Gnden Kalanlar

Kazuo Ishiguro
eviren: ebnem Susam-Saraeva

Yap Kredi Yaynlar

 Yap Kredi Yaynlar - 4394
Edebiyat - 1239

Gnden Kalanlar / Kazuo Ishiguro

zgn ad: Remains of the Day
eviren: ebnem Susam-Saraeva

Kitap editr: Berna Akkyal

Dzelti: Kadriye Vural

Kapak tasarm: Nahide Dikel

Grafik uygulama: Akgl Yldz

1. Bask, Mays 2015, stanbul

E-kitap:
1. Srm, Ekim 2015
Mays 2015 tarihli 1. basks esas alnarak
 hazrlanmtr.

Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret

ve Sanayi A.. 2013
Sertifika No: 12334
Copyright Kazuo Ishiguro, 1986

Btn yayn haklar sakldr.

Kaynak gsterilerek tantm iin yaplacak
ksa alntlar dnda yayncnn yazl izni
olmakszn hibir yolla oaltlamaz.

Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret

Sanayi A..
stiklal Caddesi No: 142 Odakule Merkezi
Kat: 3 Beyolu 34430 stanbul
Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) - Faks: (0
212) 293 07 23
http://www.ykykultur.com.tr
e-posta: ykykultur@ykykultur.com.tr
nternet sat adresi:
http://alisveris.yapikredi.com.tr
 Kazuo Ishiguro, 1954te
Japonyann Nagasaki ehrinde dodu.
Eitimini, babasnn Ulusal Oinografi
Enstitsnde almaya balamas
zerine be yandayken ailesiyle
birlikte geldii ngilterede tamamlad.
Kent niversitesinde ngilizce ve
felsefe eitimi ald. Mezun olduktan
sonra Londrada sosyal hizmetler
grevlisi olarak almaya balad. East
Anglia niversitesinde Malcolm
Bradburyden yaratc yazarlk eitimi
ald ve yazarlk kariyerinin ilk
dnemlerindeki akl hocas Angela
Carterla tant. 1981de ksa
hikyesi yaymland ve Kazuo Ishiguro o
tarihten beri sadece yazarlk yapyor.
1982de ilk roman Uzak Tepeler (ev.
Pnar Besen, YKY, 2012) yaymland ve
Winifred Holtby Memorial dln
kazand. 1983te Granta dergisi
tarafndan en iyi gen ngiliz yazarlar
arasnda gsterildi. 1986da yaymlanan
ikinci roman Deien Dnyada Bir
Sanatyla (ev. Suat Ertzn, 2008)
Whitbread Book of the Year dln
ald, Booker dlne aday gsterildi.
1989da yaymlanan nc roman
Gnden Kalanlar (ev. ebnem Susam-
Saraeva, YKY, 2015), Booker dln
kazand ve 1993te James Ivory
tarafndan filme alnd. 1995te
Cheltenham dln alan roman
Avunamayanlar (ev. Roza Hakmen,
YKY, 2009), 2000de Booker dlne
ve Whitbread dlne aday olan
kszlmz (ev. Yasemin Ortwein,
YKY, 2014) yaymland. Beni Asla
Brakma (ev. Mine Haydarolu, YKY,
2007), yaymland yl (2005) Time
tarafndan ngilizce yazlm en iyi 100
roman listesinde gsterildi, Alex
dln ald ve National Book Critics
Circle dlne aday oldu. 2005te The
Saddest Music in the World adl ilk
uzun metraj sinema filmi senaryosunu
tamamlad, ilk yk kitab Noktrnler:
Mzie ve Geceye Dair ykler (ev.
Zeynep Erkut, 2011) 2009da
yaymland. Son roman Gml Dev
(ev. Roza Hakmen, YKY, 2015) yln en
byk edebiyat olaylarndan biri olarak
kabul edildi. Romanlar otuzdan fazla
dile evrilen Kazuo Ishiguro, kars ve
kzyla birlikte Londrada yaamaktadr.

ebnem Susam-Saraeva, Edinburgh

niversitesinde eviribilim alannda
doent olarak almaktadr. 2010
ylnda Doal Douma Doru - 20
Anneden Normal Doum Hikyesi
(Kurald) balkl kitab yaymlamtr.
Bayan Lenore Marshalln ansna
 ndeyi:
Temmuz 1956
Darlington Maliknesi

Birka gndr aklm kurcalayp

duran geziyi gerekletirme olaslm
gitgide artyor. Bay Farradayin
Forduyla tek bama kacam bir gezi
bu; tasarladm kadaryla, ngilterenin
en gzel krlk yrelerini ap gneybat
kylarna kadar srecek, bylece
Darlington Maliknesinden be alt gn
kadar uzak kalmama neden olacak bir
yolculuk. in dorusu, bu tasar, on be
gn kadar nce bir le sonras, ben
kitaplkta portrelerin tozunu almakla
urarken Bay Farradayin ortaya
koyduu pek nazik bir neriden dodu.
Aslnda anmsadm kadaryla
iverenim, elinde herhalde raflara geri
konmasn istedii birka cilt kitapla
ieri girdiinde, seyyar merdivenin
tepesinde durmu, Vikont Wetherbynin
portresini fralyordum. Bay Farraday,
hazr beni grmken Austosla Eyll
arasnda be haftalk bir sre iin
Birleik Devletlere dnme kararn az
nce kesinletirdiini bildirdi. Bu haberi
verdikten sonra da ciltleri masaya
brakt, kanepeye yerleip bacaklarn
uzatt. Bam kaldrp bana bakt ve
yle dedi:
Dorusu, Stevens, yokluum
srasnda evde kapanp kalman
istemiyorum. Arabay alp birka
gnlne bir yerlere gitsene. Tatile
ihtiyacn var gibi.
Damdan der gibi gelen bu neriyi
nasl yantlayacam pek bilemedim
nce. nce dncesinden tr
kendisine teekkr ettiimi anmsyorum,
ama galiba ok kesin bir ey
sylemedim ki iverenim konumasn
srdrd:
 ok ciddiyim, Stevens. Tatile
kman gerektiini dnyorum.
Benzinin benden. Sizler, hizmet
vereceksiniz diye bu koca evlerde
kapanp kalyorsunuz, u gzel lkenizi
ne zaman gezip greceksiniz?
Bu, iverenimin bana bu tr bir
soruyu ilk kez yneltii deildi; aslnda
bu durum onu sahiden rahatsz eden bir
ey gibiydi. Bu defa, merdivenin
tepesinde dikilip dururken sorusuna
yant saylabilecek bir ey buldum
sonunda: Bizim meslektekiler, krlarda
dolamak, resimlere konu olabilecek
gzellikte yerler gezmek asndan
lkeyi fazlaca grm saylmazdk belki;
ama aslnda bu topran en nemli
hanmefendi ve beyefendilerinin bir
araya geldii evlerde yaadmz iin
ngiltereyi pek ok insandan daha fazla
grm saylrz. Pek tabii ki bu
gr, Bay Farradaye kstah
gelebilecek bir syleve girimeden dile
getiremezdim. Bu yzden yle demekle
yetindim:
ngilterede en iyi ne varsa,
yllardr ite bu duvarlarn arasnda
grmek ayrcalna sahip oldum,
efendim.
Bay Farraday dediimi anlamad
herhalde, szne devam etti: Ciddi
sylyorum, Stevens. Bir adamn kendi
lkesini gezip grememesi hi doru
deil. Sen beni dinle, birka gnlne
k bu evden, gez biraz.
Tahmin edebileceiniz gibi, o
leden sonra Bay Farradayin nerisini
pek de ciddiye almadm; Amerikal bir
beyefendinin, ngilterede genelde neyin
yaplp neyin yaplmadna aina
olmaynn yeni bir rnei olarak
baktm buna. Sonraki gnlerde ayn
neriye kar tutumumun deimesi,
gneybat kylarna yolculuk
dncesine aklmn gitgide yatmas, ne
yalan sylemeli, Bayan Kentonn
mektubuna balanabilir elbette; ylba
kartlarn saymazsanz neredeyse yedi
yldan sonra gelen ilk mektubuna. Ama
bununla ne demek istediimi hemen
aklamama izin verin. Sylemeye
altm ey u: Bayan Kentonn
mektubu, Darlington Maliknesindeki
alma dzeniyle ilgili birtakm fikirler
dourmutu bende. verenimin iten
nerisini yeniden deerlendirmeme yol
aan da, mesleimle ilgili bir sredir
kafam kurcalayp duran bu tr konular
oldu. Yine de bunu biraz daha aaym.
in dorusu, son birka ay boyunca
grevlerimi yerine getirirken ufak tefek
birka hata iledim. Bunlarn hepsinin
de kendi balarna olduka nemsiz
hatalar olduunu belirtmem gerek. Yine
de, bu tr hatalar yapmaya alkn
olmayan birinin byle bir gelimeden az
da olsa tedirginlik duymasn anlayla
karlarsnz herhalde. nce, sorunun
kaynaklar zerine beni telaa dren
trl kuramlar gelitirmeye baladm.
Bu gibi durumlarda sk sk grld
gibi, apak ortada duran geree kar
krlemitim ben de; Bayan Kentonn
mektubu zerinde kafa yormam,
gzlerimi bu basit geree ancaya
kadar. Son aylarda ortaya kan bu ufak
tefek hatalarn tek nedeni, yanl
dzenlenmi bir grev dalm
izelgesiydi, hepsi bu.
blm yaparken elden gelen zeni
gstermek her bauan sorumluluudur
kukusuz. Bir bauan batan savma
yapt grev dalm ne ok kavgaya,
haksz yere sulanmaya, gereksiz yere
iten karmaya, gelecek iin umut veren
ka kiinin meslek yaamnn yarm
kalmasna yol amtr kim bilir? Grev
dalmn gerektii gibi yapma
yeteneinin usta bauaklarn becerileri
arasnda en nemlisi olduunu
syleyenlere katlyorum. Ben de
yllardr pek ok grev dalm izelgesi
hazrladm; ok aznn dzeltme
gerektirdiini sylersem haksz yere
nm olmam herhalde. Yine de u
son yaptm iblm hatalysa, bunun
suu elbette benden bakasnda
aranamaz. Ancak bu kez grevimin son
derece g olduunu belirtmek de
yerinde olacak.
Durum uydu: Bu evi, yapmndan iki
yzyl sonra Darlington ailesinin elinden
alan ilemler tamamlandnda Bay
Farraday eve hemen yerlemeyeceini
bildirmiti. Birleik Devletlerdeki
ilerini halletmek iin drt ay daha
buradan uzak kalacakt. Ancak bu srada
selefinin hizmetlilerinin Darlington
Maliknesinden ayrlmamasn zellikle
rica etmiti, nk bu hizmetlilerin
byk vgsn duymutu. Sz ettii bu
ekip, ilemlere kadar ve ilemler
srasnda evin idare edilebilmesi iin
Lord Darlingtonn akrabalarnca elde
tutulan alt kiilik bir temel kadrodan
ibaretti elbette; alm tamamlanr
tamamlanmaz da Bay Farradayin, Bayan
Clements dnda herkesin baka bir i
aramak zere dalmasn nlemek iin
yapabilecei pek bir ey yoktu maalesef.
Bu durumdan duyduum znty
iletmek amacyla yeni iverenime
yazdmda Amerikadan gelen yantta
eski, byk bir ngiliz evine yarar
yeni bir ekip kurma talimat aldm. Ama
siz de bilirsiniz, bugnlerde iinize
sinecek niteliklere sahip bir hizmetli
bulmak hi kolay deil. Bayan
Clementsin nerisi zerine ie aldm
Rosemary ve Agnestan honut
kaldysam da, Bay Farradayin geen
yln baharnda kylarmza
gerekletirdii ksa ziyaret srasndaki
o ilk i grmemize kadar daha fazla
bir ilerleme kaydedememitim. Bay
Farraday ilk kez o gn, Darlington
Maliknesinin garipsenecek kadar
plak kalm alma odasnda elimi
skt, ama o sralar birbirimize pek de
yabanc saylmazdk: Yeni iverenim,
personel sorununun yan sra, sahip
olduumu syleyebileceim kimi
niteliklerime baka frsatlarda da
bavurmutu; bu nitelikleri gvenilir
bulduunu da syleyebilirim. Bylece
benim iinin ehli biri olduumu, bana
gvenebileceini abucak anlad;
grmemizin sonunda da, o buraya
yerleinceye kadar yaplacak btn
hazrlklarn giderlerinin karl olarak
hi azmsanmayacak bir miktar parann
idaresini bana brakt. Her neyse,
diyeceim uydu, bu konuma srasnda
son zamanlarda nitelikli hizmetli bulup
toparlamann gln dile
getirdiimde Bay Farraday bir an
dnd, sonra benden bir ricada
bulundu. Evin, u anki drt kii
tarafndan yani Bayan Clements, iki
gen kz ve benden oluan ekiple ekip
evrilmesini salayacak bir grev
dalm izelgesi, onun deyiiyle uak
nbet listesi gibi bir ey, hazrlamak
iin elimden geleni yapmam istedi.
Bunun evin kimi blmlerini rt
altna sokmak anlamna geleceinin
farkndayd, ama bu tr kayplarn en aza
indirilmesini salamak iin btn
deneyimimi ve uzmanlm kullanabilir
miydim acaba? Emrimde on yedi kiilik
bir ekibin bulunduu gnler
anmsandnda, ayrca pek de eski
saylmayacak bir zamanda burada,
Darlington Maliknesinde yirmi sekiz
kiilik bir ekibin alt
dnldnde, ayn evin drt kiiyle
ekip evrilmesini salayacak bir dzen
kurma fikri cesaret krcyd elbette.
Azmimi yitirmemek iin elimden geleni
yaptm; ama kukumu biraz ele vermi
olmalym ki Bay Farraday gerek
grlrse fazladan hizmetli
tutulabileceini de gvence verircesine
ekledi. Yine de ii drt kiiyle
kvrabilirsem mteekkir kalacakt.
Kukusuz pek oumuz gibi ben de
allm uygulamalar deitirmeye
gnlszdm. Ama kimileri gibi
gelenee kr krne balanp kalmakta
da bir erdem grmyorum. Bu merkezi
stma sistemleri ve elektrik anda bir
nceki kuan gerek duyduu sayda
insan altrmak anlamsz. Aslnda salt
geleneklere ballk adna gereksiz
sayda insan altrmann, ki alanlara
salksz miktarda bo zaman kalmasna
yol aacak bir eydir bu, mesleimizdeki
ltlerde grlen hzl dte nemli
bir rol oynadn dnyordum bir
sredir. Ayrca Bay Farraday, Darlington
Maliknesinde eskiden sk sk tank
olunan byk toplantlar pek ender
dzenlemeyi tasarladn da aka
belirtmiti. Bunun zerine Bay
Farradayin verdii grevi yerine
getirmek iin kollar svadm. Grev
dalm zerinde saatler harcadm;
gnlk ilerimi yaparken ya da odama
ekildikten sonra yatama uzandmda
en az bir o kadar saati de bu konuyu
dnmekle geirdim. Ne zaman bir
eyler bulduum kansna varsam, o
bulduum eyin yanl bir yannn olup
olmadn uzun uzun aratryor,
dncemi her adan inceliyordum.
Sonunda belki tam Bay Farradayin
diledii gibi deilse bile bence insani
adan uygulanabilir olan en iyi
iblmn yaptm. Buna gre evin
gsterili blmlerinin hemen hemen
hepsi ak kalabilecekti; arka koridor,
iki kiler ve eski amarhane de dahil
olmak zere uaklara ayrlan blm ile
ikinci kattaki konuk odalarnda bulunan
eyalarn zeri rtlecek, bylece geriye
zemin kattaki belli bal odalarla ok
sayda konuk odas kalacakt. Kabul
etmek gerekir ki bizim u anki drt
kiilik ekibimizin bu programn
stesinden gelebilmesi iin gndeliki
birka hizmetliyle desteklenmesi
gerekiyordu; bu yzden hazrladm
grev dalm izelgesi kn haftada bir,
yaznsa iki kere gelecek bir bahvanla
haftada ikier kere gelecek iki
temizlikiyi de ieriyordu. Bu dalm,
drt yatl hizmetlinin her birinin
allagelmi grev dzenlerinde kkl
bir deiiklik anlamna gelecekti.
Kanmca iki gen kz bu deiikliklere
uyum salamakta glk
ekmeyeceklerdi, ama Bayan
Clementsin katlanmas gereken yeni
koullar hafifletmek iin elimden geleni
yaptm; o kadar ki ancak ak grl bir
bauan yerine getirecei birtakm
grevleri de kendim stlenmek
durumunda kaldm.
imdi bile, bunun kt bir iblm
olduunu sylemeye dilim varmyor; her
eye karn, drt kiilik bir ekibin
umulmadk apta bir iin altndan
kalkmasn olas klyordu. Ama
kukusuz kabul edersiniz ki en iyi grev
dalm izelgeleri, bir hizmetlinin
hastaland ya da herhangi bir
gerekeyle iini yapamad gnler iin
yeterince hata pay brakan izelgelerdir.
Elbette bu zel durumda benden
beklenen i biraz olaandyd; yine de
bu paylar olabildiince hesaba
katmaya altm. Bayan Clementsin ya
da kzlarn allagelmi snrlarn
tesinde grevler stlenmelerinin yan
sra bir de yklerinin byk lde
arttn hissetmeleri bu iblmne
kar kmalarna neden olabilirdi, bunu
zellikle dikkate alyordum. Grev
dalmyla uratm o gnlerde, bu
daha esnek rollere uyum gstermeye
kar direnleri bir kez krldktan sonra,
yeni alma dzenini gayrete getirici,
hatta yklerini hafifletici bulmalarn
salamak iin epey dnp tandm.
Yine de ne yazk ki, Bayan Clements
ile kzlarn desteini kazanma kaygs
iindeyken kendi snrlarm ayn eli
sklkla belirleyemedim belki; bu tr
konulardaki deneyimim ve srekli
saknmllm her ne kadar kendime
gerekte ba edebileceimden daha fazla
i yklememi nlediyse de, yanlma pay
brakmay biraz ihmal etmi olabilirim.
Bu gafletin u birka ay boyunca kendini
bu nemsiz ama anlaml belirtilerle
aa vurmas artc deil o yzden.
Sonuta, bu sorunun pek de karmak
olmad kansndaym:
Yapabileceimden fazla i yklenmitim,
o kadar.
Grev dalm izelgesindeki
bylesine bariz bir hatann gzmden
bunca zaman kam olmasna
arabilirsiniz, ama zerinde belirli bir
sre kafa yorduunuz konularda bunun
sk sk yaandn da kabul edersiniz.
Herhangi bir d etken sizi olduka
tesadfi bir ekilde uyarmadka, aklnz
banza gelmez. Bu durumda da ayn ey
geerliydi; beni iblmn yeniden
gzden geirmeye zorlayan ey, Bayan
Kentonn uzun ve nispeten alakasz
paragraflarnn yan sra, Darlington
Maliknesine duyduu apak bir
zlemle geri dnme arzusunun ki
bundan olduka eminim belirgin
ipularn ieren o mektubu oldu.
Fazladan bir hizmetlinin burada ne kadar
nemli bir rol oynayabileceini ancak o
zaman fark ettim; gerekten de son
zamanlardaki btn skntlarmn
znde bu eksiklik yatyordu. Bu eve
derin ball ve bugnlerde bulunmas
neredeyse olanaksz hale gelen rnek
mesleki becerileriyle Bayan Kentonn,
Darlington Maliknesi iin tatmin edici
bir grev dalm yapabilmemi olanakl
klacak tek etken olduu, dndke
daha da aklk kazand benim iin.
Durumu bu ekilde deerlendirince,
Bay Farradayin birka gn nceki nazik
nerisini yeniden dnmeye baladm.
Niyetlendiim araba gezisinin
mesleime ynelik iyi bir amaca hizmet
edebilecei fikri aklma yatmt;
gneybat kylarna gider, geerken
Bayan Kentona urar, bylece almak
zere Darlington Maliknesine geri
dnmeyi isteyip istemediini ilk azdan
aratrabilirdim. unu belirtmem gerek,
Bayan Kentonn mektubunu birka kez
okudum, ondan gelen bu ipularnn
benim hayal rnm olmasna olanak
yok.
Her eye karn bu konuyu Bay
Farradaye yeniden amadan nce
birka gn bekledim. Ne de olsa daha
ileri gitmeden nce akla kavuturma
gerekliliini duyduum eitli noktalar
vard. rnein harcamalar sorunu.
Benzinin benden, diyen iverenimin
cmert nerisini gz nne alsam bile,
byle bir gezinin harcamalar, yatacak
yer, yemek ve yol boyunca attracam
ufak tefek eyleri de dnrsek hayret
verici bir yekn tutabilirdi. Sonra byle
bir yolculuk iin uygun giysi trnn ne
olduu, yeni bir takm elbise almaya
gerek olup olmad sorunu vard. Yllar
boyunca gerek Lord Darlingtonn gerek
bu evde grdkleri hizmetten honut
kalan pek ok konuun incelik gstererek
bana verdikleri kusursuz birka takm
elbisem var. Bu giysilerin ounun,
niyetlendiim gezi iin pek resmi ya da
bugn iin biraz modas gemi
saylabileceinden endieliyim. Ama
1931 ya da 1932de Sir Edward
Blairin verdii bir gndelik giysi var ki
u anda bile hemen hemen yepyeni,
stme tastamam oturuyor
geceleyeceim herhangi bir konukevinin
dinlenme ya da yemek salonunda akam
iin uygun olacana inanyorum. Ancak
tek eksiim, yolculua uygun giysiler,
yani araba srerken stmde bulunmas
gereken kyafet; sava srasnda gen
Lord Chalmersn verdii, bana epey
kk gelen, ama renk asndan en
uygunu saylabilecek takm giymek
zorunda kalabilirim elbette. Neyse,
sonunda birikmi paramn, yapacam
btn harcamalar karlamann yan sra
yeni bir takm elbise almaya da yetecei
kanaatine vardm. Bu konuda yersiz bir
kibirlilik gsterdiimi dnmezsiniz
umarm; sorun u ki, Darlington
Maliknesinde altm sylemek
zorunda kalp kalmayacam
bilemiyorum; bu gibi bir durumda
konumuma yarar bir tarzda giyinmi
olmam nemli.
Bu sre boyunca pek ok dakikam
karayolu haritasn incelemekle ve
Bayan Jane Symonsn ngilterenin
Harikalar adl yaptnn ilgili ciltlerini
dikkatle okumakla geirdim. Bayan
Symonsn kitaplarn hi bilmiyorsanz
her biri Britanya Adalarnn bir
blgesini anlatan yedi ciltlik bir dizi
okumanz hararetle salk veririm. Otuzlu
yllarda yazlmlar ama pek ok bilgi
gnmzde hl geerli; Alman
bombalarnn topraklarmz o kadar da
deitirdiini sanmyorum. Sava
ncesinde Bayan Symons bu evin gedikli
konuklarndand; dorusu, hi
esirgemedii kibar teekkrleri
sayesinde malikne alanlar arasnda
en ok sevilen konuklardand. te o
gnlerde, hanmefendiye duyduum
doal hayranln etkisiyle, ender de
olsa bo bir an bulduumda kitapla
gidip onun kitaplarn incelemeye
balamtm. Aslnda Bayan Kentonn
1936da bizden ayrlp Cornwalla
gidiinden sonra, o yreleri hi
bilmediim iin, Bayan Symonsn
yaptnn nc cildine sk sk gz
atmtm: Devon ile Cornwalln
gzelliklerinin, o blgenin
fotoraflaryla, eitli ressamlarn d
gcm fotoraflardan daha da ok
harekete geiren izimleriyle
betimlendii cilde. Bu sayede Bayan
Kentonn evlenip gittii yerin neye
benzedii konusunda biraz bilgi
edinebilmitim. Ama dediim gibi btn
bunlar otuzlu yllarda kald; Bayan
Symonsn yaptnn lkenin drt
bucandaki evlerde elden ele
dolatrld gnlerde. O kitaplara
yllardr bakmamtm, ta ki u son
gelimeler bana Devon ile Cornwall
cildini raftan bir kez daha indirtinceye
kadar. O olaanst betimlemeleri,
resimleri batan baa gzden geirdim;
bu yreye bir yolculuk yapacam
dndke artan heyecanm belki
imdi anlayabilirsiniz.
Sonunda konuyu Bay Farradaye
yeniden amak dnda yaplacak pek bir
ey kalmam gibiydi. On be gn nceki
nerisinin o an aklna esmi bir ey
olabilecei, bu dnceye artk pek yz
vermeyebilecei aklmdayd elbette.
Ama aylar boyunca gzlediim kadaryla
Bay Farraday bir iverende
bulunabilecek o en can skc zellie,
tutarszla yatkn beyefendilerden
deildi. Niyetlendiim araba gezisini
ayn hevesle desteklememesi iin hibir
neden yoktu; ayrca, o ok dnceli
nerisini, Benzinin benden, szn
yinelememesi iin de. Bununla birlikte
konuyu amak iin en elverili an
dikkatle semeye altm; nk
dediim gibi, Bay Farradayin
tutarllndan bir an bile kukuya
dmesem de, bu konuyu aklnn kark
olduu bir srada ortaya atmam doru
olmazd. Bu koullarda azndan
kabilecek olumsuz bir yant,
iverenimin bu konudaki gerek
duygularn yanstmayabilirdi; ama bir
kez geri evrildikten sonra azm bir
daha kolay kolay aamazdm. Bu
nedenle uygun bir vakti semem
gerekiyordu.
Gnn en msait annn, konuk
odasna ikindi ayn gtrdm zaman
olduuna karar verdim. O saatte Bay
Farraday imenlik tepelerdeki ksa
yrynden henz dnm olurdu ve
akamlar yapt gibi okumaya ya da
yazmaya nadiren dalard. kindi ayn
getirdiimde Bay Farraday genellikle
okumakta olduu kitap ya da dergiyi
kapatr, sanki benimle sohbet etme
beklentisiyle kalkp pencerenin nnde
gerinmeye balard.
Zamanlamam yerindeymi aslnda;
durumun anlatacam biimde gelimesi
bambaka bir yarg hatasna
balanlabilir ancak. Demek istediim,
gnn bu saatinde Bay Farradayin
holand eyin kaygsz, neeli bir
sohbet olduunu yeterince hesaba
katmamm. Dn leden sonra ayn
gtrdm srada bu ruh halinde
olacan tahmin etseydim, yani byle
zamanlarda genellikle benimle
akalama eiliminde olduunu
grseydim, Bayan Kentonn adn
azma almamamn ok daha akllca
olacan da bilirdim. Ama elbette
iverenimin cmert bir armaan olan
bir ey iin izin isterken bu isteimin
ardnda mesleimle ilgili geerli bir
neden yattn kendisine sezdirmek de
istiyordum. Araba gezim iin gneybat
kylarn yeleme nedenlerimi
sralarken Bayan Symonsn kitabnda
vurgulanan ekici ayrntlardan sz
etmekle yetinmek yerine, Darlington
Maliknesinin eski khyalarndan
birinin de o yrede oturduunu sylemek
gafletinde bulundum. Galiba niyetim Bay
Farradaye, bylece evdeki ufak tefek
sorunlara kesin zm getirebilecek bir
olasl aratrabileceimi aklamakt.
Ama szlerime devam etmenin ne kadar
yakksz kaacan ancak Bayan
Kentonn ad azmdan ktktan sonra
fark edebildim. Bayan Kentonn
buradaki ekibe katlmak isteyip
istemediinden tam anlamyla emin
olamamam bir yana, Bay Farradayle bir
yl akn bir sre nceki o ilk
grmeden bu yana fazladan hizmetli
altrma konusunu yeniden amamtm
bile. Darlington Maliknesinin
geleceiyle ilgili dncelerimi yksek
sesle dile getirmeyi srdrmek, haddini
bilmezlik olacakt. Galiba o anda
susuverince biraz zor bir duruma
dtm. Her halkrda, Bay Farraday bu
frsat karmad, biraz dndkten
sonra dudaklarnda geni bir
glmsemeyle unlar syledi:
Vay, vay, vay, Stevens! Bir hanm
arkada ha! Hem de bu yata!
 Bu ok utan verici bir durumdu,
Lord Darlingtonn bir hizmetliyi asla
drmeyecei bir durum. Niyetim Bay
Farradayi ktlemek deil, asla; her
eyden nce Amerikal bir beyefendi o,
davran biimi olduka farkl. Hibir
kt niyet tamadna phe yok; ama
bu durumun beni ne kadar rahatsz
ettiini de kabul edersiniz.
Senin byle apkn olduun hi
aklma gelmezdi, Stevens, diye
srdrd szlerini. Byle eyler insan
din tutuyor herhalde. Yine de bu tr
aibeli grmeler iin sana yardm
ediyor olmam doru mu, gerekten
bilemiyorum.
Bu durum karsnda ilk tepkim
iverenimin bana atfettii bu tr niyetleri
hemen ve tamamen yadsma istei oldu
elbette, ama byle davranmann Bay
Farradayin oltasna taklmaktan baka
bir ie yaramayacan, durumu yalnzca
daha da utan verici klacan tam
zamannda fark ettim. Bu yzden,
orackta beceriksizce dikilip
iverenimin araba gezisine kmam iin
izin vermesini bekledim.
Bu dakikalar benim iin utan
vericiydi, yine de asla krc biri
olmayan Bay Farradayi herhangi bir
biimde suluyor grnmek istemem.
Eminim ki Birleik Devletlerde
iverenle hizmetli arasnda iyi, dosta
bir anlayn iareti olan bu tr
taklmalardan holanyordu ve bu
sevecen akalamaya kendini
kaptrmt. Aslnda daha gereki bir
bak asndan ele alrsak, yeni
iverenimin bu tr taklmalarnn, geen
aylar boyunca ilikimizi byk lde
belirlediini sylemem gerek; ama
dorusu, ona nasl yant vereceim
konusunda biraz kararsz kalyorum. Bay
Farradayin yannda almaya
baladm ilk gnlerde, syledii
birtakm eylerden tr bir iki kez epey
aknla dmtm. Bir keresinde
evimize gelmesi beklenen bir
beyefendiye einin de elik edip
etmeyeceini sorduumda u yant
vermiti:
O kadn gelirse vay halimize. Belki
sen bizi ondan kurtarabilirsin, Stevens.
Bay Morgann iftliinin oralardaki
ahrlardan birine gtrrsn. Samanlarn
iinde elendirirsin. Belki tam senin
tipindir.
verenimin ne dediini anlamadm
bata. Sonra bir tr aka yaptn fark
ettim, uygun decek biimde
glmsemeye abaladm, ama herhalde
duyduum dehetin deilse bile
hayretin izleri yzmden okunuyordu.
Ama sonraki gnlerde iverenimin
bu tr szleriyle aknla dmemeyi
renmeye baladm; sesinde ne zaman o
taklma tonunu sezsem uygun decek
biimde glmsyordum. Yine de, bu
gibi durumlarda benden ne
beklendiinden tam olarak emin
olamadm hi. Belki yrekten kahkahalar
atmam bekleniyordu ya da benim de bir
eyler sylemem. kinci olaslk son
aylarda beni baya kayglandrd; bu
konuda hl da kararszm. Bir
hizmetlinin akalar yapmas, Amerikada
iyi hizmet denen eyin bir paras
olabilir pekl. Yakndaki Ploughmans
Arms birahanesinin sahibi Bay
Simpsonn syledii bir eyi
anmsyorum: Amerikal bir barmen
olsaym, bizimle byle dosta ama hep
nazik tavryla sohbet etmek yerine
mterilerinin kendisinden bekledii
rol oynar, kusurlarmza,
zayflklarmza kaba dokundurmalarla
bize saldrr, bize sarho herifler falan
dermi. Ayrca birka yl nce Sir
Reginald Mauvisin oda uakl
greviyle Amerikaya yolculuk eden Bay
Raynein anlattklarn da anmsyorum.
New Yorklu bir taksi ofr
mterisiyle yle bir biimde
konuuyormu ki, Londrada olsa,
adamn yaka paa en yakn karakola
gtrlmesiyle deilse bile, en azndan
grltl bir kavgayla sonulanrm.
Belki de iverenim taklmalarna
benzeri biimde yant vermemi bekliyor,
byle yapamamam savsaklama sayyor.
Dediim gibi bu beni epey kayglandran
bir konu. Ama dorusu bu taklma ii,
benim seve seve yerine getirebileceim
bir grev deil. inizi, hizmet alannzn
iinde yer almas allagelmemi
grevleri de ierecek biimde deien
zamana uyarlamak iyi bir ey kukusuz,
ama akalama bambaka bir mesele.
Bir kere, insan belirli bir anda
kendisinden beklenen eyin aka
trnden bir yant olduunu nasl
bilebilir? akac bir sz syleyip de o
szn son derece yakksz katn
ancak azdan ktktan sonra fark
etmenin ne byk bir felaket olacan
dnmeye bile gerek yok.
Yine de ksa sre nce bir sabah,
beklenen trden bir yant vermeyi
denemek iin gerekli cesareti
toplamtm. Kahvalt salonuna Bay
Farradayin kahvesini getirmitim ki
kendisi bana yle dedi:
Bu sabah karga gibi gaklayp duran
sen deildin herhalde, yle deil mi
Stevens?
Anladm kadaryla iverenim,
sabahn krnde bara ara evin
nnden geerek hurda demir toplayan
ingene iftten sz ediyordu. Ben de
daha o sabah, iverenimin bu tr
akalarna karlk vermemin beklenip
beklenmediini dnp durmu, yant
vermedeki srekli baarszlm nasl
deerlendirdiini merak etmitim. Bu
yzden nkteli bir yant aramaya
koyuldum; durumu yanl deerlendirmi
olsam bile yine de krc olmayacana
gvendiim zararsz bir sz. Bir iki
saniye sonra u yant verdim:
Ben olsam karga deil de krlang
derdim, efendim. Gebelik asndan
yani. Bunun ardndan aka yaptm
aka belli etmek iin uygun decei
gibi ekingence glmsedim; Bay
Farradayin duyabilecei neeyi
gereksiz bir saygdan tr
dizginlemesini istemezdim.
Ama Bay Farraday yalnzca ban
kaldrp bana bakt: Efendim Stevens,
ne dedin?.. dedi.
Bu sabah eve urayanlarn ingene
olduklarn bilmeyen birinin bu nktemi
kolay kolay anlayamayaca ite ancak o
zaman aklma geldi. Durumu daha fazla
devam ettirmekte bir yarar gremedim;
konuyu burada kapatmann en iyisi
olacana karar verdim, acil olarak
ilgilenmem gereken bir eyi anmsam
gibi izin istedim, ardmdan akn akn
bakan iverenimi yalnz brakp odadan
ktm.
Belki de benden beklenen yepyeni
bir grev diyebileceim bu konuda ok
cesaret krc bir balang yapm
oldum; o kadar ki bir daha herhangi bir
giriimde bulunmadm itiraf
etmeliyim. Ancak Bay Farradayin
taklmalarna verdiim yantlardan hi
honut kalmad duygusundan da bir
trl kurtulamyorum. Gerekten de son
zamanlarda artan srar, kendisine
benzer biimde yant vermem iin beni
daha da sktrma abas bile olabilir.
ingenelerle ilgili o ilk denemeden
sonra bu tr baka nkteleri yeterince
abuk bulup karamadm zaten.
Bu gibi glkler u gnlerde
insann akln gitgide daha ok
kurcalyor, nk eskiden olduu gibi
grlerimizi meslektalarmzla tartp
onlara akl danmak olanana sahip
deiliz artk. Pek de uzun olmayan bir
zamana kadar, grevlerimiz konusunda
byle belirsizlikler ortaya ktnda,
ksa bir sre iinde grlerine sayg
duyduumuz bir meslektan ivereniyle
birlikte malikneye geleceini, konuyu
onunla tartmak iin bol bol
zamanmzn olacan bilmenin
rahatlna sahiptik. Kukusuz Lord
Darlington zamannda hanmefendilerin,
beyefendilerin sk sk urayp gnlerce
kaldklar dnemde, konuk
meslektalarla salam bir mutabakata
varmak olasyd. Gerekten de o civcivli
gnlerde, bu meslein ngilteredeki en
yetkin isimlerinden bazlar uak
salonumuzda atein karsnda toplanp
gece ge saatlere kadar sohbet ederlerdi.
unu da syleyeyim, o akamlardan
birinde uak salonumuza gelecek
olsaydnz yalnzca dedikodu duymakla
kalmaz, byk olaslkla, st kattaki
iverenlerimizi uratran nemli
sorunlar ya da gazetelerde yer alan
nemli konular zerine tartmalara da
tank olurdunuz. Pek tabii ki, btn
meslektalarn bir araya geldiklerinde
yapmay det edindikleri gibi, biz de
iimizin her ynn tartrdk. Elbette
kimi zaman iddetli anlamazlklar
yaanrd, ama ou zaman konumalara
karlkl sayg egemendi. Gedikli
konuklar arasnda Sir James
Chambersn oda ve baua Bay Harry
Graham ile Bay Sydney Dickensonn
oda ua Bay John Donalds gibilerin de
bulunduunu sylersem, o akamlarn
havas zerine size daha iyi bir fikir
verebilirim, sanrm. Belki ayn
derecede sekin olmayan, ama hayat
dolu kiilikleriyle her ziyareti anmsanr
klan bakalar da vard. rnein, Bay
John Campbelln oda ve baua olan
ve tannm beyefendilerin taklitlerini
yapmakla n salm Bay Wilkinson;
Easterly Konandan Bay Davidson,
tartmalardaki atelilii kimi zaman bir
yabancya rktc gelebilirdi belki,
ama dier zamanlardaki sade inceliiyle
kendini bir o kadar da sevdirirdi; sonra
Bay Herman vard, Bay John Henry
Petersn oda ua, ar grlerine
tepki gstermemek mmkn deildi, ama
Yorkshirel sevimliliiyle gbeini
hoplatarak gldnde ona hemen
kannz kaynard. Ve daha niceleri.
Yaklamlarmzda ufak tefek farkllklar
olsa da, o gnlerde mesleimizde gerek
bir dayanma vard. Hepimiz zmzde
ayn hamurdan yorulmutuk denebilir.
Bugnk gibi deildi; bugn buraya
konuk gelen iverenine elik eden
hizmetliler futbol malarndan baka
konuacak pek bir konu bulamayan,
akam uak salonundaki atein banda
geirmektense Ploughmans Armsta ya
da galiba son gnlerde daha ok tutulan
Star Innde imeyi yeleyen
yeniyetmeler oluyor genellikle.
Az nce Sir James Chambersn oda
ve baua Bay Grahamden sz ettim.
ki ay kadar nce, Sir Jamesin
Darlington Maliknesini ziyaret
edeceini renme mutluluuna
erimitim. Bu ziyareti iple ekmemin
nedeni yalnzca Lord Darlingtonn
devrine benzer gnlerin artk ok ender
yaanmas deildi Bay Farradayin
evresi doaldr ki Lord
hazretlerininkinden olduka farkl Bay
Grahamin de eskisi gibi Sir Jamese
elik edeceini dnyordum. u
akalama meselesine dair grn
almay tasarlyordum. Ziyaretten bir gn
nce Sir Jamesin yalnz geleceini
rendiimde hem ardm hem de d
krklna uradm. Dahas Sir Jamesin
konukluu srasnda Bay Grahamin artk
onun hizmetinde olmadn, hatta Sir
Jamesin artk tam gn hizmetli
altrmadn anladm. Bay Grahamin
nerelerde olduunu renebilmeyi
isterdim, birbirimizi pek iyi
tanmyorduk belki ama grtmz
zamanlarda iyi anlayorduk diyebilirim.
Ancak bilgi edinebileceim bir frsat
kmad. Epey d krklna uradm
sylemem gerek; u aka konusunu
onunla konumak isterdim.
Neyse, asl konuya dneyim.
Dediim gibi, dn leden sonra konuk
odasnda Bay Farraday akalarn
srdrrken ylece dikilerek birka
dakika rahatszlk ekmek zorunda
kaldm. Yolculuk izninin kp
kmayacan bekleyerek her zamanki
hafif glmsememle yantladm onu;
neeli sohbetine bir ekilde katldm
belirtmeye yetecek kadar. Umduum
gibi, nazik iznini pek fazla geciktirmeden
verdi; dahas cmert nerisini,
Benzinin bendeni de anmsayp
yineleme nezaketini gsterdi Bay
Farraday.
O halde bu yolculua kmamam iin
pek bir neden kalmad. Bayan Kentona
yazp kendisine urayacam bildirmem
gerek kukusuz; giysi meselesini de
halletmeliyim. Yokluum srasnda evin
dzeniyle ilgili yaanabilecek sorunlar
da zlmeli. Ama her ey bir yana, bu
yolculua kmamam iin geerli hibir
neden gremiyorum artk.
 lk Gn - Akam
Salisbury

Bu gece Salisbury kentinde bir

pansiyonda kalyorum. Gezimin ilk
gnn tamamladm; genel olarak
olduka honut hissettiimi
sylemeliyim. Bu sabah,
dndmden neredeyse bir saat ge
ktm yola. Oysa saat sekizden nce
bavulumu toplam, gerekli btn
eyalar Forda yerletirmitim. Bayan
Clements ile kzlar da bir haftalna izin
aldklarndan, ben yola kar kmaz
Darlington Maliknesinin bu yzyl
boyunca ilk kez, belki de ina edildii
gnden beri ilk kez bo kalaca fikri
aklmdan kmyordu. Bu nedenle tuhaf
bir duyguya kapldm sylersem, evi
birka kez dolanp her eyin yolunda
olup olmadn tekrar tekrar
denetleyerek ayrlm geciktirmemin
sebebini aklayabilirim belki.
En sonunda yola koyulduumda
duyduklarm dile getirebilmem ok g.
lk yirmi yirmi be dakika iinde ne bir
heyecana kapldm, ne de herhangi bir
beklentim oldu diyebilirim. Gitgide
evden uzaklamama karn kendimi hl
en azndan gz ainalm olan bir
evrede bulmamdan kaynaklanyordu bu
kukusuz. Evdeki sorumluluklarm beni
kstladndan, bugne kadar ok az
yolculuk ettiimi dnmtm hep; yine
de insan zaman zaman iiyle ilgili u ya
da bu nedenden tr deiik yerlere
gidebiliyor. Grne baklrsa ben de
bu komu yreleri sandmdan daha iyi
tanyormuum; nk, dediim gibi,
gneli bir gkyz altnda Berkshire il
snrna doru yol alrken evremi saran
krlarn bu denli tandk gelmesi beni
artp durdu.
Derken manzara yava yava yabanc
gelmeye balad; bylece daha nceki
btn snrlarn tesine getiimi
anladm. Engine yelken aan bir gemide
yol alan insanlarn karann gzden yittii
anla ilgili izlenimlerini dinlemitim bir
zamanlar. Bu an tanmlarken sk sk
szn ettikleri ba dndrc bir
sevinle kark tedirginliin,
evremdeki manzara gitgide deiirken
Fordun iinde duyduklarma ok benzer
bir ey olduunu kestirebiliyorum. Bir
dnemeci dnp de tepenin etei
boyunca kvrlarak uzanp giden yola
ktktan sonra ben de byle bir hisse
kapldm. Sol yanmda dimdik inen bir
yama bulunduunu seziyor, ama yolun
kysna sralanm aalarn sk
yapraklar yznden aasn
gremiyordum. Darlington Maliknesini
artk gerekten ardmda braktm
duygusu gelip geti iimden; itiraf
edeyim, hafif bir rknt duydum; belki
de doru yoldan gitmediim, bsbtn
yanl bir ynde, hzla sszla doru
ilerlediim duygusuyla artan bir rknt.
Yalnzca bir an srd bu, ama
yavalamama da neden oldu. Doru
yolda olduuma gven getirdikten sonra
bile, durumu deerlendirmek iin
arabay bir sre durdurmam gerektii
kansna vardm ve yle de yaptm.
nip biraz bacaklarm amaya karar
verdim. Yrmeye balaynca, bir
tepenin yamacna gelip tnediim
duygusu daha da glendi. Yolun bir
yannda sk allarla bodur aalar sarp
bir yamaca doru ykseliyordu, br
yanda da dallarla yapraklar arasndan
uzaktaki krlar hayal meyal
grebiliyordum.
Galiba evreyi daha iyi
grebileceim bir yer bulmak umuduyla
aalarn arasndan baka baka biraz
ilerlemitim ki birinin ardmdan
seslendiini duydum. O ana kadar orada
yalnz olduumu sanyordum kukusuz,
aknlkla arkama dndm. Yolun te
yannda, az ileride dimdik trmanp
allarn arasnda gzden kaybolan bir
patika vard. Bu patikann balangcn
gsteren irice bir tan zerinde, zayf,
ak sal, kuma kasketli bir adam
oturmu pipo iiyordu. Yeniden seslendi
bana, sylediklerini pek karamadysam
da yanna gitmem iin iaret ettiini
grebildim. Bir an serserinin biri
sandm onu, ama sonra, yalnzca temiz
havann ve yaz gneinin tadn karan
civardan biri olduunu anlaynca,
isteine uymamak iin bir neden
gremedim.
Merak ettim de, baym, dedi ben
yaklarken, bacaklarnzn ne kadar
gl olduunu.
Affedersiniz, anlayamadm.
Adam patikay gsterdi. uraya
kmak salam bir ift bacakla salam
bir ift cier ister. Bende ikisi de yok, o
yzden urackta oturuyorum ite. Ama
halim daha iyi olayd, orda, yukarda
oturuyor olurdum. Kk, gzel bir
aklk var yukarda, oturacak yer de
var, her ey ayanzn altnda.
ngilterenin hibir yerinde bundan daha
gzel manzara bulamazsnz.
Dediiniz doruysa, dedim,
burada kalmay yelerim. Yol boyunca
esiz manzaralar grmeyi umduum bir
araba gezisine henz km
bulunuyorum. Daha yolculua doru
drst balamadan en iyisini
grvermek biraz zamansz kaacaktr.
Beni anlamam olmal ki szlerini
yineledi: Btn ngilterede bundan
daha gzel bir manzara gremezsiniz.
Ama dediim gibi, salam bir ift
bacakla salam bir ift cier gerek.
Sonra ekledi: Yanza gre iyi
durumda olduunuzu da grebiliyorum,
baym. Oraya kabilirsiniz bence,
zorlanmazsnz. Aslnda gzel bir gnde
ben bile becerebilirim!
Dik ve olduka engebeli grnen
yola yle bir baktm.
nann, baym, yukar kmazsanz
piman olacaksnz. Kim bilir?
Bakarsnz birka yl daha geer, her ey
iin artk ok ge olur. Kaba bir
kahkaha att. Henz kabiliyorken
ksanz iyi edersiniz.
imdi dnyorum da, adam bunu
yalnzca taklmak amacyla sylemi
olabilir; yani aka niyetine. Ama bu
sabah, bu szleri olduka naho
bulduumu belirtmem gerek; yukar
trmanmaya koyulmamn nedeni de
imalarnn ne kadar aptalca olduunu
ona gsterme drts olmal herhalde.
Her neyse, imdi byle yapm
olduuma ok memnunum. Kukusuz
epey yorucu bir yryt. Yine de bana
ar bir glk karmadn
syleyebilirim. Yol, yama boyunca
kvrla kvrla yz metre kadar
ykseliyor, sonunda kk bir dzle
varyordu; kukusuz adamn sz ettii
yere. Burada oturabileceiniz bir sra
kyor karnza ve evredeki krlarn
kilometrelerce uzanan gerekten de
olaanst gzel manzaras.
lk grdm, ta uzaklara kadar art
arda srp giden tarlalard. Toprak usul
usul ykselip alalyordu, tarlalarn
kylarna itler ekilmi, aalar
dikilmiti. Uzaktaki kimi tarlalarda,
koyun olduklarn tahmin ettiim
noktacklar vard. Samda, neredeyse
ufuk izgisinde, bir kilisenin sivri
kulesini grr gibi oldum.
Orada ylece dalp gitmek gerekten
de gzeldi; evremde yaza zg o sesler,
yzmde hafif bir esinti. nmde uzanan
yolculua uygun bir ruh haline galiba ilk
kez o an, o manzaray seyrederken
girmeye baladm. leriki gnlerde beni
beklediini bildiim pek ok ilgin
deneyime dair ilk salkl, cokulu
umudu o an duydum iimde. Aslnda, bu
yolculukta stlendiim mesleimle ilgili
tek vazife karsnda cesaretimin
krlmasn nleyecek yeni bir
kararlla da o anda ulatm; Bayan
Kentonla ve maliknedeki alma
dzeninde karlatmz sorunlarla
ilgili vazifeden sz ediyorum.
 Ama btn bunlar sabahleyin
yaand. Bu akam, Salisburynin
merkezinden pek uzak olmayan bir
sokaktaki bu rahat pansiyona yerlemi
durumdaym. Gsterisiz bir yer saylr,
ama tertemiz; bana yeter de artar bile.
Krk yalarndaki ev sahibesi, Bay
Farradayin Fordundan, zerimdeki
giysinin kalitesinden tr beni epey
saygdeer bir konuk olarak gryor
galiba. Bugn leden sonra
Salisburyye saat buuk dolaylarnda
vardm kayt defterine adresimi
Darlington Maliknesi olarak
yazdmda telala yzme baktn
grdm. Ritz ya da Dorchester gibi
yerlere alk bir beyefendi olduumu,
odam grnce pansiyondan hmla
kp gideceimi sanyordu kukusuz. n
taraftaki ift kiilik bir odann bo
olduunu syledi, ama beni orada tek
kiilik oda fiyatna konuk edecekti.
Ardndan bu odaya alndm; gnn o
saatinde gne duvar kdndaki iek
desenlerini ho bir biimde
aydnlatyordu. ki yatan bulunduu
odann sokaa bakan olduka geni bir
ift de penceresi var. Banyonun yerini
sorduumda kadncaz ekingen bir
sesle, koridorda, odamn karsndaki
kap olduunu ama akam yemeinden
sonraya kadar scak su sunamadklarn
syledi. Kendisinden bir fincan ay
istedim, o knca da oday biraz daha
inceledim. Yataklar tertemizdi, zene
bezene yaplmt. Kedeki leen de
pek temizdi. Pencereden bakldnda,
sokan tam karsnda, vitrininde eit
eit reklerin sergilendii bir frnla,
bir eczane ve bir berber dkkn
grlyordu. Daha ilerdeyse yol kemerli
bir kpry ap daha krlk bir blgeye
kyordu. Leendeki souk suyla elimi
yzm ykadktan sonra pencerelerden
birinin yannda duran tahta arkalkl
iskemleye yerleip aym bekledim.
Pansiyondan kp Salisbury
sokaklarna ktmda saat drd biraz
gemiti. Sokaklarn genilii kente
benzersiz bir ferahlk katyordu. Ilk
gnein altnda birka saat gezinmeye
karar verdim. Bylece bu ehrin, iinde
pek ok gzellik gizleyen ehirlerden
biri olduunu kefettim; n cepheleri
ahap, eski ve gzel evlerin nlerinden
yryor ya da ehrin iinden akp giden
derelerin zerlerindeki ufak, ta
kprlerden geiyordum. Bayan
Symonsn kitabnda bol bol vd o
gzel katedrali ziyaret etmeyi de
unutmadm kukusuz. Bu grkemli yapy
bulmak hi de g deildi; Salisburyde
ne yne giderseniz gidin, heybetli an
kulesini grebiliyorsunuz. Akam
pansiyona dnerken de birok kez dnp
baktm, her seferinde kulenin ardnda
batan gnein yeni bir grnmyle
karlatm.
Yine de bu gece, bu odann
sessizliinde oturmu dnrken
yolculuun ilk gnnden aklmda asl yer
eden eyin ne Salisbury Katedrali ne de
bu ehrin teki byleyici grntleri
deil de, sabahleyin karlatm,
ngiliz krlarnn inili kl uzayp
giden o olaanst gzel manzaras
olduunu anlyorum. Baka lkeler
bundan daha gz alc manzaralar
sunabilir elbette. Ansiklopedilerde,
National Geographic dergisinde
dnyann eitli yrelerinin soluk kesici
fotoraflarn grdm oldu; harikulade
kanyonlar, alayanlar, vahi bir
gzellie sahip dalar... Bu tr eyleri
kendi gzlerimle grme frsatm hi
olmad elbette. Buna karn unu
kesinlikle ileri srebilirim: ngiliz
manzaralarnn, bu sabah grdm gibi
en gzellerinde, baka lkelerin
manzaralarnda ilk bakta ne kadar
arpc olurlarsa olsunlar asla
bulunmayan bir nitelik vardr. Bu yle
bir eydir ki, nesnel bir gzlemcide
ngiliz manzaralarnn dnyann en
tatmin edici manzaralar olduu
izlenimini brakr; bu nitelik, belki de en
iyi biimde, byklk szcyle
zetlenebilir. Dorusu sabahleyin o
yksek dzlkte durmu, nmde uzanan
arazilere bakarken, ender duyulan ama
yanl alglanmas da olanaksz olan o
duyguyu, bykln huzurunda olma
duygusunu tam anlamyla tattm. Biz
topraklarmza Byk Britanya diyoruz.
Bunun biraz kibirli bir sfat olduuna
inananlar vardr. Ama lkemizin salt
manzaras bile bu azametli sfatn
kullanlmasn hakl karacaktr demeye
cret edebilirim.
Peki ama bu byklk denen ey
nedir aslnda? Nerededir, neye baldr?
Benim aklmn ve grgmn byle bir
soruyu yantlamaya kfi gelmeyeceinin
farkndaym kukusuz, ama yine de bir
gr ileri srmek zorunda kalsam yle
derdim: Bizim topramzn gzelliini
ayrcalkl klan ey, tam da bu apak
arpcln ya da gz alcln
yokluudur. nemli olan, o gzelliin
dinginliidir; arya kamamas, ll
oluudur. Toprak, gzelliinden,
byklnden haberdardr sanki, bunu
avaz avaz haykrmaya gerek duymaz.
Afrika ve Amerika gibi yerlerde
gzlerinizin nne serilen manzaralar
ok daha soluk kesici olabilir, ama
eminim ki bunlar, yakksz
gsterililikleri yznden nesnel bir
gzlemciye daha baya geleceklerdir.
Bu konu, bizim meslekte yllar boyu
pek ok tartmaya neden olan u soruyla
tam bir benzerlik gsteriyor: Byk
bauak nedir? Gnn sonunda, uaklar
salonundaki atein banda bu konu
zerine keyifli tartmalarla pek ok saat
geirirdik. Dikkatinizi ekmitir, byk
bauak kim deil, ne diye
soruyorum; nk aslnda, bizim kuakta
ltleri koyan insanlarn kim olduklar
konusunda ciddi hibir anlamazlk
yoktu. Charville Konandan Bay
Marshall, Bridewooddan Bay Lane
gibilerinden sz ediyorum. Bu tr
insanlarla karlama ayrcalna sahip
olduysanz, sz ettiim bu nitelii
tadklarn hemen anlamsnzdr. Ama
bu niteliin tam olarak ne olduunu
tanmlamann pek kolay olmadn
sylediimde de ne demek istediimi
bilirsiniz kukusuz.
Hazr sz almken, imdi
dnyorum da, byk bauaklarn
kimler olduklar konusunda hi
anlamazlk yoktu demek pek de doru
olmaz. Bu gibi konularda bilinli,
nitelikli meslek erbab arasnda ciddi
bir anlamazlk yoktu demek daha doru
olur. Darlington Maliknesinin uak
salonu da btn teki evlerdekiler gibi
kaplarn eitli zek ve anlay
derecelerinde hizmetlilere ak tutmak
zorundayd. Bu nedenle bir hizmetlinin
ne yazk ki zaman zaman da kendi
alanlarmdan birinin rnein Bay
Jack Neighbours gibilerini gklere
kardn duyduum zamanlarda
dudaklarm srp sustuumu
anmsyorum.
Bay Jack Neighboursa kar hibir
dmanlm yok. Zaten rendiime
gre savata lm ne yazk ki. Onun
adn vermemin nedeni, yalnzca bu
duruma iyi bir rnek olmas. Kendisi,
bin dokuz yz otuzlarn ortalarnda iki
yl boyunca, lkenin neredeyse btn
uak salonlarnda ocak ba
sohbetlerinin ba konusu olmutu.
Dediim gibi, Darlington Maliknesine
konuk olan hizmetliler Bay
Neighboursn baarlarna ilikin en son
haberleri mutlaka iletirlerdi; yle ki,
benimle Bay Graham gibileri onunla
ilgili bitip tkenmez ykler dinlemenin
skntsn paylamak zorunda kalrdk.
Ama en kts de, bu tr her yknn
sonunda, baka zamanlarda gayet akl
banda davranan hizmetlilerin hayretle
balarn sallamalar, u Bay
Neighbours yok mu, gerekten de en
iyisi o, trnden szler sylemeleriydi.
Bay Neighboursn iyi bir rgtleme
becerisine sahip olduundan kukum
yok; anladm kadaryla birtakm byk
etkinlikler dzenlemi; hepsi de arpc
ilermi. Yine de kendisi byk bauak
dzeyine hibir aamada, asla
yaklaamad. Bunu, nnn
doruundayken de syleyebilirdim size,
tpk zirvede kald birka yln
ardndan gelen dn nceden
kestirdiim gibi.
Kendi kuann en iyisi diye
dillerde dolaan bir bauan bu n
hi de hak etmediinin ksa bir sre
iinde aka kantlanmas akl alacak
ey midir? Yine de bir zamanlar onu
vglere boan hizmetliler, yeni birine
methiyeler dzmeye ylesine dalarlar ki
durup kendi muhakeme yeteneklerini
deerlendirmeye frsat bulamazlar. Uak
salonlarnda sk rastlanan bu tr
sohbetlerin konusu, sekin bir aile
tarafndan ie alnarak birdenbire n
saflara geen, belki iki byk
etkinlii az ok baaryla atlatabilmeyi
becermi bir bauak olur hep. te o
zaman, lkenin drt bir yanndaki btn
uak salonlarnda, falan ya da femekn
nemli kiinin ona ilgi gsterdii ya da
en saygn evlerin onun hizmetinden
yararlanmak iin yksek maalar
nererek lgnca rekabete giritikleri
trnden sylentiler dillerde dolamaya
balar. Daha birka yl gemeden ne olur
peki? Ayn dillere destan kii bir
hatadan sorumlu tutulmu ya da baka bir
nedenden tr ivereninin gznden
dmtr. n salmaya geldii evden
ayrlr, bir daha da ad san duyulmaz.
te yandan dedikoducular tapacak yeni
birini bulurlar derhal. Gzlemlerime
gre bunun en byk sulusu konuk oda
uaklardr; kendileri bir an nce
bauakla ykselme hevesinde
olduklar iin. zinden gidilmesi
gerekenin u ya da bu kii olduunda
direten ya da yeni bir kahramann
meslekle ilgili konular zerinde
yrtt sylenen grlerini yineleyip
duran onlar olur ekseriyetle.
Ama hemen ekleyeyim, bu tr bir
budalala bulamay akllarnn
ucundan geirmeyen birok oda ua da
var kukusuz; aslnda bunlar en basiretli
meslek adamlardr. Bizim uak
salonumuzda ikisi bir araya geldi mi
artk ne yazk ki kendisinden haber
alamadm Bay Graham gibilerinin
dzeyinde olanlardan sz ediyorum
mesleimizin her yn zerinde en ufuk
ac, en zekice tartmalar yrtrdk.
Aslnda o akamlar, o gnlerden kalan
en gzel anlarm arasnda yer alr.
Bizi gerekten ilgilendiren soruya
geri dneyim; mesleimiz konusunda
herhangi bir temel anlaytan yoksun
kiilerin, gevezelikleriyle akamlarmz
zehirlenmedikleri zamanlarda
tartmaktan en ok zevk aldmz
soruya, Byk bauak nedir?
sorusuna.

Konunun yllar boyu dourduu onca

tartmaya karn, bildiim kadaryla,
meslektalarmz arasnda bu soruya
resmi bir yant verme giriiminde
bulunanlarn says ok az. Akla gelen
tek rnek, Hayes Derneinin yelik iin
ltler ortaya koyma giriimi. Hayes
Derneini duymam olabilirsiniz,
bugnlerde bahsi pek gemiyor. Ama bu
dernein, yirmilerde ve otuzlarn
balarnda Londra ve evresinde hatr
saylr bir itibar vard. Aslnda pek ok
kii bu itibarn gereinden fazla
arttnn farkndayd ve galiba 1932 ya
da 1933te kapanmak zorunda kaldnda
kimse yazk oldu demedi.
Hayes Dernei, yelie yalnzca
birinci snf bauaklar kabul ettiini
ileri sryordu. Zamanla kazand g
ve saygnln en byk kayna, gelip
geici benzeri kurulularn tersine ye
saysn son derece kstl tutmay
baarmas, bylece bu iddiasn inanlr
klabilmesiydi. ye saysnn hibir
zaman otuzun stne kmad, ou
zaman dokuz ya da on civarnda kald
syleniyordu. Bu sylentilerin yan sra,
Hayes Derneinin kapal kutu
diyebileceimiz yaps, bir sreliine
esrarl ve etkili bir havaya brnmesini
salamt. Bu da mesleimizle ilgili
konularda ara sra yaymladklar
bildirilerin ta tabletlere kazl
yasalarmasna kabul grmesine
yaryordu.
Dernein, aklama yapmamakta
uzun sre direttii tek bir konu vard:
Kendi yelik ltlerinin ne olduu. Bu
ltlerin dile getirilmesi konusundaki
bask gitgide artt ve dernek sonunda
ayda bir yaymlanan Beyefendinin
Beyefendisi adl dergiye gnderilen
birtakm mektuplara yant olarak, yelik
iin nkoullardan birinin adayn
sekin bir eve bal olmas gereklilii
olduunu bildirdi. Kukusuz yine de,
diyordu dernek, bunun, btn koullar
tek bana yerine getirdiini sylemek
kesinlikle mmkn deildir. Ayrca,
dernein i adamlarnn ya da yeni
zenginlerin evlerini sekin saymad
da aka belirtilmiti. Kanmca,
dernein mesleimizin ltlerini
diledii gibi belirlemekte hatr saylr
bir sz sahibi olmasn byk lde
engelleyen de bu modas gemi
dnce biimiydi. Sonraki gnlerde,
dergide yaymlanan baka baz
mektuplara yant olarak dernek, kusursuz
nitelikler tayan kimi bauaklarn i
adamlarnn evlerinde de
bulunabileceklerini ileri sren kimi
okurlarn grlerini kabul ettiklerini
syleyerek bu tutumunu dzelttiyse de,
unu da eklemeyi ihmal etmedi: Gerek
hanmefendilerle beyefendilerin fazla
oyalanmadan bu kiileri hizmetlerine
alacaklar da unutulmamaldr. Dernek,
gerek hanmefendilerle
beyefendilerin seimlerinin herkese yol
gstermesi gerektiini ileri sryordu,
yoksa, Bir de bakmsnz, Bolevik
Rusyann detlerini benimsemiiz. Bu,
tartmalar daha da kztrd; ylan
mektuplarn basks dernei yelik
ltleri konusunda daha doyurucu bir
aklamada bulunmas iin
sktryordu. Sonunda dergide baslan
ksa bir mektupta unlar akland:
Dernein grne gre szc
szcne anmsamaya alacam,
En nemli lt, bavuran kiinin
konumuna yarar vakardr. Bu adan
yetersiz kald grlen aday, baar
dzeyi ne olursa olsun, gerekli koullar
yerine getirmi saylamaz.
Hayes Derneine pek scak
bakmamama karn en azndan bu zel
aklamann nemli bir geree
dayand inancndaym. Byk
bauak olduklar konusunda dnce
birliine vardmz kiilere, diyelim ki
Bay Marshall ya da Bay Lanee
bakldnda, onlar salt iini ok iyi
bilen bauaklardan ayran eyin en
yakn karlnn bu vakar szc
olduu grlyor.
Bu da tabii ki baka bir soruyu
beraberinde getiriyor: Bu vakar denen
ey neden oluur, neleri kapsar? te,
Bay Graham gibilerle aramzdaki en
ilgin tartmalardan ou bu noktada
balyordu. Bay Graham, bu kavramn
kadn gzellii gibi bir ey olduu
grn savunurdu hep; bu yzden de
zmlemeye kalkmak anlamszd.
Bense tam tersine, byle bir
kyaslamann Bay Marshall gibilerin
vakarnn deerini alaltabilecei
grndeydim. Dahas, Bay Grahamin
benzetmesine kar kmamn asl
nedeni, insann ya sahip olduu ya da
asla sahip olamayaca bir eyi
artrmasyd. Birisi gzle grnr
biimde vakur deilse, bu niteliin
peinden komas, irkin bir kadnn
kendini gzelletirmeye almas kadar
nafileydi. Bauaklarn ou, bu rtbeye
erimek iin gerekli yetiye sahip
olmadklarn gn gelir pekl fark
edebilirler; ama ben yine de vakarn,
insann btn meslek yaam boyunca
hedef edinebilecei bir ey olduuna
can gnlden inanyorum. Bu nitelie
sahip olan Bay Marshall gibi byk
bauaklar, eminim ki yllarca kendi
kendilerini eiterek, edindikleri
deneyimi zmseyerek kazanmlardr
onu. te bu yzden Bay Grahaminki
gibi bir tutumu benimsemek, bir anlamda
mesleki adan yenilgiyi kabullenmek
saylrd bence.
Her neyse, Bay Grahamin inansz
tavrna karn, bu kavramn terkibine
parmak basmaya alarak geirdiimiz
pek ok akam anmsyorum. Hibir
zaman uzlaamadk, ama unu da
diyebilirim ki bu tr tartmalar
srasnda bu konuda olduka salkl
grler gelitirebildim. Bunlar aa
yukar bugn de hl tadm grler.
zniniz olursa burada vakarn benim
grme gre ne olduunu anlatmaya
alacam imdi.
Charleville Konandan Bay
Marshall ile Bridewooddan Bay
Lanein son zamanlarn en iyi
bauaklar olduklarna kar
kmazsnz herhalde. Belki Branbury
atosundan Bay Hendersonn da bu az
bulunur nitelikte uaklar snfna
sokulabileceini kabul edersiniz. Ama
benim babamn da pek ok adan bu
insanlarla ayn snfa sokulabileceini,
onun meslek yaamnn vakarn bir
tanmn bulmak iin hep dikkatle
incelediim bir yaam olduunu
sylersem, belki de yalnzca taraf
tuttuumu dnrsnz. Oysa babamn,
Loughborough Konanda mesleinin
doruundayken bu kavramn somut
rnei olduuna dair sarslmaz bir inan
tayorum.
Konuya nesnel bir adan
yaklaldnda, babamn byk bir
bauaktan beklenebilecek eitli
niteliklerden genel olarak yoksun olduu
sonucuna varlabilir, bunun farkndaym.
Ama onda var olmayan bu niteliklerin
her zaman yzeysel, iin ss saylacak
nitelikler olduunu, kukusuz pastann
zerindeki krema kadar ekici
grndklerini, ama aslnda hi de iin
zne bal nitelikler olmadklarn
savunacam. Gzel bir aksan ve dile
hkimiyetten, ahinle avclk ya da
semender iftletirmek gibi geni bir
yelpazeye yaylan konularda genel bilgi
sahibi olmaktan sz ediyorum. Bunlar
babamn sahip olmakla vnebilecei
nitelikler olmad hi. Dahas babamn,
bu gibi niteliklerin bir bauakta
bulunmasnn istenmesi bir yana, uygun
bile grlmedii bir dnemde meslek
yaamna balam o eski kuaktan
olduu da unutulmamaldr. Belagat ve
genel kltr saplantlarnn, byk
olaslkla Bay Marshalln izinden
giderken onun byklne yknmeye
alan daha kk adamlarn
yzeysellikle z birbirine
kartrmalar sonucu, bizim kuakla
birlikte ortaya kt grlecektir.
Bizim kuan bu gibi vr zvrlara
fazlaca kafa yorduunu dnyorum;
iin temelini kavramaya almak yerine
aksan ve dil hkimiyeti altrmalarna
ne ok zaman ve emek verilmi,
Bilginizi Snayn ciltlerini ve
ansiklopedileri devirmeye ka saat
harcanmtr, kim bilir?
Bu konuda sorumluluk eninde
sonunda bize der, kesinlikle bunu
yadsmaya kalkmamalyz, ama u da
belirtilmelidir ki kimi iverenler bu tr
akmlar krklemek iin ellerinden
geleni yapyorlar. Bunu sylemekten
znt duyuyorum, ama son zamanlarda
baz aileler, hem de kimileri en soylu
gemilere sahip aileler, adeta
birbirleriyle rekabete girmi gibi bir
tutum sergileyerek, bir bauan bylesi
nemsiz becerilerdeki ustalyla
konuklarna gsteri yapmaktan
alamyorlar kendilerini. Bu evlerde
dzenlenen partilerde bauan bir tr
gsteri maymunu gibi sergilendiini
duydum ka kez. zntyle anlacak,
kendi gzlerimle tank olduum bir
olayda da, konuklarn zili alp baua
armalar, ona, sz gelimi falan ylda
Derby at yarlarnda kimin birinci
geldii yolunda geliigzel sorular
yneltmeleri elence haline getirilmiti.
 Neyse ki babam, dediim gibi,
mesleki deerlerimiz konusunda
bylesine bir kafa karklnn
yaanmad bir kuaa mensuptu. Dil
hkimiyeti ve genel kltr ne kadar
snrl olursa olsun, bir evin nasl ekip
evrilecei konusunda bilinmesi gereken
her eyi bilmekle kalmadn,
mesleinin doruundayken, Hayes
Derneinin tanmlad gibi konumuna
yarar vakara eritiini de ileri
srebilirim. O halde babam byle
sekin kldna inandm eyi size tarif
etmeye alrsam, vakarn ne olduu
konusundaki dncelerimi de
aktarabilirim.
Babamn yllarca yinelemekten zevk
ald bir hikye vard. Daha
ocukluumda konuklara anlatrken
dinlediimi anmsyorum; sonralar uak
olarak onun gzetiminde almaya
baladmda da dinlemitim. Bauak
unvanyla ilk grevimi stlendikten
sonra Oxfordshire, Allshottaki
nispeten kk evlerinde Bay ve Bayan
Muggeridgee hizmet edecektim
kendisini ilk defa ziyarete gittiimde de
anlatmt. Besbelli bu hikye babam
iin derin bir anlam tayordu. Babamn
kua bizimki gibi tartmaya,
zmlemeye alkn bir kuak deildi;
bu yzden, bence bu hikyeyi yineleyip
durduu zamanlar, babamn, meslei
zerine eletirel dnmeye en ok
yaklat zamanlard. Bu adan, bu
hikye onun dn biimi zerine
nemli bir ipucu veriyor.
Hikye, ivereniyle birlikte
Hindistana gitmi, ngilterede sunduu
yksek dzeydeki hizmeti oradaki yerli
hizmetlilerle birlikte tutturmay
baararak yllarca alm bir
bauakla ilgili gerek bir hikyeymi.
Bu bauak bir akamzeri, herhalde
akam yemei iin her eyin hazr olup
olmadn denetlemek zere yemek
odasna girdiinde, masann altnda
kvrlp yatan bir kaplan grm. Kapy
kapatmay unutmadan usulca oradan
km, ivereninin birka konukla
birlikte ay itii konuk odasna doru
sakin sakin ilerlemi. Kibarca ksrerek
ivereninin dikkatini ektikten sonra
eilip kulana fsldam: zr dilerim
efendim, ama yemek odasnda bir kaplan
var. Tfein kullanlmasna izin verir
miydiniz acaba?
verenle konuklar, birka dakika
sonra el ate edildiini duymular.
Bauak aylar tazelemek zere yeniden
konuk odasna girdiinde iveren her
eyin yolunda olup olmadn sormu.
Her ey yolunda, efendim, siz hi
endielenmeyin, diye yantlam onu
bauak. Sofra her zamanki saatte hazr
olacak, o zamana kadar da az nce olup
bitenlerden geriye gzle grnr hibir
iz kalmayacan bildirmekten
memnuniyet duyarm.
Babam bu son sz, O zamana
kadar da az nce olup bitenlerden geriye
gzle grnr hibir iz kalmayacak,
szn glerek yineler, hayranlkla
ban sallard. Ne bauan adn
biliyordu ne de onu tanyan birini
grml vard, ama olayn tastamam
anlatt gibi gerekletiinde diretirdi
hep. Her neyse, hikyenin gerek olup
olmadnn pek nemi yok; kukusuz
nemli olan, babamn idealleriyle ilgili
neleri aa kard. Ancak imdi,
geriye dnp de onun meslek yaamna
baktmda gryorum ki babam yllar
boyunca hikyesindeki o bauak
olmaya abalam daima. Bence meslek
yaamnn doruundayken bu arzusuna
eriti de. Elbette yemek masasnn
altnda yatan bir kaplanla karlama
frsatn hi bulamad, ama kendisiyle
ilgili btn bildiklerimi ya da
duyduklarm toparladmda,
hikyesindeki bauakta ylesi hayranlk
duyduu nitelii kendisinin de bol bol
sergiledii pek ok olay geliyor aklma.
Buna bir rnek, Lord Darlington
zamannda Darlington Maliknesine ara
sra konuk olan, Charles ve Redding
irketinden Bay David Charles
tarafndan aktarlmt. Bir akam
odasnda kendisine yardm ederken, Bay
Charles bana yllar nce Loughborough
Konanda babamla karlatn
sylemiti; babamn mesleinin en
verimli anda, on be yl hizmet ettii
sanayici Bay John Silversn evinde.
Bay Charles, bu ziyaret srasnda
gerekleen bir olay dolaysyla babam
ok iyi hatrlyordu.
 imdi duyduu utanca ve pimanla
karn, Bay Charles o gn iki konukla
birlikte ikiyi biraz fazla karm; kimi
evrelerde hl anmsanabilecekleri iin
bu beyefendilere yalnzca Bay Smith ve
Bay Jones diyeceim. Akamzerine
doru bir saat kadar itikten sonra bu iki
bey, evre kylerde bir araba gezisine
kmak istediklerine karar vermiler. O
gnlerde arabayla gezmek hl bir
yenilik saylrd. Kendilerine elik
etmesi iin Bay Charles ikna etmiler,
o gn ofr izinli olduundan arabay
srmesi iin de babam armlar.
Bay Smith ve Bay Jones, erikin
yata olmalarna karn, yol boyu liseli
ocuklar gibi davranmaya balamlar;
kaba saba arklar syleyip darda
grdkleri her ey zerine daha da kaba
saba yorumlarda bulunuyorlarm.
Derken, bu baylar haritaya bakmlar ve
bu yrede Morphy, Saltash ve Brigoon
adlarnda ky bulunduunu
kefetmiler. Adlarn doruluundan tam
emin deilim, ama sorun u ki, bunlar
Bay Smith ile Bay Jonesa mzikal
gsterisindeki Murphy, Saltman ve Kedi
Brigidi anmsatm; bu mzikali
duymusunuzdur belki. Beyefendiler bu
tuhaf rastlanty fark edince, sz konusu
ky ziyaret etme hevesine
kaplmlar; gya mzikal sanatlarnn
onuruna. Bay Charlesn dediine gre,
babam bunun zerine arabay ilk kye
srm, tam ikincisine girmek zereymi
ki Bay Smith ya da Bay Jones, kyn
Brigoon olduunu grm; yani sraya
gre ikinci deil de nc ky.
Kylerin srasyla grlebilmesi iin,
babamdan arabay hemen geri
dndrmesini istemiler fkeyle. Bu,
yolun epey bir blmn iki kez gidip
gelmeyi gerektirse de, Bay Charlesn
dediine gre, babam bunu tamamen
makul bir istekmiesine kabul etmi,
kusursuz bir nezaketle yol almay
srdrm.
Ama Bay Smith ile Bay Jonesun
ilgisi babama ynelmi bir kez; kukusuz
dardaki grntnn onlara
sunabilecei eylerden de
skldklarndan, babamn hatasyla
ilgili hi de ho olmayan eyler syleyip
elenmeye balamlar. Babamn, en
kk bir rahatszlk ya da kzgnlk
belirtisi gstermeden, bir yandan gayet
vakur, bir yandan da emre amade olmaya
hazr, yle kusursuz bir denge
sergileyerek yola devam ediine
aakaldn anmsyordu Bay Charles.
Ama babamn dinginliini srdrmesine
izin verilmemi. Bu iki beyefendi, ona
hakaretler yadrmaktan skldklarnda
ev sahiplerini, yani babamn ivereni
Bay John Silvers ekitirmeye
balamlar. Gitgide daha alaltc, daha
haince szler kyormu azlarndan,
yle ki Bay Charles, byle konumann
kt bir ey olduu uyarsyla araya
girme zorunluluu duymu; en azndan
kendisi yle diyor. Ama bu gre yle
iddetle kar klm ki Bay Charles
beyefendilerin ilgisinin bir sonraki
oda haline gelmekten duyduu kaygnn
tesinde, kendini fiziksel saldr
tehlikesi altnda grm. Derken babam,
iverenine yaplan apak, iren bir
inelemeyi duyunca arabay birdenbire
durdurmu. Bay Charles bu kadar
derinden etkileyen de, ite bundan sonra
olup bitenlermi.
Arabann arka kaps alm, babam
orackta, aratan bir iki adm uzakta
durmu, baklarn ieri dikmi. Bay
Charlesn anlattna gre, her yolcu
da babamn nasl heybetli bir fiziki gce
sahip olduunun farkna vararak
yerlerine aklp kalmlar sanki.
Gerekten de babam bir doksan boyunda
bir adamd, insana gven veren yz,
uysalla eilimli olduunu bilseniz bile,
baka alardan incelendiinde son
derece gz korkutucu grnebilirdi. Bay
Charlesn dediine gre babam belirgin
bir fke gstermemi hi. Sanki yalnzca
kapy am, ylece bekliyormu. Yine
de zerlerinde dikilip duran bu azametli
karaltda hem yle gl bir azar hem de
yle bir kar konulmazlk varm ki Bay
Charlesn iki sarho arkada, elma
alarken bahvana yakalanan kk
ocuklar gibi sinivermiler.
Babam orada birka dakika daha
ylece durmu; tek sz etmeden, yalnzca
kapy ak tutarak. Sonunda ya Bay
Smith ya da Bay Jones azn am:
Yola devam etmiyor muyuz?
Babam yantlamam; sessizce
durmaya devam etmi. Ne arabadan
inmelerini istemi, ne de istei ya da
niyetiyle ilgili bir ipucu vermi. O gn
nasl grndn gzmde gayet gzel
canlandrabiliyorum: Arabann kapsyla
erevelenmi koyu renk giysili hain
gvdesi, ardndaki Hertfordshire
manzarasnn yumuakln siliveriyor.
Bay Charlesn anmsadna gre garip
bir biimde sinir bozucu gelen bu
dakikalarda, az nceki davranlarda
pay bulunmamasna karn, kendisi de
sululuk duygusuna gmlm. Sessizlik
bitmek tkenmek bilmemi, ta ki Bay
Smith ya da Bay Jones unu
mrldanacak gc kendinde bulana
kadar: Galiba biraz uygunsuz bir
biimde konuuyorduk. Bir daha
olmayacak.
Babam bunu bir an dnp
deerlendirmi, sonra direksiyonun
bana geip kapy usulca kapam ve
kylk geziyi srdrm. Bay
Charlesn sylediine gre gezi
neredeyse mutlak bir sessizlik iinde
tamamlanm.
Bu olay anmsaynca babamn
meslek yaamnda yaklak ayn
dnemlere rastlayan, belki de onun sahip
olduu bu zel nitelii daha da etkileyici
bir biimde sergileyen baka bir olay
geliyor aklma. Burada unu aklamam
gerek; biz iki erkek kardetik; aabeyim
Leonard, ben daha ocukken, Gney
Afrika Savanda ld. Doaldr ki,
onun lm babam derinden sarst, ama
ileri daha da ktletiren bir ey vard.
Bir babann bu tr bir durumda
bulabilecei avuntu yani olunun,
yaamn krallk ve lke uruna zaferle
noktalad inanc abimin herkese
bilinen, yz karas bir manevrada can
vermi olmasyla lekeleniyordu.
Manevrann sivil Boer yerleim
blgelerine kar giriilmi, ngiliz
tarzna tam anlamyla ters den bir
saldr olduu savlar bir yana, en temel
askeri nlemlerin bile alnmad, pek
ok ihmalle sorumsuzca komuta edildii
yolunda yadsnmaz kantlar mevcuttu.
lenler abim de dahil olmak zere
bo yere lmlerdi. Anlatmak zere
olduum ey dikkate alnrsa, manevra
konusunda daha kesin aklama yapmak
benim iin pek de uygun kamayacaktr;
aslnda zamannda epey grlt
kopardn syler, blgedeki
arpmalarn genel olarak zerine
ektii imeklere nemli bir katkda
bulunduunu da belirtirsem, hangisinden
sz ettiimi pekl kestirebilirsiniz. Sz
konusu generalin grevden alnmas,
hatta Divan Harbe karlmas
istenmiti, ama ordu onu savundu,
generalin seferi tamamlamasna izin
verildi. Daha az bilinen bir ey varsa, o
da Gney Afrika arpmalarnn
sonunda bu generalin sessiz sedasz
emekliye ayrld, sonradan ticarete
atld. Gney Afrikadan gemiyle mal
getirttiidir. Bunu anlatyorum, nk
arpmadan on yl kadar sonra, yani
matem yaralar yalnzca grnrde
kapanmken, Bay John Silvers babam
alma odasna arm ve bu kiinin
kendisine yalnzca General
diyeceim krl bir ticari anlamann
temellerini atmay umduklar bir partiye
katlmak zere birka gnlne eve
konuk olmasnn beklendiini bildirmi.
Ama Bay Silvers, bu ziyaretin babam
iin tayaca nemi unutmam, bu
yzden Generalin konukluu boyunca
babamn birka gnlne izin almasn
nermek iin artm onu.
Babamn Generale kar duyduu
ey kukusuz katksz bir nefretti; ama
ivereninin o anki maddi beklentilerinin
bu partinin aksaksz yrmesine bal
olduunu da anlam. On sekiz kadar
konuun gelecei de dikkate alnrsa, hi
de nemsiz bir toplant saylmazm bu.
Bu yzden babam, duygularnn hesaba
katlmasndan dolay ok teekkr etmi
ve Bay Silversa, hizmetin her zamanki
seviyede sunulacana dair teminat
vermi.
Oysa, babamn ilesi tahmin
edileceinden de bykm. ncelikle,
Generalle karlamann iinde biraz
sayg ya da anlay dourup kt
duygularn hafifleteceine dair bir
umudu vardysa da boa km. General
incelikten yoksun, iri kym, irkin bir
adamm, konumalarna askeri
benzetmeler serpitirme hevesi gze
arpyormu. Daha da kts,
beyefendinin her zamanki adam
hastaland iin yannda oda ua
getirmedii haber verilmi. Bu nazik bir
durummu; zira konuklardan biri daha
uaksz geldiinden, hangi konua
bauan, hangisine bauak
yardmcsnn hizmet edecei sorunu
km ortaya. Babam ivereninin iinde
bulunduu durumu deerlendirerek
hemen Generali almaya gnll olmu
ve tiksindii bu adamla drt gn
boyunca ili dl olmaya katlanm. Bu
arada General, babamn duygularndan
tamamen habersiz olduundan, askeri
baarlar zerine hikyeler sralama
frsatn karmam; kukusuz pek ok
askerin odalarnn mahremiyetinde oda
uaklarna anlattklar gibi. Btn
bunlara karn, babam duygularn yle
iyi gizlemi, grevlerini yle ustaca
yerine getirmi ki General ayrlrken
bauan kusursuzluundan tr Bay
John Silvers aka kutlam,
hayranlnn kant olarak allmn
zerinde ykl bir miktar bahi
brakm; babamsa, hi duraksamadan,
bu parann bir hayr kurumuna
balanmasn istemi.
Babamn, meslek yaamndan seip
aldm, her ikisini de tanklara
dorulattm ve gerekliinden emin
olduum bu iki olayda Hayes
Derneinin deyiiyle konumuna yarar
vakar gstermekle kalmadn, bunun
canl bir rnei olduunu kabul edersiniz
umarm. Babamn bu gibi anlarda
gsterdii niteliklerle, Bay Jack
Neighbours gibi birinin en baarl
gsterileri arasndaki fark dikkate
alndnda byk bir bauakla salt
yetenekli olan arasndaki ayrmn
aka grlebileceine inanyorum.
Babamn, yemek masasnn altnda bir
kaplan bulduunda telaa kaplmayan
bauan hikyesini neden bu kadar ok
sevdiini de daha iyi anlayabiliriz
imdi; babam, bu hikyenin bir
yerlerinde vakarn znn yattn
igdsel olarak biliyordu. unu da
belirteyim: Vakar bir bauan sahip
olduu mesleki duruu terk etmeme
becerisine derinden baldr. Yetersiz
bauaklar mesleki varlklarn en kk
bir kkrtmada kiisel olan iin terk
edeceklerdir. Bu gibi insanlar iin
bauak olmak, pantomim oynamak gibi
bir eydir; kk bir fiske, hafif bir
tkezleme maskenin dmesine,
altndaki oyuncunun ortaya kmasna
yeter. Byk bauaklar byk yapan,
mesleki rollerine sonuna kadar bal
kalma becerileridir; ne kadar artc,
dehet verici ya da sinirlendirici olursa
olsun d etkenler onlar sarsmayacaktr.
Kibar bir beyefendi kyafetini zerinde
nasl tarsa, onlar da meslek
adamlklarn yle tarlar:
Kabadaylarn ya da koullarn bu
giysiyi herkesin gz nnde yrtp
atmasna izin vermezler; ancak kendi
diledikleri zaman syrp atarlar onu, bu
da ancak tam anlamyla yalnz olduklar
zaman mmkndr. Bu, dediim gibi, bir
vakar meselesidir.
Bauaklarn, gerek anlamda
yalnzca ngilterede bulunduu sylenir
kimi zaman. Baka lkelerde, her ne ad
kullanlrsa kullanlsn, yalnzca uaklar
vardr. Bunun doru olduuna
inanyorum. Avrupallar bauak
olamazlar, nk salt ngiliz rknn
sahip olduu bir nitelikten, duygularn
dizginleme becerisinden soyca
yoksundurlar. Avrupann anakara
sakinleri kukusuz kabul edeceiniz
gibi, genellikle de Keltler ounlukla
iddetli heyecan anlarnda kendilerini
denetleyemezler, bu yzden de meslein
gerektirdii davran tarzn, fazla
snayc olmayan durumlar dnda
hibir zaman koruyamazlar. lk
benzetmeme geri dnersem bunu byle
kaba bir biimde dile getirdiim iin
balayn beni en kk bir
kkrtmada ceketini, gmleini yrtp
bara ara oradan oraya koturacak
biri gibidirler. Baka bir deyile
vakar bu gibi insanlarn
eriemeyecekleri bir noktadr. Biz
ngilizler bu bakmdan yabanclarn
yannda nemli bir ayrcala sahibiz;
ite bu yzdendir ki aklnza byk bir
bauak geldi mi, bu kii, neredeyse
bauakln tanm gerei, ngiliz
olmaya yazgldr.
Kukusuz, buna kar kabilirsiniz;
ocak bandaki o gzel tartmalarda ne
zaman byle konusam Bay Grahamin
kar kt gibi. Sylediklerimde
haklysam, byle bir bauan
byklnn ancak etin bir
denemeden getii takdirde
anlalabileceini syleyebilirsiniz.
Oysa u bir gerek ki, Bay Marshall ya
da Bay Lane gibi insanlarn
bykln kabul ediyoruz, ama hemen
hemen hibirimiz onlar bu gibi koullar
altnda gzlemlediimizi ileri
sremeyiz. Bay Grahamin bu noktada
hakl olduunu kabul etmem gerek; buna
karlk syleyebileceim tek ey u:
nsan bizim meslekte yeterince uzun
alt m, bir kiiyi zor durumda
grmesine gerek kalmadan da o kiinin
meslek adamlnn boyutlarn
sezgileriyle kestirebilir. Gerekten de
byk bir bauakla karlama ansna
sahip olan biri iin, deil herhangi bir
kukunun drtsyle onun bir
denemeden gemesini istemek,
bylesine yetkinlikle ortaya konan bir
mesleki beceriyi alaa edecek
herhangi bir koulu hayal etmek bile
olanakszdr. Yllar nceki o pazar le
sonrasnda, alkoln yaratt kaln sisi
bile delip geerek babamn yolcularnn
utan dolu bir sessizlie gmlmesine
yol aan eyin bu tr bir kavray
olduundan eminim. nsan, ngiltereye
has kr manzaralarnn bu sabah
grdm kadar gzeli karsnda ne
hissediyorsa, bu gibi insanlarn
yanndayken de onu hisseder: Onlarla
karlanca bykln huzurunda
olduunu anlayverir birden.
 Bykl benim gibi zmlemeye
almann nafile bir ura olduunu
ileri srenler olacaktr, bunun
farkndaym. Ya vardr ya yoktur
insanda, hemen anlalr, derdi Bay
Graham, bunun tesinde
syleyebileceiniz pek bir ey yoktur.
Ama bence bize den grev, yenilgiyi
bu kadar kabullenmemek. Bu konular
zerinde derin derin dnmek hepimiz
iin mesleimizin gerektirdii bir
sorumluluk kukusuz; bylece her
birimiz kendi admza bu vakar elde
etmek iin daha ok aba gsterebiliriz.
 kinci Gn - Sabah
Salisbury

Yabanc yataklarla aram pek iyi

deildir; ksa, huzursuz bir uykunun
ardndan bir saat kadar nce uyandm.
Gn daha aarmamt; nmde,
direksiyon banda geireceim koca bir
gnn uzandn bildiimden yeniden
uykuya dalmaya altm. e yaramad.
Sonunda kalkmaya karar verdiimde
hava hl o kadar karanlkt ki kedeki
leende tra olabilmek iin lambay
yakmak zorunda kaldm. im bitip
lambay sndrdmdeyse perdelerden
gnn ilk klar szlyordu.
Perdeleri araladmda dardaki
aydnln yine de hl ok soluk
olduunu grdm; kardaki frnla
eczaneyi sememi gletiren belli
belirsiz bir sis vard. Kemerli ufak
kprye doru baktmdaysa rmaktan
kalkan ve kprnn ayaklarndan birini
tamamen gizleyen sisi grebiliyordum.
Sokakta in cin top oynuyordu, uzaklarda
bir yerlerde yanklanan eki sesleriyle
evin arka tarafndaki bir odadan ara sra
gelen ksrk sesi dnda t
kmyordu. Belli ki ev sahibesi daha
kalkmamt; demek, syledii saatten,
yani saat yedi buuktan nce kahvalt
verilmeyecekti.
imdi, dnyann uyanmasn
beklediim bu sessiz dakikalarda, Bayan
Kentonn mektubundan kimi blmleri
aklmda evirip evirmeye dalyorum
elimde olmadan. Hazr sz almken,
kendisinden Bayan Kenton adyla sz
ediimin nedenini imdiye kadar
aklam olmalydm. Bayan Kenton
aslnda Bayan Benndir, hem de son
yirmi yldr. Ancak onu yalnzca bekrlk
yllarnda yakndan tandm ve Bayan
Benn olmak zere gneybat kylarna
gitti gideli bir kez bile grmediim iin,
kendisini ilk tandm zamanlarda
olduu ekilde, aradan geen yllar
boyunca aklmda hangi adla kaldysa o
adla anmak gibi uygunsuz bir tavr
sergilememi balarsnz belki. Elbette
mektubu da, onu Bayan Kenton adyla
dnmeyi srdrmem iin bir neden
daha verdi; nk anladm kadaryla
evlilii ne yazk ki sona ermek zere.
Mektup bu konunun ayrntlarna fazla
girmiyor, bunu beklemezdim zaten; ama
Bayan Kenton, Bay Bennin
Helstondaki evinden tanarak ilk adm
attn ve imdi yaknlardaki Little
Compton kynde bir tandnn
yannda kaldn aka belirtiyor.
Evliliinin hsranla sonulanyor
olmas elbette zc. imdi, ta eski
gnlerde verdii, imdi onu orta yan
karanlnda byle yalnz ve kederli
brakveren kararlar pimanlkla
anyordur kukusuz. Byle bir ruh hali
iindeyken, Darlington Maliknesine
geri dnme dncesinin onun iin
byk bir avuntu olaca kolaylkla
anlalabilir. Dorusunu sylemek
gerekirse, geri dnme istei mektubun
hibir yerinde ak ak dile
getirilmiyor; ama bu istek, Darlington
Maliknesinde geirdii gnlere
duyduu zlemle dopdolu satrlarnn
genel havasna, herhangi bir yanl
anlamaya yer brakmayacak biimde
sinmi. Bayan Kenton bu aamada geri
dnerek o yitik yllar geri
kazanabileceini umamaz kukusuz;
bulutuumuzda ilk iim onu bu konuda
uyarmak olacak. Her eyin ne kadar
deitiini vurgulamam gerekecek;
emrimiz altndaki kalabalk bir ekiple
altmz gnleri byk olaslkla
artk hi gremeyeceimizi de. Ama
Bayan Kenton zeki bir kadndr, kendi de
farkndadr bunlarn. Aslnda her ey bir
yana, geri dnp emeklilik ya
gelinceye kadar Darlington
Maliknesinde hizmet verme
dncesinin, boa harcanmlk
duygusunun egemen olmaya balad bir
hayata gerek bir avuntu sunmamas iin
hibir neden gremiyorum.
Hem mesleim asndan
baktmda, u sralar Darlington
Maliknesinde bizi rahatsz eden soruna
en kusursuz zm, bunca yllk aradan
sonra bile yine Bayan Kentonn
getirecei apak ortada. Buna sorun
demekle belki ii bytyorum aslnda.
Sonuta birtakm ufak tefek hatalarmdan
sz ediyorum, u anda yapmaya
altm da sorunlar, gerekten
sorun haline gelmeden nce davranp
ortaya koymak yalnzca. Bu nemsiz
hatalarn balangta beni biraz
kayglandrd doru, ama bunlarn,
personel saysndaki yetersizliin
belirtileri olduunu tehis eder etmez, bu
konu zerinde daha fazla dnmekten
kandm. Dediim gibi, Bayan
Kentonn gelii bunlara kesin bir zm
getirecekti.
Neyse, mektuba dnelim. Bayan
Kentonn anlattklarnda, u anki
durumunun kendisinde yaratt belirgin
umutsuzluk ara sra su yzne kyor; bu
epey kayg verici. rnein bir cmlesine
yle balam: Yaammn bundan
sonraki blmn yararl bir biimde
deerlendirebilmek iin ne yapmam
gerektiini hi bilmiyor olsam da...
Yine baka bir yerde yle yazyor:
Yaammn geri kalan bir boluk
olarak uzanyor nmde. Yine de
dediim gibi, mektubun havas genel
olarak gemie dnk zlem. rnein
bir yerde yle diyor:
Bu olay Alice White anmsatt
bana. Siz de anmsyor musunuz onu?
Aslnda unutmu olabileceinize
inanmam. Yalnzca onun uydurabilecei
o sesli harfler ve bir ei daha
bulunamayacak derecede bozuk cmleler
hl kulaklarmda! imdi nerelerde o,
haberiniz var m?
Dorusu haberim yoktu; insan deli
eden ama sonunda da en vefallarndan
biri kan o hizmetiyi anmsamak hotu
yine de. Mektubun baka bir yerinde
Bayan Kenton yle yazm:
kinci kat yatak odalarnn avluya
ve uzaktaki yemyeil tepelere bakan
manzaras yle houma giderdi ki! Hl
yle gzel mi oralar? Yaz akamlar o
manzarada sihirli bir ey vard sanki;
pek ok deerli dakikay pencere nnde
bylenip kalarak harcadm itiraf
etmeliyim.
Sonra ekliyor:
 Bu size ac veren bir anysa
balayn beni, ama babanzn,
kameriyenin nnde, sanki yere
drd deerli bir ta ararm gibi
topraa baka baka bir aa bir yukar
gidip geliini izlediimiz o akam asla
unutmayacam.
Otuz yllk bu annn bende olduu
gibi Bayan Kentonda da bylesine iz
braktn renmek beni olduka sarst.
Sz ettii o yaz akamlarndan birine ait
olmal bu an, nk ikinci kat
sahanlna ktmda yatak odalarnn
aralk kaplarndan szarak nmde
uzanan koridorun kasvetini kran gnn
son turuncu klar imdi bile gzmn
nnde. Odalarn nnden geerken
birinin kap aralndan baktmda
ieride, pencerenin nnde duran bir
karalt grmtm. Bayan Kentond bu,
dnp hafife seslenmiti bana: Bay
Stevens, bir dakika buraya gelir
misiniz? Ben ieri girerken yine
pencereye dnmt. Aada, avluya
akkavaklarn glgeleri dyordu.
Babam sada, avlunun kameriyeye doru
hafife ykseldii yerdeydi; dalgn
dalgn, yava yava admlyordu
evresini; gerekten de tam Bayan
Kentonn dedii gibi, yere drd
deerli bir ta arar gibiydi.
Bu annn belleimden
silinmemesinin pek hakl nedenleri var;
bunlar aklamak isterim. Dahas, imdi
dnyorum da, Darlington
Maliknesindeki ilk gnlerinde Bayan
Kenton ile babam arasndaki ilikinin
belli birtakm ynleri dikkate
alndnda, bu ann onda da derin bir iz
brakm olmas belki o kadar da
alacak bir ey deil.
Bayan Kenton ile babam, eve aa
yukar ayn zamanda gelmilerdi yani
1922 baharnda. Eski khyayla bauak
yardmcs evlenip ii brakmaya karar
verdiklerinden, ayn anda hem khya
hem de bauak yardmcs a ortaya
kmt. Bu tr ilikileri bir evdeki i
dzeni asndan ciddi bir tehlike olarak
grmmdr hep. O zamandan beri ayn
nedenle saysz hizmetli yitirdim.
Hizmetilerle uaklar arasnda bu gibi
olaylarn yaanmas elbette
beklenmelidir, iyi bir bauak
tasarlarn yaparken bunu hep hesaba
katmaldr da. Ama bu tr evliliklerin
daha st kademe hizmetliler arasnda
gereklemesi mesleimizi son derece
olumsuz etkiler. alanlardan iki kii
birbirine k olur ve evlenmeye karar
verirlerse onlar sulamak yersiz
olacaktr kukusuz; ama beni asl
rahatsz eden ey, mesleklerine iten bir
ballk duymayan, gnl servenleri
peinde bir iten tekine koan
insanlardr; bu konuda zellikle
khyalar sulu buluyorum. Byle
kiiler, mesleki haysiyetimize glge
drrler.
Ama hemen belirteyim, bunlar
sylerken Bayan Kenton asla yok
aklmda. O da benim ekibimden
evlenmek zere ayrld elbette, ama
yanmda khya olarak alt sre
boyunca kendini yalnzca iine adam,
herhangi bir d etkenin meslek
nceliklerini zedelemesine asla izin
vermemitir.
Neyse, yine konudan uzaklatm.
Ayn anda hem bir khya hem de bir
bauak yardmcs ann ortaya
ktn ve Bayan Kentonn hi
unutmam, pek sk rastlanmayacak kadar
iyi tavsiye mektuplaryla ie
bavurmutu khyalk grevini
stlendiini anlatyordum. Hemen hemen
ayn zamanlarda, babam da i ve kalacak
yer skntsna dmt; ivereni Bay
John Silversn lmyle Loughborough
Konandaki saygn grevi sona
ermiti. Hl en st dzeyde bir meslek
adamyd kukusuz, ama artk yetmiini
amt, eklem yangsyla daha baka
birok rahatszlk da onu ypratmt.
arayan, mesleinde son derece
uzmanlam daha gen kuaktan
bauaklarla ba edip edemeyecei belli
deildi. Bu adan baklnca, babamdan,
engin deneyim ve saygnln bundan
byle Darlington Maliknesine
sunmasn istemek akla uygun bir zm
gibi gelmiti bana.
Babamla Bayan Kentonn malikne
alanlarnn arasna katlmalarndan
ksa bir sre sonra, bir sabah yaanan
bir olay anmsyorum. alma odamda
masama oturmu notlarm incelerken,
kapya vurulduunu duydum. Daha girin
demeden kapnn aldn ve ieri
Bayan Kentonn girdiini grnce biraz
ardm anmsyorum. Elinde iek
dolu byk bir vazo vard ve
glmseyerek yle demiti:
Bay Stevens, bunlarn odanz biraz
olsun renklendireceini dndm.
Anlayamadm, Bayan Kenton, ne
dediniz?
Odanzn bu kadar souk ve
karanlk olmas ok kt, Bay Stevens,
hele dars byle gnlk gnelikken.
Bunlar ortal biraz enlendirir diye
dndm.
ok naziksiniz, Bayan Kenton.
Buras daha fazla k alsa iyi
olurmu. Duvarlar da biraz rutubetli,
yle deil mi, Bay Stevens?
 Bence yalnzca buu yapm, Bayan
Kenton, diyerek hesaplarma geri
dndm.
Vazoyu masaya, nme koydu, sonra
yeniden etrafna baknd: Dilerseniz,
Bay Stevens, dedi, biraz daha iek
kesip getirebilirim.
Bayan Kenton, gsterdiiniz
nezaket iin ok teekkr ederim. Ama
bu odada elenceye yer yoktur.
Dikkatimi datacak eyleri en aza
indirmeyi tercih ediyorum.
Ama Bay Stevens, kukusuz odanz
byle rplak ve renkten yoksun
brakmanza hi gerek yok.
Bu oda bu haliyle imdiye kadar
mkemmel bir ekilde iimi grd,
Bayan Kenton, ama dncelerinizi de
takdir ediyorum. Aslnda, hazr buraya
gelmiken, size amak istediim bir konu
var.
Ah, sahi mi, Bay Stevens?
Evet, Bayan Kenton, ufak bir
mesele. Dn mutfan nnden geerken
William diye birine seslendiinizi
duydum.
yle mi, Bay Stevens?
yle, Bayan Kenton. Art arda
William ardnz duydum. Bu
adla kime seslendiinizi sorabilir miyim
acaba?
Tabii ki babanza seslenmiimdir,
Bay Stevens. Bildiim kadaryla bu evde
baka William yok.
Kolayca ilenebilecek bir hata,
dedim, hafife glmseyerek. Babama
bundan byle Bay Stevens diye
seslenmenizi rica edebilir miyim, Bayan
Kenton? Kendisinden nc bir kiiye
sz ediyorsanz, o zaman da benden ayrt
etmek iin Baba Bay Stevens
diyebilirsiniz. ok teekkrler, Bayan
Kenton.
Szlerimi tamamlayp ktlarma
geri dndm, ama Bayan Kenton
odamdan kmayarak beni artt. zr
dilerim, Bay Stevens, dedi az sonra.
Evet, Bayan Kenton?
Ne yazk ki ne demek istediinizi
pek anlayamadm. Bugne kadar
yanmda alanlara adlaryla seslendim
hep, bu evde farkl davranmak iin de
bir neden gremiyorum.
Ho grlebilecek bir hata, Bayan
Kenton. Ancak biraz dnp durumu
deerlendirirseniz, sizin gibi birinin
babam gibi biriyle onun stym gibi
konumasndaki uygunsuzluu fark
edersiniz.
Sz nereye getirmek istediinizden
hl pek emin deilim, Bay Stevens.
Benim gibi biri diyorsunuz, ama
bildiim kadaryla ben bu evin
khyasym, babanzsa bauak
yardmcs.
Dediiniz gibi, babamn unvan
bauak yardmcs. Ama gzlem
yeteneinizle, onun aslnda bunun
tesinde biri olduunu oktan fark etmi
olmalydnz. Hem de ok ok tesinde
biri.
Kukusuz son derece kt bir
gzlemciyim, Bay Stevens. Tek
grebildiim, babanzn usta bir bauak
yardmcs olduu; kendisine de buna
uygun den biimde seslendim. Benim
gibi biri tarafndan byle arlmak onu
gerekten de pek gcendirmi olmal.
Bayan Kenton, ses tonunuzdan
aka anlalyor ki babam hi dikkatle
izlememisiniz. zlemi olsaydnz, sizin
yanz ve konumunuzdaki birinin ona
Willliam demesinin ne kadar yakksz
katn kendiliinden anlardnz.
Bay Stevens, khyalk gemiim
uzun yllara dayanmyor olabilir, ama bu
greve geldim geleli yeteneklerim
konusunda ok cmert vgler aldm
syleyebilirim.
Yeteneklerinizden bir an bile
kukuya dmedim, Bayan Kenton. Ama
babamn, kendisinden hazine deerinde
bilgi edinebileceiniz, ender bulunur
biri olduunu gsterecek yzlerce ey
bulabilirdiniz; daha iyi bir gzlemci
olsaydnz, elbette.
tleriniz iin size ok teekkr
ederim, Bay Stevens. u halde, babanz
izleyerek renebileceim bu olaanst
eylerin neler olduunu siz anlatr
mydnz bana?
Gzleri olan herkes iin bunun
apak ortada olduunu dnyorum,
Bayan Kenton.
Benim zellikle bu adan yetersiz
kaldm zaten kabul ettik, deil mi?
Bayan Kenton, daha bu yata
kusursuzlua eritiiniz inancndaysanz,
ileride hi kukusuz ulaabileceiniz
mertebelere asla ulaamayacaksnz.
unu belirteyim rnein, neyin nereye ait
olduundan, hangi eyann ne gibi
durumlarda kullanlacandan hl pek
emin deilsiniz.
Bu, Bayan Kentonn yelkenleri biraz
olsun suya indirmesini salad. Keyfi
epeyce kamt. Sonra yle dedi:
Buradaki ilk gnlerimde biraz
glk ektim elbette, ama bu ok
doal.
Ah, Bayan Kenton, grdnz m
bakn! Bu eve sizden ancak bir hafta
sonra gelen babam gzlemi olsaydnz,
evle ilgili bilgisinin kusursuz olduunu,
bunun neredeyse Darlington
Maliknesine ayak bast andan beri
byle olduunu grecektiniz.
Bayan Kenton biraz dnd, sonra
ask bir suratla unu syledi:
Baba Bay Stevensn iini ok iyi
yaptna eminim, ama sizi temin ederim,
Bay Stevens, ben de kendi iimi iyi
yaparm. Babanz bundan byle
soyadyla armay unutmayacam.
imdi izninizle.
Bayan Kenton bu ziyaretten sonra bir
daha odama iek getirmeye kalkmad;
kendini canla bala iine vererek eve
gitgide daha ok uyum saladn da
honutlukla gzledim. Dahas grevini
ok ciddiye alan bir khya olduu
belliydi, gen yana karn alanlarn
saygsn kazanmakta hi glk
ekmiyordu.
 Babama artk Bay Stevens diye
seslendiini de fark ettim. Ancak, galiba
odamdaki konumadan iki hafta kadar
sonra bir akamzeriydi, ben kitaplkta
bir ile urarken Bayan Kenton ieri
girdi ve yle dedi:
zr dilerim, Bay Stevens, ama
eer faranz aryorsanz darda,
holde duruyor.
Efendim, Bayan Kenton?
Faranz, Bay Stevens. Darda
brakmsnz, getireyim mi?
Bayan Kenton, fara
kullanmyordum ki ben...
Ah, o halde balayn beni, Bay
Stevens. Fara kullandnz, sonra da
holde braktnz sandm. Rahatsz
ettiim iin zr dilerim.
 Gitmeye davrand, ama kapda
durdu.
Size kendim getirirdim, Bay
Stevens, ama hemen yukar kmam
gerek. Umarm orada unutmazsnz.
Elbette, Bayan Kenton. Uyarnz
iin teekkr ederim.
Bir ey deil, Bay Stevens.
Ayak seslerinin hol geip ana
merdivenleri kmaya balamasn
bekledim, sonra kapya gittim. Kitaplk
kapsndan baknca, giri holnden evin
ana kaplarna kadar olan blm
kesintisiz grlr. Bu blmn en gze
arpan yerinde, hep bo ve prl prl
cilal olan zeminin tam ortasnda Bayan
Kentonn szn ettii fara duruyordu.
nemsiz ama can skc bir hata
saydm bunu; fara, yalnzca zemin kat
holne alan be kapdan deil,
merdivenlerden ve ilk kat balkonundan
da grnyordu. Hol geip o sinir
bozucu nesneyi elime almtm ki bunun
ne anlama geldiini anlayverdim:
Babam yarm saat kadar nce hol
sprmt. Byle bir hatay babama
yklemek ilk anda zor geldi bana. Ama
sonra bu kadar nemsiz srmelerin
herkesin bana gelebileceini
anmsattm kendime; kzgnlm da, bu
kck olay yznden gereksiz yere
ortal kartran Bayan Kentona
yneldi hemen.
Derken, aradan daha bir hafta bile
gemeden, mutfaktan km arka
koridorda yryordum ki Bayan Kenton
odasndan kt, besbelli prova edip
durduu bir beyana giriti. Yanmda
alanlarn iledikleri hatalara srekli
dikkat ekmekten ne kadar rahatszlk
duysa da, kendisiyle bir ekip almas
srdrmek zorundaymz; ben de onun
yannda alan bayan hizmetlilerin bir
hatasn grrsem ayn ekilde
davranmaktan ekinmemeliymiim.
Sonra, yemek odas iin karlp
sofraya dizilen gm takmlarda gze
batacak derecede cila izleri bulunduunu
belirterek szlerini srdrd.
atallardan birinin ucu kapkaraym.
Uyars iin kendisine teekkr ettim, o
da odasna ekildi. Gm cilalama
iinin babamn sorumluluklarndan biri
olduunu, kendisinin bu grevden byk
gurur duyduunu anmsatmas gereksizdi
elbette.
u an anmsayamadm byle ufak
tefek pek ok ey olmutur herhalde.
Yine de, ilerin patlama noktasna
vard gn hi unutmuyorum. Bulutlu,
isil isil yamurlu bir gnd, bilardo
odasnda Lord Darlingtonn spor
msabakalarnda kazand kupalarla
urayordum. Bayan Kenton ieri girip
kapdan seslendi:
Bay Stevens, darda beni artan
bir ey grdm az nce.
Neymi o, Bayan Kenton?
st kat sahanlnda duran porselen
inli heykelinin bu kapnn yanndakiyle
deitirilmesi lord hazretlerinin istei
miydi acaba?
 inli heykeli mi?
Evet, Bay Stevens. Her zaman
sahanlkta duran inli imdi bu kapnn
yannda.
Bayan Kenton, galiba biraz kafanz
karm.
Hi sanmam, Bay Stevens. Bir evde
eyalarn nereye ait olduklarn bilmeyi
grevim sayarm. Herhalde biri inlileri
parlatm, sonra da yanl yerlere
yerletirmi. Kukunuz varsa, Bay
Stevens, bir saniye dar kp kendiniz
grmek istersiniz belki.
u anda iim var, Bayan Kenton.
Sylediklerime inanma
benzemiyorsunuz, Bay Stevens. Bu
yzden u kapnn nne kp kendiniz
grn diyorum.
 Bayan Kenton, u anda iim var,
konuyla az sonra ilgilenirim. Naslsa pek
acil bir ey deil.
O halde yanlmadm kabul
ediyorsunuz, Bay Stevens.
Konuyla ilgilenme frsat buluncaya
kadar hibir eyi kabul etmiyorum,
Bayan Kenton. Ancak imdi iim var.
Grevime geri dndm, ama Bayan
Kenton kapda dikilmi bana bakyordu.
Sonunda yle dedi:
Gryorum ki iiniz az sonra
bitecek, Bay Stevens. Sizi darda
bekleyeceim, bylece buradan
ktnzda bu ii sonulandrabiliriz.
Bayan Kenton, bence bu konuda
gereksiz yere srar ediyorsunuz.
Ama Bayan Kenton kmt bile.
Dardan ara sra gelen bir ayak sesi ya
da baka bir grlt onun hl orada,
kapnn nnde beklediini bana
anmsatmaya yetiyordu. Durumunun
glnln fark eder de gider diye
dnerek bilardo odasnda yaplacak
baka ilerle oyalanmaya karar verdim.
Fakat biraz zaman getikten ve o anda
yanmda bulunan malzemelerle
yapabileceim ileri bitirdikten sonra
hl darda olduunu anladm. Bu
ocuka davranlar yznden daha fazla
zaman harcamamaya karar verdim ve
baheye alan cam kapdan kmaya
niyetlendim. Bunun sakncalarndan biri
hava durumuydu dars amur
iindeydi, her yerde su birikintileri
vard ayrca kaplar ieriden
srglemek iin bilardo odasna eninde
sonunda geri dnmem gerekecekti.
Bylece en doru taktiin odadan hzl
admlarla frlayp kmak olduuna karar
verdim. Byle bir yrye en rahat
balayabileceim yere doru elimden
geldiince sessiz sedasz ilerledim;
tadm ara gereci sk sk kavrayp
kendimi kapdan dar atmay ve biraz
bo bulunan Bayan Kenton kendini
toparlayncaya kadar koridor boyunca
birka adm atmay baardm. Ancak
Bayan Kenton kendini olduka abuk
toparlad; birka saniye sonra ardmdan
yetimi, yolumu keserek nme
dikilmiti bile.
Bay Stevens, bu inlinin burada
olmamas gerek, yle deil mi?
 Bayan Kenton, ok iim var. Btn
gn koridorlarda dikilip durmaktan daha
iyi bir uranz bulunmamasna
ardm dorusu.
Bay Stevens, bu inli doru olan
m, deil mi?
Bayan Kenton, sesinizi
ykseltmeyin, rica ederim.
Ben de, Bay Stevens, arkanza
dnp o inliye bakmanz rica
ediyorum.
Bayan Kenton, ltfen yava
konuun. Alt kattaki hizmetliler bizim
hangisi doru, hangisi yanl inli diye
barp ardmz duyarlarsa ne
dnrler?
in dorusu, Bay Stevens, bu
evdeki inli heykellerinin hepsi bir
sredir toz iindeydi! imdi de hepsi
yanl yerlerde!
Bayan Kenton, gln duruma
dyorsunuz. Artk gememe izin
verirseniz...
Bay Stevens, dnp arkanzdaki
inliye bakar msnz ltfen?
Bu sizin iin bu kadar nemliyse,
Bayan Kenton, arkamdaki inlinin
pekl da yanl yerletirilmi
olabileceini kabul ederim. Ama
hatalarn bu en nemsiziyle byle
uramanz beni epey d krklna
uratt dorusu.
Bu hatalar kendi ilerinde nemsiz
olabilir, Bay Stevens, ama onlarn asl
nemini kendiniz grmelisiniz.
Bayan Kenton, sizi anlamyorum.
Artk brakn da gideyim.
Gerek u ki, Bay Stevens,
babanza onun yandaki birinin ba
edebileceinden ok daha fazlas emanet
edilmi.
Bayan Kenton, belli ki ne
sylediinizin farknda deilsiniz.
Babanz bir zamanlar ok iyi bir
bauakt belki, Bay Stevens, ama artk
eski formunda deil. nemsiz hatalar
diye nitelendirdiiniz eyler aslnda
bunun habercisi; onlar dikkate
almazsanz, ok srmeyecek, babanz
daha byk apta bir hata ileyecektir.
Bayan Kenton, sama sapan
konuuyorsunuz.
zr dilerim, Bay Stevens, ama
devam etmem gerek. Babanzn
omuzlarndan alnmas gereken birok
grev bulunduuna inanyorum.
ncelikle, artk ar ykl tepsileri
tamas istenmemeli. Bunlar yemek
odasna gtrrken ellerinin ne kadar
titrediini grmek insan dehete
dryor. Tepsinin ellerinden kurtulup
bir hanmefendi ya da beyefendinin
kucana devrilmesi hi kukusuz an
meselesi. Dahas, Bay Stevens, bunu
sylemek istemezdim, ama babanzn
burnunu da fark ettim.
yle mi, Bayan Kenton?
Bunu sylemek beni ok zyor
ama evet, yle, Bay Stevens. nceki
akam, babanz elinde tepsiyle yemek
odasna doru yava yava ilerlerken
izledim ve ne yazk ki orba kselerinin
hemen zerinde, burnunun ucunda
sallanp duran irice bir damlay da
aka grdm. Byle bir servisin itah
ac olacan hi sanmam.
Yine de imdi, bu konuda biraz daha
dnnce, Bayan Kentonn o gn bu
kadar da ar konuup konumadndan
emin olamyorum. Sonralar, yllarca
birlikte almann getirdii yaknlk
sonucu dncelerimizi ak ak dile
getirmeye balamtk kukusuz, ama
anmsadm o le sonras, ilikimizin
henz erken bir dnemiydi ve ben Bayan
Kentonn bile bu kadar cretkr
olabileceini sanmyorum. Bu hatalar
kendi ilerinde nemsiz olabilir, ama
onlarn asl nemini kendiniz
grmelisiniz, gibi szler syleyecek
kadar ileri gitmi olabileceinden pek
emin deilim. Aslnda imdi dnnce,
bu sz Lord Darlingtonn sylemi
olabilecei duygusuna kapldm; Bayan
Kentonla bilardo odasnn nnde
geen tartmadan iki ay kadar sonra,
beni alma odasna ard zaman. O
sralarda babamn durumu, dnn
ardndan hatr saylr derecede
deimiti.
alma odasnn kaps ana
merdivenlerden inerken karnza kan
kapdr. Bugn bu kapnn yannda Bay
Farradayin deerli eyalarnn
sergilendii cam bir dolap var, ama
Lord Darlington zamannda orada bir
kitaplk dururdu; raflarnda, eksiksiz bir
Britannica seti de dahil olmak zere pek
ok ansiklopedi diziliydi. Ben
merdivenden inerken bu raflarn nnde
durup ansiklopedilerin kapaklarn
incelemek Lord Darlingtonn bir
taktiiydi; kimi zaman bunun rastlantsal
bir karlama olduu izlenimini
pekitirmek iin raftan bir cilt ekip alr,
ben iniimi tamamlayncaya kadar
kendini tam anlamyla okumaya vermi
grnrd. Yanndan geerken de, Ha,
Stevens, derdi, sana sylemek
istediim bir ey vard. Bylece, szde
elinde ak tuttuu cilde dalm gibi
alma odasna ynelirdi. Lord
Darlington byle bir tutum taknmaya
iten ey, sz etmek zere olduu konudan
duyduu rahatszlkt hep; alma
odasnn kaplar ardmzdan
kapandktan sonra gidip pencerenin
yannda durur, konumamz boyunca
ansiklopediye bakyor gibi yapard.
Hazr sz almken, u anda
anlattm ey, Lord Darlingtonn
aslnda ne kadar utanga ve
alakgnll biri olduunu vurgulamak
iin size aktarabileceim pek ok
olaydan yalnzca biri. Son yllarda lord
hazretleri ve onun nemli olaylarda
oynad roller zerine sama sapan bir
sr ey sylendi, yazld. Gereklerden
tmyle uzak birtakm sylentilerde, onu
harekete geiren eyin bencillik ya da en
azndan kibir olduu ileri srld. Oysa
hibir sav gereklerden bu kadar uzak
olamaz. Gelien olaylar sonucunda
kamunun gznde bu derece ileri
konumlara gelmek Lord Darlingtonn
karakterine tamamen aykryd ve unu
inanarak syleyebilirim ki lord
hazretleri ancak ve ancak derin bir
ahlaki vazife bilinci sayesinde bu
ekingen yannn stesinden
gelebiliyordu. Bugnlerde kendisi
hakknda ne sylenirse sylensin ki
dediim gibi bunlarn ou sama sapan
eyler aslnda gerekten iyi yrekli,
tepeden trnaa bir beyefendi
denebilecek, mesleimin en iyi yllarn
adam olmaktan byk gurur duyduum
biri olduunu syleyebilirim.
Szn ettiim o leden sonra lord
hazretleri henz elli be yalarndayd;
ama anmsadm kadaryla salar
bembeyaz olmutu bile. nce uzun
gvdesi, son yllarnda iyice artacak
olan kambur duruunun belirtilerini daha
o zamandan tayordu. Ban
ansiklopediden ancak bir an kaldrp
bana bakt ve unu sordu:
Baban daha iyice mi, Stevens?
Tam olarak iyiletiini sylemekten
memnunluk duyarm efendim.
Sevindim bunu duyduuma, ok
sevindim gerekten.
Sa olun efendim.
Bak, Stevens, hi... yani... hibir
belirti var m? Yani baban yknn biraz
olsun hafifletilmesini istiyor olabilir mi,
bunu bize gsterecek iaretler mevcut
mu? Dmesinden baka yani.
Dediim gibi efendim, babam tam
olarak iyilemi grnyor ve benim
inancma gre hl hatr saylr bir
gveni hak etmektedir. Son zamanlarda
yerine getirdii grevlerde bir iki
hatann gze arpt doru, ama bunlar
her adan pek nemsiz eyler.
Ama hibirimiz bu tr bir eyin
yinelendiini grmek istemeyiz, yle
deil mi? Yani babann yere ylmas
falan.
Elbette hayr, efendim.
Pek tabii ki bu darda, avluda
olabiliyorsa her yerde olabilir. Hem de
her an.
Evet, efendim.
rnein, baban masadaki konuklara
yemek servisi yaparken de olabilir.
Olabilir, efendim.
Bak Stevens, ilk temsilcilerin
gelmesine on be gnden az zaman
kald.
Hazrlklarmz tamam, efendim.
O gnden sonra bu evin iinde olup
bitecek her eyin kayda deer sonular
olabilir.
Evet efendim.
Kayda deer sonular, diyorum
Stevens. Avrupann genel gidiini
etkileyebilecek eyler. Burada hazr
bulunacak kiiler gz nne alndnda
abarttm sanmyorum.
Abartmyorsunuz, efendim.
nceden nlenebilecek tehlikelere
atlmann hi sras deil.
Haklsnz, efendim.
Bak Stevens, babann bizden
ayrlmas sz konusu deil. Senden
yalnzca onun grevlerini gzden
geirmeni istiyorum. Galiba ite o
zaman syledi lord hazretleri bunu, yine
elindeki cilde bakp parman
beceriksizce bir balkta gezdirirken.
Bu hatalar kendi ilerinde nemsiz
olabilir, Stevens, ama onlarn yol
aabilecekleri daha ciddi sorunlar
anlamalsn. Babana gz kapal
gvenebileceimiz gnler geride kalyor
artk. Yaklaan toplantnn baarsn
tehlikeye sokabilecek bir hata ileyecei
herhangi bir grevi stlenmesi
istenmemeli.
Haklsnz, efendim. Sizi ok iyi
anlyorum.
Gzel. yleyse git bir dn bunu,
Stevens.
 unu belirtmem gerek ki bir hafta
kadar nce babamn dne Lord
Darlington tank olmutu. Lord hazretleri
kameriyede gen bir hanmefendiyle
beyefendiyi arlyordu; babamn, elinde
drt gzle beklenen, dolu bir tepsiyle
yaklamasn izlemiti. Avlu,
kameriyeden birka metre tede hafife
ykselmeye balar; o gnlerde, bugn de
olduu gibi, bu eimli imenlie
basamak grevi gren drt tane byk,
yass tatan klyordu. Babam ite bu
basamaklarn yaknlarnda dt, tepside
ne varsa aydanlk, fincanlar, tabaklar,
sandviler, kekler hepsi basamaklarn
stndeki imenlie sald. Ben haberi
alp da dar ktmda lord
hazretleriyle konuklar babam oktan
yere yatrmlard; kameriyeden alnan
bir minderle bir kilim, yastkla yorgan
olarak kullanlmt. Babam baygnd,
yz de tuhaf, kl gibi bir renk almt.
Doktor Meredithe haber yollanmt
bile, ama lord hazretleri babamn doktor
gelmeden nce gnein alnndan
ekilmesi gerektii grndeydi.
Hemen bir tekerlekli sandalye getirildi
ve babam zar zor eve tand. Doktor
Meredith malikneye vardnda epeyce
kendine gelmiti. Doktor, babamn belki
de kendini fazlaca yorduu anlamna
gelecek bir eyler syleyip gitti.
Btn bu olup bitenlerin babam iin
byk bir utan kayna olduu belliydi.
Bu nedenle Lord Darlingtonn alma
odasndaki bu konumaya kadar kendini
iine her zamankinden de fazla adamt.
Bu yzden, sorumluluklarna getirilecek
kstlamalarn kendisine almas hi de
basit bir mesele saylamazd. Dahas ii
daha da zorlatran bir ey vard: Birka
yldr, kaynan hibir zaman
derinliine aratramadm bir
nedenden tr, babamla gitgide daha az
konuur olmutuk. O kadar ki Darlington
Maliknesine geliinden sonra, ile
ilgili bilgileri iletmek iin gereken ksa
konumalar bile karlkl bir
mahcubiyet iinde geiyordu.
Sonunda en iyisinin, konuyu babam
odasnda yalnzken amak olacana
karar verdim. Bylece ben kar kmaz
durumu zerinde tek bana dnmeye
frsat olacakt. Babam, ancak sabah
hemen uyandktan sonra, bir de gece
yatmadan hemen nce odasnda
bulunurdu. lkini setim ve bir sabah
erkenden at katnn uaklara ayrlm
blmndeki kk odasna ktm,
kapya usulca vurdum.

Bu olay ncesinde babamn odasna

girmemi gerektirecek pek bir ey
olmamt; bu yzden odann ufakl ve
boluu beni bir kez daha sarst o gn.
Hapishane hcresine adm atm gibi
olduumu anmsyorum; bu, odann
darlnn ya da duvarlarn plaklnn
yan sra seher vaktinin solgun yla
da ilgili olabilir elbette. Babam tra
olmu, niformasn giymi, perdeleri
ap yatan kysna ilimiti, gnein
douunu izliyordu anlalan. G
izliyor olmalyd; nk ufack
penceresinden gkyz dnda grnen
tek ey, at kiremitleriyle yamur
oluklaryd. Yatann yanndaki gaz
lambasn sndrmt; rk
merdivenlerde yolumu aydnlatsn diye
yanma aldm lambaya honutsuzlukla
baktn grnce fitili hemen kstm.
Bylece odaya giren solgun n etkisi
daha da glendi, babamn sert,
krklarla dolu, insanda hl saygyla
kark bir korku uyandran hatlar
aydnland.
Ah, dedim, hafife glerek, sizi
ayakta, gne balamaya hazr bulacam
tahmin etmeliydim.
Beni souk souk szd. saattir
uyanm.
Umarm eklem arlar yznden
uykusuzluk ekmiyorsunuzdur.
Uykumu alyorum.
Odadaki tek sandalyeye doru
uzand, iki elini de bu ufak tahta
iskemlenin arkalna dayayarak ayaa
kalkt. Onu nmde dikilir grnce iki
bklm duruunun ne derece hastalktan
ne derece odann eimli tavanna uyum
salama alkanlndan ileri geldiini
kestiremedim.
Size bir ey sylemeye geldim,
baba.
Syle, ama ksa ve z olsun. Btn
sabahm seninle gevezelik ederek
geiremem.
yleyse dorudan konuya
gireceim.
Dorudan gir ve abuk bitir.
Bazlarmzn ii gc var.
Pekl, ksa ve z konumam
istediinize gre, isteinize uymak iin
elimden geleni yapacam. Gerek u ki
gitgide gten dyorsunuz. O kadar ki,
bir bauak yardmcsnn yerine
getirmesi gereken grevler bile
snrlarnz ayor artk. Lord hazretleri
aslnda ben de kendisiyle ayn
grteyim stlenmi bulunduunuz
grevleri yerine getirmeyi srdrmeniz
halinde, bu evdeki ilerin aksaksz
yrtlmesini tehlikeye dreceiniz,
zellikle de gelecek hafta gerekleecek
nemli uluslararas toplant iin srekli
bir tehdit oluturacanz grndeler.
 Alacakaranlkta babamn yznde
herhangi bir his okunmuyordu.
En nemlisi, diye srdrdm
szlerimi, bundan byle konuklar olsun
olmasn, sizden yemek servisi
yapmanzn istenmemesi gerektii
kansndalar.
Tam elli drt yldr yemei her gn
ben sundum, dedi babam, sesi gayet
sakindi.
Ayrca hibir zaman, birka adm
teye bile ar ykl tepsi tamamanza
karar verildi. Bu snrlamalar gz nne
alarak, az ve z konumaya verdiiniz
kymeti de bildiimden, bugnden sonra
yerine getirmeniz beklenen grevlerin
bir listesini kardm.
Elimdeki kd onun eline
tututurmak istemediimden, yatan
ucuna braktm. Babam bir kda bir
bana bakt. Yz hl donuktu,
iskemlenin arkalndaki elleri de son
derece dingin duruyordu. Beli bkk
olsa da, fiziki varlnn olanca gcn
hissetmemek olanakszd; bir zamanlar
bir arabann arkasnda oturan o iki ikili
beyefendiyi ayltabilen varln ta
kendisi. Sonunda yle dedi:
O gn o eri br basamaklar
yznden dtm. Bakasnn bana da
ayn ey gelmeden Seamusa
dzelttirmeli onlar.
Haklsnz. Yine de bu kd
inceleyeceksiniz, deil mi?
Seamusa yaptrtmal o
basamaklar. Hem de o beyefendiler
Avrupadan gelmeden nce.
Haklsnz. yi gnler, baba.
Bayan Kentonn mektubunda sz
ettii yaz akam, bu konumadan ok
ksa bir sre sonrayd, aslnda ayn
gnn akam bile olabilir. Evin en st
katna, konuk odalarnn ald
koridora ne amala kmtm
anmsamyorum. Ama, galiba daha nce
de sylediim gibi, ak kaplardan
gnn son klarnn szl, turuncu
kzl huzmeler halinde koridora d
capcanl gzmn nnde. Bu bo
odalarn nnden geerken ilerinden
birinde, pencerenin nnde bir glge
gibi duran Bayan Kenton bana
seslenmiti.
imdi dndmde, Bayan
Kentonn Darlington Maliknesindeki
ilk gnlerinde babamla ilgili konularda
benimle nasl bir slupla konutuunu
anmsaynca, o akamn ansn bunca
yldr iinde tam olmasnda
aracak bir ey bulamyorum. Biz
pencerede durmu, aada gezinen
babam izlerken biraz sululuk
duyuyordu kukusuz. Avlunun byk
blmn kavaklarn glgesi kaplamt,
ama gne imenliin kameriyeye doru
ykselen o uzak kesini hl
aydnlatyordu. Babam drt ta
basaman yannda duruyordu, derin
dncelere dalm gibiydi. Salar
rzgrda hafif hafif uuuyordu. Yava
yava basamaklar kt. Yukar ulanca
geri dnd, aa indi, bu kez biraz daha
hzlca yrmt. Yeniden dnd,
nndeki basamaklar uzun uzadya
lp biercesine birka saniye
kmldamadan durdu. Sonunda btn
dikkatini vererek bir daha trmand. Bu
kez imenlikte yrmeye devam etti,
neredeyse kameriyeye kadar, sonra
dnd, gzlerini yerden hi ayrmadan
ar ar geri geldi. Aslnda o anki halini
Bayan Kentonn mektubunda dile
getirdiinden daha iyi
tanmlayamayacam; gerekten de yere
drd deerli bir ta arar gibiydi.

Anlarla oyalanp duruyorum, bu

belki de biraz abes. Ne de olsa bu
yolculuk ngiliz kylarnn grkemini
doya doya izlemem iin ender bulunacak
bir frsat; dncelerimin gereksiz yere
dalmasna gz yumarsam sonradan ok
piman olacam biliyorum. Gerekten
de, bu kente gelirken yaptm yolculukla
ilgili hibir ey kaydetmediimi fark
ettim; yolculuun banda, yamataki
yolda verdiim moladan ksaca sz
etmitim, o kadar. Dnk geziden ne
kadar zevk aldm dnlrse, bu bir
kayp aslnda.
Buraya, yani Salisburyye kadar olan
yolculuu hayli zenle planlam,
anayollardan neredeyse hep
kanmtm. Gzerghm kimilerine
gereksiz derecede dolambal
grnebilir, ama Bayan J. Symonsn o
esiz kitaplarnda salk verdii yerlerin
pek ounu kapsayan bir gzergh bu.
Setiim yollardan ok honut kaldm
da belirtmem gerek. ou zaman
tarlalarn arasnda, ayrlarn ho kokusu
iinde yol alyordum. nnden getiim
bir derenin ya da vadinin hakkn
verebilmek iin Fordu yavalatyor,
ar ar ilerliyordum. Yine de,
anmsadm kadaryla Salisburyye
epeyce yaklancaya kadar arabadan bir
daha inmedim.
Uzun, dz bir yoldan geiyordum o
srada, iki yanmda uzayp giden geni
ayrlar vard. Arazi o noktada dmdz
bir aklk haline gelmiti, ne yne
bakarsam bakaym olduka geni bir
alan grebiliyordum. Salisbury
Katedralinin an kulesi de ufukta
belirmiti. Bir dinginlik kaplamt
iimi, herhalde bu yzden yine
yavalamtm, saatte en fazla yirmi
kilometreyle gidiyordum. Bu pek de iyi
oldu, nk sallana sallana kardan
karya geen bir tavuun nme
ktn tam zamannda grdm.
Hayvancaza ancak bir iki kar kala
durdurabildim Fordu, o da buna karlk
gezintisine ara verdi, yolun ortasnda,
burnumun dibinde durdu. Bir an sonra
hl kprdamadn grnce kornaya
bastm, ama bunun da tek sonucu
hayvann yerdeki bir eyleri gagalamaya
balamas oldu. Sabrm tamaya
baladndan arabadan inmeye
davrandm; bir kadnn bardn
duyduumda tek ayam hl ofr
mahallindeydi.
 Ah, ok ok zr dilerim,
efendim!
Etrafma baknnca az nce yolun
hemen kysndaki bir iftlik evinin
nnden gemi olduumu grdm;
kukusuz kornay duymu olan, nlkl
gen bir kadn koarak geliyordu o
taraftan. Yanmdan geti, tavuun zerine
atlp onu kucaklayverdi, benden
yeniden zr dilerken hayvan
pplamaya balad. Tavuuna hibir
zarar gelmediine onu ikna edince yle
dedi:
Durduunuz ve zavall Nellieyi
ineyip gemediiniz iin ok teekkr
ederim. yi kzdr, grp greceiniz en
kocaman yumurtalar verir bize.
Durmanz byk incelik. Hem herhalde
aceleniz de vard.
Pek saylmaz, dedim
glmseyerek. Yllardr ilk kez tatile
kabiliyorum ve itiraf etmeliyim ki
olduka houma gidiyor, srf keyif iin
araba srmek.
Ah, ne gzel efendim. Salisburyye
gidiyorsunuz herhalde.
Evet. u uzaktaki Salisbury
Katedrali, yle deil mi? Muhteem bir
bina olduunu duymutum.
yledir efendim, ok gzeldir.
Dorusunu sylemek gerekirse, ben
kendim Salisburyye pek sk gitmem, bu
yzden orasnn yakndan ne menem bir
ey olduunu bilemeyeceim. Yine de
efendim, an kulesini hep grrz
buradan. Kimi gnler, fazla sis
olduunda, kule btn btn yok olur
sanki. Ama ite siz de gryorsunuz,
bunun gibi prl prl bir gnde gzel bir
grntdr.
ok ho gerekten.
Nelliemizi ezip gemediiniz iin
ok teekkr ederim, efendim. yl
nce bir kaplumbaamz aynen byle,
hem de tam ayn yerde inendi.
Hepimiz pek yanmtk ardndan.
ok yazk olmu, dedim zntyle.
Ah, yle oldu efendim. Kimileri,
biz iftlik insanlarnn hayvanlarn
yaralanmasn ya da lmesini
kanksadmz syler, ama bu doru
deil. Kk olum gnlerce alamt.
Nellieyi grnce durmanz byk
incelik efendim. Hazr arabadan
inmiken bir fincan ay imeye
buyurmaz mydnz, pek sevinirdik.
aydan sonra devam ederdiniz
yolunuza.
ok naziksiniz ama gerekten de
yola devam etmem gerektii
kansndaym. Salisburyye vardmda
kentin gzelliklerine bir gz atacak
kadar zamanm olsun istiyorum.
Haklsnz efendim. Tekrar
teekkrler.
Yeniden yola koyuldum. Her
nedense, belki de baka iftlik
hayvanlarnn yoluma kacan
dndm iin, nceki gibi yava
sryordum. Bu kk karlamada
beni keyiflendiren bir eyler olduunu
itiraf etmeliyim; benim gsterdiim ve
teekkrle karlanan basit bir incelik,
karlnda bana gsterilen basit
incelik, gelecek gnlerde beni bekleyen
giriim asndan iimi son derece
hafifletti her naslsa. Buraya,
Salisburyye doru ilerlerken ite byle
bir ruh hali iindeydim.
Ama babam konusundaki szlerime
ksaca dnmem gerekiyor sanrm; nk
biraz nce, gten dmesi konusunda
ona kar biraz duyarsz davrandm
izlenimini vermi olabileceim geldi
aklma. Aslnda soruna benim yaptm
gibi yaklamaktan baka yapacak bir ey
yoktu pek; o gnlerin koullarn tam
olarak aktardmda bana katlacanza
eminim. Demek istediim u: Darlington
Maliknesinde gerekleecek olan ve
byk nem tayan uluslararas toplant
gitgide yaklayor, hogrye ya da
sz aznda gevelemeye pek yer
brakmyordu. Dahas, u da
anmsatlmal, Darlington
Maliknesinde bu tarihi izleyen on on
be yl boyunca eit arlkta baka pek
ok olay gerekleecekse de, 1923
Martndaki toplant bunlarn ilkiydi.
Tahmin edilebilecei gibi, insan nispeten
deneyimsiz oluyor, ii ansa brakmak
istemiyor pek. Gerekten de o gnlere
dnp baktmda, bu toplanty birden
ok nedenden tr bir dnm noktas
sayarm. ncelikle, bu tarihi, meslek
yaammda bir bauak olarak rtm
ispat ettiim zaman olarak gryorum
galiba. lle de byk bir bauak
olduumu dndm demek
istemiyorum; ne olursa olsun, bu tr
yarglara varmak bana dmez. Ama
herhangi biri, meslek yaamm boyunca
o nemli nitelie, vakara bir nebze
olsun eritiimi ileri srecek olursa, bu
kii, bu nitelie sahip olabilecek gte
biri olduumu ilk kez kantladm
zaman olarak 1923 Martndaki o
toplanty rnek gsterecektir. nsan,
geliimindeki nemli bir aamada,
yeteneklerinin snrna, hatta daha da
tesine gemeye zorlayan olaylardan
biriydi bu; yle ki o noktadan sonra
kendimi deerlendirmek iin yeni
ltlerim oldu. Ayrca, o toplant imdi
aklamak istediim, olduka farkl
nedenlerden tr de unutulmaz
kukusuz.

1923 ylndaki toplant Lord

Darlingtonn uzun sreli almalar
sonucunda gereklemiti. Aslnda
geriye dnp bakldnda, lord
hazretlerinin yaklak yl boyunca
adm adm bu noktaya doru ilerledii
aka grlebilir. Anmsadm
kadaryla bar antlamas ilk balarda,
yani Dnya Savann sonunda
hazrlanrken, kendisini pek o kadar
ilgilendirmemiti; iin dorusu, sonradan
ilgi duymasna yol aan ey de
antlamay incelemi olmas deil, Herr
Karl-Heinz Bremannla olan
dostluuydu.
Herr Bremannn Darlington
Maliknesine ilk ziyareti, savatan ok
ksa bir sre sonrasna rastlar; askeri
niformas hl zerindeydi o zaman.
Lord Darlingtonn onunla yakn bir
dostluk kurduu aka grlyordu. Bu
yaknlk beni hi artmad, Herr
Bremannn pek nazik bir beyefendi
olduu ilk bakta anlalyordu nk.
Bunu izleyen iki yl boyunca Herr
Bremann, Darlington Maliknesine
olduka dzenli aralklarla konuk oldu.
Alman ordusundan ayrlmt artk, her
ziyaretinde daha da km olduunu
dehetle fark etmemek elde deildi.
Zayflad, kyafetleri giderek yoksullat.
Gzlerine hi de tekin olmayan bir bak
gelip yerleti; hele en son ziyaretinde
lord hazretlerinin varlndan, hatta kimi
zaman kendisine seslenildiinden bile
habersiz, bolua dalp gidiyordu.
Neredeyse Herr Bremannn ciddi bir
hastala yakaland sonucuna
varacaktm ki lord hazretlerinin o
gnlerde syledii birtakm szlerden
iin aslnn baka trl olduunu
anladm.
Lord Darlington Berlin ziyaretlerinin
ilkini 1920 yl sonlarna doru
gerekletirmi olmal; bu gezinin onu ne
kadar derinden etkilediini
anmsyorum. Dnnde, gnlerce
akln kurcalayan bir eyler olduu
belliydi. Bir defasnda, gezisinden
honut kalp kalmadn sorduumda
yant olarak, zcyd, Stevens,
dediini anmsyorum. Son derece
zcyd. Yenik bir dmana byle
davranmakla saygnlmz yitiririz.
lkemizin detlerine btnyle aykr
bu.
Ama bu konuyla ilgili olarak aklma
yer etmi baka bir an var. Eskiden
ziyafet salonu olarak kullanlan odadaki
byk masa bugn yok artk; o geni
oda, yksek ve grkemli tavanyla Bay
Farraday iin bir tr galeri hizmeti
gryor imdi. Oysa lord hazretleri
zamannda o salona sk sk gerek
duyulurdu. eriyi batan baa dolduran
uzun masaya otuzdan fazla konuk sard;
bu ziyafet salonu o kadar geniti ki
gerektiinde mevcut masaya birka
kk masa daha eklenir, bylece elliye
yakn konuk arlanabilirdi. Lord
Darlington her gnk yemeklerini, bugn
Bay Farradayin de yapt gibi, ancak
bir dzine kadar insan arlamaya
elverili, daha samimi bir havas olan
yemek odasnda yerdi elbette. Ama
anmsamaya altm o k gecesinde
yemek odas u an karamadm bir
nedenden tr kapalyd, Lord
Darlington o usuz bucaksz ziyafet
salonunda tek bir konukla birlikte yemek
yiyordu; galiba konuk, lord hazretlerinin
Dilerinde alt gnlerden bir
arkada olan Sir Richard Foxtu.
Kukusuz kabul edersiniz, yemek servisi
yaparken masada yalnzca iki kiinin
bulunmas kadar g bir durum yoktur.
Ben tek bir kiiye hizmet etmeyi
yelerim, bu kii bsbtn yabanc biri
olsa bile. lerinden biri kendi
ivereniniz de olsa, yemekte iki kii
olduu zaman sofraya hizmet ederken
gerekli zeni gstermek ile orada
yokmu gibi davranmak arasndaki
dengeyi salamak zordur; srekli
varlnzn sohbeti engelledii
kukusuna kapldnz bir durumdur.
O akam odann byk blm
karanlktayd. ki beyefendi, masann
zerindeki mumlarla karlarndaki
minede trdayan ateten yansyan
klarn arasnda masay ortalayarak
yan yana oturmulard; kar karya
oturulmayacak kadar geniti masa.
Varlmn dourabilecei herhangi bir
rahatszl en aza indirmek amacyla her
zamankinden ok daha uzak bir yerde,
nispeten lo bir kede durmaya karar
vermitim. Bu taktiin bir sakncas
vard elbette: Beyefendilere hizmet
etmek iin aydnla doru her
ilerleyiimde, admlarm yksek sesle
uzayp giden yanklar karyor, oraya
gelmek zere olduuma gayet gsterili
bir biimde dikkat ekiyordu. Ama o
kede kmldamadan dururken de
gvdemi ancak yar yarya grnr bir
biimde gizleyebiliyordum. te bylece,
iki beyefendinin o sra sra bo
sandalyelerin ortasnda oturduklar
yerden biraz uzakta, glgelerin iinde
dikilip dururken Lord Darlingtonn Herr
Bremanndan sz ettiini duydum; her
zamanki gibi sakin ve yumuak kan
sesi yksek duvarlarda yanklanyordu:
 O benim dmanmd, diyordu,
ama bir beyefendi gibi davrand hep.
Birbirimizi topa tuttuumuz alt ay
sresince yine de birbirimize nezaket
snrlar iinde davrandk. Grevini
gereince yerine getiren bir
beyefendiydi, ona kar hibir kin
beslemiyorum. Ona dedim ki: Bak,
imdi dmanz ve seninle var gcmle
savaacam. Ama bu berbat i sona
erdiinde artk dman kalmamz
gerekmeyecek, o zaman gider birlikte bir
kadeh ieriz. in berbat yan, bu
antlama beni yalanc karyor. Demek
istediim, sava biter bitmez artk
dman olmayacamz sylemitim
ona. Ama imdi yzne nasl bakar,
dediimin doru ktn sylerim?
 Ayn gecenin ilerleyen saatlerinde,
lord hazretleri ban kederle sallayarak
yle dedi: Ben o savata dnyadaki
adaleti korumak iin arpmtm.
Alman rkna kar giriilmi bir kan
davasnda yer aldm bilmiyordum.
Bugn lord hazretleri iin sylenen
eyleri duyduumda, u gnlerde sk sk
yapld gibi, onun davranlarnn
ardnda yatan nedenler zerine ortaya
atlan tahminleri dinlediimde, o
bombo ziyafet salonunda byk bir
itenlikle syledii bu szleri
anmsamaktan mutluluk duyuyorum.
Sonraki yllarda izledii yolda ne gibi
przler km olursa olsun, ben onun
btn hareketlerinin temelinde dnyada
adaletin galip geldiini grme isteinin
yattndan asla kukuya dmeyeceim.
Herr Bremannn Hamburg ile Berlin
arasnda ileyen bir trende kendini
vurduu haberi o akamdan ksa bir sre
sonra ulat bize. Lord hazretleri ok
sarsld elbette; Frau Bremanna
taziyelerini bildirmek ve gerekli
yardmda bulunmak zere hemen
giriimde bulundu. Ancak gnlerce
sren, yardmc olmak iin benim de
elimden geleni yaptm btn bu
abalara karn, Herr Bremannn
ailesinin nerede olduunu renemedi.
Grne gre Herr Bremann bir
sredir evsiz barkszd, ailesi de
dalmt.
Bu ac haberler gelmeseydi de, Lord
Darlington bu yolu seerdi, buna
inanyorum; yeryzndeki adaletsizlie
ve straplara son verildiini grme
istei yreinde yle derin kk salmt
ki baka trl davranamazd. Herr
Bremannn lmn izleyen haftalarda
lord hazretleri, Almanyadaki krize
gitgide daha fazla zaman ayrmaya
balad. nl ve sz geer insanlar
evin gedikli konuklar haline geldiler;
anmsyorum, Lord Daniels, Profesr
Maynard Keynes ile tannm yazar H.
G. Wellsin yan sra gizli kaydyla
geldikleri iin burada adlarn
vermemem gereken daha pek ok kii,
lord hazretleriyle saatler sren
tartmalara dalyorlard.
Kimi konuklarn kimlikleri gerekten
o kadar gizliydi ki, evde alanlarn
onlarn kim olduklarn renmemesi,
hatta baz durumlarda onlar bir an iin
bile grmemesi gerekiyordu; bunu
gvenceye almam isteniyordu benden.
Oysa Lord Darlington bunu biraz da
gurur ve minnetle sylyorum olan
biteni benim gzlerim ve kulaklarmdan
gizlemek iin hibir aba
gstermemitir. Birtakm nemli
kiilerin ka kez szlerini yarda kesip
kaygyla bana baktklarn anmsyorum;
lord hazretleriyse yalnzca, Ah, merak
etmeyin. Stevensn nnde her eyi
syleyebilirsiniz, sizi temin ederim,
derdi.
Bylece Lord Darlington, Herr
Bremannn lmnden sonraki iki yl
ierisinde, o gnlerde kendisinin en
yakn mttefiki olan Sir David
Cardinalla birlikte, Almanyadaki
durumun byle srmesine gz
yumulmamas gerektii grn
paylaan kiileri bir araya getirerek
geni bir ittifak kurmay baard. Bu
ittifak yalnzca ngilizlerle Almanlardan
olumuyordu, aralarnda Belikallar,
Franszlar, talyanlar ve svireliler de
vard; diplomatlar ve st dzey
siyasetiler, sekin rahipler, emekli
subaylar, yazarlar ve dnrler.
Kimileri, lord hazretleri gibi,
Versaillesda adil davranlmadna,
sona ermi bir sava iin bir ulusu
cezalandrmay srdrmenin ahlaka ters
dtne gnlden inanan
beyefendilerdi. tekiler, belli ki
Almanya ve Alman halk iin daha az
kayg duyuyorlard, ama o lkedeki
ekonomik kargaann durdurulmamas
halinde dehet verici bir hzla btn
dnyaya yaylabilecei grndeydiler.
1922 yl balarnda lord hazretleri,
artk aklnda ak seik belirmi bir
hedefe doru ilerliyordu: Burada,
Darlington Maliknesinin ats altnda,
uluslararas dzeyde gayriresmi bir
toplant dzenleyecek ve nceden
desteklerini kazand, sz en ok
geen insanlar bir araya getirecekti.
Toplantnn amac, Versailles
Antlamasnn en acmasz koullarnn
nasl hafifletilebileceinin
tartlmasyd. Byle bir toplantnn
anlaml olmas, gerekli arln
sergilenmesine balyd; uluslararas
resmi toplantlar zerinde ynlendirici
bir etkiye ancak o zaman kavuabilirdi.
Antlamay yeniden incelemek amacyla
bu tr pek ok resmi toplant
dzenlenmiti, ama bunlar daha fazla
karkla ve krgnla yol amaktan
baka ie yaramamt. O zamanki
Babakanmz Sayn Lloyd George 1922
baharnda talyada byk bir toplant
gerekletirilmesi iin arda
bulunmutu; balangta lord
hazretlerinin amac, bu toplantdan
doyurucu bir sonu kmasn gvence
altna almak iin Darlington
Maliknesinde kk bir toplant
dzenlemekti. Ancak Sir Davidle
birlikte harcadklar onca abaya karn
almalarn bu tarihe kadar
tamamlayamadlar. Babakanmzn
toplants yine kesin bir sonuca
balanamaynca Lord Darlington bu kez,
gelecek yl svirede dzenlenmesi
tasarlanan baka bir byk toplanty
kendine hedef edindi.
te bu sralarda bir sabah, kahvalt
odasna kahvesini getirdiimde, elindeki
The Times gazetesini usanla katlayp
bana dnm, Ah, u Franszlar,
demiti. Gerekten, Stevens, ok
ciddiyim. u Franszlar...
Evet, efendim.
Btn dnyaya kar onlarla kol
kola grnmemiz gerektiini
dnnce... Dncesi bile yetiyor,
gidip iyice bir ykanmak istiyor insan.
 Evet, efendim.
Berline son gidiimde Stevens,
babamn eski dostu Baron Overath gelip,
Bunu niye yapyorsunuz bize? diye
sordu. Byle yaamay srdremeyiz
artk, bunu gremiyor musunuz? Ona
sorunun sefil Franszlar olduunu
sylememek iin zor tuttum kendimi.
ngilizlerin davran tarz byle deildir,
demek istedim. Ama galiba byle eyleri
kolay kolay yapamyor insan. Sevgili
mttefiklerimiz hakknda kt
konumamamz gerekiyor.
Ama ite bu gerek, Franszlarn
Almanyay Versailles Antlamasnn
penesinden kurtarmaya inatla
yanamamalar, Darlington
Maliknesindeki toplantya, lkesinin
d siyasetinde sz geen bir Fransz
beyefendinin de arlmasn kanlmaz
klyordu. Lord hazretlerinin, byle bir
kiinin katlm olmadan gerekleecek
herhangi bir tartmann ancak kendimizi
kandrmak olaca grn birok kez
dile getirdiini duymutum. Bunun
zerine Sir Davidle birlikte
hazrlklarnn bu son ve can alc
aamasna girdiler; art arda gelen d
krklklarna karn sarslmayan
kararllk ve direnlerine tank olmak
insana alakgnlll retiyordu.
Saysz mektup ve telgraf gnderildi;
bizzat lord hazretleri iki ay iinde kez
Parise gittiler. Sonunda son derece nl
bir Fransz ona Msy Dupont
demekle yetineceim toplantya ok
sk bir gizlilik kaydyla katlmay
kabul etti ve toplant tarihi belirlendi.
Yani o unutulmaz 1923 Bahar.

Bu tarih yaklatka zerimdeki

basks gitgide artan sorumluluklar, lord
hazretlerinin omuzlarna da gibi
ylanlarla kyaslanamasa bile, hi de
azmsanamayacak boyuttayd.
Gelenlerden herhangi biri Darlington
Maliknesindeki konukluu srasnda
yeterince rahat etmedii takdirde, bu
durumun akl almaz sonular
dourabileceinin fazlasyla
farkndaydm. Dahas, bu byk olayla
ilgili tasarlarm, katlm saysndaki
belirsizlik yznden kesinletirme
imknm da yoktu. Toplant ok st
dzeyde gerekleeceinden,
katlanlarn says yalnzca on sekiz pek
sekin beyefendi ve iki hanmefendiyle
snrlandrlmt bir Alman kontes ve o
zamanlar hl Berlinde oturan
saygdeer Bayan Eleanor Austin; ama
konuklardan her biri sekreterler, oda
uaklar ve tercmanlar getirecekti
kukusuz; gelmesi beklenebilecek bu tr
kiilerin kesin saysn belirlemenin yolu
yoktu. Ayrca, kimi konuklarn toplant
iin belirlenen gnden daha nce
gelecekleri de renildi; bylece zemin
hazrlamak, teki konuklarn tutumlarn
tartmak iin yeterli zamanlar olacakt,
ama kesin geli tarihleri de belirsizdi.
Hizmetlilerin yalnzca son derece sk
almalar, her an tetikte olmalar
yetmiyor, bir de her zamankinden esnek
davranmalar gerekiyordu. Aslnda,
dardan ek hizmetli getirtmeden
nmzdeki bu byk snav baaryla
atlatamayacamz dndm nce.
Ancak bu, lord hazretlerinin evde olup
bitenlerin darya yaylacandan kayg
duymasna yol amann yan sra,
herhangi bir hatann ok pahalya mal
olaca bir dnemde, tanmadm
kiilere bel balamam da gerektirecekti.
Bu koullar altnda nmzdeki gnler
iin hazrlanmaya koyuldum, herhalde
bir general de savaa byle hazrlanr.
Byk bir dikkatle, her trl olasl
ngren zel bir iblm yaptm; en
gsz noktalarmzn hangileri olduunu
inceledim, bu noktalardaki
dayanaklarmzn kmesi halinde
bavurulabilecek yedek tasarlar
gelitirmeye giritim. alanlara askeri
usul moral sylevi bile ektim; onlar
var gleriyle almalar gerektiine,
buna karn ileriki gnlerde bizi
bekleyen grevleri yerine getirmekten
byk gurur duyacaklarna ikna etmek
iin. Tarih bu atnn altnda
yazlabilir, dedim onlara. Benim
abartl szlere eilimli biri olmadm
bildiklerinden, olaanst bir eylerin
beklendiini hemen anladlar.
Babamn kameriyenin nnde
dt sralarda ilk konuklarn
gelecei gnden tam iki hafta nceydi
bu Darlington Maliknesinde esen
havann nasl olduunu biraz olsun
anlamsnzdr artk: laf aznda
geveleyip durmann pek yeri olmadn
sylerken ne demek istediimi de.
Babam, asla dolu tepsi tamamas
kaydyla iinin verimliliine getirilen
kstlamalarn stesinden gelmenin
yolunu abuk buldu her naslsa.
Demliklerin, fincanlarn, tabaklarn
evresine alakaszca, ama her zaman
dzgn bir biimde yerletirilmi
temizlik malzemeleri, bezler ve
fralarla dolu, kimi zaman neredeyse
seyyar satclarn el arabalarna
benzeyen bir servis masasn iten
karalts evde tandk bir grnt
oluverdi. Elbette yemek servisi yapma
grevinden feragat etmek zorunda
kalmt, yine de o servis masas
artc arlkta bir iin altndan
kalkmasn salyordu. Gerekten de
toplant yaklatka babamda inanlmaz
bir deiim grlmeye balad. Sanki
doast bir g onu ele geirmi, yirmi
yl genletirmiti; yznde son
zamanlarda belirginleen kklk
byk lde azald ve babam kendini
iine yle byk bir zindelikle vermeye
balad ki, herhangi bir yabanc,
Darlington Maliknesinin
koridorlarnda servis masalar iten bir
deil birok adam olduuna inanabilirdi.
Bayan Kentona gelince, o gnlerde
gitgide artan gerilimin onu da belirgin
bir biimde etkilediini anmsyor
gibiyim. rnein, arka koridorda
karlamamz geldi aklma. Darlington
Maliknesinin hizmetli blmnde bir
eit bel kemii hizmeti gren ve hayli
uzun olan bu arka koridor, gn nn
pek az ileyebildii, olduka kasvetli bir
yerdi. Gneli bir gnde bile yle
karanlk olurdu ki tnelde yrdnz
sanrdnz. Szn ettiim o gn de
Bayan Kenton ahap deme zerinde
bana doru gelen ayak seslerinden
tanm olmasaydm, kimliini ancak d
hatlarndan karabilirdim herhalde.
Tahtalarn zerine bir k demetinin
dt ender noktalardan birinde
durdum, Ah, Bayan Kenton, dedim.
Evet, Bay Stevens?
Bayan Kenton, st kat yatak
odalarnn araflarnn br gne kadar
hazr olmas gerektiine dikkatinizi
ekebilir miyim?
Bu konuyla ilgileniyorum, Bay
Stevens.
Bunu duyduuma ok sevindim.
Aklma gelmiti de.
Yoluma devam etmek zereydim,
ama Bayan Kenton yerinden
kprdamad. Derken bana doru bir
adm daha att, zerine bir k demeti
dnce yzndeki kzgn ifadeyi
grebildim.
Ne yazk ki, Bay Stevens, u anda
son derece megulm, harcayacak tek bir
anm bile yok. Sizin besbelli sahip
olduunuz kadar bo zamanm olsayd,
byle ortalklarda dolanp kusursuzca
ekip evirdiiniz ileri size durmadan
anmsatarak karlk vermekten mutluluk
duyardm.
Bayan Kenton, byle aksilemenize
hi gerek yok. Yalnzca dikkatinizden
kamadna emin olma gereksinimi
duydum.
Bay Stevens, u son iki gndr
byle bir gereksinimi drdnc ya da
beinci duyuunuz bu. Bu evde ylece
gezinip insanlar gereksiz yorumlarnzla
rahatsz edebilecek kadar zamannz
olmas ok garip.
Bayan Kenton, bo zamanm
olduuna bir an bile inandysanz, bu,
deneyimsizliinizin ne denli byk
olduunun ak bir kant saylr. Byle
bir evdeki sorumluluklarn boyutlarn
gelecek yllarda daha iyi anlayacanza
inanyorum.
 Durmadan benim byk
deneyimsizliimden sz ediyorsunuz
Bay Stevens, yine de iimde herhangi bir
kusur bulamyor gibisiniz. Bulsaydnz,
hi kukum yok, oktan uzun uzun
anlatrdnz bunu bana. imdi, uramam
gereken bir sr ey var, beni byle
izleyip yolumu kesmemenizi rica
edeceim. Harcayacak zamannz bu
kadar oksa biraz temiz hava alarak
daha akllca deerlendirmenizi
neririm.
Sert admlarla yanmdan geip gitti.
Konuyu daha fazla uzatmamann en iyisi
olacana karar vererek yoluma devam
ettim ben de. Neredeyse mutfak kapsna
varmtm ki, yaklaan fkeli ayak
seslerinin grltsn iittim yeniden.
 Aslnda, Bay Stevens, diye
seslendi, bundan byle benimle
dorudan konumamanz rica edecektim
sizden.
Bayan Kenton, neler sylyorsunuz
siz?
Bana bildirmek istediiniz bir ey
olursa, bir haberci araclyla
iletmenizi istiyorum. Ya da not yazp
yollayabilirsiniz. Eminim i ilikimiz
bylelikle ok daha kolaylar.
Bayan Kenton...
ok iim var, Bay Stevens. letmek
istediiniz ey kark bir eyse yazl
bir not gnderin ltfen. Yoksa Martha ya
da Dorothyyle ya da erkek hizmetliler
arasnda yeterince gvenilir bulduunuz
biriyle iletebilirsiniz. imdi iime
dneyim de, gezintinize devam edin.
Bayan Kentonn davran sinir
bozucuydu kukusuz, ama bu konu
zerinde fazlaca dnmeye zaman
bulamadm; nk tam o srada
konuklarn ilki geldi. Yurtdndan
arlan temsilciler daha iki gn
kadar beklenmiyordu ama lord
hazretlerinin ev sahibi takm dedii
beyefendi Dilerinden kimliinin
ok gizli tutulmas kaydyla gelen iki
bakanla Sir David Cardinal zemini
olabildiince erken hazrlamak amacyla
nceden gelmilerdi. Bu beylerin derin
tartmalara daldklar odalara girip
karken olan biteni benden gizlemek
iin gsterilen abann her zamankinden
de az olduunu fark ediyordum; bylece
ister istemez gelimelerin bu aamasyla
ilgili belirli bir izlenim edindim. Lord
hazretleri ve meslektalar beklenen
konuklarn her biri zerine birbirlerini
ellerinden geldiince bilgilendirmek
kaygsndaydlar elbette, ama btn
konumalar genelde tek bir kiinin,
Fransz beyefendi, Msy Dupontun ilgi
alanlarna yakn ya da uzak olabilecek
eyler zerinde younlayordu. Hatta
bir ara sigara odasna girdiimde,
beylerden birinin, Avrupann yazgs,
Dupontu bu noktaya getirip
getiremeyeceimize bal olabilir,
dediini duydum.
Bu ilk tartmalarnn ortalarnda bir
zaman, lord hazretleri, o olaanst
hafta boyunca meydana gelecek ve
besbelli unutulmayacak btn dier
olaylarla birlikte bugne kadar
belleimde kalacak kadar srad bir
grev emanet etti bana. Lord
Darlingtonn beni ard alma
odasna girdiimde, biraz skntl
olduunu hemen fark ettim. Masasna
oturmu, her zamanki gibi elinde kitap
tutma numarasna bavurmutu bu defa
Kim Kimdirdi elindeki; bir sayfay
ileri geri evirip duruyordu.
Ha, Stevens, diyerek sahte bir
soukkanllkla sze balad, ama nasl
srdreceini bilemez halde olduu
belliydi. lk frsatta rahatszln
gidermeye hazr, ylece ayakta
dikiliyordum. Lord hazretleri parman
sayfada gezdirmeyi srdrd bir an, bir
maddeyi iyice okumak iin eildi, sonra
yle dedi:
Stevens, senden bunu istemenin
biraz usule aykr bir ey olduunun
farkndaym.
Buyurun, efendim.
Maalesef u ara kafam fena halde
megul.
Yardmc olabilirsem sevinirim,
efendim.
Byle bir eyi ortaya attm iin
zr dilerim, Stevens. Biliyorum, senin
de iin bandan akn. Ama nasl edip
de bu sorunu bamzdan savacaz,
bilemiyorum dorusu.
Lord Darlington dikkatini Kim
Kimdire evirdiinde bir an bekledim.
Sonra ban kitaptan kaldrmadan,
Yaamn gereklerinden haberdarsndr
herhalde, dedi.
Efendim?
Yaamn gerekleri, Stevens.
Kular, arlar... Bilirsin, yle deil mi?
Ne yazk ki sizi pek
anlayamyorum, efendim.
O halde ak konuaym, Stevens.
Sir David ok eski dostumdur. Bu
toplantnn dzenlenmesinde de byk
destek verdi bana. O olmasayd Msy
Dupontun onayn alamazdk
diyebilirim.
Biliyorum, efendim.
Gelgelelim Stevens, Sir David
bazen bir tuhaftr, sen de fark etmisindir
belki. Olu Reginald da yannda
getirmi. Sekreteri olarak. ocuk
nianl, yaknda evlenecek.
Evet, efendim.
Sir David son be yldr olunu
yaamn gerekleri zerine aydnlatma
giriimlerinde bulunmu. Delikanl yirmi
nde imdi.
Evet, efendim.
Asl konuya geleyim, Stevens. Ben
bu gencin vaftiz babasym. Bu yzden
Sir David, Reginalda yaamn
gereklerini benim aklamam rica
etti.
yle mi efendim?
Sir David bu ii yapmay pek gze
alamyor, Reginaldn dn gnnden
nce de yapamayacandan
kayglanyor.
Evet, efendim.
 in dorusu, Stevens, son derece
megulm. Sir David biliyor olmalyd,
ama yine de benden bunu istedi. Lord
hazretleri susup nndeki sayfay
incelemeyi srdrd.
Doru mu anladm efendim?
dedim, Gen beyefendiye bu bilgiyi
benim mi aktarmam istiyorsunuz?
Senin iin sakncas yoksa, Stevens.
zerimden byk bir yk kalkm
olacak. Sir David her saat ba sktrp
duruyor, konutun mu konumadn m,
diye.
Anlyorum efendim. Bunca eyin
basks varken bir de bu, sinir bozucu
olmal.
Elbette bu senin grev alanna
girmiyor, Stevens.
 Elimden geleni yaparm efendim.
Ancak bu tr bir bilgiyi aktarmak iin
uygun zaman bulmakta glk
ekebilirim.
Bir denesen bile ok sevinirim,
Stevens. ok ok yardmc olursun.
Yalnz, bak, ii abartmaya gerek yok.
Yalnzca temel gerekleri ilet, yeter.
Basit yaklam en iyisidir, bu da benden
sana bir t, Stevens.
Pekl, efendim. Elimden geleni
yapacam.
ok ok teekkrler, Stevens.
Gelimelerden haberdar et beni.

Bu rica beni epey artmt elbette;

baka zaman olsa zerinde biraz kafa
yorabileceim bir sorun olabilirdi bu
belki. Ama byle skk bir dnemde
damdan dercesine ortaya kt iin
yok yere aklm kartrmasna gz
yumamazdm; bu nedenle konuyu ilk
frsatta zme kavuturmam gerektiine
karar verdim. Anmsadm kadaryla bu
grev bana emanet edileli daha bir saat
bile olmamt ki gen Bay Cardinal
kitaplktaki yaz masalarndan birinde
tek bana oturmu, birtakm belgelere
gmlm buldum. Beyefendiye
dikkatlice baknca lord hazretlerinin
aslnda babasnn da karlat
gl anlayabiliyordu insan. Lord
Darlingtonn vaftiz olu arbal,
okumu yazm bir gen adama
benziyordu, yz hatlarnda pek ok iyi
nitelik grebiliyordunuz; fakat amam
gereken konu sz konusu olduunda,
daha kaygsz, hatta daha uar bir genci
kesinlikle yelerdim. Ne olursa olsun bu
meseleyi olabildiince abuk halletmeye
kararl olduumdan kitapla girdim,
Bay Cardinaln yaz masasnn az
tesinde durarak hafife ksrdm.
zr dilerim efendim, size iletmem
gereken bir ey var.
Bay Cardinal ktlardan ban
kaldrp hevesle, Ah, yle mi? dedi.
Babamdan m?
Evet efendim, yle saylr.
Bir dakika.
Delikanl, ayann dibinde duran
evrak antasna uzand, bir kalemle not
defteri kard. Hazrm, Stevens,
bala.
 Yeniden ksrdm, sesime
becerebildiimce ciddi bir hava
vermeye altm.
Sir David unu bilmenizi istiyor ki,
efendim, beyefendilerle hanmefendiler
pek ok temel adan birbirlerinden
farkllar.
Bir sonraki cmlemi
biimlendirmeden nce biraz duraklam
olmalym ki Bay Cardinal iini ekti,
Bunun fazlasyla farkndaym, Stevens,
dedi. Ltfen asl konuya gelir misin?
Farknda msnz efendim?
Babam her zaman hafife alyor
beni. Bu alanda kapsaml bir okuma,
aratrma yaptm.
yle mi, efendim?
Son bir aydr bunun dnda hemen
hibir ey dnmedim ki!
Gerekten mi, efendim? O halde
belki de benim syleyeceklerim biraz
gereksiz kaacak.
Babam ok iyi
bilgilendirildiimden kesinlikle emin
olabilir. Bu evrak antas ayayla
drtkledi akla gelebilecek btn
alara deinen notlarla azna kadar
dolu.
yle mi, efendim?
Akln alabilecei her trl
birleimi inceden inceye dndm
sanyorum. Babama bu konuda gvence
vermeni isterim.
Pekl, efendim.
Bay Cardinal biraz rahatlam
grnyordu. Gzlerimi karmaya
altm evrak antasna bir kez daha
dokundu, Bu antay neden hi elimden
brakmadm merak ediyordun
herhalde. te imdi biliyorsun. Dn
bir, yanl birinin eline gese...
ok uygunsuz kaard, efendim.
Ancak, dedi yerinde birdenbire
dorularak, babam, zerinde dnmem
gereken yepyeni bir etken ortaya
attysa...
Sanmyorum, efendim.
Yok mu yani? u Dupont denen
adamla ilgili yeni bir eyler de mi yok?
Ne yazk ki yok, efendim.
Ardmda braktm sandm bir
iin aslnda orackta, tam nmde
dokunulmam olarak durduunu
anlamaktan duyduum hayal krkln
belli etmemek iin elimden geleni
yaptm. Tam yeni bir giriimde bulunmak
zere dncelerimi topluyordum ki
delikanl ayaa kalkt, evrak antasn
skca kavrayarak, Gidip biraz temiz
hava alacam, dedi. Yardmlarn iin
sa ol, Stevens.
Bay Cardinalla aray fazla
soutmadan grmek iin hemen baka
bir frsat kollamak niyetindeydim, ama
ne yazk ki byle bir frsat abuk
kmad. Bunun bir nedeni, Amerikal
senatr Bay Lewisin hemen o gn
leden sonra, beklenenden iki gn
kadar nce gelmesiydi. Aada,
odamda erzak listesini inceliyordum ki
yukardan, avluya giren bir arabann sesi
geldi kulama. Yukar kata kmak iin
dar frladmda arka koridorda, son
tartmamza sahne olan yerde, Bayan
Kentonla karlatm, belki daha nce
taknd ocuka tavr srdrmesi iin
onu yreklendiren de bu anssz rastlant
oldu; nk gelenin kim olduunu
sorduumda yalnzca, Acilse bir not
gnderin ltfen, Bay Stevens, diyerek
yanmdan geip gitti. Bu, insan ileden
karan bir eydi kukusuz, ama hemen
st kata komak dnda yapabileceim
bir ey yoktu.
Bay Lewisten aklmda kalan ey,
yznden pek eksilmeyen cana yakn bir
glmseme; bir de doann kilo
asndan cmert davrand bir
beyefendi olduu. Erken gelmesi,
hazrlklar tamamlamak zere bir iki
gn daha ba baa kalacaklarn dnen
lord hazretleri ve alma arkadalarn
belli ki biraz rahatsz etmiti. Ama Bay
Lewisin samimi, rahat hareketleri.
Birleik Devletlerin her zaman
adaletin yannda yer alaca ve
Versaillesda ilenen hatalar itiraf
etmekten ekinmeyeceine dair yemek
srasnda syledii szler, ev sahibi
takmn gvenini kazanmasnda etkili
olmu gibiydi. Yemek srasnda sohbet
yava yava ama amaz bir biimde,
Bay Lewisin doduu Pennsylvania
eyaletinin gzelliklerinden nmzdeki
toplantya yneldi; beyler purolarn
yaktklar srada ortaya atlan birtakm
tahminler, Bay Lewisin geliinden nce
ortaya atlanlar kadar itenlikliydi. Bir
ara Bay Lewis yle dedi:
Sizinle ayn dncedeyim beyler,
Msy Dupontumuzun sa solu belli
olmayabilir. Ama unu syleyeyim, onun
iin bir tek konuda bahse girebilirsiniz.
Kesinlikle bahse girebileceiniz tek bir
ey var. ne eildi, szlerini
vurgulamak iin purosunu sallayarak,
Dupont, Almanlardan nefret eder,
dedi. Savatan nce de nefret ederdi,
imdiyse siz buradaki beylerin
anlamakta glk ekecei kadar derin
bir nefret duyuyor onlara kar. Bunu
syledikten sonra yeniden arkasna
yasland, yeniden glmsedi. Ama
kabul edin beyler, diye srdrd
szn, bir Fransz Almanlardan
nefret ettii iin sulayamazsnz ya?
Franszlarn onlardan nefret etmek iin
yeterli nedeni var, yle deil mi?
Bay Lewis baklarn masadakilerin
zerinde gezdirirken odada hafif skntl
bir hava esti. Derken Lord Darlington
konutu:
Biraz fke duyulmas kanlmaz,
ok doal bu. Ama biz ngilizler de
Almanlarla uzun ve zorlu bir savatan
ktk.
Ama siz ngilizlerin fark u, dedi
Bay Lewis, artk Almanlardan pek de
nefret etmiyor gibisiniz. Oysa
Franszlara gre Almanlar Avrupadaki
uygarl yerle bir ettiler, onlara
verilecek hibir ceza yeterince kt
saylmaz. Amerikada bize biraz
mantksz bir tutum gibi grnyor bu,
ama beni esas artan ey, nasl oluyor
da siz ngilizler Franszlarn bu
grn paylamyorsunuz? Ne de olsa,
sizin de belirttiiniz gibi, o savata
ngilizler de ok ey yitirdi.
Skntl bir sessizlikten sonra Sir
David, biraz tereddtle yle dedi:
Biz ngilizler byle eylere
Franszlardan daha farkl bakarz
genelde, Bay Lewis.
Ah, bir tr miza farkll yani.
Bunu sylerken Bay Lewisin
glmsemesi biraz daha yayld sanki.
Kafasnda pek ok ey aydnlanm gibi
kendi kendine ban sallad, purosundan
bir nefes ekti. Sonradan olup bitenleri
bildiim iin hafzam beni kandryor
olabilir tabii, ama bu grnte sevimli
Amerikal beyefendide tuhaf bir eyler,
belki de ikiyzlce bir eyler olduunu
ilk kez o an sezdiime inanyorum. Ama
benim kukularm o anda uyandysa bile,
Lord Darlington bunlar paylamyordu
besbelli, nk o bir iki saniyelik
skntl sessizlikten sonra lord hazretleri
bir karara varm gibi sz ald:
Bay Lewis, dedi, ak konuaym.
ngilterede oumuz Franszlarn u
anki tutumunu namert buluyoruz. Siz
bunu miza farkll olarak
adlandrabilirsiniz pekl, ama ben ok
daha te bir eylerden sz ettiimizi
dnyorum. Bir anlamazlk bir kere
zmlendi mi, dmandan bylesine
nefret etmeye devam etmek yakkszdr.
Bir adam dize getirdinizse, i orada
bitmelidir. Onu bir de tekmelemeye
kalkmazsnz. Bize gre Franszlarn
tavr gitgide barbarlayor.
Bu szler Bay Lewisi honut etmi
gibiydi. Katldn belirten bir eyler
mrldand, masann zerinde asl
kalm youn puro duman arasndan ev
sahiplerine honutlukla glmsedi.
Ertesi sabah, birka konuumuz daha
beklenenden erken terif etti:
Almanyadan iki hanmefendi her ne
kadar birbirlerinden ok farkl
evrelerden geliyor olsalar da birlikte
yolculuk etmilerdi; yanlarnda oda
hizmetileri, uaklar ve bir sr
sandk... Derken leden sonra, bir
talyan beyefendi geldi, oda ua,
sekreteri, bir uzman ve iki korumayla.
Bu beyefendi acaba nasl bir yere
geldiini sanyordu, hi bilmiyorum,
ama bu iki iri yar, sessiz sedasz
adamn, talyan beyefendi evin iinde
nereye giderse gitsin ondan birka adm
tede durup kukulu baklarla etraf
gzleyilerini izlemek olduka tuhaft.
Bu arada, sonraki gnlerde anlald
zere, bu korumalarn alma dzenleri
birinden birinin allmadk saatlerde
yukar kp uyumasn gerektiriyordu,
bylece en azndan biri btn gece
grev banda kalabiliyordu. Bunu
rendiimde Bayan Kenton haberdar
etmeye altm, ama benimle konumay
bir kez daha geri evirdi; ben de ileri
olabildiince abuk halletmek iin bir
not yazp oda kapsnn altndan atmak
zorunda kaldm.
Ertesi gn, pek ok konuk daha
geldi. Toplantnn balamasna daha iki
gn olmasna karn, Darlington
Maliknesi, odalarda oturup konuan ya
da holde, koridorlarda, sahanlklarda
resimleri, eyalar inceleyerek besbelli
amaszca dikilip duran, eit eit
ulustan insanla dolmutu. Konuklar
birbirlerine saygda kusur etmiyorlard;
buna karlk bu aamada, gvensizliin
byk oranda ar bast gergin bir
hava egemendi sanki. Bu huzursuzluun
doal yansmas olarak da konuk oda
uaklar ve uaklar birbirlerine aka
souk davranyorlard; benim yanmda
alanlar da onlarla fazlaca zaman
harcayamayacak kadar megul olmaktan
honutlard.
te bu sralarda, ekip evirmem
gereken pek ok eyle uratm bir
anda, camdan dar gz attmda, gen
Bay Cardinaln temiz hava almaya
baheye ktn grdm. Her zamanki
gibi evrak antasna yapm bir halde,
avluyu evreleyen yolda dalgn dalgn
geziniyordu. Kukusuz hemen gen
beyefendiyle ilgili zel grevimi
anmsadm ve genel olarak doann,
zellikle de konuya rnek
oluturabilecek kazlarn yer ald o ak
hava sahnesinin, iletmem gereken eyler
iin hi de uygunsuz bir ortam
saylmayaca geldi aklma. Ayrca
abucak dar kp yolun kysndaki
byk aelyann ardna gizlenirsem, ok
gemeden Bay Cardinaln yanmdan
geeceini de kestirebiliyordum.
Bylece ortaya kp gerekenleri ona
aklayabilecektim. Dorusu taktiklerin
en inceliklisi denemezdi buna, ama bu
zel grev, kendi iinde nemli olsa
bile, o anda benim iin ok da ncelikli
deildi kukusuz.
Aalarn dallar ve toprak hafif bir
krayla kaplyd, yine de baharn
balangc iin lk bir gnd. imenlii
hzla getim, aelyann arkasnda
durdum, ok gemeden Bay Cardinaln
yaklatn duydum. Ama ne yazk ki
ortaya k zamanlamamda kk bir
hata yapmm: Bay Cardinal hl makul
bir uzaklktayken ortaya kmak
niyetindeydim, bylece beni grmek iin
zaman olacak, kameriyeye ya da belki
bahvan kulbesine doru gittiimi
sanacakt. O zaman da onu o anda
grm gibi davranabilir, nceden
hazrland anlalmayan bir konumaya
giriebilirdim. Ancak ortaya kmakta
biraz ge kaldm ve ne yazk ki
delikanly rkttm; evrak antasn
hemen benden uzaa karp iki eliyle
skca gsne bastrd.
ok zr dilerim, efendim.
Hay aksi, Stevens, dm patlattn.
Bir ey oldu sandm.
ok zr dilerim, efendim. Ama
size iletmem gereken bir ey var.
Hay aksi, gerekten arttn beni.
Dorudan konuya geleyim, efendim.
Bizden pek de uzakta olmayan u kazlar
gryorsunuz.
Kazlar m? akn akn
evresine baknd. Ah, evet. Doru, kaz
bunlar.
iekler ve allar da. Bu onlar
btn grkemleriyle grmek iin yln en
uygun mevsimi deil aslnda, ama takdir
edersiniz ki efendim, baharn geliiyle
birlikte buralarda bir deiim greceiz;
ok zel bir deiim.
Evet. Bahelerin gzelliklerinin
doruunda olmadklar kesin. Ama
dorusunu istersen Stevens, doann
grkemine pek dikkat etmiyordum u
anda. Her ey olduka kayg verici. u
Msy Dupont, bundan daha kt bir ruh
halinde gelemezdi. En son istediimiz
eydi bu.
 Msy Dupont buraya, eve mi geldi
efendim?
Yarm saat kadar nce. ok
huysuz...
zr dilerim efendim. Hemen gidip
kendisiyle ilgilenmem gerek.
Elbette, Stevens. Benimle
konumak iin dar kman byk
incelik.
Ltfen balayn beni efendim.
Ama u sizin deyiminizle doann
grkemi konusunda syleyecek bir iki
szm daha var. Dinleme ltfunda
bulunursanz mteekkir olurum. Ama
galiba baka bir zamana ertelemek
zorundaym.
Drt gzle bekleyeceim, Stevens.
Aslnda ben daha ok balkymdr.
Balklarla, tatl ve tuzlu suyla ilgili her
eyi bilirim.
Gelecek konumamza btn
canllar konu olacak efendim. imdi
izninizi istemem gerek. Msy
Dupontun geldiinden haberim yoktu.
Hemen eve kotum, kapda uakla
karlatm: Her yerde sizi aryorduk,
efendim. Fransz beyefendi terif
ettiler.
Msy Dupont krl sakall, monokl
takan, uzun boylu, zarif bir beyefendiydi.
Avrupal beylerin tatillerde giydikleri
trden giysilerle gelmiti, zaten
konukluu boyunca Darlington
Maliknesine salt elence ve ahbaplk
iin geldii grnmn zenle
koruyacakt. Ama o ilk gn, Bay
Cardinaln da belirttii gibi, Msy
Dupontun keyfi hi de yerinde deildi.
ngiltereye ayak bast andan itibaren
cann skan onca eyin neler olduunu
imdi anmsamyorum; ama en nemlisi,
Londra evresinde grlecek yerleri
gezerken ayaklarnda yaralar almt,
bu yaralarn iltihap kapmasndan
korkuyordu. Onun oda uan Bayan
Kentona yolladm, ama Msy Dupont
yine de birka saatte bir parmaklarn
klatp, Bauak! Biraz daha sarg bezi
istiyorum, deyip duruyordu.
Bay Lewisi grnce keyfi biraz
yerine gelir gibi oldu. Amerikal
senatrle birbirlerini eski i arkadalar
gibi selamladlar ve gnn geri
kalannda, herkesin iinde ortak
anlarndan bahsedip gltler srekli.
Bay Lewisin Msy Dupontla
neredeyse srekli birlikte olmasnn,
grmeler balamadan nce bu
ayrcalkl beyefendiyle yakn bir iliki
kurmaya doal olarak can atan Lord
Darlington iin ciddi bir rahatszlk
dourduu grlyordu. Lord hazretleri
zel olarak konumak zere Msy
Dupontu ne zaman bir keye ekmeye
alsa, Bay Lewis, Balayn beyler,
ama beni pek artan bir ey var,
gibilerinden szlerle glmseyerek
yanlarna sokuluyordu. Lord hazretleri
de, her seferinde, Amerikal
beyefendinin en akrak fkralarndan
birkan daha dinlemek zorunda
kalyordu. Bay Lewis dnda teki
konuklar, belki kendisinden biraz
sakndklar iin, belki de bir husumetten
tr Msy Dupontdan uzak
duruyorlard. Bu temkinli havada bile
gze arpan ve gelecek gnlerin
anahtarn yle ya da byle elinde tutan
kiinin Msy Dupont olduu duygusunu
daha da pekitiren bir durumdu bu.

Toplant, 1923 Martnn son

haftasnda yamurlu bir sabah, biraz
uygunsuz bir dekor olan konuk odasnda
balad; katlanlarn pek ou gizli
kaydyla geldiklerinden, toplant iin bu
oda seilmiti. Bence, d grnteki
gayriresmilik aslnda gln boyutlara
vardrlmt. Daha ok diil bir hava
tayan bu odann, drd bir
kanepeye sm, hain yzl, koyu
renk takm elbiseli bir sr beyefendiyle
tklm tklm dolduunu grmek yeterince
garipti zaten; ama kimileri grnm
korumada ylesine kararlyd ki, sanki
sradan bir arkada
toplantsndaymasna kucanda
gazete ve dergileri ak tutacak kadar
ileri gitmiti.
O ilk sabah boyunca durmadan bir
ieri, bir dar girip kmak zorunda
kaldm, bu yzden de olan biteni batan
sona izleyemedim. Ama Lord
Darlingtonn konuklara, Ho geldiniz,
diyerek tartmalar resmen balattn,
daha sonra Almanyada kendi gzleriyle
tank olduu skntlar vurgulayarak
Versailles Antlamasnn eitli
koullarnn hafifletilmesini zorunlu
klan bir ahlaki gerekeyi ana hatlaryla
aklamaya giritiini anmsyorum.
Lord hazretlerinin bu duygular daha
nce birok kez dile getirdiini
duymutum kukusuz, ama bu grkemli
ortamda konuurken tad inan o
kadar glyd ki ben bile elimde
olmadan yeniden etkilendim. Ardndan
Sir David Cardinal ald sz;
konumasnn ounu kardysam da
znde ok daha teknik gibiydi, benim
aklmn erecei bir ey deildi dorusu.
Ama bu konumann da ana dncesi
lord hazretlerininkine yakn saylrd. Sir
David Cardinal szlerini Alman
tazminat demelerinin dondurulmas ve
Fransz birliklerinin Ruhr blgesinden
ekilmesi yolunda bir aryla noktalad.
Derken Alman kontes konumaya
balad, ama bu noktada
anmsayamadm bir nedenden tr
konuk odasndan uzun bir sre iin
ayrlmak zorunda kaldm. Yeniden ieri
girdiimdeyse konuklar ortak bir
tartmaya girimilerdi; ticaretle ve faiz
oranlaryla ilgili pek ok terim
kullanldndan konumalar
anlayabilmem mmkn deildi.
Gzleyebildiim kadaryla Msy
Dupont tartmalara katlmyordu. Ar
ciddi ifadesine bakarak dikkatle
sylenenleri mi dinliyor, yoksa derin
dncelere mi dalm, anlamak gt.
Bir ara, Alman beyefendilerinden birinin
konumasnn ortasnda odadan kmam
gerektiinde Msy Dupont birden
ayaa kalkt, benim ardmdan dar
kt.
Bauak, dedi hole varnca,
ayamdaki sarg bezlerini
deitirtebilir miyim? O kadar rahatsz
ediyorlar ki, bu beyleri g bela
dinleyebiliyorum.
Anmsadma gre yardm iin
Bayan Kentona ricada bulunmu pek
tabii ki bir haberci araclyla ve
hastabakcsn bekleyen Msy
Dupontu bilardo odasnda yalnz
brakarak dar kmtm ki endieli
bir yzle merdivenlerden aceleyle inen
bir uak, babamn fenalatn bildirdi.
Yukar frladm, sahanla varp
keyi dndmde garip bir grntyle
karlatm. Koridorun sonunda, o srada
kl rengi bir n ieri dolduu,
yamur damlalaryla kapl byk
pencerenin nndeydi babam; gvdesi
dinsel bir trendeymiesine donmu
kalmt. Bir dizinin zerine kmt,
ba ne eikti, nnde duran ve her
nedense inat bir duraanla gmlm
olan servis masasn itiyor gibiydi. Az
tede iki oda hizmetisi durmu, onun
abalarn biraz korku, biraz da saygyla
izliyorlard. Babamn yanna gittim,
servis masasnn kysna yapm
ellerini aarak onu halnn zerine
yatrdm. Gzleri kapalyd, yz kl
gibiydi, alnnda boncuk boncuk ter
birikmiti. Bakalar da yardma
arld, tekerlekli iskemle tam
zamannda getirildi ve babam odasna
tand.
Yatana yatrlnca, bundan sonra ne
yapmam gerektii konusunda
kararszla dtm; babam byle bir
durumda brakp gitmek pek ho
kamasa da yitirecek bir anm bile
yoktu. Kararsz bir halde kap aznda
dikilip dururken Bayan Kenton yanmda
beliriverdi. Bay Stevens, u an bo
zamanm sizden biraz fazla saylr,
dedi. Dilerseniz babanzla
ilgilenebilirim. Doktor Meredithi
buraya arr, nemli bir ey sylerse
size bildiririm.
Teekkr ederim Bayan Kenton,
deyip odadan ktm.
Konuk odasna dndmde bir
rahip, Berlindeki ocuklarn ektikleri
skntlardan sz ediyordu. Konuklarn
fincanlarna yeniden ay kahve doldurma
iine dalp gittim. Beylerden birkann
alkoll iki itiini, bir ikisinin de
hanmefendilerin varlna karn puro
imeye baladn fark ettim.
Anmsadm kadaryla, elimde bo bir
demlikle konuk odasndan kyordum ki
Bayan Kenton beni durdurdu ve, Bay
Stevens, Doktor Meredith gidiyor, dedi.
O bunu sylerken, doktorun holde
yamurluuyla apkasn giydiini
grdm, elimde demlikle yanna gittim.
Doktor honutsuz bir ifadeyle bakt
yzme. Baban hi iyi deil, dedi.
Durumu ktlerse hemen bana haber
verin.
 Peki efendim. Sa olun efendim.
Baban ka yanda Stevens?
Yetmi iki efendim.
Doktor Meredith biraz dnd,
sonra yeniden, Durumu ktlerse hemen
bana haber verin, dedi.
Doktora yeniden teekkr edip onu
kapya kadar geirdim.

Bay Lewis ile Msy Dupont

arasndaki konumaya kulak misafiri
oluum ayn akam, yemekten ksa sre
ncesine rastlyor. u an
anmsayamadm bir nedenle Msy
Dupontun odasna kmtm, kapya
vurmak zereydim, ama nce, her zaman
yaptm gibi, kapnn nnde bir an
durdum. Belki siz, ieridekileri son
derece uygunsuz bir anda rahatsz etme
olaslna kar bu kk nlemi
almyorsunuzdur, ama ben bunu
alkanlk haline getirmiimdir, ou
meslek erbab arasnda yaygn bir
uygulama olduunu da syleyebilirim.
Yani bu harekette hibir kt niyet yoktu,
ayrca o akam duyduum kadarna kulak
misafiri olmak niyetinde de deildim.
Ama olaylarn byle geliecei varm.
Msy Dupontun kapsna kulak
verdiimde Bay Lewisin sesini
duyuverdim; ilk anda duyduklarm
szc szcne anmsayamasam da,
bende asl kuku uyandran eyin
beyefendinin ses tonu olduunu
syleyebilirim. Amerikal konuumuzun,
kendisi bu eve ayak bastndan beri pek
ok kiiyi byleyen o cana yakn,
yumuak sesini dinliyordum yine, ama bu
kez sesinde bir eyler gizli gibiydi. Onun
Msy Dupontun odasnda bulunmas,
byk olaslkla bu pek nemli kiiyle
konuuyor olmas bir yana, esas bu
gariplii kavraynca elim havada kald,
kapya vurmadan dinlemeyi srdrdm.
Darlington Maliknesinin yatak
odas kaplar olduka kalndr, bu
yzden konumalarn tmn duymam
olanakszd. Kulak misafiri olduklarm
noktas noktasna anmsamak da benim
iin ok g imdi. Ayn akamn
ilerleyen saatlerinde lord hazretlerine bu
konuda rapor verirken de her eyi
aktaramamtm. Bununla birlikte
duyduklarm, odann iinde olup
bitenlerle ilgili olduka berrak bir fikir
edinmeme yetip de artmt. Amerikal
beyefendi, Lord Darlingtonn ve
toplantya katlan teki kiilerin Msy
Dupontu parmaklarnda oynattklarn
ileri sryordu; onun yokluunda nemli
maddelerin tartlabilmesi iin Msy
Dupontun bile bile ge davet edildiini,
eve geliinden sonra bile lord
hazretlerinin Msy Dupontu
armakszn en nemli temsilcilerle
kk, zel tartmalar yaptn...
Derken Bay Lewis, Darlington
Maliknesindeki konukluunun ilk
akamnda lord hazretleriyle
arkadalarnn yemekte syledii
birtakm szleri aktarmaya balad.
Dorusunu isterseniz, efendim,
dediini duyuyordum Bay Lewisin,
yurttalarnza kar benimsedikleri
tutum beni dehete drd. Barbar,
namert gibi szler kullandlar. Aslnda
aradan birka saat gemeden gnlme
not aldm bunlar.
Msy Dupont, benim duyamadm
ksa bir eyler syledi. Bay Lewis
konumasn srdrd: Efendim,
dehete dmtm. Daha birka yl
nce omuz omuza arptnz bir
mttefik iin kullanlacak szler midir
bunlar?
Btn duyduklarmdan sonra kapy
alp almadm tam olarak
anmsamyorum bugn; sylenen szlerin
ne kadar rktc olduu dnlrse,
herhalde ekip gitmenin en iyisi
olacana karar vermiimdir. Her
halkrda, kapnn nnde uzun sre
oyalanmadm; bir sre sonra lord
hazretlerine de aklamak zorunda
kalacam gibi. Msy Dupontun Bay
Lewisin szlerine nasl tepki verdiini
duyamayacak kadar az kaldm orada.
Konuk odasndaki grmeler, ertesi
gn yeni bir younlua ulam gibiydi;
le yemeine doruysa tartmalar epey
kzmt. Grdm kadaryla,
sulayc bir havada ve gitgide artan bir
cretle sarf edilen szler, oturduu
koltukta sakaln kartrp duran ve pek
az konuan Msy Duponta
yneliyordu. Grmelere her ara
veriliinde Bay Lewisin Msy
Dupontu rahata konuabilecekleri bir
keye ektiini gryordum, lord
hazretleri de kaygyla izliyordu bunu
kukusuz. Bir ara, le yemeinden az
sonra, kitapla alan kapnn hemen
nnde biraz kaamak bir biimde
konuan bu iki beyefendiyle
karlatm anmsyorum; benim
yaklamam zerine tartmalarn
kestikleri aka anlalyordu.
Bu arada babamn durumunda hibir
deiiklik yoktu. Anladm kadaryla
ounlukla uykudayd; o ufak at kat
odasna kmak iin zaman
yaratabildiim her seferinde onu uyur
bulmutum. Bu yzden, hastalnn
tekrarndan sonraki ikinci geceye kadar
kendisiyle konuamadm.
O gece odaya girdiimde de
uyuyordu babam. Ama Bayan Kentonn
hastann banda nbeti brakt oda
hizmetisi beni grr grmez ayaa
kalkt, babam omzundan sarsmaya
balad.
Sersem kz! diye bardm. Ne
yaptn sanyorsun sen?
Bay Stevens, siz gelirseniz
kendisini uyandrmam istedi efendim.
Brak uyusun. Onu hasta eden
yorgunluk zaten.
Uyandrmam gerektiini syledi
efendim, diyerek babam yeniden sarst.
Babam gzlerini at, ban yastn
zerinde biraz evirip bana bakt.
Umarm kendinizi daha iyi
hissediyorsunuzdur, dedim.
Bir sre daha bana bakp, sonra
sordu: Aada her ey yolunda m?
Durum biraz nazik. Saat alty henz
geti, u anda mutfaktaki havann nasl
olduunu kolayca kestirebilirsiniz.
Babamn yznden bir sabrszlk
ifadesi gelip geti. yi de, her ey
yolunda m? diye sordu yeniden.
Evet, iiniz rahat olsun. Kendinizi
daha iyi hissetmenize sevindim.
Kollarn ar ar yorgann altndan
kard, yorgun yorgun ellerine bakt.
ylece kald bir sre.
yi olduunuza sevindim, dedim
yeniden. Artk gitsem iyi olacak.
Dediim gibi, durum biraz nazik.
Babam ellerine bakmay biraz daha
srdrd. Sonra hafif bir sesle yle
dedi: Sana iyi bir baba olmuumdur
umarm.
Hafife glp, yiletiinize ok
sevindim, dedim.
Seninle gurur duyuyorum. yi bir
oulsun. Sana iyi bir baba olmuumdur
umarm. Galiba olamadm ama.
Ne yazk ki u anda aada ok
megulz, ama yarn sabah yine
konuabiliriz.
Hl ellerine bakyor, sanki onlardan
biraz rahatszlk duyuyordu.
yiletiinize ok sevindim, dedim
yeniden ve odadan ktm.

Aa inerken mutfakta kyametin

kopmak zere olduunu, btn alanlar
arasnda son derece gergin bir hava
estiini grdm. Ama yaklak bir saat
sonra, akam yemei sunulduu srada,
ekibimin ustaca bir soukkanllk ve tam
bir yetkinlik sergilediini anmsyorum
kvanla.
O grkemli ziyafet salonunun tam
kapasite kullanld her olay
belleklerden silinmeyecek bir grnt
olmutur daima, o akam da durum farkl
deildi. Koyu renk takm elbiseleri
iinde yan yana dizilmi beyefendiler,
sayca latif cinsin temsilcilerinden fazla
olduklar iin salona olduka ciddi bir
grnm egemendi bu kez. te yandan,
masann stnde asl duran iki byk
avize o zamanlar hl gazla alyordu,
bylece hafif, yumuak bir k
yaylyordu odaya. Elektrie geildii
gnden beri etrafa salan o gz
kamatrc parlaklk yoktu. Toplantnn
bu ikinci ve son akam yemeinde
konuklardan pek ounun ertesi gn le
yemeinden sonra evden ayrlmas
bekleniyordu nceki gnlerde gze
arpan saknganlk byk oranda
azalmt. Yalnzca sohbet daha zgrce
ve yksek perdeden akp gitmekle
kalmyordu, gzle grnr biimde artan
bir hzda arap servisi yapyorduk.
Mesleki adan bakldnda nemli
hibir glkle karlalmadan
yrtlen yemein sonunda lord
hazretleri konuklara seslenmek zere
ayaa kalkt.
u son iki gnk tartmalarn
zaman zaman sarsc bir akszllkle
de olsa, dostluk ruhuyla ve iyiliin
egemenliini grme isteiyle
yrtlmesinden dolay orada bulunan
herkese duyduu gnl borcunu dile
getirerek balad sze. ki gn boyunca
bu evde tank olunan birlik, hi
ummad kadar salamd; ertesi sabaha
kalan kapan oturumunun da,
katlmclardan her birinin svirede
gerekleecek nemli uluslararas
toplantda benimseyecei tutumla ilgili
vermesi beklenen szler asndan
verimli geeceine inanyordu. te tam
bu sralarda lord hazretleri nceden
bunu tasarlayp tasarlamad konusunda
hibir bilgim yok merhum dostu Herr
Karl-Heinz Bremanndan sz at. Bu
biraz talihsizce bir karard, nk Lord
Darlington yreine ilemi bu konu
hakkndaki aklamay biraz uzunca tuttu.
Dorusu, kendisi doutan yetenekli bir
konumac saylmazd; dinleyici
topluluunun ilgisini yitirdiini aa
vuran btn o kk huzursuzluk sesleri
giderek ykseldi. Lord Darlington en
sonunda herkesi ayaa kalkp
Avrupada bar ve adalet onuruna
imeye davet ettii srada, bu
grltlerin dzeyi belki de tketilmi
bulunan onca arabn da etkisiyle
neredeyse grgszlk snrna gelip
dayanmt bana kalrsa.
Herkes yeniden yerine yerlemiti,
sohbet yeniden balamak zereydi ki
tahta masann zerinde sert bir tklama
duyuldu ve Msy Dupont ayaa kalkt.
Bir anda derin bir sessizlik kt odaya.
Saygdeer beyefendi gzlerini
neredeyse hain bir bakla konuklarn
zerinde gezdirdi. Sonra, Umarm,
dedi, aslnda burada bulunan bir
bakasna den bir grevi
stlenmiyorumdur, ama hi kimsenin
saygdeer ve nazik ev sahibimiz Lord
Darlingtonn onuruna kadeh kaldrmay
nerdiini duymadm. Odada bir
onaylama mrlts doland. Msy
Dupont szlerini srdrd. Geen
gnler boyunca bu evde kayda deer pek
ok ey sylendi. Pek ok nemli ey.
Sustu, odada t kmyordu artk.
lkemin d siyasetini, diye
srdrd, eletiren ki ok ar bir
szck deildir bu, st kapal ya da
aktan aa eletiren birok ey
sylendi. Yine sustu, ok sert bir ifade
vard yznde. fkeli olduu bile
dnlebilirdi. u iki gn ierisinde,
Avrupadaki karmak durum zerine
titizlikle hazrlanm pek ok zekice
zmleme dinledik. Dorusu hibiri
Fransann komusuna kar benimsedii
tutumun nedenlerini tam anlamyla
kavram deildi. Parman havaya
kaldrd. Ancak byle bir tartmaya
girmek iin uygun bir zaman deil.
Aslnda, u iki gn boyunca bu tr
tartmalara girmekten zellikle
kandm, nk buraya gelmekteki asl
amacm dinlemekti. imdi izninizle unu
syleyeyim, burada duyduum belli
birtakm savlar beni olduka etkiledi.
Ama ne ynde etkiledi, diye
sorabilirsiniz. Msy Dupont bir soluk
daha ald, baklar, kendisine aklp
kalm yzler zerinde yava yava
gezindi. Sonunda yle dedi: Baylar
ve bayanlar, zr dilerim bu konuda
ok dndm, imdi size unu itenlikle
sylemek istiyorum, u anda Avrupada
gerekten neler olup bittii konusunda
burada bulunanlarn pek ouyla
aramdaki yorum farkllklarnn
giderilememesine karn, bu evde ortaya
konan temel noktalarda ikna oldum
beyler, bu zmlerin hem adil hem de
uygulanabilir olduklarna gnlden
inandm. Masadakiler arasnda sanki
hem rahatlama hem de zafer ieren bir
mrlt dolat, ama bu kez Msy
Dupont sesini hafife ykseltti,
grlty bastrarak devam etti:
Burada sylenen pek ok eyin
nda, lkemin gtt siyasette
nemli birtakm deiiklikler
yaplmasn salamak iin
abalayacam, sizlere bu gvenceyi
vermekten mutluluk duyuyorum. Ayrca
bunu svirede gerekleecek
toplantdan epey nce yapmay
hedefliyorum.
Hafiften alklar balad, lord
hazretlerinin Sir Davidle baktn
grdm. Msy Dupont elini kaldrd,
fakat bunu alk kabul etmek iin mi,
durdurmak iin mi yapt belli deildi.
Ama ev sahibimiz Lord
Darlingtona teekkr etmeden nce,
iimde kalmasn istemediim ufak bir
ey var. Yemek masasnda i dkmenin
grg kurallarna ters dtn
syleyebilirsiniz belki. Herkes iten
kahkahalarla gld buna. Ama ben bu
konularda akszllkten yanaym. Bizi
burada bir araya getiren, u anki birliin
ve iyi niyet ruhunun domasn olas
klan Lord Darlingtona duyduumuz
gnl borcunu resmen ve aka dile
getirmek nasl gerekliyse, buraya ev
sahibinin konukseverliini ktye
kullanmaya, btn enerjisini
honutsuzluk ve kuku tohumlar ekmeye
alarak harcamaya gelmi herkesi
aka knamak da ayn lde
gereklidir. Bu tr kiiler salt ahlaki
adan tiksindirici olmakla kalmazlar,
gnmz koullarnda son derece
tehlikelidirler de. Sustu, odada yine
derin bir sessizlik vard. Msy Dupont,
sakin ve ll bir sesle srdrd
szlerini. Bay Lewisle ilgili tek sorum
u: Bu iren tutumu, u anki Amerikan
ynetiminin grlerini ne dereceye
kadar temsil ediyor? Bayanlar, baylar,
yant iin bir tahminde bulunmama izin
verin, nk geen gnler boyunca onca
dzenbazlk yapabilmi birinin drst
bir yant vereceine gvenmemek
gerekir. Bu yzden ben de kendi fikrimi
syleyeceim. Amerikallar, Almanlarn
bize dedikleri tazminatlarn
dondurulmas durumunda bizim
kendilerine olan borlarmz
deyemeyeceimizden kayg duyuyorlar
kukusuz. Ama u son alt ay boyunca bu
konuyu Amerikadaki pek ok st dzey
yetkiliyle grme frsatna sahip oldum.
Bence o lkedeki dnce tarz, burada
bulunan vatandalarnn sergilediinden
ok daha uzak grl. Avrupann
gelecekteki saadeti konusunda kayg
duyan herkes, Bay Lewisin sznn
artk nasl desek eskisi kadar geerli
olmadn bilerek avunabilir. Bu tr
eyleri byle ak ak dile getirdiim
iin beni haksz yere acmasz
bulacaksnz belki. Ama iin dorusu,
bayanlar, baylar, insafl bile
davranyorum. Gryorsunuz, bu
beyefendinin bana syledii eyleri
aktarmaktan kanyorum; hepiniz
hakknda sylediklerini. Hem de
kstahl ve kabalyla insan ikna
etmesi g, pek beceriksizce bir
teknikle. Bu kadar sulama yeter.
Teekkr etmenin zaman geldi.
Bayanlar, baylar, siz de ltfen benimle
birlikte kadehlerinizi Lord Darlingtona
kaldrn.
Msy Dupont, konumas sresince
Bay Lewisin bulunduu yne bir kez
olsun bakmamt. tekiler de lord
hazretleri onuruna kadeh kaldrp
yerlerine oturduktan sonra Amerikal
beyefendiye doru bakmamak iin zel
bir aba gsterir gibiydiler. Bir an
huzursuz bir sessizlik hkm srd,
derken Bay Lewis ayaa kalkt. Her
zamanki gibi tatl tatl glmsyordu.
Evet, herkes sylev verdiine gre
ben de pekl sram kullanabilirim,
dedi; fazlaca itii sesinden hemen belli
oluyordu. Fransz dostumuzun
samalklarna kar syleyecek bir
eyim yok. Bu tr szleri dikkate almam.
nsanlar sk sk bana amur atmaya
alrlar, ama unu belirteyim beyler,
pek az baarr bunu. Bir an sustu,
szn nasl srdrmesi gerektiini
bilmiyor gibi duralad. Sonra yine
glmsedi, Dediim gibi, diye devam
etti, Fransz dostumuzla zaman
yitirmeyeceim. Ama galiba benim de
syleyecek bir eylerim var. Artk
hepimiz kalbimizi atmza gre, ben
de ak ak konuacam. Siz beyler,
balayn beni, ama siz bir avu saf
hayalciden ibaretsiniz. Dnyay
etkileyen byk olaylara burnunuzu
sokmakta diretmeseniz pekl sevimli
bile saylabilirsiniz. u iyi ev
sahibimize bakalm bir. Nedir o? Bir
beyefendi. nanyorum ki hibiriniz buna
kar kmaya kalkmazsnz. Klasik bir
ngiliz beyefendisi. Nazik, drst, iyi
niyetli. Ama ite, lord hazretleri yine de
bir amatrdr. Sustu, evresindekilere
bakt. Bir amatrdr ve uluslararas
konular bugn artk amatr
beyefendilere gre deildir. Burada,
Avrupada sizler bunu ne kadar abuk
anlarsanz o kadar iyi olacak. Siz, nazik,
iyi niyetli beyefendiler, sorarm size,
evrenize hi baktnz m, dnyann nasl
bir yer haline geldii konusunda bir
fikriniz var m? Soylu igdlerinize
gre hareket edebildiiniz gnler
gerilerde kald artk. Yalnz u var
kukusuz: Siz Avrupallar bunun farknda
deil gibisiniz. u iyi ev sahibimiz gibi
beyefendiler anlamadklar konulara
burunlarn sokmann stlerine vazife
olduuna inanyorlar hl. ki gndr
burada o kadar sama sapan eyler
sylendi ki. yi niyetle, safa sylenmi
zrva laflar. Siz Avrupallarn ilerinizi
yrtecek profesyonellere
gereksiniminiz var. Bunun farkna
abucak varmazsanz sonunuz felaket
olur. erefe beyler. Kadeh kaldrmama
izin verin. Profesyonellie.
Herkes afallamt, odaya derin bir
sessizlik kt, kimse yerinden
kprdamyordu. Bay Lewis omuz silkti,
bardan masadakilere doru kaldrd,
iti ve sandalyesine kt. Hemen ayn
anda da Lord Darlington ayaa frlad.
Mutlu ve muzaffer bir vesile olarak
grp tadn karmay hepimizin hak
ettii bu son gecemizde, dedi, bir
kavgaya girimeyi hi istemem. Ama
grlerinize duyduum saygdan tr
Bay Lewis, sylediklerinizin,
sokaklarda sylev eken bir delinin
tuhaf szleriymi gibi bir kenara
atlmamas gerektiine inanyorum.
ncelikle unu belirteyim, amatrlk
diye tanmladnz ey efendim, bence
burada oumuzun hl onur demeyi
yeledii eydir.
Bu szler, yksek perdeden
mrltlarla onayland, pek ok bravo
ve biraz da alk ald.
 Dahas efendim, diye srdrd
lord hazretleri, sizin profesyonellikle
ne demek istediinizi de gayet iyi
anladm sanyorum. Grne gre,
insann ilerini yalanla, dalavereyle
yrtmesi demek bu. nceliklerinizi,
dnyaya iyiliin ve adaletin egemen
olduunu grme isteinden ok,
agzllk ve kiisel kara gre
belirlemek demek. Sizin sz ettiiniz
profesyonellik buysa efendim, bu
benim pek umurumda deil, byle bir
eyi elde etmeyi de hi mi hi istemem.
Bu, o ana kadarki en iten
onaylamayla karland, ardndan da
scak, kesintisiz alklar geldi. Bay
Lewisin elindeki arap kadehine
glmsediini, ban bkknlkla
salladn grebiliyordum. Tam bu
srada uan yanmda durduunu fark
ettim: Bayan Kenton size bir ey
sylemek istiyormu, efendim, diye
fsldad. Darda, kapnn nnde
bekliyor.
Lord hazretleri szne devam etmek
zere hl ayaktayken dikkat ekmemeye
alarak dar ktm.
Bayan Kenton zgn grnyordu.
Babanzn durumu arlat, Bay
Stevens, dedi. Doktor Meredithi
ardm, ama anladm kadaryla biraz
gecikecek.
akn grnyor olmalydm ki
Bayan Kenton yle dedi: Bay Stevens,
babanzn durumu gerekten kt. Gelip
onu grseniz iyi olacak.
 Ancak bir iki dakikam var. Beyler
sigara odasna ekilmek zereler.
Anlyorum, ama hemen
gelmelisiniz, Bay Stevens, sonradan ok
piman olabilirsiniz.
Bayan Kenton arkasna dnm,
yrmeye balamt bile. Babamn at
katndaki ufak odasna kmak iin evi
boydan boya telala getik. A Bayan
Mortimer, nl hl belinde, babamn
yatann zerine eilmiti.
Ah, Bay Stevens, dedi biz ieri
girince, babanz fenalat.
Gerekten de babamn yz donuk,
krmzms bir renk almt, bir canlda
grdm hibir renge benzemiyordu.
Bayan Kentonn ardmdan usulca yle
dediini duydum: Nabz ok zayf. Bir
an babama baktm, hafife alnna
dokundum, sonra ektim elimi.
Bence, dedi Bayan Mortimer,
inme indi. ki kez grdm byle bir
eyi, galiba inme indi. Bunu syleyip
alamaya balad. zerinden ar bir
ya ve kzartma kokusu ykseldiini fark
ettim. Dndm, Bayan Kentona yle
dedim:
ok zc bir durum. Yine de artk
aa dnmem gerek.
Anlyorum Bay Stevens, doktor
geldiinde size haber veririm. Ya da
herhangi bir deiiklik olursa.
Sa olun, Bayan Kenton.
Hemen aa indim, beyler sigara
odasna geiyorlard, tam zamannda
yetimitim. Uaklar beni grnce
rahatlam gibiydiler, hemen yerlerine
gemeleri iin iaret ettim.
Ben ayrldktan sonra ziyafet
salonunda neler olup bittiyse, konuklar
arasnda artk scak bir kutlama havas
esiyordu. Beyefendilerin kk
topluluklar halinde bir arada durduklar,
gldkleri, birbirlerinin omuzlarna
vurduklar grlyordu. rendiim
kadaryla Bay Lewis oktan odasna
ekilmiti. Tepsimde bir ie portoyla
konuklar arasndan yolumu amaya
alyordum. Tam birinin bardan
dolduruyordum ki arkamdan bir ses,
Ee, Stevens, balkla meraklym
diyordunuz, dedi.
Ardma dndmde gen Bay
Cardinaln mutlu mutlu ldayan
yzn grdm. Ben de ona
glmsedim: Balklk m efendim?
ocukken bir kabn iinde bir sr
tropik balk beslerdim. Ufak bir
akvaryum saylrd. Baksana Stevens,
sen iyi misin?
Yine glmsedim. Olduka iyiyim,
sa olun, efendim.
Hakkn var Stevens, buraya baharda
yine gelmeli. Darlington Maliknesi o
zaman pek gzel olur herhalde. Son
geliimde galiba yine kt. Stevens, iyi
olduuna emin misin sen?
ok iyiyim, sa olun, efendim.
Rahatsz msn biraz?
Pek saylmaz, efendim. zninizle
ltfen.
teki konuklara porto sunmak iin
odada dolamaya baladm. Ardmda
gl bir kahkaha patlad, Belikal
rahibin, Bu gerekten kfirlik!
Kesinlikle kfirlik! diye bardn,
sonra da yine kendi kendine gldn
duydum. Dirseime bir ey dokunduunu
hissedip ardma dndmde Lord
Darlingtonla yz yze geldim.
Stevens, iyi misin?
Evet, efendim. ok iyiyim.
Alyor gibisin.
Gldm, bir mendil kararak
yzm abucak sildim. ok zr
dilerim efendim. Yorucu bir gnn
gerilimi yalnzca.
Evet, zor iti gerekten.
Biri lord hazretlerine seslendi, o da
yantlamak zere arkasn dnd.
Yeniden odada dolamaya koyulacaktm
ki ak kapnn nnde duran Bayan
Kentonn beni yanna ardn
grdm. Kalabaln iinde kapya
doru ilerlemeye alrken, Msy
Dupont beni kolumdan yakalad.
Bauak, dedi, bana yeni sarg
bezi bulabilir misin? Ayaklarm
dayanlr gibi deil.
Elbette, efendim.
Kalabal yararken Msy
Dupontun beni izlediini fark ettim.
Ardma dndm, Gerekli malzemeyi
bulur bulmaz gelip size haber veririm,
efendim, dedim.
Ltfen abuk ol, bauak. Canm
ok yanyor.
Pekl, efendim. zninizle ltfen.
 Bayan Kenton onu ilk grdm
yerde, holde duruyordu hl. Ben dar
knca sessizce merdivenlere doru
yrd, hareketlerindeki telaszlk
artt beni. Derken dnd, Bay
Stevens, dedi, ok zgnm. Babanz
drt dakika kadar nce vefat etti.
Anlyorum.
Ellerine bakt, sonra ban kaldrd.
Bay Stevens, ok zgnm, dedi ve
ekledi: Keke syleyebileceim bir
eyler olsayd.
Hi gerek yok, Bayan Kenton.
Doktor Meredith henz gelmedi.
Bir an ban edi, boazndan bir
hkrk koptu. Ama hemen toparland,
sakin bir sesle sordu: Yukar kp onu
grecek misiniz?
 u an ok iim var, Bayan Kenton.
Belki birazdan.
O halde, Bay Stevens, gzlerini
benim kapamama izin verirsiniz.
Sa olun, Bayan Kenton, mteekkir
kalrm.
Merdivenleri trmanmaya balad,
ama seslenip durdurdum onu: Bayan
Kenton, babam hemen u anda, lm
deinde grmeye kmamakla
yakksz davrandm dnmeyin
ltfen. Babam iimin banda kalmam
isterdi, biliyorum.
Elbette, Bay Stevens.
Bana yle geliyor ki baka trl
havransam onu d krklna
uratrdm.
Anlyorum, Bay Stevens.
 Dndm, tepsimdeki porto iesiyle
sigara odasna girdim yeniden. Kk
saylabilecek bu oda, kapkara ceketler,
kr salar ve puro dumanyla kapl
gzkt gzme. Tazelenecek kadehleri
arayarak beyefendiler arasndan
kendime yol atm. O srada Msy
Dupont omzuma vurdu:
Ee, benim ile ilgilendin mi?
ok zr dilerim efendim, ama u
anda size yardmc olamayacaz.
Ne diyorsun, bauak? lkyardm
malzemeleriniz mi tkendi?
Aslnda efendim, bir doktor u anda
buraya gelmek zere.
Ah, ok gzel! Doktor ardnz
demek.
Evet efendim.
 yi, iyi.
Msy Dupont yanmdan ayrld, ben
de odann iinde birka dakika daha
dolandm. Bir ara, Alman kontes
beyefendilerin arasndan syrld, ben
daha ona hizmet etme frsatn
bulamadan tepsimdeki ieden biraz
porto almaya davrand.
Benim adma aya vglerimi
iletir misin, Stevens?
Elbette, hanmefendi. Sa olun,
efendim.
Sen ve ekibin de harikaydnz.
ok naziksiniz, sa olun,
hanmefendi.
Yemek srasnda bir an, senin bir
deil en az kii olduuna yemin
edebilirdim, Stevens, dedi ve gld.
 Ben de ksaca gldm ve, Hizmet
verebilmekten mutluluk duyarm,
hanmefendi, dedim.
Az sonra, pek de uzakta olmayan ve
hl tek bana dikilip duran gen Bay
Cardinal grdm, delikanlnn bu
topluluktan biraz ekiniyor olabilecei
geldi aklma. Her halkrda, kadehinin
bo olduunu grp ona doru yneldim.
Geldiimi grnce pek sevinmi gibiydi,
kadehini uzatt.
Bir doa olman bence takdire
deer, Stevens, dedi ben bardan
doldururken. Bahvann ilerini
denetleyecek uzman bir gzn var
olmas Lord Darlington iin byk
ans.
Anlayamadm, efendim?
 Doa, Stevens. Geen gn doann
mucizelerinden sz ediyorduk ya
seninle. Sana katlyorum, bizi
evreleyen o esiz gzelliklere
fazlasyla kaytsz kalyoruz.
Evet, efendim.
Yani, btn bu tarttklarmz.
Antlamalar, snrlar, tazminler,
igaller... Oysa Tabiat Ana kendi
bildiini okuyor. Bunu byle dnnce
gln geliyor, sence de yle deil mi?
Evet, gerekten yle, efendim.
Dnyorum da, belki her ey
daha iyi olurdu. Yce Tanr bizi ne
bileyim bitkimsi bir ey olarak
yaratsayd. Yani topraa sk sk
gmlm olarak. O zaman savalarla,
snrlarla ilgili bu samalklarn hibir
nemi olmazd.
Delikanl bunu elenceli bir dnce
sayyor gibiydi. Bir kahkaha att,
dnd, bir kez daha gld. Onun
glne ben de katldm. Beni hafife
drterek, Gznn nne getirebiliyor
musun Stevens? dedi ve yine gld.
Evet efendim, dedim glerek, pek
garip bir durum olurdu.
Ama gidip gelip haber tayacak,
ay getirecek ya da ne bileyim ite,
bunun gibi ileri yapacak senin gibi
adamlarmz olabilirdi yine de. Yoksa
nasl yrrd iler? Gznde
canlandrabiliyor musun, Stevens?
Hepimiz topraa kk salmz, ha?
Dn bir!
O anda ardmda bir uak belirdi ve,
Bayan Kenton size bir ey
syleyecekmi efendim, dedi.
Bay Cardinaldan izin isteyip kapya
yneldim. Kapnn nnde Msy
Dupontun yolumu keseceini fark ettim.
Ben yaklarken, Bauak, dedi,
doktor geldi mi?
imdi gidip bakacam efendim.
Bir dakika bile srmez.
ok szlyor.
zr dilerim, efendim. Doktor
birazdan gelir.
Bu kez ben dar karken Msy
Dupont da peimden geldi. Bayan
Kenton yine darda, holde duruyordu.
Bay Stevens, dedi, Doktor
Meredith geldi, yukarda imdi.
Ksk sesle konumutu, ama
ardmda duran Msy Dupont hemen
atld: Ah, gzel!
Ona dnp, Beni izleyin ltfen,
dedim.
Msy Dupontu bilardo odasna
gtrdm; o, deri sandalyelerden birine
oturup ayakkablarn karmaya
koyulmuken ben de atei canlandrdm.
Buras biraz souk, zr dilerim
efendim. Doktor imdi gelir.
Sa ol, bauak. yi i kardn.
Bayan Kenton hl holde bekliyordu.
Konumadan at katma trmandk.
Babamn odasna km olan Doktor
Meredith birtakm notlar alyor, Bayan
Mortimer da ac ac alyordu. nl
hl zerindeydi, belli ki gzyalarn
silmek iin kullanyordu; bu yzden yz
gz leke iinde kalmt, is yznden,
tpk Arap dady oynamak iin yzn
boyam bir oyuncu gibi grnyordu.
Odann lm kokacan sanyordum,
ama Bayan Mortimer, daha dorusu onun
nl yznden kzartma kokusu ar
basyordu.
Doktor Meredith ayaa kalkt,
Ban sa olsun, Stevens, dedi. Ar
bir inme inmi. ini biraz rahatlatacaksa
unu syleyeyim, fazla ac ekmemitir.
Onu kurtarmak iin yapabilecein hibir
ey yoktu.
Sa olun, efendim.
Artk gitmem gerek. Gerekli
ilemlerle ilgilenirsin, deil mi?
Evet efendim. Yalnz, kusura
bakmayn, aada ilgilenmeniz gereken
pek saygdeer bir beyefendi var.
Acil mi?
Kendisini mutlaka grmenizi istedi,
efendim.
Doktor Meredithi alt kata indirdim,
bilardo odasna kadar kendisine elik
ettim, sonra da, biraz ncesinden farkl
olarak, artk daha da canl ve neeli bir
havann estii sigara odasna dndm
aceleyle.

***

Bay Marshall ya da Bay Lane gibi

bizim kuan byk bauaklarnn
yannda yer alacak deerde olduumu
ileri srmek bana dmez kukusuz; ama
belki de fazladan bir cmertlikle tam da
bunu ileri srmeye eilimli kiilerin var
olduunu belirtilmeliyim. unu aka
syleyeyim, 1923 ylndaki toplantnn,
zellikle de o son gecenin, meslek
yaammda bir dnm noktas
oluturduunu sylerken btnyle kendi
alakgnll ltlerime gre
konuuyorum. Bununla birlikte, o gece
yaadm gerilimi gz nne alrsanz,
her eye ramen, Bay Marshall gibi ya
da diyelim ki babam gibi birine yaraan
vakar az da olsa sergilemi
olabileceimi syleyecek kadar ileri
gidersem, gereksiz yere kendimi
kandrdm dnmezsiniz umarm.
Gerekten, ne diye yadsyaym? Btn o
zc armlarna karn, o akam ne
zaman anmsasam, iimin daha ok
byk bir zafer hissiyle dolduunu fark
ediyorum.
 kinci Gn - leden
Sonra
Mortimer Gl, Dorset

Byk bauak nedir? sorusunun

imdiye kadar zerinde yeterince
dnp tanmadm nemli bir boyutu
daha var gibi grnyor. Dorusu bende
bylesine yer etmi, yllar boyu zerinde
bunca kafa yorduum bir konuda bunu
fark etmek olduka rahatsz edici. Ama
imdi dnyorum da, Hayes
Derneinin yelik ltlerinin kimi
ynlerini yeterince kafa yormadan bir
kenara atm olabilirim. Vakar ve onun
byklkle olan nemli ilikisi
zerine dncelerimden hibirini geri
almak niyetinde deilim kukusuz. Ancak
Hayes Derneinin baka bir bildirisi
zerinde yeniden dnyorum imdi; bu
bildiride aklandna gre dernek
yelii iin nkoullardan biri, dernee
ye olmak isteyen adayn sekin bir eve
bal olmasyd. Dernein bu konuda
dncesizce bir zppelik rnei
sergiledii yolundaki duygularm hi
deimedi. Bu bildiride asl kar
klan nokta, belki de dile getirilen bu
ilkeden ok sekin bir ev kavramyla
ilgili modas gemi anlayt. Aslnda
bana yle geliyor ki sekin bir evde
alyor olmann bykln nkoulu
olduunu sylemek pekl da doru
olabilir; buradaki sekin szcn
Hayes Derneinden daha geni bir
anlamda aldmz srece.
Benim sekin bir ev kavramn
yorumlama biimimle Hayes
Derneinin bundan ne anladn
karlatrmak, bizim kuakla bizden
nceki kuan deer yarglar
arasndaki fark aka ortaya koyacaktr
bence. Bizim kuan, hangi iverenin
arazi sahibi st tabakadan, hangisininse
tccar snfndan olduu konusunda
daha az zppece bir tutum benimsediine
dikkat ekmek istemiyorum yalnzca.
Sylemeye altm bunun haksz bir
yorum olduunu da dnmyorum,
bizim ok daha idealist bir kuak
olduumuz. Byklerimiz bir iverenin
unvan tayp tamadyla ya da
kkl ailelerden birinden gelip
gelmediiyle ilgilenirken, biz daha ok
bu kiinin ahlaki itibaryla ilgilenme
eilimindeydik. verenlerimizin zel
yaamlarna burnumuzu soktuumuzu
kastetmiyorum. Demek istediim, asl
tutkumuzun, insanln ilerleyiine bir
ekilde katkda bulunan beyefendilere
hizmet etmek olduu; bu, bir nceki
kuakta rnei pek grlmeyen bir eydi.
rnein Bay George Ketteridge gibi bir
beyefendiye verilen hizmet, baka
herhangi birine verilen hizmetten daha
deerli saylabilirdi: Bu beyefendi kkl
bir aileden gelmiyordu belki, ama
imparatorluun gelecekteki gnencine
yadsnamaz katks, aristokrat kkenli
olup da zamanlarn kulplerde ya da
golf sahalarnda tketen o beylerin
hepsinden daha fazladr.
Aslnda en asil ailelerden gelen pek
ok beyefendi, kukusuz gncel
sorunlarn zmne biraz olsun katkda
bulunmay can gnlden diler; bu
nedenle bizim kuan abalar, ilk
bakta bizden ncekilerden ok da
farkl grnmeyebilir. Buna karlk,
aramzda nemli bir tutum farknn var
olduunu syleyebilirim; yalnzca
meslektalarn birbirleriyle tarttklar
konulara deil, bizim kuan en ehil
kiilerinden pek ounun bir grevi bir
baka grev iin brakmay sei
biimlerine de yansrd bu. Bu gibi
kararlar artk yalnzca aldnz crete,
yannzda alanlarn saysna ya da bir
ailenin soyadnn ihtiamna bal
deildi. Bizim kuak iin unu sylemeyi
doru buluyorum: Mesleki saygnlk,
esasen iverenin ahlaki deerinde
yatyordu.
Kuaklar arasndaki fark
aklayabilmek iin bir benzetmeye
bavurmam en iyisi: Babamn
kuandan gelen bauaklar bence
dnyay bir merdiven gibi gryorlard;
en tepede kraliyet ailesi, kkl
ailelerden gelen dkler, lordlar; daha
aadaysa yeni zenginler gelirdi.
Bylece yle bir noktaya varlrd ki, o
noktann altnda basamaklar salt
servetle, daha dorusu onun yokluuyla
belirlenirdi. Mesleinde baarl olmak
isteyen her bauan biricik amac bu
merdivende olabildiince ykseklere
trmanmakt; genelde de ne kadar
yksee karsa mesleki saygnl o
kadar artard. Hayes Derneinin
sekin ev anlaynda dile getirilen
deerler de tastamam bunlard ite.
Dernein 1929 gibi ileri bir tarihte
byle byk bir gvenle bu tr
aklamalarda bulunmas, bu dernein
sonunun oktan gelmi olduunu deilse
bile kapanmasnn neden kanlmaz
olduunu aka gsteriyor. O sralarda
bu tr dnceler, mesleimizin n
saflarnda yer almaya balayan kiilere
uymuyordu artk, nk bizim kuamz
dnyay bir merdiven gibi deil, daha
ok bir tekerlek gibi gryordu
diyebilirim. Belki bunu biraz daha
amam gerek.
Biz, nceki btn kuaklarn
gznden kaan bir eyi fark ettik bence:
Dnyay etkileyen nemli kararlar,
aslnda salt resmi binalarda ya da
kamuyla basnn sk gzetimi altndaki
uluslararas toplantlara ayrlan birka
gn ierisinde verilmez. Tartmalarn
yrtlmesi ve ciddi kararlarn
alnmas, daha ok bu lkenin nemli
evlerinin gizlilii iinde sessiz sakin
gerekleir. Bunca tantana ve trenle
toplumun gz nnde olup bitenler, bu
evlerin duvarlar arasnda haftalar, hatta
aylar boyunca olup bitenlerin bir sonucu
ya da yalnzca onaylanmasdr genelde.
Bu yzden bizim kuan gznde dnya
daha ok bir tekerlek gibiydi, bu
tekerlein gbeinde bu nemli evler
bulunuyordu, onlarn gl kararlar da
evrelerinde dnen, zengin ya da yoksul
herkesi etkilerdi. alp abalayp bu
gbee ulamak iin elinden geldiince
ilerlemek, bu meslekte ykselmek
isteyen herkesin isteiydi. Dediim gibi,
idealist bir kuaktk, bizim iin sorun
insann becerilerini yalnzca ne kadar iyi
kulland deil, ayn zamanda hangi
ama uruna kullandyd; her birimiz
daha gzel bir dnya yaratma
abalarnda orbada tuzumuz olsun
istiyorduk ve bizim meslekte bunu
gerekletirmek iin en gvenli yolun,
uygarl ellerinde tutan, zamanmzn
byk beyefendilerine hizmet etmek
olacan da anlamtk.
u an kaba genellemelerle
konuuyorum elbette; bizim kuakta,
byle ince dnmeye sabr yetmeyen
pek ok kii olduunu pekl kabul
ederim. Buna karlk, babamn
kuanda ilerin bu ahlaki boyutunu
igdsel olarak anlayan birok insann
bulunduuna da inanyorum. Ama bu
genellemeler aa yukar dorudur
bence ve tanmladm trden idealist
ilkeler kendi meslek yaammda da
nemli bir rol oynamtr. Meslee ilk
girdiim zamanlarda art arda iveren
deitirdim bu konumlarn bana srekli
bir doyum salayamayacaklarnn
bilincinde olduum iin ta ki sonunda
Lord Darlingtona hizmet etme frsatyla
dllendirilene dek.
Bugne kadar konuya hi bu adan
bakmam olmam tuhaf dorusu; uaklar
salonundaki ocak banda bykln
doasn tartarak geirdiimiz saatler
boyunca ben ve Bay Graham gibi
meslektalarm, meseleyi bu boyutuyla
ele almadk hi. Vakarn ierii
asndan daha nce belirttiim hibir
eyi geri almayacam, ama u savda da
doruluk pay var gerekten: Bir bauak
bu nitelii ne derece elde etmi olursa
olsun, yeteneklerini ynlendirebilecei
uygun bir frsat bulamadysa eer,
meslektalarnn onu byk saymasn
bekleyemez. Bay Marshall ile Bay
Graham gibilerinin, yalnzca yksek
ahlak sahibi olduklar tartlamayacak
Lord Wakeling, Lord Camberley, Sir
Leonard Gray gibi beyefendilere
hizmet etmi olmalar kukusuz dikkate
deer. Bu meslek erbaplarnn,
yeteneklerini daha dk aptaki kiilere
zaten sunmayacaklarna inanyorum ister
istemez. Aslnda dndke bunu daha
ak bir biimde grebiliyorum:
Gerekten sekin olan bir evde almak
bykln nkouludur. Byk bir
bauak, hizmet verdii yllara dnp
baktnda, bu yllar boyunca
yeteneklerini byk bir beyefendi iin
ve onun araclyla insanla hizmet
iin kullandn syleyebilecek olandr
ancak.
Dediim gibi, bugne kadar konuya
hi bu adan bakmamtm; ama belki
de, zerinde ok nceden inceden inceye
dnp tandnz sandnz
konularda aniden bu tr artc yeni
bak alar yakalayvermek, byle bir
geziye kmann doasnda vardr.
Dahas bir saat kadar nce meydana
gelen kk ama dorusu benim iin
biraz sarsc bir olay da beni bu izgi
dorultusunda dnmeye itti.
Harika bir havada gzel bir sabah
yolculuu yaptktan ve bir tara otelinde
gzel bir le yemei yedikten sonra
Dorset snrna ancak varmtm ki
motorun sndna iaret bir koku geldi
burnuma. verenimin Forduna zarar
verdiim dncesi rktcyd
kukusuz, bu yzden arac hemen
durdurdum.
Dar bir yoldaydm, her iki yanm da
sk yapraklarla rtl olduu iin
evremde ne var ne yok
kestiremiyordum. nm de
gremiyordum; nk yol yirmi metre
kadar ileride epey keskin bir dnemele
kvrlyordu. Kardan gelen bir aracn o
dnemeci alp iverenimin Forduna
arpmas tehlikesini gze almakszn
bulunduum yerde fazlaca
kalamayacam anladm. Bu yzden
motoru yeniden altrdm, kokunun az
da olsa hafiflediini fark edince de biraz
rahatladm.
Dnebildiim kadaryla bu
durumda yaplacak en iyi ey bir benzin
istasyonu aramak olacakt ya da bir
malikne; zira byle byk bir evde
arabadaki sorunun ne olduunu
anlayabilecek bir ofr bulma ansm
yksekti. Ama yol dnemelerle, her iki
cephede de grm kapayan yksek
aalarla srp gidiyordu; kimileri
besbelli zel araba yollarna alan pek
ok kap getim, ama bu yollarn ulat
evleri gremedim. Bir be yz metre
kadar daha gittim; bu arada rahatsz
edici koku giderek artt. Neyse, sonunda
bir akla ktm. Biraz uzakta, ileride
solda, Victoria dnemi slubunda
yaplm yksek bir ev grnyordu.
Geni bir n avlusu ve eski bir at
arabas yolundan otomobil yoluna
dntrld belli olan bir girii
vard. Yaklatka biraz daha
yreklendim. Evin yanndaki garajn
kaplar ak braklmt, ieride bir
Bentley duruyordu.
Giri kaps da akt. Fordu araba
yoluna sokup az ilerde durdum, indim,
evin arka kapsna yneldim. Kapy
ceketsiz, kravatsz bir adam at, ama
evin ofrn grmek istediimi
sylediimde de, Tam stne bastn,
dedi neeyle. Bama gelenleri duyunca
hi duraksamadan kp Fordun yanna
geldi, kaputu at, yalnzca birka
saniyelik bir incelemeden sonra: Su,
ahbap, dedi. Radyatrnde su
kalmam. Bu durum onu pek
elendiriyor gibiydi, yine de
yardmseverliine diyecek yoktu.
Yeniden eve girdi, birka dakika sonra
elinde bir bidon su ve bir huniyle dar
kt. Motorun zerine eilip radyatr
doldururken dosta laflamaya balad
benimle; blgede bir araba gezisi
yaptm renince yaknlarda bulunan
karlmayacak gzellikte bir yeri, en
fazla yarm kilometre uzaktaki bir gleti
grmemi salk verdi.
Ben de bu arada evi biraz daha
inceleme frsat buldum; enine oranla
epey yksekti, drt katlyd, n duvarn
byk bir blm, gen biimindeki
dama kadar sarmakla kaplyd. Yine de
pencerelerden, odalarn en az yarsnn
kapal, eyalarnnsa rt altnda
olduunu grebiliyordum. Adam
radyatrle iini bitirip kaportay
kapattnda bu durumun nedenini
sordum.
Yazk gerekten, dedi. Gzel,
eski bir evdi. in dorusu, Albay buray
elden karmak istiyor. Bu kadar byk
bir evin ona pek yarar yok artk.
Evde ka kii altrldn
sormadan edemedim; kendisinden ve her
akam gelen bir adan baka
kimseciklerin olmadn rendiimde
de pek armadm dorusu. Grne
gre bu adam hem bauak ve oda ua
hem de ofr ve temizlikiydi. Savata
albayn emir eriymi; Alman igali
srasnda birlikte Belikadalarm.
Mttefik kartmas srasnda da
birliktelermi. Adam bunlar anlattktan
sonra bana dikkatle bakt ve yle dedi:
imdi anladm. nce
karamamtm, ama imdi anladm. Sen
onlardan birisin, u birinci snf
bauaklardan. O kocaman, atafatl
evlerden birinde alyorsun, deil
mi?
Tahmininin geree pek de uzak
olmadn sylediimde szlerini yle
srdrd:
imdi anladm. nce
karamamtm seni. Biliyor musun,
nerdeyse bir beyfendi gibi konuuyorsun.
Bir de bunun gibi gzel, eski bir eyi
kullanman. Fordu iaret etti. lk
bakta, ite gerekten lks bir ihtiyar
demitim. Sahiden de ylesin, dostum.
Gerekten havalsn yani. Gryorsun
ya, byle eyleri hi renemedim ben.
Alt taraf sivillie gemi bir emir eri
eskisiyim.
altm yeri sordu, yantm
duyunca dnceli bir tavrla ban
yana edi.
Darlington Maliknesi, diye
mrldand. Darlington Maliknesi...
Sahiden lks bir yer olmal, karndaki
u apala bile yabanc gelmediine
gre. Darlington Maliknesi... Dur bi
dakka, u Darlington Maliknesinden
sz etmiyorsun herhalde, Lord
Darlingtonn evi yani?
 yl nceki vefatna kadar Lord
Darlingtonn maliknesiydi, diye
akladm. Ev imdi Amerikal bir
beyefendinin, Bay John Farradayin.
yle bir yerde alyorsan sahiden
birinci snf biri olmalsn. Senin gibiler
pek fazla kalmamtr, ha? Sonra, unu
sorarken sesi aka deiti: Yani sen
u Lord Darlingtonn yannda
alyordun, yle mi?
Beni dikkatle szyordu.
Yok, dedim. Bay John
Farradayin yannda alyorum, evi
Darlington ailesinden satn alan
Amerikal beyefendi.
Ah, demek Lord Darlington
tanmyorsun. Yalnzca nasl biri
olduunu merak etmitim de. Ne menem
bi adam olduunu.
Yola koyulmam gerektiini syledim
ve yardmlar iin ok teekkr ettim. Ne
de olsa cana yakn biriydi, Fordu ana
kapya giden yola geri geri dndrmem
iin bana klavuzluk etme zahmetine bile
girdi. Sonra cama eildi, biraz ilerideki
gl grmemi tledi yine, yolu da
yeniden tarif etti.
Gzel bir yerdir, diye ekledi.
Sakn karma, sonra piman olursun.
Albay da orada balk avlyor imdi.
Ford eski formuna kavumu gibiydi;
sz konusu glet de gzerghmdan
fazlaca sapmam gerektirmediinden,
emir erinin nerisini deerlendirmeye
karar verdim. Yol tarifi bana yeterince
ak gelmiti, ama gle gitmek iin
anayoldan sapar sapmaz beni
telalandran o kokuyu ilk duyduum
srada bulunduum yol gibi dar,
dolambal yollarda kaybolmaya
baladm fark ettim. ki yandaki
dallarla yapraklar zaman zaman o kadar
sklayordu ki gne bsbtn
grnmez oluyordu; gzlerim parlak gn
yla koyu glgeler arasndaki ani
kartlklara almaya abalyordu. Her
neyse, sonunda epey dolandktan sonra
Mortimer Gl tabelasn buldum ve
bylece yarm saat kadar nce buraya
gelebildim.
imdi emir erine teekkr borlu
olduumu hissediyorum; nk Ford
konusundaki yardmlar bir yana, o
olmasayd bu byleyici yeri kendi
bama bulmam neredeyse imknszd.
Gl pek byk deil, etraf olsa olsa
yarm kilometredir. Herhangi bir ak
noktaya kp baktnzda, btn
manzara ayaklarnzn altnda. evreye
derin bir dinginlik hkim. Ky
epeevre aa; topraa ho bir glgelik
drecek kadar kyya yakn olan uzun
sazlar ve kamlar, suyun yzeyini ve
gn bu yzeydeki kprtsz yanssn
kryor. Ayakkablarm gln evresinde
rahata dolamaya elverili deil; u an
oturduum yerden bile patikann yer yer
derin amur birikintileri iinde yitip
gittiini gryorum. Ama dorusu
burann ilk andaki bys o kadar
glyd ki neredeyse suya amura
aldrmayp yrmeye kalkacaktm.
Ancak byle bir gezintide baa
gelebilecek aksiliklerden duyduum
kayg ve gezi kyafetime zarar veririm
korkusuyla burada, bu bankta oturmakla
yetiniyorum. te, son yarm saattir
buradaym, gln evresine dalm,
ellerinde balk oltalaryla sakin sakin
oturan insanlar izliyorum. Buradan bir
dzine kadar insan seebiliyorum, ama
parlak gne ve gle sarkan dallarn
glgesi onlar net bir biimde grmemi
engelliyor. Bu yzden, kendi kendime
oynamay dndm kk oyundan
vazgemek zorundaym: Balklardan
hangisinin, az nce onca yardm
grdm evin sahibi albay olduunu
kestiremiyorum.
u son yarm saattir aklmdan
geenler zerinde daha ayrntl
dnmemi salayan ey, burann
sessizlii kukusuz. Aslnda u anki
dinginlik olmasayd emir eriyle
sohbetim srasnda sergilediim
davran zerine daha fazla kafa
yormazdm herhalde. Yani Lord
Darlingtonn hizmetinde asla
almamm gibi bir izlenim
yaratmamn nedeni zerinde bu kadar
durmayabilirdim. Braktm izlenim
buydu kukusuz. Yani sen u Lord
Darlingtonn yannda alyordun, yle
mi? diye sormutu, ben de almadm
demesem bile pek baka bir anlama
yorulamayacak bir yant vermitim. O
anda birdenbire anlamsz bir hevese
kaplm olabilirim; fakat bu, bylesine
tuhaf bir davran iin hi de inandrc
bir aklama deil. Emir eriyle aramda
geen konumann bu trden ilk rnek
olmadn kabul etmeliyim; bunun,
birka ay nce Wakefieldlarn ziyareti
srasnda olanlarla bir balants
bulunduu kukusuz; bu balantnn
nitelii konusunda pek belirgin bir
fikrim yok geri.
Bay ve Bayan Wakefield,
ngiltereye yirmi yl kadar nce gelmi
ve anladm kadaryla kent dolaylarnda
bir yere yerlemi Amerikal bir iftti.
Boston sosyetesinde Bay Farradayle
epeyce ortak tandklar vard. Bu
yzden bir gn Darlington Maliknesine
ksa bir ziyarette bulundular, le
yemeine kalp ay saatinden nce de
ayrldlar. Bay Farradayin eve
yerlemesinden yalnzca birka hafta
sonra gerekleti bu ziyaret, iverenimin
satn ald mlkten duyduu cokunun
dorukta olduu bir zaman yani. Sonuta,
Wakefieldlarn konukluunun byk
blm, eyalar rt altndaki odalara
bile bakarak evi bazlarn gereksiz
gelebilecek kadar uzun uzun dolamakla
geti. Bay ve Bayan Wakefield de bu
konuda Bay Farraday kadar hevesli
grnyorlard. Ben gidip gelip iimi
yaparken iverenimle konuklarnn evde
bulunduklar blmlerden,
Amerikallara zg trl honutluk
nidalar arpyordu kulama. Bay
Farraday geziye evin en st katndan
balamt ve konuklarn zemin kat
odalarnn ihtiamn grp incelemeleri
iin aa indirdii srada kendini artk
iyice kaptrmt; kornilerdeki, pencere
pervazlarndaki ayrntlara bile dikkat
ekiyor, o odalarda eskiden ngiliz
lordlarnn neler yaptklarn allayp
pullayarak anlatyordu. Onlar dinlemek
iin bilinli bir aba gstermedim
kukusuz, ama yine de konuulanlarn
zn anlamamak elde deildi.
verenimin bilgisinin boyutlar da
artmt beni, ara sra olmayacak
tahminlerde bulunsa da, anlattklar,
ngiliz geleneklerine duyduu derin
hayranl aa vuruyordu. Dahas,
Wakefieldlarn, zellikle de Bayan
Wakefieldn da lkemizin geleneklerine
hi yabanc olmadklar belliydi;
syledikleri pek ok szden, onlarn da
epey grkemli bir ngiliz evine sahip
olduklar anlalyordu.
Gezinin bir noktasnda, konuklarn
baheyi gezmek zere dar ktn
dnerek holden geiyordum ki Bayan
Wakefieldn biraz geride kaldn ve
yemek odasna alan kapnn ta
kemerini incelediini grdm. Hafife,
zr dilerim, hanmefendi, diyerek
yanndan geip gitmek zereyken bana
dnd ve unu syledi: Aa, Stevens,
belki sen syleyebilirsin bana. Bu kemer
on yedinci yzyldan kalma grnyor,
ama aslnda epey yakn bir zamanda
yaplm, yle deil mi? Belki de Lord
Darlington zamannda, ne dersin?
Olabilir, hanmefendi.
 ok gzel bir ey. Ama herhalde
yalnzca birka yl nce yaplm, o
dnem taklidi bir para. Doru, deil
mi?
Olabilir, hanmefendi, emin
deilim.
Derken Bayan Wakefield sesini
alaltt: Sylesene Stevens, u Lord
Darlington nasl biriydi? Sen onun
yannda alyordun, deil mi?
almadm, efendim, hayr.
Ah, ben yle sanmtm. Neden
byle dndm bilmem.
Bayan Wakefield kemere bakt
yeniden ve elini zerine koydu: Demek
kesin olarak bilemiyoruz. Yine de bana
taklit gibi grnyor. ok ustaca ama
taklit.
 Bu konumay arabuk unutmu
olmalym. Ancak Wakefieldlar evden
ayrldktan sonra, konuk odasna Bay
Farradayin ikindi ayn getirdiimde
iverenimin biraz dnceli olduunu
fark ettim. Ksa bir suskunluktan sonra:
Biliyor musun Stevens? dedi,
Bayan Wakefield bu evden gerektiince
etkilenmedi.
yle mi efendim?
Evin soyaacn abarttm
dnyor sanki. Yzyllar ncesine
uzanan btn o ayrntlar benim
uydurduumu.
Gerekten mi efendim?
u taklit, bu taklit deyip durdu.
Senin bile taklit olduunu sand
Stevens.
 yle mi efendim?
yle, Stevens. Senin gerek
olduunu syledim ona. Gerek, eski bir
ngiliz baua olduunu. Otuz yldan
fazladr bu evde, gerek bir ngiliz
lorduna hizmet ettiini. Ama Bayan
Wakefield ite bu noktada kar kt
bana. Hem de byk bir gvenle kar
kt.
Gerekten mi, efendim?
Bayan Wakefield, Stevens, ben seni
tutuncaya kadar burada hi almadn
kansnda. Aslnda bunu senin kendi
azndan duyduu yanlgsna kaplm
grnyordu. Beni epeyce budala
durumuna drd bu, tahmin edersin.
ok zc bir durum, efendim.
Stevens, buras gerek, eski bir
ngiliz maliknesi, yle deil mi? Ben
bunun iin para dedim. Sen de
gerekten eski moda bir ngiliz
bauasn, salt yle grnmeye alan
bir garson deil. Gereksin, yle deil
mi? Ben bunu istiyordum, sahip olduum
ey de bu, deil mi?
Kesinlikle yle olduunu
syleyebilirim, efendim.
yleyse Bayan Wakefieldn
szlerinin nedenini aklayabilir misin
bana? Aklm ok kart.
Hanmefendiye meslek yaamm
konusunda biraz yanltc bir grnm
sunmu olabilirim, efendim. Bu sizi g
durumda braktysa balayn beni.
Brakt dorusu. Onlar beni bir
palavrac, bir yalanc sayyorlardr
imdi. Her neyse, Biraz yanltc bir
grnm sunmu olabilirim, derken ne
demek istiyorsun yani?
ok zr dilerim, efendim. Sizi bu
kadar g bir duruma drebileceim
aklmn ucundan gemedi.
yi de, Stevens, ne diye byle bir
masal uydurdun onlara?!
Durumu bir an deerlendirdikten
sonra, ok zgnm efendim, dedim.
Ama bu lkenin detleriyle ilgili bir
ey bu.
Sen neden sz ediyorsun yahu?
Demek istiyorum ki efendim,
ngilterede bir hizmetkrn eski
iverenleri hakknda konumas detten
deildir.
Tamam Stevens, anladm, gemite
kalan srlar aa vurmak istemiyorsun.
Ama bu, benim dmda bir bakasnn
yannda da alm olduunu yadsman
gerektirir mi gerekten?
Bunu byle dile getirince insana
biraz ar geliyor, efendim. Ama
hizmetkrlarn byle bir izlenim
brakmas istenir genelde. yle
aklayabilirim belki, efendim: Bu,
evlilik geleneklerine benzer biraz.
Boanm bir hanmn, ikinci kocasnn
yanndayken ilk evliliini hi anmamas
istenir genelde. Bizim meslekte de
benzer bir gelenek vardr, efendim.
Ah keke geleneinizi nceden
biliyor olsaydm, Stevens, dedi
iverenim sandalyesine yaslanarak.
Beni kesinlikle enayi durumuna
drd.
Bay Farradaye yaptm
aklamann, gereklerden bsbtn
uzak olmasa bile, ne yazk ki yetersiz
olduunu o zaman bile fark etmitim
sanrm. Ama insann dnmesi gereken
bir sr baka ey olunca bu tr
konulara pek fazla kafa yormamak
kolayna gelir; ben de yle yaptm, bu
olay bir sre iin kafamdan attm. Oysa
imdi, burada, bu gl evreleyen
dinginlikte anmsaynca gryorum ki o
gn Bayan Wakefielda kar
davranmn bu leden sonra olup
bitenlerle apak bir balants olduuna
kuku yok.
Bugn Lord Darlington iin ileri geri
konuan pek ok insan var elbette; siz de
benim lord hazretleriyle olan
balantmdan utanp skldm ve
sergilediim tutumun ardnda yatan eyin
bu sknt olduunu dnm
olabilirsiniz. yleyse ncelikle unu
syleyeyim, hibir ey gereklerden bu
kadar uzak olamaz. Bugn lord hazretleri
iin sylenen szlerin byk ounluu
gerekleri neredeyse bsbtn gz ard
eden, sama sapan eylerdir. Aslnda
bana yle geliyor ki, bu tuhaf tutumumu,
lord hazretleriyle ilgili daha fazla
samalk duyma olaslndan kanma
isteiyle aklamak pekl mmkn;
yani, her iki olayda da ho olmayan
durumlardan kanmann en basit yolu
olarak beyaz yalanlar sylemeyi semi
olduum sylenebilir. zerinde
dndke daha da akla yakn bir
aklama gibi geliyor bu bana; nk
dorusu, u gnlerde hibir ey, bu tr
samalklarn yinelendiini duymaktan
daha ok skmyor canm. unu
syleyeyim, Lord Darlington yksek bir
ahlaka, onun hakknda sama sapan
eyler syleyen o insanlarn ounu
glgede brakacak bir ahlaka sahip bir
beyefendiydi, yaamnn sonuna kadar
yle kaldna da seve seve tanklk
ederim. Byle bir beyefendiyle
balantmdan pimanlk duyduumu ileri
srmekten daha yanl bir ey olamaz.
Aslnda takdir edersiniz ki, o yllar
boyunca Darlington Maliknesinde lord
hazretlerine hizmet ederek, dnya
tekerleinin gbeine benim gibi birinin
dleyemeyecei kadar yaklamtm.
Lord Darlingtona otuz be yl hizmet
ettim; o yllar boyunca, tam anlamyla
sekin bir evde altm ileri
srmem yersiz kamayacaktr kukusuz.
Bugne kadarki meslek yaamma dnp
baktmda, en byk kvancm, o yllar
boyunca baardklarmdr. Bugn byle
bir ayrcala erimi olmaktan yalnzca
gurur ve minnet duyuyorum.
 nc Gn - Sabah
Taunton, Somerset

Somersete bal Taunton

kasabasnn biraz dnda bulunan
Araba ve Atlar adnda bir otele
yerletim dn gece. Gnn son klar
arasnda kasabaya yaklarken, yol
kysndaki saz daml bu kulbe son
derece sevimli grnd gzme. Otelin
sahibi beni ahap bir merdivenden
kard, olduka plak ama tertemiz
kk bir odaya getirdi. Yemek yeyip
yemediimi sordu, ben de odama bir
sandvi getirmesini rica ettim; bu, akam
yemei iin tam anlamyla doyurucu bir
seim oldu. Ama gece bastrdka,
odamda biraz huzursuzlanmaya
baladm, sonunda da bu yrenin elma
arabn tatmak iin alt kattaki bara
inmeye karar verdim.
Hepsi barn evresinde toplanm
be alt mteri vard aada;
grnlerinden ziraatla uraan kiiler
olduklar anlalyordu. Onlarn dnda
salon bombotu. Otel sahibinden bir
marapa elma arab alp az tedeki bir
masaya oturdum; biraz dinlenmek,
ardmda braktm gnle ilgili
dncelerimi toplamakt niyetim. Ama
az sonra varlmla kasaballarn
sohbetini sekteye urattm anladm;
bana konukseverlik gstermek
istiyorlard. Konumalar arasnda ne
zaman bir sessizlik olsa, birinden biri
sanki bana yaklamak iin cesaretini
toparlamaya alrm gibi, oturduum
masaya doru kaamak bir bak
frlatyordu. Sonunda ilerinden biri
sesini ykseltti:
Bu gece burada kalyorsunuz
anlalan, efendim.
Onayladmda adam kukuyla ban
sallad. Pek uyuyamayacaksnz,
efendim, dedi. htiyar Bobun
amatasndan holanrsanz i baka
tabii. Otelin sahibinden sz ediyordu.
Gece yarsna kadar burada patrt
grlt bitmez. Bir de gn aarr
aarmaz ona barp armaya balayan
hanmnn sesiyle uyanacaksnz.
Otel sahibinin itirazlarna karn
iten kahkahalarla karland bu szler.
yle mi? dedim. te tam bunu
derken aklma bir ey geldi, son
zamanlarda Bay Farradayin
yanndayken sk sk kafama taklan bir
ey: benden nkteli bir karlk
beklendii dncesi. Gerekten de,
kasaballar nazik bir suskunlukla beni
inceliyor, ne syleyeceimi merak
ediyorlard. Bu yzden hayal gcm
altrdm ve sonunda yle dedim:
 Burada insanlar horoz sesi yerine
bununla uyanyor demek.
Bir an srd sessizlik, bu sz daha
da ilemeye niyetlendiimi dndler
belki. Ama sonra yzmdeki
glmsemeyi fark edince biraz aknca
da olsa bir kahkaha patlattlar. Sonra
kaldklar yerden sohbetlerine devam
ettiler; az sonra ben odadaki herkese iyi
geceler dileyip masadan kalkncaya
kadar da baka bir konuma gemedi
aramzda.
Nktem aklma geldii anda
kendimden epey honut kalmtm, ama
umduum kadar iyi karlanmamas beni
biraz d krklna uratt galiba,
nk son aylarda tam da bu alanda
yeteneimi gelitirmek iin epey zaman
ve aba harcamtm. akalama
konusunda Bay Farradayin
beklentilerini karlayabilmek iin
meslekle ilgili donanmma bu beceriyi
de katmaya abalyordum.
rnein, son gnlerde kendime ne
zaman birka dakika ayrabildiysem
rnein, Bay Farradayin dar kt
akamlarda odamda oturup radyo
dinlemeye balamtm. Dinlediim
programlardan birinin ad Haftada En
Az ki Kez. Haftada kez yaynlanan bu
programda iki kii, okuyucu
mektuplarndan alnan eitli konu
balklar zerine akayla kark
yorumlarda bulunuyor. Onlar dinlerken
dikkat kesiliyorum; nk yaplan
nkteler hep ince bir beeninin rn,
kanmca Bay Farradayin benden
bekleyebilecei akalama dzeyinin
pek de uzanda deil. Bu program
rnek alarak gnde en az bir kez
uygulamaya altm basit bir altrma
gelitirdim; bo bir an yakalar
yakalamaz, iinde bulunduum evreyle
ilgili nkteli sz uydurmaya
abalyorum. Ya da ayn altrmann bir
eitlemesi olarak, son yarm saat iinde
gelien olaylarla ilgili nkteli sz
dnyorum.
Dn akamki akamdan tr
duyduum d krkln belki imdi
daha iyi anlarsnz. Pek etkili
olmamasnn yeterince ak konumam
olmama balanabileceini dndm
nce. Ama sonra, odama ekildiimde,
aslnda bu insanlar gcendirmi
olabileceim geldi aklma. Ne de olsa
otel sahibinin eini horoza benzettiim
sanlabilirdi; oysa byle bir ey aklmn
ucundan gememiti. Bu dnce,
uykuya dalmaya altm sre boyunca
eziyet ektirdi bana. Sonunda,
sabahleyin otel sahibinden zr
dilemeye karar verdim. Ama kahvaltm
getirdiinde bana kar son derece neeli
davrandn grnce, konuyu daha fazla
kurcalamamaya karar verdim.
Bu kk olay, akalamann
tehlikelerine iyi bir rnek aslnda.
Nktenin doasndan kaynaklanan bir
zellii var: Sze dklmesi beklenen
andan nce, pek ok olas armn
kestirmek iin insann pek az bir sresi
olur. Gerekli beceri ve deneyim nceden
kazanlmamsa her trl uygunsuz
samaln azdan kma tehlikesi ciddi
biimde gze alnmaldr. Yeterli zaman
ve aba harcadm srece, bunun
yetkinleebileceim bir alan olmadn
dnmek iin neden yok, ama bu tr
tehlikeleri dikkate alnca Bay
Farradaye kar bu yeni grevimi yerine
getirmeye kalkmamann en iyisi
olacana karar verdim. En azndan
imdilik, bu konuda daha fazla altrma
yapncaya kadar.
Maalesef dn gece kasaballarn
aka olarak syledikleri ey, yani
aadan gelecek grlt patrt
yznden rahat bir gece
geiremeyeceim yolundaki uyar
fazlasyla doruymu. Otel sahibinin ei
barp armad kukusuz, ama
kocasyla birlikte gece ge saate kadar
ve sabah erkenden alt katta alrlarken
kadn durmakszn konutu. Ama bu ifti
balamaya dnden hazrdm.
Gayretke, alkan insanlard, buna hi
kuku yok; grlt btnyle buna
balanabilir. Ayrca benim yakksz
szlerim de vard iin iinde. Bu
yzden, bir alveri kasabas olan
Taunton kefetmek zere otelden
ayrlrken sahibine teekkr ettim ve
uykusuz bir gece geirdiimi hi belli
etmedim.

imdi oturup gzel bir lezeri

ay itiim bu tesiste konaklasam, daha
iyi edermiim belki de. Dardaki
ilanda, burada yalnzca ay, pasta ve
rek deil, temiz, sakin, rahat
odalarn da bulunduu duyuruluyor.
Tauntonn ana caddesi zerinde, pazar
yerine ok yakn bir yerde, koyu renk,
ar ahap kirileriyle gze arpan, biraz
ieri doru kk bir bina bu.
Oturduum bu geni ay salonunun
yerleri mee kaplama. Yaklak iki
dzine insann kalabalk etmeden
oturabilecei kadar masa var ieride. ki
en akrak gen kz leziz pasta ve
reklerin sergilendii bir tezghn
arkasnda servis yapyorlar. Btn
bunlar bir araya gelince, buras sabah
ay iin kusursuz bir yer, ama iin
tuhaf, grne baklrsa Tauntonllarn
pek az yararlanyor buradan. u anda
salondaki yegne arkadalarm, kar
duvar boyunca uzanan bir masada yan
yana oturan iki yal hanmla dar
doru knt yapan geni pencerelerden
birinin nndeki masada oturan bir
adam, belki de yal bir ifti. Onu tam
olarak seemiyorum, parlak sabah
iinde yalnzca silueti grnyor. Ama
dikkatle gazete okuduunu
grebiliyorum, darda kaldrmdan
gelip geenlere bakmak iin okumasna
sk sk ara verdiini de. Bunu yap
biimi ilk nce birini beklediini
dndrd bana, ama anlalan
yalnzca yoldan geen tandklarn
selamlamak istiyor.
Ben arkalarda, cama neredeyse en
uzak masadaym; yine de odann
geniliine karn aydnlk soka ak
seik grebiliyor, kar kaldrmda duran
ve birka yakn kyle kasabay gsteren
tabelalar seebiliyorum. Bunlardan
birinde Mursden Ky yazyor. Belki
Mursden ad size bir eyler
anmsatacaktr, dn karayolu haritasnda
bu ada ilk rastladmda bana
anmsatt gibi. Aslnda salt bu ky
grmek iin asl yolumdan biraz
sapmaya bile niyetlendiimi sylemem
gerek. Somersete bal Mursden ky,
bir zamanlar Giffen ve Ortaklar
irketinin bulunduu yerdi. Giffenn,
tabakalar halinde soyulup balmumuna
katlacak, sonra da elle srlecek koyu
cila mumunun siparilerini Mursdendan
verirdik. Giffen bir zamanlar piyasadaki
en iyi gm cilasyd kukusuz; bu
etkileyici rne olan talepteki dn
tek nedeni, savatan ksa sre nce yeni
kimyasal maddelerin ortaya kmasyd.
Anmsadm kadaryla Giffen
yirmilerin banda yaygnlamt; bunu
bizim meslekteki bir gr deiikliiyle
yakndan ilikili gren yalnz ben
deilim herhalde. Bugn dahi en nemli
ilerden biri olan gm cilalamay bu
konuma getiren deiiklikten sz
ediyorum. Bu deiiklik, bence ayn
dnemlerde gerekleen pek ok baka
byk deiiklik gibi bize zgyd;
bizim kuak bauaklarn kemale
erdii, zellikle Bay Marshall gibi
kiilerin gm cilalama iinin byle
nem kazanmasnda kesin bir rol
oynadklar dnem bu yllard ite.
Gmleri, hele hele sofraya konulacak
atal baklar cilalamann her zaman
ciddi bir grev olarak grlmedii
anlamna gelmez bu kukusuz. Ama
rnein babamn kuandan pek ok
bauan bu konuyu hi de yle en
nemli mesele olarak grmediini
sylemek de hakszlk olmaz. O gnlerde
bir bauan gmlerin cilasn
dorudan denetledii pek grlmyordu.
Bu ii, sz gelimi yardmc bauan
keyfine brakp ancak ara sra
denetlemekle yetiniyorlard genelde.
Hemen herkes kabul eder ki gmn
asl nemini kavrayan ilk kii Bay
Marshalldr; bir evde hibir nesnenin,
yemeklerde konuklarn nne karlan
gmler kadar yakndan
incelenmediini ilk fark eden odur. Bu
yzden de gmn, bir evin ltlerinin
ba gstergesi yerine getiini
anlamtr. Daha nceleri hayal bile
edilemeyecek derecede iyi cilalanm
gmleri sergileyerek Charleville
Kkne gelen hanmefendilerle
beyefendiler arasnda ilk aknl
yaratan da yine Bay Marshalld. Ksa
sre sonra lkenin her kesinde btn
bauaklar, iverenlerinin basksyla,
dikkatlerini gm cilalama meselesinde
toplamaya baladlar. Anmsadm
kadaryla, pek ok bauak, Bay
Marshallnkileri geride brakabilecek
yntemler bulduklar savyla ortaya
kt. Yemek tariflerini gizli tutan
Fransz abalar gibi herkesten
sakladklar, byk gsteri yapmalarn
salayan yntemlerdi bunlar. Ama Bay
Jack Neighbours gibi birinin bavurduu
gizemli ve zenli ilemlerin bile sonu
zerinde fark edilir hemen hibir etkisi
olmadna inanyorum. Kanmca,
olduka basit bir sorundur bu: yi cila
kullanrsnz ve yaplan ii sk bir
biimde denetlersiniz. Giffen, zamann
btn titiz bauaklarnn smarlad
cilayd; bu rn doru kullanld
zaman, parlaklkta hibir gmn
sizinkileri geemeyeceini bilirdiniz.
Bugn, Darlington Maliknesindeki
gmlerin konuklar zerinde
memnunluk verici bir izlenim brakt
pek ok olay anmsayabildiim iin
mutluyum. rnein Leydi Astor, belli bir
buruklukla, gmlerimizin belki de
rakipsiz olduunu sylemiti. Tannm
oyun yazar Bay George Bernard
Shawun bir akam yemekte nndeki
tatl kan yakndan incelediini,
evresindekilere pek fark ettirmeden
ka a tutup yzeyini yannda duran
tabankiyle karlatrdn grdm
de anmsyorum. Ama bugn
anmsadm belki de en mutlu an,
sekin bir kiinin kabineden bir bakan,
ksa sre sonra dileri bakan oldu
eve ok gizli bir ziyarette bulunduu
geceye ait. Aslnda bu ziyaretlerin
sonular sonradan gayet ak
belgelendiine gre, Lord Halifaxtan
sz ettiimi aklamamak iin pek bir
neden yok gibi.
Zamanla anlaldna gre, sz
ettiim bu ziyaret, Lord Halifaxla o
dnem Alman Bykelisi olan Herr
Ribbentrop arasndaki bu tr
gayriresmi grmelerin ilkiymi
yalnzca. Ama o ilk gece, Lord Halifax
son derece sakngan bir ruh haliyle
gelmiti. Lord hazretlerinin alma
odasna girdiinde ilk szleri, Beni
nelere bulatryorsun, bilmem,
Darlington. Piman olacama eminim,
olmutu.
Herr Ribbentropun gelmesine daha
bir saat kadar vard, lord hazretleri bunu
frsat bilip konuuna Darlington
Maliknesinde dolamay nerdi. Bu, o
zamana kadar, gergin pek ok konuun
geveyip sakinlemesine yardmc olmu
bir taktikti. Ancak ben iimle urarken
bir sre tek duyabildiim, evin eitli
blmlerinde gezinen Lord Halifaxn
nlerinde uzanan akamla ilgili
kukularn dile getirmeyi srdrd,
Lord Darlingtonnsa bo yere onu
rahatlatmaya altyd. Derken bir
ara, Lord Halifaxn sesini duydum:
nanlmaz bir ey, Darlington, bu
evdeki gmler mthi! O anda bunu
duymak beni ok sevindirmiti kukusuz,
ama bence bu olaydan sonra asl kvan
verici ey, iki gn sonra Lord
Darlingtonn bana yle demesiydi:
Aklma gelmiken syleyeyim, Stevens,
geen gece Lord Halifax gmlerden
hayli etkilendi. Onlar sayesinde olduka
farkl bir ruh haline girdi saylr. Lord
hazretleri, gayet iyi anmsyorum, byle
demiti ite; gmlerin, o akam Lord
Halifax ile Herr Ribbentrop arasndaki
ilikinin yumuamasna kk ama
nemli bir katkda bulunduu salt benim
hsn kuruntum deil yani.
Bu arada Herr Ribbentropla ilgili
birka ey sylemek yerinde olacak.
Herr Ribbentropun bir dzenbaz
olduunu bugn herkes kabul ediyor
kukusuz. O yllarda, Hitlerin, gerek
niyetlerini ngilizlerden saklamay,
onlar bu konuda elinden geldiince uzun
bir sre kandrmay tasarlad, Herr
Ribbentropun lkemizdeki biricik
grevinin de bu kandrmacay srdrmek
olduu artk gayet iyi biliniyor. Dediim
gibi, genelde benimsenen gr bu, ben
de burada bu grle ters dmek
istemem. Bununla birlikte, bugn
insanlarn, sanki Herr Ribbentrop
kendilerini bir an bile kandrmam gibi
konutuklarn duymak olduka can
skc. Herr Ribbentropun saygdeer
bir beyefendi olduuna inanan ve onunla
iyi ilikiler kurmaya alan bir tek Lord
Darlingtond sanki. Aslnda Herr
Ribbentrop, otuzlu yllar boyunca
lkenin ileri gelen btn evlerinde
saygyla karlanm, hatta btn
dikkatleri zerinde toplam bir kiiydi.
Anmsyorum, zellikle 1936, 1937
yllarnda uak salonunda konuk
uaklarn konumalarnda tek konu bu
Alman Bykeliydi ve
sylenenlerden de aka anlalyordu
ki bu lkedeki en sekin
hanmefendilerle beyefendilerin ou
ona hayrand. Dediim gibi, ayn
insanlarn imdi o gnlerden nasl sz
ettiklerini, hele hele kimilerinin lord
hazretleri iin syledikleri eyleri
duymak canm skyor. O gnlerden
kalma konuk listelerinin yalnzca
birkana bile baksanz, bu kiilerin
byk ikiyzlln hemen anlardnz;
evlerinin ziyafet salonlarnda Herr
Ribbentropun ne kadar sk yer aldn
grmekle kalmaz, genellikle onur konuu
olarak davet edildiini de fark
ederdiniz.
Yine ayn kiilerin, Lord
Darlingtonn o yllar boyunca
Almanyaya yapt yolculuklarda
Nazilerden konukseverlik grmesi sanki
olaand bir eymi gibi konutuklarn
da duyabilirsiniz. Oysa, sz gelii The
Times gazetesi, Nrnberg Mitingi
srasnda Almanlarn verdikleri
ziyafetlerin konuk listelerinden yalnzca
birini bile yaymlasa bu kiiler byle
ileri geri konuamazlard bence. in
dorusu, ngilterenin en tannm, en
ok sayg gren hanmefendileriyle
beyefendileri, Alman nderlerin konuu
olmulard; bu kiilerin ounun da
yurda dndklerinde ev sahipleri iin
vg ve hayranlk dolu szlerden baka
bir ey dile getirmediklerini ilk azdan
syleyebilirim. Lord Darlingtonn
herkese bilinen bir dmanla gizli
kapakl iliki kurduunu sylemeye
alan herkes, o zamanlarn gerek
iklimini, ilerine yle geldii iin,
unutuyor demektir.
Lord Darlingtonn bir Yahudi
dman olduu ya da ngiliz Faistler
Birlii gibi kurulularla yakn
balantlarnn bulunduu yolundaki
savlarn da sama sapan safsatalar
olduunu belirtmeden gememek gerek.
Bu tr ileri geri konumalarn olas tek
kayna, lord hazretlerinin nasl bir
beyefendi olduunu hi bilmeyen
kiilerdir. Lord Darlington Yahudi
dmanlndan nefret ederdi; Yahudi
dman grlerle karlatnda,
duyduu tiksintiyi dile getiriini kendi
kulaklarmla duymutum. Lord
hazretlerinin, eve Musevilerin girmesine
ya da Musevi hizmetlilerin ie
alnmasna asla izin vermedii sav da
bsbtn temelsizdir, belki bin dokuz
yz otuzlarda geen ve lszce
abartlan ok kk bir olay dnda.
ngiliz Faistler Birliine gelince,
yalnzca unu syleyebilirim, lord
hazretlerini bu tr insanlarla bir kefeye
koymak yalnzca gln olur. Sir
Oswald Mosley, faist
Karagmleklilerin ban eken
beyefendi, Darlington Maliknesine en
fazla kez konuk olmutu; konukluu da
bu kuruluun henz ilk gnleri srasnda
gereklemiti, yani gerek yzleri aa
kmadan nce. Karagmlekliler
hareketinin irkinlii belli olur olmaz
ki kendisi bunu herkesten nce fark
etmiti Lord Darlington bu gibi
kiilerle daha baka bir ilikiye girmedi.
Zaten bu tr rgtlerin lkenin siyasi
yaamnn merkezinde hi yeri yoktu.
Takdir edersiniz ki Lord Darlington da
tam merkezde olmayan eylerle
ilgilenecek biri deildi; o yllar boyunca
byk abalar harcayp da bir araya
getirdii insanlar, byle ar ulardan
olabildiince uzak kiilerdi. Bunlarn
ortak yan yalnzca ilk bakta gze
arpan bir saygdeerlik deil,
ngilterede sz geen kiiler
olmalaryd: siyasetiler, diplomatlar,
subaylar, din adamlar... Aslnda bu
kiilerden kimileri Yahudiydi, salt bu
gerek bile lord hazretleri iin
sylenenlerin ounun ne kadar aslsz
olduunu gstermeye yeter.
Yine konudan saptm. Oysa gm
iini anlatyordum, Lord Halifaxn,
Darlington Maliknesinde Herr
Ribbentropla grecei akam nasl
olumlu etkilendiini. Yalnz unu
aklayaym, balangta iverenim iin
d krklyla sonulanacak gibi
grnen bir akamn yalnzca gm
sayesinde zafere dntn asla ileri
srmem. Ama dediim gibi, o akam
konuumuzun ruh halindeki deiiklikte
gmn hi deilse kk bir etken
olmu olabileceini ileri sren Lord
Darlingtonn kendisiydi. Bu tr olaylara
dnp baktmda yzme bir
memnuniyet prltsnn yaylmas o
kadar da yersiz deildir belki.
Hizmet ettiimiz iverenin nasl biri
olduunun aslnda pek de nem
tamadn ileri sren belli birtakm
kiiler vardr mesleimizde. Bizim
kuakta egemen olan yksek deerlerin
yani biz bauaklarn, insanln
hedefine ulamas iin aba harcayan o
beyefendilere hizmet etmeyi ama
edinmemiz gerektii grnn
gerekte hibir temele dayanmayan,
yksekten atma szler olduuna
inananlar vardr. Byle bir kukuculuk
gsteren kiilerin, hemen her zaman,
mesleimizin en sradan yeleri
olduklar kukusuz dikkate deer.
nemli bir konuma ykselmek iin
gerekli yetiden yoksun olduklarn bilen
ve ellerinden geldiince ok insan
kendi dzeylerine indirme sevdasnda
olan kiilerdir bunlar. Bu gibi grleri
bu yzden pek ciddiye alamyorum.
Btn bunlara karn, bu tr insanlarn
ne kadar yanldn apak sergileyecek
rnekleri, hem de kendi meslek
yaammdan bulup karmak beni
sevindiriyor yine de. Asl ama bir
iverene genel ve srekli bir hizmet
sunmaktr kukusuz, bu hizmetin deeri
Lord Halifaxla ilgili olay gibi birka
tane belirli rnee indirgenemez.
Sylemeye altm ey, bu tr
rneklerin, zamanla rtlemeyecek bir
gerein simgesi haline geldii, yani
mesleinizi nemli olaylarn tam
merkezinde srdrme ayrcalna sahip
olduunuz gereini. Sradan iverenlere
hizmet etmekle yetinenlerin asla
tadamayacaklar bir mutluluu tatmak da
hakkmzdr belki: abalarmzn, ne
kadar alakgnll bir biimde olursa
olsun, tarihin akna katkda
bulunduunu syleyebilmenin mutluluu.
Ama belki de gemie bu kadar sk
dnp bakmamal. Ne de olsa benden
hizmet beklenen pek ok yl var daha
nmde. Bay Farraday yalnzca ok iyi
bir iveren deil, ayn zamanda
Amerikal bir beyefendi; ona,
ngilterede bulabilecei en st dzeyde
hizmeti sunmak kesinlikle zel bir grev.
O zaman btn dikkatimi bugnde
toplamam gerek. Gemite her ne
baarlmsa, bu baarlardan sinsice
szp gelecek bir kendini beenmilie
kar hazrlkl olmam gerek; nk
dorusunu isterseniz, u son birka aydr
Darlington Maliknesinde iler, olmas
gerektii gibi yrmyor pek. Son
zamanlarda birtakm ufak tefek hatalar
meydana geldi, geen nisan yaanan,
gmlerle ilgili o olay gibi. Neyse ki
Bay Farradayin konuk arlad nemli
gnlerden biri deildi, yine de benim
iin gerek bir utan kayna oldu.
Bir sabah kahvaltda yaand bu
olay; Bay Farradayin azndan bana
kar tek bir yaknma sz kmad o
srada; ya inceliinden ya da Amerikal
olduu iin kusurun boyutlarn fark
edemediinden. verenim sandalyesine
oturduktan sonra atal eline ald, bir an
inceledi, ataln dilerine parmak ucuyla
yle bir dokundu, sonra dikkatini
gazetesinin balklarna yneltti. Btn
bunlar byk bir dalgnlk iinde
yapmt, ama ben de her eyi grm,
sinir bozucu nesneyi ortadan kaldrmak
iin hzla ileri atlmtm. Aslnda galiba
bunu biraz fazla hzl yapp iverenimin
rahatn bozdum, nk Bay Farraday
hafife irkildi, Ah, Stevens, diye
mrldand.
Ben durmayp hzla odadan ktm,
elimde doru dzgn cilalanm bir
atalla, oyalanmadan geri dndm.
Yeniden masaya doru ilerlerken Bay
Farraday imdi besbelli gazetesine
gmlmt iverenimin okumasn
yarda kesmeden atal masaya yavaa
brakmay dndm. te yandan Bay
Farradayin, salt utancm en aza
indirmek iin durumu grmezden gelmi
olabileceini de geirdim aklmdan;
atal byle kaamak bir biimde
deitirmek, hatam karsnda kaytsz
kaldm ya da daha da kts, onu
rtbas etmeye altm eklinde
yorumlanabilirdi. te bu yzden atal
masaya biraz dikkat ekecek bir biimde
brakmann doru olacana karar
verdim, bu da iverenimin ikinci kez
rkmesine, ban kaldrp yine, Ah,
Stevens, diye mrldanmasna neden
oldu.
Son birka aydr meydana gelen bu
gibi hatalar pek doaldr ki kiinin
kendine saygsn zedeliyor, ama yine de
bunlarn hizmetli saysndaki eksiklikten
daha uursuz bir eylerin belirtisi
olduuna inanmak iin hibir neden yok
ortada. Evde yeterli sayda hizmetli
bulunmamas kendi iinde nem
tamadndan deil; ama Bayan Kenton
Darlington Maliknesine gerekten
dnecekse, bu tr kk kusurlar
gemite kalacak demektir. Bayan
Kentonn mektubunda, eski grevine
geri dnme isteini ak ve kesin bir
biimde dile getiren hibir ey olmad
unutulmamal kukusuz; dn gece
yatmadan nce mektubu yeniden okudum.
Aslnda dorusunu isterseniz, Bayan
Kentonn satrlarnda bu tr bir niyeti
ele verecek her ne kant varsa kendi
kendime abartm olabilirim; belki de
evdeki alma dzeni asndan byle
bir geri dn umduum iin. Dn
gece, mektubunu okurken geri gelme
isteini aka gsteren herhangi bir
satr bulmann ne kadar g olduunu
fark ettiimde, biraz ardm
sylemem gerek.
Artk yaklak krk sekiz saat sonra
Bayan Kentonla yz yze konuuyor
olacama gre, bu konularda fazlaca
tahmin yrtmek hi de zahmete deer
grnmyor. Yine de, dn gece karanlk
odamda yataa uzanm, alt katta ortal
temizleyen otel sahibiyle einin seslerini
dinlerken bu satrlar kafamda evirip
evirerek uzun dakikalar harcadm.
 nc Gn - Akam
Moscombe, Tavistock
Yaknlar, Devon

Lord hazretlerinin Musevilere kar

tutumu konusuna belki bir an iin geri
dnmem gerektiini dnyorum, nk
anladm kadaryla bu Yahudi
dmanl meselesi son gnlerde epey
hassas bir konu haline geldi. ncelikle,
Darlington Maliknesinde gya
Musevilerin altrlmad savn
akla kavuturaym. alma alanma
dorudan girdii iin bunu kesin bir
biimde yalanlayabilirim. Lord
hazretlerinin hizmetinde geen yllar
boyunca ekibimde birok Musevi
bulundu, dahas bu kiiler rklar
nedeniyle hibir farkl muamele
grmediler. Bu ileri geri konumalarn
kaynan kestiremiyor insan; gln bir
olaslk, ama meerki, otuzlu yllarn
balarnda, Bayan Carolyn Barnetn
lord hazretleri zerinde tuhaf bir
biimde etkili olmaya balad
sralarda geen, tam anlamyla nemsiz
o birka haftadan kaynaklanm olsunlar.
Merhum Bay Charles Barnetn ei
olan Bayan Barnet, o sralarda krk
yalarndayd; ok gzel, kimilerinin gz
kamatrc diyebilecei bir
hanmefendiydi. artc zeksyla n
yapmt; o gnlerde en sk duyulan ey,
Bayan Barnetn, rnein bir akam
yemei srasnda, nemli bir gncel
konuda filanca okumu yazm
beyefendiyi nasl kk drdyd.
1932 yaznn byk bir blmnde
Darlington Maliknesine dzenli olarak
gelip gitti kendisi; lord hazretleriyle
saatlerce konuuyor, genelde toplumsal
ya da siyasal ierikli sohbetlere
dalyorlard. Anmsadm kadaryla,
lord hazretlerinin, Londrann East End
blgesindeki en yoksul mahallelerine
gerekletirdii teftilere rehberlik
eden de Bayan Barnett; bylece lord
hazretleri o yllarn umutsuz durumunun
skntsn eken pek ok aileyi ziyaret
etmi oldu. Bu demektir ki Bayan
Barnet, Lord Darlingtonn lkemizin
yoksul kesimine kar gitgide artan
ilgisine biraz olsun katkda bulunmutur,
bu yzden de lord hazretleri zerindeki
etkisinin bsbtn olumsuz olduu
sylenemez. Ama kukusuz o da Sir
Oswald Mosleyin Karagmlekliler
rgtnn bir yesiydi, lord
hazretleriyle Sir Oswald arasnda ok
ksa sren yaknlk da ayn yazn o
birka haftasnda kurulmutu zaten.
Darlington Maliknesinde o zamana
kadar grlmemi o srad olaylar da
yine ayn haftalar iinde olup bitti. Bu
konudaki ileri geri konumalarn ne
kadar rk bir temele dayand
bylece kantlanr umarm.
Bunlara olay diyorum, ama bir
blm son derece nemsiz eylerdi.
rnein, bir akam yemei srasnda, bir
gazetenin ad getiinde lord
hazretlerinin, Ah, yani u Yahudi
propaganda bror, dediini
duymutum. Kap kap dolap para
toplayan ve uzun zamandr dzenli
olarak yardm ettiimiz bir hayr
kurumuna ba verilmesini durdurmam
da ayn gnlerde sylemiti, ynetim
kurulu yelerinin aa yukar hepsinin
Yahudi olduu gerekesiyle. Bu szleri
unutmadm, nk gerekten
artmtm; lord hazretleri daha nce
Yahudi rkna kar herhangi bir husumet
gstermemiti.
Derken, bunlarn ardndan, bir
leden sonra beni alma odasna
ard. nce genel konularda konutu,
evde her eyin yolunda gidip gitmediini
sordu. Sonra yle dedi:
Uzun uzun dndm, Stevens.
Epeyce dnp tandm ve bir karara
vardm. Burada, Darlington Maliknesi
alanlar arasnda, Yahudi
bulunduramayz.
Efendim?
Bu evin iyilii iin, Stevens.
Evimize konuk olan kiilerin iyilii iin.
Bu konuyu dikkatle inceledim Stevens,
sana vardm sonucu bildiriyorum.
Pekl efendim.
Syle bana Stevens, alanlarn
arasnda u an birka tane var, yle deil
mi? Yahudi yani.
Galiba alanlardan ikisi bu snfa
giriyor, efendim.
Hmm! Lord hazretleri bir sre
sesini karmadan dar bakt. Pek
tabii ki onlar iten karmamz
gerekiyor.
zr dilerim efendim, tam
anlayamadm galiba.
zc bir durum Stevens, ama
baka seeneimiz yok. Konuklarmn
gvenlii ve esenlii sz konusu. nan
bana, bu konuyu inceledim, enine boyuna
dnp tandm. Kendi iyiliimiz
iin.
Sz konusu iki kii de hizmetiydi.
Bu yzden Bayan Kentona haber
vermeden harekete gemek hi doru
olmazd; ben de ayn akam, odasnda
scak kakao imek iin bulutuumuzda
bu konuyu amaya karar verdim. Gnn
sonunda onun alma odasnda yaplan
bu grmelerle ilgili bir iki ey
sylemem gerek belki. Bu bulumalar
batan sona mesleimize ynelikti; yine
de ara sra birtakm kiisel konular da
tartabiliyorduk elbette. Bu grmeleri
belirli bir dzene balamamzn nedeni
basitti: Her ikimiz de genelde yle
megul oluyorduk ki en temel konularda
bilgi alveriinde bulunma frsatn bile
ele geiremeden gnlerin geip gittiini
fark ediyorduk. Bu durumun,
maliknedeki ilerin aksaksz
yrmesini ciddi biimde tehlikeye
soktuunu anladk; gnn sonunda,
Bayan Kentonn alma odasnda bir
on be dakikay birlikte geirmek en iyi
zmd. Bir kez daha belirteyim,
bunlar, her eyden nce, mesleimizle
ilgili grmelerdi; rnein yaklaan bir
etkinlikle ilgili tasarlarmz gzden
geirir ya da yeni hizmetlilerin ilerine
alp alamadklarn tartrdk.
Her neyse, kaldm yerden
srdreyim; Bayan Kentona, yannda
alan iki bayan hizmetliyi iten
karmak zere olduumu bildirme
dncesi beni olduka rahatsz
ediyordu elbette. Aslnda bu hizmetiler
almalarndan btnyle honut
olduumuz kiilerdi ve bunu da pekl
syleyebilirim, nk Yahudi meselesi
son zamanlarda ok hassas bir konu
haline geldi onlarn iten karlmas
dncesine btn yreimle karydm.
Bununla birlikte, bu olayda bana den
grev olduka akt, grdm
kadaryla kiisel kayglar byle
sorumsuzca ortaya koymakla kazanlacak
pek bir ey de yoktu. G bir iti, srf bu
yzden de vakarla sonulandrlmay
bekleyen bir i. te bylece, o akamki
sohbetimizin sonuna doru konuyu
atmda, olabildiince ksa ve z bir i
konumas havasnda yaptm bunu, u
szlerle de noktaladm:
Bu iki hizmetiyle yarn sabah on
buukta odamda greceim. Onlar
bana gnderirseniz sevinirim, Bayan
Kenton. Durumu nceden bildirip
bildirmemeyi size brakyorum.
Bu noktada Bayan Kentonn
syleyecek bir eyi yokmu gibiydi. Ben
de devam ettim: Kakao iin teekkr
ederim, Bayan Kenton. Yatma zamanm
geldi de geiyor bile. Yarn yine dolu bir
gn.
te o zaman konutu Bayan Kenton:
Bay Stevens, kulaklarma
inanamyorum. Ruth ile Sarah bu evde
almaya balayal alt yl geti.
Onlara gvenim tam, onlar da bana
gveniyorlar. Bu eve kusursuz hizmet
verdiler.
Bundan eminim, Bayan Kenton.
Ama duygularn yarglarmza
karmasna izin vermemeliyiz. imdi
size iyi geceler dilemem gerek.
Bay Stevens, orackta oturup da bu
hizmetilerin iten atlacaklarn
sylyor olabilmeniz beni ileden
karyor, sanki kiler iin alnmas
gereken eyleri sayp dkyorsunuz.
nanamyorum, Ruth ile Sarahnn iten
karlma gerekeleri Yahudi olmalar
m yani?
Bayan Kenton, durumu az nce
akladm size. Lord hazretleri kararn
vermi, bu konuda bizim
tartabileceimiz hibir ey yok.
Bay Stevens, anlamyor musunuz,
Ruth ile Sarahy bu gerekeyle iten
karmak basbaya yanl, byk bir
hata! Byle eylere raz olamam. Byle
eylerin olabildii bir evde almam
da.
Bayan Kenton,
heyecanlanmamanz, konumunuza
yarar bir biimde davranmanz rica
ederim. Bu ok basit bir sorun. Lord
hazretleri belli birtakm szlemelerin
iptalini istediinde, bu konuda
sylenecek pek bir ey yoktur.
Sizi uyaryorum, Bay Stevens,
byle bir evde almay srdremem.
Kzlarm iten karlrsa ben de
giderim.
Bayan Kenton, byle bir tepki
gstermeniz artyor beni. Grevimiz,
kendi duygularmza ve zayflklarmza
deil, iverenimizin isteklerine hizmettir,
bunu anmsatmam gereksiz herhalde.
Dinleyin Bay Stevens, yarn
kzlarm iten atarsanz, yanl bir ey
yaparsnz, basbaya gnah olur bu, ben
de byle bir evde almay
srdremem.
Bayan Kenton, unutmayn ki byle
kibirli hkmler verecek konumda
deilsiniz. Dorusu, bugnn dnyas
ok karmak ve gvenilmez bir yer.
Gerek sizin gerek benim anlayacak
durumda olmadmz pek ok ey var,
Museviliin, znde ne olduu meselesi
gibi. Oysa neyin en iyi olacana karar
vermek iin lord hazretleri ok daha
uygun bir konumda bulunuyor. Artk
gerekten odama ekilmem gerek, Bayan
Kenton. Kakao iin tekrar teekkrler.
Yarn sabah on buukta. lgili kiileri
gnderin ltfen.
Ertesi sabah hizmetiler odama adm
atar atmaz, Bayan Kentonn onlarla
konumu olduunu anladm; nk ieri
girdiklerinde her ikisi de hkra hkra
alyordu. Konumay olabildiince ksa
tutarak durumu akladm,
almalarndan memnun olduumu, buna
dayanarak iyi tavsiye mektuplar
yazacam syledim. Anmsadm
kadaryla zaten drt dakika sren
grme boyunca onlar pek bir ey
sylemediler, geldikleri gibi alayarak
ktlar odadan.
Hizmetilerin iten karlmasndan
sonraki birka gn boyunca Bayan
Kenton bana kar son derece souk
davrand. Aslnda hareketleri zaman
zaman gayet nezaketsizdi, alanlarn
nnde bile. Akamlar kakao iin
buluma alkanlmz srdrdysek de
grmelerimiz ksa sryor, neredeyse
buz gibi bir havada geiyordu. Aradan
on be gn kadar getii halde
davranlarnda bir dzelme belirtisi
grlmeyince sabrm biraz tamaya
balad elbette. Bu yzden kakao iin
bulumalarmzdan birinde alayc bir
sesle, hafife glerek yle dedim:
Bayan Kenton, istifanz imdiye
kadar sunmu olmalydnz. Sonunda
biraz olsun yumuayacan, uzlac bir
yant vereceini, bylece btn bu olay
ardmzda brakmaya olanak
bulabileceimizi ummutum herhalde.
Oysa Bayan Kenton yalnzca sert sert
bakt ve yle dedi:
stifam sunmaya hl niyetliyim,
Bay Stevens. Yalnzca ok iim vard,
konuyla ilgilenecek zaman bulamadm.
Dorusu bunun salt bir gz korkutma
olmayabilecei dncesi beni bir sre
daha kayglandrd. Ama haftalar
haftalar kovalad ve Bayan Kentonn
Darlington Maliknesinden
ayrlmasnn sz konusu olmad
anlald. Yanl anmsamyorsam,
aramzdaki buzlar yava yava eridike
istifa tehdidini anmsatarak sk sk
inelemitim onu. rnein, bir sre
sonra gerekleecek byk bir ziyafeti
tartrken araya unu sokuturuyordum:
Yani Bayan Kenton, o srada sizin hl
bizimle birlikte olacanz
varsayarsak... Bu tr inelemeler,
olaydan aylar sonra bile Bayan
Kentonn durgunlamasna yol ayor
gibiydi; yine de bunun artk kzgnlktan
ok utantan kaynaklandn
sanyordum.
Zamanla olanlar az ok unutuldu
kukusuz. Ama iki hizmetinin iten
karlmasndan bir yl kadar sonra bu
konunun son bir kez daha aldn
anmsyorum.
Bir le sonras, konuk odasna
ayn getirdiim srada konuyu yeniden
aan lord hazretleri oldu. O sralarda
Bayan Carolyn Barnetn lord hazretleri
zerindeki egemenlii oktan gerilerde
kalmt; aslnda hanmefendi Darlington
Maliknesine hi gelmiyordu artk.
Dahas u da belirtilmelidir ki Lord
Darlington o dnemlerde
Karagmlekliler rgtnn gerek
yzn grm, onlarla btn ilikisini
kesmiti.
Ah, Stevens, dedi bana. Sana bir
sredir bir ey sylemek istiyordum.
Geen yl olanlar. Hani u Yahudi
hizmetiler, anmsyor musun?
Elbette, efendim.
Onlarn izini bulmann bir yolu yok
herhalde, yle deil mi? Olup bitenler
yanlt, insan bir eyler yapp bu hatay
onarmak istiyor.
Konuyu kesinlikle aratracam,
efendim. Ama artk nerede olduklarn
belirleyebileceimizden pek emin
deilim.
Elinden ne geliyorsa artk. Yanlt
hepsi...
Lord hazretleriyle yaptm bu
konumann Bayan Kenton
ilgilendireceini dndm, ona bundan
sz etmenin kendisini yeniden kzdrma
pahasna da olsa yerinde olacana
karar verdim. Oysa Bayan Kentonla
kameriyede karlatm o sisli le
sonrasnda bu kararm yerine
getirmemin garip sonular oldu.

Sisin, o gn leden sonra ben

avludan geerken kmeye baladn
anmsyorum. Bir sre nce lord
hazretleri kameriyede konuk arlamt,
orada kalan ay takmlarn almaya
gidiyordum. Biraz uzaktan bir zamanlar
babamn dt basamaklara varmadan
epey nce kameriyenin iinde alan
Bayan Kenton fark ettim. eri
girdiimde, geliigzel yerletirilmi
hasr sandalyelerden birine oturmu
diki diktiini grdm. Daha yakndan
baktm, bir yast onaryordu.
Bitkilerin, hasr iskemlelerin ve
masalarn arasndan tabak ana
toparlamaya koyuldum; ben iimi
yaparken biraz sylemi, ile ilgili bir
iki konuyu tartmzdr belki. Dorusu,
ana binada art arda geen pek ok
gnden sonra darda kameriyede olmak
son derece canlandryordu insan, bu
yzden ikimiz de iimizi abuk bitirme
telanda deildik. O gn, hem sinsi
sinsi yaklaan sis, hem de Bayan
Kenton, elindeki dikii burnunun
dibinde tutmaya zorlayan alacakaranlk
yznden uzaklar grnmyordu. Yine
de salt manzaraya bakmak iin bamz
ilerimizden sk sk kaldrdmz
anmsyorum. Aslnda, geen ylki iten
kartmalar konusunu atmda yine
avluya bakyordum; sisin, at arabas yolu
boyunca dikili akkavaklarn evresinde
younlat yere doru. Belki
kestirebileceiniz gibi, konuya yle
girdim: Dnyordum da Bayan
Kenton, imdi bunu anmsamak epey
tuhaf, ama ite, geen yl tam bu
zamanlarda istifa edeceim diye
tutturmutunuz. Bunu dnmek epey
elendirdi beni. Gldm, ama arkamda
duran Bayan Kenton sesini karmamt.
Sonunda ona bakmak iin ardma
dndmde sise karn camdan dar
baktn grdm.
Galiba, Bay Stevens, dedi en
sonunda, bu evden ayrlma dncemde
ne kadar ciddi olduumun farknda
deildiniz. Olanlar beni ok sarsmt.
Biraz olsun saygya layk biri olsaydm
Darlington Maliknesinden oktan
ekip gitmi olurdum herhalde. Bir sre
sustu, ben de gzlerimi uzaklardaki
kavaklara evirdim yeniden. Derken
yorgun bir sesle ekledi: Korkaklkt,
Bay Stevens. Basbaya korkaklk.
Nereye gidebilirdim ki? Ailem yok.
Yalnzca teyzem var. Onu ok severim,
ama btn yaammn harcanp gittii
duygusuna kaplmakszn bir gn bile
kalamam onun yannda. Ksa srede
yeni bir i bulurum naslsa, dedim
kendime. Ama ok korkmutum, Bay
Stevens. Ne zaman ayrlmay dnsem,
kendimi sokakta kalm, beni tanyan ya
da benimle ilgilenen bir kii bile
bulamam bir halde gryordum. Benim
btn o yce ilkelerim buraya kadar.
Kendimden yle utanyorum ki. Ama
ayrlamadm ite, Bay Stevens.
Ayrlmaya cesaret edemedim.
Bayan Kenton yeniden sustu, derin
dncelere dalm gibiydi. Bu noktada
Lord Darlingtonla aramda geen
konumay olabildiince eksiksiz
aktarmann tam zaman olduunu
dndm. Szlerimi yle noktaladm:
 Olan oldu artk, geri dnlemez.
Ama lord hazretlerinin, her eyin feci bir
yanl anlama olduunu kukuya yer
brakmayacak biimde akladn
duymak, yine de byk bir avuntu. Bunu
bilmek isteyeceinizi dndm, Bayan
Kenton; nk bu olaydan en az benim
kadar znt duyduunuzu
anmsyorum.
zr dilerim, Bay Stevens, dedi
Bayan Kenton ardmdan, sanki bir
dten srayp uyanmt, sesi tmyle
farklyd. Sizi anlamyorum. Ona
doru dndm, szlerini srdrd.
Anmsadm kadaryla Ruth ile
Sarahnn kap dar edilmesinin doru
ve yerinde bir ey olduunu
dnyordunuz siz. Kesinlikle
honuttunuz bundan.
Yapmayn, Bayan Kenton, bu gayet
haksz bir sulama. Olanlar beni son
derece kayglandrmt, zlmtm
gerekten. Bu evde byle bir eyin
olduunu grmek asla houma gitmez.
Pekl, neden Bay Stevens, bunu
neden o zaman sylemediniz bana?
Gldm, ama bir an ne diyeceimi
bilemedim. Ben yant topallayana kadar
Bayan Kenton dikiini elinden brakt:
Farknda msnz, Bay Stevens?
dedi, geen yl duygularnz
paylamay dnm olsaydnz bu
benim iin ne byk nem tard?
Kzlarm iten karld iin nasl
zldm biliyordunuz. Bana ne kadar
yardmc olurdu, anlamyor musunuz?
Neden Bay Stevens, neden, neden hep
olduunuzdan baka trl grnmek
zorundasnz?
Sohbetin birden byle tuhaf bir hal
almas zerine yeniden gldm. Bayan
Kenton, dedim, ne demek istediinizi
anladmdan pek emin deilim.
Olduundan baka trl grnmek mi?
Bakn, gerekten de...
Ruth ile Sarahnn buradan
ayrlmalar ok ac vermiti bana. Tek
zlenin ben olduumu sandm iin de
daha fazla ac ektim.
Ama Bayan Kenton... Kirli tabak
ana ydm tepsiyi elime aldm.
nsanlarn iten atlmasn kimse
onaylamaz elbette. Bunun ak bir gerek
olduunu sanrdm.
 Hibir ey sylemedi, kameriyeden
karken dnp ona baktm. Dar,
avluya bakyordu yine, ama ierisi artk
o kadar karanlkt ki btn grebildiim,
yznn soluk ve bo bir fon zerine
izili karakyd. zin istedim,
kameriyeden ayrldm.

Yahudi hizmetilerin iten

kartlmas olayn anmsaynca, bunu
izleyen tuhaf bir olay geldi aklma: Lisa
adndaki hizmetinin gelii. ten
kartlan iki hizmetinin yerine
birilerini bulmak zorundaydk, bu Lisa
da onlardan biri oldu.
Bu gen kadnn i iin bavururken
sunduu tavsiye mektubu her anlamda
kuku uyandran cinstendi; deneyimli bir
bauak, kadnn bir nceki grevinden
ayrl nedeninin bir sis perdesi ardnda
gizlendiini rahata anlard bu
mektuptan. Dahas Bayan Kentonla
birlikte onu sorguya ektiimiz zaman
hibir ite birka haftadan fazla
kalmadn da anladk. Genel olarak
btn hareketlerinden, Darlington
Maliknesinde altrmak iin olduka
uygunsuz biri olacan seziyordum.
Ancak kzla grmeyi
tamamladmzda Bayan Kenton onu ie
almamz iin direterek beni artt.
Kar ktm; ama o, Bence bu kz
gelecek vadediyor, diyordu. Dorudan
benim gzetimimde alacak, iyi
olduunu kantlamas iin ben
uraacam.
 Bir sre bo yere tarttmz
anmsyorum; ama belki de iten
karlan hizmetiler olaynn henz
kllenmemi olmas yznden Bayan
Kentona her zamankinden daha az
direndim. Her neyse, sonuta pes ettim;
unu ekledim yine de:
Bayan Kenton, bu kz ie almann
sorumluluu tmyle size ait, bunun
farkndasnzdr umarm. Bence aramza
katlmaya uygun olmaktan ok ok uzak.
e alnmasna, onun geliimine yardmc
olmanz kouluyla izin veriyorum.
Bu kz yola girecek, Bay Stevens.
Greceksiniz.
Bunu izleyen haftalarda gen kz
gerekten de dikkate deer bir hzla
ilerleme gstererek beni hayrete
drd. Tavrlar gnden gne
dzeliyordu; sanki ilk balarda insann
gzlerini karmasna yol aacak kadar
kaba saba olan yry, i grrken
koturuu bile alacak derecede
dzeldi.
Haftalar geip de kz bir mucize
sonucu ekibimizin yararl bir yesi
haline gelmeye baladka Bayan
Kentonn zafer sevinci apak
grlyordu. Lisaya fazladan
sorumluluk gerektiren grevler
yklemekten zel bir zevk duyuyor
gibiydi; hele ben oralarda bir yerde
onlar izliyorsam, ne yapar yapar muzip
bir ifadeyle benimle gz gze gelmeye
alrd. O gece, Bayan Kentonn
odasnda kakao sonras sylememiz,
Lisa konusundaki sohbetlerimizin
allagelmi bir rnei saylabilirdi.
Hi kuku yok, Bay Stevens,
diyordu Bayan Kenton, Lisann hl
szn etmeye deer bir hata
ilemediini duymak sizi byk d
krklna uratacak.
Hi de deil, Bayan Kenton. Sizin
adnza, hepimizin adna bu durumdan
ok mutluyum. tiraf edeyim, bu kzda
yarattnz deiimle u ana kadar
kk apta da olsa bir baar
kazandnz.
Kk apta bir baar ha!
Yznzdeki u glmsemeye bakn,
Bay Stevens. Ne zaman Lisadan sz
asam hemen beliriveriyor. Bal bana
ilgin bir hikyeyi dile getiriyor bu.
Gerekten ilgin bir hikye.
Ah, yle mi Bayan Kenton? Bu
hikyenin tam olarak ne olduunu
sorabilir miyim?
ok ilgin, Bay Stevens, Lisa
konusunda byle karamsar olmanz ok
ilgin. Gzel bir kz o, buna hi kuku
yok. Gzel kzlarn yannzda
almasn nedense istemediinizi fark
etmitim.
Samaladnz pekl
biliyorsunuz, Bayan Kenton.
Ah, ama fark ettim, Bay Stevens.
Yannzda gzel kzlarn almasndan
holanmyorsunuz. Yoksa Bay
Stevensmz aklnn elinmesinden mi
korkuyor? Bay Stevensmz da ne de
olsa etten ve kemikten olduunu bildii
iin kendine tam anlamyla gvenemiyor
mu yoksa?
Bayan Kenton, sylediklerinizde
birazck saduyu bulunduunu
dnseydim bu tartmaya katlma
zahmetine girebilirdim. Ama bu
durumda, galiba siz kendi kendinize
gevezelik ederken dncelerimi baka
yere yneltmekle yetineceim.
yi de yznzdeki u muzip
glmseme niye, Bay Stevens?
Hi de muzip bir glmseme deil
bu, Bayan Kenton. Samalama
konusundaki hayret verici yeteneiniz
beni biraz elendiriyor, hepsi bu.
Yznzde gerekten de kk,
muzip bir glmseme var, Bay Stevens.
Sizin Lisaya bakmaya dayanamadnz
da fark ettim. Ona niin byle iddetle
kar ktnz daha iyi anlyorum
imdi.
Son derece somut nedenlerim vard,
Bayan Kenton, siz de ok iyi
biliyorsunuz. Kz bize ilk geldiinde bu
i iin hi de uygun deildi.
unu bilmenizi isterim ki
alanlarn bizi duyabilecekleri
yerlerde asla bu biimde konumazdk.
Ama o sralarda kakao bulumalarmz,
temelde mesleimizle ilgili grmeler
olma niteliini korumakla birlikte, bu tr
zararsz sohbetlere biraz olsun yer
brakmaya balamt. Bunun, zor bir
gnn yaratt gerilimi gidermeye
byk katkda bulunduunu belirtmem
gerek.
 Lisa yanmza geleli sekiz dokuz ay
olmutu, artk onun varln neredeyse
kanksamtm ki, getir gtre yardm
eden uaklardan biriyle evden kaverdi.
Byk bir evin baua iin bu gibi
eyler, iin ayrlmaz bir parasdr
kukusuz. Fazlasyla can skcdr, ama
durumu kabullenmeyi renir insan.
Aslnda gece vakti gerekleen bu tr
kalarn geneli dnldnde,
bunlarnki en uygarca olanlardan biriydi.
ift, biraz yiyecek dnda eve ait hibir
ey almamt, dahas her ikisi de
mektup brakmt. Yardmc uak, adn
artk anmsamyorum, bana ksa bir not
brakmt, yle bir eyler yazyordu:
Ltfen bizi acmaszca yarglamayn.
Birbirimizi seviyoruz, evleneceiz.
Lisa ise zerine Khyaya diye yazd
ok daha uzun bir not brakmt; Bayan
Kentonn onlarn ortadan yok olularn
izleyen sabah odama getirdii bu
mektuptu ite. Anmsadm kadaryla,
iftin birbirlerini ne kadar sevdikleri,
uan ne kadar harika biri olduu,
kendilerini ne kadar esiz bir gelecein
bekledii yolunda bir sr bozuk imlal,
dk cmle vard mektupta. Bunlardan
biri yle bir eyler demeye getiriyordu:
Paramz yok ama kimin umurunda
akmz var ve kim daha fazlasn ister
birbirimize sahibiz insann yaam
boyunca isteyebilecei tek ey bu ite.
sayfalk bir mektuptu, buna karlk
ne kendisine gsterdii yakn ilgi iin
Bayan Kentona kar duyabilecei bir
gnl borcunun ne de hepimizi d
krklna uratt iin duyabilecei bir
pimanln sz geiyordu.
Bayan Kenton bozulmutu besbelli.
Gen kadnn mektubuna gz gezdirdiim
sre boyunca nmdeki masada oturdu,
ellerine bakp durdu. Aslnda ki bu
insana biraz garip geliyor onu o
sabahkinden daha umutsuz grdm
gerekten anmsamyorum. Mektubu
masaya braktmda yle dedi:
Evet, Bay Stevens, grne gre
siz haklymsnz, ben haksz.
Bayan Kenton, zlecek bir ey yok
bunda. Byle eyler doaldr. Bunlar
nlemek iin yapabileceimiz pek bir
ey yoktur.
Hatalydm, Bay Stevens. Kabul
ediyorum. Siz haklydnz, her zamanki
gibi, bense hakszdm.
Bayan Kenton, sizinle ayn grte
deilim. O kz konusunda harikalar
yarattnz. Gsterdiiniz baar,
yanlann aslnda ben olduumu katbekat
kantlad. Gerekten Bayan Kenton, onun
imdi yapt eyi baka bir hizmeti de
yapm olabilirdi. Bu kzla epey bir
ilerleme kaydetmitiniz. Sizi d
krklna urattn dnmeniz iin
nedeniniz ok; ama kendi paynza
sululuk duymanza hi gerek yok.
Bayan Kenton hl mahzundu. Hafif
bir sesle, Bunlar sylemeniz byk
incelik, Bay Stevens, dedi. ok sa
olun. Sonra bezgin bir ifadeyle iini
ekti. ok aptalca. nnde iyi bir
meslek yaam olabilirdi. Yetenekliydi.
Onun gibi pek ok gen kadn nne
kan frsatlar arur ediyor, hem de ne
iin?
Aramzda duran masann zerindeki
kda baktk ikimiz de, sonra Bayan
Kenton kzgnlkla baklarn evirdi.
Haklsnz, dedim. Dediiniz
gibi, byk kayp.
ok aptalca. Hem o kz yar yolda
braklmaya mahkm. Biraz abalasayd
nnde gzel bir yaam olacakt. Bir iki
yl iinde kk bir maliknede khyalk
grevini stlenmek zere
hazrlayabilirdim onu. Bunun biraz fazla
olduunu dnyorsunuz belki, Bay
Stevens, ama bakn birka ay iinde
nasl ilerleme kaydetmitik! imdi
hepsini elinin tersiyle itti. Hem de bir
hi uruna.
ok aptalca bir hareket gerekten.
Tavsiye mektubu iin
dosyalayabileceimi dnerek
nmdeki not defteri yapraklarn
toplamaya baladm. Ama sonra Bayan
Kenton mektubu acaba benim saklamam
m istiyor, yoksa kendisi mi saklayacak,
bilemediim iin sayfalar yeniden
aramzdaki masaya braktm. Bayan
Kenton ise ok uzaklarda gibiydi.
Yar yolda braklmaya mahkm,
dedi yine. ok aptalca...

Galiba bu eski anlar iinde

kaybolup gittim. Byle bir niyetim yoktu
hi, ama bylece en azndan bu akamki
olaylarla artk son bulduklarna
inanyorum kafam gereksiz yere
megul etmekten kanabildiysem ne l.
nk u son birka saat benim iin
olduka zordu.
imdi Bay ve Bayan Taylora ait
kk evin at katndaym. Evet, bir
otelde deil de bir evde kalyorum; iyi
yrekli Taylorlarn bu gecelik bana
ayrdklar bu oda, bir zamanlar en
byk oullarna aitmi, ocuk oktan
bym, Exetere tanm. Odada en
ok dikkat eken ey, ahap aty
destekleyen kaln kiriler; demeleri
rtecek hal ya da kilim yok, ama yine de
artc derecede rahat ve scak bir
ortam. Bayan Taylorn benim iin
yalnzca yatak yapmakla kalmayp bir de
oday derleyip toparlad anlalyor;
nk kirilerdeki birka rmcek an
saymazsak odann yllardr
kullanlmadn aa vuran pek bir ey
yok ortada. Bay ve Bayan Taylora
gelince, yirmili yllarda bu kyde
manavlk yapmaya balamlar, yl
nce de artk yalandklarna karar verip
ii brakmlar. ok nazik insanlar,
gsterdikleri konukseverlie karlk bir
eyler vermek istediimi birka kez
sylediysem de, bunun lafn bile
duymak istemediler.
Burada bulunmamn, bu gece her
adan Bay ve Bayan Taylorn cmert
ellerine teslim olmamn tek nedeni,
insan ileden karacak kadar basit,
aptalca bir ihmal: Fordun benzininin
bittiini fark etmemiim. Radyatrn dn
su kaynatmas da dikkate alnnca, bu tr
tedbirsizliklere sk sk dtm
dnebilirsiniz. Uzun yolda araba
kullanmak sz konusu olduunda biraz
acemi saylabilirim elbette, bu nedenle
bu tr ihmaller doaldr. Yine de iyi
hazrlanma ve ngrnn mesleimizin
temel nitelikleri olduu anmsadmda,
kendimi d krklna urattm
duygusu yakam brakmyor.
Ama dorusu benzinin bitmesinden
nceki son bir saat sresince epey
dalgndm. Geceyi, akam saat sekiz
olmadan az nce vardm Tavistock
kasabasnda geirmeyi dnyordum.
Ancak kasabann en byk oteline
gittiimde yresel bir tarm fuar
yznden btn odalarn dolu olduunu
rendim. Pek ok baka tesis nerdiler,
hepsine tek tek gittim, ama her seferinde
ayn zrle karlatm. En sonunda,
kasabann neredeyse kndaki bir
pansiyonun sahibesi, birka kilometre
uzakta, yolun hemen kysnda bulunan
bir motele gitmemi nerdi. Bir akrabas
iletiyormu oray, mutlaka bo oda
bulurmuum, nk fuardan
etkilenmeyecek kadar uzakm
Tavistocka.
Kadncaz bana o anda pek anlalr
gelen, eksiksiz bir yol tarifi vermiti;
sonunda bu motelin yolunu izini
bulamamam kimin hatasyd, sylemek
g. On be dakika kadar gittikten sonra
plak, dmdz bir krn ortasnda
kvrlp giden bir yolda buldum kendimi.
Her iki yanmda batakla benzer alanlar
vard, yolumun zerinde de sis dnenip
duruyordu. Solumda gn batmnn son
kzlln grebiliyordum. Ufuk izgisi,
tarlalarn epey ilerisinde oraya buraya
serpitirilmi ahrlarn, iftlik evlerinin
karaltlaryla blnmt, ama bunlarn
dnda uygarln btn belirtilerini
ardmda brakm gibiydim.
te bu sralarda Fordu gerisin geri
dndrdm, daha nce nnden
gemi olduum bir sapa arayarak
epey bir yolu ikinci kez atm
anmsyorum. Saptm bu yeni yol
buna yol denebilirse tabii az nce
ayrldm yoldan daha ssz kt. Bir
sre yksek aalar arasnda yar
karanlkta ilerledim, sonra yolun dimdik
ykselmeye baladn fark ettim. Bana
tarif edilen o moteli bulma umudumu
oktan yitirmitim artk, en yakn kasaba
ya da kye varp orada yatacak yer
buluncaya kadar arabay srmeyi
dnyordum. Sabah ilk i olarak eski
gzerghma geri dnerdim, yle akl
yrtyordum kendi kendime. te tam
bu srada, yokuun ortasnda motor
tekledi; benzinin bittiini ilk kez o an
fark ettim.
Ford ancak birka metre daha
kabildi yokuu, sonra durdu. Durumu
deerlendirmek iin arabadan indiimde
gkyznn kararmak zere olduunu
grdm. ki yan aalarla, allarla
kapl bir bayrda duruyordum; tepeye
doru aalarn biraz seyreldii bir
aklk vard, enlemesine yerletirilmi
ktklerden geni bir kap grdm
orada, gn zerine iziliymi gibi
duruyordu. Bu kapnn bulunduu yerden
grebileceim manzarann nerede
olduum konusunda bir fikir
verebileceini dnerek oraya doru
yrmeye baladm; belki gidip yardm
isteyebileceim bir iftlik evi grmeyi
bile ummu olabilirim. te bu umutlar
yzndendir ki, kapya vardmda
grdm ey canm skt biraz.
Kapnn te yannda, yama boyunca
dimdik aa inen bir tarla vard, ucu on
be yirmi metre kadar ileride gzden
yitiyordu. Tarlann tesinde, ku
uuuyla belki bir kilometre kadar
uzakta, kk bir ky grnyordu. Sisin
iinde bir kilisenin kulesi, evresinde
koyu renk ta ve tahta damlar
seiliyordu; ince ince duman
ykseliyordu bacalardan. Dorusu,
byle anlarda az da olsa bir d krkl
baskn kyor. Umutsuz bir durumda
deildim elbette; en azndan Fordda bir
hasar yoktu, yalnzca benzini bitmiti.
Aadaki o kye de yarm saatte
yrnebilirdi, hem kalacak yer hem de
bir bidon benzin bulurdum orada. Yine
de, ssz bir tepenin banda durup,
bsbtn solup gitmekte olan bir
alacakaranlkta, gitgide younlaan bir
siste, bir kapnn stnden uzaktaki
kk bir kyn klarna bakmak hi
de ho deildi.
 Bununla birlikte, umutsuzlua
kaplmak da pek bir ey
kazandrmayacakt. Hava iyice
kararmadan nceki birka dakikalk
aydnl boa harcamak aptallk olurdu.
Aa, Fordun durduu yere dndm.
Gerekli birka para eyay kk bir
antaya doldurdum, artc derecede
parlak k veren bir el fenerini de
yanma alarak kye doru inen bir patika
aramaya baladm. Ama kapnn
nnden geip tepeye epeyce
trmandm halde ortalkta patika
gremedim. Sonra yolun artk yoku
yukar gitmediini, yava yava aa
doru kvrldn aa dallar arasndan
klarn seebildiim kyden
uzaklatn fark ettiimde cesaretim
yeniden krld. Aslnda bir ara, Forda
dnp yanmdan baka bir ara
geinceye kadar arabann iinde oturup
beklemenin en dorusu olacan
dndm. Ama hava neredeyse
kararmt artk; bu koullar altnda,
yoldan geen bir arac durdurmaya
alan biri pekl tekinsiz bir serseri
sanlabilirdi. Hem, Forddan indiimden
beri tek bir ara bile gememiti
yanmdan; aslnda Tavistock
kasabasndan kal beri baka bir ara
grdm de anmsamyordum. te o
zaman kapya kadar geri dnmeye karar
verdim; oradan tarlaya geer, elverili
bir patika olsun olmasn, kyn
klarna doru olabildiince dz bir
izgide yrrdm.
 Pek de zorlu bir ini olmad bu
sonuta. Sra sra tarlalar ve otlaklar
kye doru iniyordu, bunlarn kysndan
yrdnz m rahata
ilerleyebiliyordunuz. Yalnz bir kere,
kye ok yaklatm srada, bir alttaki
tarlaya geebilmek iin nmde hibir
aklk gremedim, lambam yolumu
kesen al boyunca bir oraya bir buraya
tutmak zorunda kaldm. Sonunda
bulduum kk bir boluktan gemeye
altm, ama ceketimin omzuyla
pantolonumun paalar pahasna. Dahas,
son birka tarlada toprak giderek
amurlanmaya balamt, cesaretim
daha fazla krlr korkusuyla lambay
ayakkablarmla paalarma doru
tutmaktan kanyordum.
 Derken kyn iine giden ta deli
bir yolda buldum kendimi; bu akamki
ev sahibim Bay Taylorla da ite bu
yoldan inerken karlatm. Birka metre
nmdeki bir sapaktan kmt;
kendisine yetimemi bekledi kibarca,
yanna vardmda elini apkasna
gtrp selam verdi, yardmc olup
olamayacan sordu. Durumu
olabildiince zetledim, kalabileceim
iyi bir otel nerirse ok sevineceimi de
ekledim. Ama Bay Taylor hayr
anlamnda ban sallad: Kymzde
yle bir yer yok ne yazk ki. Yolcular,
John Humphreysin barnda kalr
genelde, ama u an oras da tklm tklm
dolu. Bu can skc haber tam etkisini
gstermeden Bay Taylor hemen ekledi:
Pek gsterili olmayan bir yerde
kalmaya katlanabilirseniz efendim, bu
geceyi bizde geirebilirsiniz. yle
olaanst bir ev deil, ama bizim
hanm odanz rahat, temiz bir hale
getirmek iin elinden geleni yapacaktr.
Kendilerine byle bir zahmet vermek
istemediim anlamna gelecek bir eyler
syledim galiba, belki de biraz yarm
azla. Bay Taylor bunu yle yantlad:
nann efendim, sizi arlamak bizim
iin bir onurdur. Sizin gibi biri pek sk
gelmez Moscombea. Hem iin dorusu,
efendim, gecenin bu saatinde baka ne
yapabileceinizi de bilemiyorum.
Karanlkta kaybolup gitmenize gz
yumarsam bizim hanm asla balamaz
beni.
 Bay ve Bayan Taylorn nazik
konukseverliklerini bylece kabul etmi
oldum. Ama az nce, bu akam bama
gelenler iin zor dediimde, benzinsiz
kalp kye byle dadan inmiesine
varmann skntsndan sz etmiyordum
yalnzca. Sonunda olup bitenler,
Taylorlar ve komularyla birlikte
akam yemeine oturur oturmaz
gelimeye balayan olaylar, manevi
adan, az nce gslemi olduum
fiziksel rahatszlklardan ok daha zorlu
kt. nann, sonunda bu odaya kp da
Darlington Maliknesiyle ilgili anlar
kafamda evirip evirerek zaman
geirebilmek byk bir rahatlkt.
in dorusu, kendimi bu gibi anlara
gitgide daha fazla kaptrmaya baladm.
Galiba birka hafta nce, Bayan
Kenton yeniden grme olasl ortaya
kt kal, ilikimizin neden byle bir
deiim geirdiini derin derin dnr
oldum. Evet, bir deiim geirdii
kesindi, 1933-1936 yllarnda, yava
yava salkl bir meslek anlayna
ulatmz onca yldan sonra. Aslnda,
sonlara doru, her gnn sonunda bir
araya gelip bir fincan kakao imekten
bile vazgemitik. Ama bu tr
deiikliklere yol aan eyin ne
olduuna, hangi olaylarn bunda rol
oynadna karar verebilmi deilim.
Son zamanlarda bu konuyu
dndke Bayan Kentonn
arlmadan odama geldii akamki o
tuhaf olayn, ilikimizde nemli bir
dnm noktas olabileceini fark ettim.
Niin uradn tam olarak
anmsayamyorum. Ortal biraz
renklendirmek iin bir vazo dolusu
iekle gelmi olabilecei duygusu var
iimde, ama yllar nce, tanklmzn
balarnda ayn eyi yapmaya alt
gnle kartryor olabilirim. Darlington
Maliknesinde geirdii yllar boyunca
odama en az kez iek sokmaya
kalktn kesinlikle anmsyorum, ama
szn ettiim akam onu odama getiren
ey bu olmayabilir. Her neyse, yllarca
yakn bir i ilikisi gelitirmi olmamza
karn, bu yaknln, khyann alma
odama at kap gelip gittii bir ilikiye
dnmesine asla izin vermedim. Benim
gzmde bauan alma odas bir
ynetim merkezidir, evde yaplan ilerin
yreinin att yerdir, savataki bir
generalin kararghndan farkszdr.
Buradaki her eyin kesinlikle benim
istediim biimde dzenlenmesi ve bu
dzende kalmas arttr. Herkesin
sorular ve yaknmalaryla alma
odama girip kmasna gz yumacak
trden bir bauak olmadm hi. lerin
aksaksz bir biimde yrtlmesi iin,
bauan, alma odasnda tam bir
sknet iinde yalnz kalabilmesi
elzemdir kukusuz.
Yine de o akam Bayan Kenton
odama girdiinde mesleki bir konuyla
ilgilenmiyordum aslnda. Pek de telal
gememi bir haftann sakin bir gnnn
sonuna doruydu, ender bulabildiim
bo bir saatin tadn karyordum.
Dediim gibi, Bayan Kentonn ieri
elinde bir vazo iekle girip
girmediinden pek emin deilim, ama
yle dediini gayet iyi anmsyorum:
Bay Stevens, odanz geceleri daha
da rahatsz grnyor. u lamba
okumanz iin yeterli k vermiyor
besbelli.
Bu kta da grebiliyorum, sa
olun, Bayan Kenton.
Hapishane hcresine benziyor
buras, Bay Stevens. Tek eksii keye
konacak kk bir yatak. Mahkmlarn
son saatlerini geirdikleri bir yer
izlenimi yaratyor insanda.
Buna bir yant vermiimdir belki,
bilmiyorum. Yine de, bam kitabmdan
kaldrmadm, Bayan Kentonn izin
isteyip kmasn bekledim. Oysa birka
saniye sonra yle dediini duydum:
Ne okuyorsunuz, Bay Stevens?
Merak ettim.
Kitap okuyorum, Bayan Kenton.
Onu grebiliyorum, Bay Stevens.
Ama ne tr bir kitap; merak ettiim bu.
Bam kaldrdmda Bayan
Kentonn bana doru yaklamakta
olduunu grdm. Kitab kapattm,
gsme bastrarak ayaa kalktm.
Bayan Kenton, dedim, zel
yaamma sayg gstermenizi rica
edeceim.
Kitabnz konusunda neden bu kadar
ekingen davranyorsunuz, Bay Stevens?
Mstehcen bir ey olmasn sakn?
 Byle bir ey asla sz konusu deil,
Bayan Kenton. Lord hazretlerinin
kitaplnda, sizin deyiminizle,
mstehcen bir ey bulunmaz.
Saygdeer pek ok kitabn en
mstehcen paragraflar ierdiini
duymutum, ama bakmaya ekinmitim
hep. imdi, Bay Stevens, ne
okuduunuzu grmeme izin verin ltfen.
Bayan Kenton, rica ederim beni
rahat brakn. Kendime ayrabildiim
birka dakikalk bo zamanda beni byle
tedirgin etmeniz olacak ey deil.
Ama Bayan Kenton giderek
yaklayordu, bu durumda en doru
tutumun ne olacana karar vermek de
gt biraz. Kitab masamn
ekmecesine frlatp kilitleme istei
duydum; ama bu, gln derecede
tiyatrovari geldi bana. Kitab hl
smsk tutarak birka adm geriledim.
Elinizdekini ltfen gsterin bana,
Bay Stevens, dedi Bayan Kenton
yaklamaya devam ederek. Ben de sizi
kitabnzla ba baa brakaym. Byle
gizlemeye altnz ey ne olabilir
ki?
Bayan Kenton, bu kitabn adn
grmsnz, grmemisiniz, benim iin
hi fark etmiyor. Ama bu bir ilke sorunu,
odamda byle bitivermenize, kendime
ayrabildiim u dakikalar elimden
almanza karym.
Yalnzca merak ettim, Bay Stevens,
okuduunuz saygdeer bir ey mi, yoksa
aslnda beni bu kitabn sarsc etkisinden
mi korumaya alyorsunuz?
Bayan Kenton artk tam nmde
dikiliyordu. Derken anszn garip bir
deiime urad her ey; sanki ikimiz de
bir anda bambaka bir boyuta
frlatlmtk. Ne demek istediimi tam
olarak anlatamyorum ne yazk ki. Btn
syleyebileceim, evremizdeki her
eyin birdenbire donup kald. Bayan
Kentonn hareketlerinin de ani bir
deiim geirdii izlenimine kapldm;
yznde tuhaf bir ciddiyet vard,
neredeyse korkmu gibi grnyordu.
Ltfen Bay Stevens, u kitaba bir
bakmama izin verin.
Uzand, kitab avucumdan usulca
ekip kurtarmaya balad. O bunu
yaparken en iyisinin baka yana bakmak
olduuna karar verdim, ama bana bu
kadar yaknken, bam ancak pek doal
olmayan bir ayla teye evirmem
gerekecekti. Bayan Kenton parmaklarm
birer birer kaldrarak kitab usulca
elimden ald. Bu ilem ok uzun srm
gibi gelmiti bana. Yine de btn bu
sre boyunca duruumu korumay
becermitim, ta ki onun sesini duyuncaya
kadar:
Aman Tanrm, Bay Stevens bu hi
de utanlacak bir ey deil ki! Duygusal
bir ak hikyesi o kadar.
Bu duruma daha fazla gz yummamn
gerekmediine herhalde o an karar
verdim. Ne sylediimi tam olarak
anmsamyorum, ama Bayan Kentona
olduka kesin bir biimde kapy
gsterdiim, bu olay da bylece
kapattm aklmda.
Bu kk olaya neden olan kitapla
ilgili birka ey sylemem gerek galiba.
Gerekten de duygusal bir ak
hikyesi olarak tanmlanabilecek bir
kitapt; bayan konuklarn vakit
geirmeleri iin kitaplkta ya da konuk
yatak odalarnn birounda
bulundurulan kitaplardan biriydi. Bu tr
yaptlar dikkatle okumaya balamamn
basit bir nedeni vard: Dilimizi doru
kullanmak, sz daarcm gelitirmek
iin son derece etkili bir yoldu bu.
Bizim kuan deer yarglar sz konusu
olduunda bu gre katlr msnz,
bilmem gzel bir aksanla dil
hkimiyetinin gereksiz derecede aranlr
zellikler sayld grndeyim;
demek istiyorum ki, kimi zaman ok
daha nemli mesleki nitelikler pahasna
bu yetilerin zerinde fazlaca durulur.
Yine de, gzel bir aksanla dil
hkimiyetine sahip olmann ekici bir
zellik olmadn dnmedim hi, bu
yetilerimi elimden geldiince
gelitirmeyi hep grevim saydm. Bunun
iin en basit zmlerden biri, kendinize
ayrabildiiniz saatlerde gzel bir dille
yazlm bir kitaptan birka sayfa
okumaktr. Son bir iki yldr benim
izlediim yol da buydu. O akam Bayan
Kentonn beni okurken bulduu trden
yaptlar seme eilimindeydim, nk
bunlar genelde doru cmlelerle ve
benim iin uygulamada byk nem
tayan, incelikli bir dille yazlm
karlkl konumalar ierir. Daha ar
bir kitap rnein bilimsel bir
inceleme genel anlamda belki daha
gelitiricidir, ama byle bir yapt,
hanmefendilerle, beyefendilerle gnlk
ilikilerimde pek kullanamayacam
terimlerle dolu olacaktr.
Bu ak romanlarnn herhangi birini
batan sona okumaya ne zamanm ne de
isteim oldu diyebilirim. Bence olay
rgleri hep sama sapand ya da Bayan
Kentonn dedii gibi duygusal. Az nce
szn ettiim yararlar olmasa onlarla
bir saniyemi bile harcamazdm. Ancak,
bugn bunu sylemekte saknca
grmyorum bunda utanlacak bir ey
de yok, bu hikyelerden bir tr anlk
haz aldm da oluyordu. Bunu belki o
zamanlar kendime bile itiraf etmedim,
ama dediim gibi, utanlacak ne var
bunda? Birbirlerine k olmu,
duygularn itenlikle, hem de en zarif
szcklerle dile getiren
hanmefendilerle beyefendilerin
hikyelerinin tadn niin tasaszca
karmamal?
Ama bunlar sylerken, o akam
kitap konusundaki tutumum biraz
yersizdi demek istemiyorum. unu
anlamalsnz, sz konusu olan nemli
bir ilkeydi. Bayan Kenton paldr kldr
odama dald srada izinliydim.
Mesleiyle gurur duyan her bauak,
Hayes Derneinin bir zamanlar
belirttii gibi konumuna yarar vakar
koruyan her bauak, bakalarnn
yanndayken izinli grnmemeye zen
gstermelidir. O anda ieri girenin
Bayan Kenton ya da bsbtn yabanc
biri olmas pek fark etmezdi aslnda. Az
da olsa bir deer tayan her bauak,
roln kendi derisinden farksz bir giysi
olarak grmelidir; onu, bir pantomim
kostmymesine karp atarken,
sonra da yeniden kuanrken grlmesi
yakk almaz. Vakur olmaya nem veren
bir bauan bu rolden syrlma
zgrln tadabilecei bir tek an
vardr: Tam anlamyla yalnz olduu an.
Hi de haksz saylmayacak nedenlerle
yalnz olduumu sandm bir srada
Bayan Kentonn ieri dalmas sonucu,
uygun rolmde deil de ondan ok aa
bir durumda grnmem, nemli bir ilke
meselesi, aslnda bir vakar meselesi
olmutu.
Yllar ncesinde kalm bu ufak
olay zmlemeye kalkmak niyetinde
deildim. Asl nemli olan, bu olayn bir
gerei grmemi salamasyd: Bayan
Kentonla ilikimiz kukusuz aylar
sren aamal bir sreten sonra
uygunsuz bir hal almaya balyordu. O
akamki gibi davranabilmesi olduka
dehet vericiydi; odamdan knn
ardndan kafam biraz toparlama frsat
bulduumda, i ilikimizi yeniden
salkl bir temele oturtmaya karar
verdiimi anmsyorum. Ancak bu olayn
ilikimizin zamanla geirdii byk
deiikliklere ne derecede katkda
bulunduuna gelince, bunu sylemek ok
g. Olan bitene daha baka kkl
gelimeler de yol am olabilir pekl.
rnein Bayan Kentonn izin
gnlerindeki deiiklik gibi.

Darlington Maliknesine ayak

bast gnden, odamda geen olayn
belki bir ay ncesine kadar Bayan
Kentonn izin gnleri nceden
kestirilebilir bir dzen izlemiti. Her alt
haftada bir, Southamptondaki teyzesini
ziyaret etmek iin iki gnlk izin alrd;
baka zamanlardaysa beni rnek alr,
gereksiz yere izne kmazd. Yalnz
zellikle sakin bir dnemdeysek bir
gnn bahelerde dolap odasnda
biraz kitap okuyarak geirebilirdi. Ama
dediim gibi, bir sebeple durum
deimiti. Bayan Kenton, birdenbire
szlemesinde belirtilen izin hakkn
eksiksiz kullanmaya balad. zin
gnlerinde sabah erkenden evden
ayrlyor, gece gelebilecei saat dnda
hibir bilgi brakmyordu. Asla
hakkndan fazla izin kullanmyordu
elbette, bu nedenle onu bu konuda
sorguya ekmenin uygunsuz kaacan
dndm. Ama galiba bu deiiklik
beni biraz rahatsz etmiti; nk Sir
James Chambersn oda ve baua
olan ve o sralar Darlington
Maliknesine sk sk gelip giden Bay
Grahame konuyu atm anmsyorum.
Gvenilir bir meslektat, ne yazk ki
kendisinden haber alamyorum artk. Bir
akam, atein banda oturmu
konuuyorduk.
Aslnda btn sylediim, khyann
son zamanlarda biraz iine kapand
yolunda bir eydi; bu yzden Bay
Graham ban sallayp ne eilerek
bilgi bilgi konuunca epey
armtm:
Daha ne kadar byle devam
edeceini merak ediyordum.
Ne demek istediini sorduumda
Bay Graham szlerini srdrd: Sizin
u Bayan Kenton, ka yanda imdi?
Otuz m? Otuz drt m? Annelik iin
en ideal yllar kard, ama yine de ok
ge kalm saylmaz.
Bayan Kenton, kendini mesleine
adam biridir. Bir aile kurma zlemi
duymadn gayet iyi biliyorum,
diyerek kendimden emin bir biimde
cevap verdim ona.
Ama Bay Graham glmsemi,
ban sallayarak, Aile kurma niyetinde
olmadn syleyen bir khyaya asla
inanmayn. Aslnda Bay Stevens, sizinle
imdi urackta oturur, bir zamanlar
byle konutuktan sonra evlenip ii
brakm en az bir dzine kadn
sayabiliriz herhalde.
Bay Grahamin ileri srd bu
varsaym o akam byk bir gvenle bir
kenara attm anmsyorum; ama
dorusu daha sonra, Bayan Kentonn
evden gizemli ayrllarnn nedeninin
bir taliple bulumas olabileceini
dnmeye baladm. Bu gerekten de
rahatsz edici bir dnceydi, nk
Bayan Kentonn bizden ayrlmasnn
olduka nemli bir kayp, Darlington
Maliknesinin yerini doldurmakta
zorlanaca bir kayp olaca aka
grlebiliyordu. Dahas, Bay Grahamin
varsaymn destekler grnen baka
kk belirtileri de fark ediyordum
pekl. rnein, posta kutusunu ap
gelen mektuplar datmak benim
grevim olduundan Bayan Kentonn
olduka dzenli bir biimde aa
yukar haftada bir hep ayn kiiden
mektup almaya baladn, bu
mektuplarn bizim kasabann damgasn
tadn grmezden gelemedim. Byle
eyleri fark etmemek neredeyse
olanakszd; maliknede yaad yllar
boyunca gerekten pek az mektup almt
Bayan Kenton.
Sonra Bay Grahamin grn
destekleyen daha baka, st kapal
belirtiler de vard. Bayan Kenton
grevlerini her zamanki alkanlyla
yerine getirmeye devam ettii halde
genel ruh durumunda, o zamana kadar
hi tank olmadm trden ini klar
meydana geliyordu rnein. Gnler
boyunca, hem de ortada belirli bir neden
yokken son derece neeli olduu
dnemler neredeyse, aniden gelen ve
genelde olduka uzun sren somurtkanlk
nbetleri kadar sinir bozucuydu benim
iin. Dediim gibi, btn bu zaman
boyunca iine btnyle bal kald
Bayan Kenton, ama yine de uzun vadede
evin karlarn dnmek grevimdi.
Bu belirtiler, Bay Grahamin Bayan
Kentonn duygusal nedenlerle evden
ayrlma niyetinde olduu yolundaki
grlerini gerekten destekliyorsa,
konuyu enine boyuna aratrmak grevim
saylrd. Bir akam, kakao
bulumalarmzdan biri srasnda bu
konuyu amaya cesaret edebildim:
Perembe gn yine dar kacak
msnz Bayan Kenton? zin gnnzde
yani.
Bu sorunun onu fkelendireceini
sanyordum aslnda, oysa o, uzun
zamandr tam da bu konuyu amak iin
frsat kolluyormu, sanrm. Neredeyse
rahatlam gibi konutu:
Ah, bir zamanlar Granchester
Kkndeyken tandm biri yalnzca,
Bay Stevens. Aslnda o srada kkn
bauayd, ama imdi meslei brakt,
yaknlarda bir yerde bir ite almaya
balad. Naslsa burada olduumu
renmi, bana yazmaya balad,
tanklmz tazelememizi nerdi.
Hepsi bu, Bay Stevens.
Anlyorum, Bayan Kenton. Ara sra
evden dar kmak iyi gelir kukusuz.
Ben de yle dnyorum, Bay
Stevens.
Ksa bir sessizlik oldu. Sonra Bayan
Kenton bir karara varm gibi szlerini
srdrd:
Bu arkadam... Granchester
Kknde bauakken ne kadar hrsl
biri olduunu anmsyorum. Aslnda en
byk d, bunun gibi bir evde
bauaklk yapmak olurdu herhalde. Ah,
ama kimi yntemleri aklma geliyor da
imdi! Gerekten Bay Stevens, grseniz
yznz ne hale gelirdi, gzmde
canlandrabiliyorum. steklerini
gerekletirememesi hi de artc
deil.
Hafife gldm: Bunca yldr
grebildiim kadaryla, dedim, pek
ok kii, bauaklk gibi daha yksek
konumlara gelmeye yetkin gryor
kendini. Bu iin ne kadar aba ve zen
gerektirdiini hi mi hi bilmiyorlar.
Besbelli herkese gre deil bu meslek.
ok doru. Onu o gnlerde
gzlemlemi olsaydnz, Bay Stevens,
neler derdiniz kim bilir!
 Bauaklk gibi ileri dzeylerde,
Bayan Kenton, bu meslek herkese gre
deil. Ykselme hrsna kolayca
kaplabilir insan, ama belirli birtakm
nitelikleri tamayan bir bauak belirli
bir noktann tesine de geemez.
Bayan Kenton bunu dnr gibi
oldu bir an, sonra yle dedi:
Dndm de Bay Stevens, siz
halinizden memnun biri olmalsnz. te
bakn, ne de olsa mesleinizin
doruundasnz, alma alannz her
ynyle denetim altnda tutuyorsunuz.
Yaamdan daha baka ne
dileyebilirsiniz, bilemiyorum
gerekten.
Bu soruya verilecek hazr bir yantm
yoktu. Bunu izleyen hafif skntl
sessizlikte Bayan Kenton baklarn
kakao fincannn dibine evirdi, sanki
orada grd bir eylere dalp gitmi
gibi grnyordu. Biraz dndkten
sonra yle dedim:
Bana yle geliyor ki, Bayan
Kenton, benim grevim ancak lord
hazretlerinin kendine ama edindii
byk ileri gerekletirmesinde ona
yardm etmek iin elimden gelen her eyi
yaptktan sonra tamamlanacaktr. Onun
grevini tamamlad, insanlarn ondan
bekleyebilecei akla uygun her eyi
yapm olduunu bilmekle yetinip artk
dinlenmeye ekilebildii gn, ite ancak
o gn Bayan Kenton, ben de kendime,
sizin deyiminizle, halinden memnun biri
diyebileceim.
 Szlerim onu biraz artmt sanki
ya da belki bilmediim bir nedenden
tr gcendirmiti. Davranlar o
andan sonra deiti sanki, sohbetimiz
olduka kiisel bir havaya brnmeye
balamken anszn yeniden i
konularna yneldi.
O konumadan pek de uzun olmayan
bir sre sonra Bayan Kentonn
odasndaki kakao bulumalarmz sona
erdi. Aslnda en son bulumamz gayet
ak bir biimde anmsyorum; Bayan
Kentonla yaklaan bir etkinlii,
skoyadan gelecek sekin kiilerin
Darlington Maliknesinde buluacaklar
bir hafta sonunu tartmak istiyordum.
Toplantya yaklak bir ay kadar daha
vard aslnda, ama bu tr etkinlikleri hep
ok nceden konuurduk. Sz ettiim
akam da bu toplantyla ilgili birtakm
nemli noktalardan sz ediyordum ki
Bayan Kentonn konumaya pek az
katldn fark ettim; aslnda, bir sre
sonra, aklnn bambaka bir yerde
olduu aka anlald. Birka kez,
zellikle bir noktay uzun uzun
aklyorsam, Beni dinliyor musunuz,
Bayan Kenton? gibi szler sylemitim,
her uyarmda dalgnlndan biraz
syrldysa da dikkatinin birka saniye
iinde yeniden daldn
grebiliyordum. Ben dakikalarca
konutuktan, o da, Elbette, Bay
Stevens, ya da, Size katlyorum, Bay
Stevens, gibi szlerle karlk verdikten
sonra yle dedim:
 zr dilerim, Bayan Kenton, ama
devam etmemizin pek bir anlam yok
galiba. Bu konumann neminin
farknda deilsiniz sanki.
Ben, ey, zr dilerim, Bay
Stevens, dedi yerinde biraz dorularak.
Bu akam biraz yorgunum da.
Gitgide daha ok yoruluyorsunuz,
Bayan Kenton. Eskiden byle bir zre
snmaya gerek duymazdnz.
Bayan Kenton ani bir patlamayla
karlk vererek artt beni.
Bay Stevens youn bir haftayd.
ok yorgunum. Aslnda u son drt
saattir tek isteim yatamda olmak.
ok, ok yorgunum, Bay Stevens, bunu
anlayamyor musunuz?
zr dilemesini beklemiyordum,
ama bu yantn sertliinin de beni biraz
irkilttiini sylemem gerek. Yine de
onunla olmayacak bir tartmaya
srklenmemeye karar verdim. Bir iki
dakika sustuktan sonra sakin bir sesle
yle yantladm:
Bu konudaki duygularnz buysa,
Bayan Kenton, akam bulumalarmz
srdrmemize hi gerek yok. Bu
bulumalarn btn bu zaman boyunca
sizi ne derece rahatsz ettiinin farknda
deildim, zr dilerim.
Bay Stevens, bu akam yorgun
olduumu syledim yalnzca...
Yok, yok, Bayan Kenton, anlayla
karlanabilecek bir ey bu. Uramanz
gereken pek ok ey var, bir de bu
bulumalar size fazla geliyordur. Byle
bir araya gelmeden de mesleimizin
gerektirdii iletiimi salamann pek ok
yolu var.
Bay Stevens, buna hi gerek yok.
Yalnzca demitim ki...
Kararm budur, Bayan Kenton.
Aslnda bu bulumalar srdrmemizin
gerekten gerekli olup olmadn
dnyordum bir sredir, zaten ok
yorucu olan gnlerimizi nasl uzattn
dnrsek. Yllardr burada bulumu
olmamz, bundan sonras iin daha uygun
bir yol aramamamz gerektirmez.
Bay Stevens, ltfen, bu
bulumalarn ok yararl olduuna
inanyorum...
Ama sizin iin byk bir yk bu,
Bayan Kenton. Sizi yoruyor. Bundan
sonra, gnlk almalarmz srasnda
birbirimize yalnzca nemli bilgileri
iletmemizi neriyorum size. Birbirimizi
bulamazsak, kaplarmzn altndan bir
not atabiliriz. Bu bana kusursuz bir
zm gibi geliyor. imdi Bayan
Kenton, sizi bu saate kadar ayakta
tuttuum iin zr dilerim. Kakao iin
ok teekkrler.

Kukusuz bunu ne diye itiraf

etmeyeyim akam bulumalarmz
konusunda bu kadar kararl
davranmasaydm iler uzun vadede nasl
bir hal alrd diye merak etmiimdir
zaman zaman; yani bunu izleyen
haftalarda, Bayan Kentonn akamlar
yeniden bir araya gelmemizi nerdii
pek ok seferde yumuam olsaydm
durum ne olurdu. imdi bu konu
zerinde tahmin yrtyorum, nk
daha sonraki olaylarn nda
baklnca, akam bulumalarmz kesin
olarak sona erdiren o karar aldm
srada bunun olas sonularnn belki de
btnyle bilincinde olmadm ileri
srlebilir. Benim bu kk kararmn
bir dnm noktas olduu, o kanlmaz
sonu hazrlayan gelimeleri balatt
bile sylenebilir.
Ama insan, geriye dnp
bakabilmenin aydnlnda gemiinde
bu tr dnm noktalar arad m,
bunlar her yerde grmeye balyor
galiba. Kii buna yatknsa, yalnzca
akam bulumalarmz konusundaki
kararm deil, odamdaki olay da bu tr
bir dnm noktas olarak grebilir. Ya
da iek dolu vazosuyla ieri girdii o
akam ona biraz farkl bir tepki
gstermi olsaydm neler olacakt diye
sorulabilir. Belki bu da teki olaylarla
ayn zamanlarda gerekletiinden
teyzesinin lm haberini ald o le
sonras Bayan Kentonla yemek
odasnda karlamamz da bu tr bir
dnm noktas saylabilir.
lm haberi birka saat nce
gelmiti; aslnda o sabah mektubunu
vermek iin odasnn kapsn bizzat ben
almtm. le ilgili bir konuyu
tartmak iin birka dakikalna ieri
girmitim; onun alma masasnda
oturduumuzu, konumann ortasnda bir
ara Bayan Kentonn mektubu atn
anmsyorum. Bir an kprtsz kald
nce, mektubu en az iki kez okudu, ama
hakkn teslim etmeli, hibir ey belli
etmedi. Sonra zenle zarfna yerletirdi,
bana dnd:
Bayan Johnsondan, teyzemin bir
arkadandan geliyor. Teyzem evvelsi
gn lm. Bir an sustu. Cenazesi
yarn kalkacakm. zin alabilir miyim
acaba?
Elbette, bunu ayarlayabilirim,
Bayan Kenton.
Sa olun, Bay Stevens. imdi,
balayn beni, ama birka dakika
yalnz kalsam iyi olacak.
Elbette, Bayan Kenton.
Odadan ktm. Kendisine
taziyetlerimi sunmadm ancak o zaman
aklma geldi. Teyzesi onun iin her
bakmdan bir anne gibiydi, lm
haberinin ona indirdii darbeyi ok iyi
tahmin edebiliyordum. Koridorda ylece
kalakaldm, geri dnp kapy alp
hatam dzeltmem gerektiini dndm.
Ama sonra aklma geldi ki byle
yaparsam onun yasn saygszca blm
olurdum. Gerekten de Bayan Kentonn
tam o anda, benden yalnzca birka
metre tede alyor olmas mmknd.
Bu dnce, iimde tuhaf bir duygunun
kabarmasna neden oldu; tereddtle
olduum yere akl kaldm. Ama
sonunda zntm dile getirmek iin
baka bir frsat beklemenin en iyisi
olacana karar vererek yoluma devam
ettim.
Bayan Kenton o gn leden
sonraya kadar gremedim. Dediim gibi,
yemek odasnda tabak ana bfeye
yerletirirken buluncaya kadar. Birka
saat boyunca, Bayan Kentonn matemini
dnp durmutum, ykn biraz olsun
hafifletmek iin ne syleyebileceime ya
da yapabileceime zellikle kafa
yormutum. Yemek odasna girdiini
ayak sesinden anladmda darda
holde bir ile ilgileniyordum bir dakika
kadar bekledim, sonra yaptm ii
brakp pei sra ieri girdim.
Ah, Bayan Kenton, dedim.
Naslsnz?
Olduka iyiyim, sa olun, Bay
Stevens.
 Her ey yolunda m?
Her ey yolunda saylr, sa olun.
Yeni ie alnanlarla ilgili bir
sorununuz var m diye sormak
istiyordum da. Hafife gldm. Bu
kadar ok yeni hizmetli ayn anda
gelince ufak tefek glkler ortaya
kabilir. Byle zamanlarda en
deneyimlimizin bile kk bir gr
alveriinden kazanl kacan
syleyebilirim.
Sa olun Bay Stevens, bence kzlar
ilerini gayet iyi yapyorlar.
Aramza en son katlanlar gz
nne alarak u anki alma dzeninde
herhangi bir deiiklik yaplmasn
gerekli grmyor musunuz?
Byle bir deiikliin gerekeceini
sanmyorum, Bay Stevens. Yine de bu
konudaki dncemi deitirirsem size
hemen bildiririm.
Dikkatini yeniden elindeki ie
evirdi, ben de bir an odadan kmay
dndm. Aslnda galiba kapya doru
birka adm atmtm ki geri dndm:
Demek Bayan Kenton, dedim,
yeni hizmetliler iyi gidiyor.
nann her ikisi de ok iyiler.
Ah, bunu duymak ok gzel. Yine
hafife gldm. Yalnzca merak
etmitim, kzlarn ikisi de daha nce bu
byklkte bir evde almam,
biliyorsunuz.
Evet, Bay Stevens.
Onun tabaklar yerletiriini izledim,
baka bir ey syler mi diye bekleyerek.
Birka saniye sonra konumayaca
anlalnca, Dorusunu isterseniz,
Bayan Kenton, dedim, bunu sylemek
zorundaym. Son gnlerde bir iki konuda
her zamanki dzeyin tutturulamadn
fark ettim. Yeni hizmetliler konusunda bu
kadar rahat davranmasanz iyi olur
bence.
Ne demek istiyorsunuz, Bay
Stevens?
Ben, Bayan Kenton, aramza yeni
biri katldnda, her eyin yolunda
gittiinden emin olmak isterim. Bu
kiilerin almalarn her adan
denetler, teki hizmetlilerle nasl
geindiklerini gzlemlemeye alrm.
Ne de olsa yeni gelenlerin hem mesleki
becerileri hem de dier alanlar
zerindeki etkileri konusunda belirli bir
izlenim edinmek gerekir. Bunu
sylemekten znt duyuyorum, Bayan
Kenton, ama bu konuyu biraz
savsakladnz bence.
Bayan Kenton bir an epey arm
grnd. Sonra bana dnd, yzndeki
gerilim aka grlebiliyordu.
zr dilerim, Bay Stevens,
anlayamadm.
rnein, Bayan Kenton, tabak
anak her zamanki gibi gayet temiz bir
biimde ykanyor belki, ancak
mutfaktaki raflara, ok tehlikeli deilse
bile, zamanla gereinden fazla krlmaya
yol aacak bir biimde dizildiini fark
ettim.
yle mi, Bay Stevens?
 yle, Bayan Kenton. Ayrca
kahvalt odasnn dndaki o kk
girinti de bir sredir sprlmemi.
Balayn beni, ama bu tr bir iki kk
ey daha var.
Demek istediiniz eyi daha fazla
vurgulamanza hi gerek yok, Bay
Stevens. nerdiiniz gibi, yeni
hizmetilerin almalarn daha sk
denetleyeceim.
Byle belirgin hatalar gzden
karmak size hi yakmyor, Bayan
Kenton.
Bayan Kenton baklarn te yana
evirdi, yznden, aklm epeyce
kartran bir eyleri zmeye
alyormu gibi bir ifade geip gitti
yeniden. zgn olmaktan ok, bitkin
grnyordu. Dolab kapad, zninizle,
Bay Stevens, diyerek odadan kt.
Ama falanca olay farkl
sonulansayd neler olabilirdi diye
durmadan tahmin yrtmenin ne anlam
var ki? nsan muhtemelen ruh saln
bozar byle. Dnm noktalarndan sz
etmek iyi gzel de, kii bu gibi anlar
ancak gemie dnp baktnda
gryor. Bu tr olaylara bugn
baktnzda bunlarn gerekten de
yaamdaki nemli, deerli anlar
grnmn almalar doaldr; ama bu
anlar yaadm srada edindiim
izlenim bu deil kukusuz. nmde,
Bayan Kentonla ilikimizin ini
klarn yoluna koyabileceim bitmez
tkenmez gnler, aylar, yllar varm
gibiydi daha ok; u ya da bu yanl
anlamann verdii zararlar
onarabileceim sonsuz baka frsat
olacakt sanki. Byle kck olaylarn,
btn dleri ebediyen eriilmez
klacan gsteren hibir ey yoktu o
anda.
Ama gereksiz yere deiyorum
gemii, neredeyse hastalkl bir
biimde. Kukusuz bu, az nce
yaadm dakikalarla, bu akam
katlanmak zorunda kaldklarmn
glyle ilgili. Kydeki istasyonda
benzin bulabilmem kouluyla ki
Taylorlar bu konuda gvence verdiler
yarn lest Little Comptona varp
btn bu yllardan sonra Bayan Kenton
yeniden grecek olmamn da pay var
btn bunda herhalde. Bulumamzn
scak bir havada gemeyeceini
dnmek iin hibir neden yok elbette.
Aslnda grmemizin bu koullarda
olduka uygun decek resmi olmayan
birka soru ve yant dnda batan
sona mesleki ierikte olacan
dnyorum. Yani evlilii ne yazk ki
artk sona ermi grndne, Bayan
Kenton evsiz barksz kaldna gre
Darlington Maliknesindeki eski iine
dnmeyi isteyip istemediini renmem
gerekecek. Bu arada mektubunu bu gece
yeniden okudum, kimi satrlar daha
nce belki de pek akllca olmayan bir
biimde okumu olabileceime
inanmaya baladm. Yine de mektubunun
kimi blmlerinde gemie dnk bir
zlemden daha fazlasnn bulunduunu
dnyorum hl, hele hele u
szlerinde: kinci kat yatak odalarnn
avluya ve uzaktaki yemyeil tepelere
bakan manzaras yle houma giderdi
ki!
Yine de iin dorusunu yarn
kendisinden renebilecekken, onun u
anki istekleri zerine durmadan tahmin
yrtmek de niye? Her neyse, bu
akamki olaylardan epeyce uzaklatm.
u son birka saat son derece skntl
geti dorusu. Fordu ssz bir tepede
brakmak, yar karanlkta ters bir yoldan
bu kye inmek zorunda kalmak, bir
akam iin yeterince byk bir
talihsizlikti zaten. nanyorum ki nazik ev
sahiplerim, Bay ve Bayan Taylor da az
nce katlandm ikenceye bile bile
sokmazlard beni. Ama gerek u ki,
akam yemei iin masalarna oturur
oturmaz, bir sr komunun eve
dolumaya balamasyla birlikte, pek
can skc birtakm olaylar birbiri ardna
skn etti.

***

Grne gre Taylorlar, alt katn

n tarafndaki oday hem yemek hem de
oturma odas olarak kullanyorlar.
Olduka rahat bir yer buras; iftlik
evlerinin mutfaklarnda sk sk rastlanan
trden, byk, kaba saba yontulmu bir
masa oday dolduruyor, verniksiz
yzeyinde satrlardan, ekmek
baklarndan kalma bir sr entik var.
Bu entikleri aka gryordum, oysa
kedeki rafta duran ya lambasnn
sat sar, lo kta oturuyorduk.
Bay Taylor bir ara bayla lambay
iaret etti: Kye elektrik gelmiti
aslnda, efendim. Ama devrelerde bir
arza olmu, neredeyse iki aydr elektrik
vermiyorlar. Dorusu, o kadar da
aramyoruz. Aslnda elektriin henz hi
ulamad birka ev bile var burada.
Gazya daha scak bir k veriyor.
Bayan Taylor et suyuna yaplm
leziz bir orba sunmutu bize, kepekli
ekmei katk edip yemitik. Henz bu
gecenin, yatama ekilmeden nce ev
sahiplerimle yaklak bir saatlik ho bir
sohbetten te, yldrc bir eyler
saklyor olabileceini gsteren bir ey
yoktu ortada. Ama yemeimizi ancak
bitirmitik ki akll yoldan eve doru
yaklaan ayak sesleri duyduk; o srada
Bay Taylor komusunun mayalam
olduu biradan bir bardak sunuyordu
bana. Benim kulaklarm, karanlkta teki
evlerden uzak, bir bana duran bu
kulbeye doru gitgide yaklaan bu ayak
seslerini uursuzca bir eylere yormaya
hazrd; ama ne ev sahibim ne de ev
sahibem bu ayaklarn ait olduu kiiden
herhangi bir tehlike bekliyordu besbelli,
nk Bay Taylor, Hey, kim o
dardaki? derken meraktan te bir ey
yoktu sesinde.
Bunu neredeyse kendi kendine
sylemiti, ama yant verirmi gibi bir
ses geldi dardan: Benim, George
Andrews. Geiyordum da...
Bayan Taylorn ieri buyur ettii
adam, elli yalarnda, iri yar biriydi,
zerindeki giysilerden anlald
kadaryla gnn tarlada alarak
geirmiti. Evin gedikli konuu olduu
her halinden belli oluyordu; giriin
yanndaki kk tabureye oturdu. Bir
yandan Bayan Taylorla sohbet ediyor,
bir yandan da dizlerine kadar gelen
izmelerini kartmaya urayordu.
Sonra masaya yanat, avuuna tekmil
veren er gibi nmde hazr ola geti.
Andrews, efendim, dedi. Size
ok iyi akamlar dilerim. Banza gelen
ansszl duydum, ok zldm, ama
geceyi burada, Moscombeda geirmek
keyfinizi pek karmaz umarm.
Bu Bay Andrewsun, kendi
deyimiyle, benim ansszlm
nereden haber aldn merak etmitim
dorusu. Yine de keyifsizlikten uzak
bir glmsemeyle yant verdim,
grdm konukseverlik iin derin bir
gnl borcu duyduumu syledim. Bay
ve Bayan Taylorn nazik yardmlarndan
sz ediyordum elbette, ama Bay
Andrews bunda kendisinin de pay
olduunu dnyordu sanki, kocaman
ellerini kendini savunur gibi havaya
kaldrd hemen:
Yapmayn, efendim, bamzn
stnde yeriniz var. Sizi arlamaktan
byk kvan duyuyoruz. Sizin gibiler
buralara gelmez pek. Kymzde
konakladnz iin hepimiz ok
sevinliyiz.
Bunu yle bir ifadeyle sylemiti ki
bama gelen ansszlktan,
dolaysyla da bu kulbede olduumdan
btn ky haberdard sanki. Aslnda
bunun geree pek yakn bir tahmin
olduunu az sonra anlayacaktm; akla
yakn tek aklama, eve getirilip yatak
odasna karldm andan sonraki
birka dakika iinde ki ben bu sre
iinde ellerimi ykam, ceketimle
pantolon paalarm olabildiince
temizlemeye almtm Bay ve Bayan
Taylorn gelip geen herkese benden
sz etmi olduklar. Her neyse, sonraki
birka dakika iinde bir konuk daha
geldi, grn Bay Andrewsa pek
benzeyen bir adam. Yani nispeten iri
yapl bir toprak adam; amurlu, diz
boyu izmeler giyen, bunlar yine Bay
Andrewsun kard gibi karmaya
girien biri. Aslnda aralarndaki
benzerlik o dereceydi ki nce karde
olduklarn sandm; yeni gelen kendini,
Morgan, efendim, Trevor Morgan,
diye tantncaya kadar.
Bay Morgan bama gelen aksilie
ne kadar zldn dile getirdi, sabaha
her eyin dzeleceine gvence
verdikten sonra da kyde ne byk bir
sevinle karlandm anlatmaya
giriti. Benzer szleri zaten bir iki
dakika nce de dinlemitim elbette, ama
Bay Morgan bir de aynen yle dedi:
Sizin gibi bir beyefendiyi burada,
Moscombeda arlamak bizim iin bir
ereftir, efendim. Daha buna bir yant
dnmeye zaman bulamamtm ki eve
yaklaan baka ayak sesleri duyuldu. Az
sonra orta yal bir ift buyur edildi
ieri, Bay ve Bayan Harry Smith olarak
tantldlar. Bu insanlar tarmla urayor
gibi grnmyorlard pek. Kadn
toplucayd, amirane bir grnm vard;
Bayan Mortimer anmsatt bana biraz;
yirmili otuzlu yllarda Darlington
Maliknesinin aln yapan kadn.
Bay Harry Smith ise einin tersine ufak
tefek bir adamd, kr kr aln ciddi
bir ifade veriyordu yzne. Masann
evresinde yerlerini alrlarken,
Arabanz Thornley Bush Tepesindeki
antika Ford mu, efendim? diye sordu.
 Sz ettiiniz tepe bu ky kubak
gren o yamasa, evet, dedim. Ama
arabay grdnz duymak artt
beni.
Ben grmedim, efendim. Dave
Thornton traktryle eve dnerken
oradan gemi de az nce. Orackta
duran bir araba grnce yle arm ki
durmu, traktrden inip yanna gitmi.
Bay Harry Smith bu noktada
masadakilere doru dnd: Harika bir
eymi! Bylesini grmemi hi, yle
diyor. Bir zamanlar Bay Lindsayin
kulland araba bunun yannda solda
sfr kalrm.
Herkes glnce, Bay Taylor bana
durumu aklad: Eskiden, buradan pek
uzak olmayan byk bir evde yaayan
bir beydi, efendim. Bir iki garip ey
yapt, pek ho karlanmad buralarda.
Bu, hep bir azdan onayland. Sonra
biri, erefinize, efendim, diyerek Bay
Taylorn az nce datt bira
marapalarndan birini kaldrd;
ardndan odadaki herkes bana kadeh
kaldrd.
Glmsedim, nann, bu eref bana
ait, dedim.
ok naziksiniz, efendim, dedi
Bayan Smith. te gerek bir beyefendi
byle olur. O Bay Lindsay, beyefendi
gibi deildi hi. ok paras vard belki,
ama asla bir beyefendi olamad.
Bu gr, yine herkes tarafndan
onayland. Derken Bayan Taylor, Bayan
Smithin kulana bir eyler fsldad,
Bayan Smith de yle yantlad:
Olabildiince abuk gelmeye
alacan syledi. kisi de mahcup
bir ifadeyle bana dndler, Bayan Smith,
Doktor Carlislea burada olduunuzu
haber verdik, efendim, dedi. Kendisi
sizinle tanmaktan mutluluk duyacaktr.
Grmesi gereken hastalar var
herhalde, diye zr dilercesine ekledi
Bayan Taylor. Ne yazk ki siz odanza
ekilmek istemeden nce burada olur
mu, bilemiyoruz, efendim.
te o zaman Bay Harry Smith, o
krk alnl, ufak tefek adam, ne
eildi: u Bay Lindsay, dedi, yanl
yapt, yle davranmakla. Bizden ok
daha iyi olduunu dnd, hepimizi
aptal sand. Ama efendim, iin aslnn
tam tersi olduunu abucak rendi. Bu
kyde insanlar uzun uzun dnrler,
kafa yorarlar, konuurlar. Basbaya
salam fikirleri vardr, bunlar dile
getirmekten de ekinmezler. Bizim Bay
Lindsay gayet iyi rendi bunu.
Bir beyefendi deildi o, dedi Bay
Taylor alak sesle. Beyefendi falan
deildi Bay Lindsay.
Bu doru, efendim, dedi Bay
Harry Smith. Onu yalnzca izlemek bile
bir beyefendi olmadn sylemeye
yeterdi. Evet, gzel bir evi, pahal
giysileri vard, ama yine de
anlalyordu. Hem bu, zamanla aa da
kt.
Bunu onaylayan mrltlar doland
oday, sonra bir an herkes, bu kye ait
birisiyle ilgili byle bir hikyeyi bana
anlatmann doru olup olmayacan
dnyormu gibi sustu. Derken Bay
Taylor bld sessizlii:
Harrynin dedii doru. Gerek bir
beyefendiyi salt giyinip kuanm
sahtesinden ayrt edebilirsiniz. Sizi ele
alalm, efendim. Yalnzca elbiselerinizin
kesimi ya da konumalarnzdaki incelik
deil. Sizi bir beyefendi olarak teki
insanlardan ayran bambaka bir ey var.
Ne olduuna parmak basmak g, ama
bakmasn bilen herkesin grebilecei
kadar aka ortada.
Masadakiler yine onaylad bu sz.
Doktor Carlisle neredeyse gelir
artk, efendim, diye sze kart Bayan
Taylor. Onunla konumak hounuza
gidecektir.
Doktor Carlisleda da var, dedi
Bay Taylor. Onda da var. Gerek bir
beyefendi o da.
Geldiinden beri pek az konuan Bay
Morgan ne eildi ve bana, Sizce nedir
bu, efendim? diye sordu. Ona sahip
biri ne olduunu daha iyi aklayabilir
belki. Biz burada oturmu kim ona sahip,
kim deil diye konuup duruyoruz ite,
farkl bir yere de varamyoruz. Belki siz
bizi biraz aydnlatabilirsiniz, efendim.
Odaya bir sessizlik kt, btn
yzlerin bana evrildiini hissettim.
Hafife ksrdm:
Sahip olduum ya da olmadm
nitelikler zerine aklamalarda
bulunmak bana dmez. Ancak bu zel
soru sz konusu olduunda yle bir
yant verebilirim: Tanmlanmak istenen
nitelik, belki de en doru biimde
vakar olarak adlandrlabilir.
Bu sz daha fazla aklamakta pek
bir yarar grmedim. Aslnda az nceki
konumay dinlerken aklmdan geenleri
dile getirmitim yalnzca, durum
birdenbire byle gerektirmeseydi
dncelerimi aklamazdm herhalde.
Yine de yantm orada bulunanlar epey
honut etmi gibiydi.
Dediklerinizde byk gerek pay
var, efendim, dedi Bay Andrews ban
sallayarak, hemen hepsi de ona katld.
u Bay Lindsay de biraz daha vakur
olsa durumu idare edebilirdi herhalde,
dedi Bayan Taylor. Onun gibilerin
sorunu, vakarla insanlara tepeden
bakmay birbirine kartrmalar.
Kusura bakmayn, diye sze kart
Bay Harry Smith, sylediklerinize
sayg gstermekle birlikte, efendim, yine
de unu belirtmek gerek, vakar yalnzca
beyefendilere zg bir ey deildir. Bu
lkede her kadnla erkein urunda ter
dkebilecei, sonunda da elde
edebilecei bir eydir bu. Balayn
beni, efendim, ama dediim gibi, i
fikirlerimizi dile getirmeye gelince
resmiyete falan aldrmayz biz burda.
te benim fikrim de bu. Vakar, yalnzca
beyefendilerde bulunmaz.
Bu konuda Bay Harry Smithle
birbirimizi biraz yanl anladmz, bu
insanlara daha iyi bir aklama
yapmann benim iin fazlasyla etrefil
bir i olacan kavradm elbette. Bu
yzden yalnzca glmseyip, Elbette,
olduka haklsnz, demenin en iyisi
olacana karar verdim.
Bu, Bay Harry Smithin konumas
srasnda ykselen hafif gerilimi hemen
datt. Bay Harry Smith de daha nce
kendisini engelleyen btn dizginlerden
kurtulmu gibiydi, ne eildi, szlerini
yle srdrd:
Ne de olsa Hitlerle de bunun
uruna savatk. ler onun istedii gibi
gitseydi hepimiz birer kleydik imdi.
Btn dnyada birka efendi ve
milyonlarca kle olacakt. Buradakilere
de unu anmsatmama gerek yok:
Klelikte vakara yer yoktur. Uruna
savatmz budur, kazandmz da bu.
zgr vatandalar olma hakkn
kazandk. ngiliz olarak domann
ayrcalklarndan biridir bu: Kim
olursanz olun, ister varsl ister yoksul
olun, zgr doarsnz, fikirlerinizi dile
getirme zgrlyle, dilediiniz aday
meclise sokmak ya da meclisten
karmak zere oy kullanma
zgrlyle doarsnz. Balayn,
efendim ama vakar gerekte budur ite.
Hey, Harry! dedi Bay Taylor.
Mehur siyasi konumalarndan birini
yapmaya hazrlanyorsun galiba.
Herkes gld. Bay Harry Smith de
utanga bir tavrla glmsedi, yine de
srdrd szlerini:
Siyaset yapmyorum. Yalnzca
dndm sylyorum, hepsi bu.
Kleyseniz eer, vakur olamazsnz.
Ama her ngiliz, eer isterse, alp
abalayp ele geirebilir bu nitelii,
nk biz bu abay gsterebilme hakk
uruna savatk.
Bu ky size kk, yolu izi
bilinmez bir yer gibi grnebilir,
efendim, dedi ei. Ama savata
paymza denden fazlasn verdik.
Paymza denden ok daha fazlasn.
Bu szler zerine kederli bir hava
kaplad oday. Bay Taylor konuuncaya
kadar da srd: Harry bu blgenin
meclis aday iin epeyce ter dkt. Ona
bir frsat verin, lkenin ynetiminde
nelerin yanl gittiini bir bir
anlatacaktr size.
 Ah, ama tam da, lke iin bu kez
neyin doru olduunu sylyordum.
Siz siyasetle ilgilendiniz mi,
efendim? diye sordu Bay Andrews.
Byle dorudan deil, dedim.
Hele hele bugnlerde hi deil. Belki,
daha ok savatan nce.
Bir iki yl nce milletvekillii
yapan bir Bay Stevens anmsyor
gibiyim de. Birka kez radyoda
konumasn dinlemitim. Konut sorunu
konusunda pek akl banda eyler
sylyordu. Ama siz o olmazsnz, yle
deil mi, efendim?
Yo, hayr, dedim glerek. Bana
bundan sonraki szleri syleten neydi,
pek emin deilim. Her naslsa kendimi
iinde bulduum koullar gerektirdi
bunu; btn diyebileceim bu. Azmdan
yle bir ey kt: Aslnda i
ilerinden ok, uluslararas olaylarla
ilgileniyordum. D siyaset yani.
Bu szlerin dinleyicilerim zerinde
brakt etki beni biraz afallatt.
Hepsinde bana kar saygl bir
ekingenlik uyanmt sanki. Hemen
ekledim: Bakn, hibir yksek greve
gelmedim. Herhangi bir etkim olduysa,
kesinlikle resmi olmayan niteliktedir.
Buna karn birka saniye daha t
kmad kimseden.
Sonunda Bayan Taylor, Balayn,
efendim, dedi, ama Bay Churchillle
karlatnz m hi?
Bay Churchill mi? Birka kez
gelmiti eve. Ama dorusunu sylemek
gerekirse, Bayan Taylor, nemli
olaylarla en ok ilgilendiim dnemde
Bay Churchill henz byle kilit konumda
biri deildi, ilerde bu noktaya gelmesi
de beklenmiyordu gerekten. O gnlerde
Bay Eden ve Lord Halifax daha sk gelip
gidiyorlard.
Ama Bay Churchillle gerekten
karlatnz, efendim, yle mi? Bunu
syleyebilmek ne byk bir onur!
Bay Churchillin syledii pek ok
eye katlmyorum, dedi Bay Harry
Smith, ama byk adam olduu su
gtrmez. Onun gibi biriyle bu tr
konular tartyor olmak epey nemli
bir ey olmal, efendim.
unu bir kez daha belirtmem
gerek, dedim, Bay Churchillle pek
fazla ilgim olmad. Ama haklsnz, onun
huzurunda bulunmak olduka
memnuniyet vericiydi dorusu. Aslnda
her ey bir yana, ok ansl olduumu
kabul ediyorum. Ne de olsa yalnzca Bay
Churchillin deil, Amerikadan ve
Avrupadan pek ok baka byk
nderin, yetkili kiinin yaknnda
bulunmak frsatna da sahip oldum.
Onlarn nemli pek ok gncel konu
zerine grlerini duymak benim iin
bir anst, evet. imdi geriye dnp
baknca mteekkir olduumu
hissediyorum. Dnya platformunda ne
kadar kk olursa olsun bir rol
oynayabilmek byk bir ayrcalktr ne
de olsa.
Sorduum iin balayn,
efendim, dedi Bay Andrews, ama Bay
Eden nasl biri? Yani kiisel ynden
demek istiyorum. Bana son derece nazik
bir beyefendi gibi gelmitir hep. st
dzeyden ya da aa tabakadan, zengin
ya da fakir, herkesle konuabilecek biri.
Bu doru mu, efendim?
Bunun aa yukar doru olduunu
syleyebilirim. Ama Bay Eden son
yllarda pek grmedim elbette, skntlar
onu epeyce deitirmi olabilir.
Siyasetin insanlar ksack birka yl
iinde bile tannmaz hale getirebildiine
ok yakndan tank oldum.
Bundan kukum yok, efendim, dedi
Bay Andrews. te bizim Harry, o
bile... Birka yl nce bu ilere bulat,
o gn bugndr eskisi gibi olamad hi.
 Yine gld herkes, Bay Harry Smith
ise omuz silkti, ama glmsemeden
edemedi. Sonra yle dedi:
Kendimi kampanya almalarna
adadm doru. Yalnzca blgesel
almalara katldm, sizin
tandklarnzn yars kadar bile st
dzey birileriyle karlamadm hi,
efendim, ama kendi apmda ben de
zerime deni yaptma inanyorum.
ngiltere demokratik bir lkedir ve
bence biz bu kyde, bunun byle kalmas
iin savaan herkes kadar ac ektik.
imdi haklarmzdan yararlanabilmek de
bize dyor, hepimize. Bu kyden aslan
gibi delikanllar bize bu ayrcal
salamak uruna can verdiler, bence
onlara borcumuzu deyebilmek iin her
birimiz paymza deni yapmalyz.
Hepimizin salam fikirleri var, bu
fikirleri duyurmak da bizim
sorumluluumuz. Yolu izi bilinmez
kk bir kyz, evet, nfusumuz da pek
gen deil, ky bu yzden gitgide
ufalyor, tamam. Ama bence
bugnmz, yitirdiimiz o delikanllara
borluyuz. te bunun iin, efendim,
sesimizin yksek makamlarca
duyulduundan emin olmak uruna bu
kadar ok zaman harcyorum. Bu beni
deitiriyor ya da erkenden mezara
yolluyor olsa bile umurumda deil.
Sizi uyarmtm, efendim, dedi
Bay Taylor glmseyerek. Bu kye
sizin gibi saygdeer bir beyefendi
gelecek de, Harrynin sylevlerini
dinlemeden geip gidebilecek, olacak i
deil.
Yine kahkahalar duyuldu, ama hemen
atldm:
Sizi ok iyi anladm
kansndaym, Bay Smith. Dnyann daha
gzel bir yer haline gelmesini, byle
gzel bir dnya yaratma abalarna
katkda bulunmanz iin size ve bu
kydeki dostlarnza bir frsat
verilmesini istiyorsunuz, ok iyi
anlyorum. vlecek bir duygu bu.
Savatan nce beni nemli konularla
ilgilenmeye itenin de buna benzer bir
istek olduunu syleyebilirim. Dnya
zerindeki bar, u anda olduu gibi o
zaman da, elimizden her an kap
gidebilecek bir eydi, ben de bu konuda
zerime deni yapmak istedim.
zr dilerim, efendim, dedi Bay
Harry Smith, ama benim demek
istediim biraz farklyd. Sizin gibiler
iin szn geirmek kolaydr. lkenin
en gl adamlarn dostunuz
sayabilirsiniz. Ama bizim gibiler,
efendim, biz burada mr rtr ve
belki Doktor Carlisle dnda gerek
bir beyefendiyle gz gze bile
gelemeyebiliriz. Birinci snf bir
doktordur o, ama kendisine duyduumuz
sayg bir yana, dorusu bu tr
balantlara sahip deildir. Bu kyde,
vatanda olmann getirdii
sorumluluklar unutmak kolaydr bizim
iin. Kampanyalarda bu kadar sk
almam ite bu yzden. nsanlar
fikirlerimi onaylasn ya da onaylamasn
ki u anda bu odada sylediim her
eyi onaylayacak tek bir kii bile
bulunmadn biliyorum hi deilse
onlarn dnmelerini salyorum. Hi
deilse grevlerini anmsatyorum
onlara. Yaadmz bu lke demokratik
bir lke. Onun uruna kan dktk.
Hepimiz paymza deni yapmak
zorundayz.
Doktor Carlislea ne oldu acaba,
merak ediyorum, dedi Bayan Smith.
Beyefendi herhalde biraz mrekkep
yalam birisiyle konumak isteyecektir
artk.
Bu, insanlar daha fazla gldrd.
Aslnda, dedim, sizlerle tanp
sohbet etmek son derece gzeldi, ama
artk ayakta duracak gcm kalmad.
Elbette, efendim, dedi Bayan
Taylor, ok yorgun olmalsnz. Size bir
battaniye karaym. Geceleri artk iyice
souk oluyor.
Hi zahmet etmeyin, Bayan Taylor,
inann, yeterince rahat edeceim.
Ama daha ben masadan kalkamadan
Bay Morgan yle dedi:
zr dilerim, efendim. Radyoda hi
karmadmz bir adam var, Leslie
Mandrake diye biri. Onu tanyp
tanmadnz merak ettim de.
Tanmadm syledim, odama
ekilmek iin bir giriimde daha
bulunmak zereydim ki tanyor
olabileceim bir sr kii zerine daha
baka sorgulamalarla yerime oturtuldum.
te bu nedenle, Bayan Smith, Ah, biri
geliyor. Umarm doktordur artk!
dediinde ben hl masadaydm.
Gerekten odama ekilmem gerek
artk, dedim. Epey bitkin hissediyorum
kendimi.
Ama efendim, kesinlikle doktordur
bu, dedi Bayan Smith. Birka
dakikack daha bekleyin.
O tam bunu sylerken kapya
vuruldu, biri seslendi: Benim, Bayan
Taylor.
eri buyur edilen beyefendi hl
epeyce genti; krk yalarnda, uzun
boylu, ince yaplyd; aslnda o kadar
uzundu ki kapdan girerken ban emek
zorunda kalmt. Hepimize iyi akamlar
diledi, Bayan Taylor da hemen ona
dnp yle dedi:
te beyefendimiz, Doktor. Arabas
Thornley Bushta yolda kalm, bu
yetmiyormu gibi bir de Harrynin
sylevlerine katlanmak zorunda kald.
Doktor masaya yaklat, elini uzatt.
Ben bu eli skmak zere ayaa
kalkarken, Richard Carlisle, dedi,
neeli bir glmsemeyle. Arabanzn
bana gelenler byk talihsizlik. Yine
de burada size iyi bakyorlardr. Galiba
fazlasyla iyi.
Sa olun, diye yantladm. Herkes
ok nazik gerekten.
Eh, aramza ho geldiniz yleyse.
Doktor Carlisle, tam karmdaki
sandalyeye geip oturdu. Nerelisiniz?
Oxfordshirel, dedim, efendim,
diye eklememek iin de kendimi g
tuttum.
Gzel bir yredir. Oxfordshiren
hemen dnda oturan bir amcam var.
Gzel yerlerdir.
Beyefendi az nce bize eyi
anlatyordu Doktor, dedi Bayan Smith,
Bay Churchilli tandn.
yle mi? Onun yeenini tanrdm
bir zamanlar, ama izini kaybettim imdi.
O byk adamla karlama ansna
sahip olamadm hi.
Yalnzca Bay Churchilli deil,
diye srdrd Bayan Smith, Bay Eden
da tanyor, Lord Halifax da.
Sahi mi?
Doktorun beni batan aa
szdn hissedebiliyordum. Tam bir
eyler sylemek zereydim ki Bay
Andrews bana dnd:
Beyefendi zamannda dileriyle
epey ilgilendiini anlatyordu bize biraz
nce.
yle mi gerekten?
Doktor Carlisle gereinden uzun bir
sre bakt gibi geldi bana. Sonra neeli
glmsemesi yeniden belirdi:
Tatil amacyla m buralardasnz?
Esasen yle, dedim glmseyerek.
Bu evrede pek gzel yerler var.
Ah, sahi, aklma gelmiken, Bay
Andrews, o testereyi hl geri
getiremedim, zr dilerim.
Acelesi yok, Doktor.
Dikkatler baka yana evrilince ksa
bir sre iin sessiz kalabildim. Sonra
uzunca bir suskunluu yakalayarak ayaa
kalktm, Ltfen balayn beni,
dedim. ok ho bir akamd, ama artk
gerekten odama ekilmem gerek.
Yazk, hemen yatyorsunuz,
efendim, dedi Bayan Smith. Doktor da
daha yeni gelmiti.
Bay Harry Smith karsnn nnden
Doktor Carlislea doru eilerek, Sizin
mparatorluk konusundaki
dnceleriniz zerine beyefendinin
syleyecei birka ey vardr diye
umuyordum, Doktor, dedi. Sonra bana
dnerek szlerini srdrd:
Doktorumuz btn kk lkelerin
bamszlnn tannmasndan yana.
Haksz olduunu bilsem bile bunu
kantlayacak kadar bilgili deilim. Ama
sizin gibi birinin bu konuda
syleyeceklerini duymak isterdim,
efendim.
Doktor Carlislen gzleri yine
zerimdeydi sanki. Yazk, dedi, ama
brakalm da beyefendi yatmaya gitsin
artk. Yorucu bir gnd herhalde.
Gerekten yleydi, dedim yine
hafife glerek, sonra masann evresini
dolanp kapya doru ilerledim. Odadaki
herkes, Doktor Carlisle bile ayaa
kalkt, fena halde mahcup oldum.
Hepinize ok ok teekkr ederim,
dedim glmseyerek. Bayan Taylor,
yemek enfesti. Hepinize iyi geceler
dilerim.
Yant olarak, hep bir azdan bir,
yi geceler, efendim, duyuldu.
Neredeyse odadan kmtm ki doktorun
sesi kapda durdurdu beni.
Bakn ne diyeceim, dedi, ardma
dndmde hl ayakta durduunu
grdm. Yarn sabah erkenden
Stanburydeki bir hastam grmeye
gideceim. Sizi arabanza kadar
brakmaktan mutluluk duyarm.
Yrmeniz gerekmez bylece. Yolda
Ted Hardacredan bir bidon benzin de
alabiliriz.
ok naziksiniz, dedim. Ama size
zahmet vermek istemem.
Ne zahmeti. Yedi buuk uygun mu
sizin iin?
Bana byk bir iyilik etmi
olursunuz gerekten.
Tamam yleyse, yedi buukta
grrz. Konuunuz o saate kadar
kalkm, kahvaltsn etmi olsun, Bayan
Taylor. Sonra bana dnerek ekledi:
Bylece konuma frsat buluruz. Harry
benim kk dtm grme
zevkinden yoksun kalacak ama...
En sonunda bu odaya snmama izin
verilmeden nce bir kahkaha daha koptu,
ardndan yine iyi geceler dilekleri
geldi...

Bu geceki anssz yanl anlamalar

yznden ektiim skntnn boyutlarn
vurgulamama hi gerek yok herhalde. u
anda yalnz unu syleyebilirim:
Olaylarn byle gelimesini nasl
engelleyebilirdim, gerekten
bilemiyorum. Neler olup bittiinin
farkna vardm srada iler o kadar
ileri gitmiti ki, herkesi fazlasyla zor
duruma sokmadan durumu akla
kavuturmam olanakszd. Talihsiz bir
durumdu, yine de kimseye bir zarar
verilmi deil bence. Naslsa yarn
sabah buradan ayrlacam, bu insanlarla
da bir daha hi karlamayacam. Bu
konu zerinde fazlaca durmann pek bir
anlam yok gibi.
Bununla birlikte, bu talihsiz yanl
anlalma bir yana, bu akamki
olaylarn, zerinde birka dakika
dnmeyi hak eden baka birka yn
de var belki; yoksa bu konu gelecek
gnler boyunca kafam kurcalayp
duracak. rnein, Bay Harry Smithin
vakarn doas zerine grleri.
Szlerinde, zerinde uzun boylu
dnp tanmaya deecek pek bir ey
yok elbette. Kukusuz Bay Harry
Smithin bu szc benim
anladmdan bambaka bir anlamda
kulland dikkate alnmal. te yandan,
kendi ilerinde ele alnsalar bile, szleri
kesinlikle ciddiye alnamayacak lde
idealist ve kuramsald. Grlerinde bir
noktaya kadar gerek pay var kukusuz:
Bizimki gibi bir lkede, insanlarn
byk olaylar zerinde dnmek, kendi
fikirlerini biimlendirmek gibi bir
grevi vardr, bu doru. Ancak yaam
byleyken, sradan insanlarn her konuda
salam fikirlere sahip olmalar ki
Bay Harry Smith buradaki kyllerin
bunu becerdiklerini iddia ediyordu
nasl beklenebilir? Bu beklentiler
gerekd, phesiz; ayrca bunun
makbul bir ey olduundan da emin
deilim. Ne de olsa sradan insanlarn
nereye kadar renip bilebilecekleri
bellidir, bunun belirli bir snr vardr.
Bir lkenin en byk tartmalarna
herkesin salam fikirlerle katkda
bulunmasn beklemek akllca olmaz.
Hem bir insann vakarn bu adan
tanmlamaya kalkmak da samalk olur.
Bay Harry Smithin grlerindeki
doruluk paynn snrlarn olduka iyi
rnekleyeceine inandm bir olay
geliyor aklma. Hem de kendi
yaantmdan bir an bu; savatan nce,
1935 dolaylarnda bamdan geen bir
olay:
 Bir gece ge saatte saat gece
yarsn oktan gemiti lord hazretleri,
akam yemeinden beri beyefendiyi
arlad konuk odasna beni armak
iin zili almt. O gece ikileri
tazelemek iin pek ok kez girip
kmtm odaya elbette, beylerin ciddi
konular zerinde derin bir tartmaya
dalm olduklarn grmtm. Ama
konuk odasna bu son giriimde herkes
susup bana bakt. Lord hazretleri yle
dedi:
Biraz gelir misin, Stevens? Bay
Spencer bir ey konumak istiyor
seninle.
Sz konusu beyefendi, koltuuna
yaylm oturuyordu, istifini pek
bozmadan bana yle bir bakt. Sonra
unu syledi:
Bak dostum, sana bir ey
soracam. Tarttmz bir konuda
yardma ihtiyacmz var. Syle bana,
Amerikann bor durumu, mevcut
ticaretin dk dzeyde olmasnda
nemli bir etken midir sence? Yoksa bu,
ii saptran bir aldatmaca da, asl sorun
altn standartlardan vazgeilmesi mi?
Kukusuz bu beni ilk anda biraz
artmt, ama durumu btn
aklyla kavradm hemen; sorularn
beni afallatmas bekleniyordu.
Gerekten de bunu anlamam ve duruma
uygun bir yant dnmem iin geen bir
iki saniyede soruyu kafamda evirip
eviriyor gibi grndm herhalde, nk
odadakilerin bu sre iinde muzip
glmsemelerle birbirlerine baktklarn
grdm.
ok zr dilerim, efendim, dedim
sonunda, ama bu konuda size yardmc
olamayacam.
in iinden yzmn akyla
syrlmtm, ama beyler gizliden gizliye
glmeyi srdrdler. Derken Bay
Spencer yle dedi:
O zaman, belki baka bir konuda
yardm edersin bize. Franszlarla
Bolevikler arasnda bir silah anlamas
yaplmas durumunda Avrupadaki dviz
oranlar iyiye mi yoksa ktye mi gider
sence?
ok zr dilerim, efendim, ama bu
konuda size yardmc olamayacam.
Ah, aman Tanrm! dedi Bay
Spencer. Bu konuda da yardmc
olamyorsun demek.
Lord hazretlerinin, Pekl Stevens.
Hepsi bu kadar, demesine kalmadan
kk kahkahalar duyuldu.
Ltfen Darlington, dostumuza
yneltecek bir sorum daha var, dedi
Bay Spencer. u anda pek oumuzu
tedirgin eden, d siyasetimizin
oluturulmas asndan ne kadar nemli
olduunu hepimizin bildii bir konuda
senin grn almam gerek. Aziz
dostum, ltfen bize yardm et. Msy
Laval, Kuzey Afrikadaki durumla ilgili
en son konumasnda ciddi miydi? Yoksa
bunun yalnzca, lkesindeki milliyeti
kanad bastrmak iin kulland bir hile
olduu grnde misin?
 zr dilerim, efendim, ama
yardmc olamayacam.
Gryorsunuz ya beyler, dedi Bay
Spencer tekilere dnerek, dostumuz bu
konularda yardmc olamyor bize.
Yine kahkahalarla karland bu sz,
bu kez kendilerini tutmaya
almyorlard pek.
Yine de, diye srdrd, bu ulusun
geleceiyle ilgili kararlar u
dostumuzun ve onun gibi birka milyon
daha insann ellerine brakma
dncesinde diretiyoruz hl. Bize ayak
ba olan bu parlamento sistemimiz
varken sorunlarmza zm
bulamamamz alacak ey mi? Sava
kampanyas rgtlemeyi Anneler
Birliinin bir komitesine emanet etmek
gibi bir ey bu.
Bu sz zerine iten kahkahalar
patlad; lord hazretleri de bu arada, Sa
ol Stevens, diyerek odadan ayrlmama
izin verdi.
Elbette biraz tatsz bir durumdu bu,
yine de grevlerimi yerine getirirken
karlaabileceim en g durumlardan
biri deildi, hele hele en srad olan
hi deil. unu kukusuz kabul edersiniz,
iinin ehli her meslek adam bu tr
olaylar soukkanllkla karlamaldr.
Bu yzden ertesi sabah bilardo odasnda
kk merdivene km portrelerin
tozunu almakla urarken Lord
Darlington ieri girdiinde bu olay
oktan unutmutum.
Biliyorum, Stevens, rezaletti. Dn
gece sana ektirdiklerimiz...
Elimdeki ie ara verdim, Hi de
deil, efendim, dedim. Hizmet
verebilmekten mutluluk duyarm
yalnzca.
ok ktyd. Galiba hepimiz
fazlasyla iyi bir yemek yemitik.
zrlerimi kabul et ltfen.
Sa olun, efendim. Ama inann ok
rahatsz olmadm.
Lord hazretleri, neredeyse bitkin
admlarla deri kapl koltua doru
yrd, oturdu, iini ekti. Merdivenin
tepesinden, ince uzun gvdesinin, k
gneinin oday yol yol aydnlatan
nlarna yakalann daha iyi
grebiliyordum. Kendisinin, yaamn
basklar yznden ksa saylabilecek
birka yl iinde ne kadar ktn
fark ettiim o anlardan biriydi. Hep
narin olan gvdesi imdi endie verecek
derecede zayflam, biraz da deforme
olmutu; salar zamanndan nce
aklamt, yzyse gergin, bitkindi.
Baheye alan cam kaplardan uzaktaki
tepelere doru bakt bir sre, sonra
szlerine devam etti:
Gerekten ktyd. Ama
anlamndr ya, Stevens, Bay Spencer,
Sir Leonarda bir ey kantlamaya
alyordu. Aslnda, yreine biraz
olsun su serper belki, ok nemli bir
noktay rnekleyerek gerekten yardmc
oldun. Sir Leonard u eski moda
samalklardan sz edip duruyordu.
Halkn iradesinin en bilge hakem olduu,
falan filan. nanabiliyor musun,
Stevens?
Haklsnz, efendim.
Bu lkede bir eyin modasnn
getiini fark etmekte gerekten ok ge
kalyoruz. teki byk uluslar unu pek
iyi biliyor ki, her an nmze
sunduu snavlara gs germek eski,
kimi zaman da itenlikle benimsenmi
yntemleri bir kenara brakmak anlamna
gelir. ngilteredeyse durum byle deil.
Sir Leonardn dn gece sylediklerine
benzer pek ok ey syleniyor hl. Bay
Spencer grn kantlama
gereksinimini bu yzden duydu. nan
bana, Stevens, Sir Leonard gibiler
uykularndan uyandrlp da biraz
dnmeye ynlendirilirlerse, dn gece
ektiklerin boa gitmemi demektir.
Haklsnz, efendim.
Lord Darlington iini ekti yine.
Hep en geriden geliyoruz, Stevens.
Yapp kaldmz modas gemi
sistemleri brakmakta hep ge kalyoruz.
Ama er ya da ge gereklerle yz yze
gelmemiz gerekecek. Demokrasi oktan
tarihe karm bir aa ait. Dnya,
genel oy hakkyla ynetilemeyecek kadar
karmak bir yer haline geldi. Tarta
tarta ileri kmaza sokan, srsne
bereket meclis yesi iin de... Bundan
birka yl nce, bu yntem gayet iyi
iliyordu belki, ama ya bugn? Bay
Spencer ne demiti dn gece? Olduka
gzel bir biimde dile getirmiti.
Galiba, efendim, u anki
parlamento sistemini, sava kampanyas
rgtlemeye kalkan bir Anneler Birlii
komitesine benzetmiti.
Aynen yle, Stevens. Akas,
lkece zamann gerisinde kaldk. Btn
ileri grl insanlar elbirliiyle Sir
Leonard gibilerin aklna sokmal bunu.
Haklsnz, efendim.
Al ite, Stevens, srekli bir
bunalmn ortasndayz. Bay
Whittakerla kuzeye gittiimde
gzlerimle grdm. nsanlar yokluk
iinde. Sradan, saygdeer, alkan
insanlar korkun skntlar ekiyorlar.
Almanya ile talya harekete geip
ilerini yoluna koydu. Sefil Bolevikler
de kendi aplarnda baardlar bunu
herhalde. Bakan Roosevelt bile, ona
bak bir, halknn yararna birka gz
pek adm atmaktan korkmuyor hi. Ama
bir de bize bak, Stevens. Yllar yllar
kovalyor, hibir ey dzelmiyor. Tek
yaptmz konumak, tartmak, ii
srncemede brakmak. Eli yz dzgn
ne kadar tasar varsa, kabul edilmesi
iin gemesi gereken bir sr kurula
taklp daha yolun yarsnda ie yaramaz
hale geliyor. Neyin ne olduunu bilecek
bir avu insan da evrelerindeki bilgisiz
kiilerce bir ey yapamaz hale
getiriliyorlar. Bu iten bir ey
anlayabiliyor musun, Stevens?
lkenin durumu pek zc
grnyor, efendim.
Diyorum ya! Almanya ile talyaya
bak, Stevens. Eyleme geme izni
verildii zaman gl bir nderliin
neler yapabileceini gr. u genel oy
hakk samal yok oralarda. Evin
yanyorsa ev halkn oturma odasna
toplayp tam bir saat ka yollarn
tartmazsn, yle deil mi? Belki bir
zamanlar her ey byle iyi gidiyordu,
ama dnya karmakark bir yer artk.
Sokaktaki adamn siyaset, ekonomi,
uluslararas ticaret falan gibi konularda
yeterli bilgiye sahip olmas beklenemez.
Ne diye olsun ki zaten? Aslnda sen dn
gece ok gzel bir yant vermitin,
Stevens. Ne demitin? Bu konunun senin
uzmanlk alanna girmedii anlamna
gelen bir eyler miydi? Eh, ne diye
girsin ki?
Bu konumay anmsarken fark
ediyorum ki, Lord Darlingtonn
dncelerinin ou bugn insanlara
olduka tuhaf, hatta zaman zaman itici
bile gelebilir. Ancak o sabah bilardo
odasnda bana syledii bu szlerde
nemli bir gerek pay olduu da
yadsnamaz kukusuz. Bir bauan, o
gece Bay Spencern bana ynelttii
trden sorular tam bir yetkeyle
yantlayabilecek konumda olmasn
beklemek kesinlikle samalk olur. Bay
Harry Smith gibilerinin, vakur
olmann bunu baarabilmeye bal
olduu yolundaki savlarnn da ne denli
sama olduu bylece ortaya kyor. u
konuda anlaalm: Bir bauan grevi
iyi hizmet vermektir, lkenin nemli
meselelerine bulamak deil. Bu gibi
nemli konular sizin ve benim gibilerin
anlayabilecei eyler deildir. Tarihe
damgasn vurmak isteyenler, bunu
yapmann en gvenli yolunun
dikkatlerini kendi alanlarna giren
konular zerinde younlatrmak
olduunu grmelidirler; yani kendimizi,
uygarln yazgsn ellerinde tutan
byk beyefendilere olas en iyi hizmeti
vermeye adamamz gerek. Bu ak bir
gerek olarak grnebilir, ama ksa bir
sre iin de olsa, bu konuda ok farkl
dnm olan bauaklara saysz
rnek verebilirim. Aslnda bu gece Bay
Harry Smithin syledikleri, bizim
kuan nemli bir blmne yirmili ve
otuzlu yllarda rahat vermeyen trden, u
yanl dncelere dayanan idealizmi
anmsatt bana. Byk amalar gden
her bauan iverenine srekli deer
bimeyi onun drtlerini dikkatle
incelemeyi, bak alarnn olas
anlamlarn zmlemeyi grev kabul
etmesi gerektiini ileri sren akmdan
sz ediyorum. Bu gre gre, doru bir
amaca hizmet ettiinden emin olmann
tek yolu buydu. Byle bir savn ierdii
idealizme bir dereceye kadar katlabilir
insan, ama bunun, bu gece Bay Smithin
dncelerinde olduu gibi yanl
temellere oturtulmu bir dnn
sonucu olduu kesin. Byle bir
yaklam uygulamaya geirmeye
kalkan bauaklara yle bir bakmak
yeterlidir; bu kiilerin meslek
yaamlarnn ki kimileri byk umutlar
vadediyordu doal bir sonu olarak
hibir yere varmad grlr. Ben
ahsen byle iki kii tanyorum. Her
ikisi de olduka yetenekliydi, ama hep
honutsuz kaldklarndan hibir yerde
diki tutturamayarak iverenlerini
deitirip durdular, sonunda da bsbtn
gzden yittiler. Bu, hi artc deil.
Uygulamada, bir iverene kar hem
byle eletirel bir tutum benimsemek
hem de ona iyi hizmet vermek olas
deildir. Kiinin dikkati byle konularla
dalyorsa yksek dzeyde hizmetin
gereklerini asla yerine getiremez; daha
da nemlisi, ivereninin ileriyle ilgili
kendi salam fikirlerini oluturmakla
urap duran bir bauak, her iyi meslek
adamnda esas olan bir nitelikten yoksun
kalmaya mahkmdur: Ballk. Ltfen bu
konuda yanl anlamayn beni; sradan
iverenlerin, yksek dzeyli meslek
adamlarn ellerinden kardklarnda,
bu kiilerde olmadn iddia ettikleri
kr krne bir ballk deil sz
ettiim. Aslnda ball, kiiyi bir
sreliine ie alm bulunan herhangi bir
hanmefendiye ya da beyefendiye
savurganca balamay en son
savunacaklar arasndaym. Ancak bir
bauan, yaamda herhangi bir eye ya
da bir kimseye herhangi bir biimde
yarar dokunacaksa, arayn
durdurmas gereken bir zaman elbette
gelmelidir; kendi kendine, Bu iveren
soylu ve takdire ayan bulduum her eyi
kendinde topluyor. Bundan byle
kendimi ona hizmete adayacam,
demesi gereken bir zaman. Bu, akllca
balanan bir ballktr. Bunda vakur
olmayan ne var ki? Kii yalnzca
kanlmaz bir gerei kabul eder
bylece: Gerek sizin gerek benim
gibilerin bugnn dnyasnn nemli
konularn kavrayacak bir konuma asla
ulaamayacamz, her zaman iin en iyi
yolun, akll ve onurlu olduuna
inandmz bir iverene gvenmemiz,
gcmz elimizden geleni yaparak ona
hizmet etmeye adamamz olduunu. Bay
Marshall gibilerine bakn ya da Bay
Lane gibilerine; mesleimizde kesinlikle
en byklerden ikisidir. Bay Marshalln
Lord Chamberley ile lordun Dilerine
gnderdii son rapor zerinde
tarttn dnebiliyor musunuz? Sir
Leonard Grayi Avam Kamarasndaki
her konumasndan nce sorgulama
alkanlnda olmadn rendiimiz
iin Bay Lanee duyduumuz hayranlk
azalyor mu hi? Elbette ki hayr.
Bylesi bir tutumda vakur olmayan,
kusurlu olan ne var? nsan nasl olur da
herhangi bir biimde sulanabilir,
diyelim ki zamanla Lord Darlingtonn
abalarnn yanl temellere dayand,
hatta aklszca olduu ortaya kmsa?
Ona hizmet ettiim yllar boyunca,
elindeki verileri tartp izledii yolda
ilerlemenin en dorusu olacana karar
veren ancak ve ancak lord hazretlerinin
kendisiydi; bense kendimi, olduka
doru bir kararla, kendi meslek alanm
iindeki konularla snrladm. Bana
kalrsa, grevlerimi, yeteneklerimin
elverdiince yerine getirdim, aslnda
pek ok kiinin birinci snf
sayabilecei bir dzeyde. Lord
hazretlerinin yaam ve almalar
bugn, en iyi deyimle, bedbaht bir ziyan
gibi grnyorsa bu hi de benim suum
deil; kendi payma pimanlk ya da
utan duymam gerektii dncesi de
olduka mantk d.
 Drdnc Gn -
leden Sonra
Little Compton,
Cornwall

Sonunda Little Comptona vardm.

u anda Gl Bahesi Otelinin yemek
salonunda oturuyorum; le yemeimi az
nce bitirdim. Darda durmakszn
yamur yayor.
Gl Bahesi Oteli pek gsterili bir
yer deil, ama kesinlikle ev gibi rahat ve
scak bir ortama sahip; burada
konaklamakla fazladan para harcadna
pek aldrmyor insan. Duvarlar
sarmak kapl, eski ve olduka sevimli
bir konak buras; otuz kadar konuk
arlayabilecek byklkte, hem de ky
meydannn gzel bir kesine
yerlemi. Oturmakta olduum bu
yemek salonu ise, ana binaya gnmz
yap anlayna uygun bir biimde
yaplm bir ek; bask tavanl, uzunca
oda, her iki duvar kaplayan geni
pencereleriyle dikkat ekiyor. Bir yanda
ky meydan grnyor, te yanda da
anlalan bu otele adn veren arka
bahe. Rzgrdan korunakl grnen bu
bahede bir sr masa var, hava gzel
olduunda yemek yemek ya da hafif bir
eyler imek iin ok ho bir yer
olabileceini dnyorum. Aslnda az
nce birka kii orada oturuyordu, fakat
gkyznde frtna habercisi bulutlarn
belirmesiyle birlikte yemeklerini yarda
brakp kalktlar. Bir saat kadar nce bu
salona alndm srada garsonlar telala
bahe masalarndaki rtleri
topluyorlard; az nce orada oturanlarsa,
peetesi yakasna takl kalm bir
beyefendi de dahil, bir kede durmu,
akn akn onlar izliyordu. Derken
yamur yle bir bastrd ki, bir an hemen
herkes ban yemekten kaldrp camdan
dar bakt gibi geldi bana.
Benim masam odann ky meydanna
bakan yannda; bu yzden u son bir
saati, kaldrmlara ve Fordla birlikte
dar park edilmi bir iki arabann
zerine den yamuru izlemekle
geirdim. Yamur imdi biraz yatt
sanki, yine de kp dolama cesaretimi
kracak kadar iddetli hl. Bayan
Kentonla bulumak zere yola
koyulabilirim elbette; ama mektubumda
saat te urayacam bildirmitim,
daha erken giderek onu artmay doru
bulmuyorum. Yamur kesilmezse, gitme
zaman gelinceye kadar burada oturup
ay ieceim o halde. Yemek servisini
yapan gen hanmdan rendiime gre
Bayan Kentonn bildirdii adres
yryerek on be dakika uzaktaym, bu
da demektir ki en az krk dakikam daha
var.
Bu arada, unu belirteyim, d
krklna hazrlksz yakalanacak kadar
aptal deilim. Bayan Kentondan
benimle bulumaktan mutluluk
duyacan bildiren bir yant
almadmn gayet iyi farkndaym. Ama
kendisini tandm kadaryla, herhangi
bir mektup gndermeyii nerimi kabul
ettii anlamna alnabilir; bu buluma
onu bir nedenle rahatsz edecek olsayd,
bunu bana bildirmekten ekinmezdi.
Ayrca bu otelde yer ayrttm, son
dakikada iletilecek bir notun buraya,
adma braklabileceini de belirtmitim
mektubumda; beni bekleyen byle bir
notun bulunmamas da her eyin yolunda
gittiini dnmek iin baka bir neden
saylr.
Bu saanak yamur beklenmedik bir
ey; bu sabah, Darlington
Maliknesinden ayrldmdan beri her
sabah bana glmseyen o prl prl
gnele yola kmtm. Gn genel
olarak iyi balamt aslnda. Bayan
Taylor benim iin taze iftlik yumurtalar
ve kzarm ekmekle kahvalt
hazrlamt; Doktor Carlisle da sz
verdii zere saat yedi buukta beni
almaya gelince can skc baka
sohbetlere dalmak zorunda kalmadan
Taylorlardan ayrldm. Yardmlarna
herhangi bir biimde karlk verme
nerimi yine duymazdan geldiler.
 Rovernn yolcu koltuunun kapsn
aarken, Sizin iin bir bidon benzin
buldum, dedi Doktor Carlisle.
nceliinden tr kendisine teekkr
ettim, ama borcumun ne kadar olduunu
sorduumda onun da hibir karlk
kabul etmeyeceini anladm.
Samalamayn, dostum. Garajmn
arkalarnda bir yerlerde bulduum az bir
ey yalnzca. Yine de Crosby Geidine
varmanza yetecektir; orada deponuzu
gzelce doldurabilirsiniz.
Moscombeun merkezi, dn akam
tepeden kulesini grebildiim kilise ile
evresindeki bir sr kk dkkndan
oluuyordu. Ancak daha ky inceleme
frsat bulamadan, Doktor Carlisle bir
iftliin araba yoluna evirdi
direksiyonu.
Kestirmedir, dedi. Ahrlarn ve
yanlarnda duran iftlik aralarnn
nnden geip gidiyorduk. Ortalkta
kimsecikler yoktu; az sonra yolun
ortasnda kapal bir ite gelip dayannca
doktor, Kusura bakmayn, dostum,
dedi, zahmet olmazsa siz aar msnz?
Arabadan inip kapya doru
yrdm; kapy aar amaz
yaknlardaki bir ambarda bir sr kpek
havlamaya balad. Rovern n
koltuuna, Doktor Carlislen yanna
dnnce rahat bir soluk aldm bu
yzden.
Her iki yannda yksek aalar
bulunan dar bir yoldan trmanyorduk; bu
srada biraz syletik doktorla,
Taylorlarda iyi uyuyup uyuyamadm
falan sordu. Derken damdan der gibi
yle dedi:
Umarm kabalk ettiimi
dnmezsiniz, ama siz, uak filan
msnz acaba?
Dorusu bu soru karsnda iimi
kaplayan duygu yalnzca byk bir
ferahlama oldu.
yleyim, efendim. Oxford
yaknlarndaki Darlington
Maliknesinin bauaym.
Ben de yle dnmtm. Winston
Churchillle karlamanz, falan...
Dndm ki, eh, ya bu adam sk
palavracnn teki ya da... derken birden
uyandm; gayet basit bir aklamas
vard her eyin.
 Arabay dik ve dnemeli yolda
kullanmaya devam ederken
glmseyerek bana bakt Doktor
Carlisle.
Kimseyi kandrmak niyetinde
deildim, efendim, dedim, ancak...
Ah, aklamana gerek yok, dostum!
Nasl olduunu tahmin edebiliyorum.
Epey etkileyici birisin. Buradakilerin
seni en azndan bir lord ya da dk
sanmalar kanlmaz. ten bir kahkaha
att. Ara sra lord yerine konmak hi de
fena olmasa gerek.
Birka dakika sessiz sedasz yol
aldk. Sonra Doktor Carlisle: Eh,
umarm ksa sre iin de olsa bizde
konuk olmak houna gitmitir.
Gitti gerekten, sa olun, efendim.
 Moscombe sakinlerini nasl
buldun? Hi de fena insanlar deiller,
yle deil mi?
ok holar, efendim. zellikle Bay
ve Bayan Taylor son derece nazik
davrandlar bana.
Bana byle efendim deyip
durmazsan sevineceim, Bay Stevens.
Evet, buradakiler hi de fena insanlar
deillerdir. Bana kalsa, yaammn
kalann seve seve burada geirirdim.
Doktor Carlislen bunu syleyi
biiminde tuhaf bir eyler sezdiimi
sandm. Sorguya yeniden girime
biiminde de garip, sanki bilinli bir
saknganlk vard:
Demek onlar ho buldunuz, ha?
Evet, Doktor Bey. Son derece cana
yaknlar.
Dn gece ne anlatyorlard?
Umarm aptalca ky dedikodularyla
cann skmamlardr.
Skmadlar, Doktor Bey. Dorusu,
sohbet epey iten bir havada ilerledi,
dile getirilen grler de olduka
ilginti.
Ah, Harry Smith yani, dedi doktor
glerek. Onu ciddiye alma. Bir
sreliine elenceli gelebilir, ama
aslnda aknn tekidir. Kimi zaman
komnist falan olduunu dnrsn,
derken birden sapna kadar muhafazakr
grnmesine neden olacak bir eyler
atar ortaya. Gerekten de kararszn
tekidir.
yle mi? ok garip.
 Dn gece ne zerine vaaz verdi?
mparatorluk mu? Halk sal m?
Bay Smith szlerini daha genel
balklarla snrlad diyebilirim.
Ya! rnein?
Boazm temizledim. Bay Smith,
vakarn ne olduu konusundaki
dncelerini dile getirdi.
Vay vay! Bu Harry Smith iin
olduka felsefi bir konu gibi. Nasl oldu
da giriti bu konuya?
Kendisi kydeki kampanya
almalarnn nemini vurgulamaya
alyordu galiba.
Ah, yle mi?
Moscombe sakinlerinin her trl
nemli konuda salam fikirlere sahip
olduklarna ikna etmek istiyordu beni.
 Ah, tam Harry Smithe gre bir ey
bu. Herhalde anlamsndr, hepsi
samalk. Harry lke sorunlar zerine
dnmeleri iin insanlar drtkleyip
durur. Ama iin dorusu, kendi hallerine
brakldklarnda daha mutlular.
Bir iki dakika daha sessiz kaldk.
Sonunda sze ben girdim:
Sorduum iin balayn efendim,
ama Bay Smithin kyde biraz soytar
yerine konduunu karabilir miyim
bundan?
Hmm!.. Bu da biraz fazla kaar
bence. Bu kydeki insanlarn az ok bir
siyasal bilinleri var. u ya da bu
konuda salam fikirlere sahip olmalar
gerektiini dnrler, Harry de onlar
bu konuda yreklendirir. Baka
yerlerdeki insanlardan hibir farklar
yoktur oysa. Tek dilekleri sakin bir
yaam srmektir. Harry ise unu bunu
deitirmeyi dnr hep, ama aslnda
kyde hi kimse kargaa istemez,
kendilerine yarar dokunacak olsa bile.
Kendi haline braklmak ve kk
yaamlarn hrgrsz srdrmek ister
burann insan. Yok yere huzursuz
edilmek istemez.
Doktorun sesine karan tiksinti
artmt beni. Ama o, kk bir
kahkahayla abucak toparlad kendini:
Dar bakarsan ky gzel bir
adan greceksin.
Gerekten de ky biraz tede,
aamzdayd imdi. Sabah gnei
deiik bir eyler katyordu bu
manzaraya; yine de akam alacasnda ilk
karlatm grnmle hemen hemen
aynyd, artk Fordu braktm yere
yaklatmz dndm.
Bay Smith, dedim, bir insann
vakur olup olmadnn bu gibi eylere
dayand grnde galiba. Salam
fikirlere sahip olmak filan.
Ah, evet, vakar. Az daha
unutuyordum. Demek Harry felsefi
tanmlamalara giriti. Dediim gibi. Bir
sr zrvalktr mutlaka.
Kabul edilmesi zorunlu sonulara
vard sylenemez.
Doktor Carlisle ban sallad, ama
dncelere dalm grnyordu.
Biliyor musun, Bay Stevens, dedi
sonunda, buraya ilk geldiimde iflah
olmaz bir sosyalisttim. Herkese en iyi
hizmeti sunmak gibi eylere inanrdm.
Krk dokuzda geldim buraya. Sosyalizm
insanlarn vakur yaamalarna izin
verecekti. Kalkp buraya geldiimde
buna inanyordum ite... Bala, btn
bu samalklar duymak istemezsin
herhalde. Sonra neeli bir yzle bana
dnd. Ya sen, dostum?
Anlayamadm, efendim?
Sence neyin nesi u vakar?
Damdan dercesine gelen bu soru
beni biraz gafil avlad dorusu. Birka
szckle aklamak g saylr, dedim.
Ama giysilerini herkesin nnde
karmamak olarak zetlenebilir.
Anlayamadm, zetlenen ne?
Vakar, efendim.
 Hmm! Doktor ban sallad, ama
kafas biraz karm gibiydi. Derken,
Eh, dedi, bu yol artk tandk gelmeli
sana. Belki gndz vakti biraz farkl
grnyordur. Ah, oradaki mi? Vay
canna, ne gzel bir araba!
Doktor Carlisle, Fordun tam
arkasnda durdurdu arabay, indi ve
yine, Vay, ne gzel bir araba! dedi. Az
sonra, bir bidon benzinle bir huni
kard ve depoyu doldurmakta bana
yardm etme inceliini gsterdi.
Benzinin bitmesinden daha ciddi bir
sorun olabilecei yolundaki btn
korkularm konta evirmem ve
motorun salkl bir homurtuyla
canlandn duymamla birlikte uup
gitti. Doktor Carlislea teekkr edip
arabama bindim, ama yollarmz
ayrlmadan nce o dnemeli yoku
boyunca Rovernn ardndan bir
kilometre kadar daha gitmek zorunda
kaldm.
Compton il snrn getiimde saat
neredeyse dokuz olmutu. Yamur
balamadan en az saat nceydi bu;
bulutlar prl prl, apakt henz. Aslnda
bu sabah karma kan manzaralar
imdiye kadar grdklerimin en
byleyicileri arasndayd. Ama hak
ettikleri ilgiyi pek gsteremedim, yazk
oldu; dorusu son anda bir engel ortaya
kmazsa gn sona ermeden Bayan
Kentonla yeniden grecek olma
dncesi biraz dalgnlamama neden
oldu. Ne bir insana ne de bir araca
rastlanan geni dzlkler boyunca hzla
ilerlerken ya da kimileri yalnzca birka
ta kulbecikten oluan kk, sevimli
kylerin arasndan dikkatle geerken
kendimi gemiten kimi anlar zihnimde
evirip evirir buldum yine. imdi
burada Little Comptonda, bu gzel
otelin yemek salonunda, biraz bo zaman
bulmu, yamurun ky meydannn
kaldrmlarna dn izlerken de
belleimin ayn yollarda gezinip
durmasn engellemek gelmiyor elimden.
zellikle bir an, btn bir sabah
kurcalayp durdu zihnimi; daha dorusu
bir an paras, her nedense yllarca
iimde capcanl kalm bir an. Arka
koridorda, Bayan Kentonn alma
odasnn kapal kapsnn nnde tek
bama duruyorum; yzm tam kapya
dnk deil, hemen hemen yan
dnmm, kapya vurup vurmamakta
kararsz, olduum yere aklmm.
Anmsadm kadaryla yle bir inan
var iimde: O anda, tam o kapnn
ardnda, benden birka adm tede,
Bayan Kenton alyor. Dediim gibi, bu
an belleimin derinliklerine gml
kalm, orada ylece dururken iimde
kabardn hissettiim o tuhaf duygu
gibi. Ne var ki imdi arka koridorda
ylece dikilmeme yol aan eyin ne
olduu konusunda o kadar da emin
deilim. Bu tr anlar bir araya
getirmeye abalarken, bu ann, Bayan
Kentonn teyzesinin lm haberini
alndan hemen sonraki dakikalarda
yaandn ileri srm olabilirim; onu
yasyla ba baa brakp koridora
ktktan sonra kendisine basal
dilemediimi fark ettiimde yani. Ama
imdi yeniden dnyorum da, bu
konuda biraz kafam karm olabilir;
aslnda bu an, Bayan Kentonn
teyzesinin lmnden en az birka ay
sonraki bir akam olup bitenlerin
ardndan yaanmt galiba. Gen Bay
Cardinaln Darlington Maliknesine
olduka beklenmedik bir zamanda kp
geldii akamd bu.

Bay Cardinaln babas Sir David

Cardinal, lord hazretlerinin en yakn
dostu ve meslektayd. Anmsadm o
akamdan drt yl kadar nce, ata
binerken geirdii talihsiz bir kazada
vefat etmiti. Gen Bay Cardinal ise
uluslararas konular zerine zekice
yorumlar yapmakta usta bir ke yazar
olarak tannmaya balamt. Yazd
makaleler Lord Darlingtonn pek
houna gitmiyordu besbelli; pek ok kez
gazeteden ban kaldrp, Gen Reggie
samalam yine. Neyse ki babas
hayatta deil de bunlar okuyamyor,
gibilerinden szler sylediini
anmsyorum. Ama Bay Cardinaln
makaleleri, kendisinin eve sk sk konuk
olmasn engellemiyordu; lord hazretleri,
gen adamn vaftiz babas olduunu asla
unutmam, ona hep aileden biri gibi
davranmt. te yandan nceden haber
vermeden kp gelmek de Bay
Cardinaln huyu deildi hi; o akam
kapy atmda onu evrak antasn
gsne bastrm, orackta durur
bulunca biraz armtm bu yzden.
Merhaba Stevens, naslsn? dedi
Bay Cardinal. Biraz bam darda da,
Lord Darlington beni bir geceliine
konuk edebilir mi acaba?
Sizi yeniden grmek byk
mutluluk, efendim. Lord Darlingtona
geldiinizi haber vereyim.
Bay Rolandn evinde kalacaktm,
ama belli ki bir yanl anlama olmu,
evde yoklar. Umarm uramak iin ok
uygunsuz bir zaman sememiimdir. Bu
gece zel bir ey yok, yle deil mi?
Bildiim kadaryla lord hazretleri,
akam yemeinden sonra urayacak baz
beyefendileri bekliyor, efendim.
Ne aksilik! Kt bir gece semiim
galiba. Ortalarda grnmesem iyi
olacak. Naslsa zerinde almam
gereken bir iki para i var. Evrak
antasn iaret ediyordu.
Lord hazretlerine burada
olduunuzu syleyeyim, efendim. Akam
yemeinde kendisine elik etmek iin
tam zamannda geldiniz.
Pek gzel, ben de yle umuyordum.
Ama Bayan Mortimer bu beklenmedik
ziyaretimden pek honut kalmayacaktr.
Bay Cardinal konuk odasna aldm,
sonra alma odasna gittim; lord
hazretleri pr dikkat birtakm ktlar
inceliyordu. Bay Cardinaln geldiini
haber verdiimde yznden aknlkla
kark bir kzgnlk gelip geti. Sonra
arkasna yasland, kafasn kurcalayan
bir eyi zmeye alyormu gibi
grnyordu.
Bay Cardinala az sonra aaya
ineceimi syle, dedi sonunda. Bir
sre kendi bana oyalansn.
Alt kattaki konuk odasna
dndmde, Bay Cardinaln, imdiye
kadar oktan ezberlemi olmas gereken
eyalar inceleyerek tedirginlikle
dolatn grdm. Lord hazretlerinin
sylediklerini kendisine ilettim, bir ey
imek isteyip istemediini sordum.
Ah, imdilik yalnzca ay rica
edeceim, Stevens. Lord hazretleri bu
akam kimi bekliyor?
Balayn efendim, bu konuda ne
yazk ki size yardmc olamayacam.
Hibir bilgin yok mu?
Yok, zr dilerim efendim.
Hmm, tuhaf. Her neyse, en iyisi hi
sesimi karmamak.
Galiba bundan ksa bir sre
sonrayd, Bayan Kentonn odasna
indim. Masasnda oturuyordu, ama
nnde bir ey yoktu, elleri de botu;
aslnda duruundan, ben kapy almadan
nce bir sredir orada ylece
oturduunu sezdim.
Bay Cardinal geldi, Bayan Kenton,
dedim. Bu gece iin her zamanki
odasn hazrlamak gerekecek.
Pekl, Bay Stevens. kmadan
nce ilgilenirim.
Bu akam kyorsunuz demek,
Bayan Kenton?
Evet, Bay Stevens.
Biraz ardm dnm olmal
ki szlerini srdrd:
Anmsayacaksnz, Bay Stevens, on be
gn nce grmtk bu konuyu.
Haklsnz, Bayan Kenton. zr
dilerim, bir an aklmdan km.
Bir aksilik mi var, Bay Stevens?
Hayr, Bayan Kenton. Bu akam
konuklarmz var, ama burada kalmanz
gerektirecek bir ey yok bence.
Bu geceki iznim iin on be gn
ncesinden anlamtk, Bay Stevens.
Elbette, Bayan Kenton, zr
dilerim.
kmak zere dndm, ama Bayan
Kentonn sesi kapda durdurdu beni.
 Bay Stevens, size bir ey sylemek
istiyordum.
Dinliyorum, Bayan Kenton.
Arkadamla ilgili. Bu gece
buluacam kiiyle.
Evet, Bayan Kenton.
Bana evlenme teklif etti. Bilmek
hakknz diye dndm.
yle mi, Bayan Kenton, bu ok
ilgin.
Henz kararm vermedim.
yle mi?
Bir an ellerine bakt, sonra hemen
bana evirdi baklarn: Arkadam
gelecek ay ngilterenin gneybat
kylarnda ie balayacak.
Demek yle.
Dediim gibi, Bay Stevens, bu konu
zerinde hl dnyorum. Yine de
durumdan sizi haberdar etmem
gerektiini dndm.
Teekkr ederim, Bayan Kenton.
Gzel bir akam geirmenizi dilerim.
imdi izninizle.
Bayan Kentonla yeniden
karlatmda aradan yirmi dakika
kadar gemi olmal; bu kez yemek
hazrlklaryla ilgileniyordum. Aslnda,
aa katta bir yerlerden deme
tahtalarn gcrdatarak fkeyle yaklaan
ayak seslerini duyduumda elimde
tepeleme dolu bir tepsiyle arka
merdivenin yarsna kadar kmtm
bile. Arkama dnnce Bayan Kentonn
basamaklarn banda durduunu,
gzlerinden kvlcmlar saarak bana
baktn grdm.
Bay Stevens, bu akam ibanda
kalmam istiyorsunuz galiba?
Pek saylmaz, Bayan Kenton. Sizin
de belirttiiniz gibi, beni nceden
haberdar etmitiniz.
Ama bu gece dar kacak
olmamn pek hounuza gitmediini
grebiliyorum.
Hi de deil, Bayan Kenton.
Mutfakta bu kadar patrt karp
odamn nnde byle bir aa bir
yukar gidip gelerek beni kararmdan
caydracanz m sanyorsunuz?
Bayan Kenton, mutfaktaki hafif
telan nedeni, Bay Cardinaln son anda
yemee gelmesi, hepsi bu. Bu akam
dar kmamanz iin hibir neden
yok.
Sizin onaynz alsam da almasam
da gideceim, Bay Stevens. Bunu aka
belirtmek isterim. Haftalar ncesinden
ayarlamtm ilerimi.
Haklsnz, Bayan Kenton. ok
gzel bir akam geirmenizi dilerim bir
kez daha.
Akam yemeinde iki beyefendi
arasnda tuhaf bir hava esiyordu sanki.
Dakikalar boyunca yemeklerini sessiz
sedasz yediler; zellikle de lord
hazretleri dalp gitmi gibiydi. Bir ara
Bay Cardinal yle bir soru sordu:
Bu gece zel bir ey mi var,
efendim?
Ne?
Bu akamki konuklarnz diyordum,
zel mi?
Ne yazk ki sana syleyemem,
evladm. Son derece gizli.
Yazk, galiba bu size
katlamayacam anlamna geliyor.
Neye katlmak evladm?
Bu gece burada her ne olacaksa,
ona.
Ha, seni ilgilendirecek bir ey
deil. Son derece gizli kalmas
gerekiyor. Senin gibi birinin ortalkta
dolanmas uygun dmez. Yok, olacak
ey deil!
Aman Tanrm, ok zel bir ey
galiba.
Bay Cardinal dikkatle lord
hazretlerine bakyordu, ama o baka bir
ey sylemeden yemeine dnd.
 Beyler daha sonra puro ve porto
imek zere sigara odasna ekildiler.
Yemek odasn temizleyip konuk odasn
gece iin hazrlarken bu odann nnden
gidip gelmek zorunda kalyordum. Bu
yzden beyefendilerin yemekteki
sakinliklerinin tersine gitgide daha ateli
bir tartmaya daldklarn fark etmem
kanlmazd. Bir eyrek saat kadar
sonra, odadan ykselen seslere fkeli
bile denebilirdi artk. Durup dinlemedim
elbette, yine de lord hazretlerinin, Ama
bu senin stne vazife deil, olum!
Sana dmez bu! diye bardn
duymamak elde deildi.
Beyler en sonunda dar
ktklarnda yemek odasndaydm.
Yatm grnyorlard, holde
yrrlerken, lord hazretlerinin, Unutma,
evladm. Sana gveniyorum, dediini,
buna karlk Bay Cardinaln da sinirli
sinirli, Peki, peki, sz veriyorum, diye
yantladn duydum yalnzca. Sonra
ayak sesleri ayrld; lord hazretleri
alma odasna, Bay Cardinal kitapla
doru ilerledi.
Saat neredeyse tam sekiz buukta,
avluya park edilen arabalarn sesleri
duyuldu. Kapy atmda bir ofrle
karlatm, omzunun zerinden de
baheye dalan polis memurlarn
seebildim. Az sonra pek sekin iki
beyefendiyi ieri buyur ettim. Lord
hazretleri onlar holde karlad ve
abucak konuk odasna gtrd. On
dakika kadar sonra baka bir arabann
sesi geldi. O sralarda Darlington
Maliknesine hi de yabanc olmayan
Alman Bykelisi Herr Ribbentropu
ieri buyur ettim. Lord hazretleri onu
karlamak iin odadan kt yeniden;
konuk odasna girmeden nce bir srr
paylayorlarmasna baktlar gibi
geldi bana. Birka dakika sonra iecek
sunmak iin ieri arldmda, drt
beyefendi en iyi sosis trnn hangisi
olduunu tartyorlard. erideki hava,
en azndan grnte, olduka neeli
gibiydi.
im bitince darda, holde yerimi
aldm; nemli toplantlar srasnda hep
beklediim giri kemerinin yanndaki
kede. ki saat sonra arka kapnn zili
alncaya kadar da yerimden ayrlmam
gerekmedi. Aaya indiimde kapnn
nnde Bayan Kenton, yannda da onun
kimliini dorulamam rica eden bir
polis memurunu buldum.
Yalnzca gvenlik iin hanmefendi,
kusura bakmayn, diye mrldand
memur arkasna dnp karanla
karmadan nce.
Kapy srglerken Bayan Kentonn
beni beklediini fark ettim.
Umarm gzel bir akam
geirmisinizdir, Bayan Kenton.
Yant vermedi, mutfan bulunduu
katta, karanlkta birlikte ilerlerken
yineledim szm: Umarm gzel bir
akam geirmisinizdir, Bayan Kenton.
Gzel bir akamd, sa olun, Bay
Stevens.
 Bunu duyduuma sevindim.
Ardmdan gelen ayak seslerinin
birden kesildiini, Bayan Kentonn
yle dediini duydum:
Bu gece arkadamla aramda neler
olup bittiini hi mi merak
etmiyorsunuz, Bay Stevens?
Kabalk etmek istemem, Bayan
Kenton, ama daha fazla oyalanmadan
yukar dnmem gerek gerekten.
Dorusu, tam u anda, dnya apnda
nem tayan olaylar yaanyor bu
evde.
Ne zaman yaanmyor ki, Bay
Stevens? Pekl, yine koturmanz
gerekiyorsa, yalnzca unu syleyeyim,
arkadamn teklifini kabul ettim.
Anlayamadm, Bayan Kenton, ne
teklifi?
Evlenme teklifi.
Ah, yle mi, Bayan Kenton? O
halde size tebriklerimi sunabilir
miyim?
Sa olun, Bay Stevens. Pek tabii ki
kontratmda istifa iin belirlenen sreyi
tamamlamaktan memnunluk duyarm.
Yine de daha erken azat edilebilirsem
ok sevineceiz. Arkadam yeni iine
iki hafta iinde balayacak.
lk frsatta yerinize birini bulmak
iin elimden geleni yapacam, Bayan
Kenton. imdi izninizle, yukar kmam
gerek.
Yrmeye baladm, ama koridora
alan kaplara ancak varmtm ki
Bayan Kentonn Bay Stevens diye
seslendiini duydum ve bir kere daha
ardma dndm. Yerinden
kprdamamt, bu yzden de bana
seslenirken sesini hafife ykseltmek
zorunda kalmt. Karanlk mutfan
maarams boluunda olduka tuhaf bir
biimde yanklanmt sesi.
Bu eve verdiim onca yllk
hizmetten sonra, dedi, ayrl haberim
karsnda btn diyeceiniz bu mu
yani?
Bayan Kenton, sizi itenlikle
kutluyorum. Ama yinelemem gerek,
yukarda dnya apnda nem tayan
olaylar geliiyor, grevimin bana
dnmeliyim.
Biliyor musunuz, Bay Stevens,
arkadamla benim iin hep ok nemli
biri olageldiniz.
Gerekten mi, Bayan Kenton?
Evet, Bay Stevens. Sizinle ilgili
hikyelerle elenerek zaman geiririz sk
sk. rnein, arkadam, yemeinize
biber ekerken burnunuzu nasl
tkadnz gstermemi istiyor hep. Bu
onu her seferinde gldryor.
yle mi?
alanlara verdiiniz sylevlere
de baylyor. Dorusu bunlar epey iyi
taklit ediyorum artk. Yalnzca birka
satrn sylemem yetiyor, ikimiz de
glmekten katlyoruz.
yle mi, Bayan Kenton? imdi
izninizle ltfen.
Hole ktm, yerimi aldm yeniden.
Ancak daha be dakika gemeden Bay
Cardinal kitapln kapsnda belirdi,
gelmemi iaret etti.
Rahatsz etmek istemezdim,
Stevens, dedi. Ama zahmet olmazsa
gidip biraz daha konyak getirebilir misin
bana? Az nce getirdiin ie bitti
saylr.
stediiniz btn iecekleri seve
seve getirebilirim, efendim. Ama
bitirmeniz gereken bir makaleniz olduu
gz nne alnrsa, daha fazla imenizin
akllca olacandan kukuluyum.
Makalem eninde sonunda biter,
Stevens. Sen biraz daha konyak getir
bana, gzel dostum.
Pekl, efendim.
Bir dakika kadar sonra kitapla
dndmde Bay Cardinal raflarn
evresinde dolanyor, kitaplarn
srtlarn okuyordu. Yakndaki yaz
masalarndan birinin zerinde
geliigzel yaylm ktlar vard. Ben
yaklanca, Bay Cardinal honutluunu
belirten bir ses karp deri koltua
kt. Yanna gittim, bardana biraz
konyak koyup ona uzattm.
Bak, Stevens, dedi, artk epey bir
zamandr dost saylrz, yle deil mi?
yle, efendim.
Ne zaman buraya gelsem seninle
biraz sylemeye can atarm.
Evet, efendim.
Benimle bir kadeh bir ey imez
miydin?
ok naziksiniz, efendim. Ama hayr,
sa olun.
 Baksana Stevens, sen iyi misin?
Gayet iyiyim, sa olun, efendim.
Kendini kt hissetmiyorsun, yle
deil mi?
Biraz yorgunum belki, ama gayet
iyiyim, sa olun, efendim.
yi yleyse, otur uraya. Her neyse,
ne diyordum. Epey bir sredir dostuz.
Sana kar drst olmam gerek.
Kukusuz tahmin etmisindir, bu gece
buraya salt bir rastlant sonucu
gelmedim. Kulama bir eyler alnd,
anlarsn ya. Neler dndyle ilgili.
Tam u anda, orada, holn karsndaki
kapnn ardnda.
Evet, efendim.
Otursana, Stevens. Seninle bir dost
olarak konumak istiyorum, sense her an
kap gidecekmi gibi elinde u lanet
tepsiyle dikilip duruyorsun.
zr dilerim, efendim.
Tepsiyi brakp Bay Cardinaln
gsterdii koltua oturdum, derli toplu
bir biimde elbette.
Bylesi daha iyi, dedi Bay
Cardinal. imdi Stevens, u anda konuk
odasndaki konuklardan biri
Babakanmz, yle deil mi?
Babakan m, efendim?
Ah, tamam, tamam. Bana sylemek
zorunda deilsin. Anlyorum, sen de g
durumdasn. Bay Cardinal iini ekti,
masann zerine yaylm ktlara doru
bakt bezgince. Sonra yle dedi:
Lord hazretlerine kar neler
hissettiimi sana sylememe hi gerek
yok, deil mi Stevens? O benim iin
ikinci bir baba saylr. Bunu sana
anlatmama hi gerek yok, Stevens.
yle, efendim.
Onu ok severim.
Evet, efendim.
Biliyorum ki, sen de... Sen de ok
seviyorsun onu. yle deil mi,
Stevens?
Gerekten yle, efendim.
Gzel. kimiz de birbirimizi
anlyoruz demek ki. Ama gerekleri
grelim. Lord hazretleri boyunu aan
sularda geziniyor. Gitgide daha aklara
doru yzn izledim ve dorusu
Stevens, artk ok kayglanyorum.
Anlyorsun ya, Stevens, boyunu at.
yle mi, efendim?
 Stevens, biz burada byle oturmu
konuurken tam u anda neler olup
bittiinden haberin var m? Bizden
yalnzca birka metre tede neler olup
bitiyor? u anda, orackta, o odada
senin dorulamana da gerek yok
ngiltere Babakan, Dileri Bakan ve
Almanya Bykelisi bir aradalar. Lord
hazretleri bu toplanty
gerekletirebilmek iin krk takla att.
Gurur duyulacak, iyi bir ey yaptna
inanyor; gnlden inanyor buna. Lord
hazretleri bu beyleri bu gece buraya
niin toplad, biliyor musun? Burada
neler dndn biliyor musun,
Stevens?
Ne yazk ki hayr, efendim.
Ne yazk ki hayr, yle mi Stevens?
Syle bana, Stevens, hi mi
aldrmyorsun? Merak da m
etmiyorsun? Hey gzel Tanrm, be adam,
bu evde o kadar nemli eyler oluyor.
Hi mi merak etmiyorsun?
Byle eyleri merak edecek
konumda deilim, efendim.
Ama lord hazretlerini seviyorsun.
ok seviyorsun, daha demin syledin,
onu seviyorsan, bunlarla ilgilenmen
gerekmez mi? Hi deilse biraz
meraklanman? Lord hazretleri, ngiltere
Babakan ile Almanya Bykelisini
gizlice konumalar iin gece gece bir
araya getirdi ve sen merak bile
etmiyorsun, ha?
Merak etmediimi syleyemem,
efendim. Ama bu tr konularda merakm
da vurmak, konumuma yaramaz.
Konumuna yaramaz m? Ah,
anlalan bunun ballk olduuna
inanyorsun. yle mi? Bu ballk m
sence lord hazretlerine ya da sz gelii
kraliyet tacna?
zr dilerim, efendim, ne demek
istediinizi tam olarak anlayamyorum.
Bay Cardinal yeniden gs geirdi,
ban sallad: Hibir ey demiyorum,
Stevens. Akas ne yaplmas
gerektiini de bilmiyorum. Ama hi
deilse merak duyabilirsin.
Bir an sustu, baklar ayaklarmn
dibindeki halya dalmt.
Bir kadehik bile olsa bana
katlmayacak msn, Stevens? dedi
sonunda.
 Hayr, sa olun, efendim.
Sana yalnz unu syleyeceim,
Stevens. Lord hazretlerini aptal yerine
koyuyorlar. Epey aratrdm,
Almanyann durumunu imdi o lkedeki
herhangi biri kadar iyi biliyorum; inan
bana, lordlarn aptal yerine
koyuyorlar.
Yant vermedim, Bay Cardinal da
bo bo yere bakmay srdrd. Bir sre
sonra yle dedi:
Lord hazretleri aziz, pek kymetli
bir adam. Ama gerek u ki, boyunu at.
Parmaklarnda oynatyorlar onu. Bir
kukla gibi oynatyor onu Naziler. Bunu
fark ettin mi, Stevens? En azndan u son
drt yldr olan biten bu, fark ettin
mi?
 zgnm efendim, byle bir
gelime fark edemedim.
Kukulanmadn bile, ha? Herr
Hitlerin sevgili dostumuz Herr
Ribbentrop araclyla lord hazretlerini
kukla gibi oynattndan en kk bir
kuku bile mi duymadn? Berlindeki
kuklalarndan herhangi birini oynatt
gibi kolaycack hem de.
zr dilerim, efendim, ne yazk ki
byle bir gelime fark edemedim.
Zaten fark edemezdin, Stevens,
nk merakl deilsin. Gznn nnde
olup biten her eye seyirci kalyorsun,
neler olduunu anlamak iin dnp
geriye bakmak bile gelmiyor aklna.
Bay Cardinal koltukta doruldu, ba
imdi biraz daha dikti, bir an masada
duran yarm kalm iini dnd sanki.
Sonra yle dedi:
Lord hazretleri bir beyefendi, btn
sorun buradan kaynaklanyor. O bir
beyefendi. Almanlarla bir savatan
klmt; yenilmi bir dmana eli ak
davranp dostluk gstermek onun iin
doal bir ey. gdsel olarak yapyor
bunu, nk o bir beyefendi, hakiki, eski
bir ngiliz beyefendisi. Bunu grm
olmalsn, Stevens. Nasl grmezsin?
Bunu kullandklarn, ustalkla
ynettiklerini, ince ve soylu olan bir eyi
baka bir eye dntrdklerini; kendi
pis amalar iin kullanabilecekleri bir
eye! Grm olmalsn, Stevens.
Bay Cardinal bir kez daha yere
dikmiti gzlerini. Birka dakika sessiz
kald, sonra devam etti:
Buraya yllar nceki bir geliimi
anmsyorum. u Amerikal adam vard.
Byk bir toplantyd. Babam bu
toplantnn dzenlenmesine yardm
ediyordu. Anmsyorum, bu Amerikal,
u an benim olduumdan da ikili bir
haldeyken, yemek masasnda herkesin
nnde ayaa kalkmt. Lord
hazretlerini iaret edip amatr demiti
ona. Her eyi yzne gzne bulatran
bir amatr, demiti, boyunu atn
sylemiti. Dorusu, Stevens, o
Amerikal olduka haklyd. Bu, yaamn
bir gerei. Bugnn dnyas ince ve
soylu igdlerin barnamayaca kadar
pis bir yer. Sen kendin de grdn,
grmedin mi, Stevens? nce ve soylu
olan bir eyi nasl kendilerine alet
ettiklerini. Sen de farkndasn, deil
mi?
zr dilerim efendim, ama
farkndaym diyemem.
Demek yle... Seni bilmem ama ben
bu konuda bir eyler yapacam. Babam
hayatta olsayd bunu durdurmak iin
kesinlikle bir eyler yapard.
Bay Cardinal yeniden sessizleti, bir
an belki merhum babasnn anlarnn
tazelenmi olmasndan dolay son
derece zgn grdm onu. Sonra,
Houna gidiyor mu, Stevens? dedi,
lord hazretlerinin uurumun kysnda
ylece yrdn izlemek?
zr dilerim efendim, neden sz
ettiinizi tam olarak anlamyorum.
 Anlamyorsun ha, Stevens. Pekl
biz dostuz, seninle ak konuacam.
Lord hazretleri son birka yldr, Herr
Hitlerin bu lkedeki propaganda
dzenbazlklarnda kulland en yararl
kuklalarndan biri oldu, belki de en iyisi.
Evet, en iyisi, nk itendir, onurludur,
yaptklarnn gerek yzn grmez. u
son yl iinde lord hazretleri,
Berlindekilerle bu lkede en ok sz
geen en az altm kii arasnda yaknlk
kurulmasn salamakta nemli rol
oynad. Onlar asndan harika yrd
bu dzen. Herr Ribbentrop, Dileri
Bakanlmz atlatabildi. u adi
mitingle adi Olimpiyat Oyunlar
yetmezmi gibi, lord hazretlerini imdi
ne zerinde altryorlar, biliyor
musun? u an o odada ne tartld
konusunda bilgin var m?
Ne yazk ki yok, efendim.
Lord hazretleri, Babakann ta
kendisine, Herr Hitlerin davetini kabul
ettirmeye alyor. Babakann u anki
Alman rejimini korkun bir biimde
yanl anladna inanyor.
Bunda kar klacak bir ey
gremiyorum, efendim. Lord hazretleri
dnyadaki btn uluslar arasnda daha
salam bir anlayn gelitirilmesi iin
abalamtr hep.
Hepsi bu deil, Stevens. Tam u
anda, ok yanlmyorsam, tam u anda,
lord hazretleri, Majestelerinin de Herr
Hitleri ziyaret etmesini neriyor. Yeni
kralmzn batan beri Nazi hayran
olduu sr deil zaten. Eh, imdi de Herr
Hitlerin davetini kabul etmeye
hevesliymi. Tam u anda Stevens, lord
hazretleri bu dehet verici dnceye
kar kan Dilerinin koyduu
engelleri amak iin elinden geleni
yapyor.
zr dilerim, efendim, ama tek
grebildiim, lord hazretlerinin yalnzca
yce ve soylu amalar uruna alt.
Sonuta Avrupada barn salanmasn
gvence altna almak iin elinden geleni
yapyor.
Sylesene, Stevens, hakl
olabileceim yolunda en kk bir kuku
bile duymuyor musun? Sylediklerimin
doru olup olmadn merak etmiyor
musun hi deilse?
 zr dilerim efendim, ama lord
hazretlerinin salam saduyusuna
gvenimin tam olduunu sylemem
gerek.
Saduyulu hi kimse, Stevens,
Renanyadan sonra Herr Hitlerin
syledii herhangi bir eye inanmaya
devam edemez. Lord hazretleri boyunu
at. Eyvah, imdi seni gerekten
gcendirdim.
Pek saylmaz efendim, dedim,
konuk odasndan gelen zil sesini duyunca
ayaa kalkmtm. Beyefendiler beni
aryor. zninizle ltfen.
Konuk odasnda hava ttn
dumanyla arlamt. Lord hazretleri
mahzenden son derece kaliteli bir porto
iesini getirmemi istedi; teki sekin
beyefendilerse tek sz etmeden, byk
bir ciddiyet iinde purolarn
iiyorlard.
Gecenin bu saatinde arka
merdivenleri inen birinin ayak sesleri
kesinlikle dikkat eker; Bayan Kenton
ayaklandran da buydu kukusuz. Ben
koridorun karanlnda ilerlerken
alma odasnn kaps ald, Bayan
Kenton eikte belirdi. Arkadan gelen
kta yz pek seilemiyordu.
Hl burada mydnz, Bayan
Kenton? Yukar kp yattnz
dnyordum, dedim yaklarken.
Bay Stevens, az nce ok aptalca
davrandm.
zr dilerim, Bayan Kenton, ama
u anda konuacak zamanm yok.
 Bay Stevens, az nce sylediklerim
sizi gcendirmesin. Aptalcayd hepsi.
Sylediiniz hibir eye
gcenmedim, Bayan Kenton. Aslnda u
an neden sz ediyor olabileceinizi de
pek anmsamyorum. Yukarda ok
nemli eyler oluyor, durup sizinle
syleecek durumda deilim. Artk
odanza ekilip uyusanz iyi edersiniz.
Byle diyerek hzla yanndan
ayrldm, mutfak kaplarna vardmda
koridorun yeniden karanla
gmlmesinden, Bayan Kentonn
kapsn kapattn anladm.
Mahzende istenen ienin yerini
bulmak ve konuklara sunulmas iin
gerekli hazrlklar yapmak ok zaman
almad. Bayan Kentonla
karlamamzdan yalnzca birka dakika
sonra, yukar kmak zere yeniden
koridordan geiyordum, bu kez elimde
bir tepsiyle. Bayan Kentonn kapsna
yaklatmda kapnn kenarlarndan
szan ktan hl ieride olduunu
anladm. te o and belleime aklp
kalm olan, artk eminim; koridorun
boluunda, elimde tepsiyle
kalakalmtm, Bayan Kentonn tam o
anda, yalnzca birka adm temde, o
kapnn ardnda alyor olduu
yolundaki inancm gittike gleniyordu.
Anmsadm kadaryla bu duyguyu
aklayacak somut hibir ey yoktu
ortada; hkrk falan duymamtm
elbette. Yine de kapy alp ieri
girecek olsam onu gzyalar iinde
bulacamdan kesinlikle emindim. Orada
ne kadar dikilip durdum bilmiyorum; o
anda epey bir sre gibi gelmiti bana,
ama aslnda yalnzca birka saniyelik bir
eydi herhalde. lkenin en sekin
beyefendilerinden olan konuklara hizmet
etmek iin yukar komam gerekirken
gereksiz yere oyalanm olabileceimi
hi sanmyorum.
Konuk odasna dndmde
beyefendileri hl olduka resmi bir
hava iinde buldum. Ama bunun tesinde
herhangi bir izlenim edinmek iin ok az
frsatm oldu; nk ben odaya girer
girmez lord hazretleri tepsiyi elimden
alp, Sa ol Stevens, dedi. Ben
hallederim. Hepsi bu kadar.
Hol yeniden geerek kemerin
altnda her zamanki yerimi aldm.
Sonraki bir saat boyunca, beyler evden
ayrlncaya kadar yerimden kmldamam
gerektirecek bir ey olmad. Bununla
birlikte orada dikilerek geirdiim o bir
saat, yllar boyunca capcanl kald
aklmda. lk bata itiraf etmeye
ekinmiyorum biraz kederliydim. Ama
sonra, ylece beklerken, bu kederin
yerini tuhaf bir ey almaya balad;
iimde derin bir zafer duygusu
ykseliyordu. O srada bu duyguyu ne
dereceye kadar zmlediimi
anmsamyorum, ama bugn geriye
dnp baktmda anlalmas o kadar
da g grnmyor. Ne de olsa son
derece zorlu bir akamdan kmtm,
konumuma yarar vakar elden
brakmadm bir akam. Dahas
babamn bile gurur duyabilecei bir
biimde yapmtm bunu; ayrca orada,
holn tam karsnda, gzlerimi bir an
olsun evirmeksizin izlediim u
kaplarn ardnda, daha demin
grevlerimi yerine getirdiim u odada,
Avrupann en gl adamlar ktamzn
yazgsn gryorlard. O anda dnya
tekerleinin o byk gbeine btn
bauaklarn dileyecei kadar
yaklatmdan kukum yok. Orada
dikilmi, gece boyunca yaanan olaylar
zerinde dnp dururken gelimi ve
hl gelimekte olan olaylar zerinde,
bunlar, yaammda o gne kadar
baarm olduum ne varsa hepsinin bir
zeti gibi grnd gzme. O gece
duymaya baladm o zafer duygusu iin
baka pek bir aklama gremiyorum.
 Altnc Gn - Akam
Weymouth

Bu sahil kasabas, gelmeyi yllardr

dndm bir yer. Burada geirilmi
pek ok gzel tatilin anlarn
dinlemitim daha nce; Bayan Symons
da ngilterenin Harikalarnda buras
iin, Bir konuu gnlerce, tam
anlamyla arlayabilecek bir kasaba,
diyor. u son yarm saattir zerinde
gezindiim bu iskeleden de sz ediyor
aslnda; rengrenk ampullerle
aydnlatld akam saatlerinde
grlmesini zellikle salk veriyor. Az
nce bir grevliden klarn ok
gemeden yaklacan rendim ve bu
banka oturup beklemeye karar verdim.
Denizin zerinde batan gnein btn
gzellii izlenebiliyor buradan; gkyz
hl epey aydnlk hava btn gn prl
prld ama ky boyunca klarn birer
birer yanmaya balad da grlyor.
Bu saatte bile iskele hl cvl cvl;
arkamda, tahtalarn zerinde gidip gelen
ayak sesleri hi kesilmedi.
Bu kasabaya dn leden sonra
vardm, bugnn tamamn bo geirmek
iin de kendime izin vererek bir gece
daha kalmaya karar verdim. Dorusu
direksiyon banda olmamak epey bir
rahatlk; araba kullanmak elenceli
belki, ama insan bir sre sonra biraz
bkyor. Naslsa burada fazladan bir gn
geirmekle harcadm zaman rahat
rahat kapatabilirim; yarn erkenden yola
koyulursam ay saatinde Darlington
Maliknesine varrm.
Little Comptonda, Gl Bahesi
Otelinin ay salonunda Bayan
Kentonla grmemizden bu yana tam
iki gn geti. Evet, gerekten de orada
grtk, Bayan Kenton otele gelerek
artt beni. Yemeimi bitirmi, biraz
zaman ldryordum, pencereden
yamuru izliyordum ki otel
alanlarndan biri bir hanmefendinin
resepsiyonda beni beklediini haber
verdi. Kalktm, bekleme salonuna
ktm, tandk hi kimse yoktu. Derken
danmann arkasndan, Hanmefendi
ay salonunda efendim, diye
seslendiler.
Gsterilen kapdan ieri girdiimde,
eri br sandalyeler ve geliigzel
yerletirilmi masalarla dolu bir odada
buldum kendimi. Bayan Kenton dnda
kimsecikler yoktu ierde. Ayaa kalkp
glmsedi, elini uzatt.
Bay Stevens, sizi yeniden grmek
ne gzel.
Bayan Benn, ne mutluluk...
Yamur yznden oda son derece
kasvetliydi, biz de byk pencerenin
yanna iki koltuk ektik. Bunu izleyen iki
saat boyunca Bayan Kentonla byle
konutuk ite; darda yamur
dinmemecesine yayordu, kl rengi bir
n ortasndaydk.
Bayan Kenton biraz yalanmt
elbette, ama pek zarif bir biimde
yapmt bunu, en azndan benim
gzmde. Hl incecikti, duruuysa her
zamanki gibi dimdik. Ban dnyaya
meydan okur gibi tayordu hl. Yzne
den solgun kta ara sra beliren
izgileri grmezden gelemedim
kukusuz. Ama genel olarak, karmda
grdm Bayan Kenton, yllarca
belleimde tadm kiiye artc
derecede benziyordu. Onu yeniden
grmek son derece memnuniyet
vericiydi.
lk yirmi yirmi be dakika boyunca
iki yabancnn konuabilecei eyleri
konutuk; oraya kadar olan yolculuumu,
tatilimin iyi geip gemediini,
uradm kasabalar, kyleri falan
sordu kibarca. Konumaya devam
ettike, geen yllarn onun zerinde
yaratt daha ince deiiklikleri de fark
etmeye baladm dndm. rnein,
Bayan Kenton, nasl diyeyim, daha
yavalam grnyordu. Bu, yalnzca
yan getirdii bir sakinlik olabilir
elbette, durumu byle grmek iin nce
epey uratm. Ama gerekte grdm
eyin, yaamdan duyulan bir bezginlik
olduu duygusundan da kaamadm; bir
zamanlar onu yle canl, hatta zaman
zaman da uar klan kvlcm yok
olmutu sanki. Aslnda konumad
zamanlarda, yznde dinginlikten te,
hzne benzer bir eyler gzme arpt
sandm ara sra. Yine de bu konuda
yanlm olabilirim.
Ksa sre sonra, ilk dakikalardaki
sklganlk tamamen dald, sohbetimiz
daha kiisel bir havaya brnd.
Gemiteki ortak tandklarmz andk,
onlarla ilgili yeni haberleri birbirimize
ilettik; dorusu bu ok da houma gitti.
Yine de, yllar ncesinde kalan
sohbetlerimizin alkanln ve ritmini
yanlgya yer brakmayacak biimde
anmsatmaya balayan ey,
konumamzn ierii deildi pek; daha
ok, Bayan Kentonn, szlerinin
sonunda sunduu kk glmsemeleri,
alayl tonlamalar, omuzlar ya da
elleriyle yapt ufak birtakm
hareketleriydi.
te bu sralarda, iinde bulunduu
koullarla ilgili birtakm gerekleri de
rendim. rnein, evlilii mektubunun
dndrd kadar tehlikede deildi; o
mektubu yazd sralarda, drt be
gnlk bir sre iin evini gerekten terk
etmiti, ama imdi geri dnmt, Bay
Benn de ok sevinmiti buna. Hi
deilse birimiz bu gibi durumlarda akl
banda davranabiliyoruz, dedi Bayan
Kenton glmseyerek.
Bu konularn hi de stme vazife
olmadnn bilincindeyim elbette,
anmsayacanz gibi byle davranmak
iin nemli mesleki nedenlerim olmasa
Bayan Kentonn zel yaamna burnumu
sokmak aklmn ucundan gemezdi. Ama
Darlington Maliknesinde iblmyle
ilgili sorunlar mevcuttu. Naslsa Bayan
Kenton da bana almaktan pek
ekinmiyor gibiydi; ben de bunu, bir
zamanlar sahip olduumuz yakn i
ilikisinin salamlnn ho bir kant
olarak grdm.
Daha sonra Bayan Kenton eiyle
ilgili daha genel konumay srdrd.
Bay Benn yaknda emekliye ayrlacakt,
salnn bozulmas yznden biraz
erken gelmiti emeklilik zaman. Kzlar
evlenmiti, sonbaharda ocuu olacakt.
Bayan Kenton kznn Dorsetteki
adresini bile verdi; dorusu dn
yolunda ona uramam iin ne kadar
direttiini grmek gururumu okad
biraz. Dorsetin o blgesinden
gememin olanaksz olduunu
sylediysem de Bayan Kenton steledi:
Catherine sizinle ilgili o kadar ok ey
dinledi ki, Bay Stevens, sizinle
karlamak ok sevindirecektir onu.
Ben de Darlington Maliknesinin
bugnk halini elimden geldiince
aktarmaya altm. Bay Farradayin ne
kadar cana yakn bir iveren olduunu
anlatmaya abaladm. u anki grev
dalmnn yan sra evdeki
deiiklikleri, tadilatlar, eyalar tozdan
koruyan rtleri anlattm. Ben evden sz
ederken Bayan Kenton gzle grnr
biimde neelendi gibi geldi bana; az
sonra ikimiz de eski olaylar anmsyor,
sk sk glyorduk.
Lord Darlingtona ise yalnzca bir
kez deindiimizi anmsyorum. Gen
Bay Cardinalla ilgili bir eylerden sz
ediyorduk ki beyefendinin sava
srasnda Belikada ldn sylemek
zorunda kaldm ve unu ekledim: Lord
hazretleri Bay Cardinala ok dknd
elbette, bu haber ykt onu.
Bu gzel havay hznl
konumalarla berbat etmek
istemediimden, konuyu hemen
kapatmaya altm. Ama korktuum
bama geldi, Bayan Kenton bu kaamak
konumay fark etti, beni sorgulama
frsatn karmad. Anmsadm
kadaryla bu konuya girmemek iin epey
direndim ama sonunda pes ettim:
Gerek u ki Bayan Benn, sava
boyunca lord hazretleri hakknda
gerekten feci eyler sylendi, yazld;
zellikle de o gazetede. lke
tehlikedeyken hepsine katland, ama
sava bittii halde inelemelerin ard
arkas kesilmeyince, eh, lord hazretleri
de sessiz sedasz ac ekip durmak iin
bir neden gremedi. Belki tam da o
srada mahkemeye bavurmann ne kadar
tehlikeli olduu kolayca anlalabilir, o
zamann iklimini dnrseniz. Ama
olan oldu! Lord hazretleri adaletin
yerine getirileceine can gnlden
inanyordu. Sonuta yalnzca gazetenin
tiraj artt. Lord Darlingtonn o gzel
ad da sonsuza kadar lekelendi.
Sonrasnda, Bayan Benn, kendisi, nasl
desem, kesine ekildi neredeyse. Ev
birden sessizleti. Oturma odasna
ayn gtrdmde... Onu yle grmek
ok ac veriyordu gerekten.
ok zldm, Bay Stevens. lerin
bu kadar ktlediini bilmiyordum hi.
Ah, evet, Bayan Benn, ktledi.
Ama bu kadar yeter. Darlington
Maliknesini byk toplantlarn
dzenlendii bir yer olarak, sekin
konuklarla dolup tat gnlerdeki gibi
anmsyorsunuz siz. Lord hazretleri de
byle anmsanmay hak ediyor.
Dediim gibi Lord Darlingtondan
tek bir kez sz ettik. Genelde en mutlu
anlara dndk; ay salonunda birlikte
geirdiimiz o iki saat son derece hotu.
Biz konuurken pek ok baka konuun
ieri girdiini, birka dakika oturup
gittiini anmsyor gibiyim, ama bizim
dikkatimizi asla datamadlar. Aslnda
Bayan Kenton minenin zerinde duran
saate bakp da oktan yola km olmas
gerektiini sylediinde, dolu dolu iki
saatin geip gitmi olduuna inanmak
g geldi. Saanak yamurda kyn
biraz dndaki bir otobs durana
kadar yrmesi gerektiini anlaynca
kendisini duraa brakmakta direttim.
Resepsiyondan bir emsiye alp birlikte
dar ktk.
Fordu braktm yerin etrafnda
sular birikmiti, n koltua ulamas iin
Bayan Kentona yardmc olmak zorunda
kaldm. Az sonra kyn anayolundan
aa iniyorduk, derken dkknlar
gzden yitti, kendimizi ak bir alanda
bulduk. Geip giden manzaray izleyerek
sessiz sedasz oturan Bayan Kenton bu
noktada bana dnd:
Niye kendi kendinize
glmsyorsunuz yle, Bay Stevens?
Ah... Balayn beni, Bayan Benn,
ama mektubunuzda yazm olduunuz
birtakm eyler geliyordu da aklma. lk
okuduumda biraz kayglanmtm, ama
imdi gryorum ki buna pek gerek
yokmu.
yle mi? zellikle hangilerinden
sz ediyorsunuz, Bay Stevens?
Ah, zellikle bir ey yok, Bayan
Benn.
 Bay Stevens, syleyin bana,
hangileri?
ey, rnein, Bayan Benn, dedim
glerek, mektubunuzun bir yerinde,
durun bir dneyim, yle diyorsunuz:
Yaammn kalan bir boluk olarak
uzanyor nmde. Bu anlama gelecek
szler ite.
Gerekten mi, Bay Stevens, dedi
hafife glerek. Byle bir ey yazm
olamam.
Ah, inann yazmsnz, Bayan
Benn. Szc szcne aklmda.
Aman Tanrm! Eh, byle hissettiim
gnler vardr belki. Ama abucak
geiyor. nann, Bay Stevens, yaamm
bir boluk olarak uzanmyor nmde.
ncelikle, torunun douunu iple
ekiyoruz. Kim bilir, belki de daha ka
torunun ilki.
Evet, haklsnz. Bu sizin iin
harika olur.
Birka dakika sessiz sedasz yol
aldk. Sonra Bayan Kenton yle dedi:
Ya siz, Bay Stevens? Darlington
Maliknesinde neler bekliyor sizi?
Eh, beni bekleyen her neyse, Bayan
Benn, bunun boluk olmad kesin.
Keke yle olsayd. Yok, hep daha ok,
daha ok i.
kimiz de gldk buna. Derken
Bayan Kenton yolun ilerisinde grnen
otobs duran iaret etti. Yaklarken,
Benimle birlikte bekler misiniz, Bay
Stevens? diye sordu. Otobs birka
dakika iinde gelir.
 Arabadan inip duraa kotuk, yamur
durmakszn yayordu. Durak, st
kiremitten bir atyla kapatlm ta bir
yapyd, sapasalam grnyordu; yle
olmas da gerekiyordu, zira bombo
tarlalarn ortasnda her trl d etkene
ak bir yerdeydi. duvarlarn boyalar
dklyordu, ama yeterince temizdi her
yer. Bayan Kenton banka oturdu, ben de
otobsn geldiini grebileyim diye
uygun bir yerde ayakta durdum. Yolun
te yannda tek grebildiim, uzanp
giden tarlalard; baklarm, sra sra
telgraf direklerini izleyerek tarlalarn
zerinden ta uzaklara kayd.
Birka dakika sessizce bekledikten
sonra sonunda unu syleyecek
yreklilii buldum kendimde:
 Balayn beni, Bayan Benn, ama
uzunca bir sre gremeyebiliriz. Size
biraz kiisel bir ey sormama izin
verirsiniz belki. Beni bir sredir
rahatsz edip duran bir ey bu.
Elbette, Bay Stevens. Ne de olsa
eski dostuz.
Gerekten de eski dostuz. Size
yalnzca unu sormak istedim, Bayan
Benn. Yantlamamanz gerektiini
hissediyorsanz yantlamayn ltfen.
Yllardr sizden aldm mektuplar,
zellikle de u sonuncusu, sizin... Nasl
diyeyim... Biraz mutsuz olduunuzu
sylyor sanki. Herhangi bir biimde
kt muamele grp grmediinizi
merak ediyordum yalnzca. Balayn
beni, ama dediim gibi, beni bir sredir
kayglandran bir ey bu. Bunca yolu
gelip sizi grdkten sonra, en azndan
bir sormadan dnsem hata etmi
olurdum.
Bay Stevens, bu kadar utanp
sklmanza gerek yok. Eski dostuz ne de
olsa, yle deil mi? Aslnda durumumla
bu kadar ilgilenmeniz duygulandrd
beni. Bu konuda iiniz rahat olsun. Eim
beni hibir zaman, hibir biimde
incitmemitir. En kk bir zorbal ya
da huysuzluu olmayan bir adamdr o.
Bunun iimden byk bir yk
kaldrdn sylemem gerek, Bayan
Benn.
Yamura doru eildim, otobsn
gelip gelmediine baktm.
Yantm size pek doyurucu gelmedi
galiba, Bay Stevens, dedi Bayan
Kenton. Bana inanmyor musunuz?
Ah, ondan deil, Bayan Benn, hi
deil. Yalnzca u gerek deimiyor, bu
yllar boyunca mutlu olmua
benzemiyorsunuz. Yani balayn
einizi birka kere terk edebilmisiniz.
Sizi incitmediine gre demek ki...
Mutsuzluunuzun nedeni konusunda insan
biraz belirsizlie dyor.
iseleyen yamura baktm yine.
Sonunda Bayan Kentonn ardmdan
yle dediini duydum: Bay Stevens,
size nasl anlatsam? Niin byle eyler
yaptm ben de pek bilmiyorum. Ama
doru, evden nc ayrlm bu. Bir
an durdu, ben de yolun te yanndaki
tarlalara bakakaldm. Sonra, Anladm
kadaryla, Bay Stevens, dedi, eimi
sevip sevmediimi soruyorsunuz.
Bayan Benn, aslnda byle bir eye
hi hakkm...
Size yant vermem gerektiini
hissediyorum, Bay Stevens. Dediiniz
gibi, bir daha yllarca
karlamayabiliriz. Evet, eimi
seviyorum. Balangta sevmiyordum.
lk bata uzun sre sevmedim. Yllar
nce Darlington Maliknesinden
ayrlrken gerekten gidiyor olduumu,
bu iin dn olmadn tam idrak
edememitim. Galiba yalnzca bir oyun
sandm bunu, Bay Stevens, sizi
kzdrmak iin oynadm yeni bir oyun.
Buraya gelip de kendimi evli bulmak
ok sarst beni. Uzun bir sre ok, ok
mutsuzdum gerekten. Ama sonra, yllar
yllar kovalad, sava kt, Catherine
byd ve bir gn eimi sevdiimi
anladm. Biriyle yle uzun zaman
geirirsiniz ki sonunda ona altnz
fark edersiniz. Sevecen, salam kiilikli
bir adamdr eim; evet Bay Stevens,
sonunda onu sevdim.
Bayan Kenton bir an sustu yine,
sonra devam etti:
Ama bu, ara sra kendi kendinize,
Yaamm nasl berbat ettim, diye
dndnz zamanlar, son derece
umutsuz zamanlar olmuyor anlamna
gelmez elbette. te o zaman yaam
olabileceiniz farkl bir yaam, daha
gzel bir yaam dnmeye
balyorsunuz. rnein, sizinle
geirilmi olabilecek bir yaam
dnmeye balyorum, Bay Stevens.
Galiba ufak tefek, nemsiz bir eylere
kzarak ekip gittiim zamanlar da
bunlar ite. Ama her gidiimde ok
gemeden anlyorum ki... Asl yerim
eimin yan. Ne de olsa, zaman geriye
dndremezsiniz artk. nsan oturup
byle olmasayd nasl olurdu diye mr
boyu kafa yoramaz. ou insan kadar
iyi, hatta belki daha da iyi eylere sahip
olduunu fark edip kretmek.
Bayan Kentona hemen bir yant
verdiimi sanmyorum, nk szlerini
btnyle sindirmem bir iki dakikam
ald. Dahas, takdir edersiniz ki, bu
szlerin imalar iimde bir nebze keder
douracak trdendi. Aslnda neden
itiraf etmeyeyim yreim parampara
oldu o an. Yine de az sonra kendisine
dndm, glmseyerek yle dedim:
ok haklsnz, Bayan Benn.
Dediiniz gibi, zaman geriye almak iin
ok ge artk. Aslnda einizle
mutsuzluunuzun nedeninin bu tr
dnceler olduu aklma gelseydi,
inann rahat yz grmezdim. Dediiniz
gibi, ikimiz de elimizde olanlar iin
kretmeliyiz; bana anlattklarnzdan
yola karak unu syleyebilirim ki
Bayan Benn, halinizden honut olmak
iin yeterli nedeniniz var. Bay Benn
emekli olacak. Eh, torunlar da yolda,
nnzde son derece mutlu yllar
bulunduunu sylemek cesaretini
kendimde buluyorum. Hak ettiiniz
mutlulukla aranza sama dncelerin
girmesine daha fazla izin vermemelisiniz
gerekten.
Haklsnz, Bay Stevens. ok
naziksiniz.
Ah, Bayan Benn, otobs geliyor
galiba.
Dar kp ofre iaret ettim.
Bayan Kenton da kalkp yolun kysna
geldi. Ancak otobs durduunda baktm
ona, gzlerinin yalarla dolu olduunu
grdm. Glmsedim ve unlar
syledim:
Kendinize iyi bakn Bayan Benn.
Emekliliin bir iftin yaamnda en iyi
dnem olduunu sylerler. Bu yllarn
einizle size mutluluk getirmesini
salamak iin elinizden geleni
yapmalsnz. Bir daha hi
gremeyebiliriz Bayan Benn, bu
yzden rica ederim, sylediklerimi
unutmayn.
Unutmam, Bay Stevens, sa olun.
Beni buraya kadar getirdiiniz iin de
teekkr ederim. ok naziksiniz. Sizi
yeniden grmek ok gzeldi.
Sizi yeniden grmek byk
mutluluktu, Bayan Benn.

skelede klar yand ve ardmdaki

kalabalk koca bir sevin l att.
Gkyz hl epey aydnlk, denizin
zerinde hafife kzla alyor sadece.
Yine de son yarm saattir bu iskeleye
toplanp duranlar artk gecenin
bastrmasn istiyorlar sanki. Galiba bu,
az nceye kadar burada, bankta yanmda
oturan ve tuhaf bir konumaya daldm
adamn grlerini doruluyor. Akam
saatlerinin pek ok kii iin gnn en
gzel saatleri olduunu ileri srd bu
adam, iple ekilen bir zaman olduunu.
Dediim gibi, bunda bir gerek pay var
galiba, yoksa btn bu insanlar niye salt
iskele klar yand diye lk
koyuversinler?
Kukusuz mecazi anlamda
konumutu adam, yine de szlerinin bu
kadar abuk ve harfi harfine
desteklendiini grmek ok ilgin.
Birka dakika yanmda ylece oturdu
herhalde; ben Bayan Kentonla iki gn
nceki bulumamzdan anmsadklarma
dalp gitmiim. Aslnda onun varln
sezdiimi sanmyorum, ta ki o
konuuncaya kadar:
Deniz havas iyi gelir insana.
Bam kaldrdm, yanmda iri yar
bir adamn oturduunu grdm.
Yetmiine merdiven dayamt herhalde;
zerinde epeyce ypranm, ynl
kumatan bir ceket vard, gmleinin
yakas akt. Suya bakyordu, belki de
uzaklardaki martlara, bu yzden
benimle konuup konumad pek belli
deildi. Ama yant veren olmadndan,
yaknlarda yant verebilecek kimse de
grnmediinden sonunda ben konutum:
Evet, kukusuz yledir.
Doktor sylyor iyi geldiini. Ben
de gzel havalarda hep buraya
geliyorum.
 Trl trl rahatszlklarn
anlatmaya giriti, ancak bana doru bir
ba sallamak ya da srtmak iin ara sra
gzlerini gn batmndan ayryordu.
yl nce emekliye ayrlncaya kadar
yaknlarda bir evin bauakln
yaptn rendiimde ona ilk kez
dikkatlice baktm. Biraz daha
soruturunca evin kk bir yer
olduunu, yatl hizmetli olarak evde
kendisinden baka kimsenin
bulunmadn rendim. Savatan nce,
emrinde yeterli sayda hizmetliyle
alp almadn sorduumda yle
yantlad:
Ah, o gnlerde yalnzca bir
uaktm. Bauak olmann yol yordamn
bilemezdim o zamanlar. O byk
evlerde hizmet vermenin neler
gerektirdiini bilsen aardn.
Bu noktada kimliimi aklamann
uygun deceine karar verdim;
Darlington Maliknesi ona bir ey
ifade etti mi, emin deilim, ama bank
arkadam yeterince etkilenmi grnd.
Ben de tereciye tere
satyormuum, dedi glerek. Kendimi
aptal durumuna drmeden sylemen
iyi oldu. Bir yabancyla karlatnda
kim olduunu asla bilemeyeceini
gsterir bu. Yannda epey insan
alyordu herhalde. Savatan nce
yani.
Gle biriydi ve itenlikle
ilgilenmi grnyordu; ben de ona eski
gnlerdeki Darlington Maliknesini
anlatarak biraz zaman geirdim dorusu.
Sk sk karlatmz trden byk
etkinlikleri yrtebilmek iin gereken,
onun deyiiyle, yol yordam dile
getirdim biraz. alanlarn o biraz daha
fazla abay gstermelerini salamak
iin gelitirilmi meslek srlarmdan
bazlarn akladm ona galiba; bir
bauan, yrtlen iin ardnda yatan
byk ve karmak bir dizi hamleyi
konuklara bir an iin bile sezdirmeden
doru yer ve zamanda gerekletirmesini
salayan, bir sihirbaznkine benzer trl
el abukluklarn da. Dediim gibi
arkadam itenlikle ilgilenmiti, ama
bir sre sonra yeterince aklamada
bulunduum kansna vardm ve yle
noktaladm:
 Elbette bugn iler yeni
iverenimle birlikte epeyce deiti.
Kendisi Amerikal bir beyefendi.
Amerikal, ha? Eh, zaten byle
yerlerin altndan kalkabilecek bir onlar
kald artk. Demek evle birlikte ona
kaldn. Evi alana bir uak da bedava...
Evet, dedim hafife glerek,
dediiniz gibi, bir uak da bedava.
Adam baklarn yine denize
evirdi, derin bir soluk ald, honutlukla
gs geirdi. ylece sessiz sedasz
oturduk.
Gerek u elbette, dedim sonunda,
en iyi yllarm Lord Darlingtona
verdim. Verebileceim en iyi ne varsa
ona verdim ve artk... Artk verecek pek
fazla bir ey kalmadn gryorum.
 Adam hibir ey sylemedi, ama
ban sallad, ben de devam ettim:
Yeni iverenim Bay Farraday
geldiinden beri, ona istediim dzeyde
hizmet verebilmek iin ok, pek ok
abaladm aslnda. altm abaladm;
ama ne yaparsam yapaym bir zamanlar
hedeflediim ltlere ulamaktan ok
uzak kaldm gryorum. imde
gitgide daha fazla hata ba gsteriyor.
Kendi ilerinde olduka nemsiz eyler
elbette; hi deilse imdiye kadar
yleydiler. Ama daha nce asla
ilemeyeceim trden hatalar bunlar ve
neyin habercisi olduklarn gayet iyi
biliyorum. Tanr biliyor ya, altm
abaladm, ama yarar yok. Vereceim
ne varsa verdim, Lord Darlingtona
verdim hepsini.
Dostum! Mendil ister misin? Bir
yerlerde olacakt. Hah, ite! Al, temiz
saylr. Bu sabah yalnz bir kez
smkrmtm, o kadar. Al hadi.
Ah, hayr, sa olun, bir ey yok.
ok zr dilerim, herhalde yolculuk
yordu beni. ok zr dilerim.
u Lord bilmem neye pek bal
olmalsn. leli yl oldu demitin,
yle deil mi? Ona ok bal olduun
belli dostum.
Lord Darlington kt bir adam
deildi. Hi deildi. En azndan
yaamnn sonunda btn hatalarndan
kendisinin sorumlu olduunu
syleyebilme ayrcalna sahip oldu.
Yrekli bir adamd. Yaamda belli bir
yol seti, bunun yanl bir yol olduu
ortaya kt, ama elden ne gelir, o
semiti bunu, hi deilse oras kesin.
Bana gelince, ben bunu bile ileri
sremem. Anlyorsunuz ya,
gvenmitim. Lord hazretlerinin
bilgeliine gvenmitim. Ona hizmet
ettiim btn o yllar boyunca yararl bir
eyler yapyor olduuma gvenmitim.
Kendi hatalarm kendim iledim bile
diyemiyorum. Gerekten de... nsan
kendine sormal... Vakar bunun
neresinde?
Bak sana ne diyeceim, dostum.
Sylediin her eyi anladmdan pek
emin deilim. Ama bana sorarsan senin
tutumun batan aa yanl, anlyor
musun? Hep geriye bakp durma, cann
skmaktan baka ie yaramaz. Pekl,
iini eskisi gibi yapamyorsun. Ama bu
hepimiz iin geerli, anlyor musun?
Hepimiz bir yerde eleimizi duvara
asmak zorundayz. Bak bana! Emekliye
ayrldm gnden beri azm
kulaklarmda. Tamam, hibirimiz artk
genliin ilkbaharnda deiliz, yine de
hep ileriye bakmak zorundasn. Galiba
ite o zaman sylemiti bunlar:
Keyfine bakmalsn. Akam, gnn en
gzel zamandr. Gnlk iini
tamamlamsndr, ayaklarn uzatp
keyfine bakabilirsin artk. Bence byle
bu i. stediine sor, herkes ayn eyi
syleyecektir sana. Akam, gnn en
gzel zamandr.
Haklsnz, dedim. zr dilerim,
yakksz bir eydi. Fazlaca yoruldum
herhalde. Epeydir yoldaym da.
Adam gideli neredeyse yirmi dakika
oluyor, ben az nceki olay beklemek
iin bu bankta kaldm; iskele klarnn
yaklmasn yani. Dediim gibi, iskelede
toplanan ehli keyiflerin bu kk olay
karsnda gsterdikleri sevin
arkadamn szlerinin doruluyor sanki:
Akam, pek ok insan iin gnn en
gzel zaman. yleyse, bu kadar ok
dnp ardma bakmamam, daha olumlu
bir gr as benimsemem ve
gnmden artakalanlar en iyi biimde
deerlendirmeye almam gerektii
dnde de gerek pay vardr belki.
Yaammz pek de dilediimiz gibi
kmadysa durmadan geriye bakp
kendimizi sulayarak ne kazanabiliriz
ki? u ac bir gerek: Gerek sizin
gerekse benim gibilerin, yazgmz,
dnya dediimiz bu tekerlein gbeinde
yer alan ve bizim hizmetlerimizden
yararlanan o byk beyefendilerin
ellerine brakmaktan baka pek bir
seeneimiz yok. Yaamnzn akn
denetim altna alabilmek iin ne
yapabilirdiniz, ne yapamazdnz, bunlar
dnerek kendinizi yiyip bitirmenin ne
anlam var? Bizim gibilerin, hi deilse
doru ve deerli bir eye ufak da olsa
katkda bulunmaya almamz yeterli
olacaktr kukusuz. Kimilerimiz bylesi
yce amalar uruna yaamda pek ok
eyi feda etmeye hazrsa, sonu ne
olursa olsun, bu aba kendi bana bir
gurur ve memnuniyet kayna olmaldr.
Iklar yandktan sonra kahkahalar
atp gevezelik etmeye balayan
kalabal daha yakndan incelemek
zere bir an ardma dndm az nce.
skelede her yatan insan gezinip
duruyor: ocuklu aileler, genci, yals
kol kola yryen iftler. Biraz ilerideki
alt yedi kiilik bir topluluk ilgimi ekti.
Pek doaldr ki bata, akam gezmesi
iin birlikte dar km arkadalar
olduklarn sandm. Ama konumalarn
dinledike birbirleriyle urackta, hemen
arkamda karlam yabanclar
olduklarn anladm. Besbelli klarn
yanmas srasnda hepsi bir an durmutu,
sonra birbirleriyle sohbete dalmlard.
imdi hep birlikte neeyle glyorlar.
nsanlarn birbirlerine bu kadar hzl
snabilmeleri ne tuhaf! Bu kiileri bir
araya getiren salt nmzdeki akamn
beklentisidir belki. Yine de iin daha
ok u akalama becerisiyle ilgili
olduunu dnyorum. Onlar
dinleyince, birbiri ardna akal szler
sylediklerini duyabiliyorum. Galiba bu
pek ok insann severek setii bir yol.
Aslnda bir sre nce yanmda oturan
adam da kendisine taklmam beklemiti
belki; u halde onu d krklna
urattm saylr. Belki de bu akalama
konusunu daha ciddiye almaya
balamann zaman geldi artk. Her ey
bir yana, dnrseniz, ilgilenmeye
demeyecek kadar da aptalca bir ey
deil; hele hele insani scakln anahtar
gerekten bu akalamalarsa.
Dahas bu, bir iverenin bir meslek
erbabndan yerine getirmesini
bekleyemeyecei kadar mantk d bir
grev de deil. Bu beceriyi gelitirmek
iin imdiye kadar epey zaman harcadm
elbette, ama belki de ie gerektiince
sk sarlmammdr. yleyse yarn
Darlington Maliknesine dndmde
Bay Farradayin geri dnmesine bir
hafta daha var yeni bir gayretle
altrmalara balarm belki. Umarm
iverenim dnene kadar yle bir dzeye
gelirim ki ho bir srpriz olur ona.