ci ildk Naxvan r-nu adlanrd. Mrkzi Babk qsbsidir; 2. Babk r-
nunda tq. Arazboyu dznlikddir. 1978-ci ildk Tzknd adlanrd. Qsb
v r-n VII srd rb istilasna qar xrrmi hrkatnn qhrman Babkin
rfin adlandrlmdr.
Babki oyk., sad. rur r-nunun Drvilr i..v.-d knd. Araz ay
yaxnlnda, rur dznddir. XX srin ortalarnda qonu riboan
kndindn xm bir qrup gnc ailnin burada mskunlamas nticsind
yaranmdr. Toponim znd xalq qhrman Babkin adn ks etdirir.
"Babk mxsus, Babkin trfdarlar" demkdir.
Babror hidr., mr. Aberon yarmadasnn . hisssind gl.
Hidronim babr (ba - dib v bar - dayaz yer) v or (gl) szlrindn dzlib,
"dibi dayaz olan gl" demkdir.
Bab oyk, sad. 1. Fzuli r-nunun Arayatl i..v.-d knd. Araz aynn
sol sahilindn bir qdr aral, dznlikddir. Kndd XIII sr aid Bab trbsi
(xbaba) var. Trb 1271-72-ci illrd eyx bu Yaqub ibn Sd trfindn
tikilmidir; 2. Cbrayl r-nunun Harovlu i..v.-d knd. Bzi mnblrd Babi
variantnda da ad kilir. Oykonim "babi mzhbin mnsub olan" demkdir.
Baburi or., sad. Xzrd ada. Etnotoponimdir. 1947-ci ildk
Ermnistann Ani r-nunda Baburlu adl knd olmudur. Oronimin Byk
Moollar slalsinin banisi Zahirddin Mhmmd Baburun (X V-XVI srlr)
xatirsin yaranm olduu ehtimal edilir.
Bad oyk, sad. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. Da tyinddir.
Tam ad Bad Qalagah olan bu kndin razisi Rustov kndinin kemi
mhlllrindn birinin addr. razid Qala Suvarun v Qala lmun adl qala
xarabalqlar var. Bu qalalar bad adlanan krpicdn hrldy n knd Bad
Qalagah adn almdr. Sonralar toponimin ikinci komponenti dmdr.
Azrbaycan razisind ox lverili, qda v yayda tikilinin daxilind mlayim
temperaturun saxlanmasnda sas rol oynayan bel krpiclrdn evlrin
tikilmsind indi d istifad olunur. Azrb. dilinin dialekt v ivlrind, qdim
abidlrin dilind bad "trkibin kei ql qatlm sar torpaqdan hazrlanm
palq, bu palqdan qurulan tndir v ya ksiln krpic, saxs qab"; "su arxnn
knar"; "aac qab" mnalarnda ilnir.
Badaay hidr., mr. mkir r-nu razisind ay. Zym aynn
qoludur. Hidronim bada v ay szlrindn dzlib, "su arx, ay qolu"
demkdir.

99
 Badaknd oyk, mr. mkir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Badaayn
(Zymin qolu) sahilind, Kiik Qafqazn tyinddir. Oykonim bada v knd
szlrindn dzlib, "su arxnn knarnda; ay knarnda olan knd" demkdir.
Bzi dbiyyatlarda shv olaraq Badknd variantnda verilmidir. 1920-ci
ildk Zngzur mahalnda Badabar adl yaay mntqsi olmudur.
Qaraqalpaq Respublikasnda Amudrya aynn sahilind Sultanuizdaq
silsilsinin tyind Badaytuqay adl qoruun olduu da mlumdur.
Badamaac oyk, sad. Clilabad r-nunun Ada v Lkin i..v.-lrind
iki knd. Lnkran ovalndadr. Oykonim "badam aaclar olan knd"
mnasndadr.
Badamda or., mr. Daksn r-nu razisind da. Oronimin birinci
komponenti Azrb.-da qdim tikililrin, qalalarn inaatnda ilnn xsusi da
nvnn (badamda) ad il baldr. Dan trkibi hmin materialdan olduu
n bel adlandrlmdr.
Badamdar or., sad. Bak yaxnlnda da. Badamda adlanan xsusi
da nvnn karxanas rolunu oynad n bel adlandrlmdr.
Badamdar oyk, sad. Bak hri, Sbayl r-nunda qsb. Bzi
tdqiqatlara gr, oykonim fars dilind badam (yaran, aplm yer) v dar
(keid, qap, tk, dib) komponentlrindn ibart olub, "yarandak keid,
yarann dibi" mnasndadr. Oykonimin Badamlar sznn fonetik dyimsi
kimi "badam aaclar il zngin yer" mnasn ifad etdiyini sylyn
tdqiqatlar da var. slind qsbnin ad yaxnlqdak dan adndan
yaranmdr.
Badaml oyk, dz. ahbuz r-nunun Badaml i..v.-d knd. Drlyz
silsilsinin c. yamacndadr. Oykonim "razisind badam aac olan knd"
demkdir. Yaay mntqsi hqiqtn d kemid yaban badam aaclar il
zngin olan Badaml adl razid salnmdr.
Badaml hidr., sad. ahbuz r-nunun Badaml kndindn bir qdr
aral, 1262-1274 m. hndrlkd mineral bulaqlar. oxdibetli 5, azdibetli 20
bulaqdan ibartdir. Bulaqlar XIX srin sonlarnda yer qatnn atlamas
nticsind z xmdr. Suyu hzmi asanladrr, itah artrr. Qiymtli sfr
suyu kimi snaye miqyasnda istehsal edilir. Adn razidki kndin adndan
almdr.
Badamlsu oyk, sad. ahbuz r-nunun Badaml i..v.-d qsb.
Drlyz silsilsinin c. yamacndadr. Yaay mntqsi 1964-c ild Badaml
mineral sular zavodu sasnda salnmdr.
Badara oyk, dz. Xocal r-nunun Dabulaq i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Azrb.-da dalq yerlr xas olan kiik kin sahsin
badar deyilir. Oykonim "kiik kin sahsi olan yer" demkdir.
Baanis Ayrm oyk, mr. Qazax r-nunun skipara i..v.-d knd.
Coaz aynn sahilinddir. Kemi ad Seyid Ayrm olmudur. Yaay

100
mntqsini ayrmlarn seyidli qoluna mnsub aillr kemid mvcud olmu
Baanis kndi yaxnlnda sald n bel adlandrlmdr. Kndi 1990-c
ilin martnda ermni iallar zbt edrk bsbtn yandrm, hali traf
kndlrd mskunlamd. Etnotoponimdir. Trk dillrinin ksriyytind
baana "khn, kemi"; "sadlvh" mnalarn ifad edir. Qazaxstandak
Bakanas (li aynn qolu), Bakanas (Qara rtn qolu), Nann-Bakanas, Orta-
Bakanas, et-Bakanas v s. aylarn ad toponimiyada monq. dilindki boqon v
us szlrinin birlmsi kimi "qsa ay" mnasn verir. Lakin kndin daxil
olduu i..v.-in ad da (skipara - "khn knd") onun "ayrmlar yaayan khn
knd" kimi izah olunmasna imkan verir.
Baban oyk, sad. 1. Krdmir r-nunun Byk Kngrli i..v.-d knd.
Kemi ad Barldr. XIX srin ortalarnda elatlar trfindn salnmdr; 2. Ucar
r-nunun Boyat i..v.-d knd. Gyayn sahilind, irvan dznddir. Bzi
dbiyyatlarda Baman variantnda qeyd alnmdr. Baban "ba salan",
"balqla mul olan" demkdir.
Babanlar oyk, sad. 1. Adam r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qarqar
aynn sa sahilindn bir qdr aral, Qaraba dznddir; 2. Gnc hri,
Babanlar i..v.-d tq. Gnc hrinin kemi mhlllrindn birinin addr;
3. Bilsuvar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kemi ad Arxangelovka
olmudur. XX srin vvllrind Rusiyann Arxangelsk vilaytindn kb
glnlr burada mskunlam, khn yaay yerlrinin adn yeni msknlrin
vermidilr. 1991-ci ildn kndin ad Babanlar kimi rsmildirilmidir.
Etnotoponimdir. 1933-c ild Brd r-nunun Mehdixanl i..v.-d d eyniadl
knd qeyd alnmdr. Bzi dbiyyatlarda v yerli halinin dilind Bamanlar
variant da ilnir.
Babanl oyk, sad. Quba r-nunun Zrdabi i..v.-d qsb. Qusar
maili dznliyinddir. Yaay mntqsi 12 -li meyvilik sovxozunun 2-ci
bsind salnd n bel adlandrlmdr.
Baakrd/Baxakrd oyk, sad. Goranboy r-nunun Aamalolu
i..v.-d knd. Gnc-Qazax dznliyinddir. Yaay mntqsini r-nun
razisindki Balakrd, Sfikrd kndlrindn frqlndirmk n bel
adlandrmlar. 1961-ci ildk Quba r-nunun Talab i..v.-d Baaqaraxan adl
knd olmudur. Krmn Leninskoye, Boqatoye yaay mntqlrinin kemi
ad Bax Eli olmudur. 1933-c ild Astara r-nunun Unuz i..v.-d Baxalar
adl kndin olduu da mlumdur. Oykonimin birinci komponenti etnonim
mnlidir.
Baal oyk., dz. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. Kemi ad
Baal Qlaq olmudur. Kndin razisi Rustov kndinin kemi
mhlllrindn biridir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay
mntqsinin sl ad Baa lidir. XIX srin vvllrind smayll r-nunun
Lahc kndindn glmi li adl xsin ailsinin orada mskunlamas sasnda

101
yaranmdr. Lakin aparlan aradrmalar Baal toponiminin etnotoponim
olduunu sylyir. 1933-c ild r-nun Talab i..v.-d Baaqaraxan, 1917-ci
ild Nuxa qzasnn Qaxmux blgsind Baal kndlri qeyd alnmdr.
Mnblrd bu oykonimin Baxal variant da nzr arpr.
Bali oyk., sad. smayll r-nunun Lahc qsb i..v.-d knd.
Yaay mntqsi XIX srd Lahcdan xm aillrin Bali adl yerd
mskunlamas nticsind yaranmdr. Tat dilind baala/bl byrtkn,
moruq demkdir. Oykonim "byrtknli, moruqlu yer" mnasn ifad edir.
Barbyli oyk., sad. Ucar r-nunun Qulabnd i..v.-d knd.
Etnotoponimdir. 1917-ci ild Qubadl qzasnn Cicimli i..v.-d eyniadl knd
qeyd alnmdr. XIX sr aid mlumata gr, Gyay qzasnda barbyli
adl cmi 5 aildn ibart elat yaayrd. Onlar XIX srin ortalarnda Qulabnd
qobusu v Qaraqulu yataq adl yerd mskunlaaraq indiki kndin sasn
qoymudular.
Barxan silsilsi or., mr. Yuxar Qarabada da silsilsi. Qaraba
silsilsinin m.-. yamaclarndadr. Hn. 1600 m. Melrl rtldr. Bzi
dbiyyatlarda Barqan variantnda qeyd alnr. Yqin ki, bu ad melrdn
gln heyvan nriltisi il laqdar yaranmdr. Oronimin Barxan
antroponimindn yarand ehtimal da istisna olunmur.
Barl oyk., sad. 1. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin c. tyind, Bulanqsu aynn sahilinddir. Tam ad Ll Barldr.
Kndin ad kemid q r qzasnda, yay is Klbcr yaylaqlarnda
maldarlqla mul olmu bir elatn adndandr; 2. Klbcr r-nunun Adaban
i..v.-d knd. Toponim XIX srd amax qzasnda yaam 47 aildn ibart
barl maldar elatnn ad il baldr. Ernotoponimdir. Krm vilaytind
Baqerovo adl tq., 1933 ild Sabirabad r-nunun Hamxanl i..v.-d Bartuay
kndi qeyd alnmdr. Aqabad vilaytind Baqr adl da vardr. Trk
dillrind bar/baqr sz "da yamac", "da d", "obyektin qabaq hisssi"
mnalarnda da ilnir.
Barlda oyk., mr. amax r-nunun Barl i..v.-d knd.
Mnblrin mlumatna gr, yaay mntqsi XIX srd amax qzasnn
dalq razisind yaam barl elatnn mskunlamas nticsind
yaranmdr. Etnotoponimdir. "Barl kndinin dalq hisssi v ya dalq
razid yerln Barl kndi" demkdir.
Barsaq or., sad. rur r-nunda da. Drlyz silsilsinin
zirvlrindn biridir. Hn. 1992 m. tyindn balayaraq zirvsin qdr
dolanbac kild olmasna, yni barsaa oxadna gr bu ad almdr.
Barsaq hidr., sad. Klbcr r-nunda, Barsaq aynn drsind,
2400 m. hndrlkd, stisu kurortunun yaxasnda xan mineral bulaqlar.
oxdibetlidir. Temperaturu aadr. Vannas oynaq, sinir v s. xstliklrin
malicsin msbt tsir gstrir. Adn eyniadl drdn almdr.

102
 Barsaq oyk., sad. Klbcr r-nunun Yanaq i..v.-d knd. Kndin
razisi vvllr yaxnlqdak Qaml kndinin binsi olmudur. Tdricn hmin
knddki aayarl v qazxanl nsillrin mnsub aillr burada
mskunladqdan sonra daimi yaay mntqsin evrilmidir. Adn razidki
eyniadl ay drsindn v mineral bulaqlardan almdr. 1917-ci ild Baqarsx
variantnda qeyd alnmdr.
Barsaqay hidr., mr. Klbcr r-nu razisind ay. Trtr aynn
qoludur. Barsaqdrsi adl drdn axd n bel adlandrlmdr.
Barsaqdr or., mr. 1. Babk r-nunun Grmataq kndi razisind
dr; 2. Culfa r-nunun Yayc kndi razisind dr. Oronimlr barsaq v dr
szlrindn dzlib. Drnin relyef formasnn yri-yrlyn, hminin
razidki Barsaq dana gr bu ad almlar.
Barsaqdrsi hidr, mr. 1. Sdrk r-nunda m.-dan c.-a doru
uzanan quru ay drsi. Yal dvrd axan su Araza tklr; 2. rur r-nunda
ay. Arazn sol qoludur. 1860 m. hndrlkdn balanr. Forma oxarlna,
eyni zamanda razidki eyniadl drnin varlna gr bu ad almdr.
Balca hidr., dz. Gdby r-nunda ay. Bacan aynn sol qoludur.
Hidronim "sas aya bal kiik qol" demkdir.
Balpy oyk., mr. Klbcr r-nunun Adaban i..v.-d knd. Trtr
aynn sahilind, Murovda silsilsinin tyinddir. Kndin razisind
qayalqdak maara yaxnlnda kemid kolanlara mxsus mal-qara
saxlanlan py yerlirdi. Maarann trfi bal olduu n razi bel
adlanrd. Kndin ad vvllr Mdimmmdli olmudur. Kemid Kolan
tayfasnn mdimmmdli nslin mnsub aillr burada mskunlamdlar.
Oykonim bal v py (tvl) szlrindn dzlib, "qapal, bal tvl;
heyvanlarn baland yer" demkdir.
Bamansu hidr., mr. sli Babansudur. Daksn r-nu razisind
ay. Etnotoponimdir. Hidronim baman/baban (etn.) v su (ay) szlrindn
dzlib, "babanlara mxsus ay" demkdir.
Batala oyk., mr. Qax r-nunun Qaxngiloy i..v.-d knd. Batala
kemid Qaxba kndin mxsus balarn ad olmudur. XIX srin ortalarnda
hmin knddn ayrlm aillrin burada mskunlamas nticsind yaranan
yaay mntqsin el hmin balarn ad verilmidir. Oykonim "ba
irisind knd" demkdir.
Bay or., sad. Quba r-nu razisind da. Azrb. dilinin dialektlrind
baa/baya "i, dyn"; trk dillrind badan "da d", "da yamac"
mnalarnda ilnir. Oronim "yerin qabarm, imi sthi"; "da" mnasn ifad
edir.
Bahar or., sad. Qarada r-nu razisind palq vulkan. lt
burnundadr. Bzn lt burnu da adlanr. Bu palq vulkam son df 20 mart

103
1967-ci ild pskrmdr. Baharn (Novruzun) girdiyi gn pskrdyn gr
rmzi olaraq bel adlandrlmdr.
Bahar oyk., sad. Beylqan r-nunun Qhrmanl i..v.-d knd. Mil
dznddir. 1965-ci ildn pambqlq sovxozu yannda salnm bu knd rmzi
olaraq bel adlandrlmdr.
Baharabad oyk, mr. Beylqan r-nunun rnqala i..v.-d qsb.
1965-ci ild zmlk sovxozunun malikansi yannda salnm yaay
mntqsi rmzi olaraq bel adlandrlmdr. Trkmnistanda Baxarden,
Baxardk; zbkistanda Baxoristan; Ermnistanda Bahar toponimlri d bu
qbildn olan corafi adlardr.
Baharl oyk., sad. 1. Adam r-nunun Xndrstan v olan i..v.-
lrind kndlr. Hr iki knd dznlikddir; 2. Zngilan r-nunun pdr v
rdkli i..v.-lrind kndlr. Bsit aynn sahilind, dalq raziddir. Yaay
mntqlrinin adlar ouzlarn baharl tayfasnn ad il baldr.
Etnotoponimdir.
Baxakrd bax: Baakrd.
Baxl oyk., sad. Xz r-nunun Altaac i..v.-d knd. Ataayn
sahilind, da tyinddir. Mxtlif illrd Baxal (1933), Baxl (1961)
variantlarnda da qeyd alnmdr. Etnotoponimdir. Kndin vvlki ad Baxl
qazmalar olmudur. XIX srin vvllrind Ataay sahilindki Zarat kndin
mxsus qlaqda hmin knddn xm aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Deyilnlr gr, kndin sasn baxl nsli qoymudur.
Bak oyk., sad. Azrb. Respublikasnn paytaxt. Xzr dnizinin
sahilinddir. Aberon yarmadasnn c. hisssind yerln bu hr ox qdim
tarix malikdir. Qdim mnblrd Baku, Bakuh, Bakuyy, Badkube
variantlarnda rast glinir.
a) Bzi aradrclar toponimin bagavan/ baguan/bagan "allahlarn yeri,
mqdds yer" (Bak trafnda tbii odun-qazn olmas v atprstlik inanclar
il laqdar) szlrdn trdiyini qeyd edirlr.
b) XVIII srd fars. bad (klk) v kub (dymk) birlmsindn olan
Badkub (klk dyn) variant xalq etimologiyas sasnda yaranmdr v elmi
chtdn sasszdr.
c) Bag tayfa adndan trmi bagan variant il balamaq meyillri
d mvcuddur.
) Qdim qrk mnli bak/baku sznn "tp", "yksklik",
"yamac" szndn yaranmas fikri daha hqiqt uyundur. Bu corafi ada
mxtlif variantlarda geni arealda tsadf olunur. Laxubaku, Musilbaku,
Urqbaku (Dastan), Qunbak (Bak yaxnlnda), Bakuriani (Grcstan),
Maku/Maki (Cnubi Azrb.) v s.
Bak buxtas/Bak krfzi hidr., mr. Xzr dnizinin q. sahilind,
Aberon yarmadasnn c.-undadr. .-d Sultan Burnu, c.-q.-d x Burnu, c.-.-

104
d v c.-da Qum, Da Zir (Vulf), Byk Zir (Nargin) adalar il hat
olunmudur. Krfz Bak hrinin trafnda yarmdair klind yerlir v
dnyada n gzl krfzlrdn saylr. Krfz limanda gmilrin thlksiz yan
ala bildiyi yerdir.
Bakxanov oyk., sad. Bak hri Sabunu r-nunda tq. Sovet
hakimiyyti illrind burada salnm qsb Razin (Stepan Razinin ad il)
adlandrlmd. XVII srd Rusiyada syan edn kndli hrkatnn bas
Stepan Razin quldurluq mqsdil 1667-ci ild Xzr dnizi vasitsil Aberona
glmi, burada yerln dadak maarada drg salmd. Sonralar Razin
da adlandrlan bu dadak drgdn traf kndlr basqnlar etmi,
soyunuluq v qartl mul olmudur. 1992-ci ildn yaay mntqsinin
ad Bakxanov (Azrb. alimi air v maarifprvr Abbasqulu aa Bakxanov
Qdsinin rfin) adlandrlmdr.
Baklani or., sad. Xzrd ada. Qarabatdaq adas da adlanr. Adadak
qarabatdaq (rusca baklan) qularnn znginliyi il laqdar yaranmdr.
Baqqal or., sad. ki r-nu razisind da. 1917, 1933, 1961-ci illrd
r-nun razisind Baqqal adl knd qeyd alnmdr. Dan ad kndin adndan
trmidir. Yaay mntqsinin sl ad Baqqalldr. Yerli halinin verdiyi
mlumata gr, kndin ilk sakinlri hmin r-nun Cunut kndindn xm
baqqal aillrindn ibart olmudur. Baqqal pe addr, rzaq mallar satan
adamlara deyilir. Rusiyann elyabinsk vilaytind Bakal; Baqrdstanda
Bakall; Krmda Bakal, Bakal Kayat, Bakal-Tatar, Bakkal-Su v s. corafi
adlarn olmas onu gstrir ki, bu, etnotoponimdir.
Baqqall oyk, sad. Tovuz r-nunun Kirn i..v.-d knd. Kemi ad
Glldr. Knd hazrda Aa v Yuxar Baqqall adlanan iki hissdn ibartdir.
Etnotoponimdir.
Bala hidr., sad. Clilabad r-nunda ay. Gytp aynn sa qoludur.
Uz. 10 km. Suvarma n istifad edilir. "Kiik ay" mnasndadr.
Bala Badara hidr., mr. sgran r-nunda ay. Badara aynn sol
qoludur. Bala Bdr variantnda da qeyd alnmdr. Hidronim bala (kiik,
balaca) v Badara komponentlrindn dzlib, "kiik Badara ay" demkdir.
Bala Bhmnli oyk, mr. Fzuli r-nunun hmdbyli i..v.-d knd.
Araz aynn sol sahilind, Mil dznddir. Knd Bhmnli adlanan yaay
mntqsinin nisbtn kiik hisssini tkil edir. Oykonim "kiik Bhmnli"
demkdir. Etnotoponimdir.
Bala Cfrli oyk., mr. Qazax r-nunun Cfrli i..v.-d knd. Astafa
aynn sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Oykonim "kiik Cfrli kndi"
demkdir. Etnotoponimdir.
Bala Gyl oyk, mr. Brd r-nunun Kolayr (kemi Boyhmdli)
i..v.-d knd. 1933-c ild Bala Gy v Bala Gc variantlarnda da qeyd
alnmdr. Oykonim "kiik Gyl kndi" demkdir.

105
 Bala Hamxanl oyk., mr. Sabirabad r-nunun Moranl i..v.-d knd.
Muan dznddir. Etnotoponimdir. "Kiik Hamxanl kndi" demkdir.
Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda Hamxanl (indiki Byk Hamxanl)
kndindn xm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Bala Hmy oyk., mr. Dvi r-nunun Hmy i..v.-d knd.
Ataayn sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Oykonim "Kiik Hmy
kndi" demkdir. Hmy/hmy tat v tal dillrind "dz yer", "hamar yer"
mnasn ifad edir. Ken srd kndin ad Balaca Hmy (1933,1979)
variantnda da qeyd alnmdr.
Bala Khrizli oyk., mr. Acabdi r-nunun Khrizli i..v.-d knd. Mil
dznddir. Yaay mntqsini XIX srd Khrizli (indiki Byk Khrizli)
kndindn xm aillr salmlar. Oykonim bala (kiik) v Khrizli (knd ad)
komponentlrindn dzlib, "kiik Khrizli kndi" demkdir. Khriz is yeralt
su yolu, su kmrin deyilir.
Bala Kngrli oyk., mr. 1. Trtr r-nu-nun Dmirilr i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. XIX srd Kngrli kndindn ayrlm aillr trfindn
salnm, nisbtn kiik olduuna gr bel adlandrlmdr; 2. Krdmir r-
nunun Cyli i..v.-d knd. Kemi ad lpaq Kngrli (lpaq adlanan yerd
salnd n) olmudur. Etnotoponimdir. "Kngrli yaay mntqsinin
nisbtn kiik hisssi" demkdir.
Bala Krfz hidr., mr. Kiik Qzlaac krfzi d adlanr. Xzr
dnizinin c.-q. sahilinddir. Sar (Sara) yarmadas vasitsil Qzlaac
krfzindn v dnizdn ayrlr. Qzlaac krfzinin bir hisssidir.
Bala Kr hidr., mr. Aqua aynn ikinci addr. Salyan hri
yaxnlnda Krn sa trfindn ayrlan qoldur. "Kiik Kr" demkdir.
Kemid Qzlaac krfzinin bir hisssi olmu Xuridalaya tklrd.
Sonralar Krn sviyysi aa ddyndn Bala Kr su axmamdr.
Bala Krk hidr., mr. Buzluqayn ikinci addr. Krk ayndan
ayrld n bel adlandrlmdr. "Kiik Krk" v ya "Krk aynn qolu"
demkdir.
Bala Qacar oyk, mr. Brd r-nunun irvanl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Etnotoponimdir. "Qacar yaay mntqsinin nisbtn kiik
hisssi" demkdir.
Bala Qoqar or., mr. Daksn r-nunun c. - q - hisssind, ahda
silsilsind da. Hn. 2607 m. "Kiik Qoqar" demkdir. Qoqar sz Azrb.-da
da v ay adlarnda zn gstrir. in Uyurustanndak Qaqar (da ad)
toponimi il eyni mnlidir. Oronim "qoa da, qoa da" mnasndadr.
Bala Qusar oyk, mr. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar
aynn sol sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Oykonim "Qusar yaay
mntqsinin nisbtn kiik hisssi" demkdir. Knd XIX srd Qusardan
km aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.

106
 Bala Qusarqlaq oyk, mr. Xamaz r-nunun Qusaray i..v.-d knd.
Oykonim "Kiik Qusar kndinin qla" demkdir. Yaay mntqsi Bala
Qusardan hmin knd mxsus qlaa km aillrin mskunlamas
nticsind yaranmdr.
Bala Soltanl oyk, mr. Qubadl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Hkri
aynn sol sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. Etnotoponimdir.
Oykonim "Soltanl yaay mntqsinin kiik hisssi" demkdir. Yaay
mntqsini XIX srin ortalarnda indiki Cbrayl r-nundak Soltanl kndindn
km aillr salmlar.
Bala Sydl oyk, mr. Ouz r-nunun Byk Sydl i..v.-d knd.
Oykonim "Sydl yaay mntqsinin kiik hisssi" demkdir.
Bala Surra oyk, mr. Neftala r-nunun Cngan i..v.-d knd. Krn
sahilind, irvan dznddir. Oykonim "kiik Sura kndi" demkdir. Yaay
mntqsini XIX srin 80-ci illrind Krn sa sahilindki rb Bbirxanl
kndindn kb glmi aillr salmlar.
Bala ahaac oyk, mr. Astara r-nunun Kakalos i..v.-d knd.
Lnkran ovalnda, Xzr dnizi sahilinddir. Oykonim "Kiik ahaac
kndi" demkdir. ahaac razidki aac nvlrindn birinin addr.
Bala amlq oyk, mr. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d knd. ki da
silsilsinin arasnda, drd yerlir. Kndin irisindn Zym ay keir.
Oykonim "Kiik amlq kndi" demkdir. amlq komponentini tdqiqatlar
"am aaclar ox olan yer", "amlu tayfasnn ad", "gn, ia tapnanlar" v
s. kimi aqlamaa almlar. Lakin Azrb.-da corafi termin am yer (amlq)
ifadsi ilnmkddir ki, bu da "otlu, xam yer" mnasn bildirir.
Bala rk oyk., mr. Lnkran r-nunun Grmtk i..v.-d knd.
Br aynn sahilinddir. Oykonim "kiik rk kndi" demkdir. Trk
dillrind rk "cavan am aac"; "gaval aac"; "kiik, balaca, cr"
mnalarn ifad edir.
Bala Tkl oyk., mr. Masall r-nunun axrl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Kemi ad Abdulla Tklli olmudur. Abdulla hmin kndd
mskunlam tkl tayfasna mnsub aillrin basnn addr. "Tkl yaay
mntqsinin kiik hisssi" demkdir. Etnotoponimdir.
Balaay/Bala ay hidr., mr. Clilabad r-nu razisind ay. Gytp
aynn sa qoludur. Suvarma n istifad edilir. "Kiik ay" v ya "ay qolu"
demkdir.
Balahsnli oyk., mr. Qubadl r-nunun Teymurmsknli i..v.-d
knd. Brgad aynn sahilind, Qaraba yaylasnn tyinddir. Yerli halinin
verdiyi mlumata gr, kndi 1918-ci ild Ermnistan razisindki Avanl
kndindn didrgin salnm aillr bina etmilr. Knd balahsnli nslinin
adn dayr. Etnotoponimdir.

107
 Balaxan oyk., mr. Bak hrinin Sabunu r-nunda tq. Aberon
yarmadasnn qdim neft r-nlarndandr. Bykor glndn bir qdr aral
yerlir. Bzi mnblrd Balaxana variantnda da qeyd alnmdr. XIII sr
aid mnblrd ad kiln bu toponimi tdqiqatlarn bir qismi fars dilindki
bala (yksklik, st, yuxar) v xani (qaynaq, mdn, quyu) komponentlrindn
ibart "tpd yerln mdn" mnal sz kimi izah edir. Lakin razinin corafi
mvqeyi bu mlahizni dorultmur. Fars. bala (uca, yksk, yuxarda olan),
xam/xane (ev, otaq) szlrindn dzlib. Balaxana bir sra rq lklrind, o
cmldn Azrb.-da yaay binalarnn stnd tikiln lav eyvanl otaqdr.
Bzn karvansaralarn giri darvazas zrind d tikiln bu tipli otaqlar qonaq
v yay istiraht ota olduu n daxildn v xaricdn bzdilirdi. Balaxanalar
Naxvan, Ordubad, Aberon, Lnkran, Cnubi Azrb., Krdmir, Sabirabad
evlri n sas idi.
Balakeiay hidr., mr. Gdby r-n razisind ay. ay z
balancn razidki Bala Keidrsi adl drdn gtrdy n hmin
drnin ad il adlandrlmdr. Burada Byk Keidrsi adl drnin olmas
razid dakeisinin varlndan xbr verir.
Balakn hidr., sad. Balakn r-nu razisind ay. Qanx aynn sol
qoludur. Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndan, 2500 m. hndrlkdn balanr.
Hidronim trk dillrindki bel (tp, yksklik) v kan/kn (ay) szlrindn
dzlib, "yksklikdn, tpdn axan ay" demkdir.
Balakn oyk., mr. l.Azrb.-nn m.-q.-ind inzibati r-n. Ba Qafqaz
sra dalarnn s. yamacnda, Grcstanla srhdd yerlir. Mrkzi Balakn
hridir; 2. Balakn r-nunda hr. Eyniadl r-nun mrkzi. Balakn aynn sa
sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin c. tyinddir. Adn razidki eyniadl aydan
almdr. XIII-XVIII srlr grc mnblrind Belakani variantnda ad kilir.
Balaknd oyk., mr. Sabirabad r-nunun Qalaayn i..v.-d knd.
Muan dznddir. Oykonim bala v knd komponentlrindn dzlib, "kiik
yaay mntqsi" demkdir.
Balaoylaq or., mr. Xocal r-nu razisind, Qaraba silsilsind da.
Oronim bala v oylaq komponentlrindn dzlib, "kiik meydan; kiik sah"
demkdir.
Balakrd oyk., mr. Goranboy r-nunun Qzlhacl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Etnotoponimdir. "Kiik Krd kndi" demkdir.
Balbau oyk., sad. Astara r-nunun Asxanakran i..v.-d knd. Br
aynn sahilind, Petsr silsilsinin tyinddir. Yerli halinin dilind Balbou,
Balbo kimi tlffz edilir v tal dilind "kiik qarda" mnasnda olmas
ehtimal edilir. 1917-ci ild Balabur variantnda qeyd alnmdr.
Dialektlrimizd balbr suya batmamaq n tora balanan taxtalara deyilir.
Gman etmk olar ki, kndin ad balqlqla bal yaranmdr.

108
 Ball oyk., dz. 1. Xanlar r-nunun Salahl i .v.-d knd. Qoqar
aynn (Krn qolu) sahilind, Qaflanqala silsilsinin tyinddir. khn
dbiyyatlarda Balal kimi d ilnmidir. sas muliyyti ballq olan
sakinlrin pe adndan yaranmdr; 2. Yevlax r-nunun Varvara i..v.-d knd.
Kr aynn sahilinddir. Knd XIX srd Gnc (Yelizavetpol) qzasnda
maldarlqla mul olmu ball nslinin ad il adlandrlmdr.
Baldranl oyk., sad. Lan r-nunun Mdr i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. Kndi XX srin vvllrind
haqverdiua nsli Baldranl adlanan sahd salmdr. Oykonim "baldran
bitkisinin zngin olduu yer" demkdir. 1918-ci ildk Ermnistanda eyniadl
knd olmudur.
Balq oyk., sad. Hacqabul r-nunda qsb. Hacqabul glnn
sahilind, irvan dznddir. Oykonim sakinlrin sas muliyytini znd
ks etdirir. Xakas vilaytind Balksa, zbkistanda Balq, Qazaxstanda
Balki qsblri qeyd alnmdr.
Balqlar oyk., dz. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d qsb. Sar
yarmadasndadr. 1971-ci ild balq zavodu fhllri n salnmdr. sas
muliyyti balqlq olan sakinlrin adndan yaranmdr.
Balq da or., mr. Xzrd ada. Oronim balq, da v (mnsub.k.-
si) komponentlrindn dzlib, "balqla zngin olan qayalq" kimi baa dlr.
Ballar/Ballar oyk., sad. Adam r-nunun Uolan i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Kemid q Mil dznn atalan, yay is Klbcr r-
nunun Alagllr yaylanda keirn ballar (kbirlilrin qrvndli qolunun
tirsi) elatna mnsub aillr trfindn salnm bu knd hmin elatn adn
dayr. Etnotoponimdir.
Balik oyk., sad. smayll r-nunun Qunc i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyinddir. Qdim trk dillrind balk/balq "hr", "divarla hat
olunmu hr" mnasn bildirir.
Baliton oyk., dz. Lnkran r-nunun Ggiran i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlarn fikrinc, tal dilindki hal (gilas) v ton
(trf, smt) szlrindn ibart olan bu toponim "gilas aaclar olan yer, gilasl"
mnasndadr. 1917-ci ild Bleton variantnda qeyd alnmdr. Tal dilind
blet "kiik qap, doqqaz" demkdir, -on is -an (yer, mkan) kilisinin yerli
dil mxsus variantdr. Kndin corafi mvqeyi il bal adlandrlmdr.
Balkalda or., mr. Balakn r-nu razisind da. Oronim balkal v
da komponentlrindn dzlib. Balkal komponentinin qdim trk tayfalarndan
olan balkarlarn /bulqarlarn ad il laqdar olduunu ehtimal etmk olar.
Balkaray hidr., mr. Bilsuvar r-nu razisind ay. Azrb.-nn ranla
srhdind axaraq Muanda Mahmudalaya tklr. Mnblrd
Bolqaru/Bulqaru/Balhari/Bolqaray/Bulqaray/Balharay variantlarnda qeyd

109
alnmdr. Qdim trk tayfalarndan olan balkarlarn/bulqarlarn ad il bal
olmas ehtimal olunur.
Balqaya or., mr. Aberonda da. Oronim bal (st yast) v qaya
komponentlrindn dzlib, "st yast qaya" demkdir.
Ballca hidr., dz. Xocal r-nunda ay.Qarqar aynn sol qoludur.
Suvarma n istifad olunur. Balancn Ballca adl yaylaqdan aldna gr
bel adlandrlmdr. Yaylaq is z adn burada bitn ballca (fkotu)
bitkisinin adndan almdr.
Ballca oyk., sad. Xocal r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Ballca
aynn sol sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. Adn razidki eyniadl
aydan almdr. Yaay mntqsi XIX srdk Gnc qzasndak
hmdbyli kndinin halisinin yayla olmudur. Sonralar baqa yerlrdn
krlm ermnilr burada mskunlamdlar.
Ballcal oyk, dz. Neftala r-nunun Boyat i..v.-d knd. Salyan
dznddir. Yaay mntqsi XIX srd orsulu kndindn xm aillrin
Ballcal adl razid mskunlamas nticsind yaranmdr. razinin ad is
burada ballca otunun bitmsi il baldr.
Ballqaya or., mr. Aberonda da. Oronim ball v qaya
komponentlrindn dzlib. Xz kndindn m.-da yerlir. Hn. 986 m.
Qayadak kiik tbii oyuqlarda vhi bal arlarnn ptk salmas il laqdar
dan bel adlandrlmas ehtimal olunur.
Ballqaya oyk., sad. 1. Adam r-nunun Srxavnd i..v.-d knd.
Xan aynn sahilind, datyi raziddir. Bir mddt Kirk Kican
adlandrlmdr. 1992-ci ildn bu adla rsmildirilmidir; 2. Qubadl r-nunun
Hal i..v.-d knd. Datyi raziddir. Kemi ad Mahmudua imi. Vaxtil
sofulu tayfasnn qlaq yeri olmudur; 3. Goranboy r-nunun Yuxar Acaknd
i..v.-d knd. Quruayn sahilind, da yamacndadr. Kemi ad Birgz
Ballqaya olmudur. 1990-c ild ermnilrin hcumlar zaman dadlmdr; 4.
Goranboy r-nunun Qzlhacl i..v.-d knd. Dznlikd yerlir. 1922-ci ild
Birgz Ballqayadan kb glmi aillr trfindn salnmdr. Oykonimlr
Xankndi r-nu razisind, Xanayn sol sahilind yerln qdim Ballqaya
kurqanlarnn adndan yaranmdr.
Baltal oyk, dz. ki r-nunun Ki i..v.-d knd. Ki aynn sa
sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. Yaay mntqsini XIX srd
Grcstann indiki Laqodexi r-nundak Balta kndindn kb glmi aillr
salmlar. Baltal qdim trk tayfalarndan birinin addr. Qdim zamanlarda
trk ellrin yadellilrin hcumu zaman hr bir knd mxtlif silahlarla
silahlanrd. Sonralar kndlr dy zaman yerin yetirdiklri funksiyalarna
gr adlandrlrd. Ms.: balta > baltal/balta; sapan > sapanc/saban/
sabane/sabunu; yay > yayl/yay; qlnc > klcl/qlncl; top > topu v s.

110
Baqrdstanda Baltaayevski, Starobaltaevo, Tatarstanda Baltask, Odessa
vilaytind Balta v s. qeyd alnmdr.
Baltal dz or., mr. Qax r-nu razisind dz. Clair kndi
yaxnlndadr. Etnooronimdir.
Balvar oyk., sad. Sabirabad r-nunun Surra (kemi Daballar/Qaral)
i..v.-d knd. Kr aynn sahilinddir. Kndin tam ad vvllr Balvan
Dabalar olmudur. Sonralar toponimin ikinci komponenti (slind Dabbalar)
dm, 1936-c ildn is guya pis sslndiyi n Balvan komponentini Balvar,
daha sonralar Balvan klind yazmlar. Knddki nsillrdn biri d balvan
adlanr. Trk dillrind balban/balvan - qrnn bir nvnn addr. Bzi
tdqiqatlar yaay mntqsinin adn erkn orta srlrd Azrb.-da mvcud
olmu Balavankrc hrinin ad il laqlndirirlr.
Balyand oyk, sad. Cbrayl r-nunun eyniadl (kemi Qaraklli) i..v.-
d knd. Yerli halinin dilind bln sznn thrif olunmu formasdr.
Qozluayn sa sahilind, da tyind yerln kndin ad "hndr yer, tp"
mnasn ifad edir. Xalq etimologiyasna gr, vvllr burada bal yandraraq
alman krdn ay hazrlanarm. Buradan da Balyand ad yaranmdr. Baqa
bir mlumata gr, knd vaxtil Cnubi Azrb.-nn Balyand kndindn xm
aillr trfindn salnmdr. Cnubi Azrb.-da Baland adl knd mvcuddur.
Banazur oyk., mr. Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin c.-. tyinddir. Oykonim bana (alaq tir) v zur (st, tp)
szlrindn dzlib, "tirnin st" demkdir. Kndin ad 1992-ci ildn
Bindrsi kimi rsmildirilmidir.
Banba oyk., mr. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Vil
aynn sol sahilind, Lnkran ovalndadr. 1972-ci ild Byk Xocavar
kndi Banba il birldirilmidir. Oykonim ban (ardaq), ba v (mnsub.
k.-si) komponentlrindn dzlib, "ardaq st" mnasndadr. Trk dillrind
ba sz "da, tp zirvsi", "aylarn mnbyi" mnasn dayr. Knd
yksklikd yerldiyi n bu ad almdr. Bamba variantnda da qeyd
alnmdr.
Bank oyk., sad. Neftala r-nunun eyniadl i..v.-d tq. Kr aynn
sol sahilind, Cnub-rqi irvan dznddir. Balq snayesinin inkiaf il
laqdar 1842-ci ild salnmdr. Bank/banka "sahil", "dayaz yer", "kiik
boaz" mnas bildirn Hind-Avropa mnli szdr. Geni Avrasiya arealnda
rast glinir. Bank hmin szn yerli tlffz uyunladrlm variantdr.
1933-c ild Banq-mdn variantnda qeyd alnmdr.
Baraxum oyk., sad. Xamaz r-nunun Uzunoba i..v.-d knd. Qusar
ay sahilind, dznlikddir. 1933-c ild r-nun razisind Baraxl kndi d
qeyd alnmdr. 1917-ci ild Kiik v Byk Baraxun, Khn v Yeni
Baraxun adl drd kndin Quba qzasnn Ddli v Mkr blglrind

111
yerlmsi haqqnda da mlumat var. Oykonim baraxl/baral etnonimindn
yaranmdr.
Baranbat or., mr. Goranboy r-nu razisind da. ncayn sol
sahilind yerlir. Hn. 1635 m. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, vaxtil
burada Baranbat adl yaay mntqsi olmudur. Hmin kndin adn dayan
qbiristan indi d mvcuddur. Oronim baran (baranilr-qaraqoyunlu tayfa
ittifaqnn ad) v bat/bet (trk dillrind "yksklik", "da yamac", "dan
gney hisssi") szlrindn dzlib. Etnotoponimdir. Macarstanda Baranya,
Belorusda Baranovii, Baranq, Hindistanda Baranaqar, Trkiyd Baran v s.
qeyd alnmdr.
Barxudarl oyk., dz. Qazax r-nunun Cfrli i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Barxudar xs adndan v -l k.-dn ml glmi toponim hesab
olunur. Barxudar (Brxudar) By nis XVI srin ikinci yars, XVII srin
vvllrind yaam Azrb.-nn mhur top tkm ustas olmudur. Sfvilr
dvltind ona "topuba" lqbi v vzifsi verilmidir. XVII srin
vvllrind Sfvi-Osmanl mhariblri dvrnd Tbriz, rvan, Gnc v b.
hrlrin mhafizsind istifad ediln iri qaladadan toplar Berxudarn
bal il hazrlanmd. Oykonim hmin hadislrin nticsi kimi d
meydana xa bilr. Bzi tdqiqatlarn fikrinc, kndi barxudarl nslin
mnsub aillr saldna gr bel adlanmdr.
Barl oyk., dz. Quba r-nunun Zrdabi i..v.-d qsb. Qudyal aynn
sahilind, Qusar dznliyinddir. Quba r-nunda meyviliyin inkiaf il
laqdar 1955-ci ild Qonaqknd kndindn kb gln aillr trfindn
salnmdr. Oykonim bar (mey v, bhr) v -l (k.) komponentlrindn
dzlib, "meyvsi olan, meyvli" demkdir.
Barlba oyk., mr. mkir r-nunun Tzknd i..v.-d qsb. Gnc-
Qazax dznliyinddir. 1965-ci ildn Nizami, 1994-c ildn is Barlba
(mhsuldar ba) adlandrlmdr.
Barmaqbin oyk, mr. Klbcr r-nunun Klbcr qsb i..v.-d
knd. Dikyurd dann tyinddir. Kemid bin yeri olan bu raziy XIX
srd qonu Dalqlnl kndindn bir qrup ail kb mskunlamd. Oykonim
barmaq v bin komponentlrindn dzlib. Trkdilli arealda
barmaq/barmak/barmax/bormax "zirv", "i uclu zirv" mnas dayr, bin
komponenti is toponimiyada "mvqqti yaay mskni", "k" mnalarnda
ilnmkddir. Oykonim "zirvd yaay mskni" mnasn ifad edir.
Barsum oyk., dz. mkir r-nunun Barsum i..v.-d knd. amxor
aynn sol sahilindn bir qdr aral, Kiik Qafqazn m. tyinddir. 1933-c
ild Barsm variantnda qeyd alnmdr. Oykonimin etnonimdn dzldiyini
ehtimal etmk olar. Barsillr/barsellr, basillr/barseltlr adlanan trkdilli
tayfann IV-V srlrd Xzr dnizinin m.-q. sahillrind yaamas, etnik v dil
chtdn bulqar, savir v avarlara yaxn olmas, V-VIII srlrd onlarn bir

112
qisminin Azrb.-na, Kr ay sahillrin kmsi, digr qisminin Dastanda v
Azrb.-nn m.-nda kinilik v maldarlqla mul olmas haqqnda elmi
dbiyyatda kifayt qdr mlumat var. Barsel "plng, bbir eli" demkdir.
Bartaz or., mr. Zngilan r-nunun c.-q.-ind Mehri (Mehri Gney)
silsilsind, Ermnistanla srhdd da. Hn. 2270 m. Toponimiyada bart/bard
"da", as/az/ats "su"; "iti uc, iti zirv" demkdir. Oronim "iti zirvli da"
mnasndadr.
Bartaz oyk., sad. 1. Zngilan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Bartaz
aynn sol sahilind, Mehri silsilsinin tyinddir. Adn razidki eyniadl
dadan almdr. Yaay mntqsi vaxtil Ordubad v Samux r-nlarndan
glmi aillrin Pri Bartaz adlanan yerd mskunlamas nticsind
yaranmdr; 2. Zngilan r-nunun eyniadl i..v.-d qsb. Dznlikddir. 1952-
ci ild qonu kndlrdn glmi aillr Bartaz d.y. stansiyas trafnda salmlar.
Barum oyk., sad. mkir r-nunun Barsum i..v.-d knd. 1917-ci ild
Gyay qzasnda Barumlar, 1933-c ild Krdmir r-nunda Barmprdili
yaay mntqlri qeyd alnmdr. Tuvada Barun-Xemik, Krmda Barn
toponimlrinin olmas oykonimin etnotoponim kimi qbul edilmsin imkan
verir. Mnblrin mlumatna gr, hm barmlar, hm d prdililr
qaraqoyunlularn trkibind olmular. Trk dillrind barm "gzn, kri"
demkdir.
Barzavu or., mr. Lerik r-nunda da. Petsr silsilsinddir.
Toponimiyada barz/bardz "hndr yer", "yksklik, da beli", vu tal dilind
"tp", "meydan" mnalarn ifad edir. Oronim "hndr tp" mnasndadr.
Barzavu oyk., sad. Lerik r-nunun Bilabnd i..v.-d knd. Gncv
aynn sol sahilind, Barzavu dann yamacndadr. Adn razidki eyniadl
dadan almdr. 1917-ci ild Borzava variantnda qeyd alnmdr.
Barzeku or., mr. Astara r-nunda da. Tal da silsilsind, Br v
Siyki aylarnn suayrcnda yerlir. Mn. 559 m. Oronim barz (yksk) v ku
(da) szlrindn dzlib, "yksk da" demkdir.
Basqal oyk., mr. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlar bu oykonimi "da yal" kimi izah etmilr
v trk dillrindki bask (mnb) v yal szlrindn ibart olduunu
sylmilr. Azrb. dilinin dialektlrind basalax, basmax, basna kimi szlr
"nsil, tayfa", "eid, nv" mnalarnda ilnir. Qal/kal/xal komponenti is kaln
sznn kk kimi dilimizd qdimdn "sx", "yn", "cmlnmi", "ktl"
mnalarn ifad edir. Hqiqtn d basqalllar yaadqlar razid kompakt
halda z kiik cmiyytlrini yaratmlar. Krmn Krasnoselskoye yaay
mntqsinin d kemi ad Basalak olmudur.
Basqalay hidr., mr. smayll r-nunda ay. Girdiman aynn sol
qoludur. Basqal v ay szlrindn dzlib. Adn razidki eyniadl (Basqal)
yaay mntqsindn almdr.

113
 Basquma or., mr. Quba r-nu razisind da. Oronim bas (qalaq,
yn), qum v -a (k.) komponentlrindn dzlib, "qum qala, qum da"
demkdir. Burada qum sznn toponimiyada "tpcik" mnasn ifad etdiyini
d nzrdn qarmaq olmaz.
Basma oyk., sad. Sabirabad r-nunun Qasmbyli i..v.-d knd. 1933-
c ild Basma variantnda qeyd alnmdr. Azrb. dilinin amax dialektind
basma "kmr yandran, kmr" mnasn ifad edir. Dialektlrimizd bu
szn "yolayrc", "arpa kiln yer, sah" (basmalx) mnasnda ilnmsin d
tsadf olunur.
Ba Daal oyk., mr. Ouz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Daal
aynn sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Oykonim "Daal
yaay mntqsinin yuxar hisssi" demkdir. Qdimdn Daal adlandrlan
razid iki maara v qayaalt al (mal-qara v ya qoyun yata) var. XIX srin
ortalarnda Aa Daal kndi yarandqdan sonra nisbtn yuxarda yerln
eyniadl knd Ba Daal adn almdr.
Ba Diz oyk., mr. Ordubad r-nunun Aza i..v.-d knd. Zngzur
silsilsinin tyinddir. Oykonim "Byk Diz" demkdir. Diz komponenti
trkdilli xalqlarn toponimiyasnda "knd", ran dillrind "hasar", "qala divar",
"qala" mnalarn ifad edir. Ba sz kndin adna onu eyniadl yaay
mntqlrindn frqlndirmk n lav olunmudur.
Ba lt oyk., mr. Bak hri Qarada r-nunda d.y. stansiyas,
qsb. Dznlikddir. Toponimin ikinci komponenti trk-monqol mnli oyrat
tayfasnn lt qolunun ad il baldr. Bu etnonim digr xalqlarn
toponimiyasnda da zn gstrir. ltli (Ermnistan, Dastan), lt
(Monqolustan), Alat (Volqaboyunda), lt (zbkistan) v s. Oykonim "birinci
lt" demkdir.
Ba mirxanl oyk., mr. Dvi r-nu-nun mirxanl (kemi xl)
i..v.-d knd. mirxanl aynn sahilind, Yan silsilsinin m. tyinddir.
Etnotoponimdir. Oykonim "yuxar mirxanl kndi" demkdir.
Ba mirxanl hidr., sad. Dvi r-nunda Ba mirxanl kndindn
bir qdr q-d min. bulaq. razinin ad il adlandrlmdr.
Ba Gynk oyk., mr. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. in
aynn (yri-ayn qolu) sol sahilind, Qoumrq silsilsinin m.-q.
tyinddir. Toponim ox vaxt Kynk variantnda da ilnir. XIX srin
vvllrind Gynk adl knddn bir qrup ail ayrlaraq 10 km. aada
dznlik sahd yeni mntq (Aa Gynk) yaratdqdan sonra toponimin
vvlin ba sz lav edilmidir. Ehtimal edilir ki, Gynk yaay
mntqsini orta srlrd Kiik Asiyada ad kiln Gynk mahalndan v ya
eyniadl qaladan glmi aillr salmlar. Oykonim "yuxarda yerln Gynk
kndi" demkdir. Gynk/gyrk Azrb. toponimiyasnda "yal sah, otlu sah"
mnasn ifad edir. Kynk variant is "knd, el, mskun yer" mnasn bildirir.

114
 Ba Gynk hidr., sad. ki r-nunda ay. in aynn sol qoludur.
Suvarma n istifad olunur. Adn razidki eyniadl knddn almdr.
Ba Gneypy oyk., mr. Adam r-nu-nun ldran i..v.-d knd.
Qavartu aynn sahilind, da tyinddir. Oykonim ba (yuxar), gney
(cnub, gn dn yer) v py (burada yaay mntqsi) komponentlrindn
dzlib, "yuxarda yerln Gneypy kndi" mnasndadr.
Ba Kldk oyk., mr. ki r-nunun Ba Kngt i..v.-d knd. Kngt
aynn sahilinddir. Kemi ad Kldk olmudur. Hmin kndin bir qrup ailsi
Aa Kldk mntqsini bina etdikdn sonra toponimin vvlin ba sz
lav olunmudur. Ba Gldk variantnda da qeyd alnmdr. Azrb.
toponimiyasnda kldk "dal sah", gldk "mhsuldar yer", "dinc qoyulmu
torpaq sahsi" kimi izah olunur. Oykonim "yuxar Kldk kndi" mnasndadr.
Ba Kngt oyk., mr. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kngt
aynn (yriayn qolu) sahilind, Qzlqaya dann tyinddir. razid orta
srlr aid Kngt qalas var. Toponimin ikinci komponenti XIII srd monqol
iallarnda itirak etmi trkdilli kinqit tayfasnn adn ks etdirir.
Etnotoponimdir. Oykonim "yuxar Kngt kndi" demkdir.
Ba Qafqaz or., mr. Qafqaz brzxind n hndr sra dalar. m.-q.-
dn c.-.- doru 1100 km. msafy qdr uzanr. Suayrc silsilsi d adlanr.
Burada ba sz "byk" mnasn ifad edir.
Ba Qaraanl oyk., mr. Klbcr r-nunun Orta Qaraanl i..v.-d
knd. Uluxan aynn sahilind, datyi raziddir. Etnotoponimdir. Ba
trkmnli topoformant kimi mumtrk toponimiyasnda mrkkb toponim
yaradclnda geni istifad olunur. "sas", "birinci", "byk", "st", "yuxar"
mnalarn bildirir. Ba komponenti da, qaya zirvlrinin, ay, bulaq
mnblrinin adlandrlmasnda istifad olunur v Sibir, in, Orta Asiya,
Qafqaz, Balkanlar, Kiik Asiya, Ukrayna, Volqaboyu, Rusiyann Mrkzi
Qaratorpaq, Qazaxstan, Azrbaycan v s. hat edn geni Avrasiya regionunda
tsadf edilir. Konkret olaraq bu oykonim d "yuxar" mnasna uyundur.
Ba Qrvnd oyk., mr. Adam r-nunun Qrvnd i..v.-d knd. Xan
aynn sa sahilind, Qaraba dznddir. Kemi ad Kkilbyli Qervnd
olmudur. Kkilby qrvndlrin bu kndd mskunlam hisssinin basnn
addr. Yaay mntqsi vaxtil Qlaq adl yerd salnmdr. Burada ba
komponenti "byk" mnasn ifad edir. Qrvnd etnotoponimdir. Kbirli
tayfasnn bir qolunun addr.
Ba Qlaq oyk., mr. Goranboy r-nunun Buzluq i..v.-d knd. Buzluq
aynn sol sahilind, Murovda silsilsinin m.-. yamacndadr. Oykonim
"yuxarda, ykskd olan qlaq" demkdir. Kndin halisi vaxtil Gdby r-
nunun alda, alburun v Dyqarabulaq kndlrindn kb glmi
aillrdn ibartdir.

115
 Ba Layski oyk., mr. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Cunut
aynn sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin c. tyinddir. Oykonim Ba v Layski
(Laskiqaya adndan) komponentlrindn dzlib, "Layski yaay mntqsinin
yuxar hisssi" demkdir. Layski komponenti Laysqi, Laski, Laysq variantnda
da qeyd alnmdr.
Ba abald oyk., mr. ki r-nunun Ba Gynk i..v.-d knd. in
ay sahilind, da yamacndadr. Kemi ad abald olmudur. XIX srin
vvllrind bu knddn xm aillr trfindn Aa abald yaay
mntqsi yarandqdan sonra kemi knd indiki adla tannmdr. Oykonim ba
(yuxar) ve abald (knd ad) komponentlrindn dzlib, "yuxarda yerln
abald kndi" demkdir.
Ba abald hidr., sad. ki r-nunda ay. in aynn sol qoludur.
Suvarma n istifad olunur. Adn razidki eyniadl knddn almdr.
Ba Zyzit oyk., tnr. ki r-nunun Zyzit i..v.-d knd. Zyzit
aynn sahilind Ba Qafqaz silsilsinin c. tyinddir. Ba Zzit variantnda da
qeyd alnmdr. Oykonim "yuxar Zyzit kndi" demkdir.
Baarat oyk, mr. Qubadl r-nunun eyniadl (kemi xavan) i..v.-d
knd. Kiik Hkri aynn sa sahilindn bir qdr aral, Qaraba silsilsinin
tyinddir. Oykonim ba (yuxar) v arat (dinc qoyulmu sah)
komponentlrindn dzlib. Grnr, r.-nun razisind bir vaxtlar Aa Arat
adl knd d mvcud olmudur. Mnblrin mlumatna gr, kndin vvlki
sakinlri XVIII srin sonlarnda Trkiyy kmlr. ndiki halisi is XIX
srd yaxnlqdak Hrneyit kndindn kn aillrdir. R-nun razisind
eyniadl da da var. XVI sr aid bir sndd Baaratbey xs ad da qeyd
alnmdr.
Baba oyk., mr. Naxvan r-nunda Naxvan hr i..v.-d qsb.
Arazboyu dznlikddir. Oykonim ba (yuxar, yksklik) v ba (st)
komponentlrindn dzlib. Araz aynn sahilindki yksklik oradan
Naxvan hrin trf almaa balayr. Tirnin n hndr yeri yerli hali
arasnda ba adlanr. Yaay mntqsi burada yerldiyi n Baba
(ykskliyin ba) adlandrlmdr.
Badam oyk, mr. Dvi r-nunun Zarat i..v.-de knd. Samur-Dvi
ovalndadr. traf kndlr nisbtn yuxarda salnd n bel
adlandrlmdr. Oykonim "ba trfd, yuxarda salnm yaay mskni"
mnasna uyundur.
Baknd oyk, mr. 1. Klbcr r-nunun Snqkils i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin tyinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, XIX
srin vvllrind Lan r-nunun Alxasl kndindn glmi Hac lmah adl
bir xs burada bin salbm. Sonralar onun trmlri bin yerind daimi
mskunlablar. Knd qonu kndlr nisbtn yuxarda yerldiyi n bel
adlandrlmdr; 2. Xocal r-nunun Kosalar i..v.-d knd. Ballca aynn

116
sahilind, Mxtkn dann tyinddir; 3. Culfa r-nunda knd. Oykonim ba
v knd komponentlrindn dzlib, "mrkz, sas yaay mntqsi, yuxarda,
yksklikd olan knd" demkdir. Ermnistan razisind Akunsk v Vernaen
kndlrinin 1946-c ildk, Artsvaen kndinin is 1978-ci ildk adlan Baknd
olmudur.
Baknd hidr., sad. l.Culfa r-nunun Baknd kndi yaxnlnda min.
bulaqlar. ki soyuq bulaqdan ibartdir. Dad or-tur, trkibi karbonqazldr; 2.
Culfa r-nunun Baknd kndi razisind ay. Adn yerldiyi kndin adndan
almdr.
Baknd arm or., mr. Kelda silsilsind da arm. Gdby
r-nu il Ermnistan srhdind, Baknd kndi yaxnlndadr. Hn. 2170 m.
Oronim Baknd (oyk.) v arm (keidi) komponentlrindn dzlib.
Bakndsu hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. Baknd
armndan axr. Hidronim Baknd (or.) v su (ay) komponentlrindn
dzlib, "Baknd armndan axan ay" mnasndadr.
Balbel oyk, mr. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Balbel
aynn sahilinddir. Oykonim bal (i uclu, yksk zirvsi olan) v bel
(tirnin st) komponentlrindn dzlib. 1917-ci ild Balbel Seyidlr
variantnda qeyd alnmdr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay
mntqsini XIX srd indiki Lan r-nunun Seyidlr kndindn glmi aillr
saldna gr vvllr Seyidlr v ya Balbel Seyidlri adlanmdr. Toponim
znd kndin salnd corafi relyefi ks etdirir.
Balbel hidr., sad. Klbcr r-nunda ay. Tutqunayn sol qoludur.
Adn yerldiyi kndin adndan almdr.
Batabat hidr., mr. 1. ahbuz r-nunda Bink arm yaxnlnda,
2100 m. hndrlkd kemi bataqlq yerind sni surtd yaradlm gl. Yay
dvrnd gldn su Naxvan ayna axdlr v suvarma n istifad edilir; 2.
ahbuz r-nunda Qleyli yaylanda 1700 m. hndrlkd min. bulaq. Soyuq v
imli sudur. Hidronim bat, -a v bat komponentlrindn dzlib, batmaq
felindn ml gldiyi ehtimal olunur. Trk dillrind bat/bad/bet toponimik
termin kimi "yksklik, da d, da yamac"; eyni zamanda "knt",
"bataqlq, gl"; "girdab, burulan" mnalarn bildirir. Hidronim "yksklikd
bataqlq" v ya "da dnd su mnbyi" demkdir. Bat komponentli corafi
adlara baqa xalqlarn toponimiyasnda da rast glmk mmkndr: Bataqay
(Yakutiya), Bataysk (Rostov vilayti), "Batken" (Qrzstan), Batimnisi,
Batbakkara (Qazaxstan), Batumi (Grcstan) v s.
Batanay hidr., mr. Zaqatala r-nu razisind ay. Hidronim batan
(yox olan, qrq olan, itn) v ay komponentlrindn dzlib, "yox olan, itn
ay" mnasndadr".
Bayan oyk, sad. 1. Daksn r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qoqar
aynn sol sahilind, da tyinddir; 2. Ouz r-nunun Qumlax i..v.-d knd.

117
Xalxalayn (lican aynn sa qolu) sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir.
1917-ci ild Boyan variantnda qeyd alnmdr. Toponimiyada bu sz ox vaxt
trk dillrindki bayan (qadn, xanm; varl, dvltli, zngin) sz il aqlanlr.
Lakin nzr almaq lazmdr ki, qdim abidlrin dilind baya (masir Azrb.
dilind bayaq") sz d ilnmidir ki, bu da vvlki, kemi, yaxn kemi"
mnasn ifad etmidir. Bundan baqa, hmin szn bayn variant da
ilnmkddir. Qdim ltlrd bayn "al qrmz gl nv" kimi izah edilir.
Tdqiqatlarn ksriyyti bu fikirddir ki, bayan komponentli toponimlr
qaraqalpaq, uyur v qrz xalqlarnn trkibindki bayan adlanan trk
qbilsinin ad il baldr. Monqolustanda Bayan-Tmen, Bayan-Uleqey,
Bayan-Xara, Bayan-Xonqor, Cnubi Azrb.-da Bayan, Bayanda Buryat
toponimiyasnda Bayanqol v s. corafi adlar qeyd alnmdr.
Bayanda or., mr. Aberon yarmadasnn q. hisssind, Mfiqabad
(kemi Pirkkl) kndindn c.-q.-d yerln da. Hn. 590 m. Oronim
bayan (etn.) v da (da, qaya) szlrindn dzlib, "bayanlara mxsus da"
demkdir. Etnotoponimdir.
Bayandur hidr., sad. Lan r-nunda ay. Zabux aynn sa qoludur.
Suvarma n istifad edilir. Hidronim ouz tayfalarndan birinin adn dayr.
Etnotoponimdir. Bayandr variantnda da ilnir.
Bayandur oyk, sad. Trtr r-nunun Shlaabad i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsi Lan r-nunun kemi Bayandur kndindn
glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir. 1933-
c ild Brd r-nunun Xoruzlu v Glolular i..v.-lrind eyniadl iki knd
qeyd alnmdr. Ermnistanda Bayandur, Trkiydo Baymdur yaay
mntqlri vardr.
Bayandurlu oyk, dz. Trtr r-nunun Xoruzlu i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Oykonim "bayandurlara mxsus yer v ya Bayandur yaay
mntqsindn kb glnlr" demkdir. Etnotoponimdir.
Baydarl oyk, sad. Qax r-nunun Qpaq i..v.-d knd. Dznlikddir.
Mnblrin verdiyi mlumatlara gr, monqollarn trkibind baydarl, Krm
tatarlarnn trkibind is baydar adl tayfa olmudur. Tdqiqatlar bel hesab
edirlr ki, bu tayfa trkdilli olub, XIII srdn Azrb.-da mskunlamdr.
Mnblrdn birind ki vilaytind bir sra kndlrin glir vergilrinin Baydar
by balanmas haqqnda, digr mnbd is 1273-c ild monqol srkrdsi
mir Baydar haqqnda mlumat verilir. Bu iki snd saslananlar toponimin
xs adndan trdiyini ehtimal edirlr. Lakin btn hallarda Baydarl
etnotoponimdir.
Bayl oyk, sad. Bakda qsb. Trkdilli arealda (Orta Asiya, Qafqaz,
Krm, Balkan yarmadas v s.) geni yaylm v "tp", "da d"
mnalarnda ilnn bair/bayir/bayr sznn fonetik (r-1) variantdr. razinin
tplrdn ibart olmas il laqdar bura Bayr/Bayl adlandrlmdr. Burada

118
XIII srd suya qrq olmu qsrin xarabalqlar da Sbayl ("Snge-Bayl" -
Bayl dalar) adlanmdr. Qeyd etmk lazmdr ki, bayl sz Azrb. dilinin
bzi dialektlrind "arxac", "heyvan saxlanan yer" mnasnda ilnmkddir.
Bayl burnu or., mr. Aberon yarmadasnn c.-q. hisssind, Bak
buxtasndadr. Bzn Sbayl burnu da adlanr. Oronim Bayl (yer ad) v burun
(xnt) szlrindn dzlib (-u mnsub.k.-dir).
Bayoba oyk., mr. Xamaz r-nunun Yergc i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Yaay mntqsini XIX srin ortalarnda Quba r-nunun
Cek kndindn kb glmi aillr salmlar. Yerli halinin verdiyi mlumata
gr, obann sasn Bay adl bir xs qoymudur. Oykonim bay ("boy" sznn
qdim variant; masir zbk, qazax, qrz v s. dillrd "bay" formasnda
ilnmkddir.) v oba komponentlrindn ibart olub, "by kndi, by obas"
demkdir.
Bayrambin oyk., mr. Balakn r-nunun Talalar i..v.-d knd.
Oykonim Bayram (.a.) v bin (mvqqti mskn) szlrindn dzlib,
"Bayram ailsin mxsus mskn" demkdir. Yerli halinin mlumatna gr,
yaay mntqsi vaxtil Tl kndindn olan Bayram adl xsin sald bin
sasnda yarand n bel adlandrlmdr.
Bayramdr or., sad. Gdby r-nu razisind da. Da razidki
eyniadl drnin ad il adlandrlmdr. Dr is vaxtil Bayram adl xsin
yaylaq yeri olmudur.
Bayramkoxal oyk., dz. Qbl r-nunun Zalam i..v.-d knd.
Gyayn sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Oykonim Bayramkoxa
(antrop.) v -l (k.) komponentlrindn dzlib, kndxuda, kndin risi
Bayram adl xsin ad il baldr. Koxa "kndxuda" sznn fonetik chtdn
thrif olunmu variantdr. Oykonim 1933-c ild Bayram Koxa variantnda
qeyd alnmdr.
Bayraml oyk., sad. 1. Brd r-nunun Otuzikilr i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Kemid Bayramua adlanan bu knd otuzikilr
tayfasnn bayramua oymann burada mskunlamas nticsind
yaranmdr; 2. Tovuz r-nunun srik Crdaxan i..v.-d knd. srik aynn
sahilind, da tyinddir. Bzn srik (sahilind yerldiyi ayn adndan)
Bayraml da adlanr. Kndin ad muanl tayfasnn bayraml tirsinin ad il
baldr; 3. mkir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kemi ad Qraq
Bayramldr. Kndi XIX srd Tovuz r-nundak Bayraml kndindn km
aillr Kr aynn qranda saldna gr bel adlandrlmdr. Knd 1929-
30-cu illrd Krn qrandan indiki raziy kmdr. Kollektivlm il
laqdar 1930-cu ild Kolxozknd adlandrlan yaay mntqsinin vvlki ad
1992-ci ildn brpa edilmidir. Etnotoponimdir. 1917, 1933-c illrd bu
oykonimlr Bayramallar/Bayramlilr, Bayramllar, Bayramlar variantlarnda

119
da qeyd alnmdr. Trkmnistann Mar vilaytind Bayramli adl hr v r-
n vardr.
Bayraml or., sad. mkir r-nunda da. Ceyranl dznd, Krn
sahilind yerlir. Dan tyi kemid Qazax qzasnda yaam bayraml
elinin qlaq yeri olduundan bel adlandrlmdr.
Bayramovka oyk., dz. Saatl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Muan
dznddir. ar hkumtinin, Rusiyann mrkzi quberniyalarndan krdy
kndlilr 1910-cu ild mskunlam v bir mddt o dvrd Rusiyann
Qafqazdak caniini qraf .V.Vorontsov-Dakovun adn damdr. 1924-c
ildn bolevik li Bayramovun ad il adlandrlmdr. Rus mnli
topoformantn (-ovka) ildilmsi bzi blglrd olan slavyan mnli yer
adlarnn (Saratovka, Slavyanovka, vanovka v s.) modellrin saslanmdr.
Baysal or., mr. rur r-nu razisind da. rqi Arpaayn sahilind,
Axura kndindn m.-da yerlir. Hn. 1910 m. Ermnistanla srhddir. Trk
dillrind bay "byk", sal "qaya, da" mnalarnda ilnir. Oronim "byk
qaya, byk da" demkdir. Trkdilli xalqlarn toponimiyasnda bu komponentli
Bayjansay, Bayunas, Bayaldr (Qazaxstan), Bayun (zbkistan), Baykal
(rkutsk vilayti), Baytayqa (Tuva) v s. corafi adlar qeyd alnmdr.
Bazar oyk., sad. Zaqatala r-nunun obankol i..v.-d knd. Yerli
halinin mlumatna gr, knd bazar (ticart yeri) yannda salnd n bel
adlandrlmdr. Lakin tdqiqatlarn fikrinc, ad ilk df 1392-ci ild grc
mnblrind kiln bu toponim mnc imali Qafqaz llrind yaam
qpaq tayfalarndan bazarlarn (basarlarn) ad il laqdardr. Bazar
komponentli toponimlrin XII-XIII srlrd qpaqlarn Azrb.-da
mskunlamas il laqdar yaranmas ehtimal edilir. Etnotoponimdir.
Qrzstann O vilaytind Bazar-Korqan, Saratov vilaytind Bazar-
Karabulak, Tacikistanda Bazardr, Jitomir vilaytind Bazar, Krmda
Karasubazar, ind slambazar, Tabakbazar, randa Pirbazar, Bazar-mhll,
kemi Yuqoslaviyada Novi-Pazar, Bolqarstanda Pazarcik, Pazartp,
Trkiyd Pazarcik adl yaay mntqlri qeyd alnmdr. 1917-ci ild
Cavanir qzasnn Dovanl blgsind Bazarknd, 1933-c ild Sabirabad r-
nunun Yolubyli i..v.-d Bazarl adlanan kndlrin olduu haqda mlumat
verilir.
Bazaray hidr., mr. Qubadl, Zngilan Klbcr r-larndan v
Ermnistan razisindn axan ay. Qaraba yaylasndak Zalxa glndn, 2040
m. hndrlkdn balanr, Hkri ay il birlir, Araza tklr. Ermnistan
razisind Vorotan adlanr. Etnotoponim hesab olunur. Azrb. dilinin
dialektlrind bazara/basara "kin crglri arasndak kiik arx" mnasnda
ilndiyi faktn da nzrdn qarmaq olmaz.
Bazardz or., mr. Ba Qafqaz silsilsind, Azrb.-la Dastan
srhdind da. zirvdn ibartdir. n yksk zirvsi 4466 m. Tryan v

120
Qusar aylar buradan balanr. Da z adn tyind yerlmi v kemid
maldar ellrin yayla olmu ahnabad ay drsind yerln Bazardz adl
dznin adndan almdr. Etnotoponim hesab olunur.
Bazarknd oyk., mr. Klbcr r-nunun Dovanl i..v.-d knd. Xan
aynn sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. XIX srd randan kb
glmi ermnilr burada yerldikdn sonra kndin ad dyidirilrk Tsmaqa -
ho, (ermnic "me yeri") kimi rsmildirilmidi. 1992-ci ild kndin kemi
ad brpa edildi. Etnotoponimdir.
Bazaryurd or., mr. Ba Qafqaz silsilsinin zirvlrindn biri, Qusar
v Qbl r-nlar srhdind da. Hn. 4126 m. Oronim bazar v yurd
komponentlrindn dzlib, "bazarlarn yurd yeri" demkdir. Etnotoponimdir.
Bcnxut or., mr. Xocal r-nu razisind da. Toponim been
(peeneq) v monqol dilindki xut (yaylaqda drg) szlrindn dzlib,
"maldar peeneqlrin yaylaqda drgsi" demkdir. Etnotoponimdir.
Becan hidr., sad. Gdby r-nunda ay. Zym aynn sol qoludur.
Mxtlif dbiyyatlarda Bacan, Bacanka (Badjanka) variantlarnda da
ilnmidir. Azrb. dilinin dialektlrind bejan (Cbrayl) "byk lk" mnasn
ifad edir. Hidronim "byk budaq", "ayn byk qolu" demkdir.
Becar oyk., sad. mili r-nunun Bcirvan i..v.-d qsb. Becar
variantnda da ilnir. 1933-c ild li Bayraml r-nunun Poladtuay i..v.-d
Becaraknt adl yaay mntqsi qeyd alnmdr. Qdim trk dillrind,
hminin Azrb. dilind beara/ becr/bear/becar sz "artan, byyn,
yetin, yeniyetm" mnalarn ifad etmi, htta qdim abidlrin dilind
Baara variantnda antroponim kimi d ilnmidir.
Bedaar oyk., mr. Balakn r-nunun Qazma i..v.-d knd. Balakn
aynn sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. Oykonim be/bet (avar. "ba",
"balanc", "bir qdr yuxar") v daar/dahar (azrb. "dal, nqll yer")
komponentlrindn dzlib, "dal, nqll yksklik" mnasndadr. XVIII sr
aid xritlrd Alazan aynn hr iki sahilind Bidiqar adl yaay
mntqsinin olduu gstrilir.
Belyanov or., sad. Qubadl r-nu razisind da. Ehtimal etmk olar ki,
Qafqazda v Zaqafqaziyada bir ne mdn yatan tapm rus geoloqu
D.S.Belyankinin ad il bal yaranmdr.
Beretbin oyk., mr. Balakn r-nunun Katex i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Kndin razisi vaxtil Zaqatala r-nunun Qbizdr
kndin aid bin yeri olmudur. Sonralar Qbizdrdn xm bir qrup ailnin
burada mskunlamas il daimi yaay mntqsin evrilmidir. Daha
sonralar knd iki hissy blnrk eyni adla yars Balakn, digr hisssi is
Zaqatala r-nuna verilmidir. Avar. peret "xrda aaclq", "kol-kos" mnasn
bildirir. Oykonim "razisi kol-kosdan ibart olan bin, knd" demkdir.

121
 Bebarmaq or., mr. Dvi r-nu razisind da. Xzr dnizi
sahilind, Yan silsilsinin c.-. qurtaracandadr. Hn. 546 m. Be lpaq
zirvdn ibartdir. Burada qdim mdafi sddinin bir hisssi, qala v
karvansara qalqlar qalmaqdadr. Xalq arasnda mqdds hesab olunan
Xdrzind (Diri Xzr) piri buradadr. rb mnblrind irvan qayas, bzn
d Musa qayas ad il yad olunur. lk df Barmak ad il IX srd mdafi
divar kimi xatrlanr. XVIII srd Quba xanlnda Barmaq mahal olmudur.
Da zirvlrinin l barmaqlarna oxamasna gr bel adlandrlmdr. imali
Qafqazda Betau (Pyatiqorsk hri yaxnlnda bezirvli da), Grcstanda
Betaeni, Trkmnistanda Bebarmaq (be tpli kiik da) oronimlri qeyd
alnmdr.
Bedli oyk., mr. 1. Sabirabad r-nunun Minbal (Zalqaraac) i..v.-
d knd. Muan dznddir. Etnotoponimdir; 2. Zngilan r-nunun Zngilan
hr i..v.-d (kemi Keikli) knd. Datyi raziddir. Tdqiqatlarn
fikrinc, ahsevnlrin ataxanl qolunun bedli tirsinin mskunlamas
nticsind yaranm mntqlrdndir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr
is, Ordubad r-nunun Tivi kndindn glmi be dliqanl (igid) qarda
mskunladna gr knd bel adlandrlmdr. 1933-c ild Ada r-nunun
Qaradal i..v.-d d Bedlli adlanan knd qeyd alnmdr.
Beevlr oyk, mr. ki r-nunda qsb, Turut dznddir. 1905-ci ild
Ermnistandan zorla Azrb.-na krln, buradan Qrzstann O vilaytin
srgn edilmi, 1962-ci ild is oradan ki r-nuna qaytm azrb.-l aillr
ki zmlk sovxozunun 2-ci bsi yannda salmlar. Qsb ilk df
burada be ev tikildiyin gr bel ad almdr.
Begl hidr., mr. Dvi r-nu razisind gllr. Gilgilayn
sahilinddir. Bir-birin yaxn be gldn ibartdir. Gllr qrupuna ad onlarn
sayna gr verilmidir.
Betal oyk, mr. l.Neftala r-nunun Cngan i..v.-d knd. Kr aynn
sol sahilind, dznlikddir. Tam ad rb Betaldr. Yaay mntqsi XIX
srin birinci yarsnda Krn sa sahilindki Betal kndindn kb glmi
rbbalolan tayfasnn rbbetal qoluna mxsus aillr trfindn salnmdr.
1933-c ild Betal Salyan v Betal irvan variantlarnda qeyd alnmdr.
Etnotoponimdir; 2.Salyan r-nunun Krqaraqal i..v.-d knd. Kr aynn sa
sahilind, dznlikddir. Yerli hali arasnda Yaxa (sahil) Betli d adlandrlr.
XIX sr aid sndlrd rb Betalu v ya Betalu kimi qeyd alman bu
yaay mntqsinin rb Balolan v rb Qardabeyli kndlrinin camaat
trfindn salnmas haqqnda mlumat verilir. Oykonimin be v tal ("tala"
sznn variant) szlrindn dzldiyi v "be tala" mnasn ifad etdiyi
ehtimal olunur. Trk dillrind tal v tala szlrinin "dz", "kndir", "qat, lay,
mrtb" mnalarrda ilnmsi d mlumdur.

122
 Beyataq or., mr. Balakn r-nunda da. Ba Qafqaz silsilsinin c.
yamacnda, Balakn aynn sa sahilind yerlir. Hn. 1228 m. Kemid
maldar ellrin yaylaq yerlrindn olmudur. Oronim be v yataq (ay mcras;
qoyun yata) komponentlrindn dzlib. zbkistann Frqan vilaytind
Bearx, Qaqaradr vilaytind is Beknd hri, Krmda Beuy, Beuy Eli,
Beqaran, Betamak, Bequrt v s. yaay mntqlri qeyd alnmdr. Nzr
almaq lazmdr ki, trk dillrind be sznn "aac buda", "aac axsi",
yataq sznn is "ev, tikili, heyvanlarn saxland yer" mnalarnda ilnmsi
hal da geni yaylmdr.
Beylqan oyk, sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. Kr-Araz ovalnda Mil
dznn s-q. hisssind, ranla srhdd yerlir. Mrkzi Beylqan hridir; 2.
Azrb.-da hr, eyniadl r-nun mrkzi. Mil dznddir. Yaay mntqsi
vvllr 5 -li pambqlq sovxozunun fhllri n salndna gr Mil
qrupunun 5 -li sovxoz qsbsi, 1939-cu ildn Jdanov adlanrd. 1989-cu ild
yaay mntqsin hmin razid mvcud olan qdim Beylqan hrinin ad
verilmidir. Beylqan indiki Kbirli kndi yaxnlnda rnqala xarabalnn
yerind Azrb.-nn n qdim hrlrindn biri olmudur. Toponimik
tdqiqatlarda sasn bu toponimi Altay dillrindki pil (dzn, aq yer)
szndn v mkan bildirn -qan kilisindn ibart "dznlik, l" mnasnda
Mil dznn qdim ad kimi qbul edirlr. Mnblrd Bilqan variantnda da
qeyd alnmdr; 3. Acabdi r-nunun Boyat i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, halisi vaxtil Beylqan
hrindn kb glmidir. Kndin ad Bilan variantnda da qeyd
alnmdr.
Beynlmill oyk, sad. Dvi r-nunun eyniadl i..v.-d qsb.
Vlvl aynn sa sahilindn bir qdr aral Samur-Dvi ovalndadr. r.
beynlmill "milltlraras" demkdir. Sovet hakimiyyti illrind yaranm
toponimlrdndir. 1933-c ild mkir r-nunun Dllrcyir i..v.-d d eyniadl
knd qeyd alnmdr.
Beynltaxta or., mr. Daksn r-nunda da. ahda silsilsindn
ayrlan qoldur. Gnc ay il Dstfur ay arasnda suayrcdr. Yay otlaqlar
kimi istifad olunur. Oronim beynl (beynlmill szndn) v taxta
(yksklikd st dzn yer) komponentlrindn dzlib.
Bezminda or., mr. Qubadl r-nu razisind da. Hkri v onun qolu
Xogdik aylar arasnda, Muradxanl kndindn -ddir. Bizminda
variantnda da qeyd alnmdr. Oronim biz (qd. trk. "i"), min (qd. trk.
"burun") v da komponentlrindn dzlib, "iburun da" demkdir. Dada
Bizmin adl qalann qalqlar mvcuddur. Trkmnistan razisind Kpetdan
tyind Bezmein adl hrin olduu da mlumdur,
Bcirvan oyk, sad. 1. Brd r-nunun Xsili i..v.-d knd. Qaraba
dznddir; 2. Clilabad r-nunun Komanl i..v.-d knd. Pirs aynn (Gytp

123
aynn qolu) sa sahilind, Lnkran ovalndadr; 3. mili r-nunun Bcirvan
i..v.-d knd. Araz aynn sol sahilindn 2 km. aral, Mil dznddir. 1933-c
ild bu kndin ad Bcirvanl kimi qeyd alnmdr. IX-XIV srlr aid
mnblrd Cnubi Azrb. razisind, Muan dznd Bacrvan adl hr
haqqnda mlumat verilir. Bu hr Muann mrkzi hri olmudur.
Bcirvan ad c.-dan m.-a halinin miqrasiyas il gtirilmidir. Mnblrd
Bebarmaq da trafnda Bcirvan kndi, Muanda Bcirvan ay haqqnda
da mlumat var. Bcirvan toponimi haqqnda mxtlif fikirlrin sylnilmsin
baxmayaraq, bu szn izah hl d mbahisli olaraq qalr. Bcir (slind
bzir-"ktan") v van (yer) komponentlrindn ibart olan bu toponim "ktan
yetidiriln yer", "ktan istehsal olunan yer" demkdir. sasn subtropik v
mlayim quraqda yetidiriln bu qiymtli bitki n Muan lverili yer
olmudur.
Bdlan oyk, dz. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Bdl (.a.) v ran mnli cm kilisi -an formantndan
trdiyi ehtimal cdilir. Bdllr etnonimini ks etdirmsi d istisna deyil.
Bdldr oyk, sad. Ouz r-nunda qsb. Yaay mntqsi ken
srin 50-ci illrind Bdldrsi adl yerd salnmdr. Bdl (.a.) v dr
(kk yer) komponentlrindn ibart olan bu oronim razinin hmin xsin ad
il balln bildirir.
Bdli hidr., sad. Brd r-nunda arx, kanal. sli Bdllidir. 1933-c
ild Brd r-nunun Mehdixanl i..v.-d Bdlli kndi qeyd alnmdr.
Hidronim z adn bu kndin adndan almdr. Etnohidronimdir.
Bdlli oyk., sad. Qobustan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Pirsaat
aynn sol sahilindn 6 km. aral, Mrz yaylasndadr. sl ad ahbdllidir.
Sovet dvrnd toponimin birinci komponenti atlmdr. Yaay mntqsi
XIX srin ortalarnda irvann dalq zonasnda, Qobustanda yaam
rbqdim tayfasnn qolundan biri olan ahbdlli tirsin mnsub aillr
trfindn salnm v onlarn ad il adlandrlmdr. Etnotoponimdir. 1933-c
ild Ada r-nunun Havarl i..v.-d Bdilli kndi qeyd alnmdr.
Bdr or., sad. sgran r-nunda da. sli Badaradr. Adn razidki
eyniadl yaay mntqsindn almdr.
Bdr hidr., sad. Klbcr v sgran r-nlarndan axan ay. sli
Badaradr. Adn razidki eyniadl dadan almdr.
Bdxan oyk., sad. Babk r-nunun Yarmca i..v.-d knd. Naxvan
dznddir. Yerli tlffz formas Badaqandr. Tdqiqatlarn mlahizsin
gr, badaqan "qlbn bir olanlar, yaxn, qohum" demkdir. Tacikistanda
Bdxan vilayti var.
Bdvil oyk, mr. Gyay r-nunun Alpout i..v.-d knd. irvan
dznddir. Bydvil, Bdvil (1917), Bdvl (1961) variantlarnda da ilnir.
Bdo (Azrb. dilind 1. "qaaan at"; 2. "pis iyli su") v vil (yer, mkan, inzibati

124
razinin bir hisssi) szlrindn dzlib, "pis qoxulu suyu olan yer"
mnasndadr. Azrb.-nn irvan zonasnda yaylm malicvi kkrdl soyuq
su obyektlrindn biri d kndin razisind olduu n bel adlanmdr.
Bdirqala oyk, sad. Qusar r-nunun Bala Qusar i..v.-d knd. Qusar
ayndan 4 km. aral, Qusar maili dznliyinddir. Kemi ad Bdirbdlqala
olmudur. Kndin razisind orta srlr aid qala xarabal mvcuddur. Yerli
halinin verdiyi mlumata gr, knd hmin qalann adn dayr. Qalan
Bdirbdl adl xs tikdirmi v bununla da yaay mntqsinin sasn
qoymudur. 1917, 1933, 1961-ci illrd r-nun razisind Bdirqala kndi il
yana Bdiqala kndi d qeyd alnmdr.
Bdirli oyk, sad. Clilabad r-nunun Qarazncir i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Yaay mntqsinin trkdilli tkl tayfasnn bdirli
nslinin mskunlamas nticsind meydana glmsi gman edilir.
Etnotoponimdir. 1933-c ild Brd r-nunun Qaramanl i..v.-d, Bak
yaxnlnda Pirkkl adlanan razid d Bdirli kndlri qeyd alnmdr.
Bhliyan oyk, dz. smayll r-nunun Keyvndi i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin c. tyinddir. Knd salnd razinin adn dayr v
oykonim tat dilindki bhli v -an komponentlrindn ibart "gilasl yer" mnal
sz kimi izah olunur.
Bhmnli oyk, sad. 1. Fzuli r-nunda d.y. stansiyas v qsb; 2.
Beylqan r-nunda knd; 3. Zaqatala r-nunun Bhmnli i..v.-d knd. Datyi
raziddir. 1992-ci ildk Verxiyan adlanrd. Etnotoponimdir. 1933-c ild
Adam r-nunun smaylbyli i..v.-d Bhmnlr adl yaay mntqsi qeyd
alnmdr. Bhmnlilr cavanir tayfasnn bir qoludur.
Bhramlgl hidr., mr. Xanlar r-nunda gl. Etnotoponimdir. 1933-c
ild Qaraban dalq hisssind Muanl adlanan yerd Bhrmli kndi qeyd
alnmdr.
Bhramtp or., mr. mili r-nu razisind qdim yaay mskni
olan yksklik. Oronim Bhram (Bhrmli yaay mntqsinin adndan) v
tp komponentlrindn dzlib, "Bhrmli kndi razisind tp"
mnasndadr.
Bhramtp oyk, sad. mili r-nunda tq. Araz ay sahilind, Mil
dznddir. Kemi ad Aaxanl, Nrimanabad (1931-ci ildn), Bhramtp,
Bir May (1960-c ildn) olmudur. 1992-ci ildn yenidn Bhramtp
adlandrlmdr. Adn razidki yksklikdn almdr.
Bhramtp hidr., sad. Araz ay zrind, Bhramtp kndi
yaxnlnda su qova. Arazdan balanan kanallar su il tmin edir. 1958-ci
ild istifady veriln bu quru Muan v Mil dzlrind suvarmaya xidmt
edir. Adn yerldiyi qsbnin adndan almdr. fqanstan razisind Begram
adl qdim hr xarabal var.

125
 Bhrud hidr., mr. Ordubad r-nunda ay Zngzur silsilsindn axr.
Fars dilind behrud "yax ay" demkdir. Hidronim ayn suyunun imy
yararl olduunu bildirir.
Bhrud oyk, sad. Ordubad r-nunun Bilv i..v.-d knd. Zngzur
silsilsinin tyinddir. Bhrud aynn sahilind yerldiyi n hmin ayn
ad il adlandrlmdr.
Bxtiyarl oyk, sad. Qubadl r-nunun Gyrcik i..v.-d knd.
Brgad aynn sahilind, dalq raziddir. Etnotoponimdir.
Bkl oyk, sad. Hacqabul r-nunun Nabur i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Blg sznn thrif olunmu formasdr. Blg kin yerlrinin,
otlaq, bink sahlrinin srhdini bildirn niandr. Bel bir nian kndin
razisin ddy n v ya knd nianlanm yerd salnd n bel
adlandrlmdr.
Blanidr hidr., mr. Quba r-nunda ay. Hidronim blan/bln
(arm) v dr (mnfi relyef formas) szlrindn dzlib, "armdan dry
tkln ay" demkdir.
Blk or., sad. Ordubad r-nu razisind da. Yerli halinin dilind
Bkl kimi tlffz olunan bu oronim "nian, niangah" mnasn bildirir.
Bllbur or., mr. Lnkran r-nunda, Lnkran hrinin c.-q.-d da.
Yerli halinin dilind Blilbur kimi tlffz olunan da ad "paldl da,
zrind pald mesi olan da" kimi aqlanr.
Bllbur- oyk., sad. Lnkran r-nunda, Lnkran h. i..v.-d knd.
Lnkran aynn yuxar axarnda Bllbur dann tyinddir. Dan banda
orta srlr aid Bllbur qalasnn xarabal qalmaqdadr. Knd v tqribn 1 ha
sahni hat edn qala z adn eyniadl dadan almdr.
Bndlnay hidr., mr. Masall r-nu razisind ay. Azrb. dilindki
bndalan (sakitln, cilovlanan, tabe olan) v ay (su hvzsi) szlrindn
dzlib, "sakit ay" mnaladr.
Bndovan or., mr. li BayramLI r-nunda, sr dnizinin q. sahilind,
Pirsaat burnun-c.-da burun (xnt). Cnub-rqi irvan nddir. Bndovan
palq vulkan buradadr. Xzr dnizi sviyysindn 90 m. ykskddir.
Bndovan "suyu bnd salan, suyun qarsn ksn" demkdir. Orta srlrd
Azrb.-da suvarma ilri il laqdar vzif bndvan adlanrd. Bndvan
icma arxlarn tmir edir, suvarma suyunu kndlilr arasnda bldrr, ondan
dzgn istifad olunmasna nzart edir, bzn kin sahlrini d qoruyurdu.
Bndovan oyk, sad. l.Bak hri, Qarada r-nunun lt qsb i..v.-
d tq. Xzr dnizinin sahilinddir; 2. Azrb.-da dvlt yasaql. Salyan r-nu
razisind, c.-. irvan dznddir. Sahsi 30 min ha. 1961-ci ild tkil
olunmudur. Yasaqlqda ceyran, turac v su, bataqlq, l qular qorunur; 3.
Azrb.-da orta srlr aid yaay yeri. Qalqlar Bndovan burnunda v dnizd
akar edilmidir.

126
 Bnnyar oyk, sad. Culfa r-nunun brqunis i..v.-d knd. linc
aynn (Arazn qolu) sa sahilind, Zngzur silsilsinin yamacndadr. Bzi
dbiyyatlarda Bnniyar, Bnnigar kimi qeyd alnmdr. Oykonim bnn
(bln) v yar (yaran, dr) komponentlrindn ibart olub, "da boynunda
yaran, da armnda uxur yer" mnalarn bildirir. Kndin corafi mvqeyi
oykonimin ifad etdiyi mnaya uyundur.
Bnv hidr., sad. Xanlar r-nu razisind ay. Murovda silsilsinin
m. yamacndan axr. Krk ayn ml gtirn qollardan biridir. Uz. 9 km.
ay Bnvli adl yaylaqdan axd n bel adlandrlmdr.
Fitohidronimdir.
Brcan oyk., mr. Yardml r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Vil
aynn sol sahilindn 7 km. aral, Burovar silsilsinin yamacndadr. Yerli
halinin mlumatna gr, sl ad Bycandr. Guya kollektivlm illrind
bylr mnasibtin dyimsi il laqdar "y" ssi "r" ssi il vz olunmudur.
Tdqiqatlar is oykonimi brc (fars. "hndr tikili") v -an (mkan bildirn
k.) komponentlrindn ibart "hndr tikili olan yer" mnal sz kimi izah
edirlr. slind, Brcan Azrb.-da, Muan vilaytind mvcud olmu qdim
Brznd (z - c) hrinin adndandr v "torpaq sahsi" mnasndadr.
Brdalay hidr., mr. Zaqatala r-nu razisind ay. Hidronim brd
(Azrb. dilind "brkimi, mhkmlnmi", "hr hans hamar sahd bir qdr
qalxm, ykslmi" mnasnda, brtik sznn kk), al (almaq felinin kk)
v ay (su hvzsi termini) komponentlrindn ibart olub, "mnbyini
yksklikdn alan ay" mnasn bildirir.
Brd oyk., sad. l.Azrb.-da inzibati r-n. Kr-Araz ovalnn q.-ind,
Qaraba dznddir. Sthi dznlikdir. R-nun razisindn Xan v Trtr
aylarnn qollar keir. Mrkzi Brd hridir. 1930-cu ild tkil
olunmudur. Adn eyniadl qdim yaay mntqsindn almdr; 2. Azrb.-da
hr, eyniadl r-nun mrkzidir. Trtr aynn sahilind, Qaraba dznn
mrkzinddir. Azrb.-nn n qdim hrlrindn biridir. V srd Qafqaz
Albaniyasnn paytaxt, Xilaft dvrnd (VII-IX srlr) mhm ticart v
mdniyyt mrkzi olmudur. Ticart yolunun stnd yerldiyin gr
Azrb.-nn m.-nda hrlraras msaflr Brd hrindn hesablanrd.
Mnblrd "krd qaps" adlanan Brd darvazas yaxnlnda yerln "l-
Kurkiy" bazar haqqnda mlumat verilir. Qdimd Horum adlanan bu hr
Sasanilr dvrnd caniinlik mrkzi olmu v trafna divar kilmidi. Brd
adnn yaylma areal ox genidir. Trkmnistanda Bardalk obas, Dalq
Altayda Khn Brd r-nu, Qrbi Sibird Brd ay, Perm vilaytind Brd
adl ay, Bardm adl r-n, elyabinsk vilaytind Berdyau yaay
mntqsi, Zaporojye vilaytind Beryansk adl hr v r-n, Novosibirsk
vilaytind Berdsk d.y. stansiyas, Ermnistanda Brd qsbsi v s. qeyd
alnmdr. Brd oykonimi Azrb. dilinin materiallar sasnda "ykslmi,

127
mhkmlnmi hr, qala" mnasnda izah oluna bilr; 2. Azrb.-da r-n. Kr-
Araz ovalnn q.-d, Qaraba dznddir. R-nun razisindn Xan v Trtr
aylarnn qollar keir. Mrkzi Brd hridir.
Brd yasaql or., mr. Azrb.-da dvlt yasaql. Brd v Ada
r-nlar razisind, Kr aynn hr iki sahilinddir. Sahsi 7.5 min ha-dr. 1966-
c ild tkil edilmidir. ldonuzu, qrqovul v turac qorunur. Adn eyniadl r-
ndan almdr. Brd (oyk.) v yasaqlq (qoruq, qorunan razi)
komponentlrindn ibartdir (- mnsub. k.-sidir).
Brdik or., sad. Culfa r-nu razisind da. Qazan kndindn c.-da,
linc aynn sahilinddir. Hn. 2048 m. Dada qdim qala xarabalqlar var.
Oronim "quru, tikili, qala" mnasndadr.
Brgad or., sad. Qubadl v Zngilan r-nlar razisind sra dalar.
Zngzur silsilsindn ayrlan qol olub, Bazar v Oxu aylarnn suayrcm
tkil edir. n yksk zirvsi Aramazd (Ermnistanda. Hn. 3399 m.) adlanr.
Azrbaycanda Aoyuq dzn qdr uzanan hisssind n yksk zirvsi Ssn
dadr (Hn. 1304 m). Corafi ad kimi ilk df XV srd Azrb. airi Bdr
irvaninin srlrind kilir. Brg tayfa ad il bal olduu gman edilir.
Brgad hidr., sad. Qubadl r-nunda ay. Bazarayn mnsb
hisssindki addr. Adn razidki Brgad kyinin adndan almdr.
Brgad oyk., sad. Ucar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. 1917-ci ild Cavanir qzasnn irvanl i..v.-d, 1933-c ild
Brd r-nunun eyniadl i..v.-d d Brgat adl yaay mntqlri qeyd
alnmdr. Tdqiqatlar bu oykonimi "brglrin kndi" kimi izah edrk,
etnotoponim hesab edirlr. Ukraynann Vannitski vilaytind Brad adl hr
v r-nun olmas fakt da mlumdur.
Borqov oyk, sad. Quba r-nunun Vlvl i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. XIX srin ortalarna aid sndlrd indiki Birinci Ngdi
kndin mxsus torpaq sahsi kimi qeyd olunmudur. Hmin razi XIX srin
sonlarnda Zrqova kndi halisinin istifadsin verilmidir. Kndin razisi
Vlvlaydan kilmi bndlrl suvarlr. Azrb. dilinin dialektlrind br
"axar suyun qarsn ksmk n mane, bnd" mnasnda ilnir. Yerli
halinin dilind Brov kimi tlffz olunan oykonim "suyun bnd salnd
yer v ya bnd salnm ay" mnasna uyundur.
Brkdr or., mr. amax r-nu razisind, Mrz kndindn c.-da
yaran. Oronim brk (srt) v dr (mnfi relyef formas) komponentlrindn
ibart olub, "srt yaran" demkdir.
Brkdr hidr., sad. l.Klbcr r-nu razisind ay; 2. amax r-
nunda ay. Bu aylarn hr ikisi axdqlar drlrin adlar il adlandrlmdr.
Qazax r-nunun Dasalahl v li Bayraml kndlri arasnda Brkin az drsi
qeyd alnmdr.

128
 Bsitay hidr., mr. Zngilan r-nu razisind ay. Araz aynn
qoludur. Xalq arasnda Balaay da adlanr. ayn Baharl kndindn axan hisssi
Baharl, Rzdr kndindn axan hisssi is Rzdr adlanr. Bu ayn axd
Bsitay drsi (bzi mnblrd Basutay drsi) dvlt qoruudur v burada
nadir inar aaclar qorunur. Tdqiqatlar bu hidronimi monqol mnli besut
tayfasnn ad il balayrlar. Hidronim bsit (bst fars. "snacaq, toxunulmaz
yer"; randa qdim adt saslanan razi toxunulmazl hququ; mbdlr,
mscidlr, srdablr) v ay (su hvzsi) komponentlrindn dzlib, razinin
toxunulmaz olduunu bildirir. Tacikistanda Bsid, Cnubi Azrb.-da Bsit adl
kndlrin olmas mlumdur.
Br hidr., mr. Astara v Lnkran r-nlar razisind ay. Lnkran
aynn sa qoludur. Uzunluu 38 km, Tal silsilsindn (1800 m.
yksklikdn) balanr. Suvarmada istifad edilir. Suyunun bir hisssi kanalla
Xanbulanay su anbarna axdlr. Toponim tal dilindki b (qol) (- bitidirici
sait) v r (ay) szlrinin birlmsindn dzlib, "ay qolu" demkdir.
Birabad oyk, mr. Goranboy r-nunun Hazrhmdli i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Yaay mntqsini XX srin vvllrind
Cnubi Azrb.-nn Qarada mahalndan glrk Qarasuu, Gynyn,
Hazrhmdli v b. kndlrd rncbrlik ednlr salmdlar. 1924-c ild knd
partiya v dvlt xadimi Mirbir Qasmovun (1879-1949) rfin Birabad
adlandrlmd. 1930-cu ild burada Lenin adna kolxoz tkil edildi v kndin
ad dyidirilrk Leninabad adlandrld. 1997-ci ild yaay mntqsi Birli
ad il rsmildirilmidir. 1933-c ild bu kndl yana Sabirabad r-nunda da
Birabad adl knd qeyd alnmd.
Birbyli oyk, sad. Salyan r-nunun Qaraala qsb i..v.-d knd.
Cnub-rqi irvan dznddir. Yaay mntqsi XIX srin 70-ci illrind
Pirsaat ay yaxnlnda yaam 22 aildn ibart qubal birbyli tirsinin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Birby hmin tirnin basnn ad
olmudur. Etnotoponimdir.
Bybabalar oyk, sad. Adam r-nunun Xndrstan i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay
mntqsinin halisi Beybaba adl bir byin riyytlrindn ibart olduu n
bel adlandrlmdr. Etnotoponimdir.
Bydmirli oyk, sad. Gdby r-nunun ay Rsullu i..v.-d knd.
Da yamacndadr. Yerli halinin mlumatna gr, knd vaxtil Qazax r-
nundan glmi Bydmir olu Al trfindn salnm, onun ad il d
adlandrlmdr. Etnotoponimdir. Bydvil bax: Bdvil.
Bydili oyk, sad. 1. Salyan r-nunun Sarvan i..v.-d knd. Bala Kr
aynn sahilinddir. Tam ad Puta Bydili ("Puta adlanan razid yaayan
bydillilr") olmudur. ox vaxt Bydilli variantnda da yazya alnmdr; 2.
Yevlax r-nunun Aa Bucaq i..v.-d knd. Krsahili dznlikddir. Mnc

129
Slcuq ouzlarnn bydili tayfasnn adn ks etdirir. I ah Abbas dvrnd
bydillilrin bir qismi Kirmana v iraza krlm, hal-hazrda da bu
hrlrin trafnda yaayan, maldarlq v kinilikl mul olan bydillilr z
adlarn regionun toponimiyasnda v Bqdili familiyasnda yaada bilmilr.
1933-c ild Bilsuvar r-nunun Xrmandal, Ada r-nunm Havarl i..v.-
lrind d Beydilli yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Byhmdyurd oyk, mr. Xz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Xz
yaylasndadr. XIX srd Xz kndindn xm aillrin mskunlamas
nticsind yaranmdr. 1933-d Byhmd Yurdu kimi qeyd alnmdr.
Byhmd (.a.) v yurd komponentlrindn dzlib "Byhmdin yurdu,
Byhmd mxsus yaay yeri" mnasndadr.
Byi oyk, sad. Krdmir r-nunun Qocal i..v.-d knd. irvan
dznddir. 1917 v 1933-c illrd By variantnda qeyd alnmdr.
Tdqiqatlarn fikrinc, "by mxsus, by mlk" mnasndadr. Xakas
vilaytind Bey, Dakndd Bekabad, Trkmnistanda Bekda, Penza
vilaytind Bekovo adl yaay mntqlri var.
Byimda or., mr. Dvi r-nu razisind, Zarat kndindn c.-q.-d
da. Hn. 936 m. Byim (Xeyran Nis byim - Sfvi dvltinin siyasi
hyatnda mhm rol oynam, Sfvi hkmdar Mhmmd Xudabndnin
arvad, 1 ah Abbasn anas olmudur. Mnblrd Md-i lya kimi ad kiln
bu qadn 1578/79-cu illrd irvana hcum etmi Krm xannn vlihdi Adil
Girey v Osmanl qounlarna qar vuruan Sfvi ordusuna bilavasit
rhbrlik etmi v Sfvilr bu dyd qlb almd. Bu hadisdn sonra
irvanda bir ox yer adlar bu qadnn ad il balanmd) v da
komponentlrindn ibartdir. Memorial toponim saylr.
Byimli or., sad. smayll r-nu razisind da. Aasovqat dann q.
trfinddir. Burada Birinci v kinci Byimli adlanan yay otlaqlar vardr.
Kemid Asu r-nundak Byimli kndinin halisi bu dadan yay otla kimi
istifad etdiyindn da hmin kndin adn dayr.
Byimli oyk., dz. 1. Asu r-nunun rbsarvan i..v.-d knd.
Girdiman aynn sahilind, dznlikddir. Kndin razisi kemid Byimli
icmasnn yaylaq yeri olmudur. 1917-ci ild Byimxanml variantnda qeyd
alnmdr; 2. Zrdab r-nunun eyniadl qsb i..v.-d qsb. irvan
dznddir. Yaay mntqsi ken srin 20-ci illrind Byimli adl razid
salnmdr. Kndin razisi vvllr Asu r-nunun Byimli kndin mxsus
qlaq yeri olmudur.
Byimsarov oyk., mr. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
ncayn sa sahilind, Qaraba dznddir. XVIII sr aid sndlrd kndin
ad Sarov kimi qeyd alnmdr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay
mntqsini Cnubi Azrb.-nn Srab yaltindn glmi aillr sald n
bel adlandrlmdr. Sonralar bu knd Qaraba xan Mehdiqulu xann bacs

130
Azad byim cehiz olaraq verildiyi n kndin adnn vvlin byim sz
lav edilmidir.
Byqlaq oyk., mr. Xamaz r-nunun Hlvl i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Oykonim by v qlaq komponentlrindn ibart olub,
"by mxsus qlaq", "byin qla" demkdir.
Byli oyk., dz. Qbl r-nunun Qular i..v.-d knd. ki
yaylasndadr. Yerli halinin dilind Byli kimi ilnir. Kemi ad Yemianl
olmudur. Oykonim "by mxsus knd" mnasnda izah olunur. 1933-c ild
Krdmir r-nunun Axta i..v.-d d Byli kndi qeyd alnmdr.
Bylik oyk., dz. Saatl r-nunda knd. Muan dznddir. Yerli
halinin verdiyi mlumata gr, kndin halisi kemid by riyyti olduu
n knd bel adlanr. By (titul) v -lik (mnsubiyyt bildirn k.)
komponentlrindn ibart olan bu oykonim "by mxsus knd" mnasndadr.
1933-c ild Klbcr r-nunun srik i..v.-d d Bylik adl knd qeyd
alnmdr.
Bytp or:, mr. Fzuli r-nu razisind da. R-n mrkzindn m.-.-
d yerlir. Hn. 275 m. sli Bytpsidir. "By mxsus tp", "hndr tp"
mnalarndadr.
Bzirgan or., sad. Qaraba silsilsind arm. Lan v ua r-nlar
srhdind, Bzirgansu aynn (Hkri aynn qolu) mnb hisssinddir. Hn.
1633 m. Yamaclar melikdir. Bzirgan orta srlrd rq lklrind ticartl
mul olan adamlara veriln addr. Fars. bzrgan "tacir, svdgr" demkdir.
ox gman ki, vaxtil bu arm karvan yolunun stnd olmu v ticart
xidmt etdiyindn bu ad almdr.
Bzirgansu hidr., mr. Lan r-nunda ay. Hkri aynn sol qoludur.
Uzunluu 9 km. ay z mnbyini Bzirgan armndan ald n bel
adlandrlmdr.
Bzirxana oyk., mr. Klbcr r-nunun Zar i..v.-d knd. Qaraba
yaylasnn tyinddir. Bzn shvn Vzirxana klind d qeyd alnmdr.
Azrb. dilinin qrb qrupu dialektlrind bzir "ktan ya, kotan toxumu"
mnasnda ilnir. Oykonim "ktan va v ya toxumu istehsal ediln yer" kimi
izah oluna bilr. 1917-ci ild Cavanir qzasnda Birinci v kinci Bzirxana adl
iki knd olmudur.
Baq oyk., sad. Zrdab r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Krn sol
sahilind, irvan dznddir. 1917-ci ild Biaxi variantnda qeyd alnmdr.
Toponim qacarlarn baq (paq) tirsinin adn ks etdirir. Hazrda
paqlar Cnubi v rqi rann da v yarmshra r-nlarnda yaayrlar.
Br oyk., sad. Gyay r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Yuxar irvan
kanalnn sol sahilind, irvan dznddir. 1917 v 1933-c illrd Buur
variantnda qeyd alnmdr. Tdqiqatlara gr, amax r-nundak Niyaldan
tyind yerln Buurt qalas 1537-ci ild daldqdan sonra hali kb

131
indiki yerd mskunlamdr. Azrb. dilind v dialektlrind br "yaar
erkk dv", buur "kk, qvvtli, gcl"; "birlik" mnalarnda ilnir.
Blx oyk., sad. Qbl r-nunun Mlikli i..v.-d knd. Qaraayn
(Gyayn qolu) sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Oykonim thrif
olunmu toponimlrdn saylr. Bel gman edilir ki, bu ad qdim trk
dillrindki balik (hr, divarla hat olumnu qala) szndndir. Bu
mlahiznin mlliflri kndin razisindki qdim tikili xarabalqlarna
saslanrlar. Azrb. danq dilind blx "bala, balaca, yeni doulmu"
mnalarnda da ilnir.
Bzqov or., mr. 1. ahbuz r-nunun m.-q.-ind, Ermnistanla
srhdd da. Hn. 2470 m.; 2. Dvi r-nu razisind da. Oronim "i uclu, iti
uclu" mnasndadr. 1933-c ild Naxvanda Bizqov adl yaay mntqsi d
qeyd alnmdr.
Bibiheybt oyk., sad. Bak hri, Sbayl r-nunda tq. Aberon
yarmadasnda, Xzr dnizi sahilinddir. Kemi ad x v ya xlardr
(buradak mscidin trafnda eyxlr mskn sald n bel adlandrlmdr).
Sonralar bu razid dfn olunmu fhl bolevik Xanlar Sfrliyevin rfin
Xanlar (1939-1991-ci illr) adlandrld. 1991-ci ildn buradak Bibiheybt
(Heybetin xanm) trbsinin ad il adlandrlmdr. Trbd ilrin yeddinci
imam Museyi Kazmn qz Hkum v onun Heybt adl nkri dfn
olunmudur.
Bibihoni oyk., sad. Lerik r-nunun ayrud i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Tdqiqatlara gr, qismn thrif uram bu
toponimin sli Bibhonidir. Toponim tal dilindki bib (heyva) v honi (bulaq)
szlrindn ibart olub, "heyval bulaq" mnasndadr. Knd razidki eyniadl
bulan adn dayr. Bibiyan (1917), Bibiyoni (1961) variantlarnda da qeyd
alnmdr. Hidronimin bibi (fars. "xanm") v honi (tal. "bulaq") szlrindn
ibart olub, "xanm bula" mnasnda olduunu da ehtimal etmk olar. Qazax r-
nunun Xanlqlar kndi razisind Xanm bula adl su obyekti mlumdur.
Bico oyk. sad. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin tyinddir. Bicov variantnda da ilnir. Kndin yaxnlnda
kkrdl mineral bulaqlar var. Bu bulaqlara istinad edn tdqiqatlara gr,
kndin ad tat dilindki buc (qoxulu) v ov (su) szlrindn dzlib, "iyli su"
mnasndadr.
Bico or. sad. Asu r-nu razisind da. Lngbiz silsilsind zirv.
Yerli hali arasnda Sanqalan (Alan da) da da adlanr. Dan adnn eyniadl
yaay mntqsindn alnd ehtimal olunur. Azrb. dilinin dialektlrind bico
sz "gdkboylu, qsa, alaq" mnalarnda ilnir. Bu da oronimin "alaq da"
kimi izah olunmasna sas verir. Yaxnlqdak knd d z adn bu dadan ala
bilr.

132
 Bicovdrsi hidr. mr. amax v Asu r-nlar razisind ay. Drd
mineral su bulaqlar var. ay axd Bicov drsinin adn dayr.
Baqrdstanda Bijbulak yaay mntqsi v su obyekti qeyd alnmdr.
Bink oyk. sad. ahbuz r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Naxvan
aynn (Arazn qolu) sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir. Yaay
mntqsini XIX srin ikinci yarsnda Rusiyadan krlm aillr salm v
1919-cu ildk Karmalinovka adlandrlmdr. Ruslar 1919-cu ild baqa yer
kdkdn sonra kndd ermni-azrbaycanl milli mnaqisi nticsind
kemi rvan qzasnn Almal v b. kndlrindn qovulmu azrb.-lar
mskunlamlar. Bzi tdqiqatlara gr, knd hmin vaxtdan trafdak knd
icmalarnn bink yeri olan Bink dann ad il adlandrlmdr.
Tdqiqatlarn ksriyyti is toponimi peeneq etnonimi il balayr.
Bink or., sad. ahbuz r-nunda, Ermnistann Sisyan r-nu il
srhdd, Zngzur silsilsind arm. Hn. 2425 m. traf yaylaqdr.
Ermnistanda Sisyan arm adlanr. Qdim v orta srlrd Naxvandan Arana
gedn yol Bink armndan keirdi. Etnotoponim hesab edilir.
Binkdr hidr. mr. Quba r-nu razisind ay. Aayn sa
qoludur. ay Binkdr adlanan drdn axd n hmin drnin ad il
adlandrlmdr. Etnotoponim hesab edilir.
Biiqarbin oyk. mr. Balakn r-nunun Pttala i..v.-d knd.
Oykonim biiqar (avar. "balaca, kiik") v bin komponentlrindn dzlib,
"kiik bin" mnasndadr.
Bideyiz oyk., sad. ki r-nunun Ba Kngt i..v.-d knd. Kngt
aynn (yriayn qolu) sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Ba
Kngt kndindn xm aillr trfindn Bideyiz adl yerd salnmdr. Yerli
halinin dilind bidey "xam yer, kilmmi yer" mnasndadr, -iz formantn is
qdim cmlik lamti kimi qbul etmk olar. 1917-ci ild Bideis variantnda
qeyd alnmdr.
Bigl or., sad. ki r-nu razisind da. Yerli halinin mlumatna
gr, toponim Birgl adnn thrif olunmu formasdr. Bi komponenti qd.
abidlrin dilind "iti uclu, lgc" mnasnda, gl komponenti is trkdilli
xalqlarn toponimiyasnda qul variantnda "yaran, qaya" mnasnda ilnir. Bu
baxmdan oronim "iti uclu qaya" kimi izah oluna bilr.
Bilabnd/Bilaband oyk., mr. Lerik r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gncv aynn (Lnkran aynn qolu) sol sahilindn bir qdr aral, Petsr
silsilsinin tyinddir. 1933-c ild Blaband variantnda qeyd alnmdr.
Trkdilli xalqlarn toponimiyasnda bil/bl/bile/bil variantlarnda rast glinn
birinci komponent "xnt", "sldrm", "uurum", "yaran" mnas dayr. Bu
sz bir ox Qafqaz dillrind d ilnir. Bnd komponenti is mxtlif fonetik
variantlarda (band/bend/bent) Qafqaz, Orta Asiya, Balkanlar v Yaxn rq

133
regionlarnda geni yaylmdr. "Sdd", "istehkam", "da" (tal.), "zirv",
"liman", "trsan" (fars.), "tp" v s. mnalar bildirir.
Bilavar/Bilavr oyk., mr. Lerik r-nunun Osyedr i..v.-d knd.
Petsr silsilsinin tyinddir. Oykonim tal dilindki bil (bataqlq, glm)
v var (yer) szlrindn dzlib, "bataqlq yer" mnasndadr.
Bilda hidr., mr. Dvi r-nu razisind, Taxtakrp aynn aa
axn hvzsind gl. Bu hidronim bil (trk dillrind "az maili kklik") -da
(dax/lax/laq) komponentlrindn ibart olub, "uxur, kklik, glm"
mnasndadr. Tat dilinin materiallar sasnda da eyni mnan ifad edir (bil
"glm, bataqlq").
Bildirinli oyk., sad. Trtr r-nunun Sarov i..v.-d knd. ncayn
sahilind, Qaraba dznddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, knd
Bildirinli adlanan razid salnmdr. razid oxlu bildirin quu olduuna
gr bel adlandrlmdr. Tdqiqatlar is Bildirinli toponiminin etnotoponim
olduunu ehtimal edirlr.
Bilcri oyk., sad. Bak hri, Binqdi r-nunda qsb. Aberon
yarmadasndadr. 1936-c ild yaranmdr. Tarixi mnblrin mlumatna
saslanan tdqiqatlara gr, yaay mntqsinin ad etnotoponim olub,
trkdilli xzrlrin blncr tayfasnn adn ks etdirir. Blncrlrin Azrb.-na
miqrasiyas Sasani ah Xosrov nuirovann (531-579) Azrb.-na krdy
xzrlrl v VIII srin vvllrind rb miri Crrah ibn Abdullahn Xzr
lksin hcum edrk onun paytaxt hrindn biri olan Blncr
hrindn Arana xeyli hali krmsi il laqlndirilir. Yaay mntqsinin
corafi mvqeyin saslanan digr tdqiqatlar is bu toponimi qdim trk
dillrindki belen (arm, alaq da) v cr/cri (sldrm, yaran)
komponentlrinin birlmsi kimi "arml yaran" mnasnda izah edirlr.
Zngilan r-nu razisind Bilcr (Bilncr) adl yaylaq da vardr.
Bilan oyk., sad. Acabdi r-nunun Boyat i..v.-d knd. 1917-ci
ild Bilqan, 1933-c ild is Bilxan variantnda qeyd alnmdr. Oykonim
Beylqan toponiminin variant olub, "dznlik, l" demkdir.
Bilsr oyk, mr. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Petesr
silsilsinin yamacndadr. Tal dilind Bils klind tlffz olunur. Toponim
tal dilindki bil (bataqlq, gl) v sr (ba) szlrinin birlmsindn (-
bitidirici saitdir) ibart olub, "gln ba trfind v ya knarnda olan knd"
kimi izah olunur.
Bilsr hidr., sad. 1. Lnkran r-nunun Bilsr kndi yaxnlnda
mineral bulaq. Suyu soyuq, kkrdldr; 2. Lnkran r-nu razisind ay.
Br aynn qoludur. Bilsr kndinin adndandr.
Bilsuvar oyk., mr. 1. Azrb.-da inzibati r-n. Muan dznn c.
hisssind ran srhdi boyunda yerlir. Mrkzi Bilsuvar hridir; 2. Azrb.-
da hr, eyniadl inzibati r-nun mrkzidir. Muan dznd yerlir. lk df

134
XIII sr aid mnblrd ad kilir. Mnblrin verdiyi mlumata gr, Sasani
ah Xosrov nuirvan (531 -579) Kr-Araz ovalna 10 min suvar
yerldirmidi. Bu mlumat toponimin ikinci komponentinin etnonim olmasn
tsdiqlyir. Bil komponenti toponimiyada "l", "shra", "dzn" mnalarnda
da ilnir. Bu baxmdan Bilsuvar toponimi etnotoponim olub, "Suvar dz,
suvarlarn yaad dznlik yer" demkdir. Yaay mntqsi 1938-ci ild rus
airi A.S.Pukinin rfin Pukin adlandrlmd. 1992-ci ildn razinin qdim
ad Bilsuvar zn qaytarlmdr.
Bilsuvar or., sad. Bilsuvar r-nu razisind da. Adn yerldiyi
razidn almdr.
Bilv hidr., mr. Ordubad r-nunun Bilv kndind min. bulaq. Suyu
soyuq v imlidir. Hidronim yerli halinin dilindki bil (ovuc) v av/v (su)
szlrindn dzlib, "ovucla iiln su, bulaq suyu" mnasndadr.
Bilv oyk., sad. Ordubad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gilan
aynn (Arazn qolu) sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir. Oykonim
kndin razisindki eyniadl bulan adndandr. Tdqiqatlar kndin adnn
razidki dalarda olan blv dalarndan gtrldyn ehtimal edirlr. Lakin
bel olduqda kndin ad Bilov deyil, Blvl olmal idi. Oykonim mnblrd
d Bilv kimi qeyd alnmdr.
Bilvtp or., mr. Babk r-nu razisind da. Naxvan hrinin m.-
lndadr. Hn. 1033 m. Oronim Bilv (razidki eyniadl bulan ad) v tp
(msbt relyef formas) komponentlrindn dzlib, "Bilv tpsi" demkdir.
Tdqiqatlar vulkanik sxurlu bu dada kemid guya blv da ld edildiyi
n bel adlandn ehtimal edirlr. 1933-c ild r-nun razisind Bilvtp,
Billava adl yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Bilgh oyk., mr. Bak hri, Sabunu r-nunun eyniadl i..v.-d tq
(1937-ci ildn). Aberon yarmadasnn m.-nda, Xzr dnizi sahilinddir. XI-
XV srlrd Xzr dnizinin limanlarndan olmudur. Kemi Bilgh kndi
indiki yaay mntqsinin q.-ind, Amburan burnunda yerlirdi. Odur ki, bu
burun indi d Khn Bilgh adlanr. Khn kndin razisi bataqlq, qamlq
olduuna gr hali XIX srin vvllrind indiki yer kb mskunlam v
yeni mntqy d Bilgh ad vermidir. Bilgh toponimi tat dilindki bil
(bataqlq, sucaq yer) v gah (yer) szlrindn ibart olub, "bataqlq, qamlq,
glm" demkdir. Bu toponim mxtlif mnblrd Bilg, Bilgah, Bilgh,
Bildi (bataqlq knd) variantlarnda qeyd alnmdr. Ken srin 60-c
illrindk Quba r-nunun Rk i..v.-d d Bilgh (Bilgah) adl knd olmudur.
Bili oyk, sad. Astara r-nunun Siyaku i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Toponim tat dilindki bil (sucaq, bataqlq szndn) v -i
topoformantnn birlmsindn ibart "bataqlq yerd salnm knd" mnal
sz kimi izah olunur. Yerli halinin dilind bili "rdk" mnasnda ilnir. Bu
baxmdan oykonim Zngilan r-nundak rdkli oykoniminin sinonimidir.

135
 Bilici Qorqan oyk., mr. Dvi r-nunun Pirbdil i..v.-d knd.
Datyi raziddir. 1917-ci ild Bilic klind qeyd alnmdr. 1933-c ild
razid Bilici qazma adl knd d olmudur. Yaay mntqsi 1783-c ild
Qubal Ftli xann Qarabadan gtirdiyi bilici tayfasnn mskunlamas
nticsind yaranmdrr. Kngrlilrin bir qolu olan bilicilrin ad il razid
drd yaay mntqsi qeyd alnmdr. Da Bilici, Dz Bilici, Bilici Sursur v
Bilici Qorqan. Bunlardan biri (Bilici Sursur) hal-hazrda mvcud deyil. Knd
Qorqan kndinin yaxnlnda yerldiyin gr bu ad almdr.
Etnotoponimdir. Dastanda Bilici adl qsbnin olduu da mlumdur.
Bilici da or., mr. Dvi r-nu razisind da. Oronim kngrlilrin
bilici tayfasnn adn ks etdirir.
Bilistan oyk., mr. smayll r-nunun Keyvndi i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin c. tyinddir. Toponim tat dilindki bil (sucaq yer, bataqlq,
kklik) v -stan (yer, mkan) komponentlrinin birlmsi kimi "kklik
yer" mnasnda izah edilir.
Biln oyk., dz. Yardml r-nunun Vrgdz i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Lerik r-nunda da Aa v Yuxar Biln kndlri var.
Toponim tal dilindki bil (bataqlq, sucaq yer) sz v -n topoformantnn
birlmsindn ml glib, "bataqlqda yaay yeri" mnasndadr.
Bilnay hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. Lnkran aynn
mnb hisssinin addr. razisindn axd Biln kndinin ad il
adlandrlmdr.
Bin oyk., sad. 1. Bak hri, zizbyov r-nunun eyniadl i..v.-d
knd v qsb (1936). Aberon yarmadasndadr. Yaay mntqsinin razisi
kemid Nardaran kndinin kin sahsi v heyvan saxladqlar yer olmudur.
Sonralar mxtlif razilrdn kb glmi aillrin burada mskunlamas
nticsind knd yaranmdr. 1917-ci ild kndin ad Bin-Krknd klind
qeyd alnmdr. Bin sz toponimiyada hm ayrlqda, hm d
topokomponent kimi geni yaylaraq "knddn knarda, mvsmi tsrrfat
mqsdil salnan mvqqti yaay yeri, yurd", mvqqti yaay yerlri
byyb knd evrildikd is "daimi yaay yeri" mnalarnda ilnir; 2.
Xocavnd r-nunun Dom i..v.-d knd. Da tyinddir. 1992-ci ildk Dom
adlandrlmdr. Dom sz d bin szn yaxn "oturmaq, ayan qatlayb
aa kmk" mnalar il baldr.
Bin or., sad. rur r-nu razisind da. Ehtimal etmk olar ki, traf
kndlrd yaayan hali dadan yaylaq, bin yeri kimi istifad etdiyindn da bu
ad almdr.
Bin Xocavar oyk., mr. Masall r-nunun Banba i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Yaay mntqsi kemid Xocavar (indi mvcud
deyil) kndinin bin yeri olmudur. XIX srin axrlarnda kndin halisi bin

136
yerind mskunlaaraq yeni yaay mntqsinin sasn qoymudur. Toponim
"Xocavar kndin mxsus bin" mnasndadr.
Binby oyk, mr. Astara r-nunun Siyaku i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Kndin adnn "by mxsus bin, yurd, mskn"
mnasnda olduu ehtimal olunur. Bu baxmdan oykonim Bylik (Saatl)
oykoniminin sinonimidir.
Bindrsi oyk., mr. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. XIX srd glm ermnilr burada mskunladqdan sonra
kndin ad thrif olunaraq Banazur adlandrlm, 1992-ci ildn is indiki ad
brpa olunmudur. Ken srin vvllrind Qubadl qzasnda Bindrsi kndi
qeyd alnmdr. Oykonim "mvqqti yaay mntqsi olan dr"
mnasndadr.
Binlr oyk, sad. Ada r-nunun Gvknd i..v.-d knd. irvan
dznddir. Mnblrin verdiyi mlumata gr, kemid yay ki r-nunun
Daal v Gldk kndlri arasndak Acaqala adl yerd, q is Kr
sahilind, Abad v Pirz Qaraolan kndlri arasndak razid keirmi
binlr adl elatn adndandr. Sonralar hmin elat Muncuqlu, Qaraaac v Tava
adl yataqlarn trafnda mskunlab indiki kndin sasn qoymudur. Yeni
salnm yaay mntqsi d hmin elatn ad il adlandrlmdr.
Etnotoponimdir. 1933-c ild oykonim Bincr variantnda qeyd alnm,
Krdmir r-nunun Padar i..v.-d is Bincik adl knd olmudur.
Binqdi oyk., mr. l.Bak hrind inzibati r-n. Aberon
yarmadasnn q. hisssind yerlir. Bilcri, Xocasn, Binqdi, Drngl
yaay mntqlri r-nun razisinddir. Mrkzi Binqdi qsbsidir. Ken
srd bir mddt Kirov r-nu da adlanmdr; 2. Binqdi r-nunun eyniadl i..v.-
d tq. Aberon yarmadasndadr. Binqdi Aberonun n qdim yaay
mntqlrindn, eyni zamanda n qdim neft rayonlarndandr. XIX sr aid
mnblrd Binqazi variantnda da qeyd alnmdr. Tdqiqatlarn fikrinc,
hminin yerli halinin mlumatna gr, toponim bin v qdi/qadi (rb
dilind "qaz")/ qaz szlrinin birlmsindn ibart olub, "qaznn binsi,
qazya mxsus bin" mnasndadr. Lakin toponimin ikinci komponenti qdi
gdik sznn fonetik variant kimi "dada kk yer, arm, dalar arasnda
dzngah", qazi is gz(i) sznn fonetik variant kimi "gdiyin n alaq
hisssi" mnalarnda da qbul edilir.
Binqdigl hidr., mr. Aberon yarmadasnn m.-q. hisssind,
Binqdi kndi il Masazr kndi arasnda yerlir. Axarsz or gldr.
Binqdior da adlanr. Binqadi v gl komponentlrindn (- mnsub.k.)
ibart olub, "Binqdi razisind olan gl" demkdir.
Bioyq or., mr. ki r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin c.
yamacndadr. Hn. 2204 m. Oronimin dzgn variant Bioyuqdur.
Tdqiqatlar trk dillrindki bi (madyan) v Azrb. dilindki oyuq (maara,

137
kaha, quyu) komponentlrinin birlmsindn ml glmi bu sz "madyan
maaras, madyan quyusu" kimi izah edirlr.
Bir May oyk., mr. mili r-nunda tq. Bax: Bhramtp.
Bir nmrli Mayak oyk., mr. Neftala r-nunun Bank qsb i..v.-d
qs. Cnub-rqi irvan dznddir. Yaay mntqsi Bank Balq
Kombinatnn sas vtgsi yerln 1 -li Mayak yaxnlnda salnd (1966)
n bel adlandrlmdr.
Birliay hidr., mr. rur r-nunda ay. Arpaayn (Araz hvzsi)
qoludur. Biray variantnda da qeyd alnmdr. Hidronim bir (toponimiyada
iki v daha artq ay v ya ay qolunun birlmsindn yaranan ay adlarnda
zn gstrn topoformant) v ay szlrindn dzlib, "birlmi, qovuub
birlikd axan ay" demkdir. Rusiyann Xabarovsk vilaytind Bira v Byk
Bira (Amurun sol qolu, Kuldur v Sutar aylarnn birlmsindn ml
glmidir) ay v bu ayn sahilind Bira, Birakan qsblri, Ermnistanda
Birkvan, Xakas vilaytind Birikul qsblrinin adlar da bu szl baldr.
1933-c ild smayll r-nunun Hftsiyab i..v.-d Biradr, Salyan r-nunun
uxanl i..v.-d Biratman adl yaay mntqlri d qeyd alnmdr.
Birinci Aal oyk., mr. Zngilan r-nunun Aal i..v.-d knd. Hkri
aynn sol sahilind, datyi dznlikddir. Knd yerli hali arasnda Byk
Aal, yaxud Aa Aal kimi d tannr. Azrb. toponimiyasnda "birinci"
komponenti "vvlinci", "ilkin", "ba", "aa v ya yuxar", "byk" mnalarn
verir. Aal komponenti is burada mskunlam nslin addr. Etnotoponimdir.
Birinci Alxasova bax: Alxasova.
Birinci Albyli oyk., mr. Zngilan r-nununu Albyli i..v.-d knd.
Hkri aynn sahilind, Brgad silsilsinin tyinddir. Kndin razisi
vvllr Adam r-nunun Albyli kndinin yaylaq yeri olmudur. Sonralar
hmin knddn kb glmi aillr yaylaq yerind mskunlam, yeni knd
d z vvlki adlarn vermilr.
Birinci Alcanl oyk., mr. Zrdab r-nunun al i..v.-d knd. irvan
dznddir. Kndin sakinlri vaxtil Asu r-nundak Tkl kndindn
gldiklrin gr Tkl Alcanls ad il d tannr. Spnkova adlanan bu yer
XIX srd Alcan adl ilx sahibin mxsus olmu, sonralar bu razid salnan
yaay mntqsi d Alcanl adlandrlmdr. "Birinci" komponenti is
oykonimi eyniadl knd adndan frqlndirmk n lav olunmudur.

Birinci Aral oyk., mr. Ada r-nunun Xosrov i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yaay mntqsi XIX srin ikinci yarsnda yaxnlqdak
msabad kndindn ayrlm aillrin xzin (dvlt) torpa saylan Aral adl
torpaq sahsind mskunlamas nticsind yaranmdr. vvllr Tzknd,
bir qdr sonra Tz msabad adlandrlan bu knd yerli halinin dilind Aral
Bir (yeni Birinci Aral) d adlanr. Aral sz trkdilli xalqlarn toponimiyasnda

138
"bitkili torpaq sahsi", "quru", "ada" v s. mnalarda ilnmidir. Szn
"ayrlm", "knar" mnalar da vardr. Qazaxstan v zbkistan razisind
yerln dniz v Amudrya aynn mnsbindki adal sah d Aral adlanr.
Birinci Aratknd oyk, mr. Asu r-nunun rbua i..v.-d knd.
irvan dznddir. Kemid irvandak Gorus mahalnn trkibind olduu
n Gorus Aratknd adlanrd. XX srin 30-cu illrind hmin knddn xan
bir qrup ail kinci Aratknd yaay mntqsini saldqdan sonra Gorus
Aratknd Birinci Aratknd adlandrld. Burada "birinci" komponenti "ilk,
mnb" mnalarn dayr. Bzi tdqiqatlar bu toponimin ikinci komponentini
monqol mnli oyrat tayfa adnn fonetik dyiikliy uram formas hesab
edirlr. Azrb.-da xalq corafi termini olan arat relyefin mnfi hisslrind olan
orlam torpaqlarn yuyulub tmizlnmsi prosesin, dadibi rayonlarda is
dinc qoyulmu, kilmyn torpaqlara deyilir. Demli, knd vaxtil Gorus
mahalnn dinc qoyulmu torpaq sahlrind salnd n bel
adlandrlmdr. 1992-ci ildk kndin ad Maadqanl olmudur.
Birinci Aql oyk, mr. Beylqan r-nunun linzrli i..v.-d knd.
Yuxar Qaraba kanalndan 4 km. aral, Mil dznddir. Mlahizlr gr,
kndin ad kemid Mil-Qaraba dzlrind yaam xlc tayfasnn aql
tirsinin ad il baldr. Birinci komponenti is yaay mntqsinin adn digr
knd adlarndan frqlndirmk n lav edilmidir.
Birinci Bilcik oyk, mr. ki r-nunun Aa Gynk i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Kemid Bilcik adlanan bu knd XVIII-XIX
srlrd ran sartin v arizm qar mbariz mrkzlrindn biri olmudur.
Kollektivlm illrind buradan km aillr indiki kinci Bilcik kndini
saldqdan sonra Birinci Bilcik adlandrlmdr. Bilcik kndinin ilk sakinlri
mnc Trkiynin Bilcik mahalndan xm v orta srlrd burada
mskunlam aillr hesab olunurlar.
Birinci aan oyk, mr. amax r-nunun Ddgn i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Knd aan mineral bulann yaxnlnda mmmdslimli
nsli trfindn salnd n vvllr aan Mmmdslimli adlanmdr.
Sonralar bu knd yalnz bulan ad il adland. aan trk-monqol dillrind
"asu" demkdir.
Birinci Dram oyk, mr. Babk r-nunun Nehrm i..v.-d knd. Araz
ay drsinddir. Toponimin ikinci komponenti Drara X sr aid
mnblrdn mlumdur. Dram adlanan yerd sonralar d.y. stansiyas v
yaay mntqsi yaranmdr. Dr v am komponentlrindn dzlmi bu
sz "qaml dr" mnasndadr. Toponimin birinci komponenti is onu eyniadl
digr knd adlarndan frqlndirmy xidmt edir.
Birinci rbcbirli oyk, mr. Gyay r-nunun hadt i..v.-d knd.
Bozda silsilsinin tyinddir. Kndin ad 1917-ci ild rb Cabirli, 1933-c
ild rb Cbirli klind qeyd alnmdr. Oykonimin ikinci komponenti

139
rbaml tayfasnn XIX srd 12 aildn ibart rbcbirli tirsinin ad il
baldr. Birinci komponent is onu eyniadl digr yaay mntqsindn
ayrmaa xidmt edir. Etnotoponimdir.
Birinci mamverdili oyk, mr. Beylqan r-nunun Bnyadl i..v.-d
knd. Mil dznddir. Kemid mamverdili adlanan yaay mntqsindn
kinci mamverdili kndi ayrld n bu ad almdr. Etnotoponimdir.
Birinci pk oyk, mr. Lan r-nunun Tzknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. 1933-c ild razid Birinci, kinci v nc pk adl
knd qeyd alnmdr. Sonralar iki kndin ad dyidirilmi, yalnz Birinci pk
saxlanlmdr.
Birinci Qaradmiri oyk, mr. Brd r-nunun Qaradmiri i..v.-d
knd. Trtr ayndan 3 km. aral, Qaraba dznddir. Oykonimin birinci
komponenti onu eyniadl ikinci yaay mntqsinin adndan frqlndirmy
xidmt edir. kinci komponent is burada mskunlam qaradmiri elatnn
adndandr. Etnotoponimdir.
Birinci Qaral oyk, mr. Neftala r-nunun Aa Qaramanl i..v.-d
knd. Salyan dznddir. Sonralar kinci Qaral kndi yarandqdan sonra Birinci
Qaral adlandrlmdr (1917). Etnotoponimdir.
Birinci Mahmudlu oyk, mr. Fzuli r-nunun hmdbyli i..v.-d
knd. Dznlikddir. Etnotoponimdir. knddn ibart olan eyniadl yaay
mntqlrini bir-birindn frqlndirmk mqsdil birinci komponentdn
istifad edilmidir.
Birinci Meyniman oyk, mr. Hacqabul r-nunda knd. Kr aynn
sahilind, irvan dznddir. XIX sr aid mnblrd Meneyman, 1933-c ild
Meynman klind qeyd alnmdr. Yaay mntqsi Kr aynn stnd
balq vtgsi sasnda yaranmdr. lk sakinlri Cnubi Azrb.-dan buradak
balq vtglrind ilmy glmi azrb. aillr olmular. Sonralar ondan yeni
mntq yaranm v toponimin vvlin birinci sz lav edilmidir.
Meyniman komponentinin fars dilindki "mehman" (qonaq, glm) sznn
fonetik variant olduunu ehtimal etmk olar.
Birinci Milli oyk, mr. Klbcr r-nunun Snqkils i..v.-d knd.
Trtr aynn sahilind, Qoda dann tyinddir. Tdqiqatlara gr,
toponimin ikinci komponenti yryklrin (Trkiy) trkibindki milli tayfasnn
ad il baldr. Yaay mntqsi 1920-ci illrd kinci Milli kndindn
ayrlm aillr trfindn salnmdr.
Birinci Ngdi oyk, mr. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraayn sol sahilind, Qusar maili dznliyinddir. XVIII sr aid sndlrin
mlumatna gr, Quba hrinin halisin mnsub ba razilrind aillrin
mskunlamas nticsind yaranan yaay mntqsi Ngdi (tat dilind "yeni
knd, tz knd") adlandrlmdrr. Sonralar kndn byyrk iki yer ayrlm

140
v onlar bir-birindn frqlndirmk n adlarnn vvlin birinci v ikinci
szlri artrlmdr.
Birinci Paal oyk, mr. Hacqabul r-nu-nun Udullu i..v.-d knd.
Pirsaat aynn sahilind, datyi sahddir. Kemid Paalknd d
adlanmdr. Etnotoponim hesab olunur. 1876-c ild 36 aildn ibart olan bu
knd XIX srin axrlarnda byyrk iki yer ayrlmdr. Bu knddn kinci
Paal kndi ayrldqdan sonra kndin adnn vvlin birinci sz artrlmdr.
Birinci Smdxanl oyk, mr. Masall r-nunun rf i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Etnotoponimdir. vvllr Smdxanl adlandrlan bu
knddn sonralar baqa bir yaay mntqsi - kinci Smdxanl ayrld n
knd Birinci Smdxanl adlandrlmdr.
Birinci ahsevn oyk, mr. Beylqan r-nunun ahsevn i..v.-d knd.
Araz ayndan 3 km. aral, Mil dznddir. Daburun stansiyas buradadr.
Birinci komponent eyni-adl yaay mntqlrini frqlndirir. kinci
komponent is etnotoponim olub, ahsevn tayfalar birliyinin adn ks etdirir.
Birinci xl oyk, mr. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sa sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Kndin adndak birinci
komponent onu razidki kinci xl kndindn frqlndirmk n
artrlmdr. kinci komponent is qazaxlarn xl qolunun adn ks etdirir.
Mnblrd 1537-ci ild mkirdn kb Qazax mahalna gln Adolaql
Mhmmd aann olu x v onun vladlar haqqnda mlumat verilir.
Birinci ordhn oyk, mr. Ada r-nu-nun Qsil i..v.-d knd.
irvan dznddir. Toponimin ikinci komponenti or (gl; oran yer) v dhn
(ayn drnin dar hisssindn dznliy xd yer) szlrindn dzlib, "oran
yerd ay az v yaxud ayn gl tkldy yer" mnasndadr. Kndin
adndak birinci sz onu eyniadl digr yaay mntqsindn frqlndirmk
n artrlmdr.
Birinci Tq oyk, mr. Lan r-nunun Qarkaha i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Adn razidki eyniadl (Tiik) dadan almdr. Yaay
mntqsi bu dan tyind yerlir. Sonralar Tq adl razid kinci Tq
kndi yaranm v Tq kndlrini frqlndirmk n vvlin birinci sz
artrlmdr.
Birinci Tiyaqan oyk., mr. Masall r-nu-nun Higdr i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Kndin yaxnlndak kinci Tiyaqan yaay
mntqsi bu kndin sasnda yaranmdr. Toponimin ikinci komponenti
tiyaqan tal dilind "tikanl" mnasndadr.
Birinci Udullu oyk., mr. Hacqabul r-nu-nun Udullu i..v.-d knd.
Pirsaat aynn sol sahilind, Lngbiz silsilsinin (Byk Qafqaz) tyinddir.
vvlki ad Cngan olmudur. Yaay mntqsinin adnn ahsevnlrin
udullu v ya xzrlrin edilli tayfa adlar il bal olmas haqqnda mlahizlr
var. Hr iki halda etnotoponimdir.

141
 Birinci Yeddioymaq oyk., mr. Masall r-nunun Yeddioymaq i..v.-d
knd. Vil aynn sahilind, Lnkran ovalndadr. Yaay mntqsi
ahsevnlrin yeddioymaq qolunun Tal xanl dvrnd burada
mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir. Oykonimin birinci
komponenti "ba, sas, mnb" mnalarn bildirir.
Birinci Yeniyol oyk., mr. smayll r-nu-nun Tzknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Kemi ad Ngdi (tat. "yeni knd") olmudur. 1935-ci
ildn Yeni Yol (Sovet hakimiyyti illri n xarakterik adlardandr)
adlandrlmdr. Sonralar hmin knddn ayrlm aillr trfindn yeni
yaay mntqsi (kinci Yeniyol) yaranm v bu oykonimin vvlin birinci
sz artrlmdr.
Birinci Yzbal oyk, mr. Adam r-nu-nun Xndrstan i..v.-d
knd. Qaraba dznddir. Kemid Yzbal adlanan bu knddn XIX srd
baqa bir yaay mntqsi (kinci Yzbal) ayrldqdan sonra knd Birinci
Yzbal adlandrlmdr.
Birinci Zabrat oyk., mr. Bak hri, Sabunu r-nu razisind d.y.
stansiyas v yaay mntqsi. Oykonim "Zabrat adl yaay mntqsinin
giri hisssi" mnasndadr.
Bist oyk.sad. Ordubad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gilan ay
(Arazn qolu) il ona soldan birln Nsiravaz ay arasnda, Zngzur
silsilsinin yamacndadr. Oykonimin fars. best szndn olub, "dr, vadi"
mnasnda, tsrrfatla laqdar yaranmdr, "karvansara sahibi" mnasnda
ilnmsi haqqnda mlahizlr var. Lakin toponimiyada Bist adnn fars.
"iyirmi" mnal sz kimi kndin yaranmas il ball haqqndak fikir daha
alabatandr. Bu fikr gr, kndin sas 20 ail trfindn qoyulduu n ona
Bist (iyirmi ail) ad verilmidir.
Bist hidr., sad. Ordubad r-nunda min. su bulaqlar. Bist kndindn
m.-da, lhi aynn sol sahilinddir. ki bulaqdan ibartdir. Suyu soyuq v
imlidir. Adn yaxnlnda yerldiyi kndin adndan almdr.
Biu oyk., sad. Astara r-nunun Siyaku i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Knd z adn yaxnlqdak min. su bulann adndan almdr.
sli Byov olan bu hidronim tal dilindki by (iy, qoxu) v ov (su)
szlrindn ibart olub, "iyli, qoxulu su" mnasndadr.
Bizeyir oyk., mr. Lerik r-nunun Piresora i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Toponim tal dilindki biz (kei) v zeyid (saxlamaq) szlrinin
birlmsindn ml glib, "kei saxlanlan yer" mnasnda izah olunur.
slind biz (da) v yer komponentlrindn ibart toponim "datyi sah"
mnasn bildirir.
Bizlan oyk., mr. smayll r-nunun Tircan i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin c.-. tyinddir. Bzi tdqiqatlara gr, toponim ran dillrindki
vis (ev) v lan (hasar, divar) szlrinin birlmsindn ml glib "divarla

142
hat olunmu ev, hasarl ev" mnasndadr. slind Bizlan "dala hat
olunmu" kimi izah edilmlidir.
Bobla oyk., sad. Lerik r-nunun Dstr i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Kndin razisindki Bobla trbsi pir hesab edilir. Knd z adn
pirin adndan almdr. Tal dilindki baba/boba (pir) v -l (k.)
komponentlrindn dzlmi bu oykonim "pir yeri" mnasndadr.
Boblabnd or., mr. Lnkran r-nunda da. Lnkran aynn sa
sahilinddir. Hn. 664 m. Boboloband variantnda da qeyd alnmdr. Oronim
tal dilindki baba/bobo (pir), -lo (-l k.) v band (tp, kiik da)
komponentlrindn ibart olub, "mqdds tp, baba da" mnasndadr.
Boblaay hidr., mr. Lnkran r-nunda ay. Lnkran aynn qoludur.
Adn razidki eyniadl dadan almdr.
Boaz dznliyi or., mr. Samur-Dvi ovalnn Aberon
yarmadasna qovuan v ondan Sumqayt ay il ayrlan hissdir. Buradak
boaz sz "keid" mnasnda ilnmidir. Dznlik Byk Qafqazn c.-.
qurtaraca il dniz arasnda dar keid tkil etdiyin gr bel
adlandrlmdr. Boaz dznliyi susuz olub, bzi yerlri oranlqdr. Q
otlaqlar kimi istifad edilir.
Boboa or., sad. Aberon yarmadasnda, Sabunu tq.-nin q.-ind
palq vulkan. Hn. 87 m. Palq vulkanlar pskrrkn yer sthin xan su,
palq v qaz mxtlif sslr xarr. Bel vulkanlar hali arasnda bo-boa v
ya pilpil adlandrlr. Boboa sz vulkann xard ss mvafiq olaraq
tqlidi tkrar xarakteri dayr.
Boda or., sad. Daksn r-nunda da. ahda silsilsinin m.
yamacnda, mkir aynn sahilinddir. Hn. 3102 m. Boqda variantnda da
qeyd alnmdr. Oronimin trk dilindki "i papaq" mnal botak szndn
olmasn ehtimal etmk olar. Boq komponenti toponimiyada sasn oronimiyada
geni yaylmdr. Dastanda Boqas da silsilsinin, Buryat Muxtar Vilaytind
Boxan r-nunun ad da bu komponentl baldr.
Bourxan or., sad. sgran r-nu il Xocavnd r-nu srhdind da.
Kndlnayn yaxnlndadr. Hn. 1584 m. Barxan, Barqan da adlanr.
Oronim orada mqdds saylan Bourxan qayasnn ad il baldr. Qrmz
rngli, vulkan mnli sxurdan ibart olan bu qayann banda qdim mbd
xarabal var. Bu pir sonsuz qadnlar mracit edirlr. Tdqiqatlar bel
gman edirlr ki, Bourxan din xadimi olmu v orada dfn edildikdn sonra
qbri sitayi yerin evrilmidir.
Bolad oyk, mr. Lnkran r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Bolad
aynn sahilind, Lnkran ovalndadr. Yerli tlffz formas Boldidir.
Tdqiqatlara gr, oykonim bol v tal dilindki di (kond) szlrindn ibart
olub (- bitidirici saitdir), "bolluq kndi, varl knd" mnasndadr. Yaay
mntqsi hqiqtn d r-nun n varl v byk kndlrindn biridir.

143
 Bolad hidr., sad. Lnkran v Masall r-nlarnda ay. Mnbyini
Alaar-Burovar silsilsindn (860 m. hndrlkdn) alr. sas qolu Boradigah
(Seydan) aydr. Xzr dnizin tklr. Suvarmada istifad olunur. Yuxar
axnnda lmr, aa axnnda Qumba adlanr. Hidronim eyniadl yaay
mntqsinin adndan yaranmdr.
Bolal oyk, mr. Xanlar r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Qoqar
aynn (Krn qolu) sol sahilind, Qaflanqala silsilsinin tyinddir. Oykonim
bol (yksklik), al (tk) v - (mnsub.k.) komponentlrindn dzlib,
"datyi" demkdir.
Boldan or., mr. Lerik r-nunda, Limr aynn mnbyi yaxnlnda
da. Tal silsilsinin zirvlrindn biridir. Hn. 1980 m. Oronim "byk da,
yksk da" mnasndadr. ran yaylasnn .-ind, Pakistanda Bolan da keidi
(hn. 1792 m), Xabarovsk vilaytind Bolon gl, Grcstanda Bolnisi hri,
Trkiyd Bolu ili v s. qeyd alnmdr.
Bolqar hidr., sad. Yardml, Clilabad v Bilsuvar r-nlarnn
razisindn axan ay. ran razisind Qaracadan m. yamacndan balayb
Bilsuvar r-nunda Mahmudala gln tklr. Orta axarnda ranla srhd
xttini tkil edir. Yay fslind suyu quruyur. Suvarmada istifad olunur.
zrind Bolqaray su anbar yaradlmdr (1965). Tallar arasnda Bolharu,
VII sr aid mnblrd Baranrud, XIV srd Bacrvanay formasnda qeyd
alnmdr. Bolqaray is onun yuxar axnnn addr. Toponimin erkn orta
srlrd Azrb.-da mskunlam trkdilli bulqar tayfasnn ad il ball
gman olunur.
Bolludr oyk, sad. ki r-nunda qsb. Dznlikddir. Yaay
mntqsi Bolludr adl razid salnd n bel adlandrlmdr. Drnin
torpa mhsuldar, brktli olduu n ona bel ad verilmidir.
Bolobni or., mr. Lnkran r-nu razisind da. Balaband variantnda
da qeyd alnmdr. Oronim "hndr da" kimi izah olunur.
Bolsulu oyk., sad. Beylqan r-nunun Tzknd i..v.-d qsb.
Orconikidze adna kanaldan 4 km. aral, Mil dznddir. Qsb kanaln
yaxnlnda, Bolsulu adlanan razid salnd n bel adlandrlmdr. Bzi
mnblrd Boluslu variantnda da qeyd alnmdr. Grcstann Bolnisi r-nu
1948-ci ildk Bolus adlanrd.
Bomadn or., mr. Lerik r-nu razisind, Limr aynn mnbyi
yaxnlnda da. Tal silsilsinin zirvlrindn biridir. Oronim trk dillrindki
bom/bam (yksk) v dn/din (drg) szlrindn dzlib (-a bitidirici
saitdir), "yksk yerd dayanacaq, drg" demkdir.
Bondurcan or., dz. Aberonda da. sli Bondurcadr. Oronim "tp,
dikdir" demkdir.
Bonquqaya or., mr. Qobustanda, Cngi aynn aa axarndan c.-
da da. Hn. 503 m. Oronim bonqut (tat. bnkut "o trfdki, o taydak") v

144
qaya (msbt relyef formas) komponentlrindn dzlib, "o trfdki qaya"
demkdir. Bzn Boqu qaya variantnda da qeyd alnmdr.
Boradigah oyh, mr. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d tq. Boradigah
aynn sahilind, Lnkran ovalndadr. Toponim tal dilind Brdiqo
klind tlffz olunur. Tdqiqatlarn fikrinc, br (byrtkn kolu) v diqo
(su xmayan kin yeri, yksklik) szlrindn ibart olub, "byrtknli
yksklikd su xmayan kin yeri" mnasndadr. Lakin toponimin bor/boz
(bitkisiz sah) v digah (yaay yeri) komponentlrindn ibart olub, "bozqr
yerd yaay mntqsi" mnasnda olduunu da dnmk olar.
Boradigah hidr., sad. Lnkran r-nunda ay. Boladi aynn sol
qoludur. Yuxar axarnda Seydan ay adlanr. ay adn razisindn axd
eyniadl yaay mntqsidn almdr.
Boranknd oyk., mr. Salyan r-nunun orsulu i..v.-d knd. Bala
Kr (Aqua) aynn sahilind, Salyan dznddir. Tdqiqatlarn fikrinc,
toponim baran (etn.) val knd szlrindn dzlib, etnotoponim hesab olunur.
Yaay mntqsini qaraqoyunlularn baranilar tayfasna mnsub aillrin
sald gman edilir. Oykonimi boran (trvz nv) v knd szlrinin
birlmsi kimi "boran kiln, yetidiriln knd" mnasnda da izah edirlr.
Borbor oyk, sad. Dvi r-nunun Rhimli i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. 1917 v 1933-c illrd Burbur variantnda qeyd
alnmdr. 1917-ci ild amax razisind d Borbor kndinin olmas haqqnda
mlumat verilir. Tdqiqatlarn fikrinc, knd XVIII srin axrlarnda Qubal
Ftli xann Cnubi Azrb.-dan krb gtirdiyi borborlar (baharl tayfasnn
qolu) trfindn salnmdr. Aberonda qeyd alnm Borboror gl ad,
Cnubi Azrb.-dan Urmiya hri yaxnlndak Borbor yer ad da bu
oykonimin paralellridir.
Borispol bax: Srkrli.
Borsunlu oyk, sad. 1. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Yerli hali trfindn Borsunnu kimi tlffz
olunur v bel bir mlumat verilir ki, guya vaxtil Trkiy razisind mvcud
olmu Borus mahalndan glnlr bu kndi bin etmilr. Trkiynin Diyarbkr
yaltind Borsunqala adl knd d qeyd alnmdr. Tdqiqatlarn fikrinc,
kndin ad trkdilli barsil tayfasnn ad il baldr. V-VIII srlr aid
mnblrin mlumatna gr, IV srdn Xzr dnizinin m.-q. sahillrind
yaayan v Xzr xaqanlnn siyasi hyatnda nhm rol oynayan barsilrin
bir qismi sonralar Azrb.-na km, Kr ay boyunca Aranda mskunlab
kinilik v maldarlqla mul olmular; 2. Trtr r-nunun Sarov i..v.-d knd.
ncay (Krn sa qolu) sahilind, dznlikddir. Etnotoponimdir. Ken srd
mkir r-nu razisind d Barsum adl yaay mntqsi qeyd alnmdr.
Bostan oyk, sad. Xamaz r-nunun Ddli i..v - d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Oykonimi etnotoponim hesab edn tdqiqatlarn

145
fikrinc, toponim bostan (qrza v zbklrd boston) tayfa adndan v -
mnsubiyyt kilisindn dzlib. Bostan oykonimi bu kndd yaayan
halinin qdim muliyyti (trvz yetidirm) il d bal ola bilr.
Ermnistanda Bostan Xaraba, Grcstanda Bostan, zbkistanda Bostanlk,
Bustan, Tacikistanda Bustankala toponimlri qeyd alnmdr.
Boaadray hidr., mr. Masall r-nunun Babaser kndi razisind
ay. Hidronim baa (tal dilind bok "qr"), dr (mnfi relyef formas) v
ay (su hvzsi) komponentlrindn dzlib, "qr drsindn axan ay"
demkdir.
Boal oyk, sad. Yevlax r-nunun Tanrqulular i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsini XVIII srd Grcstann Boral
mahalndan glmi aillrin sald gman edilir. Etnotoponim olmas da
mmkndr.
Boallar oyk, sad. mili r-nunun Sarxanl i..v.-d knd. Mil
dznddir. sli Boallardr. Toponim znd tkl tayfasnn boal
tirsinin adn ks etdirir.
Botoor hidr., sad. Balakn r-nunda ay. Avar dilind botor/beter
"mnb, ayn mnbyi" demkdir.
Boyaql oyk, dz. Klbcr r-nunda knd. Trtr aynn sahilind,
datyi raziddir. XIX srd Klbcr kndinin halisinin yaylaq yurdu
olmudur. Boyaq bitkilri ox olduu n yurd bel adlandrlmdr. Sonralar
kndin klbvli v mrdanl nsillrin mnsub bir qrup camaat yaylaq
yurdunda mskunlam, yeni yaay mntqsi yurdun adn saxlamdr.
Boyanata or., sad. amax r-nunda da. Kemid qaraczl
tayfasna mnsub qlaqlardan birinin ad olmudur. Deyilnlr gr, dan ad
oradak Boyan Ata pirinin ad il baldr.
Boyat oyk., sad- 1. Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. 1747-ci ild Qaraba xan Pnahli xan burada Bayat qalasn
tikdirmidi. Toponim slcuq ouzlarnn boyat/bayat tayfasnn adn ks etdirir.
Dd Qorqud, M.Fzuli bayat tayfasndan olmular; 2. Neftala r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Salyan dznddir. Toponim XIX srin axrlarnda
orsulu kndindn kb pay torpaqlarnda mskunlam boyat tayfasna
mnsub aillrin adndandr; 3. Ucar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kemid
Boyat Mlik Umud adlanmdr. Mlik Umud orada mskunlam boyatlarn
basnn ad olmudur. Hmin aillr 1846-c ild alqlaq adl qlaq
yerind mskunlam v yaay mntqsin d z adlarn vermilr. 4.
amax r-nunun arhan i..v.-d knd. Knd boyat tayfasnn adn dayr.
Etnotoponimdir.
Boyhmd oyk., sad. Culfa r-nunun rfs i..v.-d knd. Zngzur
silsilsinin tyinddir. Oykonim qazaxlarn boyhmdli tayfasnn adndandr.
Etnotoponimdir.

146
 Boyhmdli oyk., sad. Adam r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
vvllr Qavartu Boyhmdli adlanrd. 1795-97-ci illrd ba vermi siyasi
hadislrl laqdar Qazax mahalndan Qarabaa kb glmi tayfalardan biri
d boyhmdli idi. Knd hmin tayfann adn dayr. Etnotoponimdir.
Boyhmdli or., sad. Adam r-nunun Boyhmdli kndi yaxnlnda
da. Hn. 386 m. Etnotoponimdir.
Boyxanl oyk., sad. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Etnotoponimdir. 1917, 1933-c illrd Bayxanl
variantnda qeyd alnmdr.
Boykndli oyk., mr. Lerik r-nunun Kirovud i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin m.-. tyinddir. Mxtlif mnblrd Boyknil, Boykndli,
Boykanil, Boyqandul variantlarnda qeyd alnmdr. Oykonim trk dillrindki
boyqan/boykan (uzun) v dul (dr) szlrindn dzlib, "uzun dr"
mnasndadr.
Boyngr oyk., mr. Qubadl r-nunun Hal i..v.-d knd. Bazarayn
sahilinddir. Boyunkr variantnda da qeyd alnmdr. Knd Boyunkr yeri
adl sahd salnd n hmin sahnin adn gtrmdr. Oykonim boyun
(burada kotana qoulan bir ct kz) v kr (umlanmas asan olan, mnbit
torpaq sahsi) szlrindn dzlib, "kotana qoulan kzl umlanan sah"
mnasndadr.
Boyunda or, mr. ki r-nu razisind da. Kngt aynn yuxar
axarndadr. Hn. 2191 m. Oronim boyun (da arm) v da (msbt relyef
formas) komponentlrindn dzlib, "arml da" demkdir.
Boyur oyk., sad. Klbcr r-nunda knd. Datyi raziddir.
Toponim qdim trk sz olan v "da d", "da yamac" mnalarn bildirn
bair sznn yerli tlffz formasdr. razini relyef chtdn tsvir edir.
Bozal or., mr. rur r-nunun m.-q.-ind da. Hn. 1174 m. Oronim
boz (bitkisiz sah, yovanlq, bo grnn yer) v al (yataq, qoyun saxlanlan
yer) szlrindn ibart olub, "bitkisiz yerd qoyun yata" mnasndadr.
Bozalqanl oyk., sad. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Axnca
aynn sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Etnotoponimdir. Toponim
Azrb. xalqnn etnogenezind itirak etmi qdim trkdilli bozal/bizal v
qanql/kanql tayfalarnn ad il laqdardr. Mnblrd bu oykonim Boz
Bozalqanl variantnda da qeyd alnmdr. Eyni zamanda, bozalan yaban
bitki addr.
Bozayran oyk., sad. 1. Clilabad r-nunun Glmmmdli i..v.-d
knd. Dznlikddir. XIX sr aid mnbd Bozayranl formasnda qeyd
alnmdr. Sovet hakimiyyti illrind Byk Bozayran v Balaca Bozayran
kndlrin ayrlmd. Byk Bozayran kndi lv edildikdn sonra 1972-ci ild
Balaca Bozayran kndi rsmi olaraq Bozayran adlandrlmdr. Etnotoponim
olduu gman edilir; 2. Yardml r-nunun Yardml qs. i..v.-d knd. Vil

147
aynn sa sahilindn bir qdr aral, Petsr silsilsinin tyinddir. Yaay
mntqsini Clilabad r-nunun Byk Bozayran kndindn kb glmi aillr
salmlar.
Bozayran hidr., mr. Yardml r-nunda soyuq sulu min. bulaqdr. Boz
sz hidronimlrin trkibind "soyuq", "bulanq" mnalarnda, ayran
komponenti is "bulanq su, tur su" mnalarnda ilnir. Bozayran
oykonimlrinin mhz bu bulan adndan trdiyini d ehtimal etmk olar.
zbkistann Daknd vilaytind Bozsu toponimi qeyd alnmdr.
Bozavnd oyk., mr. Asu r-nunda knd. Asu aynn sahilindn 2
km. aral, irvan dznddir. Yaay mntqsinin ad XIX srd amax r-nu
razisindki Pir sfahan danda yaam 64 aildn ibart bozavnd, tayfasnn
ad il baldr. smayll r-nunm Mollaisaql kndi il Gyay ay arasnda
Bozavnd mesi adl yer d vardr.
Bozbin oyk., mr. Zaqatala r-nunun li Bayraml i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Kemid Yuxar Tala kndindn xm
aillrin Bozbin adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim
"boza alan, bo grnn sahd bin" mnasndadr.
Bozda or., mr. 1. Aberon yarmadasnn q. hisssind, Qobu
qsbsindn m.-da byk palq vulkan. Hn. 243 m. Qobu Bozda da
adlanr; 2. Aberon yarmadasnda, Hkmli qsbsindn q.-d palq vulkan.
Hn. 255 m.; 3. Aberon yarmadasnn c.-q.-ind Gzdk qsbsi yaxnlnda
palq vulkan. Hn. 309 m. Gzdk Bozda, Qanltp d adlanr; 4. Adam r-
nunda, Xan aynn sa sahilind da. Hn. 710 m.; 5. Goranboy r-nunun
Qzlhacl kndindn m.-.-d da. Hn. 196 m.; 6. li Bayraml r-nunda,
Bondovan kndindn m.-da da. Hn. 113 m.; 7. ki r-nunun in kndindn
m.-.-d Ba Qafqaz silsilsinin zirvlrindn biri. Hn. 3032 m.; 8. Mingevir
su anbarndan c.-da, Gnc ayndan sa trfd da silsilsi; 9. Gnc
hrindn balayaraq vvlc Kr aynn sa sahili boyunca, sonra is irvan
dznn m. srhdi zr enlik istiqamtind Girdiman aynn drsin qdr
150 km. msafd uzanan da silsilsidir. Qocaen-Gyay silsilsi d adlanr.
Bu silsil Kr, lican, Tryan, Gyay aylarnn drlri il ayr-ayr hisslr
paralanmdr. Silsilnin orta hndrly 350-400 m. olub, n hndr zirvsi
Gyay hri yaxnlnda Qaradr zirvsidir (1725 m); 10. ki r-nunda
Daz silsilsinin zirvsi. Palq vulkanlar amtl rng aldna gr, dalar
seyrk bitkili, boz torpaq rtyn malik olduuna gr, zirvlr is sxurlarnn
amtl-boz rngd olduuna gr Bozda adn almdr.
Bozdaan ovk, sad. Lan r-nunun amknd i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Tdqiqatlar bel gman edirlr ki, toponim eyniadl etnik qrupun
ad il (bozdoan ahin quunun bir nvdr) baldr. 1933-c ild Bozaan
variantnda qeyd alnm bu toponim "otsuz, bitkisiz yer" mnasnda da ola

148
bilr. Trkiyd Boz-Doan, Ermnistanda Boztoan adl yaay mntqlri
qeyd alnmdr.
Bozfi or., sad. Goranboy r-nunda da. Oronim boz (aq rng, qonur
rng, ala) v fi (n qdim topoformantlardan olub Yerfi v b. oronimlrd
olduu kimi, nadir hallarda tsadf olunur v "i", "xnt", "yksklik"
mnalarn bildirir) komponentlrindn ibart olub, "boz da" mnasndadr.
Bozgney oyk., mr. Lan r-nunun Vaqazin i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. Knd Bozgney adl sahd salndna gr hmin
yerin ad il adlandrlmdr. Toponim boz (bitkisiz, quru yer) v gney (cnub,
gn tutan yer) komponentlrindn dzlib, "gn tutan quru yer" mnasndadr.
Boz komponentli toponimlr mumtrk toponimiyasnda geni areala malikdir.
zbkistanda Boz, Bozatau, Bozsu, Qazaxstanda Bozakol, Bozbien, Boz
tpsi, Bozqr tpsi, Gkboza, Cnubi Azrb.-da Boz, Krmda Boz, Bozqana,
Ermnistanda Bozqala, Bozyoxu v s. toponimlr bu areala daxildir.
Bozlu oyk., sad. 1. Klbcr r-nunun Lev i..v.-d knd. Murovda
silsilsinin yamacndadr. Knd XIX srin sonlarnda Babalar kndindn xm
bozlu adl nslin mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Lan r-nunun
Mirik i..v.-d knd. Minknd aynn (Hkri aynn qolu) sol sahilind,
Qaraba yaylasndadr. Kemi ad Bozlu Acaknd olmudur. XVIII srd
Drlyz mahalndan glib burada mskunlam bozlu (bozulu) tayfasnn
adndandr. XIX srd kndin halisi hazrda Bozlu gvni, Bozlu p
(Minkndin q.-ind) adlanan yerdn Minknd aynn sol sahilindki indiki yer
kmdr. Etnotoponimdir.
Bozpapaqlar oyk., sad. Adam r-nunun Seyidli i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim cavanir tayfasna
mnsub bozpapaqlar tirsinin adn dayr v etnotoponimdir.
Bozyer or, mr. Goranboy r-nunda yksklik. Xalq arasnda Bozaran
da adlanr. Yamaclar yaranlara paralanmdr. Hn. 194 m. Oronim boz
(yarmshra, zif bitki rtkl, bozqr) v yer (slind yar qdim trk mnli
sz olub "yaran", "dr" mnalarnda ilnir) komponentlrinin birlmsindn
dzlib, "bozqr torpaql yaran" mnasndadr.
Byk Ada or, mr. Gdby r-nunun c. hisssind da. Hn. 3031
m. Corafi ad "a rngli byk qaya" demkdir.
Byk Alagl hidr, mr. Klbcr r-nunda, 2750 m. hndrlkd irin
sulu, axarl gl. Alagllr qrupunda n byk gldr. Sahsi 5 kv. km. Azad
ay bu gl tklr. Kiik bir qolla Kiik Alagll birlir. Mal-qaran
suvarmaq n istifad olunur. Eyniadl digr gldn frqlndirmk n, eyni
zamanda hcminin byklyn gr bel adlandrlmdr. Ala komponenti
burada trafdak qaya v yamaclarn sudak ksini bildirir.
Byk Alagl or., sad. Klbcr r-nu razisind da. Da z adn
tyindki eyniadl gln adndan almdr.

149
 Byk Alatmir oyk, mr. Qax r-nunun Qaxingiloy i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini
Qaxingiloy kndindn xm aillr vaxtil Alatmir adl xs mxsus torpaq
sahsindki bin yerind saldna gr bel adlanmdr.
Byk Bhmnli oyk, mr. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Quruayn (Arazn qolu) sahilind, dznlikddir. 1917-ci ild Byk Byimanl
klind qeyd alnmdr. Etnotoponimdir. Bhmnlilr Qaraba xanlnn
hyatnda mhm rol oynam cavanirlrin bir qoludur. Byk sz kndin
adna onu eyniadl oykonimdn frqlndirmk n lav edilmidir.
Byk Byli oyk, mr. Adam r-nunun olan i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. sli Bykbylidir. Kemi ad Bykby Trkm
olmudur. XIX srin sonunda olan knd icmasna mnsub bir qrup trkm
elat z bylrinin adlar il Trkm Abdulby, Trkm Bykby,
Trkm Mirzby v Trkm mamquluby adlanrd. Sonralar toponimin
trkibindn trkm sz dm v knd byin ad il adlandrlmdr.
Etnotoponimdir.
Byk Dhn oyk., mr. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Acnohur glndn 10 km. aral, Turut lnddir. Oykonim byk (l
bildirir) v dhn (fars. "ay az, keid, suyun sas mnbdn ayrld yer,
suvarma kanalnn az, sukeirn yer, arx ba, arx banda bnd")
komponentlrindn dzlib, "byk arx ba" mnasndadr.
Byk Dkk oyk., mr. Zrdab r-nunun saqba i..v.-d knd.
irvan dznddir. Yaay mntqsini hacsdli nslin mnsub aillr
salmlar. Knd byk olduuna gr v Bala Dkk kndindn (hazrda
Tzkndl birldiyin gr knd lv olunmudur) frqlndirmk mqsdil
bel adlandrlmdr. "Byk oba, oymaq" mnasndadr.
Byk mili oyk., mr. Qbl r-nunun Hacall i..v.-d knd.
Qaraayn sahilindn 2 km. aral, mirvan silsilsinin c. tyinddir. Birinci
komponent oykonimi indi mvcud olmayan Kiik mili kndindn
frqlndirmk ndr. mili komponenti is toponimiyada trk mnli
kaymaklarn (qaymaqlarn) yeddi qolundan biri olan imi (imk) etnonimi il
laqlndirilir.
Byk Gdik or., mr. Qazax r-nunda da. Coaz aynn sol sahilind
yerlir. Hn. 130 m. Oronim byk (l bildirir) v gdik (silsilnin batq
hisssi, hndr daaras yol) komponentlrindn dzlib.
Byk Grdin or., mr. Qazax r-nunun q.-ind, Ermnistanla srhdd
da. Hn. 1137 m. Oronimin ikinci komponenti grdn termininin thrif
olunmu formasdr. Grdn uca da silsillri arasnda maili sahy deyilir.
Oronimin birinci komponenti is obyekti l chtdn tsvir edir.
Byk Gilta oyk., mr. Zngilan r-nunun Gilta i..v.-d knd.
Oxu aynn (Arazn qolu) sol sahilindn 10 krn. aral Brgad silsilsinin

150
tyinddir. Kemi ad ydli Gilta olmudur. Bzn Byk Gilyataq
variantnda da tsadf edilir. XIX sr aid mnblrd is Kirta variantnda
qeyd alnmdr. Kndin razisi kemid Xocahan (Qubadl r-nu) bylrin
mxsus olmudur. Kirta kndinin kin sahsi az olduu n onun camaat bu
razini Xocahan bylrindn alm v kin yerin evirmidir. XIX srin
ortalarnda Kirtadan bzi aillr krk burada hmilik mskunlamlar.
Yeni yaay mntqsi d kemi kndin ad il adlandrlmdr. Byk sz
eyniadl yaay mntqlrini frqlndirmk n artrlmdr. Toponimik
termin kimi gil/kir komponenti "kilmmi sah", "da-kskli yer", ta sz
is "gilli yer, bitkisiz, otsuz yer" mnalarnda ilnir.
Byk Gl hidr., mr. Klbcr r-nu razisind gl. Trtr aynn
mnb hisssind Sarmsaql dann c.-.-inddir. Gl sahsinin byklyn
gr bel adlandrlmdr.
Byk Gyl oyk, mr. Brd r-nunun Kolayr i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Etnotoponimdir. Kndin gyl nsli trfindn salnmas
gman edilir. 1933-c ild kndin ad Byk Gyc kimi qeyd alnmdr.
Birinci komponent yaay mntqsini Kiik Gyl kndindn frqlndirmk
n lav edilmidir.
Byk Hmy oyk., mr. Siyzn r-nunun Hmy i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Kemi ad rb Hmy olmudur. Hmy rb
dilindki hmyun szndn olub, "himay edn" demkdir. Byk frqlndirici
szdr.
Byk Hrami or., mr. amax r-nunda da. Pirsaat aynn orta
axarlarndan sada yerlir, yaranlarla paralanmdr. Hram (oru, soyunu,
qaaq) demkdir. Grnr, dada qaaq-quldurlarn gizlnmsi il baldr.
Oronimin birinci komponenti is dan sahsinin hcmini ifad edir.
Byk Hsn Nanoy or., mr. mkir r-nunun razisind da. ahda
silsilsinin m. yamacnda, mkir ay il oun sa qolu Qoqar aynn
suayrcnda yerlir. Hn. XIX srd bu razid eyniadl knd d qeyd
alnmdr. Oronim Hsnnn variantnda aq dbiyyatnda trnnm
olunmudur. Hsnnn Hsnbaba oronimi il birlikd vsf edilmidir. Nanoy
dialektlrdki nnk/nniy/nnix (aciz, zif, kiik) sznn yerli tlffz
formasdr. Hsnbaba -"bvk Hsn", Hsnnanoy is "kiik Hsn"
demkdir. Oronimin birinci komponenti is, grnr, iki hissdn ibart olan bu
dan byk hisssinin adlandrlmasnda itirak edir.
Byk Xnsl oyk, mr. amax r-nunun amax hr i..v.-d knd.
Xnsl aynn (Zoalavay aynn qolu) sa sahilind, Meysri silsilsinin
(Byk Qafqaz) tyinddir. vvllr r-nun razisind Kiik Xnsl (v ya Dr
Xnsls) kndi d olmudur. ndi bu knd amax hrinin bir mhllsidir.
Orta srlrd Trkiyd Xnsl adl hr v vilayt olmudur. Slcuqilr,

151
Sfvilr dvltlrinin siyasi hyatnda mhm rol oynam xnsllarn adn
dayr. Etnotoponimdir.
Byk Xodarl oyk, mr. Tovuz r-nunun Yanql i..v.-d knd.
nql silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi dalq razid, Zym aynn
hr iki sahilind vaxtil mvcud olmu karvan yolunun stnd Xan krpsnn
stndki keid yolu aznda yerlir. Qdim mnblrd qo/ko/xo fonetik
trkiblri iki mnada qeyd alnmdr: "k, kri" v "al" (isti hava
raitind qoyun-quzu saxlanan yer), -dar fars mnli olub, isimlr qoularaq
vzif bildirn substantiv isimlr yaradan kilidir. -// is varlq bildirir.
Toponimin izah yaay mntqsinin karvan (k) yolunun aznda yerlmsi
il baldr.
Byk ql or., mr. Lan r-nunun c.-q.-ind, Ermnistanla srhdd
da. Qaraba yaylasnda n yksk zirvlrdn biridir. Hn. 3552 m.
Yamacnda ql Qaragl
yerlir. ql komponenti dan (ba daim qarla rtl olduundan)
iq sadn, parldadn bildirir.
Byk Khrizli oyk., mr. Acabdi r-nunun Khrizli i..v.-d knd.
Qarqar aynn sol sahilindn 2 km. aral, Qaraba dznddir. razidki Bala
Khrizli kndindn frqlndirmk n bel adlandrlmdr. Khriz "imli
suyu olan quyu, bulaq" demkdir.
Byk Kngrli oyk., mr. Krdmir r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Yuxar irvan kanalnn sahilind, irvan dznddir. Etnotoponimdir. Birinci
komponent razinin sahsinin geniliyini bildirir.
Byk Ksik or., mr. Qazax r-nunda Qarayaz ln doru uzanm
alaq sra dalardr. n hndr nqtsi 330 m. Oronim byk v ksik (da
srasnn alaq hisssi, tbii ksilmi yer) komponentlrindn dzlib, "Ksik
dann hndr hisssi, zirvsi" demkdir.
Byk Ksik oyk, sad. Astafa r-nunun Sadql i..v.-d qsb.
Yaay mntqsi adn eyniadl dan adndan almdr.
Byk Kirs or., mr. Lan, Xocavnd v ua r-nlarnn srhdind
da. Hn. 2725 m. Qaraba silsilsind n yksk zirvlrdn biridir. All ay
Byk Kirsdn balanr. Kiik Kirs oronimindn frqlndirmk mqsdil bel
adlandrlmdr. Kirs toponimik termin kimi "i tp, sldrm da"
mnalarnda ilnir.
Byk Kolatan oyk., mr. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Vil aynn sa sahilindn 6 km. aral, Lnkran ovalndadr. Klotan
variantnda da qeyd alnmdr. vvllr b razid bir Kolatan kndi mvcud
idi. Sonralar indiki Kiik Kolatan yaay mntqsi yarandqda kemi Kolatan
kndi Byk Kolatan adlandrlmdr. Tal dilind "med tmizlnmi,
alm sah" (tala) klt adlanr.

152
 Byk Qacar oyk, mr. Brd r-nunun irvanl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Oykonim qacar tayfa ad il bal yaranmdr. Byk sz
toponimi digr eyniadl yaay mntqlrindn frqlndirmk n lav
edilmidir. 1933-c ild Byk Qcr variantnda qeyd alnmdr.
Byk Qafqaz or., mr. Qafqazda da sistemi. Qara dnizl Xzr
dnizi arasndadr. imali Qafqaz Cnubi Qafqazdan ayrr. Byk burada
frqlndirici, eyni zamanda l bildirn szdr.
Byk Qaladrsi oyk., mr. ua r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Kemi ad Khnknd, Sovet hakimiyyti
illrind Kirov, Metsqaladrsi olmudur. 1992-ci ildn bu adla
rsmildirilmidir. Oykonim "Qala (ua nzrd tutulur) drsindki byk
knd" demkdir.
Byk Qaramurad oyk., mr. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. Qaramurad aynn (Zym aynn qolu) sahilind, ahda silsilsinin
tyinddir. Toponim Qaramurad xs ad il baldr. Birinci komponent
yaay mntqsini hcm chtdn eyniadl digr yaay mntqsindn
frqlndirir.
Byk Qarasu hidr., mr. Krdmir v Ucar r-nlar razisind Gyay
aynn daqn sularndan ml glmi gl-bataqlq. Byk (iri) v qarasu
(yeralt sular) szlrindn dzlib. "Yeralt sulardan qidalanan byk gl"
demkdir.
Byk Qlaq oyk., mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. srik
aynn (Axnca aynn qolu) sol sahilind, Muruz silsilsinin (Kiik Qafqaz)
tyinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, kndi XVIII srin sonu, XIX
srin vvllrind Qarabadan kb glmi aillr qlaq yerind salmlar.
Ona gr d knd bel adlandrlmdr. Byk sz is kndi eyniadl digr
yaay mntqlrindn frqlndirmy xidmt edir.
Byk Qobu hidr., mr. ki r-nu razisind ay. Hidronim "byk
dr" mnasndadr.
Byk Qoqar hidr., mr. Daksn r-nu razisind ay. mkir
aynn sa qoludur. ay z adn Qoqar dann adndan almdr. Birinci
komponent is eyniadl iki su hvzsini bir-birindn frqlndirmk, eyni
zamanda hvznin uzunluunu, hcmini bildirmk mqsdil artrlmdr.
Byk Qubah or., mr. Balakn r-nu razisind, Ba Qafqaz
silsilsinin qolu zrind zirvdir. Balakn ay il Mazm aynn suayrcn
tkil edir. Hn. 2101 m. Oronim "byk qbb, byk yksklik, brc"
demkdir.
Byk Mrcanl oyk., mr. Cbrayl r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Araz aynn sol sahilindn 2 km aral, dznlikddir. Kemi ad Mrcanl
olmudur. Yaay mntqsini XIX srd Qaraba xan brahimxlil xann olu
Cfrqulu xann mlk olmu Lnbran kndindn (Brd r-nu) krlm

153
mrcanl nslin mnsub aillr Maralyan kndinin razisind salmlar.
Sonralar Mrcanl kndindn kn bir qrup ail Yuxar Mrcanl kndinin
sasn qoydular. Qarl Cocuq Mrcanl olmudur.
Byk Miovda or., mr. li Bayraml r-nunun c.-. hisssind da.
Hn. 292 m. Trk dillrind mi "yri", "araksm" mnalarnda ilnmidir.
Oronim "uzun araksm da" demkdir.
Byk Murovda or., mr. Balakn r-nu razisind da. R-n
mrkzindn m.-.-d yerlir. Hn. 3381 m. Byk Mourov variantnda da
qeyd alnmdr. Murov komponenti toponimiyada "suayrc" mnasnda ilnir.
Byk komponenti is da eyniadl digr da adndan frqlndirmk n lav
edilmidir. Oronim "byk suayrc da" demkdir.
Byk Muruq oyk., mr. Qusar r-nunun cxur i..v.-d knd. Yan
silsilsinin (Byk Qafqaz) tyinddir. Yerli hali arasnda exi Murux da
deyilir. Gman etmk olar ki, murux-muxur sznn fonetik dyiikliy uram
formasdr. Toponimiyada Muxur "ke alaq" mnasnda ilnir. Oykonim
"byk oba, byk aul" mnasndadr.
Byk Oriyat oyk, mr. Neftala r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. 1933-c ild Byk Oryad variantnda qeyd alnmdr.
Kemid Krn sa sahilind Khn Oriyat, sol sahilind is Yeni Oriyat adl
iki knd olmudur. Khn Oriyat sonralar Byk Oriyat ad il vz
olunmudur. Etnotoponimdir. Monqollarn uryat tayfasnn adndandr. Kemi
ki v Quba xanlnda da Oriyat adl yaay mntqlri olmudur.
Byk Pirli oyk., mr. Qbl r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Topalanayn (Tryan aynn qolu) sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir.
1933-c ild Byk Pirlli variantnda qeyd alnmdr. Kemi ad Piralili
olmudur. Etnotoponimdir. XIX srd bu knddn xm aillr Kiik Pirlli
(Cocuq pirli d adlanr) kndini saldqdan sonra vvlki knd Byk (sas)
Pirli adlanmdr.
Byk Siyki or., mr. Aberon yarmadasnda da. Sumqayt hri
razisind Knda ay il igil ay arasnda yerlir. Hn. 792 m. Dan ad tat
dilind "byk qara da" kimi izah olunur.
Byk Sydl oyk., mr. Ouz r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Tryan aynn sa sahilindn 6 km. aral, Daz silsilsinin tyinddir. XIX
srin vvllrin aid sndlrd Syt formasnda qeyd alnmdr. XIX srin
ortalarnda hmin knddn Bala Sydl (hazrda mvcud deyil) adl baqa bir
yaay mntqsi yarandqdan sonra vvlki knd Byk Sydl
adlandrlmdr. Bzi tdqiqatlarn fikrinc, toponim uyurlarn soyat
tayfasnn adndandr.
Byk Suval or., mr. Qusar r-nunda, Qusar aynn sol sahilind da.
Hn. 1906 m. Oronim byk v suval (lzgi dilind "da") szlrindn ibart
olub, "byk da" demkdir.

154
 Byk amlq oyk., mr. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d knd. Kiik
Qafqaz dalarnn yamacndadr. Kndin yaxnlndak krby dalarnn
yamaclar am aaclar il zngin olduu n bel adlandrlmdr. Buradak
byk sz razinin hcmc geniliyini bildirir.
Byk Talar oyk., mr. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. XIX srd burada glm ermnilr yerldirildikdn sonra
kndin ad tdricn ermnildirilrk Metstalar (mets ermnic "byk"
demkdir) kimi rsmildirilmidi. Toponimin sasn tkil edn taq/ta sz
trk dillrind "sah", "mhll", "yer" mnasndadr, -lar cm kilisi, byk
is frqlndirici szdr. 1992-ci ildn kndin ad zn qaytarlmdr.
Byk Tava or., mr. Xzr dnizind Aberon arxipelaq adalarndan
biridir. Pirallah adas il ilov adas arasnda yerlir. Uzunluu 550 m., eni
180 m.- yaxndr. m. hisssi dalq, c. hisssi qumluqdur. Tava corafi termin
olub, "sal da, yast da" mnasnda ilnir. Adaya ad onun relyef xsusiyytin
gr verilmidir. Byk komponenti frqlndirici xsusiyyt malikdir.
Byk Turut or., mr. ki yaylasnn q. hisssind dr. Drdn
Turut ay axd n bel adlanr. Tdqiqatlarn fikrinc, Turut, Trtr,
Srsur, Turtu, Turtur variantlarnda qeyd alnm bu toponimin iki min illik
tarixi var. Qaraban byk ay saylan Trtr Turutun paralellrindn biridir.
Trtr qpaq tayfalarndan birinin addr.
Byk Umalla or., mr. Balakn r-nunda da. Oronim byk v
umalla (umumal/ umumul Qafqaz dillrind "ata" demkdir) komponentlrindn
dzlib, "byk ata" mnasndadr.
Byk Zir or., mr. Xzr dnizind, Bak arxipelaqnda ada. Bak
buxtasn dnizdn ayran adalardan n byydr. Toponimin trkibindki zir
komponenti rb dilindki czir (ada, yarmada) szndndir. XVIII srin
vvllrind Xzrin q. sahillrin, Bak zrin yr edn Pyotrun gmilri
Bak arxipelaqna daxil olduqda topoqraflar adan Nargin (Baltik dnizind Fin
krfzindki eyniadl adann ad) adlandrmdlar. Sonralar bu ad el d
rsmildirilmidi.
Bykada or., mr. Adr r-nunda, r-n mrkzindn c.-da da. Hn.
833 m. Mnblrd Bykda variantnda da qeyd alnmdr. Oronim birinci
variantda eyniadl iki dan hcmc byyn, ikinci variantda is dan (dan)
byklyn gstrir.
Bykay hidr., mr. Zaqatala r-nu razisind ay. ay razidki su
obyektlrin nisbtn uzunluu il frqlndiyin gr bu ad almdr.
Bykda or., mr. Qarada (Bak) r-nunda, Qobustan qs.-d v
Duvann d.y. stansiyasndan 4 km. q.-d, Aberon yal hngda il rtl da
v tunc dvr yaay yeri. Zirvsi yastdr, hr trfdn 10-15 m. hndrlkd
uurumla hat olunmudur. Ehtimal ki, qdim qobustanllar Bykdan
zirvsindn vhi heyvanlar qovub uuruma salmaq n tbii tl, sonralar

155
qonu qbillrin hcumundan qorunmaq mqsdil yaay yeri - qala kimi
istifad etmilr. Kiikda dandan hndr olduu n bel adlandrlmdr.
Bykda or., mr. 1. Aberon yarmadasnn mrkzi hisssind
palq vulkandr. Hn. 110 m. Kiik da palq vulkanndan kklikl ayrlr;
2. Lerik r-nu razisind da. Da yksk, byk olmasna gr bel
adlandrlmdr.
Bykdz or., mr. Babk r-nu razisind dz. Araz aynn sol sahili
boyu uzanr. Dznliyin mumi meyli Arazn yatana dorudur. Yarmshra
tbit malik olan bu razidn q otla kimi istifad edilir. Oronim dzn
sahsinin geniliyini bildirir. razid Bykdz da da vardr. Hn. 957 m.
Corafi obyekt geni razini hat etdiyi n bel adlandrlmdr.
Bykdz oyk., sad. Babk r-nunda knd. Bykdz adl sahd
salnd n bel adlandrlmdr.
Byknohur hidr., mr. Quba r-nu razisind gl. Byk v nohur
(monqol. "gl") szlrindn ibart olan bu hidronim obyektin sahsinin
byklyn bildirir.
Bykor hidr., mr. Aberon yarmadasnn mrkzi hisssind
axarsz or gldr. Sviyysi sabit deyildir. Sahsi 10 kv. km. Yod istehsal edir.
Ken srin 40-c illrindk gldn duz xarlrd. Aberonda btn duzlu
sahlr, gllr or deyilir. Sahsinin nisbtn geniliyin gr bu ad almdr.
Bykor oyk., sad. Bak hrind qsb. Bykor glnn
yaxnlndadr. Adn eyniadl gldn almdr.
Byktala oyk., mr. Balakn r-nunun Hnif i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Byk Tala adl sahd salndna gr knd hmin
yerin ad il adlandrlmdr. Tala "med aacsz yer, aqlq" demkdir.
Talann sahsinin bykly oykonimd ks olunmudur.
Brazmanay hidr., mr. Clilabad r-nunda ay. Hidronim bir (tal
dilind "qol", "budaq"), azman (byk) v ay (su hvzsi) komponentlrindn
ibart olub, "byk ayn qolu" demkdir.
Brne hidr., sad. Yardml r-nu razisind ay. Hidronim br ("qol",
"budaq") v -ne (Azrb. toponim yaradclnda itirak edn topoformant. Mq.
et: Xlxna, Krna, Biln, Zrn, Zrdn v s.) komponentlrindn dzlib,
"qol" (burada ay qolu) demkdir. Altayda qeyd alnm Barnaul toponiminin
birinci komponenti bu hidroniml paralellik tkil edir.
Bucaq hidr., sad. Ouz r-nu razisind ay. Etnohidronimdir.
Trkdilli bulqarlarn bir qolu olan bucaqlarn adndandr. Qax r-nunun lisu
kndind bucaq tabun adl nsil qeyd alnmdr.
Bucaq oyk., sad. Ouz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Daal
aynn sol sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. XIX srd kndin
razisind Gll Bucaql adl icma olmudur. Sonralar onlarn bir hisssi
Daal kndi yaxnlnda yerldiyin gr Bucaq Daal, digr hisssi is

156
Muxas kndi yaxnlnda olduuna gr Muxas Bucaql adlanmdr. Knd
Qozluayn sahilind yerldiyin gr Qozlu Bucaq da adlanrd.
Etnotoponimdir. Trkiyd Bucaq, Moldovada Bucaq l v Bucaq adl
yaay mntqsi var.
Buaydr hidr., mr. Ouz r-nu razisind ay. Hidronim bu (qdim
trk dillrind "buxar", "su buxar", "suyun zrind duman"), ay (su hvzsi)
v dr (mnfi relyef formas) szlrindn dzlib, "dumanl ay drsi"
demkdir.
Budaqdr oyk., sad. Lan r-nunun lv i..v.-d knd. Qaraba
yaylasndadr. Knd Budaqdrsi adl yerd salnd n bel adlandrlmdr.
Etnotoponimdir. 1933-c ild mili (Qaradonlu) r-nu razisind Budaql adl
knd d qeyd alnmdr.
Buduq or., sad. Quba r-nunun Buduq kndi yaxnlnda da. Hn.
2045 m. Etnotoponimdir.
Buduq oyk., sad. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraayn sol
sahilindn 2 km. aral, Yan silsilsinin yamacndadr. Azrb.-nn qafqazdilli
etnik qruplarndan biri olan buduqlularn mskun olduu kndlrdn biridir.
Etnotoponimdir.
Buduq hidr., sad. Quba r-nunun Buduq kndi yaxnlnda min.
bulaq. Kkrd qoxulu 2 isti bulaqdan ibartdir. Etnotoponimdir.
Buxovluda or., mr. Zaqatala r-nu razisind da. Trk dillrind
buk/bux "me", bukov "me il rtlm" mnalarnda ilnir. Oronim "me
il rtlm da" demkdir.
Buada or., mr. ua r-nunun Zarsl kndindn c.-da da. Hn.
2154 m. Tursu qsbsi il Zarsl kndinin srhdinddir. Oronim bua (erkk
maral v ya mumiyytl iribuynuzlu heyvanlarn erkyi) v da (qaya, da)
komponentlrindn dzlib. Da trafnda tez-tez bua grnmsin gr bu ad
almdr. zbkistanda Buka, Rusiyann ita vilaytind Bukaaa, Ukraynada
Bukaay toponimlri qeyd alnmdr.
Budadasu hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. Mnbyini
Daksn r-nundak Boda dann tyindn aldna gr ay bel
adlandrlmdr. Hidronimd dan ad bir qdr thrif uramdr (o - u).
Bulaqota oyk., sad. Ada r-nunun Qsil i..v.-d knd. irvan
dznddir. 1917-ci ild oykonim Bulaqyata klind qeyd alnmdr.
Gman etmk olar ki, corafi adn sli el budur. Oykonim bulaq (yeralt sularn
yerin stn tbii x) v yataq (mnb) szlrindn dzlib, "bulan
mnbyi, xd yer" demkdir.
Bulanq hidr., sad. Goranboy r-nu razisind ay. ayn suyu tutqun,
bulanq olduu n bel adlandrlmdr.

157
 Bulanqay hidr., mr. 1. Dvi r-nu razisind ay; 2. Balakn r-nu
razisind ay. Hidronim bulanq (tutqun, irkli) v ay (su hvzsi) szlrindn
dzlib, ay suyunun keyfiyytini, rngini bildirir.
Bulanqsu hidr., mr. 1. Qax r-nu razisind ay. Qurmux/Krmk
ayn ml gtirn qollardan biridir; 2. Adr r-nunda ay. Keiknd ay da
adlanr. Bzi mnblrd Bulanqsu variantnda da qeyd alnmdr. Suyu
bulanq, tutqun, qeyri-ffaf olduu n bel adlandrlmdr.
Bulduq oyk, sad. Sabirabad r-nunun Ulacal i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, Muan dznddir. Kndin ad trk dillrindki bulunluq
sznn thrif formasdr. Oykonim bulun (knc, ay krfzi, buxta, ay
dngsi) v -duq (-luq) komponentlrindn ibart olub, "ay dngsi"
mnasndadr. Knd hqiqtn Kr aynn sahilind, onun bulunduu,
burulduu yerddir.
Bulla or., sad. Bak arxipelaqnda n byk adadr. Ada palq
vulkannn pskrmsindn ml glmidir v hazrda burada faliyytd olan
vulkan var. Adada qoruq tkil edilmidir. Digr ad Xr Zirdir. Oronim
XVIII srdn etibarn Xzr sahillrind kfiyytl mul olmu avropallarn
adaya verdiyi addr. Bulla latn dilind "gird yer, halqa" demkdir.
Buludlu oyk., sad. mili r-nunun Tkl i..v.-d knd. Dznlikddir.
Knd tkllilrin buludlu (bulutlu) nslinin adn dayr. Etnotoponimdir.
Buludyer/Buludyeri or., mr. Quba r-nun-da da. Qaraay v
Babaay aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 2254 m. Dan ad zirvsinin tez-
tez buludla rtlmsi il laqdardr. Etnotoponim d ola bilr.
Bulutan oyk., sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. 1823-c ilin mlumatna gr, knd cmi bir aildn
ibart mntq olmudur. Etnotoponimdir.
Bum hidr., sad. 1. Qbl r-nunda ay. Tryan aynn sol qoludur.
Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndan (3400 m. hndrlkdn) balanr.
Uzunluu 51 km. Suvarma n istifad olunur. ayda bzn gcl sel
hadislri d olur; 2. Qbl r-nunun Qmrvan kndindn 5 km. m.-da Bum
ay drsind min. bulaq. Kkrd qoxuludur. Malic n istifad edilir.
Bum oyk, sad. Qbl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Bum ay
sahilind, Km dann tyinddir. Trk dillrind bum/ bom "ayn drsi,
tin keiln yeri" kimi izah olunur. Yaay mntqsi yerldiyi razinin adn
dayr.
Bunud oyk., sad. Qbl r-nunun Vndam i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyinddir. XIX srin vvllrind Vndam kndindn yaranm
drd kiik mntqdn (Nohurqlaq, Seyidqlaq, Hzr v Bunud) biridir.
Yerli hali oykonimi Bulud kimi tlffz edir. Knd vvllr Buludun suyu adl
kiik ayn sahilind salnm, sonralar buraya krlmdr. Adn knd
vermi ay da z adn buludlu nslindn almdr.

158
 Buratp or., mr. Gdby r-nu il Ermnistann Vardenis r-nu
srhdind, ahda silsilsind arm. Hn. 2880 m. mkir aynn
hvzsindn Gy gl hvzsin gedn quru yolu bu armdan keir. Azrb.
dilinin dialektlrind bura sz "dng, arm" mnalarnda ilnir, tp is
msbt relyef formasdr. Baqrdstanda Bura, Ermnistanda Burakan adl
yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Burkandul oyk., sad. Lerik r-nunun Nvdi i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. 1508-ci ild Brkandul, 1917-ci ild Burxandul, 1933-c
ild Burqandul, 1961-ci ild Brkandul variantlarnda qeyd alnmdr.
Tdqiqatlar kndin adn tal dilindki br (byrtkn kolu) v kandul
(maara, oyuq) szlri sasnda "byrtknli dr, oyuq" kimi izah edirlr.
Rusiyann Maqadan vilaytind d Burkandya adl yaay mntqsi var.
Burovar oyk., sad. Clilabad r-nunun Lkin i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin yamacndadr. Knd razidki eyniadl silsilnin adn dayr.
Burovar or., mr. Lnkran v Clilabad r-nlar razisind, Tal da
sistemind silsil. Oronim tal dilindki bur (hndr, yksk) v var (yer)
szlrindn dzlib, "hndr yer, yksklik" mnasndadr.
Burovdal or., mr. smayll r-nu razisind da. Adn razidki
eyniadl yaay mntqsindn almdr.
Burovdal oyk., sad. smayll r-nunun Hftsov i..v.-d knd.
Babadan tyinddir. Yerli hali arasnda Babadrsi v ya Pirdr d
adlanr. Oykonim burov (yksklik) dal/dul (dr) szlrindn dzlib, "dan
drsi" demkdir.
Bursut oyk., sad. Astara r-nunun Asxanakran i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Oykonimi tdqiqatlar "al-veri yeri, bazar" mnasnda
izah edirlr. Altayda Bursol adl yaay mntqsi, Trkiyd Bursal hri var.
Buruc oyk., sad. Trtr r-nunun Sarcal i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. lk df XVI sr aid mnblrd Bruncru variantnda tsadf
olunur. 1917-ci ild Cavanir qzasnda Tz Bruc v Bruc Hsnqaya adl iki
yaay mntqsi, Lnkran qzasnda Bural, 1933-c ild Zngilanda
Burcallar adl kndlr qeyd alnmdr". Mnblrin mlumatna gr, knd
vvllr Adr r-nunun orbulaq adl razisind olmudur. 1918-ci ild ermni
qrnlar zaman hali indiki raziy km, yeni yaay mntqsin vvlki
ad verilmidir. razid Buruc adl kin yeri d var. Kndin halisi kolan
tayfasna mnsub aillrdn ibartdir. Azrb. dilinin yerli dialektlrind burusux
"yri, tutqun", buruz "davt, kin", "acql, kinli" mnalarnda ilnmkddir.
Buruq oyk, sad. Lerik r-nunun Kirvud i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin yamacndadr. Trkdilli komanlarn buruk tirsinin ad il
laqlndirilir. XIX srd imali Qafqazda Buruqlu kndi qeyd alnmdr.
Burunki or., sad. Xzr dnizinin adalarndan biri. "xnt"
mnasndadr.

159
 Burunqovaq oyk., sad. Xanlar r-nunun Poylu i..v.-d knd. Qabrr
aynn sahilind, ovalqdadr. XIX srin sonunda iri mlkdar nsli olan
ahmalyevlrin tabeliyindn xan Samux halisinin bir hisssi Qabrr aynn
aa axarnda, ayn burulduu yerdki Burunqovaq adl yerd mskn
salmd. Qovaqlq indi d qalr. Knd hmin yerin ad il adlandrlmdr.
Burun komponenti toponimiyada "xnt" mnasnda ilnir. 1917-ci ild
oykonim Burun Qonaq variantnda qeyd alnmdr. Ukraynada Burn,
Qazaxstanda Burunday, imali Osetiyada Buron adl yaay mntqlri d
mvcuddur.
Burunlu oyk., sad. 1. Zngilan r-nunun ayfl i..v.-d knd. Oxu
aynn (Arazn qolu) sahilind, datyi raziddir. Zngzur silsilsind
Xstub dann tirlrindn birinin srt dngli xntsnda yerldiyi n bel
adlanr. Kndi drzili tayfasna mnsub aillr salmlar. Yerli hali trfindn
Brnd kimi tlffz edilir; 2. Zrdab r-nunun Mlikli i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yaay mntqsi Burunlu adl yerd salnd n bel
adlandrlmdr. Kr ay vvllr bu razidn keirmi v onun srt yildiyi
yer Burunlu deyilmidir. Kndi XIX srd mskrl icmasna mnsub aillr
saldna gr Burunlu Mskrls d adlanmdr.
Burunsuval/Burunoval or., mr. smayll r-nu razisind da.
Dvbatan aynn sol sahilinddir. Hn. 1110 m. Oronim burun (xnt) v
suval (lay da, tava, da) komponentlrindn dzlib, "da burnu" demkdir.
Burvnd oyk., sad. Sabirabad r-nunun Xilmirzli i..v.-d knd.
Krn sol sahilind, irvan dznddir. XIX srd xilmirzli tayfasnn burada
Burvnd adl oyma olmudur. Sonralar oymaq byyrk knd evrilmidir.
1917-ci ild kndin ad Buravnd kimi qeyd alnmdr. Etnotoponimdir.
Burzubnd oyk., sad. Astara r-nunun Kijba i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. sl ad Barzband olmaldr. Toponim tal dilindki barz (uca,
hndr, yksk) v band (da, tp) szlrindn ibart olub, "kiik da", "tp"
mnasndadr. Knd z adn eyniadl dadan almdr. Baqrdstanda Burzyan
adl r-n da mvcuddur.
Burzunbul/Brznbl oyk., sad. Yardml r-nunun Hamarknd i..v.-
d knd. Vil aynn sahilind, Petsr silsilsinin yamacndadr. Yerli
halinin verdiyi mlumata gr, knd orada mvcud olmu Pirzumbul pirinin
adndandr. Mxtlif illrd Burzumbuli (1917), Brznbl (1933)
variantlarnda qeyd alnmdr.
Buynuz oyk, sad. smayll r-nunun Topu i..v.-d knd. Buynuz
dann tyind, Alazan-yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi kemid
Qzr v Qrc kndlrindn kb glmi aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Knd adn Buynuz dann adndan almdr. Trk dillrind
buynuz sz "n, qabarq hiss, xnt" mnalarnda ilnmidir. Dan adn
mal buynuzuna oxamas il d laqlndirirlr.

160
 Buzbulaq or., sad. smayll r-nu razisind da. Da z adn
buradak bulan adndan almdr. Bel ehtimal edirlr ki, bulaa ad suyunun
soyuq olmas il laqdar verilmidir. Buz/bus sz qdim trk dillrind "da
xnts", "burun" mnalarnda da ilnmidir.
Buzduxqar oyk., mr. Klbcr r-nunda qsb. Adn razidki dan
adndan almdr.
Buzluq hidr., sad. Goranboy r-nu razisind ay. Krk aynn sa
qoludur. Mnbyini Murovda silsilsinin m. yamacndan (3360 m.
hndrlkdn) Buzluq adl yerdn alr. Uzunluu 33 km. Bala Krk ay da
adlanr. Adn z mnbyinin adndan almdr. Rusiyada Xopyor v Samara
aylarnn sol qollar da Buzulik adlanr.
Buzluq oyk, sad. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Buzluq
ay sahilind, Murovda silsilsinin tyinddir. Knd adn Buzluq aynn
adndan almdr. Baqrdstanda Buzdak, Rusiyann Orenburq vilaytind
Buzuluk adl yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Buzluq or., sad. Klbcr r-nu razisind da. Hn. 2390 m. Dan
quzey yerlrind, qayalar arasnda yay fslind d buz olduu n bel
adlandrlmdr. Kemid da yaylaq yeri olmudur. Dan razisind Buzxana
adl yer d var.
Buzovda or., mr. mkir r-nunda da. Cyir ay il mkir aynn
suayrcnda yerlir. Hn. 1671 m. Dada kemid buzovlar n ayrlm
otlaq sahsi olduuna gr bel adlandrlmdr. Oronim rus dilind trtib
edilmi xritlrd Telyai buqor (Buzov Tpsi) kimi qeyd alnmdr.
Buzovna oyk., sad. Bak hri, zizbyov r-nunda tq. (1937-ci
ildn). Xzr dnizi sahilinddir. Azrb.-nn qdim yaay mntqlrindndir.
Toponimi qdim bozaklarn (bozouzlarn) ad il laqlndirirlr. Ehtimal
etmk olar ki, dniz sahilind yerln yaay mntqsi "xnt, burun" mnal
buz sz il baldr.
Blbl oyk., sad. Bak hri, Suraxan r-nunda tq. (1936-c ildn).
XIX sr aid mnbd Bilbil kimi qeyd olunur. or glnn knarndadr.
Pilpil (neftli qazn kpklnib xd yer, palq vulkan) sznn thrif
formas hesab olunur. Pirsaat ay sahilind Pilpil adl palq pskrn kiik
da da var.
Blblda or., mr. ki r-nu razisind da. 1917-ci ild Lnkran
qzasnda Blbl adl yaay mntqsi qeyd alnmdr. Oronim "palq
vulkan" mnasnda ola bilr. Bu sz blbla formasnda "ilm" mnasnda da
ilnir.
Blbltasov hidr., mr. Adr r-nunda gl. Gln ilmla bal
olmas gman edilir.
Bllurbulaq oyk, sad. Xz r-nunda knd. Ba Qafqaz silsilsinin
tyinddir. Vaxtil burada glm molokan aillri yaam v yaay

161
mntqsini buradak bulan ad il isty klyu adlandrmlar. Sonralar hali
yaay mntqsini trk edib traf razilr yaylmd. 1988-1989-cu illrd
Ermnistandan didrgin salnm azrb. aillri burada yerldirilmi v kemi
da kndi yenidn abadladrlmdr. Knd z adn razidki saf bulaqdan
almdr.
Bldl/Blldl oyk., mr. Lerik r-nunun Osyedr i..v.-d knd.
Petsr silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlar toponimi Bol (xs ad) v dul
(hndr tplr arasnda kklik) komponentlrinin birlmsi kimi "Bolnn
kkdki sahsi" mnasnda izah edirlr. Azrb.-da yetin bll adl lobyaya
oxar bitki nv d vardr. Gman ki, bll v dul (dr) szlrindn ibart olan
oykonimi "bll yetin dr" mnasnda da izah etmk olar.
Blldz oyk., mr. Lan r-nunun Tzknd i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi Aybazar v kemi pk kndindn
xm aillrin Blldz adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr.
Toponim haqqnda sylniln fikirlrdn onun "hamar dznlik" mnasnda
olduu anlalr. Lakin bu, fitotoponim d ola bilr. Oykonim 1933-c ild
Blldz variantnda qeyd alnmdr.
Blvlk oyk, dz. Lan r-nunun Qoas i..v.-d knd. Mxtkn
silsilsinin (kiik Qafqaz) tyinddir. Bzi tdqiqatlarn fikrinc, oykonim
blv (ksici altlri itilyn da) szndn v oxluq, yer, mkan bildirn -lk
kilisindn dzlib, "blv da olan yer" mnasndadr. Lakin dalarda bitn
a ikli yaban drman bitkisinin ad da blyldr. Xrda heyvanlarn
ayaqlarndak xstliyi bu otla malic edirlr. Gman ki datyi zonada
yerln kndin razisind blyl otunun zngin olduuna gr knd bel
adlandrlmdr.
Bnyadabad oyk, mr. Yevlax r-nunun Nemtabad i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. 1926-c ildn kndin razisind vaxtil (1918)
Ermnistandan qovulmu bir qrup azrb. ail mskunlamdr. Yaay
mntqsi kemi inqilab Bnyad Srdarovun (1889-1919) adn dayr. Knd
bir mddt burada tkil edilmi Telman adna kolxozun ad il Telmanknd d
adlanmdr.
Bnyadl oyk, sad. 1. Beylqan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Yuxar Qaraba kanalndan 2.5 km. aral, Mil dznddir. Kemi ad Molla
Bnyadldr. Mollabnyadl Mil dznd yaam eyvazallar (yaxud mirallar)
adl nslin bir tirsinin addr. Etnotoponimdir; 2. Xocavnd r-nunda knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi 1840-c ild Cnubi Azrb.-
nn Qarada mahalndan kb glmi aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Etnotoponimdir. 1917-ci ild Binyatl variantnda qeyd alnm bu
yaay mntqsi il yana Lnkran qzasnda Bnyalallar kndinin olmas
haqqnda da mlumat verilir.

162
 Brgt or., sad. ki r-nu razisind da. Daz silsilsinin m.
knarndadr. Oronim Berkutlu adnn thrif olunmu formas hesab edilir,
"berkut quu olan da" kimi izah olunur.
Brslm oyk, mr. Lerik r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Limr
aynn (Lnkran aynn qolu) sa sahilind, Petsr silsilsinin
yamacndadr. Yaay mntqsi XIX srin sonlarnda Anzolu, Tngbin v b.
kndlrdn xm aillrin onlara mxsus qlaq yerind mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonim br/brm (qaln kolluq) v slm (tikanlq)
szlrindn dzlib. Oykonim qlaq yerin xas olan "kollu, tikanl sah"
demkdir.

163
 Cc

Caban oyk, sad. amax r-nunda knd. Datyi raziddir. Oykonim

ouz tayfalarndan birinin adn ks etdirir. Etnotoponimdir. pni, bni,
Cabani variantlarnda Azrb. razisind geni arealda yaylmdr. rqi Avropa
dznliyind d rast glinir.
Caban hidr., sad. amax r-nunda, Caban kndinin c.-unda min.
bulaqlar. Suyu soyuq v kkrdl olub, 12 bulaqdan ibartdir. Yeni hali
trfindn malic mqsdil istifad edilir. Adn yerldiyi kndin adndan
almdr.
Cabalq or., dz. Ouz r-nu razisind da. sli Caballxdr. Caballx
"killik", "cr tut aaclar olan yer" demkdir. Fitooronimdir.
Cadar oyk, sad. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyinddir. Knd Rustov kndinin kemi mhlllrindn birinin
ad il adlanr. Etnotoponimdir. Zaqatala r-nu razisind d Caddar nsli qeyd
alnmdr.
Cafal hidr., dz. smayll r-nu razisind ay. Girdiman aynn sol
qoludur. Bzn Qdil, bzn d Cfl adlanr. Xalq etimologiyasna gr,
leysan zaman ay daaraq traf haliy zab-ziyyt verdiyi n Cfal
adlandrlmdr. Azrb. dilinin bir ox dialektlrind cabal/caval (cafal) cr tut
aacna deyilir. Gman ki, ay z adn trafndak killikdn v ya cr tut
aaclar olan sahdn almdr.
Caadz oyk, sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Sonralar burada mskunlam ermnilr onu Srkisaen
(Srkis kndi) kimi rsmildirmidilr. 1992-ci ildn kndin kemi ad brpa
edilmidir. Knd z adn razidki eyniadl dznlikdn almdr. Caa/aa
(kiik) v dz (mnfi relyef formas) szlrindn dzlib, "kiik dz" demkdir.
Caanqaya or., mr. Ouz r-nunda da. Etnooronimdir. Aberonda
aan (knd), Qazaxstan razisind aan, Saraan (qsb), Dalq Altayda
aqani (gl), imali ind Tsaqan v s. toponimlr bu etnoniml baldr.
Caazur oyk, sad. 1. Lan r-nunun Malby i..v.-d knd. Qaraba
yaylasndadr; 2. rur r-nunun Yyci i..v.-d knd. Drlyz silsilsinin
tyinddir. 2003-c ildn ahbulaq ad il rsmildirilmidir. Caa (kiik) v
zur (yksklik) komponentlrindn ibart olan bu oykonimlr razinin corafi
mvqeyini ks etdirir.
Cahangirbyli oyk, dz. Zngilan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Oxcu aynn sahilinddir. Yaay mntqsi XIX srd Trkm (indiki
Mmmdbyli) kndindn kb glmi Cahangirby adl xs trfindn
salnd n bel adlandrlmdr. Oykonim "Cahangir by mxsus knd"
demkdir. Antropotoponimdir.

164
 Cahanl hidr., sad. Dvi r-nunda ay. Gilgil aynn sa qoludur.
Hidronim cahanl nslinin adn dayr.
Cahanlarx hidr., mr. Zaqatala r-nunda ay. Tala ayndan ayrlb sol
trfdn Qanx ayna tklr. Hidronim cahanl (etn.) v arx (ay qolu)
komponentlrindn dzlib.
Cahidli oyk, sad. Tovuz r-nunun Vahidli i..v.-d knd.
Etnotoponimdir.
Cahud hidr., sad. Quba v Xamaz r-nlarnda ay. Etnotoponimdir.
Caqar oyk, sad. Qusar r-nunun Zindanmuruq i..v.-d knd. Qzlqaya
dann (Byk Qafqaz) yamacndadr. Bzi tdqiqatlarn fikrinc, toponim
trk dillrindki caqar (qaladan knarda divarla hat olunmu,
mhkmlndirilmi yer) sz il baldr. Lakin caqar sz dilimizd
"cadarlanmaq" mnasnda da ilnir. R-nun razisind kilmi v 1973-c ild
istifady verilmi Caqar-Cibir kanal bu razilrin hqiqtn d susuz olduunu
gstrir. Samur ayndan balanan bu kanal 45.6 km. uzunlua malik olub,
Qusar r-nu razisind 4 min ha. torpaq sahsinin suvarlmasna xidmt edir.
Caqarqlaq oyk, mr. Qusar r-nunun Zindanmuruq i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Oykonim Caqar (knd ad) v qlaq
komponentlrindn dzlib. Knd Caqar kndin mxsus kemi qlaq yerind
salnd n bel adlandrlmdr.
Calair/Clair or., sad. Quba r-nunda da. Ba Qafqaz silsilsinin
zirvsidir. Hn. 2800 m. Etnotoponimdir.
Calut oyk., sad. Ouz r-nunun Ouz hr i..v.-d knd. Alazan-
Hftran vadisinddir. Caluq variantnda da qeyd alnmdr. Cal/cil Azrb.-da
"sucaq yer", "otlu bataqlq", "ay qollarnn birldiyi yer" deyilir. Toponim
corafi obyektin landaft haqqnda mlumat verir.
Camal or., mr. ahbuz r-nunda da. Zngzur silsilsind, ahbuz v
Salvard aylarnn mnb hisssind zirvdir. Hn. 3200 m. Dada Camal
qalas adlanan xarabalq var. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, bu qalada
Camal adl bir igid sngr dzldib yadelli iallara qar vurumudur.
Camaldin oyk., mr. Culfa r-nunun rzin i..v.-d knd. linc
aynn sahilind, da tyind yerlir. Kndd XII sr aid limmmd
ibadtgah var. Camaldin Camalddin xs adnn thrif uram formas hesab
olunur. slind, Camal (.a.) v din/ dn (drg, yaylaq) komponentlrindn
ibart olub, adn Camal yaylann adndan almdr.
Camanir oyk, mr. Lerik r-nunun liabad i..v.-d knd. Oykonim
caman (yallq, kin sahsi) v ir (r. "arpa") szlrindn dzlib, "arpa
sahsi, arpa kiln yer" demkdir.
Cam talas or., mr. Tovuz r-nunda tala. Otlaq kimi camlar n
ayrldndan bel adlandrlmdr.

165
 Camda or., mr. Klbcr, Xanlar v Goranboy r-nlar srhdind
da. Murovda silsilsinin n yksk zirvsidir. Hn. 3722 m. Zirvnin m.
yamacnda qdim buzlamann izlrini bildirn moren qalqlar vardr. hali
trfindn qayma adlanan bu dalar uzaqdan nohurda oturmu camlara oxayr.
Metafor oronimdir.
Camlar hidr., sad. Xamaz r-nunda ay. Vlvl ayndan ayrlb
Xzr dnizin tklr. Uzunluu 7 km. Suvarma n istifad edilir. sl ad
Comalardr. Kemid ayn sahilind comalar (bir qrup tsrrfat qohum
aillrin mvqqti yaay yeri) yerldiyin gr bel adlandrlmdr.
Campara hidr., mr. Zaqatala r-nunda ay. Muxax ayndan ayrlaraq
sol trfdn Qanx (Alazan) ayna tklr. Suvarma n istifad edilir.
Hidronim fars. mnpira szndn olub, "gzl, mni bzyn" demkdir.
Canaxr oyk., sad. Xamaz r-nunun Hlvl i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Yaay mntqsini Quba r-nunun lik kndindn xm
aillr Canaxr adlanan yerd salmlar. Knd vvllr Aa lik d
adlanmdr. Azrb. dilinin ksr dialektlrind cana sz "yararsz, pis", xr is
"kin sahsi" mnalarnda ilnir. Oykonim "kin sahsi n yararsz yer"
mnasndadr.
Canall oyk, sad. Qazax r-nunun zizbyli i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Qazax tayfalarndan biri olan canallarn adn dayr.
Etnotoponimdir.
Canavarl oyk., dz. Brd r-nunun Mehdixanl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Kndin razisi kemid melik olmudur. Gman edildiyin gr,
razid oxlu canavar olduundan knd bu ad almdr. Zootoponimdir.
Canbar oyk, sad. Zngilan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Da
tyind yerlir. Cambar variantnda da qeyd alnmdr. Oykonimi nbr
(dair) sz il elaqlndirirlr.
Canbaz or., sad. Goranboy r-nu razisind da. Krk v Buzluq
aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 1896 m. Fars. canbaz "oyunbaz, kndirbaz;
at minicisi, at dllal" demkdir.
Candar hidr., sad. Astafa r-nunun Grcstanla srhdind irin sulu
gldr. Dniz sviyysindn 289 m. yksklikddir. Grcstan razisind
kilmi kanalla Krdn qidalanr. Suvarmada istifad edilir. Gln yeri
vvllr Candar drsi adlanrd. 1883-c ildk Candar drsi v trafndak
Kiik Ksik, Byk Ksik adl yerlr xl kndinin qlaq yeri olmudur. XIX
srd Grcstanda Candar adl iki knd, Salyan r-nunda kemi Cndrl (iniki
Abadknd), Trkiyd Candar oullar v s. bu toponimin yaylma arealndan
xbr verir. Candar orta srlrd rqd, o cmldn Azrb.-da uzun mddt
saray vziflrindn biri olmu, "keiki, mhafizi, cangdn" mnasnda
ilnmidir. Saraydak xidmtlrin gr candarlara veriln pay torpaqlar
onlarn vzif adlar il d adlandrlmdr.

166
 Canhsn oyk, mr. Xocal r-nunun Kosalar i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. Antropotoponimdir.
Canqulu or., sad. Fzuli r-nunda da. Kndlnayn aa axarndan
sol trfd yerlir. Hn. 292 m. Mrcanqulu (balqqula) sznn qsaldlm
formas olub, da sxurunu tyin edir.
Canyataq oyk, mr. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Tdqiqatlarn fikrinc, bu toponim trk dillrindki con/cona (iki
ayaras l) v yataq szlrindn dzlib, "iki ay arasndak sahd yerln
yataq" mnasndadr. Ken srin vvllrind bu toponim Canyataq
variantnda qeyd alnmdr. Gman ki, maldarlqla mul olan Can adl xs
mxsus olan bu yataq onun adn damdr.
Car oyk, sad. Zaqatala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Silban v
Bkmz aylar sahilind, datyi raziddir. Toponim qdim trk mnli sz
olub, "sldrm", "sahil", "sldrml dik qaya", "uurum", "yaran", "dr"
mnalarnda ilnn yar sznn dialekt formasn mhafiz edir. Qdim Azrb.
toponimlrindndir. Knd z adn eyniadl qayadan almdr. Yaay mntqsi
XVI srd avarlarn Car adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr.
Mnblrd ingizqala ad il d verilmidir. Kndin yaxnlnda XIII srd
tikilmi bu qalann brpas Murtuzli ingiz olu (XVIII sr) olmudur. Qala
onun ad il tannr. XIX sr aid mlumata gr, knd 14 mhlldn ibart
olmudur.
Cardam oyk, mr. Ada r-nunun Nehrxlil i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yerli halinin mlumatna gr, kndi Zaqatala r-nunun Car
kndindn kb glmi aillr salmlar. Oykonim "Carllarn evi" demkdir.
Carxa bax: arxau.
Carl oyk, dz. Krdmir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Zaqatala r-nunun Car kndindn kb glmi aillr trfindn
salnd n bel adlandrlmdr.
Cavad oyk, sad. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irvan dznddir. Knd orta srlrd keid mntqsi rolu
oynam v Cavad keidi ad il qeyd alnmdr. Mnblrdn hr yeri ad
il d mlumdur. Oykonim XVI srd Kr v Araz aylarnn qovanda
yerln tarixi Cavad hrinin adn yaadr. Tdqiqatlar bu toponimi rb
dilindki "cavas" (keid) sz il laqlndirirlr.
Cavadala hidr., mr. Muan dznn c.-unda bataqlq gldr. 1896-
c ild Araz aynn damas nticsind Aala v Mahmudala gllri il
birlikd yaranmdr. Gl kemi Cavad qzasnn razisind yerldiyi n
bel adlandrlmdr.
Cavadlar oyk, sad. Xocal r-nunun Kosalar i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Etnotoponimdir.

167
 Cavahirli oyk, dz. Adam r-nunun Gytp i..v.-d knd. Kiik
Qafqaz dalarnn tyinddir. Qaraba xan brahim Xlil xann arvad Cavahir
xanma balanm (1828) mlklrdn olan bu kndin ad "Cavahir xanma
mxsus" mnasndadr.
Cavidabad oyk, mr. Babk r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir. 1963-1964-c illrd burada Araz ay zrind su qova
tikilrkn r-nun Qarauq v Bulqan kndlri z vvlki yerlrindn o vaxta
qdr kin sahlri olan indiki raziy krlm v qsb tipli knd
salnmdr. Azrb. airi v dramaturqu Hseyn Cavidin (1882-1941) rfin
knd Cavidabad ad verilmidir. Memorial toponimdir.
Cek oyk, sad. Quba r-nunun lik i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin yamacndadr. Qrz etnik qrupunun bir qolunun adndandr.
Etnotoponimdir.
Cerabert bax: ilbrt.
Ceyranbatan hidr., sad. Aberon r-nu razisind su anbar.
Ceyranbatan gl sasnda 14 m. hndrlkd bnd vasitsil yaradlm, 1956-
c ild istifady verilmidir. Suyunu Samur-Dvi kanalndan alr. Aberon
kanal buradan balanr. Suvarmada, Bak v Sumqayt hrlrinin su
tchizatnda istifad edilir. Hidronim "ceyran ke bilmyn" mnasnda olub,
su hvzsinin drinliyinin sviyysini gstrir.
Ceyranbatan oyk., sad. Aberon r-nunda tq. Ceyranbatan su
anbarnn knarnda salnmdr (1959). Adn eyniadl gldn almdr.
Ceyranl or., mr. 1. Kr aynn sol sahili boyunda, Grcstanla
srhdd sra dalar; 2. Ceyranl silsilsindn m.-da dr; 3. Kr v Qabrr
aylarnn arasnda, obanda, Palantkn, Gdk Qlnc silsillri il hat
olunmu dznlikdir. Dznlikd axar su yoxdur v q otla sahsi kimi
istifad olunur. Kemid burada oxlu ceyran olduu n bel
adlandrlmdr.
Ceyranl oyk., sad. Astafa r-nunun Poylu i..v.-d qsb. Astafa
qoyunuluq sovxozunun malikansi yannda salnm bu yaay mntqsi
1965-ci ildn razidki eyniadl dznliyin ad il adlandrlmdr.
Ceyranda or., mr. ua r-nu razisind da. Qarqar aynn
yaxnlnda yerlir. Hn. 713 m. Zootoponimdir. Dan ad oradak med
yerln Ceyran pirinin adndandr. Rvayt gr, bu yerd ceyran bir uaa
sd verrk onu xilas etmidir.
Ceyrankemz hidr., sad. Qobustan v Xz r-nlar razisind ay.
Xzr dnizin tklr. Uzunluu 100 km. Ya sular il qidalanr. lin ox
vaxt qum olur. R-nun razisind eyniadl min. bulaq da var. Hidronim "ceyran
ke bilmyn" mnasnda olub, ayn drinlik sviyysini bildirir.

168
 Ceyrankemz oyk., sad. Qobustan r-nunun Drknd i..v.-d knd.
Kndin razisi vvllr Xilmilli kndinin qlaq yeri olmu, sonralar daimi
yaay mntqsin evrilmidir. Knd adn eyniadl aydan almdr.
Ceyranlar oyk., dz. Qobustanda Kiikda da sahsind Da dvrn
aid drg. Ceyran rsmlrinin oxluuna, hminin real v nfis kilmsin
gr Ceyranlar adlanr.
Ceyranl oyk., sad. Dvi r-nunun mirxanl i..v.-d knd.
mirxanl aynn sahilind, Yan silsilsinin tyinddir. Kemi ad Aa
mirxanl olmudur. Knd Ceyranotlayan adl talada salnd n 1965-ci
ildn ad dyidirilmi v Ceyranl kimi rsmildirilmidir.
Cbrayl oyk., sad. 1. Azrb.-mn c.-q.-ind, Araz aynn sol sahilind
inzibati r-n. Mrkzi Cbrayl hridir; 2. Azrb.-da hr. Eyniadl r-nun
mrkzidir. Qaraba silsilsinin tyinddir. R-nun razisind Cbrayl ata adl
mhur pir var. Deyilnlr gr, farlarn nfuzlu xslrindn biri olan
Cbrayl XVI srd yaam v bu pird dfn olunmudur. R-ndak kndlrdn
alts da Cbrayl atann olanlarnn adlar il adlandrlmdr (Mirzcan,
Maan, Alkeyxal, Yarhmd, Xubyar, Hasan). Antropotoponimdir.
Cbrayl or., sad. Cbrayl v Fzuli r-nlarnda, Araz ay drsi
boyunca yerln tpli dznlik. Adn yerldiyi razinin adndan almdr.
Cfrabad oyk, mr. 1. Cbrayl r-nunun Qarxun i..v.-ind knd.
Arazboyu dznlikddir. Yaay mntqsini 1806-c ild Rusiya himaysin
kemi Xoy hakimi Cfrqulu xana mxsus aillr salm v kndi d xann ad
il adlandrmlar; 2. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Alazan-yriay
kkliyinddir. Kndin sasn ar I Aleksandr trfindn ki xan tyin
edilmi xoylu Cfrqulu xan qoymudur. XIX srin sonunda knd icmasna
Cfrabad-Xoy v Cfrabad-ki adl iki yaay mntqsi daxil idi. Hal-
hazrda bu kndlrdn biri Cfrabad, digri is Xoylu adlanr. Bu kndlrin
bnvrsini sln dumbuli tayfasndan olan Cfrqulu xanla birlikd buraya
gln aillr (sasn kkaki tayfasna mnsub idilr) qoymudular. Oykonim
Cfr (Cfrqulu xana iardir) v abad (knd) komponentlrindn dzlib.
Antropotoponimdir.
Cfrbyli oyk., sad. Acabdi r-nunun Hacbdlli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Tam ad Trkm Cfrbylidir. Kemid Qiyambal
(Qiyamball, Genbollu) da adlanmdr. Oykonim kbirlilrin cfrbyli tirsinin
ad il baldr. Etnotoponimdir.
Cfrxan oyk., sad. Saatl r-nunun Sarcalar i..v.-d knd. Muan
dznddir. Oykonim cfrxanl nslinin ad il baldr. Bu nslin
nmayndlri Babk r-nunun Hacvar, Ordubad r-nunun stp kndlrind d
qeyd alnmdr. Etnotoponimdir.

169
 Cfrxanl oyk, sad. Clilabad r-nunun tp i..v.-d knd.
ncayn sahilinddir. Oykonim cfrxanl nslinin ad il baldr.
Etnotoponimdir.
Cfrli oyk, sad. 1. Asu r-nunun Knd-oba i..v.-d knd. irvan
dznddir; 2. Clilabad r-nunun Astanl i..v.-ind knd. Burovar silsilsinin
tyinddir. Yaay mntqlri muanl tayfasnn cfrli tirsinin
mskunlamas nticsind yaranmdr; 3. mili r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. Mil dznddir. Yaay mntqsi sarxanl tayfasnn cfrli tirsinin
mskunlamas nticsind yaranmdr; 4. Gdby r-nunun liismayll i..v.-
d knd. ahda silsilsinin tyinddir. Kemi ad Mollacfrlidir. Yaay
mntqsinin XIX rin sonlarnda Kiik Qaramurad kndindn kb glmi
Molla Cfr adl xs trfindn salnd haqqnda mlumat verilir; 5. Qazax r-
nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi raziddir. Yaay mntqsi
qazaxlarn qafarl tayfasnn bir qolu olan cfrli elinin mskunlamas
nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
Cfryaylaq or., mr. Qbl r-nu razisind, Dmiraparan ay il
Bum ay arasnda m.-dan c.-a doru uzanan sra dalar. Cfrabad kndinin v
ya Cfrqulu xann xsi yaylaq yerlri olduu n bu ad almdr. Oronim
Cfr (Cfrqulu xan) v yaylaq (yay drgsi) szlrindn dzlib.
Antropotoponimdir.
Chir hidr., sad. Gdby v mkir r-nlar razisind ay. Krn sa
qoludur. Cyir variantnda da ilnmidir. Hidronim "ay yata" mnasndadr.
Chri oyk, sad. Babk r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Chri aynn
sahilind, datyi raziddir. Oykonim xalq toponimik termini olan chir/chr
sznn fonetik dyimsi olub, "ayn alaq sahili" demkdir.
Chri hidr., sad. 1. Babk r-nu razisind ay. Naxvan aynn sa
qoludur. Mnbyini Ermnistan razisindki Glinqaya dandan (2320 m.
yksklikdn) alr. Qar v ya sularndan qidalanr. Suvarma n istifad
edilir. ay adn razisindn axd kndin adndan almdr; 2. Babk r-nunun
Chri kndindn .-da min. bulaq. Suyu soyuq, dad turmzdir. Yerli hali
trfindn malic n istifad edilir. Bulaq adn yerldiyi kndin adndan
almdr.
Clair or., sad. Quba r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
zirvsidir. Hn. 2800 m. Etnotoponimdir.
Clair oyk., sad. 1. Asu r-nunun Knd-oba i..v.-d knd. irvan
dznddir; 2. Qax r-nunun Sarba i..v.-d knd. Qafqaz silsilsinin
yamacndadr; 3. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d kand. Burovar silsilsinin
tyinddir. Yaay mntqlri trkdilli clair/clayir tayfasnn adn dayr.
Etnotoponimdir.
Clib or., sad. Asu r-nu il smayll r-nu srhdind, Niyalda
silsilsinin c.-unda da. Hn. 2318 m. Yerli hali arasnda Cilb da da adlanan

170
bu dan Qafqaz Albaniyasna mxsus qdim cilblrin ad il bal olmas
ehtimal edilir. Azrb. dilinin bzi dialektlrind cli/clib sz "tk, yalqz"
mnalarnda ilnir. Oronimin bu mnada olmasn da gman etmk olar.
Clilabad oyk, mr. 1. Azrb.-da inzibati r-n. Q.-dn ranla hmsrhd
olub, Muan dznn c. hisssini v tal dalarnn m.-. hisssini tutur.
Mrkzi Clilabad hridir. Kemi ad Astraxanbazar olmudur; 2. Azrb.-da
hr, eyniadl r-nun mrkzidir. Miar aynn sahilind, Muan dznddir.
lkin ad Hasll (Asll) olmudur. Vaxtil bu razid hftd bir df tkil
olunan byk mal-qara bazar olduuna gr sonralar yaay mntqsi
Asllbazar adlandrlmdr. 1945-ci ild buraya Htrxandan xeyli rus ailsi
krld v hmin vaxtdan yaay mntqsi Astraxanbazar adlanmaa
balad. 1967-ci ild Clil Mmmdquluzadnin (1866-1932) anadan olmasnn
100 illiyi mnasibtil yaay mntqsin Clilabad ad verildi. Memorial
toponimdir.
Clilknd oyk, mr. rur r-nunun eyniadl i..v.-d knd. rur
dznddir. Kemi ad Ba Noraen olmudur. 1961-ci ild grkmli
mtfkkir Clil Mmmdquluzadnin rfin bu knd Clilknd ad
verilmidir. Memorial toponimdir.
Clilli oyk, sad. 1. Tovuz r-nunun Dz Crdaxan i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Kemi ad Haqverdibyli olmudur; 2. Klbcr
r-nunun Seyidlr i..v.-d knd. Yaay mntqsini Gdby r-nunun
Acaknd kndindn km aillr salmlar. Clil Mmmdquluzadnin
rfin adlandrlan kndlrdir. Memorial toponimdir.
Cmcmli oyk., sad. Qobustan r-nunun Mrz i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Etnotoponimdir.
Cmillr oyk., sad. ua r-nunun rlan i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kndin yaxnlnda eyniadl gl d var. Yaay mntqsi XVIII
srin axrlarnda Qazax mahalndan Qarabaa km cmilli tayfasna mnsub
aillr trfindn salnmdr. Etnotoponimdir.
Cmilli oyk, sad. 1. Xocal r-nunun Ballca i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kndi 1991-ci ild ermnilr yandrmlar; 2. Trtr r-nunun
Dmirilr i..v.-d knd. Qaraba dznddir. Etnotoponimdir.
Cmiyyt oyk., sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Vaxtil glm ermnilr burada mskunladqdan sonra
kndin adn da dyidirib Ninki adlandrmdlar. 1992-ci ildn yaay
mntqsinin kemi ad brpa edildi. Cmiyyt r. "birlik", "camaat", "yn"
demkdir.
Cngan oyk., sad. 1. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir; 2. Neftala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, Cnub-rqi irvan dznddir; 3. Sabirabad r-nunun Muan
Gncli i..v.-d knd. Kr aynn sahilinddir; 4. Salyan r-nunun Kr

171
Qaraqal i..v.-d knd. Kr aynn sahilind, Salyan dznddir.
Mustafabyli, Birinci Rncbrlr adlar il d tannr. Qaradolaqlarn cngan
tirsinin ad il bal olduu ehtimal edilir. Cngan sz "dy meydan, vuru
yeri" mnalarnda da ilnir.
Cngmiran oyk, mr. Lerik r-nunun Lerik qs. i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yerli hali trfindn Canqamiyon adlandrlr, cng (vuru, dy)
v miyon (tal. "meydan") komponentlrinin birlmsi kimi "dy meydan"
mnasnda izah edilir.
Cngvud oyk, mr. Lerik r-nunun Vizzmin i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Oykonim cngan (etn.) v tal dilindki vut (yer)
szndn ibart olub, "cenganlarn yeri" kimi izah olunur.
Cngi or., sad. Qobustan razisind da. Cngi v Knda aylar
arasndadr. Hn. 581 m. Etnotoponimdir.
Cngi hidr., sad. Sumqayt aynn orta axarnn addr.
Etnotoponimdir.
Cngisr or., mr. Lerik r-nunda da. Petsr silsilsinin zirvsidir.
Hn. 1925 m. Oronim cngi (etn.) v tat dilindki sr (ba, zirv) szlrindn
dzlib, "cngi zirvsi" demkdir. Etnotoponimdir.
Cnubi oyk, sad. Bak hri, zizbyov r-nunda qsb. Xzr
dnizi sahilinddir. Kemi ad vlan mayak yannda qsb olmudur. 1965-
ci ildn Cnubi Azrb.-nn rfin Cnubi adlandrlmdr.
Cyirli oyk, sad. 1. Brd r-nunun Glolular i..v.-d knd. Qaraba
dznddir; 2. Gyay r-nunun rk i..v.-d knd. irvan dznddir.
Yaay mntqsini amax r-nunun eyniadl kndindn ayrlm aillr
salmlar; 3. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi raziddir; 4. ki
r-nunun Suma i..v.-d knd. ki yaylasndadr. Etnotoponimdir.
Cyirli or., sad. amax r-nunda, Cyirli kndi razisind palq
vulkan. Adn yerldiyi kndin adndan almdr.
Cyli oyk, sad. Krdmir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Boz Ulus tayfalarndan cklrin ad il laqlndirilir v
etnotoponim hesab edilir. Azrb. dilinin bzi dialektlrinde is cey sz "tayfa,
nsil" mnasnda ilnir.
Cdr dz or., mr. ua hrinin .-ind dan stnd dz. Cdr
dz Azyast qaya, mx, Qrxpillkn, Glin qayas, Xzin qayas,
Topxana adl sldrm qayalar v melrl hat olunmu mnzrli yerddir.
Vaxtil (1935-ci ildk) burada mntzm olaraq cdr yarlar keirildiyi n
bel adlandrlmdr.
Catelli oyk, sad. Qbl r-nunun Hmzli i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Oykonim 1917-ci ild Catayl, 1933-c ild is
Cqatall klind qeyd alnm, tdricn Catelli variantna dmdr.

172
slind Catayl olan bu corafi ad etnotoponimdir v "catayllarn
mskunlad knd" demkdir.
Clfr oyk, sad. Qubadl r-nunun Gyrin i..v.-d knd. Brgad
silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsi XIX srin sonlarnda Gyrcik
kndindn km aillr trfindn Clfr mesi adlanan razid salnmdr.
Knd hmin menin adn dayr. Azrb. dilinin dialektlrind clfr "cngllik,
kol-koslu yer" demkdir.
Crdaxan oyk, sad. Yevlax r-nunun Varvara i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. XIX srd Tovuz r-nunun srik Crdaxan kndindn glmi bir
qrup ail indiki razid Crdaxanl adl mntq salmdr. Kollektivlm
illrind Mdiallar v Naibli mntqlri il birldirildikdn sonra yaranm
knd Crdaxan adlandrlmdr. Etnotoponimdir. Qzlba tayfalarndan biri olan
crdaxanllarn adndandr. Toponimin areal Azrb.-da Tovuz, Brd, Xanlar,
mkir, Qazax r-nlarn hat edir.
Crqtp or., mr. Tovuz r-nu razisind da. Yanql kndindn m.-
dadr. Hn. 1082 m. sl ad iriktpdir. Etnotoponimdir. Oronim irik (etn.) v
tp (msbt relyef formas) szlrindn dzlib. Azrb. airi M.V.Vidadi d
irikli elindn olmudur. Grnr, da irikli elin mxsus yaylaq yurdu
olduundan iriktp adlandrlmdr.
Crkrd oyk, mr. Gyay r-nunun Br i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yaay mntqsini Trkmn kndindn kb glmi aillr
salmlar. Oykonim cr (kiik) v krd (etn.) komponentlrindn ibart olub,
"krdlrin az hisssi", "kiik krd kndi" mnasndadr. Etnotoponimdir.
Cibir oyk, sad. Qusar r-nunun Piral i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi Dastann Axt r-nundak eper kndindn
kb glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Kndin sakinlri
yeni yay mntqsin z khn adlarn vermilr.
Cicimli oyk, sad. Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilind, Qaraba yaylasndadr. Yaay mntqsi slind Aa
Cibikli v Yuxar Cibikli adlanan iki hissdn ibartdir. Knd Yuxar
Cibiklidki Cicim oca adl pirin ad il adlandrlmdr. Ermnistann Sisyan
r-nunda Cicimli kndi qeyd alnmdr.
Cicimli hidr., sad. Klbcr r-nu razisind ay. ay z adn
razidki Cicim oca adlanan pirdn almdr.
Cidagin hidr., sad. Ouz r-nunda ay. Aayn qoludur. Hidronim
"qars alnm, bnd salnm, cidarlanm" mnasndadr.
Ciatay oyk, sad. Xamaz r-nunun Qara i..v.-d knd. Aayn
sahilind, datyi dznlikddir. Toponim trkdilli caatay/catay tayfasnn
adndandr. XVIII srin sonlarnda Qubal Ftli xann Qarabadan bzi ellri, o
cmldn caataylar Quba xanlnda yerldirmsi nticsind yaranmdr.
Etnotoponimdir.

173
 Cikdi or., mr. Quba r-nu razisind da. Dada qdim yaay
mntqsinin xarabalqlar var. Oronim cik (qdim trk dillrind "dar dr",
"yaran", "sldrm") v di (tat dilind "knd") szlrindn dzlib, "yaranda,
dar drd knd" mnal qdim yaay mntqsinin adn dayr.
Cil hidr., sad. l.Lnkran r-nu razisind gl. Gamovan mrdosuna
bitiik olan bu gl hazrda qurudulmu v ay kin sahsin evrilmidir; 2.
Lnkran r-nu razisind ay. Mnbyini Lnkran dalarndan alr, Gamovan
mrdosuna tklr. Adn razidki kemi gln adndan almdr. Hidronim
"bataqlq" mnasndadr.
Cil oyk, sad. Lnkran r-nun alsr i..v.-d knd. Cil aynn
sahilind, Lnkran ovalndadr. Oykonim "bataqlq yer", "sucaq yer"
mnasndadr. Knd z adn hazrda qurudulmu eyniadl gldn almdr.
Ciln oyk, sad. Xocavnd r-nunun Arakl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsini 1840-c ild Ermnistann Qafan r-
nunun Balx kndindn v Cnubi Azrb.-nn Qarada mahalndan kb glmi
ermni aillri Cilan adl yerd salmdlar. Cilan "bataqlq, sucaq yer"
demkdir. Knd z adn salnd yerin adndan almdr.
Cillik oyk., sad. Balakn r-nunun Qazma i..v.-d knd. Alazan
yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi Cillik adlanan yerin yaxnlnda
salnd n bel adlandrlmdr. Cil bataqlqda, rtubtli yerd bitn bitkinin
addr. razi bu bitki il rtldy n bel adlandrlmdr.
Cilovdarl oyk., sad. Tovuz r-nunun Xatnl i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Etnotoponimdir. Cilovdarllar vaxtil ahsevnlr hrbi
ittifaqna daxil olmu, I ah Abbasn hakimiyyti illrind (XVII srin vvllri)
Gncbasara glmilr. Cilovdarlq Sfvilr dvrnd xsusi vzif olmu v
bu vzifnin icras ayrlqda bir tayfaya taprlmdr. Mnblrd cilovdarlar
ouzlarn bydili tayfasnn bir qolu kimi qeyd olunur. Cilovdar "cilov tutan,
cilov vern", "ordunun n hisssind gedn" demkdir. Fzuli r-nundak
Qazaxlar kndinin mhlllrindn biri d Cilovdarl adlanr.
Cilovxanl oyk., sad. Zrdab r-nunun al i..v.-d knd. irvan
dznddir. Clovxan variantnda da qeyd alnmdr. Etnotoponimdir. Yaay
mntqsi muanl tayfasnn cilovxanl tirsinin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, bu nsil Salyan r-nu
razisindn glmidir. Babk r-nunun Chri kndi razisind Cilovxanl
mhllsi qeyd alnmdr. XVIII srd Qarabada brahim xana mxsus
mlklrdn birinin ad, rvan quberniyasnn Aleksandropol qzasnda bir
kndin ad da Cilovxan olmudur.
Cimcimax oyk., sad. Zaqatala r-nunun Gzbaraq i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Qax-Zaqatala zonasnda cim-cimax/cimcimey
sz "bataqlq" mnasnda ilnir. Kndin ad onun corafi mvqeyi il baldr.

174
 Cimcimli oyk., sad. Brd r-nunun Mehdixanl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Cicimli variantnda da qeyd alnmdr. Kndin razisi
Lan r-nunun Cimcimli kndin aid qlaq yeri olmudur. XX srin
vvllrind bu knddn kb glmi aillr qlaq yerind mskunlamlar.
Cecim Azrb.-nn bir ox zonalarnda, o cmldn Qarabada toxunan para,
yaxud xovsuz xala nvdr. Qdimdn azrb.-larn mitind geni istifad
olunan cecimin istehsal il mul olanlarn adndandr.
Cimi hidr., sad. 1. Quba r-nunda ay. Ba Qafqaz silsilsindn
balanr. Babaayla birlrk Vlvl ayn ml gtirir; 2. Quba r-nunda
min. bulaqlar. Cimi aynn mnsb hisssind yerlir. ki isti v bir soyuq
bulaqdan ibartdir. Suyu kkrdldr. Yerli hali isti bulaqlardan malic
mqsdil istifad edir. Cimi xalq dilind "narn, nazik su rna" mnasnda
ilnir.
Cimi oyk, sad. Quba r-nunun Qonaqknd qsb i..v.-d knd. Cimi
aynn (Vlvlayn qolu) sahilind, datyi raziddir. Yerli halinin
mlumatna gr, knd XVI srd bir ne da kndindn km aillrin bir
yer cmlmsi nticsind yaranm v rb dilindki cm sz il Cemi
adlandrlmdr. slind is knd z adn razidki min. bulaqlarn adndan
almdr.
Cincar hidr., sad. Zaqatala r-nu razisind ay. Tala aynn sa
qoludur. ayn ad trafnda bitn bitkinin adndandr. Cin-car yarpann
formasna gr gicitkn oxayan oxillik ot bitkisidir. Fitotoponimdir.
Cincartala oyk., mr. Balakn r-nunun Hnif i..v.-d knd. Balakn
aynn sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Toponim cincar (bitki) v
tala (trafa nisbtn frqli sah) szlrindn dzlib, "cincar otu bitn tala"
mnasndadr. Knd salnd razinin adn dayr.
Cinda or., mr. Ordubad r-nu razisind da. Paraa kndinin c.-
undadr. Hn. 1774 m. Etnotoponimdir. Cin/en (erkn orta srlrd Ermnistan
v Grcstan razisind yaam trkdilli tayfa) v da (msbt relyef formas)
szlrindn dzlib. Tovuz r-nunun Dz Qrxl kndindn 4-5 km. aral kiik
tpliklrin hatsind Cinlidr adlanan qdim yaay yeri var. Grcstann
Ba keid r-nunda da Cinlibin adl yer qeyd alnmdr. Mnblrin verdiyi
mlumata gr, ilkin trk dvrndn balam XVIII sr qdr Grcstan
razisindn mkir qdr Kr boyunca cinli tayfalar yaam, XVIII srin
sonlarnda is grc arnn tabeliyindn xaraq kngrlilrl birlikd Qaraba
mahalna kmlr.
Cindar oyk., sad. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyinddir. Etnotoponimdir. Rustov kndinin kemi
mhlllrindn birinin ad olmudur. Mharibdn sonrak illrd mhll
byyrk knd evrilmidir.

175
 Cinli Boluslu oyk., mr. Goranboy r-nunun eyni adl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Etnotoponimdir. XVIII srd Grcstandan
Qarabaa km cinlilrin ad il baldr. Toponim "Bolnisidn glmi cinlilr
mnasndadr.
Cinli Zeynall oyk., mr. Goranboy r-nunun Cinli Boluslu i..v.-d
knd. Etnotoponimdir.
Cinlida or., mr. Goranboy r-nunun c.-.-ind da. Hn. 145 m.
Etnotoponimdir.
Cinlik oyk., dz. Adam r-nunun limdtli i..v.-d knd. Xan
aynn sahilind, da tyinddir. Yaay mntqsi XVIII srin sonlarnda
Qazax mahalndan Qarabaa km cinli tayfasna mnsub aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
Cirdk oyk., dz. Tovuz r-nunun atax i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Cir (qdim trk dillrind ir) dialekt v ivlrimizd "kiik,
balaca" mnasnda ilnmidir. -dk mkan, yer bildirn kilidir. Oykonim
"kiik, balaca yaay yeri" mnasn bildirir. Knd hqiqtn d sahsin gr
ox kiikdir.
Cirimbel oyk, sad. Yardml r-nunun fqli i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Oykonim pirembel etnoniminin thrif uram
formasdr.
Coqara oyk, sad. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d knd. Oykonim
coa (Azrb. dilinin bir ox dialektlrind "nsil, tayfa") v -ra (-lar kilisinin
thrif uram formas) komponentlrindn dzlib, "tayfalar, nsillr"
demkdir. Knd, gman ki, bir ne nslin mskunlad yerdir.
Coaz hidr., sad. Ermnistan v Azrb.-da ay. Ermnistan
razisindn 2000 m. hndrlkdn balayb, Qazax r-nundan kerk sol
trfdn Astafa ayna tklr. Qazax r-nunun skipara kndi yaxnlndan
axdna gr skipara ay da adlanr. Qdim Azrb. dilindki coa (qol, tayfa,
nsil) szndn olub "qollar" demkdir. Burada "z" qdim cmlik lamtidir.
Coqas, Coas variantlarnda da qeyd alnmdr.
Comrd oyk., sad. Klbcr r-nunun Kilsli i..v.-d knd.
Tutqunayn (Trtr aynn qolu) sahilind, Qonqur dann tyinddir.
Kndin razisi XX srin vvllrindk Ermnistann Sisyan r-nundak
Comrdli kndin mxsus bin olmudur. Sonralar hmin knddn ayrlm
aillr bin yerind mskunlaaraq khn yaay mntqsinin adn yeni
yaay mntqsin vermilr. Comrdli szndki -li komponenti dmdr.
Coni oyk., sad. Lerik r-nunun Tlconi i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Tal dilind coni "yersiz, torpaqsz" kimi izah olunur.
Oykonim kndin razisind kin yararl torpan olmamas il baldr.
Corat oyk, sad. Sumqayt hr i..v.-d qsb. Xzr dnizi
sahilinddir. Toponim XIII srd monqollarn trkibind n Asiyann ialnda

176
itirak etmi curyat tayfasnn adndandr. Etnotoponimdir. XIX srd mdil
mahalnda (indiki Tovuz r-nu razisind) Coratl adl knd qeyd alnmdr.
Corlu oyk., sad. Qbl r-nunun Mirzbyli i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Kndin ad peeneqlrin cor tayfa ad il
laqlndirilir v "corlar yaayan knd" kimi izah edilir. Toponimi ovurlu
aynn ad il balayanlar da var. Hr iki halda etnotoponimdir. ki r-nunun
Ki kndinin mhlllrindn biri d Cor adlanr.
Coryurd or., mr. Yardml r-nu razisind da. Tdqiqatlara gr,
toponim cor (peeneqlr aid tayfa) v yurd komponentlrindn dzlib "corlara
mxsus yurd yeri" demkdir. Azrb. dilinin dialektlrind cor sz eyni
zamanda "topa" mnasnda da ilnir. Odur ki, oronim yaylaq yeri kimi istifad
olunan bu dada insanlarn toplamas il d bal ola bilr.
Coqun hidr., sad. Culfa r-nunda min. bulaqlar. Gynk kndindn
q.-ddir. Suyu ffaf, dad or-tur olan bu bulaqlar yerli hali trfindn geni
istifad olunur. XIX srd Coanbulaq kimi qeyd alnmdr. Bulaqlar gur,
qaynar, coqun olduu n bel adlandrlmdr.
Cucanl oyk., dz. Gdby r-nunun sal i..v.-d knd. Axnca
aynn sahilind ahda silsilsinin tyinddir. Kemi ad Cucanbyli
olmudur. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay mntqsini XIX srd
Tovuz r-nundak libyli kndindn kb glmi Ccnby adl xs salm v
knd d onun ad il adlandrlmdr. 1917-ci ild bu knd Cncby klind
qeyd alnmdr. Oykonim aanl v ya cancanl etnonimi il d bal ola
bilr.
Cua oyk., sad. Culfa r-nunda knd. Araz aynn sahilinddir. V sr
mnblrind Naxvana krlm midiyallarn yaratdqlar yaay
mntqlrindn biri kimi qeyd olunub. Knd indi Glstan da adlanr. Qdim
Culfa hri bu kndin razisind, Araz ay boyunca uzanan karvan yolu
zrind yerlmidir. Bura Cnubi Qafqaz, ran, elc d rql qrb arasnda
mhm ticart laqlrinin keid mntqsi olub. Culfa adnn qdim
variantdr.
Culfa oyk., sad. Azrb.-da inzibati r-n. Nax.MR-ir trkibinddir.
Mnblrd Cua, Culax, Caluk, Clah, Clah, Culf, Culha kimi d ad kilir.
VI srd salnd gman edilir. Ehtimala gr, culfa sz "toxucu" mnas il
baldr. Toponim orta srlrdki tacir tkilatnn ad il laqdardr. Qdim
Culfann xarabal indiki hrdn 3 km. araldr. Tranzit karvan yolu zrind
yerlir. 1604-c ild Osmanl qounlarnn hcumu zaman Culfann halisi
zorla sfahana krld. sfahan yaxnlnda Yeni Culfa adl hr salnd.
Culfann bir hisssi rann m.-q.-ind - Cnubi Azrb.-da yerlir. R-n kimi
1930-cu ild tkil olunmu v brqunis r-nu adlandrlmdr. Culfa rayonu
ad il 1950-ci ildn mlumdur.

177
 Cumay oyk, sad. ki r-nunun Ba Gynk i..v.-d knd. yriayn
sahilind Daz (Dayz) silsilsinin tyinddir. Cuma variantnda da qeyd
alnmdr. XIX srin sonlarnda in ay daaraq Ba Gynk v Aa Gynk
kndlrind byk dantlar trtdiyindn hmin kndlrdn xeyli hali buraya
km v Tzknd adl yaay mntqsinin sasn qoymudur. tyind
yerldiyi dan ad il Daz Tzknd d adlandrlmdr. 1966-c ild el
sntkar aq Molla Cumann (1855-1920) rfin Cuma adlandrlmdr.
1933-c ild Brdd Cumalar kndi qeyd alnmdr.
Cunut oyk., sad. ki r-nunun Ba Layski i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyinddir. Knd bzn Zunut da adlandrlr. Oykonimin XIII srd
monqollarn trkibind olmu trkdilli sunnit tayfasnn adndan olmas ehtimal
edilir.
Cunut hidr., sad. ki r-nu razisind min. bulaqlar. Adn eyniadl
yaay mntqsindn almdr.
Cuvarl oyk, sad. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Etnotoponimdir. Azrb.-larn cuvarl tayfasnn adndandr.
Kemid Azrb.-da su blgsn nzart edn xslr d cuvar (suu)
adlanrd. Azrb.-da Cuvarl toponimindn v etnonimindn yaranm Cuvarl v
Cuvarlinski familiyalar il bir ox tannm grkmli xsiyytlr olmudur.
Cck oyk, sad. Ada r-nunun Qaradal i..v.-d knd. irvan
dznddir. Tdqiqatlarn fikrinc, toponim cuy (arx) v -cik (kiiltm bildirn
kili) komponentlrindn dzlib, "kiik arx" mnasndadr. Cck sz el
btvlkd d dilimizd "kiik, balaca, bala" mnalarnda ilnir. Oykonim
"kiik knd, balaca yaay mntqsi" demkdir.
Cdlr or., sad. Lan r-nunun orman kndindn c.-da da. lv
v Pinis aylar arasndadr. Hn. 2076 m. Da vvllr cdlr adl bir nslin
yaylaq yurdu olduundan hmin nslin adn dayr. Etnotoponimdir.
Clyan oyk., sad. smayll r-nunun 1. Mdri i..v.-d knd; datyi
raziddir; 2. Talstan i..v.-d knd, datyi raziddir. Tdqiqatlarn
ehtimalna gr, kndlrin ad XVI srd Qzlba tayfa ittifaqlarna daxil olmu,
krd v lur dilli qulian tayfasnn adndandr. Ciln toponiminin variant olmas
da mmkndr.
Clyan hidr., sad. smayll r-nunda ay. yriayn sa qoludur.
Suvarmada istifad edilir. Adn razidki eyniadl kndin adndan almdr.
Cmdl oyk, sad. Xanlar r-nunun Bolal i..v.-d knd. Xeyr
aynn yaxnlndadr. Yaay mntqsi XIX srin sonralarnda cmdl
nsli trfindn salnmdr. Etnotoponimdir.
Cnzli oyk, sad. Clilabad r-nunun Ada i..v.-d knd. 1917-ci ild
r-nun razisind Cana adl bin yeri qeyd alnmdr. Gman ki, oykonim
canal (cahanahl) adl tayfann adndan thrifdir. Etnotoponimdir.

178
 Ct oyk, sad. Xocavnd r-nunda knd. Datyi raziddir.
Kemid kndin razisi bin yeri v xrmanlq olmudur. XIX srd ermnilr
burada mskunladrldqdan sonra daimi yaay mntqsin evriln bin
Makalaen (erm. "ct, kini kndi") adlandrld. 1992-ci ildn kndin ad
Ct kimi rsmildirilmidir. Oykonim pe ad il bal olub, "torpa
becrn, srn" demkdir.
Cv oyk, sad. Ada r-nunun Pirkk i..v.-d knd. irvan
dznddir. Azrb.-na ilk glilri XII srdn hesablanan, Sfvilr dvrnd
qacarlarn trkibind Azrb.-nn iqtisadi-siyasi hyatnda fal itirak etmi
yiv/yva tayfasnn adndan olduu ehtimal edilir. Toponimin Gv variant da
ilnmkddir.

179


adrdr hidr., mr. Gdby r-nunda ay. Hidronim adr (relyefi

mvafiq yaya oxatmaq yolu il) v dr szlrindn dzlib, "st rtl
ay" mnasndadr.
aacq oyk., sad. Quba r-nunun Talabi-qlaq i..v.-d knd. aacq
aynn sahilind, dznlikddir. Knd z adn sahilind yerldiyi ayn
adndan almdr.
aacqay hidr., mr. Quba v Xamaz r-nlar razisind ay.
Caacq variantnda da qeyd alnmdr. Yan silsilsindn, Bulud dann
yamacndan (1780 m. hndrlkdn) balanr v Xzr dnizin tklr. Ya
v yeralt sularla qidalanr. Suvarmada istifad olunur. Hidronim "alayan, gur
axan ay" demkdir. Acaay hidroniminin sinonimidir.
aadz bax: Caadz.
aan hidr., sad. amax r-nu razisind min. bulaq. Qrxbulaq
aynn sol sahilind, aan kndi yaxnlndadr. Kkrdl v isti bulaqdr.
Yerli hali trfindn yel v dri xstliklrinin malicsind istifad olunur.
Hidronim monq. dilindki aan (saan) szndn olub, "a; qaynayan"
demkdir. Suyun keyfiyytini tyin edir.
ahar oyk., sad. mili r-nunun Qaradonlu i..v.-d knd. Araz
aynn sahilinddir. 1933-c ild r-nun razisind ahar adl iki yaay
mntqsi qeyd alnmdr. ahar fars. "drd" demkdir. fqanstanda
aharoymaq, Dastanda aharaul, randa aharl v s. mvcuddur.
ahar da or., mr. Quba rayonu razisind da. Drd zirvdn ibart
olduu n bel adlanmdr.
axaxl oyk., dz. Xamaz r-nunun Susayqlaq i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Oykonim axax (aac pr) szndn v -l
kilisindn dzlib, "aac prl balanm yer" mnasndadr. Crg il
kilmi aaclardan pr kimi istifad etmk r-nun razisi n xarakterikdir.
axl or., sad. ki r-nu razisind da. Dan sthi xrda dalarla
(aql da) rtldyndn bu ad almdr. Trkmnistann Krasnovodsk
vilaytind aql adl yaay mntqsi qeyd alnmdr.
axrl oyk., sada. l.Cbrayl r-nunun Mehdili i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir; 2. Gyay r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan dznddir; 3.
mili r-nunun Mzrli i..v.-d knd. Mil dznddir; 4. Masall r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Lnkran ovalndadr. Oykonim qdim bulqar tayfa
birliyin daxil olan akarlakr tayfasnn adn dayr. axrl qobusu (mili),
axrl tpsi (Masall), aqarl da (kemi ua qzas), axrl
(Ermnistann Vardenis r-nunda Sovetakert kndinin 1978-ci ildk ad) v s.
corafi adlar da bu tayfann ad il baldr.

180
 axmaq or., sad. ua r-nu razisind, Qaraba silsilsinin m.-.
yamacnda zirv. Hn. 1554 m. razisind qlcm trdn xsusi axmaq
dann oxluu il laqdar olaraq da bel adlandrlmdr. Qazax r-nunun
kinci xl kndindn c.-da qdim drg d oradan taplm oxlu da altlr
gr axmaql adlanr. 1991-ci ildk Ermnistan razisind axmaq adl
yaay mntqsi olmudur.
axmaqay hidr., mr. Cbrayl r-nu razisind ay. Arazn sol
qoludur, Araza atmr. Digr ad Quruaydr. Mnbyini Ziyart dann c.
yamacndan (1770 m. hndrlkdn) alr. Balca olaraq ya sularndan
qidalanr. Suvarma n geni istifad edilir. ay ahvlili kndinin .-indki
axmaqdr adl drdn axd n hmin drnin ad il adlandrlmdr.
Drnin ad is oradak oxlu axmaq dann olmas il baldr. Kiik Hkri
ay da yuxar axarnda axmaqay adlanr.
axmaql or., mr. Cbrayl r-nunda, Araz aynn sahilind
dznlik. Oronim axmaq (razidki eyniadl ayn v drnin adndan) v l
(mnfi relyef formas) komponentlrindn dzlib, "axmaq aynn axd l"
mnasndadr.
axmaql oyk., sad. Xamaz r-nunun Qara i..v.-d knd. Aayn
sahilind, datyi dznlikddir. Etnotoponimdir. Mnblrin verdiyi
mlumata gr, axmaqllar Qubal Ftli xann dvrnd (1758-89) tayfa
bas ahsevn Mhmmd xann tabeliyind rdbil trafndan Quba
xanlna kb Mkr v abran mahallarnda mskunlam skkiz ahsevn
tayfasndan biri olmudur.
axmaqlda or., mr. Ordubad r-nu razisind da. lhi kndindn
c.-da yerlir. Hn. 2013 m. Oronim axmaql (da sxurlarnn axmaq
dandan ibart olmasn gstrir) v da (msbt relyef formas)
komponentlrindn dzlib, "axmaq da olan da" mnasndadr. Etnotoponim
olmas da mmkndr.
alaberti oyk., mr. Goranboy r-nunda eyniadl i..v.-d knd.
Oykonim ala (uxur, dr) v bert (r. "qala") szlrindn dzlib (-i mnsub.
k.), "dr qalas" demkdir. 1998-ci ildn knd Veyisli ad il
rsmildirilmidir.
alagl hidr., mr. Saatl v Sabirabad r-nlar razisind gl. Hidronim
ala (kklik, uxur, dr) v gl (su hvzsi) komponentlrindn dzlib,
"uxur gl" mnasndadr.
alaanay hidr., mr. Ouz r-nu razisind ay. Qalaayn qoludur.
Balancn alaan yaylandan alr. Hidronim alaan (yaylan ad) v ay
(su hvzsi) komponentlrindn dzlib, "alaan yaylandan axan ay"
mnasndadr. Yaylan ad is orada alaan adl yrtc quun ox olmas il
laqdar yaranmdr. Zootoponimdir.

181
 alaantp or., mr. Adam r-nunun ftli kndi yaxnlnda qdim
yaay yeri saylan tp. Tp burada alaan qularnn oxluuna gr bel
adlandrlmdr. Zootoponimdir.
albair or., mr. Lan r-nunun m.-nda da silsilsi. lv v Piniz
aylar arasndadr. alvair variantnda da qeyd alnmdr. Oronim al (boz
rng) v qdim bayr/bair (trk dillrind "da d, yamac, tp") szlrindn
dzlib, "boz rngli da yamac" mnasndadr.
alburun oyk., mr. Gdby r-nunun Rstm liyev i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Kemi ad Govlu olmudur. 1903-c ild Govlu kndi
alburun adlanan da tirsinin tyin krlm v yeni yaay mntqsi d
alburun adlandrlmdr. Toponim al (boz rng) v burun (dan xntl
hisssi) komponentlrindn dzlib, "boz rngli xnt" mnasndadr.
alda or., mr. Tovuz r-nu razisind da. Hsnsu v Tovuz
aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 544 m. Oronim al (boz rng) v da
(msbt relyef formas) szlrindn dzlib, "boz da" demkdir. Dan
sxurlarnn rngini tyin edir.
alda or., mr. Ouz v Qbl r-nlar razisind da. Ba Qafqaz
silsilsindn ayrlan qolun zirvsidir. Hn. 3447 m. Oronim al (boz rng) v
da (da, qaya) szlrindn dzlib, "boz qaya" mnasndadr.
alda oyk., sad. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay mntqsini Qazax r-
nunun Birinci xl v kinci xl kndlrindn kb glmi eyvazllar nslinin
aql tirsin mnsub aillr salmlar. Kndin razisind Bykal v Balaal
adl iri boz dalarla rtl sahlr vardr. Knd z adn bu razinin adndan
almdr. Oronim al (boz rng) v da szlrindn dzlib, "boz dalq"
mnasndadr.
alda hidr., sad. Kiik Qafqazda min. bulaq. Bulaq z adn
yerldiyi ykskliyin adndan almdr.
alxanqala oyk., sad. Babk r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Chri
aynn sa sahilind, Drlyz silsilsinin tyinddir. XIX srd glm
ermnilr orada yerldirildikdn sonra 1990-c ildk znbirt (trk. v er.
"yksk qala") adlandrlmd. 1990-c ildn knd yaxnlndak tunc dvrn
aid iri qaya dalarndan tikilmi alxanqala adl qalann ad il adlandrlmdr.
Oykonim alxan/elkan (etn.) v qala (tikili) szlrindn dzlib, "elkanlarn
qalas" demkdir. Etnotoponimdir. Qalann yerldiyi Kmrda da bzn
alxaala da adlanr.
all oyk., dz. Zrdab r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr-Araz
ovalndadr. Yaay mntqsi vvllr boz kdri sahd salnm, sonralar
is indiki yer kmdr. Yerli halinin mlumatna gr, knd vvllr al
piri (da dnd olan pir), indi is al piri adlanan mqdds yerin
yaxnlnda salnd n bel adlandrlmdr. ox gman ki, bu oykonim

182
Azrb. toponimiyasnda "bozqrlam, landaft pozulmu yer" mnasnda
ilnn allq sznn sonundak samitin dmsi il yaranmdr. Dvi r-
nunda da allq adlanan yer mvcuddur.
allgl hidr., mr. Xocavnd r-nunun q.-ind gl. Qaraba blgsind
"dan kol-kosu olan aa hisssi" allar adlanr. Gman ki, gl yerldiyi
razinin landaftna uyun adlandrlmdr.
alov oyk., dz. amax r-nunun Cyirli i..v.-d knd. Datyi
raziddir. elov variantnda da qeyd alnmdr. Kemid Snd knd
icmasnda birln Tuluc kndinin ad da alovlu olmudur. Yaay mntqsi
trfdn da v da tirlri il hat olunduundan oykonim "alada olan,
alada yerln" mnasn dayr.
amanncur hidr., mr. Xocal r-nunda ay. Hidronim aman
(abidlrin dilind am "gc", aman "tnbl" mnalarnda ilnir) v cur (arx,
su, ay) komponentlrindn dzlib, "gcdn dm, sakitlmi, ram olmu
ay" mnasndadr.
amradr hidr., mr. Balakn r-nunda ay. Hidronim amr
(bulanm, lilli) v dr (burada "ay, axar su") komponentlrindn dzlib,
"bulanq ay, lilli su" demkdir.
anaxbulaq oyk., sad. 1. Qbl r-nunun Krd i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir; 2. Yardml r-nunun Astanl i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir. anaqbulaq variantnda da qeyd alnmdr.
Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini Cnubi Azrb.-dak
anaqbulaq kndindn glmi qarda bin etmidir. Sonralar traf razilrdn
d hali buraya kb mskunlamdr. anaqbulaq hidronimdir. anaq (taxta
qab; kk, uxur) v bulaq (su hvzsi) komponentlrindn dzlmi bu
hidronim "uxur yerd qaynayan bulaq" mnasndadr. Kndlrin razisind
eyniadl bulaqlar olduundan kndlr d anaqbulaq adlandrlmdr.
anaq oyk, sad. Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. anaq
aynn sahilind, datyi raziddir. Knd haqqnda bel bir mlumat verilir
ki, yaay mntqsini XIX srin ortalarnda kemi Qarada kndindn
km drd ail salmdr. Hmin aillr vvllr aacdan anaq qablar
dzldib satmaqla mul olduqlar n onlar anaq adlanmlar.
Etnotoponimdir. Ken sr aid dbiyyatlardan mlum olur ki, Daksn r-
nunun Zinzahal i..v.-d anax adl knd olmudur. Ermnistann Ararat r-
nundak Sovetaen kndinin ad da 1948-ci il qdr anax olmudur.
anaq hidr., sad. Ermnistan v Azrb.-da (rur r-nu) ay. Arazn
sol qoludur. Mnbyini 2520 m. hndrlkdn alr. Ya v qar sularndan
qidalanr. Tez-tez sel hadislri ba verdiyindn Chnnmdr d adlanr.
Suvarmada istifad edilir. Xocal r-nu razisind d eyniadl ay var.
Etnotoponimdir.

183
 anaris hidr., mr. Qax r-nu razisind ay. Toponimik termin kimi
ana, an "ayn yri yeri", "da tirsi", ris/rus "ay" mnalarnda ilnir.
Hidronim "yri ay" mnasndadr.
andahar or., mr. smayll r-nu razisind da. an (da tirsi) v
dahar (alaq da) komponentlrindn dzlib, "alaq da tirsi" mnasndadr.
andahar oyk., mr. 1. Dvi r-nunun Zarat i..v.-d knd. Datyi
raziddir. 1917-ci ild andalar variantnda qeyd alnmdr; 2. smayll r-
nunun Hftsov i..v.-d knd. Niyalda silsilsinin yamacndadr. Yaay
mntqsi yaxnlnda salnd qayann adn dayr. ndahar variantnda da
qeyd alnmdr. an (da tirsi) v dahar (Aberonda "dal, nqll yer")
komponentlrindn dzlib, "dal, nqll da tirsi" demkdir.
anut hidr., sad. amax r-nunda min. bulaq. Yerli halinin dilind
anut "bulanq" mnasndadr.
apaan hidr., sad. ki r-nu razisind ay. Hidronim "srtl axan"
mnasndadr. apaansu variantnda da ilnir.
apaan oyk., sad. ki r-nunun Aa Kngt i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Oykonim eyniadl ayn adndandr.
apar oyk., sad. Klbcr r-nunun mart Qrvnd i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsini 1887-ci ild kemi
Zngzur mahalnn Qaraqlaq, Zamzur v Tatev kndlrindn xm aillr
aparxana adlanan pot mntqsinin yerind salmlar. Kemid potu
aparan dvlt qulluqularna apar deyilirdi.
aparl oyk, sad. 1. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin tyinddir. Kemi ad Gorus aparl olmudur; 2. mkir r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Gnc-Qazax dznliyinddir. XIX srd Yelizavetpol
(Gnc) qzasnda maldarlqla mul olan tayfalardan biri d gorus aparl
adlanrd. Knd hmin nsl mnsub aillr trfindn salndna gr bel
adlandrlmdr. Etnotoponimdir.
apart hidr., sad. Acabdi r-nu razisind ay. Acaqoun aynn
qoludur. apart variantnda da qeyd alnmdr. a-parl tayfasnn adndan
olmas ehtimal var.
apayevka oyk., sad. Ordubad r-nunun Vnnd i..v.-d knd.
Vtnda mharibsi qhrman Vasili vanovi apayevin (1887-1919)
xatirsini bdildirmk mqsdi il adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
aplm or., sad. Qobustanda palq vulkan. Oronim tbii ksilmi,
aplm kild olduu n bel adlandrlmdr.
ardaql oyk, sad. 1. Qubadl r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi hmin r-nun razisind mvcud olmu
Korcalanl kndindn kb glmi aillrin ardaql dz adl yerd
mskunlamas nticsind yaranmdr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr,
toponim kemid orada gzti mntqsi kimi mvcud olmu ardan ad il

184
baldr; 2. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi raziddir. XIX
srd kemi Zngzur qzasndak eyniadl knddn glmi ermnilr yaay
mntqsini Maqavuz kimi rsmildirmidilr. 1992-ci ild kndin kemi ad
brpa olunmudur. Bilsuvar r-nunun Aa mnli kndindn m.-q.-d, Araz
aynn kemi yatann sol sahilind yeddi tpdn ibart ardaql adlanan
qdim yaay yeri d mvcuddur. ardaql "st rtl, bal" demkdir.
arhan oyk., dz. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlar bu oykonimi gah Orta Asiyada yaam
trkdilli aruqan tayfasnn ad il balayr, gah da "drd karvansara" mnasnda
izah edirlr. slind, kndin ad ran dillrindki aharan (drdlr) sznn
fonetik variantdr v Azrb. toponimiyasnda Drdlr adlanan yaay
mntqlrinin (Gdby, Neftala) sinonimidir.
arhan or., sad. amax r-nunun arhan kndi razisind palq
vulkan. Yerldiyi kndin adn dayr.
arxau hidr., mr. Quba r-nu razisind ay. Gilgil aynn sa
qoludur. Hidronim arx (su zrind qurulmu dzgah) v u (tat dilind "aac")
szlrindn dzlib "zrind aacilm dzgah qurulmu ay" mnasndadr.
arxa oyk., sad. Quba r-nunun Xaltan i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin yamacndadr. XIX srin vvllrind Xaltan kndindn ayrlm
aillr trfindn salnm bu knd sahilind yerldiyi arxau aynn adn
dayr.
arxana oyk, mr. l.Qbl r-nunun Hacall i..v.-d knd. Qaraayn
sahilind, Hacall dznddir. 1846-ci ilin mlumatna gr, yaay
mntqsini XIX srin vvllrind maldarlqla mul olmu v sonralar oturaq
hyata kemi arxana (drd evli) tayfas salm v knd d onlarn ad il
adlandrlmdr; 2. Siyzn r-nunun Aba i..v.-d knd. Datyi raziddir.
sl ad aparxana olmudur. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, vvllr
burada aparxana (pot mntqsi) var idi. Sonralar yaranm yaay mntqsi
razinin vvlki adn saxlamdr. arxana aparxana sznn fonetik
variantdr.
arx oyk, sad. Xamaz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Caacq
ayndan kilmi arxn sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Oykonim
ayarx sznn thrifidir.
arlartp or., mr. Clilabad r-nu razisind da. ar komponentinin
ran mnli ahar (drd) sznn fonetik variant olmas ehtimal edilir v
oronim "drdlr tpsi" v ya "drd tp" kimi izah olunur.
artp oyk., sad. Quba r-nunun Xucbala i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyind, Qusar maili dznliyinddir. Oykonim ar/ahar (drd) v
tp (msbt relyef formas) komponentlrindn dzlib, "drd tp" demkdir.
Knd salnd razinin ad il adlandrlmdr. 1933-c ild ahartp
variantnda qeyd alnmdr.

185
 artxtp or., mr. mkir r-nu razisind da. aharlq (drdlk)
sznn fonetik variant olduu ehtimal edilir. ar/ahar (drd), -tx (trk
mnli -lq k.-sinin fonetik variant: -dx/-tx) v tp (msbt relyef formas)
komponentlrindn dzlib, "drd zirvli tp" mnasndadr.
atax oyk., sad. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. srikaynn
sahilind, ahda silsilsinin (Kiik Qafqaz) tyinddir. Yaay mntqsini
Yuxar Quu kndindn xm aillr iki dan arasnda yerln atax adl
yerd salmlar. ataq Azrb. toponimiyasnda "yolayrc", "suayrc",
"daayrc" mnalarnda ilnir. Oykonim kndin yerldiyi corafi mvqeyi
tyin edir.
atalarx hidr., mr. Adam r-nu razisind ay. Hidronim atal
(azrb. "qoa", "bitiik", "iddtli") v arx (su hvzsi) szlrindn dzlib,
"qoa arx, gur axan arx" demkdir.
ataltp or., mr. Mil dznd, Beylqan r-nu razisind tp. Byk
atal (hn. 29 m.) v Kiik atal (hn. 21 m.) adlanan iki sni tpdn ibartdir.
Oronim atal (haa, buynuz) v tp (msbt relyef formas) komponentlrindn
dzlib, "haa tp" demkdir.
atanda or., mr. Cbrayl r-nunda da. axmaq v Kiik Hkri
(kr) aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 1536 m. Oronim alan/atal (qoa,
haa) v da (qaya, da) komponentlrindn dzlib, "haa qaya" demkdir.
ataox hidr., mr. Yardml r-nu razisind ay. at (ayrlm,
blnm) v ox (tal. "budaq", "buynuz"; burada "qol") komponentlrindn
dzlib (-a bitidirici saitdir), "qollara ayrlm" mnasndadr.
atmal or., mr. Qazax r-nunda, Kr aynn yata il Grcstan
srhdi arasnda l. Q otlaqlar kimi istifad edilir. atma (ayrc) v l
(mnfi relyef formas) komponentlrindn dzlib, "ayrcda, srhdd yerln
l" demkdir.
aundur hidr., sad. Arazn qollarndan biridir. Tdqiqatlara gr,
ayn ad qdim trk tayfalarndan olan avuldurlarn adnn thrif olunmu
formasdr. Ehtimal edilir ki, avundurlar XI-XII srlrd Slcuq ouzlarnn
trkibind Cnubi Qafqazn ialnda itirak etmi v myyn hisssi bu ayn
axd razid yaamdr. ay hmin tayfann ad il adlandrlmdr.
Etnotoponimdir. Azrb. toponimiyasnda bu etnonimin ovdar (Daksn)
variant da ilnmkddir. rqi Sibir dnizinin .-ind aun qubasi adl krfz,
Maqadanda aun ay v aun adl r-n da mvcuddur.
ay Qaraqal oyk., mr. Dvi r-nunun l Quu i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Etnotoponimdir. ay v qaraqal (etn.)
komponentlrindn ibart olan toponim "ay knarnda yerln Qaraqal
kndi" mnasndadr. Xamaz r-nu razisindki Qaraqal kndindn
frqlndirmk n bel adlandrlmdr. Qaraqal tayfasnn mskunlamas
nticsind yaranm mntqlrdndir.

186
 ay Qaraqoyunlu oyk., mr. ki r-nunun Suma i..v.-d knd.
ncayn sahilind, datyi dznlikddir. Etnotoponimdir. Vaxtil bu razid
maldarlqla mul olan qaraqoyunlu tayfasnn skkiz yata olmudur. XIX
srin ortalarnda qaraqoyunlular bu yataqlarda yaay mntqlrinin sasn
qoymular. ay v qaraqoyunlu komponentlrindn dzlmi toponim "ay
knarndak Qaraqoyunlu kndi" mnasndadr.
ay Qurban oyk., mr. Qobustan r-nunun Qurban i..v.-d knd.
Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Etnotoponimdir. Oykonim ay v Qurban
(etnotoponim) komponentlrindn dzlib, "ay knarndak Qurban kndi"
mnasndadr.
ay Qurban or., sad. Qobustan r-nunun ay Qurban kndi
razisind palq vulkan. Qaz v neftli palq xr. Adn razisind yerldiyi
eyniadl yaay mntqindn almdr.
ay Tumas oyk., mr. Qubadl r-nunun Hmzli i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilinddir. Kemi ad Tumasl olmudur. Knd XIX srd Da
Tumas kndindn (indiki Cbrayl r-nu) km aillrin Hkri ay sahilind
mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim "ay knarnda yerln
Tumasl kndi" demkdir.
ay z oyk., mr. Yardml r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Vil
aynn sahilind, Tal dalarnn tyinddir. Toponim ay v z (knd ad)
komponentlrindn dzlib, "ay qrandak z kndi" demkdir.
ayarx oyk, sad. Gyay r-nunun Qarabaqqal i..v.-d knd.
Dznlikddir. Knd Gyay ayndan ayrlan ayarx adl arxn sahilind
salnd n bel adlandrlmdr. Oykonim "ayn kiik qolunun sahilind
salnm knd" mnasndadr.
ayrl oyk., dz. Gyay r-nunun Qzlaac i..v.-d knd. irvan
dznddir. Oykonim ayr (srnn yeralt zolar olan otdur) v -l (bolluq
bildirn k.) komponentlrindn dzlib, "ayrla zngin olan yer" demkdir.
ayknd oyk., mr. l.Xanlar r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Krkayn knarnda, drd yerlir; 2. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. Trtr aynn sahilind, datyi raziddir. Kemi ad Alxasl
olmudur. Yaay mntqsi Alxasl kndindn kb glmi aillr trfindn
onlara mxsus bin yerind salnmdr; 3. ki r-nu razisind knd. Alazan-
yriay kkliyinddir; 4. ua r-nunun rlan i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqlri ay knarnda yerldiyin gr ayknd
adlandrlmdr.
ayqaran hidr., mr. Gdby r-nunda min. bulaq. aylarn
qard yerd qaynad n bu ad almdr.
ayqraq oyk., mr. Masall r-nunun Bdlan i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Oykonim ay (su hvzsi) v qraq (knar, sahil) szlrindn
dzlib, "ayn qra, ay knarnda salnm knd" mnasndadr.

187
 _ ayqoa hidr., mr. Ouz r-nu razisind ay. Daal aynn sol
qolu olub, 10 km.- qdr uzanaraq ana ayla qoa axd n bel adlanr.
ayqovuan oyk., mr. 1. smayll r-nunun Qalacq i..v.-d knd.
Ba Qafqaz silsilsinin tyind, Qalacq aynn (Gyayn qolu) sol, Banov
aynn is sa sahilinddir. Knd hmin aylarn qovuduu razid salnd
n bel adlandrlmdr; 2. Klbcr r-nunun Adaban i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsini XX srin vvllrind
Dmiridam kndindn xm aillr Buzluq (Qaraay da adlanr) v Qurdlusu
aylarnn qovuduu sahd salmlar. Toponim kndin corafi mvqeyini
tyin edir.
aylaq hidr., sad. Xocavnd r-nu razisind ay. aylx variantnda
da qeyd alnmdr. R-nun Qaraknd v Muanl kndlrind d aylaq yeri
adl mikrotoponimlr mvcuddur. Dilimizd aylaq mvqqti axarl ay
yatana deyilir.
aylaqqaya oyk, mr. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. XIX
srd burada ermnilrin mskunlamas il laqdar kndin ad Xtsabert (erm.
"ay dandan qala") adlandrlmd. 1992-ci ildn kndin ad zn
qaytarlmdr. Oykonim aylaq (ay yata) v qala (tikili) szlrindn dzlib,
"ay yata yaxnlnda qala" demkdir.
aylaqay hidr., mr. Cbrayl r-nu razisind ay. Araz aynn sol
qoludur. Araza atmr. Balca olaraq ya sularndan qidalanr. Suvarma n
geni istifad edilir. aylaq (burada "quru ay yata") v ay (su hvzsi)
szlrindn dzlib, "yata quru olan ay" demkdir.
aylax hidr., sad. smayll r-nu razisind ay. ayn yata yay
fslind quru olduu n bel adlandrlmdr. Hidronimin sonunda q ssi yerli
tlffz uyunlaaraq x ssi il vz olunmudur.
aylaxl hidr., dz. Gyay r-nu razisind cay. Hidronim "mvqqti
axan olan, yata quruyan ay" demkdir.
aylx hidr., sad. Xocvnd r-nu razisind ay. aylax hidroniminin
variantdr. "ay yata" demkdir.
ayl oyk., dz. 1. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Coaz
aynn sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Kndin razisi vvllr Qraq
Ksmn kndinin qlaq yeri olmudur. Sonralar bu knddn xm qzyetrli
nslin mnsub aillr ayl kndinin bnvrsini qoymular; 2. amax r-
nunun Gylr v Dzerjinovka i..v.-d iki knd. Pirsaat ay sahilind, datyi
raziddir. Bu kndlr 1846-c ild baxbyli v aakiibyli adl elatlara
mnsub aillrin mskunlamas nticsind yaranmlar; 3. mkir r-nunun
Seyfli i..v.-d knd. mkir aynn sahilinddir. Yerli halinin mlumatna
gr, yaay mntqsini Qazax r-nunun ayl kndindn glmi aillr
salmlar; 4. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Krkayn sahilind,
datyi raziddir. Knd XIX srd glm ermnilr orada mskunladqdan

188
sonra Verin ayl (erm. "Yuxar ayl") adlandrlmdr. 1992-ci ildn bu
oykonim ayl kimi rsmildirilmidir. ayl adl btn yaay mntqlri
ay knarnda yerldiklri n bel adlandrlmdr.
ayl Kommuna oyk., mr. Qazax r-nunun ayl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Knd XIX srin 30-cu illrind Qraq Ksmn v b. kndlrdn
kb glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Coaz aynn
sahilind yerln v Cayl adlanan bu kndin adna kollektivlm illrind
rmzi olaraq Kommuna (lat. "mumi" mnasnda olan bu sz burada "icma"
mnasnda ilnmidir) komponenti artrlmdr.
ayrab hidr., dz. Balakn r-nu razisind ay. Balakn aynn
qoludur. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, ayn ad ay (su hvzsi) v
rb (etn.) szlrindn dzlib. "rb ay" mnasndadr. slind, ay (su
hvzsi) v -rab (avar. -l kilisi) komponentlrindn dzlmi bu hidronim
"ayl, ay yata" demkdir.
ay Rsullu oyk., mr. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Axnca aynn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsini Dz Rsullu
kndindn ayrlm aillr salmlar. Oykonim ay v Rsullu (etnotoponim)
komponentlrindn dzlib, "ay knarndak Rsullu kndi" mnasndadr.
ayrud oyk., mr. Lerik r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Oykonim ay (su hvzsi) v rud (tal. "ay")
komponentlrindn dzlib, "ay kndi, ayl knd" mnasndadr.
Toponimiyada tsadf olunan mxtlif dillr mxsus iki eynimnal szn
birlmsidir.
eman oyk., dz. Lerik r-nunun Osyedr i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim fars dilindki em (em, gz, bulaq) v -an (mkan v
cmlik bildirir) komponentlrindn dzlib, "bulaq yeri, bulaqlar" demkdir.
embasar oyk., mr. Babk r-nunun Nehrm i..v.-d knd.
Arazboyu dznlikddir. XIX srin vvllrin qdr kndin razisi Kznt
kndinin kin sahsi olmudur. embasar "su basar yer" demkdir. Yerli
sakinlr kndin sl adnn emsara olduunu sylyirlr. em (bulaq) v
sara (xalis, saf) szlrindn dzlmi bu corafi ad is "saf su" kimi izah olunur
v vaxtil traf zonada karbonat bulaqlarn ox olmas il laqlndirilir.
emli oyk., sad. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Dalq
raziddir. 1959-cu ildk ad irkinli olmudur. irkinli trk-monqol mnli
bir tayfann addr. XIII srd monqollarn trkibind Azrb.-na glmi
irkinlilr sonralar qzlba hrbi ittifaqna girmilr. 1959-cu ildn knd adnn
mnas guya pis yozulduundan kndin razisindki emli adl bulan ad il
rsmildirilmidir. Oykonim "gzl bulaq, bulaqlar" demkdir.
eyilaxtarma or., mr. Qobustanda palq vulkan. Umbak neft
yatandan m.-da, Ceyrankemz aynn sahilind, dniz sviyysindn 270

189
m. yksklikddir. Oronim eyil (xrda da) v axtarma (palq vulkan)
komponentlrindn dzlib, "xrda dal palq vulkan" mnasndadr.
eyilda or., mr. Qobustanda palq vulkan. Umbak neft yatandan
m.-dadr. Oronim eyil (xrda da) v da (msbt relyef formas)
komponentlrindn dzlib, "xrda dal da" demkdir.
eyilda oyk., sad. Bak hri, Qarada r-nunda tq. Qobustandadr.
Neft yataqlarnn kfi il laqdar salnm bu yaay mntqsi adn eyniadl
dadan almdr.
drovtala oyk., mr. Balakn r-nunun Sambul i..v.-d knd. Mazm
aynn sahilinddir. sl ad ederabtaladr. Oykonim ederab (avar. "dar,
ensiz") v tala (trafa nisbtn frqli yer) szlrindn dzlib, "dar, ensiz tala"
mnasndadr.
lbi hidr., sad. Tovuz r-nunda ay. Axnca aynn qoludur.
Etnotoponimdir.
lbilr oyk., sad. Brd r-nunun Otuzikilr i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsini lbi (mvlvi drvi ordeninin bas) ad
il tannan bir qrup aildn ibart nsil sald n knd bu nslin ad il
adlandrlmdr. Etnotoponimdir. 1933-c ild Cbrayl r-nunun Datumas
i..v.-d d lbilr adl knd qeyd alnmdr. randa lbi, Krmda
lbilr (Plodova), Rusiyada elyaba (elyabinsk) adl yaay mntqlrinin
olduu da mlumdur.
mbrk or., sad. Kiik Qafqazda arm. mbrk "halqa, dair,
qvs" demkdir.
mbrknd oyk., mr. Bak hrind corafi razi v kemi
yaay sahsi. mbr (dair, yri, qvs, halqa) v knd (yaay mntqsi
termini) komponentlrindn dzlib, "dairvari, qvsvari knd" mnasndadr.
Knd hqiqtn d trafa nisbtn bir qdr yksklikd, dairvi sahd
yerlmidir.
mbrxac oyk., sad. Lan r-nunun Khnknd i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsi bysllr nslin
mnsub aillrin mbrxa adl yerd mskunlamas nticsind
yaranmdr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, burada stnd xa kli
olan mbr (yumru) formal da var imi. Oykonim "zrind xa olan yumru
da" mnasndadr. Qbl r-nu razisind mbrov (dairvi su) bula adl su
obyekti qeyd alnmdr.
mn or., sad. Xocavnd r-nu razisind da. Etnotoponimdir.
Trkdilli xlc tayfasnn cmnli tirsinin adn dayr. 1933-c ild Fzuli r-
nunun Qohmdli i..v.-d imn adl yaay mntqsi qeyd alnmdr.
mnli oyk., sad. Adam r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. sas 1918-ci ild qoyulmu bu knd vvllr Qara mnli
adlanrd. Yaay mntqsi trkdilli xlclrin mnli tirsinin adn ks

190
tdirir. Etnotoponimdir. XIX srin ortalarnda 59 aildn ibart, Mil-Qaraba
dzlrind maldarlqla mul olmu mnlilr sonralar oturaq hyata kerk
bu razid Qara mnli, Aa mnli v Yuxar mnli kndlrinin sasn
qoymudular.
mnliay hidr., mr. Lan r-nu razisind ay. Qozlu kndinin c.-
undan axaraq lv (Hkri aynn qolu) ayna tklr. ay z balancn
mnli adl yerdn ald n bel adlanr. Bzn pkay da adlanr. Bu da
Birinci pk kndinin yaxnlndan axd ndr.
mrdr hidr., mr. Balakn r-nu razisind ay. Katex aynn
qoludur. ay z adn axd eyniadl drdn almdr. Hidronim mr/amra
(duman, iskin, tutqun, bulanq) v dr (mnfi relyef formas)
komponentlrindn dzlib, "dumanl, tutqun dr" mnasndadr.
nnb oyk., mr. Ordubad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Da
tyinddir. nnab variantnda da qeyd alnmdr. 2003-c ildn nnb
kimi rsmildirilmidir. Trk dillrind n "nglin az, haalanm bir ey"
mnasnda ilnir. Yaay mntqsi d Arazn qollarndan birinin ikiy
blndy, haaland yerd yerlir. Oykonim "suyun haaland yer,
suayrc" mnasndadr.
nglr or., mr. ki r-nu razisind da. Daz silsilsinin
zirvsidir. Hn. 672 m. Yerli halinin mlumatna gr, dan ad n (duman,
iskin) v glr (glmk felindn) szlrindn dzlib "nli, dumanl"
mnasndadr.
pli oyk., sad. Klbcr r-nunun Lev i..v.-d knd. Lev aynn
sahilind, dalq raziddir. Tdqiqatlarn fikrinc, toponim ouz tayfalarndan
pnilrin (cbni/caban) ad ile baldr. Etnotoponimdir.
riboan oyk., sad. rur r-nunun Drvili i..v.-d knd.
riboan ay sahilinddir. Oykonim eyniadl ayn ad il baldr. Hidronim
ri (xrdavat xrdavat alverisi) v boan (bomaq telindn)
komponentlrindn dzlib, "xrdavat boulan ay" demkdir.
rc oyk, sad. Gyay r-nunun rk i..v.-d knd.
Dznlikddir. XVIII srin birinci yarsnda Nadir ahn Hindistana yr
zaman vtglrd ilmk n rc yaltindn gndrdiyi trklmi
seyidlr Azrb.-nn mxtlif r-nlarna yaylmdlar. Gman edilir ki, yaay
mntqsini hmin yaltdn krlm aillr sald n knd bel
adlanmdr.
rk or., sad. Quba r-nu razisind da. Buduq kndindn m.-q.-
ddir. Hn. 2394 m. Dan adnn fars dilindki rgah (otlaq, r yeri)
szndn olmas gman edilir. Da kemid maldarlarn r v otlaq yeri
olmudur.
rk oyk., sad. Gyay r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Kndin razisi kemid r yeri olduundan bel adlandrlmdr.

191
 rkn oyk., mr. Cbrayl r-nunun Horovlu i..v.-d knd.
Dznlikddir. Knd r adl sahd salnmdr. r (r yeri) v knd (d
ssi sonralar dmdr) komponentlrindn dzlmi bu oykonim "r
yerind salnm knd" mnasndadr. 1933-c ild kndin ad rknt
variantnda qeyd alnmdr.
rkn hidr., sad. Fzuli r-nu razisind ay. Arazn sol qoludur.
ay razisindn axd rkn kndinin adn dayr.
rktar oyk., sad. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsini kolan tayfasna mnsub aillr
rktar adl yerd saldqlar n bel adlandrlmdr. rktar "icari"
demkdir. Grnr, kndin razisi vvllr kin sahsi kimi icary verilirmi.
roktar hidr., sad. Klbcr r-nu razisind min. bulaq. Bulaq adn
razisind yerldiyi eyniadl yaay mntqsindn almdr.
rli oyk., sad. Qubadl r-nunun Hal i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yaay mntqsini sofulu tayfasna mnsub aillr rli adl
razid salmlar. Etnotoponimdir. Qazax r-nunun kinci xl kndind rlilr
nsli yaayr. Astafa r-nunun Sadxl kndind rlinin dyirman adl
mikrotoponim qeyd alnmdr. Cnubi Azrb.-da da eyniadl knd mvcuddur.
rlilr oyk., sad. Brd r-nunun Mollal i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsini Qubadl r-nunun rli kndindn glmi
aillrin sald haqqnda mlumat verilir. Etnotoponimdir.
rmdaar or., mr. Aberon r-nu razisind da. Qanlgln c.-q.-
inddir. Hn. 1379 m. rm (toponimik termin kimi "duman zola") v daar
(dahar sznn yerli tlffz formas olub, "dalq"; "alaq, yast da"
demkdir) komponentlrindn dzlmi bu oronim "dumanl da" mnasndadr,
rmdin or., mr. Gyay r-nunun Qaramrym kndindn c.-da
da. Hn. 351 m. Oronim rm (duman zola) v din/dn (da, drg)
szlrindn dzlib, "sr dumanla rtlm alaq da" demkdir.
rtyz oyk., mr. Krdmir r-nunun Mollaknd i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irvan dznddir. Oykonim rt (mnblrd "suvarlma
n xsusi quru") v yz (yaz sznn thrif olunmu formas olub, "l,
dzn" mnasndadr) komponentlrindn dzlib, "suvarlma n qurusu
olan l" demkdir.
tkn oyk, sad. Qusar r-nunun Zindanmuruq i..v.-d knd.
Datyi raziddir. XIX srd Quba qzasnn Qrz icmasna mxsus oba kimi
yaranm, sonralar daimi yaay mntqsin evrilmidir. etkn avar dilind
"birli" demkdir.
tindray hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. Zym aynn
sol qoludur. Mnbyini 2600 m. hndrlkdn alr. Sel hadislri mahid
edilir. ay z adn Zym aynn yuxar hvzsindki eyniadl drdn

192
almdr. Dr is ahda silsilsinin m.-q. trfind, gedi-gli tin olan
Qanl dan m. yamacnda yerldiyi n tindr adlanmdr.
tirdadrsi hidr., mr. ahbuz r-nu razisind ay. Nurs kndi
razisindki eyniadl yerdn axd n bel adlandrlmdr. Yerli halinin
mlumatna gr, hmin yerd iki byk adra oxar da olduu n ora
adrda drsi deyilir. Hidronim sonralar tirda drsi formasna
dmdr.
ran oyk, sad. Sabirabad r-nunun Azadknd i..v.-d knd.
Muan dznddir. Bzi tdqiqatlarn ehtimalna gr, toponim igir
(kemid suvarma mqsdil Kr ay sahilind qurulan suqaldran arxn ad)
szndn v mkan bildirn -qan kilisindn ibart olub, "igir yeri"
mnasndadr. ran eyni zamanda bir tayfann addr.
xmansu hidr, mr. Lan r-nu razisind ay. lv aynn sol
qoludur. Hidronim xman (qalxan, pillkn) v su komponentlrindn dzlib,
"qalxan su" mnasndadr.
ldran oyk, sad. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsini 1828-ci ild Trkiynin ldran adl
razisindn kb glmi ermni aillri salmlar. Trkiyd ldran adl knd
indi d qalmaqdadr. Trk dillrind ldr/ldr "ay, lal, suyun rplmas,
trafa yaylmas; qzblnm" mnasnda ilnir. Oykonim "lalli yer" v ya
"mcrasndan xan ay" mnasndadr.
lpaqda or., mr. Adam r-nu razisind da. Qazan kndindn
m.-q.-d yerlir. Hn. 1202 m. Dan yamaclar andndan orada bitki
rtynn olmamasna gr bel adlanmdr. Kelda oroniminin sinonimidir.
nqlda or, mr. Tovuz r-nu razisind da silsilsi. Muruz dann
qoludur. Zym, srik v Fndql aylarnn suayrcsdr. Dan ad onun
sthind vulkan mnli nqllqlarn olmas il baldr.
raq oyk, sad. 1. Dvi r-nunda knd. Datyi raziddir. Yaay
mntqsi erkn orta srlr aid raqqala adl qalann yaxnlnda yerldiyi
n bel adlandrlmdr. Qala qdimd dmnin yaxnlamasn trafdaklara
xbr vermk n ba brcn stnd tonqal yandrlmas il laqdar olaraq
bel adlanmdr. Bu mdafi qalas erkn orta sr aid mnblrd Xurs,
Xursan, Xursanqaya kimi qeyd alnmdr; 2- Klbcr r-nunda knd. Trtr
aynn sahilinddir. sl ad raqldr. Yaay mntqsi XIX srd Lan r-
nunun raql kndindn kb glmi aillr trfindn salnm, kemi
yaay mntqsinin ad il adlandrlmdr.
raqqaya or, mr. Dvi r-nu razisind, mirxanl kndindn c.-
da, Yan silsilsinin c.-.-ind da. Hn. 1232 m. Kemi ad Xursanqaya olmu,
sonralar qayann stndki erkn orta srlr aid raqqalann ad il raqqaya
adlanmdr. traf kndlrin halisi bu da Sngi Xurs (Xurs qayas) adlandrr.

193
Oronim VII srd Xorsvem, IX-X srlr aid rb mnblrind Xurs (Xors,
Xirs) qayas klind qeyd alnmdr. Fars. xrs "ay" demkdir.
raqdr oyk, mr. Xanlar r-nunun eyniadl i..v.-d qsb. Qsb
1930-cu ild tkil olunarkn bu ad almd. Sonralar ermnilr toponimi z
dillrin evirrk iragidzor (raql dr) kimi rsmildirmidilr. 1992-ci
ildn qsbnin kemi ad yenidn zn qaytarlmdr. Etnotoponimdir.
raql oyk, sad. l.Adam r-nunda knd. Datyi raziddir; 2.
Daksn r-nunda knd. Murovda silsilsinin tyinddir; 3. Lan r-nunda
knd. Qaraba silsilsinin tyinddir. Toponim znd qzlbalarn raql
tayfasnn adn ks etdirir. Etnotoponimdir. Sfvilrin hakimiyyti dvrnd
raqllarn bir hisssi irvana krlmd. XIX srd onlarn bir qolunun
Cavad qzasnda yaamas haqqnda mlumat verilir. Dastanda irak (knd,
ay), rvan quberniyasnda raxl (iki knd v bir knd xarabal), Cnubi
Azrb.-da raxl (knd) toponimlrinin qeyd alnmas bu etnotoponimin
yaylma arealnn geniliyindn xbr verir.
raqlba or., mr. Lan r-nu razisind da. Da r-ndak raql
kndinin ba trfind (yuxar hisssind) yerldiyi n bel adlandrlmdr.
r-r bulaq hidr, mr. Ouz r-nunda bulaq. Bulaq suyun ssin
uyun olaraq bel adlandrlmdr.
rplbin oyk, mr. Zaqatala r-nunun Yuxar Tala i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Knd rpl adl yerd salnm bin sasnda
formalam, adn da buradan almdr. rpl "quru kol-kos", "aacn
budanm nazik ubuqlar" mnasndadr.
ikli or., dz. 1. Klbcr r-nunda da; 2. Babk r-nunda dr.
Oronim "ikl rtlm" mnasndadr. Fitotoponimdir.
ikli oyk., dz. 1. Gdby r-nunun nkboan i..v.-d knd.
Haaqaya dann tyinddir. Kndin halisi kemid Fndql kndi
yaxnlnda Artp adl yerd yaam, XIX srin vvllrind is Anqran
aynn sahilind yerln indiki raziy kmdr. Knd ayn ad il Arqran
adlandrlmdr. Yaay mntqsinin ilk sakinlri kemi Qazax qzasndan,
Ermnistann Qaraqoyunlu, Gnc qzasnn Qarasaqqal kndlrindn kb
glnlr olmudur. 1991-ci ildn rmzi olaraq ikli adlandrlmdr; 2.
Sabirabad r-nunun Muan Gncli i..v.-d knd. Muan dznddir. Kemi
ad ullu olmudur. Yaay mntqsinin ad guya yax sslnmdiyin gr
dyidirilmidir. Rmzi mna dayr.
ii hidr., sad. Quba r-nu razisind ay. abran aynn sol qoludur.
ii trk dillrind "tz, tr" mnasndadr.
ii oyk., sad. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Adn razidki eyniadl aydan almdr. Bzi tdqiqatlara gr,
toponim tat dilindki u (aac) v Azrb. dilindki -i (pe-snt bildirn k.)
komponentlrindn dzlib, "odunu, aac mmulat hazrlayan" mnasndadr.

194
 iibin oyk, mr. Zaqatala r-nunun Matsex i..v.-d knd. "Tz bin,
tz knd" mnasndadr.
idiba or., mr. Zaqatala r-nu razisind da. sl ad edibadr. R-
nun Sabunu kndinin m.-q.-ind edilr adl yer var. edi saxur dilind bitki
(qj bitkisi) addr. Oronim "edilr yerinin ba, yuxars" mnasndadr.
igil hidr, sad. amax v Xz r-nlar razisind ay. Sumqayt
aynn sol qoludur. Mnbyini Dbrar dann yamacndan (1650 m.
hndrlkdn) alr. Balca olaraq, ya v yeralt sulardan qidalanr. Hidronim
karluqlarn trkibin daxil olan trkdilli igil tayfasnn ad il baldr.
Etnotoponimdir. Trkmn ouzlar Amudryadan in qdrki razid yaayan
rq trklrini igillr adlandrrdlar.
igil or, sad. 1. Xzr dnizind, Bak arxipelaqnda ada. Bndovan
burnundan c.-.-d, Sngi Muan adasndan c.-q.-ddir. Palq vulkanlar
nticsind yaranmdr. Sahillri dniz lplri il mntzm yuyulduu n
ruslar adaya Oblivnoy (irli, irlnmi) ad vermidilr; 2. igil adasnda
eyniadl palq vulkan. Ouzlarn trkibind Azrb.-na glmi igillrin ad il
baldr. Etnotoponimdir.
ilbrt oyk, mr. Trtr r-nunun ardaql i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Caraberd, Craberd variantlarnda da qeyd alnmdr. Oykonim il
(topa, yn, nsil) v brt/berd/brd (sli r. olan bu sz "qala, hasar, divar"
mnalarnda baqa dillr d kemidir) komponentlrindn dzlib, "insanlara
aid qala v ya icma, knd" mnasndadr. Ermnilr bu kndi Cerabert kimi
rsmildirmidilr. 1992-ci ildn kndin indiki ad brpa edilmidir.
ilgir oyk., sad. 1. Qusar r-nunun Urva i..v.-d knd. Qusar aynn
sahilind, Qusar maili dznliyinddir; 2. Xamaz r-nunun Aa Zeyd i..v.-d
knd. Samur-Dvi ovalndadr; 3. Xamaz r-nunun Nrcan i..v.-d knd.
Mzarayn sol sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Tdqiqatlarn
ehtimalna gr, kndin ad XVI srd Anadoluda yaranm Boz Ulus tayfa
ittifaqna daxil olan ilaxir tayfasnn ad il baldr. Etnotoponimdir.
ilgir or., sad. Quba r-nu razisind da. aacq ay il Qaraayn
suayrcnda yerlir. Hn. 993 m. Etnotoponimdir.
ilgir hidr, sad. Quba r-nu razisind ay. Etnotoponimdir.
ilt or, sad. Klbcr r-nunun ldran kndindn c.-da da. Hn.
1561 m. ilet variantnda da qeyd alnmdr. ilt "iskin, sis, qat duman"
mnasndadr.
ilgz or, mr. Lan v Klbcr r-nlar razisind da. Mxtkn
silsilsinin . hisssind zirvdir. Hn. 2362 m. Toponim il/cil (sucaq yer,
bataqlq) v gz (gdiyin n alaq yeri, da belind arm) szlrindn dzlib,
"tyind sucaq yer, bulaq olan arm" mnasndadr. Dan tyind, Lan r-
nu razisind eyniadl bulaqlar var.

195
 ilgz hidr, sad. Lan r-nu razisind, ilgz dann tyind min.
bulaqlar. Adn eyniadl dadan almdr.
ili/iri or., sad. ki r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
zirvsidir. Hn. 3242 m. ili/iri dialektlrimizd "srkn", "irli"
mnalarnda ilnir. Azrb.-da iri adl bitki nv d var.
illigl hidr, mr. Xanlar r-nu razisind gl. Hidronim illi (su
sahsinin mumi zahiri grn) v gl (su obyekti) komponentlrindn
dzlib, "sthi illi, xal grnn gl" demkdir.
ilov or., sad. Xzr dnizind, Aberon arxipelaqnda ada.
Tdqiqatlarn verdiyi mlumata gr, kemi ad Ronis, sonralar is ahilan
olmudur. Xzr dnizi sviyysinin enmsi nticsind rdk (Urunos) adas
il birlmidir. trfdn sualt riflrl hatlnmi adann sthi sasn
qumluq v dalqdr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, Aberon balqlar,
xsusil Zir v Trkan kndlrinin halisi buradan balq tutmaqla yana, yaz
vaxt otlaq kimi d istifad edir. Orta sr rb syyahlar bu adada ov
heyvanlarnn (xsusil ceyran) znginliyindn v adann q otla kimi istifad
olunmasndan shbt arlar. Oronim "illi, xall" mnasndadr. Bu da adadak
heyvanlarn zahiri grnn ks etdir bilr. Ada ken yzillikd Jiloy da
adlanmdr.
ilov oyk., sad. Bak hri zizbyov r-nu razisind tq. ilov
adasnda yerldiyi n adann adn dayr.
imn oyk, sad. Fzuli r-nunun Cuvarl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. sl ad mndir. Yaay mntqsi mnlikd (yal otla rtlm
sahd) salnd n bel adlandrlmdr. Oykonim mnli tayfasnn
adndan da ola bilr. ahbuz r-nunun Bink v Keili kndlrind imnyurd
adl yerlr qeyd alnmdr.
imkar or., mr. Xanlar r-nu razisind da. Gnc v Krk
aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 1400 m. Oronim im (tamam, tamamil) v
kar (da) komponentlrindn dzlib, "dalq" mnasndadr.
inar oyk., sad. Clilabad r-nunun Cngan i..v.-d knd. Oykonim
inar aacnn ad il baldr. Kndin razisind inar aaclarnn zngin
olduunu bildirir.
inar hidr., sad. Clilabad r-nu razisind min. bulaq. Eyniadl
kndin razisind olduu n bulaq kndin adn dayr.
inarlar oyk., sad. Dvi r-nunun Dz Bilici i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsini XIX srd Quba qzasnn Gmr
knd icmasna mnsub aillr inarlar adl yerd vvlc oba kimi salm,
sonralar is daimi yaay mntqsin evirmilr. Oykonim "inar aac il
zngin" demkdir.
inarl oyk., sad. 1. Bilsuvar r-nunun Mirclal i..v.-d knd. Muan
dznddir. Yaay mntqsi XIX srin sonlarnda Rusiyann mrkzi

196
quberniyalarndan krlm rus aillrinin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Knd vvllr Velikoknyazevka, bir qdr sonra Novoqrajdanovka
adlandrlmdr. razisindki inar aaclarnn oxluuna gr 1991-ci ildn
inarl ad il rsmildirilmidir; 2. Qax r-nunun Qum i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsi XVII srd Dastann
Saxur mahalndan kb glmi halinin inarl adlanan yerd mskunlamas
nticsind yaranm v salnd razinin ad il adlandrlmdr; 3. mkir r-
nunun eyniadl i..v.-d qsb. Datyi dznlikddir. Yaay mntqsini
XX srin vvllrind Azrb.-na krlm almanlar salm v 1931-ci ildk
Yelenendorf, sonralar Georgiyevsk, 1941-ci ildn Leninfeld, 1962-ci ildn is
Lenin adlandrlmdr. 1947-49-cu illrd Ermnistandan zorla qovulmu azrb.
aillr burada yerldirilmidir. 1992-ci ildn inarl ad il rsmildirilmidir.
Rmzi mna dad gman edilir.
inartala oyk., mr. Xamaz r-nunun Qusaray i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi Quba r-nunun Qrz kndindn glmi
aillr trfindn inarl tala adlanan yerd salnmdr. Oykonim "inar
aaclar olan tala" mnasndadr.
inqar or., mr. Byk Qafqazda da. Oronim in (sra, crg) v
qar/kar (yksklik, da) szlrindn dzlib, "da silsilsi" demkdir.
inqar hidr., sad. Zaqatala r-nu razisind ay. Adn eyniadl dadan
almdr.
iragidzor bax: raqdr.
iraql oyk., sad. amax r-nunun Sabir i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin tyind, Pirsaat aynn sahilinddir. Qzlbalarn raql tayfasnn
adn ks etdirir. Etnotoponimdir.
iraquz oyk., sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinddir. Oykonim iraql, iraqlar toponimlrinin variant olub, "iraq
tayfas yaayan knd, iraqllara mxsus knd" demkdir.
irgilay hidr., mr. Zaqatala r-nu razisind ay. liabad aynn
m.-ndan balayb, Qanx ayna atmam itir. Qafqaz dillrind (lak dili) iri
"kiik, balaca" demkdir, gil Azrb. dilinin dialektlrind "arx, ay qolu"
mnalarnda ilnir. Hidronim "kiik arx, kiik ay qolu" mnasndadr.
irvalq hidr., sad. Xocal r-nu razisind ay. Azrb. dilinin
dialektlrind mxtlif variantlarda ilnn bu sz "su rna", "lal"
mnasndadr.
itaxl oyk., dz. 1. Adam r-nunun Qrvnd i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir; 2. Daksn r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Murovda
silsilsinin tyinddir; 3. Lan r-nunun Alxasl i..v.-d knd. Hocazsu aynn
sahilind, datyi raziddir. Oykonim "qardan hrlm prl
hatlnmi" v ya "qardan hrlm daxmalar olan knd" mnasndadr.

197
 itaq oyk., sad. Siyzn r-nunun Aba i..v.-d knd. itaq
"qardan hrlm pr"dir. Azrb.-nn bir ox kndlrind bel prlrdn
indi d istifad olunur.
iyni oyk., sad. 1. Asu r-nunun rb-sarvan i..v.-d knd. irvan
dznddir; 2. Ucar r-nunun Qaradal i..v.-d knd; 3. Ucar r-nunun Kiik
Qaladrsi (kemi Kirovknd) i..v.-d knd. irvan dznddir. Oykonim
iyni tayfasnn adn ks etdirir. Etnotoponimdir. XVI srd qzlba
tayfalarndan biri olan v mnc qacar tayfasna mnsub iynilri Sfvi ah
Thmasib (1524-76) syankar xarakterlrin gr lknin mxtlif razilrind
yerldirmidi. ran razisind iynilr daha geni yaylmdlar.
oban Abdall oyk., mr. Samux r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Krkayn sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Etnotoponimdir. Yaay
mntqsi obanlar v ya obanilrin abdall tirsinin mskunlamas
nticsind yaranmdr.
obanbaba or., mr. Qbl r-nu razisind da. Ba Qafqaz
silsilsindn ayrlm qollardan biridir. Dada obanbaba adl pir mvcuddur.
Da kemid sitayi yeri olan bu pirin adn dayr. Oronim "mqdds oban"
mnasndadr.
obanemda or., mr. Qobustan razisind yksklik.
Ceyrankemz aynn orta axarndan soldadr. Hn. 315 m. Oronim
obanem (dada olan bulan ad) v da (msbt relyef formas)
szlrindn dzlib, "oban bula olan da" mnasndadr.
obanuxur or., sad. Babk r-nu razisind da. Da sahsindki
oban uxuru (drsi) oroniminin ad il baldr.
obanda or., mr. 1. Adam r-nunun Qiyasl kndindn m.-q.-d
da. Hn. 627 m.; 2. Gdby r-nunun c.-unda da. mkir ay il onun
qolunun suayrcnda yerlir. Hn. 2502 m.; 3. Gdby v mkir r-nlarnn
srhdind da. Hn. 1734 m.; 4. Qazax v Tovuz r-nlan arasnda sra dalar.
Grcstanla srhdd, Kr v Qabrr aylarnn suayrcnda yerlir. n hndr
zirvsi obandadr (894 m). Ursolu da adlanr. Dan razisi kemid Qazax
qzasnda yaayan ellrin yaylaq yerlri olmudur. obanda oronimlri bu
dalarda obanlarn yayda qoyun srlri saxlamas il baldr.
obangrhmz oyk., sad. Klbcr r-nunun srik i..v.-d knd.
Tutqunayn (Trtr aynn qolu) sahilind, Qonqur dann tyinddir.
Kndin razisi kemi rvan quberniyasnn obangrkmz kndinin qlaq
yeri olmudur. Yaay mntqsi sonralar hmin knddn ayrlm aillrin
daimi mskunlamas nticsind yaranmdr. R-nun razisind eyniadl min.
bulaq da vardr. Hidronim obangrkmz variantnda da qeyd alnmdr.
Oykonim "oban grk olmayan" mnasndadr.
obanknd oyk., mr. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, inqilabdan vvl

198
Novoivanovka kndind xsi tsrrfatlarda obanlq ednlr 1925-ci ild
Alaac adlanan bu yerd torpaq sahsi verilmidi. 1925-1926-c illrd bir ne
oban z aillri il birlikd burada mskunlaaraq kndin sasn qoydular. Ona
gr d knd obanknd adlandrlmdr.
obankol oyk., sad. Zaqatala r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
obankol v ya obankdrn adl kol bitkisinin adndandr. Knd bu bitki il
zngin olan razid salnd n bel adlandrlmdr. Fitotoponimdir.
obansnaq oyk., mr. Tovuz r-nunun Santala i..v.-d knd. Kiik
Qafqaz dalarnn tyinddir. Yaay mntqsinin Snaq danda obanlarn
yurd yeri olmu razid salnd n bel adlandrlmas ehtimal olunur.
Oykonimi obanilr tayfa ad il balayanlar da var. Kndin adnn qdim
yaay mskni kimi qala tikililri il zngin olan Snaq dann v razidki
obanda silsilsinin adndan olmas da mmkndr.
obaz hidr., sad. Ouz r-nu razisind ay. Hidronim opuz
(gdk, qsa yapnc) sznn fonetik variant olub, "gdk ay"
mnasndadr.
ocuxmrcanl oyk, mr. Cbrayl r-nunun axrl i..v.-d knd.
Yaay mntqsi XIX srd Cavadaa Cavanir mxsus razid salnmdr.
Etnotoponimdir. Mrcanl tayfa adn znd ks etdirir. Burada ocuq sz
yaay mntqsini Byk Mrcanl kndindn frqlndirmy xidmt edir.
Oykonim "kiik Mrcanl kndi" mnasndadr.
oxqar or., mr. ki r-nu razisind da. yriayn yuxar axarndan
soldadr. Hn. 739 m. Tdqiqatlarn fikrinc, slind xqar olan bu oronim
qdim trk dillrindki ik (knar, qraq) v kar (da) szlrindn dzlib,
"knar da" mnasndadr.
olada or., mr. Adam r-nu razisind da. Qiyasl kndindn q.-
ddir. Hn. 904 m. Oronimin etnotoponim olmas v II srd hunlarn trkibind
Qafqazda mskunlam trkmnli ol/ul tayfasnn ad il ball ehtimal
edilir. Azrb. dilinin dialektlrind ola "hamar olmayan", "kl-ktr yer",
"tplik" mnalarnda ilnir. Oronim "sthi hamar olmayan da" mnasndadr.
olaxl oyk., sad. ki r-nunun Cfrabad i..v.-d knd. yriayn
sahilinddir. sl ad olaqldr. Etnotoponimdir.
olpan or., sad. Gdby r-nu razisind da. Azrb.-nn qrb r-
nlarnda olpan sz "tplik, kiik dalq" mnasnda ilnir. R-nun Eymir
kndind olpan qayas, Daksn r-nunda olpan yal, Tovuz r-nunda olpan
drsi kimi mikrotoponimlr qeyd alnmdr. Trkdilli xalqlarda olpan dan
ulduzu Zhrnin (Venerann) addr. Etnotoponim olmas da mmkndr.
Qrzstann Kokar r-nunda olpon kndi, ssk-Kul vi-laytindo olpan-Ata
hri var.

199
 olpan hidr., sad. Gdby r-nu razisind ay. mkir aynn
qoludur. Arqdam kndinin razisindn axd n Anqdam ay da adlanr.
ay balancn olpan dandan aldna gr bel adlandrlmdr.
omaxtur oyk., mr. rur r-nunun Yengic i..v.-d knd. rur
dznddir. omaxdur, amaxtur variantlarnda da qeyd alnmdr. Gman ki,
sli amaxdar olan bu oykonim "adarac" demkdir.
omradr hidr., mr. Zaqatala r-nu razisind ay. Katex ay
hvzsinddir. Hidronim omra (bulanq) v ya mr (dumanl, iskinli) v
dr (ay drsi) komponentlrindn dzlib, "bulanq ay drsi" v ya
"dumanl, iskinli dr" kimi izah olunur. ay axd drnin ad il
adlandrlmdr.
opaqansu hidr., mr. Ouz r-nunda ay. sli apaansudur. ki r-
nu razisind ay apaan adlanr. Hidronim "srtl axan su" mnasndadr.
opurlu oyk., sad. Klbcr r-nunun Lev i..v.-d knd. Lev aynn
sahilind, Murovda silsilsinin tyinddir. Kemi ad opur Hseynlidir.
Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini Daksn r-nunun
Qabaqtp kndindn km opur Hseyn adl xs saldna gr bel
adlandrlmdr. Qazax r-nunun Qaymaql kndind opurlular tayfas qeyd
alnmdr. Bu sbbdn oykonimin etnotoponim olmas da mmkndr.
ororbin oyk., mr. Balakn r-nunun Qullar i..v.-d knd. Mazm
aynn sahilind, datyi raziddir. Knd vvllr oror adlanan binnin
razisind salnmdr. Oykonim oror (avar. "kiik lal") v bin
komponentlrindn ibart olub, "kiik lalli bin" demkdir.
orman oyk., sad. 1. Klbcr r-nunun srik i..v.-d knd. Qonqur
dann tyinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, kndi vaxtil indiki
Xanlar r-nunun Ball kndindn xm aillr orman mesi adlanan sahd
saldqlarna gr menin ad il adlandrlmdr; 2. Lan r-nunun amknd
i..v.-d knd. Qaraba silsilsinin tyinddir. Oykonimin trk mnli orman
(me) sznn variant olduu ehtimal edilir. Bzi tdqiqatlara gr, orman
emotoponimdir, or tayfasnn adn ks etdirir.
ormanl oyk., sad. Kbcr r-nunun Vanklu i..v.-d knd. Xan
aynn sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. XIX-XX srlrd Dovanl
v Vng kndlrindn glmi ermnilr burada mskunladqdan sonra kndi
Qarnakar (erm. qarna - oyuq, srhd niangah v karda) adlandrmdlar.
1992-ci ildn kndin ad ormanl kimi rsmildirilmidir. Etnotoponimdir.
ovdar or., sad. Daksn r-nu razisind da. ovdar kndindn c.-
dadr. Hn. 1733 m. Oronim haqqnda tdqiqatlar mxtlif mlahizlr irli
srrlr. Bzi tdqiqatlarn fikrinc, da vaxtil burada sasn ovdar bitkisi
kildiyin gr bel adlandrlmdr. Tdqiqatlarn bir qismi is bel hesab
edir ki, oronim odar (davar alverisi) sz il baldr. Guya yaylaq yeri olan
bu daa vvllr tez-tez odarlar glrmi. Tdqiqatlarn byk ksriyyti

200
oronimi slcuq-ouzlarn audar/ovuldar/aundur tayfa ad il balayrlar.
Zngilan r-nunda Araza tkln Oxuayn kemi ad da aundur olmudur.
Bu ayn traf kemid aundur mahal adlanmdr.
ovdar oyk., sad. 1. Daksn r-nunun eyniad i..v.-d knd. ovdar
dann m. yamacndadr. Yaay mntqsinin 1869-cu ild yaranmas
haqqnda mlumat verilir. Adn razidki eyniadl dadan almdr.
Etnotoponimdir; 2. Klbcr r-nunun Balbel i..v.-d knd. ovdar aynn
(Trtr aynn qolu) sahilinddir. Etnotoponimdir.
flgl hidr., mr. Lan r-nu razisind gl. Hidronim fl (otlu) v
gl komponentlrindn dzlib, "otlu (yosunlu) gl" mnasndadr.
hranl oyk., dz. Krdmir r-nunun Xrdapay i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, vaxtil burada oxlu ceyran
srlri olduundan kndin ad eyranl imi, sonralar thrif olmudur. slind,
kndin ad kranl olmaldr. Oykonim kr (biilmi taxln yerd qalan
hisssi), -an (mkan bildirn k.), -l (k.) komponentlrindn dzlib. Gman
ki, knd vaxtil biilmi taxl zmisinin v ya binyin yerind salnmdr.
kk Xuluf oyk., mr. mkir r-nunun Planknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. 1917-ci ild Gnc qzasnda Xuluf adl yalnz bir yaay
mntqsi qeyd alnmdr. Oykonim "kkd yerln Xuluf kndi"
mnasndadr.
kkoba oyk., mr. Zaqatala r-nunun Gym i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Vaxtil Car kndin mxsus olan bu oba
kollektivlm illrind daimi yaay mntqsin evrilmidir. Knd kkd
yerldiyi n bel adlandrlmdr.
l Aammmdli oyk., mr. Sabirabad r-nunun lilambyli i..v.-d
knd. Muan dznddir. Yaay mntqsini mili r-nunun Aammmdli
kndindn ayrlm aillr salmlar. Oykonim l (bayr, sas knddn aral) v
Aammmdli (vvlki yaay yerinin ad) komponentlrindn dzlib.
"knardak Aammmdli kndi" demkdir.
l Bedli oyk, mr. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Muan dznddir. Oykonim l v Bedli (etnotoponim) komponentlrindn
dzlib, "knarda olan Bedli kndi" demkdir. Burada l komponenti yaay
mntqsini r-nun razisindki Bedli adl knddn frqlndirmy xidmt
edir.
l Dllk oyk., mr. Sabirabad r-nunda knd. Muan dznddir.
Oykonim l (dznlik) v Dllk (etnotoponim) komponentlrindn dzlib,
"ld, dznlikd yerln Dllk kndi" mnasndadr. Toponimin birinci
komponenti yaay mntqsini r-nun razisindki Yaxa Dllk kndindn
frqlndirmy xidmt edir.
l rb oyk., mr. Krdmir r-nunun Muradxan i..v.-d knd.
irvan dznddir. Oykonim l (dznlik) v rb (etnotoponim)

201
komponentlrindn dzlib, "dznlikd yerln rb kndi" mnasndadr.
Toponimin trkibindki birinci komponent yaay mntqsini kemid bu
razid mvcud olmu oxsayl rb komponentli (rb Qarada, rb ltiki,
rb Sarvan, rb Mehdiby v b.) kndlrdn frqlndirmy xidmt edir.
l Qubal oyk., mr. Krdmir r-nunun rbqubal i..v.-d knd.
irvan dznddir. Toponimin birinci komponenti kemid burada mvcud
olmu ri Qubal knd adnn birinci komponentinin qarldr v "knar"
mnasndadr. Toponimin ikinci komponenti is, mtxssislrin fikrinc,
rbkufli etnoniminin thrif olunmu formasdr. rb iallar dvrnd (VII
sr) raqn Kuf mahalndan krlm tayfalardan biri olan rb-kuflilr bu
razid mskunlamdlar.
l Quu oyk., mr. Dvi r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Kemid Aa Quu da adlanmdr. Da Quu
toponiminin qarldr. Oykonim l (dzngah, aa) v Quu
(etnotoponim) komponentlrindn dzlib, "dznlikd olan Quu kndi"
mnasndadr.
pdr oyk., mr. Zngilan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. pdr variantnda da qeyd alnmdr. Yerli halinin
mlumatna gr, yaay mntqsi Cnubi Azrb.-nn pdr kndindn
kb glmi aillr trfindn salnmdr. Tdqiqatlara gr, toponim p
(trk dillrind "xrda dal v qumlu, bitkisiz da yamac") v dr (mnfi
relyef formas) szlrindn dzlib, "xrda dal, qumlu, bitkisiz dr" demkdir.
rkli oyk., sad. Xocavnd r-nunun Gnli i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi XIX srin vvllrind randan glmi ermni
aillrinin rkli adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. Ermnilr
kndi Hatsi (erm. "rkli") adlandrmdlar. 1992-ci ildn kndin ad yenidn
zn qaytarlmdr.
ubuqlu oyk., dz. Qusar r-nunun Qusar hr i..v.-d knd. Qusar
ay sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Yaay mntqsi 1965-ci ild
Tcrb (balq) stansiyas yannda salnmdr. Oykonim ubuq (burada
"itil", "ting") szndn v -lu k.-sindn ibart olub "itillik, tinglik"
demkdir.
udulu oyk., dz. Qax r-nunun Turacl i..v.-d knd. Tdqiqatlar
oykonimi udul (avar dilind "xarabalq, sahibsiz yer") sz sasnda "sahibsiz
yer" kimi izah edirlr. slind, u (at) v dul (yer, dr) komponentlrindn
ibart olan bu oykonim "atxana", "at saxlanan yer" mnasndadr. Qbl r-
nundak Tvl oykoniminin sinonimidir. Knd vaxtil salnd razinin adn
dayr. 1728-ci ild rvan quberniyasnn qdr nahiysind eyniadl knd
qeyd alnmdr.
udulubin oyk., mr. Zaqatala r-nunun Yuxar Tala i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Kndin razisi kemid Yuxar Tala kndinin

202
bin yeri olmudur. Sonralar hmin knddn kn hali bin yerind
mskunlamdr. Oykonim yerli halinin dilind dlbin kimi tlffz
olunur. d bu razid bitn bitkinin addr.
"udulu kndin mxsus bin" mnasndadr.
uxadurmaz or., mr. ki r-nu razisind da. Ba Qafqaz
silsilsinin zirvsidir. Hn. 3597 m. Oronim uxa (kii st geyimi) v durmaz
(srn, dn) komponentlrindn dzlib "stnd uxa durmayan, yni
yamaclar srkn, sldrm da" demkdir.
uxadurmaz hidr., sad. ki r-nu razisind ay. Ki aynn sol
qoludur. Mnbyini Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndan (3280 m.
yksklikdn) alr. Tez-tez sel hadislri olur. Adn eyniadl dadan almdr.
uxanl oyk., sad. 1. Salyan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Kraynn sahilind, Cnub-rqi irvan dznddir. Kemi ad
Sleymanknd olmudur. 1872-ci ild ba vermi zlzl nticsind amax
qzasnn uxanl kndindn km aillr burada mskunlamdlar. Bu
vaxta qdr kndin razisi irvann dalq zonasnda yaayan uxanl tayfasnn
qla olmudur; 2. Qobustan r-nunun Tkl i..v.-d knd. Acayn mnb
hisssind, dalq raziddir. uxanl tayfasnn ad il baldr. Etnotoponimdir.
uxur Qbl oyk, mr. Qbl r-nunun Mirzbyli i..v.-d knd.
Yaay mntqsi qdim Qbl hrinin xarabalqlarnn yaxnlnda kk
yerd yerldiyi n uxur Qbl adlanr. Qdim hrin xarabal nisbtn
ykskddir.
uxurzmi oyk. mr. Dvi r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Oykonim uxur (kk) v zmi (fars. "yer") szlrindn
dzlib (- burada bitidirici saitdir), "uxur yer, kk yer" demkdir. Knd
hqiqtn d kk yerd salnmdr.
uxurmhl oyk, mr. Adam r-nunun Xdrl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim uxur (kk) v mhl (mhll, kndin bir hisssi)
komponentlrindn dzlib, "uxurda, kkd olan mhll" mnasndadr.
uxuroba oyk, mr. Xamaz r-nunun Qmlqlaq i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Oykonim uxur (kk) v oba (kndin bir hisssi)
komponentlrindn dzlib, "uxurda olan oba" mnasndadr. Knd hqiqtn
d kkd yerlir. Kollektivlmdn sonra oba daimi yaay mntqsin
evrilmidir.
uxurtumas or., mr. Qbl r-nu razisind da, Ba Qafqaz
silsilsinin zirvsidir. Hn. 3576 m. Da vaxtil burada mvcud olmu eyniadl
kndin ad il adlandrlmdr. Oykonim Da Tumas (Cbrayl r-nu) adnn
qarldr.
uxuryurd oyk., mr. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
uxuryurd kkliyinddir. Yaay mntqsi XIX srin birinci yarsnda rus
aillrinin krlmsi nticsind yaranmdr. vvllr yaylaq yeri olmu bu

203
razi uxurda, kklikd yerlir. Oykonim "kklikd yurd yeri"
mnasndadr.
uxuryurd hidr., sad. amax hrindn m.-da, uxuryurd
kndinin yaxnlnda min. bulaqlar. Malic n istifad olunur. Adn
yaxnlndak yaay mntqsindn almdr.
uqak or., sad. Balakn r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
zirvsidir. Hn. 2761 m. Avar. uqak "bnvr", "sas", "balanc" demkdir.
ullu oyk, sad. 1. Adam r-nunun Quzanl i..v.-d knd; 2. Adam r-
nunun Maqsudlu i..v.-d knd. Qaraba dznddir; 3. Cbrayl r-nunun Da
Tumas i..v.-d knd. Gyn lnddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonimin
dzgn variant olludur v bu ad znd hun mnli ol tayfasnn adn ks
etdirir. Cnubi Azrb. razisind d ullu adl knd qeyd alnmdr.
ullutp or., mr. Aberonda da v palq vulkan. Etnotoponimdir.
umalar oyk, sad. Brd r-nunun Qaradmiri i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. sl ad Cumalardr. Yaay mntqsi cumalar nsli
trfindn salndna gr hmin nslin adn dayr. Etnotoponimdir.
urki or., sad. Aberon arxipelaqnda ada. Toponimiyada ur/uru
"nql", "qum v nqlla rtlm dayaz yer" mnalarnda ilnmidir, ki is
tat. "yksklik, da" demkdir. Oronim adann sxurlarn tyin edir.
uruxuqke or., mr. Dalq Qarabada arm. Oronim urux (urka
lpaq qayalq) v uqke (qrz dilind oku, zbk dilind kki " zirv, dan
ba" demkdir) komponentlrindn dzlib, "lpaq zirv" mnasndadr.
utorva hidr., mr. Qusar r-nu razisind ay- utor (buz, qarla
rtlm) v va (ba sznn fonetik variant) komponentlrindn ibart olan
bu hidronim razidki dan adndandr, "buzla rtl zirv" demkdir.
uturda or., mr. Quba r-nu razisind da. Oronim utur (buzlu,
qarla rtlm) v da (msbt relyef formas) komponentlrindn dzlib,
"zirvsi qarla rtl da" mnasndadr.
uvalda or., mr. Bak hrind da. Qdim mit yas olan
uvala bnzdiyin gr bel adlandrld gman edilir. Etnotoponim olmas
da mmkndr.
uva oyk., sad. Astara r-nunun Siyaku i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Etnotoponimdir.
k oyk., sada. Astara r-nunun Plik i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Tal dilindki (aac, taxta) v k (qoqu lvazimat) szlrindn
dzlib. Grnr, qoqu lvazimatnn taxtadan olan hisssi bu kndd dzldiyi
n knd bel adlandrlmdr.
nxanl oyk., sad. Clilabad r-nunun Astanl i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir. sl ad umaxanldr. Yaay mntqsi XIX
srin sonlarnda muanl tayfasna mnsub umaxanl nslinin mskunlamas
nticsind yaranmdr.

204
 nzli bax: Cnzli.

Dd

Dabaql or., sad. Culfa r-nu razisind da silsilsi. ahbuz r-nu il

srhdddir. Dan zirvsinin tabaa (mitd ildiln aac qab) oxarl il
laqdar olaraq bel adlandrlmas ehtimal edilir. Gman etmk olar ki, dan
ad vaxtil razidki dabbaqxanann (dri alanan emalatxana) adndan
yaranm, yaxud vaxtil burada Dabbaql adl yaay mntqsi olmu, da da
hmin kndin ad il adlandrlmdr.
Dabaltay hidr., mr. Zaqatala r-nu razisind ay. Dabalt
(dialektlrimizd daval/ dabal sz "cld, iti" mnalarnda ilnir) v ay (su
hvzsi) komponentlrindn ibart olan hidronim "srtl axan ay, iti ay"
mnasndadr.
Dabanbulaq hidr., mr. amax r-nu razisind bulaq. Daban (dan,
qayann aa hisssi) v bulaq (su obyekti) komponentlrindn dzlib, "dan
aa hisssind qaynayan su" mnasndadr. Daban komponenti toponimiyada
geni yaylmdr: Adaban, Adabanay, Qaynaqdaban (Klbcr), Dabansar
(Ermnistan), Daken-Daban, lan-Daban, Turgen-Daban (in) v s.
Dalqan-aylaq hidr., mr. Cbrayl r-nu razisind ay. Hidronim
dalqan/dalqan (daan, su basan) v aylaq (aybasan yer)
komponentlrindn dzlib, "daan, traf basan ay", "mcrasndan xan ay"
mnalarndadr.
Dadabyli oyk., sad. Sabirabad r-nunun Qara Gney i..v.-d knd.
Kr aynn sahilind, dznlikddir. Yaay mntqsi XIX srd Yuxar
Dadabyli v Aa Dadabyli ad il iki mstqil hissdn ibart olmu,
Sovet hakimiyyti illrind birlmidir. Oykonim rbbalolan tayfasnn
dadabyli tirsini ks etdirir. Kndd bu tiry mnsub aillr mskunlamlar.
Etnotoponimdir.
Dadal oyk., sad. Adam r-nunun Xndrstan i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Yaay mntqsi dadal nslinin mskunlamas
nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
Daduri or., mr. Dvi r-nu razisind da. Tdqiqatlara gr,
oronim Dudahari adnn thrif uram formasdr. Dan ad tat dilindki du
(iki) v dahar (qaya) szlrindn dzlib (-i mnsub. kilisidir), "iki qayal
da" mnasndadr.
Da Bilici oyk, mr. Dvi r-nunun Dz Bilici i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Oykonimin birinci komponenti (da) onu digr eyniadl oykonimdn
(Dz Bilici) frqlndirmy xidmt edir, ikinci komponent is kngrlilrin
bilici tayfasnn adn ks etdirir, "dalq razid olan Bilici kndi" demkdir.

205
 Da Cyir oyk, mr. mkir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Cyir
aynn (Kr aynn qolu) sahilind, dalq raziddir. Yerli halinin
mlumatna gr, yaay mntqsini XIX srin vvllrind Ermnistan
razisindn v Qarabadan kb glmi aillr salmlar. Yaay mntqsi
adn yerldiyi dalq razidn v Cyir aynn adndan almdr.
Da Xil oyk, mr. Salyan r-nunun Navah i..v.-d knd. Salyan
dznddir. XX srin vvllrind amax qzasnda xil adl kri maldar
tayfa yaayrd. 1933-c ild Da Xil v Xilmirzli adl iki daimi yaay
mntqsi qeyd alnmdr. Oykonimin birinci komponenti onu eynisasl digr
oykonimdn (Xilmirzli) frqlndirmy xidmt edir.
Da Ksmn oyk., mr. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Astafa aynn sa sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Knd daa yaxn
razid yerldiyi n v razidki Qraq Ksmn kndindn frqlndirmk
mqsdil bel adlandrlmdr. Ksmn qazaxlarn bir tayfasnn addr.
Oykonim "da tyind olan Ksmn kndi" mnasndadr.
Da Kolan oyk., mr. Qobustan r-nunun Quu i..v.-d knd. Pirsaat
ayndan 3 km. aral, datyi raziddir. Yaay mntqsi kolan tayfasnn
dalq razid mskunlamas nticsind yaranmdr. Kndin razisind XI-
XII srlr aid qdim yaay yerinin xarabal qalr. Oykonim "dalq razid
yerln Kolan kndi" mnasndadr.
Da Qll oyk., mr. Klbcr r-nunda knd. Dikyurd yaylasnn
tyinddir. Oykonimin birinci komponenti (da) kndin yerldiyi corafi
mvqeyi bildirir, ikinci komponent is etnotoponimdir. "Dalq razid, da
tyind olan Qll kndi" mnasndadr.
Da Quu oyk., mr. Dvi r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gilgilayn sa sahilindn 6 km. aral, Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir.
Oykonimin birinci komponenti (da) onu digr eyniadl oykonimdn (l
Quu) frqlndirmy xidmt edir. kinci komponent is quu tayfa adn ks
etdirir. "Dalq razid olan Quu kndi" mnasndadr. Knd Qlnov dann
yaxnlnda yerlir.
Da Maanl oyk, mr. Cbrayl r-nunun Da Tumas i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi maanl (v ya maanl)
tayfasnn dalq razid mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim
"dalq razid yerln Maanl kndi" mnasndadr. Knd bu adla r-nun
razisindki Maanl v ya Araz Maanls kndindn frqlnir.
Da Tumas oyk, mr. Cbrayl r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Kemi ad Tumas olmudur. Sonralar bu
knddn ayrlm aillr Tumasl (Brd v rur r-nlar), aytumas (Qubadl r-
nu) kndlrini saldqdan sonra, birini digrindn frqlndirmk mqsdil da
yamacnda yerln bu knd Da Tumas adlandrlmdr.

206
 Da Tumas or., sad. Cbrayl r-nu razisind da. Qaraba
silsilsinin c.-q. tklrind zirvdir. Hn. 1579 m. XX srin vvllrind
Tumasl da ad il qeyd alnmdr. Sonralar Da Tumas kndinin ad il
adlandrlmdr. Dan yksk yerind Tumasata adl srdab - pir d var.
Da z oyk., mr. Yardml r-nunun ay z i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Kemi ad lkin z olunmudur. nqilabdan vvl
burada z adl bir knd olmudur. Bu knddn xm aillr sonralar ay
sahilind yeni yaay mntqsi salm v onu ay z adlandrmdlar. Da
yamacndak vvlki z kndi is Da z adn almdr.
Da z hidr., sad. Yardml r-nunda ay. Da z kndinin
razisindn axd n bu kndin adn almdr. Dazay variantnda da
qeyd alnmdr.
Daaral or., mr. Xz r-nu razisind, Ba Qafqaz silsilsind zirv.
Hn. 1276 m. Oronim "aralda, knarda yerln da" mnasndadr.
Daayataq hidr., sad. Aberon yarmadasnn m.-q. hisssind
axarsz or gl. Alaq dalq raziddir. Kemid hmin razid qda qoyun
yataqlar olmudur v razi d Daayataq (yni "da dnd yataq")
adlanmdr. Gl z adn yerldiyi razidn almdr. Hidronim Dayataq,
Dayata variantlarnda da qeyd alnmdr.
Dadaan oyk, sad. Xocal r-nunun Harov i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Toponim Azrb.-da bitn v qdimdn mqdds, pis
qvvlrdn qoruyucu hesab ediln dadaan aacnn ad il baldr.
Fitotoponimdir. Azrb.-da bu bitkinin ad il Dadaan da (Xanlar v ahbuz
r-nlar), Dadaanl dr (Ouz, Qbl, Qubadl, Zngilan, Qazax, Clilabad r-
nlar), Dadaanl Qobu (ki), Dadaanldz (Cbrayl), Dadaan tpsi
(Xocavnd) v s. oronimlr d qeyd alnmdr.
Dadaan hidr., sad. Acabdi v Adam r-nlar razisind ay.
Qarqar aynn qoludur. Adn razidki eyniadl kndin adndan almdr.
Dad oyk., sad. Xocavnd r-nunda knd. Datyi raziddir. XIX
sr aid sndlrd Ta kimi qeyd alnm bu kndin ad XX srd Tyak
variantnda ilnmidir. Bzi tdqiqatlar bu corafi ad trk dillrind
"snacaq", "kb", "oba" mnasnda ildiln tyk sz il laqlndirirlr.
1992-ci ildn corafi mvqeyin gr Dad adn almdr.
Dal oyk., sad. Quba r-nunun Qrmz Qsb i..v.-d knd. Qudyal
aynn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsi Byk Vtn
mharibsindn sonrak illrd dalq razid alma balarnn salnmas il
laqdar sovxoz iilri n yaradlmdr.
Dalq Qaraba Muxtar Vilayti (DQMV) Azrb.-da, Kiik
Qafqazn . hisssind yerlir. 1923-c il iyulun 7-d tkil edilmidir. Be
inzibati r-nu (Lan, Xocal, ua, Xocavnd, Klbcr), iki hri, iki yz
iyirmi knd v qsbni hat edn dalq lkdir. Dniz sviyysindn orta

207
hndrly 1100 km.-dir. m.-dan v q.-dn lknin byk bir hisssini tutan
Murovda (n hndr zirvsi Byk Kirsdir. Hn. 2725 m.) sra dalar il hat
olunmudur. Hmin sra dalar .-o doru tdricn alalr v ay drlri il ox
paralanm ykskliklr (150-500 m.) klind Kr-Araz ovalna qovuur.
DQMV-d tez-tez zlzl hadislri ba verir. aylar tropik da aylar olub,
Krn hvzsin daxildir. ri aylar Trtr, Xan, Qarqar, Quruay,
Kndlnaydr.
Dast oyk., mr. Quba r-nunun Buduq i..v.-d knd. Yan
silsilsinin (Byk Qafqaz) yamacndadr. Oykonim "da stnd salnm
knd" mnasnda olub, kndin yerldiyi corafi mvqeyi bildirir.
Dayurd oyk, mr. Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. XIX srin
90-c illrind randan kb glmi ermni aillrinin Dayurd kndind
mskunlamasndan sonra Saruen/Soruen (daknd) adlandrlm, 1992-ci
ildn kndin vvlki ad brpa edilmidir. Oykonim "dada salnm yurd"
mnasndadr.
Dahar oyk., sad. smayll r-nunun Mdri i..v.-d knd. Girdiman
aynn sahilind, datyi raziddir. Kemi ad Dahar Mulux olmudur.
Yaay mntqsi Mulux kndindn xm aillrin Dahar adl yerd
mskunlamas nticsind yaranmdr. Tat dilind dahar "qaya", xalq
terminologiyasnda is corafi termin kimi "dal, nqll yer", "tp", "alaq v
yast da" mnalarnda ilnir. Dahar komponentli toponimlr r-nun razisind
geni yaylmdr: Khndahar, Srdahar, Daharda, Daharda drsi v s.
Dainakadzor hidr., mr. Xocavnd r-nu razisind ay. Kiik Hkri
(kr) aynn qoludur. Danakidzor variantnda da qeyd alnmdr. Hidronim
dainak (daylax sznn thrif formas) v dzor (erm. "dr") komponentlrindn
dzlib, "daylax drsi" mnasndadr. Azrb. dilind daylaq birillik at balasdr.
Grnr, kemid bu ayn yaxnlnda daylaq yetidirildiyi n ay bu ad
almdr.
Dal Dikqal or., mr. ki r-nu razisind da. Oronim dal (arxa trf,
dal trf), dik (aquli istiqamtd olan, hndr yer, yksklik) v qal (qdim
trkdilli yazl abidlrin dilind "dik" sznn sinonimi kimi ilnmidir.
Qafqaz dillrindki "tp" mnal kval sznn d bu szdn trdiyi gman
edilir) komponentlrindn dzlib, "arxada olan dik, hndr yer" v ya "arxas
hndr da" demkdir.
Dalaqo oyk., dz. Quba r-nunun Gilzi i..v.-d qsb. Yaay
mntqsi eyniadl qlaq yerind salnmdr. Oykonim dala (Azrb. dilindki
"tala" sznn tat dilind tlffz formas) komponentindn v mkan bildirn -
qo kilisindn dzlib, "talalq, tala yeri" mnasndadr.
Dalal oyk., dz. Xamaz r-nunun Nabran i..v.-d qsb. Xzr
dnizinin lpdyn sahilind yerldiyi n bel adlandrlmdr.

208
 Dalqaya oyk., mr. Quba r-nunun Rk i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim "arxas qaya olan" mnasndadr.
Damarn hidr., dz. ki r-nu razisind ay. Aa axarnda Ki ay
adlanr. ayda tez-tez sel hadislri ba verir. ki hri yaxnlnda ayn
zrind iki SES tikilmidir. Aa axarnda suvarma n geni istifad olunur.
Hidronim damar (toponimik termin kimi "ay yata, axar su hvzsi, ay, ay
qolu, arx" mnalarnda ilnir) v -n (qdim element olub, -cq k.-sin
uyundur) komponentlrindn dzlib, "kiik ay", "ay qolu", "ay yata"
demkdir.
Dambulaq oyk, sad. Lan r-nunun lv i..v.-d knd. Mxtkn
silsilsinin yamacndadr. Oykonim eyniadl bulan ad il adlandrlmdr.
Bulan ad is dam (st rtl, tikili) v bulaq (su obyekti termini)
komponentlrindn dzlib, "st bal bulaq", "stnd tikili olan bulaq"
demkdir.
Damcl oyk, sad. Xanlar r-nunun Qzlca i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Knd qonu Qzlca kndi il birlmidir. Yaay mntqsi adn
kndin razisindki Damcl bulann adndan almdr. Bulan ad suyunun
damc-damc axmas il laqdardr. Qazax r-nunun Da Salahl kndi
razisind, Avey dann lap dibind damc-damc axan v Damcl adlanan
bulaq da mvcuddur.
Damal oyk, sad. Klbcr r-nunun Kolata i..v.-d knd. Datyi
raziddir. XIII srd monqol yrlrind itirak etmi, sonralar Azrb.
razisind mskunlam damal tayfasnn ad il bal olduu ehtimal edilir.
Etnotoponimdir.
Damlamaca oyk, sad. Qobustan r-nunun Drknd i..v.-d knd.
Kndin razisind Damlamaca adl maara var. Yaay mntqsi hmin
maarann adn dayr. Dilimizd damlama sz "daldalanacaq", "snacaq"
mnalarnda ilnir. Maarann ad da bu mna il baldr.
Dana oyk, sad. Zaqatala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qarasu
aynn (Qanx aynn qolu) sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir.
Oykonim Xll srin ortalarnda Slcuq ouzlarnn trkibind Azr.-na glmi
trk mnli dana (zbk, qaraqalpaq, qazax, qrz v trkmnlrd tana)
tayfasnn adndan v mnsubluq bildirn - kilisindn ibart olub, "dana
tayfasna mnsub olanlar" demkdir.
Danaba or., mr. Ouz r-nu razisind da. Daal ay il Xalxal
aynn hvzlri arasnda yerlir. Hn. 2726 m. Oronim Dana (knd ad) v
bas (yuxar trf) szlrindn dzlib (burada - mnsub.k.-sidir), "Dana
kndinin yuxar trfi" demkdir.
Danaqranl or., mr. 1. Qazax r-nunun m.-q. hisssind da.
Ermnistanla srhdddir. Hn. 608 m.; 2. Danaqranl dann tyind l.
Da z adn tyindki ln adndan almdr. ln ad is burada bitn

209
danaqran otunun adndandr. Danaqran soanaql bitkidir. Trkibind zhrli
alkoloid olduundan heyvanlar onu yemir.
Danaqrt oyk, sad. Ordubad r-nunun Drns i..v.-d knd. Vnnd
aynn (Arazn qolu) sahilind, datyi raziddir. Danaqrrd variantnda da
qeyd alnmdr. Danaqrt xrda yaban otdur. Knd z adn razinin bitki
rtyndn almdr.
Danayeray hidr., mr. Xanlar r-nu razisind ay. R-nun razisindki
Danayeri kndindn axd n kndin ad il adlandrlmdr.
Danayeri oyk, mr. Xanlar r-nunun Qzlca i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Yaay mntqsi vvllr dana saxlanlan v Danayeri
adlandrlan yerd salnd n hmin sahnin adn almdr. Oykonimi
trkdilli dana (tana) tayfasnn ad il d balayrlar.
Dandx oyk, sad. Qbl r-nunun Tikanl i..v.-d knd. Znglqaya
dann tyinddir. Yaay mntqsini XIX srin vvllrind Tikanl
kndindn kb glmi aillr Dandx adl yerd salmlar. Danlq corafi
termin kimi "bozqr, otsuz yer", "quru yer", "lpaq yer" mnasndadr. Dan
sznn "quru" mnasna Aberon yarmadasndak Danor glnn adnda da
rast glmk olar.
Danquli hidr., sad. Xzr hvzsind ay. Azrb. dilinin
dialektlrind danql/danqul/dngil "bo", "badansovdu", "hrdn-bir"; danqr
"daz"; danqar "byk vanna, hvz" mnalarnda ilnir (burada -i mnsubluq
bildirir). Hidronim "arabir axan, mntzm axmayan ay" v ya "byk hvzy
tkln ay" kimi izah oluna bilr.
Daray hidr., mr. Xocal r-nu razisind ay. Qarqar aynn sol
qoludur. ay yuxar axnnda dar drlrdn kediyi n bel adlandrlmdr.
Hidronim dar (ensiz) v ay (su obyekti) komponentlrindn ibart olub, "ensiz
ay" mnasndadr.
Dardr oyk, sad. Daksn r-nunun hmdli i..v.-d knd. Dstfur
aynn (Gnc aynn qolu) sol sahilindn 2 km. aral, da tyinddir. Kemi
ad Mollal v ya Molla Mmmd olmudur. Knd Dardr adlanan yerd
salnmdr. Oykonim kndin yerldiyi razinin corafi mvqeyini tyin edir,
"Dardrd salnm knd" mnasndadr.
Dardoqqaz oyk., sad. Zaqatala r-nunun Gym i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kemi ad Ulam (qd. trk. "keid" mnasndadr) olmudur.
Yaay mntqsi XVIII srd Dastandan glmi avar aillrinin Dardoqqaz
adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. Toponim dar (keilmsi
tin olan) v doqqaz (qap, keid) szlrindn dzlib, "dar keid" demkdir.
Daralar oyk., sad. Brd r-nunun Klntrli i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsini daralar nslin mnsub aillr sald n
bel adlandrlmdr. Nsil is adn kemid nsli vzif saylan "daralq"dan
almdr. Dara/darua/darua (monqol. daruxu "sxmaq", "daraltmaq",

210
mcazi mnada "mhrlmk") orta srlrd monqol istilasna mruz qalm
lklrd, o cmldn Azrb.-da monqol xannn vergi toplayan v halini
siyahya alan nmayndsi, inzibati mmur olmudur. sasn hkmdar
trfindn tyin ediln daralar lazm gldikd yerli halidn yardm hrbi
hisslr tkil edir, asayii qoruyurdular. Qzl Ordada onlar baskak, bzi rq
lklrind is hn adlanrdlar. Vzif ad kimi Daramlik (Ordubad r-nu)
oykonimind saxlanlmdr.
Darda or., mr. 1. Cbrayl r-nunun c.-q. hisssind da. Hn. 765
m; 2. Culfa r-nu razisind da. linc v Gilan aylarnn suayrcnda yerlir.
Hn. 1923 m; 3. Gdby r-nu razisind da. Gman edilir ki, toponimiyada
Dan qobusu (mili), Dan drsi (Fzuli), Dar dz (Ovuz), Dan yeri (Brd,
mili, Yevlax, Gyay, ki) v s. mikrotoponimlr d daxil olmaqla dar
komponentli toponimlr dnli bitki ad il laqdardr. Lakin dilimizd
"qumda", "su ayrlan, su blnn yer" mnasnda da dar sz ilnir ki, bu da
xsusil oronimlr xas xsusiyytlrdir.
Darda hidr., sad. Culfa r-nu razisind, Culfa hrindn m.-.-d,
orlu ay drsind min. bulaqlar. Dniz sviyysindn 800-900 m.
hndrlkd, Darda mrgm yata yaxnlndadr. Yksk minerallam,
karbon qazl suyunda mrgm vardr. sb, dri v s. xstliklrin
malicsind istifad edilir. Hidronim razid yerln eyniadl dan adndan
yaranmdr.
Dardq oyk., dz. Clilabad r-nunun Ada i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi XIX srd maldarlqla mul olan
bir qrup ailnin Danlq adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr.
Oykonim "dan kiln yer" mnasndadr. Fitotoponimdir. Qax r-nunun Gllk
kndind d Darlq sahsi adl yer qeyd alnmdr.
Darquba oyk., mr. Lnkran r-nunun Krglan i..v.-d knd. Br
aynn sahilind, Lnkran ovalndadr. Kndin ad XIX sr aid sndlrd
Daraknd, 1917-ci ild Daraoba, 1933-c ild is Darquba variantnda qeyd
alnmdr. Tal dilind Daqova kimi tlffz edilir. Oykonim dara (etnonim)
v oba (el, nsil, knd) komponentlrindn dzlib, "daralar kndi" demkdir.
Etnotoponimdir.
Darvada or., mr. Gdby r-nunda da. ahda silsilsinin m.
yamacndadr. Hn. 1756 m. sli Tavuradadr. Tdqiqatlar bu oronimin qd.
trk dillrindki tavur/tabur (k arabalarnn drg yeri, dayanacaq)
szndn olduunu sylyirlr. Qdim trklr uaqlar, qadnlar v qocalarn
mindiklri arabalar, habel samal heyvanlar nisbtn yksk yerd, ay v ya
bulaq knarnda ar v arabalar dairvi surtd bir-birin bnd edirdilr. Bel
drg tabur/tavur adlanr v qfil hcumlardan mdafi xarakteri dayrd.
Darvazbin oyk., mr. Balakn r-nunun Qazma i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Oykonim darvaz ("keid", "aq yer", "krp", "iki ba

211
arasnda prdn keid yeri") v bin ("mvqqti yaay yeri" "alaq",
"knd") komponentlrindn dzlib, "keidd olan bin" mnasndadr. XX
srin vvllrind Grcstan razisind Darvaz (Darbazi) adl iki yaay
mntqsi, Cavanir qzasnda (Qaraba) is Darvaz adl xarabalq qeyd
alnmdr.
Darvin Banksi or., mr. Bakdan 45-50 km. m.-.-d, Pirallah
adasndan m.-da, Xzr dnizinin q. sahilinddir. ngilis alimi, tbitnas
arlz Darvinin (1809-82) rfin adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
Daryurd oyk, mr. Gdby r-nunun liismayll i..v.-d knd.
ahda silsilsinin da tirlrindn birinin stnddir. Knd vvllr Salahl ad
il Novosaratovka kndinin yaxnlnda olmudur. XIX srin ortalarnda
Novosaratovka kndi salndqdan sonra hali hmin yerdn krk buradak
yurd yerlrind mskunlamdr. Tdqiqatlar oykonimi "darsqal, dar yurd"
kimi izah edirlr. Yerli halinin mlumatna gr, kndin sl ad Tryurddur.
Tr qd. trk dillrind "yksk dalq razid yerln otlaq" mnasndadr. Bu
sz Azrb. dilinin qrb dialektind "yuxar, ba" mnasnda saxlanlmaqdadr.
Da Gytp or., mr. Mil dznn q. hisssind sni qurulmu
tpdir. Hn. 36 m. Oronim da (tpnin sxurlarn bildirir) v Gytp
(eyniadl baqa oronimin ad) komponentlrindn dzlib, "dal Gytp"
demkdir.
Da Salahl oyk., mr. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Avey
dann tyinddir. Oykonim da (a rngli, hng trkibli dalq sahd
yerldiyin gr) v Salahl (etnotoponim) komponentlrindn dzlib, "dalq
sahd yerln Salahl kndi" mnasndadr.
Da Veyslli oyk., mr. Cbrayl r-nunun Minbal i..v.-d knd.
Gyan lnddir. Oykonim da (qayalq, dalq) v Veyslli (etnotoponim)
komponentlrindn ibart olub "dalq, qayalq razid olan Veyslli kndi"
demkdir. Oykonimin birinci komponenti kndin relyefini tyin etmkl brabr
yaay mntqsini r-nun razisindki Gyrin Veyslli kndindn
frqlndirmy d xidmt edir.
Da Zir or., mr. Xzr dnizind ada. Bak arxipelaqna daxildir.
Byk Zir v Qum adalar yaxnlndadr. Vulf adas da adlanr. Oronim da
(razisi dalq olduuna gr) v zir (er. czir szndn olub "ada" demkdir)
komponentlrindn ibart olub, "dal ada" mnasndadr.
Daal hidr., sad. 1. Aberon yarmadasnn q.-ind or gl. Gln
ad kemid onun sahilindki qlaq yerind qoyunlarn salnd da allarn
olmas il baldr; 2. Ouz v ki r-nlar razisind ay. Yerli hali trfindn
Uluay (qdim ay) da adlanr. ay Ba Daal kndinin yaxnlndan axd
n bel adlandrlmdr.
Daalt oyk., sad. ua r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Daalt
(Zarsl) aynn (Qarqar aynn qolu) sahilind, Qaraba silsilsinin

212
tyinddir. Daalt trafda yaayan halinin Xznda adlandrd maarann
addr. Knd XVIII srd Qaraba xan brahimxlil xann Zngzur qzasnn
Dzburd kndindn glmi ermni v azrb. aillri ua qalasnn c.
divarlarnn tyindki drd, Daalt ("qayaalt" mnasnda) adlanan yerd
mskunladrmas nticsind yaranmdr. Knd yerldiyi obyektin adn
dayr.
Daalt hidr., sad. ua r-nu razisind ay. Qarqar ayn ml
gtirir. Zarsl ay da adlanr. ayn ad razisindn axd eyni-adl kndin ad
il baldr.
Daarx oyk., sad. rur r-nu razisind d.y. stansiyas v qsb.
Stansiya razidki eyniadl arxn adndandr.
Daba oyk, mr. 1. Xocal r-nunda knd. Datyi raziddir.
Oykonim da (burada "qaya" mnasndadr) v ba (st) szlrindn dzlib,
"qaya stnd knd" demkdir; 2. Xocavnd r-nundaknd. Qaraba silsilsinin
tyinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay mntqsini Xocal r-
nunun Daba kndindn kb glmi aillr sald n knd onlarn kemi
yaay mntqlrinin adn dayr.
Daba or., mr. Ordubad r-nu razisind da. Bilov kndindn c.-da,
Dyln v Vnnd aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 1707 m. lpaq qayalq
dadr. Dan zirvsi btv sal dadan ibart olduuna gr bel adlanmdr.
Oronim "ba, zirvsi da" mnasndadr.
Dabulaq hidr., sad. Xocal r-nu razisind ay. ay z adn eyniadl
bulaqdan almdr. Hidronim da (dalq) v bulaq (su obyekti) szlrindn
dzlib, "dal yerdn xan bulaq" mnasndadr.
Dabulaq or., sad. Xocal r-nu razisind da. Da z adn eyniadl
bulaqdan almdr.
Dabulaq oyk., sad. 1. Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Bdr
aynn (Qarqar aynn qolu) sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. Knd
yaxnlqdak eyniadl corafi obyektlrin ad il adlandrlmdr; 2. ki r-
nunun Qaradal i..v.-d knd. Daz silsilsinin tyinddir. XIX srin
vvllrind Qarabadan xm aillrin Dabulaq adl yerd mskunlamas
nticsind yaranmdr; 3. mkir r-nunun rmal i..v.-d knd. Da
tyinddir; 4. mkir r-nunun Dllr Cyir i..v.-d knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Yaay mntqlri razilrindki eyniadl bulaqlarn ad il
adlandrlmdr.
Daburun oyk., sad. Beylqan r-nu razisind d.y. stansiyasdr. Adn
razidki eyniadl yksklikdn almdr. Trkiy razisind d Daburun adl
knd var.
Daburun or., mr. rur r-nu razisind da. Sdrk tq.-ndn m.-
dadr. Hn. 1240 m. Oronim da (qaya) v burun (dan irli xm hisssi)

213
komponentlrindn dzlib, "dal, qayal da xnts" v ya "irli xm
qaya" mnasndadr.
Dal or., mr. Qobustann c.-. hisssind dznlik. Qarada d.y.
stansiyasnn m.-nda yerlir. razisi dalq olduu n bu ad almdr.
Dadmirbyli oyk, sad. Asu r-nunun aparl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Kndin ad kemid Kr ay sahilind v irvan dznd
maldarlqla mul olmu mrzili tayfasnn dadmirbyli tirsinin adndandr.
XIX srin 70-ci illrind 10 aildn, srin sonlarnda is cmi 7 aildn ibart
kiik icma olan dadmirbylilrin ad il bal 1933-c ild Krdmir v Quba
r-nlar razisind iki knd qeyd alnmdr.
Daduz oyk., sad. Naxvan hr i..v.-d qsb. Datyi
raziddir. Daimi halisi yoxdur. Naxvan da duz mdni burada olduu n
qsb bel adlanmdr.
Dagil or., mr. Aberon yarmadasnda, lt d.y. stansiyasndan m.-
da pskrn palq vulkan. Pskrm zaman oxlu gil v xrda qumda
xdna gr vulkan bel adlandrlmdr.
Daknd oyk., mr. l.Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinddir. XIX srd randan glm ermni aillri burada
mskunladrldqdan sonra knd Dauen (dalq knd) adlandrld. 1992-ci
ildn kndin kemi ad zn qaytarlmdr; 2. Yardml r-nunun Yardml qs.
i..v.-d knd. Petsr silsilsinin tyinddir". Oykonim da (burada "qaya")
v knd (yaay mntqsi) komponentlrindn dzlib "qayada yerln knd"
mnasndadr. zbkistanda Daknd adl vilayt v yaay mntqsi var.
Daksn or., mr. 1. Cbrayl r-nu razisind da. Yerli hali bu da
Daksn tpsi adlandrr. Dan (tpnin) st dalq v qayalqdr. traf
kndlrin halisi vvllr ev tikmk n bu dalardan ksib aparm. Bu
sbbdn d da Daksn adlandrlmdr; 2. Salyan r-nu razisind da.
Byk Miov dandan .-d yerlir. Hn. 129 m. Oronim da v ksn
(ksiln, xarlan) szlrindn dzlib, "da ksiln, xarlan yer"
mnasndadr.
Daksn oyk, mr. 1. Azrb.-da inzibati r-n. 1930-cu ild tkil
edilmidir. 1956-c ildk Dstfur r-nu adlanmdr. 1963-c ild lv edilrk
razisi Xanlar r-nuna verilmi, 1965-ci ildn is yenidn mstqil r-n olmudur.
C.-q.-d Ermnistanla hmsrhddir. Sthi m.-dan c.-a doru yksk dalq
sahdn ibart olub, drin drlrl ox paralanmdr. n hndr nqtsi
Hinaldadr (3373 m). Faydal qazntlarla ox zngindir. Btn Qafqazda n
byk dmir filizi yataqlar bu r-nda yerlir. Daksn hri yaxnlnda
kobalt, Zylik kndi yaxnlnda alunit v bart xarlr. R-nun razisindn Kr
aynn sa qollar olan Gnc, mkir, Qoqar aylarnn yuxar axarlar keir.
Adm razidki eyniadl yaay mntqsindn almdr; 2. Azrb.-da hr,
eyniadl r-nun mrkzi. Qoqar aynn sol sahilind, dniz sviyysindn 1600

214
m. hndrlkd yerlir. 1930-cu ild burada dmir filizi xarlmas il laqdar
salnmdr. Daksn kndi sasnda yaranmdr. Oykonim "da (dmir filizi)
xarlan yer" mnasndadr; 3. Daksn r-nunun eyniadl qsb i..v.-d tq.
Qoqar aynn (Krn qolu) sahilind, Murovda silsilsinin tyinddir. 1937-
ci ild Qoqar aynn sahilind kobalt istehsal il laqdar salnm v Kobalt
qsbsi adlandrlmdr. 1942-ci ildn rsmn Daksn adlanr; 4. Cbrayl r-
nunun Sleymanl i..v.-d knd. Qaraba silsilsinin tyinddir. Yaay
mntqsi Daksn tpsi adl yerin .-ind salndna gr bel
adlandrlmdr.
Daksn hidr., sad. Daksn r-nu razisind ay. Qoqar aynn
qoludur. Daksn kndinin yaxnlndan axd n bel adlandrlmdr.
Dal or., dz. 1. Xzr dnizind, Bak arxipelaqnda ada. Sngi-
Muan adasndan c-.-ddir. XVIII srin birinci yarsnda I Pyotrun Xzrsahili
yaltlr hrbi sfri zaman ruslarn trtib etdiyi xritd ada Kamen Svyatoqo
qnatiya (Mqdds qnati da) adlandrlmd. Ada mqdds qnati gnnd
tdqiq edildiyindn hmin adla adlandrlmdr. Sonralar oronimin trkibindki
"mqdds" sz dmdr. Dal ad adann relyefi il laqdardr; 2.
Gdby r-nu razisind da. Yerli hali arasnda Dadda kimi tlffz olunur.
Dan razisi dal, qayal olduuna gr bel adlandrlmdr; 3. amax r-nu
razisind da. Yerli halinin dilind Dad variantnda sslnir. Dan ad onun
razisinin dal olmas il laqdardr.
Dal oyk, dz. Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. lv aynn
(Hkri aynn qolu) sahilind, albayr silsilsinin tyinddir. Kndin razisi
XIX srd Zngzur qzasnda yaam qaraorlu tayfasnn liyanl qolunun
qlaqlarndan biri olmudur. Sonralar hmin tayfaya mnsub aillrin
mskunlamas nticsind qlaq daimi yaay mntqsin evrilmidir. Knd
dal razid salndna gr bel adlandrlmdr.
Dal alan oyk, mr. Siyzn r-nunun Yeniknd i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir. Oykonim dal v alan (etnotoponim)
komponentlrindn dzlib, "dalq razid olan alan kndi" mnasndadr.
Oykonimin birinci komponenti kndi r-nun razisind olan Orta alan
kndindn frqlndirmy xidmt etmkl yana, kndin razisini relyef
chtdn tyin edir.
Daqaya or., mr. Aberon arxipelaqnda ada. Ada sasn qaya
sxurlarndan ibart olduu n bel adlandrlmdr. Digr ad Rifdir. Rif
(alm. "sualt qaya, tp") dniz dayazlnda bir qdr z xan sualt qayadr.
Bu ad adaya rus dnizilri trfindn verilmidir.
Dalbr or., mr. ki r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
yamacndadr. Hn. 2225 m. ki r-nundan Dastana gedn keidlrdn biridir.
Oronim dal (dalq) v br (keid, xacaq yol, aralq) komponentlrindn
dzlib, "dal yol, dalq razid olan keid" demkdir.

215
 Dalca oyk, dz. Qbl r-nunun Zaraan i..v.-d knd. Qaraqobu
ay sahilind, datyi raziddir. ox vaxt Daca variantnda ilnir. Kndin
razisi xrda da v nqldan ibart olduu n bel adlandrlmdr.
Dalay hidr., mr. ki r-nu razisind ay. Adn razidki dal
komponentli oronimlrdn almdr.
Daldr or., mr. ki r-nu razisind da. Oronim da relyef
chtdn tyin edir.
Daltp or., mr. 1. Bak hri, Qarada r-nu razisind yksklik.
Zirvsi sal dalarla rtl olduundan bu ad almdr; 2. Xocal r-nu razisind
da. Zirvsi dal olduuna gr daa bu ad verilmidir. Relyefl bal olan
dal komponenti trkdilli xalqlarn toponimiyasnda geni yaylmdr.
Dalyataq oyk, mr. Dvi r-nunun Beynlmill i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir. Kndin razisi kemid qoyun yata olmudur.
Oykonim yatan dalq razid yerldiyini bildirir. Sonralar yaranm yaay
mntqsi yatan ad il adlandrlmdr.
Damrdan or., mr. Qobustanda palq vulkan. Pirsaat aynn sol
sahilind, Umbak neft yata yaxnlndadr. Hn. 513 m. Vulkan mnli
dalq sahdn yerli hali da karxanas kimi istifad etdiyi n Da mdni
adlandrlmdr. Damrdan Da mdni adnn thrif formas hesab edilir.
Databcar oyk, mr. Lnkran r-nunun Mamusta i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Tdqiqatlar bu oykonimi Datlicar adnn thrif
uram variant hesab edirlr. Oykonim tal dilindki dat (l), l (cil,
bataqlq) v car (yer) szlrindn ibart olub (- bitidirici saitdir), "cillik,
bataqlq olan l" mnasndadr.
Datatk oyk., mr. Lnkran r-nunun Bilsr i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Bzn Datutak variantnda da qeyd alnan bu
oykonimin dzgn variant Dattkdr. Kndin ad tal dilindki dat (l,
dzn) v tk (ltik sahsi) szlrindn dzlib (- bitidirici saitdir), "ltik
kiln l" demkdir. Kemid ltik hytyan, yaxud da kndin knarnda
kin yararl sahlrd becrilirdi. hali bel sahlri dattk adlandrrd.
Tdricn hmin kin sahsi yaay mntqsin evrilmi v knd d kin
sahsinin ad il adlandrlmdr.
Datp or., mr. Xocal r-nu razisind da. Oronim da v tp
szlrinin birlmsindn dzlib, "oxlu da olan yksklik" demkdir.
Dauan or., mr. ki r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
zirvsidir. Hn. 3192 m. Oronim da v uan (umaq felindn)
komponentlrindn dzlib, "da dn" mnasndadr. Grnr, dan ad
arma v srm nticsind zirvdn dalarn qoparaq yer dmsi, aaya
yuvarlanmas il baldr.
Dauen bax: Daknd.

216
 Daz or., mr. Acnohur n dalnda, Alazan-yriay vadisinin c.
hisssi boyunca entik istiqamtind uzanan tirdir. Hn. 600-1110 m. Tirnin
orta hisssindn Mingevir su anbarna tkln Qanx (Alazan) aynn drsi
keir. Qanx v Gyay aylar arasnda yerln silsilnin sthi dalq olduu
n Daz adn almdr. Oronim "z dal, sthi da olan" demkdir.
Daz oyk., sad. ki r-nunun Qaradal i..v.-d qsb. yriayn
(Qanx aynn qolu) sol sahilind, Daz silsilsinin tyinddir. Adn
razidki Daz (bzn Dayz kimi d qeyd alnr) silsilsinin adndan
almdr. XX srin vvllrind kndin razisind dil xann at ilxsnn
tvllri olmudur. 1923-c ild burada 71 nmrli atlq zavodu tkil edilmi,
1951-ci ildn is buraya Samux r-nunun Qrmz Samux sovxozundan camlar
gtirilrk camlq sovxozu yaradlmd. Mxtlif illrd Tovla, Tavla,
Orconikidze adna sovxozun nzdind qsb d adlandrlmdr.
Davaradibi oyk, mr. Lerik r-nunun Tikbnd i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Oykonim Davar (Tavar/Davar dann tyind olduu
n hmin dan adndandr) v dib (tk, aa hiss) komponentlrindn
dzlib (burada -a bitidirici sait, -i mnsub.k.-sidir), "Davar dann tyi,
dibi" mnasndadr. Davardibi variantnda da qeyd alnan bu oykonim yerli
halinin dilind Dvrbn kimi tlffz olunur, Bn tal dilind "tk, dib"
demkdir.
Davaradibi hidr., sad. Lerik r-nu razisind ay. Lnkran aynn
sa qoludur. Balca olaraq ya sularndan qidalanr. Aa axarnda qismn
suvarmada istifad edilir. Davardibi, Davardi variantlarnda da qeyd
alnmdr. Davaradibi kndinin razisindn axd n kndin adn dayr.
Azrb. dilind davar "qoyun, kei", "mal-qara", hminin "qoyunuluqla,
maldarlqla mul olan adam" mnasnda ilnir. Dilimizd bu szn Tavra
variantna da tsadf edilir.
Davarl oyk, sad. Daksn r-nunun Qabaqtp i..v.-d knd.
Qabaqtp aynn sahilind, datyi raziddir. Kndin ad bu razid
qoyunuluq v maldarlqla mul olan halinin yaamas il bal yaranmdr.
Davdonu oyk, sad. Lerik r-nunun Ni i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Oykonim Davd (Davud xs adnn yerli tlffz
formasdr) v tal dilindki honi (bulaq) szlrindn dzlib. Yaxnlndak
bulan adn (Davud bula) dayr.
Davudlu oyk, dz. 1. Ada r-nunun Gvknd i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yaay mntqsinin Sfvi hkmdar I ah Abbasn (1587-1629)
vziri Allahverdi xann olu Qaraba bylrbyisi Davuda mxsus aillrin
mskunlamas nticsind yaranmas ehtimal olunur; 2. Qubadl r-nunun Novlu
i..v.-d knd. Gorus aynn (Brgad aynn qolu) drsind, datyi
raziddir. Yaay mntqsi Qaraba bylrbyisi olmu Davuda mxsus

217
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Sonralar burada sofulu
tayfasna mnsub aillrin d mskunlamas haqqnda mlumat verilir.
Davudoba oyk, mr. Quba r-nu razisind knd. Dznlikddir.
Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda Quba qzasnn Yergc kndind
Davud adl xs mxsus qlaq yerind yaranmdr. Oykonim "Davuda mxsus
oba" mnasndadr.
Davyann or., dz. ki r-nu razisind , da. Oronim dabanl sznn
yerli tlffz formas olub, "arml", "astanal" mnasndadr.
Daykazml oyk., sad. Krdmir r-nunun Axta i..v.-d knd.
irvan dznddir. Yaay mntqsi kemid irvan dznd yaam
dayikazml nslinin mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
Dayknd oyk, mr. Salyan r-nunun Sarvan i..v.-d knd. Salyan
dznddir. dbiyyatlarda Dayknd variantnda verilmidir. Tdqiqatlarn
fikrinc, kndin sl ad Dyknddir. Azrb. dilind day "daxma, koma,
yaylaq" v ya "qlaqda mvqqti yaay evi, alaq" mnasndadr. Bel
ehtimal edilir ki, knd khn dylri olan q yurd yerind salndna gr
Dyknd adlanm, sonralar is toponim dyiikliy urayaraq indiki klin
dmdr. Lakin ken srin vvllrind Azrb. razisind Dayknd v
Daylaxl adl bir ne knd qeyd alnmdr ki, bunlar da atlqla bal yaranan
corafi adlardr. Dayknd oykonimini d bu corafi adlardan biri hesab etmk
olar. Day birillik at balasdr.
Deqadi oyk, mr. Astara r-nunun uvi i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim tal dilindki de (iki), qalk
(ev) v di (knd) komponentlrindn dzlib, "iki evli knd" mnasndadr.
Kndin sasn iki ail qoyduu n bel adlandrlmdr.
Deqdovx or., sad. Aberonda da. Oronimin rus dilindki deqtyavy
szndn olub, "qtranl" mnasn ifad etmsi ehtimal olunur.
Delavnabnd or., mr. Astara r-nu razisind da. Tal dilinin
materiallarna sasn "dan dibi, dan tyi" kimi izah olunur.
Dedahat oyk, mr. Qubadl r-nunun Baarat i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsini vaxtil Byk "at (indiki Hat)
kndindn ayrlm aillr Dt adlanan yerd saldna gr bel
adlandrlmdr. Oykonim dt (ran dillrind "l") v Hat (toponim)
komponentlrindn dzlmi bu corafi ad "ld yerln Hat kndi"
mnasndadr. Dthat variantnda da qeyd alnmdrr.
Deyinda or., mr. Gdby r-nu razisind da. Keldan
yaxnlndadr. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, oronimin birinci komponenti
qdim trk dillrindki teqin (ahzad) sznn fonetik dyiikliy uram
formasdr, "ahzad da" mnasndadr. Azrb. dilinin qrb qrupu dialektind
"deyin" sz "arzu, dilk", "gnah, tqsir", "borc" mnalarnda ilnir. Grnr,

218
qdim trklrd olduu kimi, mqdds saylan daa hr hans dilkl mracit
olunduundan da bu ad almdr.
Deyran hidr., sad. amax r-nu razisind ay. ay baland yerin
ad il adlandrlmdr. Deyri-muan (zrdtilrin v atprstlrin ibadt
yeri) sznn qsaldlm formas olduunu ehtimal etmk olar. rb sz olan
deyr "monastr, kils", mcazi mnada "rab satlan yer" mnalarnda da ilnir.
Tdqiqatlar hidronimi "mbd yeri" kimi izah edirlr.
Dburay hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. Hidronim dbur/dbir
(tal. "yilmk, nmk") v ay (su obyekti) komponentlrindn dzlib,
"dngli ay, yri ay" demkdir.
Dcl oyk, sad. Cbrayl r-nunun krbyli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, kndi xalaann qarda
hmdxan salmdr. Kndin ad 1917-ci ild Dejaq variantnda qeyd
alnmdr. Djk sz dialektlrimizd "niangah" mnasnda ilnir.
Ddgn oyk, sad. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Asu
aynn sol sahilindn bir qdr aral, datyi raziddir. Knd adn oradak
Ddgn pirinin adndan almdr. Yerli hali bu piri Piri-Sultan Ddgn
adlandrr. Ddgn trbsi 1602-1603-c illrd tikilmidir. Trbnin
kitabsin gr, orada Ddgn (fzlddin Xqaninin misinin lqbi)
nslindn eyx Ddqulunun olu eyx Mhmmd dfn olunmudur. Rvayt
gr, Ddgn quduzlua tutulmu xstlri malic edirmi. Odur ki,
vfatndan sonra trbsi mqddsldirilmidir. Zngin tbiti v malic
sular il mhur olan Ddgn orta srlrd mhur elm mrkzlrindn biri
olmudur v Xaqaninin misi Kafiddin mr Osman olu bu mrkzin
hrmtli alimlrindn idi.
Ddli oyk., sad. 1. Asu r-nunun rbmehdiby i..v.-d knd.
irvan dznddir. Yaay mntqsini XIX srin ortalarnda rbddli
tayfasna mnsub aillr kemi qlaq yerind salmlar. Sonralar toponimin
trkibindki rb komponenti dmdr; 2. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. Qaraba silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi ddli nslin mnsub
aillr trfindn salnd n bel adlandrlmdr; 3. Xamaz r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Qusar aynn sahilind, Samur-Dvi ovalndadr.
Oykonim ilk df XVIII sr aid mnbd qeyd olunmudur. sl adnn
rbddli olduu sylnilir. 1933-c ild Astara r-nunun vi i..v.-d Ddli
adl yaay mntqsi qeyd alnmdr.
Dhn hidr., sad. 1. Quba r-nu razisind ay. Gmr aynn
qoludur; 2. ki r-nunun c. hisssind ay. Aa axarnda Qarasu adlanr. XIX
srd Daal ayndan Acnohur ln kilmi kanaln balancnn
(Dhnnin) ad il adlandrlmdr. Tdqiqatlar toponimiyada dhn szn
fars dilindn Azrb. dilin kemi "az, balanc" mnal sz kimi qbul
edirlr. Dilimizd dhn sz corafi termin kimi "drnin dar hisssindn ayn

219
dznliy xd yer", "ayn dniz, gl v ya digr su obyektlrin tkldy
yer" mnalarnda da ilnir.
Dhn or., sad. 1. Dvi r-nu razisind da. Dan ad razidki
Azbirala (Dvi, abran, Taxtakrp aylar bu gl tklr v gldn
dniz Qaradhn ay axr) gl il baldr; 2. rur r-nunun q.-ind, Arazn
yata yaxnlnda da. Hn. 1152 m. Da rqi Arpa aynn dar drlrdn
axaraq rur dzn xd yerd yerldiyin gr bu ad almdr.
Dhn oyk., sad. 1. Dvi r-nunun uxurzmi i..v.-d knd.
Oykonim razidki Azbirala glnn mvqeyi v ya eyniadl dan ad il
baldr; 2. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. Rustov kkliyinddir. Kndin
tam ad Dhn Pstqasm olmudur. Knd Rustov kndin gedn yolun
balancnda, iki da arasndan ken yegan keiddir. Bu keid eyni zamanda
Qldov eniinin balancdr. Kndin ad da onun corafi mvqeyi il bal
yaranmdr.
Dhnxlil oyk., mr. Ada r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Tryanayn sahilind, irvan dznddir. Oykonim dhn (az, balanc) v
xlil (irvan zonasnda geni razid yaylm xlilli tayfasnn adndan)
komponentlrindn dzlib. Tryanay Ada hri yaxnlnda, Bozdadan
dzn xdqdan sonra saa burularaq indiki yata il axr. Khn yatanda
ayn dzn xd yer vaxtil Dhn adlanm, oykonimin birinci komponenti
d buradan yaranmdr. Kndin ad "dhnd yerln Xlilli kndi"
mnasndadr.
Dhrv oyk., sad. Xocal r-nunun Dabulaq i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. Kemi ad Qayaba olmudur. Knd corafi
mvqeyi il laqdar olaraq bel adlandrlmd. XIX srin vvllrind Cnubi
Azrb.-nn Dhrv kndindn glm ermni aillri burada mskunladqdan
sonra yaay mntqsini Dhrv (daharav szndn olub, "tplik" demkdir)
adlandrmdlar. 1992-ci ildn kndin ad Qayaba kimi rsmildirilmidir.
Dhrz oyk, sad. Xocal r-nunun Abulaq i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. Kemi ad Qayaba olan bu knd XVIII srd
Qaraba xanlarna mxsus mlk idi. XIX srin vvllrind Cnubi Azrb.-dan
glm ermni aillri burada mskunladqdan sonra yaay mntqsi bu ad
almdr. Oykonim fars dilindki dhliz sznn variant kimi "ensiz, dar keid"
mnasndadr.
Dkkoba oyk., mr. Zrdab r-nunun Dli Quu i..v.-d knd. irvan
dznddir. vvlki ad Mcidoba olmudur. Yaay mntqsi XIX srd
indiki Byk Dkk kndindn ayrlm aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Oykonim "Dkk kndinin obas" mnasndadr. "Oba, oymaq"
mnasnda olan dkk sz Benqaliyann n qdim hrlrindn biri v paytaxt
olan Dakka hrinin adnda da qorunub saxlanmdr.

220
 Dlli oyk, dz. Clilabad r-nunun Qarakazml i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Oykonim trk mnli tele tayfasnn fonetik dyiikliy
uram adndan v mnsubiyyt bildirn -li kilisindn ibartdir.
Etnotoponimdir.
Dlyniz or., sad. Qobustan r-nunda Duvann d.y. stansiyasndan c.-
q.-d faliyytd olan palq vulkandr. Konusunun hndrly 25 m.- atr.
Dl (Azrb. dilinin dialektlrind "ayran", "pinti", "pis", "iri", "kobud", "aq"
mnalarnda ilnir) vyniz (bnzrlik bildirir, qarayanz sznd olduu kimi)
komponentlrindn ibart olan bu oronim "ayrana bnzr" mnasnda olub, yer
altndan pskrb xan pal tyin edir. Dlyanz variantnda da qeyd
alnmdr.
Dliay hidr., mr. amax v Xamaz r-nlarnda aylar. Hidronim dli
(burada suyun srtini, gurultusunu gstrir) v ay (su obyekti)
komponentlrindn ibart olan hidronim "coqun, sbi, gurultulu ay"
mnasndadr.
Dlida or., mr. l.Klbcr r-nunda da. Mxtkn silsilsinin
zirvsidir. Hn. 3618 m. Zirvnin m. yamaclarnda qdim buzlamann izlri
vardr; 2. Lan r-nunda, Mxtkn silsilsinin . hisssind zirv. Hn. 2246 m;
3. Zngilan r-nu il Cbrayl r-nu srhdind da. Hn. 428 m. Bu dalar v bu
adla adlandrlm digr ykskliklr dan razisind tez-tez havann dyimsi,
gzlnilmdn ya v qar yamas, tufan v da uqunlarnn olmas il
laqdar bel adlandrlmlar.
Dlidasu hidr., mr. Klbcr r-nu razisind ay. Balbel aynn
qoludur. Aa axarnda Qaraxanay adlanr. Hidronim Dlida (mnbyini bu
dan razisindn ald n) v su (ay) komponentlrindn dzlib,
"Dlidadan balayan ay" demkdir.
Dlikda or., mr. Xocal r-nunun .-ind da - Qaraba silsilsinin q.
yamacnda zirvdir. Hn. 2304 m. Vulkan mnlidir. Qayalarnda tbii
oyuqlarn olmas il laqdar da bel adlandrlmdr. Da komponenti burada
"qaya" mnasndadr. Trkdilli xalqlarn toponimiyasnda dlik komponentini
vz edn deik szn tsadf edilir: Deikda (zbkistann Surxandrya
vilaytind Barsuktaq danda paleolit dvrn aid maara), Deikqala
(Qaraqalpaq Respublikasnn Turtqul r-nunda qdim dvr aid qsr xarabal)
v s.
Dlikda or., mr. 1. Qobustann c.-.-ind da. Ceyrankemez aynn
orta axarndan solda yerlir. Hn. 328 m. Dliklida da adlanr; 2. Ordubad r-
nu razisind da. Yamaclarnda tbii oyuqlar (dliklr) olduu n dalar
bel adlandrlmdr.
Dliqarltp bax: Dilaardatp.

221
 Dliqobu hidr., mr. Xamaz r-nu razisind ay. Yaz aylar sel
hadissi il laqdar qobuda gcl daqnlar olduuna gr yerli hali ay dli
(coqun) adlandrr. Hidronim "qobudan axan coqun ay" mnasndadr.
Dliquu oyk., sad. Zrdab r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
ayndan 3 km. aral, irvan dznddir. Kndi quu tayfasnn dliquu
tirsin mnsub aillr sald n knd onlarn ad il adlandrlmdr.
Hazrda kndin mhlllrindn biri Dliquu dngsi adlanr. Etnotoponimdir.
Dliqoqar hidr., mr. Daksn r-nu razisind ay. Hidronim dli
(burada "coqun") v Qoqar (ay ad) komponentlrindn dzlib, "coqun
Qoqar" demkdir.
Dlimmmdli oyk, dz. Goranboy r-nunda hr. Gnc-Qazax
dznliyinddir. hr 1958-ci ildk mvcud olan eyniadl tq. sasnda
yaranmdr. Tdqiqatlarn mlumatna gr, toponim dli (burada "igid,
qoaq"), Mmmd (xs ad) v -li (mnsubluq k.-si) komponentlrindn
dzlib, "igid Mmmdin nslindn olanlar" mnasndadr. Mxtlif
dbiyyatlarda Dlmmmdli variantnda da qeyd alnmdr.
Dllklr oyk, sad. Yevlax r-nunun Qaramanl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Kemi ad Vlibyli olmudur. R-nun smaylabad kndind
Dllklilr mhllsi, Qaraolan kndind is Dllkli oyma corafi adlarnn
olmas gman etmy sas verir ki, kndd hmin oymaqdan v ya mhlldn
glmi aillrin mskunlamas nticsind yaay mntqsi bu ad almdr.
Etnotoponimdir.
Dllkli oyk., sad. 1. Quba r-nunun Vladimirovka i..v.-d knd.
Qusar maili dznliyinddir. arizmin krm siyasti nticsind Rusiyann
mrkzi quberniyalarndan XIX srin birinci yarsnda krlm rus aillri
burada mskunladqdan sonra knd Petropavlovka ad verilmidi. 1992-ci
ildn kndin kemi ad brpa edilmidir; 2. Masall r-nunun Qaral i..v.-d
knd. Lnkran ovalndadr; 3. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d knd. Kiik
Qafqaz dalarnn yamacndadr; 4. Yardml r-nunun Yardml qsb i..v.-d
knd. Yardml kkliyinddir; 5. Zngilan r-nunun pdr i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqlrini dllkli nslin mnsub aillr
sald n bel adlandrlmdr. Etnotoponimdir. Kemid mrzili v
rbbalolan icmalarnn trkibind dllkli tirsi qeyd alnmdr.
Dllr or., sad. rur r-nu razisind da. Kemid maldar tayfalarn
yaylaq yeri olmudur. Etnotoponimdir. Dan ad dlilr/dllr tayfasnn ad il
baldr.
Dllr hidr., sad. Xz r-nu razisind ay. Tu aynn sa qoludur.
ayn ad dllr tayfasnn ad il baldr. Etnotoponimdir.
Dllr oyk., sad. 1. Asu r-nunun Qaraqoyunlu i..v.-d knd. irvan
dznddir; 2. Saatl r-nunun Nrimanov i..v.-d knd. Arazn sahilind, Mil
dznddir. Kemi ad limirzbyli olmudur; 3. mkir r-nunun eyniadl

222
qsb i..v.-d tq. Gnc-Qazax dznliyinddir. Kemi ad Trs Dllr
(Trsayn sahilind yerldiyin gr) olmudur. Kemid Qubadl r-nundak
Hmzli kndi d Dllr Hmzlisi adlanmdr. Oykonimlr znd qdim trk
tayfalarndan olan telelrin adn ks etdirir. Telelr VII-VIII srlrd tokuz-
ouz ad il d adlanmlar. Qpaqlarn v xzrlrin trkibind Azrb.-na
glmi telelr dlilr/dllr variantnda bir ox corafi adlarda z izlrini
saxlamlar. Grcstanda Dllr, Telavi, Ermnistanda Dalar (Dlilr)
oykonimlri d bu tayfann ad il baldr.
Dllr Cyir oyk., mr. mkir r-nunun i eyniadl i..v.-d knd. Cyir
aynn sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Kndi Cyir aynn yuxar
axar boyunda, dalq razid yerln Da Cyir kndindn frqlndirmk
mqsdil yaxnlqdak Dllr kndinin adndan istifad olunmudur. Oykonim
"Dllr kndi yaxnlndak Cyir kndi" mnasndadr.
Dllr Crdaxan oyk, mr. mkir r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Kemi ad Haclkbrli olmudur. Crrdaxan
kndini kemi Qazax qzasnda eyniadl kndlrdn frqlndirmk mqsdil
yaxnlqdak Dllr kndinin adndan istifad olunmudur. Oykonim "Dllr
kndi yaxnlndak Crdaxan kndi" mnasndadr.
Dlmtala oyk., mr. Acabdi r-nunda knd. Kr-Araz ovalndadr.
Oykonim dlm (yerli halinin dilind "quzu saxlanlan yer") v tala (trafa
nisbtn frqli yer) komponentlrindn dzlib, "quzu saxlanlan tala"
mnasndadr.
Dmblov oyk, mr. Masall r-nunun Qodman i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yerli hali oykonimi Dmbolovu kimi tlffz edir. Yaay
mntqsi XIX srin vvllrind Cnubi Azrb.-dan glmi kallarn (tallarn
qolu) Dmblovu adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim
tal dilindki dmbo (xo iy), lev (knar) v ov (su) szlrindn ibart olub,
"xo iyli su knar" kimi izah olunur. Kndin ad, szsz ki, razidki istiliyi 50
drc olan bulaqla baldr. Oykonimi "yerdn qaynayb xan su knar" kimi
d izah etmk olar.
Dmiraparanay hidr., mr. Qbl r-nu razisind ay. Tryan
aynn sol qoludur. Mnbyini Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndan (3850 m.
yksklikdn) ahr, bir hisssi Tryan, digr hisssi Gyay aylarna axdlr.
Tez-tez ayda sel hadislri ba verir. ay Qbl hri yaxnlnda Xan yolu
adl yerd qdimd mvcud olmu dmir krpn datdna gr bel
adlandrlmdr. Yerli hali arasnda Krpaparan, Fil drsind Vndam ayna
birldikdn sonra Fil ay adlanr. ki v Qusar r-nlarnda da eyniadl aylar
vardr.
Dmrcik hidr., dz. ki r-nu razisind ay. sli Damarcqdr.
Hidronim damar (burada "ay qolu") v -cq (kiiltm bildirn k.)
komponentlrindn dzlib, "kiik ay qolu" demkdir.

223
 Dmiri oyk, sad. 1. Sdrk r-nunun eyniadl i..v.-d knd. rur
dznddir. Oykonimin trkdilli dmirilr tayfasnn ad il bal olmas
ehtimal edilir; 2. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Pirsaat aynn
sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Knd vvllr Knayn
(Dibay) sahilind salndna gr Knay adlanmdr. hn kndindn
glmi dmiri aillri vvlc mvsmi xidmtl laqdar el yolunun knarnda
mvqqti yurd, sonralar is daimi yaay mntqsi salmdlar. Kndin ad
sakinlrin muliyyti il laqdardr.
Dmiri or., sad. amax r-nu razisind palq vulkan. Dmiri
kndindn 2.5 km. c.-.-d yerlir. razisind yerldiyi kndin adn dayr.
Dmiriay hidr., mr. amax r-nu razisind ay. Pirsaat aynn
qollarndan biridir. Dmiri kndinin yaxnlndan axd n bel
adlandrlmdr.
Dmiridam oyk, mr. Klbcr r-nunun Seyidlr i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsini XIX srin vvllrind Gdby r-
nunun nx kndindn glmi aillr kemi dmiri damnn (dmirixanann)
yannda saldqlar n bel adlandrlmdr. K yolunun knarnda yerln
dmirixanada dmirilr yaylaa qalxan v qlaa qaydan elatlara mvsmi
xidmt gstrirdilr.
Dmiridrsi hidr., mr. Yardml r-nu razisind ay. Hidronim
Tal silsilsinin . yamacndak Dman kkliyind mvqqti axan olan
drnin ad il baldr. ayn sahilindki Qaravulda adl yerd knd xarabal
(kemid mvcud olmu Dmiri kndi) var. ayn v drnin adlar da hmin
kndin adndandr.
Dmirilr oyk, sad. 1. Xocal r-nunun Qarabulaq i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir; 2. Qazax r-nunun Birinci xl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir; 3. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Coaz
aynn sahilind, da tyinddir; 4. Qubadl r-nunun Dondarl i..v.-d knd.
Bazarayn sahilind, datyi raziddir; 5. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. Qaraba dznddir. Yaay mntqsini 1918-ci ild ba vermi ermni-
azrbaycanl qrn il laqdar olaraq indiki Xocal r-nunun Dmirilr
kndindn kb glmi aillr salmdlar. Yaay mntqlri dmirilr
nslin mnsub aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. XVI srd
qzlba tayfalar srasnda adlar kiln dmirilr sonralar qazax tayfa
birliyinin n qdrtli tirlrindn biri olmudur.
Dmiritp or., mr. Quba r-nu razisind da. Qaraayla Qudyal
ay arasndak sra dalar stndki zirvlrdn biridir. Tdqiqatlar oronimi
buradak tplrdn birind yaylaa gedn elat camaatna mvsmi xidmt
gstrmk n dmirilrin mvqqti yurdu olmas il laqlndirirlr.
Etnotoponim olmas da mmkndr.

224
 Dmirli or., sad. 1. Ordubad r-nu razisind da. Ermnistanla
srhdd, Zngzur silsilsind zirvdir. Hn. 3364 m; 2. amax r-nu razisind
sra dalar. Pirsaat aynn aa axarnda, Sbtdzndn .-ddir. Oronimlri
da sxurlarnn dmir oxamas, orada bitn dmirotu bitkisinin ad v ya
dmirli nslinin ad il laqlndirirlr.
Dmirli oyk, sad. Trtr r-nunda knd. Datyi raziddir. Yerli
hali arasnda Dmirlr kimi d ilnir. Digr ad Xoruzlu (kngrlilrin bir qolu
olan xoruzlu kngrlisinin ad) olmudur. Oykonim orada mskunlam dmirli
nslinin ad il adlandrlmdr.
Dmirlida or., mr. l.Clilabad r-nu razisind da; 2. Gdby r-nu
razisind da. Yerli hali arasnda Dmirlik da adlanr. Dan razisind
dmir qrntlarnn olmas v ya burada dmirotu bitkisinin bitdiyin gr bel
adlandrlmas ehtimal olunur.
Dmirtp or., mr. Qazax r-nu razisind da. Oronimin birinci
komponenti "mhkm, brk" mnasndadr. Tdqiqatlar dan adn Dmir
xs ad il d laqlndirirlr.
Dmlr or., dz. rur r-nu razisind da. Oronim dm (Azrb. dilinin
Naxvan dialektind "dlik, deik" mnasnda ilnir) v -lr (cmlik k.-si)
komponentlrindn dzlib, "qayalarnda oxlu deik olan da" mnasndadr.
Bu baxmdan Dmlr Deikda, Dlikda, Dlikda oronimlrinin sinonimidir.
Dnizknar oyk, mr. Bak hri Qarada r-nunun eyniadl qsb
i..v.-d tq. Xzr dnizi sahilinddir. Sahil qsbsi d adlanr. Yaay
mntqsi 1930-cu ild Qarada Sement Zavodunun tikintisi il laqdar
salnmdr. Qsb dniz sahilind yerldiyi n bel adlandrlmdr.
Dr oyk., sad. Ordubad r-nunun Aza i..v.-d knd. Gilan aynn sa
sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlar bu oykonimi rb
dilindki deyr (mbd, monastr) sz il laqlndirir v gman edirlr ki, bu
corafi ad kndin razisind qdim mbd xarabalqlarnn olduunu bildirir.
slind, Zngzur silsilsinin n yksk zirvsi olan Qapcq dann r-nun
razisind yerlmsi "qap", "keid" mnal Dr toponiminin d yaranmasna
sbb olmudur. Fars dilind dr "qap" demkdir.
Dr Cnntli oyk., mr. ki r-nunun Suma i..v.-d knd. Daz
silsilsinin yamacndadr. R-nun razisind cnntli tayfa ad il bal digr
knd adndan (Tp Cnntli) frqlndirmk mqsdil nisbtn kkd olan
bu knd Dr Cnntli adlandrlmdr.
Dr Gilta oyk, mr. Zngilan r-nunun Gilta i..v.-d knd.
Brgad silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsini 1918-ci ild Byk
Gilta kndindn xm aillr salmlar. Oykonim dr (kk) v Gilta
(knd ad) komponentlrindn dzlib, "drd yerln Gilta kndi"
mnasndadr. Toponimin birinci komponenti onu eyniadl digr yaay
mntqsindn frqlndirmk mqsdil lav edilmidir.

225
 Dr Zarat oyk., mr. Siyzn r-nunun Zarat i..v.-d knd. Ataayn
sa sahilindn 3 km. aral, Yan silsilsinin (Byk Qafqaz) yamacndadr. XIX
srd Zarat kndindn xm aillrin drd sald yaay mntqsidir.
Bzn Yeniknd d adlandrlmdr. Oykonim "drd salnm Zarat kndi"
demkdir.
Drknd oyk., mr. 1. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. XIX srd ermnilr burada
mskunladrldqdan sonra kndin ad Zamzur (zam/am qdim trk dillrind
"bataqlq" v zur ran dillrind "dr") kimi rsmildirilmidi. 1992-ci ildn
knd yerldiyi mvqey gr Drknd adlandrld; 2. Qobustan r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Datyi raziddir. Kemi ad Mrzli Drknd
olmudur. Yaay mntqsi kemi Mrz (indiki Nriman kndi) kndindn
km aillrin Zngidr aynn (Pirsaat aynn qolu) drsind
mskunlamas nticsind yaranmdr; 3. rur r-nunun Siyaqut i..v.-d knd.
rur dznddir. Oykonim dr (kk) v knd (yaay mntqsi)
komponentlrindn dzlib, "drd yerln knd" demkdir. Kndin XIX
srd salnmas haqqnda mlumat var.
Drqazma or., mr. Quba r-nu razisind da. Oronim dan
tyindki drd kemid yay mvsmnd mvqqti yaay evlrinin
(qazmalarn) olmas il bal yaranmdr, "drsind qazmalar olan da"
demkdir.
Drqlaq oyk., mr. Klbcr r-nunun Klbcr qsb i..v.-d
knd. Dalq raziddir. Kndin razisi kemid Dalqlcl kndinin qlaq yeri
olmu v drd yerldiyin gr Drqlaq adlandrlmdr. Yerli halinin
verdiyi mlumata gr, kndi XIX srd qlcl tirsindn olan Hseynal adl
xs saldna gr bzn Hseynallar da adlanr.
Drlyz or., mr. Nax.MR-in m.-. hisssind, Azrb.-nn
Ermnistanla srhdind da silsilsi. Bazaray (Brgad), rqi Arpaay v
Naxvan ay hvzlrinin suayrcsdr. Silsilnin n hndr zirvsi
Qalnqayadr (2789 m). Dalardan tarixn yay otlaqlar kimi geni istifad
olunmudur. Tdqiqatlarn fikrinc, dan ad dr v Alagz oroniminin thrif
variant lyz komponentlrindn dzlib, "Alagz drsi" mnasndadr.
Vaxtil dan tklrind yasam Azrb. ellri alagzl adlanrd. Ermnistan
razisind Ayotsdzor v ya Vayk silsilsi adlanr.
Drmirzik hidr., mr. Daksn v Xanlar r-nlar razisind ay.
Gnc aynn sol qoludur. Mirzik kndinin drsindn axd n ay bu ad
almdr.
Dram hidr., mr. Culfa r-nu razisind min. bulaqlar. Araz aynn
sahilind Dram d.y. stansiyas yaxnlndadr. byk v bir ne kiik
bulaqdan ibart olub, suyu tur-ordur. Hidronim dr (uxur) v am/am

226
(sucaq yer, bataqlq) komponentlrindn dzlib, "drd sucaq yer, bataqlq"
mnasndadr.
Dram or., sad. Culfa r-nu razisind da. Adn razidki eyniadl
bulaqlardan almdr.
Drinaxmaz hidr., mr. Zrdab r-nu razisind gl. Mnblrd
Drniaxmaz variantnda da qeyd alnmdr. Tdqiqatlar bu hidronimi drin
v axmaz (axarsz gl) komponentlrinin birlmsi olaraq "drin gl, glm"
kimi izah edirlr.
Drk hidr., sad. 1. Quba r-nunda ay. Vlvl aynn sol qoludur.
Azrb. dilinin dialektlrind dr "dar keid", drg "ay zrind aacdan
dzldilmi keid, krp", ran dillrind dr "bnd, bar" mnalarnda ilnir.
Hidronim "bnd, krp" mnasndadr; 2. Quba r-nunun Drk kndinin c.-q.
hisssind min. bulaq. Suyu soyuq v kkrdldr. Adn razidki eyniadl
aydan almdr.
Drk oyk., sad. Quba r-nunun Yerfi i..v.-d knd. Drk ay
sahilind, Yan silsilsinddir. ox vaxt Drgavar variantnda qeyd alnr.
Oykonim drk (bnd, krp) v var/vr (qar trf) komponentlrindn dzlib,
"krpnn, bndin qar trfi" mnasndadr.
Drngl or., mr. Bak hri Binqdi r-nu razisind corafi razi.
Tdqiqatlar bu oronimi Drinal (uzaqda, knarda mal-qara saxlanlan yer)
sznn thrif olunmu variant hesab edirlr. slind is bu corafi ad
mnblrd qeyd alnm Dlannaur toponiminin Drnigl/Drngl variantdr
v razidki oxlu gllrin olmas il laqdar yaranb, "byk gl" demkdir.
Drvilr oyk., sad. rur r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Arpa
aynn sahilind, rur dznddir. Etnotoponimdir. Drvilr nslinin bu
kndd mskunlamas il bal yaranmdr.
Drvili oyk., sad. Bilsuvar r-nunun Amanknd i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kemid r-nun razisindki Adam adl qala xarabalqlarnn
ad il Adamknd adlanmdr. Kndin razisi vvllr drvibyli tayfasna
mxsus qlaq olmudur. Sonralar hmin tayfaya mnsub aillr qlaq yerind
mskunlaaraq buran daimi yaay mntqsin evirmi, knd d z adlarn
vermilr. Tdricn Drvibyli adndak by sz dm v Drvili klini
almdr.
Dryavar oyk., mr. Yardml r-nunun Yardml qsb i..v.-d knd.
Petsr silsilsinin tyinddir. Yerli hali oykonimi Dryvo kimi tlffz
edir, XIX sr aid dbiyyatda is kndin ad Driki formasnda qeyd
alnmdr. Tdqiqatlara gr, kndin ad Tal zonasnda Xlll srdn mlum
olan qdim Drik mahalnn adndan, -y birldirici hisssindn v var (yer,
mskn) szlrindn ibart olub, "Drik mahalndan glnlrin mskni"
mnasndadr. Kndin ilk sakinlri d el Drik mahalndan kb glmi aillr
olmular.

227
 Drzili oyk., sad. Cbrayl r-nunun Qumlaq i..v.-d knd. Gyan
lnddir. Oykonim XIX srin ikinci yarsnda Zngzur qzasnda maldarlqla
mul olmu drzili tayfasnn adn ks etdirir. Etnotoponimdir. XIX sr aid
mlumatlara sasn, drzili tayfas Byli, Brnik, Gmarl, Gn, nsbr,
Qaragl, Krxl, Quilr, Pirveysli, Razgah, rkn adl yaay
mntqlrind yaayrdlar.
Dst oyk., sad. Ordubad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Vnnd
aynn (Arazn qolu) mnsbind, Zngzur silsilsinin tyinddir.
Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim fars dilindki dst szndn olub, "knd,
ba, mlk" demkdir. Knd adn razidki eyniadl bulan adndan almdr.
Dst hidr., sad. Ordubad r-nunda min. bulaqlar. Dst kndindn 2
km. q.-d, Arazn sol sahilind iki qrup bulaqdr. Suyu soyuq, dad or-
turmzdir. Azrb. dilinin dialektlrind dstma/dstmal/dsmal "su arx",
"su novu" demkdir.
Dstfur hidr., mr. Daksn r-nunda ay. Gnc aynn sol qoludur.
Mnbyini Qoqar dann m. yamacndan (2800 m. yksklikdn) alr. Drin
dar drlrl axr. Suvarma v dyirmanlarn hrkt gtirilmsi n istifad
edilir. Hidronim dst (su arx, ay) ve fur (lal, gur su, fqrt il xan ay)
komponentlrindn dzlib, "gur sulu ay" mnasndadr.
Dstfur oyk., sad. Daksn r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Dstfur
aynn sahilind, Baknd-Dstfur kkliyinddir. Digr yerli ad
Qzltaxadr. Adn sahilind yerldiyi eyniadl aydan almdr. Dstfur
variantnda da qeyd alnmdr. XIX srd kndin ayrmlar trfindn salnmas
haqqnda mlumat verilir. Daksn r-nu 1956-c ildk Dstfur adlanmdr.
Dstgl oyk., mr. Trtr r-nunun ayl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Kemi ad Dstahir kimi rsmildirilmidi. Yerli hali
kndin adn Tahir adl xsl balayr. Tdqiqatlarn bir qismi toponimi XIX
srd qeyd alnm qaraorlu tayfa birliyin daxil olan dstagir tirsinin ad il,
digr qismi is alban hkmdar Vaaqann (V sr) qz Dstgln ad il
laqlndirir v guya kndin vaxtil bu ahzadnin yay iqamtgah olduunu
sylyirlr. slind, oykonim dst (su arx) v hr (axar) komponentlrindn
ibart olub, "axar su knarnda knd" mnasn dayr. Kndin Krkayn
qollarndan birinin knarnda yerlmsi v ayl adlanan sovetliyin trkibind
olmas da bu fikri tsdiqlyir.
Dstmaay hidr., mr. Qbl r-nu razisind ay. Vndam aynn
qoludur. Kemi adlarndan biri Qaraay olmudur. Hidronimi Dstmaz
variantnda qbul ednlrin fikrinc, kemid ziyart gednlr ayn sahilind
dstmaz aldqlarna gr ay bel adlandrlmdr. slind, hidronim dst
(arx, ay) v mz (ayrm, ayrlan yer, srhd) komponentlrindn dzlib,
"aydan ayrlan qol" demkdir. Sonralar ayn adna yenidn "ay" sz
artrlm, bu szn tsiril "z" ssi dm, "" ssi is "a" ssin kemidir.

228
 Dstr oyk., sad. Lerik r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lmr aynn
(Lnkran aynn qolu) sahilind, Petsr silsilsinin yamacndadr. Yerli hali
Distr kimi tlffz edir. Kndin ilk sakinlri Cnubi Azrb.-dan glmi tallar
olmular. Tdqiqatlarn mlumatna gr, kndin halisi oturaq hyata
kedikdn sonra maldarlq mhsullarn taxla dyiir, taxl l dyirmannda
ydrdlr. Hr aild l dyirman olduundan onlarn mskunlad razi d
Dasdar (tal. "l dyirman, kirkir") adlandrlmdr.
Dstor oyk., sad. Astara r-nunun Asxanakoran i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, oykonim kndin ilk
sakinlrinin Zrdt dinin mnsubiyyti il laqdardr v fars dilindki dstor
(alma, mmam) szndndir. slind, toponim Dstor corafi adnn yerli
tlffz formasdr.
Dvbatan hidr., mr. smayll v Gyay r-nlar razisind ay. ay
drsi kolluq v bataqlq olmu, sonralar stnd Aa Bayraml su anbar
tikilmidir. Suvarma mqsdil suyu tamamil anbara axdlr. Vaxtil karvan
yolu il Qbl trflr gedn dvlrin burada batmas ayn bel adlanmasna
sbb olmudur. ki r-nu razisind is Dvbatan adl gl qeyd alnmdr.
Dvboynu or., sad. l.Qax r-nunun m.-.-ind da. Hn. 2888 m.; 2.
Ordubad r-nunda da. Ermnistanla srhdd Zngzur silsilsinin zirvsidir.
Hn. 3560 m| 3. Yardml r-nunda da. Tal sra dalarndan ayrlan qolun
stnd yerlir. Hn. 2088 m. Dalara ad xarici grnn (dv boynuna
oxadna) gr verilmidir. Oronim trkibindki boynu/boyun sz corafi
termin kimi "da arm" mnasn bildirir.
Dvboyun or., sad. Acnohur n dalnda, Qocaen silsilsinin
m.-q. hisssind arm. Hn. 235 m. Oronim "da arm" mnasndadr.
Dvi oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. m.-dan Xamaz r-nu, q.-
dn Quba r-nu, c.-dan Sumqayt, .-dn Xzr dnizi il hmsrhddir. Samur-
Dvi kanal r-nun razisindn keir. R-n 1930-cu ild tkil edilmi, 1963-c
ild lv edilrk razisi Aberon r-nuna verilmi, 1965-ci ildn yenidn
mstqil r-n olmudur. Mrkzi Dvi hridir; 2. Azb.-da hr. Eyniadl r-
nun mrkzidir. Dvi aynn sahilind, datyi raziddir. Bu razi
kemid dv karvanlarnn dayanacaq yeri olmu v burada hftbazan
keirilmidir. Dv alveri yeri olduu n 1944-c ildk Dvibazar da
adlanmdr. hr 1944-1961-ci illrd mvcud olmu eyniadl tq. sasnda
yaranmdr.
Dvi hidr., sad. Dvi r-nundan axb Azbirala gln tkln
ay. Mnbyini Yan silsilsindki Gmrdan yamaclarndan (1530 m.
hndrlkdn) alr. Pirbdil v Zahlq aylarnn birlmsindn ml glir.
Suvarma n istifad edilir. ay adn razisindn axd eyniadl yaay
mntqsindn almdr.

229
 Dvuxur or., sad. Goranboy r-nu razisind da. Adn razidki
eyniadl gldn almdr.
Dvda oyk., sad. Klbcr r-nunun ldran i..v.-d knd. Yaay
mntqsini qonu Dovanl kndindn xm aillr Dvda adl yerd
salmlar. Knd ermnilr trfindn Poqosoqomer (erm. "Poqosun tvllri,
pylri") ad verilmidir. 1992-ci ildn kndin kemi ad brpa edilmidir.
Dvgz da mineralnn ad il bal olmas ehtimal edilir.
Dvlida or., mr. Qobustanda palq vulkan. Sngal d.y.
stansiyasnn m.-q. trfinddir. Hn. 235 m. Davalda variantnda da qeyd
alnmdr. Zahiri grnc ikihrgcl dvy oxadlmasna gr vulkan bel
adlandrlmdr. Qacarlarn bir qolu dvlilrin ad il bal etnooronim olmas
da mmkndr.
Dyqarabulaq oyk., mr. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
ahda silsilsinin (Kiik Qafqaz) tyinddir. Yerli halinin mlumatna gr,
kndi XVIII srin axrlarnda yaxnlqdak kemi Qarabulaq (indiki Rstm
liyev) kndindn ayrlm aillr yurd yerind saldna gr bel
adlandrlmdr. Dy sz "koma, daxma, yaylaq v ya qlaqda mvqqti
yaay evi" mnasnda olub, kndi r-nun razisindki Qarabulaq adl baqa bir
knddn frqlndirmy xidmt edir.
Dyirli or., dz. Quba r-nu razisind da. Azrb. dilind v
dialektlrind "dyir" sz "yumru, gird, gdkboylu, dyn" mnalarnda
ilnir. Dyir v -li (k.) komponentlrindn dzlmi oronim "yumru, gird
bal da" mnasndadr.
Dyirmanda or., mr. Gdby r-nu razisind da. 1940-c illrdk
burada dyirman dalar xarlrm. Dan ad da buradan yaranmdr. Yerli
hali arasnda Mdnda ad il d tannr.
Dyirmanda oyk, sad. Gdby r-nunun Grgr i..v.-d knd.
Dyirmandan tyinddir. Kemi ad Korudu olmu v razidki eyniadl
bulaqla birlikd korudu nslinin adn damdr. Sonralar Drlyz
mahalndan muradl nslin mnsub, Qarabadan qaraqoyunlulara mnsub,
Dastandan gml nslin mnsub aillr glrk bu kndd
mskunlamlar. Knd tyind yerldiyi dan adn dayr.
Dyirmanl oyk., dz. Krdmir r-nunun Yeniknd i..v.-d knd.
irvan dznddir. Oykonim "dyirman olan yer" mnasndadr.
Dyirmantp or., mr. Fzuli r-nu razisind da. Araz aynn
sahilinddir. Dan tyind vvllr dyirman olduundan bel
adlandrlmdr. Dan ad buradan aparlan iri dyirman dalar il d bal ola
bilr. Xamaz r-nunun Maioba v uxuroba kndlri arasnda iki mntqdn
ibart orta srlr aid yaay yeri d Dyirmantp (digr ad Xrmantp)
adlanr.

230
 Dyirmanyan oyk, mr. Lan r-nunun Mdr i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Kemi ad Dyirmandrsi olmudur. Kndi
XIX srd Mlikpysi kndindn dnkanl, imamverdiua v Malxlf
kndindn ibrahimua nsillrin mnsub aillr Dyirman aynn (Hkri
aynn qolu) drsind, khn dyirmann yannda saldqlar n yaay
mntqsi vvlc Dyirman drsi, sonralar is Dyirmanyan adlandrlmdr.
Dymdal oyk., sad. 1. Brd r-nunun irvanl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. ox vaxt Dymdald variantnda ilnir. Tdqiqatlarn
ehtimalna gr, oykonim XIX srd Cavad qzasnda yaam kbirlilrin
arqmhmmdli tayfasnn eyniadl tirsinin ad il baldr. 16 aildn ibart
olan bu tir Aburun adl yerd yaamdr. XIX srd Azrb.-da bu tirnin adn
dayan 6 knd olmudur; 2. Qax r-nunun Almal i..v.-d knd. Alazan-yriay
kkliyinddir. Oykonim dymdal tirsinin ad il baldr. Etnotoponimdir;
3. Ouz r-nunun Sincan i..v.-d knd. Alazan-yriay kkliyinddir. Kemi
ad Dymdal Molla Vli olmudur. Yaay mntqsi Mollal (sl ad
Mollavli) kndindn xm dymdal tayfasna mnsub aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir. Mnblrd bu
etnonimin dmydal variantna da tsadf olunur. Dmy (kilmmi, xam,
yksk mhsuldarlql) v dal (dalq razid yaayan) komponentlrdn
ibart olan bu etnonim "xam torpaql dalq razid yaayanlar" mnasndadr.
Tdqiqatlar bu sz dym (da tyind mal-qarann saxland yer) v da
komponentlrinin birlmsi kimi qbul edirlr.
Dymdr oyk., sad. Ouz r-nunun Padar i..v.-d knd. Dymdr
aynn (Qalaayn qolu) sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Knd
Dymdr adl yerd salnd n hmin drnin adn dayr. Oronim dym
(mal-qarann saxland yer) v dr (mnfi relyef formas) komponentlrindn
dzlib, "mal-qara saxlanan dr" mnasndadr.
Drns oyk, mr. Ordubad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Vnnd
aynn (Arazn qolu) sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir. XIX sr aid
dbiyyatda Dernis variantnda qeyd alnmdr. Oykonim rb dilindki
der/deyr (mbd, monastr) v naus (zrdti qbirlri stnd tikili)
komponentlrinin birlmsi kimi izah olunur. slind, oykonim r-nun
razisindki Qapcq adl da arm il bal yaranm ox qdim dil vahididir.
Bir ox qdim dillrd dura (yunan), duar (grc v osetin), dvaras (hind),
drunk (qdim fars) v s. szlr "qap", "qaplar", "da keidi" mnalarnda
ilnmidir.
Dryan oyk, mr. Lnkran r-nunun Ggiran i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kndin ad yerli hali trfindn Drion kimi tlffz edilir. Tal
dilindki deiron szndn olub, "daa gedn yollar" v ya "iki yol" mnasnda
olduu gman edilir.

231
 Dzdlq or., mr. Lerik r-nu razisind da. Veri kndindn c.-q.-
ddir. Hn. 2328 m. Oronim Dizdilinq sznn thrif uram formasdr. Tal
dilind diz (qala), di (knd) linq/linc (yksklik, da) komponentlrindn
dzlib, "qala kndind olan da" mnasndadr. Dada dorudan da qdim qala
xarabalqlar var.
Dzdipok oyk, sad. Lerik r-nunun Dstr i..v.-d knd. Tal
silsilsinin yamacndadr. Oykonim hmin razidki Dzdlq dann adnn
thrif olunmu formasdr.
Diadin oyk., mr. rur r-nunun badulla i..v.-d knd. Dznlikddir.
Tdqiqatlarn ehtimalna gr, oykonim tey (qdim trk dillrind "tp") v
din (istiraht yeri, dinclmk n yer) komponentlrindn dzlib, "yaylaq
tp" mnasndadr. 1933-c ild kndin ad Diyadn variantnda qeyd
alnmdr.
Dib oyk., sad. Siyzn r-nunun Zarat i..v.-d knd. Samur-Dvi
ovalndadr. Knd Bebarmaq (Xdrzind) dann tyind (dibind)
yerldiyin gr bel adlandrlmdr. Dib sz toponimiyada "ayaq", "aa"
komponentlrinin sinonimi kimi ilnir. Mqayis et: Dib Anzr-Ba Anzr
(Naxvan, 1933).
Dibanaxay hidr., mr. Ouz r-nu razisind ay. Hidronim "dayaz
ay, dibi grnn ay" mnasndadr.
Dibanbil or., mr. Lnkran r-nunda, lyasa silsilsind arm. Hn.
1890 m. Divanbil variantnda da qeyd alnmdr. Oronim dib (tk, aa) v
nbil (gl) szlrindn dzlib, "tyind gl olan da" demkdir.
Dibail or., mr. Lnkran r-nunda da-Oronim tal dilindki
diba/dbo (ekiz, ikili) v il (xnt, buynuz, b) szlrindn dzlib, "iki
xntl, haa da" demkdir.
Dibtli or., dz. Xocavnd r-nu razisind da. Byk Kirs dann c.-
q.-ind yerlir. Hn. 2140 m. sli Dibklidir. Dibk duz, yarma, ltik v s.
dymk n ii oyulmu da v ya ktkdr. Yaylaqda dalardak oyuqlardan
heyvanlar n yem qab kimi d istifad edilirdi. Dada bel tbii oyuqlar
olduuna gr Dibkli adlandrlmdr.
Dico oyk., mr. Lerik r-nunun Tkbin i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Oykonim tal dilindki di (knd) v colqo (yer)
szlrindn dzlib, "knd yeri" mnasndadr.
Didivan or., sad. Qazax r-nu razisind da v hmin dadak pirin
addr. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, dan ad Didivan qalasnn adndandr.
Qalann ad is qdim ran dillrindki didi (qala) v ban (gzti, keiki,
qoruqu) szlrindn ibart olub, "gzti qalas" mnasndadr. Lakin dan
aasnda Didivan gl yerlir v dan ad v qalann ad da bu gln adndan
ola bilr. Qdim dillrd didi "byk", van is "gl" mnasndadr. Hidronim
"byk gl" kimi izah oluna bilr.

232
 Didivar oyk., mr. Babk r-nunun xmahmud i..v.-d knd.
Naxvan ay il Chriayn qovuduu yerddir. Kndin ad XVIII srin
vvllrind Didbad variantnda qeyd alnmdr. Tdqiqatlarn bir qismi
bel hesab edir ki, oykonim qdim ran dillrindki didi (qala) v var
(mhkmlndirilmi knd, hr, yurd, mskn) szlrindn ibart olub, "qala
knd" mnasndadr. Bzi tdqiqatlar is oykonimi fars dilindki didi (gr,
grm) v var (yer, yurd, mskn) komponentlrinin birlmsi kimi "iki
ayn grdy yerd knd" mnasnda izah edirlr.
Digah oyk, mr. 1. Aberon r-nunda tq. Aberon yarmadasndadr; 2.
Quba r-nunun Amsar i..v.-d knd. Yan silsilsinin tyinddir. Alc Digah da
adlanr; 3. Quba r-nunun Xucbala i..v.-d knd. Quruay v Qudyal ay
arasnda, dznlikddir; 4. Lnkran r-nunun Krglan i..v.-d knd.
Ovalqdadr. Kndin razisi XIX srd ilvar kndinin obas olmudur. 1870-ci
il aid sndlrd burada ev olduu haqqnda mlumat verilir. Oykonim tat
dilindki di (knd) v gah (yer) szlrindn dzlib, "knd, knd yeri"
mnasndadr.
Digah hidr., sad. Quba v Xamaz r-nlar razisind ay. Adn
razisindn axd eyniadl yaay mntqsindn almdr.
Digahoba oyk, mr. Xamaz r-nunun Khn Xudat i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Oykonim Digah (knd ad) v oba szlrindn
ibart olub, "Digah kndinin obas, digahllara mxsus oba" mnasndadr. Oba
kollektivlm illrindn sonra daimi yaay mntqsin evrilmidir.
Digo hidr., sad. Astara r-nu razisind ay. ayn ad tal dilindki
diyo sznn fonetik variant olub, "dniz, drya" demkdir. Hidronimi fars
dilindki digo (qazan, qazyan) sz il d laqlndirirlr.
Digov oyk., mr. Lerik r-nunun Mistan i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Oykonim Digah corafi adnn yerli tlffz formas
olub, "knd yeri" mnasndadr.
Digovdr hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. Digovdr variantnda
da qeyd alnmdr. Hidronim Digov (knd ad) v dr (ay drsi)
komponentlrindn dzlib, "Digov kndinin drsindn axan ay"
mnasndadr.
Dikda or., mr. 1. Gdby v Adr r-nlar srhdind da. Hn.
2520 m.; 2. Klbcr r-nu razisind da; 3. Tovuz r-nunun c.-unda, Byk
Qlaq kndindn q.-d da. Hn. 1722 m. Oronimlr dalarn bandak aquli
vziyytd olan qaya paralar il bal yaranmdr.
Dikda oyk., sad. Gdby r-nunun Byk Qaramurad i..v.-d knd.
ahda silsilsinin tyinddir. Kndin halisinin Qazax r-nunun Da Ksmn
kndindn v Astafa r-nundan glib burada mskunlamas haqqnda mlumat
var. Knd z adn razidki eyniadl dadan almdr.

233
 Dikpillkn or., mr. Klbcr r-nunun q.-ind, Ermnistanla srhdd
da. Hn. 3449 m. Dik pillli qayalqdan ibartdir. Dik yoxulu da pillkn
oxadna gr bu ad almdr.

Diqo oyk., mr. Astara r-nunun Plik i..v.-d knd. Datyi

raziddir. Oykonim tal dilindki di (knd) v qo (yer) szlrindn dzlib,
"knd yeri" demkdir.
Dilaarda oyk., sad. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Kndlnayn (Arazn qolu) sol sahilindn bir qdr aral, Qaraba silsilsinin
tyinddir. Oykonim qaraqoyunlu tayfa ittifaqna daxil olan dilaarda tirsinin
ad il baldr. Etnotoponimdir. sasn maldarlqla mul olan dilaardallar
vvllr Cnubi Azrb. v Tal zonasnda yaayrdlar. Sonralar onlarn bir
hisssi Azr.-nn m.-nda mskunlamd. Yay Tal silsilsind, q is
Muanda keirn dilaardallar Araz Dilaarda, Qobu Dilaarda kndlrinin d
bnvrsini qoymular.
Dilaardatp or., mr. Fzuli r-nu razisind da. Hn. 162 m. Bzn
shv olaraq Dliqarltp variantnda da qeyd alnr. Dilaarda kndi razisind
olduu n tp kndin ad il adlandrlmdr.
Dilli Msknli oyk., mr. Qubadl r-nunun Dondarl i..v.-d knd.
Brgad aynn sahilind, datyi raziddir. R-nun razisindki iki Msknli
kndini frqlndirmk n Dilli v Teymur komponentlrindn istifad
olunmudur. Tdqiqatlarn fikrinc, Dilli krd mnli delli tayfasnn adn,
Mskn is orta srlrd zbkistanda mvcud olmu yaltin adn ks etdirir.
Ehtimal olunur ki, monqol iallar v Teymurun yrlri zaman Mskan
yaltinin halisinin bir qismi Azrb.-na krk burada mskunlam, yaltin
adn da zlri il gtirmidir.
Dilnilr oyk, sad. Brd r-nunun Yeni Daknd i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Yaay mntqsini kemi raql Qrvnd kndindn
km aillr 1860-c ild xzin torpana mxsus Dilnilr yeri adl razid
saldna gr bel adlandrlmdr.
Dillvi or., sad. Lerik r-nu razisind da. Lerik kndindn c.-q.-d
Petsr silsilsinddir. Hn. 1662 m. Etnotoponim hesab olunur.
Dilman oyk, sad. Asu r-nunun Kalva i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin tyinddir. Knd Trkmnay slh mqavilsindn (1828-ci ildn)
sonra Cnubi Azrb.-nm Dilman mahalndan kb glmi 200 ailnin
mskunlamas nticsind yarandna gr bel adlandrlmdr.
Dilmanay hidr., mr. Asu r-nu razisind ay. Dilman kndinin
razisindn axd n hmin kndin ad il adlandrlmdr.
Dindiay hidr., mr. Zaqatala r-nu razisind ay. Hidronim razidki
eyniadl dan adndan yaranmdr. Dindi (razidki arm v zirvnin ad) v

234
ay (su obyekti) komponentlrindn dzlmi bu hidronim "Dindi dandan
axan ay" mnasndadr.
Dindida or., mr. Zaqatala r-nunda da v da arm. Ba Qafqaz
silsilsindn keir v Dastanla srhdd yerlir. Hn. 2318 m. Bu armdan
Muxax aynn drsindn kerk Samur aynn yuxarlarna quru yol gedir.
Bu lamtin gr tdqiqatlar dan adn "tinlri olan da" kimi izah edirlr.
slind, oronim din (dinclmk n yer, drg), -di (-li kilisinin variant)
v da (msbt relyef formas) komponentlrindn dzlib, "dinclmk n
yeri olan da" demkdir. Komid Din, Dinyu, Vojdin corafi adlar qeyd
alnmdr.
Dirida or., mr. Cbrayl r-nu razisind da. Araz aynn
sahilinddir. Dada Diri kndinin v qalasnn xarabalqlar qalr. Yerli halinin
mlumatna gr, XVIII-XIX srlrd Diri kndinin halisi Cnubi Azrb.-nn
Qarada mahalna kmdr. Lakin sonralar onlarn bir qismi geri qaydaraq
indiki Zngilan r-nu razisind Dirili adl yaay mntqsinin sasn
qoymudur. Hazrda hmin knd Muanl kndin birlmidir. Tdqiqatlarn
fikrinc, toponim znd Qafqaz Albaniyasnda erkn orta srlrd mvcud
olmu Tri yaltinin v eyniadl qalann, yaxud monastrn adn ks etdirir.
Zngilan r-nunda, Oxu aynn Araza tkldy yerd Tiri adl qala var.
Sonralar burada salnm knd d qalann ad il adlandrlmdr. XIX sr aid
mnblrd hmin knd Diri kimi qeyd alnmdr. Tri, Tiri v Diri toponimlri
eyni mnlidir. Suriya dilindki deyr (kils, monastr; Albaniyada xristianl
da suriyal legionerlr yaymdlar) szndn olmas ehtimal olunur. Mrz r-
nu razisind Diribaba trbsi mvcuddur. irvan-Aberon memarlna aid
ediln trb Diribaba piri d adlanr. Trb 1402-ci ild nayada oyulmu
maarada hngdandan tikilmidir. Xalqn dilind bu trb il bal mxtlif
rvaytlr gzir. Dirida v Diribaba oronimlri sinonim toponimlrdir.
Disr oyk, sad. Ordubad r-nunun Vnnd i..v.-d knd. Vnnd ay
sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir. Kndin ad onun .-ind bir-birin
yaxn 300 m. hndrlkd olan v Disr adlanan iki kiik dan adndan
yaranmdr. Oronim is ran dillrindki dild (iki) v sr (ba, zirv)
szlrindn dzlib, "iki ba, iki zirv" demkdir.
Divaac oyk, mr. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d knd. sl ad
Dibaacdr. Oykonim dib (tk, dan aa hisssi) v aac (me, aaclq)
komponentlrindn dzlib, "da tyind me" demkdir.
Divanl oyk, sad. Brd r-nunun Glolular i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Etnotoponimdir. Oykonim trkdilli duvanl tayfasnn ad il
baldr.
Divanallar oyk., sad. Fzuli r-nunun Qacar i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Etnotoponimdir. Qacarlarn divanallar tirsinin adn
ks etdirir.

235
 Divai or., mr. Astara r-nunda da. Tal silsilsinin zirvsidir. Hn.
2013 m. Tngrud ay hvzsind qdim vulkanik gnbzvari dadr. Ehtimal
etmk olar ki, Dibail oroniminin variantdr.
Diyall oyk., mr. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin tyinddir. Oykonim di (tat. "iki") v yal (da beli)
komponentlrindn ibart olub, "iki yall yerd salnan knd" mnasndadr.
Knd hqiqtn d iki qoa zirvsi olan dan tyinddir. Cnubi Azrb.
razisind d eyniadl yer v vadi qeyd alnmdr.
Diyall hidr., sad. smayll r-nunun Diyall kndindn 1 km. m.-q.-
d min. bulaq. Suyu soyuq, dad ac-ordur. Bulaq z adn razisind yerldiyi
yaay mntqsinin adndan almdr.
Dizavar hidr., sad. Aberon r-nu razisind ay. Tu aynn sa qolu
olub Sumqayt razisindn axr. Dizvar, Dizabar variantlarnda da qeyd
alnmdr. Tdqiqatlar ayn adn Xz yaxnlnda mvcud olmu v VII
srd rblrin datd qdim Dizvar qalasnn ad il balayrlar. Toponim
diz (qdim ran dillrind "qala") v var (yer, mskn) szlrindn ibart olub,
"qala knd" mnasndadr.
Dizaxl oyk, dz. Qbl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Oykonim ilk df Cfrqulu xan Xoylunun 1806-c il
aid frmannda qeyd alnb. Dizaq/Dizak Qaraban qdim yaltlrindn
birinin ad olmudur. N.Gncvinin srlrind Dizaknak kimi xatrlanr. Orta
Asiya razisind d Dizak (Cizak) adl hr var. Oykonim "Dizak mahalndan
xanlar, dizaqllar mskunlaan knd" mnasndadr.
Dizdoni or., mr. Lerik r-nu razisind da. Alaar-Burovar silsilsinin
q. yamacnda zirvdir. Hn. 1058 m. Tdqiqatlarn fikrinc, oronim dizd/dzd
(orun, gizli) v honi (bulaq) komponentlrindn ml glib, "gizli bulaq"
mnasndadr. Bu izah dan tyindki bulan yerini tez-tez dyimsi, itib
yenidn z xmas il laqlndirilir.
Diz oyk, sad. 1. Culfa r-nunun Yyci i..v.-d knd. Dznlikddir.
Kemi ad Krimqulu Diz olmudur; 2. Ordubad r-nunun Vnnd i..v.-d
knd. Zngzur silsilsinin tyinddir. Kemi ad Cfrxan Dizsi olmudur;
3. rur r-nunun Clilknd i..v.-d knd. Arpa aynn sahilind, rur
dznddir. Vaxtil Ba Diz, Klntr Diz, Qoa Diz, Krimqulu Diz, Oruc
Diz corafi adlarnn sasn tkil edn diz sz qdim ran dillrind "divar,
hasar", "mhkmlndirilmi hr", "qala divar", "qala", "istehkam"
mnalarnda, bir sra trk dillrin, o cmldn Azrb. dilin kerk "knd"
mnasnda ilnir. Oykonimlr lav ediln ba, Klntr, qoa, Krimqulu,
Oruc v s. komponentlr hmin yaay mntqlrini bir-birindn
frqlndirmy, corafi mvqelrini myynldirmy v vaxtil kim
mnsub olduunu gstrmy xidmt edir.

236
 Dizoda or., mr. Klbcr r-nu razisind da. stisu qsbsinin c.-
.-inddir. Dizda oroniminin qismn thrif uram formasdr. Oronim diz
(fars. "qala") v da szlrindn dzlib, "qala da, qalas olan da"
mnasndadr.
Dodustar or., mr. Lnkran r-nunda da. Alaar-Burovar silsilsinin
c.-. qurtaracanda zirvdir. Hn. 492 m. Oronim tal dilindki dd (yksk,
byk) v azrb. dilindki stlri sznn yerli tlffz formas olan ustar
komponentlrindn dzlib, "dalarn ba, st, zirvsi" mnasnda olduunu
ehtimal etmk olar.
Doquzul or., mr. Qusar r-nunda sra dalar. Ba Qafqaz silsilsinin
Tufanda zirvsindn ayrlb Qusar v Qudyal aylarnn suayrcn ml
glirir. Oronim avar dilindki tohruzul szndn olub, "zirv, ba" demkdir.
Dolanay or., sad. rur r-nu razisind da. Tdqiqatlar oronimi
"dolanbac, dolama, yri-yr" mnasnda izah edirlr. Oronim dan relyef
quruluunu tyin edir. Etnotoponim olmas da mmkndr.
Dolanlar oyk., sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin yamacndadr. Kemi ad rgn (Argn) olmudur.
Knd 1828-ci ildn sonra Cnubi Azrb.-dan kb glmi aillrin rgn
adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. rgn razidki dan
addr. Dolanlar oykonimi etnotoponim olub, XIII srd monqol iallarnda
itirak etmi dolon tayfasnn adn ks etdirir. Bu tayfann ad qrzlar v
zbklr arasnda da yaylmdr.
Dolanlaray hidr., mr. Xocavnd v Cbrayl r-nlar arasnda ay.
Hidronim Dolanlar (etnotoponim) v ay (su hvzsi) komponentlrindn
dzlib, razisindn axd Dolanlar kndinin ad il baldr.
Dolu oyk., sad. Astara r-nunun Plik i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yerli halinin dilind Dlv adlanr. Tdqiqatlar oykonimi
"zminin hndr yerindn su axtmaq n alan yer" kimi izah edirlr, doliv
sz il laqlndirrk "aac yarpa" mnasnda izah ednlr d var.
Dombabin oyk., mr. Zaqatala r-nunun li Bayraml i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Oykonim domba (yri, tp, qvsvari relyef
formas) v bin (yaay mntqsi) komponentlrindn dzlib "qvsvari
relyef formasna malik olan yaay mntqsi" mnasndadr.
Dom hidr., sad. Xocavnd r-nu razisind ay. All aynn sa
qoludur. Suvarma n istifad edilir. Azrbaycan dilinin qrb qrupu
dialektlrind dom/domu "qsa, gdkboy", "yri, qozbel" mnalarnda ilnir.
Dom oyk., sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
razisindn axd eyniadl ayn yildiyi, burulduu yerd yerldiyi n
yaay mntqsi bu ad almdr.
Dondar Quu oyk., mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. 1968-ci ildk r-nun razisind Dondar Azafl

237
adl yaay mntqsinin olmas mlumdur. Oykonim Dondar (etnotoponim) v
Quu (etnotoponim) komponentlrindn dzlib, razidki Quu adl kndlri
bir-birindn frqlndirmk mqsdil bel adlandrlmdr.
Dondarl oyk., sad. 1. Qubadl r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Brgad aynn (Bazaray) sahilind, Brgad silsilsinin tyinddir; 2.
Tovuz r-nunun Sartala i..v.-d knd. Datyi raziddir. Oykonim qdim
trkdilli dondar tayfasnn ad il baldr. Qdim yunan mlliflrinin
mlumatna sasn, dondarlar imali Qafqaz llrind, Azov dnizi
sahillrind yaamlar. Sonrak mnblrd dondarlarn Kuban llrind
mskn salmalar haqqnda mlumat verilir. Tdqiqatlarn ehtimalna gr,
dondarlar hunlarn trkibind Albaniyaya glrk orada mskunlamlar.
"Kitabi-Dd Qorqud" dastanlarnda personajlardan birinin ad Dli Dondardr.
Qazax r-nunda Dondarda, Qubadl r-nunda Dondardr oronimlri d bu
etnoniml baldr. Trkmnistan, zbkistan, Qazaxstan, Trkiy
toponimiyasnda da bu etnoniml bal corafi adlara tsadf olunur. Udmurt
MR-in Qlazov r-nunda X-XII srlr aid ediln hr xarabal da Dondikar
adlanr.
Donuztn hidr., sad. Masall r-nu razisind min. bulaqlar. Vil
aynn sa sahilind yerln 22 kkrdl bulaqdan ibartdir. Tdqiqatlarn
ehtimalna gr, hidronim kemid isti bulaqlardan birin l donuzunun
(qabann) db tlmsi il laqdar varanmdr. slind, hidronim bulaq
suyunun hrartinin ykskliyini bildirir. Tdqiqatlarn mlumatna gr,
Azrb. razisind donuz komponentli oronimlrin say 300-dn artqdr.
Dooribal or., mr. Balakn r-nu razisind da. Ba Qafqaz
silsilsinin c. yamacnda, Balakn v Katex aylarnn suayrcnda yerlir. Hn.
2041 m. Dorcabala variantnda da qeyd alnmdr. Azrb. dilinin dialektlrind
dor "yuxar ba", "dudke", dorba/dorcabala "camn ikiillik balas"
mnalarnda ilnir. Btn hallarda oronim "yuxar ba, zirv" mnas il
baldr.
Dostal oyk., sad. Clilabad r-nunun Bayxanl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oronim yaay mntqsinin sasn qoymu dostal nslinin ad il
baldr. Etnotoponimdir.
Dostluq oyk., sad. Xamaz r-nunun Mqtdir i..v.-d qsb. Samur-
Dvi ovalndadr. 1965-ci ild 6 nmrli balq vtgsi yannda salnm v
rmzi olaraq bel adlandrlmdr.
Dostubozu or., mr. Sumqayt hri razisind da. Sumqayt
ayndan sadadr. Hn. 473 m. Tdqiqatlar oronimi Dost (xs ad) v baz
(tp) szlrinin birlmsi hesab edir, "Dostu tpsi" kimi izah edirlr.
Dilimizd corafi termin kimi "bitkisiz sah, yovanlq, bo grnn yer"
mnasnda boz sz d ilnmkddir.

238
 Doulu oyk., dz. Cbrayl r-nunun Balyand i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, vaxtil Cnubi Azrb.-dan
glmi Dou v yby adl iki qarda burada mskunlaaraq indiki Doulu v
yby yaay mntqlrinin sasn qoymular. Oykonim Dou (.a.) v -lu
(mnsub.k.-si) komponentlrindn dzlib, "Douya mxsus knd, doulular"
demkdir.
Dovral oyk., dz. Daksn r-nunun Qabaqtp i..v.-d knd.
Qabaqtp aynn sahilind, datyi raziddir. Azrb. dilinin qrb qrupu
dialektlrind dovra/tovra/tyr szlri "tp", "yuxar", "ba" mnalarnda
ilnir. Oykonim "tpli" mnasnda olub Qabaqtp corafi ad il baldr.
Dovanl oyk., sad. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Xan
aynn sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. XIX srd bu kndd
yerlmi ermnilr onun adn dyiib Araadzor (ay drsi) kimi
rsmildirmidilr. 1917-ci ild Dovanl alt qla olan byk knd kimi
qeyd alnmdr. Gman etmk olar ki, bu corafi ad dovanl nslinin ad il
bal olub, etnotoponimdir. 1992-ci ild kndin kemi ad yenidn brpa edildi.
Dovan komponentli corafi adlar mumtrk toponimiyasnda, o cmldn
Qafqazda geni yaylmdr: Dovan da (Qbl), Dovan dz (ki r-nunun
Orta Zyzit kndi), Dovan drsi (Qbl, Zngilan, Lan v Masall), Dovan
yayla (Asu), Dovan tpsi (Aberon, mili, Gdby), Dovanlu (Trkiy),
Dovanl (Ermnistan) v s.
Dozular oyk., sad. Xanlar r-nunun ayl i..v.-d knd. Krkayn
sahilind, datyi raziddir. Kemi ad Birgz Dozular olmudur. XIX sr
aid sndlrd Yelizavetpol (Gnc) qzasnda birgzdozular adl maldar elatn
ad kilir. Oykonim mnc sofulu tayfasnn tirlrindn biri olan dozularn
adn ks etdirir.
Dnk Qrql oyk., mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay
mntqsini XVIII srin axrlarnda Dz Qrql kndindn kb glmi aillr
salmlar. Oronimin ikinci komponenti (qrql) ouz tayfalarndan birinin ad il
baldr. Dnk komponenti is dz sznn qarl kimi "ks trf" v ya
qdim dilimizin dil vahidi olan tanuq sznn ifad etdiyi "dik" mnas il
laqdardr. 1917-ci ild hmin komponent Danuk variantnda qeyd alnmdr.
Drdinar oyk., sad. Fzuli r-nunun Horadiz i..v.-d knd.
Kndlnayn sahilind, dznlikddir. Knd vvllr drd uca cinar aac olan
razid salnd n bel adlandrlmdr. 1917-ci ild r-nun razisind
Drdinar Quzey v Drdinar ngtl adl iki yaay mntqsi qeyd
alnmdr.
Drdlr oyk., sad. 1. Gdby r-nunun sal i..v.-d knd. Axnca
aynn sahilind, ahda silsilsinin tyinddir. Yerli halinin verdiyi
mlumata gr, yaay mntqsi drd qardaa (Sadiq by, Clal by, Al by,

239
miraslan aa) mxsus aillrin mskunlamas nticsind yarandndan bel
adlandrlmdr; 2. Neftala r-nunun Xolqarabucaq i..v.-d knd. Salyan
dznddir; 3. Neftala r-nunun Boyat i..v.-d knd. Salyan dznddir. XIX
srd Xolqarabucaq kndindn xm bir qrup ailnin hmin knd mxsus pay
torpanda mskunlamas nticsind yaranmdr. Mskunlam aillr
Mehdi, Zeynal, Klbli Ncf v Xansuvar adl drd qardaa mxsus olduuna
gr yaay mntqsi bel adlandrlmdr. Oykonimin etnotoponim olmas da
mmkndr. Tatarstanda Drt yle, Krmda Drt, Drt Sakal v b. corafi
adlar qeyd alnmdr.
Drdtp or., mr. Adam r-nunun Cavahirli kndi yaxnlnda
yksklik. Hn. 301 m. Da onu hat edn tplrin sayna gr Drdtp
adlandrlmdr.
Drdnc Barak oyk., mr. Acabdi r-nu razisind knd. Yuxar
Qaraba kanalndan bir qdr aral, Mil dznddir. Oykonim drdnc v
barak (taxtadan tikilmi ev) komponentlrindn dzlib. Sovet hakimiyyti
illrind yaranm Qrmz Budka tipli oykonimlrdndir.
Dvltlibyli oyk, dz. Clilabad r-nunun Krdlr i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsini XIX srd maldarlqla mul olmu,
sahibkar Dvltli by mxsus aillr saldqlar n bel adlandrlmdr.
"Dvltliby mxsus olanlar" demkdir.
Dvltyarl oyk, sad. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Kndlnayn (Arazn sol qolu) sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir.
Kndi dvltyarl nslindn olan aillr sald n bel adlandrlmdr.
Etnotoponimdir.
Drmbon bax: Heyval.
Dulyamay hidr., mr. Masall r-nu razisind ay. Dlyam
hidroniminin variantdr. Hidronim Dlyam dann adndan v ay
komponentindn dzlmidir.
Dunay oyk, sad. Xamaz r-nunun Nabran i..v.-d knd. Avropann
ikinci byk ay olan Dunay aynn ad il adlandrlmdr. Corafi ad Sovet
hakimiyyti illrind rmzi olaraq verilmi adlardan olub, 1960-c illrdn
mlumdur. Bzn Duray variantnda da qeyd alnmdr.
Duranda or., mr. Qobustanda da. Pirsaat aynn aa axarndan
solda yerlir. Hn. 308 m. Duran (dik) v da (msbt relyef formas)
komponentlrindn dzlmi bu oronim toponimiyadak Dikda oronimlrinin
sinonimidir.
Durqan oyk, sad. Lerik r-nunun ingdulan i..v.-d knd. Alaa
aynn sahilind, Burovar silsilsinin tyinddir. Bzi tdqiqatlar bu
oykonimi Don toponiminin thrif formas hesab edir, d (Zrdt dininin
triqt davamlarna veriln ad) v n (cmlik bildirn k.) komponentlrin

240
ayraraq izah edirlr. slind, bu corafi ad hmin razi n yad olmayan
dolan/dulan tayfa ad il bal etnotoponimdir.
Durovda or., mr. Cnub-rqi irvan dznn c. hisssind
faliyytd olan palq vulkandr. Hn. 30 m. Oronim durov (dibin palq
km) v da (msbt relyef formas) komponentlrindn dzlib, "dibin
palq km, tyin palq axm da" mnasndadr.
Durubahar or., sad. Klbcr r-nunda da. Dan tklrind ox
vaxt gl-ik olduu n, "tmiz bahar, yaz" mnal bu ad almdr.
Duruca hidr., dz. 1. Qbl r-nu razisind ay. Dmiraparan aynn
sa qoludur. Suvarma n istifad edilir. Hidronim Durua variantnda da
qeyd alnmdr; 2. ki r-nu razisind ay. yriayn sa qoludur; 3. Qax r-
nu razisind ay. Duru (saf, ffaf) v -ca (iddtlndirm bildirir)
komponentlrindn dzln bu hidronim "suyu ffaf olan ay" mnasndadr.
Duruca or., sad. Ouz r-nu razisind da. Oronim razisindn axan
Duruca aynn ad il adlandrlmdr. Durucaay variantnda da qeyd
alnmdr.
Duvann or., sad. Xzr dnizind, Bak arxipelaqnda ada. Sngal
burnundan .-ddir. Vulkan mnli ykskliyin hndrly 45 m.-dir. Znbil
adas da adlanr. Oronim orta srlrd qpaqlarn trkibind Azrb.-na glmi
trkdilli duvan tayfasnn adn ks etdirir. ndiki Qobustan qsbsinin ad da
vvllr Duvann (Duvanl) olmudur. Etnonim Qrbi Sibir, Monqolustan,
Altay, Qazaxstan, Qrzstan, zbkistan, Krm toponimiyasnda ox geni
arealda yaylmdr.
Duvann bax: Qobustan.
Duvaryan oyk, mr. smayll r-nunun Axan i..v.-d knd. Girdiman
aynn sahilind, Qabandan m.-q. hisssinddir. Oronim tat dilindki duvar
(yoxu, yamac) v -an (yer) komponentlrindn dzlib, "yoxulu yer, maili
yer" mnasndadr. Corafi ad obyektin relyefi haqqnda mlumat verir.
Duzan or., sad. amax r-nu razisind da. Qozluayla igil aynn
suayrcsdr. Hn. 1238 m. sl ad Byk Dzndadr. Daa sthi dz, hamar
olduuna gr bel ad verilmidir.
Duzda or., mr. 1. Babk r-nu razisind da. Zngzur silsilsinin
da tklrind yerlir. Hn. 1173 m. Bu dada byk duz yataqlar var.
Arxeoloji materiallar burada hl e.. I minilliyin vvllrind duz xarldn
gstrir. Dan ad buradak duz yataqlar il laqdar yaranmdr; 2. Salyan r-
nu razisind pskrn palq vulkan. Kr aynn sa sahilinddir. Hn. 12 m.
Adn razidki eyniadl gldn almdr; 3. Yevlax r-nu razisind da. Bir ne
alaq, hamar, ox anlm yksklikddir. Hn. 275 m. Bzi dbiyyatlarda
Dzda variantnda verilmidir. Dan traf dma oran torpaqdr. Yerli
halinin verdiyi mlumata gr, kemid hmin torpan oran zn yr v
xsusi sulla duz ld edirdilr. Buna gr d da Duzda adlandrlmdr.

241
 Duzda oyk, sad. Yevlax r-nunun Nemtabad i..v.-d qsb.
Dznlikddir. 1924-c ild salnm bu qsbdki ilk mvqqti evlr neft
kfiyyat dstsin mxsus olmudur. Sonralar burada yerln 8 nmrli
sovxozun malikansi sasnda abad yaay mntqsi yaranmdr. 1965-ci
ildn qsb yaxnlndak Duzdan ad il adlandrlmdr.
Duzda hidr., dz. Salyan r-nu razisind or gl. Gln traf a
oran torpaq rtyndn ibartdir. Duzda "duzlu, duzlaq, or" mnal Duzlaq
corafi adnn yerli tlffz formasdr.
Duzluaxmaz hidr., mr. Ada r-nunun c.-unda axar olmayan gldr.
Hidronim duzlu (or sulu) v axmaz (axar olmayan gl) komponentlrindn
dzlib, "suyu or axarsz gl" demkdir.
Dbndi oyk, mr. Bak hri zizbyov r-nunun Zir qsb i..v.-
d qsb. Kemi ad Tkqlaq olmudur. Adn razidki eyniadl yerdn
almdr. Oykonim tat dilindki d (iki) v bndi (sdd, balanm yer, qars
alnm yer) komponentlrindn dzlib, "iki sdd" demkdir.
Dbir hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. Lnkran aynn sa
qoludur. Hidronim tal dilindki d (iki) v bir (ksik, yarq) szlrindn
dzlib, "iki yata olan ay" mnasndadr.
Dbrar or., mr. Xz r-nunun Altaac kndinin m.-q. hisssind,
Ba Qafqaz silsilsinin iki xntdan ibart zirvsidir. Hn. 2209 m. Bu zirv .-
doru getdikc qollara ayrlr. Oronim lat dilindki d (iki) v brar (qarda)
szlrindn dzlib, "iki qarda" mnasndadr. Zirvnin qoa xnts bir-birin
bnzdiyi n bel adlandrlmdr.
Dbrar hidr., sad. Xz r-nu razisind ay. Qzlayn sa qoludur.
ay z adn razisindn axd Dbrar dandan almdr.
Ddng oyk, mr. rur r-nunun Clilknd i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir. Oykonim ran dillrindki d (iki) v dng (mhll, hrin
hisssi) szlrindn dzlib, "iki mhllli knd" mnasndadr.
Ddk oyk, sad. Xocavnd r-nunun Edilli i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Kemi ad Kolata olmudur. Yerli halinin verdiyi
mlumata gr, yaay mntqsind ddk nslin mnsub aillr
mskunlad n bel adlandrlmdr.
Dkanlar oyk, sad. ua r-nunun Xlfli i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, vaxtil yaay mntqsind
bir ne dkan olduu n bel adlandrlmdr.
Dldl or., sad. mkir r-nu razisind da. Hn. 975 m. Dan ad
oradak at ayann izin oxayan dala v homin dan guya Hzrt linin
Dldl atnn izi olmas inam il laqdardr.
Dlyam or., mr. Lerik r-nu razisind da. Oronim tal dilindki d
(iki) v lyam (yaylaq) komponentlrindn dzlib, "iki yaylaq" mnasndadr.

242
 Dnyamallar oyk., sad. Beylqan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Mil dznddir. Yaay mntqsi Mil dznd yaylm xlc tayfasnn
dnyamallar nslinin mskunlamas nticsind yaranmdr. Kndin kemi
ad da Xlc olmudur.
Drriy oyk., mr. Astara r-nunun Plik i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Talca Driy kimi tlffz olunur. Tdqiqatlarn fikrinc, bu
oykonim tal dilindki d/d (iki) v riy (yol, cr) szlrindn ibart olub,
"iki yol ayrcnda salnm knd" mnasndadr.
Dyrli oyk., sad. 1. Trtr r-nunun Shlabad i..v.-d knd. Qaraba
dznddir; 2. mkir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Zym aynn (Krn
qolu) sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Oykonim ouzlarn dgr/dyr
tayfasnn adn ks etdirir. Slcuq ouzlarnn yrlrind fal itirak etmi
dyrlrin ad Trkiy v Trkmnistan toponimiyasnda da ks olunmudur.
Dyln oyk., mr. Ordubad r-nunun Aza i..v.-d knd. Dyln
aynn (Arazn qolu) sahilind, datyi raziddir. XIX srin ortalarnda
burada Dyln v Dylndiz adl iki knd vard. Dylndiz kndi hazrda
Diz ad il mvcuddur. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim d (fars. "iki") v
Gilan komponentlrindn ibart olmaldr. Ehtimal ki, kndin halisi Gilandan
glmdir. Ordubadn 20 km.-liyind Xarabagilan (yerli hali Xarabacilan
adlandrr) adl xarabalq var. Arazn sol qollarndan biri Dyln, digri Gilan
adlanr.
Dyln hidr., sada. Ordubad r-nunda ay. Arazm sol qoludur.
Mnbyini Zngzur silsilsinin c.-q. yamaclarndan (2400 m. hndrlkdn)
alr. Aa hisssind suvarma n istifad edilir. Dyln kndinin
yaxnlndan axd n bel adlandrlmdr.
Dz Bilici oyk., mr. Dvi r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Dvi
aynn sahilind Yan silsilsinin (Byk Qafqaz) tyinddir Yaay
mntqsi vaxtil Quba xan Ftli xann Qarabadan krb gtirdiyi
kngrlilrin bilici tayfasnn mskunlad kndlrdndir. Knd dznlik
sahd yerldiyindn v eyniadl digr knd (Da Bilici) adndan
frqlndirmk n bel adlandrlmdr.
Dz rdaxan oyk., mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. R-nun razisind Crdaxan adl iki kndi
frqlndirmk n srik aynn sahilindki knd srik Crdaxan,
dznlikdki knd is Dz Crdaxan adlandrlmdr.
Dz Qrql oyk., mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Oykonim dz v Qrql (ouz tayfalarndan biri olan
qrqlarn adn ks etdirn etnotoponim) komponentlrindn dzlib. Knd
dznlikd salndna gr v Dnk Qrql kndindn frqlndirmk
mqsdil bel adlandrlmdr.

243
 Dz Rsullu oyk., mr. Gdby r-nunun ay Rsullu i..v.-d knd.
Kiik Qafqaz dalarnn m. yamacndadr. Oykonim dz v Rsullu (r-nun
razisind mskunlam rsullu nslinin adn ks etdirn etnotoponim)
komponentlrindn dzlib, "dznlikd salnm Rsullu kndi" mnasndadr.
Toponimin birinci komponenti kndin relyefini tyin etmkl onu razidki ay
Rsullu kndindn frqlndirmy xidmt edir.
Dzaa or., sad. Xocavnd r-nunun m. hisssind, Xocavnd v
Xocal r-nlarnn srhdi boyunca uzanan da silsilsi. On hndr zirvsi 1397
m.-dir. Oronimin Qaraban qdim Dizaq mahalnn adndan olduu ehtimal
edilir.
Dzbilici hidr., sad. Salyan r-nu razisind min. bulaqlar. Dzbilici
kndindn c. v .-d iki qrup bulaqdr. Suyu soyuqdur. Hidronim eyniadl
kndin adndan yaranm" dr.
Dzda or., mr. rurnu razisind da. Dan sthi hamar olduu
n bu ad almdr.
Dznlik oyk., sad. Salyan r-nunun Qaraala i..v.-d qsb. Cnub-
rqi irvan dznddir. Yaay mntqsi 1 nmrli sovxozun 6-c bsinin
malikansi sasnda yaranmdr. Qsb dznlik razid yerldiyin gr bel
adlandrlmdr.
Dzqlaq oyk., mr. Astafa r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Kemid Kor Xlfli d adlanrd. Yaay mntqsi
XIX srd xlfli nslinin Dzqlaq adl yerd mskunlamas nticsind
yaranmdr. Oykonim dz (dznlik) v qlaq komponentlrindn dzlib,
"dznlikd yerln qlaq" mnasndadr v razidki Khnqlaq kndindn
frqlndirmk mqsdil bel adlandrlmdr.
Dzyurd oyk, mr. Gdby r-nunun Dy Qarabulaq i..v.-d knd.
Gdby aynn sahilind, Baknd-Dstfur kkliyinddir. Yaay
mntqsini XX srin vvllrind hmin r-ndak Grgr (sli Qarqar)
kndindn kb glmi huydumlu v qrtdanl nsillrin mnsub aillr
Dzyurd adl razid salmlar. Corafi ad obyekti relyef chtdn tyin edir.
Dzerjinovka oyk., sad. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Kemi ad Caban olmudur. Knd Caban yaylasnn
yamacnda yerldiyi n bel adlandrlmd. XIX srin 30-cu illrind
burada Rusiyadan glm rus aillri mskunlam, rsmn Nikolayevsk
adlandrlsa da, yerli hali arasnda Rus Cabans kimi tannmdr. Sovet
hakimiyyti illrind dvlt v partiya xadimi F.E.Dzerjinskinin (1877-1926)
rfin bel adlandrlmdr. Memorial toponimdir.

244
 Ee

Ear oyk, sad. Clilabad r-nunun Krdlr i..v.-d knd. Burovar

silsilsinin m.-. tyinddir. Tdqiqatlar bu oykonimi "zaa yol"
mnasnda izah edirlr.
Edilli oyk., sacl. Xocavnd r-nunun Edilli i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin c.-. tyinddir. Etnotoponimdir. Toponim qrzlarn edilli tayfa
adn znd ks etdirir. Xzrlrin paytaxt hrindn birinin ad dil, Volqa
aynn kemi adlarndan biri til olmudur. Hal-hazrda Trkiynin Qars
yaltind Edilli adlanan knd mvcuddur.
Edi oyk, sad. l.Clilabad r-nunun Hovuzbulaq i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir; 2. Xocavnd r-nunun Xocavnd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Etnotoponimdir. Ken srd imali Qafqazda Edie adl
drd knd qeyd alnmdr. Edie adl tayfann XII-XIII srlrd qpaqlarn
trkibind imali Qafqazdan Azrb.-na glmlri ehtimal olunur. XIX srd
Qars yaltind Edi adl yaay mntqsi olmudur. Grcstan razisindki
Edis toponimi d bu etnoniml baldr.
Egeryurd or., mr. Klbcr r-nu razisind da. Hn. 2167 m.
Oronim haqqnda tdqiqatlarn bir qismi xalq etimologiyasna saslanaraq bel
ehtimal edirlr ki, da uzaqdan at yhrin oxadna gr Yhrda adlanm,
rusdilli xritlrd is thrif olunaraq Eqeryurd kimi qeyd alnmdr.
Tdqiqatlarn digr qismi is bu fikirddir ki, toponim qdim trk dillrindki
eqer (yayda ev heyvanlarnn saxland drg) v yurd komponentlrindn
dzlib, elatlarn yaylaq yurdlar il bal yaranm corafi adlardandr.
Elabad oyk, mr. Asu r-nunun Grcvan i..v.-d knd. Grcvan
platosundadr. Oykonim el v abad komponentlrindn dzlib, "el yurdu"
mnasndadr.
Eldar or., dz. Samux r-nu razisind da. Ellr ad il paralel ilnir.
Mnas "elli, ellri olan" demkdir. Acarstanda Ellr, Ermnistanda Ellr, Elli
corafi obyektlri qeyd alnmdr.
Eldarl or., mr. Azrb.-da (Xanlar r-nu) v Grcstanda l.
Mingevir su anbarndan m.-q.-d Qabrr (ori) v Qanx (Alazan) aylarnn
aa axarnda yerlir. Q. hisssi Grcstan razisin daxildir. Q otlaqlar
kimi istifad edilir. l z adn razidki eyniadl dadan almdr.
Eldyda or., mr. Trtr r-nu razisind da. Murovda
silsilsinddir. Hn. 2150 m. Elbyda variantnda da qeyd alnmdr.
Tdqiqatlarn ehtimalna gr, da Elby adl xsin yurd yeri olduundan
bel adlandrlmdr. Oronim el (camaat, kk bir nsildn olan hali qrupu,
regional hali), -dk (gzdk, gzdk tipli terminlrd olduu kimi -laq/-lq
kilisin uyundur) v da (burada "da, qaya") komponentlrindn dzlib,

245
"elin cmldiyi da", "yaylaq yurdu" mnasndadr. Qazaxstanda Eltay,
Krmda Eltk, Elteg toponimlri qeyd alnmdr.
Elgdik or., mr. smayll r-nu razisind da. Oronim el (camaat) v
gdik (hndr dalar arasnda yol, da keidi, arm) komponentlrindn
dzlib, "dalar arasndan, armdan ken el yolu" v ya "el yolunun stnd
olan da keidi" demkdir.
Elic or., dz. Xocavnd r-nu razisind da. Tdqiqatlarn fikrinc,
oronim qismn thrif uram Ellic corafi addr. Kemid burada
maldarlqla mul olmu ellr mxsus yaylaqlar yerldiyi n da bel
adlandrlmdr. Toponim el (camaat) -// (varlq, mnsubluq bildirn k.) v -
c (burada bolluq bildirir) komponentlrindn dzlib, "ellrin yurdu", "ellr
aid yurd" mnasndadr.
Ellroyuu or., mr. Tovuz r-nu razisind da. Ceyranld, Kr v
Qabrr (ori) aylar arasndadr. Hn. 610 m. Tdqiqatlara gr, oronim
Eldaroyuu adnn thrif olunmu formasdr. Da oradak nadir eldar am
aacnn bitmsi il mhurdur. Oyuq komponentini tdqiqatlar "srhdd
qoyulmu niangah" mnasnda izah edirlr. Da hqiqtn d Azrb.-la
Grcstann srhdind tbitin yaratd dik qoyulmu niangahdr.
Elvar or., mr. Xanlar r-nunda da. Gnc ayndan sa trfd
yerlir. Hn. 1251 m. Kemid yaylaq yeri olmudur. Oronim el (camaat) v
var (burada "yer, mskn") szlrindn dzlib, "el-obann mskni", "elin cm
olduu, yld yer" mnasndadr.
Elyasallar oyk, sad. Klbcr r-nunun Seyidlr i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin tyinddir. Yerli halinin dilind Ellazallar variantnda
ilnn bu oykonim haqqnda bel ehtimal edilir ki, Elyasal (Ellazal) adl bir
xs XIX srd indiki Gdby r-nunun Anqdam kndindn glrk Gneydam
adlanan bu yerd kndin bnvrsini qoymudur. Knd d onun ad il
adlanmdr. 1917-ci ild kndin ad Ellazallar variantnda qeyd alnmdr.
Qeyd edk ki, qazax tayfalarnn irisind ellazal nslinin adna tsadf edilir.
Grcstann Bolnisi r-nunda kemi El kndinin 1948-ci ildn ad Elias Sopeli
adlanr. Oykonim btn hallarda etnotoponimdir.
Emir oyk, sad. Gdby r-nunun Poladl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Bzn mir variantnda qeyd alnmdr. Oykonim eymur tayfasnn
ad il baldr, etnotoponimdir.
Engelsknd bax: rmal.
Enli or., dz. Goranboy r-nu razisind da. Da zrindki
frqlndirici lamt gr bel adlandrlmdr. Azrb. dilinin qrb qrupu
dialektlrind en "nian, manr, iar" mnasnda ilnir v heyvanlarn
qulaqlarna vurulan damaya deyilir. Oronim "damal da" mnasndadr.
Qazaxstanda Enbek, Mari Respublikasnn emuren r-nunda Entriel
toponimlri qeyd alnmdr.

246
 Erkc/Erke oyk, sad. Goranboy r-nu-nun eyniadl i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim trk
dillrindki erke/arxac (dan yamac, tyi) sznn fonetik kli olub, "da
yamacnda, arxacda salnm knd" mnasndadr. Azrb. dilinin dialektlrind
srnn qaban kn yal erkk keiy d erk deyilir.
Ermni Borsi bax: Br.
Esurqi or., sad. Dvi r-nunda Gilgilayn sa sahilind zirvdir.
Hn. 1420 m. Oronim, gman ki, dilimizin qdim dil vahidlrindn saylan
esuruk/srk sznn fonetik variantdr v "qzn, coqun, azn"
mnalarndadr.
El oyk, sad. Lnkran r-nunun Rvo i..v.-d knd. Lnkran aynn
sahilind, Tal dalarnn tyinddir. 1917-ci ild Ala variantnda qeyd
alnmdr. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, el/l nsil, tayfa addr.
Ekmeydan or., mr. Zngzur silsilsind da arm. Azrb.-nn
Ordubad r-nu il Ermnistann Qacaran r-nu arasnda srhd tkil edir.
Kemid maldar elatlarn yaylaq kimi istifad etdiklri armn st meydan
xatrladan byk hamar sahdn ibartdir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr,
yaylaa glnlrin qoqu heyvanlarn sasn ek tkil etdiyi n arm bel
adlandrlb. Eklri adtn myyn mddt burada dinc buraxardlar v
hmin raziy d Ekmeydan deyrdilr. Oronim burada bitn ekotu adl
yaban bitki il d bal ola bilr.
Etilr or., sad. Quba r-nu razisind da. sl adnn Yeddilr olduu
sylnilir. Deyilnlr gr, da z adn vaxtil oradak sitayi yeri olan
Yeddilr pirinin adndan almdr.
Evolu oyk, sad. 1. Adam r-nunun Qaradal i..v.-d knd. Qaraba
dznddir; 2. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba dznddir.
Etnotoponimdir. Slcuq ouzlarnn iv/yiv tayfa adndan v etnonim
yaradclnda itirak edn olu (nsli) komponentindn ibartdir. 1823-c il
aid bir sndd yalnz Adam r-nundak Evolu kndinin ad kilir v bildirilir
ki, bu nsil Qaradal tayfasna mnsubdur. Qaradallar is kngrlilrin
qaraxanl tayfasnn bir qoludur. Bu snd sasn mlum olur ki, Trtr r-
nundak Evolu kndini sonralar Adamn eyniadl kndindn km aillr
salmlar. Vaxtil qzlbalar, sonralar is ahsevn tayfa birlmsin daxil olan
evolular Sfvilr dvltinin siyasi v ictimai hyatnda myyn rol
oynamlar. Odur ki, hazrda Cnubi Azrb.-nn Xoy hristannda 32 kndi
hat edn Evolu dehistan mvcuddur.
Eymur oyk, sad. Ada r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr aynn
sahilind, irvan znddir. Oykonim trkdilli eymur tayfasnn ad il baldr.
Etnotoponimdir. Eymurlar v ya emirlr/imirlr XII srd slcuq yrlrind
fal itirak etmi, Sfvilr dvltinin ictimai v siyasi hyatnda myyn rol

247
oynamlar. Gdby r-nunda yaayan eymurlarn (emirlrin) ad il bal Emir
ay, Emir kndi, Emir Bozda v s. corafi adlara rast glmk mmkndr.
Eynall oyk., sad. Astafa r-nunun Ksgr i..v.-d knd. Hsnsu
aynn sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Oykonim inall etnoniminin
thrif olunmu formasdr v znd XII-XIII srlrd Kiik Asiyada yaranm
inall (Slcuq brahim naln adndandr) tayfasnn adn ks etdirir.
Etnotoponimdir.
Eynltaxta or., mr. Daksn r-nu razisind da. ahda
silsilsindn ayrlan qoldur. Gnc ay il Dstfur aynn suayrcndadr. Yay
otlaqlar kimi istifad olunur. Beynltaxta variantnda da qeyd alnmdr.
Tdqiqatlar oronimi Eynal (.a.) v taxta (dalq razid dz yer) szlrinin
birlmsi kimi "Eynaln yaylaq yurdu" mnasnda izah edirlr. slind, oronim
eynall/inall tayfa ad il bal olub, "inalllara mxsus yaylaq yurdu" demkdir.
Etnotoponimdir.
Eynibulaq oyk., sad. Siyzn r-nunun Ada i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Knd adn razidki eyniadl bulaqdan almdr.
Hidronim is eyni (r. "gz, em") v bulaq (azrb. "em, qaynaq")
komponentlrindn dzlib, "gzl bulaq" demkdir.
Eyvazallar oyk., sad. 1. Beylqan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Mil dznddir; 2. Goranboy r-nunun Cinli Boluslu i..v.-d knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Bzi dbiyyatlarda shvn Eyvazllar variantnda qeyd
alnmdr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini XIX srin
axrlarnda indiki Qazax r-nunun razisindn glmi Eyvazal adl xs saldna
gr bel adlandrlmdr. Lakin qazax tayfalarnn bir qolu olan eyvazallar
(yerli tlffz formasnda ayvazallar) Qazax r-nunun Xanlqlar kndind bu gn
d yaamaqdadr. Oykonim etnotoponim olub, eyvazallar nslinin adn ks
etdirir. 1933-c ild Qaradonlu (mili) r-nu razisind d Eyvazallar adl knd
qeyd alnmdr.
Eyvazxanbyli oyk., sad. Adam r-nunun Maqsudlu i..v.-d knd.
Datyi raziddir. 1835-ci ild rb Eyvazxan ad il qeyd alnmdr.
Eyvazxan yerli bylrdn Mmmdxanbyin olu olmudur (hazrda knddki
nsillrdn biri mmmdxanbyli adlanr). 1826-c ild rana qaan Eyvazxan
sonralar geri qaytm v ar hkumti ona mxsus olan lv, Trnkt,
limmmd kndlrini, saq Pnah Srkar kn yenidn zn qaytarmd.
Bundan sonra knd Eyvazxanbyli ("Eyvazxan by mxsus knd" mnasnda)
adlandrlmdr.
Eyvazksdi or., sad. Masall r-nunun razisind da. Alaar-Burovar
silsilsinin . yamacndadr. Hn. 485 m. Dan adn yaxnlqdak eyniadl
menin ad il balayan tdqiqatlarn ehtimalna gr, Eyvaz adl bir xs
meni ksib tmizldiyindn me bel adlandrlmdr. slind Eyvazksdi

248
oronimi eyvazua, eyvazoullar etnoniminin sinonimi olan eyvazksli
(eyvazn trmsi) nslinin addr. Oronim etnotoponimdir.
Eyvazl oyk., sad. 1. Adam r-nunun Quzanl i..v.-d knd.
Dznlikddir; 2. Qubadl r-nunun Novlu i..v.-d knd. Dalq raziddir.
Tdqiqatlar bu oykonimlri ouz tayfa ittifaqna daxil olan tkllrin (sonralar
ahsevnlrin) trkibin daxil olmu eyvazl tirsinin ad il balayrlar.
Etnotoponimdir. rur r-nunun Tnnm kndind Eyvazl mhllsi, Astafa r-
nunun Salolu kndind ayvazl nsli qeyd alnmdr.

249


bilc oyk., dz. Qubadl r-nunun Kavdadq i..v.-d knd. Qara ayn
sahilinddir. Toponim bil xs adna -c kilisini lav etmkl yaranmdr,
"bil mxsus yer" mnasndadr.
bilay hidr., mr. Qusar r-nunda ay. Hidronim bil (.a.) v ay (su
hvzsi) komponentlrindn dzlib. Xsusi mlkiyytilikl bal yaranan
toponimlrdndir.
bilyataq oyk, mr. Xamaz r-nunun Niyazoba i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Quba r-nunun Gilzi kndin mxsus yataq olmu,
sonralar daimi yaay msknin evrilmidir. Oykonim bil (.a.) v yataq
(mal-qarann saxlanlmas n mxtlif tikililri olan xsusi sah) szlrinin
birlmsindn ml glmidir.
brqunis oyk., mr. Culfa r-nunun eyniadl i..v.-d knd. linc
aynn (Arazn qolu) sa sahilind, Zngzur silsilsinin m.-q. tyinddir.
Kndd orta srlr aid qbiristan, kils, qbiristanda XV-XVI srlr aid da
qo fiqurlar var. brknis variantnda da qeyd alnmdr. Bzi tdqiqatlara
gr, toponim fars dilindki bura (qala, i qala) v rb dilindki kunis (knis
szndn thrif olub, "mbd, kils" mnasndadr) szlrindn ibartdir.
cxur oyk., mr. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kprayn
sahilind, datyi raziddir. chur variantnda da qeyd alnmdr. Bzi
tdqiqatlara gr, knd lzgi dilind c (hndr) v xur (knd) szlrindn
ibart olub, "hndrlkd olan knd" mnasndadr. Digr tdqiqatlara gr,
knd xs ad il (Hacixur) baldr v yaay mntqsinin vaxt il konkret
olaraq hans xs mnsub olduunu gstrir.
cxuroba oyk., mr. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Yan
silsilsinin tyinddir. cxur kndin mxsus oba yerind salnmdr.
Oykonim "cxur kndinin obas" demkdir.
clda or., mr. Qbl r-nunda da. Dadan yaylaq kimi istifad
olunur. Oronim burada ba vermi bdbxt hadis il laqdar adlandrlmdr.
cmi oyk., sad. Yevlax r-nunun Xaldan i..v.-d knd. r. cmi
"rb olmayan adam; iranl" demkdir. Etnotoponimdir.
dilli bax: Edilli.
fndilr oyk., sad. 1. Cbrayl r-nunun Horovlu i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi Qubadl r-nunun fndilr kndindn
ayrlm seyidlr nslin mnsub aillrin Khlyataq adl bin yerind
mskunlamas nticsind yaranm v vvllr Khlyataq da
adlandrlmdr; 2. Qubadl r-nunun Hmzli i..v.-d knd. Hkri aynn
sahilind, nc dznddir. Kemi ad Trk fndilr olmudur. XIX srd
kndin yaxnlnda Krd fndilr adl knd d mvcud olmudur. Yerli
halinin verdiyi mlumata gr, vaxtil Trkiydn glmi Mmmd fndi adl

250
bir nfr bu kndin bnvrsini qoyduuna gr onun ad il adlanmdr.
Etnotoponimdir. Bu nslin nmayndlrin Qazax r-nu razisind d rast
glmk olar.
ftli oyk., sad. Adam r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qarqar
aynn sol sahilindn 2 km. aral, Qaraba dznddir. Kemi ad Mdilr
olmudur. Kndin ad avatl tayfa adnn thrif olunmu formasdr. XIX srd r-
nun razisind ftlilrin ad il bal ftli Bykby, ftli Mqddmby v
ftli yriyataq adl yaay mntqsi qeyd alnmdr.
hn oyk., sad. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin . tyind, Lahc kkliyinddir. Kndin halisi Lahc kndindn
xm aillrdn ibartdir. hn tat dilind "dmir" demkdir. Tdqiqatlar
kndin adn onun halisinin qdimdn dmirilikl mul olmas il
laqlndirirlr.
hmdabad oyk., mr. 1. Goranboy r-nunun Muzdurlar i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Kemi ad Tatlar olmudur. Yerli halinin
verdiyi mlumata gr, Avazl kndind Hsn by v Mdi Mhsn by
Cnubi Azrb.-dan glib rncbrlik ednlr 1924-26-c illrd daimi
mskunlamaq n torpaq sahsi ayrlmd. Bu torpaq sahsind salnm yeni
yaay mntqsi hmin rncbrlrdn biri olan Seyid hmdin adn dayrd;
2. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Muan dznddir; 3. Tovuz r-
nunun Yanql i..v.-d knd. nqlda silsilsinin tyinddir. Oykonimlr
"hmdin sald knd, hmd aid knd" mnasndadr.
hmdaal oyk., sad. Adam r-nunun Qrvnd i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Kemi ad hmdaal Muanl olmudur. Knd Xlil,
Saday v vz adl bylr mxsus olduundan kemid Bylik d adlanmdr.
hmdaal hmin bylrin mnsub olduu nslin addr.
hmdallar oyk, sad. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Muan
dznddir. Etnotoponimdir. Kndin razisind hmdallar trbsi yerlir.
hmdavar oyk., mr. Adam r-nunun Qasml i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Toponim hmd xs adna var topoformantn lav
etmkl yaranmdr (-a mnsubluq bildirir), "hmd mxsus yurd" demkdir.
hmdbyli oyk., dz. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Kndlnayn (Araz aynn qolu) sol sahilind, dznlikddir. Knd hmd
adl byin ad il adlandrlmdr.
hmdxan or., sad. amax r-nunda da. Lngbiz silsilsinin c.-q.-
inddir. Da kemid hmdxan adl xsin yayla olmudur. Dada
hmdxan adr adl yer d var.
hmdli oyk, sad. 1. Daksn r-nunun mirvar i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin tyinddir; 2. Daksn r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin tyinddir. ahsevnlrin hmdli tirsinin ad il
baldr; 3. Beylqan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Mil dznddir.

251
ahsevnlrin hmdli tirsin mnsub aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr; 4. Bak hri Xtai r-nunda tq. Aberon yarmadasndadr. 1936-
c ild tkil edilmidir. Tdqiqatlara gr, XVIII srd muanl tayfasnn
hmdli tirsinin orbulaq adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr; 5.
Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Aolan aynn (Hkri aynn qolu)
sahilind, Qaraba yaylasndadr. Kemi ad Molla hmdli olmudur. Knd
XIX srin ikinci yarsnda Varazun yeri adlanan razidn buraya kmdr.
Kndin adn Molla hmd xs ad il balayrlar; 6. Masall r-nunun Tz
Alvad i..v.-d knd. Lnkran ovalndadr. Kemi ad Sultan hmdli
olmudur. ahsevnlrin hmdli tirsinin ad il baldr; 7. amax r-nunun
Hacl i..v.-d knd. Pirsaat aynn sahilind, obanatladan dann .-
inddir. XIX srd salnm olan bu kndin adn hmd xs ad il balayrlar;
8. mkir r-nunun ardaql i..v.-d knd. Da yamacndadr. Yaay
mntqsi XIX srd itp kndindn ayrlm hmdli nslin mnsub aillr
trfindn salnmdr.
hmdli hidr., sad. 1. Lan r-nunun hmdli kndi yaxnlnda
min. bulaq. 1635-1655 m. hndrlkd, oxdebitli 7 bulaqdan ibartdir; 2. Lan
r-nunda ay. Orta axarnda Aolan v ya Minknd, aa axarnda is Zabux
adlanr. Etnotoponimdir.
hmdoba oyk., mr. Xamaz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Oykonim "hmd mxsus oba" mnasndadr. Oba
sonralar daimi yaay mntqsin evrilmidir.
xam oyk., sad. Yevlax r-nunun Havarl i..v.-d knd. irvan
dznddir. sl ad Axamdr. Axam trkdilli xalqlarda "drg, dayanacaq"
demkdir. rb dilind ilnn xam sz is "kri tayfa, alaqda yaayan
tayfa" mnasndadr.
jdaha da or., mr. rur r-nunda da. Mifozoonim sasnda
formalamdr.
jdaha qayas or., mr. Qubadl v Klbcr r-nlarnda qaya. Mifik
varla oxarlna gr adlandrlb.
jdaha yal, jdaha kahas or., mr. Lan r-nunda yerln bu
corafi obyektlrin ad mifozoonim sasnda yaranmdr.
kbrmhl oyk, mr. Astara r-nunun Asxanakran i..v.-d knd.
Dalq raziddir. Oykonim kbr (.a.) v mhll (kndin bir hisssi)
komponentlrindn dzlib, "kbr mxsus mhll, yer" demkdir.
kini oyk, dz. Krdmir r-nunun Topalhsnli i..v.-d qsb.
irvan dznddir. Sovet hakimiyyti illrind salnm bu qsb Azrb.-nn
maarifisi, tbitnas alimi H.Zrdabinin (1842-1907) nr etdirdiyi "kini"
qzetinin (1875-77) rfin adlandrlmdr.
lhi oyk., dz. Ordubad r-nunun Bist i..v.-d knd. Zngzur
silsilsinin yamacndadr. Tdqiqatlarn fikrinc, toponim qdim trk

252
dillrind ilnn lik (kklik) sz il laqdar yaranmdr v kndin corafi
mvqeyi il baldr. Kndin razisind eyniadl bulaq da var.
lhi hidr., dz. Yardml r-nunda min. bulaq. Suyu soyuq, azdebitli
bulaqdr. Hidronimi lik (kklik) sz il laqlndirirlr.
lki oyk, sad. Lan r-nunun amknd i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Knd XIX srd qasmua (digr ad krd-hac) adl tayfann
oturaqlamas nticsind yaranmdr. Kndin ad hmin tayfaya mxsus olan
lki nslinin ad il baldr.
lki hidr., sad. Klbcr r-nunda ay. Etnotoponimdir.
lkli oyk, sad. rur r-nunun Xanlqlar i..v.-d knd. rur
dznddir. Etnotoponimdir.
lsgr oyk, sad. Zaqatala r-nunun Gzparaq i..v.-d knd.
Qaraayn sahilinddir. Yaay mntqsi XVII srd Dastandan glmi saxur
aillrinin mskunlamas nticsind yaranmdr. Kndin ad lsgr xs ad
il baldr.
lsgrli oyk, sad. l.Fzuli r-nunun Mirzcamall i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Toponim "lsgrin nslindn olanlar" mnasndadr; 2.
mkir r-nun eyniadl i..v.-d knd. Zym aynn sahilind, Kiik Qafqaz
silsilsinin tyinddir. Kemi ad Badaknd ("samanlqda olan knd")
olmudur. 1990-c ild kndin ad Aq lsgrin rfin lsgrli
adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
lt oyk, sad. Bak hri Qarada r-nunun eyniadl i..v.-d tq.
Xzr dnizi sahilind, dznlikddir. Toponim trk-monqol mnli oyrat
tayfasnn lt qolunun adndan yaranmdr. Etnotoponimdir.
lt burnu or., mr. Bakda da tirsi. Sanqacal v Pirsaat burunlar
arasnda, Qarada razisind yerlir. Da tirsi Xzr dnizin doru uzanr,
zrind Dilyniz adl palq vulkan var. Oronim lt etnonimin burun
(qurunun, dan v ya qayann sivri bucaq klind uzanm hisssi) szn
lav etmkl yaranmdr.
ltli oyk, dz. Hacqabul r-nu razisind knd. Kndin ilk sakinlri
lt qsbsindn kb glmlrdir. Oykonim "ltdn olanlar, ltdn
glnlr" mnasndadr.
lzpin oyk, mr. Lnkran r-nunun Bilsr i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Oykonim tal dilindki lz (gy ot, gyrti,
yallq) v pin/bn (tk, dib) komponentlrindn dzlib, "yal da tyi"
mnasndadr.
li Bayraml oyk, mr. 1. Azrb.-da hr. Kr aynn sahilind,
irvan dznddir. Kemid razisindki kndlrdn birinin ad il rb
ahverdi, 1796-c ild Qafqaza hcum etmi Rusiya qounlarnn komandan,
ar general V.Zubovun rfin Zubovka adlandrlmdr. 1938-ci ild
trafdak kndlr v kiik yaay mntqlri birldirilrk tq. elan edilmidi.

253
Zubovka ad da dyidirilrk inqilab bolevik li Bayramovun (1889-1920)
ad il adlandrlmdr; 2. Klbcr r-nunun Zar i..v.-d knd. Kemi ad
Mollabayraml olmudur. nqilab li Bayramovun ad il adlandrlmdr; 3.
Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Dznlikddir. Kemi ad Aslanbyli
olmudur. Yaay mntqsi inqilab li Bayramovun ad il adlandrlmdr;
4. Samux r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kemi ad hmdbyli olmudur; 5.
Samux r-nunun Lk i..v.-d knd. Gnc-Qazax dznliyinddir. Kemi ad
mizad olmudur. Yaay mntqsini ken srin 20-ci illrind Cnubi
Azrb.-dan kb glmi aillr salmlar. nqilab li Bayramovun ad il
adlandrlmdr; 6. Zaqatala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Alazan-yriay
kkliyinddir. XX srin 30-cu illrind iki ay sovxozunun tkili il laqdar
olaraq Rusiyadan v traf kndlrdn kb gln aillrin mskunlamas
nticsind yaranmdr. nqilab li Bayramovun ad il adlandrlmdr.
Memorial toponimdir.
liabad oyk, mr. 1. Babk r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Da
tyinddir. Sovet hakimiyyti illrind bir mddt ermni boleviki
A.F.Myasnikovun ad il adlandrlmd. 1991-ci ildn liabad ad il
rsmildirilmidir; 2. Bilsuvar r-nunun Xrmandal i..v.-d knd. Muan
dznddir; 3. Clilabad r-nunu Krdlr i..v.-d knd. Burovar silsilsinin
tyinddir; 4. Lerik r-nunun Nvdi i..v.-d knd. Datyi raziddir; 5.
Lerik r-nunun Veri i..v.-d knd. Petsr silsilsinin yamacndadr.
Oykonimlr "linin kndi, liy mxsus yaay mntqsi" mnasndadr; 6.
Zaqatala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Alazan-yriay kkliyinddir. Knd
lisu hakimi liby Sultann adn dayr. Sultan bu kndin sasn qoymu v
ingiloy aillrini buraya yerldirmidi. Sonralar azrb.-lar da burada
mskunlamlar.
liaal oyk., sad. Adam r-nunun limddli i..v.-d knd. Xan
aynn sahilind, datyi dznlikddir. Yaay mntqsi liaal nslinin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
libnd or., mr. Astara r-nunda da. Oronim li (.a.) v bnd (kiik
da, tp) komponentlrindn dzlib, "li tpsi" mnasndadr.
libyqlaq oyk, mr. Quba r-nunda knd. Qusar maili
dznliyinddir. XIX srd kndin razisi Zizik kndinin bylrindn biri olan
liby Zizikskiy mxsus qlaq yeri idi. Kndin ilk sakinlri d Zizik kndindn
km aillr olmudur.
libyli oyk., sad. 1. Qax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Krmk
aynn sahilind, Alazan-Hftran vadisinddir. lisu sultan liby Sultann
(XVII srin sonu-XVIII srin vvli) ad il baldr. Yaay mntqsi liby
mxsus razid ingiloy aillrinin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Kndin yaxnlndak da da libyli adlanr; 2. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-
d knd. Tovuz aynn sahilind, datyi raziddir. Knd Qlaq v Tpba

254
adlanan iki hissdn ibartdir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay
mntqsi liby adl xs aid qlaq yerind salnd n bel
adlandrlmdr; 3. Zrdab r-nunun Glm i..v.-d knd. Kr aynn sahilind,
irvan dznddir. sl ad Abbaslibylidir. Etnotoponimdir.
lican hidr., sad. Ouz, ki, Yevlax r-nlarnda ay. Krn sol
qoludur. Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndan (3500 m. hndrlkdn)
balanr. Xalxal v Ouz aylarnn birlmsindn ml glir. ayn qdim ad
Avant olmudur. lican, tdqiqatlarn fikrinc, XIII srd monqollarn
yrnd itirak etmi elcikin tayfa adnn thrif olunmu variantdr. Hr iki
halda hidronim etnotoponimdir.
licanl oyk., sad. Sabirabad r-nunun Cavad i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irvan dznddir. Etnotoponimdir.
lifda or., mr. Aberon r-nunda da. Dan ad rb lifbasndak
lif hrfindn gtrlb. Ehtimal ki, dan quruluu il baldr.
liismayll oyk, dz. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd. ahda
silsilsinin tyinddir. Kemi ad Almabat olmudur. 1930-cu ilin qnda
hmin kndd ldrlm li smaylovun (bolevik Qasm smaylovun
qarda) ad il adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
lik oyk., sad. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Aayn (Qudyal
aynn qolu) sa sahilind, Yan silsilsinin c.-q. tyinddir. Azrb.-nn
qafqazdilli etnik qruplarndan biri olan qruplarn mskunlad qdim
kndlrdn biridir. Kr adlandrlan kiik da aynn sahilindki kklikd
salnmdr. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim xakas, tuvin, or v Sibir
trklrinin dilind "knd, aul, ulus" mnalarnda ilnn al szn kiiltm
bildirn -ik k.-sini lav etmkl, yaxud "hndrlk, yksklik, zirv"
mnasnda ilnn alk szndn yaranmdr. Digrlrin gr, lik knd ad
trk dillrind "dalarda uxur, kk" mnalarnda ilnn alk sz il
baldr. Bu fikir kndin corafi mvqeyin uyundur.
lik hidr., sad. Quba r-nu razisind ay. ay z adn razisindn
axd lik kndinin adndan almdr.
liknd oyk., mr. l.Gyay r-nunun Mrt i..v.-d knd. irvan
dznddir; 2 Ucar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan dznddir; 3. Ucar
r-nunun Qazqumlaq i..v.-d knd. irvan dznddir. Oykonim "liy mxsus
knd, linin kndi" mnasndadr.
likmk tpsi or., mr. Clilabad r-nunda tp kndind,
ncayn sa sahilind (e.. IV minilliy aid) qdim yaay yeri. Oronim
likmk (.a.), tp (msbt relyef formas) v -si (mnsub.k.)
komponentlrindn dzlib.
liqasml oyk., sad. Clilabad r-nunda knd. ncayn sa
sahilindn 4 km. aral, Burovar silsilsinin m.-. tyinddir. Etnonim sasnda
formalamdr.

255
 liqulu oyk., sad. Lan r-nunun Pircahan i..v.-d knd. lv
aynn (Hkri aynn qolu) sahilind, Mxtkn silsilsinin yamacndadr.
Kemi ad liquluknd olmudur. liqulular nslinin ad il baldr.
Etnotoponimdir.
liqulular oyk., sad. mili r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Mil
dznddir. Yaay mntqsinin ad mnc ahsevnlrin tkl tayfasnn
liqulular nslinin ad il baldr. Etnotoponimdir.
liquluua oyk., sad. Qubadl r-nunun Teymurmsknli i..v.-d
knd. Datyi raziddir. Kemi ad Qarabal olmudur. Knd vvllr bir
qdr aralda yerlirdi. Sonralar Qarabal kndindn aliquluua nslin
mnsub aillr indiki razid kndin bnvrsini qoymular. Knd hmin nslin
adn dayr. Etnotoponimdir.
lilambyli oyk, dz. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Muan dznddir. Knd XIX srd lilamby adl sahibkara mxsus aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr.
limddli oyk, sad. 1. Adam r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir; 2. Xanlar r-nunun Quqara i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Yaay mntqlri kolan tayfasna mnsub
limddli obasnn mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
limmmdoba oyk, mr. Quba r-nunun Hachseynli i..v.-d knd.
Qusar maili dznliyinddir. Yaay mntqsi Ksnt kndindn olan
limmmd adl xs mxsus oba yerind salnmdr. Oykonim "limmmd
mxsus oba" mnasndadr.
limrdanl oyk, sad. 1. Adam r-nunun xbaba i..v.-d knd.
Qarqar aynn sahilind, Qaraba dznd yerlir; 2. Tovuz r-nunun eyniadl
i..v.-d knd. Tovuz aynn sahilind, Xunan dznddir. 1925-ci ild
Smdby, 1939-cu ild is Mansurlu kndlrinin halisi bu knd
krlmdr. Oykonim limrdanl nslinin adn ks etdirir. Etnotoponimdir.
linalar oyk, dz. Gdby r-nunun alda i..v.-d knd. Yerli
halinin verdiyi mlumata gr, yaay mntqsini XIX srin vvllrind
Sadql (indiki Astafa r-nunda) kndindn glmi lina adl xs salmdr.
Oykonim "linaya mxsus knd" mnasndadr.
linc or., dz. Culfa r-nunun razisind eyniadl ayn sa sahilind
da. Hn. 1811 m., vulkan mnlidir. Dada yerln linc qalas da sldrm
qayaln stnddir. Qalann ahtaxt adlanan sahsind bimi krpicdn
tikilmi binalarn xarablqlar qalmaqdadr. VII sr aid mnblrd qalann ad
Erincak, XIII sr aid mnblrd is Alnca variantlarnda kilir. Qala
Eldgizlr dvrnd mhm hrbi istehkam olmudur. "Kitabi-Dd Qorqud"
dastanlarnda da linc qala-istehkam kimi gstrilir. Elxanilrin, Clairilrin,
Teymurilrin, Qaraqoyunlularn, Aqoyunlularn, Sfvilrin hakimiyyti
dvrnd ba vern hadislrl bal qalann ad tez-tez kilir. Feodal

256
kimlri v mhariblri nticsind qala dadlmdr. Bzi tdqiqatlar
dan adnn monqollarn yrnd itirak etmi elcikin tayfasnn ad il bal
olduunu yazrlar. Bir qrup alimlrin fikrin gr, toponim trk dillrindki
alancik (meydana, dz) szndndir. Oronimi alan tayfa ad il d balayrlar.
lincay hidr., mr. Culfa r-nunda ay. Arazn sol qoludur. Zngzur
silsilsind
Dmirli dan yamacndan (2800 m. hndrlkdn) balanr.
Xzndr v Lktoksu aylarnn birlmsindn ml glir. ay adn
yaxnlndak linc dann adndan almdr.
linzrli oyk., sad. Beylqan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Mil
dznddir. Oykonim linzrli nslinin ad il bal yaranmdr.
Etnotoponimdir.
lisoltanl oyk, dz. Saatl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Araz
aynn sa sahilind, Muan dznddir. Kndin adnn liby Sultann (lisu
sultan) ad il bal olmas ehtimal edilir.
liua oyk, sad. Xanlar r-nunun Zazal i..v.-d knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Yerli hali kndin adn Alua kimi tlffz edir v hmin
formada da ildir. Oykonim alua nslinin adn ks etdirir, etnotoponimdir.
liyanl oyk., sad. Brd r-nunun Klntrli i..v.-d knd. Yaay
mntqsi Qubadl r-nunda yaayan qaraorlu tayfasnn liyanl qolunun
mskunlamas nticsind yaranmdr. liyanl etnonimi hl XII srdn
mlumdur. Orta srlrd Arazbar mahalnda da bu adda knd mvcud olmudur.
liyar oyk., sad. ki r-nunun Aydnbulaq i..v.-d knd. xs ad
sasnda formalamdr.
liyetmzli oyk., sad. mili r-nunun Mmmdli i..v.-d knd.
Oykonim muanl tayfasnn liyetmzli tirsinin ad il baldr.
Etnotoponimdir.
liyoxuu or., mr. Lan r-nunda da. Oronim li (.a.) v yoxu
(corafi nomen) komponentlrindn dzlib (-u mnsub. k.-si), "linin
yoxuu" mnasndadr.
lliarx hidr., mr. Brd r-nunda arx. Hidronim lli miqdar sayna arx
corafi nomenini lav etmkl yaranmdr, ay qollarnn saynn oxluunu
bildirir.
lmkolu oyk.mr. Siyzn r-nunun Da Quu i..v.-d knd.
lmkolu dann tyinddir. Oykonim lmkolu bitkisinin adndandr.
lvnd oyk, sad. Zrdab r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr ay
sahilind, irvan dznddir. Kemi ad Bykknd olmudur. Yaay
mntqsi kemid Beylqan hri trafnda yaam lvnd nsli trfindn
salnmdr.
mbray hidr., mr. Qax r-nunda ay. Trk dillrind ambar "su
anbar", "mhsuldar torpaq" v s. mnalarnda ilnir. Tdqiqatlar ambar szn

257
etnonim hesab edirlr. Azrb. dilinin bzi dialektlrind mbr "kiik, dayaz
arx", mbru "bostan sulamaq n su rm" mnalarnda ilnir. Hidronim
mbr (dayaz arx) v ay (su hvzsi) komponentlrindn dzlib, "dayaz ay,
suyu az olan ay" demkdir. Bu fikri hazrda mbrayn quruyaraq Qanl Qobu
adlanmas fakt da tsdiq edir. XIX srd Qafqazda Kutaisi quberniyasnn
Rain qzasnda Ambar, Tiflis quberniyasnn Tioneti qzasnda Ambarisxevi,
Tiflis quberniyasnn Boral qzasnda Ambarlu, Zaqatala dairsind mbray
v s. toponimlr qeyd alnmdr. Dalq Altayda Ambarlu adl ay vardr.
mbray oyk, mr. Qax r-nunun Mual i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim hazrda Qanl Qobu adlanan kemi mbrayn ad il
baldr.
mbilgl hidr., mr. Dvi r-nunda gl. abran aynn yuxar axn
hvzsinddir. Gln ad rb dilindki m (camaat, icma), tat dilindki bil
(bataqlq) v Azrb. dilindki gl szlrindn ibart olub, "icmaya mxsus gl"
mnasndadr.
minli oyk, dz. Masall r-nunun Qaralq i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Oykonim minli/eminli nslinin ad il bal olub,
etnotoponimdir.
mir bax: Emir.
miranlar oyk, sad. Xocavnd r-nunun Xocavnd qsb i..v.-d
knd. sli mirallardr. Yaay mntqsini miral nslin mnsub olan
aillr sald n bel adlandrlmdr.
mirarx oyk, sad. Ada r-nunun Gvknd i..v.-d knd. Knd
XIX srin sonlarnda mirarx adl arxn knarnda bir qrup ailnin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Arxn ad irvan dznd yaam
trkdilli eymur tayfasnn ad il baldr. Etnotoponimdir.
miraslanl oyk, dz. Gdby r-nunun krby i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsini ken srin 20-ci illrind Emir
kndindn xm cinaboy nslindn olan miraslan adl xs salmdr.
Oykonim miraslan (.a.) v -l (mnsubluq bildirir) komponentlrindn
dzlib, "miraslana mxsus knd" mnasndadr.
mircan oyk, sad. 1. Bak hri Suraxan r-nunda tq. Aberon
yarmadasndadr. Yaay mntqsi XX srin vvllrin qdr Xil
adlandrlmdr. Tdqiqatlar bu oykonimi rb iallar dvrnd raqn Xil
mirliyindn Azrb.-na krlm rb tayfasnn ad il balayrlar. mircan
oykonimini is tdqiqatlar orta srlrd irvan dvltind yksk vziflrdn
biri olan mirhacla laqlndirirlr. Qsbd XIV sr aid abidlrdn biri olan
Nizamddin mscidinin kitabsind irvan dvltind yksk mnsb sahibi
olmu mir Nizamddin mirhac adl xs haqqnda mlumat verilir. Dvlt
trfindn tsdiq olunan mirhac vzifsinin sahibi Mkky ziyart gednlr
balq edrmi; 2. Qax r-nunun Mual i..v.-d knd. Datyi raziddir. XIX

258
sr aid mnblrd mircanl variantnda qeyd alnmdr. Yaay mntqsi
XVIII srd lisu v Sarba kndlrindn xm aillrin mskunlamas
nticsind yaranmdr. mircanl orada mskunlam bir nslin addr.
mircan hidr., sad. Bak hri Suraxan r-nunda malicvi min.
bulaq. Bulan ad mircan kndinin adndan gtrlb.
mirxanl oyk, sad. Zngilan r-nunun Bartaz i..v.-d knd. Kemi
ad Pnli olmudur. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini XIX
srd pnli tayfasna mnsub mirxan adl bir nfr salmdr. slind,
mirxanl ahsevn tayfa ittifaqna daxil olan tayfalardan birinin ad olub,
Dvi r-nu razisind d qeyd alnmdr. Etnotoponimdir.
mirxanl or., sad. Dvi r-nu razisind yksklik. Ba mirxanl
kndind yerldiyi n bel adlandrlmdr. Etnotoponimdir.
mirxanl hidr., sad. Dvi r-nunda ay. Ba mirxanl kndi
yaxnlndan axd n bel adlandrlmdr. Etnotoponimdir.
mirli oyk, dz. Brd r-nunun Xanrb i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Emirli tayfasnn adndandr. Etnotoponimdir.
mirmahmud oyk, sad. Ada r-nunun msabad i..v.-d knd.
irvan dznddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay mntqsi
XVIII srd mirmahmud adl xs trfindn salnmdr.
mirtrb oyk, sad. Masall r-nunun Glltp i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir. Knd mir trbsi adl trbnin yaxnlnda
yerldiyi n bel adlandrlmdr.
mirvan oyk, mr. Qbl r-nunun Mlikli i..v.-d knd. Qaraay v
Gyay aylarnn sahilinddir. Oykonim mir (.a.) v van (burada "ev, yer"
mnasndadr) komponentlrindn dzlib, "mir mxsus yer, knd" demkdir.
mirvar oyk, mr. Daksn r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qabaqtp aynn sahilind, datyi raziddir. Oykonim mir (.a.) v var
(yer) szlrindn dzlib, "mirin yeri" mnasndadr. Bel gman edilir ki,
kndin razisi vvllr mir adl xsin k yeri olmu, sonralar is daimi
yaay mntqsin evrilmidir.
mirvar hidr., sad. Daksn r-nunda ay. ay mirvar kndinin
razisindn axd n kndin ad il adlandrlmdr.
mirvarl oyk, sad. Cbrayl r-nunun krbyli i..v.-d knd.
Yaay mntqsinin kemi ad Hseynbyli olmudur. Knd mirvarl
nslinin mskunlamas nticsind yaranmdr.
mirzeyidli oyk, Beylqan r-nunun Birinci ahsevn i..v.-d knd.
sl ad mirseyidlidir. Toponim kndin sasn qoymu mirseyidli nslinin ad
il baldr. Etnotoponimdir.
nbigl bax: mbilgl.
ncir qayas or., mr. Zngilan r-nunda qaya. Fitonimik oronimdir.

259
 ncirda or., mr. Dvi r-nunda da. ncir (meyv aac) v da
(msbt relyef formas) komponentlrindn dzlib, "ncir bitn da"
mnasndadr. Fitonimik oronimdir.
ncirli dr or., mr. Qarada r-nunda dr; Qubadl r-nunda dr;
Zngilan r-nunda dr; Cbrayl r-nunda dr. Fitonimik oronimdir.
ncirli d or., mr. Cbrayl r-nunda da. Oronim bitki adna d
("dan, tpnin yuxar bisssi il tyi arasndak sah", "da yamacnn yuxar
v orta hisslri arasnda qalan hiss", "yamacn yuxar hisssi") szn lav
etmkl yaranmdr.
ngxaran oyk., sad. amax r-nunun Dzerjinovka i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir. ngxaran kndinin razisind orta srlr aid
yaay yeri v qbiristanhq mvcuddur. Kndin halisi indiki raziy tqr. 300-
400 il vvl amaxnn 50 km. m.-q.-indki eyniadl knddn kb glmidir.
Yerli hali arasnda kemi ngxaran kndinin razisi Bin ngxaran ad il
tannr. Zarat Xeybri kndindn m.-q.-d, Yeddi qarda platosundadr.
Toponim, ehtimal ki, ahngran szndn olub, "dmirilr" mnasn dayr.
Toponimi tat dilindki ng (ar) szndn v-an k.-sindn ibart "ar
saxlanlan yer" mnasnda da yozurlar. Kndin razisind eyniadl da v min.
bulaqlar var.
ngxaran hidr., sad. amax r-nunda min. bulaq. Khn ngxaran
kndinin xarabal yaxnlnda yerlir. Suyu soyuq v kkrdl olub, iki
bulaqdan ibartdir. Hidronim bulan yerldiyi kndin adndan yaranmdr.
ngxaran or., sad. amax r-nunun ngxaran kndi razisind da.
Hn. 1380 m. Dam ad yerldiyi kndin adndan gtrlmdr.
ngvul oyk., sad. Yardml r-nunun Vrgdz i..v.-d knd.
Petsr silsilsinin tyinddir. Bzi tdqiqatlar ngvl toponimini ran
illrind "zmlk", "zml tp" anlamnda izah edirlr. Oykonimin ng (ran
dillrind "an", "bal ars") v tal dilindki vil (ik, gl) szlrindn ibart
olub (- bitidirici saitdir), "ariyi (gl) olan yer" mnasn bildirdiyini d
yazrlar.
niq oyk., sad. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar aynn
sahilind, Yan silsilsinin tyinddir. 1843-c il aid sndd Anxknd
formasnda qeyd olunmudur. Oykonimin lzg. "mskn" mnasnda olan niq
szndn yarand ehtimal olunur.
niqoba oyk., mr. Qusar r-nunun nin i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsinin vaxt il niq kndindn ayrlm
aillr oba yerind sald n bel adlandrlmdr.
rivan oyk., Astara r-nunun eyniadl i..v.-d knd. rivan aynn
sahilind, Lnkran ovalndadr. Toponimi tdqiqatlar mxtlif cr izah
edirlr: 1. Arion (rlri) toponiminin dyiilmi variant olub, "miarknlr
yeri" demkdir; 2. Tal dilindki rc (dyirman) v van (mskn, ev, yaay

260
yeri) szlrindn (-i bitidirici saitdir) ibart olub, "dyirman yeri" mnasn
bildirir; 3. Trk dillrindki ara (ardc aac) v mkan bildirn van
szlrindn ml glib, "ardc aac bitn yer" mnasndadr.
rivan hidr., sad. Astara r-nu razisind ay. ay adn eyniadl
kndin adndan almdr.
riman bax: Ariman.
rdbil oyk., Lerik r-nunun Kirvud i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin yamacndadr. Kndi Cnubi Azrb.-nn rdbil mahalndan glmi
aillr salmlar. Toponim rdbil szn tal dilindki - cm k.-sini lav
etmkl yaranmdr, "rdbillilr" demkdir. Bzi tdqiqatlar rdbil
toponimini "mqdds su" (ran dillrind arta/arda - mqdds) mnasnda
izah edirlr. Qdimd rdbild malic hmiyytli su olmudur. Baqa
ehtimala gr, rdbil qdim trk dillrind "da", "dalq", "da kndi"
mnasnda ilnn art szn tal dilind "bataqlq" mnasnda ilnn bil
szn lav etmkl yaranmdr.
rdv oyk., mr. Lan r-nunun Tzknd i..v.-d knd.
Tdqiqatlar toponimin krd dilind arda (ardc aac) v va (yer) szlrindn
ibart olduunu yazrlar. Toponim "ardcl yer" mnasn dayr.
rdvi bax: Ardaava.
rdvsu bax: Ardaavasu.
rb oyk., sad. 1. Ada r-nunun Kkl i..v.-d knd. irvan
kanalnn sahilind, dznlikddir. Yaxnlnda XVIII sr aid Surxay qalasnn
qalqlar var; 2. Xamaz r-nunun Qalaan i..v.-d knd. Samur-Dvi
ovalndadr; 3. Lan r-nunun Ftlipy i..v.-d knd. Datyi raziddir.
Yaay mntqsinin barbyli tayfasna mnsub aillr rbdz adlanan
yerd salmlar; 4. Masall r-nunun Xrmandal i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Yaay mntqlri znd rb etnonimini ks etdirir. VII
srdn rb iallarnn balamas il laqdar Xilaftin trkibin daxil olan
razilr, o cmldn Azrb.-na xeyli rb tayfas krlmd. Mnblrin
mlumatna gr, tkc xzr-rb mhariblri dvrnd Hiam ibn Mrvan
731-ci ild m. srhdlrini qorumaq n Azrb.-da amdan (Suriya) glmi 40
min rb ailsi yerldirmidi. rblrin Azrb.-na krlmsi sonralar ktlvi
hal almd. Gln rblrin ksriyyti am, Mosul, Diar, Rbi, Ymn,
Xeybr, Xill, Kuf, Bsr v s. dairlrdn idi. XIX sr aid mlumata gr,
Zaqafqaziyada rb komponentli knd adlarnn 29-undan 19-u Bak
quberniyasnda idi.
rbbsr oyk., mr. Yevlax r-nunun ilyan i..v.-d knd. irvan
dznddir. Kemi ad kinci rbki olmudur. Toponim rb etnonimindn
v Bsr (indiki raqda hr) szlrindn ibart olub, "bsrli rb, Bsrdn
olan rblr" mnasndadr.

261
 rbcbirli oyk., mr. Gyay r-nunun hadt i..v.-d knd. irvan
dznddir. Knd orta srlrd rb mnli aillrin mskunlamas
nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
rbxana oyk., mr. Krdmir r-nunun Mollaknd i..v.-d knd.
irvan dznddir. sl ad rb Xandandr. Oykonim rb etnonimin
xandan (ran dillrind "ev, mnzil"; "nsil") szn lav etmkl
yaranmdr, "rb nsli, rb evi" mnasndadr. Ermnistann Gorus r-nunda da
rbxana adl knd olmudur.
rbqardabyli oyk., mr. Neftala r-nunun Cngan i..v.-d knd.
Cnub-rqi irvan dznddir. VIII srd Azrb.-na krlm rb
tayfalarndan biri sonralar rbqardabyli adlanmdr. vvlc irvanda
yaam rbqardabylrin bir hisssi XIX srin ortalarnda bura glib
mskunlamlar.
rbqdim oyk., mr. Qobustan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Zngidr aynn (Pirsaat aynn qolu) sol sahilindn 4 km. aralda yerlir.
Kemi ad Khn rb olmudur. XIX srd irvanda yaam 205 aildn
ibart rbqdim tayfasnn ad il adlandrlmdr. Etnotoponimdir.
rbqubal oyk., sad. Krdmir r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
irvan dznddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim rbkufeli adndan
thrifdir. Mnc VIII srd raqn Kuf mahalndan Azr.-na krlm rb
aillrinin bir hisssi burada rbkufli (Kufdn xm rblr) ad il
adlanmdr. Yaay mntqsi bu aillrin mskunlamas nticsind
yarand n bel adlanr.
rblr oyk., dz. 1. Brd r-nunun Glolular i..v.-d knd. Qaraba
dznddir; 2. Dvi r-nunun Gndov i..v.-d knd. Samur-Dvi
ovalndadr. Yaay mntqlri vaxtil Azrb.-da mskunlam rblrin ad
il baldr. Oykonim rb etnonimin -lr k.-sini lav etmkl yaranmdr.
rbmehdibyli oyk., mr. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Yuxar irvan kanalnn sahilind, irvan dznddir. XIX srd irvanda
maldarlqla mul olmu v Mehdiby adl sahibkara mxsus rbmnli
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
rboca oyk sad. Ada r-nunun Qoaqovaq i..v.-d knd.
Bozda silsilsinin tyinddir. Oykonim rb etnonimin ocaq (pir, mqdds
yer) szn lav etmkl yaranmdr. Yaay mntqsi rboca adl pirin
yannda salndna gr bel adlanmdr.
rbsarvan oyk., sad. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Yuxar
irvan kanalndan 4 km. aral, irvan dznd yerlir. Toponim rb v sarvan
(dv saxlayan, dvi) szlrindn yaranmdr, "dv saxlayan rblr"
mnasndadr. rbsarvan eyni zamanda kemid dvilikl mul olmu
rb mnli kiik icmalardan birinin ad olmudur.

262
 rbalba oyk, mr. Qobustan r-nunun Tkl i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyind, Snd yaylasndadr. Kemi ad rbcbirli
olmudur. 1853-c ild 50 aildn ibart olmu rbcbirli tayfas alba adl
xzin torpanda mskunladna gr bel adlandrlmdr.
rbahverdi oyk., sad. 1. Gyay r-nunun Yeniarx i..v.-d knd.
irvan dznddir; 2. Qobustan r-nunun Qurban i..v.-d knd. Datyi
raziddir. rbahverdi XIX srd rb mnli byk tayfalardan birinin ad
idi. 1870-ci ild 250 aildn ibart olan bu tayfa sonralar hissy
paralanmd. ki hissdn ibart olan rbahverdi tayfasnn 70 aillik bir
hisssi hmin illrd Gyay qzasna krk indiki rbahverdi kndinin
sasn qoymudu.
rbki oyk, mr. Ada r-nunun Eymur i..v.-d knd. irvan
dznddir. Kemi ad Qribli olmudur. XIX srd Nuxa qzasnda
maldarlqla mul olmu, q Kr sahillrind, yay is ki trafnda keirmi
rb mnli tayfaya mnsub aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
rbua oyk, sad. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Asu
aynn sahilind, irvan dznddir. Tdqiqatlar yaay mntqsinin XIX
srd Cavad qzasnda maldarlqla mul olmu 58 aildn ibart rbua
adl elin mskunlamas nticsind yarandn yazrlar. Etnotoponimdir.
rbyata or., mr. Cbrayl r-nunun c.-unda, Gyrin Veyslli
kndindn q.-d sra dalar. Oronim rb etnonimindn v yataq (mal-qarann
saxlanmas n mxtlif tikililri olan sah) sznn birlmsindn
yaranmdr. Gman edilir ki, dadak tikililrdn rb mnli aillr yataq
kimi istifad etmilr.
rbyengic oyk, mr. rur r-nunun badulla i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonim rb etnonimindn v yengic (yeni, tz) szndn
ibart olub, "tz rb kndi, yaxud yeni salnm rb kndi" mnasndadr.
rfs oyk, sad. Culfa r-nunun eyniadl i..v.-d knd. linc aynn
sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir. Ermnistann Sisyan r-nunda azrb.-
larn yaad rfs adl knd olmudur. Tdqiqatlar bu toponimin eradan
vvl XIV srd Kiik Asiyada Xett (Het) dvltinin hkmdar II Murilinin bir
qayast yazsnda kiik lk v qala kimi ad kiln Aripsa il laqdar
olduunu v Aripsa adnn yerli formas rfs (orta sr ermni mnblrind
Arevis) adnn Naxvan blgsin gtirildiyini ehtimal edirlr. Digr
tdqiqatlara gr, Ermnistann Sisyan r-nunda yerln rfsli knd ad
kngrli tayfasnn rfsli tirsinin adndan ml glmidir.
rfs hidr., sad. Culfa r-nunda min. bulaq. linc aynn sa
sahilind yerlir. Az debitli imli soyuq suyu olan bulaqdr. Hidronim rfs
kndinin adndan yaranmdr.
rkit oyk, mr. smaylh r-nunun Lahc qsb i..v.-d knd.
Niyaldan tyinddir. Tdqiqatlar toponimin tat dilind r (da, qaya) v

263
rb-fars mnli qat (trf, yer, smt) szlrinin fonetik formalarnn
birlmsindn ml glib "qaya trfi, qayalq, qaya smti" mnasn
bildirdiyini yazrlar. Lahc qsbsind rk adl mhll olduundan kndin
hmin mhlldn xm aillrin mskunlamas nticsind yaranmas gman
edilir.
rzin oyk, dz. Culfa r-nunun eyniadl i..v.-d knd. linc aynn
(Arazn qolu) sa sahilindn 2 km. aral, datyi dznlikddir. Mnblrd
Arajkan, Arajank, Arospijan, Arasank variantlarnda qeyd alnmdr.
Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim Araz hidronimi v -an kilisi (fonetik
dyiikliy urayaraq -n formasna dmdr) sasnda yaranmdr. XIX
srd ran v Trkiydn buraya ermni aillrinin krldy haqqnda
mlumat verilir.
rik drsi or., mr. mkir r-nunda dr. Toponim fitonim sasnda
yaranmdr.
rikli oyk, sad. Lan r-nunun Krdhac i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsini qasmua (v ya krdhac)
tayfasna mnsub aillr kemid rik balar olmu rikli adl yerd saldqlar
n bel adlanmdr.
riknaz bax: Heriknaz.
rik tpsi or., mr. Xocavnd r-nunda tp. Fitonim sasnda
yaranmdr.
riktaqo or., mr. Tovuz r-nu razisind ay drsi. rikda adnn
thrif olunmu formas olduu gman edilir.
rgn bax: Argn.
rkivan oyk, mr. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Oykonim ran dillrindki rk (qala) v van (mskn, ev, yaay
yeri) szlrindn dzlib, "qala yeri" mnasndadr.
rkivan hidr., sad. Masall r-nunda min. bulaqlar. Vil aynn hr
iki sahilind yerlir. 27 isti bulaqdan ibartdir. Qdim zamanlardan malic
n istifad edilir. Hidronim razidki eyniadl kndin adndan yaranmdr.
rmki oyk, dz. Quba r-nunun Amsar i..v.-d knd. Dznlikddir.
Toponim trk dillrindki irmak (ay) szn -i k.-sini lav etmkl
yaranmdr.
rmkiqlaq oyk, mr. Quba r-nunun Hachseynli i..v.-d knd.
Oykonim rmki (knd ad) v qlaq szlrindn dzlib, "rmki kndinin
qla" demkdir.
rmnt oyk, dz. Ouz r-nunun Xalxal i..v.-d knd. Qala dann
tyinddir. Kemi ad Ouz yeri olmudur. Mhur Ouzlar qbri bu razid
yerlir. Kndin halisi kemi Yazqra kndindn xm aillrdn ibartdir.
Oykonim, ehtimal ki, orman (me) szn -t kilisini lav etmkl
yaranmdr.

264
 rnik oyk, sad. Lan r-nunda knd. Trk dillrind rin/erin
"dinclmk n yer" mnasnda ilnmidir. Oykonimin -ik sonluu is -lik
kilisinin ixtisara uram formasdr.
rsil oyk, dz. Yardml r-nunun rus i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim kemid Lnkran
qzasnda maldarlqla mul olmu rus adl icmann adndan v tal dilind
kiiltm bildirn -l k.-sindn ibartdir.
rli oyk, sad. Krdmir r-nunun Pirili i-.v.-d knd. irvan
dznddir. Yaay mntqsinin ad rli tayfasnn ad il laqdar
yaranmdr. rlilr kemid Quba v irvan zonasnda yaamlar. Cnubi
Azrb.-da r adl tarixi mahal (rdbilin m.-q-ind Qarasu ay hvzsind)
mvcuddur. irvanda yaayan rlilrin hmin tarixi mahaldan kb glmlri
gman edilir.
rtp bax: Artp.
rus oyk, sad. Yardml r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. XIX srin II yarsna aid mnblrd Lnkran
qzasnda rus tayfasnn yaad gstrilir. Hmin tayfann ad qpaqlarn
arasnda orus (uruz) klind kilir. Tdqiqatlar Dd Qorqud dastanlarnn
ba qhrmanlarndan biri olan Aruz qocan rus tayfasndan hesab edirlr.
rzik oyk, sad. Siyzn r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. rziqu variantnda da qeyd alnmdr. Kndi XIX srin
vvllrind Klm Quu kndindn km aillr zlrin mxsus rsk
adl torpaq sahsind salmlar. Yerli halinin mlumatna gr, rsk "glin
ldrln yer" mnasndadr. slind, oykonim rz (yer, mkan) v k (yaxn)
komponentlrindn ibart olub, "yaxn yer" mnasndadr.
rzik hidr., sad. Siyzn r-nunda ay. Gilgil aynn sa qoludur.
razisindn axd kndin adndandr.
sbkf or., mr. Babk r-nunda da. Hn. 1661 m. Oronim Asfkhv
adndan thrif olunmudur. sdkef variantnda da qeyd alnmdr.
Tdqiqatlarn fikrinc, Asf (r. "bt") v kf (r. khv "tbii maara")
szlrindn yaranan toponim "bt maaras" mnasn ifad edir. Yerli hali
dadak maaraya qdimdn ziyart gedir, qurbanlar ksir. Dadak maara il
bal bel bir rvayt vardr: Yunis peymbrin dvrnd nfr mqdds
xs bir itl hmin maaraya girmi v orada lmdr. Uzun mddtdn sonra
dirilrk mcz sahibi olmudur. Digr rvayt gr, islam qbul etmi tqib
olunan bir qrup xs maaraya girmi, 300 il yuxuya getdikdn sonra aylmdr.
slind, oronim rb dilindki shab (bir qrup adam) v kf (maara)
komponentlrindn dzlib, "maara adamlar" mnasndadr.
sdabad oyk, mr. Yardml r-nunun Yardml qsb i..v.-d knd.
Datyi raziddir. XX srin vvllrind kndin ad sdknd variantnda
qeyd alnmdr. Mnblrd XIX srin axrlarnda burada Tal dalarnda

265
yaam pirembel/perimbel tayfasna mnsub bir tirnin mskunlamas
haqqnda mlumat verilir. Oykonim bu tirnin bas sdin ad il
adlandrlmdr.
sdli oyk., sad. 1. Clilabad r-nunun Lkin i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsini XIX srin axrlarnda ahsevnlrin
sdli tirsi salmdr; 2. Sabirabad r-nunun Qaralar i..v.-d knd. Muan
dznddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay mntqsini XIX
srd Mmilr (indiki Qaralar) kndindn xm sd adl xs v onun
vladlar sald n bel adlandrlmdr.
sgrabad oyk., mr. Bilsuvar r-nunun Aa Crli i..v.-d knd.
Bolqar aynn sahilind, Muan dznddir. Yaay mntqsi 1920-ci ild
Cnubi Azrb.-dan glmi bir qrup ailnin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Gman edilir ki, bu aillrin bas sgr adl xs olmudur.
sgran oyk, sad. Xocal r-nunda hr. Qarqar aynn sahilind,
Qaraba silsilsinin tyinddir. Toponim XVIII srd Qaraba xanlarndan
birinin (Pnahli xan v ya Mehral xan) tikdirdiyi sgran qalasnn
adndandr. Qala kemid sgran adlanan yerd tikilmidir. Yerin ad is
qdim mnblrdn mlum olan ski (khn, qdim) v Aran (Arran toponimi)
komponentlrindn ibart olub, "khn Aran, qdim Aran" demkdir. "Alban
tarixi" srind bu yerin ad Mets Aran (Byk Aran) kimi kilir.
sgrbatan nohur hidr., mr. Aberondak Ataayn mnbyi.
Hidronim ba vermi hadis il laqdar adlandrlb.
sgrbyli oyk, dz. Sabirabad r-nunun Qasmbyli i..v.-d knd. Mil
dznddir. Yaay mntqsi XIX srd sgrby adl xs mnsub aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr.
sglm or., mr. Zngilan r-nunda da. Bedli kndinin m-nda,
Oxu aynn sahilinddir. El arasnda rzirum da da adlanr. Bzi
tdqiqatlara gr, toponim Azrb. dilindki ski (qdim, khn) v ulum/ulam
(keid) szlrindn ibart olub, "khn keid" mnasndadr.
ski qr oyk, mr. Quba r-nunun Quba hr i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. Oykonim ski (khn, qdim) v qr (knd ad)
komponentlrindn dzlib "khn qr kndi" demkdir.
skipara oyk, sad. Trtr r-nunun Qaraaac i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir, Kemi ad skiparal olmudur. XIX srd bu knd Birinci
skiparal v kinci skiparal adl iki hissdn ibart idi. Yerli halinin
mlumatna gr, yaay mntqsini Qazax r-nunun skipara kndindn
kb glmi aillr salmlar.
skipara hidr., sad. Qazax r-nu razisind ay. Coaz aynn
(Astafa ay hvzsi) sol qoludur. Quqares kkliyinin yamacndan (1850 m.
hndrlkdn) balanr. Hidronim skipara adl yaay mntqsinin adndan
alnmdr. Hal-hazrda Aa skipara v Yuxar skipara adl iki knddn

266
ibart olan qdim skipara kndinin razisind XIV sr aid hr v ikicrgli
qala divarnn xarabalqlar var. Tdqiqatlara gr, Qafqaz Albaniyasnn
qdim Xalxal hri burada olmudur. Toponim ski (khn, qdim) v para
(hiss, knd) komponentlrindn dzlib, "khn knd" mnasndadr.
sprsti bax: Asparosti.
srik hidr., sad. Tovuz r-nu razisind ay. Axnca aynn qoludur.
Mnbyini ahda silsilsinin c. yamacndan (1750 m. hndrlkdn) alr.
aydan suvarma v dyirmanlarn hrkt gtirilmsi n istifad olunur.
srik qdim trk dillrind "coqun, kkryn; srxo" mnalarnda olub, ayn
srtli axnn ks etdirir.
srik oyk, sad. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. XX srin vvllrind r-nun razisind Byk srik v Kiik srik
adl iki knd qeyd alnmdr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay
mntqsini kemid Tovuz r-nunun srik Crdaxan kndindn kb glmi
drd ail salmdr.
srik Crdaxan oyk, mr. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
srik aynn sahilind, datyi raziddir. Oykonim "srik ay knarndak
Crdaxan kndi" mnasndadr.
l bax: El.
tclr oyk, sad. 1. Clilabad r-nunun Qlmmmdli i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir; 2. Masall r-nunun rf i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr; 3. Sabirabad r-nunun Hamxanl i..v.-d knd. Muan
dznddir. Yaay mntqsi XIX srd Abdulyan kndindn xm bir qrup
ailnin mskunlamas nticsind yaranmdr. Tdqiqatlarn fikrinc,
oykonim Azrb. razisind yaam atlar adl tayfann adnn thrif formasdr.
Etnotoponimdir.
tyemzli bax: Atyemzli.
vck oyk, dz. Qusar r-nunun Khn Xudat i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. Tdqiqatlarn fikrinc, toponim ova (trk dillrind
"dzn") v -cq kiiltm bildirn k.-dn ibart olub "kiik dzn yer"
mnasndadr. Kndin adnn v/yiv tayfa adna -ck k.-sini artrmaqla
yarandn da ehtimal etmk olar.
vcdulan oyk, mr. Yardml r-nunun Vrgdz i..v.-d knd.
Petsr silsilsinin tyinddir. Oykonim monqol iallar dvrnd (XIII sr)
Azrb.-na krlm trkdilli dolon tayfasnn ad il baldr. Oykonimin
birinci komponenti v Lnkran zonasnda "ail, qohum, nsil" mnasnda
ilnn vld szndndir. Bellikl, vcdulan "dolonlar, dolon nsli"
demkdir.
vcdulan hidr., sad. Yardml r-nu razisind gl. Eyniadl kndin
razisind yerldiyi n bel adlandrlmdr.

267
 vyil or., mr. Lerik r-nunda da. Azrb. dilinin dialektlrind v
"i, yumru" v yil/il "tir" mnalarnda ilnir. Oronim "ba i, yumru da
tirsi" demkdir.
vil oyk, sad. Lerik r-nunun Livdirq i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, oykonim tal. "qj" v ya
"aydyi" bitkisinin ad olan vil szndndir. Tdqiqatlarn fikrinc, vil
tal dilind "toplu, oxluq, cmlik" mnalarn bildirir.
yrk oyk, sad. Lan r-nunun Khnknd i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. yrik, krk, Aqaraq, Akarak variantlarnda da
qeyd alnmdr. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim mnc umer dilin aid
olan aqar/akar (kin yeri, kiln sah) sz il bal olub, "sahibkar mlk",
"sahibkar tsnfat" mnasndadr.
yin oyk, sad. Qubadl r-nunun ardaxl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. R-nun razisindki Sngr da kemid yin da adlanrd. Da
z adn buradak bulan adndan almdr. yin sz eyn (r. "gz, bulaq,
em") sznn thrif olunmu formasdr. Yaay mntqsi kemi Hacl
kndindn km aillrin yin dann tyind mskunlamas nticsind
yaranmdr,
ylis hidr., sad. Ordubad r-nu razisind ay. Arazn sol qoludur.
Mnbyini Zngzur silsilsinin c.-q. yamacndan (Dabaxl-dadan 3100 m.
yksklikdn) alr. ayda gcl sel hadislri ba verir. Hidronim ylis adl
qdim yaay mntqsinin (indiki Aa ylis v Yuxar ylis) adndan
yaranmdr.
yric oyk, dz. Brd r-nunun Yeni yric i..v.-d knd. Trtr
aynn sahilind, Qaraba dznddir. sli Ayrcadr. Kndin razisi Adam r-
nunun Xdrl kndin mxsus kin yeri olmudur. Yaay mntqsi hmin
knddn xm aillrin ayrlaraq kin yerind mskunlamas nticsind
yaranmdr. Ayrca "knddn ayrlm, xsusi icma tkil etmi" demkdir.
yrialaor hidr., mr. Aberon yarmadasnn q. hisssind or sulu
gl. Xrdalan qsbsinin q.-inddir. yri formal alada (kklikd) yerldiyi
n gl bel adlandrlmdr. or komponenti Aberon gllrinin adlar n
xarakterik olub, "gl" mnasndadr.
yriay hidr., mr. 1. Ouz, ki v Qax r-nlar razisind ay. Qanx
aynn sol qoludur. Yuxar hisssind Daal adlanr. Byk Qafqazn c.
yamaclarndan axan Ki, Murdal, in, Kngt v s. da aylan bu aya tklr.
lk df VII sr aid mnblrd Kri ad il qeyd alnmdr; 2. smayll r-
nunda ay. Gyay aynn sol qoludur. Mnbyini Ba Qafqaz silsilsinin c.
tyindn (720 m. yksklikdn) alr. Hidronimlr aylarn yri formada qrb
trf axmas il bal olaraq yaranmdr.
yrida or., mr. Ordubad r-nunda da. Relyef quruluuna gr
adlandrlb.

268
 yridr oyk., sad. Gdby r-nunun Haclar i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kemi ad Hacmirzlr olmudur. Yaay mntqsi yridr adl
yerd Mdi Mamay Hac Mirz olu trfindn salnmdr.
yrigney or., sad. ki r-nu razisind da silsilsi. R-nun m.-
ndan c.-a doru uzanr. Hn. 1658-2066 m. Da silsilsi z sahsindki
yrigney adl yerin ad il adlandrlmdr. Oronim yri v gney (gn dn
trf) szlrindn dzlib.
yrik bax: yrk.
yriqaya or., mr. mkir r-nunda da. Oronim quruluuna gr
adlandrlmdr.
yritala oyk., mr. Balakn r-nunun Hnif i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi XIX srin sonlarnda yriayn
sahilind yerln talada salnd n bel adlandrlmdr.
yriyaylaq or., mr. smayll r-nunda sra dalar. Ba Qafqaz
silsilsindn ayrlb Gyay v Pirsaat aylarnn suayrcn tkil edir. n
yksk zirvlri Qovda (2435 m.) v yriyaylaqdr (2285 m.). Oronim relyef
chtdn tyin olunur.
yrivng oyk., mr. Gdby r-nunun nkboan i..v.-d knd.
ahda silsilsinin tyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, knd umu,
zng qllsi yilmi khn vngin (kilsnin) yaxnlnda salndna gr bel
adlandrlmdr.
yyubbyli oyk., sad. smayll r-nunun Qubaxlilli i..v.-d knd.
Gnc yaylasnn c.-q. tyinddir. Kemi ad Bdlli olmudur. Yerli
mlumata gr, bdlli nslin mnsub aillr yyubby adl xsin riyyti
olduundan knd sonralar bel adlandrlmdr.
zgilli oyk, dz. 1. Xanlar r-nunun Toanal i..v.-d knd. Krkayn
sahilind, Murovda silsilsinin yamacndadr; 2. Zaqatala r-nunun li Bayraml
i..v.-d knd. Ba Qafqaz silsilsinin yamacndadr. Yerli mlumata gr,
oykonimlr bu kndlrin razisind zgil aacnn ox olmas il bal
yaranmdr. Tdqiqatlar bel gman edirlr ki, toponim erkn orta srlrd
qdim bulqar tayfa birliyin daxil olan trkdilli eskil/ekil tayfasnn ad il
baldr.
zgilli burun or., mr. Klbcr r-nunda da. Fitonimik oronimdir.
zgilli da or., mr. Qubadl, Qbl Lan, Xocavnd r-nlarnda da.
Fitonimik oronimdir.
zgilli dr or., mr. Asu, Qbl, Gdby, Tovuz, mkir, ua r-
nlarnda dr. Fitonimik oronimdir.
zgilli dr boaz or., mr. Gdby r-nunda da. Fitonimik
oronimdir. Oronim "zgilli dr keidi" mnasndadr.
zgilli dz or., mr. Qubadl r-nunun Gyrcik kndi razisind dz.
Fitonimik oronimdir.

269
 zgilli tp or., mr. Qbl r-nunun Nic kndi razisind yksklik.
Fitonimik oronimdir.
zizabad oyk, mr. Masall r-nunun Qodman i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Oykonim ziz (.a.) v abad (knd) komponentlrindn dzlib,
"ziz mxsus knd" mnasndadr.
zizbyli oyk, sad. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Astafa
aynn sol sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Knd Mdi zizbyovun
rfin adlandrlmdr.
zizbyov oyk, sad. 1. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Kemi ad Byk Dlimmmdli olmudur; 2.
Xanlar r-nunun Yeni li Bayraml i..v.-d knd. Gnc-Qazax dznliyinddir.
Kemi ad Hacmlik olmudur; 3. ahbuz r-nunun Slsz i..v.-d knd.
Naxvan aynn sahilind, da yamacndadr. Kemi ad Daylaql olmudur.
Yaay mntqlri Mdi zizbyovun rfin adlandrlmdr. Memorial
toponimdir.
znbrd oyk, mr. Babk r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir. znbird variantnda da qeyd alnmdr. Oykonim zn/azna
(trk dillrind "dar keid") v brd/bird (er. "qala") komponentlrindn
dzlib, eyniadl qala xarabalnn adndandr.

270
 Ff

Fadl oyk, sad. Xanlar r-nunun Lahc i..v.-d knd. Pand silsilsinin
yamacndadr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsinin sasn
fadl nslin mnsub aillr qoymular. Oykonim 1917-ci ild Fatl variantnda
qeyd alnmdr. Krmn Kuybev r-nunda iki Fat Sala yaay mntqsi var.
Faxral oyk, sad. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Mnblrin mlumatna gr, yaay mntqsini
XVIII srd ba vermi siyasi hadislrl laqdar Grcstann Boral
mahalndak Faxral kndindn kb glmi aillr salmlar. Kb glnlr
khn yaay mntqsinin adn mskunladqlar yeni knd vermilr. Azrb.
dilinin dialektlrind faxral "all, bilikli, savadl" demkdir.
Faldar hidr., sad. Zaqatala r-nunda ay. Tala ayndan ayrlb sol
trfdn Qanx ayna tklr. Suvarma n istifad edilir. ay razisindn
axd Faldarl kndinin adn dayr. Klbcr r-nunda da eyniadl ay qeyd
alnmdr.
Faldarl oyk, sad. Zaqatala r-nunun Qandax i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Mxtlif illrd gah Faldar, gah da Faldarl variantnda
qeyd alnm bu oykonim, tdqiqatlarn ehtimalna gr, faldarl adl nslin
burada mskunlamas nticsind yaranmdr.
Farmatp or., mr. Lan r-nu razisind, Qaraba yaylasnda da.
ldrmsu (Hocazsu aynn qolu) v Minknd (Zabux) aylarnn suayrcdr.
Hn. 2330 m. Yay otladr. Yerli hali bu da Frmtp adlandrr. Dan
zirvsi frm (mfr, dnck) oxad n bel adlandrlmdr.
Farux oyk, sad. Xocal r-nunda knd. Datyi raziddir. Yaay
mntqsinin sasn Farux adl xs qoyduu n bel adlandrlmas ehtimal
edilir. Kndin yaxnlnda Farux gl v Farux yeri adl obyektlr d qeyd
alnmdr. Oykonim 1907-ci v 1918-ci illrd faliyyt gstrmi mxtlif
milltlrin zhmtkelri arasnda beynlmilliliyi mhkmlndirmk mqsdi
gdn Faruq (hrfi mnas "dalt trfdar") sosial-demokrat qrupunun ad il
d bal ola bilr.
Fatmabil hidr., mr. Aberonda gl. Hidronim Aberondak Fatmay
kndinin adndan v bil ("uxur" burada "kiik gl" mnasndadr)
komponentlrindn dzlib, "Fatmay gl" demkdir.
Fatmay oyk, sad. Aberon r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Aberon
yarmadasndadr. Bzi mnblrd yaay mntqsinin XVIII srd Salyan
hakiminin dul qalm qadn Fatma xanmn tabeliyind olan aillr trfindn
salnd n bel adlandrlmas fikri irli srlr. Oykonimin Sfvilr
dvrnd iliyin geni yaylmas il bal yaranmas da mmkndr. Mlumdur
ki, rb xliflri slalsindn biri islam dininin i mzhbindn olan v
Mhmmd peymbrin qz, mam linin arvad Fatimnin nslindn hesab

271
ediln Fatimilr idi. mam lini zlrin rhbr tutan qzlbalarn dvrnd
bel toponimlrin yaranmas mmkndr. Kndin razisind XVIII sr aid
Hac Heybt mscidinin olmas da bu versiyann mmknlyn tsdiqlyir.
Krmn Baydar vadisind Fatmakoba adl maara drgsi qeyd alnmdr.
Fazil oyk, sad. ki r-nunun Aa Kngt i..v.-d knd. yriayn
sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Oykonim 1917-ci ild Fazilli, 1933-
c ild is Fazlknt variantnda qeyd alnmdr. Yerli halinin verdiyi
mlumata gr, yaay mntqsinin sasn Fazil adl xs qoyduuna gr
knd onun adn dayr.
Fxrk hidr., sad. amax r-nu razisind gl. Saqiyan kndi
yaxnlnda yerldiyi n Saqiyan gl d adlanr. 730 m. hndrlkd
yerlir. irin sulu, axarsz kiik gldr. Mal-qaran suvarmaq n istifad
edilir. Vaxtil bu gln knarnda Fxrk adl k olmu, sonralar
dadlmdr (1917-ci ilin mlumatna gr). Gl hmin kn adn dayr.
Corafi ad Fxri (fxral) v k (bir hiss, para) komponentlrindn dzlib,
"fxrallarn bir hisssi" demkdir.
Frcan oyk., sad. Qubadl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. sl ad Frcandr. Kemi ad Sarall Frcan olmudur. Knd sarall
tayfasnn qlaq yerind frcan nslin mnsub aillr trfindn salnd n
bel adlandrlmdr.
Frcan oyk., dz. Lan r-nunun Aa Frcan i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Tdqiqatlarn mlumatna gr, knd kemid Frc
adlanmdr v Sfiyan kndin-dn Frc adl bir xsin yaxn adamlar il
kb mskunlamas nticsind yaranmdr. Sonralar Frc xs adnn
sonuna cmlik bildirn -an k.-si lav olunmudur. Oykonim "frclr" v ya
"Frc yeri" mnasndadr.
Frcullal oyk, dz. Clilabad r-nunun Cngan i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Kemid Lnkran qzasnda maldarlqla mul olmu
pirembel tayfasnn 5-ci qoluna mxsus yeddi ailnin bas sahibkar Frculla
olmudur. XIX srin axrlarnda hmin aillrin oturaqlamas nticsind
yaranm yaay mntqsi Frcullann ad il adlandrlmdr.
Frhli oyk, sad. Qazax r-nunun Alpout i..v.-d knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Yaay mntqsi XIX srin II yarsnda r-nun Akynk
kndindn kb glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Bzi
tdqiqatlar oykonimin slinin Fxrli olduunu gman edirler. XX srin
vvllrind Qazax qzasnda Faxral adl qlaq v Frhli adl knd qeyd
alndn-dan bunlar ayr-ayr toponimlrdir. Trk dillrind frhli sz
"genilik, aq yer" mnasnda ilnir. 1917-ci ild Cavanir qzasnda
Frhqanl adl yaay mntqsi d qeyd alnmdr.
Frra oyk, sad. Lan r-nunun Vaqazin i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yaay mntqsi XIX srd Zngzur qzasnda maldarlqla

272
mul olmu sarall tayfasna mxsus aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Tdqiqatlar bu oykonimi Frra xs ad v ya orta srlrd saray
xidmtisi vzifsi il laqlndirirlr. slind, fara sz Azrb. dilinin qrb
qrupu dialektlrind heyvanlara v bitkilr aid olub "tez byyn, iriln,
vaxtndan vvl yetin" mnasnda ilnir.
Frra hidr., sad. Lan v Klbcr r-nlar razisind ay. Adn
razisindn axd eyniadl yaay mntqsindn almdr.
Frzal oyk, sad. Gdby r-nunun Araba i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini Qarabadan
glmi Frzal adl xs saldna gr knd onun ad il adlandrlmdr. 1917-
ci ild Cavanir qzasnda Frzalbyli (1933-c ild Brd r-nunda Frzallar),
Qazax qzasnda Frzal, (1933-c ild mkir r-nunda Frzah Quu) kndlri
d qeyd alnmdr. Oykonim Xlc tayfalarnn bir tirsi olan frzallarn adn
ks etdirir. Etnotoponimdir.
Frzli oyk., sad. Clilabad r-nunun Astanl i..v.-d knd. Frzli
aynn sahilind, dznlikddir. Tam ad Krblay Frzli olmudur. Yerli
halinin mlumatna gr, Krblay Frzli hmin kndd mskunlam
maldar aillrin basnn ad olmudur. XIX srin axrlarnda hmin aillrin
qlaq yerind oturaqlamas nticsind yaranm yaay mntqsi Frzlinin
ad il adlandrlmdr. Oykonim 1917-ci ild Frzili variantnda da qeyd
alnmdr. Kndin ad 2003-c ildn Frzili kimi rsmildirilmidir.
Frzli hidr., sad. 1. Brd r-nu razisind gl. Kemi Frzalbyli
kndinin razisind yerldiyi n gl bel adlandrlmdr; 2. Celilabad r-
nunun Frzli kndi razisind ay. Adn razisindn axd knddn almdr.
Frzlioba oyk., mr. Xamaz r-nunun Khn Xudat i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. 1917-ci ild Hac Frzlioba variantnda qeyd
alnmdr. Oykonim Frzli (.a.) v oba komponentlrindn dzelib,
"Frzlinin obas, Frzliy mxsus oba" mnasndadr. Kemi oba sonralar
daimi yaay mntqsin evrilmidir.
Ftallar oyk, dz. Klbcr r-nunun Abdullaua i..v.-d knd. Moz
aynn sahilind, datyi raziddir. Kemi ad Qaraanl olmudur. Yerli
halinin mlumatna gr, yaay mntqsini Lan r-nunun Qaraanl
kndindn kb glmi Qara Ftal adl bir xs saldna gr bel
adlanmdr.
Ftliknd oyk, mr. Saatl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Muan
dznddir. Yaay mntqsini XIX srin sonlarnda arizmin krm
siyasti nticsind rus kndlilri Severskoye (imali) ad il salmdlar. 1977-ci
ildn yaz-dramaturq Mirz Ftli Axundovun rfin Ftliknd
adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
Ftlipy oyk, mr. Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi Ftli adl xs mxsus py (tvl) yerind

273
salnd n bel adlandrlmdr. "Ftlinin pysi, tvlsi" mnasndadr.
Kndd indiy qdr sas tsrrfat heyvandarlqdr.
Ftullaqlaq oyk, mr. Clilabad r-nunun ilvng i..v.-d knd.
1917-ci ild Ftullal qla ad il qeyd alnmdr. Ftullal XIX srd tal
zonasnda yaam canal (cahanahl) tayfasnn tirlrindn biri olmu, kndin
razisi d hmin tiry mnsub qlaq yeri imi. Sonralar daimi yaay
mntqsin evriln knd khn adn saxla-mdr.
Fndan or., sad. Xz r-nu razisind da. Da eyniadl yaay
mntqsinin razisind yerldiyi n bel adlandrlmdr.
Fndan oyk, dz. Xz r-nunun Xz i..v.-d knd. Ataayn
sahilind, datyi raziddir. Tat dilind Finduan kimi tlffz edilir.
Oykomra fndq (meyv aac) v -an (cmlik, oxluq bildirn k.)
komponentlrindn dzlib, "fndq aaclar ox olan yer, fndqlq" demkdir.
Fndql oyk., dz. Zaqatala r-nunun Maqov i..v.-d qsb. Qala v
Katex aylar sahilinddir. 1965-ci ild tkil olunmu 1 nmrli fndqlq
sovxozu fhllri n salndna gr bel adlandrlmdr.
Fndql hidr., sad. Gdby r-nu razisind ay. Babacan (Becan,
Bacanka da adlanr) aynn qoludur. Ruslar trfindn qeyd alnarkn
Funduqlu, Fundullu kimi d yazlmdr. ay hmin r-nun razisindki fndql
yeri adl sahdn (Novosaratovka kndi yaxnlndadr) axd n bel
adlandrlmdr. XIX srd ayn sahilind salnm Novosaratovka yaay
mntqsi d bir mddt Fndql ad il tannmdr. Kndin rus halisi bu yer
Orexovaya qora da deyir.
Fndqlqlaq oyk, mr. Yardml r-nunda knd. Petsr silsilsinin
yamacnda, Salavat ay sahilinddir. Yaay mntqsi kemid Fndql
adlanan qlaq yerind salndna gr bel adlandrlmdr.
Frq oyk, sad. Quba r-nunun Glzi i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda Afurca
kndindn xm aillrin indiki yerd mskunlamas nticsind yaranmdr.
Tdqiqatlara gr, oykonim er. "triqt", "mzhb", "ktldn ayrlm bir
qrup" v ya "blk" mnasnda ildiln frq sz il baldr. Firiq variantnda
da qeyd alnmdr. slind, oykonim RSDFP-nn Bak Komitsi yannda
boleviklrin qabaqcl dastanl fhllrl birlikd tkil etdiklri Faruq (dalt
trfdarlar) sosial-demokrat qrupunun (1907) ad il baldr. Bu qrupa
rhbrlik edn Qazmmmd Aasyevin v Mqtdir Aydnbyovun adlar da
Azrb. toponimiyasnda ks olunmudur.
Fstql oyk, dz. Qax r-nunun Qum i..v.-d knd. Qapayn sahilind,
Alazan-yriay kkliyinddir. Knd fstq aac ox olan razid salnd
n bel adlandrlmdr.
Filfili oyk., sad. Ouz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, kemid zlzl nticsind

274
Qalada yaay mntqsi daldqdan sonra hali Filfili adl yer kb
mskunlam v sonralar burada yaranm knd d hmin yerin ad il
adlandrlmdr. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim filfil (udin dilind "yabam
istiot") szndn v -li mnsubiyyt kilisindn ibart olub, "istiotluq"
mnasndadr.
Filfili hidr., sad. Ouz r-nu razisind ay. Tryanayn qoludur.
Aay, Qalaay, Xamaz ay da adlanr. ay z adn yaxnlndak eyniadl
kndin adndan almdr.
Filizay hidr., mr. Balakn r-nu razisind ay. Balakn aynn
qoludur. Kemi ad Qarabay olmudur. ayn hvzsind zngin filiz yata
akar edildikdn sonra Filizay adlandrlmdr.
Fing oyk., dz. Lan r-nunun Tzknd i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Fingn variantnda da qeyd alnmdr. XIX srd Fing da v
qlaq adlar kimi qeyd alnmdr. Knd eyniadl dan tyind salnd n
bel adlandrlmdr. Oykonimi bitki ad kimi d izah edirlr. Tdqiqatlarn
bir qismi bu fikirddir ki, oykonim krd dilindki fin (soyuq, srin) v g/gah
(yer, mkan) komponentlrindn dzlib, "soyuq yer, srin yer" demkdir.
Fioletovka oyk., dz. Bilsuvar r-nunun Bilsuvar qsb i..v.-d
knd. Muan dznddir. Yaay mntqsini XX srin vvllrind Rusiyann
mrkzi quberniyalarndan krlm rus aillri salmlar. nqilab
.T.Fioletovun (1883-1918) rfin adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
Firuzabad oyk., mr. Xanlar r-nunun Quqara i..v.-d qsb. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Yaay mntqsi qoyunuluun inkiaf il laqdar
1949-cu ild yaranmdr. Qsby akademik Firuz Mlikovun (1902-65) ad
verilmidir. Memorial toponimdir.
Fitda or., mr. smayll r-nu razisind da. Baqal kndindn m.-
.-d yerlir. Hn. 1810 m. Orta srlrd irvanahlarn yay iqamtgah v
snaca olmudur. Dan dnd dadan mdafi sddi kilmidir. Daa
qalxmaq n Haramayn yatandan tqr. 1 kn. piyada v ya atla qalxmaq
lazmdr. Burada Qanlqaya adlanan razid irvan xan Mustafa xann (1791 -
1829) tikdirdiyi qalann xarabalqlar var. Bzi tdqiqatlar oronimi ran
mnli pt (qoruyan, mdafi edn) sz il balayrlar. Qalann adnn dan
adndan olmas da ehtimal edilir. Oronim fit (uultu, flt) v da (msbt
relyef formas) komponentlrindn dzlib, "uuldayan, fldayan da"
demkdir.
Fiy or., sad. Ouz r-nu razisind da arm. Azrb.-la Dastan
arasndak srhdd, Ba Qafqaz silsilsinddir. Hn. 3156 m. Bu armdan
ken yol Xalxal v Samur (Dastanda) aylarnn hvzlrini birldirir.
Arm Dastann Fuy kndi istiqamtind olduu n bel adlandrlmdr.
Avar dilind puy "frm, flm, boran, ovun" demkdir. Kndin mvqeyi
onun ad il uyundur.

275
 Fuqanl oyk, dz. Cbrayl r-nunun krbyli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kemi ad mamba olmudur. Bzn mamba variantnda da
qeyd alnmdr. Yaay mntqsini almmmdli, alkeyxal, rstmlilr v
ammdli nsillrin mnsub aillr salmlar. Bel ehtimal edilir ki,
Naxvanda XV srdn mlum olan Fqan qalasndan kb glmi aillrin
mskunlamas nticsind yaranm bu kndin ad "Fqan qalasndan glnlr"
mnasndadr.
Fzuli oyk, sad. 1. Azrb.-nn c.-.-ind ranla srhdd inzibati r-n.
Mrkzi Fzuli hridir. R-nun razisi ay drlri v yaranlardan, hndr
hamarlanm tpliklrdn ibartdir. Arazn sol qollar olan Kndlnay,
Quruay, Qozluay r-nun razisindn axr. R-nun kemi ad Qaryagin
olmudur; 2. Azrb.-da hr, eyniadl inzibati r-nun mrkzi. Kndlnayn
sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. Qdim ad Qarabulaq olmudur. XIX
srin 30-cu illrind ar hkumtinin krm siyasti nticsind mrkzi
quberniyalardan kb gln malakanlar Zngzur qzasnn Bazaray kndind
yerlmidilr. Lakin yirtk onlarn mhsullarn mhv etdiyi n sonralar
ktlvi olaraq Cbrayl qzasnn Qarabulaq kndi razisind mskunladlar v
yaay mntqsi Malakan adlandrld. 1905-ci ild knd 1826-1828-ci illr
Rusiya-ran mharibsinin itiraks, ar ordusu polkovniki Qaryaginin ad
verilmidir. 1959-cu ildn Mhmmd Fzulinin (1494-1556) rfin Fzuli
adlandrld; 3. Xanlar r-nunun Kolayr i..v.-d knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Sovet hakimiyyti illrind bir mddt inqilab B.Srdarovun
ad il Srdarabad, sonralar M.Fzulinin rfin Fzuli adlandrlmdr; 4.
mkir r-nunun Tzknd i..v.-d qsb. Gnc-Qazax dznliyinddir.
Kemi ad zizbyov adna sovxozun 2 nmrli malikansi olmudur. Yerli
hali arasnda kinci b d adlanrd. Yaay mntqsini 1925-ci ild hmin
r-nun Qaracmirli kndindn v Cnubi Azrb.-dan glmi aillr salmlar.
1965-ci ild M.Fzulinin ad il adlandrlmdr. Memorial toponimdir.

276
 Gg

Gaftoni bax: Haftoni.

Gamda bax: Camda.
Gamovan hidr., mr. Lnkran r-nunda irin sulu gl. Cil v
Gamovan adlanan iki hissdn ibartdir. Qumba ay vasitsil Qzlaac
krfzi il birlir. Lgr, Sudaaru v Boradigah aylar bu gl tklr. Gld
balq yetidirilir. Ken srd ay kin sahsini artrmaq mqsdil gln,
demk olar ki, yars qurudulmudur. Hidronim "Cam gl" mnasndadr.
Gargar or., sad. Quba r-nu razisind da. Qnz kndi yaxnlnda,
Qudyal aynn sahilinddir. Dan yolu 92 dngdn keib gedir. Oronim qnz
dilindki karkar (dng, dolama yol) szndn olub, "dolama da yolu"
mnasndadr.
Garsavan oyk., mr. Yardml r-nunun Krki i..v.-d knd.
Adayurdu dann tyinddir. Yerli hali kndi Grsv adlandrr. 1917-ci
ild d knd Grsava variantnda qeyd alnmdr. Bel ehtimal edilir ki,
oykonim tal dilindki qrs (kin yeri) v ava ("oba" sznn thrif variant)
szlrindn dzlib, "kin yeri yannda salnm oba" mnasndadr. Yaay
mntqsinin adnn etnotoponim kimi "gorus oba" mnasnda olmas da ehtimal
edilir.
Gavahn oyk, mr. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Kndin ad 1992-ci ildk Gavahan variantnda qeyd
alnmdr. XIX srd ua qzasnda eyniadl da v yaay mntqsi
olmudur. Oykonim qdim trk dillrindki gav (da yamac, eni, srkn
yer) v ahn/axun (yksklik, zirv) komponentlrindn dzlib, "da tyi"
demkdir.
Gavan or., sad. Ordubad r-nu razisind da. Bilov kndindn m.-da
yerlir. Hn. 1716 m. Tdqiqatlar dan adn orada bitn gvn bitkisinin ad
il laqlndirirlr. Azrb. dilinin qrb qrupu dialektlrind gavan sz
"uurum", "sldrm yer" mnasnda ilnir. Dan mvqeyi bu mna il uyun
glir.
Gavran oyk, mr. Yardml r-nunun ilvng i..v.-d knd. Moran v
Perimbel dalarnn tyinddir. Oykonim mxtlif illrd Qovran (1917),
Govxan (1933), Kavran (1979) variantlarnda qeyd alnmdrr. Tdqiqatlara
gr, kndin ad ran dillrindki gav (kz, mal) v ran (mal-qara saxlanlan
yer) szlrindn dzlib, "maldarlarn yeri" mnasn bildirir. Lakin ehtimal
etmk olar ki, yaay mntqsi "atprstlr" mnasnda olan Govuran ad il
baldr.
Gecgzl oyk, sad. Fzuli r-nunun Aybasanl i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Oykonim Qarabada yaam cavanir tayfasna
mnsub gecgzl tirsinin adn ks etdirir. Etnotoponimdir.

277
 Geczur oyk., mr. ahbuz r-nunun Gmr i..v.-d knd.
Tplikddir. Tdqiqatlara gr, kndin ad gec (qaranlq) v fars dilindki
zur (dr) szlrindn dzlib, "qaranlq dr" mnasndadr. 2003-c ildn
kndin ad Abulaq kimi rsmildirilmidir.
Gedmi oyk., dz. Daksn r-nunun Zinzahal i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin tyinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, kndi
vaxtil Qazax mahalndan glmi aillr salmlar. Ehtimala gr, oykonim
"lpaq tpy, gdiy evrilmi yer" mnasndadr. 1992-ci ildn kndin ad
dyidirilrk Suqovuan olmudur.
Gendr oyk., sad. 1. smayll r-nunun Hftsov i..v.-d knd.
Girdiman aynn sahilind, dalq raziddir. Girdiman aynn hvzsi kndin
yerldiyi sahd daha da genilndiyi n ayn hmin hisssi Gendr
adlanr. Kndin ad da buradandr; 2. Yardml r-nunun Astanl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi XIX srd mvcud olmu unduza
kndinin bin yeri olmudur. Sonralar bin tdricn knd evrilmidir. Knd
Gendr (geni dr) adl yerd yerldiyi n bel adlandrlmdr.
Gendray hidr., mr. Daksn r-nu razisind ay. ay axd geni
ay drsinin adn dayr.
Geniknd oyk., mr. Saatl r-nunun Mmmdabad i..v.-d knd.
Dznlikddir. 1964-c ildk Aayevka adlanrd. Oykonim geni v knd
komponentlrindn dzlib, "byk, geni razid yerln knd" mnasndadr.
Genlik oyk., sad. Zngilan r-nunun Zngilan hr i..v.-d knd.
Oxu aynn sahilind, datyi raziddir. Knd salnd Genlik adl yerin
adn dayr. Oykonim "geni yer" mnasndadr.
Gdby oyk., sad. 1. Azrb.-nn q.-ind inzibati r-n. ahda
silsilsinin m. Yamacnda, Ermnistanla srhdddir. Mrkzi Gdby
qsbsidir. Sthi dalqdr. n hndr yeri c.-da ahda silsilsinin suayrcnda
Qocada zirvsidir (3317 m). R-nun razisind mis filizi yataqlar var.
razisindn emkir, Zym aylar axr; 2. Eyniadl r-nun mrkzi, tq. ahda
silsilsinin m. tyind, 1460 m. yksklikd, Mis aynn sahilind yerlir.
Yaxnlndak Maara dann tyindn XIX srdn mis filizi xarlr. lk
df XIII sr aid mnbd, qdim ermni dilind Qetabak qalas klind qeyd
alnmdr. Hmin qalann xarabalqlar indiki Gdby yaxnlndadr. Yaay
mntqsi z adn hmin qaladan almdr. Toponim qdim trk dillrindki
ket, gedik (tp) v bk (keiki, gzti) szlrindn dzlib, "mahid
mntqsi", "keiki mntqsi" mnasndadr. Yaay mntqsi 1863-c ild
Qazaxdan xm aillr trfindn salnmdr.
Gdby hidr., sad. Gdby r-nu razisind ay. mkir aynn sol
qoludur. Mnbyini ahda silsilsinin yamaclarndan, 1770 m. yksklikdn
alr. ay adn eyniadl yaay mntqsindn almdr.
Gdyli bax: Gidyli.

278
 Gdzeyxur oyk., mr. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. Yaay mntqsi XIX srin vvllrind
Mhnmknddn xm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Oykonim gd (ubuqdan hrlm alaq) v lzgi dilindki zeyxur (yeni knd,
tz knd) komponentlrindn dzlib, "ubuqdan hrlm alaqlar olan yeni
knd" mnasndadr. R-nun razisind ubuqlu adl knd d var.
Gdi or., sad. Aberon r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
zirvlrindn biridir. Hn. 1223 m. Da adn yaxnlnda mvcud olmu
eyniadl yaay mntqsindn almdr. Ehtimal ki, kndin ad Giyodi olmu,
tdricn indiki kild tlffz edilmidir. Oykonim tat dilindki giyo (ot,
mn) v di (knd) szlrindn dzlib, "mnli knd" mnasndadr.
Gdik oyk., sad. Quba r-nunun Vlvl i..v,-d knd. Gdik aynn
(Vlvl aynn qolu) sahilind, datyi dznlikddir. Kemi ad Gdik
Seyidlr olmudur. Sonralar oykonimin ikinci komponenti ixtisara uramdr.
Toponimik termin kimi gdik trk dillrind, o cmldn Azrb. dilind "hndr
da, da keidi, arm" demkdir. Knd bel bir corafi mvqed yerldiyi
n Gdik adlandrlmdr. Oykonim "gdikd yerln Seyidlr kndi"
mnasndadr.
Gdikda or., mr. Zngzur silsilsind, ahbuz r-nu il
Ermnistann srhdind arm. Hn. 2700 m. Oronim gdik v da
komponentlrindn ibart olub, "belind keid, arm olan da" demkdir.
Gdikdr hidr., mr. Yardml r-nu razisind ay. ayn mnbyi
gdikdn alnd n bel adlandrlmdr.
Gdikqlaq oyk., mr. Quba r-nunun Vlvl i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. Yaay mntqsi Gdik kndin mxsus qlaq yerind
salnd n bel adlandrlmdr. Oykonim "Gdik kndinin qla"
mnasndadr.
Ggli oyk., sad. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin tyinddir. Yerli hali arasnda Gyli kimi tlffz olunur. Gyli
variantnda da qeyd alnmdr. Kemid yay Dalq irvanda, q is bu
kndin razisind keirmi ggli tayfasna mnsub aillrin XIX srd burada
mskunlamas nticsind yaranmdr. halinin sli Gylr kndindndir.
Ggiran oyk, dz. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Ggirli variantnda da qeyd alnmdr. Tdqiqatlarn
ehtimalna gr oykonim XIII srd monqollarn trkibind Azrb.-na glmi
trk mnli kukir tayfasnn adndan v tal dilind cmlik v mkan bildirn -
an kilisindn ibart olub, "kukirlrin mskni" mnasndadr.
Etnotoponimdir. Tal dilind Qqron kimi tlffz ediln oykonimi "yri-yr
yollar" mnasnda da izah edirlr. Muanda ksilmi aacdan qalxan phry d
ggir deyirlr. Gman ki, me zola il zngin olan razid yerln bu knd
ksilmi menin yerind salndndan bel adlandrlmdr. Ggir v -an

279
(burada yer) komponentlrindn dzlmi bu oykonim "ksilmi me yeri"
mnasnda da ola bilr.
Gl oyk., sad. Culfa r-nunun Kim i..v.-d knd. Dalq raziddir.
XIX sr aid mnblrd Gal Caracur (Kiik Gal), sonrak dbiyyatlarda Qal,
Hal kimi d qeyd alnmdr. Azrb. dilinin dialektlrind gl, gal, qal, hal
szlrinin hams qoyunuluqla bal ilnir. Gl dadan tikilmi qoyun
tvlsidir.
Glbdin oyk., mr. Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Tdqiqatlara gr, oykonim qala v badiy (r. "l,
dzn") komponentlrindn ibart "qala dz" v ya kl (kindn sonra dinc
qoyulmu sah) v badiy komponentlrindn dzlmi "dinc qoyulmu kin
sahsi" mnasndadr. Oykonim Azrb. dilindki glb (al, tvl, yataq) v
din (drg, yaylaq) komponentlrindn ibart olub, "yata, tvlsi olan
yaylaq" mnasnda da ola bilr.
Glinqaya or., mr. 1. Daksn r-nu razisind qaya; 2. Klbcr r-nu
razisind da; 3. Lan r-nu razisind da; 4. rur r-nu razisind da.
Ermnistanla srhdddir. Hn. 2970 m. Salvart dann yaxnlnda, Salvart
glnn .-ind gnbzvari dadr. Qalnqaya variantnda da qeyd alnmdr.
Tdqiqatlara gr, bu qayalar zahiri formasna gr glin oxadndan v ya
kemid bir glinin zn bu qayadan atmas il laqdar bel oronimlr
yaranmdr. Lakin Azrb.-da glin/klin buynuzlu qoyun nvdr. Uzaq
kemidn bri maldar ellr yaylaq olmu bu dalarn hmin qoyun nvnn
ad il adlandrlmas mmkndr.
Glinqaya oyk., sad. Daksn r-nunun Qabaqtp i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Knd Glin qayas adl dan yaxnlnda salnd n
bel adlandrlmdr.
Glm oyk., sad. Zrdab r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qarasu
aynn sahilind, irvan dznddir. Kemid Zrdab Glm, Glmknd d
adlandrlmdr. XIX srin ortalarnda Zrdab knd icmasndan xm rncbr
(ct, kini) aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim
"Zrdabdan glm, Zrdabdan glnlr" mnasndadr.
Gmiqaya or., mr. Ordubad r-nu razisind da. Nsirvaz kndindn
7 km. m.-.-ddir. Qdim zamanlardan Arazn sol sahilindki dzn v datyi
razilrd yaam tayfalarn yaylaq yeri olmudur. 1968-ci ild dada e.. III-I
minilliklr aid qayast rsmlr akar olunmudur. Oronim Naxvan
zonasnda geni yaylm "Nuhun gmisi" haqqndak fsan il laqdar olaraq
yaranmdr.
Gmir or., sad. Ouz r-nu razisind da arm. Ouz v Daal
aylarnn hvzlri arasndadr. Tdqiqatlar oronimi trk dillrind "da
banda dar yaran, uurum yer" mnasnda ilnn kmr sz il

280
laqlndirirlr. Azrb.-nn m. r-nlarnda da gm sz "dar, kiik" mnasnda
ilnir.
Gnc oyk., sad. 1. Azrb.-da hr. Kiik Qafqazn m.-. tyind,
Gnc-Qazax dznliyinddir. 1804-c ild Gnc rus qounlar trfindn ial
edildikdn sonra hrin ad dyidirilrk ar I Aleksandrn arvadnn rfin
Yelizavetpol (Yelizaveta hri) adlandrlmd. ar general P.D.Sisianov
Gnc adn ildnlr xsusi crim ksmidi. 1918-ci ild Azrbaycan
Demokratik Respublikas dvrnd hrin kemi ad Gnc brpa edilmidi.
1935-ci ild sovet partiya v dvlt xadimi S.M.Kirovun rfin Kirovabad
adlandrlm, Azrb. Respublikas Ali Sovetinin 30 dekabr 1989-cu il frman
il hrin qdim ad yenidn brpa edilmidir. Azrb.-nn qdim hrlrindn
biri olan Gncnin ad orta sr rb mnblrind Cnz, ermni mnblrind
Qandzak, grc mnblrind Qandza kimi ilnmidir. Gncnin ad ilk df
712/713-c ild ksilmi metal pul zrind zrb edilmidir. Mhm ticart-
karvan yolu zrind yerln Gnc Brddn sonra Arrann ikinci hri hesab
olunurdu. X srin ortalarnda Arrann paytaxt Brddn Gncy
krlmd. XVIII srin ortalarnda hr Gnc xanlnn mrkzi
olmudur. Gnc toponiminin mnyi haqqnda mxtlif fikirlr mvcuddur.
Tdqiqatlarn bir qismi toponimi phlvi dilind "xzin, mhsul saxlanlan
yer" mnasnda olan kaznaka sz il, digr qismi is dilimizdki genc
(genilik) sz il balayrlar. Son tdqiqatlara gr, Gnc qdim trkdilli
gnck tayfasnn adn ks etdirir. Gnck tayfas haqqnda ilk df Mahmud
Kaari (XI sr) mlumat vermidir. Bu tayfann ad qrzlarda kenje,
trkmnlrd gncik, qazaxlarda gnc klind ks olunur. Bu xalqlarn
dillrind gnc sznn "yeni", "yenic, yeni gln" mnalar vardr. Orta
Asiyada Gnck hri, Gnclu ay, Gnc ay, imali Qafqazda Gncaul,
Grcstanda Genceti, Kabarda-Balkarda Gnc ay, Gnc yaay mntqsi,
Tacikistanda Gnc, Qazaxstanda Kenje ark, Gnc Kanay, Trkmnistanda
Gnc Qaraba v s. bu etnonimin daha ox su obyektlri il bal olduunu
gstrir. Zngilan r-nunun Rzdr kndi yaxnlnda Gncbert adl qala
xarabal da mvcuddur. Gnck tayfasnn saklarn trkibind yaranmalar
gman edilir. Gnc-Qazax zonasnn qdim ad da Sakasena olmudur; 2.
Xanlar r-nunun Zurnabad i..v.-d qsb. Azbiokombinatn yannda
salnmdr. 1966-c ildn Gnc adlandrlmdr. Qsb adn yaxnlndan
axan Gncayn v qdim Gnc hrinin adndan almdr. 2003-c ildn
qsbnin ad dyidirilrk Nizami olmudur.
Gncay hidr., mr. Daksn, Xanlar r-nlar v Gnc hri
razisind ay. Krn sa qoludur. Murovda silsilsinin m. yamacndan (2814
m. hndrlkdn) balanr. Mingevir su anbarna tklr. Zivln v Dstfur
aylar Gncayn qollardr. ayn zrind Zurnabad SES var. XIII sr aid
mnblr sasn Gncayn qdim ad Daruran olmudur. Bu hidronimin bzi

281
tdqiqatlar ran dillrindki drya (ay) v Arran szlrinin birlmsi kimi
"Arran ay" mnasnda olduunu ehtimal edirlr. Hidronimin qdim trk
dillrindki "qzblnmi, kkryn" mnal darlan szndn olduunu da
dnmk olar. Masir Azrb dilind hmin sz "darxan, sxlan" mnasnda
ilnmkddir. Gncayn ad qdim gncklrin ad il baldr.
Etnotoponimdir
Gncli oyk., dz. 1. Xamaz r-nunun Niyazoba i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr; 2. Salyan r-nunun uxanl i..v.-d knd. Cnub-rqi
irvan dznddir. Oykonim Gnc (hr ad) v mnsubluq bildirn -li
komponentlrindn dzlib, "Gncdn olanlar" mnasndadr. Yaay
mntqlrini Gnc hrindn kb glmi aillr saldna gr bel
adlandrlmdr.
Gncvi hidr., sad. Lerik r-nu razisind ay. Lnkran aynn sa
qoludur. Mnbyini Kmrgy dann . yamacndan (200 m. hndrlkdn)
alr. Gncv variantnda da qeyd alnmdr. Tdqiqatlar ayn adn rb
dilindki knis (atprst mbdi) v tal dilindki v (yer) szlri il
balayb, "atprstlrin mbdi olan yer" kimi izah edirlr. slind, hidronim
"gncklrin yeri" mnal Gncv adl razinin adndan yaranmdr.
Gnclr oyk., sad. Quba r-nunun Hachseynli i..v.-d qsb. Qusar
maili dznliyinddir. Yaay mntqsi 1965-ci ild Samur-Dvi kanalnn
2-ci mntqsi yannda, orada alan fhl v qulluqular n salnmdr.
Qsb kanaln kiliind mk fall gstrmi Azrb. gnclrinin rfin
bel adlandrlmdr.
Gndbil oyk, sad. Zrdab r-nunun xba i..v.-d knd. irvan
dznddir. XIX srin ortalarnda Zrdab kndindn xm aillrin Gndbil
adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. Gndbil eyni zamanda bu
razidki glmnin addr. Bu corafi ad gnd (fars. "pis qoxulu, iyli") v bil
(bataqlq, glm) komponentlrindn dzlib, "pis qoxulu glm"
demkdir.
Gndov hidr., mr. smayll r-nunda min. bulaqlar. Gndov kndi
yaxnlnda, Girdimanayn sa sahilind yerlir. Suyu soyuq v kkrdldr.
Yerli hali arasnda Gndob kimi tlffz edilir. Hidronim fars dilindki gnd
(pis iyli, pis qoxulu) v ov/ab (su) szlrindn dzlib, "pis iyli su" demkdir.
Gndov oyk, sad. 1. Dvi r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Tdqiqatlar kndin adn gah yaxnlndak ayn
suyunun yaratd pis qoxulu glmlrl, gah da cod sulu, imy yararsz zy
acs dadan bulan suyu il balayrlar; 2. smayll r-nunun Tzknd i..v.-d
knd. Girdiman aynn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsi
yaxnlndak kkrdl suyu olan Gndov min. bulann ad il
adlandrlmdr; 3. Lerik r-nunun Osyedr i..v.-d knd. Petsr silsilsinin

282
tyinddir. Knd z adn yaxnlndak kkrd qoxulu bulaq suyundan
almdr.
Gndu hidr., mr. Aberonda ay. Hidronim tat dilindki gnd (pis
qoxulu, iylnmi) v -u (ab sznn yerli tlffz formas) komponentlrindn
dzlib, "pis qoxulu su" demkdir. Bu da ay suyunun trafda yaratd
glmlrl baldr.
Gnz hidr., sad. Ordubad r-nu razisind ay. Arazn sol qoludur.
Mnbyini Zngzur silsilsinin c.-q. yamacndan (2700 m. yksklikdn) alr.
ayda gcl sel hadislri ba verir. Mnblrd Qanza variantnda da qeyd
alnmdr. Tdqiqatlar hidronimi rb dilindki knisa (atprst mbdi,
kils) sznn thrif olunmu formas hesab edirlr. Hidronimin Qanza variant
is qdim Azrb. dilind "coan", "mcrasndan xan, qzblnn" mnalarnda
ilnmidir. Azrb. dilinin imal qrupu dialektlrind qanza turumu qata
deyirlr.
Gnz oyk, sad. 1. smayll r-nunun Qoaknd i..v.-d knd.
Girdiman aynn sahilind, ilbiki dann c.-undadr. Knd z adn
yaxnlndak Gnzdan adndan almdr. Dan banda qdim mbd
xarabalqlar qalmaqdadr. XIX sr aid mnblrin mlumatna gr, r-nun
razisindki Ximran v Hftsiab kndlri yaxnlnda yanar odlar olmu v
hali bu yer sitayi etmidir. Tdqiqatlar oykonimi rb dilindki knis
(atprst mbdi) sznn thrif olunmu formas hesab edirlr; 2. Ordubad r-
nunun Ordubad hr i..v.-d knd. Gnz aynn sahilind, Zngzur
silsilsinin tyinddir. Knz variantnda da qeyd alnmdr. Kndin
razisind qdim mbd qalqlar var. Oykonimin mbd qalqlar il bal
yaranm olmas gman edilir.
Gnzk hidr., dz. Kr aynn qollarndan biridir. "Kiik Gnz"
mnasndadr. Qazax ad il d qeyd alnmdr.
Gray oyk, sad. Quba r-nunun Alpan i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Kemi ad Girey olmudur. Ken srin 20-ci illrin qdrki
dbiyyatlarda Gerey variantna da tsadf olunur. Tdqiqatlara gr, oykonim
trk dillrindki gir (kiln, umlanan yer) szndndir. slind, oykonim
graybyli nslinin adn ks etdirir, etnotoponimdir.
Graybyli oyk, sad. smayll r-nunun Qubaxlilli i..v.-d knd.
Qaramrym tirsinin tyinddir. Digr ad Mskrl olmudur. Yaay
mntqsi graybyli nslinin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Graybylilr Mskrl knd sakinlrinin tmsil olunduu nslin addr. Kemi
Quba qzasnn dairlrindn biri d Mkr adlanrd v Qubadak Gray kndi
d bu dairy aid idi.
Grbulaq or., sad. mkir r-nunun c.-unda da. Da Cyir
kndindn .-d yerlir. Hn. 1472 m. Grcbulaq variantnda da qeyd
alnmdr. Da trafndak eyniadl bulan adn dayr. Bulan ad is

283
Gr(c) (cr tut aac) v bulaq (su obyekti) komponentlrindn dzlib, "cr tut
aac v ya cr tut mesi olan yerdki bulaq" demkdir.
Grkli oyk, sad. Balakn r-nunun Qullar i..v.-d knd. Balakn
aynn sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. 1992-ci ildk kndin ad
Ptbin olmudur. Yaay mntqsini XIX srd Dastandan glmi
Grkhac adl xs saldna gr bel adlandrlmdr. Hazrda knddki
mhlllrdn biri grkhaclar adlanr. Etnotoponimdir. Ptbin oykonimi is
vaxtil burada olan pot mntqsinin adndandr.
Grn oyk, sad. Brd r-nunun Glolular i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. sl ad Qaranydr. Grn bu adn thrif formas hesab olunur.
Oykonim qara (burada "sx" mnasndadr) v ny (Azrb. dilinin dialektlrind
"aysahili melik" demkdir) szlrindn dzlib, "aysahili sx melik"
mnasndadr. XIX srin mlumatlarna gr, kin v ba n tmizlnmi
me yeri d yerli hali arasnda ny adlanrd.
Grgzan or., mr. Qusar r-nu razisind da. Ba Qafqaz v Yan
silsilsind, orta dalq quraqdadr. Bzn Krkzan variantnda da qeyd
alnmdr. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, oronim lzgi dilindki gerger
(vlmir) szndndir. Lakin dan vlmir bitkisi il he bir laqsi ola bilmz.
Oronim slind, gr (crg, sra), gz (gdiyin, da keidinin on alaq hisssi)
v -an (burada cmlik bildirir) komponentlrindn dzlib, "alaq keidlri olan
da silsilsi" demkdir.
Grgr oyk., sad. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Orta
dalq quraqdadr. XIX srd Qarqar variantnda da qeyd alnmdr. Yaay
mntqsinin eramzn vvllrind Qafqaz Albaniyasnda yaam trkdilli
qarqar tayfasnn ad il ball ehtimal edilir.
Grmatax hidr., mr. Ermnistan razisindn balayaraq ahbuz v
Naxvan r-nlarndan axan ay. Chri aynn sol qoludur. sli Girmataxdr.
Hidronim girm (ayn keid yeri) v atax (ikibal, qoa, bir-birin bitiik)
komponentlrindn dzlib, "keid yerind qoalaan ay" mnasndadr.
Grmyl oyk., dz. Gdby r-nunun ay Rsullu i..v.-d knd.
ahda silsilsinin (Kiik Qafqaz) m. yamacndadr. sl ad Grmovludur.
Yerli hali arasnda Grmyl kimi tlffz edilir. Yerli halinin mlumatna
gr, kndi Dzrsullu kndinin bnvrsini qoymu Rsul adl xsin olu
Mdi Nbi salmdr. Knddki nsillrdn biri d rsullu adlanr. Yaay
mntqsi vaxtil grmov aacnn oxluq tkil etdiyi sx menin talasnda
salndndan bel adlandrlmdr. Hazrda kndin razisind tk-tk germov
aacna tsadf olunur. Tovuz r-nunda Grmoylu da, Grmovlu qobu
oronimlri qeyd alnmdr.
Grmtk oyk, mr. Lnkran r-nunun eyniadl qsb i..v.-d tq.
Lnkran aynn sahilind, Lnkran ovalndadr. Oykonim yerli hali
trfindn Qamtk klind tlffz edilir. Yaay mntqsinin ad tal

284
dilindki grm (isti) v tk (bicarlq, ltik kiln yer) szlrindn dzlib
(burada - bitidirici saitdir), "isti yerd ltik sahsi" demkdir.
Gvik bax: Gyk.
Gyan or., dz. Cbrayl r-nu razisind, Araz ay sahilind dznlik,
Mil dznn bir hisssidir. Gyn l, Gyn dz d adlanr. ln q. hisssi
ncl, . hisssi is axmaql adlanr. Bir fikr gr, oykonimin sli Gyn
olmudur. Kndin razisi yazda v payzda gy otla zngin olduundan
kemid maldar tayfalarn k vaxt dayanacaqlar olmudur. Oronim gy
("yal ot" mnasnda) szndn v mkan bildirn -an kilisindn ml
glib, "gy otlaq, gylk" mnasn bildirir. Baqa bir fikr gr, gyn sz
corafi termin olub, "tpliklrin stndki geni sah, l, dz" mnasndadr.
Cnubi Azrb.-da da Gyn kndi qeyd alnmdr.
Gyl oyk, sad. Masall r-nunun Musak i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Yaay mntqsini tqr. XVIII srin ortalarnda rkivan
kndindn xm aillr zlrin mxsus otlaq sahsind salmlar. Knd
salnd razinin ad il adlandrlmdr. Oykonim gy/gga (etn.) v l (dz,
otlaq sahsi) komponentlrindn dzlib, "gglr mxsus otlaq sahsi"
demkdir.
Gican oyk, dz. Qusar r-nunun Dztahir i..v.-d knd. Qafqaz
silsilsinin yamacndadr. Gecan variantnda da qeyd alnmdr. Oykonim gic
(srt tir, drin yaran, burulan) szndn v -an (mkan bildirir) k.-sindn
ibart olub, "srt tirlrdn, drin yaranlardan ibart yer" mnasndadr.
Gicki or., mr. Bak hri, Qarada r-nunun q.-ind da. Qobustan
razisinddir. Hn. 1050 m. Hicki, Hicaki variantlarnda da qeyd alnmdr.
Tdqiqatlara gr, oronim ran dillrin mxsus gic (dli), - (bitidirici sait)
v ki/ku/kuh (da) hisslrindn ibart olub, "dli da" demkdir. Azrb.
oronimiyasnda gic "dolanbac, burulan" mnalarnda ilnir. Dan razisind
eyniadl palq vulkan da vardr.
Gicl or., sad. Qax r-nu razisind da. lisu kndindn m.-.-d, Ba
Qafqaz silsilsinin c. yamacndadr. Mn. 2680 m. Oronim Gic variantnda da
qeyd alnmdr. Yerli hali arasnda gicl kndala bitkisin deyilir.
Tdqiqatlar oronimi bu szl laqlndirrk "kndala bitn da" kimi izah
edirlr.
Gidyli oyk, sad. smayll r-nunun Hachtmli i..v.-d knd.
Kndin ad XIX srd Haputlu Gidyli kimi qeyd alnmdr. Haputlu adl
kndlrin halisi Quba qzasndan glmlrdir. Sonralar oykonimin birinci
komponenti ixtisara uramdr. Gidyli komponenti is etnotoponimdir.
Tdqiqatlar gstrirlr ki, Orta Asiyann .-ind qrz buqu qbilsind,
hminin Altayda xemik tuva tayfas trkibind gedey tayfa adna rast glinir.

285
 Giglzirv or., mr. Qax r-nu razisind da. Azrb. dilinin bir ox
dialektlrind gigl (kkf) sz "yallq, otluq, alaqotu" mnasnda ilnir.
Oronim "zirvsi otluq olan da" mnasndadr.
Gigida or., mr. Qobustanda palq vulkan. Hn. 176 m. Qdim trk
dillrind gigil kiki "uultu, xrlt" mnasnda ilnmidir. Dan ad onun
vulkan mnli olub, vaxtar myyn sslr xarmas il baldr.
Gil or., sad. Xzr dnizind, Bak arxipelaqnda ada. Palq
vulkannn pskrmsindn ml glmidir. Gil Zir, Sxtki, Qlinyan (rus.
"gil") ad il d qeyd alnmdr. Ada gilli sxurlardan ibart olduundan bel
adlandrlmdr.
Gil Zir bax: Gil adas.
Gilah oyk, sad. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Yaay mntqsi lzgilrin mskunlad kndlrdndir.
Oykonim gilk etnoniminin bir qdr thrif uram formasdr.
Gilahoba oyk, mr. Qusar r-nunun Gilah i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Kndin razisi Gilah kndin mxsus oba yeri olmudur. Ken
srin 30-cu illrind Gilah kndindn xm bir qrup ailnin mskunlamas
nticsind yaranmdr.
Gilan hidr., sad. Ordubad r-nunda ay. Arazn sol qoludur. Zngzur
silsilsinin c.-q. yamac il axr. sl da aydr. sas qolu Paraadr.
Mnblrin mlumatna gr, Sasani ah I Xosrov nuirvan (531-579) indiki
Aa Aza, Yuxar Aza v Dr kndlri razisind ran Gilanndan gtirilmi
sirlri mskunladrmd. Sonralar bu razid (Ordubaddan 16-17 km. q.-d)
Gilan hri yaranmdr. XIV srin sonunda Teymur Gilan datm, I ah
Abbas dvrnd (1587-1629) is hr tamamil tnzzl uram, halisi
Yuxar Aza, Aa Aza v Dr razisin kmd. Gilann xarabal xalq
arasnda Xarabagilan ad il tannr. ayn ad da Gilan hrinin ad il baldr.
Gilanay variantnda da qeyd alnmdr. Gilanllar v ya gilklilr randa,
Xzr dnizinin c. sahillrind yaayan xalqn addr.
Gilanay oyk, sad. Ordubad r-nunun Paraa i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi adn razidki Gilan aynn adndan almdr.
Gilar oyk, sad. Yardml r-nunun fqli i..v.-d knd. Vil aynn
sol sahili il ran srhdi arasnda datyi raziddir. Yaay mntqsini
irandilli gil tayfasna mnsub aillr salmlar. Oykonimin trkibindki -ar
cmlik, nsli mnsubiyyt bildirn sonluqdur. Etnotoponimdir. Qdim Volqa
Bulqarstannda XIII-XIV srlrd Gilan hri v gilan tayfas qeyd
alnmdr.
Gildr oyk, mr. Lerik r-nunda k yeri. Oykonim gil (gellr) v
dr (mnfi relyef formas) komponentlrindn dzlib (- bitidirici saitdir),
"gellr mxsus dr" demkdir.

286
 Gilprqo oyk, mr. Astara r-nunun Siyku i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsi XIX srin
vvllrind salnmdr. Oykonimi tdqiqatlar qlprqo (tal. "qoyun srs
otlayan yer, r") v ya vilparqo (gl kimi yumaq, gl kimi tmiz) szlrinin
thrif olunmu formas hesab edirlr. slind, oykonim gilklrin ad il
baldr.
Gil oyk, sad. Astara r-nunun Siyaku i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Oykonimin Azrb. dilindki kl sznn talca "saman,
samanlq" mnasn vern gil variantnda olmas ehtimal edilir. Yerli halinin
mlumatna gr, yaay mntqsi xrman olan sahd, samanlqda salnd
n bel adlandrlmdr. razidki evlrin tikilmsind saman qardrlm
gil krpiclrdn istifad olunur. Baqa bir fikr gr, oykonim Nilvi adnn
thrif formas olub, "nil mesi" mnasndadr.
Gilzi oyk., mr. Xz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Dznlikddir.
sl adnn Gilyaz olduu gstrilir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim gilvyaz
(dzn) szlrindn dzlib, "gil torpaql dzn" mnasndadr. XIV srd
Barmaq dann yaxnlnda Gilzi adl yer olduu gstrilir. 1870-ci ild
kndin yerind pot mntqsi (aparxana) vard. Sonralar pot mntqsi d.y.
stansiyasna, daha sonralar is yaay mntqsin evrilmidir. Oykonimi
"gellrin l, gellrin dz" kimi d izah etmk olar.
Gilzi dili or., mr. Xzr dnizinin q. sahilind, Samur-Dvi
ovalnn c.-. hisssind xntdr. Gilzi dznn ad il adlandrlmdr.
Gilgil hidr., mr. Siyzn v Quba r-nlar razisind ay. Mnbyini
Glmdostu dann yamacndan (1980 m. yksklikdn) alr, Xzr dnizin
tklr. Suyu ox gilli olub, minerallamdr. ayn hvzsind isti v soyuq
min. bulaqlar vardr. sl adnn Gilgir olduu sylnilir. Hidronim gil v ger
(tat. "olan", "saxlayan") szlrindn dzlib "bulanq, gilli ay" mnasndadr.
Gilgilay oyk., sad. Siyzn r-nunun Hmy i..v.-d fhl qsbsi.
Samur-Dvi ovalndadr. Ken srin ikinci yarsnda yaranmdr. Yaay
mntqsinin ad Gilgilayn ad il baldr.
Gillikda or., mr. Xanlar r-nu razisind da. Hn. 772 m. Dan
razisind qdim yaay mskni akar edilmidir. Oronim gillik (gildn ibart)
v da (msbt relyef formas) komponentlrindn dzlmidir. Dan ad
Kilikda variantnda da qeyd alnmdr.
Gilvar oyk, mr. Dvi r-nunun Pirbdil i..v.-d knd. Yan
silsilsinin m.-. tyinddir. V sr aid ermni mnbyind Qluar v ya Qlvar
adl yer v onun qluarlar adlanan halisi haqqnda mlumat verilir. Tdqiqatlar
oykonimi erann vvllrind Gilandan km gellrin ad il balayrlar.
Gilyanov oyk, sad. Quba r-nunun Zrqova i..v.-d knd. abran
aynn sahilind Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Kndin razisi kemid
Drk kndinin qla olmudur. Qlan ad oradak Klnov bulann

287
adndandr. Sonralar Drk v traf kndlrdn kb glmi aillr burada
mskunlamlar. Toponim tat dilind kl (byk) v nov (quyu, glm)
szlrindn dzlib, "byk quyu, byk gl" demkdir.
Girdabad or., mr. Quba r-nu razisind da. Qaraay v Babaayn
suayrcdr. Hn. 2406 m. Oronim gird (yumru) v bad (yksklik, yamac, da
d, da tyi) komponentlrindn dzlib, "yumru da yamac" mnasndadr.
Girdado or., mr. Lnkran r-nunda, Alaar-Burovar silsilsinin .
yamacnda zirv. Hn. 824 m. Tdqiqatlara gr, oronim tal dilindki gird
(yumru, dyirmi) v do (aac) szlrindn dzlib, "dyirmi melik"
mnasndadr. Da razisindki yumru, gird formal hndrlkd aaclq
olduuna gr bel adlandrlmdr.
Girdalmilik or., mr. Ouz r-nu razisind da. Ba Qafqaz
silsilsinin c. yamacndak zirvlrdn biridir. Hn. 2186 m. Oronim gird
(tamamil, bsbtn, badan-baa) v almalq (alma aaclar olan yer)
komponentlrindn dzlib, "badan-baa almalq olan yer" demkdir. Oronim
dan tyind cr alma mesinin olduunu gstrir.
Gird oyk, sad. Asu r-nunun Grcvan i..v.-d knd. Da
yaylasndadr. Knd yaxnlndak Gird dan ad il adlandrlmdr.
Gird or., sad. amax r-nu razisind, Lngbiz sra dalarnn c.-.-
ind zirvdir. Da gird (yumru, dyirmi) formal olduuna gr bel
adlandrlmdr.
Girdc or., dz. Qbl r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin c.
yamacnda, Qum v Tikanl aylarnn suayrcndadr. Hn. 1584 m. Oronim
gird (yumru, dyirmi) szndn v -c k.-sindn dzlib, "yumru relyef
formal yksklik" demkdir.
Girdni oyk, dz. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Kemi ad Rzi Girdni olmudur. Rzi tal. "tnklik,
zmlk" demkdir. Oykonim tal dilind Qrdni klind tlffz edilir. Bzi
tdqiqatlar kndin adn qrd (ylm, ycam) szndn v -ni (-ma, -m
inkarlq dat) k.-sindn ibart "evlri danq, praknd knd" kimi izah
edirlr. Lakin Azrb. toponimiyasnda gird corafi termin kimi dairvi relyef
formasnda olan hndrlklr deyilir. -ni kilisi -li (mnsubluq bildirir) k.-
sinin yerli tlffz formasdr. R-nun razisind eyniadl ay da var.
Girdiman hidr., sad. smayll, Asu v Krdmir r-nlar razisind
ay. Krn sol qoludur. Ba Qafqaz silsilsinin, Babadan c. yamaclarndan
(2900 m. yksklikdn) balanb, Qaramrym yaylas qarsnda bir ne qola
ayrlr v irvan dzn xr. Aa axnnda suyu kanalla Asu ayna axdlr.
ayda sel hadislri olur. Hidronim erkn orta srlrd mvcud olmu, Qafqaz
Albaniyasnn trkibin daxil olan Girdiman tarixi vilaytinin adndandr.
Vilaytin ad is Girdiman qalasnn adndan alnmdr. Tdqiqatlarn
ehtimalna gr, bu qala smayll r-nunun Talstan kndi yaxnlnda, Aayn

288
sahilind, sldrm qaya zrind yerln Cavanir qalasdr. Flki irvani (XII
sr) bu qalan Girdimanqala adlandrmd. Ermni mnblrind Qardman kimi
ad kiln bu yalt Uti nahiysinin 6 yaltindn biri olub, Girdiman
hkmdarlnn mrkzi idi. Bzi tdqiqatlar toponimin ran mnli karta
(qala) szndn v mkan bildirn -man kilisindn olduunu sylyirlr.
Girgican hidr., mr. ua r-nu razisind ay. Qarqar aynn sol
qoludur. Hidronim gir (keilmsi tin olan, burulan) v gican (suyun drin
yeri) komponentlrindn dzlib, "drin v ya burulanl ay" demkdir.
Girik oyk, sad. Qusar r-nunun Hzr i..v.-d knd. Samur aynn
sahilinddir. Yerli halinin mlumatna gr, oykonim lzgi dilindki kyq
szndn olub, "aytikan" demkdir. Girik sz Azrb. dilinin dialektlrind
"ayn keid yeri", trk dillrind is "grilmi, dartlm, uzanm" mnalarnda
ilnir.
Girovda or., mr. li Bayraml r-nu razisind da. Kr ayndan sol
trfd yerlir. Hn. 128 m. Qrovda, Krovda, Grovda variantlarnda da
qeyd alnmdr. Tdqiqatlar oronimi "qrovlu da" kimi izah edirlr. slind,
dan ad Kr aynn ad il bal olub "Kr aynn sahilindki da" demkdir.
Gomuu oyk, sad. 1. Saatl r-nunun Varxan i..v.-d knd. Muan
dznddir; 2. Salyan r-nunun Qarabal i..v.-d knd. Krn sahilind, irvan
dznddir. Tdqiqatlar oykonimlri ahsevnlrin gomuu tayfasnn ad il
laqlndirirlr.
Gomuondr hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. Yerli halinin
dilind Qomuond adlanr. Hidronim gomu (cam), -on (cmlik k.-si) v
dr (burada "ay drsi") komponentlrindn dzlib, "camlar drsi"
mnasndadr. ay z balancn eyniadl drdn alr. Etnotoponim olmas da
mmkndr.
Goradil or., mr. Aberon r-nunda da. Aberon yarmadasndadr.
Horadil variantnda da qeyd alnmdr. Tdqiqatlara gr, oronim tat
dilindki oura (qala) v rb dilindki tel (tp) szlrindn ibart olub, "qala
tpsi" mnasndadr.
Goradil oyk, sad. Aberon r-nunun Fatmay i..v.-d knd. Aberon
yarmadasndadr. Yaay mntqsini vaxtil Bilcri v Masazrdan kb
glmi aillr yaylaq yerind salmlar. Oykonim razidki eyniadl dan
adndandr.
Goran hidr., sad. Goranboy v Yevlax r-nlar razisind ay. Krk
aynn sa qoludur. Mnbyini Gam dann m.-. yamacndan (3100 m.
yksklikdn) alr. Aa hisssind iki qola ayrlr, qollar Qaraay v Quru
Goran adlanr. Suvarma v dyirmanlarn hrkt gtirilmsi n istifad
edilir. zrind SES vardr. ay adn razisindn axd qdim Goran yurdunun
adndan almdr. Tdqiqatlara gr, goran trk dillrindki quryan/qurqan
szndn olub "drg" mnasndadr.

289
 Goran oyk., sad. Goranboy r-nunun Cinli Boluslu i..v.-d qsb v
d.y. stansiyas. Dznlikddir. Yaay mntqsi z adn d.y. stansiyasndan,
stansiya is yaxnlndak aydan almdr.
Goranboy oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. Kr-Araz ovalnn q.-
ind yerlir. R-n m.-dan alaq Bozda silsilsi, c.-dan Kiik Qafqazn tklri
arasndadr. Mrkzi Goranboy hridir. R-nun c.-unda byk malic
hmiyyti olan yanmayan neft mdni (Naftalan) yerlir. R-nun razisindn
Goran v Krk aylar axr. R-n 1938-91-ci illrd Qasm smaylov
adlandrlmdr; 2. Azrb.-d hr, eyniadl r-nun mrkzi. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Kemi ad Boyhmdli olmudur. vvllr Goran Boyhmdli
ad il d tannmdr. Toponim Goran (corafi ad) v boyhmdli (hmdli
tayfas) komponentlrindn dzlib, "boyhmdli tayfas mskunlad Goran"
demkdir. Sonralar toponimin trkibindki hmdli komponenti dm v
Goranboy kimi rsmildirilmidir.
Goranqala or., mr. rur r-nu razisind da. rqi Arpaaynn
sahilinddir. Kemid maldar ellrin yaylaq yeri olmu bu dan ad kbirli
tayfasna mxsus goran tirsinin ad il baldr. Goranboy r-nundak Goran
dz, hmin r-nun Qarqucaq kndi razisindki Goran drsi, Daksn r-nunun
Qaraqullar kndi razisindki Goranlnn dz, amax r-nunun Kolan kndi
razisindki Goran yurdu yer adlar da bu tirnin ad il bal olub,
etnotoponimdir.
Goranl oyk, dz. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. XIX srd Qaraba dznd maldarlqla mul olmu
goran tirsinin ad il baldr. XIX srd Goran aynn sol sahilind, indiki
Qayadam deyiln yerd yerln knd Goran adlanrd. XX srin vvllrind
hmin knd Krkayn sa sahilin km v Goranl (Gorandan glnlr)
adlanmdr.
Gorazll oyk, sad. Fzuli r-nunun Qarakollu i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, oykonim etnotoponim olub,
gorazll nslinin adn ks etdirir.
Gorus Ayrbnd oyk, mr. Krdmir r-nunun Karrar i..v.-d knd.
irvan dznddir. Mnblrin mlumatna gr, maldar tayfalardan biri olan
goruslar XVI srd qzlba tayfalarnn trkibind olmu, Sfvi ahlar onlarn
bir hisssini irvanda yerldirdikdn sonra onlar mxtlif zonalara yaylmlar.
XVIII srd irvan xanlnda Sulut, Nuran v Zrqava kndlrini hat edn
Gorus mahal olmudur. XIX srd is bu mahaln trkibind aparl,
Abasxanl, Aarx kndlrinin ad kilir. Goruslarn adna Gorus tpsi
(Acabdi r-nu, Hindarx kndi), Gorusqum da (Qazax, mili) v s.
oronimlrd d rast glmk mmkndr. Oykonim gorus (etn.) v Ayrbnd
(kanal ad) komponentlrindn dzlib, "Ayrbnd knarnda yaayan goruslar"
mnasndadr.

290
 Gorusqum or., mr. 1. Qazax r-nu razisind da; 2. mili r-nu
razisind da. Oronim gorus (etn.) v qum (dan sxuru) komponentlrindn
dzlib, "goruslara aid qum da" mnasndadr.
Govurarx hidr., mr. 1. Mil dznd qdim suvarma kanal. Araz
ayndan Qarqar aynadk uzanrd. E.. I minilliyin sonuna aid ediln bu arx
monqol hcumlar zaman dadlm, XVI srin sonunda Teymur trfindn
brpa edildiyindn onun mnsub olduu tayfann ad il Barlas adlandrlmdr.
XVIII srd Nadir ahn dvrnd yenidn dadlm bu arxn yatanda Sovet
hakimiyyti illrind Orconikidze adna kanal kilmidir. Kanal Mil dznn
suvarlmasna xidmt edir; 2. Muan dznd qdim suvarma kanal. Araz
ayndan balayb indiki Bilsuvar r-nu razisindn keirdi. Sasanilr dvrnd
kildiyi ehtimal edilir. Kanaln knarnda salnm bir ne qdim yaay
mskninin qalqlar var. vvllr atprstlr veriln kbr ad sonralar
trkdilli xalqlarda kafir v ya gavur kimi ilnrk, mumiyyti "dinsiz" hesab
ediln xalqlara aid edilirdi. Hidronimlr "gavurlarn kdiyi arx" mnasndadr.
Azrb.-da islamdan vvl tikilmi bir ox qalalar, qurular, tikililr gavurlarn
ad il adlandrlmdr: Gavurqala (Naxvan, Adam, Ouz, ki, Qbl),
Gavurxana (Qbl r-nun Vndam kndi) v s. Trkmnistan, Qaraqalpaq
Respublikasnn Biruni r-nunda da Gavurqala adl toponimlr qeyd alnmdr.
Gbktala oyk, sad. mili r-nunun Rsullu i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kemi ad Talbxanl olmudur. Yaay mntqsini daqn
nticsind Araz ay sahilindki Talbxanl kndindn km aillr
Gbktala adlanan razid salmlar. Oykonim gbk (burada "orta, mrkz"
mnalarndadr) v tala (trafa nisbtn frqli yer) komponentlrindn dzlib,
"orta tala" demkdir.
Gdk or., sad. Tovuz r-nunun m. hisssind sra dalar. n yksk
zirvsi Grzn dadr. Hn. 609 m. Sra dalar ox hndr olmadndan bel
adlandrlmdr.
Gdkda or., mr. Tovuz r-nunun m. hisssind, Kr ayndan solda
sra dalar. Oronim gdk (qsa, alaq) v da (burada "da, qaya")
komponentlrindn dzlib, obyektin hndrlyn tyin edir. Sra dalar z
adn buradak Gdkda adl qayann adndan almdr.
Gdkdr oyk, sad. Gdby r-nunun krby i..v.-d knd.
Dalq raziddir. Yaay mntqsini XIX srin ortalarnda yaxnlqdak
Sarhsnli kndindn qarqarl nslin mnsub aillr Gdkdr adl yerd
salmlar. Sonralar mkir r-nunun Qapanl (indiki Mmmdallar) kndindn
danalar nslin mnsub aillr d buraya kb mskunlamlar. Knd
salnd yerin adn dayr. Gman etmk olar ki, bir zamanlar gdkli nslin
mnsub maldar ellr bu razidn otlaq kimi istifad etmilr.
Gdkqobu oyk, mr. Zrdab r-nunun Mmmdqasml i..v.-d knd.
irvan dznddir. Kemi ad Gdkqobu Mskrls olmudur. Yaay

291
mntqsini XIX srd q Gdkqobu adlanan yerd, yay is smayll r-
nunun Qabanda yayla razisind keirn mskrl tirsin mnsub aillr
salmlar. Knd salnd qlaq yurdunun ad il adlanmdr. Oykonim gdk
(qsa, balaca) v qobu (su ylan kk yer, kiik dr) szlrindn dzlib
"kiik dr, kiik qobu" mnasndadr. Gdk komponentini xlclrin digr
tirsi olan gdklilrin ad il d laqlndirmk olar.
Gdklr oyk, sad. 1. Beylqan r-nunun Bnyadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi kemid yay Bazaray sahilindki Gney
adl yerd, q is Mil dznd keirmi xlclrin gdkli tirsindn klballar
v nzrli nsillrinin zlrin mxsus qlaq yerind mskunlamas nticsind
yaranmdr; 2. Qubadl r-nunun Qubadl qsb i..v.-d knd. Brgad
aynn sol sahilinddir. Yaay mntqsi kemid Mil dznd yaam
gdklilr mnsub bir qrup ailnin burada mskunlamas nticsind
yaranmdr. 1933-c ild mili r-nunun Xlc i..v.-d Gdklr adl yaay
mntqsi qeyd alnmdr. Gdklilr kid v Zaqatalada mhll adlardr.
Etnotoponimdir.
Gdkli oyk, sad. Xamaz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. XX srin vvllrind Rusiyann mrkzi
quberniyalarndan krlm ruslar burada mskunladqdan sonra yaay
mntqsi Alekseyevka adlandrld. 1992-ci ild kndin ad dyidirilrk
xlclrin gdkli tirsinin ad il adlandrlmdr.
Gdnay hidr., mr. Qbl r-nu razisind ay. Hidronim gdn
(burada "acgz, tamahkar, qarnqulu" mnalarndadr) v ay
komponentlrindn dzlib, ayn daaraq trafdaklar yuyub aparmas il bal
yaranmdr.
Ghrli oyk., sad. mili r-nunun Qaradonlu i..v.-d knd. Muan
dznddir. Yaay mntqsi 1826-28-ci illrd Rusiya-ran mharibsindn
sonra Cnubi Azrb.-dan glmi hsevnlrin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Kndin ad XII-XIII srlrd n Asiyada yaam, XVI srd
Anadoluda Boz Ulus tayfa ittifaqna daxil olmu, sonralar ahsevnlr qarm
ghrli tayfasnn adn ks etdirir. Grnr, burada mskunlam hsevnlrin
trkibind ghrlilr d olmudur.
Glolan oyk, sad. Xamaz r-nunun Qara i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Kemi ad Glolanqlaq olmudur. Quba xanlarnn
frmanlarnda bu kndin tam ad qeyd alnmdr. Qlan razisind kiik gl
olduundan bel adlandrlmdr. Sonralar burada yaranm daimi yaay
mntqsi qlan adn almdr.
Glyeri oyk., mr. Yardml r-nunun Bercan i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsi vaxtil qurumu gln yerind
salnd n bel adlandrlmdr.

292
 Gmr hidr., sad. 1. ahbuz r-nu razisind min. bulaqlar. Soyuq,
or-tur sulu ("Narzan" tipli) 7 bulaqdr; 2. ahbuz r-nunda ay. Naxvan
aynn sol qoludur. Gcl sel hadislri ba verir; 3. Quba r-nu razisind ay.
Hidronimlr "pik", "zirv", "hndrlkd olan yer" mnal gmr
(Kmr/Gmr/Qomur/Qumur variantlarnda da qeyd alnmdr) szndndir.
Bu corafi obyektlrin hams yksklikd yerlir.
Gmr oyk., sad. ahbuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Orta dalq
raziddir. Oykonim "da banda, hndrlkd olan yer" mnasndadr.
Gmratan hidr., mr. Aberon yarmadasnn m.-q.-ind or sulu
gl. Hidronim "Gmr ay tkln gl" demkdir.
Gmrda or., mr. 1. Klbcr r-nunun q. hisssind da. stisu
qsbsi yaxnlndadr. Hn. 3037 m. Vulkan mnlidir; 2. Zngzur
silsilsinin mrkzi hisssind da. Naxvanla Ermnistan srhdind Qapcq
dandan m.-dadr. Hn. 3364 m. Oronimlr Kmrda variantnda da qeyd
alndndan tdqiqatlar ox vaxt bu dalar kmrl (yanacaq)
laqlndirirlr. slind, bu oronimlr "pik, zirv" mnas il baldr v bunu
hmin corafi obyektlrin malik olduu yksklik d tsdiq edir.
Gmrdhn oyk., mr. Quba r-nunun Qonaqknd i..v.-d knd.
Kmrayn sahilind, datyi raziddir. Knd vvllr Dhn adlanrd.
Yaay mntqsi Gmrayn dzn xd az hissd salnmdr.
Oykonim Gmr (ayn ad) v dhn (ayn dar yerdn axaraq dzn xd
sah, az) komponentlrindn dzlib, "Gmrayn dhnsi" mnasndadr.
Gmrlda or., mr. rur r-nu razisind da. R-nun m.-nda,
Ermnistanla srhdddir. Hn. 2064 m. Oronim "zirvli da" mnasndadr.
Gralx hidr., mr. mkir r-nu razisind ay. sli Glarxdr. Bu
kiik ay mnbyini gldn gtrdy n Glarx adlandrlmdr.
Grl or., sad. Qazax r-nunun c.-unda da. Hn. 800 m. Gr
qaqaylarn byk kkli tayfasnn 26 tirsindn biridir. Qaqaylarn
trkibind olan bir ox tayfalarn adna (maanl, zhrabl, arql, cfrbyli,
gycli v s.) Qazax r-nunda yaayan halinin etnik adlarnda tsadf olunur.
Gman etmk olar ki, Grl oronimi d gr etnonimi il baldr.
Gvdadq oyk., dz. Trtr r-nunun Sarov i..v.-d knd. Kndin
razisi vaxtil Qubadl r-nundak Kavdadq kndinin qlaq yurdu olmudur.
XIX srd yaay mntqsi Brd r-nundan glmi xlillilr, Lan r-nundan
glmi cicimlilr v ua r-nundan glmi talallar nsillrin mnsub aillr
trfindn salnmdr. Tdqiqatlar bu oykonimi fars dilindki gvda (anq at,
yab) v -dq (-lq k.-sinin variant) komponentlrindn ibart "arq atlar,
yablar n ayrlm r yeri" mnasnda izah edirlr.
Gvdr oyk., sad. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Tdqiqatlar oykonimi Gydr corafi adnn thrif uram
formas hesab edirlr. Azrb. dilinin dialektlrind qav/gav/gv mal-qara yeyn

293
ota deyilir. Tal. qo sz mal-qara mnasnda ilnir. Btn hallarda toponim
"mal-qara drsi" mnas il baldr. Yaay mntqsi eyniadl drd
salndndan bel adlandrlmdr.
Gvr oyk., dz. Yevlax r-nunun Malbinsi i..v.-d knd. Yuxar
Qaraba kanalnn sahilind, Qaraba dznddir. Oykonim "mal-qara n
ayrlm r yeri" mnasndadr. Kvr variantnda da qeyd alnmdr.
Gvlc oyk., dz. Asu r-nunun Grcvan i..v.-d knd. Grcvan
yastanndadr. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, kndin ad fars mnli
kevil/khl (sni maara) szndn v tat dilindki - (bir eyin bolluunu
bildirir) k.-sindn ibartdir. Kemid kndin razisind yeralt sni maara
tipli evlr kevil/khl adlanrd. Bu tipli evlr bir zamanlar amax qzas n
xarakterik olmudur. Oykonim "kevil tipli evlrin olduu yer" mnasndadr.
Gvatl oyk., sad. Fzuli r-nunun Hoqa i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi qovutlu nslinin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Cbrayl r-nunda oykonimin Qovutlu variant mvcuddur. Kndin
ad Kvatl, Kovatl variantlarnda da qeyd alnmdr.
Gy Byrinay hidr., mr. Ouz r-nu razisind ay. Hidronim gy
(burada suyun rngi), byrin/bgrin (qd. Azrb. dilind "kkryn, coan") v
ay (su hvzsi) komponentlrindn dzlib, "kkryn gy ay" mnasndadr.
Gyarx oyk sad. Trtr r-nunun xarx i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Kndi XIX srin ikinci yarsnda Goranboy r-nunun Rus Bors
kndindn ayrlm malakan ras aillri Levanarx aynn knarnda salmdlar.
Sonralar ermnilr kndin adn thrif edrk Levonarx kimi
rsmildirmidilr. 1992-ci ildn knd Gyarx adlandrld. 1933-c ild
Klbcr r-nunun Seyidlr i..v.-d Lev kndi qeyd alnmdr. Toponimiyada
lev "knar" mnasnda ilnir.
Gybulaq oyk, sad. ki r-nunun Cfrabad i..v.-d knd. Srcli
dann tyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsi XIX
srin vvllrind Qarabadan glmi aillrin Gybulaq adl yerd
mskunlamas nticsind yaranmdr. Knd adn razidki eyniadl bulaqdan
almdr. Gybulaq adl bulaqlar Tovuz v Balakn r-nlarnda da qeyd
alnmdr.
Gycli oyk., sad. Astafa r-nunun Vurun v Xtai i..v.-lrind iki
knd. Gnc-Qazax dznliyind yerlirlr. XIX srd br qrup azrb. hali
ermni tcavz nticsind z dd-baba yurdlar olan Gy mahalndan
kmy mcbur olmudu. Qazax mahalnda mskunlaan hmin hali yeni
yaay mntqlrin kemi yurdlarnn adn vermilr.
Gycay hidr., mr. Xanlar r-nu razisind ay. Suyu az olduu n
Gy (xsis) adlandrlmdr.
Gyay hidr., mr. Qbl, smayll, Gyay, Ucar r-nlar razisind
ay. Mnbyini Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndan (1980 m. yksklikdn)

294
alr, Qarasu bataqlna tklr. Balca qollar sadan Qalacq, Vndam, soldan
is yriaydr. Yuxar axarnda dar drlrdn axr. irvan dzn xdqdan
sonra bir ox qollara ayrlr. Gyay hri bu ayn suyu il tchiz olunur.
ayn zrind SES tikilmidir. ayn ad yuxar axnnda suyunun gymtl
rng almas il laqdardr.
Gyay or.. sad. Klbcr r-nu razisind da. Adn razisindki
eyniadl ayn adndan almdr.
Gyay oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. irvan dznn m.
hisssind yerlir. R-nun mrkzi Gyay hridir; 2. Azrb.-da hr,
eyniadl inzibati r-nun mrkzidir. irvan dznn m.-nda, Gyayn sa
sahilind yerlir. Yaay mntqsi adn razidki eyniadl aydan almdr.
hrin yerind kemid Potu kndin mxsus balar olmudur. Aran r-nlarna
yol buradan kediyin gr karvansara v mal bazar vard. Bazar Potu kndinin
ad il Potubazar adlanrd. Sonralar burada pot mntqsi tkil olunmudu.
1851-ci ild Gyay mntqsind 5 ev vard. Tdricn amax qzasndan
mxtlif aillr kb burada mskunlamlar. 1872-76-c illrd Gyay
sahilind 15 desyatinlik yerd planl surtd hrin inasna balanm, tdricn
inkiaf edrk abad v yaraql hr evrilmidir.
Gyda or., mr. Xanlar r-nu razisind da. Srt yoxulu arm var.
Kpz da il Sarsu kndi arasndadr. Da alp mnlri il zngin olub,
yala (gy rng) brndy n bel adlandrlmdr. Qazax, Daksn,
Gdby, Tovuz, Ouz (Filfili kndi), ki (Aydnbulaq kndi) r-nlar
razilrind d eyniadl dalar vardr. Bu oronimlrin bir qismi da sxurlarnn
gy rng almas il baldr.
Gydllkli oyk., mr. Asu r-nunun rbsarvan i..v.-d knd. irvan
dznddir. Kndin ad gy/ky (knd) v dllkli (rbaml tayfasnn
tirlrindn birinin ad) szlrindn dzlib, "knd dllkli v ya dllkli kndi"
demkdir. Knd kemid Dllkli adlanan digr corafi obyektlrdn
frqlndirmk n bel adlandrlmdr.
Gydr oyk., sad. 1. amax r-nunun rbqdim i..v.-d knd.
Gicki dann q.-inddir. Dryurdu da adlanr. Knd salnd drnin adn
dayr. Dr yal otlaqdan ibart olduu n bel adlandrlmdr; 2.
Klbcr r-nunun ayknd i..v.-d knd. Datyi raziddir. Yerli halinin
mlumatna gr, yaay mntqsini XIX srd hmin r-nun Kilsli kndindn
glmi aillr Gydr adl yerd salmlar. Dr is sxurlarnn rngi gy
aldna gr bel adlandrlmdr; 3. Culfa r-nunun Saltax i..v.-d knd.
linc aynn (Arazn qolu) sahilind, datyi raziddir. Kemi ad
Qaradr olmudur. XIX srd Cnubi Azrb.-dan glmi ermni aillri burada
mskunladqdan sonra yaay mntqsi Noraen adlandrlmd. 1992-ci
ildn kndin ad dyidirilrk Gydr kimi rsmildirilmidir. Gdby v
mkir r-nlarnda eyniadl corafi obyektlr qeyd alnmdr.

295
 Gydrsiay hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. Hidronim
Gydr (r-nun razisind ay drsi), -si (mnsub.k.-si) v ay (su hvzsi)
komponentlrindn dzlib. ay eyniadl drdn axd n bel
adlandrlmdr.
Gydntp or., mr. Qusar r-nu razisind da. sli
Gavduantpdir. Hndrly 12 m. olan tpdn qdim yaay mskninin
qalqlar taplmdr. Gavduan dznn adndandr. Gavduan dz Samur
aynn c.-.-ind, Xzrboyu razinin, Mkr dznn m. hisssini hat edir.
Tarixi mnblr gr, 1774-c ild Gavduan dznd Dastan feodallarnn
birlmi qvvlri il Qubal Ftli xann qounu arasnda vuruma ba
vermidi. Oronim Gavduan (dzn ad) v tp komponentlrindn dzlib.
Gavduan oronimi is gav (ov heyvan), du (dt sznn thrif formas olub,
"l, dz" demkdir) v -an (mkan bildirn formant) szlrindn dzlib,
"ovlaq, ov heyvanlar olan dz" demkdir.
Gybaxan oyk., sad. Tovuz r-nunun Qarada i..v.-d knd.
nqlda silsilsinin (Kiik Qafqaz) tyinddir. Yerli halinin yozumuna gr,
yaay mntqsi hr trfdn dalarla hat olunduundan v qonu
kndlrdn grnmdiyindn bel adlandrlmdr. Gybaxan (Gora,
Gnbaxan da adlanr) maldarlqla laqdar tsrrfat tikilisi olub, "yeni
doulmu quzularn salnd yer" deyilir.
Gyli oyk, sad. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Orta dalq
quraqdadr. sli Gavahldr. Yerli hali arasnda Gylli variantnda ilnir.
Yaay mntqsi vaxtil Qazax r-nunun Qazaxbyli kndindn glmi
Allahyar, Al v Tanrverdi adl qardan aillri trfindn salnmdr.
Knddki nsillrdn biri indi d allahyarl adlanr. Knd gaval aaclarnn ox
olduu razid salnd n bel adlandrlmdr. Ken srd Zngilan r-nu
razisind d eyniadl knd qeyd alnmdr.
Gym oyk, sad. Zaqatala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Tala
aynn sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Knd salnd razid oxlu
gym aaclar olduundan bel adlandrlmdr.
Gymli oyk., sad. Gdby r-nunun ay Rsullu i..v.-d knd.
stidr adlanan razid, Kdr aynn (Axnca aynn qolu) sahilind,
datyi raziddir. Yaay mntqsini XIX srd Dz Rsullu kndindn
ayrlm aillr Gymli adlanan yerd sald n bel adlanmdr. razid
oxlu gym kollar var.
Gymtala oyk., mr. Balakn r-nunun Hnif i..v.-d knd. Balakn
aynn sahilinddir. Oykonim gym (bitki nv) v tala (trafa nisbtn frqli
sah) komponentlrindn dzlib. Knd gym aaclar olan talada salnd
n bel adlandrlmdr. Tovuz r-nunda Gymli tala yer ad qeyd
alnmdr.

296
 Gyr Abbas oyk., mr. Qubadl r-nunun Gyrcik i..v.-d knd.
Brgad silsilsinin yamacndadr. Oykonimin birinci komponenti Gyrcik
sznn ellipsiyaya uram variantdr. kinci komponent is vaxtil hmin
mntqnin ad kiln xsin tabeliyind olduunu gstrir. Kndin ad
"Abbasa mxsus Gyrcik kndi" demkdir.
Gyrcik oyk., sad. Qubadl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Brgad
silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsini XIX srin ortalarnda qonu
Qiyasl kndindn kb glmi aillr salmlar. Tdqiqatlarn bir qismi
oykonimi "gylk, otluq, yallq" mnas il, digr qismi krd dilindki kuvr
(arxac) sz il, nc qismi is trkdilli kuvri/kuri tayfa ad il
laqlndirir.
Gyrin or., sad. 1. Qazax r-nunda da; 2. Qobustanda palq
vulkan; 3. Cbrayl r-nunda da. Tdqiqatlara gr, bu oronimlr peeneq
tayfalarndan biri olan kyrilrin adn ks etdirir. Trkiynin Qars yaltinin
Kazman qzasnda Gyrin adl iki knd v bir da, kemi Cavad qzasnda
Gyrin adl qlaq, rvan qzasnda Gyrin adl xarabalq, Quba r-nunun
Grzal kndind Gyrin qayas, Lan r-nunun Minknd kndind Gyrinli
tp v s. qeyd alnmdr.
Gyrin Veyslli oyk., mr. Cbrayl r-nunun ahvlli i..v.-d knd.
Dznlikddir. sli Gyrcik Veysllidir. Oykonim Gyrcik (knd ad) v
Veyslli (etnotoponim) komponentlrindn dzlib, "Gyrcik kndi
yaxnlndak Veyslli kndi" demkdir. Birinci komponent eyni zamanda
kndin adn Da Veyslli kndinin adndan frqlndirmy xidmt edir.
Gyzn or., mr. Qazax r-nu razisind da. Coaz aynn sa
sahilinddir. Vulkan mnlidir. Morfoloji xsusiyytin v gzlliyin gr
Mon-Pele tacndan (Vest-hind adalarndan biri olan Martunika adasnda) sonra
dnyada ikinci da saylr. Zirvsi nisbtn dzn olub, geni meydanan
xatrladr. Burada orta srlr aid yeddi brcl qala divarlar v drdknc bina
qalqlar, hminin bir ne maara akar edilmidir. Gyzn istehkamnn IX-
XII srlr aid keiki mntqsi olmas gman edilir. Gyzn dann ad IX
sr aid grc mnbyind Kavazin klind qeyd alnmdr. Tdqiqatlarn
ehtimalna gr, oronim trk dillrindki kava (qaya, sldrm) v sn/sin (da
beli) komponentlrindn dzlib, "sldrml da beli" demkdir. Tovuz r-nunun
Bala amlq kndind d i bir qaya Gyzn adlanr.
Gygl hidr., mr. l.Culfa r-nu razisind gl. Zngzur silsilsinin c.
yamacnda, tqr. 3000 m. hndrlkd yerlir. irin sulu, axarl kiik gldr.
Hr trfdn dalarla hat olunmudur. Yalnz q. hisssindki dar x
yolundan Gilan aynn sol qolu Saqarsu ay balanr; 2. Daksn r-nunda gl.
mkir ay hvzsind, Hinaldadan tqribn 4 km. q.-d, 2470 m.
hndrlkd yerlir. sasn Gygl aynn suyu il qidalanr; 3. Xanlar r-
nunda gl. Murovda silsilsinin m. yamacnda, 1556 m. hndrlkd yerlir.

297
Gzl mnzrli, irinsulu v axarl gldr. Gl c. trfdn Maral glndn
balanan Yuxar Asu ay tklr. Gln m. trfindn is Aa Asu ay
balanr v sa trfindn Krk ayna tklr. Gl 1139-cu il sentyabrn 30-da
ba vermi gcl zlzl zaman Kpz dann bir hisssinin uaraq Asu
aynn qarsn ksmsi nticsind ml glmidir. trafdak nadir v zngin
bitki rtynn, heyvanat alminin v qularn qorunmas, hminin gllrin
bllur suyunun tmiz saxlanlmas mqsdil 1965-ci ild Gygl Dvlt
Qoruu tkil edilmidir. Suyu ffaf v gy rng aldna gr gl bel
adlandrlmdr; 4. Xanlar r-nunda gl. Maral glndn q.-d yerlir; 5.
Gdby r-nu razisind irinsulu, axarl gl. mkir aynn yuxar axnndadr.
Melik sahd olduuna v suyu gymtl rng aldna gr bel
adlandrlmdr; 6. Ordubad r-nunda irinsulu, axarl gl. Zngzur silsilsinin
c. yamacnda, 3065 m. yksklikddir. Suyu ffaf gymtl rng aldna
gr bel adlandrlmdr; 7. Daksn v Gdby r-nlar razisindn axan ay.
Mnbyini eyniadl gldn ald n bel adlandrlmdr.
Gylr l oyk, mr. amax r-nunun Gylr i..v.-d knd. irvan
dznddir. Oykonimin birinci komponenti Slcuq ouzlarnn salor tayfasna
mnsub gglr qolunun adn ks etdirir, ikinci komponent is kndin
dznlikd yerldiyini gstrir. XIX srin ortalarna aid hadislri ks etdirn
mnblrin mlumatna gr, Pirmrdkan danda yarmkri hyat keirn
96 ailli gylr tayfasndan bir hisssinin dalq zonada, digr hisssinin is
dznlikd (llkd) mskunlamas nticsind iki knd yaranmdr.
Oykonim "dznlikd olan Gylr kndi" demkdir.
Gylr Da oyk,, mr. amax r-nunun Gylr i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin m. tyinddir. Oykonim Gylr/Gglr (etnotoponim) v da
(dalq razi) komponentlrindn dzlib, "dalq razid olan Gylr kndi"
demkdir.
Gymmmdli oyk, sad. mkir r-nunun ardaql i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsini XIX srd itp kndindn xm
aillr salmlar. Kemi ad Gyuxa Mmmdli olmudur. Etnotoponimdir.
Tovuz r-nunda Gymmmdli drsi qeyd alnmdr.
Gynohur hidr., mr. Dvi r-nu razisind gl. Gilgil ay
hvzsinddir. Hidronim gy (rng) v nohur (gl) szlrindn dzlib,
obyektin suyunun rngini tyin edir.
Gynk oyk., sad. Culfa r-nunun Qazan i..v.-d knd. Gynksu
aynn (linc aynn qolu) sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir.
Gynk "mnlik, tala" demkdir. ki r-nunda Gynk komponentli Ba
Gynk v Aa Gynk adl iki knd var.
Gynksu hidr., mr. Babk r-nu razisind ay. ay adn
yaxnlndak eyniadl yaay mntqsindn almdr.

298
 Gynyn oyk., dz. Goranboy r-nunun Hazrhmdli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Tdqiqatlara gr, oykonimin birinci komponenti gynk
Trkiy toponimiyasnda da yaylm corafi termindir v "aq yer, tala,
mnlik" mnalarnda ilnir. Oykonimin sonundak -n is cmlik v mkan
bildirn topoformantdr. Bel olduqda, Gynyn toponimi "talalar,
mnliklr" demkdir.
Gyrck oyk., dz. Balakn r-nunun Xalatala i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. sl ad Gyrldr. Kndin ad hmin razidki
gyr aaclarnn bolluu il laqdar yaranmdr.
Gyrl or., dz. Qazax r-nu razisind da. Qorulu variantnda da
qeyd alnmdr. Yerli hali arasnda Gyrd ad il tannr. Daa bu ad
razisindki gyr aaclar il laqdar verilmidir.
Gyaban oyk., mr. Lnkran r-nunda knd. Xzr dnizi sahilind,
Lnkran ovalndadr. Kemi ad Gomuavan olmudur. Yerli hali arasnda
kndin ad indi de bel adlandrlr. XIX sr aid mnblrd Gomuavan
haqqnda mlumat verilir. Kemid kndin razisi geni sucaqlq v qamlq
olduundan burada oxlu cam saxlanlrd. Odur ki, kndin ad da "cam
saxlanlan yer" mnasnda olan bu adla adlandrlmd. XIX srin ikinci
yarsnda Suxumidn glmi Novo Afon monastrnn keilri yaay
mntqsin Olxovka ad verdilr. Olxov bu razid bitn qzl rngli cil
bitkisinin bir nvnn addr. cardar keilr quru bal istehsal etmk n
hmin bitkini yb yandrrdlar. 1992-ci ild Olxovka ad lv edilrk
Gyaban kimi rsmildirildi. 1933-c ild oykonim Gomavan variantnda
qeyd alnmdr.
Gytala oyk., sad. ua r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Yaldr
aynn (Hkri aynn qolu) sahilind, Qaraba silsilsinin yamacndadr. XIX
srd glm ermnilr burada yerldikdn sonra kndi Qanatala
adlandrmdlar (qana erm. "gy, yal" demkdir). 1991-ci ild kndin kemi
ad brpa edilmidir. Knd salnd razinin adn dayr. Gytala "yal
mn" demkdir.
Gytp or., mr. 1. Clilabad r-nu razisind da. Alaar-Burovar
silsilsindn ayrlan qolun zirvsidir. Hn. 250 m.; 2. Qazax r-nunun
Grcstanla srhdind da. Hn. 831 m.; 3. Mil dznn m.-. hisssind sni
qurulmu tpdir. Hn. 3 m. Yaxnlnda Da Gytp adl baqa bir sni tp
var; 4. Tovuz r-nu razisind tp. Da sxurlar gymtl rng ald n
bel adlandrlmdr. Asu, Lan, Zngilan, ki, Yevlax, Dvi, Bilsuvar,
Zaqatala, Salyan, Aberon r-nlarnda da eyniadl ykskliklr qeyd alnmdr.
Gytp hidr., sad. Clilabad v Masall r-nlar razisind ay.
Qzlaac krfzinin trafndak eyilliy tklr. ay mnbyini ald Gytp
dann ad il adlandrlmdr.

299
 Gytp oyk., sad. 1. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr 1840-c ild Rusiyann yeritdiyi siyastin nticsi olaraq
buradak azrb. hali qovulmu, Saratov v Orenburq quberniyalarndan
krlm rus aillri kndd mskunlamdlar. Gln ruslar zlri il
gtirdiklri Priib adn knd vermidilr. 2001-ci ildn kndin ad Gytp
kimi rsmildirilmidir. Knd razidki eyniadl dan adn dayr; 2. Adam
r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba dznddir. Yaay mntqsi
Gytp adl yksklikd salnd n hmin tpnin ad il adlandrlmdr;
3. smayll r-nunun Qalncaq i..v.-d knd. Datyi raziddir. Knd Gytp
adl razid salnd n bel adlandrlmdr.
Gyk bax: Kyk.
Gyzbulaq bax: Kvzbulaq.
Gyyal oyk., sad. Qubadl r-nunun Frcan i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Toponim gy (yal) v yal (da beli) komponentlrindn dzlib,
"yal da beli" mnasndadr. Knd salnd razinin adn dayr.
Gyyurday hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. Gdby
qsbsi razisind Qarasu ayna (mkir aynn qolu) qovuur. ay Gyyurd
dann eyniadl drsindn axdna gr bel adlanr. Dan ad sxurlarnn
gy rngli olmas v buradak yaylaqlarda vvllr halinin yurd salmas il
bal yaranmdr.
Gzlcda or., mr. Gyay r-nunda da. Dan mnzrli yamac
yaylaq kimi istifad edildiyindn bel adlandrlmdr. Gzlc yaylaq kimi d
adlanr.
Gzlbulaq oyk., sad. ki r-nunun Orconikidze qsb i..v.-d
knd. Mnblrin mlumatna gr, yaay mntqsi XIX srd Qarabadan
buraya krlm aillr trfindn salnmdr. Bzi tdqiqatlara gr,
kndin sl ad Qozlubulaqdr. Kndin ad razidki eyniadl bulan adndan
gtrlmdr. Ken srd Klbcr r-nunun Otaqlar i..v.-d Gzlbulaq,
Clilabad r-nunun Qoabulaq i..v.-d Gzbulaq adl yaay mntqlri qeyd
alnmdr.
Gzparaq oyk., mr. Zaqatala r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir. Yerli hali arasnda v hminin kemi inzibati-
razi blglrind Gzbarak variantnda ilnir. Tdqiqatlarn bir qismin
gr, oykonim gz (bulaq, qaynaq) v paraq (mal-qara saxlamaq n
hasarlanm yer) szlrindn ibart olub, kndin raisindki Gz adlandrlan
Xav (Xavn aynn mnbyi) v Hamam adl kkrdl bulaqlarla baldr.
Tdqiqatlarn digr qismi is bel hesab edir ki, kndin ad slind Gzparaq
olmaldr v "gzd yerln paraq" mnasndadr.
Gurbulaq oyk, sad. Daksn r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsini 1922-ci ild Zylik kndindn xm
aillr Gurbulaq adlanan yaylaq yerind salm, sonralar aumyan

300
adlandrlmd. 1991-ci ildn razinin kemi ad zn qaytarlmdr.
Oykonim razidki gur sulu bulaqlarla bal yaranmdr.
Gursulu oyk, sad. Asu r-nunun Grcvan i..v.-d knd. Knd
yerldiyi razid gur sulu bulaqlarn olmasna gr bel adlandrlmdr.
Gdchr oyk, mr. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, Muan dznddir. Qaratd da adlanmdr. Oykonim gd
(qsa, gdk) v chr (ayn, gln alaq sahili) szlrindn dzlib "qsa ay
sahili razi" demkdir. Knd ayn alaq sahilind yerldiyin v bu sahil
msafc gdk olduuna gr bel adlandrlmdr.
Ggvar oyk, mr. Yardml r-nunun Porsova i..v.-d knd. Meli
dalarn arasnda, nisbtn dznlik raziddir. Yerli hali trfindn Kogavar
variantnda da ilnir. Oykonim "yallq, otlaq" kimi izah olunur.
Gglbnd or., mr. Lnkran r-nunda da. Bru aynn sa
sahilinddir. Hn. 529 m. Oronim kyl (oyuq, deik) v bnd (kiik da)
komponentlrindn dzlib (burada ~ mnsubluq bildirir), "oyuqlu, deikli
da" mnasndadr.
Glabl or., sad. Adam r-nunda da. Qaraba silsilsindn Qaraba
dzn doru uzanan qol stnd zirvdir. Hn. 500 m. Mxtlif ehtimallara
gr, oronim mharib illrind sabun vzin ildiln xsusi gil nv olan
gilabnn (ab gil) buradan xarlmas il, Glab adl bir tacirin ad il v yaxud
buradak gllrdn xsusi "gl suyu" hazrlanmas il bal olaraq yaranmdr.
Qubadl r-nunun Mahrzl kndind Glabl ba, ken srd Adam r-nunda
Abdal Glabl, XIX srd rvan quberniyasnn kils (Emidzin) qzasnda
azrb.-lar yaayan Glabh kndinin qeyd alnmas bu adn etnotoponim
olmasndan xbr verir.
Glabl oyk., sad. Adam r-nunun Glabl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin m.-. tyinddir. Yerli hali kndin adn kin veriln ikinci suyun
xalq arasndak ad olan "glab"la laqlndirir. slind, oykonim
yaxnlndak Glabl dann ad il bal olub, etnotoponimdir.
Glaxlca or., dz. Tovuz r-nunda da. Tovuz v Axnca aylarnn
suayrcnda yerlir. Hn. 706 m. Dan tyind yonca kildiyi n bel
adlanmdr. Azrb.-nn knd tsrrfat r-nlarnda glah/glh "ikinci v
nc df biiln, alnan yonca"ya deyilir. Oronim Qulaxlca variantnda da
qeyd alnmdr.
Glanlq or., dz. Quba r-nu razisind da. Buduq kndindn .-d
yerlir. Hn. 2141 m. Corafi dbiyyatda Qulanlq variantnda da qeyd
alnmdr. Oronim glan (yaylaqda topa halnda bitn ot nv) szndn v -lq
kilisindn dzlib, "glan otu ox olan da, glan bitn da" mnasndadr.
Glbxt or., sad. Aberon yarmadasnn c.-q.-ind, onqar qsbsi
yaxnlnda faliyytd olan palq vulkandr. Hn. 150 m. Palq vulkan

301
adn yaxnlndak Glbaxt adl qlaqdan almdr. Gman edilir ki, qlaq
vaxtil mxsus olduu xsin adn dayr.
Gleymar hidr., sad. Culfa r-nunda min. bulaq. Hidronim "deikdn
szln su" mnasndadr. Yerli halinin dilind klv/kly sz "aszn"
mnasnda da ilnir.
Glbnd hidr., sad. Lnkran r-nunda min. bulaqlar. Soyuq sulu
bulaqlardr. Glbnd kndi v ykskliyi yaxnlnda yerldiyi n bel
adlandrlmdr. Glbnd toponimi "gll da" mnasndadr.
Glbatl oyk, sad. Trtr r-nunun Sancal i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. 1933-c ild eyniadl knd Brd r-nunun Seydimli i..v.-d qeyd
alnmdr. Bel ehtimal edilir ki, kndin razisi gllk, iklik olduundan
yaay mntqsi bel adlandrlmdr.
Glbird oyk, sad. Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilind, datyi raziddir. Kemi ad Qaraanl olmudur.
Qaraanl kndd mskunlam nslin addr. Yaay mntqsi yerli hali
arasnda Govurqala ad il tannan Glbird qalasnn yaxnlnda yerldiyi
n bel adlanmdr. Glbird qalasnn ad is "gil qalas, gellr mxsus
qala" demkdir.
Glh oyk., sad. 1. Dvi r-nunun Aba i..v.-d knd. Dalq
raziddir; 2. Dvi r-nunun uxurzmi i..v.-d knd. Dznlikddir.
Yaay mntqlri XIX srd Quba r-nunun Xaltan kndindn xm aillrin
Glh adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. Glh "yoncalq"
demkdir. Kndin razisind eyniadl gl v min. bulaq da vardr. Toponimi
"gilli yer" kimi izah ednlr d var.
Glsr hidr., sad. Lerik r-nunda min. bulaqlar. Eyniadl kndin
yaxnlnda yerldiyi n bel adlanmdr. Qoslr, Kosalar variantlarnda
da qeyd alnmdr. Azdebitli, soyuq sulu, v kkrdl bulaqlardr. Malic
n istifad edilir.
Glzi oyk., mr. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Vlvlayn
sahilinddir. Kemi ad Glziqlaq olmudur. vvllr Afurca kndin
mxsus qlaq yeri idi. Tdqiqatlara gr, kndin ad gl (gil) v zi (tat. "yer",
"sahil", "knar") szlrindn dzlib (- birldirici saitdir), "gilli yer"
mnasndadr. Kndin razisinin torpa hqiqtn gillikdir.
Glgzli oyk., dz. Brd r-nunun Kolayr i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yerli halinin mlumatna gr, Glgz adl bir qadnn vlad
trfindn salnd n knd bel adlandrlmdr.
Gllc or., dz. Xocavnd r-nu razisind, Qaraba silsilsinin c.
hisssind da arm. Ziyart zirvsindn bir qdr m.-da yerlir. Hn. 2387
m. Maldar ellrin yaylaq yurdlarndan biri olan Gllc gl-ikl zngin
olduu n bel adlandrlmdr.

302
 Gllc oyk, sad. Adam r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsi adn razidki eyniadl dadan almdr.
Gllk oyk., sad. Qax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi XVII srd Dastann Saxur
kndindn kb glmi aillrin Gllk adlanan yerd mskunlamas
nticsind yaranmdr. Toponim "gl, ik olan razi" mnasndadr.
Glll bax: Klll.
Glltp oyk., sad. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. XIX srin 70-ci illrind r-nun Xallcal kndindn v
Cnubi Azrb.-dan glmi aillrin Glltp adl yksklikd mskunlamas
nticsind yaranmdr. Toponim "gll, ikli tp" mnasndadr.
Glmmmdli oyk., sad. 1. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir. Knd burada mskunlam glmmmdli
nslinin adn dayr; 2. Goranboy r-nunun Goranl i..v.-d knd. Kemi ad
Eminallar olmudur. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini
vaxtil Gdbydn glmi miskinli elatna mnsub Eminal adl xs bina etmi
v ona gr d knd bir mddt onun, sonralar is olu Glmmmdin ad il
adlandrlmdr. Oykonim "Glmmmdin nslindn olanlar" demkdir.
Glolular oyk, sad. Brd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. sli Glolulardr. Yaay mntqsi glolular nslinin
mskunlamas nticsind yarand n bel adlandrlmdr. Trkiy
razisind d eyniadl corafi obyektlr qeyd alnmdr.
Glv oyk, sad. Yevlax r-nunun Aa Bucaq i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kemi ad Glv rb olmu, sonralar oykonimin
trkibindki rb komponenti dmdr. Oykonimi xs ad il d
laqlndirirlr. Glv eyni zamanda irvan zonasnda yetidiriln nar
nvnn addr.
Gltp oyk, sad. 1. Quba r-nunun Tlkran i..v.-d knd. Byk
Qafqaz dalarnn tyinddir. Kemi ad Tky x (eyxlr mxsus tky)
olmudur. 1965-ci ild kndin ad dyidirilrk yaxnlqdak tpnin ad il
Gltp (gll-ikli tp) adlandrlmdr; 2. Babk r-nunun Samuxlu i..v.-
d knd. Arazboyu dznlikddir. 2003-c ildn Kltp kimi
rsmildirilmidir.
Glnabad oyk., mr. Babk r-nunun Chri i..v.-d knd. Chri
aynn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsinin kemi ad
eytanabad olmu, Sovet hakimiyyti illrind dyidirilmidir. Oykonim
"gllk, lalzar, mnlik" mnalarndadr.
Glmdostu or., sad. amax v Quba r-nlar srhdind da. Ba
Qafqaz silsilsinin zirvsinddir. Hn. 2713 m. Yerli halinin mlumatna gr,
da vaxtil Glmdostu adl bir xsin otlaq yeri olduu n bel
adlandrlmdr.

303
 Glrda or., mr. Quba r-nu razisind da. Qonaqknd kndindn
m.-.-d yerlir. Hn. 1621 m. sl adnn Gllda olmas v gll adl
bitkinin adndan yaranmas ehtimal edilir. Bu fikr gr, oronim "glll da"
mnasndadr.
Glstan or., sad. 1. amax r-nu razisind da. amax hrinin
m.-q.-inddir. Dan ad buradak irvanahlara mxsus qdim Glstan
qalasnn adndandr. Yerli halinin mlumatna gr, qalann ad "gllk, gl
bitn yer" mnasndadr. Qalann ad XI srd Kuvilmiyan kimi qeyd
alnmdr. Tdqiqatlar bu toponimi fars dilindki kuvil (yeralt snacaq,
yeralt ev) v mian (orta, mrkz) szlrinin birlmsi olaraq "yeralt
snacaqlarn mrkzi" kimi izah edirlr. Qalada yeralt yolu olan tikili qalqlar
hl d qalmaqdadr; 2. mkir r-nunda da. Da z adn ncayn sahilindki
qdim Glstan qalasnn adndan almdr.
Glstan oyk., sad. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin yamacndadr. Knd ncayn sahilindki qdim
Glstan qalasnn ad il adlanmdr.
Glznbin oyk., mr. Balakn r-nunun Hnif i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi XIX srd yaranmdr.
Tdqiqatlara gr, kndin ad Glzn (xs ad) v bin szlrindn dzlib,
"Glznin binsi" mnasndadr. Lakin kndin adnn buradak ucsuz-bucaqsz
gl balar il laqdar olmas da mmkndr.
Glyataq oyk., mr. Trtr r-nunun Canyataq i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Kemid Klotaq variantnda da qeyd alnmdr.
Oykonim gl v yataq (qoyun saxlanlan yer) szlrindn dzlib, "gll, ikli
yataq" mnasndadr. Yaay mntqsi Canby adl xs mxsus eyniadl
yataqda salnd n bel adlandrlmdr.
Glyatan oyk., sad. Astara r-nunun Kakalos i..v.-d knd. Xzr
dnizi sahilind, Lnkran ovalndadr. Kltan variantnda da qeyd
alnmdr. Gman etmk olar ki, oykonim klton (med yandrlm, kin
n hazrlanm yer) szndndir. Knd salnd razinin ad il
adlandrlmdr.
Gmbida or., mr. amax r-nunda da. Xilmilli kndindn m.-
dadr. Hn. 1289 m. Oronim gmbi (da xarmaq n istifad ediln iri, ar
kic) v da komponentlrindn dzlib "da xarlan da" mnasndadr.
Gmgrda or., mr. Quba r-nu razisind da. Ba Qafqaz
silsilsinddir. Hn. 2713 m. Oronim gmgr (gngr szndn olub "qozbel"
demkdir) v da komponentlrindn dzlib, "qozbel da" mnasndadr.
Gmrgy or., mr. Lerik r-nunda da. Tal silsilsinin zirvsidir.
Hn. 2494 m. Oronim gmr (gmr sznn yerli tlffz formasdr, "da
banda dar yaranl, uurumlu yer" demkdir) v tal dilindki kuy (da)
komponentlrindn dzlib, "dar yaranl da" mnasndadr.

304
 Gml oyk., sad. rur r-nunun Yyci i..v.-d qsb. Drlyz
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi 1964-c ild Gml filiz idarsi
yaxnlnda salndna gr bel adlandrlmdr.
Gml hidr., sad. Quba r-nunda ay. Cimi aynn sa qoludur.
Etnotoponimdir.
Gnbzda or., mr. Qubadl r-nu razisind da. Bazaraydan sol
trfd yerlir. Hn. 1002 m. Da oradak gnbzvari qdim tikilinin olmas il
laqdar bel adlandrlmdr.
Gndzqala or., sad. Qusar r-nunda da. Oronim dan razisindki
qdim Gndzqalann adndan yaranmdr. Qalann ad is qdim trk tayfas
gndzlnn adn dayr.
Gndzqala oyk., sad. Qusar r-nunun Gdzeyxur i..v.-d knd.
Qusar maili dznliyinddir. Oykonim razidki eyniadl qalann adn dayr.
Gneyartar oyk, mr. Xocavnd r-nunun Gneyxrman i..v.-d
knd. Qaraba silsilsinin tyinddir. Gneyarpaz variantnda da qeyd
alnmdr. Oykonim gney (gntutan, cnub) v artar/artaz (dada uurum,
yaran) komponentlrindn dzlib, "cnubda yerln yaranl da"
mnasndadr. Knd yerldiyi razinin corafi mvqeyi il bal
adlandrlmdr.
Gneyay hidr., mr. Qbl r-nunun razisind ay. Hidronim
"gneydn, cnubdan axan ay" mnasndadr.
Gneyxrman oyk, mr. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsini Gneyartar kndindn
xm aillr kemi kin yerind salmdlar. Glm ermnilr kndin adn
Gneyqaler (qaler erm. "xrman" demkdir) kimi rsmildirmidilr. 1992-ci
ildn kndin kemi ad zn qaytarlmdr. Oykonim gney (gn tutan yer) v
xrman (taxl zmisi, taxl dyln yer) komponentlrindn dzlib, "gneydki,
cnubdak xrman" mnasndadr.
Gneyknd oyk, mr. Daksn r-nunun Qabaqtp i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi gneyd, cnubda yerldiyi n bel
adlandrlmdr.
Gneyqaler bax: Guneyxrman.
Gneymhl oyk, mr. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. aacq
aynn sahilinddir. Yaay mntqsi Rustov kndinin mhllsi kimi
yaranm, sonra mstqil knd evrilmidir. Oykonim "gneyd yerln
mhll, knd" mnasndadr.
Gneypy oyk., mr. Klbcr r-nunun Qlcl i..v.-d knd. rqi
Gy silsilsinin tyinddir. Kndin razisi vvllr Qlcl kndinin qoyun
binsi olmudur. Yaay mntqsi XIX srd Qlcl kndindn glmi
aillrin gneyd yerln bu bind mskunlamas nticsind yaranmdr.

305
 Gnbaxan or., sad. 1. Gdby r-nunda da. ahda silsilsinin
zirvsidir. Hn. 2526 m.; 2. Tovuz r-nunda da. Byk Qlaq kndindn c.-da
yerlir. Hn 2044 m. Bu ykskliklr z gn doru olduundan bel
adlandrlmdr.
Gnhir oyk., sad. Lnkran r-nunun Qgiran i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Tdqiqatlara gr, oykonim bir qdr thrif uram, slind
Quynahir olmaldr. Tal dilind quynahir "qat, sx duman" demkdir. Kndin
razisi ilin ox vaxt dumanl, nli olduundan bel adlandrlmdr.
Gn oyk, sad. Beylqan r-nunun rnqala i..v.-d qsb. Mil
dznddir. Yaay mntqsini 1954-c ild Cbrayl r-nunun Sirik v Nss
kndlrindn kb glmi aillr Komsomolun 50 illiyi adna zmlk
sovxozunun rnqala bsinin malikansi yannda salmdlar. 1965-ci ild
qsby rmzi olaraq Gn ad verilmidir.
Gnli oyk, sad. 1. Dvi r-nunun Beynlmill i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi kemi SSR Konstitusiyas
sovxozunun 2 nmrli malikansi yannda salnmdr. 1965-ci ild rmzi olaraq
Gnli adlandrlmdr; 2. Bak hri, Suraxan r-nu razisind yaay
massivi. hmdli yaylasndadr; 3. Xamaz r-nunun Nabran i..v.-d knd.
Xzr dnizi sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. 4 nmrli Yalama balq
vtgsi yannda salnmdr. 1965-ci ild knd rmzi olaraq Gnli ad
verilmidir; 4. Xocavnd r-nunun Xocavnd qsb i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kemi Ad Noraen ("yeni knd" mnasnda) olmudur. XIX srd
Cnubi Azrb.-nn Qarada mahalndan kb glmi ermni aillrinin
mskunlamas nticsind yaranmdr. 1992-ci ildn rmzi olaraq Gnli
adlandrlmdr; 5. mkir r-nunun Saler i..v.-d knd. Datyi raziddir.
Yaay mntqsini XIX srin ortalarnda Rusiyadan krlm kndlilr
Novotroitskoye ad il salmlar. Knd salnd razinin ad il bir mddt
Gnli kimi tannmdr. Sonralar knyaz Qolitsnn ad il Qolitsno
adlandrlmdr. Siyasi hadislrl laqdar 1918-ci ild kndin sakinlri imali
Qafqaza kmlr. Sonralar Ermnistann Noyemberyan r-nundan Gdbyin
mis mdnlrin ilmy glmi ermni aillri burada mskunlamd. 1929-
cu ild Qolitsnoda Martuni adna kolxoz yaradlm v knd d Martuni
(A.F.Myasnikovun txlls) ad verilmidir. 1990-c ild yaay mntqsinin
ad dyidirilrk yenidn Gnli adlandrlmdr. Oykonim ouz
trkmnlrinin trkib hisslrindn biri olan gnli (gndli) oymann ad il
baldr.
Gnva oyk, mr. Siyzn r-nunun rzik i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yerli hali kndin adn Gn variantnda tlffz edir.
Tdqiqatlara gr, oykonim tat dilindki kun (dib, alt) v (me)
szlrindn dzlib, "menin tyi, dibi" mnasndadr.

306
 Gnyayda or., mr. Qax r-nunda da. Ba Qafqaz silsilsinin c.
yamacndadr. sli Gnxaydadr. Bzi tdqiqatlara gr, Gnxay oronimi
qdim trk dillrindki gn v axay (batan yer) szlrindn dzlib, "gnbatan"
demkdir. Baqa bir fikr gr, toponim qismn thrif uram, slind
Gneyxay olmaldr. Trk dillrindki gney v lzgi dilindki xay (uurum)
szlrindn dzlmi bu oronim "gneyd olan uurumlu da" mnasndadr.
Gngrmz or., sad. amax r-nu razisind da. Dan m. trfinin
Pirsaat ayna baxan hisssi dik qayadan ibart olduu n burada gnin
qaba tutulduundan v xeyli razi daim klgd qaldndan bel adlanr.
Dada eyniadl mdafi istehkam v qala qalqlar var. Adr r-nunda eyniadl
da, Zngilan r-nunun Qarababa kndind is eyniadl dr mvcuddur.
Gnqlaq oyk., mr. Zngilan r-nunun Canbar i..v.-d knd.
Dtyi raziddir. sl ad Gneyqlaqdr. Kemi ad Dmnli olmudur.
Yaay mntqsi gneli qlaq yerind salnd n bel adlandrlmdr.
Gnnt oyk, sad. rur r-nunun Clilknd i..v.-d knd. rur
dznddir. Kemi ad Gnnt Cfrli olmudur. Yaay mntqsini cfrli
nslin mnsub aillr Gnnt adl yerd salmlar. Toponimiyada gnnt
szn "mn, dzn", gnnk sznn thrif formas kimi "gn vuran yer",
"gzdk, son bahar yall, payz otla" mnalar v nhayt monqollarn
trkibind Naxvana glmi gnnt tayfasnn ad il balayrlar.
Grc or., sad. Ouz r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin c.
yamacndadr. Hn. 2587 m. Oronim Grc etnoniminin thrif variant hesab
edilir. "Grc da" kimi izah olunur.
Grcl oyk., dz. Qubadl r-nunun Novlu i..v.-d knd. Brgad
silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsinin salnmas haqqnda iki ehtimal
mvcuddur. Bir ehtimala gr, kndin ilk sakinlri vaxtil Grcstandan glmi
azrb. aillr olduu n bel adlandrlmdr. Digr ehtimala gr,
mlkdarlar grc sirlrini z torpaq sahlrind iltmi, sonralar onlarn geri
qaytmasna baxmayaraq, knd Grcl adlandrlmdr.
Grcva oyk., mr. Ada r-nunun Mdi i..v.-d knd. irvan
dznddir. sl ad Grcobadr. 1917-ci ild Grcabad variantnda qeyd
alnmdr. Yaay mntqsi XIX srin vvllrind Nuxa qzasndan glmi
ingiloy aillrinin mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonimin
trkibindki grc etnik ad da slind grc dilinin dialektind danan
ingiloylara aiddir.
Grcvan oyk., mr. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Grcvan
yastanndadr. Mnblrin mlumatna gr, yaay mntqsini Grcstandan
glmi ermni aillri sald n bel adlandrlmdr.
Grdh oyk., mr. Quba r-nunun Rk i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. Yaay mntqsi XIX srd sahibkar Aaby Sadqova mxsus
qlaq yerind halinin mskunlamas nticsind yaranmdr. Grdh

307
Girdxar adnn thrif olunmu formasdr. Oykonim gird (yumru, dairvi) v
tat dilindki xari (yer, torpaq, sah) szlrindn dzlib, "yumru yer" demkdir.
Grgan oyk., sad. Bak hri zizbyov r-nunda tq. Xzr dnizi
sahilind, Aberon yarmadasndadr. Qsb Zir kndindn .-d yerln
Grgan burnunun ad il adlandrlmdr. Qdimd bu razid Grgan hri
olmudur. Xzr dnizinin suyunun qalxmas il hr suya qrq olmu, sonralar
suyun sviyysinin enmsi il yenidn z xmdr. Zirdn .- gedn qdim
yol Grgan yolu, yaxnlqdak zmlklr is Grgan balar adlanr. hr
girgan tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr. Girganlar Xzrin c.-
q. sahilind yaamlar. Bel ehtimal edilir ki, girganlarn myyn hisssi
Xzr sahili boyu hrkt etmi v Aberonda mskunlamlar.
Grgan burnu or., mr. Aberon yarmadasnn .-ind, Zir
kndindn tqr. 5 km. .-d burun. Yerli hali hri Girgan da adlandrr.
Burunun ad vaxtil burada mvcud olmu qdim Grgan hrinin adndandr.
Grzallar oyk., sad. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini Qazax
mahalndan kb glmi grzallar nslin mnsub aillr sald n bel
adlandrlmdr.
Grzxtp or., mr. Bilsuvar r-nunda da. Oronim "grz xan
tp" mnasndadr.
Grzn or., sad. Tovuz r-nunda da. Gdkda silsilsinin zirvsidir.
Hn. 609 m. dbiyyatlarda Grznda, Grzan zirvsi variantlarnda da qeyd
alnmdr. Oronim razidki Krsan kndinin adnn thrif formasdr. Bu
qdim kndin ad da mnblrd Grzan, Kirzan, Krzan v s. kimi qeyd olunur.
Gvdiay hidr., mr. Lnkran r-nu razisind ay. sli
Gvnliaydr. Hidronim gvndli (etn.) v ay komponentlrindn dzlib,
"gvndlilr mxsus ay" demkdir. Etnotoponimdir.
Gvndik oyk., sad. Tovuz r-nunun emli i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonimi gynlik (otluq) sz il v ya Gvndik xs ad il
balayrlar. slind, kndin ad gvndli/gvndlik nsil ad il baldr. 1933-
c ild kndin ad Gyndilr variantnda qeyd alnmdr.
Gvnil oyk., sad. Lnkran r-nunun Aa Nvdi i..v.-d knd.
Lnkran aynn sahilinddir. Gvndli nsil ad il bal olub, etnotoponimdir.
1933-c ild Gdby r-nunda Gvnli adl knd qeyd alnmdr.
Gvinn or., sad. Aberonda da. Gvndli nslinin ad il bal olub,
etnotoponimdir.
Gym oyk, sad. smayll r-nunun Diyall i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin tyinddir. Gym su damaq n istifad ediln "mis shng"dir.
Bir ox sntkarlq sahlrinin inkiaf eldiyi smayll r-nunun bu kndind,
gman ki, gym dzltmkl mul olmular.

308
 Gzdk oyk, sad. Bak hri Aberon r-nunda tq. v d.y. stansiyas.
Qsb 1959-cu ild neft yataqlarnn istismar edilmsi il laqdar olaraq
salnmdr. Qsbnin razisi Aberon kndlrinin qda qoyun saxladqlar yer
olmudur. Buradak allar (yerli hali arasnda xmbk adlanr) indi d
qalmaqdadr. Oykonim trk dillrind geni yaylm gz/kz (payz) szndn
v mkan bildirn -dk/lk k.-sindn ibart olub, "payz otla, payz binsi,
payzlq" demkdir.
Gznda or., mr. Qazax r-nu il Ermnistann srhdind da.
Oronim gz/kz (qd. trk dillrind "payz"), -n (yer, mkan) v da (msbt
relyef formas) komponentlrindn dzlib, "payz otla olan da"
mnasndadr.
Gznt oyk, sad. Babk r-nunun Nehrm i..v.-d knd.
Dznlikddir. Naxvan dialektind gznt "payz kini" demkdir. Kndin
razisind payzlq kin aparldndan bel adlandrlmdr.

309
 Hh

Hacall oyk., sad. 1. Goranboy r-nunun Qarqucaq i..v.-d knd.

Gnc-Qazax dznliyinddir; 2. Qbl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. ki-
Qbl yaylasnn Hacall dznddir; 3. Samux r-nunun Lk i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. 4. Trtr r-nunun Soyulan i..v.-d knd.
Qaraba dznddir; 5. Tovuz r-nunun libyli i..v.-d knd. Tovuz aynn
sahilind, datyi raziddir. Kemi ad mdil olmudur. Yaay
mntqsi 1515-ci ild qzlbalarn zlqdr tayfasnn msddinli qolunun
mskunlamas nticsind yarand n XIX srin vvllrin qdr mdil
adlanmdr; 6. Zngilan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Dznlikddir. Yaay
mntqlri hacll/hacall tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr.
Etnotoponimdir.
Hacall oyk, sad. Brd r-nunun 1. Mehdixanl i..v.-d knd; 2.
Xsili i..v.-d knd; 3. atrl i..v.-d knd. Qaraba dznddir. Yerli hali
arasnda Hacall formasnda ilnir. Yaay mntqlrini hacall tayfasna
mnsub aillr sald n bel adlandrlmdr.
Hac Qaraqal oyk., mr. Dvi r-nunun l Quu i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. XVIII srin axrlarnda Quba xan Ftli xann
(1757-89) Qarabadan krb gtirdiyi qaraqal tayfasna mnsub aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Hac hmin aillrin basnn ad
olmudur.
Hac Zeynalabdin oyk, sad. Sumqayt hr i..v.-d qsb. Xzr
dnizi sahilinddir. 1911-ci ild Xamaz r-nunun ollar kndindn Bakya su
kmrinin kilmsi il laqdar Qumlutp adl razid suvarma n nasos
stansiyasnn tikintisin balanmd. Stansiyaya xidmt ednlr
mskunladqdan sonra yaay mntqsini Nasoslu adlandrmdlar. Su
kmri kilmsindn, layihldirilmsindn tutmu nasos stansiyasnn
tikilmsin qdr Bak milyonusu Hac Zeynalabdin Tayevin (1838-1924)
vsaiti hesabna baa glmidi. Buna gr d 1990-c ild qsby
H.Z.Tayevin ad verildi.
Hacaabyli oyk., sad. Gyay r-nunun Yeniarx i..v.-d knd.
irvan dznddir Yaay mntqsini XIX srd irvanda yaayan aabyli
elatna mnsub v bas hac olan aillr saldna gr bel adlandrlmdr.
Oykonim "aabylilrin hacya mnsub hisssi" mnasndadr.
Hacaalar oyk, sad. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. Rustov
kkliyinddir. Kndi XIX srin ortalarnda Hacaa adl bir nfr sald n
onun ad il adlandrlmdr.
Hacallar oyk, sad. 1. Gdby r-nunun Poladl i..v.-d knd.
Datyi raziddir; 2. mkir r-nunun ardaql i..v.-d knd. Hacall
tayfasnn mskunlamas nticsind yaranm yaay mntqlridir.

310
 Hacalmuradl oyk., sad. mili r-nunun Xlfli i..v.-d knd. Muan
dznddir. Oykonim hacalmuradl nslinin adn dayr.
Hacbbir oyk., sad. Sabirabad r-nunda knd. Muan dznddir.
Yaay mntqsini XIX srin ortalarnda Hac Bbir adl xsin balq etdiyi
tiry mnsub aillr sald n bel adlandrlmdr.
Hacbdlli oyk, sad. Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi kbirli tayfasnn hacbdlli tirsinin
zlrin mxsus qlaq yerind mskunlamas nticsind yaranmdr.
Etnotoponimdir.
Hacbyli oyk., sad. Brd r-nunun Qaradmiri i..v.-d knd. Trtr
aynn sahilind, Qaraba dznddir. Yaay mntqsi XIX srin axrlarnda
Hacby mxsus torpaq sahsind salnd n bel adlanmdr. Bayat
tayfasnn tirlrindn biri d hacbyli adlanr.
Haccavadl oyk, dz. Clilabad r-nunun Ada i..v.-d knd. Gytp
aynn sahilinddir. Yerli halinin mlumatna gr yaay mntqsini XVIII
srd Cnubi Azrb.-dan glmi brahim, Hac Cavad v srafil adl qarda
salmdr. Knd vvllr brahimli, sonralar is Hac Cavadl adlanmdr.
Oykonim "Hac Cavada mxsus knd mnasndadr.
Hacbdrrhimoba oyk, mr. Xamaz r-nunun Ddli i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsini Quba r-nunun Qrz kndindn
olan Hac bdrrhim adl xs kemi qlaq yerind salmdr. Qlaq
kollektivlmdn sonra daimi yaay mntqsin evrilmidir. Oykonim Hac
bdrrhim (.a.) v oba komponentlrindn dzlib, "Hac bdrrhim
mxsus oba" mnasndadr.
Haclkbrli oyk, dz. Gdby r-nunun Grgr i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, kndi vaxtil Gnc hrinin
trafndak kndlrin birindn glmi Hac lkbr adl xs yaylaq yurdunda
saldna gr hmin xsin ad il adlandrlmdr.
Hachmdli oyk, dz. Brd r-nunun Otuzikilr i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Oykonim Hac hmd (.a.) v -li (mnsub.k.-si)
komponentlrindn dzlib, "Hac hmd mxsus knd" mnasndadr.
Hachmdoba oyk, mr. Xamaz r-nunun hmdoba i..v.-d knd.
Mzarayn sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsini XIX
srin ortalarnda Quba r-nunun Qrz kndindn olan Hac hmd adl bir xs
kemi qlaq yerind salmdr. Kollektivlmdn sonra daimi yaay
mntqsin evrilmidir. Oykonim "Hac hmd mxsus oba" mnasndadr.
Hacliby oyk, sad. Xamaz r-nunun Yergc i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Kemi ad Haclibyqlaq olmudur. Yaay
mntqsini XIX srd Yergc kndindn xm aillr salmlar. Knd
Hacliby mxsus aillrin mskunlamas nticsind yarandna gr bel
adlandrlmdr.

311
 Hacmir arm or., mr. Astara r-nu rasind da arm. Bel
ehtimal edilir ki, arm vaxtil yaxnlnda Hac mir adl xsin yurd yeri
olmasna gr bel adlandrmdr.
Hachsnli oyk, sad. Tovuz r-nunun Kirn i..v.-d knd. srik
aynn sahilind, dalq raziddir. Oykonim hachsnli nslinin adn ks
etdirir.
Hachtmli oyk, sad. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. XIX srin vvllrind Quba r-nunun Hapt kndindn
xm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Hac Htm bu
mntqnin sasn qoymu haputlularn basnn ad olmudur. vvllr
maldar hyat trzi keirn hachtmlilr 1846-c ild oturaqlam v mntq
d onlarn ad il adlandrlmdr.
Hacheseynli oyk, sad. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. XIX srd Rusiyadan glmi rus aillri burada
mskunladqdan sonra knd Yelenovka ad verilmidi. 1992-ci ild kndin
kemi ad brpa edilmidir. Hachseynli yaay mntqsinin sasn qoymu
nslin addr.
Hacxanl oyk, sad. Lan r-nunun lv i..v.-d knd. Datyi
raziddir. XIX srin vvllrind glm ermnilr yerldirildikdn sonra
salnd razinin ad il Zorkein/Zorkei adlandrlmd. Kndin razisi
vvllr mnc qarabayraml tayfasnn hacxanl tirsinin qlaqlarndan biri
olmu, sonralar daimi yaay mntqsin evrilmidir. 1992-ci ild kndin ad
dyidirilrk Hacxanl olmudur.
Hacisaoba oyk, mr. Xamaz r-nunun Qmlqlaq i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda Quba r-
nunun Qrz kndindn km aillrin kemid Hac sa adl bir xs mxsus
qlaq yerind mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim "Hac saya
mxsus oba" mnasndadr.
Haciskndrli oyk, dz. Dvi r-nunun Aba i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Kemid Haciskndrqlaq adlanrd. Yaay
mntqsi Hac skndr adl bir xsin kemi qlaq yerind mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonim "Hac skndr mxsus knd" demkdir.
Hacismayll oyk, sad. Clilabad r-nunun Xlilli i..v.-d knd.
Muan dznddir. Yaay mntqsi XIX srin vvllrind atrl kendindn
km aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Hacismayll kndin
sasn qoymu nslin addr.
Hacknd oyk., mr. Gnc hri tabeliyind tq. Datyi razid,
me irisind iqlim kurortudur. Yaay mntqsi 1870-ci ild Hac Mirqasm
v onun qardalarnn malikansi sasnda salnmdr. Sonralar indiki Xanlar
hrind yaam alman kolonistlri burada tikinti-abadlq ilri apararaq onu

312
z yaylaq-kurort msknlrin evirmidilr. Oykonim Hac (Mirqasmn titulu)
v knd komponentlrindn dzlib, "Hacnn kndi, Hacnn mlk" demkdir.
Hacqabul oyk., sad. Azrb.-da inzibati r-n. irvan dznddir.
Mrkzi Qazmmmd (kemi Hacqabul) hridir. Yerli halinin mlumatna
gr, Mkkdn (Hcc ziyartindn) gln haclarn burada qarlanmas v
qbul edilmsi il laqdar yaay mntqsi bel adlandrlmdr.
Hacqabul hidr., sad. irvan dznn . hisssind, Kr aynn sol
trfind gl. Gl su Qarasudan v Kr ayndan buraxlr. C. hisssind oror
kanal vasitsil Kr ay il birlir. Gln traf bataqlq v qamlqdr. Gl
yaxnlqdak Hacqabul (indiki Qazmmmd) yaay mntqsinin ad il
adlanmdr.
Hacqayb oyk, sad. Quba r-nunun Hachseyinli i..v.-d knd.
Qudyal aynn sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Kemi ad
Hacqaybqlaq olmudur. XIX srin ortalarnda Qrz kndindn kb glmi
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Hac Qayb yaay
mntqsini salm xsin addr.
Hacqazma oyk., mr. Xamaz r-nunun hmdoba i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. XIX srin ortalarnda Sumaqova kndindn
km aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim Hac (.a.)
v qazma (qd. ev tipi) komponentlrindn ibart olub, "Hacya mxsus qazma"
mnasndadr.
Hacqdirli oyk., sad. 1. Asu r-nunun rbsarvan i..v.-d knd.
irvan dznddir; 2. amax r-nunun Barl i..v.-d knd. irvan dznddir.
XIX srd amax qzasnda maldarlqla mul olmu 84 aildn ibart bir elat
hacqdirli adlanrd. Onlar yay Dalq irvanda, q is irvan dznd
keirirdilr. XIX srin sonlarnda oturaqlamaa balayan hacqdirlilr bu
yaay mntqlrind mskunlamdlar.
Hacqhrmanl oyk., sad. li Bayrartl r-nunun li Bayraml hr
i..v.-d tq. Kr aynn sahilind, dznlikddir. Yaay mntqsini 1870-ci
ild burada oturaqlam hacqhrmanl nsli saldna gr bel
adlandrlmdr.
Hacqrvnd oyk, sad. Trtr r-nunun Seydimli i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Kemi ad Ac Krrvnd olmudur. Knd vvllr
Acdz adlanan yerd qrvnd tayfasna mnsub aillrin mskunlamas
nticsind yaranm, sonralar ac komponentinin vvlin tlffzd h ssi
artrlmdr.
Hacqurbanoba oyk, mr. Xamaz r-nunda knd. Qudyal aynn
sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Oykonim Hac Qurban (.a.) v oba
komponentlrindn dzlib, "Hac Qurbana mxsus oba" mnasndadr. Kndi
XIX srin ortalarnda Quba r-nunun Qrz kndindn olan Hac Qurban adl xs
kemi qlaq yerind salmdr.

313
 Haclar oyk., sad. 1. Ada r-nunun Yuxar Nematabad i..v.-d knd.
irvan dznddir; 2. Acabdi r-nunun Boyat i..v.-d knd. Dznlikddir; 3.
Brd r-nunun Mustafaaal i..v.-d knd. Qaraba dznddir. Yerli hali
arasnda Hacall kimi ilnir;
4. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi raziddir.
Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini mamverdi olu Hac
Hzrtqulu adl xs sald n bel adlanr. Hacnn babas Qdrtquluxan
rann Gney kndindn gldiyi n kndin ad el arasnda Gneyknd kimi d
ilnir;
5. Xamaz r-nunun Qalaan i..v.-d knd. Samur-Dvi
ovalndadr; 6. Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba yaylasndadr.
XIX srd Qarqlaq kndinin bin yerlrindn biri olan bu razid Hac qbri
adlanan yer d var; 7. Tovuz r-nunun atax i..v.-d knd. srik aynn
(Axnca aynn qolu) sahilind, Kiik Qafqaz dalarnn yamacndadr. Yaay
mntqlri qzlbalarn zlqdr tayfasnn haclar tirsin mnsub aillrin
mskunlamas nticsind yarand n bel adlandrlmdr.
Etnotoponimdir.
Hacl oyk., sad. l.Cbrayl r-nunun evniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi hacl tirsin mnsub aillrin Dbar adl sahd
mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Fzuli r-nunun gyk Bhmnli
i..v.-d knd. Dznlikddir. 3. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi tkl tayfasnn tabyli, krbyli,
odaql, seyidhmdli, mehral, mollamhrrmli v mahmudlu tirlrindn ibart
olmu hacl qoluna mnsub aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Haclknd oyk., mr. Gyay r-nunun Qarabaqqal i..v.-d knd.
irvan dznddir. Tdqiqatlara gr, oykonim XVI srd irvanda
mskunlam qzlbalarn zlqdr tayfasna mnsub haclar tirsinin adn ks
etdirir. Hacalknd variantnda da qeyd alnmdr.
Hacmahmudlu oyk, dz. Yevlax r-nunun Qaramanl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Kndi Hac Mahmud adl xs saldna gr bel
adlandrlmdr.
Hacman oyk, mr. Asu r-nunun Kalva i..v.-d knd. Dznlikddir.
Yaay mntqsi Cnubi Azrb. razisindn kb glmi aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonimin Hac (.a.) v man (ev,
mnzil, mskn) komponentlrindn ibart olub, "Hacnn mlk" mnasn
ifad etmsi ehtimal edilir. Lakin kndin adnn etnotoponim olmas da istisna
deyil.
Hacmmmdli oyk, sad. Adam r-nunun ftli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi kbirlilrin ulubabal qoluna mnsub
hacmmmdli (tam ad hacmhmmdhseynli) tirsinin Aburun adl yerd
mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Clilabad r-nunun ilvng i..v.-d

314
knd. Lnkran ovalndadr. Yaay mntqsi hacmmmdli tirsinin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
Hacmmmdoba oyk., mr. Xamaz r-nunun Pirquluoba i..v.-d
knd. Samur-Dvi ovalndadr. Knd XIX srd Quba r-nunun Hant
kndindn olan Hac Mmmd adl bir xs mxsus kemi qlaq yerind
salnmdr. Kollektivlmdn sonra qlaq daimi yaay mntqsin
evrilmidir. Oykonim "Hac Mmmd mxsus oba" demkdir.
Hacmrdan or., sad. Hacqabul r-nunda, Qobustann c.-. Hisssind
faliyytsiz palq vulkandr. Hac Mrdan adl xsin ad il ball ehtimal
edilir. slind oronim razidki Mrdan komponentli (Damrdan, Pmrdan)
yksklik adlarndan biridir. Oronimin birinci komponenti is Hacqabul ad il
baldr.
Hacmustafal oyk., sad. mili r-nunun Cfrli i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, Muan dznddir. Oykonim hacmustafal (v ya
mollamustafal) nslinin adndandr.
Hacsaml oyk, sad. Lan r-nunun Krdhac i..v.-d knd. lv
aynn sahilinddir. Knd qdimdn Qarabada yaam qaraorlu tayfasna
mnsub hacsaml tirsinin mskunlamas nticsind yaranmdr. Mnblrin
mlumatna gr, XIX srin 30-cu illrind hacsamllarn bir hisssi
Naxvanda yaayrd.
Hacselli oyk., sad. Yevlax r-nunun Havarl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yerli hali trfindn Hajselli, Hayselli kimi d tlffz edilir.
Kndin ad hacselli nslinin ad il baldr.
Hacsmdli oyk., dz. Asu r-nunun Qaraqoyunlu i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonim Hac Smd (.a.) v -li (mnsub.k.-si)
komponentlrindn dzlib, "Hac Smd mxsus knd" mnasndadr.
Hackr oyk., sad. Siyzn r-nunun rzik i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir. Kemi ad Hackrqazma olmudur. Knd
vaxtil Hac kr adl xsin qazmas (binsi) sasnda yarandndan bel
adlandrlmdr.
Hactp oyk, sad. Masall r-nunun Xrmandal i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Tdqiqatlara gr, oykonim thrif uram Haatp
oronimindn olub, razidki haa (qoa zirvli) toponin adndan yaranmdr.
Hactural oyk, dz. Adam r-mmun ftli i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yerli halinin mlumatna gr, kndin ad qismn thrif uram,
slind Hacturabl olmudur. Oykonim Hac Turab (.a.) v -l (mnsub.k.-si)
komponentlrindn dzlib, "Hac Turaba mxsus knd" mnasndadr.
Hacua oyk, sad. Asu r-nunun Knd-oba i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kndi hacua nslin mnsub aillr sald n bel
adlandrlmdr.

315
 Hacvar oyk., mr. Babk r-nunun Yarmca i..v.-d knd. Naxvan
aynn sahilind, Arazboyu dznlikddir. Oykonim Hac (.a.) v ran mnli
var (yer, knd) komponentlrindn dzlib, "Hacya mxsus knd"
mnasndadr.
Hacvlli or., sad. amax r-nu razisind palq vulkan.
Etnotoponimdir.
Haada or., mr. Qazax r-nu razisind yksklik. Hsnsu ayndan
sol trfddir. Hn. 298 m. Dan ad zirvsinin haa formal olmas il baldr.
Haaqaya or., mr. Gdby r-nu razisind da. ahda silsilsinin
m. yamacnda zirvdir. Hn. 2124 m. Dan zirvsi uzaqdan haa klind
grndyn gr bel adlandrlmdr. Dada eyniadl pir d var.
Haaqaya oyk, sad. Xanlar r-nunun Bolal i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi yaxnlndak Haaqaya dann ad il
adlandrlmdr.
Haatala oyk, mr. Qusar r-nunun Gilah i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Oykonim haa (ikiy ayrlan) v tala (med aq sah)
szlrindn dzlib "haalanan tala" mnasndadr.
Hadrut oyk, mr. Xocavnd r-nunun eyniadl qsb i..v.-d tq.
1939-cu ildk ad Dizaq olmudur. Qozluayn drsind, Arqu dann
tyinddir. XIX srd Aolan kimi qeyd alnmdr. Oykonim ran
dillrindki ha (ara), du (iki) v rud (ay) komponentlrindn dzlib, "iki ayn
aras" mnasndadr.
Haftoni hidr., mr. Lnkran r-nu razisind min. bulaqlar. Lnkran
hrindn 12 km. m.-q.-d, Tal dalarnn tyinddir. Yeddi bulaqdan
ibartdir. Malic mqsdil istifad olunur. Hidronim tal dilindki haft
(yeddi) v honi (bulaq) szlrindn dzlib, "yeddi bulaq" demkdir. Gaftoni
variantnda da qeyd alnmdr.
Haftoni oyk, sad. 1. Lerik r-nunun Ncu i..v.-d knd. Datyi
raziddir; 2. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d tq. Datyi raziddir; 3.
Lnkran r-nunun Girdni i..v.-d knd. Lnkran ovalndadr. Bu kndlr
razidki Haftoni min. su bulaqlarnn adn dayr.
Haqnzr oyk, sad. Lan r-nunun Tzknd i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. Kndin kemi ad Haqnzrdrknd olmudur.
Yaay mntqsini rdv kndindn kb glmi aillr salmlar.
Haqnzr orada ilk df mskunlam xsin addr.
Hal oyk, sad. Qubadl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Dalq
raziddir. dbiyyatlarda Kol, Gal, Gl, Xal, Qal variantlarnda da qeyd
alnmdr. Bax: Gl (Glfa).
Hallavar oyk, mr. Ouz r-nunun Qumlaq i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyind, Alazan-yriay kkliyinddir. Yerli mlumata gr,
oykonim "hndr yer" mnasndadr.

316
 Hamamay hidr., mr. 1. Daksn r-nu razisind ay, Qoqar
aynn qoludur; 2. Quba r-nu razisind ay. Qaraayn sa qoludur. aylar
suyunun isti v buxarl olduuna gr bel adlandrlmlar; 3. Qax r-nu
razisind ay. Krmk (Qurmux) aynn sol qoludur. Mnbyini Ba Qafqaz
sra dalarnn c. yamaclarndan (3350 m. yksklikdn) alr. sti sulu min.
bulaqlardan (Maqbulaq, Olanbulaq, Qzbulaq) qidalandna gr ay bel
adlandrlmdr.
Hamamda or., mr. 1. Bak yaxnlnda, lt d.y. stansiyasndan c.-
q.-d faliyytd olan palq vulkan. Hn. 22 m.; 2. Hacqabul r-nu razisind
da. Pirsaat burnu yaxnlnda yerlir. Hn. 59 m. Oronimlr burada
qaynayaraq xan vulkanlarn istiliyin gr bel adlandrlmlar.
Hamamdz or., mr. Daksn r-nu razisind dznlik. Hamamay
bu dznlikdn axd n bel adlandrlmdr.
Hamarat oyk, sad. Lerik r-nunun Dstr i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Knd salnd razinin ad il adlandrlmdr. Hamarat
toponimik termin kimi dzn, sthi hamar v ya hamarlanm yer mnasndadr.
Hamarknd oyk, mr. Yardml r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Petsr silsilsinin tyinddir. Oykonim hamar (dzn) v knd szlrindn
dzlib, "dznlikd yerln knd" mnasndadr. Yaay mntqsi hqiqtn
d dznlikd salnmdr.
Hamarqlaq oyk., mr. Clilabad r-nunun Xlilli i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Hamarava variantnda da qeyd alnmdr. Yaay
mntqsini Burovar kndindn xm aillr XIX srin ortalarnda salmlar.
Oykonim hamar (dznlik) v oba, yaxud qlaq (maldarlarn mvqqti
yaay yeri) komponentlrindn dzlib, "dznlik sahd salnm oba, qlaq"
mnasndadr.
Hamarme oyk, mr. Lerik r-nunun Vizzmin i..v.-d knd.
Lnkran aynn sahilinddir. Kemi ad Otuzuncu kilometr olmudur. Yaay
mntqsi Lnkran-Lerik avtomobil yolunun 30 km.-liyind yerldiyin gr
bel adlandrlmdr. Oykonim "dznlikd olan me" mnasndadr.
Hamoam oyk, mr. Astara r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Br
aynn sahilind, datyi raziddir. Oykonim hamo ("hamar" sznn tal
dilindki tlffz formas) v am (tal. "ayn burulduu yerd yaranm
qvsvari yer") szlrindn dzlib, "ayn burulduu yerd yaranm qvsvari
hamar yer" mnasndadr.
Hapt oyk, sad. Quba r-nunun lik i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin yamacndadr. Azrb.-nn qafqazdilli etnik qrupu olan qrzlarn
mskunlad kndlrdndir. zlrini hr adlandrrlar. Kndin ad Ptolemeyin
(II sr) Albaniya hrlri srasnda qeyd etdiyi Xabota il laqlndirilir. Azrb.
dilinin dialektlrind hm haptd, hm d hr sz "tlsik, vaxtndan tez"
mnalarnda ilnir.

317
 Hapt hidr., sad. Quba r-nu razisind, Ba Qafqaz silsilsinin
tyind min. bulaq. Bulaq yaxnlndak eyniadl kndin adn dayr.
Haptl oyk, sad. 1. Ada r-nunun Aa Lki i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yaay mntqsi XIX srd Quba r-nunun Hapt kndindn
xm aillr trfindn salnmdr. Mnblrin verdiyi mlumata gr, XIX
srin ortalarnda Gyay qzasnda 736 haputlu ailsinin mskunlad Haputlu
I Mlikli, Haputlu Gideyli, Haputlu Nts Qacar, Haputlu Hacihtmli, Haputlu
Mollaqasml kndlri var idi.
Haputuuran or., sad. Ouz r-nu razisind da. Ba Qafqaz
silsilsind, Dastann srhdinddir. Hn. 4032 m. Qdim zamanlardan Quba
r-nunun Hapt kndinin halisinin Azrb.-nn m.-q. zonasna getmk n
istifad etdiyi da yolunun stnddir. Yerli halinin mlumatna gr, bir nfr
haptl buradan yxlb hlak olduu n da bel adlanmdr.
Haram or., sad. amax r-nu razisind da. Udullu kndinin c.-q.-
inddir. Yaxnlnda qdim yaay mskni mvcuddur. Da vaxtil bu
razid mskn salm qaaqlarn yurdu olduu n bel adlandrlmdr.
Harami r. "yolksn, soyunu, quldur" demkdir.
Haramtala or., mr. Quba r-nu razisind da. Qudyal aynn sa
sahilinddir. Hn. 1539 m. Oronim haram ("harami" szndn olub, "quldur,
qaaq" mnasndadr) v tala (med aq sah) komponentlrindn dzlib,
"qaaq talas" mnasndadr.
Haran bax: Aran (Lerik).
Harov oyk, sad. Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi Cnubi Azrb.-nn Horov kndindn glmi
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Tdqiqatlara gr, ran
dillrindki hor (isti) v ov (su) szlrindn dzlmi bu toponim "isti su"
mnasndadr.
Hasll oyk, sad. Clilabad r-nunun Xlilli i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. Bel gman edilir ki, oykonim aml tayfalarndan olan
asll/osollularn ad il baldr. Hmin tayfalar Quba v irvan zonasnda da
yaamlar. Zaqatala r-nunun obankol kndind Asllar mhllsi, Muanl
kndind asll nsli, Qazax r-nunda hasll tayfas qeyd alnmdr.
Hamxanl oyk, dz. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, Muan dznddir. Yaay mntqsinin ad amax xan
Mustafa xann (1790/91-1820) qarda Ham xann ad il baldr. Rusiya-ran
mharibsindn (1826-28) sonra Cnubi Azrb.-dan kb glmi v Rusiya
trfdar olan Ham xann tabeliyin verilmi bir qrup ail burada
mskunlam v knd onun ad il adlanmdr. R-nun razisind eyniadl gl
d var. 2004-c ild kndin ad Himxanl kimi rsmildirilmidir.
Hat oyk., sad. Qubadl r-nunun Baarat i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Kemi ad Byk Hat olmu, yaxnlndak Kiik Hat

318
kndinin halisi buraya krldkdn sonra, byk komponenti ixtisara
uramdr. Yaay mntqsini liyanl tayfasna mnsub aillr salmlar.
Tdqiqatlara gr, oykonim hd (knar, qraq) szndndir.
Hatsi bax: rkli.
Haval oyk, sad. Zngilan r-nunun Mmmdbyli i..v.-d knd. Araz
aynn sahilind, dznlikddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay
mntqsini XIX srd Cnubi Azrb.-dan glmi Hava (Hvva adnn yerli
tlffz formas) adl bir qadnn vladlar bina etdiyi n bel adlandrlmdr.
Oykonimi Azrb. toponimiyasnda "yax iqlimli" mnasnda ilnn yelli
topokomponentinin sinonimi kimi d qbul etmk olar.
Havarl oyk., dz. Yevlax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Kndin razisind havar adlanan qam nvnn bitmsi il
laqdar olaraq yaay mntqsi bel adlandrlmdr.
Havuslu oyk., sad. Cbrayl r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini havuslu
tirsin mnsub aillr saldna gr bel adlanmdr. Havsl, Hovuzlu
variantlarnda da qeyd alnmdr. Azrb. dilinin dialektlrind havs kotann
ad rma deyilir.
Havzova oyk., mr. Lnkran r-nunun Girdni i..v.-d knd. Tal
dalarnn tyinddir. 1917-ci ild Havzaul variantnda qeyd alnmdr. Bzi
tdqiqatlara gr, oykonim havza (tal. "yal") v oba/ova szlrindn
dzlib, "yal oba, yal knd" demkdir. Lakin gman etmk olar ki, knd
adn razidki eyniadl mineral bulaqdan almdr.
Havzova hidr., mr. Lnkran r-nunun Havzova kndi yaxnlnda
min. bulaq. Tal dalarnn tyinddir. Hl qdimdn yerli hali dri
xstliklrinin malicsind bu sudan istifad edir. Son vaxtlar burada
pansionat, malic tikililri salnmdr. sb yel v dri xstliklrinin
malicsind istifad olunur. Hidronim "su hvzsi" mnasndadr.
Hayad oyk, sad. Klbcr r-nunun Dovanl i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Ayad variantnda da qeyd alnmdr. Kemi ad Axmaxl
olmudur. Bu ad axmaxl nslinin ad il bal idi. Ayallar is elmi dbiyyatda
tatarlarn trkib hisssi kimi gstrilir. Qubadl r-nu razisind Ayad Taa adl
da qeyd alnmdr.
Hazrhmdli oyk., sad. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Gnc-Qazax dznliyinddir. Oykonim qzlbalarn zlqdr tayfasnn hazrl
qolunun v hmin qolun hmdli tirsinin adn ks etdirir. Etnotoponimdir.
Herher ba x: Qarqar.
Heriknaz oyk., sad. Gdby r-nunun krby i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini XIX
srd Trtr ay boyundan glmi v kolan tayfasndan olan Ocaqqulu adl

319
xs salmdr. Sonralar knd onun arvad Heriknazn (rkinazn) ad il
adlandrlmdr. Kndin ad riknaz variantnda da qeyd alnmdr.
Hean oyk, sad. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. 1992-ci ildk ad Aan olmudur. Hean "taxl
drzlrinin vll dylmsi, drzlrin dyldy yer, xrman" demkdir. Knd
xrman yaxnlnda salnd n bel adlandrlmdr.
Hetavan bax: Qozlukrp.
Hetovlar oyk, sad. Balakn r-nunun Qalalar i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi Talalar kndindn kb glmi
hetov nslin mnsub aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Etnotoponimdir.
Heybt oyk, sad. Bak hri Qarada r-nunun uban qsb i..v.-d
qsb. Yaay mntqsi adn razidki Bibiheybt mscidinin adndan
almdr.
Heydrli oyk., sad. Gdby r-nunun krby i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini XIX
srin axrlarnda hmin r-nun razisindki Dikda kndindn kb glmi
heydrli nslin mnsub aillr sald n bel adlandrlmdr.
Heyran hidr., sad. amax r-nu razisind ay. Klnov yaylasndan
balanr. ay hazrda hm d Hacmmmdin yayla adlanan Heyran
yaylann ad il adlandrlmdr. Oronim v hidronim ouzlarn heyranl
tayfasnn adn ks etdirir.
Heysugzl or., mr. Ordubad r-nunda da. Oronimin "canl suyu olan
gzl da" mnasnda olmas ehtimal edilir. Gman ki, da buradak min.
bulaqlara gr bel adlandrlmdr.
Heyval oyk., dz. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. XIX srd Cnubi Azrb.-dan glmi ermni aillri
burada yerldikdn sonra knd Drmbon (Heyval toponimindn erm.-y
kalkadr) kimi rsmildi. 1992-ci ild kndin kemi ad brpa edildi. Oykonim
"heyva aaclar olan yer" mnasndadr.
Heyvanohur or., sad. smayll r-nunda da. Gyay aynn sol
sahilinddir. Hn. 813 m. Oronim razidki eyniadl gln adn dayr.
Hidronim heyva (meyv aac) v nohur (gl) komponentlrindn dzlib,
"heyval gl" demkdir.
Hbibknd oyk., mr. Xamaz r-nunun Pirquluoba i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Oykonim Hbib (.a.) v knd szlrindn dzlib,
"Hbib mxsus knd" mnasndadr.
Hftxuni bax: Haftoni.
Hftsov hidr., mr. smayll r-nunun Hftsov kndi yaxnlnda,
Girdimanayn sa sahilind min. bulaqlar. Suyu soyuq v kkrdldr. Yerli
hali trfindn malic mqsdil istifad edilir. Hidronimin dzgn

320
variantnn Hftsiyab olduunu sylyirlr. Hidronim hft (yeddi), -
(bitidirici sait), siyab (qara su) komponentlrindn dzlib, "yeddi qara su
mnbyi, bula" mnasndadr.
Hftsov oyk., sad. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Girdiman aynn sahilind, Niyalda silsilsinin yamacndadr. Yaay
mntqsi kndin razisindki eyniadl min. bulaqlarn adn dayr.
Hkri hidr., sad. Lan, Qubadl v Zngilan r-nlar razisind ay.
Arazn sol qoludur. Mnbyini Mxtkn silsilsinin c.-. yamaclarndan (2580
m. yksklikdn) alr. Brgad (Bazaray) ay il birlrk Araza tklr.
zrind SES tikilmidir. Yuxar axarnda lv (eyniadl kndin adndan)
adlanr. Kemi ad Alban (Avan) olmudur. IX-XII srlr aid rb
mnblrind Arran-ay adlanr v Araza tkldy gstrilir. kr d adlanr.
Grnr, sonralar krddilli hkri tayfasnn traf razid mskunlamas il
laqdar tdricn hmin tayfann ad il tannmaa balamdr.
Hkri oyk., sad. 1. Qubadl r-nunun Muradxanl i..v.-d knd.
Hkri aynn sahilind, datyi raziddir. Hkri ad hl qdim
mnblrdn mlumdur. Alban (Qafqaz) tarixisi Movses Kalankatl Babk
hrkat il laqdar 831-ci il hadislrindn bhs edrkn Hkri qalasnn adn
kib. Hmin qala hazrda Qalacq ad il mlumdur. Hkri krddilli tayfa
addr. Hazrda hkrilr sasn Trkiy v randa yaayrlar; 2. Zngilan r-
nunun Hacall i..v.-d qsb. Gyn lnd, Hkri aynn Araza tkldy
yerin yaxnlndadr. Qsb 1950-ci illrd Hkri d.y. stansiyas yannda
salnm v hmin stansiyann ad il adlandrlmdr.
Hmnay hidr., mr. Daksn r-nu razisind ay. sl adnn
mnay olduu gstrilir. Tdqiqatlara gr, ay z adn Sfvilr
dvltinin hyatnda mhm rol oynam trkdilli otuzikilr tayfasnn mn
qolunun adndan almdr. ay mnlilrin yaylaq yerlrindn axd n bel
adlandrlmdr.
Hmnli oyk., sad. Goranboy r-nunun Xnal i..v.-d knd.
Krkayn sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Yerli halinin mlumatna
gr, kndin ad mnc Qazax mahalndan olan hmnli nslinin burada
mskunlamasndan yaranmdr. Hmnlilr kemi Gnc xanlarnn nslindn
olub, Qaramusal kndind yaayan Mmmd xana mxsus Xanlq adlanan bu
razidn ilx saxlamaq n qlaq kimi istifad edirdilr. Sonralar hmnlilr
bu razini xandan satn alaraq XIX srd burada daimi mskunlamlar.
Hmri or., sad. mkir r-nu razisind da. Oronim Cnubi Azrb.-
dan glmi aillrin bu razid mskunlamas nticsind yaranmdr. Hmri
(hmhrli) glmlrin bir-birin mracit formas olmu, sonralar is trafdak
hali d onlara bu adla mracit etmidir. razid Tatlar adl yaay mntqsi
d var.

321
 Hmir hidr., sad. Clilabad r-nu razisind ay. Hmri,
Astraxanka, Amarinka, Hmara variantlarnda da qeyd alnmdr.
Tdqiqatlara gr, dzgn variant Hmrdir. Hidronim Lnkran qzasnn
Sbida nahiysind yaam hmsr tayfasnn ad il baldr. XIX srin
axrlarnda azrb.-lardan ibart olan hmin tayfa icmas 7 knddn 366 evdn
tkil olunmudu. Hasll (indiki Clilabad hri) yaxnlndak Hmr
kurqan da bu tayfann ad il baldr.
Hmyli oyk, sad. amax r-nunun Dzerjinovka i..v.-d knd. Pirsaat
aynn sahilind, dalq raziddir. Kemi ad rb Hmy olmudur. Yaay
mntqsi bura krlm rb tayfalarnn mskunlamas nticsind
yaranmdr. Hmy sznn rb dilindki hmyun (mdail etmk, himay
etmk) szndn olmas ehtimal edilir. Grnr, toponimin ilkin mnas
"mdafii rblr" mnasnda olmudur.
Hmzqor or., mr. Zaqatala r-nunda da. Ba Qafqaz silsilsinin c.
yamacnda zirvdir. Hn. 1910 m. Oronim hmz (hmzli nslinin ad) v
qor/qar (da) komponentlrindn dzlib, "hmzli da" demkdir.
Hmzli hidr., sad. Qbl r-nu razisind ay. Dmiraparan aynn
sa qoludur. Mnbyini Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndan (3140 m.
yksklikdn) alr. Tez-tez sel hadislri ba verir. Kemi ad Qulay
olmudur. Bel ehtimal edilir ki, bu ad qdim trk mnli qul tayfasnn
adndan v ay szndn dzlmidir. Kemid ayn suyundan Hmzli
kndinin halisi suvarmada istifad etdiyindn ay yaay mntqsinin ad il
adlandrlmdr.
Hmzli oyk., sad. l.Qbl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Hmzli
aynn sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi hmzli
nslinin mskunlamas nticsind yaranmdr. Kndin razisindki eyx
Molla Mhmmd v Qeybi baba adl mqdds saylan pirlrin vladlar hesab
ediln hmzlilr kemid vvlc hna yolu v Yurd yeri adl yerlrd
yaam, sonra indiki kndin razisind mskunlamlar; 2. Qubadl r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Hkri aynn sahilinddir. Dlilr Hmzlisi ad il d
tannr. Yaay mntqsini vaxtil indiki Qarakiilr kndin birlmi
Hmzli (Korlar Hmzlisi) kndindn xm aillr sald n bel
adlanmdr; 3. rur r-nunun Axura i..v.-d knd. Arazboyu dznlikddir.
Kndi hmzli nslin mnsub aillr sald n bel adlandrlmdr.
Etnotoponimdir.
Hnif oyk., sad. Balakn r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Balakn
aynn sahilinddir. Oykonim kndin ilk sakinlrindn olan Hnif adl bir
xsin ad il baldr.
Hrtis oyk, sad. Qubadl r-nunun Frcan i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yaay mntqsi z adn razidki Hrtis dann adndan
almdr.

322
 Hrtis or., sad. Qubadl r-nu razisind, Brgad silsilsinin c.-.
qurtaracanda zirv. Qartikiz, Xartz variantlarnda qeyd alnmdr.
Oronimin metal altlri itilmk n istifad ediln xart, yaxud qart (blv)
dann adndan v z (st) szlrindn ibart olub, "xartda olan da"
mnasnda olduu ehtimal edilir.
Hsnabad oyk., mr. Neftala r-nunun eyniadl i..v.-d tq. Kr ay
sahilind, Salyan dznddir. Sovet hakimiyyti illrind Sovetabad
adlandrlmd. 1992-ci ild Sovetabad qsbsin 26 Bak Komissarlar
qsbsi d birldirilrk Hsnabad kimi rsmildirilmidir. Oykonim Hsn
(.a.) v abad (knd) komponentlrindn dzlib, "Hsn mxsus knd"
demkdir.
Hsnbin oyk., mr. Zaqatala r-nunun li Bayraml i..v.-d knd.
Qaraayn sahilinddir. Yaay mntqsinin yerind vvllr Yuxar Tala
kndindki nclr (mnc qpaqlarn enc tayfasna mnsub) tabunundan
(nslindn) Hsn adl xsin binsi olmu v hmin razi Hsnbinsi
adlanmdr. Sonralar hmin tabundan bir sra aillr burada hmin adla daimi
yaay mntqsi salmlar.
Hsnxanl oyk., sad. Adam r-nunun ftli i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Kndi hsnxanl nslin mnsub aillr saldna gr bel
adlandrlmdr. Etnotoponimdir.
Hsnqala oyk., sad. 1. Qusar r-nunun Bala Qusar i..v.-d knd.
Qusar ay sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Oykonim razidki eyniadl
qdim qalann adndan yaranmdr; 2. Xamaz r-nunun Qusaray i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi Qusar r-nunun Hsnqala
kndindn km aillrin mskunlamas nticsind yarand n bel
adlandrlmdr.
Hsnqaya oyk., sad. 1. Brd r-nunun Mehdixanl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Byk Vtn mharibsi illrind knd dadlmd.
1948-1949-cu illrd Ermnistandan zorla qovulmu azrb. aillr burada
mskunlam v yaradlm yeni yaay mntqsi khn kndin adn qbul
etmidir; 2. Trtr r-nunun xarx i..v.-d knd. Datyi raziddir. Kemi
ad Buruc olmudur. Yaay mntqlri Hsnqaya adl yerd salndna gr
bel adlandrlmdr.
Hsnqaya or., mr. Daksn r-nunda da. Hsn (.a.) v qaya (da,
da) komponentlrindn dzlib, "Hsn qayas" demkdir.
Hsnqayd oyk., mr. Cbrayl r-nunun krbyli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Vlixanl ad il d tannr. Kndi XIX srd maldarlqla mul
olan vlixanl tirsin mnsub aillr salmlar. Yaay mntqsi Hsnqayd
adl khn knd yerind salmdr. Toponimin Hsnqayadn oroniminin thrif
formas olduu gman edilir. Hsn (.a.), qaya (yksklik, da) v din (yaylaq,
drg) komponentlrindn dzlib, "Hsnqaya yayla" mnasndadr.

323
 Hsnqoca oyk., sad. Xamaz r-nunun Susayqlaq i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsinin ad razisindki eyniadl
pirin adndan gtrlmdr.
Hsnlr oyk., dz. Klbcr r-nunun Kedk i..v.-d knd. rqi
Gy silsilsinin tyinddir. Yerli halinin verdiyi mlumata gr, yaay
mntqsi XIX srd Kedk kndindn Qara Hsn adl bir xs (Vliolu
kimi d tannrd) ona mxsus bin yerind saldna gr bel adlanmdr.
Hazrda kndd yaayan nsillrdn biri hsnua adlanr. Kndin razisind
eyniadl ay da var.
Hsnli or., sad. Gdby r-nunda da. mkir v Mahu aylarnn
suayrcdr. Hn. 2596 m. Da hmin sahd yaylaq yurdu olmu hsnli
tirsinin ad il adlandrlmdr.
Hsnli oyk., sad. 1. Brd r-nunun Qaradmiri i..v.-d knd.
Yuxar Qaraba kanalnn sahilind, Qaraba dznddir; 2. Cbrayl r-nunun
Soltanl i..v.-d knd. Arazboyu dznlikddir. Knd yerli hali arasnda
Hasanl ad il tannr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini far
tayfasndan olan Cbrayl (XVI srd yaamdr) adl xsin alt olundan biri
Hsn salmdr; 3. Clilabad r-nunun Astanl i..v.-d knd. Hsnli aynn
sahilind, Burovar silsilsinin tyinddir; 4. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. Lnkran ovalndadr; 5. Sabirabad r-nunun Cavad i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irva dznddir; 6. Salyan r-nunun Yeniknd i..v.-d
knd.
Cnub-rqi irvan dznddir; 7. Tovuz r-nunun emli i..v.-d knd. srik
aynn sol sahilind, Gybaxan silsilsinin tyinddir. Yaay mntqlri
hsnli nslinin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
Hsnriz oyk., sad. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Trtr
aynn sol trfind, Hsnriz kkliyinddir. Kemi ad Aterk/Haterk qalas
olmudur. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, aterk trk dillrindki atrak (ayn
mnsb tkldy yer) sznn fonetik variantdr. XIII srdn sonra Xan
knyaz Hsn Claln ad il Hsnriz adlanmdr. 1992-ci ild kndin ad
Hsnriz kimi rsmildirilmidir.
Hsnsu hidr., mr. Qazax r-nu razisind ay. Kr aynn sa
qoludur. Mnbyini Muruz sra dalarnn m. yamacndan (2660 m.
yksklikdn) alr. Hidronim hsn/sn (salam, imy yararl) v su
komponentlrindn dzlib, "salam su" demkdir.
Hsnsu oyk., sad. Astafa r-nunun Vurun i..v.-d knd. Kemi
ad Alekseyevka, Sovet hakimiyyti illrind S.M.Kirovun (1886-1934) rfin
Kirovka adlanmdr. 1942-ci ildn buraya traf kndlrdn yerli hali
kmdr. 1991-ci ildn kndin ad dyidirilrk yaxnlqdak ayn ad il
Hsnsu adlandrlmdr.

324
 Hsin oyk., sad. Astara r-nunun Siyaku i..v.-d knd. Pensr aynn
sahilind, Lnkran ovalndadr. Tdqiqatlar bu oykonimi
"mhkmlndirilmi yer" kimi izah edirlr.
Hmdi or., sad. amax r-nu razisind sra dalar. Pirsaat aynn
orta axarndan .-d yerlir. Tdqiqatlara gr, oronim qismn thrif
uramdr. slind Xoamddin olmaldr. Yerli halinin verdiyi mlumata
gr, Xoamddin v Kmalddin qarda olmu v sonralar onlara mxsus
yaylaqlarn yerldiyi bu dalar onlarn adlar il adlanmdr.
Htmlr oyk., sad. 1. Lan r-nunun Dal i..v.-d knd. Datyi
raziddir; 2. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d knd. Zym aynn sahilind,
dalq raziddir. Yaay mntqlri htmlr nslinin mskunlamas
nticsind yarand n bel adlandrlmdr.
Hzi Aslanov oyk, sad. Astafa r-nunun Kvlli i..v.-d qsb.
Ceyranlddir. Meyv tingliyi sovxozu yannda salnmdr. Tank qounlar
qvardiya general-mayoru, iki df Sovet ttifaq Qhrman Hzi Aslanovun
(1910-45) rfin adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
Hziabad oyk., mr. Clilabad r-nunun Komanl i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin yamacndadr. Oykonim Hzi (Hzi Aslanov) v abad
(knd) komponentlrindn dzlib "Hzi kndi" demkdir. Memorial
toponimdir.
Hzr oyk, sad. 1. Qbl r-nunun Vndam i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Kemi ad Vndam Hzrsi olmudur. Kndd yerli
halinin vliya trblri adlandrd, XIV sr aid mqdds hesab ediln eyx
Bdrddin v eyx Mnsur trblri var. Kndin ad hmin trblrl baldr.
rb dilind hzr "ocaq, pir" demkdir; 2. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qusar maili dznliyinddir. Kemi ad Quryan olmudur. Yaay
mntqsinin ad rb dilindki hzr (ocaq, pir) sz il baldr. Oykonim
kndin razisindki mscidl v bu mscidd dfn edilmi eyx Cneydin qbri
il laqdardr. Qzlba tayfalarna arxalanan eyx Cneyd (1447-60) "din
urunda mbariz" ar il Dastana hrbi yrlr tkil edirdi. 1460-c ild
Samur ay sahilind, bu kndin yerind irvanah I Xlilullahn (1417-62)
qounlar onu mlub etdi, eyx ldrld. ilr eyx Cneydi orada dfn
etdilr. Sfvilr hakimiyyt kedikdn sonra 1544-c ild eyx Cneydin
qbri stnd mscid tikdirmidilr. Sonralar Sfvi I Thmasibin (1524-76)
orada sald knd d Hzr adlandrlmd.
Hzroba oyk, mr. Qusar r-nunun Hzr i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Knd kemid Hzr kndin mxsus qlaq yerind
salnmdr. Kollektivlmdn sonra daimi yaay mntqsin evrilmidir.
Oykonim "Hzr kndinin obas" mnasndadr.
Hramo oyk., mr. Lerik r-nunun Lerik qsb i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Oykonim tal dilindki hr (kin) v hamo (hamar yer) szlrindn

325
ibart "hamar sahd kin yeri" v ya tal dilindki hr (duman, n), -
(bitidirici sait) v mo (km) komponentlrindn ibart "dumanl, nli"
mnalarnda olan sz kimi izah olunur.
Hicaki bax: Gicki.
Hil oyk., sad. Qusar r-nunun eyniadl i..v-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Bzi tdqiqatlara gr, oykonim znd qdim Qafqaz
Albaniyasnda yaam gel tayfasnn adn ks etdirir. XIX srd Hiloba, Tulab,
Krqa, Tumalar, Tamuskn, Survanby, Xdrby qazmalar, Gileykk, ttk
v s. obalarn razilri bu knd mxsus olmudur.
Hiloba oyk., mr. Qusar r-nunun Hil i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Oykonim Hil (knd ad) v oba komponentlrindn dzlib,
"Hil kndinin obas, qla" demkdir. Knd kemid Hil kndin mxsus
qlaq yeri olmudur. Kollektivlmdn sonra daimi yaay mntqsin
evrilmidir.
Hinadli or., mr. rur r-nu razisind da. Tananam kndindn m.-
.-d yerlir. Hn. 2098 m. Bel ehtimal etmk olar ki, oronim Hindilli adnn
thrif formas olub, "byrtknli da" mnasndadr.
Hinalda or., mr. Daksn r-nu razisind da. ahda silsilsinin
c.-. qurtaracandadr. Bu zirvdn .-d Murovda silsilsi balanr. Hn. 3373
m. Oronimin trkdilli inal etnonimi il laqdar olmas ehtimal edilir.
Hindarx oyk., sad. Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Oykonimin yaranmas il bal bir ox rvaytlr mvcuddur. Yerli
halinin mlumatna gr, yaay mntqsi XVI srd yaranmdr. Guya dahi
Azrb. airi Fzulinin yeznsi olan bir nfr hindli Boyat kndinin yaxnlndan
bu kndin razisin arx kdirmi v hmin arxn trafnda yaranan yaay
mntqsi d onun rfin Hindarx adlanmdr. Sonralar guya Fzulinin atas
Sleyman kii il hindarxllar arasnda nifaq ddyndn o, krkninin
bldiliyi il ailsini d gtrb raqa kmdr. Fzulinin o vaxt be ya
olduu sylnilir. Digr yerli mlumata gr, Hind Vli adl bir nfr arx kmi
v arx sonralar onun ad il Hindarx adlanmdr. Arxn bir nfr hindistanl
mhndisin kmsi il laqdar bel adlandrlmas haqqnda da rvayt vardr.
Bzi tdqiqatlarn fikrinc, hidronim sanskrit dillrindki ind (byk ay, sas
ay) szndndir. Hind sz dilimizd tarixn "qara" mnasnda ilnilmidir.
Kndin yaxnlndan axan arx da hazrda Qarasu adlanr. slind, Hindarx
Qarasu hidroniminin sinonimidir. Knd d z adn hmin arxn adndan
almdr.
Hinqar oyk., sad. Asu r-nunun Grcvan i..v.-d knd. Kemi ad
nqar olmudur. Oykonim anqar sznn Azrb. dilinin fonetik qanunlarna
uyunladrlm formasdr. Tdqiqatlara gr, bu sz trk-monqol dillrind
"yarq", "az", "qap", "keid", "dr" mnalarnda ildilmidir. Trk dillrind
anqar "geni vadi" mnasndadr.

326
 Szn vvlin "h" samitinin artrlmas Azrb. dilinin dialekt v
ivlrind tsadf olunan fonetik hadisdir.
Hintalar bax: Khn Talar.
Higdr oyk., sad. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Oykonim ran dillrindki hik/xik (quru) v Azrb.
dilindki dr (ay drsi) komponentlrindn dzlib, "quru dr, quru ay
drsi" mnasndadr. Yaay mntqsi eyniadl drnin yaxnlnda
yerldiyi n bel adlandrlmdr. Eyniadl yaay mntqsi Siyzn r-
nunda da qeyd alnmdr.
Hivri oyk., mr. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Hovar, Hoveri variantlarnda da qeyd alnmdr. Bel
ehtimal edilir ki, oykonim tal dilindki h (dadlm, uurulmu) v var (yer,
knd, qala, mhkmlndirilmi yer) szlrindn dzlib, "dadlm knd"
mnasndadr. Yaay mntqsi khn knd yerind salndna gr bel
adlandrlmdr.
Hocaz oyk., sad. Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Hocaz aynn
sahilind, Qaraba yaylasndadr. Kndin q.-ind Hocazda adl da da var.
Knd z adn eyniadl aydan almdr.
Hocazsu hidr., mr. Lan r-nu razisind ay. Hkri aynn sa
qoludur. Yuxar axnnda ldrmsu, aa axnnda Qaranlqay adlanr. ay z
balancn Hocaztp dandan alr. Hidronimin razidki Qoasu adnn
variant olmas ehtimal edilir.
Hocaztp or., mr. Lan r-nu razisind da. Yerli hali arasnda
Hocazda ad il tannr. Oronim Hoaz aynn ad il baldr.
Hoqa bax: bulaq.
Honuba oyk., mr. Yardml r-nunun Porsova i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim tal dilindki honu (bulaq) v uba (Azrb. dilindn hmin
dil kemi oba sznn fonetik kli) szlrindn ibart olub, "bulaq
yaxnlndak oba" mnasndadr.
Honuba xlar oyk, mr. Yardml r-nunun Porsova i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi XIX srd Honuba kndindn xm
xlar nslin mnsub aillrin bu razid mskunlamas nticsind
yaranmdr.
Hopurlu oyk, sad. Klbcr r-nunun Zylik i..v.-d knd. Qaraba
yaylasndadr. Toponimin krd mnli eylanl tayfasnn hopurlu tirsinin
adndan olduu ehtimal edilir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay
mntqsini XIX srd Lan r-nunun Mirik kndindn kb glmi Hopur
Hseyn adl xs saldna gr bel adlandrlmdr. opurlu variantnda da
qeyd alnmdr.
Horadil or., mr. amax r-nu razisind da silsilsi. Qozluay v
igil aylarnn suayrcndadr. Da silsilsi oradak eyniadl zirvnin ad il

327
adlandrlmdr. Tdqiqatlarn fikrinc, oronimin sli Ouratel olmaldr. Bu
corafi ad fars dilindki oura (qala) v rb dilindki tel (tp) szlrindn
dzlib, "qala tpsi" mnasndadr.
Horadiz oyk., mr. Fzuli r-nunun eyniadl qsb i..v.-d tq. Araz
aynn sol sahilind, dznlikddir. Oykonim ran dillrindki oura (qala,
mhkmlndirilmi yer) v diz (qala) szlrindn ibartdir, "qala knd"
mnasndadr.
Horavar oyk, mr. Yardml r-nunun Vrgdz i..v.-d knd. Vil
aynn sahilind, datyi raziddir. Oykonim fars dilindki oura (qala) v var
(yer, mskn) szlrindn dzlib, "qala yeri" mnasndadr. Hravar variantnda
"dumanl yer" mnasnda da izah olunur.
Horid or., sad. Balakn r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
zirvlrindn biridir. Hn. 3005 m. Oronim Azrb. toponimiyasndak corafi
terminlrdn biri olan hert/hort szndndir v "yarann, uurumun yuxar
hisssi" mnasndadr.
Horonu oyk, sad. Yardml r-nunun Yolocaq i..v.-d knd. Vil
aynn sahilind Qlba dann yamacndadr. Oykonim tal dilindki hor
(mal yemlmk n tkn) v honi v ya honu (bulaq) szlrinin
birlmsindn ml glib, "tknli bulaq" mnasndadr. Yaay mntqsi
salnd razidki bulan ad il adlandrlmdr.
Horovlu oyk, dz. Cbrayl r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsini XIX srd Cnubi Azrb.-nn Horov
kndindn gln aillr sald n bel adlanmdr. Xocal r-nunda Harov adl
knd var.
Hovari bax: Hivri.
Hovil oyk, sad. Lerik r-nunun Siyov i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Oykonim tal. Hiyovil kimi tlffz edilir.
Tdqiqatlara gr, tal dilindki hi (zmi), -y (birldirici k.) v vl (gl)
komponentlrindn ibart olan oykonim "gl zmisi" mnasndadr.
Hovuzbulaq bax: Kvzbulaq.
Hovuzlu bax: Havuslu.
Hkmli oyk, sad. Aberon r-nunun eyniadl qsb i..v.-d tq.
1937-ci ild salnmdr. Bel ehtimal edilir ki, yaay mntqsi vaxtil orada
mskn salm Hkmli adl xsin adn dayr.
Hvsan oyk, sad. Bak hri Suraxan r-nunda tq. Xzr dnizi
sahilinddir. Yerli halinin mlumatna gr, kemid kndin razisind iki
hovuz olduuna gr Hvuzan adlandrlmdr. Mnblr gr, oykonim hovuz
sz v mkan bildirn -an k.-sindn ibart olub, "hovuzlar" v ya "hovuz
yeri" mnasndadr. Bzi tdqiqatlara gr, yaay mntqsinin ad rb
dilindki hisn (qala, istehkam) szndndir. slind, knd dniz sahilind,
hvzd yerldiyi n bel adlandrlmdr.

328
 Hvsan burnu or., mr. Aberon yarmadasnn c.-unda, Hvsan
kndindn c.-da dniz uzanan xnt. Oronim razidki eyniadl yaay
mntqsinin adndan v burun (xnt) szndn dzlmidir.
Hb oyk, sad. Lerik r-nunun Tlconi i..v.-d k. Lgr aynn
sahilind, Tal silsilsinin yamacndadr. Oykonimin Hbeyd xs adnn
qsaldlm kli olmas gman edilir.
Hc oyk, sad. Lerik r-nunun ayrud i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Qucu variantnda da qeyd alnmdr. Knd XIX srd salnmdr.
Oykonim tal. "su arxlar kilmi yer" v ya "yeni arx" mnalarnda izah edilir.
Hlvl oyk, sad. Xamaz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraayn
sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Bzi tdqiqatlara gr, toponim thrif
uramdr. Oykonim znd qd. trkdilli karluqlarn gelo (gelu) tayfasnn (
ouz da adlanrdlar) adn ks etdirir (-lu mnsub.k.-sidir). XIII srd monqol
yrlrind itirak etmi karluqlarn bir hisssi sonralar Azrb.-nn m.-.
zonasnda mskunlamd. Bunu Sumqayt aynn bir qolu olan igil aynn
ad da sbut edir. igil karluqlarn baqa bir qolunun addr. Gelu tayfasnn
adn ki hrindki Gleyli mhllsinin, Aberon yarmadasndak Kleyli
dann ad il d balayrlar. Trkiyd bu etnonim Gelubolu toponimind
zn gstrir.
Hrua oyk, sad. Yevlax r-nunun Tanrqulular i..v.-d knd.
Krkayn sahilind, dznlikddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay
mntqsi Qazax r-nu razisindn kb glmi hrua adl nslin
mskunlamas nticsind yarand n bel adlandrlmdr.
Hseynabad oyk, mr. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d oba.
Petsr silsilsinin tyinddir. 1886-c il aid mnbd Klvz icmasnn
trkibind yeddi tstdn ibart kiik knd kimi qeyd alnmdr. Yaay
mntqsini vaxtil Hseyn adl xs v onun vladlar saldna gr bel
adlandrlmdr.
Hseynallar oyk, sad. I. Brd r-nunun Mustafaaal i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Yerli hali arasnda Synakllar kimi d ildilir.
Hseynallar nslinin adn dayr; 2. Cbrayl r-nunun Hacl i..v.-d knd.
Arazboyu dznlikddir. Yaay mntqsi inqilabdan vvl Cbrayl qzasnn
hacl icmasna mnsub hseynallar tirsinin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Etnotoponimdir.
Hseynallar oyk, sad. Adam r-nunun limddli i..v.-d knd.
Xan aynn sahilinddir. Kemi ad Hseynal olmudur. Yaay mntqsi
boyhmdli tayfasnn hseynal tirsin mnsub aillrin zlrin mxsus
qlaq yerind daimi mskunlamas nticsind yaranmdr.
Hseynbyli oyk, dz. Brd r-nunun irvanl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsi XIX srd Hseyn by adl xs mxsus qlaq
yerind maldarlqla mul olan aillrin mskunlamas nticsind

329
yaranmdr. vvllr hmin razi Hseynby Trkm adlanrd. Fzuli r-nu
razisind d eyniadl yaay mntqsi qeyd alnmdr.
Hseynhacl oyk, dz. Masall r-nunda knd. Vil aynn sahilind,
Lnkran ovalndadr. Yaay mntqsi hacl tayfasndan Hseynaa adl
xs mxsus aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Kemid
Hseynhacyan da adlanrd.
Hseynxanl oyk, dz. Zrdab r-nunun Glm i..v.-d knd. Tryan
aynn sahilind, irvan dznddir. Kndi vaxtil Hseynxan adl xs
saldna gr onun ad il adlandrlmdr. Burada -l mnsubluq bildirn
kilidir.
Hseynqulular oyk, sad. Tovuz r-nunun Qarada i..v.-d knd.
Axnca aynn sahilind, nqlda silsilsinin (Kiik Qafqaz) tyinddir.
Knd hseynqulular nslinin mskunlamas nticsind yarand n bel
adlandrlmdr.
Hseynli oyk, dz. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Kndin halisi oykonimi Hsnnili kimi tlffz edir. Yerli halinin
mlumatna gr, kndi vaxtil ahsevn Mdi Hsn adl xs saldna gr
bel adlanmdr. Mdi Hsnin qbri hazrda kndin khn qbiristanndadr.
Kndin yaxnlndak khn qlaq yurdu da Mdi Hsnlr qla adlanr.
Hseynua oyk., sad. Qubadl r-nunun Kavdadq i..v.-d knd.
Hkri aynn sahilind, Yaz dznddir. Yaay mntqsini hseynua
(hazrda xudaverdilr adlanr) nslindn olan aillr sald n bel
adlanmdr. Sonralar Qarabadan billi v Dastandan xlflilr nslin
mnsub aillr d kb bura glmidilr.
Hsl oyk, sad. 1. Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. XIX srin vvllrind hsl Qarabada maldarlqla
mul olan 13 aildn ibart kiik elat olmudur. Hsl mnc qzlbalarn
ustacl tayfasnn tirlrindn biri idi. XVII srd bu tiry mnsub aillr
hsevnlr qarm v Qarabada yaamaa balamdlar. Yay Saryer v
Qrxqz yaylaqlarnda, q is Qaraba dznd keirn hsllr vvlc indiki
knddn 1 km. araldak Mdi lkbr Suat (suat "su gtrln yer"
demkdir) adl yerd mskunlamdlar. XIX srin ortalarnda Hac Hsn adl
bir nfr indiki kndin yerind khriz qazm v hali d buraya kb
mskunlamdr; 2. Lan r-nunun Malby i..v.-d knd. Datyi raziddir.
Kemi ad Sultanlar (Sultanl, Sultanknd kimi d qeyd alnmdr) olmudur.
Yaay mntqsi qaraorlu tayfasndan Hmz Sultann (hazrda onun XVIII
sr aid malikansi qorunur) ad il adlandrlmdr. 1931-ci ild burada
Krdstan Qza craiyy Komitsinin sdri olmu Hs Hacyevin (1897-1931)
adna kolxoz yaradlmdr. Yaay mntqsi d hmin vaxtdan onun ad il
adlandrlmdr.

330
 Hn oyk., sad. Ada r-nunun Kkl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Oykonimin monqol dilin mnsub xuun/xoun szndn olub,
"feodal malikansi, feodal mlk" mnasnda olmas ehtimal edilir.

331
 Xx

Xaal Kkr or., mr. Balakn r-nu razisind da. Oronim avar
dilindki xaal (kvadrat formal) v Azrb. dilinin dialektlrind ilnn
kfr/kkr (su szmk n xsusi da nv) komponentlrindn dzlib,
"drdknc da" demkdir.
Xabulaq hidr., sad. Daksn r-nunda ay. Qoqar aynn sol
qoludur. ay z adn razidki eyniadl bulan adndan almdr. razidki
Xabulaq yaylann ad da buradandr. Xa (drd guli, drd gzl) v bulaq
komponentlrindn dzlmi bu hidronim "drd gz olan bulaq" mnasndadr.
Xabulaq oyk., sad. Daksn r-nunun Zaal i..v.-d knd. Qoqar
aynn sahilind, ahda silsilsinin tyinddir. Kndin razisi kemid
Yelizavetpol (Gnc) qzasna daxil olan hmdli, Alabal, Kamanl, Hacall,
Qarabalar, Lk, adl v b. kndlrin yaylaq yeri olmudur. Sonralar burada
yaranan yaay mntqsi d yaylan adn almdr. 1991-ci ildn kndin ad
Xobulaq kimi rsmildirilmi, xa sznn qdim trk szlrindn biri kimi
Azrb. toponimiyasnda znmxsus yeri olmas unudulmudur.
Xan hidr., sad. Klbcr, Adam v Brd r-nlar razisind ay.
Kr aynn sa qoludur. Mnbyini Qaraba silsilsindn (Uyuxlu dandan c.-
da, 2100 m. yksklikdn) alr. Mhm qolu Kolatadr. Mcrasnda Xanay
su anbar yaradlmdr (1964). Hidronim Qafqaz Albaniyasnn Xan yaltinin
adndan yaranmdr. Bu yaltin ad ilk df mnblrd VII-X srlrin
hadislri il bal kilir. XII srd Arsaxda (Yuxar Qaraba) Xan
hkmdarl yaranm, tarixi Xan qalas bu hkmdarln razisind olmudur.
XIII srd monqollar hmin qalan datm v Xan hkmdarlna son
qoymudular.
Xamabad oyk., mr. Beylqan r-nunun Kbirli i..v.-d knd. Xan
ay sahilind, Mil dznddir. Knd vvllr el arasnda Xanstroy
(Xantikinti) adlanrd. Oykonim Xan (yaxnlndak ayn ad) v abad
komponentlrindn dzlib, "Xan kndi" demkdir.
Xanay hidr., mr. Adam r-nu razisind su anbar. Xan aynn
mcrasnda yaradlm, 1964-c ild istifady verilmidir. 8 min ha.-dan ox
sahnin suvarlmasnda istifad ediln bu anbar Xan aynn ad il
adlanmdr.
Xandrbtli oyk, mr. Adam r-nunun limddli i..v.-d knd.
Xan ay sahilind, datyi raziddir. 1917-ci ild r-nun razisind Xan
Dorbatl v Cinli Dorbatl adl iki knd qeyd alnmdr. Bu kndlrdn
birincisi Xan ay knarnda yerldiyi n, ikincisi is Cinli kndinin
yaxnlnda salnd n bel adlanrd, Dorbatl/dorbetli oryat tayfasnn
qollarndan birinin addr. Oykonimi kndin razisind dadan tikilmi XIV sr

332
aid xavari 12 zl, piramida formal gnbzi olan trb il balayanlar onun
Xantrbtli variantnda olmasn ehtimal edirlr.
Xantak hidr., sad. Xocal r-nu razisind ay. ay mnbyini ald
eyniadl ykskliyin adn dayr.
Xanyal oyk., sad. Lan r-nunun Krdhac i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi XIX srd bir qrup ailnin Xanyal
adl yksklikd mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim "Xann
st" mnasndadr.
Xasr or., mr. mkir r-nunda da. ardaql kndindn c.-.-d
yerlir. Hn. 1581 m. Oronim xa (xaabnzr, drd guli, drd) v ran
dillrindki sr (ba) komponentlrindn dzlib, "drdbal, drd zirvli da"
mnasndadr.
Xama oyk, sad. Xocal r-nunun Qzloba i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi Brgaddan v Zngzurda hazrda
dadlm Khn Kotuk kndindn xm ermni aillrinin Xama adl yerd
mskunlamas nticsind yaranmdr. Tdqiqatlara gr, toponim bu
razid mvcud olan stun zrind xa formal dalarn olmas il bal
yaranmdr.
Xamaz or., sad. Xocavnd r-nu razisind da. Tdqiqatlar
oronimin V srd Qafqaz Albaniyasnn m.-.-ind yaam xamatan
(xaprstlr) tayfasnn ad il bal olduunu ehtimal edirlr.
Xamaz hidr., sad. Quba r-nu razisind ay. Qudyal aynn sa
qoludur. razisindn axd Xamaz hrinin ad il adlandrlmdr. Yerli
hali bu ay Aay da adlandrr.
Xamaz oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. m.-q.-dn Dastan, q.-
dn Qusar v Quba r-nlar, c.-dan Dvi r-nu v .-dn Xzr dnizi il
srhdlnir. R-n sasn Samur-Dvi dznliyind qismn Qusar maili
dznliyinin bir hisssind yerlir. Mrkzi Xamaz hridir. 1930-cu ild
tkil edilmi, 1963-c ild lv edilrk razisi Quba v Qusar r-nlarna
verilmi, 1965-ci ildn yenidn mstqil r-n olmudur; 2. Azrb.-da hr,
eyniadl inzibati r-nun mrkzi. Qudyal ay sahilind, Samur-Dvi
ovalndadr. Yaay mntqsi kimi srin vvllrindn mlumdur. hr
srin 80-ci illrind tikilmi d.y. stansiyas sasnda yaranmdr. Stansiya is
yaxnlndak Xamaz (hazrda Khn Xamaz) kndinin ad il adlanrd.
Hazrda hr birldirilmi Xamaz kndinin halisi vaxtil tat dilind danan
xristianlar olmudur. Bu halinin qdim xamalak (xaprst xalq) tayfasndan
olmas ehtimal edilir; 3. Ouz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qalaayn
sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsi v mahal
kimi ilk df VII sr aid mnblrd ad kilir. Xamatak tayfa adndan
yaranmas ehtimal edilir. Kndin m.-nda, Qaladan zirvsind orta srlr aid
Gavurqala yerlir.

333
 Xamazqlaq oyk., mr. Ouz r-nunun Xamaz i..v.-d knd.
Qalaayn sahilind Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Kndin razisi vaxtil
Xamaz kndin mxsus qlaq yeri olmu, tdricn daimi yaay mntqsin
evrilmidir. Oykonim "Xamaz kndin mxsus qlaq" mnasndadr.
Xaxaper or., mr. Xocal r-nunun m.-q.-ind yerlir. Hn. 1773 m.
Oronim xaxa/ kaxa (kiik tikili, trb) veper (pir sznn tlffz formas)
komponentlrindn dzlib, "trb, pir" mnasndadr. Grnr, dan ad
razisindki qbir pirin adndandr Dan baqa bir adnn Qarqar da olmas
haqqnda mlahizlr mvcuddur.
Xakeqan or., mr. Xocal r-nunda da. Oronim trk dillrindki
kaka/xaka (yaran) v qan (dalq razi, zirv) komponentlrindn dzlib,
"yaranl da" demkdir.
Xalax hidr., mr. Zaqatala r-nunda, Xalax dann tyind, 2800 m.
yksklikd irin sulu, axarl kiik gl. Muxax aynn balancn tkil edn
Xalax ay bu gldn axr. Hidronim avar dilindki xala (uzun) v xe (su)
szlrindn dzlib, "uzun ay" mnasndadr. Gl z adn ayn adndan
almdr.
Xalax or., sad. Zaqatala r-nu razisind da. Oronim razidki
eyniadl su obyektlrinin adndan yaranmdr.
Xalatala oyk., mr. Balakn r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Oykonim avar dilindki xala (uzun) v Azrb.
dilindki tala (melikl hat olunmu aq sah) komponentlrindn dzlib,
"uzun tala" mnasndadr. Ken srd Ermnistan razisind d Uzuntala adl
knd qeyd alnmdr.
Xalatalabin oyk., mr. Zaqatala r-nunun Dana i..v.-d knd.
Kndin razisi bir zamanlar Balakn r-nundak Xalatala kndin mxsus bin
yeri olmudur. Sonralar hmin knddn xm aillrin burada mskunlamas
nticsind daimi yaay mntqsi yaranmdr.
Xaldan oyk dz. Yevlax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Krsahili
dznlikddir. Kemi ad r (qdim r hrinin xarabal Xaldan
yaxnlndadr) olmudur. r oykonimi rb dilindki "qala, tikili" mnal
r szndn hesab edilir. Xaldan ad ilk df XIX srin 20-ci illrind kilir.
Mnblrin mlumatna gr, 1827-ci ild Cnubi Azrb.-nn Urmiya
mahalndan kb glmi v zlrini xalde adlandran aysor aillrindn bir
qismi burada mskunladqdan sonra r hm d Xaldan adlanmaa balad.
Oykonim xald etnonimindn, cmlik v mkan bildirn -an k.-sindn dzlib,
"xaldlar yaayan yer" demkdir.
Xalxal hidr., sad. 1. Ouz r-nunda min. bulaqlar. Xalxal kndindn
m.-da, Kordr aynn sol sahilind yerlir. Suyu isti v kkrdl olub 3
bulaqdan ibartdir. hali trfindn malic mqsdil istifad edilir; 2. Ouz r-
nu razisind ay. lican aynn sa qoludur. Tngtin v Buqdax aylarnn

334
birlmsindn yaranmdr. Hmin aylarn mnbyi Xalxal drsindn
balanr. Aqlux aynn bu aya tkldy yerdn Xalxal adlanr. Hidronimlr
Xalxal kndinin v Xalxal drsinin adndan yaranmdr.
Xalxal oyk., sad. 1. Babk r-nunun Alagzmzr i..v.-d knd.
Naxvan aynn sahilind, Zngzur silsilsinin tyinddir; 2. Ouz r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Qdim mnblrd
V sr hadislri il laqdar Albaniya (Qafqaz) hkmdarlarnn q iqamtgah
Xalxal hrinin (xarabal Qazax r-nunun Yuxar skipara kndinin
razisinddir) ad kilir. Cnubi Azrb.-da Xalxal hri, Xalxal Mhll,
Xalxal Kuek yaay mntqlri mvcuddur. XIX srd rvan quberniyasnda
Xalxall adl iki da, Grcstan razisind Xalxal da qeyd alnmdr.
Tdqiqatlar bu toponimi Azrb. dialektlrind "aq hava raitind mal-qara
saxlamaq n traf hasarlanm yer, al" mnasnda ilnn xalxal sz il
balayrlar.
Xalxalqlaq oyk., mr. Ouz r-nunun Xalxal i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Knd kemid Xalxal kndin mxsus qlaq yeri olmu,
kollektivlmdn sonra daimi yaay mntqsin evrilmidir.
Xalidli oyk., sad. Gyay r-nunun Yeniarx i..v.-d knd. irvan
dznddir. XIX srin birinci yarsnda rk kndindn ayrlm xalidli
nslin mnsub aillrin mskunlamas nticsind yarandna gr bel
adlandrlmdr.
Xallava oyk., mr. Qubadl r-nunun ardaql i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim "hndr yer" kimi izah olunur. Ouz r-nunda bu
oykonimin Hallavar variant qeyd alnmdr.
Xallanl oyk., sad. Klbcr r-nunun Balbel i..v.-do kond. Balbcl
aynn sahilind, Dlidan (Kiik Qafqaz) tyinddir. Yerli halinin
mlumatna gr, yaay mntqsini XIX srd indiki Lan r-nu razisindki
Bozlu v Kamall kndlrindn km aillr salmlar. Hmin aillr xallanl
krd tayfasnn ilyaslar v krlar tirlrin mnsub idilr. Knd hmin
tayfann adn dayr.
Xallcal oyk., dz. Masall r-nunun Qaralq i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. XIX sr aid mnbd Xalicli variantnda qeyd alnmdr. Bzi
tdqiqatlara gr, yaay mntqsi gzl tbitin gr bel adlandrlmdr.
Oykonimin "bo, istifadsiz torpaq sahsi" mnasnda ilnn xal szndn
dzldiyini d ehtimal etmk olar.
Xaltan hidr., mr. 1. Quba r-nu razisind, Xaltan kndinin m.-.-ind
Gilgilayn hr iki sahilind oxdebitli, isti kkrdl bulaqlar. Qdimdn yel v
dri xstliklrinin malicsind istifad olunur. Tdqiqatlara gr, bulan ad
qdim ran mnli xar v ya gar ("isti" demkdir; sonralar r ssi l ssin
kemidir) v dan (su) szlrindn dzlib (osetin dilind qardan "istisu"
mnasndadr). Hidronimdki dan (su) sznn tan formasna dmsi is tat

335
dilinin Xaltan ivsind d ssinin t kimi tlffz olunmas il laqlndirilir.
Don aynn ad da tarixn Tan variantnda ilnmidir; 2. Quba r-nu razisind
ay. Gilgil aynn sa qoludur. Yaxnlndak eyniadl min. bulaqlarn ad il
adlanr.
Xaltan oyk., sad. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi Gilgilayn sahilindki Xaltan min. bulaqlarnn
ad il adlandrlmdr.
Xaltan or., sad. Quba v amax r-nlar arasnda da arm. Oronim
razidki eyniadl bulan ad il adlandrlmdr.
Xamlda or., mr. Ordubad hrindn .-d, Zngzur silsilsind
zirv. Hn. 2690 m. Tdqiqatlara gr, oronim fars dilindki xam (yilmi,
qvrlm) szndn, Azrb. dilindki -l k.-sindn v da komponentindn
ibart olub, "yilmi da, yri da" mnasndadr. Oronimi Azrb. dilindki xam
(otarlmam, ayaq dyilmmi yer) sz il d laqlndirnlr var.
Xanabad or., sad. ki r-nunda, Xanabad kndindn c.-da yksklik.
Hn. 192 m. Oronim eyniadl kndin adndan yaranmdr.
Xanabad oyk., mr. l.Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir; 2. Yevlax r-nunun Aa Bucaq i..v.-d knd. Dznlikddir. XIX
srd ki yaltin mxsus olmudur. Yaay mntqlri vaxtil Qaraba
xanlarna mxsus olduundan bel adlandrlmdr. Oykonim "xana mxsus
knd" mnasndadr.
Xanadzax bax: Xanyurdu.
Xanagah or., sad. Kr sahilind palq vulkan. Oronim razidki
xangahlarn adndan yaranmdr.
Xanagah yolu oyk., mr. Quba r-nunun Glzi i..v.-d knd. Caacq
ay sahilinddir. Oykonim Xangah (knd ad) v yol komponentlrindn
dzlib, "Xangah kndin gedn yol" mnasndadr. Knd XX srin
vvllrind Xangah kndindn ayrlm aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr.
Xanaa hidr., sad. Quba r-nunda min. bulaqlar. Yuxar Xanaa v
Aa Xanaa kndlri arasndadr. Suyu soyuq, kkrdl, oxdebitli 2 bulaqdan
ibartdir. Yerli hali trfindn bir qdr qzdrlb malic mqsdil istifad
edilir. Hidronim eyniadl yaay mntqsinin adndan yaranmdr.
Xanaa or., sad. 1. Culfa r-nu razisind da. Xanaa kndindn .-d
yerlir. Hn. 191 m; 2. Qubadl r-nu razisind da. sl ad Xangahdr.
Tarovlu kndinin q.-ind Xangah yeri adl sah var. Da onun razisindki
xangahla (dini tikili, zaviy, tky) laqdar bel adlandrlm, sonralar is ad
thrif olunmudur.
Xanaal oyk, dz. Brd r-nunun Alpout i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Xangahl variantnda da qeyd alnmdr. Yaay mntqsi

336
Xangah kndindn kb glmi aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr.
Xanal oyk, sad. ua r-nunun rlan i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. sl ad Xanallar olmudur. Yerli halinin mlumatna
gr, yaay mntqsini Araz ay sahilind yerln Xlfli kndindn kb
glmi xanallar nslin mnsub aillr salmlar.
Xanallar oyk., sad. Lan r-nunun Aa Frcan i..v.-d knd.
Datyi raziddir. sl ad Xanallardr. Kndin c.-q.-ind Xanal drsi d var.
Oykonim xanallar nslinin adndan yaranmdr. Etnotoponimdir.
Xanalyan oyk., dz. Masall r-nunun Byk Kolatan i..v.-d knd.
Xanalyan ay sahilind, Lnkran ovalndadr. XIX srin vvllrind
Bdlan kndindn ayrlm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
1870-ci ild kndd cmi 3 ail yaayrd. Kndin sasn Xanli adl xsin
qoyduu sylnilir. Oykonim Xanli xs adndan v tal dilind cmlik
bildirn -n k.-sindn dzlib, "xanlilr" mnasndadr.
Xanarx hidr., mr. Qusar r-nunda arx. Samur ayndan balanr. Qusar
r-nunun m.-. hisssini suvarr. Hidronim xan v arx komponentlrindn
dzlib, "xan trfindn kilmi arx" mnasndadr.
Xanaenay hidr., mr. Xocavnd v Acabdi r-nlarndan axan ay.
Orconikidze adna kanala atmadan quruyur. Xonaen variantnda da qeyd
alnmdr. Hidronim xona (hndr yer, yksklik), en ("ev"; burada "mnb")
v ay (su hvzsi) komponentlrindn dzlib, "mnbyini yksklikdn alan
ay" mnasndadr.
Xanbulaq or., sad. Xanlar r-nunda da. Murovda silsilsinin m.
yamacnda, Qoqar v Gnc aylarnn suayrcndadr. Hn. 1422 m. Da
oradak bulan ad il bel adlandrlmdr. Bulaq is vaxtil Gnc xanlarna
mxsus yurd yerlrindn birinin yaxnlnda yerlmsin gr Xanbula
adlandrlmdr.
Xanbulaq hidr., sad. Xanlar r-nunda ay. Gnc aynn sol qoludur.
Hidronim razidki eyniadl bulan adndan yaranmdr.
Xanbulaq oyk, sad. l.Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsini XVIII srd Grcstann Qurcani r-nundan
glm ermni aillri qdim Xanbulaq adl yerd salm v gldiklri razinin
ad il Grcvan adlandrmdlar. 1988-ci ild ermnilr kndi trk etdilr.
Vaxtil Grcstandan Orta Asiyaya srgn edilmi, 1989-cu ild zbkistandan
qovulmu trklrin bir hisssi bu kndd mskunlad. Knd 1990-c ildn
yerldiyi razinin ad il Xanbulaq adlandrld; 2. Yardml r-nunun fqli
i..v.-d knd. Petsr silsilsinin tyinddir. Knd adn razidki eyniadl
bulan adndan almdr.

337
 Xanbulan hidr., sad. Lnkran r-nunda ay. Tdqiqatlar bu
hidronimi xanbulan (sn) zoonimi il balayrlar. Lakin ayn adn "bulanq
ay" kimi d izah etmk olar.
Xanbulan oyk, sad. Lnkran r-nunun Avrora qsb i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Oykonim razidki eyniadl ayn adndan yaranmdr.
Xandabnd or., mr. Astara r-nu razisind da. Oronim xanda
(yksk yer) v bnd/hand (da, zirv) komponentlrindn dzlib, "da
zirvsi" v ya "yksk da" demkdir.
Xandan oyk, sad. Bak hri zizbyov r-nunun Qala qsb i..v.-
d qsb. Yerli hali arasnda Seyid Xndan ad il tannr. Qsb vaxtil
mvcud olmu Seyid Xndan obas adl yaay mntqsi sasnda yarandna
gr hmin obann ixtisar olunmu adn dayr. Fars. xndan "gln, ad"
demkdir.
Xandk oyk., sad. 1. Dvi r-nunun rzik i..v.-d knd. Datyi
raziddir; 2. Qubadl r-nunun Muradxanl i..v.-d knd. Hkri aynn
sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsini Cnubi Azrb.-nn Xandk
kndindn glmi Hac Mmmd adl xsin salmas v hazrda knddki
nsillrdn birinin hacmmmdua adlanmas haqqnda mlumat verilir.
Tdqiqatlar bu oykonimi X srd Orta Asiyada u ay vadisind v Talas
Alatausu razisind yaam v sonralar Slcuq ouzlarna qoulmu trk
mnli xandak tayfasnn ad il balayrlar. XIX srin vvllrind ki
yaltind Kandak, Grcstan razisind Aa Xandk v Yuxar Xandk
kndlri qeyd alnmdr. Oykonim Xndk variantnda da ilnir.
Xangah oyk, sad. 1. Brd r-nunun Alpout i..v.-d knd. Qaraba
dznddir; 2. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar silsilsinin
yamacndadr; 3. Culfa r-nunun eyniadl i..v.-de knd. linc aynn sahilind,
datyi raziddir; 4. smayll r-nunun Qalncaq i..v.-d knd. Datyi
raziddir; 5. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. aacq ay sahilinddir; 6.
Lerik r-nunun Osyedr i..v.-d knd. Datyi raziddir. Oronimlr
ziyartgah, pir v mqdds qbirlrin trafnda qurulmu tikililr v ya
zvvarlara mxsus tikili qurumlarna veriln mumi ad Xangahla baldr.
Xangahlar mumiyytl "drvilrin mskni" mnasnda olub, mqdds
yerlrin stnd tikilirdi. Culfadak eyx Xorasan (Fzlullah Nimi), Lerikdki
Xoca Seyid trblri bel xangahlardandr.
Xanrb oyk., mr. Brd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsi rb mnli tayfalarn mskunlamas
nticsind yaranm, Qaraba xanlarna mxsus mlk olmudur. Bir mddt
Bylik d adlanmdr. Oykonim xan (titul) v rb (etnotoponim)
komponentlrindn dzlib, "xana mxsus rb kndi" mnasndadr.
Xanxanml oyk, dz. Brd r-nunun irvanl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsi vaxtil Azrb. xanlarndan birinin xanmna

338
mxsus olduundan bel adlandrlmdr. Oykonim "xann xanmna mxsus"
demkdir.
Xanl oyk, sad. Clilabad r-nunun Krdlr i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Ken srin vvllrind Xanlarknd variantnda qeyd alnmdr.
Yaay mntqsini xanl (v ya xanlar) nslin mnsub aillr bina etdiyin
gr bel adlanmdr.
Xanken oyk., sad. Sabirabad r-nunun Azadknd i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, Muan dznddir. Yaay mntqsi Kr ay stndki
keid yaxnlnda yerldiyin gr bel adlandrlmdr. Hmin keid xalq
arasnda Xanken (amax xan Mustafa xann qarda Ham xan nzrd
tutulur) ad il mhurdur. 1968-1969-cu illrd Kr aynn damas il
laqdar Bykkndin halisinin bir hisssi bu knd krlmd.
Xankndi oyk., mr. 1. Azrb.-da hr. Qarqar ay sahilind,
Qaraba silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsini Qaraba xan Pnahli
xann olu Mehdiqulu xan saldna gr 1923-c ildk Xankndi adlanrd.
Xana mxsus cins atlar v samal inklr burada saxlanrd. Qaraba xanl
Rusiyaya birldirildikdn sonra knd Mehdiqulu xann arvad Pricahan
byim balanmd. Rusiya ordusunun Snjen polku orada yerldirildikdn
sonra bu polka mxsus tikililrin hesabna knd xeyli bymd. Odur ki,
yaay mntqsi bzn "tab" da adlanrd. Sonralar glm ermnilr burada
yerldirilmi, kndin ad da dyidirilrk Stepan aumyann ad il
Stepanakert adlandrlmd. 1991-ci ildn yaay mntqsinin tarixi ad zn
qaytarlmdr; 2. smayll r-nunun Basqal i..v.-d knd. Xankndi aynn
sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsi XIX srin vvllrind irvan
xan Mustafa xana mxsus aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr; 3.
amax r-nunun Mdrs qsb i..v.-d knd. Lngbiz silsilsinin
tyinddir. Knd vaxtil irvan xanlarna mxsus olduundan Xankndi
adlanrd. Kollektivlm illrindn sonra S.G.aumyann ad il aumyanabad
adlanmdr. 1990-c ildn kndin kemi ad zn qaytarlmdr. Oykonim
"xana mxsus knd" mnasndadr.
Xanqrvnd oyk, mr. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsi XVIII
srd Qaraba xan brahimxlil xann gstrii il Qrvnd adl razid
salndna gr bel adlandrlmdr. "Xann saldrd, xana mxsus Qrvnd
kndi" mnasndadr. Oykonimin birinci komponenti bu kndi Qrvnd adl
digr yaay mntqlrindn frqlndirmy xidmt edir.
Xanlar oyk., sad. 1. Azrb.-nn q.-d inzibati r-n. Murovda
silsilsinin m. yamac tklrind yerlir. R-nun razisi m.-dan 500 m.
hndrlkdn balayaraq c.-a doru ykslir. n yksk hisssi Gamda
zirvsidir (3722 m.). Gnc v Kr aylar r-nun razisindn axr. Mrkzi
Xanlar hridir. 1930-cu ild tkil olunmudur; 2. Azrb.-da hr, eyniadl

339
inzibati r-nun mrkzi. Gnc aynn sahilind, Kiik Qafqaz dalarnn
tyinddir. Kemid bu razid azrb. aillrin yaad Xanlqlar kndi
mvcud idi. 1818-ci ild Almaniyann Vrtemburq yaltindn km alman
kolonistlri burada yerldirildikdn sonra yaay mntqsi ar I Aleksandrn
(1801-25) arvad Yelizavetann rfin Yelenendorf adlandrld. Ken srin
20-ci illrind yaay mntqsin N.Nrimanovun (1870-1925) ad verilmidi.
1938-ci ildn pekar inqilab Xanlar Hsn olu Sfrliyevin ad il Xanlar
adlandrlmdr; 3. Bak hri Sbail r-nunun razisind tq. 2001-ci ildn
Bibiheybt kimi rsmildirilmidir; 4. Xanlar r-nunun eyniadl hr i..v.-d
qsb. razisin daxil olduu hrin adn dayr. Memorial toponimdir.
Xanlar or., sad. Bak krfzind ada. Qu adas da adlanr. Hvsan
burnundan 3 mil c.-da Qum adasndan .-d yerlir. Ada Xanlar Sfrliyevin
adn dayr. Memorial toponimdir.
Xanlarknd oyk., mr. Saatl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Muan
dznddir. Yaay mntqsi Byk Vtn mharibsindn sonrak illrd
salnmdr. nqilab Xanlar Sfrliyevin (1885-1907) ad il adlandrlmdr.
Memorial toponimdir.
Xanlq oyk., dz. Qubadl r-nunun eyni-adl i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilind, datyi raziddir. Xanlq vvllr kndin razisind
yerln Qaraba xan Pnahli xann olu Mehrli byin malikansinin ad
olmudur. Sonralar mlkn trafnda salnan knd d mlkn ad il
adlanmdr. Oykonim "xana mxsus mlk" mnasndadr.
Xanlqlar oyk., dz. l.Qazax r-nunun Akynk i..v.-d knd. Astafa
aynn sahilind, datyi raziddir. Bir mddt Musaky adlanmdr. Yerli
hali kndin adn Musa adl trk srkrdsinin burada dfn olunmas v ya
XVIII srd qazaxlarn trkibind olan musal elatnn burada mskunlamas il
balayr. 1994-c ildn knd z qdim adn almdr. Kndin razisi Qazax
xanlarna mxsus mlk yeri olduundan bel adlandrlmdr; 2. rur r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. rur dznddir. Yaay mntqsi vaxtil Naxvan
xanlarna mxsus Xanlq adlanan mlk yerinin razisind salnd n bel
adlandrlmdr.
Xanlql oyk., dz. Lnkran r-nunun Haftoni qsb i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi vaxtil burada tal xanlarna mxsus
torpaq sahsinin olmasna gr bel adlandrlmdr. Knd hazrda Haftoni
qsbsi il birlmidir.
Xanlqoba oyk., mr. Xamaz r-nunun arx i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda Quba r-nunun
Qrz kndindn ayrlm aillrin Xanlq adl razid mskunlamas nticsind
yaranmdr. Hmin razi is vaxtil Quba xanlarna mxsus mlk yeri
olmudur. Oykonim xanlq v oba komponentlrindn dzlib, "xanlara mxsus
oba yeri" demkdir.

340
 Xanlqpy oyk, mr. ua r-nunun rlan i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsinin razisi vaxtil Qaraba xanlarnn yurd yeri
olmudur. Burada xanlara mxsus at ilxlar saxlandndan knd bel
adlandrlmdr.
Xanmdbin oyk., mr. Zaqatala r-nunun li Bayraml i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Yaay mntqsinin salnd razid
vvllr Aa Tala kndindki xanmdlr (xmmdlr, sli xanmmmdlr)
tabununa (nslin) mxsus bin olmu, sonralar bu nsildn bir ne ail
krk hmin razid daimi yaay mntqsi salmdr.
Xanmmmdli oyk., sad. l.Neftala r-nunun Qaaqknd i..v.-d
knd. Bala Kr aynn sahilind, Salyan dznddir. Yaay mntqsi XIX
srin birinci yarsnda orsulu kndindn ayrlm xanmmmdli nslin mnsub
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Zrdab r-nunun Glm
i..v.-d knd. Tryan aynn sahilind, Kr-Araz ovalndadr. Yaay
mntqsi xanmmmdli nslin mnsub aillrin mskunlamas nticsind
yaranmdr.
Xanoba oyk., mr. Xocavnd r-nunun Ki i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi Qaraba xanlarna mxsus
mntqlrdn biri olmu, XIX srin 20-ci illrind randan kb glmi
ermni aillrinin mskunlamasndan sonra Xnuinak (erm. Xanoba)
adlandrlmd. 1992-ci ildn kndin kemi ad brpa edilmidir.
Xantsk bax: Xanyeri.
Xanyayla or., mr. ki r-nu razisind da. Ba Qafqaz
silsilsindn ayrlan qoldadr. Hn. 2087 m. Oronim xan v yaylaq
komponentlrindn (- mnsub.k.-sidir) dzlib, "xana mxsus yaylaq"
mnasndadr.
Xanyeri oyk., mr. Xocal r-nunun Dabulaq i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. XIX srd glm ermnilrin mskunlamas nticsind
kndin ad Xantsk olmudu. 1992-ci ild yaay mntqsinin Xanyeri ad
brpa edildi. Oykonim "xana mxsus yer" mnasndadr.
Xanyurdu oyk, mr. Xocal r-nunun Ballca i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Knd XIX srd Zngzur qzasndan km ermni aillri
trfindn Xanyurdu adlanan yerd Xanadzax ad il salnmd. 1992-ci ildn
knd salnd yerin ad il adlandrlmdr.
Xaraxoba oyk, mr. Xamaz r-nunun Ddli i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. XIX srin vvllrind Dastann Xarax kndindn
kb glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim "Xarax
kndin mxsus oba" mnasndadr. Xarax avar dilind "khn, ski" demkdir.
Xarataq or., mr. Qax r-nu razisind da arm. Oronim qd. trk
dillrindki xara (torpaq) v taq (da) komponentlrindn dzlib, "torpaq da"
mnasndadr. Oronimi Torpaqtp toponiminin sinonimi hesab etmk olar.

341
 Xarxaput oyk, mr. Goranboy r-nunun Qarainar i..v.-d knd.
Murovda silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlarn bir qismi bu oykonimin erkn
orta srlrd Qafqaz Albaniyasnn Arsax yaltind mvcud olmu Xarx
qalasnn ad il eyni mndn olmasn gman edir, digr qismi is trk
dillrindki karqa (da) v bud (tp) szlrindn yarandn sylyir. slind,
oykonim Azrb. dilinin dialektlrind ilnn qd. trk dillrindki xarxa
(kimssiz, drin) v bud/put (aac, me) komponentlrindn dzlib, "drin
me" mnasndadr. 1992-ci ild kndin ad dyidirilrk Meli olmudur.

Xarxar oyk, sad. Gdby r-nunun Zhmtknd i..v.-d knd.

Datyi raziddir. Yaay mntqsini 1904-c ild Azrb.-na krlm
moldavan aillri Novoalekseyevka ad il salmdlar. 1916-1917-ci illrd
onlar geriy qaytdqdan sonra burada azrb. aillr mskunlam v Xarxar
adl drd yerln bu kndi Xarxar adlandrmlar. Tdqiqatlara gr,
toponim qd. alban tayfalarndan olan qarqarlarn ad il baldr.
Xarxar hidr., sad. 1. Gdby r-nu razisind min. bulaqlar. Xarxar
kndinin c.-.-ind, Cyir aynn drsinddir. Yaxnlndak eyniadl kndin
ad il adlandrlmdr; 2. mkir r-nu razisind ay. Etnotoponimdir.
Xarxatan oyk, sad. Lnkran r-nunun alsr i..v.-d knd.
Lnkran dznddir. Bel ehtimal edilir ki, oykonim XIII srd Yaxn rqin,
o cmldn Cnubi Qafqazn iallarnda itirak etmi monqol tayfalarndan
olan xartaqanlarn ad il baldr. Gman ki, Hlaklrin tal zonasna
krdy monqol tayfalar irisind xarlaqanlar da olmudur. Kndin ad
XIX srd Xortaqan variantnda qeyd alnmdr. Rusiya razisind eyniadl gl
mvcuddur.
Xarkitey or.,mr. Dvi r-nu razisind da. Bel gman edilir ki,
oronimin sli Xrkteyidir. Bu corafi ad tat dilindki xr (ek) v ktey
(uan, ln) szlrindn dzlib, "ek uan, ek yxlb ldy yer"
mnasndadr.
Xaru oyk, mr. Quba r-nunun Talab i..v.-d knd. Vlvl aynn
sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Yaay mntqsi XIX srin birinci
yarsnda Talab kndindn xm aillrin Xar adl qlaqda mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonim tat dilindki xar (dzn yer, gneyin tyi) v
(me) szlrindn dzlib, "dznlikd me" v ya "menin dzn yeri"
mnalarndadr. Knd trfdn me il hat olunmudur.
Xasaba oyk, sad. Samux r-nunda qsb. Gnc hri
yaxnlndadr. Qsbni 1960-c illrd Nizami adna sovxozun nc bsi
yannda vaxtil Grcstandan Orta Asiyaya srgn edilmi v sonralar Azrb.-
na glib burada mskunlam trklr Xasaba adl razid salmlar. Yerli
halinin mlumatna gr, Xasa buradak ban sahibinin ad olmudur.
Oykonim "Xasann ba" mnasndadr.

342
 Xasdr oyk, sad. Asu r-nunun Nuran i..v.-d knd. Asu aynn
sahilinddir. Kemi ad Qubal olmudur. Oykonim Xas (.a.) v dr
komponentlrindn dzlib, "Xasya mxsus dr" mnasndadr. Knd
yerldiyi drnin adn dayr.
Xaspolad oyk, sad. Quba r-nunun Zrqova i..v.-d knd. Yan
silsilsinin (Byk Qafqaz) tklrinddir. Kndin kemi ad Xaspolad qla
olmudur. Kndin razisi XVIII srd Xaspolad adl xs mxsus qlaq yeri
olmu, sonralar daimi yaay mntqsin evrilmidir v kndin adndak
qlaq sz d ixtisara uramdr.
Xaspoladoba oyk, mr. Xamaz r-nunda knd. Samur-Dvi
ovalndadr. Oykonim Xaspolad (.a.) v oba komponentlrindn dzlib,
"Xaspolada mxsus oba" mnasndadr.
Xaaxut or., mr. amax r-nu razisind da. Oronim xaa (r-nun
razisind kiln qiymtli yem bitkisi) v xut (topa, qalaq, tp)
komponentlrindn dzlib, "xaa tpsi" mnasndadr. Dan yamacnda bu
bitki becrildiyi n bel adlandrlmdr.
Xa hidr., mr. Quba r-nu razisind min. bulaqlar. Xa kndindn c.-
da, Xaldan aynn hr iki sahilind yerlir. Suyu isti v kkrdldr. Yeni
hali trfindn malic mqsdil istifad edilir. Tdqiqatlara gr, hidronim
xa (tat. "xo") v -/-u/ov (su) szlrindn dzlib, "xo su" mnasndadr. Xai
variantnda da qeyd alnmdr.
Xa oyk, sad. Quba r-nunun Qonaqknd qsb i..v.-d knd. Cimi
aynn sahilind, datyi raziddir. Knd yaxnlndak eyniadl bulan ad
il adlandrlmdr.
Xal or., dz. Ordubad r-nu razisind da. Azrb.-nn Ermnistanla
srhdind, Zngzur silsilsinddir. Hn. 2686 m. Oronim "zirvli, bal"
mnasndadr. Bzn Xamlda variantnda da qeyd alnmdr.
Xavaxt or., mr. Xocavnd r-nunun c.-.-ind sra dalar. Cbrayl r-
nunun srhdi yaxnlnda yerlir. Oronim xa/qa (axam, tutqun) v vaxt
(zaman) szlrindn dzlib, "qaranlq" mnasndadr. Vaxtil razid mvcud
olmu Qaranlq (Martuni) yer adnn sinonimidir.
Xatnbyli oyk, sad. Trtr r-nunun Canyataq i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim xatnbyli nslinin adn ks etdirir, etnotoponimdir.
Xatnbulaq oyk, sad. Fzuli r-nunun Qarakollu i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Oykonim kndin razisindki Xatn bulann
adndan yaranmdr.
Xatncan oyk, sad. Tovuz r-nunun Kirn i..v.-d knd. Orta dalq
quraqdadr. Yaay mntqsi srik Crdaxan camaatna mxsus kemi bin
yerind salnmdr. Yerli halinin mlumatna gr, knd xalq tbabti il
mul olmu Xatncan adl qadnn ad il adlandrlmdr.

343
 Xatnl oyk, sad. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Yaay mntqsi Kr ay sahilind olan Xatnl kndinin
halisinin 1930-1936-c illrd Xunni dznd hmin knd mxsus kin
yerlrind mskunlamas nticsind yaranmdr. Tdqiqatlarn bir qismi
oykonimi etnotoponim hesab edir. Bzi tdqiqatlar is oykonimi Ataby
zbyin sonralar is Clalddin Xarzmahn zvcsi Mehri Cahan Xatunun
(XIII sr) ad il balayrlar. Xatun "xan arvad, xan qadn" mnasndadr.
Xatnl hidr., sad. Tovuz r-nunda su anbar. Xatnay su anbar da
adlanr. Xatnl kndinin razisinddir. Su anbarna su Xanm arx vasitsil
daxil olur. Eyniadl kndin adn dayr.
Xatman oyk, mr. Asu r-nunun Kalva i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin tyinddir. XVIII srd Azrb.-nn c.-undan kb glmi azrb.
aillrin mskunlamas nticsind yaranm Dilman, Hacman v Xatman
yaay mntqlrindn biridir. Azrb. dilinin dialektlrind xolman quru ot
tayasna deyilir. Oykonim xat/hat (kiik tp) v man (yer) komponentlrindn
dzlib, "kiik tpli yer" mnasndadr.
Xersonovka bax: Nsimi.
Xervsr or., mr. Lerik r-nu razisind da silsilsi. Oronim ran
dillrindki xerv (zirv) v sr (ba) komponentlrindn dzlib, "zirvli da"
mnasndadr.
Xev or., sad. Qusar r-nu v Dastan razisind da silsilsi. Oronim
lzgi dilind "da, arm" mnasndadr. Grc dallar da Xevsurlar adlanr.
Xeyr hidr., sad. Daksn v Xanlar r-nlar razisind ay. Qoqar
aynn sol qoludur. Kemid dyirmanlarn hrkt gtirilmsi n istifad
edilirdi. Trk dillrind xiyr "tutqun, bulanq", "arq, nazik" mnalarnda
ilnir. Hidronimi fars dilindki xr (mrmr), Xeyr xs ad v "xeyir vern,
brktli" mnas il d balayrlar.
Xeyrimli oyk, sad. Qazax r-nunun skipara i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Kemi ad Deli Xeyrimli olmudur. Tdqiqatlara
gr, oykonim vvllr deli v xeyirli adl iki etnonimin birlmsindn
dzlmi, sonralar bu etnonimlrdn birincisi ixtisara uramdr.
Xlc or sad. 1. Sdrk r-nu razisind da; 2. amax r-nu
razisind da. Da vaxtil xlc tayfasna mnsub yaylaq yeri olduu n bel
adlandrlmdr. Xalac variantnda da qeyd alnmdr; 3. rur r-nu razisind
da. Hn. 813 m. Oronim Slcuq ouzlarnn xlc tayfasnn adn ks etdirir.
Mnblrd XVII srd Muanda, XIX srin sonlarnda Cavad qzasnda
xlclrin yaamas v maldarlqla mul olmas haqqnda mlumat verilir.
Xlc oyk, sad. l.Xz r-nunun Xz i..v.-d knd. Byk Qafqaz
dalarnn yamacndadr; 2. Qubadl r-nunun ardaql i..v.-d knd. Brgad
aynn sahilind, dalq raziddir; 3. Salyan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Cnub-rqi irvan dznddir. vvllr iki mstqil kndlrdn - Aa Xlc

344
(1965-ci ild Yeniknd) v Yuxar Xlc (1965-ci ildn Xlc) ibart olmudur.
Mnblr gr, kndin halisi XVIII srin 20-ci illrind amaxdan kb
glmidir. Onlar vvllr kri hyat srm, yaz Zngzurda, tp
yaylaqlarnda, q Mil v Muan dzlrind keirmilr; 4. rur r-nunun
Yengic i..v.-d knd. Arazboyu dznlikddir; 5. Ucar r-nunun Lek i..v.-d
knd. irvan dznddir. Oykonimlr Slcuqolu tayfa birliyin daxil olmu
xlclrin adndan yaranmdr. Yaxn rqin iallarnda (XII-XVIII srlr)
itirak etmi xlclrin bir hisssi indi d randa v Trkmnistan razisind
yaayrlar.
Xlfli oyk, dz. 1. Cbrayl r-nunun Sirik i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini vaxtil
Xlf adl xs salm v hazrda onun qbri Xlf piri ad il kndin .-inddir;
2. Cbrayl r-nunun Qumlaq i..v.-d qsb. Araz ay sahilind, dznlikddir.
Yaay mntqsini Xlfli kndindn xm aillr salmlar. 1965-ci ildn
qsb adlanr.
Xlfa oyk, sad. Fzuli r-nunun Cuvarl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini Xlfah
adl xs saldna gr knd onun ad il adlandrlmdr. Xlf variantnda
da qeyd alnmdr.
Xlftala oyk., sad. Qax r-nunun Qax ngiloy i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi Qax ngiloy kndinin
ayqra adl mhllsindn (v ya tabunundan) kb getmi aillrin
Xlftala adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim "Xlfin
talas" mnasndadr.
Xlncay hidr., mr. Aberon r-nu razisind ay. Ataayn sa
qoludur. sli Xlcaydr. ay Xlc kndi yaxnlndan axd n bel
adlandrlmdr. Hidronim "Xlc kndi yaxnlndan axan ay" mnasndadr.
Xlfhonu oyk., sad. Lerik r-nunun Siyov i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi razisindki eyniadl bulan adn
dayr. Hidronim xlf (xlfli etn.-nin qsaldlm formas) v tal dilindki
honu (bulaq) komponentlrindn dzlib, "xlflilr mxsus bulaq"
mnasndadr.
Xlfkc oyk, mr. Lerik r-nunun Bilabnd i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsi XIX srin vvllrind Lerik
kndindn kb glmi aillr trfindn salnmdr. Oykonim xlf (xlfli
etn.-nin qsaldlm formas) v tal dilindki k (mhll) szlrindn
dzlib, "xlfli mhllsi" demkdir.
Xlflr oyk., sad. 1. Dvi r-nunun Dz Bilici i..v.-d knd. Yan
silsilsinin (Byk Qafqaz) tyind, dznlikddir. Yaay mntqsi XIX
srin sonlarnda Quba xan Ftli xann (1758-1789) rdbil sfri (1784)
zaman Azrb.-nn c.-undan gtirdiyi ahsevnlr mnsub xlflr nslinin bir

345
hisssinin mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Masall r-nunun
Yeynknd i..v.-d knd. Lnkran ovalndadr. Kemi ad Milli Xlflr
olmudur. Sonralar oykonimin birinci komponenti dmdr. Yaay
mntqsi XIX srin sonlarnda Muann m.-nda yaam ahsevnlr
mnsub xlflr nslinin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Xlfli hidr., sad. Xocal v ua r-nlar razisind ay. Qarqar
aynn sol qoludur. Mnbyini Sar Baba dann m.-. yamacndan (2100 m.
yksklikdn) alr. ay z adn razisindn axd Xlfli kndinin adndan
almdr.
Xlfli oyk., sad. 1. mili r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Muan
dznddir; 2. Sabirabad r-nunun hriyar i..v.-d knd. Muan dznddir.
Yaay mntqlri XIX srin ortalarnda Muann m. hisssind maldarlqla
mul olmu xlfli tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr. 250
aildn ibart olan xlflr oturaqladqdan sonra bir ne knd yaratmdlar; 3.
ua r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba silsilsinddir. Kndin ad
kemid Qarabada yaam xlfli tayfasnn ad il baldr. Kemi ad Milli
Xlfli olmudur. Mnc ahsevnlrdn olan xlflilr Qaraba xan
Mehdiqulu xana mxsus olnu, xan rana qadqdan sonra oturaqlamdlar.
Xlfliknd oyk, mr. Lerik r-nunun Mistan i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Oykonim xlfli (etn.) v knd komponentlrindn
dzlib, "xlflilr mxsus knd" demkdir.
Xlilabad oyk., mr. Clilabad r-nunun Xlilli i..v.-d knd. Oykonim
xlil (xtm etn.-nin qsaldlm formas) v abad (knd) komponentlrindn
dzlib, "xlillilrin mskunlad knd" mnasndadr.
Xlilli oyk., sad. 1. Asu r-nunun rbmehdiby i..v.-d knd. irvan
dznddir; 2. Babk r-nunun xmahmud i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir; 3. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar silsilsinin
tyinddir; 4. Dvi r-nunun l Quu i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. Yaay mntqsi Quba xan Ftli xann (1759-1789) 1781-ci
ild Qarabadan krdy xlilli tayfasna mnsub aillrin mskunlamas
nticsind yaranmdr; 5. Xocal r-nunda knd. Datyi raziddir; 6.
smayll r-nunun Qubaxlilli i..v.-d knd. Girdiman aynn sahilind,
datyi dznlikddir. Tam ad Xlilli Qasmbydir. Knd xlilli tayfasndan
Qasmby mxsus aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Mnc
trkdilli qaylarn trkibin daxil olan xlillilr XIII srd Qrbi Trkstandan
krlm, bir qismi irvan zonasnda yaamdr.
Xliloba bax: Xallava.
Xls oyk., sad. Krdmir r-nunun Qocal i..v.-d knd. Kr aynn
sahilind, irvan dznddir. Oykonimin rb dilindki xlis (xann bylr
balad mlk) szndn olmas ehtimal edilir.
Xndk bax: Xandk.

346
 Xr Zir or., mr. Xzr dnizind ada. Bak arxipelaqnda n byk
adalardan biridir. lt burnundan .-ddir. Oronim Xr (fars. xara "mrmr"
demkdir) v zir (rb dilindki czir "ada" sznn qsaldlm formas)
komponentlrindn dzlib, "mrmr ada" demkdir. XVIII srin vvllrind
Xzrin q. sahillrin, Bak zrin yr edn I Pyotrun hrbi gmilri Bak
arxipelaqna daxil olduqda topoqraflar bu adan Fin krfzindki (Baltik dnizi)
Bulla adasna oxadb, Bulla ad il qeyd almdlar. Sonralar bu ad xritlrd
d bel rsmildirilmi, XX srin sonlarna qdr ada bu ad damdr.
Xrxan oyk., dz. Xocavnd r-nunun Herher i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Oykonim erkn orta srlrd Qafqaz Albaniyasnn
Arsax yaltind (indiki Adr r-nu razisind) mvcud olmu Xarx qalasnn
adndandr. Bu qalann ad ilk df XIII sr aid mnbd kilmidir. Xrxan
yaay mntqsi kimi vvlc Adr r.-nu razisind olmu, orta srlrd
dadlm, halisi Xocavnd v ua r.-nlar razisind Xrxan adl iki knd
salmdr. Oykonim trk dillrindki xarz (bo, kimssiz) v ran dillrindki -
an (yer) komponentlrinin birlmsindn dzlib, "kimssiz, bo yer"
mnasndadr. Grnr, qala XIII srd artq boalm v kimssiz olduu n
bu adla qeyd alnmdr.
Xsdrli oyk., sad. Goranboy r-nunun zizbyov i..v.-d knd.
Qarasu aynn drsind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Tdqiqatlara gr,
oykonimin sli Xasadrli olmaldr. Onlarn fikrinc, xasa (Azrb. dilinin bzi
dialektlrind "yallq, gylk" mnasnda ilnir) v dr komponentlrindn
dzlmi bu oykonim "yal dr" mnasndadr. Lakin eyni zamanda,
dialektlrimizd "irkli, bulanq" mnasnda hs sz d ilnir ki, bu da
Xsdrli (Hsdrli) toponiminin Qarasu ay drsi corafi ad il eyni
mnan dadn sylmy sas verir.
Xsili oyk, sad. Brd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. sli Xasldr. Yaay mntqsini xasl nslin mnsub aillr
sald n bel adlandrlmdr.
Xtai oyk, sad. l.Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Kemi adlar Arakl, Hrkl olmu, htta ermnilr
trfindn Arakel d adlandrlmdr. 1988-ci ild Ermnistandan qovulmu
azrb. aillri kndd mskunladqdan sonra halinin xahii il yaay
mntqsi Azrb. airi v Sfvilr dvltinin grkmli xadimi ah smayl
Xtainin rfin Xtai adlandrlmdr; 2. rur r-nunun Siyaqut i..v.-d knd.
rur dznddir. Yaay mntqsi 1930-cu illrd Naxvan MSSR-in 10
illiyi adna sovxozun malikansi yannda salnm v Sovxoz adlandrlmd.
1991-ci ild air v dvlt xadimi ah smayl Xtainin ad il Xtai adlandrld.
Memorial toponimdir.
Xzr oyk, sad. 1. Lnkran r-nunda hr. Xzr dnizi sahilinddir.
1922-ci ild burada neft damaq n port salnm v V..Leninin rfin Port

347
li adlandrlmd. 1992-ci ild Xzr dnizi sahilind yerldiyi n hrin
ad Xzr ad il dyidirildi; 2. Nevtala r-nunun eyniadl i..v.-d qsb. Bala
Kr ay sahilind, Salyan dznddir. Ken srd M.Qasmov adna sovxozun
malikansi yannda yaradlm, Xzr dnizi yaxnlnda salnd n Xzr
adlandrlmdr.
Xzr or., sad. Fzuli r-nu razisind da. Oronim znd xzr
etnonimini ks etdirir. Grnr, Azrb.-da mskunlam xzr aillri vvlc
maldarlqla mul olmular v hmin dalarda onlarn yaylaqlar yerlmidir.
Etnotoponimdir.
Xzr dnizi hidr., mr. Azrb., Rusiya, Qazaxstan, Trkmnistan v
ran razilrind dniz. Dnyada n byk qapal su hvzsi v gldr. Avropa
il Asiyann srhdinddir. Tarixi mnblrd Xzrin yzdk adna (kfud,
Crcan, Tbristan, Alban, Abskun, Qunduz, Quz, Xvalis, Bak, Quzun,
Saray, Bab l-bvab v s.) rast glinir. Hl eramzn I srind yaam Roma
mllifi Plini gstrirdi ki, sahilboyunda yaayanlar arasnda dnizin oxlu ad
vardr. Bu adlarn yaranmas myyn tarixi-siyasi raitl bal olmudur.
Dniz ox vaxt onun sahilind yaayan xalqlarn [kaspi, xzr, alban, quz
(ouz), trkmn, bhr l-trak (er. "trklrin dnizi" demkdir)], yaxud
yaxnlndak lk, tarixi vilayt v yaay mntqlrinin (irvan, Drbnd,
Abeskun, Tbristan, Xorasan, Muan, Bak, Saray, Deylm, Gilan v s.) ad il
adlanmdr. Lakin bu adlardan yalnz Kaspi v Xzr ad daha ox
ilnmkddir. Kaspi dnizin qdim v n ox yaylm adlarndan biridir.
Toponim znd Qafqaz Albaniyasnda yaam kaspi tayfasnn adn ks
etdirir. Onlarn ad ilk df e.. V srd yaam Herodotun "Tarix" srind
kilmidir. Xzr is orta srlrdn balayaraq rq mnblrind dnizin n
ox ildiln adlarndan biridir. Dniz z adn erkn orta srlrdn imali
Qafqazn .-ind v Volqa aynn aa axarnda yaam v qdrtli Xzr
xaqanl yaratm trkdilli xzr tayfasnn adndan almdr. Xzrlr baqa
trkdilli tayfalarla (suvar, bulqar, hun v b.) birlikd Azrb. xalqnn
etnogenezind mhm rol oynamlar. Onlarn Cnubi Qafqaz razisind
grnmlri bard tarixi mnblrd mxtlif mlumatlara tsadf edilir.
"Kartlis Sxovrebo" ("Grcstann hyat") adl qdim grc mnbsind e.. IV
srd Kartlid halinin alt dild, o cmldn xzr dilind dand qeyd
olunub. Xzrlrin Azrb.-na axn I-III srlrd daha da gclndi. Sasani
hkmdar II apur (309-379) v Xosrov nuirvan (531-579) dvrnd on
minlrl xzr ailsi Azrb.-da yerldirildi. 679-cu ild xzrlr Arran tutaraq
yz lli ildn ox burada hkmranlq etmilr. Azrb.-n ial etmy alan
rblrl xzrlr arasnda tqr. yz il davam edn mharib Xilaftin xeyrin
nticlndi. 965-ci ild Kiyev knyaz Svyatoslav Xzr xaqanlna son
qoyduqdan sonra xzrlr siyasi faliyyt meydanndan xdlar v tdricn

348
mxtlif trk xalqlar, o cmldn azrb.-larla qaynayb-qardlar. Azrb.-da
xzr etnonimi il bal bir ox toponim mvcuddur.
Xzrdr or., mr. Babk r-nu razisind da. Oronim znd
trkdilli qdim xzr tayfasnn adn ks etdirir, "xzrlrin drsi"
mnasndadr.
Xzrli oyk, dz. Xamaz r-nunun Uzunoba i..v.-d qsb. Xzr
dnizi sahilind, Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi Byk Vtn
mharibsindn sonrak illrd yaranmdr. Xzr dnizi sahilind salnd
n bel adlandrlmdr.
Xzryurd or., mr. Ordubad r-nu razisind da. Tivi kndindn m.-
.-ddir. Hn. 3168 m. ox gman ki, dan razisind erkn orta srlrdn
Azrb.-da mskunlam xzrlrin yurd yeri olduu n bel adlanmdr.
Oronim "xzrlrin yurdu" mnasndadr.
Xzndr hidr., mr. Culfa r-nu razisind ay. linc aynn sa
qoludur. Hidronim xzn (r, otlaq) v dr (ay drsi) komponentlrindn
dzlib, "otla zngin ay drsi" mnasndadr. ay bu drdn axdg n bel
adlandrlmdr.
Xznvarsu hidr., mr. Lan r-nu razisind ay. Zabux aynn sa
qoludur. sl ad Xzinvarsudur. Hidronim xzn/xzin (Azrb. dilinin
dialektlrind "otla zngin r", "otlaq"), var (krd dilind "bin", "yurd",
"k", "drg", "qlaq") v su (burada "ay") szlrindn dzlib. ay
balancn otla zngin olan yurd yerinin yaxnlndan ald n bel
adlandrlmdr.
Xzrarx hidr., mr. Xamaz r-nu razisind ay. sli Hzrarxdr.
ay Qusar r-nundak Hzr kndinin razisindn axd n bel adlanmdr.
Xzrknday hidr., mr. Aberonda ay. sli Hzrkndaydr.
Hidronim Hzrknd (oyk.) v ay komponentlrindn dzlib, "Hzr
kndindn axan ay" mnasndadr.
Xaso oyk., mr. Astara r-nunun Kijoba qsb i..v.-d knd.
Tngrud aynn sahilind, Lnkran ovalndadr. Yerli halinin dilind
Xso kimi tlffz edilir. Oykonimi tal dilindki x (armud), - (bitidirici
sait) v s (hyt) komponentlrinin birlmsindn ibart "armudluq", "armud
ba" v ya x (budaq) v s (ba) komponentlrindn ibart "budaq ba"
mnasn bildirn sz kimi izah edirlr.
Xdrl or., sad. 1. Adam r-nunda da; 2. Salyan r-nu razisind
palq vulkan. Krn sahilin yaxndr. Ykskliklr razisind yerldiklri
Xdrl kndinin ad il adlandrlmdr.
Xdrl oyk., sad. 1. Adam r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda Cavad
qzasnda yaam xdrl tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr; 2.
Qubadl r-nunun Teymurmsknli i..v.-d knd. Brgad aynn sahilind,

349
dalq raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, kndi Xdr, Mhrrm v
Hsn adl xslr salmlar. Hazrda kndd xdrl, mhrrmli v hsnli
nsillri yaayr. Oykonim xdrl nslinin adn dayr; 3. Salyan r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Dznlikddir. Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda
Cavad qzasnda Miovdan tyind qlayan 46 aildn ibart maldar xdrl
tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr. Etnotoponimdir.
Xdrzind or., sad. Dvi r-nu razisind palq vulkan. Vulkan
Bebarmaq qayasndak Xdrzind (Diri Xdr) pirinin ad il adlandrlmdr.
Pir qayann banda indi d mvcud olan v Dirilik suyu adlanan bulaqdan su
idiyin gr guya diri qalm Xdr (Xzr) peymbr haqqndak rvaytl
baldr. Bu bulaq haqqnda hl IX-X srlrd rb corafiyanas-syyahlar
z srlrind mlumat vermilr. Da Bebarmaq da da adlanr.
Xl oyk, sad. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Tdqiqatlarn bir qismi oykonimi tal dilindki xil (ayda kk
yer, dr, su ylan ala) sz il balayr v bunu yaay mntqsinin
kklikd yerlmsi il laqlndirirlr. Bzi tdqiqatlarn fikrin gr,
kndin ad rb mnli xil tayfasnn adndan yaranb.
Xlxna oyk., mr. Astafa r-nunun Dzqlaq i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. 1808-ci il aid arxiv sndlrind kndin ad Xlxnna
variantnda qeyd alnmdr. Oykonim xl (tat. "dr" demkdir) v xnna
("xunan" sznn tarixn dyimi formas) komponentlrindn dzlib, "xunan
drsi" mnasndadr. Tarixi mnblrin mlumatna gr, xunanlar hl ox
qdimdn Azrb.-nn q. blgsind, Kr ay boyunca yaamlar. Tdqiqatlar
Tovuz r-nu razisindki Torpaqqalada v onun trafnda qdim Xunan hrinin
v Xunan qalasnn yerldiyini iddia edirlr. Bu gn Tovuz razisind mvcud
olan Xunanyurd, Xunanarx, Xunanyol, Xunan tpsi, Xunan drsi, Xunan
dz, Ulu Xunan dz kimi corafi obyektlr xunanlarn bu razid
yaadqlarndan xbr verir. Mnblr gr, monqol istilalar zaman Xunan
hri viran edilmi, halisi Tovuzun baqa yerlrin splnmidi. Xunan
qaqnlarnn bir hisssi Xnna drsi adlanan razid mskunlamd. Xlxna
toponimi Xnna drsi oroniminin sinonimidir. Gman etmk olar ki, yaay
mntqsini Xnna drsindn kb glmi aillr sald n bel
adlandrlmdr.
Xll oyk, sad. 1. Neftala r-nunda knd. Kr ay sahilind, Salyan
dznddir; 2. Salyan r-nunun eyniadl qsb i..v.-d qsb. Salyan
dznddir. Bzi tdqiqatlara gr, yaay mntqlrinin ad rb iallar
dvrnd raqn Xil yaltindn Azrb.-na krlm v sonralar xll
adlandrlm tayfann adn ks etdirir.
Xnaxl oyk, sad. Ada r-nunun Kotavan i..v.-d knd. Kr aynn
sahilind, irvan dznddir. sli Xnalqldr. XIX srin ortalarnda Quba r-
nunun Xnalq kndindn xm aillrin mskunlamas nticsind

350
yaranmdr. Hmin aillr hapt tayfalar irisind kiik k klind buraya
glmilr.
Xnalq oyk., dz. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsi il Yan silsilsi arasndadr. Azrb.-nn n yksk da kndidir.
Qafqazdilli xnalqllarn yaad yegan knddir. Yaay mntqsinin erkn
orta srlrd salnd ehtimal edilir. Xnalq, sasn, da kndlri n
sciyyvi slubda planladrlmdr; bir evin dam o birisi n hyt kimi
istifad olunur. Xnalqllar digr yaay mntqlri il sasn yay aylarnda
laq saxlayrlar. lk df haqqnda XIII sr aid mnblrd mlumat verilir.
Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim xeni szndn v Azrb. dilind mnsubiyyt
anlay bildirn -lq k.-sindn dzlib, "Xenidn olanlar, xenililr"
mnasndadr. Xnalqllar zlrini kttid, kndlrini is Kti adlandrrlar. Yerli
halinin mlumatna gr, hali indiki yaay yerin ox qdim zamanlarda
zlzldn dalm Xeno hrindn kb glmidir. Qafqaz Albaniyasnn
m.-q.-ind erkn orta srlrd Xeni yalti mvcud olmudur. Gman edilir ki,
Xna komponenti Xeni toponiminin dyiikliy uram formasdr. Xeno/Xeni
toponiminin antik v erkn orta sr mlliflrinin III v IV srlrd Dastan
dzlrind v Azrb.-nn m. blgsind, Xzr sahili boyunda yaayan hunlarla
bal olmasn ehtimal etmk olar.
Xnalq or., sad. Quba r-nunda da. Ba Qafqaz silsilsindn m.
istiqamtind ayrlan qolun zirvsidir. Qudyal ay v onun sa qolu olan
Aayn mnbyi buradadr. Hn. 3730 m. Da adn razidki eyniadl yaay
mntqsindn almdr.
Xnalq hidr., sad. Quba r-nunda min bulaq. Xnalq kndindn 1.5
km. c.-q.-d yerlir. Suyu soyuq v kkrdldr. Bulaq adn yaxnlnda
yerldiyi kndin adndan almdr.
Xndrstan oyk, mr. Adam r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qarqar
aynn sahilind, datyi raziddir. Bzi mnblr gr, toponim ermni
dilindki xndzor (alma) v fars dilindki stan (yer, lk, mkan) szlrindn
ibart olub, "almalq" mnasndadr. Oykonimin rb dilindki Xnzr (donuz) v
stan (mkan) komponentlrindn ibart olmas haqqnda da mlumat verilir.
Oykonimi Xndzortuman toponiminin variant kimi qbul etmk olar. XIX srin
vvllrind Qaraba xan Mehdiqulu xan (1806-1822) bu kndi air Qasm by
Zakir balamd. Bu zaman kndd cmi 8 ermni ailsi yaayrd. Sonralar
glm ermni aillri burada mskunlamdlar.
Xndzortuman hidr., sad. Xocal r-nu razisind min. bulaq. Bulaq
vaxtil bu razinin daxil olduu eyniadl mahaln adn dayr. Toponim xn/xun
(hun), dzor (erm. dr) v tuman/tmn (monq. hrfi mnas "on min"; Elxanilr
dvrnd inzibati razi vahidi, mahal, dair) komponentlrindn dzlib, "hun
drsi mahal" mnasndadr.

351
 Xnsl oyk., sad. Krdmir r-nunun Karrar i..v.-d knd. Yaay
mntqsi XVI srd qzlbalarn trkibind ad kiln xnsl (xunuslu)
tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr. Mnblrd Xnsl XIX
srin ortalarnda Girdimanay trafnda yaam 19 tstdn ibart k kimi
qeyd olunur. amax r-nunda Byk Xnsl v Dr Xnsl kndlri qeyd
alnmdr. razid eyniadl ay da var.
Xnnakirn oyk., mr. Tovuz r-nunun Kirn i..v.-d knd. Zym
aynn sahilind, datyi raziddir. Ken srin vvllrind r-nun razisind
Xnna Kirn v Quu Kirn adl iki knd qeyd alnmdr. Tdqiqatlarn bir
qismi kirn szn trk dillrindki kir/gir (yamac, yoxu) v ran dillrindki
cmlik bildirn -n k.-sinin birlmsi, digr qismi is razidki melikl
laqdar (tir, prdi) sz il laqlndirirlr. Oykonim "xunanlara mxsus Kirn
kndi" mnasndadr. Mnblrin mlumatna gr, Astafa aynn hvzsind
qdim monastrn ad da Kirn olmudur. Xnnagirn variantnda da qeyd
alnmdr.
Xnnal oyk., sad. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Yaay mntqsini vaxtil indiki Tovuz r-nundak
Zym ay boyunca yerln Xnna drsi adl razidki kndlrdn kb
glmi aillr saldna gr bel adlandrlmdr.
Xrdalan oyk., mr. 1. Aberon r-nunda tq. Aberon
yarmadasndadr. 1936-c ild tkil olunmudur. Oykonim xrda (xurt/qurd trk
dillrind "yaay mntqsi, yurd, mskn" v alan (etn.) komponentlrindn
dzlib, "alanlarn mskni" mnasndadr. 2007-ci ildn qsby hr statusu
verilmidir.
Xrdaoymaq oyk., mr. Xamaz r-nunun arx i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Oykonim xrda (kiik) v oymaq (knd, el, oba)
komponentlrindn dzlib, "kiik knd" mnasndadr.
Xrdapay oyk, sad. Krdmir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. XIX srin ortalarnda Muan dznn m.-nda yaayan
ahsevnlrin trkibind xlfli, muanl tayfalar il yana xrdapay adlanan
tayfann da ad kilir. Kndin hmin tayfaya mxsus aillr trfindn salnd
ehtimal edilir. Etnonim xrda (kiik) v pay (hiss) komponentlrinin birlmsi
kimi "kiik hiss" mnasndadr.
Xrxatala oyk, mr. Qbl r-nunun Hmzli i..v.-d knd. Qul ay
sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Oykonim Yerli halinin dilindki
xrxa/xrxra (ayn iki da arasndan axb dznliy xd yer) v tala
komponentlrindn dzlib, Qul aynn corafi mvqeyini bildirir.
Xrmancq oyk, sad. Xocavnd r-nunun Bulutan i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi Rusiya-ran mharibsindn (1826-28)
sonra Cnubi Azrb.-nn varada mahalndan glm ermnilrin Xrmancq adl

352
yerd mskunlamas nticsind yaranmdr. Tdqiqatlara gr, oykonim
"kiik xrman" mnasndadr. Etnotoponim olmas da mmkndr.
Xrmancq or., sad. rur r-nu razisind da. Yuxar Yayc
kndindn m.-da yerlir. Hn. 1703 m. Xarmancq variantnda da qeyd
alnmdr. Tdqiqatlara gr, oronimin sli Karmancqdr. Toponim karman
v ya kermen (qd. trk dillrind "qala") szndn v -cq k.-sindn ibart
olub, "kiik qala, qalacq" mnasndadr. Oronimin etnotoponim olmas da
mmkndr.
Xrmandal oyk, sad. 1. Bilsuvar r-nu-nun eyniadl i..v.-d knd.
Muan dznddir; 2. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Yaay mntqlrinin ad trkdilli xrmandal tayfasnn ad il
baldr. Mnblrd harmandalu/xarmandalu/xrbndlu/xudabndlu kimi
qeyd alnan xrmandallarn ad bayat tayfasnn trkibind kilir v Sfvilr
dvtinin siyasi hyatnda mhm rol oynadqlar gstrilir. Bu tayfann adna
ran v raq toponimiyasnda da rast glmk mmkndr. Qubal Ftli xan
dvrnd (1758-89) xrmandallarn bir hisssi Cnubi Azrb.-nn rdbil
yaltindn kb Quba xanlnn Mkr v abran mahallarna glmilr.
Fzuli r-nundak Mandl oykonimi d Xrmandal adnn thrif olunmu
formasdr.
Xrmandal or., sad. Fzuli r-nunda, Qaraba silsilsinin c.-.
qurtaracanda zirvdir. Hn. 1813 m. Oronim eyniadl tayfann adn dayr,
etnotoponimdir.
Xrmanqaynarbin oyk, mr. Zaqatala r-nunun Yuxar Tala i..v.-d
knd. Alazan-yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi Qaynarbin v
Yuxar Tala kndlrin mxsus xrman yerind salnmdr. Oykonim xrman
(taxl dyln yer, zmi), Qaynarbin (slind Qaynaqbin - kndd iki bulaq
olduundan bel adlanr) komponentlrindn dzlib. Bin sonralar daimi
yaay mntqsin evrilmidir.
Xrmanlar oyk, sad. Lan r-nunun Qarkaha i..v.-d knd. Qaraba
yaylasndadr. Kemid khn xrmanlarn (taxl dymk, tmizlmk v
qurutmaq n hazrlanm dzn yer, meydana xrman adlanr) yannda
Xrmanlar adlanan bin XX srin 30-cu illrind daimi yaay mntqsin
evrilmi, knd hmin ad saxlamdr.
Xrstan or., dz. Qazax r-nu razisind da. Oronim xr (nql, ay
da) szndn v -stan k.-sindn dzlib, "nqllq", "sthi ay da il
rtlm da" mnasndadr.
Xrt oyk., sad. Quba r-nunun Glzi i..v.-d knd. Yan silsilsinin
tyinddir. Tdqiqatlara gr, oykonimin sli Srtdr. Qdim trk dillrind
srt "sra dalar", "yal", "yayla", "qaya", "yksk sldrm sahil" v s. mnalar
bildirir. Bu corafi termin Orta Asiya, Qazaxstan, Sibir, Volqaboyu, Ural,
Qafqaz, Kiik Asiya, Balkan toponimiyasnda da ilnir. Xrt tat dilinin

353
Qonaqknd lhcsind "sldrm qaya, da" mnasn bildirir. Lakin Quba r-
nunun toponimiyasnda "srt" termini (Srt ii) olduu kimi d ilnmkddir.
Xrt is qd. trk dillrind "khn" mnasn, masir trk dillrind is
xrt/xurt/qurt variantnda "yaay mntqsi" mnasn bildirir.
Xqalas or., sad. Xocavnd r-nu razisind da. sl adnn Ki
qalas olmas sylnilir. Da adn zirvsind xarabalqlar mvcud olan Ki adl
erkn orta sr alban monastrndan almdr.
Xz oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n; 2. Xz r-nunda tq. Eyniadl
r-nun mrkzi. Xz platosundadr. Kndin halisinin erkn orta srlrd
Sasanilrin m. srhdlrini qorumaq n rann Xuzistan yaltindn buraya
krldy gman edilir. Ehtimal ki, toponim hmin yaltin ad il baldr.
rb iallarna qdr Xizan kiik Xizanahln mrkzi olmudur. lk df VII
sr aid mnblrd hli-Xizan kimi qeyd alnb. IX sr rb mnblrind
Xizan qalasnn v xizan tayfasnn ad kilir. Xarabalqlar hazrda Dizvar
("qala yeri") ad il mlumdur. Bzi tdqiqatlar Xz toponimini trk
dillrindki xz/qz (od, istilik) sz il balayrlar.
Xilmilli oyk., mr. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qozluayn
sahilind, datyi raziddir. Kemid Qozluay da adlanrd. Oykonim xil
(xl Azrb. dilinin dialektlrind "dst, sr, qrup" mnalarnda ilnir) v milli
(etn.) komponentlrindn dzlib, "milli tayfas" mnasndadr Grnr, millilr
bu kndin ilk sakinlri olmular. razid onlarn adlarn ks etdirn min. bulaq
da var. Hilmilli variantnda da qeyd alnmdr.
Xilmilli hidr., sad. amax r-nunda min bulaq. Xilmilli kndi
yaxnlnda, Qozluayn sa sahilinddir. Soyuq, ac-tur-or sulu bulaqdr.
Hidronim eyniadl oykonimdn yaranmdr.
Ximran oyk., dz. smayll r-nunun hn i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin yamacndadr. Yerli hali kndi Ximrun adlandrr. Zngi aynn
sahilind yerldiyi n kemid hm d Xumran Zngi adlanmdr. Yaay
mntqsini hn kndindn rxm aillr Klkz drsinin sol trfind
dalq razid salmlar. Ximrun tat dilind "kklik, uqun" demkdir.
Xincab oyk., sad. Babk r-nunun znbirt i..v.-d knd. Drlyz
silsilsinin tyinddir. Oykonim eyniadl hidronimdn yaranmdr. Hidronim
fars dilindki xinq v ya xnq (boz, tutqun, bulanq) v ab (su) szlrindn
dzlib, "bulanq su, tutqun ay" mnasndadr. Knd kemid mvcud olmu
suyu bulanq arx sahilind yerldiyi n bel adlandrlmdr.
Xirsakulya or., mr. Dvi r-nu razisind da. Oronimin sli
Xrskuevliyadr. Tdqiqatlar bu oronimi tat dilindki xrs (ay), ku (da) v
vliy (pir) komponentlrinin birlmsindn ibart "ay da vliyas" v ya
"pir olan ay da" mnal sz kimi izah edirlr. Dan razisind kemid
sitayi yeri olan pir (vliya) var. Oronimi "sbir da piri" kimi d izah etmk
olar.

354
 Xigdr oyk., sad. Dvi r-nunun Zarat i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Oykonim tat dilindki xik/xig (quru), - (bitidirici sait)
v dr (ay drsi) komponentlrindn dzlib, "quru dr" mnasndadr.
Yaay mntqsi quru ay drsind yerldiyi n bel adlandrlmdr.
Higdr variantnda qeyd alnmdr.
Xndzristan bax: Almal.
Xnuinak bax: Xanoba.
Xocadoy oyk., sad. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d qsb.
Datyi raziddir. Kemi ad Qoatrb olmudur. 1886-c ilin mlumatna
gr, yaay mntqsi 21 tstdn ibart icma imi. Tdqiqatlara gr,
oykonim Xdoy adnn thrif formasdr. Tal dilindki x (qoa) v doy
(aac, ba aac, trb) komponentlrindn ibart olan bu corafi ad Qoa trb
toponiminin kalkasdr.
Xocahan oyk., dz. Qubadl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilinddir. Oykonim xoca (orta srlrd ticartl mul olan tacir,
habel mhur din xadimlri xoca adlanrd) szndn v -an (mkan v cmlik
bildirir) k.-sindn (h iki a ssinin arasna lav edilmidir) ibart olub
"xocalar; xocalarn mskunlad yer" mnasndadr. Yerli halinin mlumatna
gr, knd tarixn ticart yeri olmudur. Oykonim Xocaxan variantnda da
qeyd alnmdr.
Xocal hidr., sad. Xocavnd r-nu razisind ay. Badara aynn sol
qoludur. ay Xocal hri yaxnlndan axd n bel adlandrlmdr.
Xocal or., sad. Fzuli r-nu razisind da. Oronim xocal nslinin
adndandr, etnotoponimdir.
Xocal oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibali r-n; 2. Azrb.-da hr.
Qaraba silsilsinin tyinddir; 2. Salyan r-nunun Krqaraql i..v.-d knd.
Kr aynn sahilind, Salyan dznddir. Yaay mntqlrini xocal nslin
mnsub aillr sald n bel adlandrlmdr.
Xocasn hidr., sad. Aberon r-nu razisind gl. Xocasn qsbsi
yaxnlnda yerldiyindn qsbnin ad il adlandrlmdr.
Xocasn oyk., sad. Bak hri Binqdi r-nunun Bilcri qsb
i..v.-d stq. Aberon yarmadasndadr. sli Xocahsndir. Orta srlr (XIV-
XVII) aid mnblrd ad kilir. Yaay mntqsinin ad Xoca Hsn xs ad
il baldr.
Xocaen or., sad. Qax r-nu razisind da silsilsi. Bozda silsilsinin
q. qurtaracandadr. Acnohur l il Mingevir su anbar arasnda yerlir.
Da vaxtil burada mvcud olmu Xocaen kndinin adn dayr. Kndin ad
is Xocal (etn.) v en/in (yer, knd, yurd) komponentlrindn dzlib,
"xocallarn yurd yeri" mnasndadr.
Xocavnd oyk., sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n; 2. Acabdi r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Qaraba dznddir; 3. Xocavnd r-nunun eyniadl

355
i..v.-d tq. Qdim ad Qaranluq olmudur. XIX srin sonlarnda Trkiydn
kb glmi ermnilr mskunladqdan sonra Nijni Qaranluq, Cmbazar, bir
mddt Xonaen adlandrlmdr. 1940-c ild A.F.Myasnikovun txlls il
Martuni, 1991-ci ildn is Xocavnd kimi rsmildirilmidir. Xocavnd "xocal
nsli" demkdir.
Xocayurd or., mr. Klbcr r-nu razisind da. ilgz da tirsind
zirvdir. Trtr v Xan aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 2397 m.
Kemid maldar ellrin yaylaq yeri olmu bu da xocal nslinin adn dayr.
Oronim "xocallarn yurdu" mnasndadr.
Xocik oyk., sad. Qubadl r-nunun Bala Soltanl i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilinddir. Yaay mntqsini Cnubi Azrb.-nn Xocik kndindn
kb glmi aillr salmlar. Oykonimin "kiik knd" mnasnda olmas
ehtimal edilir.
Xocqayadikay hidr., mr. Qubadl r-nu razisind ay. Hidronim
"haa qayadan zyuxar axan ay" mnasndadr.
Xok oyk., sad. rur r-nunun Qvraq i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir. Qdim yaay mntqlrindndir. Bzi tdqiqatlara gr,
oykonim trk dillrindki "mn, otlaq" mnasnda ilnn xok/xak sz il
laqdardr. Toponimin ran dillrindki xak (torpaq) szndn olmasn da
gman etmk olar.
Xok or., sad. rur r-nu razisind da. Drlyz silsilsinin c.
qurtaracanda zirvdir. Hn. 1060 m. Oronim yaxnlndak yaay
mntqsinin adndan yaranmdr.
Xol Qarabucaq oyk., mr. Neftala r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Salyan dznddir. Yaay mntqsi XIX srd Qarabucaq kndindn km
aillrin Bala Kr (Aqua) ay sahilind mskunlamas nticsind
yaranmdr. Xol sz dilimiz monqol dilindn kemi termin olub "quru ay
yata", "ay qolu" mnalarnda ilnir. Qarabucaq is trk-monqol mnli
tayfann addr.
Xol Qaraqal oyk, mr. Neftala r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Salyan dznddir. Oykonim "ay qolu sahilind yerln Qaraqal kndi"
mnasndadr. Oykonimin ikinci komponenti trk-monqol tayfalarndan hesab
olunan qaraqallarn adn ks etdirir.
Xolay hidr., mr. Aberon r-nunda ay. Hidronim xol (qurumu ay
qolu) v ay (su hvzsi) komponentlrindn dzlib, "qurumu qolu olan ay"
mnasndadr.
Xolzy Alxasl oyk, mr. Klbcr r-nunun Orta Qaraanl i..v.-d
knd. Uluxan aynn (Trtr aynn qolu) sahilind, datyi raziddir.
Oykonimin birinci komponenti r-nun razisindki Alxasl adl iki yaay
mntqsini bir-birindn frqlndirmy xidmt edir. Xolzy (sli Xolasay)

356
"ayn qolu" demkdir. Oykonim "ay qolu knarndak Alxasl kndi"
mnasndadr.
Xolmili oyk, mr. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Oykonim xol (ay qolu, ayn qurumu qolu) v Milli
(etnotoponim) komponentlrindn dzlib, "ay qolu sahilindki Milli kndi"
mnasndadr.
Xoltzknd oyk, mr. Neftala r-nunun Xolqarabucaq i..v.-d knd.
Salyan dznddir. 1918-20-ci illrd traf kndlrdn kb glmi aillr Xol
adlanan sahd mskunlam v yeni yaranm yaay mntqsi Xoltzknd
adlanmdr. Oykonim "Xolda salnm tz knd" mnasndadr.
Xonaen hidr., sad. Xocavnd v Acabdi r-nlar razisind ay.
Orconikidze adna kanala atmadan quruyur. ay z adn kemid Xonain
adlanm byk yaylaq yurdunun adndan almdr. Yaylan ad is,
tdqiqallara gr, V srd Azrb.-da mskunlam trkdilli hun tayfasnn
adndan v en/in (yer, lk) szlrindn dzlib, "hun lksi, hunlar yaayan
razi" mnasndadr.
Xonaenyeri or., mr. ki r-nu razisind da. Oronim XIX srd
mvcud olmu, sonralar dalm Xonain adl kndin ad v yeri szndn
dzlib. "Xonaen kndinin yurd yeri" mnasndadr. Grnr, dan razisi bu
knd mxsus yaylaq yeri olmudur.
Xoruzlu oyk, sad. Trtr r-nunun eyni adl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Oykonim kngrli tayfa birliyin daxil olan xoruzlu tirsinin ad il
baldr.
Xosrov oyk, sad. Ada r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yerli halinin mlumatna gr, kndin sasn Xosrov adl xs
qoyduu n knd onun adn dayr.
Xoaxuna or., mr. Bak hri zizbyov r-nu razisind yksklik.
sli Qoaxunadr. Oronim qoa (ct, iki) v tat dilindki xuna (ev, tikili)
komponentlrindn dzlib, "qoa qll, qoa brc" mnasndadr.
Xoavnd or., mr. smayll r-nu razisind da. Bozavnd kndindn
c.-dadr. Hn. 717 m. sli Xaabanddr. Oronim xa v tat dilindki band (tp,
kiik da) szlrindn dzlib, "xa da olan da" mnasndadr. Dan banda
alban xristian dini tikililrinin qalqlar var.
Xoobanl oyk, sad. 1. mili r-nunun Murquzal i..v.-d knd. Araz
ay sahilinddir; 2. Masall r-nunun Tkl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Hal-hazrda yaay mntqsi Tkl kndi il birldirilmi v
Tkl adlanr; 3. Neftala r-nunun Aa Surra i..v.-d knd. Kr aynn
sahilind, Salyan dznddir. Yaay mntqlri irvanda yaam qdim
ellrdn biri olan xoobanl tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr.
XIX srd xoobanllarn ad tkl tayfasnn tirlrindn biri kimi kilir v

357
onlarn irvandan glrk maldarlqla mul olmalar haqqnda mlumat
verilir. Bzi mnblrd tayfann sl adnn xanoban olduu sylnilir.
Xogdik or., mr. Lan r-nu razisind da. Oronim trk dillrindki
kes (mvqqti yurd, k) v Azrb. dilindki gdik (keid) szlrindn dzlib,
"k olan da keidi mnasndadr.
Xogdik hidr., sad. Lan r-nu razisind ay. Hkri aynn sol
qoludur. Suvarma v dyirmanlar hrkt gtirmk n istifad edilir. ayn
ad Xogdik dann adndan alnmdr.
Xokein oyk, mr. Culfa r-nunun Xanaa i..v.-d knd. linc
aynn sahilind, datyi raziddir. Oykonim trk dillrindki ko (obanlarn
mvqqti yaay yeri, yurd, dayanacaq, k) v kezen (arm, da yal)
sznn fonetik formas olan kesin/kein szlrindn dzlib, "da yalnda
obanlarn dayanacaq yeri" mnasndadr.
Xokein hidr., sad. 1. Culfa r-nunda ay. linc aynn sol qoludur;
2. Culfa r-nunda min. bulaq. Xokein kndindn .-d, lanl dann m.
qurtaracanda yerlir. Suyu mlayim-istidir. Trkibind karbon qaz vard.
my yararldr. Yerli hali trfindn malic mqsdil istifad edilir. Su
obyektlri Xokein kndinin adn dayr.
Xoylu oyk, dz. Goranboy r-nunun eyniadl i..v.-d knd, Yaay
mntqsini XIX srin vvllrind Rusiya tbliyini qbul etmi Xoy
yaltinin hakimi Cfrqulu xanla birlikd Cnubi Azrb.-dan glnlr
salmlar. Oykonim "Xoy hrindn glnlr", "xoylular" mnasndadr. 1998-
ci ild kndin ad dyidirilmi, irvanl kimi rsmildirilmidir.
Xozavi oyk, mr. Lerik r-nunun Bilabnd i..v.-d k. Yerli hali
trfindn Hzovi kimi tlffz ediln bu oykonimi tdqiqatlar tal dilindki
hzo (min) v vi (syd aac) komponentlrindn ibart "sydlk", "oxlu
syd olan yer" mnal sz kimi izah edirlr.
Xoznavaray bax: Xznvarsu.
Xram hidr., sad. Grcstan v qismn Azrb. razisind (Qazax r-
nundan keir v kinci xl kndi yaxnlnda Kr tklr) ay. Krn sa
qoludur. Grclr bu ay Xrami, azrb.-lar is Tvdy adlandrrlar. Tvdy
"sahil rplan, sahili dyrk axan" mnasndadr. Azrb. il Grcstan
birldirn mhur Qrmz krp (v ya Snq krp) bu ayn zrinddir.
Xram grc dilind "drd axan ay, drin yataql da ay, drin yaranl
yataqla axan ay" mnasndadr. ay hqiqtn d Grcstan razisind badan-
baa drin dr il axr.
Xramort oyk, mr. Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim Xram (yaran) v art (arxa trf, arm)
komponentlrindn dzlib, "yarann arxa trfi" demkdir.
Xrsa Gney or., mr. Qax r-nu razisind da. Daz silsilsinin q.
qurtaracanda, Qanx ayndan sol trfd zirvdir. Hn. 586 m. Oronim Xrsa

358
(avar. "qotur") v gney komponentlrindn dzlib, "Gndyn Qotur da"
mnasndadr. Qbl r-nunda Qoturda, ki r-nunda Qonuray toponimlri
qeyd alnmdr.
Xtsabert bax: aylaqqala.
Xubyarl oyk, sad. 1. Cbrayl r-nunun Cbrayl qsb i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir; 2. mili r-nunun Mzrli i..v.-d knd. Mil
dznddir. Tdqiqatlara gr, oykonim znd qd. trkdilli bulqarlarn
kuvyar tayfasnn adn ks etdirir. Tarixi mnblrin mlumatna gr, V srin
sonu - VI srd dflrl Cnubi Qafqaz hcum etmi bulqarlarn bir qismi bu
razid mskunlamdr.
Xucbala oyk, mr. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Kemi ad Yuxar Xuc olmudur. Oykonim Xuc (qpaqlarn
ku tayfa adn ks etdirn etnotoponim) v bala (kiik) komponentlrindn
dzlib, "kiik Xuc kndi" mnasndadr. Buradak bala komponenti yaay
mntqsini Orta Xuc v Aa Xuc kndlrindn frqlndirmy xidmt edir.
Xudat oyk, sad. Xamaz r-nunda hr. Samur-Dvi ovalndadr.
Oykonim trk dillrindki xod/xud (trvz) v -at (yer) komponentlrindn
dzlib, "bostan yeri" mnasndadr. Quba xanlnn ilk mrkzi Xudat
olmudur.
Xudaverdili oyk, dz. Cbrayl qsb i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini
vaxtil qonu Hacl kndindn kb glmi Xudaverdi adl xs saldna gr
knd onun ad il adlandrlmdr.
Xudayarl oyk, sad. Cbrayl r-nunun Qumlaq i..v.-d knd. Araz
ay sahilind, dznlikddir. Xudayarl kndd yaayan drd nsildn birinin
addr. Byk Vtn mharibsi illrind knd halisinin bir hisssi Xlfli
qsbsin, qalan hisssi is Xudafrin krpsnn yanna kmdr. Odur ki,
knd bzn Xudafrin d adlanr.
Xuluq oyk., sad. Qusar r-nunun Gilah i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Tdqiqatlara gr, oykonim lzgi dilindki qulux (arxa trf,
dalda, dal trf) szndndir. Kndin corafi mvqeyi bu mnaya uyundur.
Xuluqoba oyk., mr. Qusar r-nunun niq i..v.-d knd. Yan
silsilsinin tyinddir. Oykonim Xuluq (knd ad) v oba komponentlrindn
dzlib, "Xuluq kndinin obas" mnasndadr.
Xumarl oyk, sad. Zngilan r-nunun Albyli i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilinddir. Tdqiqatlarn bir qismi oykonimi XIII-XIV srlrd ad
kiln qumar tayfasnn ad il, digr qismi is Xumar xs adndan yaranm
nsil ad il laqlndirir. Hr iki halda etnotoponimdir.
Xumarta oyk., mr. Lan r-nunun Khnknd i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. sli Xumartdr. Yerli halinin mlumatna gr,
yaay mntqsini atlxan nsli salmdr. Oykonim Xumar (.a.) v t/ti (krd

359
dilind "knd" demkdir) szlrindn dzlib, "Xumara mxsus knd"
mnasndadr.
Xurama oyk., sad. Zngilan r-nunun Hacall i..v.-d knd. Araz ay
sahilind, dznlikddir. Yaay mntqsini XVIII srd Cnubi Azrb.-nn
Xurama kndindn kb glmi aillr salm v khn yaay mntqsinin
adn da buraya vermilr. Azrb. dilinin q. qrupu dialektlrind xram "qumlu
yer" mnasnda ilnir. Oykonimin hmin szl ball gman edilir.
Xuray or., sad. Ba Qafqaz silsilsind da arm. Qax r-nu il
Dastan arasnda yerlir. Oronimin razidki eyniadl yaay mntqsinin
ad il ball gman edilir.
Xuray oyk., sad. 1. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Yan
silsilsinin tyinddir. Knd yaxnlndak da armnn adn dayr.
Oykonimin lzgi dilindki xur/xr (knd) sz v -ay (ismin xlq hal k.-si)
topoformantnn birlmsi kimi "knddn olan" mnasnda olduu da ehtimal
edilir; 2. Xamaz r-nunun Susayqlaq i..v.-d knd. Samur-Dvi
ovalndadr. Kemi ad Xurayqlaq olmudur. Kndin razisi vvllr Qusar
r-nundak Xuray kndin mxsus qlaq olmu, XIX srin ortalarnda hmin
knddn gln aillr burada mskunlamlar.
Xurl oyk., mr. Qusar r-nunun Avaran i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Oykonim lzgi dilindki xur/xr (knd) v l/el (st)
szlrindn dzlib, "kndin st" mnasndadr. Knd bu ad baqa kndin st
trfind yerldiyin gr verilmidir.
Xurlu or., dz. Qax r-nu razisind da. Dastanla srhdd, Abulaq
dandan m.-dadr. Hn. 3187 m. Dan ad fars dilindki xur (duman, iskin)
szndn v Azrb. dilindki -lu k.-sindn dzlib, "dumanl" demkdir.
Xurs oyk., sad. Ordubad r-nunun Bist i..v.-d knd. Gilan ay
sahilinddir. Tdqiqatlar bu oykonimi Gorus etnoniminin variant hesab
edirlr.
Xursn or., sad. Klbcr r-nu razisind da. X sr aid mnbd
Xursan Drbndl irvan arasnda yerln knyazln ad kimi yad olunur.
Tdqiqatlar bu toponimi xorus/gorus etnonimi il balayrlar. Oronim
"goruslar" mnasndadr.
Xurud oyk., sad. Salyan r-nunun Arbatan i..v.-d knd. Salyan
dznddir. XIX srd balq vtgsinin ad olub. Vtgnin ad Xurud xs ad
il baldr. Yaay mntqsinin ilk sakinlri Cnubi Azrb.-dan glib balq
vtgsind muzdla ilyn aillr olmudur.
Xustumtok or., mr. Yuxar Qarabada da. Oronimin qdim trk
dillrindki Kustun (inlyn, nfs alan) v tok (da) szlrindn dzlib,
"inlyn da" mnasn bildirmsi ehtimal edilir.

360
 i

badisu hidr., mr. Lnkran r-nu razisind min. bulaqlar. Havzaqya

aynn yatanda yerlir. 11 bulaqdan ibartdir. oxunun suyu isti v
kkrdldr. Qdim zamandan yerli hali trfindn malic n istifad
edilir. Tdqiqatlar hidronimi "badn suyu" mnasnda izah edirlr. Lakin
Azrb. dilinin bzi dialektlrind ibi/iba "kiflnmi, xarab olmu, pis qoxulu"
mnalarnda ilnir. Gman etmk olar ki, hidronim balsu/bilisu adnn thrif
formasdr v "pis qoxulu su" mnasndadr.
badulla oyk., sad. rur r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Arpa aynn
sahilind, dznlikddir. Yaay mntqsi vaxtil badulla adl xs trfindn
salnd n bel adlandrlmdr.
baxl oyk., dz. Qax r-nunun libyli i..v.-d knd. Alazan-yriay
vadisinddir. Tdqiqatlar bu oykonimi qd. trk dillrindki "yksk yer,
yksklik" mnal obux sz il laqlndirirlr. Ken srd Qbl r-nu
razisind Obuxlu adl knd qeyd alnmdr.
brahimhacl oyk., mr. Tovuz r-nunun Alakol i..v.-d knd. Zym
aynn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsini hacl tirsin
mnsub aillrin bas brahim adl xs sald n knd bel
adlandrlmdr. Oykonim "hacl tayfasndan olan brahimin kndi"
mnasndadr.
brahimhapt oyk., mr. Quba r-nunun Vlvl i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. Yaay mntqsi Yuxarqlaq, Aaqlaq v
Qabaqqlaq adl kiik obann birlmsi sasnda yaranmdr. Kndin
bnvrsini is Hapt kndindn kb glmi aillrin bas brahim adl xs
qoyduu n knd bel adlandrlmdr. Oykonim "haptl brahimin kndi"
mnasndadr.
brahimknd oyk, mr. ki r-nunun Aa Kngt i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Oykonim brahim (.a.) v knd
komponentlrindn dzlib, "brahim mxsus knd" mnasndadr.
ri Mulan oyk., mr. Zngilan r-nunun Zngilan i..v.-d knd.
Oxu aynn sahilind, datyi raziddir. Kemi ad Mulan olmudur.
Yaay mntqsini Trkiynin Mu yaltindn kb glmi aillr saldna
gr bel adlandrlmdr. Bu knddn xm aillr Oxu aynn sa sahilind
Qraq Mulan kndini saldqdan sonra buraya ri Mulan, yeni "sas, i
Mulan" deyilmidir.
drisqlaq oyk., mr. Quba r-nunun Vlvl i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. Yaay mntqsi XIX srd Quba qzasndak drisi
kndindn xm aillrin hmin knd mxsus qlaq yerind mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonim "drisi kndin mxsus qlaq" mnasndadr.

361
 drisoba oyk., mr. Xamaz r-nunun Khn Xudat i..v.-d knd.
Qusar maili dznliyinddir. Yaay mntqsi kemid Qrz kndindn olan
dris adl xsin obas olmu, sonralar daimi yaay mntqsin evrilmidir.
Oykonim "dris mxsus oba" mnasndadr.
gahay bax: All.
ki qarda or., mr. Xzrd ada. Siyzn r-nu razisind Bebarmaq
da il zbz, dnizin ortasnda yana grnn iki qayadan ibartdir.
Mtxssislrin mlumatna gr, bu qaya paralar dnizin dibind bir kk
baldr. Ona gr d iki qarda adn almdr.
2 -li Mayak oyk, mr. Neftala r-nunun Bank qsb i..v.-d
qsb. Dznlikddir. sli kinci mayak qsbsidir. Yaay mntqsi 2 -li
Mayak vtgsi yannda salndna gr bel adlandrlmdr.
kinci Aal oyk, mr. Zngilan r-nunun Aal i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilind, datyi dznlikddir. Kemi ad Hseynxanl olmudur.
Yerli hali arasnda Orta Aal da adlanr. Oykonimin birinci komponenti r-nun
razisindki Aal adlanan yaay mntqsini bir-birindn frqlndirmy
xidmt edir.
kinci Alxasova bax: Alxasova.
kinci Albyli oyk, mr. Zngilan r-nunun Albyli i..v.-d knd.
Hkri aynn sahilind, Brgad silsilsinin tyinddir. Kemi ad
Balabyli olmudur. Yaay mntqsini Adam r-nunda vaxtil mvcud olmu
Albyli kndindn kb glmi aillr salmlar. Kndin razisi vvllr
Albyli kndin mxsus yaylaq yeri olmudur.
kinci Alcanl oyk., mr. Zrdab r-nunun al i..v.-d knd. irvan
dznddir. Qarabadan glm aillrin mskunlamas nticsind
yarandndan Qaraba Alcanls da adlanr. Oykonimin birinci komponenti
razidki Alcanl adlanan yaay mntqlrini bir-birindn frqlndirmy
xidmt edir.
kinci Aral oyk., mr. Ada r-nunun Xosrov i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yaay mntqsi XIX srd msabad kndindn xm aillrin
Aral adlanan torpaq razisind mskunlamas nticsind yaranmdr. Bu
torpaq sahsi xzin torpa olduundan Aral (yni "frqli, ayrlm") adlanrd.
Oykonimin birinci komponenti kndi eyniadl digr yaay mntqsindn
frqlndirmy xidmt edir.
kinci Aratknd bax: Aratl-Curulu.
kinci Aql oyk, mr. Beylqan r-nunun Eyvazallar i..v.-d knd.
Mil dznddir. Yaay mntqsi kemi Aql (indiki Birinci Aql)
kndindn xm aillrin burada mskunlamas nticsind yaranmdr.
Oykonim hsevnlrin aql tirsinin adn ks etdirir.
kinci Bilcik oyk., mr. ki r-nunun Aa Gynk i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi XIX srd Bilcik (indiki

362
Birinci Bilcik) kndindn xm aillrin pay torpaqlarnda mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonimin birinci komponenti onu eyniadl digr knd
adndan frqlndirmk n lav edilmidir.
kinci aan oyk., mr. amax r-nunun Ddgn i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi kemi aan Mmmdslimli (indiki
Birinci aan) kndindn xm aillrin burada mskunlamas nticsind
yaranmdr.
kinci Dram oyk, mr. Babk r-nunun Nehrm i..v.-d qsb.
Araz ay drsinddir. Yaay mntqsi 1964-c ild Dram d.y.
platformas yannda salnm v eyniadl knddn frqlndirmk n kinci
Dram adlandrlmdr.
kinci rbcbirli oyk, mr. Gyay r-nunun hadt i..v.-d knd.
irvan dznddir. Yaay mntqsi r-nun razisind mskunlam
rbcbirli tayfasna mxsus kndlrdndir. Oykonimin birinci komponenti
frqlndirici xsusiyyt malikdir.
kinci mamverdili bax: Qarallar.
kinci Qala oyk, mr. Bak hri, zizbyov r-nunda qsb. Yaay
mntqsi Byk Vtn mharibsindn sonrak illrd Bak-Sabunu d.y.
xttindki stansiya sasnda yaradlm v Qala qsbsindn frqlndirmk
n kinci Qala adlandrlmdr.
kinci Qaradmiri oyk., mr. Brd r-nunun Qaradmiri i..v.-d
knd. Qaraba dznddir. Oykonimin birinci komponenti r-nun razisind
qaradmiri tayfasnn mskunlad eyniadl yaay mntqlrini
frqlndirmy xidmt edir.
kinci Qaral oyk, mr. Neftala r-nunun Yuxar Qaramanl i..v.-d
knd. Cnub-rqi irvan dznddir. Yaay mntqsi r-nun razisind
mskunlam qaral tayfasnn sald kndlrdn biridir.
kinci Mahmudlu oyk, mr. Fzuli r-nunun hmdbyli i..v.-d
knd. Dznlikddir. Yaay mntqsi kemi Mahmudlu kndindn ayrlm
aillrin sald knddn biridir. Oykonimin birinci komponenti yaay
mntqsini Birinci Mahmudlu v nc Mahmudlu kndlrindn
frqlndirmy xidmt edir.
kinci Meyniman oyk, mr. Hacqabul r-nunun Kalinovka i..v.-d
knd. irvan dznddir. Kemi ad Bin Meyniman olmudur. Yaay
mntqsi Meyniman (indiki Birinci Meyniman) kndindn ayrlm aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr.
kinci Milli oyk, mr. Klbcr r-nunun Snqkils i..v.-d knd.
Trtr aynn sahilind, Qoda dann yamacndadr. Yaay mntqsi XIX
srin sonunda Milli (indiki nc Milli) kndindn ayrlm aillrin
mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonimin birinci komponenti
frqlndirici xsusiyyt malikdir. kinci komponent is etnotoponimdir.

363
 kinci Ngdi oyk, mr. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraayn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsi r-nun razisind
nisbtn yeni salnan kndlrdndir. Ngdi tat dilind "yeni knd" demkdir.
Oykonimin birinci komponenti frqlndirici xsusiyyt malikdir.
kinci Paal oyk, mr. Hacqabul r-nunun Udullu i..v.-d knd.
Pirsaat aynn sahilind, Lngbiz silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi
XIX srin axrlarnda Paal (v ya Paalknd) kndindn km aillrin
mskunlamas nticsind yaranm v kinci Paal adlandrlmdr. Kemi
kndin ad is Birinci Paal kimi rsmildirilmidir.
kinci Smdxanl oyk, mr. Masall r-nunun rf i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Yaay mntqsi XIX srd Smdxanl (indiki
Birinci Smdxanl) kndindn xm bir qrup ailnin mskunlamas
nticsind yaranmdr.
kinci ahsevn oyk, mr. Beylqan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi Qarabada mskunlam ahsevn tayfa
birliyin mnsub aillrin saldqlar kndlrdndir. Oykonimin birinci
komponenti bu kndi Acabdi r-nundak eyniadl (Birinci ahsevn) knddn
frqlndirmy xidmt edir.
kinci xl oyk, mr. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. 1950-ci ild r-nun razisindki Sarvlli v Dllr kndlrinin
genilnrk birlmsi nticsind yaranm bu yaay mntqsi
yaxnlndak eyniadl kndin ad il xl adlandrlm, sonralar bu kndlr
birinci v ikinci komponentlri il frqlndirilmidir. Oykonimin ikinci
komponenti etnotoponimdir.
kinci ordhn oyk, mr. Ada r-nunun Qsil i..v.-d knd. Kr-
Araz ovalndadr. Yaay mntqsi kemi ordhn (sonralar Birinci
ordhn) kndindn ayrlm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
1992-ci ildn kndin ad Bylik oykonimi il vz olunmudur.
kinci Tk oyk, mr. Lan r-nunun Qankaha i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Tq dann tyind yerln iki yaay mntqsi
dan ad il Birinci Tq v kinci Tq adlandrlmdr.
kinci Tiyaqan oyk, mr. Masall r-nunun Hikdr i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Yaay mntqsini kemi Tiyaqan (indiki Birinci
Tiyaqan) kndindn ayrlm aillr salmlar. Oykonimin birinci komponenti
frqlndirici xsusiyyl malikdir, ikinci komponenti is tdqiqatlar trfindn
tal dilindki "teoni" sznn "tikanlq" v ya "tiyhoni" sznn "yri bulaq"
mnas il izah olunur.
kinci Udullu oyk, mr. Hacqabul r-nunun Udullu i..v.-d knd.
Pirsaat aynn sahilind, Lngbiz silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi
XIX srd Udullu (indiki Birinci Udullu) kndindn km bir qrup ailnin

364
burada mskunlamas nticsind yaranmdr. ahsevnlrin udullu tayfasnn
ad il bal olan kndlrdndir.
kinci Yeddioymaq oyk, mr. Masall r-nunun Yeddioymaq i..v.-d
knd. Lnkran ovalndadr. Yaay mntqsi XIX srin sonlarnda
Yeddioymaq (indiki Birinci Yeddioymaq) kndindn xm aillrin burada
mskunlamas nticsind yaranmdr. Birinci v ikinci komponentlri
eyniadl iki kndi bir-birindn frqlndirmy xidmt edir.
kinci Yeniyol oyk, mr. smayll r-nunun Tzknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi XX srin ortalarnda Yeniyol (indiki
Birinci Yeniyol) kndindn xm aillrin burada mskunlamas nticsind
yaranm v kinci Yeniyol adlandrlmdr. Yeniyol komponenti rmzi olaraq
verilmi adlardandr.
kinci Yzbal oyk, mr. Adam r-nunun Xndrstan i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Yaay mntqsi XIX srd Yzbal (indiki Birinci
Yzbal) kndindn xm aillrin burada mskunlamas nticsind
yaranmdr. Oykonimin ikinci komponenti etnotoponimdir.
kinci Zabrat oyk, mr. Bak hri Sabunu r-nunda knd v d.y.
stansiyas. Aberon yarmadasndadr. Yaay mntqsi XX srin 30-cu
illrind elektrik d.y. xttinin istismara verilmsi nticsind yaranm, knd
eyniadl digr yaay mntqsindn frqlndirmk n kinci Zabrat
adlandrlmdr.
qal-Kit hidr., mr. Ordubad r-nu razisind ay. Hidronim, qd. trk
dillrinin materiallarna gr, "silib aparan" kimi izah olunur. Gman ki, bu ad
ayn tez-tez daaraq traf datmas il laqdar verilmidir.
qnati da or., mr. Bak arxipelaqnn adalarndan biri. Sngi-Muan
adasndan c.-.-d yerlir. Oronim Xzri tdqiq edn rus dnizilri trfindn
mqdds qnatinin rfin adlandrlmdr.
qondunax hidr., mr. Lan r-nu razisind ay. Hidronim razidki
Abulaqay su hvzsinin krd dilin trcm olunmu addr.
qr oyk., sad. Quba r-nunun Alekseyevka i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonimi tdqiqatlarn bir qismi qd. rrk dillrind "drg,
dayanacaq yeri" mnasnda ilnn uqruq sz il, baqa bir qismi is qd. trk
tayfalarndan biri olan iqrak/uqrak tayfasnn ad il laqlndirir.
lanca or., dz. mkir r-nu razisind da. Oronimin sli lanlcadr.
Dan ad "ilan ox. olan" mnasndadr.
landa or., mr. 1. Culfa r-nu razisind da. Hn. 2412 m. Qdim
ad Salta olmudur. Bu ad onun drd trfdn sldrm sal qayadan ibart
olmas il laqdardr. Zirvsi haa olduuna gr Haada, bzi dbiyyatlarda
is lanlda adlanr; 2. Klbcr r-nu razisind da. Acaknd kndindn c.-da
yerlir. Hn. 2467 m. Dalarda tez-tez grnn ilanlara gr dalar bel
adlandrlmdr. Oronimlrin ilanl tayfa ad il bal olmas da istisna deyil.

365
 lanl oyk, sad. Qobustan r-nunun Drknd i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, oykonim trkdilli ilanl tayfasnn
ad il baldr. Trkmnlrin ersar tayfasnn bir qolu da ilanlar adlanr. Bel
gman etmk olar ki, hmin tayfann totemi ilan olduu n bu ad damdr.
Eyniadl yaay mntqlri Cnubi Sibird, Smrqnd vilaytind v
Ermnistanda da qeyd alnmdr.
lanl or., sad. Fzuli r-nu razisind da. Dan adnn etnotoponim
olduu gman edilir.
ldrsiay hidr., mr. smayll r-nu razisind ay. ay z adn
eyniadl drdn almdr. Dr is buradak isti sulu min. bulaqlar olduu n
bel adlandrlmdr. Trk dillrind ili "ilq", "isti" demkdir.
ldrm or., sad. Lan r-nu razisind Mxtkn silsilsind zirvdir.
Yerli hali trfindn formasna gr Yeddiblk d adlanr. Da burada tez-tez
ildrm axmas il laqdar bel adlandrlmdr.
ldrmsu hidr., mr. Lan r-nu razisind ay. Hocazsu aynn sa
qoludur. Dar drlrdn axr. Balancn ldrm dandan ald n bel
adlandrlmdr.
ldrmvurandaor., mr. Klbcr r-nu razisind da. Dan
zrind tez-tez ildrm axdndan da bel adlandrlmdr.
lc hidr., dz. Lerik r-nu razisind ay. Gncv aynn qoludur.
ay axd l drsinin ad il ldray da adlanr. Hidronim qd. trk
dillrindki ilc (aydn, ffaf, ox tmiz) szndn olub, "ffaf sulu ay"
mnasn ifad edir.
lx or., sad. amax r-nu razisind da. Pirsaat aynn sol
sahilinddir. Hn. 673 m. Da kemid amax qzasnda maldarlqla mul
olmu ilx tayfasna mxsus yaylaq yurdu olduu n bel adlandrlmdr.
lx oyk, sad. 1. Asu r-nunun Qaraqoyunlu i..v.-d knd. irvan
dznddir. Kemi ad lx licanl olmudur. Yaay mntqsi ahsevn
tayfa birliyin daxil olan ilxlarn bir qrupuna balq edn lican adl xs
trfindn salnd n bel adlandrlmdr; 2. Xamaz r-nunun Qalaqan
i..v.-d knd. Samur-Dvi ovalndadr. Kndin kemi ad lx Hsn
fndi olmudur. Quba xanlar trfindn xanln qazs Hsn fndiy
balanm v vergilrdn azad edilmi ilx tayfasnn mskunlad knd
olmudur. Sonralar oykonimin trkibindki Hsn fndi komponenti
atlmdr; 3. Xamaz r-nunun Niyazabad i..v.-d knd. Samur-Dvi
ovalndadr. Kndin kemi ad Mmmdxan lx olmudur. Mmmdxan
hmin kndd mskunlam ilx tayfasna mnsub aillrin basnn ad
olmudur.
lxlar oyk., sad. 1. Adam r-nunun Gllc i..v.-d knd. Datyi
raziddir; 2. Trtr r-nunun Azad Qaraqoyunlu i..v.-d knd. Datyi

366
raziddir. Yaay mntqlri ilxlar tayfasnn mskunlamas nticsind
yarandndan bel adlandrlmdr.
lxda or., mr. Sumqayt hri razisind da. Sumqayt aynn sol
sahilind yerlir. Hn. 336 m. Da bu razid bir zamanlar at ilxlan saxland
n bel adlandrlmdr.
lxdr hidr., sad. Xanlar r-nu razisind ay. Krkayn sa
qoludur. ay axd lxdrnin ad il adlandrlmdr. lxdr bir zamanlar
Gnc xanlna mxsus at ilxlarnn saxland yer olmudur.
Ixsu hidr., mr. Lan r-nu razisind Minknd min. bulaqlarnn
digr addr. Tdqiqatlar bu hidronimi lqsu adnn thrif olunmu formas
hesab edirlr.
lis hidr., sad. Xocal r-nu razisind ay. Qarqar aynn
hvzsindki iki kiik da aynn qovuaraq birg axd ayn addr. Qd.
trk dillrind ilis/ili "bir-birin sarlmaq, grmk" mnasnda ilnmidir.
lis oyk., sad. Xocal r-nunun Almal i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinddir. Yaay mntqsi XIX srd Cnubi Azrb.-nn Qarada
mahalndan kb glmi ermni aillrinin lis adl yerd mskunlamas
nticsind yaranmdr. lis Qarqar ay hvzsindki iki ayn qovuduu
yerin addr. Bu yerdn balanan ay da eyni ad dayr. 1992-ci ildn kndin
ad Qaraktk kimi rsmildirilmidir.
lisu or., sad. Qax r-nu razisind da. Dan ad yaxnlndak
kndin adndan alnmdr.
lisu hidr., mr. Qax r-nu razisind min. bulaqlar. lisu kndindn 5
km. .-d Hamam-ay drsind Moxbulaq, Olanbulaq v Qzbulaq adl
hrartlri 30 drcy atan kkrdl 3 isti bulaqdr. Bu bulaqlarn suyu
birlrk Hamamsu ayn ml gtirir. Qdimdn qadnlarn (Qzbulaq) v
kiilrin (Olanbulaq) yel xstliyindn malic olunduu yerdir. Hidronim
qpaq sz olan il (isti) v su szlrindn dzlib, "isti su" demkdir. Trk
dillrind ilisu hm d "yel suyu" mnasndadr.
lisu oyk, sad. Qax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Krmk aynn
sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndadr. Azrb.-mn qd. yaay
mntqlrindn olan bu knd bir zamanlar Dastann Saxur r-nundan kb
glmi saxurlarn v yerli azrb.-larn lisu adl yerd mskunlamas nticsind
yaranmdr. 1562-ci ild Sfvi hkmdar I Thmasibin (1524-76) frman il
lisu sultan hququ alan Saxur bylri XVII srdn sultanln mrkzini lisuya
krmdlr. Yaay mntqsi buradak lisu bulaqlarnn ad il
adlandrlmdr.
li bax: rur.
li buxtas or., mr. Xzr hvzsinddir. Kemi ad Bibiheybt
buxtas olmudur. Bu razid neft istismarna hl inqilabdan vvl tbbs
gstrilmidi. Sovet dvrnd buxta primitiv l sulu il torpaqla

367
doldurulmudu. 1923-c ilin aprelind burada ilk neft quyusu fontan vurmudu.
Boleviklrin tbbs il buxta V..Leninin rfin adlandrlmd. Memorial
toponimdir. Buxta kiik krfzdir.
li portu bax: Port li.
lyasllar bax: Elyasllar.
mamba oyk., sad. Cbrayl r-nunun Cbrayl qsb i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. manba klind d ilnir. Yaay
mntqsini kemi Mirzcanl kndindn km aillr mamquluby adl
xs mxsus mamba adlanan razid saldqlar n bel adlandrlmdr.
mambinsi oyk, mr. Klbcr r-nunun Orta Qaraanl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. sli manbinsidir. Yaay mntqsi man adl xs
mxsus bin yerind salndna gr bel adlandrlmdr. 1961-ci ildn knd
yerini dyirk Trtr aynn sahilindki hmdolunun am deyiln yer
kmdr. Ona gr d knd yerli hali arasnda hmdolunun am da
adlanr.
mamqulubyli oyk., sad. 1. Acabdi r-nunun Hindarx i..v.-d
knd. Qaraba dznddir; 2. Adam r-nunun Quzanl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir; 3. Brd r-nunun Yeni Daknd i..v.-d knd. Qaraba dznddir.
XIX srin vvllrind 104 aildn ibart olan qaradolaq tayfasna mnsub
aillr indiki Adam r-nu razisind mskunlamd. ar hkumti hmin
aillrin idarsini 5 il rzind mamqulu by vermidi. Bundan sonra
mamqulubyli adlanan hmin qaradolaq aillri sonralar mxtlif yerlrd
mskunlaaraq bir ne eyniadl knd yaratmdlar.
mamquluay hidr., mr. ahbuz r-nu razisind ay. Hidronim
imamqulular nslinin ad il bal olub, etnotoponimdir.
mamquluknd oyk., mr. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qusar maili dznliyinddir. Yaay mntqsini mamqulu adl xs sald
n bel adlandrlmdr. Eyniadl ay Xamaz r-nundan axb Xzr dnizin
tklr. Oykonim v hidronim manquluknd variantnda da qeyd alnmdr.
mamqulular oyk., sad. ua r-nunun rlan i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yaay mntqsi imamqulular nslinin mskunlamas nticsind
yaranmdr. Hmin razid bu nslin ad il bal olan me v min. bulaq da
var.
maml oyk, sad. Qbl r-nunun Mirzbyli i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Yaay mntqsini imaml nslin mnsub aillr
sald n bel adlandrlmdr.
mamverdili oyk, sad. Beylqan r-nunun Bnyadl i..v.-d knd. Mil
dznddir. Ken srin 90-c illrindk r-nun razisind Birinci v kinci
mamverdili ad il iki knd olmudur. 1991-ci ildn kinci mamverdili kndi
Qarallar ad il rsmildirildikdn sonra Birinci mamverdili kndi d

368
mamverdili adlandrlmd. Yaay mntqlri imamverdili nslin mnsub
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
manlar oyk, sad. Lan r-nunun lv i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kndin ad orada mskunlam imanlar nslinin ad il baldr.
manl oyk, sad. Masall r-nunun axrl i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. Kemid Tal-Lnkran zonasnda maldarlqla mul olmu
pirembel (pirimbel) tayfasnn beinci qoluna mxsus alt ailnin bas
Krblay man xan adl xs olmudur. XIX srd hmin aillrin
oturaqlamas nticsind yaranm knd d bu aillrin mnsub olduu qolun
ad il imanl (Krblay mann adndan) adlandrlmdr.
mart Qrvnd oyk, mr. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Adaban aynn sahilind, Murovda silsilsinin tyinddir. Kndi Qarabada
yaam qrvnd tayfasna mnsub aillr salmlar. Oykonimin birinci
komponenti imart (vaxtil burada mvcud olmu mlk iardir) sz yaay
mntqsini eyniadl digr kndlrdn frqlndirmk n artrlmdr.
mdray hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. Hidronim mdr
(ayn axd drnin ad) v ay komponentlrindn dzlib, ayn axd
drnin adn dayr. Qd. trk dillrind im "xalq tbabtin aid drman,
trkar, tbii drman" mnasnda ilnir. Grnr, bu drd malicvi otlar,
bitkilr yetidiyindn dr bel adlandrlmdr.
mirli oyk., sad. Brd r-nunun Xanrb i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. mirli variantnda da qeyd alnmdr. Yaay mntqsi 1948-ci
ild dadlmd. 1951-52-ci illrd Ermnistandan qanunsuz olaraq
krlm azrb. aillri orada mskunladqdan sonra dalm kndin ad
yeni yaay mntqsin verilmidi. mirli far tayfasnn bir qolu olan
eymurlarn adnn yerli tlffz uyunlam formasdr.
mili oyk. sad. 1. Azrb.-da inzibati r-n. Kr-Araz ovalnn c.
hisssind, Mil v Muan dzlrind yerlir. R-nun razisi hamar ovalq olub,
sasn Arazn kntlrindn ml glmidir. R-nun razisindn Araz ay
keir. Kemi ad Qaradonlu olmudur. Mrkzi mili hridir; 2. Azrb.-da
hr, eyniadl inzibati r-nun mrkzi. Araz aynn sahilind, Mil dznddir.
hr d.y. stansiyas sasnda yaranmdr. Stansiya is XIX srin ortalarnda
yaxnlqdak mili obasnn ad il adlanmdr. 1938-ci ild r-n mrkzinin
Qaradonludan miliy krlmsi il laqdar yaay mntqsi traf
kndlrdn kb glmi aillr hesabna bym, vvlc tq., sonra is hr
olmudur. R-n v hr trk mnli imili tayfasnn adn dayr.
nc oyk, sad. 1. Gyay r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir; 2. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Ba Qafqaz silsilsinin
tyinddir. Yaay mntqlri qpaqlarn nc tayfa ad il baldr.
ncay hidr., mr. 1. Cbrayl r-nu razisind ay. Arazn sol qoludur.
Mnbyini Qaraba silsilsinin c. qurtaracandan (1370 m. yksklikdn) alr;

369
2. Clilabad r-nu razisind ay. Mnbyini Alaar-Burovar silsilsindn (600
m. yksklikdn) alr, Kirov krfzinin iyilliklrind itir. Yayda quruyur; 3.
Trtr v Yevlax r-nlar razisind ay. Mnbyini Murovda silsilsinin .
yamacndan (2580 m. yksklikdn) alr. Yuxar axarnda drin dar drlrdn
axr. Kr ayna atmr. ayn stnd Glstan kndi yaxnlnda kicik SES
tikilmidir. Hidronimlrin qpaqlarn nc tayfa adndan yarand gman
edilir.
ncl or., mr. Cbrayl r-nu razisind, Kiik Qafqazn c.-.
tyind dz. Gyan lnn q. hisssini tkil edir. Dz ncayn (Arazn
qolu) sahili boyunca uzand n bel adlandrlmdr.
ncda or., mr. ki r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin c.
yamacnda, in v Ki aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 1750 m. Oronim
inc/nc (etn.) v da komponentlrindn dzlib, etnotoponimdir.
ncqol hidr., mr. Cbrayl r-nu razisind ay. nc aynn qoludur.
Hidronim nc (ay ad) v qol (ay qolu) komponentlrindn dzlib, "nc
aynn qolu" mnasndadr.
ncsu hidr., mr. Qazax r-nu razisind ay. Krn sa qoludur. kinci
xl kndi yaxnlnda Krl birlir. ay axd nc drsinin ad il
adlandrlmdr. Yerli halinin mlumatna gr, aya bu ad dayaz, xrda
olmasna v yay aylarnda qurumasna gr verilmidir. Tdqiqatlar is nc
drsinin adn qdimdn burada mskunlam qpaqlarn nc tayfas il
balayrlar.
ncilli oyk, sad. Clilabad r-nunun Xlilli i..v.-d knd. Qarabalaca
aynn sahilind, Burovar silsilsinin tyinddir. Kemi ad Hseyn nclu
olmudur. Yaay mntqsini XIX srd Cnubi Azrb.-dan ltik tarlalarnda
muzdla ilmy glmi mnc qpaqlarn nc tayfasna mnsub aillr
salmdlar. Bu aillrin bas is Hseyn adl xs olmudur.
ncir oyk., sad. Bak hri zizbyov r-nu razisind, Bak-
Mrdkan elektrik d.y. xttind stansiya. Aberon yarmadasndadr. sli
ncirlikdir. razidki ncir balarnn oxluuna gr stansiya bel
adlandrlmdr.
nkboan oyk, sad. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd. ahda
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi hmin razidn axan eyniadl ayn
adn dayr.
nkboanay hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. Zym aynn
qoludur. Yerli halinin mlumatna gr, aya ad kemid daqn zaman ayn
naxr aparmas v inklrin boulmas hadissi il bal verilmidir.
nkay hidr., mr. Lan r-nu razisind ay. ay z balancn
nkda zirvsindn ald n bcl adlandrlmdr.
nkda or., mr. Klbcr r-nu razisind da. Acaknddn c.-dadr.
landa da adlanr. Da razidki nk qayas adl oroqrafik obyektin adn

370
dayr. ox gman ki, dan razisi inklr n otlaq yeri olduundan bu ad
almdr.
ngiloy Ktkl oyk., mr. Qax r-nunun libyli i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Kemid r-nun razisind Ktkl adl
knd olmudur: ngiloy Ktkl, Lkit Ktkl v li Sultan Ktkls.
Ktkl komponenti Azrb.-nn m. blgsind v Qarabada yaylm qd. trk
mnli ktk/ktk/ktk tayfa ad il baldr. ngiloy is Azrb.-nn m.-q.
zonasnda yaayan v grc dilind danan etnik qrupun addr. sl ad yeni
geloy olan bu etnik qrup kemid xristian olmu, XVIII srd islam dinini
qbul etmidir. Tdqiqatlara gr, geloylar I srdn Albaniyada mlum olan
gel tayfasnn varislri hesab olunurlar. Geloylarn yaad razi erkn orta sr
mnblrind Gelavu kimi qeyd alnb. Hazrda azrb.-lar ingiloylar qeloy,
saxurlar gelavu, avarlar is geloyu adlandrrlar.
nlida or., mr. Goranboy r-nu razisind da. Oronim in (trk
dillrind "yaran", "maara", "heyvan yuvas") v da szlrindn dzlib
(burada -li mnsubluq bildirir), "maaral da, maaras olan da" mnasndadr.
nilli oyk., sad. Clilabad r-nunun ilvng i..v.-d knd.
Ovalqdadr. sli nalldr. XII-XIII srlrd ouz tayfalarndan biri kimi ad
kiln inalllar Slcuq hkmdar brahim naln (XII sr) nsli hesab edilir.
Orta srlrd Cnubi Azrb. razisind yaayan inalllar XVII srd
ahsevnlrin dmirili qolunun trkibin daxil olmular. XIX srd Lnkran
qzasnda 12 aildn ibart bir el olan inalllar, grnr, bu yaay
mntqsind mskunlamlar.
njenertp or., mr. Clilabad r-nu razisind Alaar-Burovar
silsilsinin m.-q. qurtaracanda zirv. Bolqarayn sa sahilinddir. Hn. 625
m. Oronim dada mhndislrin apardqlar geoloji axtarlara gr bel
adlandrlmdr.
nstitut oyk., sad. Samux r-nunun oban Abdall i..v.-d fhl
qsbsi. Gnc aynn sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Yaay
mntqsi Azrbaycan Elmi-Tdqiqat Pambqlq nstitutunun v Zaqafqaziya
Man-Snaq Stansiyasnn birlmi qsblrindn ibart olub, 1964-c ildn
razisindki elmi-tdqiqat institutunun ad il adlandrlmdr.
olada hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. Hidronim io (trk
dillrind "tmiz su, bulaq suyu, mnb") v lada/loda (tal. "anq")
komponentlrindn dzlib, "anq su" mnasndadr.
ori bax: Qabrr ay.
ori or., sad. Xanlar r-nu razisind da. Oronim eyniadl ayn
adndan yaranmdr.
ranl Banksi or., mr. Xzrd dayazlq. Qonu ran slam
Respublikasnn adndan yaranmdr.

371
 ran oyk., sad. Lan r-nunun Khnknd i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Oykonim aran (ardc aac) szndn olub, "ardcl yer"
mnasndadr. Trk dillrind ardc aacna "ara" da deyilir. Trkdilli xalqlarn
toponimiyasnda Aran toponimi geni areala malikdir.
rmal oyk., sad. mkir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kndin razisi irmal tayfasna mnsub olduundan hmin tayfann
adn dayrd. XIX srd burada yerln alman aillri onu Enenfeld, 1930-
cu illrd is Engelsknd adlandrmdlar.l992-ci ildn kndin vvlki ad brpa
olunmudur.
sa bula hidr., mr. ua r-nu razisind bulaq. ua hrindn 2
km., aral, dniz sviyysindn tqr. 1500 m. hndrlkd, meddir. Azrb.
tbitinin incilrindn saylr. Yerli halinin mlumatna gr, bulaq XVIII srd
ilk df onu qaln melikd z xarm sa adl biininin adn dayr.
saknd oyk., mr. Tovuz r-nunun Qribli i..v.-d knd. Zym
aynn sahilind, Kiik Qafqazn yamacndadr. Oykonim sa (.a.) v knd
komponentlrindn dzlib, "sann kndi" mnasndadr. Yerli hali kndi
qeyri-rsmi olaraq Aa v Yuxar saknd ad il adlandrr.
saqba hidr., sad. Zrdab v Acabdi r-nlarnn razisind gl. Su
hvzsi adn razidki eyniadl yaay mntqsindn almdr.
saqba oyk., sad. Zrdab r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irvan dznddir. Yaay mntqsi Kr ay sahilind
yerln killiyin (cr tut ba) saq adl xs mxsus hisssind yerldiyi
n bel adlandrlmdr. saba variantnda da qeyd alnmdr.
saql oyk, sad. Cbrayl r-nunun Havuslu i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi Ermnistann Dstkert kndinin zlzl
nticsind dalmasndan sonra (1931-ci il) halinin kb glmsi nticsind
yaranmdr. Knd XIX srd Zngzur qzasnda yaayan xocaisaql tayfasna
mnsub olan saql qlanda salnd n qlan ad il adlandrlmdr.
saqlgirm oyk, sad. Balakn r-nunun ambul i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. saqlgrm variantnda da qeyd alnmdr. Yerli
halinin mlumatna gr, vaxtil kndin razisind Mazm aynn keidi (yerli
hali ay keidini girm adlandrr) yaxnlnda saq adl xsin binsi olmu v
keid d onun ad il saqlgirm adlanmdr. Sonralar burada salnan knd d
hmin ad qbul etmidir.
salar oyk., sad. Adam r-nunun ftli i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Knd isalar nslin mnsub aillr trfindn mskunlad n
bel adlandrlmdr.
sal oyk, sad. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Axnca
aynn sahilind, ahda silsilsinin tyinddir. Yerli halinin mlumatna
gr, XIX srin ortalarnda Qazax qzasnn Qraq Salahl kndindn sa adl
xs bir qrup ail il birlikd Gdby qam v Qzltorpaq adl yerd

372
mskunlamd. Bir qdr sonra oraya krln ruslar Saratovka v vanovka
kndlrini yaratdlar. sa is z vladlar il oran trk edrk indiki kndin
razisind mskunlam v yeni yaranm yaay mntqsi d onun ad il
adlandrlmd. Kndin halisinin byk ksriyyti sann oullarnn
nsillridir.
sgndrbyli oyk., sad. Zngilan r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Kemi ad Dmirilr olmudur. Yaay mntqsi
dmirilr nslinin mskunlamas nticsind yaranmdr. sgndrby kndd
mskunlam dmirilrin bas olmudur. Knd sonralar onun ad il
adlandrlmdr.
si oyk.. sad. Masall r-nunun Qodman i..v.-d knd. Vil aynn
sahilind, Lnkran ovalndadr. Kemi ad siby olmudur. Yaay
mntqsi siby mxsus aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Yerli hali trfindn Bykndi d adlanrd. Sovet hakimiyyti illrind
oykonimin trkibindki "by" sz atlmdr.
sitlikay hidr., mr. Asu r-nu razisind ay. sli stilikay
olmaldr. Hidronim istili (kiik qol) v ay komponentlrindn dzlib (-lik
burada oxluq bildirir), "oxlu kiik qollar olan ay" mnasndadr.
skndrli oyk., sad. mkir r-nunun Tzknd i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. nqilabdan vvl Cnubi Azrb.-nn Qarada v Mekin
yaltindn glrk traf kndlrd rncbrlik edn haliy 1925-ci ild knd
salmaq n mlkdar Qasmn yeri adlanan razid torpaq sahsi verilmidi.
Yaay mntqsi Sovet hakimiyyti illrind V..Leninin rfin Leninabad
adlanrd. 1994-c ildn kndin ad skndrli kimi rsmildirilmidir.
skot or., sad. Xocal r-nu razisind da. Oronim trk dillrindki
iskit (fit, fit alan) sznn yerli tlffz variant olub, Fitda (smayll r-nu)
oroniminin sinonimidir.
slamda or., mr. Sumqayt hri razisind da. Pirkkl
kndindn q.-d yerlir. Hn. 317 m. Oronim slam (.a.) v da
komponentlrindn dzlib. ox gman ki, dan razisi slam adl xs
mxsus otlaq yeri olmudur.
smaylabad oyk., mr. Yevlax r-nunun Nemtabad i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Yaay mntqsini 1918-ci ild Ermnistann Ozan,
Veri, Toxaar kndlrindn milli qrn zaman qab glmi v bir mddt
Tovuz r-nunda yaadqdan sonra 1928-ci ild indiki razid mskunlam
azrb. aillr salmlar. Knd vaxtil orann abadlamasnda xidmti olmu
smayln (Brd r-n sovetinin sdri) ad il adlandrlmdr.
smaylby Qutqanl gl hidr., mr. Qbl r-nu razisind gl.
Gl Azrb. yazs, general smaylby Qutqanlnn (1806-69) ad il
adlandrlmdr. Memorial toponimdir.

373
 smaylbyli oyk., dz. 1. Adam r-nunun Babanlar i..v.-d knd.
Da tyinddir. Kemi ad Mrzili smaylby olmudur. Yaay mntqsi
Cavanir qzasnda yaam mrzili tayfasna mnsub aillrin bas smayl
byin ad il adlandrlmdr; 2. Trtr r-nunun Evolu i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsini Lan r-nunun Zerti kndindn glmi smayl
by adl xs sald n onun ad il adlandrlmdr. Knddki nsillrdn
biri hazrda zertilr adlanr. Sonralar trafdak Daarl, sgndrbyli v
Sarvanlar kndlri d bu knd birldirilmi, kndin razisini genilndirmilr.
smayll oyk., sad. 1. Azrb-da inzibati r-n. Ba Qafqaz sra
dalarnn c. yamacnda yerlir. Sthi dalqdr. m. hisssi Ba Qafqazn
suayrc xttin qdr (Babada, 3632 m.) ykslir. R-nun razisindn Gyay,
Girdimanay, yriay, Vndam ay v bir ne xrda ay axr. Mrkzi
smayll hridir; 2. Azrb.-da hr, eyniadl r-nun mrkzi. Byk Qafqazn
tyind, yriayn zrinddir; 3. smayll r-nunun Mican i..v.-d knd.
yriayn sahilinddir; 4. Krdmir r-nunun Qarasaqqal i..v.-d knd. irvan
dznddir; 5. Neftala r-nunun Tatarmhl i..v.-d knd. irvan dznddir.
Oykonim yaay mntqlrinin sasn qoymu ismayll nslinin adndan
yaranmdr.
smtli oyk., sad. Bilsuvar r-nunda knd. Dznlikddir. Yaay
mntqsini XIX srd Rusiyadan krlm rus kndlilri Konstantinovka ad
il salmdlar. 1992-ci ildn knd smt Qaybovun rfin smtli ad
verilmidir.
snov oyk., sad. Quba r-nunun Zrqova i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. stinov adnn thrif formasdr. Kndin razisind malic
hmiyytli oxlu min. bulaq var. Kemid bu bulaqlarn yaxnlnda malic
n hovuzu vz edn novlar dzldilirdi. Bunun n ala qazlr, irisi dala
hrlrd. Bulaqlarn suyu arxla bu novlara doldurulur, knarda qzdrlm
dalar oraya tklrd. Yel xstliyi olan adamlar hmin novlarda uzanrdlar.
Tatlar bel novlar vrov, azrb.-lar is istinov adlandrrdlar. Knd bel novun
yaxnlnda salndna gr stinov adlandrlmdr.
snovqlaq oyk, Quba r-nunun Vlvl i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Oykonim snov (knd ad) v qlaq komponentlrindn
dzlmidir, "snov kndinin qla" mnasndadr. Knd vvllr snov
kndin mxsus qlaq yeri olmu, sonralar daimi yaay mntqsin
evrilmidir.
spik or., sad. Quba r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin m.-
.-ind, Qudyalay il Aayn suayrcnda yerlir. Hn. 1101 m.
Tdqiqatlarn ehtimalna gr, oronim trk dillrindki spk v ya aspak
(arml da, keidli da) sznn fonetik variantdr.
spik oyk., sad. Quba r-nunun Tlkran i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kndin ad eyniadl dadan alnmdr.

374
 stibulaq oyk, sad. Klbcr r-nunun ayknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi qonu ayl kndindn km aillrin
stibulaq adl min. bulan yaxnlnda mskunlamas nticsind yaranmdr.
Bir mlumata gr, kndin ad vvllr stbulaq olmudur.
stisu hidr., mr. 1. Astara r-nu razisind malicvi min. bulaqlar.
Astara .-dn 13 km. araldr. Suyunun termik olmas il laqdar bel
adlandrlmdr; 2. Astara r-nu razisind ay. Astara aynn sol qoludur. ayn
drsind min. bulaqlar vardr. stisudr ay da adlanr; 3. smayll r-nu
razisind ay. Qalacq aynn qoludur. ayn ad onun yuxar axar boyunda
stisu bulaqlarnn olmas il laqdardr; 4. Klbcr r-nu razisind min.
bulaqlar. Trtr aynn hr iki sahilind yerlir. Yuxar v Aa stisu
bulaqlarna blnr. Aa stisu bulaqlar oxdebitli 8 bulaqdr. Suyunun dad
turmzdir. mk v malic n istifad edilir. Yuxar stisu bulaqlar 23
bulaqdan ibartdir. Malic v imk n istifad edilir. trafnda kurort
salnmdr. Salyan, Dvi, Quba r-nlarnda da eyniadl termik min. bulaqlar
var.
stisu oyk, sad. 1. smayll r-nunun Qalacq i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Qalacq aynn qollarndan biri olan stisu aynn sahilind
yerldiyin gr bel adlandrlmdr; 2. Klbcr r-nunun eyniadl qsb
i..v.-d tq.; balneoloji kurort. Qaraba yaylasnda, Trtr aynn vadisind,
2100-2200 m. yksklikddir. Yaay mntqsinin ad buradak stisu min.
bulaqlarnn ad il baldr. Min. bulaqlar is 1139-cu ild gcl zlzl zaman
yerin atlamas nticsind ml glmidir.
nay hidr., mr. Dvi r-nu razisind ay. Hidronim Azrb.
dilindki uqun (tat. iqn formasnda tlffz edilir) v ay szlrindn ibart
olub, "sahillri uqun ay, yaranl ay" mnasn bildirir.
xan hidr., mr. Xocavnd r-nunda ay. Quruayn sol qoludur.
Hidronimin in sznn thrif formas olduu gman edilir.
ql or., sad. Lan r-nu razisind da. Qaraba silsilsinin n
hndr zirvlrindn biridir. Ermnistanla srhdd yerlir. Hn. 2520 m.
Tdqiqatlara gr, dan bann qarl olmas v qarn gn inda parldamas
bu adn yaranmasna sbb olmudur. Oronimi xl nslinin ad il d
balayrlar.
ql oyk, sad. 1. Qubadl r-nunun Muradxanl i..v.-d knd. Hkri
aynn sahilind, datyi raziddir. Kemi ad Ciyciyi olmudur. Zngilan r-
nunda Ciyciyi drsi adl yer d qeyd alnmdr. Knd sonralar eyx rif adl
xsin ad il xl adlanm, sonralar tlffzd ql formasna dmdr.
1937-ci ild yaxnlndak Bindrsi, Damlanc v Narcaq kndlri d bu
knd birldirilmi, kndin razisi xeyli bymdr. Kndin razisindki
khn qbiristanlq hazrda eyx rif qbiristan adlanr; 2. Fzuli r-nunun

375
Ddli i..v.-d knd. Arazboyu dznlikddir. Oykonim xl nslinin ad il
baldr.
tba or., sad. Clilabad r-nu razisind yksklik. Alaar-Burovar
silsilsinin q. yamacndadr. Hn. 211 m. Ykskliyin ba it bana oxadna
gr bel adlandrlmdr.
tdii or., sad. Xzr dnizinin adalarndan biridir. Vaxtil burada
aparlan ekspedisiya zaman it klllri tapld n bel adlandrlmdr.
titala oyk, mr. Balakn r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Katex aynn
sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Knd bel ad onun yerldiyi
talann iti bucaa oxamasna gr verilmidir. Yaay mntqsini Zaqatala r-
nunun liabad kndindn xm aillr salmlar.
vanovka oyk, sad. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Acnohur n dalndadr. Kndd 1840-c ild ar hkumtinin Rusiyann
mrkzi quberniyalarndan krb gtirdiyi mxtlif dini triqtlr mnsub
rus aillri mskunlamdlar. Yaay mntqsi krm kampaniyasna
balq edn rus polkovniki P.N.vanovun adn dayr.
26 Bak komissar r-n. bax: Sbail.
26 Bak komissar tq. b a x: Hsonabad.
28 Aprel bax: Aran.
yirminci bax: Piran.
zmara oyk, dz. Dvi r-nunun Pirbdil i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim rb dilindki izmi (smklr) v fars dilindki ara
(sakinlmk) szlrindn dzlib, "smkllr sakin olduu yer" mnasndadr.
Smkllr v ya stxanllar Azrb. razisind yaylm tayfalardan birinin
addr.

376
 Jj

Janjaru hidr., mr. Lnkran r-nunda ay. Br aynn sa qoludur.

Hidronim ran dillrindki jnga (pas, paxr, cng; mis pas) v ru (su, ay)
komponentlrindn dzlib, "paxrl su, sar suyu olan ay" mnalarn bildirir.
Bu baxmdan hidronim Missuyu (Gdby) aynn ad il sinonimdir.
Jarski bax: irvanl.
Jdanov bax: Bilsuvar.
Jiloy bax: ilov.
Jindi oyk., mr. Lerik r-nunun Bilabnd i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Oykonim tal dilindki jin (aa) v di (knd)
szlrindn dzlib, "aa knd" mnasndadr.
Jiy oyk., sad. Yardml r-nunun rus i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin tyinddir. Oykonim tal dilindki "alt", "aa" mnasnda ilnn
jiy szndndir. Knd da silsilsinin aa hisssind yerldiyi n bel
adlandrlmdr.

377
 Kk

Kabarrda or., mr. Xanlar r-nu razisind da. Oronim

Qarabarrda variantnda da qeyd alnmdr. Dan razisi bir zamanlar kbirli
(kabarl, kbrli) tayfasna mnsub yaylaq yerlrindn olduu n bel
adlandrlmdr. Oronim kabbar (etn.) v da komponentlrindn dzlib,
"kbirlilr mxsus da" mnasndadr.
Kabedda or., mr. Ordubad r-nu razisind da. Azrb.-la
Ermnistan srhdinddir. Oronimin gb (xal, zngin, bzkli, lvan) v da
komponentlrindn ibart olub, dan adnn lvan bitki rty il laqdar
yaranmas ehtimal edilir.
Kaftaranda or., mr. Qobustanda palq vulkan. Ceyrankemz
aynn orta axarndan solda yerlir. Hn. 377 m. Palq vulkannn ad
buradak eyniadl dadan alnmdr. Oronim kaftar (goren), -an (ran dillrin
mnsub cmlik v mkan anlay bildirn k.) v da komponentlrindn
dzlib, "kaftarl da" mnasndadr.
Kaftarl or., dz. Xocavnd r-nu razisind da. miranlar kndindn
m.-dadr. Dan razisi kemid sx melik olduundan orada tez-tez yrtc
heyvan olan kaftara (goren) tsadf edildiyin gr da bel adlandrlmdr.
Kaftor or., dz. Qazax r-nunun c.-.-ind da. Hn. 627 m. Kaftar
variantnda da qeyd alnmdr. sli Kaftarldr. Dan razisind kaftara
tsadf edildiyindn da bel adlandrlmdr.
Kaha oyk, sad. 1. Klbcr r-nunun Kedk i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kndin razisi vvllr Kedk kndinin binsi olmudur. Sonralar
hmin knddn ayrlm aillr burada daimi mskunlamlar. Knd z adn
razisindki qd. kahadan (zaadan) almdr; 2. Lan r-nunun Dal i..v.-d
knd. albayr silsilsinin tyinddir. Kemi ad sgndr kahas olmudur.
Yaay mntqsi XIX srd qarabayraml tirsin mnsub aillrin zlrin
mxsus qlaqlardan birind mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim
kndin razisindki qdim kaha qalqlar il laqdardr.
Kahab hidr., mr. ahbuz v Babk r-nlar razisind ay. Naxvan
aynn sol qoludur. Kahab kndindn aada Naxvan dzn xr v
suvarmada geni istifad edilir. Hidronim kaha (maara) v ab (ran dillrind
"su") komponentlrindn dzlib, "maara suyu" mnasndadr.
Kalafalq oyk, sad. Lan r-nunun Vaqazin i..v.-d knd. rdv
aynn (lv aynn qolu) sahilind, Qaraba silsilsinin yamacndadr.
Yaay mntqsi kemid r-nun razisind mvcud olmu Birinci Caazur
kndindn xm aillrin Kalafalq adlanan yerd mskunlamas nticsind
yaranmdr. Kalafa khn kndin, yaxud mal-qara saxlamaq n tikilmi
pylrin xarabalna; quyuya, qazlm kk yer deyilir. Oykonimin
trkibindki -lq k.-si oxluq v mkan anlay ifad edir.

378
 Kalaayl oyk, dz. Asu r-nunun Padar i..v.-d knd. irvan
dznddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonimin sli Qalaqaynldr, kndin
halisinin Sabirabad r-nundak Qalaqayn kndindn olduqlarn bildirir. 1917-ci
ild trtib olunmu inzibati razi blgsnd Gyay qzasnda Kalaqa
(smayll) v Kalaqayl (Krdmir) adl iki knd qeyd alnmdr. Bunlardan
biri indiki Qalagah, digri is Qalagahl (Kalaayl) kndlridir. Oykonim
"Qalagahdan glmilr" mnasndadr.
Kalininknd bax: Vurun.
Kalinovka oyk, sad. 1. Masall r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Vil
ay sahilind, Lnkran ovalndadr. Kemi ad Nikolayevka olmudur.
1843-c ild Volqaboyundan kb gln rus kndlilrinin mskunlamas
nticsind yaranm yaay mntqsi Sovet hakimiyyti illrind sovet dvlt
xadimi M..Kalininin rfin Kalinovka adlandrlmdr; 2. Sabirabad r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Kr aynn sahilind, irvan dznddir. XIX srd rus
kndlilrinin mskunlad yaay mntqsi Sovet hakimiyyti illrind
M..Kalininin rfin Kalinovka adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
Kalmkov Banksi or., mr. Xzrd dayazlq. Kalmklarn ad il
baldr.
Kalva oyk., mr. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin tyinddir. Oykonim kl (tat. "byk") v va (ova/oba szlrinin
ixtisar olunmu formas) komponentlrindn dzlib, "byk oba"
mnasndadr.
Kamal hidr., sad. Quba r-nu razisind ay. aacq ayn ml
gtirn qollardan biridir. Trk dillrind kamal sznn mnalarndan biri
"axn"dr. ayn mvqeyi bu mnaya uyundur.
Kamall oyk., dz. 1. Lan r-nunun Alxasl i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Kemi ad Bozlu olmudur. Yaay mntqsini Drlyz
mahalndan glmi bozlu tayfasna mnsub aillr salmlar. Kndin q.-indki
kin sahlrindn biri Kamaln uxuru adlanr; 2. Saatl r-nunun Hacqasml
i..v.-d knd. Araz ay sahilind, dznlikddir. Yerli halinin mlumatna
gr, yaay mntqsini Kamal adl xs qoyduundan knd onun adn
dayr. Gman etmk olar ki, bu kndlr ya Drlyz mahalnda vaxtil
mvcud olmu Kamal kndindn kb glmi aillrin gtirdiyi adla, ya da
kamall nslinin ad il adlandrlmdr. Ken srd Tatarstan razisind d
Kamall adl yaay mntqsi qeyd alnmdr. Trk dillrind kamal sz
"qala", "sngr", "axn" mnalarnda ilnir.
Kamandar oyk, sad. mkir r-nunun Badaknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi XIX srd Kamandar mesi adlanan
razid salnmdr. Yerli ha-linin mlumatna gr, Kamandar hmin menin
sahibinin addr.

379
 Kamqaya or., mr. Qax v ki r-nlar razisind da. Acnohur
glndn m.-da yerlir. Hn. 460 m. Qamqaya variantnda da qeyd
alnmdr. Oronim komqaya sznn thrif olunmu formas hesab edilir. Dan
ad trk dillrindki kom (kk, oyuq) v qaya szlrindn dzlib, "oyuqlu
qayas olan da" mnasndadr. Ordubad r-nunda bu oronimin Gmiqaya
variant qeyd alnmdr.
Kamlakan oyk., mr. Astara r-nunun Hamoam i..v.-d knd.
Hamoam ay sahilind, datyi raziddir. Yerli halinin mlumatna gr,
oykonim Kamalakon adnn thrif formasdr. Kamal (.a.) v tal dilindki
kon (evlr) komponentlrindn dzlmi bu toponim "Kamala mxsus evlr"
mnasndadr. Tdqiqatlara gr, kmlkan tal dilind "byrd salnm
evlr, azlqda qalan evlr" mnasndadr.
Kamo oyk., sad. Xanlar r-nunun Azad i..v.-d knd. Azad aynn
sahilind, Saryaln tyinddir. Kemi ad Hacknd olmudur. Yerli halinin
mlumatna gr, vvllr burada Gnc silzadlrindn Hac adl bir xsin
yaylaq yurdu olduuna gr knd bel adlandrlmdr. XIX srd burada glm
ermni aillri yerldirildikdn sonra onlar kndin adn Hacen adlandrm,
1939-cu ild is ermni inqilabs S.A.Ter-Petrosyann inqilabi lqbi olan
Kamo ad il vz etmidilr. Yaay mntqsinin kemi ad zn
qaytarlmdr.
Karaayev Banksi or., mr. Xzrd dayazlq. Qaraayllarn ad il
baldr. Etnotoponimdir.
Karaqlux or., mr. Xocal r-nu razisind da. Kemi ad Daba
olmudur. dbiyyatda Karitalux variantnda da qeyd alnmdr. Oronim
"sthi dalq olan da" mnasndadr.
Karxulu oyk, sad. Cbrayl r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsini XIX srd Qarabadan glmi Allahverdi
v Xudaverdi adl qardalar Karxulu adlanan yerd salmlar. Yerli halinin
mlumatna gr, oykonim Kar Qulu xs ad il baldr. Lakin ken srin
vvllrind Tiflis quberniyasnda Karxun adl da v ayn, Krmda Karqulu
toponiminin qeyd alnmas bu fikri tkzib edir. Qd. trk dillrind karqu/karxu
sz "gzti mntqsi" mnasnda ilnmidir. Oykonimin "gzti mntqsi
olan yer" mnasnda olmasn ehtimal etmk olar.
Karrar oyk, sad. Krdmir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Oykonim ahsevnlrin karrar tayfasnn ad il baldr. Karrar
adl nsil kndd bu gn d yaamaqdadr.
Karvansara hidr., sad. 1. Naxvan MR razisind ay. Axnca
aynn qoludur; 2. ahbuz r-nu razisind min. bulaqlar. Kmr kndindn 7
km. .-d yerlir. ki bulaqdan ibartdir. Bulaq kemid hmin razid mvcud
olmu qd. karvansaraya gr bel adlandrlmdr.
Kasapat bax: Qasapet.

380
 Kaspi dnizi hidr., mr. Xzr dnizinin qdim v ox yaylm
adlarndan biri. Hidronim Qafqaz Albaniyasnda Xzr dnizi sahilind yaam
kaspi tayfasnn ad il baldr. Kaspilrin ad ilk df yunan tarixisi
Herodotun (e.. V sr) "Tarix" srind kilir. Antik dvr mlliflri onlar
haqqnda geni mlumat vermilr. Kaspi tayfalar Makedoniyal sgndrin
qounlarna qar dylrd (e.. IV sr) ran hkmdar Darann trfind
itirak etmidir. Kaspilrin yaadqlar tarixi vilayt Kaspiana adlanrd. Bu
vilayt indiki imali Azrb.-nn razisind Krn Arazla birldikdn sonra
Xzrdk olan hisssindn c.-da yerln dniztraf sahni hat edirdi. rqi
Avropann c.-unu Yaxn rq lklri il birldirn ticart karvan yolu
Kaspiana razisindn keirdi. III srdn sonra bu vilayt Bala-Sakan, sonralar
is hm d Muan adlandrld.
Kass bax: Qas.
Katex hidr., mr. Zaqatala v Balakn r-nlar razisind ay. Qanx
aynn qoludur. Tdqiqatlarn bir qismi hidronimi avar dilindki kats (keid)
v udin dilindki xe ("su" mnasn bildirn ex sznn dyiikliy uram
formas) szlrinin birlmsi kimi "keiddn axan su", yaxud "su keidi"
mnalar il izah edirlr. Bzi tdqiqatlara gr is, ayn ad Azrb. dilindki
gdik (da belind keid, alaq yer) sz il baldr. Hidronimin "ykskdn
axan su" mnasnda olduunu da dnmk olar.
Katex oyk, sad. Balakn r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Katex ay
sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. XVII srd Cnubi Dastandan
glmi avarlarn Katex adlanan yerd mskunlamas nticsind yaranmdr.
razi adn buradan axan Katex aynn adndan almdr.
Katos oyk, sad. Lan r-nunda knd. Da yamacndadr. Yaay
mntqsini XX srin vvllrind yaxnlqdak eylanl kndindn kb
glmi aillr (nbilr, xudular v sdlr nslin mnsub) Katos mesi adlanan
yerd salmlar. Qd. trk dillrind kats "birlmk, qarmaq", kadus
"gzllik", "snt sri" mnalarnda ilnmidir.
Kavdadq oyk, mr. Qubadl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Brgad
v Hkri aylarnn birldiyi yerddir. Yerli hali kndin adn kovxalq
(kndxudaya mxsus) kimi izah edir. Oykonimin ilkin variantnn Kavdoabdq
olduunu iddia edn tdqiqatlara gr, kav (fars. "da keidi, arm"), doab
(iki ay) v -dq (Azrb. dilindki mkan bildirn -lq k.-sinin variant)
komponentlrindn ibart olan bu sz "da keidind iki ayn birldiyi yer"
mnasndadr. Baqa bir mlahizy gr is, kndin ad kavda (fars. "yab"
mnal gvdn szndn) v -dq (-lq k.-si) komponentlrindn dzlib,
"yablar saxlanan yer" v ya "arqlam atlar n ayrlm otlaq, r sahsi"
demkdir.
Kavdar oyk, sad. Cbrayl r-nunun Hacl i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, kndin ad qdim trkdilli qovlar

381
tayfasnn adn ks etdirir. Peeneq tayfalarndan biri olan qovlarn adna
Tovuz, Sabirabad, smayll, Samux v b. r-nlarn toponimiyasnda da rast
glmk mmkndr. Kavdar qovlar etnoniminin yerli tlffz formasdr.
Kavran bax: Gavran.
Kazmabad oyk, mr. Clilabad r-nunun Svetlaya Zarya i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yerli halinin mlumatna gr, kndin sasn Kazm adl xs
qoyduu n bel adlandrlmdr. Oykonim Kazm (.a.) v abad (knd)
komponentlrindn dzlib, "Kazmn kndi" mnasndadr.
Kazml oyk, dz. Tovuz r-nunun atax i..v.-d knd. nqlda
silsilsinin yamacndadr. srik ay kndi iki hissy ayrr. Yaay mntqsi
XIX srd Aa Quu kndindn olan Kazm adl xs mxsus yurdun
yerind salnd n bel adlandrlmdr.
Kbloba oyk, mr. Zaqatala r-nunun Car i..v.-d knd. Ba Qafqaz
silsilsinin tyinddir. Mnblrin mlumatna gr, tqr. XVI-XVII srlrd
Dastann Kabal kndindn kb glmi kabal (kebel) nslin mnsub aillr
Zaqatala r-nunun Car kndind mskunlam, Kebeloba kndinin razisi is
onlarn mvqqti bin yeri olmudur. Sonralar is kebellr burada daimi
mskunlam, knd d bu ad vermidilr. Oykonim "kebellrin obas"
mnasndadr.
Kedr hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. Hidronim trk
dillrindki kel ke/k (yaylaq drgsi, qoyunlar n qlaq yeri) v dr
(ay drsi) komponentlrindn dzlib, "razisind yaylaq drgsi olan
drdn axan ay" mnasndadr.
Kelay bax: Kelda ay.
Kelda or., mr. 1. Aberon yarmadasnda palq vulkan. Masazr
glndn q.-d yerlir. Hn. 114 m.; 2. Adam r-nu razisind da; 3. Gdby
r-nunda sra dalar. Ermnistanla srhd boyu uzanaraq ahda sra dalarn
Murquzda sra dalar il birldirir; 4. Gdby r-nunun q.-ind da.
Ermnistanla srhdd yerlir. Hn. 2435 m.; 5. Klbcr r-nu razisind da.
Qaraba yaylasndadr. Keelda ay mnbyini buradan alr; 6. Qbl r-nu
razisind da. Bum ay il Qaraayn suayrcnda yerlir. Hn. 2873 m.; 7.
ahbuz r-nunda da. Zngzur silsilsinin n yksk zirvlrindn biridir.
Naxvan v rqi Arpa aylarnn suayrcnda, Drlyz silsilsind zirvdir.
Hn. 3115 m. Zirvnin c.-q. yamacnda yksk da gl olan Qanl gl yerlir;
8. ua r-nu razisind arm. Qaraba silsilsinddir. Yevlax-Lan avtomobil
yolu bu armdan keir; 9. Trtr r-nu razisind da. Murovda silsilsind,
Trtr aynn sol sahilind yerlir. Hn. 2292 m. Bu dalarn sthi lpaq, bitki
rtyndn mhrum olduuna gr bel adlandrlmdr.
Kelda ay hidr., mr. Klbcr r-nu razisind ay. Qaraxa
aynn sa qoludur. Mnbyini Keldan yamacndan (3080 m. yksklikdn)

382
alan bu ay tipik da ay olub, dar drlrdn axr. ay eyniadl dan ad il
adlandrlmdr. Kelay kimi d qeyd alnmdr.
Kelkran oyk, mr. Yardml r-nunun Vrgdz i..v.-d knd.
Maman dann yamacndadr. Kndin ad yerli camaat arasnda "kellr
mhllsi" kimi izah olunur. Oykonimin, slind, Gclkran variantnda
olduunu iddia edn tdqiqatlar onu tal dilindki k (ev), cl (drin) v kran
(knd) szlrindn (- bitidirici saitdir) ibart, Tal zonasna mxsus xsusi ev
tipinin ad kimi yozurlar. Bzi tdqiqatlara gr is, oykonim "dam olmayan,
st aq evlr" mnasndadr.
Kelmuradl Qalas bax: Hacalmuradl.
Keltp or., mr. rur r-nu razisind da. Drlyz silsilsinin n
yksk zirvlrindn biridir. Hn. 2740 m. Dan ba lpaq, bitkisiz olduuna
gr bel adlandrlmdr.
Keibelli or., mr. Klbcr r-nu razisind da zirvsi. Dan drsi
keilr n otlaq olduundan bel adlandrlmdr. Oronim kei v bel (dan
st) szlrindn v -i mnsub.k.-sindn dzlmidir.
Keikli oyk., dz. Zngilan r-nunun Zngilan hr i..v.-d knd.
sglm dann yamacndadr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay
mntqsi XIX srd Cnubi Azrb.-nn Qarada mahalndan glmi
mmmdkrimli tirsin mnsub aillr v Naxvann Hsl kndindn
xm aillr trfindn dada keid yerind salnmdr. Oykonim keik (keid)
szndn v -li mnsubluq kilisindn dzlmidir. Bzi tdqiqatlar is
kndin adn mnc ouz tayfalarndan olan keililrin ad il balayrlar.
Keiqran or., sad. Yardml r-nu razisind da. Yerli halinin
mlumatna gr, dan sl ad Keiqrlandr. Oronimin vaxtil burada da
keilrinin ox ovlanb qrlmas il bal yarand gman edilir. Azrb. dilind
ox soyuq iqlim raitin d keiqran deyirlr. Yqin ki, dan iqliminin ox
soyuq olmas il laqdar da bel adlandrlmdr.
Keili hidr., sad. Klbcr r-nu razisind ay. Tutqunayn qoludur.
sl ad Keiliqayadr. Aa axarnda Altkvn adlanr. ay z mnbyini
Keiliqaya adlanan razidn ald n bel adlandrlmdr.
Keili oyk, sad. 1. ahbuz r-nunun Kls i..v.-d knd. Zngzur
silsilsinin tyinddir. XIX sr aid (1816-c il) mnblrd Naxvan
zonasnda (Arazn sol sahilind) tayfaye-keililrin yaad v onlarn Sfvilr
dvrnd kngrlilrl qaynayb-qard qeyd olunmudur. Mnblrd ouz
mnli qay tayfa birliyin daxil olan qzlkeili qolundan bhs edilmidir.
Trkmnlrin yersan tayfasnn qollarndan biri d keili adlanrd. Keili
tayfasnn ad Trkiydki yrklrin arasnda da qeyd alnmdr; 2. mkir r-
nunun eyniadl i..v.-d knd. Datyi raziddir. Yerli mlumata gr, yaay
mntqsini XVII srd Naxvan mahalnn Keili kndindn glmi aillr
salmlar. 1954-c ild knd planladrlaraq khn razidn bir qdr aralda

383
indiki yerind salnd n Planknd adlanmdr. 1994-c ild knd z
khn ad qaytarld.
Keiliay bax: Kelda ay.
Keiliqaya oyk., sad. Klbcr r-nunun Zlfqarl i..v.-d knd.
Dalq raziddir. Kemi ad Qounlilr olmudur. Kndi qounlilr nslin
mnsub aillr Keiliqaya deyiln yerd saldna gr bel adlandrlmdr.
Oronim keili (etnonim) v qaya szlrindn dzlib, keili tayfasnn ad il
baldr.
Kekonu oyk, sad. Lerik r-nunun Osyedr i..v.-d knd. Alaa
aynn mnbyi yaxnlnda, dalq raziddir. Oykonim kek/kk (Azrb.
dilindki gy sz) v honi (tal. "bulaq") szlrindn ibart toponim kimi
"gybulaq" mnasnda izah olunur. Kndin adn "birli bulaq" kimi izah ednlr
d var. Hr iki halda knd razisindki bulan ad il adlandrlmdr.
Kemraqu oyk., mr. Xocavnd r-nunun Xocavnd qsb i..v.-d
knd. Datyi raziddir. Yaay mntqsi Ermnistann Qafan r-nundan
kb glmi aillrin Kemraqu adl razid mskunlamas nticsind
yaranmdr. Tdqiqatlara gr, bir qdr thrif uram oykonim Azrb.
dilindki kmr (heyvan al) v qo (erkk qoyun) szlrindn dzlib, "qo
saxlanlan al" mnasndadr.
Ker oyk,, sad. Lerik r-nunun Mistan i..v.-d k. Oykonimin trk
dillrindki kr/ker szndn olub, "qoruq, gzti mntqsi" mnasnda
olmas ehtimal edilir.
Kergzan or., mr. Qusar r-nu razisind da. Oronim kr/ker (gzti
mntqsi), gz (da silsilsind gdiyin n alaq hisssi) v -an (ran dillrind
mkan v cmlik anlay bildirn k.) komponentlrindn dzlib, "gzti
mntqsi olan alaq da arm" mnasndadr.
Kerksik or., mr. Gdby r-nu razisind da. Oronim trk
dillrindki kr/ker (mhkmlndirilmi yer, gzti mntqsi, pusqu) v ksik
(arm, da srasnn alaq yeri) komponentlrindn dzlib, "gzti mntqsi
olan arm" mnasndadr.
Kert bax: Quzumknd.
Keskon oyk., mr. Lerik r-nunun Osyedr i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim tal dilindki kes/qes/ges (yapm, yaxn) v kon
(mhll, evlr) szlrindn dzlib. Knddki evlr bir-birin yaxn olduu
n bel adlandrlmdr.
Ke hidr., sad. Dvi r-nu razisind ay. Sumqayt razisindn axb
Xzr dnizin tklr. lin ox vaxt quru olur. Xz r-nu razisind Keiay
adlanr. Dalq razid kiik, dar drlrl axan da ayna ke deyilir.
Keba hidr., sad. Quba r-nunda ay. aacq aynn sol qoludur.
Hidronim Ke (Dvi r-nundak ayn ad) v ba (yuxar) szlrindn ibart
olub, "Yuxar Ke, Ke aynn ba" mnasndadr.

384
 Kedk oyk, dz. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Trtr
aynn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsini XIX srd kemi
Drlyz mahalndan glmi frruxxanl tayfasna mnsub aillr Kedk adl
yerd salmlar. Yerli hali kndin adn "keid, keid olan yer" kimi izah edir.
Tdqiqatlar is oykonimi "elat drgsi", "k", "sldrm eni", "hndr yer",
"ox da byk olmayan dik" mnalar il balayrlar.
Kedimz oyk., dz. Asu r-nunun Bico i..v.-d knd. Lngbiz
silsilsinin tyinddir. Kndin razisind Kidemz adl pir d var. Yerli hali
oykonimi bu pirin ad il balayr. Rvayt gr, burada yaayan mmin xs
htta toyua da "ki!" demzmi. Ona gr d lqbi Kidemz qalmdr. Pir
"yara piri" kimi mracit olunur. Tdqiqatlar bu oykonimi toponimik
termin olan v "brk dr" mnasnda ilnn keirtmz sz il balayrlar.
Kexurt oyk., mr. smayll r-nunun Qubaxlilli i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yerli hali trfindn Kequrt kimi tlffz edilir. Yaay
mntqsi XVIII srin sonlarnda Qarabadan glmi aillrin Xorsor dann
tyindki Pribulaq adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr.
Oykonim Ke (dar drdn axan kiik da ay) v xurt (knd)
komponentlrindn dzlib, "kiik da aynn sahilind knd" mnasndadr.
Oykonimi "drd yurd", "qurd tayfasna mnsub knd" kimi d izah edirlr.
Ketp or., mr. Qazax r-nunda da. Kr aynn sol sahilinddir.
Hn. 277 m. XIX srd Ketp variantnda qeyd alnmdr. Oronim trk
dillrindki k (elat drgsi) v tp komponentlrindn dzlib, "elat
drgsi olan tp" mnasndadr.
Keiknd hidr., sad. Klbcr r-nunda ay. Trtr aynn sol
qoludur. Aa axarnda qismn suvarma v dyirmanlarn hrkt gtirilmsi
n istifad edilir. ay vaxtil bu razid mvcud olmu Keiknd adl yaay
mntqsinin adndan yaranmdr. Tovuz r-nunda da eyniadl knd var.
Keitp or., mr. Lan r-nunun m.-nda da. lv kndindn .-d
yerlir. Hn. 2292 m. Oronim kei (xristian ruhanisi) v tp
komponentlrindn dzlib, razidki kei komponentli yaay mntqlrinin
ad il bal yaranmdr.
Kekir hidr., mr. Krdmir r-nu razisind gl. Hidronim ke (kiik
da ay, dar drlrdn axan ay) v kir/gir (dolmaq, ylmaq)
komponentlrindn dzlib, "ayn dolduu, yld yer" mnasndadr.
Kek oyk., sad. Xanlar r-nunun Aql i..v.-d knd. Saryal dann
tyinddir. slinin Kk olmas ehtimal edilir. Yaay mntqsi kemid
yaylaq klrinin dayanacaq yerind salnmdr. Oykonim kk szndn
olub, "k yeri, mvqqti dayanacaq" mnasndadr.
Kequtan oyk., sad. Qax r-nunun Qax ngiloy i..v.-d knd. Datyi
melik raziddir. sli Kekutandr. Oykonim Kequtan hidronimindn
yaranmdr.

385
 Kequtan hidr., mr. Quba r-nu razisind ay. Hidronim ke (kiik
da ay) v qutan/kutan (etn.) komponentlrindn dzlib, "kutan ay"
mnasndadr.
Kel oyk., sad. Bak hri, Nizami r-nu razisind tq., d.y.
stansiyas. Kel ad mnblrd ilk df XVII srdn kilir. Kemi ad
Kelqlaq olmudur. Oykonim trk mnli keli/kel tayfasnn adn ks
etdirir. XVIII sr aid sndd kelilrin v qaramanl tayfalarnn Qazaxl,
lsli v Boral yaylaqlarndan istifad hququ haqqnda mlumat verilir.
Kemddin oyk., sad. amax r-nunun Qalayburut i..v.-d knd.
Buurt aynn (Asu aynn qolu) sahilind, dalq raziddir. Kemaddin
variantnda da qeyd alnmdr. Yerli halinin mlumatna gr, kndin ad
Kemdin olmaldr. razi sx melik v dalq olduundan vaxtil guya
toqquma zaman qoun Qaladrsi kndi istiqamtin ke bilmdiyi n knd
bel adlandrlmdr. Kndin razisindki Daval nova, Yaral dz kimi
mikrotoponimlri d kndin ad il laqlndirirlr. Lakin gman etmk olar ki,
kndin ad qdim trk dillrindki keml kem (krp) v din (dalq razid
yaylaq, dayanacaq) komponentlrindn dzlib, "krp yaylaq" mnasndadr.
Ketaz oyk., mr. rur r-nunun Drvilr i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir. Oykonim qd. trk dillrindki ke (kmr, quraq) v Azrb.
dialektlrind izi saxlanlm qd. taz (uzun) szlrindn dzlib, "uzun quraq"
mnasndadr v kndin yerldiyi razini tyin edir. 2003-c ildn kndin ad
mnli kimi rsmildirilmidir.
Ketazl oyk, dz. Adam r-nunun Qiyasl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsi vaxtil rur yaltinin Ketaz kndindn kb
glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim "Ketazdan
olanlar, ketazllar" mnasndadr.
Keunkar or., mr. Ouz r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
c. yamacnda zirvdir. Hn. 2808 m. Oronim keun (monqol dilindn Azrb.
dilin kemi xuun/qoun variantlarnda ilnn "sldrm qaya" mnasn ifad
edn szdr) v kar (ucalq, yksklik) szlrindn dzlib, "sldrm qayal
yksklik" mnasndadr.
Ketam or., sad. Ordubad r-nu razisind da. Oronimi bzi
tdqiqatlar Kuhitam toponiminin thrif olunmu variant hesab edir v bu sz
ran dillrindki kuh (da) v trk dillrindki tam/dam (ev, tikili, hasar)
szlrinin birlmsi olaraq "ev olan, tikili olan da" kimi izah edirlr. Trk
dillrind, o cmldn Azrb. dilinin dialektlrind kat/ket/kot/kt/kut/kt "alaq
boylu", "qsa", "kk", "yn, topa", "quru", "var-dvlt" mnalarnda ilnir, -
am is szdzldici k.-dir. Bu baxmdan oronimi "alaq boylu da", "tp"
kimi d izah etmk olar.
Ketam hidr., sad. Ordubad r-nu razisind ay. Araz aynn sol
qoludur. ay razidki eyniadl dan adn dayr.

386
 Ketam oyk., sad. Ordubad r-nunun Ordubad hr i..v.-d knd.
Ketam aynn sahilind, datyi raziddir. Yerli hali arasnda Kotam
variantnda da ilnn bu ad Ketam dann adndan yaranmdr.
Ketida or., mr. Klbcr r-nu razisind da. Azrb.-la Ermnistann
srhdinddir. Yerli hali trfindn Keyti da adlanr. Dala bal xalq
arasnda bir ox fsan v rvaytlr mvcuddur. Tdqiqatlarn ehtimalna
gr, oronim trk dillrindki kat (dan mesiz, gndn trfi, pillvari, sra)
szndn ml glmidir.
Keyban-Lkit or., mr. Lerik r-nu razisind da. Oronim key
(hndr, yksk), ban (ba, zirv) v Lkit ("lklr aid yer" mnal
etnotoponim) komponentlrindn dzlib, "lklr mxsus da zirvsi"
mnasndadr. Dan razisi vaxtil tal zonasnda yaayan lklr mxsus
yaylaq yurdu olduu n da bel adlandrlmdr. Clilabad r-nunda da
lklrin ad il bal olan Lkin kndi mvcuddur.
Keymrz oyk., sad. Xamaz r-nunun Qalaan i..v.-d knd. Samur-
Dvi ovalndadr. Kemi ad rb Keymuraz olmudur. Kndin Keymuraz
adl by mxsus aillrin mskunlamas nticsind yaranmas ehtimal edilir.
Keyrki or., dz. Bak hri yaxnlnda, Binqdi qsbsindn c.-
q.-d palq vulkan. Tdqiqatlara gr, oronim tat dilindki korku ifadsinin
thrif olunmu variantdr. Koor (yal, gy) v ku (da) szlrindn dzlmi bu
corafi ad "yal da" mnasnda izah olunur v ksik konus formal vulkann
kraterindn xan tavann aq yal v ya gy alan rng almas il
laqlndirilir. slind, oronim Azrb. dilinin dialektlrind "qaynar, da
olmu" mnasnda ilnn keyrk szndn v ran dillrind mnsubluq
bildirn -i k.-sindn dzlib, Aberondak Yanarda oroniminin sinonimidir.
Keyrkli or., dz. Gdby r-nunda da. Oronim keyrk (yanan,
pskrn) v -li (k.) komponentlrindn dzlib, "yanan, pskrn da"
mnasndadr. Dan ad vaxtil burada ba vermi vulkanlarla laqdar
yaranmdr.
Keyvndi oyk., mr. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyinddir. Knd kemid Dastann c.-undak Keyvn
kndindn glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Tdqiqatlar bu oykonimi Keyvn (knd ad) v di (tat. "knd")
komponentlrinin birlmsi kimi "Keyvn kndi" mnasnda izah edirlr.
Azrb. dilinin bir ox dialektlrind heyvanlarn belin qoyulan ula, yk
damaq n ilnn haa aaca v ya qrxlmayb saxlanlan bir para yuna da
keyvnd deyilir. Bu mnada oykonimi "da kndi", "yksklikd olan knd"
kimi d izah etmk olar.
Kbr Zyzit oyk., mr. ki r-nunun Zyzit i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyind, Alazan-yriay kkliyinddir. Oykonim Kbr
Zyzit variantnda da qeyd alnmdr. Kbr komponenti yaay mntqsini

387
r-nun razisindki Ba Zyzit v Orta Zyzit kndlrindn frqlndirmy
xidmt edir. Oykonim kbr (xzrlrin kbir tayfa ad) v zyzit (zkzit/zqzit
variantlarnda da tsadf ediln bu ad monqol tayfalarndan birin mxsusdur)
komponentlrindn dzlib, "kbirlilr mxsus Zyzit kndi" demkdir.
Kbirli oyk., sad. 1. Beylqan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Mil
dznddir; 2. Trtr r-nunun Xoruzlu i..v.-d knd. Qaraba dznddir.
Yaay mntqlrinin ad qdim xzrlrin kbr (kbirli) tayfasnn ad il
baldr. Mlumdur ki, xzrlr erann vvllrindn bri Qafqaz Albaniyas il
laqd olmu, erkn orta srlrd buraya dflrl xzr aillri krlmd.
Xanlqlar dvrnd Azrb.-da Kbirli mahal mvcud olmu, sonralar Cavad
qzasnda Kbrri, r qzasnda Gend Kbrri (aral Kbrri) kndlri,
Cavanir qzasnda Kbrdi ay qeyd alnmdr. XIX srin axrlarnda
Qaraban qdim tayfalarndan biri olan kbirlilrin 4 qoldan (qrvndli, qzl-
mhmmdli, arqmhmmdli v ulubabal) v 36 nsildn ibart olmas
haqqnda mlumat verilir.
Kblhmdli oyk., dz. Tovuz r-nunun Yanql i..v.-d knd. Zym
aynn hr iki sahilind, datyi raziddir. sli Krblay hmdlidir. Yerli
hali arasnda hmdli d adlanr. Yaay mntqsini Krblay hmd adl
xs sald n knd onun ad il adlandrlmdr. Oykonim Klbhmdli
variantnda da qeyd alnmdr.
Kblhseynli oyk, sad. 1. Adam r-nunun Xndrstan i..v.-d knd.
Qaraba dznddir; 2. Masall r-nunun axrl i..v.-d knd. Dznlikddir.
Yaay mntqlri kblhseynli (Krblayi Hseyn xs ad il baldr) nsli
trfindn salnd n bel adlandrlmdr. Oykonim Klbhseynli
variantnda da qeyd alnmdr.
Kcavnd oyk., sad. Tovuz r-nunun Yanql i..v.-d knd. Zym
aynn sahilinddir. Yaay mntqsi nisbtn yksk dalq razid yerln
kiik knd olub, lverili mvqey, tbii gzlliy malikdir. Kndin razisind
Sultan skisi adl yer d mvcuddur. Yerli halinin mlumatna gr, vvllr
burada Trkiy sultanna mxsus istiraht yeri olmu, adr v kcav qurulduu
n bel adlandrlmdr.
Khriz drsi hidr., mr. rur r-nu razisind ay. Hidronim khriz
(quyu, bulaq) , v dr (ay drsi) komponentlrindn dzlib (burada -(s)i
mnsub.k.-sidir), "bula olan ay drsi" mnasndadr.
Khrizoba oyk., mr. ki r-nunun Cfrabad i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Oykonim khriz (imli sular toplayb yer sthin
xarmaq n yeralt quyu) v oba szlrinin birlmsindn dzlib, "khriz
yannda oba" mnasndadr.
Kkilda or., mr. l.Qazax r-nunun m.-q.-ind da. Grcstanla
srhdd yerlir. Hn. 730 m.; 2. Gdby r-nu razisind da. Dalarn
zirvsind kkil oxar dik qaya olduuna gr bel adlandrlmdr.

388
 Kkilnohur hidr., mr. amax r-nu razisind gl. Astraxanka
(Qzmeydan) kndindn m.-da yerlir. irinsulu, axarl kiik gldr.
Kemid traf maldar ellrin yaylaq yeri olmudur. Nohurun ortasnda kkil
oxar qam topas olduuna gr bel adlandrlmdr.
Kl or., sad. smayll r-nu razisind da. Oronim "ba, zirv"
mnasndadr.
Klbcr oyk., mr. 1. Azrb.-nn q. hisssind inzibati r-n. Trtr
aynn yuxar axarndadr. R-n m.-da Murovda silsilsi il c.-da Mxtkn
silsilsi arasnda qalan dalq razini tutur. R-nun q.-ind Ermnistan srhdi
boyunca Zngzur sra dalar uzanr. Vulkan mnli sxurlar geni
yaylmdr. Min. bulaqlar oxdur (stisu v b.). R-nun razisindn Trtr ay
v onun qollar olan Tutqun v Lev aylar axr. Mrkzi Klbcr hridir; 2.
Azrb.-da hr, eyniadl r-nun mrkzi. Trtr aynn sahilind, sldrm
qayalq stnd 1560 m. yksklikd yerlir. Bzi tdqiqatlar oykonimin
ilkin variantnn Kevlier olduunu gman edir v onu qd. trk dillrind "ay
stnd qala" (kevli- "ayn st" v ericar - "qala") kimi izah edirlr. Yaay
mntqsinin yerldiyi qayada Trtr ay boyunca crg il dzlm qdim
sni maaralarn mvcudluuna saslanan bir qrup tdqiqat oykonimi kevil
(fars. "maara"; Azrb. dilind khl kimi d ilnir) sz il laqlndirib onun
kvl v qd. trk dillrindki cr (qaya, yaran) komponentlrindn ibart
"khll yaran, maaral yaran" mnasnda olduunu iddia edirlr. Bzi
tdqiqatlara gr is, toponim qd. trk dillrindki kevli (ayn az) v car
(dr, yaran, ks trf) szlrindn dzlib, "ay aznn ks trfi"
mnasndadr v vvllr Kblcr formasnda olmu, sonralar tdricn cildini
dyimidir.
Klbnd or., mr. Astara r-nunda da. Oronim kl (ba, zirv) v band
(kiik da) szlrindn dzlib, "da ba, da zirvsi" demkdir.
Klbnd oyk, sad. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Burnovulda silsilsinin tyinddir. Knd yaxnlndak daa gr "da ba,
da zirvsi" mnal bu ad almdr. Tdqiqatlar bu toponimi "mbd da,
mbdi olan da" kimi d izah edirlr.
Klba oyk., mr. Quba r-nunun Rustov i..v.-d knd. Kamalayn
sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsinin razisi
vvllr Rustov kndin mxsus meyv (alma) balar olmudur. Mharibdn
sonrak illrd Rustovun mxtlif mhlllrindn xm aillr burada
mskunladqdan sonra daimi yaay mntqsin evrilmi balar bu ad
almdr. Oykonim kl (tat. "byk") v ba szlrindn dzlib, "byk ba,
iri ba" demkdir.
Kldhn hidr., mr. Astara r-nu razisind, Xzr dnizi sahilind
irin sulu, axarl gl-bataqlq. Hazrda qurudulmudur. Kemid bu gl
Lovaynam, Daqabm v uaay adl aylar tklrd. Buraya tkln aylarn

389
Xzr dnizin bilavsit atmas n kanal qazlmdr. Tdqiqatlara gr,
hidronimin sli Qaladhndir. Hidronimin qala v fars dilindki dhn (az,
balanc) szlrindn dzlib, "qala yaxnlnda aylarn tkldy su
hvzsi" mnasnda olduu gman edilir. Gln yaxnlnda qdim qala
xarabal var. Hidronim Klldhn variantnda da qeyd alnmdr.
Klfrc oyk., sad. smayll r-nunun Talabiyan i..v.-d knd.
Niyaldan yamacndadr. Klfrc variantnda da qeyd alnmdr. Kndin ad
razisindki Klfrc dann adndan yaranmdr. Yaay mntqsi Klknd
d adlanr. Oykonim rb dilindki kel (srdaba, zaviy) szndn v Frc
xs adndan dzlmidir, "Frcin srdabas" demkdir.
Klxan oyk., mr. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Tdqiqatlara gr, oykonim kl (yek, gcl, zorba) v
xan (Aaxan adnn qsaldlm formas) szlrindn v yaxud kl (cam) v
xan (xan sznn qsaldlm formas olub, "ev", "tikili" mnasndadr)
komponentlrindn dzlib, "gcl Aaxan" v ya "cam saxlanlan yer"
mnasndadr.
Klxana oyk, sad. amax r-nunun amax hr i..v.-d knd.
amax platosundadr. Tarixi-memarlq kompleksi olan Klxana trblri
buradadr. Kndin ad bu trblrin adndan alnmdr. Toponim rb dilindki
kl (mbd, srdaba, zaviy) v fars dilindki xana (bina, ev, tikili)
komponentlrindn dzlib, "mbd, srdaba, kompleks tikili" mnasndadr.
Klxana hidr., sad. amax r-nunda ay. Klxana kndinin
razisindn axr. ay eyniadl kndin adn dayr.
Klk oyk, sad. Goranboy r-nunun Xnal i..v.-d knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsinin sasn
kemi Tiflis quberniyasnn Axalkalaki r-nundan glmi aillr qoymu, yeni
yaay mntqsin d kemi yurdlarnn adn vermilr. Sonralar toponimin
trkibindki axal komponenti v kalaki szndn is i saiti dmdr.
Tdqiqatlara gr is, oykonim ran dillrind "qala" mnasnda ilnn
kalak/klk szndndir, yaxud XIX srd Gnc qzasnda maldarlqla mul
olmu klk adl icmann adn ks etdirir.
Klki or., mr. Dvi r-nunda da. Da Quu kndindn c.-q.-d
yerlir. Hn. 403 m. Tdqiqatlara gr, dan ad rb dilindki kel (mbd,
zaviy, srdab) v tat dilindki ki (da) szlrindn dzlib, "mbd da"
demkdir.
Klki oyk, sad. Ordubad r-nunun Drns i..v.-d knd. Vnnd
aynn sahilind, Uurdan tyinddir. Knd z adn yaxnlqdak mbd
xarabalndan almdr. Oykonim rb dilindki kl (mbd) v fars dilindki
kuh sznn fonetik variant olan ki (da) szlrindn dzlib, "mbd da"
mnasndadr.

390
 Klqoparan or., sad. Quba r-nunda da. Yerfi kndindn m.-.-de
yerlir. Hn. 2070 m. sli Kllqoparandr v hmin dan tyind v
yamaclarndak ox soyuq sulu bulaqlarn mumi addr. sti havada iildikd
drhal baars verdiyin gr bel adlandrlmdr. Da z adn hmin
bulaqlardan almdr. Yerli halinin mlumatna gr, kemid traf r-nlarn
halisi yay vaxt Baba dana ziyart gedrkn hmin bulaqlardan ehtiyat su
gtrrdlr. Oronim Qalaqoparan variantnda da qeyd alnmdr.
Klqova or., mr. Quba r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
m.-. yamacnda, Qaraayn sa sahilind yerlir. Hn. 2334 m. Tdqiqatlara
gr, oronim Qleyi-Quba (Quba qalas) adndan yaranmdr.
Klman oyk., sad. Gdby r-nunun Poladl i..v.-d knd. Klman
aynn (Zym aynn qolu) drsind, dalq raziddir. Yerli hali arasnda
Kalaman kimi tlffz olunur. Yaay mntqsi el arasnda Kalaman adlanan
v "qala, istehkam yeri" mnasnda izah olunan qdim yaay yerind salnd
n bel adlandrlmdr.
Klmddin or., sad. amax r-nu razisind da v palq vulkan.
ncbel dann c.-q. davamdr. Oronim Qalamddin, Malamddin
variantlarnda da qeyd alnmdr. Tdqiqatlarn ehtimalna gr, sl ad
Kmalddin olan bu dan razisi kemid Kmalddin adl exsin qla
olduu n bel adlandrlmdr.
Klnc or., mr. Quba r-nu razisind da. Qaraay v Aayn
suayrcnda yerlir. Hn. 2559 m. Oronim qala v nc (qpaq tayfalarndan
biri) szlrindn v ya kl (ba, zirv) v nc komponentlrindn dzlib,
"nclrin qalas" v yaxud "nclr mxsus da zirvsi" mnasndadr.
Ehtimal ki, dan razisi nc tayfasna mnsub aillrin yaylaq yeri olmudur.
Klnov oyk, mr. Quba r-nunun Zrqova i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim kl (tat. "byk") v nov (kk yer, qobu, kiik dr)
szlrindn dzlib, "byk nov byk qobu" mnasndadr. Toponim kndin
salnd razini relyef chtdn tsvir edir.
Klntr hidr., sad. Quba r-nunda ay. Cimi ayn ml gtirn
qollardan biridir. Azrb. dilinin dialektlrind klntr "youn", "salam"
mnasnda ilnir. Grnr, ay enli, gcl olduu n bel adlandrlmdr.
Klntr Diz oyk., mr. Ordubad r-nunun Aza i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Oykonim klntr (orta srlrd bylrbyi trfindn tyin
edilmi ticart v sntkarla nzart edn xs; nsli vzif ad) v Diz
("knd", "yaay mntqsi" mnas bildirn knd ad) komponentlrindn
dzlib, "klntr mxsus Diz kndi" mnasndadr. XVI srd Htm by
Ordubadinin I nslindn klntrlrin irsn seilmsi haqqnda mlumat verilir.
Gman etmk olar ki, bu knd d hmin nslin nmayndlrin mxsus
olmudur.

391
 Klntrli oyk., sad. Brd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Yaay mntqsi ilk df hmin razid mskunlam klntrli
nslinin adn dayr. Etnotoponimdir.
Klntroba oyk., mr. Qusar r-nunun irvanovka i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonim Klntr (.a.) v oba komponentlrindn dzlib,
"Klntr mxsus oba, Klntrin obas" mnasndadr. Kollektivlmdn
sonra daimi yaay yerin evrilmidir.
Klt or., sad. Qusar r-nu il Dastann srhdind arm. Sarqaya
dandan keir. Hn. 2708 m. Oronim fars dilindki klt (qala) szndndir.
Dan ad oradak qdim qala xarabal il bal yaranmdr.
Klzeyv oyk., mr. smayll r-nunun Sulut i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin tyinddir. Oykonim kl (tat. "byk, ba") v Zeyv (knd ad; r.
zaviy "hcr" demkdir) komponentlrindn dzlib, "byk Zeyv kndi"
mnasndadr.
Klgz or., mr. Quba v amax r-nlar srhdind Ba Qafqaz
silsilsinin zirvsidir. Hn. 2135 m. sli Klgzdir. Oronim tat dilindki kl
(byk, ba) v Azrb. dilindki gz (arm) komponentlrindn dzlib,
"byk da arm" mnasndadr.
Klikda or., mr. Zngilan r-nunda zirv. Oronim klik (st yast) v
da komponentlrindn dzlib, "st yast da zirvsi" mnasndadr.
Klvt or., sad. Lerik r-nu razisind da. Cnubi Azrb.-la
srhdddir. Hn. 1905 m. Dan ad Qlpet toponiminin thrif olunmu
formas hesab edilir. Oronim yerli danq dilind Klvate formasnda ilnir.
Oronimin Kyalvata variantna da tsadf edilir. Bu variant corafi adn rusca
tlffz formasdr. Dan ad kl (yal erkk cam) v tal dilindki vat
(tullanan, atlanan) szlrindn dzlib, "kl tullanan da" mnasndadr.
Klvz oyk., mr. Lerik r-nunun Qosmalyan i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Kndin ad XVI sr aid "eyx Sfi tzkirsi"nd
Klvz kimi qeyd alnmdr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay
mntqsini gcl, qvvtli, azman olan vz adl xs sald n Klvz
adlandrlmdr.
Klvzay hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. ay Klvz kndi
razisindn axd n bel adlandrlmdr.
Klvzin hidr., dz. Lerik r-nunda ay. Hidronim Klvz (knd ad) v
-in (yiylik hal k.-si) komponentlrindn dzlib, "Klvz kndin mxsus
ay" mnasndadr.
Km or., sad. Xz r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin c.-.
qurtaracanda zirvdir. Hn. 1028 m. Tdqiqatlara gr, dan ad tat
dilindki qm (dzn sahd ay yata) sz il baldr. Lakin Azrb.
dilind "ksik, ba ksik", "ucu ksilmi" mnalarnda km/kmik sz d
ilnmkddir ki, dan ad da mhz bu szl bal ola bilr.

392
 Kmndqaya or., mr. Qazax r-nu razisind da. Ermnistanla
srhdd yerlir. Hn. 921 m. Kemid maldar ellrin yaylaq yeri olmudur.
Oronim kmnd (heyvan tutmaq n uzaqdan atlan ucu ilmkli uzun kndir)
v qaya szlrindn dzlib, "kmnd atmaq n lverili qayas olan da"
mnasndadr.
Kmrli oyk., sad. Qazax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. ncayn
sahilind, dalq raziddir. Yaay mntqsi Qazax tayfa ittifaqna daxil olan
kmrli tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr. Mnc qpaq
tayfalarndan olan kmrlilrin adna randak qaqaylarn trkibind,
Ermnistan, Trkiy toponimiyasnda da rast glmk mmkndr. Tdqiqatlar
kmrli etnonimini mnc e.. VII srd Cnubi Qafqaza glmi kimmerilrl
d laqlndirirlr.
Kmrli or., sad. Daksn r-nunda da. Zylik kndindn c.-dadr.
Kmrda, Kmrqaya variantlarnda da qeyd alnmdr. Etnotoponimdir.
Kmrlil or., mr. Qazax r-nu razisind da. Ermnistanla
srhdddir. Dan razisi Kmrli kndind yaayan maldar ellrin yaylaq
yurdu olduundan bel adlandrlmdr.
Knaray oyk, mr. Qusar r-nunun Sudur i..v.-d knd. Sudur aynn
sahilind, datyi raziddir. Oykonim knar (burada "sahil" mnasndadr) v
ay szlrindn dzlib, "ay sahili" demkdir. Yaay mntqsi Byk Vtn
mharibsindn sonra mxtlif kndlrdn glmi aillrin mskunlamas
nticsind yaranmdr. Kndin ad Qnray variantnda da qeyd alnmdr.
Knarme oyk, mr. Lnkran r-nunun Aa Nvdi qsb i..v.-
d knd. Xzr dnizi sahilind, Lnkran ovalndadr. Knarme variantnda
da qeyd alnmdr. Oykonim knar (qraq) v me szlrindn dzlib
(burada - mnsubluq bildirir), "me knar" mnasndadr. Knd hqiqtn d
menin knarnda yerlir.
Knda hidr., mr. Xz r-nu razisind ay. Sumqayt aynn sol
qoludur. sl ad Kndodur. ayn ad tat dilindki knd/gnd (bulanq, pis
qoxulu, irkli) v o/ov (su) szlrindn dzlib, "bulanq, qoxulu su, irkli su"
mnasndadr.
Kndaxan oyk., mr. Asu r-nunun Grcvan i..v.-d knd. Datyi
dznlikddir. Kemid Kndvan da adlanmdr. Yerli halinin mlumatna
gr, yaay mntqsini Kndaxan adl bir xs sald n knd onun ad
qoyulmudur. slind, istr yaay mntqsinin kemi ad, istrs d indiki
ad "knd yeri" mnasndadr.
Kndxurd oyk., mr. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinin tyinddir. Kndin halisi XIX srd Cnubi Azrb.-nn
Qarada mahalndan, Trkiynin Qars, Mu v Sarqam yaltlrindn kb
glmi aillrdn ibartdir. Oykonim knd v bzi trk dillrind "knd"

393
mnasnda ilnn xurd szlrindn dzlib, "knd" demkdir. Oykonimi
"yksklikd yerln knd" mnasnda da izah edirlr.
Kndi or., sad. mkir r-nu razisind da. Axnca v srik
aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 1600 m. Da uzaqdan kndiy (kemid
taxl v un saxlamaq n gildn dzldilmi xsusi qab) oxadna gr bel
adlandrlmdr.
Kndoba oyk., mr. Asu r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Yaay mntqsi vaxtil Qaraaacl kndinin yaxnlnda oba
(mvqqti yaay mntqsi) olmu, daimi yaay mntqsin evrildikdn
sonra Qaraaacl kndi d ona birldirilmidir. Knd v oba komponentlrinin
birlmsindn dzlmi oykonim d buradan yaranmdr.
Kndyeri oyk, sad. Klbcr r-nunun ayknd i..v.-d knd. Trtr
aynn sahilind, datyi raziddir. Yaay mntqsini XIX srd Lan r-
nunun Alxasl kndindn km aillr qdim kndin xarabalqlarnn qalqlar
olan v Kndyeri adlanan razid salmlar. Hmin razinin ad da yeni knd
verilmidir.
Kn oyk, mr. smayll r-nunun Lahc qsb i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Kemi ad Kng olmudur. Oykonim Knagah adnn
thrif olunmu formas hesab edilir. Tdqiqatlara gr, toponim tat dilindki
kn (mdn, yataq) v gah (mkan yer) szlrindn ibart olub, "mdn olan
yer" mnasndadr.
Kngrli oyk., sad. 1. Adam r-nunun Gytp i..v.-d knd.
Qaraba dznddir; 2. Trtr r-nunun Qaradal i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Oykonimlr peeneqlrin trkib hisssi olan qdim trk mnli
kngrli tayfasnn ad il baldr. Mnblr gr, eramzn vvllrind
hunlarn trkibind Cnubi Qafqaz razisin glmi kngrlr Azrb. razisind
sasn iki zonada - Naxvanda v Azrb.-nn q.-ind mskunlamlar. V sr
aid mnbd kngrlrin Ermnistan-Albaniya srhdind, Albaniyann q.
srhdind v indiki Qukasyan (Ermnistan) razisind yaamalar gstrilir.
Kngrlr Ermnistan razisindki Kngr dalar (hazrda Qukasyan r-nu
razisind Kngrda adl da var) trafndan Kr vadisin - Kngr yaltin
glmilr. VII sr ermni mnbyin sasn, beriyada (gman ki, Albaniyann
Grcstanla srhdind) Kngr yalti olmudur. Erkn orta srlrd hmin
zonada yaayan qazaxlarn tayfa birliyin kngrli tirsi d daxil idi.
Kngrlrin baqa hisssi is hl qdimdn Naxvan blgsind yaamdr.
Erkn orta sr ermni mnblrind Ararat vilaytind Kngr mahal haqqnda
mlumat verilir. Kngrlr orta srlrd Naxvanda daha ox mstqilliklrini
v etnik mnsubiyytlrini saxlamdlar. Kngrlilrin mxtlif razilrd
mskunlamas mlumdur. XVIII srd Qaraba xan Pnahli xan Cavanir
(1747-60) Naxvandan kngrlilrin bir hisssini Qarabaa krmd.

394
Buradan is onlarn bir hisssini Quba xan Ftli xan (1758-89) Quba xanlna
aparmd.
Kngrli or., sad. Adam r-nu razisind da. Boyhmdli kndindn
m.-.-d yerlir. Hn. 318 m. Oronim Qarabada yaam kngrli tayfasnn
ad il baldr.
Kngrli dz or., mr. rur r-nu razisind maili dznlik. Oronim
Naxvan razisind yaam kngrlilrin ad il baldr.
Knizda or., mr. Qarada r-nu, Qobustan qsbsi yaxnlnda
palq vulkan. Duvann d.y. stansiyasndan c.-dadr. Hn. 393 m. Dan banda
qdim xarabalq mvcuddur. Oronim rb dilindki knis (kils, mbd) v
Azrb. dilindki da szlrindn dzlib, "mbd olan da, kilsli da"
mnasndadr.
Knz bax: Gnz.
Kpnki oyk., sad. Zaqatala r-nunun Mosul i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Oykonim kpnki tayfa ad il baldr. Vaxtil
yapnc dzldn adamlar yerli hali kpnki adlandrrd. Grcstan
razisind d azrb.-lar yaayan Kpnki kndi var.
Kpz or, sad. Kiik Qafqazda da. Xanlar r-nu razisind, Murovda
silsilsinin m. yamacndadr. Asu aynn mnbyi buradadr. Hn. 3030 m.
Gcl zlzllr nticsind dada bir ne df uqunlar olmudur. 1139-cu il
sentyabrn 30-da ba vermi zlzl nticsind bu dadan byk qaya paralar
qoparaq Asu aynn drsin tklm v ayn qaban ksmidir. Nticd
ayn yatanda Gygl, Maralgl v b. gllr ml glmidir. Bzi
tdqiqatlara gr, kpz sz trk dillrind "qaya" v ya "su knarnda qaya"
mnasndadr. Bir qrup tdqiqatlar is oronimin kp (Azrb. dilinin bzi
dialektlrind "pill", "pillli qaya") v kz/gz (da banda batq, kk)
komponentlrindn ibart olub, "zirvsi kkli, pillli, qayal da" mnasn
bildirdiyini gstrirlr. Dan bu ad almas, grnr, onun zlzldn sonra
pillli, qayal kl dmsi il laqdardr. XII-XIII sr mlliflri (N.Gncvi,
Zkriyy Qzvini v b.) dan adn Hrk kimi qeyd almlar. Trkmnistan
razisind d Hrkda adl da mvcuddur. Dan zlzldn vvlki ad olan
Hrk trk dillrind "ikihrgcl dv" mnasnda izah edilir. Bel gman
edilir ki, zlzldn vvl bu dan grn ikihrgcl dvy bnzdiyin
gr bel adlandrlmdr.
Krglan oyk, mr. Lnkran r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Lnkran ovalndadr. Yerli hali arasnda Kaqolon kimi tlffz edilir.
Oykonimi tal dilindki ka (toyuq) v lona (hin) komponentlrindn ibart
"toyuq hini" mnal sz kimi izah edirlr. Bzi tdqiqatlara gr is, kndin sl
ad Kqolondur v "ev tikmk n kilmmi, mnbit torpaq, dzn" mnasn
bildirir (tal. k - "ev", qo - "yer", lon "kilmmi, mnbit torpaq" demkdir).

395
 Krimbyli oyk., sad. 1. Brd r-nunun Yeni yric i..v.-d knd.
Qaraba dznddir; 2. Fzuli r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Dznlikddir; 3.
Salyan r-nunun Qarabal i..v.-d knd. irvan dznddir. Kndin ilk sakinlri
Krimbyov, xlbyov v Hseynbyovlarn tarlalarnda muzdla ilyn
aillr olmular. Kndin adn Krimbyovun ad il balayrlar. Lakin
oykonimin Qarabadan glmi krimbyli tayfas il laqdar olmas da istisna
deyil; 4. Sdrk r-nunun Dmiri i..v.-d knd. Araz aynn sahilind,
Arazboyu dznlikddir. Yaay mntqlri qazaxl tayfa birliyin daxil olan
krimbyli tayfasnn mskunlamas nticsind yaranmdr. Krimbylilr
Qazax mahahndan Qarabaa kb glmi, sonralar bir sra yaay
mntqlrinin sasn qoymular.
Krimqulu Diz oyk., mr. Culfa r-nunun Yyci i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonim Krimqulu (.a.; kndin vaxtil kim mnsub olduunu
gstrmk, hm d onu eyniadl digr knd adlarndan frqlndirmk n
toponim lav olunmudur) v Diz (oyk.; "knd", "qala", "istehkam",
"mhkmlndirilmi hr") komponentlrindn dzlib, "Krimquluya mxsus
Diz kndi" mnasndadr.
Krimli oyk, sad. Gdby r-nunun nkboan i..v.-d knd. Dalq
raziddir; 2. Ouz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Alazan-yriay
kkliyinddir. Kemi ad Vardanl olmu, 1991-ci ildn Krimli kimi
rsmildirilmidir. Yaay mntqlri ahsevnlrin krimli tirsinin
mskunlamas nticsind yaranmdr v hmin tirnin adn dayr.
Krknc oyk, sad. amax r-nunun Mdrs qsb i..v.-d knd.
Krknc yaylasndadr. Oykonim qpaqlarn krki v nc tayfa adlarn ks
etdirir. XIX srd Altayda tubalarn v toquslarn yaad Krkc adl yalt
qeyd alnmdr.
Krknck hidr., sad. Klbcr r-nu razisind ay. Tutqunayn sol
qoludur. Tipik da ay olub, drin drlrdn axr. Hidronim qpaqlarn krki
v nc tayfa adlarndan dzlib, etnotoponimdir.
Krki oyk., sad. Sdrk r-nunun Sdrk i..v.-d knd. Arpa ay
sahilind, dznlikddir. Oykonim krki tayfasnn ad il baldr. Mnblrd
krkilrin Azrb.-na erkn orta srlrd qpaqlarn trkibind gldiyi gstrilir.
XIX srin vvllrind qazaxl tayfasnn trkibind krkibal adl tirnin
olmas haqqnda mlumat verilir. Trkmnlrin ersar tayfasnn bir qolu da
krki adlanrd. Krki tayfalar Trkiy, zbkistan razisind d qeyd
alnmdr. Trkmnistan razisind Krki adl hr, r-n, qsb v Krkida
adl da mvcuddur.
Krkicahan oyk., dz. Xocal r-nunun Xankndi hr i..v.-d tq.
1960-c illrd vilaytin millti ermni rhbr orqanlar qsbnin adn yaay
mntqlrinin rsmi siyahsndan xarb zn Stepanakert (Xankndi)
hrin birldirmidilr. Azrb.-lar yaayan bu qdim knd tq. statusu

396
verilmidi. Xankndi hrini vaxtil Qaraba xan Pnahli xann olu
Mehdiqulu xan Krkicahan yaxnlnda salmd. Oykonim mnblrd
Krkican v ya Kirkican kimi qeyd alnmdr. sli Krkican olan bu
etnotoponim krki tayfa adndan v yer, mkan bildirn -can topoformantndan
ibart olub, "krki tayfasnn mskni" mnasndadr. 1992-ci ild knd
ermnilr trfindn yandrlmdr.
Krmatax bax: Grmatax.
Ksmn oyk, sad. 1. Gdby r-nunun Byk Qaramurad i..v.-d
knd. ahda silsilsinin (Kiik Qafqaz) m. yamacndadr. Yaay mntqsi
XIX srin birinci yarsnda Qazax r-nunun Qraq Ksmn kndindn xm
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Samux r-nunun Poylu i..v.-
d knd. Qabrr (ori) aynn sahilind, dznlikddir. Oykonimlr ksmn
tayfasnn ad il baldr. Ksmnlr qazax tayfa birliyin daxil olmular.
Mnblrin mlumatna gr, XVIII srin axrlarnda Kartli Kaxeti ar rakli
dvrnd Qazax v mdil mahallarndan poylu, salahl, ksmn tayfalarna
mnsub azrb. aillri Gnc xanlna krlmd.
Ksnda or., mr. Culfa r-nu razisind da. Culfa hrindn m.-
dadr. Hn. 1099 m. Bir ehtimala gr, dan sl ad Ksyndadr, ksyn
(lsian) v da komponentlrindn ibart olub, "ksyn ox olan da"
mnasndadr. slind ksn trk dillrind "ksik", "para", "ksilmi,
aplm" mnalarnda ilnir. Odur ki, oronimi "ksik da, aplm da" kimi
izah etmk daha mqsduyundur.
Ktlparaq oyk., sad. Brd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Kalboyhmdli d adlanr. Yaay mntqsi 1949-50-ci illrd
indiki Ermnistan razisindki qdim Azrb. torpaqlarndan krlm azrb.
aillrin Ktlparaq adl yerd mskunlamas nticsind yaranmdr.
Toponim azrb. dilinin dialektlrindki ktl (dik yer, kotan tutmayan yer) v
paraq (mal-qara saxlamaq n hasarlanm yer, al) komponentlrindn
dzlib, "dik yerd dzlmi al" mnasndadr.
Ktnda or., mr. Dvi v Quba r-nlar srhdind sra dalar. Hn.
1481 m. sli Kotandadr. Oronim kolan (trk dillrind "hat olunmu yer")
v da komponentlrindn dzlib, "divar da, da silsilsi" demkdir.
Oronimin etnotoponim olmas da mmkndr.
Ktida or., mr. Klbcr r-nunun q. hisssind da. Trtr aynn
yuxar axarnda yerlir. Alagl kyini Trtr aynn yuxar axarndan ayrr.
Hn. 3437 m. Oronim kti (trk dillrind "hamar, xnts olmayan") v da
komponentlrindn dzlib, "hamar da" mnasndadr.
Ktikda or., mr. Xocal r-nu razisind da. R-nun m.-. hisssind
yerlir. Hn. 1375 m. Bzi tdqiqatlara gr, oronim qdim trk dillrindki
ktik (Azrb. dilind gdik) v da szlrindn dzlib, "iki da aras, gdik"
mnasndadr. Oronimin ktik komponentini Qafqaz Albaniyasndak mhur

397
Ketik mbdinin ad il d laqlndirirlr. Qazaxstan razisind Ketik adl yer
qeyd alnmdr.
Ktien oyk, mr. Daksn r-nunun ovdar i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini vaxtil
Qarabadan v Grcstandan km ermni aillri salmlar. Oykonim qet
(erm. "ay") v en (knd) szlrinin birlmsindn ml glib, "ay
sahilindki knd" mnasndadr. 1992-ci ildn kndin ad ayknd kimi
rsmildirilmidir.
Ktk oyk., sad. Xocal r-nunun Xanabad i..v.-d knd. Datyi
raziddir. sli Ktikdir. Kemi ad Adar olmudur. Bzi tdqiqatlar kndin
adn Qafqaz Albaniyasndak mhur Ktik mbdinin (XII sr) ad il
balayrlar.
Knvo oyk., mr. Lerik r-nunun Vizzmin i..v.-d knd. Gncv
aynn sahilind, Petsr silsilsinin yamacndadr. Tdqiqatlara gr,
oykonim Kncvo szndn olub, "kncdn, byrdn sn klk yeri" (burada
Xzri klyi nzrd tutulur) mnasndadr.
Kian bax: Ballqaya.
Kiik Alagl hidr., mr. Klbcr r-nunda 2780 m. yksklikd gl.
Alagllr qrupuna daxildir. irin sulu, axarsz gldr. Suyunun bir hisssi boaz
vasitsil Byk Alagl axdlr. Hidronim Byk Alagl corafi adnn
qarldr.
Kiik Alatmir oyk., mr. Qax r-nunun Qax ngiloy i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Oykonim Byk Alatmir knd adnn qarldr.
Kiik Arzanax or., mr. Qax r-nu razisind da. Qaqaay kndindn
m.-.-d yerlir. Hn. 2094 m. Oronim Byk Arzanax da adnn qarldr.
Kiik Balakn hidr., mr. Balakn r-nu razisind ay. Balakn
ayndan ayrlan v srbst olaraq sa trfdn Katex ayna tkln qoldur.
Hidronim byk, sas ayn qolu olduu n bel adlandrlmdr.
Kiik Baraxum oyk, mr. Xamaz r-nunun Ddli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Vaxtil Baraxum kndindn ayrlm aillr trfindn salnd
n bel adlandrlmdr.
Kiik Bozda or., mr. Qax r-nu razisind da. yriayn aa
axarndan sol trfd yerlir. Hn. 337 m. Oronim Bozda da adnn
qarldr.
Kiik Dhn oyk, mr. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Acnohur
n dalndadr. Yaay mntqsi ken srd Dhn (indiki Byk Dhn)
kndindn xm aillr trfindn salnmdr. Oykonim Byk Dhn knd
adnn qarldr.
Kiik Dzyurd oyk, mr. Gdby r-nunun Qumlu i..v.-d knd.
Dalq raziddir. Kndin razisi vvllr mkir r-nunun Dllr kndin
mxsus yurd yeri olmudur. Yaay mntqsi 1922-ci ild Dzyurd adlanan bu

398
sahd salnmdr. R-ndak eyniadl digr knddn frqlndirmk n
oykonimin vvlin kiik sz lav edilmidir. Oykonim Dzyurd knd adnn
qarldr.
Kiik mili oyk, mr. Qbl r-nunun Zalam i..v.-d knd. Daz
silsilsinin tyind, r dznddir. Oykonim znd qdim trkdilli
qpaqlarn imi tayfasnn adn ks etdirir v r-nun razisindki Byk mili
knd adnn qarldr.
Kiik Hkri hidr., mr. Xocavnd v Qubadl r-nlar razisind ay.
Hkri aynn sol qoludur. Mnbyini Qaraba silsilsinin c.-q. yamaclarndan
(1810 m. yksklikdn) alr. Byk ayn qolu olduu n bel
adlandrlmdr.
Kiik Hrami or., mr. li Bayraml r-nu razisind da silsilsi.
Byk Hrami silsilsinin c. davamdr. Miovdan .-indn balayaraq
getdikc alalan dalardr. Pirsaat dzn irvan dzndn ayrr. Kiik sz
frqlndirici xsusiyyt dayr.
Kiik ql or., mr. Lan r-nu razisind, Qaraba yaylasnda da.
Ermnistanla srhdin yaxnlnda, Byk ql dandan m.-dadr. Hn. 3455
m. Byk ql dandan (3552 m.) nisbtn alaq olduu n bel
adlandrlmdr.
Kiik Kirs or., mr. ua r-nu razisind da. R-nun c.-.-ind yerlir.
Hn. 1800 m. razidki Byk Kirs dandan (2725 m.) nisbtn alaq olduu
n bel adlandrlmdr.
Kiik Kuda or., mr. Qusar r-nu razisind da. Hn. 2430 m. Kiik
Kuza variantnda da qeyd alnmdr. Dastan razisindki eyniadl da adnn
qarldr.
Kiik Kulagin or., mr. Xzrd ada. Bak arxipelaqndadr. Akad.
V.K.Abixin ekspedisiyalarnda itirak etmi gmi kapitan Kulaginin ad il
adlandrlm Kulagin adasnn adnn qarldr.
Kiik Qafqaz or., mr. Cnubi Qafqazda da sistemi. Qara dnizl
Araz ay arasndadr. Kiik Qafqaz bir sra da silsillri v yaylalardan
ibartdir. Azrb.-da Kiik Qafqazn balca oroqrafik obyektlri bunlardr:
ahda, Murovda, Qaraba, Zngzur, Mxtkn, Drlyz sra dalar v
Qaraba yaylas. n hndr nqtsi Qapcq dadr. Kiik Qafqazn sthi Kr
aynn sa qollar: Astafa, Gnc, Tovuz, Zym, mkir, Qoqar, Krk
aylarnn, habel Trtr v Qarqar aynn, Arazn sol qolu olan Hkri (kr)
aynn drlri il xeyli paralanmdr. Kiik Qafqaz oronimi Byk Qafqaz
carafi adnn qarldr.
Kiik Qaraby oyk, mr. Trtr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. XIX srd Cavanir qzasnda Byk Qaraby v Kiik
Qaraby adl iki knd qeyd alnmdr. ar Rusiyas Azrb.-nn imaln ial
etdikdn sonra XIX srd randan kb glmi ermni aillri Kiik Qaraby

399
kndind mskunlaaraq kndi Mhrta (palqdan tikilmi barl mhll)
adlandrmdlar. 1992-ci ild kndin kemi ad brpa edildi.
Kiik Qaramurad oyk, mr. Gdby r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Orta dalq quraqdadr. Mnblrin mlumatna gr, Qaramurad adl knd
1828-ci ild yaranmdr. 1826-28-ci illr Rus-ran mharibsi dvrnd
Grcstandan rvana qam 400 azrb. ailsini rvanl Hseynqulu xan Zngi
aynn sa sahilind srhdd mskunladraraq bir ne kndl (Mrslli,
Baratl, Ardl, Qarakei) birlikd Qaramurad kndini d yaratmd. Yaay
mntqsini XIX srin axrlarnda Qaramurad (indiki Byk Qaramurad)
kndindn xm aillr salmlar. Oykonim Byk Qaramurad knd adnn
qarldr.
Kiik Qaramurad hidr., sad. 1. Gdby r-nu razisind min.
bulaqlar. Kiik Qaramurad kndindn c.-.-d yerlir. Suyu soyuq v turmz
olub, bir ne bulaqdan ibartdir; 2. Gdby r-nu razisind ay. Zym
aynn sol qoludur. Hidronimlr Kiik Qaramurad kndinin ad il baldr.
Kiik Qzlqaya or., mr. Klbcr r-nu razisind da. albayr
silsilsind zirvdir. Oronim razidki Qzlqaya (Lan r-nu) da adnn
qarldr.
Kiik Qubal or., mr. Balakn r-nu razisind, Ba Qafqaz silsilsinin
qolu stnd zirvdir. Hn. 1855 m. Oronim r-nun razisindki Qubal dann
adnn qarldr.
Kiik Miov or., mr. li Bayraml r-nu razisind da. Hn. 250 m.
Yana duran iki eyniadl dan kiiyinin addr.
Kiik Pirli oyk, mr. Qbl r-nunun Byk Pirli i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. XIX srd kemi Qdim Pirelili kndindn
ayrlm aillr yeni yaay mntqsi yaratm v onu Cocuq Pirlili
adlandrmdlar. Sonralar cocuq sz kiik sz il vz olunmudur. Qdim
Pireli is Byk Pirli adlanmdr.
Kiik Samur hidr., mr. Xamaz r-nunda ay. Samur ayndan ayrlb
bilavasit Xzr tklr. Samurun qolu olduu n bel adlandrlmdr.
Kiik Siyki or., mr. amax r-nu razisind da. Siyki Cngi
aynn drsindn m.-da iki zirvnin addr: Byk Siyki (792 m.), Kiik
Siyki (787 m.). Oronim tat dilindki siy (qara) v k (da) szlrindn
dzlib, "qara da" mnasndadr.
Kiik Tava or., mr. Aberon arxipelaq adalarndan biridir. Byk
Tava adasndan 4 km .-ddir. razisi kiik qaya paralarndan (tavalardan)
ibart olduu n bel adlandrlmdr. Kiik Plita (tava) variantnda da qeyd
alnmdr.
Kiik Udabno or., mr. Qazax r-nunda da. Grcstanla srhdd
yerlir. Hn. 764 m. razidki Udabno (hn. 871 m.) adl dadan nisbtn
alq olduu n bel adlandrlmdr.

400
 Kiik Zir or., mr. Xzrd ada. Bak krfzini dnizdn ayran
adalardan biridir. razisind da karxanas olduundan Da Zir d adlanr.
Vaxtil rus dnizilri adaya Vulf ad vermidilr. Byk Zir adasnn adnn
qarldr.
Kiikda or., mr. 1. Xanlar r-nu razisind da. R-nun c.-.-ind
yerlir. Hn. 1158 m.; 2. Qobustanda da. Duvann d.y. stansiyasndan c.-q.-d
yerlir. Hn. 176 m. Oronimlr "balaca da" mnasndadr. Bu dalar
trafndak oroqrafik obyektlr nisbtn alaq olduqlar n bel
adlandrlmlar.
Kiikda or., mr. Qarada r-nu razisind da. Qobustan
qsbsindn 3 km. c.-q.ddir. Qobustan qaya tsvirlri kompleksin daxildir.
Burada zrind qdim rsmlr akar olunmu 200- qdr qaya qeyd alnm
qdim yaay mskni v Tunc dvrn aid 10-dan ox kurqan tipli qbir
abidsi yrnilmidir. Dadak tapntlar gstrir ki, qdim qobustanllar hl
e.. VIII minillikdn balayaraq burada mskunlamlar. Da yaxnlndak
Bykdadan kiik olduu n bel adlandrlmdr.
Kiikli oyk, sad. Adam r-nunun olan i..v.-d knd. Qaraba
dznddir. Knd hmin razid mskunlam kiikli nslinin ad il
adlanmdr.
Kijba oyk, mr. Astara r-nunun eyniadl i..v.-d tq. Lnkran
ovalnn Tal dalarna qovuduu yerddir. vvllr burada eyniadl knd
olmu, sonralar subtropik bitkilr sovxozu salndqdan v ay fabriki tikildikdn
sonra knd qsby evrilmidir. Oykonimi tal dilindki kij (cc) v oba
komponentlrindn dzlmi, "cc obas" v ya kij (qu) v h (qap)
szlrindn dzlmi "qu dam" mnas il balayrlar. Bu oykonimi Kij
lqbli tarixi xsiyytin ad il d laqlndirirlr.
Kilisasur hidr., mr. Tovuz r-nu razisind ay. Hidronim kilisa (kils;
xristian mbdi) v sur (eypur, krnay; mcazi mnada "uzun, uzanb gedn")
komponentlrindn dzlib, "kils olan razidn axan ay" mnasndadr.
Kilit or., sad. Quba r-nu razisind da. Afurca kndindn c.-.-ddir.
Dan banda qdim qala xarabalqlar var. Dan ad da buradan yaranmdr.
Oronim ran dillrindki klat (qala) szndndir.
Kilit oyk, sad. Ordubad r-nunun Ordubad hr i..v.-d knd. Kilit
aynn sahilind, Arazboyu dznlikddir. Hr trfdn sldrm yamacl da v
drlrl hat olunan kndin c.-.-ind iki karst maaras, yaxnlndak
ldrsi adlanan yerd orta srlr aid yaay yerlrinin qalqlar v qbir
abidlri var. Oykonim klat (qala) szndndir.
Kilit hidr., sad. 1. Ordubad r-nu razisind ay. Arazn qoludur; 2.
Ordubad r-nunun Kilit kndi razisind min. bulaqlar. Azdebitli iki bulaqdr.
Suyu soyuq, trkibind karbon qaz vardr. Hidronimlr Kilit kndinin adndan
yaranmdr.

401
 Kils oyk, sad. Klbcr r-nunun ayknd i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini XIX srd
indiki Lan r-nunun Alxasl kndindn glmi Qasm Mhrrmolu saldna
gr ona Qasml da deyilir. Knd menin ortasnda, khn knd yerind,
qdim alban kilssinin trafnda salndna gr bel adlandrlmdr.
Kilsbuqov oyk, mr. Balakn r-nunun ambul i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Yaay mntqsi alban kilssi olan razi yaxnlnda
salnd n bel adlandrlmdr. Oykonim kils (xristian mbdi) v buqov
(avar. "knc", "bucaq") szlrindn dzlib, "kils olan knc, bucaq"
mnasndadr.
Kilsay hidr., mr. Ouz r-nu razisind ay. Hidronim kils
(razidki xristian mbdin iardir) v ay komponentlrindn dzlib, "kils
olan razidn axan ay" mnasndadr.
Kilsda or., mr. Qbl r-nu razisind da. Byk mili kndi
yaxnlndadr. Da burada erkn orta srlr aid alban (Qafqaz) mbdinin
qalqlarnn olmasna gr bel adlandrlmdr. Tdqiqatlarn 1971-ci ild
qeyd ald bu mbdin sl ad unudulduuna gr, onun qalqlar yerli hali
arasnda sadc olaraq Kils, elmi dbiyyatda is dan ad Kilsda mbdi
adlandrlmdr.
Kilsli oyk, dz. 1. Gdby r-nunun ayrsullu i..v.-d knd. 1992-ci
ildn Tursu adlandrlmdr; 2. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Knd qdim kils yannda salnd n bel
adlandrlmdr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsini XIX srin
vvllrind Dastann ardinsk r-nundan glmlr sald n bzn knd
Lzgilr Kilssi d deyilir.
Kilsli hidr., sad. Gdby r-nunun Kilsli (indiki Tursu) kndindn
c.-.-d min. bulaqlar. Suyu soyuq v turmz olub, 3 bulaqdan ibartdir.
Yaxnlndak eyniadl yaay mntqsinin ad il adlandrlmdr.
Kilslida or., mr. Klbcr r-nunda da. srik kndindn c.-.-d
yerlir. Hn. 2301 m. Oronim Kilsli (razidki knd ad) v da
komponentlrindn dzlib, "Kilsli kndi yaxnlndak da" mnasndadr.
Kilssuyu hidr., mr. 1. Klbcr r-nu razisind ay; 2. Tovuz r-nu
razisind ay. Zym aynn a qoludur. Hidronim kils (ayn yaxnlndak
mbd xarabalna iardir) v su (ay) komponentlrindn dzlib (-u
mnsub.k.-sidir), "kils yaxnlnda olan ay" mnasndadr.
Kimil bax: Qml.
Kirn oyk., sad. Tovuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. srik v
Zym aylarnn suayrcnda, orta dalq quraqdadr. Kemi ad Quu Kirn
olmudur. Kemid burada Kirn adl iki knd vard. Bir-birindn
frqlndirmk mqsdil biri Xnna Kirn, digri Quu Kirn adlandrlmd.
Qucu Kirn kndi quu tayfasna mnsub aillrin Kirn adl yerd

402
mskunlamas il laqdar yaranmd. Fstq, vls meliyi olan bu yerd
kemid kran (tir, prdi) ksildiyi n Kirn (yerli hali arasnda Kran)
adlandrlmdr. Oykonimi qdim kiran/krn tayfa ad il d laqlndirir,
"yamaclar" kimi d izah edirlr.
Kirvud oyk, mr. Lerik r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin yamacndadr. Kndin ad tal dilindki gir (yri) v vud (yer)
szlrindn dzlib (- bitidirici saitdir), "yri yerd salnm knd"
mnasndadr. Oykonimi "kiik yer", "mnlik", "kiik tp" kimi d izah
edirlr.
Kirk oyk., sad. smayll r-nunun Klbnd i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yaay mntqsini XVIII srin axrlarnda Qarabadan kb
glmi aillr salmlar. Kemid r-nun razisind Kirk v Kirk Gzran adl
iki knd mvcud olmudur. Yerli hali arasnda Lngbiz dalar Qa dalar,
onun yamacnda olan kndlr is Qa kndlri adlanr. Kirk kndi d Qa
kndlrindn biridir. Oykonimi tdqiqatlar trk dillrind "dalq razi"
mnasnda ilnn krka sz il balayrlar.
Kirmgiz or., mr. Aberon yarmadasnn mrkzi hisssind da.
Balaxan qsbsindn m.-q.-d yerlir. Hn. 105 m. Oronim girm (burada
"keid") v giz/gz (arm) komponentlrindn dzlib, "arml keid"
mnasndadr.
Kirmki or., mr. Aberon yarmadasnda, Bykor glndn m.-da
tp. Hn. 100 m. Oronim kirm/girm (kolluq) v ki/ku (tat. "da")
komponentlrindn dzlib, "tyi kolluq olan tp, da" mnasndadr. Tpnin
yaxnlnda eyniadl gl d var.
Kirn oyk., sad. Culfa r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Zngzur
silsilsinin tyinddir. 2003-c ildn Krna kimi rsmildirilmidir. Oykonim
qd. trk dillrindki krna (yan, byr, knar, qraq) szndndir.
Kirov tq. Bax: Binqdi (Binqdi r-nu).
Kirov tq. Bax: Qzlaac (Lnkran r-nu).
Kirov bax: Kiik Qaladrsi (ua).
Kirov adna tq. bax: Yeni Suraxan.
Kirov krfzi bax: Qzlaac krfzi.
Kirovabad bax: Gnc.
Kirovka bax: Hsnsu (Qazax r-nu).
Kirovka oyk., sad. 1. Bilsuvar r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Muan dznddir. Yaay mntqsi Rusiyann krm siyasti nticsind
rus kndlilrinin Azrb.-da yerldirilmsi il laqdar olaraq 1905-ci ild
yaranm v Alekseyevka adlandrlmd. Sovet hakimiyyti illrind
S.M.Kirovun (1886-1934) ad il Kirovka adlandrlmdr. 1998-ci ildn kndin
ad Azrb. yazs M.C.Paayevin rfin Mirclal kimi rsmildirilmidir.
Memorial toponimdir; 2. amax r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Orta dalq

403
quraqdadr. Yaay mntqsi XIX srin ikinci yarsnda Rusiyann krm
siyasti il laqdar rus kndlilrinin Azrb.-da yerldirilmsi nticsind
Naaraxana adl yerd salnm v Madiyevka adlandrlmd. Sovet
hakimiyyti illrind knd S.M.Kirovun rfin Kirovka ad verilmidir.
Memorial toponimdir.
Kirovknd oyk, mr. 1. Qax r-nunun lisu i..v.-d knd. Krmk
aynn sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndadr; 2. Saatl r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Muan dznddir; 3. Ucar r-nunun eyniadl i..v.-d
knd. irvan dznddir. Sovet hakimiyyti illrind bu yaay mntqlri
sovet partiya v dvlt xadimi S.M.Kirovun rfin bel adlandrlmdr.
Memorial toponimdir.
Kirs hidr., sad. Xocavnd r-nu razisind min. bulaq. xan aynn
drsind yerlir. Soyuq sulu, azdebitli tur bulaqdr. Bulaq yaxnlndak Kirs
dann ad il adlanmdr. Kirs "yumru, i" demkdir.
Kiryaqant or., sad. Quba r-nu razisind da. Qaraayla Qudyal
aynn suayrcdr. Hn. 3380 m. Gman etmk olar ki, oronim Kirnaqamt
adnn thrif formasdr v "yana yilmi, knara xm" mnasndadr.
Kirzan oyk., dz. Tovuz r-nunun limrdanl i..v.-d knd. Kr ay
sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Tarixi mnblrd kndin ad Krzan
variantnda da qeyd alnmdr. Bzi tdqiqatlar oykonimi Kr aynn ad il
laqlndirrk "Kr sahili, Kr qra" kimi izah edirlr. Lakin tdqiqatlarn
aradrmalarna gr, kndin sl ad Krsandr. Kndin sakinlri udinlr
olmudur. XIX sr aid arxiv sndlrind Krsanda cmi 32 udin ailsinin
yaad gstrilir. Krs qdim trk dillrind "yad, qohum olmayan" mnasnda
ilnmidir. Demli, oykonim "yadlar, qohum olmayanlar" mnasndadr.
Ruslarda Kirsanov soyad v Tambov vilaytind bu soyadla bal hr d
qeyd alnmdr.
Ki oyk, sad. 1. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin tyinddir. Qi (Qii) variantnda da qeyd alnmdr. 1992-ci ildn
kndin ad Kis kimi rsmildirilmidir; 2. ki r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Ki aynn sahilind, datyi raziddir. Qdim yaay mntqlrindndir.
Alban tarixisi Movses Kalankatlnn "Alban tarixi" srind ad Kis kimi
kilir. Onun yazdna gr, ilk xristian missionerlrindn biri olan Yenisey
tqr. 74-c ild Uti vilaytinin Kis kndin glib kils tikmidir. Bu, btn
Cnubi Qafqaz razisind ilk xristianlq mbdi idi. Kils vvllr burada
mvcud olmu qdim sitayi yerind tikilmidir. Ki fars dilind "kult, sitayi
yeri" mnasndadr. Erkn orta srlrd Albaniyada (indiki smayll v
Xocavnd r-nlar razisind) Ki adl baqa obyektlr d qeyd alnmdr.
Ki hidr., sad. ki r-nu razisind ay. yriayn (Qanx hvzsi)
sa qoludur. Mnbyini Ba Qafqaz silsilsindki Seyidyurd dann c.
yamacndan (2900 m. yksklikdn) ahr. Cnubi Qafqazn on selli

404
aylarndandr. Yuxar axnnda Damarn (Damarcq) adlanr. Ki kndinin ad
il adlanmdr.
Kit or., sad. Quba r-nu razisind da. sli Ketdir. Bzi
tdqiqatlara gr, oronim ran mnli ke/kat szndn olub, "kin sahsi,
um yeri" demkdir. Dan maili yamaclarnda kin sahsi olduuna gr ona
bel ad verilmidir. Trkmnistandak Kitan v randak Ketan toponimlrini
d ket sz il balayrlar.
Klnbi oyk., sad. Astara r-nunun Hamoam i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin tyinddir. Bel gman edilir ki, oykonimin sli Qlnbi olmudur.
Oykonim tal dilindki qln (sx) v bi (heyva) szlrindn dzlib, "heyvalq,
heyva aaclarnn sx olduu yer" mnasndadr. Yaay mntqsi heyva
aaclarnn ox olduu razid salnd n bel adlandrlmdr. Oykonimi
"kol dibi", "kol-kosdan knar yer" mnalarnda da izah edirlr.
Koxanbi oyk, sad. Tovuz r-nunun srik Crdaxan i..v.-d knd.
srik v Zym aylar arasnda, dalq raziddir. Yaay mntqsi kemi
Ocaql kndindn xm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Kndin ad koxa (kovxa) v Nbi (.a.) szlrindn ibart olub, "kndxuda
Nbiy mxsus" mnasndadr. "Kndxuda" sznn sinonimi olan kovxa XVI-
XIX srlrd Azrb.-da v qonu lklrd inzibati vzif olmudur. Kovxalar
mahal byin tabe idilr. Hr kndin ayrca kovxas olurdu. Bu knd d
tabeliyind olduu kovxann adn dayr.
Koxoir or., mr. Quba r-nu razisind da. Cimi ay il Babaayn
suayrcdr. Hn. 1776 m. Dan adnn slinin Kuyxir olduu gstrilir.
Tdqiqatlara gr, oronim tat dilindki ku (da) v xr (dumar) szlrindn
dzlib, "dumanl da" demkdir.
Kokolos oyk, sad. Astara r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Kokalos variantnda da qeyd alnmdr. Kndi XIX srd
Lnkran qzasnn Butasar knd icmasna mxsus bir ne ail daimi yaay
mntqsin evirmidir. Oykonimin koko/koka (qdim trk dillrind "vhi",
"qzbli, quduz") v los/ls (tal. "lpiiyi") szlrindn ibart olub, "vhi
lpiiyi" mnasn bildirdiyi gman edilir. Yqin ki, kndin razisind vaxtil
bu heyvanlar grndy n razi bel adlandrlmdr.
Kolaba hidr., mr. Xocal r-nu razisind ay. Hidronim trk
dillrindki kola ("ss-kyl"; "zaa axan") v ba (qol, hiss)
komponentlrindn dzlib, "zaa axan ay qolu" mnasndadr. Qarqar
ayn ml gtirn kiik da aylarndan olduu n bel adlandrlmdr.
Kolan oyk, sad. 1, Hacqabul r-nunun Abdulyan i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irvan dznddir. Knd vaxtil Cavad qzasnda yaam
kolani tayfasna mnsub 71 ailnin Toyuqplov adl qlaq yerind
mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Salyan r-nunun Qarabal i..v.-d
knd. Dznlikddir. XIX srd Da Kolan ad il Quu-amax yolu stnd

405
yaayan kolanlar suyun olmamas zndn Pirsaat aynn sol sahilin krk
indiki kndin sasn qoymular. Yerli hali yaay mntqsini Arxapas da
adlandrr. Oykonim kolan tayfasnn ad il baldr; 3. Siyzn r-nunun
Yeniknd i..v.-d knd. Dniz sahilinddir. Kemi ad Kolanqlaq olmudur;
4. ahbuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Naxvan aynn sahilind, orta
dalq quraqdadr; 5. Yevlax r-nu Malbinsi i..v.-d knd. Dznlikddir.
Yaay mntqsini vaxtil Adam r-nunun Kolan kndindn glmi aillr
salmlar. Kolanlar qdim trk tayfalarndandr. XVIII srin ortalar - XIX srin
birinci yarsnda Qaraba xanlnda yaayan kolanlarn razisi Kolan mahal
adlanrd. XIX sr Azrb. tarixisi Mirz Adgzl by Uacq kndindn Gy
srhdin qdr uzanan Trtr ay hvzsini kolanlarn mskni adlandrrd.
XIX srd Cavad qzasnda 282 ailli Kolan eli yaayrd. Sonralar onlar
mxtlif yerlrd mskunlamlar. Mnblr gr, Aa Mhmmd ah
Qacarn Qarabaa hcumu zaman Qaraba elatlarnn bir qismi, o cmldn
kolanlar kb Naxvanda, irvanda v b. yerlrd mskunlamlar.
Kolanda or., mr. Xanlar r-nu razisind da. Gnc v Krk
aylarnn suayrcnda yerlir. Hn. 1157 m. Oronim Kolanda variantnda da
qeyd alnmdr. Dan ad kemid burada kolan tayfasna mxsus
yaylaqlarn olmas il laqdar yaranmdr.
Kolata oyk., mr. Klbcr r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba
silsilsinin yamacndadr. sli Kolatkdir. Oykonim kol (melik, xrda me)
v tk komponentlrindn dzlib, "me tyi" mnasndadr. Yaay
mntqsi me tyind salnd n bel adlandrlmdr. Bzi
tdqiqatlarn fikrin gr, toponim slind Glyataq olub, "gll, ikli
yataq" mnasndadr.
Kolata hidr., sad. Xocal r-nunda ay. Xan aynn sa qoludur.
Mnbyini Alaqaya da yamacndan (2500 m. yksklikdn) alr.
Dyirmanlarn hrkt gtirilmsind v suvarmada istifad edilir. ayn ad
razidki Kolata kndinin adndan yaranmdr.
Kolayr oyk., sad. l.Astafa r-nunun Dzqlaq i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Kndin ad yerli halinin dilind Kolir kimi tlffz
edilir. Bzi tdqiqatlarn ehtimalna gr, oykonim qismn
thrif uram, slind Kolayir olmaldr. Oykonimin trkibindki kol
sz "xrda me, melik" mnasndadr. Kndin ad "me yeri, meli yer"
kimi izah edilir. Toponimi tayfa ad il laqlndirnlr d var. Lakin trk
dillrind kolayi sz ilnir ki, bu da "lverili, rahat" mnalarn ifad edir.
Kndin Dzqlaq adl i..v.-in trkibind olmas da razinin hamar, rahat bir yer
olduunu bildirir. Azrb. dilinin dialektlrind "hamar, xnts olmayan"
mnasnda kola (buynuzsuz kei) sz ilnir. Odur ki, oykonimi "hamar, dz,
lverili yer" kimi izah etmk daha mqsduyundur; 2. Brd r-nunun eyniadl
i..v.-d knd. Qaraba dznddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay

406
mntqsi vaxtil Qazax mahalndak Kolayr kndindn glmi aillr
trfindn salnd n bel adlandrlmdr; 3. Samux r-nunun eyniadl i..v.-
d knd. Gnc-Qazax dznliyinddir. Yaay mntqsi Qazax mahalndak
Kolayr kndindn glmi aillr trfindn salnmdr.
Kolxlfli oyk., Astafa r-nunun Pirili i..v.-d knd. Astafa aynn
sahilind, Gnc-Qazax dznliyinddir. Oykonim kol (slind xol "delta, axar
suyun byk su hvzsin tkldy yer") v Xlfli (etnotoponim)
komponentlrindn dzlib, "deltada yerln Xlfli kndi" mnasndadr.
Yaay mntqsi Astafa aynn sa trfdn Kr tkldy yerd yerldiyi
n bel adlandrlmdr.
Kolxozaen bax: Arpadz.
Kolxozknd bax: Bayraml.
Kolqlaq oyk, mr. Adam r-nunun Qrvnd i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonim kol (burada "dz, hamar") v qlaq
komponentlrindn dzlib, "hamar, dz qlaq" mnasndadr. Qlaq sonralar
daimi yaay mntqsin evrilmidir.
Kollu oyk., dz. 1. Daksn r-nunun Zinzahal i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Kemi ad Khnqlaq olmudur. Yaay mntqsini XIX srin
sonunda Qarabadan kb glmi Mhrrm adl xs salmdr. Hazrda
kndd mhrrmli nsli mvcuddur. Sonralar knd halisi q.- doru 1-2 km.
kndin yerini dyimi, vvlki yer is Khnqlaq adlanmdr. Yaay
mntqsi kolluq razid bina edildiyi n bel adlandrlmdr; 2. Gdby r-
nunun Gyli i..v.-d knd. Dalq raziddir. Kndi XIX srd Qazax
mahalnn Dmirilr kndindn glmi Mahmud adl xs kolluq sahd sald
n bel adlandrlmdr. Hazrda knddki nsillrdn biri mahmudlu adlanr.
Kndin m.-q.-ind is Mahmudun yeri adl sah var.
Kolluqlaq oyk., mr. Zngilan r-nunun Rzdr i..v.-d knd.
Datyi raziddir. vvllr burada Pirdavudan kndinin (rvan quberniyas)
qla olmudur. Qlaq kollu-koslu olduu n bel adlandrlmdr. Sonralar
burada salnm knd d hmin ad almdr.
Kolt or., sad. Xzrd ada. Aberon yarmadasnn Aberon
arxipelaqna daxildir. Oronim toponimikada "krfz" mnasn bildirn
koltk/kultuk szndndir.
Koman oyk., sad. Lerik r-nunun ingdulan i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim minilliyin ortalarndan kaymaklarn (kimaklarn) trkibind
olmu koman/ kuman trk tayfasnn adn ks etdirir. Komanlar rus
mnblrind 1078-ci ildn poloves ad il mlumdur. X srd Volqan kerk
Qara dniz sahillrin kmlr. Komanlarn bir qismi qpaqlarn trkibind
Azrb.-na glrk burada mskunlamlar.

407
 Komanl oyk., sad. Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar
silsilsinin yamacndadr. Yaay mntqsi trk mnli koman/kuman
tayfalarnn Azrb.-da mskunlamas nticsind yaranmdr.
Komintern bax: Soyuqbulaq.
Komsomol qsb. Bax: Yuxar Aran.
Komsomol bax: rbqardabyli (1939-cu ildk kndin ad
olmudur).
Komsomol bax: Qaralar.
Konstantinovka bax: smtli.
Kontavuray hidr., mr. Lerik r-nu razisind ay. Hidronim kont
(dialektlrd "trs" mnasnda ilnir), avur (gur sulu) v ay
komponentlrindn dzlib, "gur sulu trs ay" mnasndadr.
Kopton hidr., mr. Sabirabad r-nu razisind gl. Krboyu razid
yerln axmazlardan biridir. Hidronim kop (yerli dialektd "toplanmaq"
mnasnda ilnn kopalanmaq szndndir) v ton (trk dillrind "ay")
komponentlrindn dzlib, "aydan toplanm" mnasndadr.
Korarx oyk., sad. Ada r-nunun Pirkk i..v.-d knd. irvan
dznddir. Knd vaxtil mvcud olmu Korarx (tutulmu, batm arx) adl
arxn knarnda salndna gr bel adlanmdr. Grcstann Marneuli r-
nunda Dmy Korarx adl knd var.
Korazll oyk., dz. Fzuli r-nunun Qarakollu i..v.-d knd.
Qozluayn (Arazn qolu) sahilind, Qaraba silsilsinin tyinddir. Oykonimin
"krp quzular n allarn olduu yer" mnasnda olan koracl szndn v -
l mnsubluq bildirn kilidn dzldiyi gman edilir.
Korcabulaq oyk., sad. Lan r-nunun Qarabyli i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Yaay mntqsi XIX srin ikinci yarsnda Korcabulaq adl
bulan yannda salnmdr. Knd hmin bulan ad il adlandrlmdr. Bulaq
quraqlq olanda quruyur, yamurlu vaxtlarda is gz alr. Ona gr d gz
tez-tez tutulan, yni susuz qalan bel bulaqlara xalq arasnda korbulaq v ya
korcabulaq deyilir.
Korcabulaq or., sad. mkir r-nu razisind da. Da Cyir
kndindn .-ddir. Dan ad razidki eyniadl bulan ad il baldr.
Koray hidr., mr. Goranboy v Yevlax r-nlar razisind ay.
Krkayn sol qoludur. ay balancn Xanlar r-nunun Yuxar Aasbyli
kndi yaxnlndak Korbulaqlar adlanan bulaqlardan gtrdyn gr bel
adlanmdr.
Kordr hidr., sad. Ouz r-nu razisind ay. lican aynn sol
qoludur. ay axd Kordr adl drnin ad il adlanmdr. Drnin ad is
Koradr adnn thrif olunmu variantdr. Toponim trk dillrindki kora
(quzu saxlanan yer) v dr szlrindn dzlib, "kora olan dr" mnasndadr.

408
 Korgz oyk., sad. Bak hri Qarada r-nunun Qzlda qsb i..v.-
d tq. Qsb z adn yaxnlndak eyniadl vulkann adndan almdr. Sovet
hakimiyyti illrind neft yataqlarnn akar edilmsi il laqdar yaranmdr.
Korgz or., mr. Qarada r-nu razisind, Aberon yarmadasnn c.-
q.-ind snm palq vulkan. Hn. 398 m. Dan ad kor (tutmu, faliyytdn
qalm, batm) v gz (burada "vulkann az" mnasnda) szlrindn ibartdir.
Krks variantnda da qeyd alnmdr.
Koroluda or., mr. Tovuz r-nu razisind da. Yerli hali arasnda
Korolu qalas da da adlanr. Qalann xarabal hmin r-ndak Yuxar
yszl kndi yaxnlndak Gilnc dandadr. Rvayt gr, qalan xalq
qhrman Korolu tikdirmidir.
Koroluqobu hidr., mr. Brd r-nu razisind ay. Oykonim Korolu
(xalq qhrman Korolunun ad) v qobu (yaran, dr, ay drsi)
komponentlrindn dzlib, "Korolu drsi" mnasndadr.
Kortala oyk., mr. Balakn r-nunun Pttala i..v.-d knd. Katex
aynn sahilind, Alazan-yriay kkliyinddir. Kndin ad trk dillrindki
kora (tz doulmu quzularn saxland yer) v tala (med aq sah)
komponentlrindn dzlib. Kndin razisi kemid maldarlarn qlaq yeri
olduu n bel adlandrlmdr.
Kosacan oyk., sad. rur r-nunun Siyaqut i..v.-d knd. Arpa aynn
sahilind, rur dznddir. Bzi tdqiqatlara gr, XIII srd Trkiy
razisind monqollarn datd Kusakan hrindn glmi aillrin gtirdiyi
addr. Lakin bu oykonimin Azrb. razisind d znmxsus areallar vardr:
Kosakan (Zngilan), Kskan/Kskran (Lerik). Trkiyd, Sivasn 80 km.-
liyind Kosada oronimi qeyd alnmdr.
Kosagl oyk., sad. Masall r-nunun Banba i..v.-d knd. Lnkran
ovalndadr. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsi XVI srd
salnm, XVIII srd is Tal xan Mir Mustafaxan bu kndi qzna balad
n bir mddt Xanmknd adlanmdr. Oykonim kosalar nslinin adndan
olub bu etnonimin Kosagil variantdr.
Kosakan oyk., sad. Zngilan r-nunun Cahangirbyli i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Kemi ad Kosakan Tatar olmudur. hali arasnda Tatar
Kosalar, hmdby Tatar da adlanr. Yaay mntqsini XIX srd Qubadl r-
nunun Tatar kndindn glmi aillr Kosakan adl kndin razisind
mskunlaaraq salmdlar. Bu kndin vvlki sakinlri is vaxtil Cnubi
Azrb. razisin krk orada mskunlamlar. Oykonim qd. trk dillrindki
kosak (balanm, birlmi) szlrindn v -an (yer, mkan) k.-sindn
dzlib, insanlarn oturaq hyata kemsi il laqdar yaranmdr.
Kosalar oyk., sad. 1. Adam r-nunun Gytp i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. Oykonim XIX srin vvllrind Qaraba xan
Mehdiqulu xana mnsub xlfli tayfasnn kosalar tirsinin ad il baldr; 2.

409
Xocal r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qaraba silsilsinin yamacndadr. Yerli
halinin mlumatna gr, yaay mntqsini kemi Zngzur qzasnn
Kosalar (indiki Aolan) kndindn km aillr salmlar; 3. Qazax r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Gnc-Qazax dznliyinddir. Yaay mntqsi kndin
sasn qoymu kosalar nslinin adn dayr; 4. Lerik r-nunun Qosmalyan
i..v.-d knd. Petsr silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi kosalar
nslinin mskunlamas nticsind yarand n bel adlandrlmdr; 5.
Lnkran r-nunun Grmtk qsb i..v.-d knd. Lnkran aynn sahilind,
Lnkran ovalndadr. Oykonim yaay mntqsinin sasn qoymu kosalar
nslinin adn ks etdirir. Ken srd Krm vilaytind Kosalar v Kosa Eli adl
yaay mntqlri qeyd alnmdr.
Kotal oyk., sad. Bak hri Qarada r-nunun lt qsb i..v.-d
kb. Xzr dnizi sahilind, dznlikddir. Tdqiqatlar bu oykonimi ran
dillrindki "hndr tp", "kurqan", "da keidi" mnal kotal sz il
laqlndirirlr. Dialektlrimizd d bu sz "dik yer" mnasnda ildilir. Lakin
bu mnalarn he biri obyektin yerldiyi mkann corafi mvqeyi il
mqayisd zn dorultmur. Trk dillrind v Azrb. dilinin dialektlrind
"var-dvlt" mnasnda kotal v mxtlif mnalarla yana "tkrli byk
araba", "knd, k" mnalarnda kotan szlri ilnir ki, bu da kri hyat
raiti il baldr.
Kotanarx oyk., sad. Ada r-nunun Nehrxlil i..v.-d knd. Tryan
aynn sahilind, irvan dznddir. XVIII sr aid mnbd kndin ad kilir.
Tdqiqatlarn ehtimalna gr, oykonim qdim arxkm sulunun ad il
baldr. Bel ki, kemid torpa brk olan yerlrd arx kmk n vvlc
kotanla drin rmlar alr, sonra onun irisinin torpa xarlaraq daha da
drinldirilirdi. Bel arxlara adtn kotan-arx deyilirdi. Yaay mntqsi
kotan arxnn dalnda salndna gr bel adlandrlmdr. Yevlax r-nunun
Hrua kndind d Kotanarx hidronimi qeyd alnmdr. Lakin istr Azrb.,
istrs d trkdilli xalqlarn toponimiyasnda kotan komponentli toponimlrin
geni areal gstrir ki, bu corafi adlar etnotoponimdir. Babk r-nunun
Nzrabad kndind yaayan kotann tayfasnn qeyd alnmas da bunu sbut
edir.
Kotanda or., mr. 1. Babk r-nu razisind da. Sirab kndindn c.-
dadr. Hn. 1267 m.; 2. Qazax r-nunun c.-.-ind da. Hn. 1100 m. Oronim
kotan (etn.) v da komponentlrindn dzlib, etnotoponimdir.
Kotanqaya or., mr. Lan r-nu razisind da. Oronim kotan (etn.) v
qaya komponentlrindn ibart olub, etnotoponimdir. Kotanlar l (Qax v
Zaqatala r-nlar), Kotanlar (Ouz r-nu), Kotan drsi (Qubadl r-nu), Kotanl
(Ermnistan) v s. toponimlr d etnonim mnlidir. Kotan eyni zamanda
kemid Azrb.-da, elc d bir sra Yaxn rq lklrind sah l vahidini
bildirn termindir. Adtn kotanla bir gnd kiln torpaq sahsi kotan yeri

410
adlanrd. Aberonda mvcud olan Kotan kin yerinin ad hmin mna il
baldr. Oronimi trk dillrind "qoyun saxlamaq n dairvi al" mnasnda
ildiln kutan sz il d balayrlar.
Kotavan oyk., mr. Ada r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr aynn
sahilind, irvan dznddir. Kemid hm d Elavl (elavl nsli bu kndd
mskunlad n) adlanmdr. Yerli halinin mlumatna gr, knd vvlc
Qarabada olmu, XVIII srd indiki yer krlmdr. Hazrda Adam r-
nunun Boyhmdli kndinin razisind Kotavan arx adl yer mvcuddur. Bzi
tdqiqatlara gr, kndin ad fars dilindki qut (qala) szndn v mkan
bildirn -van k.-sindn ibart olub (-i bitidirici saitdir), "qala yeri"
mnasndadr. A.Bakxanov kemid kndd mhkm qalann olduunu
yazrd. str yazl abidlrin, istrs masir monqol, buryat, uyur dillrind
xota/xotan/xoton/xot szlri "hr", "knd", "hr divar", "al", "tvl"
mnalarn ifad edir. Van komponenti is Qafqaz, Yaxn v Orta rq
toponimiyasnda "ev", "yer", "lk", "yaay mntqsi" v s. mnalarda ilnir.
Odur ki, kndin adn "knd yeri", "yaay mskni" kimi d izah etmk olar.
Kbr Zyzit oyk., mr. ki r-nunun Zeyzit i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin tyind, Alazan-yriay kkliyinddir. Hmin r-nda Ba
Zyzit v Orta Zyzit kndlri d mvcuddur. Oykonim kbr ("dznlik,
razid bir qdr hndr, dik yer", "alaq tplik" mnasn bildirn corafi
termin) v Zyzit (monqol tayfalarndan birinin adn ks etdirn etnotoponim)
komponentlrindn dzlib, "hndr, dik yerd yerln Zyzit kndi"
mnasndadr.
Kbrknd oyk., mr. Brd r-nunun Birinci Qaradmiri i..v.-d
knd. Qaraba dznddir. Oykonim "dik yerd salnm knd" mnasndadr.
Kdr hidr., sad. Gdby r-nu razisind ay. Axnca aynn
qoludur. ay z adn razisindn axd eyniadl drnin adndan almdr. Dr
is hmin r-ndak Dz Rsullu kndinin halisinin vvllr Kelda yaylana
gedrkn hmin drd mvqqti k (drg) saldqlar n bel
adlandrlmdr. Zamanl kndinin razisindki stidr adl yerdn axdna
gr burada stidr ay da adlanr.
Kkli oyk, sad. Masall r-nunun Xrmandal i..v.-d knd.
Taxtaayn sahilind, Lnkran ovalndadr. Yerli hali oykonimi "k hli"
kimi izah edir. Tdqiqatlara gr, kndi kkli nslin mnsub aillr
saldna gr bel adlandrlmdr.
Krli oyk., sad. Trtr r-nunun Azad Qaraqoyunlu i..v.-d knd.
Qaraba dznddir. Yaay mntqsi XIX srin vvllrind Qarabada
yaam 52 aildn ibart krli tayfasnn mskunlamas nticsind
yaranmdr. Krli tayfas is mnc qdim trk tayfalarndan olan
koarlara mnsubdur. Karluk v uyurlarn trkibin daxil olan koarlarn adna
VIII-IX srlr aid Kuar adl uyur hrinin adnda da rast glmk

411
mmkndr. Ken srd Ermnistan razisind Krli adl yaay mntqsi
qeyd alnmdr.
Ksgr oyk., Astafa r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gnc-Qazax
dznliyinddir. Oykonim k szndn v sgr xs adndan ibart olub,
"sgrin k yeri" mnasndadr.
Kvlili oyk, sad. Astafa r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qarayaz
dznddir. Yaay mntqsi 1920-ci illrd Birinci xl kndinin kvlili
(kvlli) nslindn ayrlm aillrin Krn sol sahilind mskunlamas
nticsind yaranmdr. Yerli halinin verdiyi baqa bir mlumata gr, vaxtil
bu razid Vli adl bir xsin k yerlmi, sonralar burada salnm knd d
bel adlandrlmdr.
Khn Alvad oyk, mr. Masall r-nunun Banba i..v.-d knd. Vil
aynn sahilind, Lnkran ovalndadr. Qdim ad Alvad olmudur. XIX
srd bu knddn yeni yaay mntqsi yarandqdan sonra vvlki knd Khn
Alvad, yeni mntq is Tz Alvad adlandrlmdr. Yerli halinin dediyin
gr, bu razi qrmz lallrl rtldyndn onu Alvadi (qrmz l)
adlandrmlar.
Khn Bilgh burnu or., mr. Bak hri Sabunu r-nu razisind
xnt. Aberon yarmadasnn m. hisssinddir. Digr ad Amburandr. Khn
Bilgh kndinin yaxnlnda olduu n kndin ad il adlandrlmdr.
Khn orman oyk., mr. Lan r-nunun amknd i..v.-d knd.
Datyi raziddir. Yaay mntqsi yaxnlndak orman
kndindn (Klbcr r-nu) frqlndirmk mqsdil bel
adlandrlmdr.
Khn Ggir oyk, mr. Lnkran r-nunun Ggiran i..v.-d knd.
Burovar silsilsinin tyinddir. Kemi ad Ggir olmudur. XIX srd bu
knddn xm bir qrup ail yeni yaay mntqsi yaradaraq onu Ggiran
adlandrmlar. Kemi knd is Khn Ggir adlandrlmdr. Tdqiqatlarn
ehtimalna gr, oykonim XIII sr monqol iallarnda itirak etmi trkdilli
kukir tayfasnn adn ks etdirir.
Khn Xamaz oyk, mr. Xamaz r-nunun Pavlovka i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. 1900-c ild Bilcri-Drbnd d.y. xttinin kilii
il laqdar burada tikiln stansiyaya Xamaz ad verilmidi. Xamaz kndi yeni
yaradlm stansiyadan vvl salnd n bel adlandrlmdr.
Khn Xudat oyk., mr. 1. Xamaz r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr; 2. Qusar r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qusar
maili dznliyinddir. 1900-c ild Bilcri-Drbnd d.y. xttinin kilii il
laqdar burada tikiln stansiyaya Xudat ad verilmidi. Xudat kndi yeni
yaradlm stansiyadan vvl salnd n Khn Xudat adlandrlmdr.
Sonradan yarand n knd hli arasnda Trm d adlanr.

412
 Khn Xudat qazmalar oyk., mr. Qusar r-nunun Bala Qusar i..v.-d
knd. Qusar maili dznliyinddir. Oykomra Khn Xudat (knd ad) v
qazmalar (mvqqti yaay evi) komponentlrindn ibart olub, "Khn
Xudat kndin mxsus qazmalar" mnasndadr. Kollektivlmdn sonra
qazmalar daimi yaay mntqsin evrilmidir.
Khn Quu oyk., mr. Siyzn r-nunun rzik i..v.-d knd.
Aydnlar aynn (Gilgilayn qolu) sahilind, Ba Qafqaz silsilsinin
tyinddir. Yaay mntqsi XIX srin vvllrind Da Quu kndindn
xm aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. l Quu kndindn
frqlndirmk n v hmin knddn vvl yarandna gr Khn Qucu
adlandrlmdr. Oykonim quu tayfasnn adn ks etdirir.
Khn Orand oyk., mr. Lerik r-nunun Nravud i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Bu kndin sasnda yaranm yeni yaay mntqsi Orand
adlandrldndan kemi knd Khn Orand adn almdr. Yaay mntqsi
XIII srd monqol noyonlarnn tal zonasna krdy oyrat tayfasnn
mskunlamas nticsind yaranmdr.
Khn Vayxr oyk, nr. Azrb.-da orta srlr aid yaay yeri.
Naxvan hrindn 16 km m.-da, Vayxr kndindn 1 km. .-d akar
edilmidir. Oykonim "Vayxr kndinin kemi yeri" mnasndadr.
Khndhar oyk, mr. smayll r-nunun Tzknd i..v.-d knd.
Dalq raziddir. Yaay mntqsi hmin r-ndak Dhar v ndhar
kndlrindn frqlndirmk mqsdil Khndhar adlandrlmdr. Kndin
ad "qdim Dhar kndi" mnasndadr. Dahar sz tat dilind "qaya"
demkdir.
Khnknd oyk., mr. 1. Gdby r-nunun Grgr i..v.-d knd.
Dalq raziddir. Kemi ad Qaraqoyunlu olmudur. Yaay mntqsi qdim
Gyc mahalnn Qaraqoyunlu kndindn ermnilrin zorla didrgin sald
azrb. aillr trfindn salnmdr. 1919-cu ild yaxnlndak Yeniknd kndi
bina edildikdn sonra bu knd Khnknd ad il tannmdr; 2. Lan r-nunun
eyniadl i..v.-d knd. Kiik Kirs dann tyinddir. Kemi ad Kirs
olmudur. Yerli halinin mlumatna gr, Kirs kndi XV srd teymurilrin
ial zaman tamamil dadlmd. Sonralar Xocavnd r-nunun Susanlq
kndindn xm aillrin buradak khn kndin yerind mskunlamas
nticsind yaranan yeni yaay mntqsi razinin ad il Khnknd
adlandrlmdr.
Khnqala oyk, mr. Tovuz r-nunun Alakol i..v.-d knd. Orta dalq
quraqdadr. Knd oradak khn (qdim) qalann ad il adlandrlmdr.
Khnqlaq oyk., mr. 1. Astafa r-nunun Tatl i..v.-d knd.
Hsnsu aynn sahilind, daotyi raziddir. Knd khn qlaq yerind
salnd n bel adlandrlmdr; 2. Gdby r-nunun nkboan i..v.-d
knd. Dalq raziddir. Yaay mntqsi XIX srd nkboan kndindn

413
ayrlm aillr trfindn Khn qlaq adl yerd salnd n bel
adlandrlmdr.
Khntalar oyk, mr. Xocavnd r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qaraba silsilsinddir. Sonralar burada yerln ermnilr kndin adn
Hintalar adlandrmdlar. Oykonim khn v talar (silsillr)
komponentlrindn dzlib, "silsild yerln khn knd" mnasndadr. Knd
yerldiyi razinin corafi xsusiyytin gr bel adlandrlmdr.
Khnl oyk., sad. Krdmir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irvan dznddir. Kemi ad ilyan Khnl olmudur.
Yaay mntqsi XIX srd Ftixan adl xs mnsub aillrin
mskunlamas nticsind yarand n Ftixanl da adlanrd. Khnl
mnc ahsevnlrin novruzlilr tayfasnn iki qolundan (khnl v
pirheybtli) birinin addr.
Kmr bax: Gmr.
Kmrda bax: Gmrda.
Kmrdhn bax: Gmrdhn.
Kmrlda bax: Gmrlda.
Kndln oyk., sad. ki r-nunun Aa Gynk i..v.-d knd.
Alazan-yriay kkliyinddir. Kndin ad "enin istiqamtd olan, yri, trs"
mnasnda olub, yerldiyi kkliyin ad il baldr. Azrb. razisind
kndln komponenti geni areala malikdir: Kndlnarx (Gyay r-nu),
Kndln kin yeri (Qbl r-nu), Kndlnyer (Ouz, Fzuli r-nlar),
Kndlnyol (Qax r-nu), Kndlnl (Zaqatala r-nu) v s.
Kndlnay hidr,, mr. 1. Xocal, Xocavnd v Fzuli r-nlar
razisind ay. Arazn sol qolu olub, mnbyini axmaqdan . yamacndan
(1780 m. yksklikdn) alr. Yuxan axarnda su anbar salnmdrr. Yayda aa
axarnda su olmur; 2. Fzuli hri yaxnlnda su anbar. Kndln ayn
yatanda dzldilmi sni gldr. Gldn kanallar balanr v kin sahlri
suvarlr. Hidronim "enin istiqamtd axan, trs, yri ay" mnasndadr. ay
yerldiyi mvqeyin gr bel adlandrlmdr.
Knll oyk, sad. mkir r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Gnc-
Qazax dznliyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, 1920-ci illrd yeni
yaay mntqsi salmaq n dvlt Qarayir adl razid torpaq sahsi ayrsa
da, oraya he kim kmrd. 30-cu illrin vvllrind air hmd Cavad
(1892-1937) burada ilk df zn ev tikdirmi, bir qdr sonra is onun
tbbsn knll qoulan Seyfli camaatnn Abbasl kndinin Klntrli
mhllsi buraya km v knd Krpqran adlandrlmdr. Knll eyni
zamanda bir tayfann addr.
Krndi oyk, mr. Lerik r-nunun Vizzmin i..v.-d knd. Gncv
aynn (Lnkran aynn qolu) sahilind, Petsr silsilsinin yamacndadr.
Kndin ad yerli halinin dilind Korndi kimi tlffz edilir. Tdqiqatlara

414
gr, oykonim tal dilindki korn (i-gc) v di (knd) komponentlrindn
dzlib, "i-gcl knd, faliyytd olan knd" mnasndadr.
Krpknd oyk, mr. Zrdab r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, irvan dznddir. Kndin razisind krp olduu n
"krps olan knd" mnal oykoniml adlandrlmdr.
Krpsndran oyk, sad. Brd r-nunun Klntrli i..v.-d knd.
Yaay mntqsi r-nun razisindn axan Trtr v ya Xan aynn gcl sel
nticsind kndin razisind datd krpy gr bel adlandrlmdr.
Krydi oyk, mr. Yardml r-nunun Vlixanl i..v.-d knd. Burovar
v Petsr silsillri arasnda, kklikddir. Tdqiqatlar bu oykonimi
"ocaqxana olan knd", "yaranda, drd olan knd" kimi izah edirlr. Bu
mnalardan ikincisi kndin corafi mvqeyin uyundur.
Ktkl oyk, sad. Qbl r-nunun Mxlqovaq i..v.-d knd. Alazan-
yriay kkliyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, yaay mntqsi
vaxtil kin mqsdil aaclardan tmizlnmi Ktkl adlanan sahd salnd
n bel adlandrlmdr.
Kvdadq bax: Gvdadq.
Kvlc bax: Gvlc.
Kvr bax: Gvr.
Kvatl bax: Gvatl.
Kynk bax: Gynk.
Krasn Stan oyk, sad. Neftala r-nunun Bank qsb i..v.-d
qsb. Kr aynn sahilind, Cnub-rqi irvan dznddir. Yaay
mntqsi eyniadl balq vtgsinin yannda salnmdr. Kemi adlar Sibirko
(Sibirka) v Qrmz Urxana olmudur. Oykonim rus dilindki krasn (qrmz)
v stan (dayanacaq, drg) szlrindn dzlib, "qrmz drg, qrmz
knd" mnasndadr.
Krasn Xutor oyk, mr. Xamaz r-nunun Uzunoba i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Yerli hali trfindn xdanovka adlandrlr.
Oykonim rus dilindki krasn (qrmz) v xutor (yaay yeri) szlrindn
dzlib, "qrmz qsb, knd" mnasndadr.
Krasnoselski bax: Qara Nuru.
Krestov dili or., mr. Salyan r-nunda Qzlaac krfzinin m.-.
sahilind xnt. Oronim XVIII srd rus dnizilrinin Xzr dnizind
apardqlar ekspedisiyalarn nticsi kimi meydana xmdr.
Kubin oyk., mr. Masall r-nunun Hikdr i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Oykonim tal dilindki ku (da) v bin (alt, dib) komponentlrindn
dzlib, "dan tyi, dan dibi" mnasndadr.
Kufoba oyk, mr. Qusar r-nunun irvanovka i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Bzi tdqiqatlara gr, oykonim lzgi dilind "qraq" mnasnda

415
ildiln kuf/kyuf v oba szlrindn ibart olub, "qraq oba, ucqar oba"
mnasndadr. Digrlrin gr is, kuf sz lzg. "balanc, birinci" demkdir.
Kulagin or., sad. Xzr dnizind ada. Bak arxipelaqna daxildir.
Sar yarmadas yaxnlndadr. Kemi ad llibulaq olmudur. Adaya
akademik V.G.Abixin ekspedisiyalarnda itirak etmi gmi kapitan Kulaginin
ad verilmidir.
Kuleymar hidr., Culfa r-nu razisind min. bulaqlar. Kuleymar kndi
yaxnlnda, linc aynn sol sahilind yerlir. Soyuq sulu bir qrup bulaqdr.
Hidronim kuley/qullay (Azrb. dilinin dialektlrind "su saxlamaq n qazlm
xsusi yer, hovuz, anbar") v mar/mora (arx, rnaq) komponentlrindn
dzlib, "axar olan su hvzsi" mnasndadr.
Kulibinka bax: Ovudr.
Kuman or., sad. Dvi r-nu razisind da. Oronim znd qdim
trk mnli kuman/koman tayfasnn adn ks etdirir.
Kumani or., sad. Xzr dnizind ada. Bak arxipelaqnn c.
adalarndan biridir. Bndovan burnundan 20 km. c.-.-ddir. Ada 1861-ci ild
akademik V.G.Abix il birlikd Xzr dnizind tdqiqat aparm gmi kapitan
M..Kumaninin adn dayr.
Kunxrt oyk., mr. Quba r-nunun Glzi i..v.-d knd. Yan
silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi r-nun razisindki Xrt kndinin
aasnda yerldiyi n bel adlandrlmdr. Oykonim tat dilindki kun
(aas, tyi) v Xrt (knd ad) komponentlrindn dzlib, "Xrt kndinin
aas, tyi" mnasndadr.
Kuropatkino oyk, sad. Xocavnd r-nunda knd. Datyi raziddir.
1960-c illrd vilaytin millti ermni rhbr orqanlar kndin adn yaay
mntqlrinin rsmi siyahsndan xarb, onu kemi Martuni (Xocavnd)
qsbsi il birldirmidilr. Yaay mntqsin 1990-c ild yenidn knd
starusu verilib yaay mntqlrinin rsmi siyahsna daxil edilmidir. Yerli
halinin mlumatna gr, knd bu razid oxlu kklik quu (rus. kuropatka)
olduuna gr bel adlandrlmdr. Bzilri toponimi Kuropatkin rus familiyas
il balayrlar.
Kuybev oyk, sad. Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kemi
ad Qaradolaq olmudur. Yaay mntqsi kngr tayfalarnn bir qolu
trfindn salnd n bel adlandrlmd. 1935-ci ildn knd sovet partiya
v dvlt xadimi V.V.Kuybevin (1888-1935) xatirsin Kuybev
adlandrlmdr. Memorial toponimdir.
Kuybev (mili) bax: lclr.
Kuybevknd oyk, mr. Dvi r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Samur-Dvi ovalndadr. Yaay mntqsi 1958-ci ild kemi Qalagah
i..v.-n daxil olan da kndlrindn krlm hali n salnm v
V.V.Kuybevin xatirsin Kuybevknd adlandrlmdr.

416
 Kuzun oyk., sad. Qusar r-nunun Zindanmuruq i..v.-d knd. Qusar
aynn sahilind, datyi raziddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim trk
dillrind corafi termin kimi ildiln kzen (dan beli, yayla, arm)
szndndir. Yaay mntqsi salnd razinin adn dayr.
Kuzunqlaq oyk., mr. Qusar r-nunun Bala Qusar i..v.-d knd.
Samur-Aberon kanalnn sahilind, dznlikddir. Oykonim Kuzun (knd ad)
v qlaq komponentlrindn ibart olub, "Kuzun kndinin qla"
mnasndadr. Qlaq kollektivlmdn sonra daimi yaay mntqsin
evrilmidir.
Kcayi oyk, sad. Quba r-nunun Talab i..v.-d knd. Datyi
raziddir. Tdqiqatlara gr, kndin sl ad Keye-qlaq olmudur. Yaay
mntqsi XIX srd hmin r-nun Talab kndin mxsus qlaq yerind
yaranmdr. Oykonim tat dilindki keye (balaca) v qlaq szlrindn ibart
olub, "balaca, kiik qlaq" mnasndadr. slind, oykonim hl XIII srd
Ridddinin "Cami-t tvarix" srind qlm ald trkdilli kaylarn ad
il bal olub, etnotoponimdir. 1933-c ild Xz r-nu razisind d Keyri adl
yaay mntqsi qeyd alnmdr.
Kknd oyk., mr. Ucar r-nunun Pirknd i..v.-d knd. irvan
dznddir. Qdim adnn Kknd olduu sylnilir. Tdqiqatlar oykonimi
"k kndi" kimi izah edirlr. Yaay mntqsi kemid maldarlqla mul
olmu beevli, kblsadql, mhrrmli v sgrli nsillrinin mskunlamas
nticsind yaranmdr.
Kdab-qara-bezer or., mr. Balakn r-nu razisind da. Ba Qafqaz
silsilsinin c. yamacnda zirvdir. Avar dilinin materiallarna sasn oronimi
"byk, nhng tutqun aylar, sular" kimi izah etmk olar. Grnr, r-nun
razisindn axan byk aylarn bir nesi bu dadan balanr.
Kdrdz or., mr. Asu, Krdmir v amax r-nlar razisind
dz. Kdr dz variantnda da qeyd alnmdr. Oronim "quru, susuz yer, l"
mnasndadr. Azrb.-da axar suyu olmayan quru subtropik iqlimli l kdri
deyilir. Mataa il Buzovna yaay mntqlri arasndak geni l yerli
hali Kdri deyir. H.Zrdabi z yazlarnda irvann aran hisssini Kdri irvan
adlandrr. Azrb.-da bu corafi terminl dzlmi Uzun kdri sra dalar
(mili r-nu) Lmbran kdrisi (Adam r-nu) v b. yer adlar da qeyd
alnmdrr.
Kdrl oyk., dz. 1. Adam r-nunun ftli i..v.-d knd. Qaraba
dznddir; 2. ki r-nunun Qaradal i..v.-d knd. Alazan-yriay
kkliyinddir. Oykonim Azrb. dilinin dialektlrind ilnn
kdr/kdr/kdri (quru iqlimli yer, su xmayan razi) szndn v -l
kilisindn dzlib, razinin corafi mvqeyini tyin edir.
Kkl oyk., sad. Ada r-nunun eyniadl i..v.-d knd. irvan
dznddir. Xalq etimologiyasna gr, oykonim xs ad il baldr. Trk

417
dillrind kkl "alaqoru, qaramuq otu", Azrb. dilinin dialektlrind kkn
"bo, mnasz, lazmsz" mnalarnda ilnir, kk is "gicitkn oxar xo tirli
bitki" addr. rqi Sibir toponimiyasnda kk "gy, yal rng" mnalarnda,
Qrbi Sibir toponimiyasnda is kikke "ay, ay qolu, su" mnalarnda ilnir.
Demli, kkl "yallq, otluq" mnasndadr.
Kk or., sad. ahbuz r-nunun m.-nda da. Ermnistanla srhdd
yerlir. Hn. 3113 m. Kkda variantnda da qeyd alnmdr. Vaxtil dan
razisind kngrli tayfasna mxsus aillrin mskunlad Kk adl knd
olmudur. XX srin vvllrind Quba qzasnda Kuki da, Tillis qzasnda
Kuki gl, Zngzur qzasnda Kukulu da, Kuban vilaytind Kukuoba da,
Batumi dairsind Kukuti kndi, Tatarstanda Kuku kndi, Ermnistanda Kk
ay v s. qeyd alnmdr. Dan ad razidki eyniadl aydan gtrlmdr.
Kk oyk., sad. ahbuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Drlyz
silsilsinin c.-q. yamacndadr. Knd razidn axan eyniadl ayn adn dayr.
Kkay hidr., mr. ahbuz r-nu razisind ay. Naxvan aynn sa
qoludur. Mnbyini Kkdan . yamacndan (2500 m. yksklikdn) alr.
Dyirmanlarn hrkt gtirilmsi v suvarma n istifad edilir. Hidronim
kk (gy su) v ay komponentlrindn dzlib, "gysu ay" mnasndadr.
Kkrdsu hidr., mr. Gdby r-nu razisind ay. mkir aynn sol
qoludur. Hidronim kkrd (kimyvi element) v su (burada "ay" demkdir)
szlrindn dzlib, "kkrdl ay" mnasndadr.
Klaza hidr., sad. Qazax r-nunda ay. Qanx aynn sol qoludur.
Trk dillrind klas "qaynaq, mineral su mnbyi" mnalarnda ilnmidir.
Grnr, ayn hvzsind min. bulaqlar olduu n bel adlandrlmdr.
Klmsr or., mr. Lerik r-nu razisind da. Daksn kndindn
m.-da yerlir. Hn. 863 m. Tdqiqatlar oronimi Qulamser sznn thrif
olunmu formas hesab edrk onu Qulam (.a.) v tal dilindki sr (ba, zirv,
tp) komponentlrindn ibart "Qulam tpsi" mnal toponim kimi izah
edirlr. slind, klm yaban bitki addr v oronim d "klm bitn tp,
klmli zirv" mnasndadr.
Klll oyk., dz. 1. Asu r-nunun Padar i..v.-d knd. irvan
dznddir; 2. smayll r-nunun vanovka i..v.-d knd. Datyi raziddir.
Yaay mntqlri kemid bu zonada istifad ediln yeralt yaay evlrinin
ad (khl) il baldr. Bu tipli evlr Azrb.-nn m. r-nlarnda qazma da
adlanr. Bu kndlr vaxtil khllrin mvcud olduu Khll adlanan yerd
salnmdr. Oykonimlrin kll adl bitkinin adndan v ya Qulu(lu) xs adnn
thrif formasndan ibart olduunu gman ednlr d var.
Kls oyk., sad. ahbuz r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Orta dalq
quraqdadr. Yaay mntqsi kngrli tayfasnn seleyk qolunun
mskunlamas nticsind yaranmdr. Tdqiqatlar oykonimin khl
(maara) szndn dzldiyini ehtimal edirlr. Altay dillrind, o cmldn

418
monqol dilind kuluz "qam" mnasnda ilnir. Gman etmk olar ki, kndin
razisi qamlq olduu n bel adlandrlmdr.
Knxyda or., mr. Qax r-nu razisind da. Ba Qafqaz silsilsinin
c. yamacnda yerlir. Hn. 2833 m. Oronim kn (yast), xay (trf; solaxay
sznd olduu kimi) v da komponentlrindn dzlib, "dan yast trfi"
mnasndadr.
Knaxaysu hidr., mr. Qax r-nu razisind ay. Qurmux aynn sa
qoludur. Hidronim Knxay (da ad) v su (ay) komponentlrindn dzlib.
"Knxay dandan axan su, ay" mnasndadr.
Kngt hidr., sad. ki r-nu razisind ay. yriayn sa qoludur.
Mnbyini Saylaxan dann yamacndan (3200 m. yksklikdn) alr. Aa
axarnda (Alazan-yriay vadisind) suvarma n geni istifad edilir. ay
kemi Kngt (indiki Yuxar Kngt) kndinin ad il adlanmdr. Kndin ad
is XIII srd monqollarn iallarnda itirak etmi kingit tayfasnn adn ks
etdirir. Etnotoponimdir.
Knda or., mr. ahbuz r-nu razisind da. Oronim trk
dillrindki kni (alaq, yast) v da szlrindn dzlib, "alaq, yast da"
mnasndadr.
Kpal oyk., sad. Quba r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Qudyal
aynn sahilinddir. Kndin ad trk dillrindki qapal (keilmz yer, sldrm
dik qaya) szndn yaranm, yaay mntqsinin yerldiyi corafi mvqeyi
tyin edir. Knd Qudyal aynn ml gtirdiyi uurumun, sldrmn
yaxnlnda salnd n bel adlandrlmdr.
Kpalqlaq oyk., mr. Quba r-nunun Hachseynli i..v.-d knd.
Qudyal aynn sahilind, Qusar maili dznliyinddir. Kndin razisi vaxtil
Kpal kndin mxsus qlaq yeri olmu, XIX srd hmin knddn xan
aillr qlaqda mskunlam, kollektivlmdn sonra qlaq daimi yaay
mntqsin evrilmidir. Oykonim "Kpal kndinin qla" mnasndadr.
Kr oyk., sad. mkir r-nunda tq. Dznlikddir. Yaay mntqsi
1975-ci ild amxor SES-in tikintisi il laqdar olaraq, hmin tikintid alan
mhndis-fhl iilri n salnm, 1978-ci ildn is rsmi olaraq Kr
qsbsi adlandrlmdr. Qsbnin ad Kr aynn adndan gtrlmdr.
Kr hidr., sad. Grcstan, Azrb. v Trkiy razisind ay.
Qafqazda n byk aydr. Mnbyini Trkiydki Qzlgdik dann m.-.
yamacndan (2740 m. yksklikdn) alr. Xzr dnizin tklr. Azrb.
razisind Kr aynn balca qollar sadan Astafa, Hsnsu, Tovuz, Zym,
mkir, Gnc, Krk, nc, Trtr, Araz; soldan is Qabrr, Qanx, Gyay v
Tryan aylardr. Kr ay haqqnda bir ox antik v orta sr mlliflrinin
srlrind mlumat verilmidir. Qdim yunan, latn, rb, fars, trk, ermni,
grc mnblrind Kor, Kur, Kir, Kiri, l-Kurr, Mtkuari v s. kimi ad kilir.
Tdqiqatlara gr, "su, ay" mnas vern kr sz yerli alban (Qafqaz)

419
tayfalarnn birinin dilindn gtrlmdr. Azrb.-da yaayan qrzlarn v
buduqlarn dillrind indi d kur sz "su, ay" mnasnda ildilir. Trk
dillrind is bu szn "srtli, inadkar, gcl" mnalar vardr. "Dd Qorqud"
dastanlarndak "kr qopdu, rcil qopdu" ifadsind d kr eyni mnada
ilnmidir.
Kr-Araz oval or., mr. Azrb.-nn mrkzi hisssind Kr v Araz
aylarnn aa axarlar boyunda yerlir. Kr-Araz oval q.-d Mingevir su
anbarndan balayaraq .-d Xzr dnizindk uzanr. Ovaln mrkzi
hisssind Kr ay il Araz qovuur. aylar oval irvan, Qaraba, Mil,
Muan v Salyan dzlrin ayrr. Oronim Kr v Araz aylarnn adndan
yaranmdr.
Kr Qaraqal oyk, mr. Salyan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Kr
aynn sahilind, Salyan dznddir. Yaay mntqsi kemid irvanda
yaam qaraqal tayfasna mnsub aillrin Kr ay sahilind mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonim Kr hidronimindn v Qaraqal
(etnotoponim) knd adndan ibart olub, "Kr ay sahilindki Qaraqal kndi"
mnasndadr.
Kr Qarabucaq oyk, mr. Neftala r-nunun Aa Qaramanl i..v.-d
knd. Kr ay sahilinddir. Kemid burada mvcud olmu Qarabucaq adl iki
kndi bir-birindn frqlndirmk n biri Kr ay sahilind yerldiyi n
Kr Qarabucaq, digri is Krn qollarndan birinin zrind yerldiyi n
Xol Qarabucaq adlanmdr. Oronimin ikinci komponenti bucaqlarn bir qolu
olan qarabucaqlarn ad il baldr.
Krd oyk., sad. 1. Gyay r-nunun Potu i..v.-d knd.
Dznlikddir. Kndi vaxtil krd aillri saldna gr bel adlandrlmdr;
2. Qbl r-nunun eyniadl i..v.-d knd. r dznddir. Yaay mntqsi
zlrini kurmanc adlandran v XIX srd bu razid maldarlqla mul olan
icmaya mxsus aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Etnotoponimdir.
Krd ullu oyk, mr. rur r-nunun hriyar i..v.-d knd. Arazboyu
dznlikddir. Kemi ad ullu olmudur. Yaay mntqsi digr eyniadl
kndlrdn (Adam, Cbrayl r-nlarnda, Cnubi Azrb.-da) frqlndirmk n
yaxnlqdak Krdkndin ad il Krd ullu, yni "Krdkndin yaxnlndak
ullu kndi" mnasndadr. 2003-c ildn kndin ad Krdl kimi
rsmildirilmidir.
Krd Mahrzl oyk, mr. Qubadl r-nunun Zilanl i..v.-d knd.
Datyi dznlikddir. sl ad Krd Mafruzlu olmudur. Yaay mntqsi
1820-ci ild randan kb glmi mafruzlarn bir qolunun adndan yaranmdr.
Krda or., mr. Xzr dnizind Bak arxipelaq adalarndan biri.
Kr dili yarmadas yaxnlnda yerlir. Adada faliyytd olan bir ne kiik

420
palq vulkan vardr. Oronim Kr aynn ad il baldr. Sngi Mzffr
(Mzffr da), Sngi Kr (Kr da) adas da adlanr.
Krdboraki oyk., mr. Brd r-nunun atrl i..v.-d knd.
Dznlikddir. sli Krdparaq olmudur. Oykonim krd (etn.) v paraq
(heyvan saxlamaq n hasarlanm, prlnmi yer) szlrindn dzlib,
"krd pysi, krd tvlsi" mnasndadr.
Krd oyk, dz. Hacqabul r-nunun Atbulaq i..v.-d knd.
Dznlikddir. Tdqiqatlara gr, oykonim krd (etn.) v - (trk dillrind
mnsubiyyt bildirn kili) komponentlrindn dzlib, "krdlr kndi"
mnasndadr. Yaay mntqsini vaxtil krdmnli aillr saldna gr
bel adlanmdr. Oykonimin Kr adnn thrif variant kimi "Kr ay
sahilindn glnlr" mnasnda olmas da gman edilir.
Krdeldarbyli oyk., dz. smayll r-nunun Hachtmli i..v.-d
knd. Gyayn sahilind, tplikddir. Krd ad il d tannr. Yaay
mntqsi XIX srd Eldarby adl krd mnsub, maldarlqla mul olan
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr. Oykonim "krd Eldarby
mxsus knd" mnasndadr.
Krdbazl oyk., sad. Masall r-nunun Qaralq i..v.-d knd.
Dznlikddir. XIX sr aid mnblr sasn kndin sl adnn Krdabasl
olduu mlum olur. Oronim kndd mskunlam krdabasl nslinin ad il
baldr.
Krdxam oyk., mr. Bak hri, Sabunu r-nunun eyniadl qsb
i..v.-d tq. Aberon yarmadasndadr. Oykonim gird (dyirmi) v fars
mnli xan (ev, bina) szlrindn ibart olub, "gird evlr" mnasn bildirir.
XVI srd qzlbalarn trkibindki krd tayfalarna mnsub aillrin
mskunlamas nticsind kndin yaranmas ehtimal da mvcuddur. Bu
ehtimala gr, kndin yaxnlndak Krdlr burnu adl kiik yarmadan v
kndin yerini hmin aillr Sfvi hakimlri vermilr.
Krdmir oyk, mr. 1. Azrb.-nn mrkzi hisssind inzibati r-n.
Mrkzi Krdmir hridir; 2. Azrb.-da hr. Eyniadl r-nun mrkzidir.
irvan dznddir; 3. Zaqatala r-nunun Verxiyan i..v.-d knd. Dznlikddir.
Adm Zaqatala r-nu razisin "gtirilm" olduu gman edilir. Tdqiqatlarn
bir qismi Krdmir toponimini "krd mir", "qurd nir" klind izah etmilr.
Bzi tdqiqatlara gr, Kr ovalndak razilr oxlu ay daqnlarna mruz
qaldndan "Krn dymdiyi yer" kimi, yni "su basmasndan knarda qalan
sah" kimi Krdmir ad formalamdr. Oykonimin kr (dilimizin qdim
dvrlrind "hirsli, qzbli, dliqanl, coqun") v temir/dmir (etn.) szlrindn
dzlib, "qzbli dmir, dliqanl dmir" mnasnda olmas da gman edilir.
1728-ci ild rvan yaltinin Drlyz nahiysind d Krdmir adl knd
qeyd alnmdr.

421
 Krdmir hidr., sad. Girdiman ayndan Krdmir hrin kilmi
arxn addr. Arx eyniadl hrin adn dayr.
Krdmi oyk., mr. Gyay r-nunun Qzlaac i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonim kr (ay, su) v dmi/demi (dmy, su xmayan yer)
szlrindn, - (burada iddtlndirm bildirir) k.-sindn ibart olub,
"tamamil su xmayan yer, dmy, kilmyn sah" mnasndadr. 1917-ci v
1933-c illrd amax r-nu razisind d eyniadl knd qeyd alnmdr.
Oronim ken srd Krdmi, Krdmic variantlarnda ilnmidir.
Krddrsi hidr., sad. Gdby r-nu razisind ay. amxor aynn
yuxar hvzsinddir. Aradrmalara gr, ay balancn ahda silsilsinin
yamacndak Qurddrsi deyiln yerdn ald n hmin drnin adn dayr.
Oronim thrif olunaraq hidronim kemidir.
Krdsr oyk, mr. Lerik r-nunun Nvdi i..v.-d knd. Dalq
raziddir. Kndin halisi tal dilind danan krdlrdn ibartdir. Bu fakta
istinad edn tdqiqatlar oykonimi "krdlr yaayan yksklik, tp" kimi izah
edirlr. Yerli hali kndin adn Qurds kimi tlffz edir v oykonimi "qurd
kndi" mnasnda izah edir. Baqa bir ehtimala gr is, kndin ad tal
dilindki kird (Azrb. dilind gird, yumru, dyirmi) v sr (ba) szlrindn
ibart olub, "dyirmi bal" mnasndadr. Kndin corafi mvqeyini ks etdirir.
Krdhac oyk, sad. Lan r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Krdhac
aynn sahilind, Qaraba silsilsinin yamacndadr. Kemi ad Qasmua
olmudur. Oykonim yerli halinin dilind Qurdqaj kimi tlffz edilir v "qurd
arm" klind izah olunur. Kndin adnn bel dyimsi rus dilind olan
dbiyyatdan uursuz trcmnin nticsidir.
Krdhac hidr., sadd. Lan r-nu razisind ay. ay adn razisindn
axd Krdhac kndindn almdr.
Krdili or., mr. Xzr dnizi il Qzlaac krfzi arasnda yarmada.
Oronim Kr aynn adndan v corafi termin olan dil (dniz, gl v aylarn
sahil zonasnda qum v nqllardan ibart alaq, hamar sthli uzunsov quru
zola) szlrindn ibartdir.
Krdili oyk., sad. Neftala r-nunun irvanl i..v.-d knd. Xzr
dnizi sahilinddir. Knd Krdili yarmadasnn ad il adlanmdr.
Krdknd or., mr. rur r-nunun hriyar i..v.-d knd.
Dznlikddir. Oykonim krd (etn.) v knd szlrinin birlmsindn dzlib,
"krdlrin kndi" mnasndadr. 1933-c ild Krtknd variantnda qeyd
alnmdr. 2003-c ildn kndin ad Krknd kimi rsmildirilmidir.
Krdqobu hidr., mr. Asu v Krdmir r-nlar razisind ay.
Girdiman ayndan ayrlb bilavasit Qarasuya tklr. Tdqiqatlara gr,
hidronim Qurdqobu (canavar drsi) adndan thrifdir. Hidronimin krd etn.-
indn v qobu (kiik dr, yaran, ay drsi, drin arx v s.) szndn dzlib,
"krdlr mxsus ay drsi" mnasnda olmas da ehtimal edilir.

422
 Krdlr oyk., sad. 1. Acabdi r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Qarqar aynn sahilind, Qaraba dznddir. Knd musanl tayfasnn krdlr
tirsinin mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Adam r-nunun limddli
i..v.-d knd. Datyi raziddir. Yerli halinin mlumatna gr, vaxtil
krddilli aillrin mskunlamas nticsind yarandna gr bel
adlandrlmdr; 3. Cbrayl r-nunun Sirik i..v.-d knd. Qaraba silsilsinin
tyinddir. Yerli halinin mlumatna gr, kemi ad Hacisaql olmudur.
vvllr bu razid Zngzur qzasndak otlanl krd tayfasna mxsus qlaq
yeri (Krdlr qla adlanrd) olmudur. Sonralar burada salnm yaay
mntqsi khn qlan ad il tannmdr. slind is knd sakinlrinin
krdlrl he bir etnik laqsi yoxdur. 1922-ci ild ap edilmi yaay
mntqlrinin siyahsnda da kndin ad Hacisaql kimi qeyd alnmdr; 4.
Clilabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Burovar silsilsinin m.-. tyinddir.
Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda panavand tayfasnn krdlr tirsinin
oturaqlamas nticsind yaranmdr; 5. Fzuli r-nunun-bdrrhmanl i..v.-
d knd. Dznlikddir. Mehdiby Krd d adlanr. Yaay mntqsi
Mehdiby adl xs mxsus krd aillrinin mskunlamas nticsind
yaranm v mskunlaan aillrin mumi adn qbul etmidir. Etnotoponimdir.
Krdmahmudlu oyk., sad. mili r-nunun Xlfli i..v.-d knd.
Dznlikddir. Yaay mntqsi krdmahmudlu tayfasnn burada
mskunlamas nticsind yaranmdr. Knd bu tayfann adn dayr.
Krdma oyk., sad. smayll r-nunun eyniadl i..v.-d knd.
Dvbalan aynn sahilind, datyi raziddir. XIX srd kndin ad rusca
Kurtma variantnda qeyd alnmdr. Tdqiqatlara gr, oykonim Qurd
lqbli Ma adl xsin adndan yaranmdr. Oykonimin bitki adndan
yarandn da gman etmk olar.
Krdaban oyk., sad. Gyay r-nunun Mlikknd i..v.-d knd.
irvan dznddir. Oykonim krd (etn.) v aban (.a.) szlrinin
birlmsindn ml glmidir. Yaay mntqsi ilk df orada mskn
salm Krd abann nslinin adn dayr.
Krdvan oyk., dz. smayll r-nunun Basqal i..v.-d knd. Niyalda
silsilsinin tyinddir. Oykonim krd (etn.) v -van (mkan bildirn k.)
komponentlrindn dzlib, "krdlr olan yer" mnasndadr. 1917-ci ild
kndin ad Krdivan variantnda qeyd alnmdr. Oykonimin kr (ay, su)
szndn v divan/duvan trkdilli tayfa adndan yaranmas da mmkndr.
Krdyurd or., mr. Goranboy r-nu razisind da. Goran v Buzluq
aylar arasnda yerlir. Hn. 2190 m. Oronim krd (etn.) v yurd (mskn)
komponentlrindn dzlib. Grnr, dan razisi maldar krdlrin yaylaq yeri
olduundan bel adlandrlmdr.
Krkay hidr., mr. Xanlar, Yevlax v Goranboy r-nlar razisind
ay. Krn sa qoludur. Mnbyini Murovda silsilsinin m. yamacndan

423
(3100 m. yksklikdn) alr. n byk qollar sadan Asu, Sarsu, Buzluq v
ya Balakrk aylar, soldan is Azad v Koraydr. ayknd kndindn aada
suvarma n istifad edilir. ayn stnd kiik SES tikilmidir. Hidronim
mnblrd XIV srdn mlumdur. Tdqiqatlara gr, ayn ad qd. trk
dillrindki krk/kkrk (qaan, srtl axan; yuyub aparan) sz il bal olub,
"srtli ay, iti axan ay" mnasndadr.
Krkay oyk, mr. Goranboy r-nunun Goranl i..v.-d qsb, d.y.
stansiyas. Dznlikddir. Krkay d.y. stansiyas yannda salnmdr. D.y.
stansiyas 1908-ci ild tikilmi, yaxnlqdan axan Krkayn ad il
adlandrlmdr. Yaay mntqsinin ad da ayn adndandr.
Krki oyk., sad. Yardml r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Vil
aynn sahilind, Petsr silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi pirembel
tayfasnn krki tirsinin mskunlamas nticsind yaranmdr.
Krkida/Krkaida or., mr. Aberon r-nu razisind da.
Veqver aynn sol sahilind yerlir. Hn. 521 m. sl adnn Krgc olduu
sylnilir. Tdqiqatlar oronimi tat dilindki krg/qurq (canavar) v c (yer)
szlrinin birlmsi hesab edrk "canavar yaayan yer" kimi izah edirlr.
Azrb. dilinin Bak dialektind krg "qotman, ot tayas" mnasnda ilnir.
Odur ki, oronimi "qotmana bnzr da" kimi d izah etmk olar.
Krkndi oyk., mr. Sabirabad r-nunun eyniadl i..v.-d knd. Muan
dznddir. Oykonim Kr (ayn ad) v kndi szlrindn dzlib, "Kr ken
knd, Krn yaxnlndak knd" mnasndadr.
Krkn oyk., sad. Quba r-nunun Alpan i..v.-d knd. Qusar maili
dznliyinddir. Tdqiqatlarn fikrinc, oykonim lzgi dilindki krkn
szndn olub, "ykskliyin yamac" mnasn bildirir. Yaay mntqsi tbii-
corafi mvqeyin gr bel adlandrlmdr.
Krkt hidr., sad. Qax r-nunda ay. yriayn qollarndan biridir.
Byk Qafqazn c. yamacndan axr. Hidronim trk dillrindki "kkryn,
uuldayan" mnal kkrt szndndir.
Krmk/Qurmux hidr., sad. l.Qax r-nunda ay. Qanx aynn sol
qoludur. Mnbyini Ba Qafqaz silsilsinin c. yamacndan (3280 m.
yksklikdn) alr. Alazan-yriay vadisin xdqdan sonra bir ox qollara
ayrlr. ayda gcl sel hadislri ba verir; 2. Qax r-nunun lisu kndi
yaxnlnda min. bulaqlar. Qurmux aynn sa v sol sahilind yerlir. Az
minerall olub, suyu mlayim-isti iki bulaqdan ibartdir. Hidronim ilk df XI
sr grc mnbyind tsadf edilmidir. Tdqiqatlar bel hesab edirlr ki,
hidronim qdim trk dillrindki krmk (glm) szndndir. ayn ad
mineral bulaqlardan alnmdr.
Krsngi oyk., sad. Salyan r-nunun Qaraala qsb i..v.-d qsb.
Cnub-rqi irvan dznddir. Ken srin ortalarnda 1 -li sovxozun 3 -li
bsinin malikansi yannda salnm qsb 1965-ci ildn yaxnlndak

424
Krsngi dann ad il adlandrlmdr. Da kemid maldar ellrin qlaq
yeri olmudur.
Krsngi or., mr. Salyan r-nu razisind da v snm palq
vulkan. Cnub-rqi irvan dznddir. Kr-Araz ovalnn n byk palq
vulkanlarndan biridir. Hn. 77 m. Oronim Kr (ayn ad) v fars dilindki sng
(da, qaya) szlrindn dzlib (burada -i mnsub.k.-sidir), "Kr da"
mnasndadr.
Krtport or., mr. Goranboy r-nu razisind da. Murovda
silsilsinin m. yamacndadr. Hn. 2190 m. Oronim trk dillrind, o cmldn
Azrb. dilinin dialektlrind "qar, qar yn" mnalarnda ilnn krt v
prt/port (parldayan, ildayan) szlrindn dzlib, "qar parldayan da"
mnasndadr.
Kskran oyk., mr. Lerik r-nunun Veri i..v.-d knd. Petsr
silsilsinin yamacndadr. Yerli hali arasnda Kskn klind ilnir.
Oykonim tal dilindki k (da), s (st) v kran (burada "knd"
mnasndadr) szlrindn dzlib, "dan stnd, dan zirvsind salnm
knd" mnasndadr. Yaay mntqsi tbii-corafi mvqeyin gr bel
adlandrlmdr.
Ksnt oyk., sad. 1. Qbl r-nunun Qbl hr i..v.-d knd. Ba
Qafqaz silsilsinin yamacndadr. Knd Quba r-nunun Ksnt kndindn xm
aillrin mskunlamas nticsind yaranmdr; 2. Quba r-nunun Kpal i..v.-
d knd. Ba Qafqaz silsilsinin tyinddir. Yaay mntqsi vvlc indiki
Vladimirovka kndinin yerind idi v Dastann Ksnt kndindn qdimd
glmi aillrin mskunlamas nticsind yaranmd. Rus aillri ora
krldkdn sonra ksntlilrin bir hisssi indiki Ksnt kndinin sasn
qoymu, digr hisssi is Qbl r-nuna gedrk Ksnt kndini yaratmdlar.
Ksnt sz Ada r-nunda "ar-xasiyytli, qaraqabaq" mnalarnda ilnir. Bu
szn trk dillrind "payzlq", "dalq raz". "quzey" mnalar da vardr.
Ksntqazma oyk., mr. Quba r-nunun Kpal i..v.-d knd.
Qzlqaya yaylann tyinddir. Kemid Qazma Ksnt, Ksnt qazmalar,
Ksnt qlaq da adlanmdr. Yaay mntqsi XIX srin ortalarnda Ksnt
kndin mxsus pay torpanda hmin knddn xm aillrin mskunlamas
nticsind yaranmdr. Oykonim Ksnt (knd ad) v qazma (ev tipi)
komponentlrindn dzlib, "Ksnt kndinin qazmalar" mnasndadr.
Kyunal/Gnal/Knal oyk., mr. Siyzn r-nunun Aba i..v.-d
knd. Samur-Dvi ovalndadr. sli Gnaldr. Yerli hali arasnda
Gneyal da adlanr. Oykonim "Gneydki alda, yalda yerln knd"
mnasndadr. Oykonim 1917-ci ild d Gnal variantnda qeyd alnmdr.
Kyunal (Qyunal) bu corafi adn rusca tlffz formasdr.

425
 MNDRCAT

N SZ................................................................................................................3
RT XTSARLAR ..........................................................................................4
Aa .........................................................................................................................6
Bb .......................................................................................................................96
Cc .....................................................................................................................164
.....................................................................................................................180
Dd .....................................................................................................................205
Ee ......................................................................................................................245
.....................................................................................................................250
Ff ......................................................................................................................271
Gg .....................................................................................................................277
Hh .....................................................................................................................310
Xx .....................................................................................................................332
i .......................................................................................................................361
J j ......................................................................................................................377
Kk .....................................................................................................................378

426
 Buraxla msul:
ziz Glliyev

Texniki redaktor:
Rvn Aayev

Kompyuter shiflyicilri:
lkbr Krimov
Aslan Almasov

Korrektor:
Kmal Cfrli

Ylmaa verilmidir 17.04.2007.

apa imzalanmdr 19.07.2007.
Format 60x90 1/16. Fiziki ap vrqi 19.
Ofset ap sulu. Tiraj 10000. Sifari 104.

DST 5773-90, DST 4.482-87

Kitab CBS-PP MMC mtbsind ap olunmudur.
Bak, rifzad ksi, 3.

427