BİLGİ YAYlNLARI 143

ROMAN DiZİSİ 38

Birinci Basım 1943

İkinci Basım
Şubat 1972

1111 o.l \ \\'INI·.\'1

·,ıl ,d.k·.ı, K

\ı ııı·.ı• lı ı ı ,\nk .u a
KEMAL BiLBAŞAR

DENİZiN ÇAGIRIŞI
BiLGi BASlMEVi- ANKARA, 1972
«Çtkttğm yblda, bugün yelken aç;p yapyalmz
Gözlerin arkaya çevrilmeyerek, pervastz
Yürü! hür ma viliğin bittiği son hadde kadar
insan afernde hayal ettiği nisbette yaşar.>>
 1

. . . B eş saat rötarla, i zmir'e gece yarısı n d a n

sonra varmak, demiryol ları idaresi için «ahvali adiye­
d en» olabilir, ama ben i m g i bi beş yıl. sapa bir yerde
kuru l m uş küç ü k bir kasabada, ka buğ u n a çekilerek,
vesvese ve korkularıyle başbaşa yaşamış, b i l mediği
bir sem a n ı n ve ta n ımad ı ğ ı bir denizin m av i l i ğ i nden
şifa aramaya ç ı km ış, kara n l ı ktan korkan b i r insan için,
n e büyük fel aket . . .
G ece yarısın ı geçmiş olmasına rağ men, hiç o l ­
mazsa, arkadaşım pekala b e n i bekleyebil irdi. Kal ben
o n a d a darg ı nd ı m ve eğer bu büyük şehirde bir baş­
ka tan ı d ı ğ ı m olsaydı, o n u n yüzü n ü bir d a h a g örmek
istemezd i m .
Asl ında hiç kimseye darılmağa d a h a k k ı m yoktu.
Ana d i l i n i konuşmayan yabancı bir ü lkede değ i l d i m
y a . H iç ş ü phesiz herhangi bir a d a m , bir otele götür­
mek nezaketini benden esirgemezd i .

7
 B i r ya n d a n da d üşü nüyord u m ki, Vened ik'te,
Marsi lya'da, Leningrad ya da N orveç ' i n herhangi bir
fiyord u nda, h atta okya n u s adaları ndaki bir köyde
b i l e olsam, bu şehre karşı duyd u ğ u m yabanc ı l ı k kor­
kusu nu duymaya caktım . Ç ü n k ü o şehirl ere kitapla ­
rın dikdörtgen kapısından g i rm i ş, b i l d i k semtlerde
prenslerden, h a m a l lardan, açiardan ve del i lerden pek
çok ahbaplar e d i n m iştim. Oysa gece yarısı n d a n son­
ra, elimde bavul, kara n l ıklarıyle başbaşa kald ı ğ ı m bu
şehrin d ü ğ ü m ü n ü çözebilmek i ç i n , b i r zarfın üzerine
yazı l ı « Konak» adresinden başka b i r a n a htarım o l m a ­
d ı ğ ı g i bi, posta p u l l a r ı n ı ben gönderd i ğ i m h a l d e mek­
tuplarına sa rfedeceği m ü rekke b i n ve kağ ı d ı n para s ı ­
n ı hesa p etmek yüzünden, h a berleşme tel i n i h e r za ­
man koparan c i m r i bir okul a rkad a ş ı m d a n başl<a i n ­
san da ta n ı m ıyord u m .
B u n u n l a beraber o k ü ç ü k kasabada, g i z l i b i r
çağrı n ı n çek i m iyle i çimde yolcu l u k istekleri ç a ğ ı l ­
damaya başl a d ı ğ ı zaman, i zm ir'den başka b i r yer
bana daha sevi m l i görünmemişti. Ö l m ü ş bir za ­
m a n ı n masa l l a rıyle h atı rlad ı ğ ı m ı ş ı k l ı kıyı larda, « i l a h ­
l a r ı n aya k izleri çoktan sili nmiş» ve Afrodit tapınakları
çoktan yıkı l m ı ş da olsa, bir masa l d ü nyası n ı n avutu ­
cu ve u n uttu rucu renklerini orada b u l a ca ğ ı m ı u m u ­
yordum.
« ... » kasa bas ı n ı n kiremitsiz evleri, otsuz ve ağaçsız
bir kaya l ı k üzeri n d eki harap ka l esi arka m d a toz l u
bir hararet i ç i n d e eri rken, d ü nya n ı n b ü t ü n yaşa m a
istekleri içime d o lmuştu . Kıl ıfı n ı terk e d e n bir y ı l a n
kadar kend i m i taze bul uyord u m .
Bu benzetişi beğenmeye b i l i rs i n i z . Ama ş u n u h e ­
men hatırlatayım ki b e n sürüngen ler topl u l u ğ u ndan

8
bir a d a m ı m . A n n e m i n soda ve s a b u n l a yı pra n m ış, s ı ­
c a k s u d a beyaz l a n a ra k b u ruşmuş el lerinde, h i ç bir
zaman b i r tek liradan fazla para görmed i ğ i m h a lde,
o d a i m a b o l l u k i ç i n d e yüzen bir kişiyi a n d ı rırd ı . Y ü ­
z ü n d e pariatı l m ı ş b i r m a n a v e l m as ı n ı n renkl eri vard ı .
Ekmeğ i mizi çok kez haşhaş to h u m u i l e karıştı r ı l m ı ş
t u z a ban ı p yerken:
- Bu l okmayı ne n iyet i n e yiyelim? -diye sorard ı .
S o n ra ka h k a h a l a r l a , g özleri yaşa r ı n caya dek g ü ­
lerek, kendisi ceva p verird i : « B u g ü n Rıdva n beyl erin
evi nde kuzu dolması var. G el tad ı na baka l ı m ş u nu n ! »
R a mazan g ü nlerinde ve kurban bayra m larında
bi raz refa ha kavuşurd u k . B ütün semt fakirl eri n i n to p ­
l a n d ı ğ ı yirmi kişi l i k iftar sofra sında, tatlı n a s ı l şeydir,
öğrenird i m . Kurban kesen ler bağ ı rsa k, i şkem be, d a ­
l a k ve n a d iren boyun tarafı n d a n biraz e t g ö nderirler­
di. O zaman a n n em b u n larla bütü n aşçı l ık h ü nerleri n i
g östererek, kendisi n i n takt ı ğ ı acayip isi m ler taşıya n
yemekler yapardı. Ş u n u da söyleyeyim ki, evi mizde
mutl u l u k hiç eksik d eğ i l d i . Y a l n ı z ra h metl i b a b a m ı n
res m i n i , her yıl ö l ü m g ü n ü nde, sa n d ı kta n ç ı kard ı ğ ı ­
m ı z g ece, k ü ç ü k o d a m ıza kara n l ı k b i r h ava çökerd i .
A n n e m i n kırmızı yanakları o gece sarar ı r g i b i o!urd u.
B a ba m ı n hayattayken e n çok sevd i ğ i yemek, b ü t ü n
bir y ı l ı n tutu m u n a m a l olsa da, o g e c e m utlaka pişer­
d i . B a b a m ı n n i ç i n ken d i n i ö l d ü r d ü ğ ü bir s ı r h a l i nd e
ka l m ı şt ı . B u i nti h a r h a k k ı n d a a n nem d e, komşular
da b i r sebep b u l u p söyleyemezlerd i . O n l a ra g öre bir
e l i yağda, b i r e l i balda o l a n baba m için d ü nya l ı k h i ç
b i r s ı kıntı ve tasa o l m a m a k gerekirdi. Y al n ız b a z ı ba­
har aylarında yüz ü n ü n s a ra rd ı ğ ı ve zayıfl a d ı ğ ı görü ­
l ürd ü . B u zayıflama d a , i d d i a ed i l d i ğ i n e bakı l ı rs a , u y -

9
kusuzl u ktan i leri gelird i . Ç ü n k ü babam o mevsim ler­
d e bir baş ağrısından söz eder, uyuyamazmış. H ası l ı
bu soru karş ı s ı nda o n u tan ıya n l a r d a i m a düş ü neeli
bir tavırla ağ ızla r ı n ı büzer ve om uzla r ı n ı kald ırırlard ı .
Ama bence b a b a m ı n g izli b i r derdi vard ı, sinirli b i r a ­
dam o l d u ğ u m u h akkaktı. A n n e m o n u n uyku d a n ve
kara n l ı ktan yakı n d ı ğ ı n ı söz arasında birçok zamanlar
söylemişti. Odası nda l a m ba yan ma d a n babamı uy­
ku tutmazmış. D en iz kenarı n d a dolaşmaktan korkar­
mış. Korkmakta ne kadar hakl ıymış ki, o mavi sularda
dü nyaya göz ü n ü yummuştu .
B üy ü d ü kç e babama benzed i ğ i m i söylerlerd i .
D oğrusu n u isterseniz o n a benzemekten mem n u n o ­
lurd u m . H atta i l k çocukluk g ü n l erirnde babama yal ­
n ı z yüz ç i zg i lerimle değ i l , r u h en d e benzemek i ç i n ,
uyku n u n ve kara n l ı ğ ı n d ü ş m a n ı kal mayı ken d i ken d i ­
m e söz verird i m . Öğretmen okulu ndaki öğren i m h a ­
yatımda da bu karara sad ı k ka l mı ş ı m d ı r. Gece l a m b a ­
s ı n ı n a l t ı n a d üşen yata ğ ı b a n a vermesi i ç i n , arkadaş­
l a rd a n birine, bir aylık h a rç l ı ğ ı m ı vermişimdir. O za ­
m a n l a r kız ve erkek öğren c i l er arasında «bohçacı ka ­
d ı m> yerine geçen bir a nket defterine:

Bu demdir tab'1mm devri me/ali

Sever zulmet/e ruhum hasb1hali

ceva b ı n ı veren sıra arkadaşlarımla, okuldan ç ı k ı n c a ­

y a dek, d a rg ı n kald ı m . Kara n l ığ a ve geceye bir şeyler
borçlu o l mayan şair pek az b u l u n d u ğ u n dan, bütün
şairleri d ü nya n ı n en sevi msiz yaratıkları sayard ı m .
Çoc u k l u ğ u rn u n bu g ü l ü n ç kompleksleri bende
ikinci bir h u y haline g e l d i ğ i zaman, a n nem sağ olsay-

lU
d ı , babam hakkında d a h a çok şeyler soru p öğren­
mem kabi l olac a kt ı . Ne yazık ki, ben oku l u bitirme­
den a n nem haya t ı n ı tü ketmişti.
Aslında benzetişi beğenmemekte h a kl ı o l a bi l irsi ­
niz. B i r yılan g i bi k ı l ı f değiştirmek i nsan la ra m a h sus bir
şey deği ldir. Eğer bu m ü mkün olsaydı i l k i n ben, artık
t ü m üyle bir soyaçeki m meselesi sayd ı ğ ı m bu kara n ­
l ıktan v e uykud a n korkma r u h h a l inden kend i m i s i l k i p
ç ı karmayı başaracak, i ç i m i n g e n ç ayd ı n l ı ğ ı n d a b i r ­
ta kı m kara lekeler peyd a h lanmasına ve o lekelerin
g ü nden g ü ne çoğ a l a rak, r u h u m u sonsuz bir kara n i ı ­
l ığ a m a hkum etmesine i z i n vermeyecekt i m . Eğer b i r
y ı l a n ı n k ı l ı f ı n ı terk etmesi kabi l i nden bu korku ları so­
yunabi lseyd im, günün birinde izmir' e gece yarı­
s ı n d a n i k i saat sonra g e lmeyi bir felaket saymayacak,
h erkes g i bi sağ l a m a d ı mlarla, istasy o n u n santraçlı
pa rkeleri üzeri nde, gölgemi ayakl a r ı m l a ç i ğ n eyerek,
yürüyü p gidecektim. P arke taşları n d a sön ü k a m p u l ler­
le ayd ı n l a n a n kare kare beyazl ı k la r, bana kara n l ı k
boş l u k üzerine geri l m i ş b i r a ğ etkisi yapmaya cak, aya k ­
l a r ı m ı n a ltında on ların s a l l a n d ı ğ ı n ı duymayacaktı m .
Kabahat gene a rkadaşımda i d i . Eğer o n u n gelme­
yeceğ i n i b i l m i ş o lsayd ım, kalaba l ı k d a ğ ı l mazdan ön­
ce, on u r u mu ayakl a r altına a l arak, yol c u l ardan biri­
nin yard ı m ı n ı isteyecek, ayakl a r ı m ı n hasta old u ğ u n ­
d a n söz açacak, belki d e kol u n a yas l a n a rak, iti l e
kakıla d ışarı ç ı k a b i l ecekt i m .
N e yazık orta l a rd a b i r h a rn a l bi le yoktu. D oğrusu
b u ra n ı n h a m a l l a r ı n a da kal b i rn k ı rı l m ıştı. G ece yarıs ı n ı
i k i s a a t geçmiş o l m a k para kaza n maya e n g e l miyd i ?
Bu kerte karnı tok h a m a l lara, bir d a h a açl ıklarından
ölecekl eri n i bi l sem, bir bavul bile taşıtma maya

ll
karar veriyord u m . Ama eğer o n lardan birisi bu kararı
verd i ğ i m a n karşı ma ç ı ksayd ı, «merha ba arkadaş!»
d iye tekl ifsizce kol u n a b i l e g i rerd i m . B e n k ü ç ü k bir
kasabadan gelmiş d e mokrat bir adamd ı m . Onun
kolu n a gi rmekle, belki d e ona bazı h azlar kaza n ­
d ı ra c a kt ı m : Yarın h a rn a l kahvesi nde « a kşam bir
efe n d i i l e kol kola g ezd i k» diye övünecek, belki daha
i leri g iderek benim rakı para m ı öded i ğ i n i ve u m u m ­
h a n ed e a y n ı kadı n l a saba h l a d ı ğ ı m ızı söyleyecekti .
H eyhat ! istasyon u n d u m a nla kararm ış çatıları
altı n d a bavu lumla benden başka kimse yoktu . Uzak­
ta n , k ı rm ı z ı bir fenerle bir hat bekçisi geçti . Onu çağ ı ­
r ı p yard ı m ı n ı rica edeb i l i rd i m . Ama geceley i n travers­
leri n yağdan siya hlaş mı ş taşları üzerinde, kırmızı
ışığ ı n ı ön üııe katarak d o l a ş maktan korkmayan bekçi,
beni görd ü ğ ü halde başını çevirmişti. Bana mete l i k
vermeyen b u adam karşıs ı n d a küçü l d ü ğ ü m ü h issede ­
rek, o n a sesimi işittiremeyeceği mden korktum, ı ş ı k l ı
parkel er üzerinde, bir sarhoş g i bi de olsa, yürü rneğe
kara r verd i m. Sendeleye send eleye istasyon u n dış ka ­
pısı ö n ü ndeki büyük d ireği n altına geld i ğ i m zaman,
a rt ı k daha fazla yürüyecek i ktidarım o l m ad ı ğ ı n ı
a n l a dı m . i çim b i r balon g i bi boşal ı rken, h er yanı m ­
d a n korku teri sızıyord u . Bavu l u m u yere b ı ra kt ı m ve
titrek el lerle teri m i si l rneğe çalışt ı m .
B u geniş meyd a n l ı kta ne baş d ö n d ü r ü c ü b i r ses­
siz l i k vard ı . Karşıdaki ka hvelerin bütü n ca meka n l a ­
r ı n d a meyd a n l ı ğ ı n elektri kleri garip parıltılar ya p ı ­
yord u . S e m a ka p a l ı i d i . Yeryüzü, gökyüzü, kara n l ı ­
ğ ı n k u c ağ ı nda erim işler; lamba lar, hayal meya l fark
ed i l en evler ve h e psinden çok ben, boşl ukta i mişiz
g i bi s a l l a n ıyorduk. B i r köpek sesi işitemeyecek kadar

12
d ü nyada ya l n ı z o l m a n ı n ru h a d o l d urduğu kara n l ı k
boşluğu bir kez d a ha t ü m a c ı l ı ğ ıyle, bu d i reğin a lt ı n ­
d a duyd u m . B u n u n i ç i n ş e h r i n h a m a l l a r ı n a v e b e n i
beklemeyen arkadaşıma g ü cenmeye yerden g ö ğ e ka ­
dar hakkım vard ı . Şu anda o, i ht i m a l çı plak bacağ ı n ı
yorg a n ı n ı n üzerine atarak, büt ü n v ü c u d u n u g üv e nl e
bı rakt ı ğ ı yatakta, ra hat bir uy k u çekmekte i d i . B e n
b i r d ireğ i n d i binde, sırtımda soğu k terl er, bilmed i ğ i m
b i r şehrin karşısında titrerken, o n u n bu kadar sa k i n
yatabilmesi ne büyük h issizlikti. i hti m a l y a r ı n b e n i
g ördüğü zaman istasyona gel i nceye k a d a r o ra d a n
ayrı l m ı ş o l d u ğ u m u yem i n l erle t e m i n edecek, ya h u t
h asta old u ğ u n u söyleyecekti: A n s ı z ı n depreşen b i r
g ecelik bir m i d e rahatsızl ı ğ ı . . . v e b e n o n u n bu ya n l arı ­
n ı bildiğim h a l d e yapma bir üzü ntü gösterecek, hat­
ta rahatsızl ı ğ ı n ı n geçmiş olmasından d o l ayı m u t l u l u k
d uyd u ğ u m u h araretle a n l atacakt ı m .
Ne v a r ki b i r otel y o l u sora c a k kimseye rastlasay­
d ı m , gene d e a rkadaşımı bağışlayabil irdim. Otel sa ­
h i p l erin i n istasyon l a ra gönderd i ğ i , başla r ı n d a otel
adresleri yaz ı l ı şapkalarıyle «en ra hat otel>>i neza ket­
le tavsiye eden, ama gerekti ğ i n d e b i r tek m ü şteri i ç i n
h a rna l l a r g i bi barbarca dövüşen otel ç ı ğ ırtka n l a r ı n ­
d a n nefret eder i m . N e va r k i , o n l a r d a n birini b u lsay­
dım, isterse yata ğ ı n yıka n m a m ış yapağı s ı n d a n çıkan
koku i l e saba h leyi n baş ağrısı n d a n ö l eyim, gene o­
nun «en rahat otel» sözüne inanara k, peşi s ı ra g itrne­
ğe razı olacaktı m . Otele geldiğ i m iz zaman d a az ö n c e
t itremekte o l d u ğ umu u nutacak, otel defterine adre­
simi yazacak ve sonra bavu l u m u e l i n e a l a rak b a n a
yol gösteren hizmetçiye yirmi beş k u r u ş bahşiş ver­
meden önce, huyumu kendisine a n l atacaktım:

13
 Ayakları m ı on beş d a kika soğuk suda tutma d a n
v e iki b a r d a k s ü t içmeden yatamazd ı m . S a b a h l a r ı
kapıyı vurmadan g irmen i n s i n i r leri mi bozacağ ı n ı ,
bana kahvaltı i ç i n yüz gra m kaymak v e iki d i l i m çav­
dar ekmeği getirmeleri gerekt i ğ i n i a n l atacakt ı m . O
önümde aşırı bir eği l iş i l e selam verip g iderken o n u
tekrar çağı racak, b i r şey söylemek ister g i bi bir tavı r
takınacak, sonra tekrar b i r şey o l m a d ı ğ ı n ı , g itmekte
serbest o l d u ğ u n u bild irecekt i m . Ş ü p h esiz o beni a r ­
tık «. . . » i l çesi nden gelmiş zava l l ı b i r adam s a n m a y a ­
caktı ve otel kati bine, nası lsa kendi otellerine u ğ ra ­
mış kibar b i r zengin beyden söz açacakt ı .
A h o i l ç e, o küçü k kasaba, beni böylesine zava l ­
l ı yapan orası değil miyd i ? Belki mayamda bozuk ­
l uk vardı . B el ki d e b e n gerçekten hasta yaratı l m ı ş b i r
adam d ı m . Ama h i ç kuşkusuz b e n i hasta v e zava l l ı
yapmakta o kasaban ı n büyük g ü n a h ı vard ı . D üş ü n ­
d ükçe yal n ı z benim değil oraya gelen h ükü met d o k ­
toru n u n da, savc ı n ı n da, jand a rm a komuta n ı n ı n d a a z
z a m a n sonra ka buk bağ l a d ı kl arı n ı ve b u kabuk iı,:i n ­
d e g izli b i r d erdi n yumağını sard ı kl a r ı n ı hatırlıyoru m .
D emek kasaba da suçluyd u . O n u n y ı k ı k kales i n in d i ş ­
l e r i _aras ı n d a ç o k insa n ı n yaşama hevesleri törp ü l e n ­
mişti.
Oraya g e l d i kleri zaman onlar da benim yaşımday­
d ılar, gelecekten umutla söz ed iyorl ard ı . Doktor sıt­
madan kırı lan bu kasabada sivrisi nek bı rakmayacağ ı ­
na, savcı v e jandarma komuta n ı elele vererek, bütün
çapu l c u l u kların önünü a lacaklarına, ka n u n u ve n i ­
zam ı h e r şeyden üstün tutacakianna i n a n ı yorlard ı .
N e o l d u sonra ? H ü kü met d o ktoru teş hisi iyi koyd u ­
ğ u n u san ıyordu . Sıtm a ile savaşm a k i ç i n p i r i n ç tar l a -

14
l a rından işe başlamakla hata ett i ğ i n i nered en bile:cek­
ti? Yazd ı . .. Sayfa l a r d o l usu, gören bir göz ve ağ layan
b i r yürekle yazd ı . Nafile . . . Pirinç eki m i ne de, sivrisi­
n eklerin uçmasına da engel olama d ı . Bir şikayetin ka ­
saba sı n ırındaki çel t i k batakl ı klarında sapla n ı p ka l ­
m a ması için, i l genel meclisi üyelerinden Osman N u ­
ri'n i n çeltik fabrikasındaki dize! motorun d a n daha
g ü ç l ü olmak gerekt i ğ i n i nereden bilsi n d i .
Yu kardakiler, b ü t ü n tahriratlara «kafi m i ktarda
ki n i n gönderi l miştir» d iye karşı l ı k veriyor l a rd ı . D a h a
ne l azımdı ? B u n u n m a n a s ı n ı a n l ad ıkta n so nra d e l i
o l d u . Küfürnameler yazd ı . istifaya ka l ktı. Tazm i n at i s ­
tedi l er. O zaman h ük ü met doktoru b oy n u n u eğdi.
B u n u n l a beraber bir zaman da kasaban ı n lokantas ı n ­
d a rakı masası başında h ükü meti eleştirdi. G ü n ü n
birinde bundan d a vazgeçti. Alaylı gözlerden kurtu l ­
m a k i ç i n evi ne kapa n d ı . G ö r ü n m ez o l d u . G ü n ' d üzleri
sağlık memurları k i n i n dağ ıtırken, o baş a ğ r ı s ı n ı ba­
h a n e ederek d ispanserin bir karyolasında yüzü k o ­
y u n yatıyordu .
Jandarma komuta n ı ile savc ı n ı n h i kayeleri de
b u n a benzer. Ka n u n u n «yazJit bir metin» o l d u ğ u n u
a n l a ma k i ç i n kayısı bağ larında yap ı l a n c ü m b üşlerde
h a z ı r b u l u n mak gerektiği n i okulda kimse o n l a ra ö ğ ­
retmemişti. Jandarma komuta n ı , o b a ğ l a r ı n çeşnisine
a l ı ş ı r g i bi oldu ise de, savcı oraya b i r türlü ayak uyd u­
ra m ad ı . Bir kitap merakıd ı r sard ırd ı . Sonraları savc ı ­
n ı n , a rada sırada, d a ktor u n evinden sa l l a n a ra k ç ı k ­
tı ğ ı n ı da görrneğe başl a d ı m .
Ya benim progra m i a rı m ? H ey zava l l ı projeler !
«Beyaz zambaklar memleketi» benim kasabamı
kıskanacakt ı . Ve bu üstün lük ben i m eserim o l a c a kt ı .

15
Oku l u n yı kık d uvarına b i r taş koyduramayan zava l l ı
tüysüz delika n l ı n ı n m u m d a n cen neti, mu mya su ratl ı
milli eğitim memurunun ve topal kaymaka m ı n u ğ u r ­
suz ellerinde n a s ı l da eriyiverm i şti. On lara her başvu­
ruşumda soru m l u luk, tahsisat ve «çizmeden yukan ­
St» karşı m a dikil iyord u .
Çocukların yetişmesi nden ziyade s ı n ı f g e ç m e ­
n i n esas o l d u ğ u n u o k u l d a bize öğretmemişl er. B u
dersi de sınav odası nda, babası zengin bir öğrenci
için i ltimas isterneğe gelen kaymakamın nutkundan
öğrenecekmişim ... Kısacası benim etrafımda bir sa l ­
yangaz ka b u ğ u p ı htı laştı. Kale d i b i n deki h a n odası n ­
d a , beş nu maralı lamba n ı n a l evinde her g ece eski
ben l i ğ i m i n bir parças ı n ı , perva nelerle birlikte yakt ı m ve
b u kabuk i ç i n e s!ğa bildim. B eş yıl neleri kucağ ı n a a l ­
mazmış m eğer. ..

B e n bu a n ı l a r ı eşeleyerek, korkuya karşı koymaya

çalışırken, sol taraftan bir a ra b a g ürültüsü işitip s e ­
vinçten titred i m . B i raz sonra fenerlerinde sarı ı ş ı k l a r
ürperen fayton u n sil üeti n i fark ettim. H emen yo l u n u
kestim. Arabacı söverek dizg i n lere asıldı, g ecen i n b u
saatinde hortlak g i b i hayvan l a r ı n ö n ü ne çı ktığ ı m i çin,
Tanrı n ı n bin türlü belas ı n ı üzerime savura n bin bed­
dua okudu .

16
 B ütün lanetler üzerime olsun, a m a beni geeeni n
ü ç ü nde, demiryolu i d a res i n i n b ı raktı ğ ı g i b i sokakta
b ı ra km a masını, a ra basına almasını rica edecek du­
r u m d a i d i m . Oysa bu küfrün hesab ı n ı y a r ı n ken d i ­
si nden soracak k a d a r i l e r i g ittim . E ğ e r bu şehirde bir
B eled iye varsa, arabacı l ar ı n bu kadar cesur olma­
maları gerekt i ğ i n i söyled i m . Ara bac ı l arı n müşteriye
n a s ı l d avra nma ları lazım gel d i ğ i konusu n d a o na ders
verrneğe kalktı m . N i h ayet a rabaya bi nrnek h akkım
olduğunu, çünkü d e m i ryol u id aresi n i n yolcularını
saat ikide şehre i nd i ri rken, Beled iye'n i n ve pol isin
g ö rev başında olduğuna g üven d i ğ i n i i d d ia et­
tim.
Ara bacı, müşteri üzerine m üşteri a l m a k adeti n ­
de o l m a d ı ğ ı n ı , küfürlerle belirterek, kırba c ı n ı şaklat­
tı.
B u sırada i çerden buyruk verrneğe çal ışan bir
sesin : «Al arabaya, Hasan ! » ded i ğ i n i d u yd u m . Ara ba ­
cı tekrar istemeyerek dizg i n lere asıld ı ! « D ua et korn­
ser beye !» dedikten sonra s a l l a n m a m a m ı , ayağı mı
ça b u k tutma m ı , ters bir d i l l e söyled i . B e n de bavu l u ­
m u yerleştirmesi g erekti ğ i n i hatırlatarak a ra baya at­
ladım. Ara bacı d işler i n i g ı c ı rdatarak bu akşam uğur­
suzl u ğ u n Zeynep'ten geld i ğ i n i. ne z a m a n o oros­
puyla yatsa işler i n i n ters g ittiğ i n i söyleye söyleye ba­
vulu yerleştird i . Yer i n e oturdu, h ı nc ı n ı atlardan ç ı ­
karmak isteğ iyle kamçısı n ı i nsafsızca h ayva n l arın
sırt ı n a i nd ird i .
Ara b a n ı n bir köşesi nde oturmuştu m . Üzerinden
ağ ı r rakı kokusu yay ı l a n bir sarhoş i le, bir polis ko­
m iser i n i n retakatinde de olsa, ya l n ı z l ı ktan kurtu lmuş
bul u n m a n ı n hazzıyle, bütü n karanl ıkları n d a ğ ı l d ı ğ ı n ı

17
görmel i ve derin bir neşeyle, karakala kadar s ü recek
kısa bir yol c u l u ktan sonra ara bayı tama m e n emrime
vereceğ i n i söyleyen komisere teşekkür etmeliyd i m .
Oysa bu yardımı kabul etmiş o l makla ken d i m i k ü ç ü l ­
müş b u l uyor, marazlı korku l a r ı m a kızıyord u m . Aynı
zamanda g ü çsüzl ü ğ ü m ü ve korkakl ı ğ ı m ı sezd i ğ i n i
sa nd ı ğ ı m komisere, beni m asl ı n d a önem l i b i r kişi o l ­
d u ğ u m u göstermek arzusuyle yanıyord u m . B u istek
hiç s ı kı l madan birçok y a l a n l a r bulmakl ı ğ ı ma yar­
dım etti : Ista n b u l gazeteci lerinden biri o l d u ğ u m u ,
i ş i m g ereğ i bi rçok mem leketleri dolaşt ı ğ ı m ı a m a h i ç
bir yerde böyle bir olayla karşı laşma d ı ğ ı m ı söyled i m .
B u o l a y ı yazılarıma konu edi nsem, bura n ı n Val isi de,
Beled iye B aşka n ı da, Emniyet M üdürü d e okka n ı n a l ­
tına g i d erlerd i . B u n e i ntizamsızl ı ktı ! Ya b a n c ı l a r ı n
s ı k s ı k u ğ rad ı kları b i r m e m leket y ü z ü n d e n Avru ­
p a l ı l a r b i z i m için ne ler d ü ş ü n m ezlerd i ? B u h areket
m i l l et i m iz i ç i n b i r uyg a r l ı k ve k ü ltür yüz karası i d i .
Asl ı n d a buran ı n gazeteler i n d e d e kaba hat o l ma l ı
idi. Bu g i bi yolsuzlukları neden eleşti rmezlerd i ?
B un u n l a beraber komiserin iş başında bile in­
s a n l ı k g örev i n i u n utmamış o l m a s ı n ı takd i r l e karş ı l a ­
d ı ğ ı m ı , i l k yaza c a ğ ı m röportajda kendisinden bah­
sedeceğ i m i söyled i m .
Ken d i s i n e teşekkür borçl u olduğum adam,
hayretler i ç i nd e biraz d o ğ r u l a ra k v e ç o k ciddi bir
yüzle, b a n a teşekkür etm işt i . So nra da ö ks ürerek,
kend i s i n d e n ba hsetmek i htiya c ı n ı d u ymuştu : Ken ­
d i m ı ntı kası nda, söylem esi ayıp, bütün ya k ı ş ı ksız
i n s a n l a r, sarhoşlar, serseriler ve orospu l a r otur­
duğu h a l de, uyg unsuz h i ç bir ol aya meyd a n ve­
r i l med i ğ i n i , böyle nad i r v a ka l a rl a bizzat kendisi-

18
n i n i l g i l e n d i ğ i n i , bu g i b i a d a m l a r ı e l i i l e merkeze
tes l i m ettiğ i n i, s a b ı ka l ı l a rı n ken d i s i n d e n A l l a h g i bi
korktukları n ı söylemişt i .
S a r hoş, du r m a d a n horluyord u . Arada gözleri a r a ­
l a nıyor, a ğ ıza a l ı n m a z küfü rler savuruyor, g öğsü n ü
y u m r u klayarak polis kara ko lu n d a n d a , kom iserden de,
d arağ a c ı n d a n da korkusu olmadı ğ ı n ı , ana avrat karış­
t ı r ı l m ı ş yem i n lerle temi n ed iyord u . Komiser kendisini
yal a n l ayan bu somut sözler karşısında g ü l ü mserneye
çalışıyo r , apoletleriyle oynuyor ve dişleriyle bıyıklarını
kem iriyordu .
O nl a r arabadan i nerken, yaptığı iyi l i ğ i n büyük bir
şey o l ma d ı ğı n ı ona tekrar hatı rlatmak için belki de
şimdi arkadaşla rı m ı n beni otomobille a l m a ğ a g e l m i ş
o l a cakları n ı v e b u l a mayınca da üzülecekle r i n i söy ­
led i m . Ve şahadet parm a ğ ı m ı ka l d ı rara k ekled im:
« i l k röportaj da sizden . . . »
Komiserin, mem n u n , hoş görünrneğe özenen bir
yüzle ved a ederken bana « M u h a rrir B ey» d iye h itap
etmesi, içime sonsuz bir neşe doldurm uştu. Kom iser
belki de ya n ı l mıyord u . B en i m bir gazeteci o l m aya ­
c a ğ ı m nereden bel l iydi? E . . . kaderi n oyu n u b i l i nmez­
d i . Bugün gazeteci ol maya b i l i rd i m . Ama yarı n ? Kim­
b i l i r . . . E l i m ka lem tutmuyor değildi ya ? Ka l e m tut­
mak da söz m ü ? H atta peka l a bir şai r b i l e denebil ird i .
« Kara n l ı ğ ı n ç a l d ı ğ ı d ü nyam» a d l ı b i r ş i i r i kaç kere
yorg un bakışları m l a mavi boşl uğa yaz m ı ştı m . Ş i m ­
d i de « O n u tekrar bulaca ğ ı m» nakaratlı bir ş i i r kale­
me a l a bi l ird i m . Y ı l d ızlar sevinç göz yaş i a r ı m olabi lir
ve boş l u ğ a dökü lebilird i . Evet d ü nyam ı geri verecek
boş l u ğ a . . .
Arahacı biraz k i n l i, b i raz kaba b i r sesle nereye

19
g i d eceğ i m i sorduğu zaman, son kel i m e istemeden
a ğ z ı m d a n döküldü:
« B oşluğa . . . »
Ada mcağ ız, komiseri n sarhoşu b ı ra k ı p be n i g ö ­
t ü rmüş ol masından kuşku l a n d ı , eğildi, sokak fenerinin
ayd ı nlata mad ığı yüzü m ü iyice görebilmek i ç i n , b i r
kibrit çakt ı . E l i n i a l n ı n ı n ü st ü n e koydu ve nereye g i ­
deceği mizi tekrar sord u . B i raz ö n c e b a n a , kom iserin
ya n ı nda küfreden a raba cı n ı n şaşkı n l ı ğ ı ve kızg ı n l ı ğ ı
i l e eğlen mek, ondan hı n c ı m ı a l ma k a m a c ı y l e, aynı
adresi tekrarladım :
« B oş l u ğ a . . . »
Ara bacı, böyle bir semt b i l medi ğ i n i , istersem a­

rabadan i nebileceğ i m i söyled i . Tekrar kal d ı rı m l a rda

bavu l u m l a yapya l n ız ka l m a k korkusuyle s ı rt ı m d a n
soğ u k b i r t e r boşa n d ığ ı h a lde, arabacıyı s i n i rlendir­
meğe devam ettim : B u semti bütün d ü ı:ıya i ns a n l a rı
t a n ı rd ı , o nası l b i l m iyord u ? Er geç ora n ı n yo l u n u tu ­
t a c a k değil miydi ?
Arabacı kapa l ı havada mayta b ı n; a t ı n kuyru ğ u n ­
d a k i si nek kadar kötü o l d u ğ u n u , yarın kom i sere g i d i p
şi kayet etmeveeeğimi bilse, b a n a temiz bir sapa b i l e
atab i leceğ i n i söyledi. B e n i m gazetec i l i ğ i m ona vız
g e l i r d i . G azeteci l erin ne h ergele o l d u kl a r ı n ı b i l i rd i o.
O çanak ya l ayıcı l ara kaç kere belediye cezası nd a n
şi kayet etmişti d e , bir satır yazma m ışlard ı . B üt ü n b u
laflard a n sonra boş l u ğ u n d a , ben i m d e , a n a m ı z ı n pe­
şine yedi d üvel i n köpeklerini salan garip bir küfür
savurdu ve kırba c ı n a dayanarak, beni m sırtıma i n d i ­
r i r g i b i , beygi rlerin l<a r n ı n a b i r i k i şaklatt ı . Araba b i l ­
med i ğ i m b i r semte doğru y o l almağa başlad ı .
Arabacı bana sırt ı n ı çev i rmişti . Atl a r ı n g ö n l ü n ü

20
a l mak i ç i n on lara benden ve bana benzer l a netierne
sarhoş yolcul ardan, küfürlerle şikayet ed iyor; gece
yarısı nd a n sonra iki sarhoşa h izmet etmektense be­
l ed iye çavuşla r ı n a h e r h a n g i b i r d ü kkan ö n ü nde bir
d a kika d u rm a y ü z ü n d e n , ya da kırbacı b i r karış kı ­
saltma d ı ğ ı için, beş pa pel ceza verm eğ i yeğ t u ttuğunu
söylüyord u .
B i ra n a ra ba c ı n ı n , gecenin b u saatinde, ca navar­
ca bir tasa r ı d a b u l u n a bi leceğ i n i , ben i şehir d ı şına gö­
t ü r ü p, ö l d ü rebi leceğ ini düşünd ü m . Bu bilmediğim
şehird e, canımın bir arabacı eliyle boşluğa gönderil­
mesi n i n , benden başka biri için önemi o l m ayaca ğ ı n ı ,
ç ü n kü ö l ü m ü n, a n c a k ö l e n i ç i n fela ket sayıld ı ğ ı n ı
kesi n l i kl e a n l a m ı ş t ı m . B öyle ha reket etmekle a ra ba­
c ı d a ya n l ı ş bir iş yapmamış, ters i n e beni verd i ğ i m
ad rese u laştı r. m ı ş o la c a kt ı .
A m a gittikçe d a h a ı ş ı k l ı caddelere girişimiz, a ra ­
bacıya, b e n i nereye götürd ü ğ ü n ü sor m a ktan a l ı koy­
d u . En sonu a raba c a me ka n l ı , b ü y ü k b i r kapı ö n ü n ­
d e d u rd u . B eni « B e n i m g i b i lerin yatt ı ğ ı » b i r otel e ge­
tirdi ğ i n i, kendis ine a l t ı n versem, beni b u ra d a n daha
i leriye, bir a d ı m bile götüremeyeceğ i n i söyl ed i .
Kapın ı n üzeri n d e « . . . Pal as» a d ı n ı okudum.
B e n i m için « b e n i m g i bi i nsan ların» yatabileceği
böyle bir otel seçmiş ve beni gecel eyi n verd i ğ i m ad­
rese götürmemiş olmasına mü kataten, kaba l ı ğ ı n ı
bağışlamayı v e z e n g i n b i r efendi o l ma n ı n zevki n i tat­
m a k için, ona b ü yücek bir ba hşiş verm e ğ i ka rarlaş­
tırd ı m : Arabacıya iki buçuk l i ra l ı k bir b a n kı not uza­
tacak üstü nü a l m a ğ ı beklemeden, o n u n ağzı n ı bir
karış a ç ı k b ı rakarak, otel e yürüyecektim . A rabacı,
f
karşı laştığımız a n d a n be i yapt ı ğ ı kaba l ı kta n pişma n -

21
lık duyacak, kibar bir efendi ka rşısında haddini
bilmemiş o l d u ğ u n u öğrenecekt i . Cüzd a n ı m d a n p a ­
rayı ç ı karırken, bu ikibuçuk li raları ne mahru m l u kl a r
karşı l ığ ı n d a biriktirmiş olduğ u m u düşün üyor, öyley­
ken araha c ı nın pi şma n l ı kla ezilişi nden d u yacağ ı m
hazl a , i ç i m e peşin b i r öç a l m a zevki dol uyordu .
N e v a r ki hazzım yarı m kal d ı .
Arab a c ı , otele doğru i k i a d ı m atmada n , beni d u r ­
durd u . Para n ı n üst ü n ü almaklığımı istedi . Bunun
ba hşiş o l d u ğ u n u h issetti r d i ğ i m zaman, Kemer aras­
pusundan ba hşiş kabul edebileceğ i n i , a m a ben i m
g i bi adamların sadakasına m u htaç o l m adığ ı n ı söyle­
d i . Karakız, B elediyen i n cezası n ı da öder, Zeyneb'in
vizitası n ı d a ç ı karırdı.
Ve arabadan i n meğe lüzum görmeden, iki g ü ­
m ü ş l i rayı parkeler üzerine fırlattı. Araba s ı n ı s ü r ü p
uzaklaşı rken, g ü n ü n birinde Alla h ı n b e n i o n u n e l i n e
d üşürmemesi n i temenni etti.
Kabahat gene a r kadaşımdayd ı . Eğer beni karş ı ­
lamağa gelmiş olsaydı, g e c e yarısı n d a n sonra böyle
garip bir çı lg ı n lı kla ·eğ l e n m e u ğruna, o n u r u m u kır­
d ı rmaya c a kt ı m . B ütün ka ba h ati a rkadaşıma y ü kle­
d i ğ i m ha lde, a ra baya b i n d iğ i m andan beri d u yd u ğ u m
taşkın sevinçten eser ka l m a m ı şt ı . Boşalmış bir b a l o n
g i bi heveslerim pörs ü m ü ştü . Kara n l ı kta yapya l n ız
ka l m a m ı ş o ld u ğ u ma eseflen iyord u m . Asl ı nda kü­
çük d ü şmemde babama benzemen i n d e payı v a rd ı .
Ö nce arahac ı n ı n annem içi n savurduğu küfürle, ben
d e babama sövd ü m . Peka la babam da başka i nsan­
lar g i b i kara n l ı ktan korkmaya bil irdi. O zaman ben d e
kara n l ı ğ ı n ceza larına çarp ı l mazd ı m .
�
i s i n asl ı na bakarsanız, kaba h atı n büyüğü « . . . »

22
kasa bası n ı n h ü kü m et d oktoru n dayd ı . B a n a ç ı l g ı n l ı ğ ı
öğütleyen o d eğ i l miyd i ? « B ütün dertleri m i z d ü nya­
yı cidd iye almakta n geliyor,» diyen o d e ğ i l mi ydi,
m uayenehanesi ne g ittiğ i m zaman ? N asıl d a cesaret
etmiştim buna ? Beş y ı l havas ı n ı birlikte teneffüs et­
t i ğ im iz, emellerimizin ve a rzu ları m ız ı n pörs ü d ü ğ ü n e
b i r l i kte t a n ı k olduğu muz o kasa bada h e r g ü n birbiri­
mizi, a m a ya l n ı z d ı ş ka l ı plarımızla g ö r ü p t a n ı d ı ğ ımız,
bir tek kel i me konuşmad ı ğ ı m ı z ha lde, iç d ü nya m ı z ­
da geçenl eri ç o k i y i b i l d i ğ i m i z o i n sana, h a n g i cesa ­
retle bütü n çı lgınca korkular ı m ı , d e l i l i kleri m i a ç a b i l ­
mişt i m ?
D ispa nseri n kal ı n perdel erle ört ü l ü kara n l ı k o d a ­
sında beni kabul ettiği zaman, d ışarda ki ışıkla ka­
maşmış gözlerim buras ı n ı i y i c e seçeı:nemişti . Kara n ­
l ı ğ a a l ışmak i ç i n eşi kte b i r s ü re bekled i m . N eden son­
ra köşedeki karyolaya yüzü koyun yatm ış, k ı zg ı nl ı kl a
soluyan bir hayal farkett i m . B u hi ddet belki d e ken d i s i ­
n i ra hatsız ett i ğ i m i ç i n d i , k i m b i l i r ? Y a v a ş y a v a ş ka­
r a n l ı k i ç i nden perişan b i r oda bel irmeye başla d ı : Ki­
taplar, kirli çorapl a r, ayakkab ı l a r, lastik eld iven ler,
lavman a l etleri, kirli gaz bezleri, yan d ü ş m ü ş h o rde­
bin, sigara tablaları, izmaritler, yumak gibi s ı k ı l m ı ş
v e atı l m ı ş gazete parçal a r ı , yarısı y a n m ı ş b i r isper­
m eçet m u m u , her şey birbiri içinde i d i . B u hercü­
merç karşısında korku nç b i r sı rıtışla -yokl u ğ u n var­
lık karşısındaki o a c ı masız s ı rıtışıyle- g ü l e n bir de
kafatası . . Bu kuru kafan ı n a l n ında bilmediğ i m h arf­
l erle yazı l m ı ş bir yazı da vardı ki, sonra b u n u n ü n l ü
A l m a n ş a ir i Geethe'ye a i t bir d ize olduğ u n u öğre n ­
m i şti m :

23
 Vermesse dich, die ?forum aufzureissen,
Vor denen jeder gem vorüberschleicht*

U z u n zaman sustu kta n sonra ne isted i ğ i m i sor­

du. Yerinden bile k ı p ı rd a m a m ıştı . H asta l ı ğ ı m d a n
ba hsetmesem, çekil i p gitsem sevineceği her h a l i n ­
den bel liydi. « B i r korku, içimde büyüyor Doktor,» d e­
d i m , « be n i bir kara n l ı ğ ı n istila etmekte o l m a s ı n d a n
korkuyorum.»
B i ra n homurtusu kesi l d i . Söyled i ğ i m bu c ü m leyi
kavra m a ğ a çal ışıyordu . S o n ra birden doğru ldu : «G ir,»
ded i, «bu oda n ı n kara n l ı ğ ı tehlikeli değ i l d ir.» Fosfor­
ları yeşil yeşil yanan b i r çift kedi gözü n ü n üzerimde
topl a n d ı ğ ı n ı hissett i m . «Ha . . . siz misiniz muallim
bey ?» dedi, «Sizde b i r fobi o l d u ğ u n u , geld i ğ i nizi n
ü ç ü n c ü ayından beri bil iyordum.» Benim h ayretl e
baktığ ı m ı görü nce tese l l i etmek ister g i bi u z u n u z u n
ko nuştu : Zaten yüzyı l ı m ı z ı n i nsanları n ı n h a n g is i n d e
b i r f o b i yoktu ki . B i z i m memleketi mizde i s e bu r u h s a l
hasta l ı k k a d a r doğal bir şey olamazd ı . Otuz ü ç y ı l b i r
vam p i r g i bi ü l kemizi k u c a k l a m ı ş b u l u n a n baskı yö ­
net i m i devrinin toru nları değ i l mi id i k ? B a balarım ı ­
z ı n ka n ı v e sinirleri, her g ü n ö l ü m ü n binbir baskı s ı n ı
omuzları üzerinde h issederek, bir çeyrek yüzyı ldan
fazla b i r zaman, kamçı l a n m a m ı ş m ıyd ı ? B u traj i k
devrin ka n ı b i r ü r ü n verirse, o n d a fobi b u l u n m a z d a ,
ne b u l u n u rd u ? Sonra bu kasaba n ı n etraf ı n ı dağlar,
bir engel olma, bir s ı n ı r l a ma d i renişi i l e çevirmişti .
B u rada i nsan dağların a rd ı nd a k i n i göremed i ğ i ve

*Herkesin önünden kaçmak için can attıgı bu kapıları,

sen zorlayıp açmak cesaretini göster.

24
h asretlerine eremed i ğ i i ç i n kendi ruhsa l boşl uğunda
b i r sonsuzl u k a ra m a k zorunda i d i . Kend i i ç i n e kapa n ­
m a s ı n da, ne yaps ı n d ı kişioğ l u burad a ? H a ngi par­
l a k gelecek tutkusu, bu avuç kadar yerde, ölü msüz
b i r sonsuzl u k yaratabi i i rd i ? i nsanları mahd ut, sem a ­
sı m a h d ut bir yer, h e y A l l a h ı m . . . B endeki bu karan­
lık lekeler burada yaşayan ve duyan h e r ru hta belir­
mek zoru nda idi. Akı l l ı b i r i nsan bu kara n l ı k lekeyi an­
c a k ispirto i l e geçici olara k arıta b i l i rd i . Eğer sizin g i bi
ayakları henüz z i n c i re vurulmamışsa, d a h a a k ı l l ı cası,
bu dağların kara basa n ı nd a n uzakl aşma l ıyd ı . Mavi
ufukları, a l a bi ld i ğ i n ce genişleyen bir mavi d e n i z ka r­
ş ı s ı n d a , ruhtaki bütün kara n l ıklar yıka n ı rdı. Kapa l ı a ­
lanl arda i nsanlar d ü nyayı fazla c i ddiye alırlard ı .
Ç ı lg ı n lık yapmazlardı. Oysa r u h u m uz u n en büyük
i htiyacı d e l i l iğe karşıyd ı . Ciddilik ve a ğ ı r başlıl ı k
i nsa n ların e n a m a n s ı z d ü ş m a n ı i d i .
B u n a benzer n e l e r neler söylemed i . B u uzun n u ­
_
t u kta n· sonra parm a ğ ı n ı kal d ı rd ı : « G i d i n azizim ! » de­
di, «Ve çı lg ın bir hayat yaşayı n ! G öreceks i n iz bir şe­
y i n i z kal mayacak. E n iyi ilaç budur. Ah ben de geç
kalmamış olsam da, g idebi lseydim » ..

H ey gidi doktor ve hey gidi şita l ı reçete. B i r ç ı l­

g ı n gösteriş yüzü nden küstah cömertl i ğ i m i n su ratı ­
na atı lan para l a r, işte yerde somut b i r hakaret g i bi
parlıyord u . Ama doktora kızm ıyord u m . O n u n tekrar
yüzü koyun yatmağa hazırlanan haya l i n i ve gari p
h o m u rtusu nu acıyarak hatırlıyord u m . B u n u n l a be­
raber yerdeki paralara bakarak, bu tok memleketi n
h a m a l larına o l d u ğ u g i bi, a ra bacı l a r ı n a karşı da boy­
kot yapmağa karar veriyordu m . Evet gece karanl ı ­
ğ ı n d a kalsam bile.

25
 3

B enden önce gelen yolcu ların uyand ı rm ı ş o l a ­

cağı otel katibi, bir araba g ü rültüsü işiterek, belki d e
i k i n c i kez giyinmiş o l d u ğ u ha lde, merd iven lerden
telaşla in miş, bana doğru gel iyordu .
Katip, bavulumu büyük b i r nezaketle a l ı rken ,
biran için, yukarıdan a rabacı ile aramızda geçen s a h ­
neyi g örmüş olmasından kuşku l a n d ı m. D ikkatle y ü ­
z ü n e baktım. G özlerinde k ü ç ü k bir istihza pırı ltısı
bile görmediğime emin o l u nca, a ra ba cıya ücretini
verirken yere para d ü ş ü rd ü ğ ü m ü, sonra g i d i p on ları
a ra m as ı n ı rica ettim . O hafif bir baş eğmesiyle emir­
lerimi yapacağı na beni temin ederken, iki dakika ö n ­
ce b i r arabacı karşısında küçü l m ü ş o l d u ğ u m u u n u ­
tuyor, hatta cimri v e duygusuz arkadaşı m ı v e h a sta ­
l ı ğ ı m d a n sorumlu tuttuğ u m babamı affediyordu m .
Kuşkusuz b e n b i r efendi idi m v e böyle bir ote l e gelen­
lerden farkl ı karşı l a n m am ıştı m . Mesele b u radayd ı .
Ş u m u h a kkak, aslında a ra bacı küsta h ı n b i r i i d i : B e ­
n i m g i bi bir adama n ası l mu amele yapılması gerekti­
ğ i n i b i l m eyecek kadar hayva n ı n biri . . .
Otel i n c a m l ı kapısı n ı sayg ıyle tutarak, bana yol
veren katibe, daima kendisine hizmet edilen bir a ­
d a m o l d u ğ u m u h issettirmek için, l üzu msuz b i r i lg iyle,
ta ilerde, içinde şöförleri uyuyan taksilere bakt ı m .
O n l a rın b u h a l i n e şefkat göstererek katibi b i r süre
sayg ı d u ruşunda beklettim. Sonra g ayet a ğ ı r bir
h a reketle, bir elim pantolonumun cebinde olduğu
h a l de, otele g irdim ve hemen katibe d önerek,
o n u n kapıyı bı rakmasına engel oldum ve oracıkta,

26
beni ote l i n en ra h at odasına götürmes i n i söyled i m .
Otel kati b i n i n meslek nezaketiyle eğilerek, gö­
rev i n i n b e n i m e m n u n etmek o l d u ğ u n u bildirmesi,
tavırları m ı n kusurs u z l u ğ u na delildi. Şu var ki ben
yapmacık bir tavır da takı n m ı ş değil i m . H i ç kuşkusuz
ben, yüzünden a s i l l i ğ i okunan bir a d a m d ı m ve b ü ­
y ü k otellerde yaşam a k için yaratı l m ıştı m . B a n a bu
fı rsatı verdi ğ i için arkadaş ı m ı n beni karş ı l a m a ğ a gel ­
memiş olması n ı rahatl ı kla affedebi l i r d i m . B elki d e
g erçek bir özür, o n u n istasyona gelmesine e n g e l o l ­
m uştu .
M erdivenl erden ç ı karken, bana ö y l e gel iyord u
ki, uzun za mand ı r ben bu otelde oturuyord u m .
Aynası, lavabosu, karyol ası, g a rd robu, komo­
d i ni, a bajurlu l a m ba l a rı ve eşyan ı n yerleştiriliş tarzıyle,
tıpatıp Avrupa örneğine göre hazırlanmış o l a n odaya
g irdiğim zaman, k ü ç ü k bir kasa b a n ı n , çatla k döşe­
melerinden alttaki kahvenin sigara d u m a n l a rı, tav­
l a g ü r ü ltü leri ve i htiyarların öksürükleri dolan, küç ü k
h a n odasında b e ş y ı l yaşamış insan sanki b e n d eğ i l ­
d i m.
Asl ı nda böyle gösterişli bir otel odasında, ayak­
l a r ı m ı uzat ı p keyifle yatarken; d u v a r l a r ı n d a i ran Şe­
h i nşahı ile Atatürk' ü n ü niform a l ı taşbasması, sarar­
m ış, sinek tükürükleriyle kirlenmiş res i m leri a s ı l ı o l a n
k ü ç ü k adamı; penceresinin kır ı k c a m ı n a yapıştırı l ­
m ı ş eski Türkçe Karagöz gazetesindeki basur i l a n ı n ı;
pencere pervazında acem i bir elin kara l a d ı ğ ı a n ı yaz ı ­
s ı n ı ; masa m ı n üzeri ndeki, çati ağı s i gara kağ ı d ı i l e
tutturu lmuş i s l i l a m ba şişesini; a m balaj kağıtl a r ı n a
sarı l m ı ş kitapları m ı hatırlamak, beni k ü ç ü l tecek değ i l ­
d i . Ç ü n kü . k ırm ızı peştemal ö n l ü ğ ü i l e kahveci ç ı ra-

27
ğ ı ndan, yakası ki rli deri ceket giyen çeltik fa brikası
sa hibi Osm a n N uri Beyden, topal Kaymakama v a ­
rı ncaya dek, o kasaba n ı n t ü m i nsa nları n d a n uzak
yaşam ıştı m . N e erkekleriyle dostluk, ne karılarıyle
yare n l i k etmişt i m . Kaç ı ş ı m , ki birle, a ğ ı rbaşl ı l ı kl a yo ­
ru m l a nd ı ğ ı n d a n , o n lar tarafı n d a n hem sevil mez, hem
de çoğ u n l u k sayg ı görürd ü m . N e var ki şu otel kati­
binin sayg ı s ı n ı her zaman o n l ar ı n k i ne terci h eder­
dim.
Bavu l u gardroba yerleşt irip başka bir emrim
olup o l mad ı ğ ı n ı sorar g i bi d i k i len otel katibi ne, b a h ­
ş i ş vermed i ğ i m i hatırlad ı m . O n a bazı siparişlerde d e
b u l u n a bi l ird i m . B anyo a l ma d a n yatmak a d eti m de­
ğ i ldi. B a nyodan sonra bir soğ u k süte de i htiya c ı m o­
l urd u . H ayır h ayır, en iyisi i ki portakal getirmel iydi.
B a nyoyu hazırlayacağ ı n ı , fakat büfe n i n bu sa­
atte kapalı o l d u ğ u n u , bu mevsi mde porta kal b u l m a­
n ı n zor olaca ğ ı n ı söyleyerek özür d i l eyen otel kat i b i
sayg ıyla kapıyı kapa d ı .
Soyu n m a k i ç i n gardrop ö n ü n e g itti m . B üyü k
end a m aynası nda spor ceketim, golf panto l o n u m
ve kasketl i h aya l i mle karşı laşınca, uzu n zam a n ­
d a n beri kend i m i boy ayn asında görme m i ş o ld u ­
ğ u mdan, bakışl arımı ürkek ürkek dolaştı rd ı m üze­
rimde. Yol yorg u n l u kianna rağ men yüzümdeki asa ­
letin, kıyafeti mdeki i h ma l i u n utturd u ğ u n u fark­
ederek, pek sevind i m . Hey Tanrım, saka l l a r ı m ı n
uzayışında, gözleri m i n kenarında biriken s i y a h ça­
pakların d u ruşunda bile ayrı bir anlam vard ı .
Aynadaki h ayal i m önünde e ğ i l d im:
« H o ş g e l d i niz Ekselans.»

28
 4

Çamaşırları m ı ç ı ka r m a k için bavu l u m a el at­

t ığ ı m zaman, şimd iye dek oynad ı ğ ı m Efe n d i l i k
oyu n u n u n gülünç bir komedya olduğunu, bana
ilkin keten bavu l u m u n buruşuk yüzü h atırlattı .
G erçekten de o , bu odadaki eşyal a r ya n ı nd a -hat­
ta ben i m yan ı mda- a c ı n a c a k kad ar eski i d i . Yüzü me
bir şamar yemiş g i biyd i m . B öyle bir bav u l u n sa­
h i bi olduğum için kendi m i ayıpl ıyord u m . Pek­
a la ben i m gibi zevk sa h i b i adam ı n m a roken bir
bavu lu o l a b i l i r d i . D üş ü nd ü m ki, b u otelde m isafir
k a l a n l ar, bavu l l a r ı n a çeşitli mem leketlerde yapış­
t ı r ı l m ı ş etiket ve rekl a mlarla, nereye seya h at etmiş
o l d u kl a r ı n ı övü n ç duya ra k ifşa ederlerd i . B u raya
h i ç o l mazsa, şapkası ve elbisesi i ç i n ayrı, iç ç a m a ­
ş ı rları ve kitapları i ç i n a y r ı bav u l l a r ı olan zengin
bir yol c u g i b i gelmediğime esef ediyoru m .
i y i a m a b u bav u l u n benim o l d u ğ u n u da kim
söylemişti ? B u k ü l üst ü r bavu lu, d i kkatsiz i stasyon
h a m a l ları ben i mki ile değiştirmemişler m i yd i ?
Evet evet, h i ç kuşkusuz böyle olm uşt u . Tabii bavu l
i çi n d eki eşya da başkası na a itti. B e n böyle kaput
bezi nden ya p ı l m ış don gömlek g iyecek adam mı
idim ?
Aşa ğ ı d a d ü ş ü rd ü ğ ü m parayı bulduğunu ve
banyo n u n hazır o ld u ğ u n u ha ber veren kati p, b a n ­
yoya götürü lecek eşya m ı isted i ğ i zaman, h e r şeyden
önce çok t i tiz bir i nsa n o l d u ğ u m u, eşyam a yabancı
bir elin dokun masıyle vücuduma binbir d i ke n l i
ısırg a n otu n u n değnıesi a rasında fark görmed i -

29
ğ i m i, kibar bir d i l le a ç ı k l a d ı m . Asl ı n d a veril ecek
çamaşırım da yoktu. Eşyam ben i m l e b i r l i kte g e l ­
memişti. Yolda furgon memurla r ı n ı n ve h a ma l ­
ların sersemliği yüzünden, bavu l u m değişmişt i .
B a n a kutu içinde y e n i b i r kat i ç çamaşırı getire­
b i l irlerse kend isi n i memnun edeceğ i m i söyled i m .
B a na a ncak ütüden geçmiş, kullanılmış çamaşı r
vere b i l eceği n i söyleyen kati bin e l i ne, bulduğu li­
ra lardan birini sıkıştırarak, sert b i r tavırla, çamaşıra
da kendisine de i htiyac ı m kalmad ı ğ ı n ı b i l d i rdim;
B a hşişi a larak eğ i l d i . Bana banyo n u n yerini
tarif etti. Bir a n d u raklad ıktan sonra, yarın otel ka ­
t i b i n e yazd ırmak i ç i n a d resi m i verip vermeveeeğ i m i
sord u . B u soruşta bav u l u m u n buruşuk suratı n d a n
daha ağır bir i htar vard ı : Otel hadernes i n i katip
sa n a ca k kadar görg ü s ü z o l d u ğ u m u , bu a d a m a n ­
l amış o l m a l ıyd ı . H ey g i d i kasaba, beni ne h a l l ere
koymuşsu n ? H aderneni n giriş ka pısındaki sayg ı l ı
tavrı ile, şu a n d a ad resi sorarken ta k ı n d ı ğ ı tavır
arası n da, n e büyük fark vard ı . Eğer, ben i m sayg ıya
değer bir adam old u ğ u mda en küçük bir kuşkusu
olmasaydı, benden a d res sorar mıyd ı ? S a b a h a dek
peka l a sa bredeb i l ird i .
Ama bu haderne parçası n ı n sayg ı s ı z l ı ğ ı da
fazla idi. O n a k i m olduğumu göstermeliyd i m .
H aderne cebinden bir not defteri çık a rırken,
hoşn utsuzl u ğ u m u a n l a m ış özür d i lermiş g ibi, po­
lisi n baskısı ile m üşteriler karşısında müşkül du­
rumda ka ldıkları n ı nezaketle söyledi v e u y k u z a ­
ma n ı m d a n a l d ı ğ ı i ç i n affı m ı d i l e d i . Kaşla rı m ı çat­
m a kta d evam ederek ona, mesleğ i m i n g azetecilik
olduğunu, i sta n b u l 'd a n geldiğimi not ettirdi m .

30
 H aderne d a h a fazla bir saygı i l e e ğ i lerek d ışarı
ç ı kt ı . Lüzum h asıl o l u r da hakkımda soruşturma yapar­
l a rsa, düzmece d u ru m u n a d ü şeceğ i m korku s u n u
a k l ı m a getirmedi m , ikinci kez g azeteci old u ğ u m ­
dan söz etmek, bende gerçekten g azeteci olup
olmadığım kuşku s u n u uya n d ı r d ı . Belki de gaze ­
teciyd im, ya da o l m a k üzere b u l u n u yord u m . Belki
d e bu bir önsezi idi. Zaten gazeteci l iğe yeten e ğ i m
d e vard ı : Ben h e r şeyi gözetiemeği severdi m v e
o l ayların oluş neden leri n i kolayca sezerd i m . Sözle­
rimde ve tavırlarımdaki i n a nd ı r ı c ı kes i n l i k, ka m u ­
oyu n u sürükleyecek güç, yazı ları m d a da vad ı .
B üyük memleket d avaları n ı ortaya atacak v e me­
d eni bir cesaretle h a l k ı savaşa ç a ğ ı ra ca k ideal ist
bir ruh taşı d ı ğ ı m ı çok eskiden beri b i l m iyor m u y ­
dum ?
Bu d ü ş ü ncelerle havlumu, çamaşırlarımı bir
gazete içine sa rıyordum. B i rden b i re h a l ka yeni
bir ruh üfleyecek o la n yazıla r ı m ı n b a s ı l acağ ı g a ­
zete i l e, ayn ı h a l k ı n kırık c a m l a r ı n ı yamayacağ ı n ı ,
yırtık pabuçları n ı eskiciye götürürken saracakl a ­
r ı n ı , hatta küçük çocuk ları n ı n k ı ç ı n ı s i l d i kten sonra
onu lazı m l ı ğ a atabi lecekleri n i hatı r l a d ı m . D üş ü n ­
celerime tapan b i r a d a md ı m . O n ları h i ç b i r zaman
aşa ğ ı l atamazd ı m . B e n sadece gazeteci l i ğ i n a d ı için
gazeteci olmalı, ama hiç yazı yazmamal ıyd ı m ;
B e n i m yazı larım, çerçevelen i p d uvara asılacak b i ­
rer felsefi ayetten başka b i r şey d eğ i l l erd i .

31
 5

B a nyo d a i resi n i n merrnerieri sıcak ve ısl akt ı .

B eyaz emaye bir banyoluk, yarıya kad ar suyla
d o l d u ru l m uştu . Sabu n l u ğa b i r sünger eld iven ve
kok u l u sabunlar ko nm uştu.
B a nyo odasın ı n ı l ı k h avasında ger i n i rken, k ü ­
ç ü k kasabada ben i m zorunıla yapı l mış, h a n ı n m ut­
faktan bozma hama m l ı ğ ı n ı hatırl a d ı m . Orada kara
kuru mları donuk donuk ı ş ıldayan ocakta, tezek
d u m an ı nda ısı nan bir teneke su i le, g a lvanizli
saçtan y a p ı l m ış !eğen içi nde, çamaşı rları m ı n üze­
rine bağdaş kurarak oturur, yıka n ı rd ı m . D u ma n l a
yanan gözlerim, madenci feneri n i n ayd ı n l ığ ı n d a
adayı seçemez hale g e l i nce, henüz i y i c e y ı k a n m a ­
mış o l d u ğ u m halde, havluya bürü n ü p a d a m a k a ­
çard ı m
B eş yıldan beri böyle ağır koş u l l a r a ltında
olduğumu hatırlamak, b i r saattı r ipe sapa gel­
m e z garip ya lanlar uyd urmaktan, böbürlenmekten
yoru l m uş, h ırpala nrn ış m izacıma bir d u rg u n l u k g e l d i .
i çi m e d ayan ı l maz bir h üz ü n doldu. Bu konforu
yer i n d e otel yaşa ntısı n ı, doğduğu g ü nden beri
ken d i köşklerin de, ya da konaklarında yaşayan bir­
takım i nsanlar bulunduğunu, ve onların kara n l ı k
gecelerde, g ü neşli kı rlard a dolaş ı r g i b i ra hat d o ­
laştı kları n ı , i nsanlara özgü t ü m tatları yudum yu­
d u m içtikleri n i düşünmek ve kendi nasibimi hatır­
la mak, bana bu banyo d a i resine d i n l enmek, ya da
ter soğutmak i ç i n kon m u ş şezlong üzerine kapa­
nara k, a ğ l a m a istekleri veriyord u . Ben her ko-

32
nuda Tanrı n ı n yoksu l yaratt ı ğ ı ve m utl u l u k hazla­
rından mahrum ettiğ i b i r yaratık i d i m .
E l imdeki, gazeteye sarıl ı çamaşırları b i r ken a ­
ra fırl atarak, şezlonga yığ ı l d ı m . Başımı arka l ı ğ a
daya d ı m . B üt ü n yaşama istekleri m i yitirmiş g i bi
idim.
l<arşımdaki d u varda, oda n ı n n e m iyle buğ u ­
l a n m ış bir ayna vard ı . O n u n terli y ü z ü n e bakarken
çocukluğ u m u , a nnemin çamaşıra gitmediği bazı
kış g ü n lerinde, pencere önü ndeki m i nder üzeri n ­
d e , bana kal ın y ü n çoraplar örerek masal a n l attı ğ ı
s ı rada, o n u n y u m u ş a k d izlerine yatarak pencere­
nin c a m ı nda, s o ğ u ktan çiçek tenm i ş garip buz
şeki lleri arasında, masaldaki sarı saçlı peri kızla r ı ­
n ı n a t l a s fista n l a r ı n ı , ba hçelerinin insan g i bi ko ­
nuşan çiçekleri n i nasıl seçmeğe ç a l ı şt ı ğ ı m ı hatır­
lcıd ı m . i çi mde hiç bir kuşku n u n g ö l g es i b u l un mayan
o çocukluk g ü nlerinde bir annenin şefkatli koruyu ­
c u l u ğ u na erişmek, oysa şimdi ölüm korku larının
ya l n ı z l ı ğ ı nda bunalıp ter dökerken, b i r a n n e e l i n i n
okşayışından bile yoksun ka l m a k ne fela kett i .
Ayn a n ı n b u n a l ı m l ı y ü z ü n d e b i r d a m la, ansızın
büyüyerek a ğ ı rlaştı ve buğuların esrarlı oya ları
arasından süzü lerek, elemli bir gözyaşı g i bi , kay­
mağa başlad ı .
B urnumda bir yanıkhk peyda olduğunu ve
gözlerimin görme yeteneğine, eşyan ı n şeki l l erini
ezip büzen saydam bir perdenin g eri l d i ğ i n i , sonra
yüzümde iki ser i n çizg i n i n gelişti ğ i n i d uyd u m .
A l l a h ı m , A l l ah ı m n e m utsuzum . . .
Gözyaşları n ı n s ü kunet verici tesell isinde, i ç i m ­
deki d ü ğ ü mt erin çözü l d ü ğ ü n ü h i ssediyordu m ve

33
bu tera h l ı k i le b i r l i kte, pek d i n lendirİcİ b i r banyo
odasında çocuk g i b i a ğ l a m a n ı n en yeni bir tuhafl ı k
o l a c a ğ ı n ı d ü ş ü n rneğe başl ıyord u m :
Bu banyo odasında şüphesiz benden önce
kal a n l a r olmuştu ve gene hiç şüphe yok onların
içi nde, benim g i bi saçma bir insan yer a l m a m ıştı.
Gecenin yarısından sonra, başka l a r ı n ı n sürekli m u t ­
l u l u klarını kıska n a n ve i htiyar anası n ı n d izi nde
yatamad ı ğ ı için banyo odasına kapanarak a ğ l ayan,
b u dünyada kaç adam bu l u nabi l i rd i ?
B uradan gel i p geçen yol c u l a r i ç inde, banyo
odasına u ğ ra m ı ş o l a n l a r varsa, h i ç kuşkusuz, a ğ ­
lamak için gelmemişlerd i . Şu ayn a n ı n önü nde
saçlarını çözen bir kadın, şu banyo l u ğ u n sıcak
kollarında belki de bir şehvet h ü lyasına d a l m ıştı.
ihtim a l bu banyo l u k i ç i nde, Deli i bra h i m'i kıskan ­
d ı racak, g üzel metresiyle birlikte g ö bekli, l a pa
eti i, g-öğsü ve karnı kırç ı l laşmış k ı l larla örtü l ü , i h ­
tiyar bir tüccar yıka n m ı ş ve belki d e sevişmeden
sonra bastıran h a rareti dindirrnek i ç i n , dondurma
yemişlerd i . Karşımdaki d uvara tak ı l m ı ş iki a m pu l ­
den biri sön ü ktü v e bir gözü kırpılmış b i r insan gibi
bana bakıyord u .
B u rada yaş l ı v e h asta l ı kl ı insanlar da yıkanmış
o l a b i l i rlerd i . B u n lardan bir böl ü m ü n ü n sırtlarında,
ortası cera hatli mor sivileeler b u l u n d u ğ un u , hatta
bazısı n ı n bir i lçe merkezi nden, ya da şehirdeki
namuslu bir ev kad ın ı n d a n a lı n m ış c i n sel hasta ­
lığı olduğunu tasarlıyord um. B u ndan dolayı bu
banyo l u k içinde yıkanmak bana olacak iş g i bi
gel miyordu . Sırtımda ürpermeler dolaşıyordu. Bu
ürpermeleri c insel bir tiks i n me izledi . M idemi n

34
bu landı ğ ı n ı d u yd u m ve bi rkaç kez a c ı - ekşi m i d e
sularını, beyaz taşlar üzer i n e boşaltt ı m . Benim
g i bi, fren g i n i n yerel h asta l ı k h a l i n e g e l d i ğ i bir ka ­
sabada, beş y ı l oturmuş bir i n s a n ı n, böyle sin irsel
b u l a ntı lara tutu l m ası kadar d o ğ a l ne vard ı r ? A h ­
çısında yemek yiyemed i ğ i m , çeşmesinden su içe­
med i ğ i m, ekmeğ i n i tekrar ateşten geçi rmek zoru n ­
l u ğ u n u duyd u ğ u m, kahvesi ne g idemed i ğ i m , eşya­
l a r ı n a el süremed i ğ i m, öğ renc i l e r i n i b i l e okşaya m a ­
d ı ğ ı m o kasabada, beş yıl, gerg i n bir uya n ı k l ı k
i ç i nde yaşam a k neye mal o l u rd u ?
B a ş dön mesinden kurtu l m a k i ç i n d uvara d a ­
yan d ı m . B urad a e l i m bi rkaç boruya d eğd i . Bun­
lardan birisi s ı ca kt ı . B u ndan sıcak su geçiyor o l ­
malı idi. D iğer i kisi soğuktu. B u n l ar ı n birinden
soğuk su akıyorsa ötekinden ne geçiyordu� Bu
i nce boru belki d e banyoyu ı s ıtmak i ç i n k u l l a n ı ­
lan h avagaz ı n ı götü rmekte i d i .
Ansızın büyük bir korku ve kuşkuya tutu l d u m .
Acaba bendeki bu b a ş dön mesi, bu m i d e b u l a n ­
tısı, bu kulak u ğ u ltusu il e, bu h avagazı borusu
arasında bir i l i nti mi vard ı ? H aderne dalg ı n l ı k l a
havagazı muslu ğ u n u açık mı b ı rakm ıştı yoksa ?
Acaba ben i l k z e h i r lenme devresi nde mi bulu n u ­
yord u m ?
B irden başı m a b i r sıcakl ı ğ ı n yükse l d i ğ i n i , sır­
tırn ı n soğ u k soğu k terledi ğ i n i ve ayaklarımın der­
rııansız l ı ğ ı n ı hissett i m . Eyva h . . . ö l üyorum . . .
Isl a k merrneriere yıkı l ı r g i b i oldum. B orulara
ılilha sıkı tutu n d u m . Uzaklardan, frengi, yaln ızlık
ve dağların boğ u ntusu ndan kaçmak, denizin ve
qi'ıkyüzü n ü n sonsuz mavil ikleriyle i ç i m i doldurmak

35
isterken, bir kibar ote l i n banyo d a i resinde, en m utsuz
olduğum anda, hayata gözleri m i kapa mak, ne
kötü b i r tali h oyu n u i d i ? H ay ı r, ben yaşa m a l ı id im.
Ben yaşamak için k i l o m etrelerce uzak yol la rd a n
gel iyord u m . Kara n l ıklardan ve içi mdeki ya l n ızl ı k
şeyta n ı n ı n kuruntu l a rı n d a n uzaklaşmak i ç i n , y ı l l a ­
rın sabrına mal olan bir u mut v e d irenişle yola
ç ı k m ışt ı m . Ben yaşamağa en çok aday o l d u ğ u m
b i r a n d a ölemezd i m .
<(Yaşamalı yı m !..» d i ye haykı rdım ve s ü r ü n e sü ­
r ü n e ba nyo d a i resinden d ışarı çıktım.

Koridorda hala emekled i ğ i m i farkettiğim za ­

m a n , asılsız bir korkuyla d ışarı uğramış b u l u n d u ­
ğ u m u anladım. Eğer b e n i bu halde görse. otel
hizmetçisi bile ç ı l dırd ı ğ ı m ı san a b i l i rd i . H iç kuşku ­
suz şu a nda ben, daktorun isted iği nden de ç ı l g ı n
bir insandım.
N e v a r k i . otel h a d emesi b e n i o h a l d e görse.
ona pekala benim le emekleme yarışı ya p ı p yapa­
mayacağ ı n ı sora b i l i rd i m . Şaşırma m a l ı idi. B a nyoya
g irmeden önce hareket yapmak ve teriemek ade­
tim d i . H a reketlerin en dağ a l ı ise emeklemekti.
Biz dört ayak yürüyü ş ü n ü un utmuş dejenere hay­
v a n l a rd ık. Asl ı n ı u nutan h ayva n l a r . . . Yalnız uygar-

36
lığın değ i l , tü m h asta l ıklarımızın da, fobilerimizin
de iki aya ğ ı k u l l a n maktan doğduğun u ona ispat
edebi l i r d i m . Yerçeki m i n i n k a n ı mı z ı d u rm a d a n aşa ­
ğ ıya çekerek kal b i rnizi yorduğ u n u , beynimizi bes­
I eyecek ka n ı n ayakları mııda topla ndığ ı n ı , bundan
dolayı daha çok şeyler d ü ş ü n ecek ve duyacak
olan baş ı m ızı bazı yeteneklerinden yoksun b ı rak­
t ı ğ ı m ı z ı ona a n l ata b i l ird i m .
B u n u n l a b i r l i kte a d a m a kimseye g ö r ü n meden
g i rd i ğ i m e pek sev i n d i m . Elektriği yakt ı m . . .
Kirli v e ı s l a k üst başımdan uta n d ı m . B u kı l ı kla
yatağa nasıl g i recekti m ? Çamaşıriarı m da banyo
d a i resinde kal mıştı. Ve ben o banyo odası n a bir
daha aya k basamayaca ğ ı m ı da b i l i yord u m . H ayır,
bütün kederlerimden yıkanmış, temizlenmiş gibi
ç ı ktığ ı m o banyo d a i resi ne bir daha gitmeyecek­
tim.
Otel hizmetçi s i n i n banyoyu k u l l a n ı l m a m ış b u l ­
duğu zaman, ne düşü neceği de u mu r u mda de­
ğ il d i . Ben yorg u n l u ktan perişan, uyu m u ş kalmış­
tım ve oradaki ç a m aşırlar bana a it d e ğ i l d i . .
Bu karardan m e m n u n o l a ra k soy u n d u m . Ba­
v u l d a n y e n i çamaşırlar çıkard ı m . E l l e r i m i yuz u m u
yı kad ı m , g iyi n d i m ve yatağa uza n d ı m .
R a h a t bir yataktı b u . . .
N e kadar z a m a n d a n beri bir karyolada yatma ­
dığıını düşündü m . H a n odası ndaki, on beş g ü nde
bir alt üst ettiğimde, kütlü bir ı s l a k l ı k l a yüzüme
nemli soluğunu p o hlayan yatağ ı m , beni beş yıl
sabırla barı ndırmıştı . O yatağa her akşam bir başka
a d a m g i b i giriyord u m . Orası bir h a n odası idi ve
yatakta her akşam bir başka i n s a n ı n yatması garip

37
d eğ i l d i . B a ğ adı verilen kayısı bahçelerinde, h asta ­
lıklı kad ı n larla yap ı l a n a lemiere katı l maya n, hiç
kimse tarafından a ra n ı p, ziyaret e d i l m eyen bir
i nsan, kend isinden başkasıyle payiaşam a d ı ğ ı bir
yatakta, şüphesiz her a kşam bir başka adam o l maya
mecburd u . Lamba n ı n kızıl ayd ı n l ı ğ ı nda, uykuyu
odan ı n eşiği nden içeri sokmaya ra k kitab ı n d i k­
dörtgen kapısından rüya a l em lerine d a l mak, in­
sa n ı d ü n yaya gelmiş o l m a ktan pişman etmezd i .
Ö y l e a n l arda doğrultu, boyut ve hacim f i kri n i yi­
tirerek d uygudan bir uzay i ç i n de, sonsuz yol c u ­
l u kl a ra ç ı k m ı ş o l d u ğ u m u s a n ı r d ı m . B üyük kay ı k sa ­
l ın c a kl arı nda, yükse l d i ğ i m i z bir nokta d a n aşağ ıya
doğru kayarken, i ç i m izde duyd u ğ u m u z o serin
ü rpermel ere benzer bir ü rpermenin bütü n vücu­
d u m a yay ı l d ı ğ ı n ı ve o n u n hazzında eri d i ğ i m i h i s ­
sett i ğ i m zaman, uyku a r t ı k d a h a fazla kapıda bek­
lemeden, adayı -her nedense- bir g ü n l ü k kokusu
ile doldurur ve ben bi rkaç kez uykuya yen i l m emek
i ç i n boşluğa d üşüyormuş h issi ile bacağ ı m ı yatağ a
vurarak, sol u k sol uğa o n d a n kaçar, ama en sonu
tamamen onun olurdum.
B eş y ı l d ı r bir karyolada yatmamıştı m . Bir za­
manlar okulda düşürmek için birbirim ize kapan
kurmak i m ka n ı n ı veren portatif b i r karyolada yat­
tığım ı ; daha önce, y a l n ı z bir kez, annemin beni
s ü n net ettird iği g ü n l erde, bir hanım efend i n i n
dernek için verd i ğ i ve a n nemin şu rda n b u rd a n
ema net a l d ı ğ ı çevrelerle donattığ ı b i r karyo l a yüzü
görd ü ğ ü m ü hatırl ıyord u m . Kaygısız bir neşe i ç i nde,
b i raz sonra başı ma geleceklerden habersiz, üzerinde
sıçra d ı ğ ı m o gürültülü samyaya tekrar uzan a b i l-

38
sem, sün net olmak değil, bacağ ı m ı kestirrneğe
kat l a n ı rd ı m .
B u otel karyo lası ne kadar r a h attı . Ü zerinde
bel i m i n hareketi ile b i rkaç kez yayl a n d ı m . Kar­
yola çok g e n i şt i . i çersi nde üç insanın yata b i l e ­
ceğ i n i hesapla d ı m . Hiç kuşkusuz b u ra d a bazen
iki i n san bir arada yat m ıştı. Belki de banyo od a ­
s ı nd a , s ı c a k s u y u n şehveti i l e ü rperen o b i l m ed i ­
ğ i m kad ı n d a b u yatakta yatmıştı, m u h a kkak b u
yatakta . . . Islak, s a b u n kokan sa ç l a r ı n ı şu beyaz
yast ı k üzeri n e yaymıştı . Yanakları s ı c a kt ı , al a l d ı .
N edensiz b i r u m u tla k a p ı d a n , ş i m d iye d ek bek­
lenen, ama hiç bir zaman gel meyen bir adamı
gözleriyle çağırm ıştı. Tüm a n lamsız g u r u rl a rdan ve
içimizde çöreklenen gelenek halkalarından kurtul­
d u ğ u m uz bu bekleyiş a n ı nda, damarl a r ı m ızda çağ ­
layan kan ı n çağır ısı i l e çağ ı rmak . . ve . . hiç bir kar­
şılık alamamak. . .
Sarışın kad ı n! S enin davetini ben d uydu m
ve uzaklardan, b i l m e d i ğ i m b i r şehrin insan bilin ­
c i n i karartan yabanc ı l ı ğ ı nda, seni b u l m a ğ a geldim.
Evet evet.. sebep buydu. Şimdi a n l ıyordum.
B e n i daya n ı l maz bir çeki c i l i kle b u m avi göklerin
altı n a çağ ı ran, bilmediğim o kad ı n d ı . D o ktor sa­
dece b i r vesile idi. Evet evet, ş i m d i daha iyi hatır­
l ıyorum. Y ı l lardan beri, çocukl u ğ u m d a a n n e m i n ma­
sallarında peri padişa h ı n ı n kızı, çocukl uktan kur­
tuluş d üşlerimin tanrıçası ve han odasında beni
bilmediğim o boyutsuz, doğrultusuz haz d ünya­
sına s ü r ü kleyen s i h irbaz h e p aynı yaratıktı.
Yata ğ ı mda, gözlerim yaşararak d oğru l d u m . B u ­
rada ben i bekleyen b i r kad ı n vard ı . B e n i isteyen

39
ve b e n i m i ç i n her şeyi n i verecek bir sarış ı n . . Tan ­
rıma, d uvarda sarı ışıklar d ö ken a m pu l e, h oroz
sesleriyl e kaçmaya hazı r geceye, düşma n ı m olan
geceye, ş ü kra n ları m ı söyled i m .
B u d ü nyada h e r şeyi yitird i ğ i m i sa nd ı ğ ı m, u mut­
suzluğa, kötü mserliğe g ö m ü l d ü ğ ü m bir s ı rada, akıl
almaz bir yeniden d iri lişle sevd a l a n d ı ğ ı m bir sev­
g i l i m o l d u ğ u n u , kend i s i i ç i n yaşa nacak ve u ğ ru nd a
seve seve ö l ü necek b i r sarı ş ı n ı n beni bekled i ğ i n i
öğreniyordu m . Yatak üzerinde diz çökt ü m . Yay­
lanan somya üzerinde dengemi koruyarak, el­
l e r i m i kavuşturd um. Ateşe tapan eski bir zerdüşt
gibi ampul ü n ışığına, gece n i n kara n l ı klarıyle sa­
vaşan ve bu oda i ç i n d e o l s u n ona g a l ebe ç a l a n
sarı ı ş ı ğ a a n d içtim: Ben, b u sarJŞinl bu/acağ1m.

B e n uya nmadan ş e h i r u ya n mı ştı.

Bir şehrin uyanması n ed ir bilir m i si n i z ? Ben
sabah ı n dörd ü nden sonra başl ayan o korku n ç
uya n ı ş ı beş yıldır görme olanağını b u l a ma d ı ğ ı m
h a lde, büyük şehirlerin, b i n b i r kollu b i r H i nt Tan­
rısı g i bi k ı m ı l d a n d ı kça, cehennem lerde kava l a n a n
g ü n a h karların terya d ı n ı a n d ı r ı r b i r gü rü ltü n ü n , ay­
d ı n l ı k g i b i perde perde çoğ a l d ı ğ ı n ı , buradan ı ş ı k l a
beraber d ü nyaya gerçek bir cehennem aza b ı n ı n

40
da yayı ld ı ğ ı n ı hayal ett i ren, o büyük saba h l a rı n ı
h e r za m a n hatırlad ı m .
N ereden geldiği, ne olduğu b i l i n meyen an­
l a ş ı l maz b i r h a m u rtu n u n girdabına d i kkat etmeğe
a l ış m ı ş bir i nsan, ru h u n u bu h a m u rtu n u n i st i l a
ettiği n i de hşetle duyar ve ka çacak y e r a rar.
Ben uya nmadan şeh i r uya nm ıştı ve ben bu
traj ediyi izlememiş o l m a ktan üzg ü n değ i ld i m . U z u n
perdelerin aras ı n d a n içeriye, mavi semayı h atır­
l ata n b i r ayd ı n l ı k dol uyord u . D ışarıda b i r tramvay
a ra bası n ı n sinya l i n i ve ray üzerinde v i raj a lırken
insa n ı n beynini d e l e n o tüyler ürpertici madensel
v ı n ı ltısı n ı duyd u m . K ü ç ü kl ü ğ ü mde a bdest bozar­
ke n çoğu n l ukla d u yd u ğ u m ve annemin «azrai l
okşad ı » d iye açıkl a d ı ğ ı ü rpermeye benzer bir ü rperme
geçird i m . Araba tekerlekleri, oto m o b i l klaksonları,
vap u r d ü d ükleri ve bir bando m ızıka sesi farkettim .
Çocukl u ğ u m uzda bir misafir geldiği zaman
duyd u ğ u m uz tecessü s ü ve u t a n c ı hatırlar m ı s ı n ı z ?
Pencereni n perdesi arkas ı nd a n hemen görüvere­
ceğ i m bu şehre karşı, ayn ı tecessüs ve uta n c ı
duyuyor, ka l b i rn şiddetle çarpıyord u . Yataktan at­
layarak, halı üzeri n d e ayaklar ı m ı n ucuna basa
basa, pencereye yaklaştı m ve perd e n i n a ra l ı ğ ı ndan
gizlice d ı şarıya bakt ı m .
Penceren i n h e m e n karşısı, kirli gri i le boya n ­
m ı ş b i r b i n a tarafı n d a n ka p a n m ıştı . Fakat b u ki rl i
renk g izlenmek isten iyormuş g i bi, dar b i r toprak
şerit üzeri nde yetişti r i l m iş ağaçlar ve ç i çeklerle yarı
yarıya ört ü l müştü . Tahta bir parmakl ık, ka l d ı r ı m l a
bu toprak şeridi ayı rıyord u . Parmakl ı ğ ı n ö n ünde,
T ü rkiye' n i n her tarafın d a eşine rastlayacağ ı m ı z y a l -

41
dızlı tenekelerle ve küçük ayna larla süslü, mavi
n azari ı k boncukları asılı boyacı kutu l a rı sıra l a n ­
mıştı . Kasketleri g ü neşten tarafa çevrilmiş boya ­
cı lar, arada bir yenleriyle buru n l a r ı n ı , a l ı n l arında
birikmiş terleri s i lerek, m üşter i l eri n i n ku nd urala ­
rını parlatıyorlar, m ü şterisi ol maya n l a r da, uzak­
ta n geçen bir yol c u n u n ayakları n a bakmadan,
a l ı şı l m ış, kendilerine özgü bir çağı rıyla, kutu l a r
üzeri ne fırça l a r ı n ı vurarak, çağ ı r ıyorla r ; gelmedik­
leri n i görerek ka l d ı r ı m sel yata ğ ı na bir tükürük
atıyorlar ve bitişik boyacı arkadaşına, bizim bi l ­
med i ğ i m i z a n la m l a r s a k l ı tuhaf keli m elerle g ayret
veriyorlard ı . Karşıdaki binanın sağ tarafı ndan bir
saat ku lesi ve daha i l erde, küçük dalgacıkların
çırpı n d ı ğ ı bir d e n i z parçası görün üyor; bu man­
zarayı demir atm ış b i r yelken l i n i n s a l l a nışı t a m a m ­
l ıyord u .
B u , i l k bakışta a ş i n a l ı k gösteren şehre, yüzü nde
dost g ü l ü msemesiyle iyi bir kabul görd ü ğ ü müz
ev sah i plerine karşı uyanan d uyg uya benzer sıcak
ve yumuşak bi r ç ı rp ı n ış duydum i ç i m d e . Yabancı
bir memlekette olmamamın güven verici sevi n ­
ciyle sokağa çıkmak i stedi m .
H emen bavu l d a n el biseleri m i çıkard ı m . Bu­
ruşukl arı a ç ı l s ı n d iye ağzımdan pa ntol o n a s u p ü s ­
k ü rttü m , bu işi a kşam yapmayı u n utmuş o l m a m a
s ı k ı l a ra k, onu karyo l a demirine ters a st ı m . Ceke­
timi de bir sanda lyeye g iydird i m . Eğreti olarak
seya hat panto l o n u m u aya ğ ı m a geçird i m . Küçük yüz
h avl u m u n banyo d a i resi nd eki ç a m a ş ı r l a r a rasında
ka l d ı ğ ı n ı h atırl ayarak, yüzümü kurulayacak b i r men ­
dilim olup ol madığ ı n ı anlamak üzere, ceplerim i

42
yokla d ı m . i ki mendil buldum. B i r ta nesi yarı t e ­
m i zd i . Yol d a vag o n u n pencere ve ka p ı l arını e l l e
tutmamak için k u l l a n d ı ğ ı m öteki m e n d i lse kurum
ve tozda n ve avuçlarımdaki terde n kararmışt ı .
Yarı temiz mendile yüzümü sil rneğe razı olarak
odadan ç ı kt ı m .
Koridorda kimselerin b u l u n ma m a s ı n a sevi n d i m,
tuvalete d o ğ ru h ı zl a yürüd ü m . O raya yaklaşt ı ğ ı m
s ı rada, şiddetle a k m a kta o l a n çeşme n i n ş ı r ı ltısı ke ­
s i l d i . S o n ra ka p ı d a n sarışın g e n ç bir kad ı n ı n i pek ro p ­
d öşambr i l e d ışarıya çıktı ğ ı n ı g ö rd ü m . B u bekl e n ­
medik karşı l a ş m a d a , kıyafet i m i n perişa n l ı ğ ı nd a n s ı ­
k ı larak, d u ra k l a d ı m . Ş aşkı n bir bekleyi ş i m vard ı .
G en ç kadın beni baştan aşağı s ü zd ü kten sonra :
«Od a m ı n z i l i boz u l muş .. B a n a oda h izmetçisi
Pervi n'i ç a ğ ı r ı n ı z ! >> d e d i , karşı l ı k beklemeden, h e ­
m e n i k i a d ı m i l erdeki odaya g i r d i .
B u kes i n e m re «peki !>> der g i b i b i r j est yaptı ğ ı ­
m ı v e o kapısı n ı k a p a d ı ktan sonra d a o l d u ğ u m yerde
kald ı ğ ı m ı h a t ı r l ı yo r u m . N eden s o n ra, b u kıyafetle d ı ­
şarı ç ı ktı ğ ı m a b i n p i ş m a n l ı k i ç i n d e, b e n i m g i bi b i r
a d a m ı , velev paça l a rı yukarı s ı v a l ı b i r g o l f panto l o n
ve t e n fan i lasıyle d e g ö r m ü ş o l s a , a ptesaneleri te­
m izlemeğe g e l e n bir otel h iz m etç i s i n e benzettiğ i n e
h i ç şüphe o l ma y a n kad ı n a , k a l b e n b ü y ü k d a rg ı n l ı k
d uyuyor v e o n a h izmetçi i m i ş i m g i bi s a l a k s a l a k
«peki ! » dey i ş i m i b i r t ü r l ü h azmedem iyord u m .
A h ben, gerçekten h izmetçi ru h l u b i r a d a m o l ­
m a l ıyd ı m . A n n e m i n h izmetç i l i k yıl l a r ı n d a n ka l m a
b i r h i z m etçi r u h u . O n a b i r g azeteci o l d u ğ u m u söy­
leyecek ve özü r d i l eyecek yerde, h a yva n g i bi boyun
eğen, «peki ! » d iyen b i r haderne ru h u .

43
 S a ba h ı n t ü m ayd ı n l ı ğ ı , ken d i m i g üven l i k içinde
sanan tat l ı mizaç kaybold u . A h . gene d e t ü m ka ba ­
h atler arka d a ş ı m d a i d i . Beni bu h a l lere d ü ş ü ren oy­
d u . H ay ı r h a y ı r, a rka d a ş ı m mazurd u . Ka ba h a t i n b ü ­
y ü ğ ü ben i , ben i m g i bi l e r i n geld i ğ i n i söyleyerek b u ­
raya getiren araba c ı d ayd ı . Beni t ü m , m ü şterileri n i n
o k u m u ş efendi saya c a ğ ı ü ç ü n c ü , h a tta d ö r d ü n c ü s ı ­
n ı f b i r otele g öt ü remez m i yd i ? B i r genç kad ı n , h e m
de s a r ı ş ı n bir g e n ç kad ı n tarafı n d a n h i z metçi sa n ı l ­
m a ktansa, orada b i r tatil boyu temizlen meyecek ka­
dar bitlenmiş ol mayı sevinerek ka b u l edecekt i m .
Aptesa nenin ka p ı s ı n ı açarak içeri girdim.
0 . . . B urası a lafra n g a a ptesa neyd i . H e y şans !
Beni her yerde koval ıyors u n ! Herkes i n ç ı pl a k kıçla
oturdu ğ u oturak üzerinde, malum i htiyacı görecek
yetenek bende var m ı ? Kapıyı iyice s ü r meled i m . N e
yapma l ıyd ı m ?
D u varda bir kağ ıt y u m a k vard ı . El kad a r parça­
lar h a l i nde kop a n bu y u m a ktan kağ ıtla r a la rak, otu ­
rağ ı n kenar ı n a yerleşti rmeyi, böylece b i l medi ğ i m i n ­
san ların teması n ı taşıyan b u tahta p a rç a l a rıyle, v ü ­
c u d u m aras ı n d a b i r engel koyma ğ ı tasarl a d ı m . Ko­
pard ı ğ ı m kağıtları özen le yerleşti rd i m . N e var ki bu n ­
l a r k ü ç ü k b i r doku n m ayl a yerleri n den kayıyorl a rd ı .
O t u ra ğ ı n ta htaları üzerinde birkaç d a m l a vard ı ki,
b u n l a r ı n ne o l d uğ u n u Ta nrı b i l i r d i . B u i n ce y u m u ­
ş a k kağıtlar, o d a m la la r ı n ı s l a kl ı ğ ı n ı hemen emiyo r ­
d u . B u kağıtlar üzerine otura nıaya c a ğ ı m ı a n l ıyord u m .
O h a lde i ki ken a r ı n a basarak tü nemeği dened i m . B u
d a kabil o l m a d ı . B öyle b i r cambazl ı ğ a h a z ı r l ı k l ı de­
ğildim. B aşını d ö n d ü .
E n s o n u kararı m ı verd i m . Yere kağıtlar sermek,

44
üzeri nde işi m i g örmek ve sonra b i r p a ket h a l i n d e
on l a r ı oturağa atmak.
H ey Ta n rı m ! . . . Yüzü m ateş i ç i n deyd i . Uta n ı ­
yord u m . Ken d i m e m l e keti m d e çektiğ i m b u eziyet
neyeyd i ? Ayn ı a n d a kend i m i tese l l i ede n sav u n u ş ­
l a r da i l eri sü rüyord u m : B u otele g e l d i ğ i m a n d a n b e ­
ri duyd u ğ u m h u z u rs u z l uk, baş ı m a g elen m üna se ­
betsiz l i k l er, bu rada g e l e n ekleri m i z i n kapı d ı şarı ed i l ­
mesinden d o ğ u yord u . B i r otel a ptes a n esi b i l e,
g ö ren b i r g öz i ç i n b i r mem leketin u l u s a l ben l i ğ i n i
kıska n ç l ı k l a koruyup koruya m a d ı ğ ı n ı gösterrneğe
yeterd i . Avru p a l l l aşmak için d ü ş ü n c e c endereler i n e ,
g ö r g ü ka l ı p l a r ı n a g ird i ğ i m iz yetişm iyarmuş g i bi, zo ­
r u n l u bazı i h tiyaçları karş ı l a rken de h u z u r ve ra hatı ­
mızı kay ı p m ı edeceğ iz ?
Ben a l ıştı ğ ı m ı z yolda i ş i m i g ö r ü rken l a v a boya
başka bir a d a m g ir d i ve bitiş i ğ i m d eki i ki n ci a pte ­
s a n eyi işg a l etti . Ara m ı z ı iki m etre boyu n d a beyaz
ç i n i lerle ört ü l ü bir b ö l m e ayırıyord u . B ö l m en i n üst
ya n ı tava n a k a d a r a ç ı kt ı . O n u n el bise fışı rtı l a r ı n ı , e ­
ğ i l i p kal kı ş l a r ı n ı , soluyuşlar ı n ı , ı k ı n m a sesler i n i, ko ­
l u n u ve saçları n ı kaşıyışları n ı işitiyord u m . S o l u y u ş ­
ları n ı n to n u nd a n o n u n kırk b e ş y a ş l a r ı n d a , şişma n ­
c a b i r a d a m o l d u ğ u n u , hatta h ı m h ı m konuştuğ u n u
b i l e t a h m i n ed iyord u m . B u kad a r t a n ı ş m a i mka n ı ve­
ren bu komşu l u kta, nefes a l m a ktan b i l e korkuyor­
d u m . Ç ü n k ü burada yapaca ğ ı m herh a n g i bir g ü rü l ­
t ü i l e o a d a m ı n r a h a t ı n ı kaçıracağ ı m ı d ü ş ü n üyord u m .
H ayva n l ığ ı m ı z ı n sef i l l i,ği i l e başbaşa k a l d ı ğ ı m ı z a n ­
d a , b i r başka i n sa n ı n varl ı ğ ı m ı zd a n h a berli o l d u ğ u ­
n u bi l m e k ne f e l a ket.
B itişik komş u m i ş i n i ç a b u c a k bitird i . M us l u kta

45
e ! leri n i yı kad ı , boğaz ı n ı temizledi, sonra ç ı k ı p g itti .
i ki nc i b i r baskı n a u ğ r a m a m a k i ç i n b e n d e hızla
i şi m i bitird i m . M u s l u kta e l l erimi y ü z ü m ü y ı ka m a ğ a
g i derken, ka pısı a ç ı k ka l m ış o l a n i ki nci a ptesaneye
b a kt ı m . B uran ı n a laturka bir hela o l d u ğ u n u m e m ­
n u n l u kl a görd ü m . N e yazık ki, d a h a ö n c e b u n u fark
edemem işt i m . Az önce yürütt ü ğ ü m yoru m l a r boş
şeylerd i . Otel pek iyi d ü ş ü n ü l erek h a z ı r l a n m ıştı.
B u raya d o ğ u l u ve bat ı l ı i ns a n l a r ı n g e l e bi leceğ i n i
erbap b i r esnaf d ü ş ü n üşüyle hesap l a m ışla rd ı . Kötü
ş a n s b a n a a itti .
N e var k i , b i r meml eket i n g enel g ö rü n ü ş ü n ü a n ­
l a t m a k i ç i n ö n c e h e l �ı l a r ı n a bakmak gerektiğ i nd e
d i renen bir ya n ı m vard ı : G ör ü l üyor ki, biz h en üz eski
i l e yen i n i n , Doğu i l e B at ı n ı n , a l aturka i l e alafra n g a ­
nın k o l l a r ı aras ı n d a yaşayan b i r topl u l u ktuk.
M e n d i l i m le sileceğim i ç i n kimse gelmeden yü ­
z ü m ü yıkamağa ve kurulamağa karar verd i m . Ama
m u s l u ktaki s a b u n a el süremed i m . Onu a z ö n ce b u ­
raya u ğ rayan kırk beşl i k a d a m k u l l a n m ıştı. Yüzümü
musluğun a l t ı n a tutara k, ya l n ı z s u y u n masajı i le y ı ­
k a n d ı m . Sonra men d i l i m i n buruşu k l a r ı n ı a çarak, en
t e m i z yeri ile gözleri mi. a ğ z ı m ı , öteki ta rafıyle de yü ­
z ü m ü n geri ka l a n ı s l a k l ı kları n ı kuru l ad ı m . Aynaya ba ­
karak kaşları m ı doğrultu i a n n a yatırdı m ve bu a n d a
d üş ü n d ü m ki. a z ö n c e bu a y n a , kırk beşl i k aptesa ­
ne komşu m u n ve d a h a önce sarı ş ı n g e n ç kad ı n ı n
h a y a l l e r i n i yansıtm ışt ı . G e n ç kad ı n ı n hayal k a l ı b ı i l e
b e n i m kisi arası n a h ı m h ı m b i r yaşl ı n ı n g i rm i ş o l m a ­
s ı n a ü z ü l d ü m . B öyle o l masayd ı, bu a y n a i ç i n d e o l ­
s u n , o n a ben im hizmetçi o l ma d ı ğ ı m ı ispat edecek­
t i m . B e n i m kim o l d u ğ u m u öğrend i ğ i z a m a n g e n ç

46
kad ı n ı n nasıl kızacağ ı n ı ve d u d akla r ı n ı ı s ı ra ra k ben ­
den n a s ı l af d i leyece ğ i n i görür g i b i o l uyord u m . B i r
kad ı n a böyle kaba davra n m ı ş o l m aktan üzüntü
duydum.
S a r ı ş ı n b i r g e n ç kad ı n a h izmet etmek o k a d a r a ­
ğ ı r bir şey o l masa g erekt i . Ba n a h akaret ett i ğ i n i d e
n ereden uydu ruyord u m ? B e n i h i zm etçi san d ı ğ ı n e
m a l u md u ? B elki d e benden h i z m etçiyi ç a ğ ı r m a m
için ricada b u l u n m uştu zaval lı. O d a sı n ı n z i l i bozu l ­
d u ğ u n u n e kadar nazikane söy l e m i şt i . B u söyleyiş ­
te, g üzel kad ı n la r ı n katl a n ı l ı r, h ü k m etme tonları da
g iz l i o l a b i l ird i . Bundan ne çıkard ı ? O n beş da kika­
d a n beri onu bekletmiş o l d u ğ u m u d üş ü nerek kaba­
l ığ ı rn d a n uta n d ı m ve koşarak ada m a g e l d i m, z i l e
bastı m .
Biraz sonra g e l e n akşamki h i z m etçiye, sarı şın
h a n ı m l a aramda özel b i r ya k ı n l ı k b u l u n d u ğ u n u sez­
d i ren bir yüzle, h a n ı m efend iye o d a h iz m etçisi Per­
vin'i göndermes i n i, sonra ben i m h i z m etime bakma­
sını emrett i m .
H a d e rn e dışar ı çık ı n ca, a d a m d a ki ayn a n ı n karş ı ­
s ı n a, ran devuya g idecek o l a n b i r d e l i k a n l ı h eyeca nıy­
le, sakalları m ı kazı m aya, öğrenciyken söyled i ğ i m iz en
ayn a k havalardan birini ı s l ı kl a ç a l m aya başlad ı m .
Buruşuk elbiselerim usta b i r t e rzi n i n elinden
çıkmad ı ğ ı i ç i n , i l k f ı rsatta o n lard a n k u rt u l m aya, b ü ­
y ü k bir şehrin sağl adığ ı o l a n a k l a rd a n yararlan arak,
bir efend i g i b i g i y i n meye ka rar veriyord u m . Birçok
boy u n b a ğ i a r ı m o l m a l ıyd ı . G öm l ekleri m i n kolları n ­
da ki d ü ğmeler kıymet l i maden i erd e n ya p ı l m a l ı , a ­
d ı m ı n baş h a rfleri n i taşımalıyd ı . Kusursuz b i r k ı ya ­
fet l e o sarışı n g e n ç kad ı nla karşı l a ş m a k, kend isine

47
« g ünayd ı n !>ı demek istiyordum. O zaman benim b i r
h izmetçi olmad ı ğ ımı a ni ayarak ken d i ken d i n i ayı p­
layacaktı .
H aderne kapıyı v urarak içeri g i rd i . Emi rlerim ü ­
zer i n e h a n ımefe n d i n i n istekleri yap ı l d ı ğ ı n ı , b i raz
sonra ken d i s i n i n d e h a nımefend i n i n eşya ları n ı a ş a ­
ğ ı ya i n di rmeye g i deceğ i n i söyled i v e yeni emirlerimi
bekled i . O n a neler buyuracağ ımı d üş ü n memiştim.
Şimdi ise öğrendiğim h a berle i çimdeki sev i n ç b a l o ­
n u sönmüşt ü . Ben o k a d ı n a k i m o l d u ğ umu göster­
meden, onun eşya l a r ı n ı toplayıp bu otelden g i tme ­
si ne b ü y ü k şan s ı z l ı kt ı .
B u n u n l a bera ber c a n s ı k ı ntımı h a d e rn e d e n g i z ­
lemem, bu h a beri y e n i öğren iyormuş g i bi davra n ­
mamam, demin kendisi ne yakından d ost o l d u ğ um
kan ı s ı n ı verrneğe çalıştığım kad ı n la, a ramda h i ç bir
i l işki b u l u nmadığı ka n ıs ı n ı uya n d ı rmam g erekiyord u .
Kahva ltı i ç i n b i r k ü ç ü k çavdar ekmeği, y ü z g ram
kaymak, bir fincan s ü t l ü kakao, üç ta ne rafad a n yu­
mu rta istiyord um. D a ha önce bir sa b a h gazetesi a l ­
m a l ı yd ı . S o n ra mevsimi n en taze çi çekleri n d e n b ü ­
yücek bi r buket geti re b i l i rse mem n u n o l a caktım.
H aderne bu s i pa riş b a l i u ğ u karşısı n d a biran d u ­
rakladı. S o n ra tekrarlaya rak not defter i n e yazd ı . E ­
vet, özel likle çiçek buket i n i mutlaka ve tezelden
ted a r i k etmeliyd i .
H aderne çeki l i p g ittikten sonra neşemi n yen iden
c a n l a n d ı ğ ı n ı d uyuyor, keyfimden el lerimi oğ u � t u r u ­
yord um. B u düşü nce n a s ı l d a geliverm i s l i l ı ; ı ı ı a l
Ke n d i s i n i b i r dost g i b i u ğ urlayarak çiçek s ı ı ıı ın a k l a
o n d a n yeterince ö ç a l mış olacaktı nı .
Tuvaletimle yeniden v e özenl e ı ı ı ıı�;q ı ı l c ı l d ı ı ı n .

48
S a ç l a r ı m ı iti na i l e tara d ı m . S a b u n u köpürterek, a ­
v u ç ları m la, i n c e i n c e c i l a l a d ı m . H er zaman kesi l m e ­
m i ş h i ss i n i veren sert ve siya h saka l l ar ı m ı pudralarla
g i z l ed i m . B u ruşu klukları o l d u kç a a ç ı l mış elbisel eri ­
mi g ererek biraz d a h a d üz g ü n b i r h a le getird i m .
Y a r ı m s a a t i ç i n d e ta m a m e n h a z ı rd ı m v e h izmet­
çinin gecikmesi i htimaliyle ü z ü l üyord u m . H a derne
beni çok bekletmed i . Arkad a ş ı ile b i r l i kte si parişl eri ­
mi getird i ler. B eyaz zambakl a r, etrafına sıra l a n mış
nadir yapraklarla pek zarifti. H ademeleri birer
bahşiş vererek savd ı m . Ka hva ltı edecek h a l d e d eğ i l ­
d i m . H eyec a n d a n ö l üyord u m . Evet ç i çekler ç o k z a ­
rifti. D ü ğ ü n l erde b i r bakire g e l i n e verilecek bu ket­
l eri h e p böyle beyaz çiçeklerden y a p ı l m ı ş h ayal e ­
d erd i m . O sarışın kad ına bu beyaz ç içekleri h a karet
i ç i n d eğ i l , k a l b i m i n en i n c e d u yg u l a r ı n ı s u n m a iste­
ğ iyle verecekm i ş i m g i bi sevi n ç l i i d i m . Aynada b i r
kez kend i m i gözden g eç i r d i kten s o n ra bu keti a l d ı m
v e sarı ş ı n k a dı n ı n odası n a d oğru yürü d ü m .
T a m zama n ı i d i . . O d a h izmetçisi Pervin, d ışarı
çıkıyord u . i çeriden o n u n h ü kmeden sesi n i d uyuyor­
d u m . B av u l u n u aşağıya i nd i r m e k üzere h a d e m ey i
ç a b u k göndermes i n i istiyord u m . K a l b i rn çarpara k ka­
pıyı vurd u m . Bir dağ keçisi n i n gevrek yaban sesiyl e :
- G i rebil irsi n i z ! -dedi .
B iran g eri d ö n m e k i sted i m . Sonra b u cesaret­
siz l i ğ i m e s i n irlenerek kapıyı açt ı m .
O , sokak k ı yafetiyle, sez l o n g üzerinde, ayak
a y a k üzerin e atarak, oturmuştu. B oya l ı parm akları
şezlon g u n d aya n acak ta htal arı üzerinde sinirl i oy­
nuyord u . Ç i çekleri görünce bir sev i n ç ç ı ğ l ı ğ ı kopar­
d ı ve kal kt ı . O n ları el imden a l d ı, koklad ı , sonra çiçek-

49
lerin arası n d a n bir şeyler arad ı. B e n o n u n sevi n c i
ve telaşlı hareketleriyle kend i mden geçmişt i m . Ona
g ü n ayd ı n d iyeceğ i m i v e hayırlı yolcu luklar d i l eyece
ğimi u n utmuştum.
O, çiçek kucağında, tekrar yerine oturd u ğ u za ­
man, ben i m ka p ı n ı n önünde ayakta kal d ı ğ ı m ı fa rkett i .
«Ah,» dedi, «da l g ı n l ı k . . . »
Ve yerinden kalktı . Şü p h esiz b a n a bir koltuk gös­
terecek, s a ba h ki kabal ı ğ ı ndan dolayı özür dileyecek­
tL Ben b u n u n önemli bir şey o l m a d ı ğ ı n ı , gazeternde
yazacağ ı m i l k yazıda sevi m l i otel arkadaşımdan söz
açacağ ı m ı, hatta izin verirse, kendisiyle bir m ü l a kat
ya pmak isted i ğ i m i bile söyleyecektim.
O n u n kıvrak adımlarla g a rdroba kadar yürü d ü ­
ğ ü n ü , orada b i r a n durd u ğ u n u , sonra b a n a doğru
i lerlediği n i v e . . . . eli me soğuk, yuvarl a k bir madeni
tutuşturduğ u n u ve bana s ı rtı n ı döndüğ ü n ü hiç u ­
n utmaya c a ğ ı m .
O d a m a d önerken haderne o n u n bavu l u n u a l ­
mağa g e l iyord u . Yapma bir g ü l ü mseme ve kas ı l m a y ­
l a y a n ı n d a n geçti m. Ama o yuvarla k ş e y ya n a kl a rı m
g i b i , avucumda ateş o l m uş, yan ıyord u .

B u g ü n o olayd a n bahsederken b i l e yuzu m ü n

kızard ı ğ ı n ı , avucumda acıtan b i r y a n ı k l ı ğ ı n peyd a h -

50
l a n d ı ğ ı n ı h issediyordu m . Ama ş u n u h e m e n söyleye­
yim ki, tüm g e l m i ş g e ç m i ş olaylara rağmen, o yirmi
beş kuruşu, anne yadigarı g üm ü ş bir y ü z ü k ile bir­
l i kte, aynı kutu i ç i n d e sakl ıyoru m . B a n a g ö re bir yir­
mi beş l i k b u kadar p a h a l ıya kaza n ı l m a mıştır.
Otelden hemen o gün ayrı l d ı m .
H ü kü met kon a ğ ı nd a , öyle paydosu n d a n önce
b u l d u ğ u m a rkadaşı m , gece beni karş ı l a m a ğ a g e l ­
m e d i ğ i için af d i l em işti . Çenes i n i n a l t ı n d a b i r t ü l ­
bentle bağladığı ya n a k l a r ı n d a n bi risi, i çerisinde b i r
y u m u rta g izliymiş g i b i gerg i n v e şişti. G özleri n i n altı
ç ü r ü m ü ştü . i stasyona g e l i rken başı belaya g i rm işti .
B i r zava l l ı i htiyarı, beş kuruş i ç i n tarta klayan b i r ara ­
bacıya h a d d i n i b i l d i rmek istemişti. A m a b i rçok a r a ­
b a c ı l a r i ş e karış m ı şt ı . Yumruk tokat derken karakala
d üşm üşlerd i .
B ir başkas ı n ı n b a ş ı n a g elseyd i b u esef veric i
o l ay ı , a l ı n m ı ş b i r çeşit ö ç sayab i l i rd i m . N e var ki,
H arnit i ç i n böy l e d ü şü nemeyeceğ i m i b i raz sonra
a n layacaksı n ı z .
B a ş ı n a gelen lere ü z ü l d ü ğ ü m ü , ş ü ph esiz bu ha l ­
d e beni karşı l a m a ğ a g e l e meyeceğ i n i , esasen buraya
y a l n ız gel memiş o l d u ğ u m u , yolda tan ıştı ğ ı m b i r genç
bayan l a geceyi « . . . P a l as»ta geçird i ğ i m i söyled i m .
S o n ra, arka d a ş ı m a b u g e n ç kad ı n ı t a n ı t m a k g ü çl ü ­
ğ ü nd e n kurtu l ma k i ç i n, o g a r i p kad ı n h a kk ı n d a t ü r ­

l Ü ro m a n k a h ra m a n l a r ı n d a n a l ı n m ış, ya m a l ı , yapma
bir karakter çizdim ve h i kayeyi romantik s o n i a b a ğ ­
l a m a k i ç i n , o n u n s a b a h leyin b e n uya nm a d a n, masa
üzerine ya l n ı z «adiyö» kelimesi yaz ı l m ış b i r kağıt b ı ­
rakarak kaybo l d u ğ u n u a n latt ı m . Ama g ü n ü n b i r i nde
o s a rışı n kad ı n ı m utlaka bu lacağ ı m ı söy l ed i m . B u n -

51
d a n dolayı otelde artık işim ka l m a m ıştı . D a h a d o ğ r u ­
su bu otel de artık ya l n ız kalmağa t a h a m m ü l üm yokt u .
Beni saki n , r a h a t bir otele götü rmesi n i ken d i s i n d e n
r i c a etti m .
O b e n i e v i n e m isafir etmek istiyor d u . U z u n za ­
m a n d ı r görüşü l m e m i ş b i r okul arkada ş ı n ı n huyu n ­
d a ki d eğ i ş i k l i ğ i h esaplamak zordu r. Ama «can c ı k a r
h uy çı kmaz» d iyen kesi n b i r atasöz ü m ü z vardır.
D emek istiyorum ki. a rkadaş ı m ı n ç a ğ ı rı ş ı n d a ki d ı ş
i çten l i ğ e v e cömerl i ğ e rağmen, o n u n mekt u b u m u
a l d ığ ı g ü nden beri beni m kendi s i n e k a ç a patlayaca ­
ğ ım ı , kimbi l i r kaç ı n c ı kez hesa p l a m ı ş o l a c a ğ ı n ı b i l i ­
yord u m . H atta istasyona gel meyişi araba para s ı n ı
ken d i s i n i n vermesi gerekeceğ i n d e n d i . B üt ü n g ü n a h ı
vebali boyn u ma o l s u n ki, ş u yüzü n deki şişl er, gözle­
r i n i n altındaki mor l e ke l er bile dün a kşamki saygısız­
l ı ğ ı n ı m azur gösters i n d iye ya p ı l m ıştır. Çok iyi b i l i ­
yoru m ki, f a k i r b i r i htiyarı yiğitçe koru ma nedeniyle
yolda bir arabac ıya sataşmış, kavga yap m ı ş da d e ğ i l ­
d i r. M a h kemel ere d üşmen i n kaça m a l o l a ca ğ ı n ı b i ­
lecek kada r u z a k g örüşl ü d ü r o . M u h a kkak yüz ü n ü
g ö z ü n ü g e n e öteberiye çarparak b u h a l e getirmiş­
tir. B u h uyu yen i d e ğ i l d i r. Daha okulda i ken o n u n
c u ma tati l lerinden d ö n üşte, bedavaya b i n i i miş b i r
bisik letten d ü şerek a l d ı ğ ı yaraları, b i r k ı z i ç i n dövüş­
müş o l m a öv ü n cüyle açıklad ı ğ ı n ı bi l i rd i k. H atta
aynı g ü n lerde t o p l u gezi ntiler i ç i n ha rçl ı k l a r ı m ı zda n
yirm işer kuruşu a y ı r m a k gerektiğ i z a m a n aynı yara ­
lardan yak ı n ı r, g ezecek h a l i o l m a d ı ğ ı n ı ö n e s ü rerek
bu y i rmi kuruşta n yakayı sıyı rmaya ç a l ı ş ı rd ı .
M u ha kkak şu neşesiz l i ğ i d e yüzü ndeki a ğ r ı l a r ­
d a n il eri gelmiyor o l m a l ıyd ı . Ö ğ l e yemeğ i n e y a k ı n

52
bir z a m a n d a kendisi n i b u l m u ş o l m a rn ı y ı k ı m sayı ­
yord u . B en i atlata m a m ı ş o l d u ğ u n a üzg ü n d ü . Bir
ö ğ l e yemeğ i n i n kaça m a l o l a ca ğ ı n ı i s e Ta n r ı b i l i r ­
di.
Ü stü n e b a ş ı n a b a kt ı m . S o n sın ıfta o k u l u n verd i ­
ğ i el biseyi tornista n ett i r m i ş v e boyat m ı ş o l d u ğ u n u ,
sol göğsü üzerindeki köşe l i y ı rtı ğ ı n sağa g e ç m i ş ve
örü l m ü ş o l ma s ı n d a n a n l a d ı m .
Evet evet, H a rnit o H arn i t i d i . . B e n i m a l d ı ğ ı m ye­
mişlere orta k o l a n , a m a kend i şekerleri n i s ı ra k a p a ­
ğı altında, y a d a a ptesan ed e gizlice yiyen H am it.
B elki tabiatma biraz o lg u n l u k g e l mişti. H isleri n i d a h a
i y i saklaya b i l iyord u . E ğ e r b i r z a m a n l a r o k u l d a kend i ­
s i n e b i rçok oyun l a r oyn a m a m ı ş o lsayd ı m , b e n b i l i r ­
d i m o n a çektirecekleri m i . O n u n her sefer i n d e s a h i c i
i m i ş g i bi para ça ntas ı n a d avra n m a s ı n a e n g e l o l m a ­
d a n , eski a rkadaşl ı ğ ı n verd i ğ i i çten bir misafirlik
h a kkıyle, o n u n titreye titreye s a rfedeceğ i p a r a l a r d a n
ömrü m ü n az rastl a n ı r keyfi n i s ü recekti m .
B i l iyorum ki, g e l d iğ i m i n i k i n c i g ü n ü a rtık b e n i
m i s a f i r saymad ığ ı n ı s a b a h sel a m ı nd a n s o n ra hemen
hatırlatac a k, kend is inden metel i k anafor bekle m e ­
m e kl i ğ i m i b e l k i d e a ç ı kça söyleyecekti .
Ama o n u üzmek i st e m i yord u m . N eşes i n i geri
vermek i ç i n, kahvaltıyı çok g e ç yaptı ğ ı m ı, öğle ye­
meği yiyemeyeceğ i m i ö nceden söyled i m v e eğer
vakti varsa b a n a iyi b i r yer a r a m a m ı z ı teklif ett i m .
Kendisi n i n d e a ğ r ı l a r y ü z ü n d e n , yağ u rttan başka b i r
şey yiyemed i ğ i n i hemen söyledikten sonra, g e l i ş i ­
m i n o n u d a h a ne k a d a r ö n c e h a rekete g e ç i rd i ğ i n i
bel i rten şeylerden söz etti : Otel eko n o miye u yg u n
değ i l d i . B en i m g i b i b i r ö ğ retmen i ç i n e n uyg u n u , p a n -

53
siyona yerleşmekti. Iyi bir rastlantı, ü ç g ü n önce b i l ­
d i k b i r pan siyon odası boş a l m ı şt ı . Pansiyon sa h i p ­
leri iyi b i r a i l e i d i l er. Ortaoku l a g iden on beş, o n
a ltı yaş l a r ı n d a b i r kız ları vard ı . B a n a a n nem, b a b a m
g i bi b a kacak l a rd ı . Tam ben i m isted i ğ i m g i bi s a ki n ,
g ü neşle b i r l i kte sessizliğe g ö m ü l e n b i r semtti, vesa ­
ire vesaire . . . .
Tekl ifi n i hemen kabul etmem üzer i n e, baş ı n d a n
b i r y ü k ü n kolayca k a l kmış o l m a s ı n d a n peş i n b i r se­
vinç d u yd u . H atta bu neşeyle, bana c e b i n d e n ç ı ka r ­
d ı ğ ı bir kutu d a n , öğrencil iğ i n den beri sevd iğ i n i b i l ­
d iğ i m, ekonom iye uyg u n , a k i d e şekerleri nden b i r
tane vermek cömertliğ i n i b i l e gösterd i .

i nsa n y e n i m edeni bir ş e h i r i ç i nde, üç dört s o ­

kak d ö n d ü kten, b i rkaç yüz a d ı m l ı k bir yokuş t ı r ­
m a n d ı kta n s o n ra, böylesi ne e n g i n b i r mesafe a ş m ı ş
olaca ğ ı n ı n a s ı l a kl ı n a g etiri r ? B i rbirine m e r a k l a e ğ i l ­
m i ş evler, b u tecessüse karşı kafesten b i r ka l k a n l a
evin g izleri n i korumaya ç a l ışan i n s a n lar; sokak o rt a ­
s ı n d a akan kirli b i r su üzerinde h avuz ya pmağa,
değirmen kurmağa u ğraşan ya m a l ı ve s ü m ü kl ü ço­
cu klar; kapılardan karşıdan karşıya dedikodu ya p a n ,
a m a b i r erkek geçtiğ i z a m a n b i r a n i ç i n soh beti ke­
serek ü st ü n körü örtünen, sonra yeniden ateş li g ö -

54
rüşmeler i n i s ü rd ü re n rast ı k l ı , to m b u l kol lu kad ı n l a r ;
ç ö p tenekeler i n d e birbirine pençe a t a n v e m ı r ı l d a ­
n a n ked i ler, ka n d i l leri ka l d ı r ı l m a m ı ş m i n a resi, h at­
ta elektrik tel l eri üzeri n d e n sarkan bir u ç u rtma i ske­
l eti i l e b i r l i kte bu semt, a n n e m i n ça m a ş ı r y ı ka d ı ğ ı
a m ber v e zeyt i nyağ koku l u, eza n l ı , m e v l u t l u o M eş ­
rutiyet m a h a l lesi n e ne kadar benziyord u .
B u sokak, h i ç ş ü p h e yok, Türkiye'de o l a n biten ­
l e r i en aşa ğ ı çeyrek yüzy ı l geriden i z l iyord u . M eşru ­
t iyet y ı l l a r ı n d a rakı sofra s ı n d a kal pten ö l m üş b i r a ­
d a m ı , meza r ı n d a n ç ı ka r ı p buraya g etirmek kab i l o l ­
s a , a ca ba h ayret i n i ç e kecek bir d eğ iş i kl i k b u l u r m u ,
g i bi b i r merak d u y uyord u m . Ş u kırmızı fesleğ en sak­
s ı l a rıyle b i r karnava l a l ayı meyd a n a g etirmek şartıy ­
l a, h i ç bir şeyi yad ı rg a m ad a n , o n u n a kş a m ki rakı a ­
l e m i n i karı s ı n d a n g izlemek için, b i r s ü rü y a l a n ta ­
s a rlayaca ğ ı n ı ve karıs ı n ı n ağarmış saçl a r ı n ı , b u r u ş m u ş
y ü z ü n ü görd ü ğ ü za m a n da « A m a n renk vermeyelim,
karı m ı n saçları n ı beyaz, yüzü n ü b u r u ş u k g ö recek
kadar sarhoşum» diyeceğ i n i s a n ı yord u m .
H a rn i t bu m a h a l l e n i n arkas ı n d a ki s o kakta otu r ­
m a kta o l d u ğ u n u , s ı k s ı k görüşebi lece ğ i m i zi söyledi ­
ğ i z a m a n, bu semtle H a rnit aras ı nd a k i benzerl i ğ i ,
o n u n d a , ayrı l d ı ğ ı m ı z g ü n d en beri, i b a det g i bi , n a ­
s ı l değişmeden o l d u ğ u yerde kald ı ğ ı n ı d üşü n d üm .
P a nsiyoner o l a ra k kalacağ ı m ev, b u semtle h i ç
b i r bağ l a ntısı o l m ad ı ğ ı n ı gösterir b i r tarzda, m a h a l ­
l e n i n u c u n d a kal ıyord u ve d e m i r b i r ka pı, yü ksek
d uvarlar o n u n bu ayrı l ı ş ı n ı ta m a m l ıyorlard ı . Tam
c a m i in ka rş ı s ı na d ü şmekle b i r l i kte, evin c a m i e s ı rtı n ı
d ö n m üş o l ması d i kkati m i çekmişt i . Ka p ı d a n g i re r ­
k e n d e , sokakta b u r n u m a çarpan Tanrısal koku l a r-

55
d a n farkl ı serin taze b i r h ava bizi karşı la mıştı. i ç taş­
l ı kta bir masa üzeri nde, siya h g ö ğ üsl ü kl e beyaz b i r
yaka l ı k ütü leyenve kombi nezo n u n d a pembe f i l i z i
kanaviçe işleri fa rkedi len, ç ı p l a k bacakl ı g e n ç b i r kız,
bizim i çeri g i rm e m i z l e b i r l i kte, taşlard a ve merdiven
basa maklarında ayakları n ı n ıslak şa p ı rtıları n ı bıra­
karak, içeri kaç m ı şt ı . B i r k a n e p e üzeri n d e, d i kişiyle
u ğ raşan ev s a h i besi g ü l ü mseyerek, d i kiş kutusu n u
kucağ ı ndan b i r kenara bıra km ı ş : « C eyl a n ı m ı ürküt
t ü n üz ! >ı d iye ş a ka eden bir sitemle ayağa ka l k m ı şt ı .
Kızı n ı n tati l e hazırl a n d ı ğ ı n ı , eşya l a r ı n ı s a n d ı ğ a yerleş ­
t i rmek i ç i n hazırl ı k yaptı ğ ı n ı , kend isi n i n de bu mü­
n asebetle o n a yard ı m ettiğ i n i , g e reksiz bir açık l a m a
h eyec a n ı içi nde, a n l attıkta n s o n ra , b u n eden le e v i n
d a ğ ı n ı k l ı ğ ı n ı h o ş g örlTiemi rica etm işti . B e n i m her
şeyden ö n ce o d aları görüp beğen me k isteyişim üze ­
r i n e ö n ü m üze d üştü, yol gösterd i .
U z u n boy l u , otuz beş yaşlarında, s a ğ l a m ve g ü ­
z e l y a p ı l ı bir kad ı n d ı . Ş v e R h a rfleri n i peltek söy l e ­
y i ş i kon uşmas ı n a çocukça b i r tatl ı l ı k veriyord u . B u
y ı l a d e k evi n e pansiyoner o l a r a k k i m seyi a l m a m ıştı.
Ne var ki, b i r y ı l d a n beri kocası n ı n işleri bozu l m u ş ­
t u . H i ç o l m azsa kızı n ı n okuma m a sraf l a r ı n ı ç ı karmak
için yukarıdaki oda lardan birini kiraya vermeği d ü ­
ş ü n m üşlerd i . Şimd iye dek b u o d a l a ra b i r erkek kiracı
d a koymuş değ i l l erd i . H arnit bey ya b a n c ı o l m ad ı ğ ı n ­
d a n , uzakta n g e l ec e k b i r arkadaşı i ç i n o d a iste d i ğ i
zaman, o n u kıra m a m ışlard ı . H er n e kadar evde bir
g e n ç kız varsa d a h e n üz çocuk say ı l ı r d ı . Öğrenci idi,
ben ise onun h acası o l a b i l i rd i m . Zaten ilk bakışta
ben i m iyi bir insan olduğumu a n l a m ıştı. Ev o n ­
l a r ı n değil, b e n i m d i v e kendileri d e b a n a b i r a b -

56
l a , b i r kardeş, b i r a n a baba, bir dost o l a c a kl a r­
dı.
Y u ka r ı kata ç ı ktığ ı m ı z zaman, tara ç a d a n b i r se ­
pet d o l u su çamaşırla içeri g i ren yaş l ı ve esmer bir
kadın, büzü l m ü ş ağzı, ş a ş ı gözleriyle yaklaşara k b i ­
ze « H oş g e l d i n i z ! >ı d e d i . Ev sa h i besi, tersleyerek v e
kaşı gözü i l e korkutarak o n u uzaklaştırd ı , s o n r a b i r
y a n d a n yo l u muz üzeri n e ç ı k a n b i r s a n d a lyeyi, b i r
k i r l i s a h a n ı , bir yam a l ı panto l o n u , b i r k ı r ı k s ü ra h iyi
k a l d ırırken, bir ya n d a n ya p m a h issi n i veren b i r uta n ­
m a i l e, b u çamaşırc ı n ı n d a ğ ı n ı kl ı ğ ı n d a n usa n d ı ğ ı n ı
söylüyord u .
Bana m ü n as i p görd ü ğ ü adayı açt ı .
B u rası iki ceph eye b a k a n dört pencere i l e, bo l
ı ş ı k a l a n b i r oda i d i . P e n c erelerden i kisi c a m i tara ­
fı n a ve çocukların ayn a d ıkları yola bakıyord u . Öteki ­
l e r körfeze a ç ı l ıyord u .
Ev sa h i besi burada d a g ö r ü l m e s i n i istemed i ğ i
eşyayı orta d a n ka l d ı rd ı ğ ı sıra d a , oda n ı n asl ı nd a b a n a
l a y ı k b i r y e r ol mad ı ğ ı n ı b i l d i ğ i n i , a m a tat i l a y l a rı n d a
k ız ı n ı n o k u l m asrafl a r ı o l mayaca ğ ı n d a n , vere c e ğ i m
kirayı ta mamen ben i m istira hatime h arcaya c a ğ ı n ı söy­
l üyordu . Ş u da var ki, evin en g üzel odası da b u yd u .
Yaz ı n i z m i r ' i n c e h e n n e m s ı ca ğ ı n ı n b u o d a ya u ğ r a ­
m a d ı ğ ı n ı , her zaman i n bat rüzgarı n ı n evi n i ç i nde
d a l a şt ı ğ ı n ı sözleri n e ekled i .
D uvarlarda b i r k a ç l e v h a a s ı l ı i d i . B i r maşa l l a h
levhası a ltında buğday s a pl arıyle örü l m üş, renkl i
i p e k k u m a ş parça larıyle s ü s l ü b i r h a s ı r çerçeve i ç i n ­
d e , ren g i n i atm ı ş b i r fotoğraf d i kkati m i çekti.
S a ğ kaşı üzer i n e e ğ i l m i ş b i r ka l p a k i l e b ıy ı kları
B i r i n c i C i h a n Savaşı Alman modasına g öre y u ka r ı

57
kıvrı l m ı ş b i r şöför, otomobi l i n d i reksiyon u n a yasla n ­
m ış, g österiş l i b i r poz a l m ı şt ı .
Ev s a h i b i , o n u n , y i r m i y ı l önce evlendi kleri z a ­
m a n , kocas ı n ı n çekti rd i ğ i b i r r e s i m o l d u ğ u n u , o za ­
m a n bir paşan ı n şöförl ü ğ ü n ü yapt ı ğ ı n ı söyled i . Ş ü p ­
h esiz adamdan b u g i bi resim ve l ev h a l a rı ka l d ı racak­
l a rd ı . i çeride Y u n a n l ı lar zama n ı ndan ka l ma birta k ı m
tablolar vard ı . O n la rdan seçecekleri m i buraya asa­
caklard ı .
E v sa h i besi n i n bana karşı gösterd i ğ i bu i l g i , o ­
teldeki sarı ş ı n kad ı n ı n layı k g ö rd ü ğ ü m u a meleyi d a ­
ha d a a c ı şeki lde hatıriarnama sebep o l u yor, kede r ­
leri m i tazel iyord u . Sornurtarak susuyord u m .
Ş ü p h esiz b u kad ı n benden a la c a ğ ı beş o n l i ra
i ç i n bu d i l leri dökm üyord u . Ç ü n kü benden a l a c a ğ ı
parayı b a n a h a rc a m ayı vaat ediyord u . B u davra n ı şta n
kadı n ı n iyi yarad ı l ış ı n ı n ve g ö rg ü s ü n ü n etkisi o l m a k ­
l a b i r l i kte, b e n i m kend isine bırakt ı ğ ı m izlen i m leri de
hesaba katma k gerekiyord u . H ey g i d i beni h a d e rn e
sa nan sarışı n ! K u l a kl a r ı n ç ı n l a sı n !
Ama, b a ka l ı m g erçekten bu kadı n ı n gözett i ğ i
h i ç b i r ç ı k a r y o k m u i d i ? B a n a karşı göste r i l e n b u
ya kı n l ık h i ç b i r art d ü ş ü n e eye dayanm ıyor m uydu ?
B e n i m öğretmen o l d u ğ u m u d a b i l d ikten sonra b u
i l tifat neden i leri gel iyordu ? H a n g i kasa bada ö ğ ­
retm enlere R o m a l ı l ar ı n pedago g l a r ı n d a n fa zla i t i b a r
gösteri l iyord u . H a n g i ba ba, kızı n ı b i r öğretmene ver­
men in telaşı i ç i ndeyd i ?
G e n e de bana, a n a - baba o l a c a k l a r ı n ı söyl eyen,
evde genç bir kız b u l u n d u ğ u n u kel i me l ere basarak
hatırlatan ev s a h i b i n i n başka t ü r l ü b i r ç ı k a r d ü ş ü n ­
cesi o l a maz m ı yd ı ? Parası ve mevkii i ç i n değ i l , a m a

58
ken ar b i r kasabad a n gelm iş, toy bir a d a m ı n , k ı z i a r ı n a
k u l köle olaca ğ ı n ı sezerek, fırsatı k a ç ı r m a m a k iste­
miş o l a maz m ı yd ı ? Evet, m u h a kkak böyleyd i .
H atta tasa r ı l a r ı kızlarınca da m a l u m o l m a l ıydı.
B öyle d eğ i l se içeri g i r d i ğ i miz zaman, genç k ı zlarda
görülen bir uta n m a ya p m a c ı ğ ı ile, benden niçin ka­
çıyord u ?
B öyle d üş ü nd ü ğ ü i ç i n bu tat l ı d i l l i kad ı n d a n
nefret ediyordu m . Ama ben ona a l d a n d ı kl a r ı n ı
gösterecektim . H i ç k u şkusuz bu a d a y ı tuta c a k, b u r a ­
d a ka l a cakt ı m . O n l a r � her g ü n tasarı l a rı n a b i r a d ı m
yaklaştıracak, sonra bekl e n m ed i k b i r m a n evra i l e,
geri çekilerek, o n ları karamsarl ı ğ a d üş ü recekt i m .
K a n ı m savaş neşesiyle kayn a m a ğ a b a şl a d ı .
B en b u d üş ü n celerle sustu ğ u m s ı r a d a H a mit,
endişeli göz uçlarıyle beni süzüyor, ben i m h esa b ı ­
m a kad ı na, odada bekar bir i n s a n ı m ut l u ed ecek
her şeyi n b u l u n d u ğ u n u söylüyord u . H a rnit' i n yü­
z ü n d eki m o r şişki n l i kleri kaşıyarak, oda n ı n k u s u r l a r ı ­
n ı örten bu simsar h a l i, i ç i me e s k i şeyta n la r ı d o l d u r ­
d u : O n u n sözleri n i h i ç işitmemiş g i bi, d o ğ r u d a n d o ğ ­
ruya e v s a h i besi ne, evi n pa nsiyon l u kla i l işkisi o l m a ­
d ı ğ ı n ı, h e l e ben i m g i b i bekarın tati l g e ç i r m e s i n e el ­
verişl i h i ç b i r ya n ı b u l u n ma d ı ğ ı n ı , yaşa m a k demek,
biraz da eşyaya h ü kmetmek demek o l d u ğ u n u, bir
bekar odas ı n ı n b ü y ü k h a c i m l i ol ması l a z ı m g e l d i ğ i ­
ni, öyle ki her köşesi n i n : «Bu gece de benden
fayd a l a n a bi l i rsin» d iyebil mesi gerektiğ i n i , o tarzda
a n l atm ıştım ki, H arnit alt dudağ ı n ı sarkıtarak, ne­
şesiz bir bakışl a : « S o n u n d a ne diyece ğ i n m a l u m . . .
A l l a h b e l a n ı versi n ! » der g i bi bakıyord u .
O n a b u kederi verdi kten sonra, ağzı d e ğiştird i m :

59
 «Ama» dedim, « Pa nsiyon sahibes i n i n iyi ni­
yetlerinden v e tatlı d i l i nden çok memn u n k a l d ı m .
B u evden b o ş d ö n m e k istem iyor u m . B u ra d a ken ­
dimi bazı denemelerden g e ç i re b i leceğ i m i san ıyo ­
rum, adayı kiralayacağ ı m, » ded i m .
H am it, kaybett i ğ i n e i na n d ı ğ ı şeyi ye n i d e n e l e
geçiren leri n hovard a l ığ ıyle, a k i d e şekerlerinden b i ­
rer t a n e s u n m a k cömertliğ i n i g österd i . B e n o n u n
bu cömertl i ğ i a l tında ka l m a m a k için, der h a l bir
on liralık b a n kı notu «şi m d i l i k !» kaydıyle ev
sa h i besine verd i m . Bu oda n ı n kaça tutu l a b i lece­
ğini çoktan öğrenmiş olduğumu bildiğim h a lde,
H a mit, pazarl ı ksız a l ışverişi, a l ışka n l ığ ı n a uyg u n
görmed i ğ i i ç i n, e v sahi besiyl e, ayda n e ödemek
gerekeceği üzerinde, ko n u ş m a k i htiya c ı n ı d u yd u .
Kad ı n , ki b a r bir hareketle, para n ı n söz kon usl.ı
o l m ad ı ğ ı n ı , memnun ka l d ı kta n s o n ra, ne m ü nasip
görürsem verebi leceğ i m i söyled i ; oysa H arnit m u ­
h a kka k pazar l ı k l a topl u ca bir karara vara b i i rn e k
için, h u ys u z l a n ıyord u . En sonu e v s a h i bi kad ı n
b u n d a n önceki kira c ı n ı n o n yedi l i raya oturd u ğ u n u
söylemek zoru nda ka l d ı . H a m it, kısa b i r ter e d ­
d ütten sonra, bu kirayı çok bulduğunu, istenen
ücretin, daha ön ceki kon u şm a larına uymad ı ğ ı n i
gösterir tarzda gözleri n i a çtı. Onun ıtı razı n a
meyd a n bırakmadan, ben yirmi l ira vereceğ i m i
söyley i n ce az daha H a rnit' i n g özleri yerler i n d e n
u ğ rayacak, h ayreti nden ç e n e s i d üşecekt i . S o l el i ­
min yumruğu ile onun s a rkan çenes i n i yeri n e
getird i m ve b u d a l ac a kon uşmas ı n a engel oldum.
Ev sa h i besi, cönıert l i ğ i m e şaşmakla birl i kte,
adayı oturu l a b i l i r bir h a l e g etirmek zoru n l u ğ u n u

60
d uyarak benden, bir gün sonra taşı n m a m ı rica
ett i . Ama ben bu a k ş a m , b u o d a d a yat m a k i ste­
d i ğ i m i kesi n bir d i l le söyled i m .
Akşa ma kad a r ne gibi hazırl ı kl a r ya pabile­
ceğ i n i d ü ş ü nerek telaşa d ü şen kadın, koca ­
s ı n ı n iş m ü n a sebetiyl e b i rkaç g ü n i ç i n c ivar i l ­
çelerden birine gitmiş o l ması a ksi l i ğ i n e esefle­
n iyord u . En s o n u , a kşama kadar t a m b i r hazırlık
ya p a m a m a k l a beraber, beni mem n u n etmeğe çal ı ­
şaca ğ ı n ı vaat ederek, tereddütl erden sıyrı l d ı .
M erdive n lerd en i n erken, bir ka p ı n ı n a ra l ı -
ğ ı n d a n , i n ce b i r y ü z ü n , tecessü s l e bize b a ktı ğ ı n ı
fark ettim.

10

H a rnit daha evden ç ı km a d a n , işinden uzun

zaman ayrı l m a n ı n d oğru o l m a ya c a ğ ı n ı hatır­
l a ma ğ a başlamışt ı . Otel y a n ı na gel d i ğ i m iz zaman,
a kşam paydos u n d a m utlaka beni gel i p g ö receğ i n i
söyleyerek ayrı l d ı . Kes i n söz vermes i n e rağmen,
onu a rt ı k bugün bir daha g öremeyeceğ i m i bili­
yord u m .
Otel den ayr ı l m a k i stediği mi, eşya l a r ı m ı i n d irme­
leri n i a s ı l otel kati b i n e söyled iğ i m zaman, m e m n u n
k a l m ad ı ğ ı m için mi otel lerinden ayrı l m a k i stedi ­
ğimi nezaketle sord u . Onun bu e n d i ş es i n i n

6/
nereden g e l d i ğ i n i , sorus u n u n s o n u n d a ki « B ay M u ­
harrir» sözü nden a n l ad ı m . Bir gazetec i n i n , bir
otelden memnun ka l m a ma s ı n ı n teh l i kel i bir şey
o l acağ ı n a mim koyarak, s a rışın kad ı n a karş ı d u y ­
duğum hı ncı otel kati b i n d e n ç ı karmağa karar
verd i m : Otel i n h i ç de konfortabi b i r yer o l m a dı ğ ı n ı ,
müşter i l e r i n ba nyo d a i resi nde h avag a z ı n d a n ö l ü m
teh l ikesiyle karşı karşıya b u l u nd u kları n ı, m ut­
f a ktan p i rzola d u m a n l a rı n ı n odal ara kadar y ü ksel ­
diğini, m ü şteri seçmekte titiz l i k göster i l m ed i ğ i n i ,
b u otele d e l i lerin bile k a b u l e d i l d i ğ i n i , hatta s a ­
b a h l ey i n böyle b i r kad ı n ı n s a l d ırısına u ğ ra dı ğ ı m ı
söyled i m v e ote lde b u l u n mayan d a h a pek çok k u ­
s u r l a r sayd ı m döktü m .
O, d u rm a d a n «Ama n B eyefe nd i ! i sti r h a m e d e ­
ri m B eyefen d i ! >ı diye neza ket! e söz ü m ü kesrneğe
çalış ıyor, çaresiz l i k l e el leri n i o ğ u ştu ruyord u . Ona
ağız a çtı r m a d a n eleştirmeler i m i s ü r d ü rd ü m, in­
saf l ı b i r i ns a n o l d uğ u m u g öste r m e k i ç i n d e bi r
g ü n bu ote l d e n yazılarımda söz açmam gerekirse,
i z m i r' i n en iyi otel i o l d u ğ u n u söyl eyeceğ i m i , ç ü n k ü
kat i b i n n ezaketiyle bende b ü y ü k b i r sem pati u ya n ­
d ı rd ığ ı n ı i leri s ü rd ü m .
O teşekkürler l e m i n nettarlıkla r ı n ı arz ederken, b i r
haderne eşya la r ı m ı aşağ ıya i nd i r d i . B a nyo dai­
resinde u n ut u l m uş çamaşı rlar ı m ı da bir gazete
içinde to p l a m ış, getirmişt i . Ama onların ben i m
o l m ad ı ğ ı n ı söyled i m . B i r h ademeye yakışır ç a m a ­
ş ı r l a r ı n ben i m o l d u ğ u n u s a n m a k küsta h l ı ğ ı n a n a s ı l
cesaret edeb i l m işti bu herif ?
Otel kat i b i n e dönerek, a l ayl ı b i r d i l l e, işte b u
son olayın da otel i n servisleri h a kkında yeterli

62
bir örnek o l d u ğ u n u söyled i m . H i ddetle otel ki­
rası n ı masa n ı n üzerine fırlatarak, h a d e m eye yi­
yecek g i b i bakan kati b i n , yerlere kad a r e ğ i l m e s i n e
rağmen, ona A l l a h aısmarlad ı k d emeden; bav u l u
h a ma l a tes l i m e d i p, kapıyı sayg ıyle açan ha­
d emeye b i r mete l i k b i l e b a h ş i ş vermeden, ote l ­
d e n ayrı l d ı m .

ll

B en otel i l e i l işiğ i m i kes i p g e l i nceye kad ar,

o n l a r odadaki bütün eşyayı safaya d ö k m ü şl erd i .
i htiyar çamaşırcı kad ı n , koltu kları n a yakın bağ­
ladığı bir b a s m a ş a l v a r g iymiş, söylen erek, a ksi
bir yüzle, ta hta l a r ı si liyord u . Safada a n n es i n e
yard ı m eden g e n ç k ı z ı n , ben merd ive n l erden ç ı ­
karken kaçtı ğ ı n ı , a n nesi n i n o n u azarlayışı n d a n a n ­
ladım.
isminin Pakize o l d u ğ u n u öğrend i ğ i m ev s a ­
h i besi, kızı n ı n g a l i ba bana pek g ü ç a l ışa c a ğ ı n ı ,
ö ğ retmen lerden yı l d ığ ı n ı söyled i . Sonra cevab ı m ı
beklemeden, döşenecek a d a m i ç i n m o b i lya, perde
ve levhaları bizzat seçmemi isteyerek, beni ev i n
i ç i n d e d olaştırmağa baş l a d ı .
Her odada, her eşya n ı n n erden geldiğini,
b a ğ l ı o l d u ğ u a n ı l a rı a y r ı ayrı a n latarak, b u n l ard a n
beğendi kleri mi ayırm a m ı rica ed iyord u . Ü zeri n d e

63
üç kuşa ğ ı n zifafı ya p ı l d ı ğ ı söylenen ana yad i ­
garı karyol ayı, bir genç d u l u n meza d ı n d a n alın­
m ı ş perdeleri, Ayd ın'dan göçmen old ukları gün­
lerde, kırlarda geeelernek için kullanılan sec c a ­
deyi seçti m . « Emva li metrCıke m üzayedesi n den»
ele geçtiğ i söylenen ve ku I l a n ı l mayarak b i r s a n d ı k
odası n a g e l i ş i g üzel atı l m ı ş, örümcek tutmuş l ev­
halardan « S iren leri n Çağırısı» ve «Afrodit' i n D o ­
ğuşu» a d l arı n ı taşıyan tablo kopyaları n ı, toz l u
z i n d a n l a r ı n d a n ç ıkard ı m .
Bu d a l aşma sırası n d a genç kızı n s a kl a n d ı ğ ı
odaya d a g irdik. Pakize H a n ı m b a n a garip bir g ü l ü m ­
seme i l e, buradan da bir şey seçmek isteyip istemeve­
eeğimi sordu. Ben d e ona u m ut verecek biçimde
g ü l ü mseyerek, burada n b i r şey seçmek g erekirse,
bunun «on a ltı yaş» tan başka şey o l maya c a ğ ı
karş ı l ı ğ ı n ı verd i m . Ç ü n kü o n aft1 yaş'ı ele geçiren,
ö l ü msüz bir h ayal d ü nyas ı n ı da ele geçirm i ş
o l u rd u . A m a n e yaz ı k b u odadan h i ç b i r şey a l m a k
kabil o l m ayac a ğ ı n ı , ç ü n k ü burada h e r şeyin ü rkek
ve d ı şa k a pa l ı bir genç kıza ait olduğunu söyle­
d i m.
Pa kize hanım ka h k a h a larla g ü l erek, şakacı
bir insana benzed i ğ i m i söyled i . Sonra ya n ı l d ı ­
ğ ı m ı göstermek için kızı na, yen i m isafirler i n e o d a ­
s ı n d a n ne verebileceği n i sord u .
G e n ç k ı z latif bir şaşkı n l ı kla, etrafa göi g e z ­
d ird i, veri l ecek bir şey arad ı . Ayn a n ı n köşes i n e
i l iştiri l m iş b i r tavus t üyü i l e, karyolası n ı n ayak
ucund a ki sehpa üzerine yerleştiri lmiş b i r kuşko n ­
maz saksısı a ra s ı nda, bir an tered düt g e ç i rd i .
Sonra b u ra d a yabancı erkeğe veril ebilecek b i r şey

64
b u l u n ma d ı ğ ı n ı , a m a istersem su tavus tüyü n ü , ya
da kuşkonmaz saks ı s ı n ı a l a bi l eceğ i m i söyledi.
A nn esi g i bi o n u n da R ve Ş h a rf l e r i n i tatlı
b i r pelteklikle kon u ştu ğ u n u fark ett i m .
H aya l i m i çok o kşaya n bu cömert tekl ife te­
şekk ü r ett i m . Tavus tüyünü terc i h ediyord u m .
K ü ç ü k l ü ğ ü m d e n beri tavus tüyleri n i severd i m . Kur­
an'ın müzehhep yaprakları aras ı n d a , üzüm kun­
daklar içinde beslemeğe çal ıştığ ı m tavus tüyl eri ni,
Z ü m r ü d ü a nka'ya benzetird i m . Onun parlak, yanar
d ö ner yeş i l i i ç i n d e, a n n e m i n ö l ü nceye dek bek­
l e d i ğ i, ama bir t ü r l ü eremed i ğ i m u r a t g i z l i yd i .
B el k i d e bu m u ra d a ermek b a n a n a s i p o l a cakt ı .
S özlerim, a n n esi n i pek i l g i le n d i r d i ğ i h a l de,
g e n ç k ı z ı n birkaç ç i l l e leke l e n miş i nce b u r n u üze­
r i n d e, hoşnutsuz l u k kırışıkl ıkları bel i rmesine sebep
o l d u . Alt d u d a ğ ı n ı n bir u c u n u ısırd ı . B ir şey söy­
l em e d i . G özleri n i tavus tüyüne d i kti, d ü ş ü n üyor­
m u ş g i bi ka l d ı . An nesi bu s ü kGt üzerine, kızı n ı n
d a tavus tüyleri n i sevd i ğ i n i , onda g u ru r a v e sev­
giye benzer bir şeyler sezd i ğ i n i söy l e d i .
H er ne ka d a r b u tüylerdeki ya n a r d ö n er renk­
ler ve doymuş b ü k ü l ü ş i l e, g ururdaki katı a ç g öz ­
l ü l ü k bana garip b i r çel işki h a l i nde g ö r ü n d üyse de,
onun bu benzet i ş i n i çok hoş buldum ve eğer
a n n esi bir iki şey d a h a seçmek i ç i n yol g öster­
m eseydi , o n u n l a bu tüy üzeri nde b i r hayli görüş­
mek i steyecekt i m . Odadan çı karken bir küçük
k ı z l a şakalaşır g i bi o n a , b u m a ğ r u r t ü y ü i n eitme­
rneğe ç a l ışaca ğ ı m ı v a at ett i m .

65
 12

S ü n n et olacağım gün, karyolarn süslendiği

zaman d uydu ğ u m heye c a n a benzer bir heyecan
d uyarak, adamın döşenmesiyle yak ı n d a n ilgilen ­
d i m . Y a l n ı z şu farkla ki, o zaman her şeyi g a yet
hoş ve sevi n ç verici bulduğum halde, bu kez
y a p ı l a n her şeyi yersiz b i r ş ı m a r ı kl ı kl a beğe n m i yor,
bazen b i r l ev h a n ı n a s ı l m as ı n ı büyük m esele ha­
l i ne getiriyord u m . B irkaç kez karyo l a n ı n yeri n i
d eğ işti rmek zoru nda kal d ı l a r. Yorg u n l u kta n canı
b u rn u n a g e l m i ş o l a n ç a m aşırcı E m i n e k a d ı n , ş aş ı
gözler i n i b e n i m ü::tümde toplamağa çal ışarak, g ü ­
vey giren b i r erkeğ i n bile bu kadar h uysuzl u k
etmeyeceği n i söyled i . O na, bu karyola üzeri n d e
ü ç zifaf yapıld ı ğ ı n ı hatı rlatt ı m . B i r d ö rd ü n e ü n ü n
ya p ı l ması neden m ü m kü n o lm a ya ca ktı ?
Akşa m geç vakit adamın yerleştiril mesi bi­
tince, P a kize H a n ı m mem n u n b i r yüzle, b i r yor­
g u n l u k ka hvesi içmemizi teklif etti. B e n yemekten
önce kahve içmek adet i n d e olmad ı ğ ı m ı söyle­
yerek sokağa ç ı kmak isted i m . O zam a n , bu ak­
şam yemeğ i n i d ışarıda yersem g ücenecekleri n i ,
art ı k bu evin yaba n c ı s ı sayı l m a d ı ğ ı m ı , istersem
her zam a n yemeği birlikte yiyebileceği mizi, mas­
raflara katılmakta da serbest olduğumu söyled i .
Kalma m ı b i l h assa rica etti .
Akşa m kara n l ı ğ ı n ı n çökmüş o l ması, o n u n bu
a rzusunu reddetmeme i m ka n b ı rakmadı. G ece
kara n l ı ğ ında yalnız başıma eve dönerken na­
sıl soğ u k terler dökece ğ i m i d üş ü n d ü m . Bazı

66
şey l er a l d ı rm a kl ı ğ ı m şartıyle teklifi n i kabul ettim.
Taraçada, d enize karşı kuru l m u ş beyaz ört ü l ü
masa etrafında, ana, kız ve ben oturduğumuz
zaman, kend i m i k ü ç ü k han odasıyle ve o musibet
kasa ba i l e, sonsuzluğa dek i l işkisin i kesmiş, aile
yaşantısı n a g irmiş bir adam sayd ı m .
H i ç kuşkusuz eğer g a r i p b i rt a k ı m kuru ntu l ar,
vesveselerle b u g ü n e dek evl e n mekten kaçmamış o l ­
sayd ı m , ş i m d i böyle g e n ç bir karım, tatlı d i l l i bir kayna ­
nam ve i ht i m a l peşki rini ensesi n d e n bağlad ı ğ ı ­
m ı z; ağzı yanakları yemekle bulanmış tombu l
bir çocu ğ u m b i l e o l ac a ktı .
Şu anda böyle bir d üş ü n c e bana n ereden
g e l iyord u ? Sevg i , bağ l ı l ı k ve inanç dolu gözlerle
beni d i n l eyen s a b u n koku l u , çocu k a ğ ı zl ı bir karım
olmasını ne zamandan beri i stiyord u m ?
Karşı m d a oturan genç kıza b a kt ı m . Ciddi
y ü z ü t a b a ğ ı n d a n k a l kt ı ğ ı zaman, h afif bir geri çeki liş
ve yar ı m bir d ö n üşle denize çevr i l iyord u . İ nce ,
seyrek saçları ku lakları n ı n a rkas ı n a i l iştir i l m i şti .
K u l a kları ufa c ı k t ı . Kulak memelerinde, ince bir
gül yaprağ ı nd a u ç m aya hazır, hanım böce ğ i n i
a nd ıran, y a k u t d a mlası küpeler vard ı . P a rmağ ı m ı
uzat ı p bu k ü ç ü k yaratı ğ ı uçmağa kışkı rtmak i s ­
tiyord u m . O n u n h e r b a ş çevirişinde b u istek i ç i m i
d o l d uruyord u . Ama tam elimi uzatac a ğ ı m anda
o, başı n ı eski h a l i n e getiriyor, yeni b i r l o k m a ile
m eş g u l ol uyord u . Ö ne eğ i l m i ş göz kapakları p ü ­
rüzsüz bir yuvarl a k l a gözleri n i ö rtüyor, kıvı rcık
kirpikleri n i n g ölgesi, yanakları üzeri nde, ü rkek ü rkek
kanat çı rpıyordu .
B u k ü ç ü k yaratı ğ ı n g e n i ş a l n ı n d a i n at v e g u -

67
rur, kırmızı d ud akların ı n coşkun taze l i ğ i i l e tezat
h a l i nde i d i . Eğer bu kumra l kızla, o n l a r ı n a rz u s u n a
uyarak evl enmiş olsayd ı m, ş ü p h esiz k ı v ı rc ı k kir­
p i kieri n arası n d a n bakan gözl erde g u rur v e i nat
renklerini g örmekten usan acakt ı m . Şefkat v e bağ ­
l ı lığın h uzuru evimizin semtine u ğ ra mayacaktı.
Pakize H a n ı m ı n cömertçe i kram ett i ğ i bira­
ların etkisiyle, k ı z ı n gözl eri n d e b u ren klerin o l u p
o l mad ı ğ ı n ı a n l a m a k isteği, d a ya n ı l maz b i r h ı rsla,
beni zorl a ma ğ a başlad ı .
Pakize H a n ı m ı n , g e n ç l i k a n ı larından b i r i n i a n ­
l atmakta o l d u ğ u n a a l d ı r m a d a n , g e n ç kızı n başı n ı
den ize çevi receğ i anı kollamağa başlad ı m v e o
karşıdaki ı ş ı kl a ra bakarak g özlerini kırpıştırı rken,
e l i m i h ızla uzatt ı m , parmağ ı m ı k u l a ğ ı ndaki kü peye
değdi rd i m .
Pa kize H a n ı m ı n lakırd ıs ı a ğ z ı nda ka l d ı .
G e n ç kız baş ı n ı birden çevird i . Alayla g ü l ü m ­
seyen yüzüme dikilen iri g özlerinde, anlamların
birbiri n i kovalad ı ğ ı n ı ; korku, şaşkı n l ı k, telaş, te­
cessüs, s i n i r l i l i k, i syan ve g u ru r u n bir e l eğ i m sağ ma
h a l i nde s ı ra l a n d ı ğ ı n ı ; en son u n d a kaş l a r ı n çat ı ­
larak g özleri h ı rçı n b i r g ö l g e i l e örtt ü ğ ü n ü görd ü m .
O n u n g özlerindeki h a kim rengi görem e m i şti m .
O n u n g ö l g elenen g özleri karş ı s ı n d a p a n i ğ e k a p ı l a ­
cağ ı m ı h i ssetti m . H emen a ç ı klamaya g i rişti m :
K ü pelerin ba na b i r h a n ı m böceği etkisi yap­
t ı ğ ı n ı , d a k u n uverirsem u ça ca ğ ı n ı s a n d ı ğ ı m ı ve b u
deneyi yapmaktan ken d i m i a l a m a d ı ğ ı m ı söyled i m .
K ü ç ü kl ü ğ ü md e kızlarla birlikte oynad ı ğ ı m ı z oyu n ­
lardan söz açtı m . Mezar taşları üzeri nden t o p l a ­
dığımız k ı r m ı zı yeş i l yosu nlarla, kızlar parmak-

68
!arına k ı n a yakarlard ı . B u kınalı k ü ç ü k kızlard a n
birini, bir oğlanla evlendirrnek isterdi k . Görücü
g i d i l i r d i . O z a m a n g e l i n i n a n n e l i ğ i n i y a p a n baş­
ö rt ü l ü kız, üzeri siyah benekli kırmızı bir h a n ı m ­
böceğ i n i avucuna koyard ı . On saya n a dek uç­
m a s ı n ı beklerd ik. Eğer böcek u çmazsa kız, o o ğ ­
l a n l a evlenmezd i . Ben çoğ u n l ukla, d a m at o l a c a ­
ğ ı m zaman, böceğ i n vakti nde uçmaması i ht i m a ­
l iyle, elimi daha ö nceden ona d o ku n d u rurd u m .
P a kize hanım tatl ı tatl ı g ü lerek şakamı pek
h oş b u l d u ğ u n u s öy l e d i , a n l atmakta o ld u ğ u ko nuyu
s ü rd ü rmek için bu şakadan yararl a nd ı :
O n larda d a g ö r ü c ü g e l d i ğ i z a m a n n a l a bakmak
g elenekmiş. Bu gelenek Rum m a h a l lesinden kend i
ma h a l l elerine yay ı l m ışt ı . i lk b u l dukları nalın de­
l i kl eri tekse, evl i l i kten u ğ u r bekl e n m ezmiş. Kocası
ken d i s i n i kaçırmaya ka l kt ı ğ ı zaman o da, kap ı n ı n
eşi ğ i n e çakı l m ış nala bakm ışt ı . D e l i kleri çiftmiş
a m a, üçünden üç çivi i l e eşiğe çakı l m ıştı . De­
m ek ki a ç ı k d e l i kl e r tek idi. Ama o, ç i v i leri d e say­
ma k gaflet i n i gösterm işti. Ken d i s i n i isteyen zengin
a ğ a l arı ve dağ b a ş l a r ı n d a, kendi ateş i n d e n köyleri
ateşe veren efeleri teperek, paşa n ı n şöförü
o l a n bu ka l p a k l ı ve asker ruha l ı a d a m a kaçmağa
razı o l m uştu . N a l a iyi bak m a d ı ğ ı için başı n ı nare
yakmışt ı . H er n e kadar bu a d a m ı n g ü n ü nd e pek
çok safa l a r sürmüşse de, pek çok cefa lara da
katla n mıştı. i ki karı l ı bir adamla evlenmek ne
d e mekti ? Bunlar yetişm iyarmuş g i bi, kırkı n d a n
s o n ra b a r kad ın l a r ı a ra s ı n d a varı n ı yoğ u n u tü keten
b i r a d a m ı n karısı o l m a k, ne d e mekti ? Ah d i bu i d i
ki, kızı n ı n e askere, n e d e zengi n e vermeyecekti.

69
Onu alacak erkek, ağır başlı bir adam o l malı,
mutl u l u ğ u n d a n başka bir şey d üş ü n m em e l iyd i .
An nesi b u ko nuya g i rd i ğ i i ç i n mi, yoksa b e n i m
kulağırndaki k ü peye doku n m u ş o l ma m a s i n i rl e n ­
d i ğ i i ç i n m i, p e k kestiremediğ i m bir sebepten d o ­
l ayı g e n ç k ı z, «afiyet o l su n ! » d emeden, izi n i ste­
meden sofra d a n ka lkt ı .
Onun bu hali i ç i m e g a ri p bir h üzün verd i.
Yaptı ğ ı m k a b a l ı ktan dolayı kalkm ak, o n u n ö n ü n e
geçerek e l l e r i n i tutmak v e özü r d i lemek i stekleriyle
yandım. Ama bunu bira l ar ı n aşm taşkınlığı sayd ı m .
N e ol uyord u ? B u kadarcık ş a ka yapmak h e r i n sa n ı n
hakkı d e ğ i l m i yd i ? Öze l l i kl e b e n o n ları n kira c ı sı d e ­
ğ i ! miyd i m ? K ü ç ü k ka prisleri m i hoş görmeleri gerek­
mez miyd i ? Alt u c u ben küçü k l ü ğ ü mde yapt ı ğ ı m
b i r oyu n u tekrarlamış, b i r böceği u ç u rma k istemiş­
tim. K ı z da kötü bir şey y a p m ı ş say ı l m a zd ı . i şte
b u y a l a n c ı böcekler d e a n ea le böyle uça bilirl erd i .
O n u n arkasından bakarken Pa kize H a n ı m'a, ko­
şarak uzaklaşmakta o l a n genç kızın kul akları n ı g ö s ­
ter d i m ve saymağa başladım. O n saymadan h a n ı m
böcekleri i çeriye doğru kanatl a n m ışlard ı .

13

Geç vakte kadar Pa kize H a n ı m ' ı n a n lattığ ı ­

a n ıları d i n l e d i m . Zehra b i r d a h a taraçaya dönmedi.

70
H iç kuşkusuz onun g e l m eyişi d i kkat i m d e n kaç ­
m a m ıştı . Ne var ki n i ç i n gelmed i ğ i n i pek i ncele­
m ed i ğ i m g i bi , taraçada uzun za m a n oturmam da
onu beklediğimden değildi. Gece n i n ne kadar
kısmı n ı birlikte kon uşarak geçire b i l i rsem beni m
için kazançtı. Bun unla birl ikte, i ç ki n i n verd i ğ i
o c o ş k u n sevi n ç ve taşkı n l ı k birden sön üvermişti.
D i n lemekten, s i n i r yorg u n l u ğ u n d a n d uy u l a n g ev­
şekl i k i ç i n d e daha fazla oturamad ı m . Pakize Ha­
n ı m' d a n izin isteyerek adama d ö n d ü m, beyaz .ör­
t ü ler seri l mi ş şark m i nderi üzeri nde, pen cereden
g i re n serin gece melte m i n e karşı oturd u m . i çeride
yatm a kta o l a n i nsa n l ar ı n verd i ğ i g üv e n l e pence­
re n i n pervazı n a e l l eri m i ve onları n üzer i n e d e çe­
nemi dayayarak, etrafı n ı serseri g ece kelebekleri
ve perva neler a l m ı ş havagazı l a m b a l a rı n ı n beyaz
ı ş ı kl a rı altında, tiyatro dekoru n u a nd ı ra n soka ğ ı
seyre d a l d ı m .
H er y a n d e r i n bir uyku sessiz l i ğ i n e g öm ü l ­
m üştü . B azı pen cerel erde idare l a m ba ları n ı n sö­
nük ı ş ı ğ ı fark ed i l iyord u . Uzaktaki sokaklardan
bekçi d ü d ü kleri arada b i r sessizl i ğ i kamçı l ıyord u .
C a m i i n avl u d uvarı üzeri ne yürüyen b i r kara ked i.
gözl eri n i n fosforlu ayd ı n l ığ ı n d a gecenin sırrı n ı
taşıyor g i biyd i .
Zaman gece yarı s ı yd ı. Anne m i n söyl e d i ğ i n e
g öre b u s a a t bütü n perilerin, şayta n l a r ı n saatiyd i .
B e l ki şu d uvar üzerindeki ked i d e , a z s o n ra b i r a ç ı k
p e ncereden içeri girerek s i l ki necek, peri padişa h ı n ı n
o ğ l u ol uverecek v e b u m a h a ll ede, erkeklere parma ­
ğ ı n ı n u c u n u g östermemekle övü n e n b i r g e n ç kızın
k oy n u na g i riverecekti. Ş ü p hesiz b i rkaç z a m a n s o n -

71
ra sararıp s a l a n , ayı l ı p bay ı l a n g e n ç kız, eşikl erden
atlatı l a c a k, h o c a lara okut u l a c a ktı . Kurşu n l a r d ö k ü ­
lecek, m uska l a r yazı lacakt ı . N af i l e . . . G e n ç kız, h o ­
rozlar ötmeden bir kuş o l u p k a ç a n sevg i l i s i n i n ka n a t ­
larınd a n kopar ı p sakl a d ı ğ ı p a r l a k renkli bir tüye, b ü ­
t ü n dertlerini dökmekte deva m edecekti.
B i rden Zehra'n ı n armağ a n ı n ı h atırlad ı m ve b a ş ı ­
m ı çevird i m : Konsu l u n a y n a s ı ü z e r i n e yerleştird i ğ i m
tüy, sokaktan vuran beyaz ışıkla p ı r ı ld ıyor v e oda n ı n
içinde gezi nen g ecenin solu klarıyle s a l l a n ıyord u . Ah,
bu tavus tüyü de b i r Zümrü d ü a n ka ' n ı n kuyru ğ u n ­
d a n kopa r ı l m ı ş olsayd ı . O z a m a n ş ü p hesiz b u s i h i rl i
saatte, ayı n o n dördü g i bi s a r ı ş ı n b i r kız, t a v u s t ü y l e ­
rinden y a p ı l m ı ş bir elbisenin eteklerini sü rüyerek b a ­
na g elecek, n e zcımandan beri b e n i bekled i ğ i n i söy­
leyecekti. A h , o vakit onun sarı saçlar ı n ı n perişa n l ı ­
ğ ı i ç i n den d oğacak sevg i n i n b i r gecel i k ö m r ü n ü d e,
sonsuzl u k kada r uzun bu l a c a ktı m .
G e c e n i n serin rüzgarı i çeri, g ü n l ü k koku l ar ı n ı, ş e h ­
rin ı ş ı kl a r ı n ı dold uruyor, aynadaki tavus t ü y ü d u r m a ­
dan k ı p ı rd ıyord u . Yeş i l d e n lac iverde kadar değişen tüy
h a l ka la r, d ışard a n g elen ı ş ı kl a r ı n büyüsü nde, g e n i ş ­
liyor; b i r za m a n l a r üzümlerle büyütemed i ğ i m tüyler,
şimdi bu gece rüzgarın a kışında, o l a ğ a n üstü b i r h ız­
la uzuyordu ve ben, tüyün geçi rd i ğ i esra rlı değ i şi m ­
den g özlerimi ayı ram ıyord u m . G u rurla parlayan b i r
a l ı n ve k u l a k l a r ı n a rd ı n a atı l m ı ş k u m r a l s a ç l a r, nefti
bir dekor i ç i n d e seçilmeğe başl ıyord u . K u l a k m e m e ­
lerinde kırm ızı h a n ı m böcekleri v a r d ı ve bu mercan
d a m l a l a r ı , kuyrukları ndaki yeşi l fosforun ayd ı n l ı ğ ı n ­
da kanat a ç m a k, uçmak istiyorl a rd ı . G özlerini seçe­
miyord u m . Ama ses i n i i şitiyord u m :

72
 « N e zam a n d a n beri seni bekl iyord u m .»
Bu seste ya l n ız tesli miyet ve aşk v a rd ı .
« N i h ayet gelebi l d i n, n i hayet . . . U ç u r b u h a n ı m -
böcekleri n i ! . . . U ç u r ! . . . H orozlar ötmed en u ç u r onları !
O n a kadar sayma ! Yedi u ğ u rlu ra kam d ı r. O n ü ç e ka­
l ı rs a k s a b a h olacak . . Ve beni tüyd e n başka b i r şey
b u l mayacaksı n ! »
Saçları n ı okşuyor ve kokl uyord u m . G ece rüz­
g a rı ile telleri yüzü m ü g ı c ı kl ıyord u . P a r m a ğ ı m ı , ku­
l a kl a r ı nda gezen h a n ı m böcekleri ne d o ku nd uruyo­
r u m . Ben el led i kçe o n l a r büyüyorlar. Eyva h b u kızıl
yaratıklar, b ü y ü mekte devam ederlerse bizi m a hve­
d ecekler.
« B ı r a k büyüsü n ler ! . . B ırak b ü y ü s ü n l er i Onlar
b i z i kara n l ı k b i l m eyen c e n net ba h ç e l e r i n e u ç u ra c a k ­
l a r.» d iyor . . . Ve kı r m ı z ı . . Her şey k ı r m ı z ı o l uyor . . . Ve
b u s ı ra d a s a h i l d e köp ü ren d a l g a l a r ı n ince k u m l a r ü ­
zeri n d e çatl a ması n d a n meyd a n a gelen g ü r ü lt ü l e r
d u y u l uyor.
«Ah, h ayd i S i renler' i n şarkısı başlaya ca k ! »
Köpü klerde yuvarla n a n genç b a k i re ka h k a h a l a r ı
işitiyo r u m . O d a h a z a y ı f b i r sesle yalvarıyor !
« H aydi gel ! . . . H orozlar ötmed e n , ç a b u k ol ! . . . »
Koşma k istiyoru m, a ma ayakl a r ı m kayıyor, beni
g eriye doğru sürü kleyen bir şey var. B i r ş arkı ve b i r
h o roz sesi ..
Korku ile s ı ç ra d ı m . Aynada tavus t ü y ü gene
rüzg i'ırla hafif s a l l a n ıyord u . Açık p e n c e re m d e siyah
kedi, fosforlu g özleri n i bana d i kmiş, b a kıyordu ve
ben bir evde, ilk gece g örü lecek rüya l a rd a , a nn e m i n
keramet ara d ığ ı n ı h atırl ıyord um.

73
 14

B u yabancı şehirde geçen birkaç g ü n içerisi n ­

d e a rt ı k ü rkmeden dolaşabi leceğ i m b i l d i k semtler,
yüzleri b e n i m için yabancı o l mayan «görüşm e d i ğ i m iz
h a l d e b i r b i ri m izi a n l a d ı ğ ı m ı z, h atta f ı rsatı n ı d ü ş ü re­
rek gıya bı n d a övg ü ya d a sövg üler döşe n d i ğ i m i z,
'
i ç i m izden a c ı tatlı eleştirmeler y ü rüttü ğ ü m üz» bazı
i ns a n l a r vardı. B e l l i bir hayat çerçevesi i ç i n d e, h e r
g ü n b e l l i yol l a r üzerinde yürüyord u m . A m a h e n ü z
(... ) kasa b a s ı n d a k i g i bi b i r s ü rü hayva n ı haline
gelmemiştim. Tecessüslerimi g ı d ı klayan sürprizler,
acayi p gözlemlere i m kan veren yen i l i kl er mevcuttu
ve her g ü n b u n l ardan b i r i n i keşfetmenin d oyurucu
canl ı lı ğ ı i ç i n d e b u l u n uyord u m .
N e va r k i , ka p ı m ı n d ış ı n d a a rtı k benim için y a ­
bancı h i ç b i r şeyin kalmayacağı g ü n de g e l ecekti.
O z a m a n soka ğ ı d ö n d ü kten so n ra , e l l i nci a d ı mda a ­
yakl a r ı m ı n a l t ı n a gelecek kald ı rı m taşı n ı n renk ve b i ­
ç i mi n i . b i r pencere perdesi üzerindeki motif i n g e o ­
metrisi n i, b i r ka p ı n ı n ü s t yanından s a l l a n a n n azarlı k
pabucu n u n k a ç d ü ğmesi o l d u ğ u n u b i l ecekt i m .
B u derece c a n sıkıcı a ç ı k l ı k i ç i n d e kal d ı ğı m h a l ­
de, bu s ı n ı r l ı çerçeveyi k ı r m a k isteğ i n i ne z a m a n d u ­
yaca ğ ı m ı Tanrı b i l i rd i . Belki d e böyle b i r arzu d u y ­
mayacaktım . H atta çevramdeki b e l l i dekoru n ve bel l i
d üzen i n d eğ işmesi nden ted irg i n l ik d uyacak kadar
kab u ğ u n a çeki l m iş ol acaktı m .
B üy ü k b i r şeh irde kend i n i yitirmek isteyen in­
san, bel l i b i r semt içinde ka l ma s ı n ı b i l meliyd i . A n c a k
böyle b i r g üven i ç i n d e, b i r i ç yaşa m ı n d ü nyası k u -

74
r u l a bi l i rd i . Ö r ü m cekler a ğ ları n ı neden bir köşeye d o ­
k u r la r ? Hangi bozkır sa lyangozu ka b u ksuz olur?
B e l ki d e y a n l ı ş d ü ş ü n üyord u m . A m a b u b e n i m için
böyleyd i. Bir yarad ı l ış zoru n l u ğ u b e n i çerçev e l i bir
yaşa ntıya itiyord u .
B üt ü n d i kkat ve tecessü s ü m l e çevrem d e bir a n
ö n c e belirl i l i k yarat m a ğ a ç a l ışıyord u ın. G ec e n i n ka ­
r a n l ı ğ ı n d a n korku ; açıkl ı k ve bel irl i l i ğ i yiti rmen i n şaş­
kı n l ığ ı ndan d o ğ m u ş o l m a l ıyd ı . Kara n l ı k ben i m g ü ­
n e ş ayd ı n l ı ğ ı nd a k u rd u ğ u m d üzeni m a hvett i ğ i için
onun d üş m a n ı yd ı m. i şte b u sebepledir ki, bu b ü y ü k
şehirde ka l d ı ğ ı m s ü rece zaman z a m a n k a s a b a dok­
toru n u n ö ğ üd ü n ü hatıriarnakla birl i kte, K o n a k - Baş­
d u rak - B a hribaba parkı ve pansiyo n u m a ra s ı n a
ç i zi l e n d örtg e n i n d ış ı n d a ki yerler h e m e n h e m e n m e ç ­
h u l u m ka l d ı . Ege' n i n p a r l a k seması a ltı n d a ta l i h v e
k a d e r i n beli rmesi i ç i n bu dörtg en de az b i r yer sayı l ­
maz.
S a b a h ları sim itçiler ve sütç ü l erle uya n ıyord u m .
M a h a l l e çocukl a rı n ı n, sebzeci eşeklerin i n kuyruk­
l ar ı n d a n, ökse ya p m a k i ç i n , kıl ç a l m a ğ a ; l az ı m l ı k ü ­
zeri nde g ü neşlenen, zayıf boyu n l a rı n ı g ü ç l ü kle d o ğ ­
r u l t a n d o k u z ayl ı k yavru ların sirnit gevel e m eğ e baş­
l a d ıkları saatlerde, sokağa çı kıyord u m . Kocaları çok­
tan işe g i tmiş o l a n kad ı n lar, a ğ ı r bir baskı n ı n üzer­
l er i n d e n kal kt ı ğ ı n ı h i ssederek, mutfak kıyafetl eriyle
sebzeci ve ü z ü m c ü l erle f ı k ı r f ı k ı r pazarl ı k ediyorlar,
a m a beni görünce b i r örtünme i htiya c ı n ı d u yarak,
i çeri kaçıyorlard ı . G üya ben kıyafeti d üz g ü n ve bas ­
to n l u efendi o l d u ğ u m i ç i n kaç ı l acak erkek; satıc ı l a r,
s a k l a n maya değ m eyecek s ı radan yaratı k l a rd ı . Ya da
bu h a reketleriyle, poturlu ve ya n ı k y ü z l ü a d a m l a r ı n

75
on lara a krabaları kadar yakın o l d u ğ u nu, beni, uzak­
l ardan g e l m i ş b i r yabancı sayd ı kla r ı n ı a n l atmak isti ­
yorl a rd ı .
B u n u n l a b i r l i kte kap ı l a r ı v e pencereleri ö n ü n d e n
geçerken, işitebi leceğ i m kad a r y ü ksek bir fısıltıyle
kad ı n l a r kafes arkası n d a n , beni g özledikl eri n i h is ­
settiriyorlard ı . B enden bahsederken « M üd ü r B ey»
dedi kleri n i işitiyord u m . Bu, i h t i m a l , ev s a h i pl eri m ta ­
raf ı n d a n yay ı l m ış bir y a l a n d ı ve i ht i m a l komşu l a r ı n ı
kıskand ırmak i ç i n , genç kira c ı l a r ı n ı n, bir kasa bada
ortaoku l m ü d ürü old u·;J u n u söylemişlerd i . i l erde,
eğer tasa r l a d ı k l a r ı g i b i , bana kızl a r ı n ı verebi l irlerse,
damatl a rı n ı n y ü ksek mevkii ile ö v ü n mek istedikleri
de hatıra g e l e b i l i rd i .
Ş u da v a r k i , m a h a l l e kad ı n l a r ı n ı n beni M üd ü r
san maları g ururumu akşam ıyar d e ğ i l d i . B u n e d e n l e
yokuştan a ş a ğ ı d o ğ ru kası l a kas ı l a i n iyord u m . D ört
beş yaşla r ı n d a ki çocuklardan, cesur o l a n ları elbise­
lerine çeki d üzen vererek, el ile ya d a eğilerek g arip
sela m l a r veriyorlar ve ben o n l a r ı n selam ı n ı g ü l erek
iade ed i p g e ç i n ce, hemen bağ ı rarak a n neler i n e ko­
şuyorlar, b a n a selam verd i kl eri n i , b e n i m d e ken d i l eri ­
ni sela m l a d ı ğ ı m ı söyleyerek, sevi n çlerin i bel l i edi ­
yorlard ı .
B u s a b a h yo l c u l u kl a r ı n d a , B aşdu rak'ta, g ü n ü n
b u erken saatlerinde işe g i d e n l e r i n aceleci y ü rüyüş­
leri, et ve sebze ara b a l a rı n ı n karışıkl ı ğ ı a rası nda n
ken d i m e b i r yol b u l m a ğ a ça l ıştığ ı m s ı ra d a ; saat s e ­
kizden iti baren yük taşıtacak b i r m ü şteri bekl erken,
gra m ofon v e fotoğraf mağazas ı n ı n vitr i n i n i seyreden
sarı ben i z l i h a m a l ı ve ona karşı gerinerek esneyen
b i r çocuk resmi n i m utlaka görürd ü m ve ben de, s a -

76
b a h m a hm u r l u ğ uyle ç oc u ğ u n geri n m es i n e, a ğ z ı m ı
a ç ı p esneyerek, karşı l ı k verird i m .
B i r h a n ı n k a p ı s ı n d a küfe i ç i n d e ü z ü m satan
yaşlı b i r adamdan b i r kilo ü z ü m a l ı rken, karşı köşe
b a ş ı n da ki loka nt a n ı n camekanında, p i ş m e m iş a m a
y ü z ü l m ü ş b i r kuzu baş ı n ı n ağzına, k a b a b i r ş a kayla
soku l muş ince m a r u l yaprakları n ı , d ü n k ü g i bi taze
ve yenmemiş görerek, şaşarka l ı r d ı m .
S o n ra piyango g işesi n d e k ı r m ı z ı ş a p ka l ı H a beş
ç ı ğ ı rt ka n ı n, ta l i h i n parmakları ucunda olduğunu
söyleyerek, uzatt ı ğ ı b i l etierin n u m a ra sı n ı o kuyarak
yo l u m a devam ederd i m . B e n i m tal i h i m ç i z i l mişti ve
u m ut l a r ı m bu b i l etlerden b i r şey u m ma y a c a k kadar
taze i d i .
( . . . ) Palas' ı n a lt ı nd a ki kıraathanede, ü ç ü n c ü
pencere ö n ü n d e otura n, saçları ceket i n i n yakasını
t a m a mıyle örten yet m i ş l i k i htiyar, ben i m g eçti ğ i m
bel l i z a m a n l a rda, b ü y ü k m eydan saati ne korkulu
g ö zlerle, bakard ı . B a n a öyle g e l i rd i ki, o i ht i ya r, m üt­
h i ş ça n ı n çalacağı anı yorg u n b i r ka l p atışıy l e, peri ­
ş a n bekl iyord u .
O n un ya n ı başındaki pencerede, s ı k s ı k boyu n
b a ğ ı n ı ve saçları n ı d üzelten kuru yüzl ü b i r a d a m o ­
t u r u rd u . E l i ndeki k a l e m i d işleri a ra s ı nda ezerek, so­
kağ ı n bir başı ndan çı kıverecek i l h a m peris i n i gözet­
ler g ib i otururd u .
M a hut « P a l a s» ı n a rka cephesinden d o l aş m a m a
r a ğ m e n , o s a r ı ş ı n kadı n ı özleyişle hatırlar, avcu m ­
d a k i yan ı k l ı ğ ı uta n ı ş l a h i ssederd i m . B u h i kaye b e n i
s i nemaya d e k oya l a rd ı .
O r a d a tahta s e h p a l a r üzerine a s ı l m ı ş y e n i sine­
m a a f i ş l e r i n i inat ve ısra rla isted i ğ i k ı l ı ğ a sokmağa

77
ç a l ı şa n bir meczup görürd ü m . A rt ı k sinema hade­
meleri de o n u n l a u ğ raşma kta n vazgeçmiş o l m a l ıy­
d ı lar. Ç ü n k ü çiçek bozu ğ u ve köse o l a n bu h a re m ­
a ğ ası k ı l ı k l ı herif, e l i ndeki boya l ı k a l e m l e afişteki a r ­
tistlere - k a d ı n ve erkek farkı g özetmeksiz i n - i nc e
« D ug l as» bıyıkları takard ı . O n u n aynı çizg ileri k e n ­
d i dud a kları üzerin e de y a p m ı ş o ld u ğ u n u f a r k eder­
dim. O civarda oturan ve a n n esi b a bası işe g ittiğ i
için sokaklard a dolaşan, sinema vitri nierine bakarak,
kışladaki askerlerin ta l i mleriyle a v u n a ra k g ü n d o l d u ­
ra n birkaç y a m a l ı , ya l ı nayak çocu k, o n u g ö r ü n c e :
« Kö-se . . K ö - s e. . H a - rem a - ğ a - s ı ! . . » d i y e haykı r ı r­
lar, o da yapma bıyıkları n ı g östererek o n l a r ı köse
o l ma d ı ğ ı n a i n a nd ırmağa ç a l ı ş ı r d ı . S o n ra çocuklar­
d a n biri a n i b i r b u l uşla :
« B oya l ı - bıyıkl ı Kö-se H a - rem A - ğ a -sı . . yutt u ­
ra mazsı n Lü - l ü - l ü ! » d iye
.. b a ğ ı r ı n ca, öteki ler d e
b u n a ka ratı d i l l er i n e dolarlar, meczup peşleri nde, o n ­
l a r i l erde, h a pi s h a n e arkas ı n d a ki sokağa dal arlar­
dı.
Ben h a pi s h a n e duvarları ö n ü ndeki ka l d ı r ı m ı ,
sanki beni y a k a l a y ı p içeri atacaklarmış gibi g a r i p
b i r korku i l e terkeder, karşı ka l d ı r ı m ı izlerneğe b a ş ­
l a r ve b u h a reketi m l e ken d i m i , i ç i m i n h a p i s h a n es i n e
attığ ı m ı f a r k edemezdim. Pencerelerde h iç bir m a h ­
k u m başı g ö r ü n mediği i ç i n « B u ra s ı d a i sviçre h a pi s ­
h a neleri g i bi b o ş mu ?» d i y e d üş ü n ürd ü m . Kapısı n ı n
ö n ü n d e s ü n g ü s ü n ü pırı ldatarak d o l aşa n v e g eçmek­
te olan tra mvayı n pencerelerindeki kad ı n la ra bay­
g m bayg ı n b ı y ı k buran jandarma n e feri n i , tokatla ­
mak i htiya c ı n ı d uyard ı m .
S ı ra s ı ra kahvelerin, mey h a n el e r i n , j a ndarma k a -

78
rako l u n u n , h asta ne ve park ı n ne kadar s ı kı bir m ü ­
nasebetle birbiri ne bağ l ı o ld u ğ u n u d ü şü n erek, tra ­
fiği pek karış ı k meyda n l ı ktan geçmezd en ö nce, yu ­
varlak, içi berrak su d o l u ve üzerinde «1 ku ruş» yaz ı l ı
«Şaşal» b a l o n u n a b i r g öz atmağı u n utmazd ı m . H er
defasında, küçüklüğ ü mde eczane ca meka n la r ı n d a
görd ü ğ ü m o, ecza l ı s u l a r i ç i n d e vakitsiz d ü ş m ü ş c e ­
n i n ler s a k l a n a n , yuvarlak kavonozları hatırl a r v e b u
a n ı i le, soğ u k l u ğ u n d a n b u ğ u l a n m ış, i zm i r'de b u l u n ­
d u ğ u n a şü kretti ğ i m o temiz suyu b u l a n d ı rı rd ı m .
i şte şu ka hvelerde d e kötü l ü k b i r c e n i n h a l i ndey­
di. B urada sevda tel l a l l arı, sigarayı b i r adam olma
a ş amas ı saya ra k içen, tavla başında k ü f ü r çeşitleri
öğrenen ve baştan ç ı km a ğ a hazır tay d e l i ka n l ı l a rı
aviayacakları g ü n ü beklerlerd i .
B a z ı a kşa m l a r birtak ı m ş ü p h eli kad ı n l a r, o ka h ­
ver ere ba karak, parka doğru giderler v e az s o n ra,
ceketi n i tramvay caddesi nde giyrneğe ç a l ı şara k, iki
ü ç d e l i k a n l ı ve yaşl ı bir adam ka hveden ç ı ka r l a r, ka ­
d ı n l a r ı n g i r diği yerd e n , o n l a r da parka d a l a rl a r d ı .
Parkı n k a p ı s ı n d a nöbet bekleyen p o l i s , d u d a kl a r ı n ı n
u c uyle g ü lerek d e l i ka n l ı la ra bir gözü n ü kı rpard ı.
D e n iz g ören b i r park kanepesi ne oturara k, b i r
ya n d a n Ka rşıyaka'da n g e l e n körfez vapuruyle kömür
y ü k l ü motord a n h a n g i s i n i n Pasa port'a daha erken
varacağı üzerinde kendi kendime ba hse g i rerken, öte
ya n d a n bu park b u l u ş m as ı n ı n arkas ı n ı z i h n i mde t a ­
m a m la rd ı m :
Parkın b i r köşes i n d e pazar l ı k yapı l a c a k, kad ı n ­
l a rd a n birer dost tut u l a c a k, ama h e n ü z parayı b a ba
kesesinden a l a n bu çocuklar, o kad ı n l arı d oyura m a ­
d ı kları ndan h ı rsı z l ı k yapmak zor u n d a ka l a c aklar,

79
böyle bir sıkı ntısı olmaya n l a r da kıska n ç l ı k yüzünden
belaya g i recekl erd i . Kahvede başlayan dra m ı n b i ­
rinci perdesi parkta, i k i n c i perdesi b i l i n m eyen b i r
evde geçecekse, ü ç ü n c ü perdesi ja ndarm a ya da
polis kara k o l u nda, s o n perdesi ise m a h keme ile h a ­
pishanede bitecekti. H a pi s h a n eye g iderneyecek o ­
l a n l a r da, ş u evler ve g ür ü ltü l ü yol l a r arası nda s ı kış­
mış, her g ü n işçilerin paydos saati nde arka k a p ı s ı n ­
dan, y ü k ü n ü , baş u c u n d a fatiha d i l eyecek b i r t a ş b i ­
l e b u l u nmayan b a l d ı ra n l ı , ısırg a n l ı b i r topra k y ı ğ ı n ı
i ç i n e bırakm a ğ a g idecek kap a l ı b i r ö l ü arabası ç ı k a n
hast a n eye d ü şeceklerd i .
Evet, bu a l a n ı n çevresi n d e topla n a n b i n a l ar, a ­
ralarında s ı k ı b a ğ l a ntı b u l u n d u ğ u n u bi lerek ve a ş i ­
n a l ı kl a b i r b i r i n e soku l ma l ar ı n a rağmen, o n ların i ç i n d e
yaşayan i n s a n lar, birbirlerine y a b a n c ı g i bi, hastan eye
ü rpererek, h a pishaneye korkarak, ka hveye tem bel l i k­
l e, parka da bir seri n l i k, ve şehvet arzusuyle bakıyor­
l ardı.
Park, s a ba h ı n bu erken sa atlerinde, büyük akas­
ya, dut, o k a l i ptüs ve kara bi ber ağaçları n ı n gölgele­
rinde h e n ü z uykusundan uya n m ı ş değ i ldir. Pek er­
kenden, parkın içi ndeki kestirme y o l u izleyen tütü n
işçisi kad ı n la r ı n üst başları n d a n parkın l oş l u ğ u n a
sinmiş zehirli tütün kokusu, h üsn üyusuf v e z a k k u m
çiçekleri n i n a c ı koku ları i ç i n d e çok i y i seçi l i r d i . S ü ­
m ü k l ü böcekler henüz bir taş ı n d i b i n e y a p ı ş m a m ı ş ­
l a r d ı ve a ğ a ç la rda, i n s a n l a r d a n fırsat
b u l d u kları i ­
.
çin, serçe ve arı kuşları birbirlerine i l a n ı a ş k edebi lir­
l erdi .
Parkın ötesinde berisi ndeki küçük kuytu l u kl a r ı ,
bu saatte bazı işsizler işg a l ederlerdi. Ç ü n kü ora d a

80
bir a kşam önce sakız l eblebisi, çekirdek, ç i k o l ata ye­
m i ş olan aşı klard a n ka l m ı ş birkaç kırı ntı, yere düş­
m ü ş ve a l ı n ma m ı ş bir ta b l et çi kolata b u l u na b i l irdi
ve eğer bug ü n işde çalış ı p a kşam yemeğ i n i sağ laya ­
cak ol ursa, yemekten sonra tüttürm e k i ç i n birtakım
sig ara izmaritleri to p l a m a k da kabi l o l u rd u .
B a n kların t a m orta s ı n d a oturup, arka l ı ğ ı n a dir­
sekleri n i büyük bir ra hatl ı k l a yasiayan b u a d a m lard a n
h a n g i s i n i n , ne zam a ndan beri işsiz o l d u ğ u n u , ense­
sindeki g ü neş y a n ı kl ı ğ ı n ı n dereces i n d e n a n l amal<
mümkündü.
B u n lardan bir böl ü m ü, açl ı ğ ı n ı u n utmak i ç i n
b a n k l a r ı n üzerin e boyda n boya, midesi üzerine ya ­
tarak uyumağa çal ışırlard ı .
V e ben çoğu n l u kl a b u n lardan b i risin i kaldırıp
yanında yer isterdi m .
Beraberimde g etird i ğ i m paketi aça r a k ikimizin
a ra s ı n a koyd u ğ u m ve kendisi n i , b i r l i kte kahva ltıya
ç a ğ ı rd ı ğ ı m bu a d a m lardan bazısı, a ç l ı kt a n netesi
kokt u ğ u h a l d e b a n a karn ı n ı n aç o l m ad ı ğ ı n ı , o tarz ­
d a söylerdi ki, o nl a r ı kızd ı ra c a k ne y a ptı ğ ı m ı kendi
ken d i m e sormak zoru n u d uyard ı m .
B u n lardan baz ı l arı b e n i koruyucu bir m el e k g i b i
karş ı l ard ı . B a z ı l arı ise, kör kurdu ndan g e çmeyen Ta n ­
r ı n ı n , « m a n d a kadar H as a n ' ı ndan el bet g e ç m eyece­
ğ i n i » öne sürerek beni rızıklarına aracı eden Tanrıya
ş ü krederlerd i . H epsi de iyi i n s a n i a rd ı ve ba n a s aygı
gösterirlerd i . G ü n ü n birinde iş b u l d u kl arı z a m a n ka ­
z a n ç l a r ı n d a n bana k ü ç ü k hediyeler b i l e a l m a ğ a ka l ­
karl a rd ı .

81
 15

M a h a l l e n i n g erçekten n a m us a n layı ş ı n a u y m a ­
d ı ğ ı i ç i n m i , yoksa Pakize H a n ı m ' ı n ded i ğ i g i bi, m a ­
h a l l e h a l k ı n ı n kendilerini öted en b e r i çekemed i k l e ­
rinden d o l a y ı m ı bilmem, b i r z a m a n sonra oturd u ­
ğ u m eve v e e v h a l k ı n a karşı m a h a l lede s o ğ u k b i r
hava n ı n esmeğe başlad ı ğ ı n ı sezd i m .
B üy ü cek çocuklar Pakize H a n ı m ' ı n yaygara l a r ı ­
n a rağmen, k ü ç ü k aptesieri n i kasten bizim evin d u ­
v a r ı n a yapıyorlard ı .
B a ba l a r evlerde ü lt i m ato m u verm iş olacakl ard ı
ki, h i ç b i r kad ı n ve genç kız, Pa kize H a n ı m' a mi­
safir g e l m iyorl a rd ı . Evlerinde g e n ç kızları b u l u n d u ğ u
ha lde, bekar b i r a d a m ı kiracı o l a ra k i çeri a l a n bu
ka rı - kocan ı n n a musundan hepsi ş ü p h e ediyor ol­
mal ıyd ı l a r . Erkekler, a kşam üzeri ka pı ka p ı d o l a ş a n
yaşl ı dil enc iye b i l e merhaba d e d i k l eri h a lde, ne P a ­
k i z e h a n ı m ' ı n k o c a s ı H asa n Efe n d i 'ye, ne de b a n a
bu sayg ıyı g östermiyorlard ı . B aş l a rı n ı çevirip g e ç i ­
yorlard ı . M i na rede b e ş v a k i t eza n o kuyan m ü ezzi n ,
pencere ö n ü n de ben i, yad a ev halkından biri n i
görd ü ğ ü z a m a n , kaş l a rı n ı çatıyor, m i nareni n ö b ü r
y a ıi ı n a geçiveriyor, görevi n i o r a d a tamaml ıyord u .
B akka l b i l e m a h a l l e h a l kı n ı n h a t ı r ı i ç i n, e l i açık,
masrafı bol olan b u evi m ü şteri tutmağa çekin iyord u .
Birkaç kez b a z ı ufak tefek şeyler a l m a k i ç i n u ğ rad ı ­
ğ ı m zaman, isted i ğ i m şeyleri d ükka n ı n cameka n ı n ­
d a görd ü ğ ü m h a lde, b a n a ters ters, «Yok, k a l m a d ı ! »
demişt i . A m a b i r g ü n bu tut u m u n a s i n i rlenerek,
arad ı ğ ı m şeyi c a mekanda görd ü ğ ü m ü söyl e d i m

82
B u r u ş u k boyn u, h i n d i boynu g i b i kızard ı , o n l a r ı n
sat ı l m ı ş olduğunu, g e n e ters b i r ses l e m ı r ı l da n ­
dı.
B u h a reketin belediye satış n i z a m ı n a uyg u n o l ­
m a d ı ğ ı n ı , b i r m a h a l l e h a l k ı i ç i n d e isted i ğ i n e satmak,
isted i ğ i n e satma m a k h a kkı n ı n bir ba kka l a veri l m e ­
d i ğ i n i , i l k göreceğ i m beled iye çavu ş u n a b u tut u ­
m u n u ş i kayet edeceğ i m i , keyifle iş g ören d ü kk a n ı
ka patmak yetkis i n i n beled iyeye veri l m i ş b u l u n d u ğ u ­
n u öyle tehdit d o l u b i r kesi n l i kle söy l e d i m ki, u z u n
y ı l la r m a h a l l e bakka l l ı ğ ı yapm ı ş o l a n b u h i lekar a d a ­
m ı , sözlerim şaşırtt ı . B e l ed iye çavuşu n u n k ü ç ü k es­
naf üzeri ndeki etkisini b i l d i ğ i mden öze l l i k l e b u ko n u
üzerinde d u rd u m .
En sonu bakkal, beled iye çavuşu i l e ka rş ı l a ş m a ­
m a k i ç i n b i r d ö n ü ş y o l u a r a m a ğ a başlad ı . Ti treyerek,
b a n a g ü ya evi i ç i n a y ı r m ı ş o l d u ğ u m a l d a n verrneğe
razı o l d u . S o n ra d ü k ka n ı n ten h a l ı ğ ı n dan yararla n a ­
rak, el leri n i ovuştura ovuşt u ra bazı rical arda b u l u n ­
d u : B u semt bi raz m utaass ı p v e eski kafa l ıyd ı . H atı ­
r ı m k a l m a s ı n , namazı n iyazı ol maya n, içkisi ç a l g ı s ı
b o l b u eve karşı, öteden beri m a h a l l e h a l k ı , d o m uza
bakar g i b i bakariard ı. E . . . kendisi ds a lt ucu esnaf­
tı. M ü şteri lerini ko l l a m a k zorundayd ı . B e n b u g ü n
va r ya r ı n yoktum. Eğer a ç ı kt a n a ç ı ğ a bu eve m a l s a ­
t a c a k o l u rsa, m a h a l leli kendisi i l e «aksataym kesi p,
on beş adım i l erdeki raki p d ü kka n la a l ışveriş ede­
ceklerd i . Çoluk çocuk sa h i biyd i, kalaba l ı k b i r ev h a l ­
k ı b u d ü kkana bakıyorlard ı . B e n k i b a r b i r efend iyd i m .
D ük ka n ı nd a n n e istersem sat ı n a l m a ğ a yerden g ö ğ e
kadar h a kkım vard ı . Ama çocu k l a r ı n a a cıyarak a l ış­
verişi b izzat ve h iç o l m azsa ten ha zam a n larda y a p -

83
m a l ıyd ı m . H i ç a l ı şveriş etmesem d a ha da mem n u n
olacakt ı .
B a kkal, merha met i m e sı ğ ı nd ı ğ ı n ı söyleyerek
sustu .
B u n u n kendi bi leceğ i m iz iş o l d u ğ u n u b i r bele­
d iye çavuşu a ğ z ıyle h aykı rarak o ra d a n ayrı l d ; m . A­
ma yürüd ü kçe a ç ı k yürekle konuşan bu adamı zor
durumda bı rakınayı ken d i m e yakışt ı ra m ıyord u m .
O n d a n a l ı şveriş etmeyecekt i m .
Mahallenin kad ı n l arı, erkekl eri gibi t e k y ö n l ü
h areket etmiyorl ard ı . Ben yokuşta n aşa ğ ı i nerke n,
eminim, birçok kad ı n lar, d o l u ağızia Pakize H a n ı m'a
ve k ı z ı n a : « Ü rospu ! . . >> diyorlar
. ve H asan Efe n ­
di'nin ka l ı bı n a kıyafetine t ü k ü r üyorlard ı . Öyley­
ken pek çokları n ı n , Zeh ra ' n ı n yeri nde ol mağa c a n
attı k l a r ı n a h i ç ş ü p h e yoktu : B az ı g e n ç ve hop­
pa k ız l a r, komşu l a r ı n a g i t m e v a kt i n i b e n i m g eç ­
tiğim zamana rastlatıyorlar, en canlı ve k ı vra k
hareketlerle ö n ü m sıra yürüyerek, bir kapı ö n ü n ­
de d u ruyo r l a rd ı . Tokma ğ ı çalarke n , ci lveli sesler­
le saba h kahvesine geldikleri n i söyl üyorla r ve bu
s ı rada ya n bir bakışla benim kendilerine bakıp
bakmadığ ınıı a n la m a ğ a ç a l ı ş ıyorlard ı . Eskiden « M eş ­
rutiyet m a h a l lesinde» genç kızlar, böyl e süslen i p
püslenerek, sabah kahvesine g itmezlerd i . D emek
o zamandan b u zamana değişen ya l n ı z bu ol­
m uştu.
Genç k ı z l a r ı n , m a h a l le n i n prensi p l erin e uyarak,
Ze h ra 'ya karşı a çt ıkları bu savaşa a n n eleri, b e n i m
sokağa bakan pen cere ö n ü nde m eşg u l o l d u ğ u m u
fark ettikleri z a m a n, bir vesi le i l e kapıya ç ı karak kat ı ­
l ıyorla rd ı . Pakize H an ı m ' ı n ve kocası H a s a n Efe n d i '

84
n i n «cemaziyelevvel i nden» başlayarak, o n l a r h a k kı n ­
d a b i l d i kleri n i, d a h a doğrusu iftira l a r ı n ı , sayı p dök­
m e k s u ret iyle kızlarına, uzaktan uzağa yard ı mda bu ­
l u n maya uğraşıyorlard ı .
B u yüksek sesli dedi kodolara i na n ma k gerekirse,
Pakize Hanım kaşa r l a n m ı ş bir Ayd ı n orospusu,
hatta kızı n ı kendi eliyle sağa sola taşıyan bir
çaça; kocası bir sevda tel l a l ıyd ı . Zehra, küçük
olmasına rağ men, daha şi mdiden kan k ı r m ı z ı bir
«fa h i ş e»yd i . Eşrefpaşa ve G öztepe s ı rtla rı n ı n dili o l ­
sa d a söyleseydi . Kaç kez j a n da rm a lar taraf ı n d a n ya ­
kala n m ı ş, karakala tes l i m e d i l m işt i . Ama babas ı n ı n
k o m i ser l i k zama n ı nd a n a h bapları bu olayları örtbas
etm işlerd i .
H asan Efe n d i ayya ş ı n , d üzenbazın biriyd i . « i z ­
m i r ist i rdad ı n d a komiser i ke n y ü k ü n ü t u t m u ş», son­
ra işi benzin ticaret i n e dökm üşt ü . G ü m r ü k l erde ve
pol isteki tan ı d ı kları sayes i n d e benzi n i ş i n de n de b ü ­
y ü k para l a r kaz a n m ı ş t ı . Otomobi l l er, kamyo n l a r i ş ­
letmeye başl a m ıştı . Ama «ahlı para>> n ı n k i mseye
hayrı dokunmazd ı . H asan Efendi, kemer oros p u l a ­
r ı n d a n b i r i n e abayı yak ı n ca, para l ar da s u y u n u çek­
m işti . O z a m a n bu z a m a n h erif mesleği değ iştirmiş­
t i . «Al l a h bilir b u ka r l ı işi Kemer'deki d ostu» s a l ı k
vermişti o n a . H eritin de «istidadı varmış, b u işte her­
kesten eı·bap ç ı k m ı şt ı . Ö n ce karısını, sonra da kız ı n ı
öteye beriye götürü p g e ç i n m eye başl a m ı şt ı .
B u k i r l i isnatlar ve b u i ğ renç s a l d ı r ı l a r l a P a kize
H an ı m ' ı n an lattığ ı a n ı l a r arasında i l i nti l e r g öz e çar­
p ıyord u . H i ç kuşkusuz m a ha l l e l i i l e araları n a h e n ü z
soğ u k l u k düşmed i ğ i g ü n l erde Pakize H a n ı m' ı n m a n ­
g a ! başında o n la ra a n l attı ğ ı b u g ü n kü ittira l a rı na

85
sağ l a m daya n a k l a r sağl ıyor o l m a l ı yd ı . B u n u n l a b e ­
raber m a h a l lede geçen bu çirkin perdearkası ko ­
medyası, bende iftiraya u ğ raya n l ara karşı d e ğ i l , o n ­
ları yaya n lara karşı tiksinme u y a n d ı r ıyord u . Akş a m ­
l arı taraçada to p l a n a n e v h a l k ı n ı g i z l i g izli i n celer­

ken, dedi kod u c u kad ı n ları büsbütün menfur b u l u ­

yord u m . Ç ü n kü ne H asan Efe n d i ' n i n i n ce ken arlı adi
g öz l ü ğ ü üzeri n d en sıcak bir k ı r ı ş ı k l ı k l a g ü len gözle­
rinde, ne ağzı etrafı n ı çerçeveleyen sigara d u m a n ı ile
kızarmış kırç ı l Alman bıyıkları nda, o n lara hak verd i ­
recek bir bayağ ı l ı k nişanesi vard ı ; n e Pakize H a n ı m'­
ı n peltek Ş ve R' lerle i n s a n ı n i ç i n e seri n l i k veren
kon uşması n d a hayasızl ı k, ve bol bol sa b u n l a n m a k ­
ta n tertemiz parlayan y a n a k l a r ı n d a v e a l n ı n d a , b i r
orospu l u k g ö l g esi yer etmişt i . Zeh ra'ya bakt ı ğ ı m z a ­
man ise, o n u n kumra l s a ç l a r i l iştiri l m i ş ve o geceden
sonra bir d a h a h a n ı m böceği kü peler takt ı ğ ı n ı g ö r ­
m ediğ i m küç ü k k u l a kları, kıvırc ı k kirpikleri, zayıf o ­
m uzları, i ç i m d e o n a karşı bir a c ı m a duyg usu uya n ­
d ırıyord u . D oğ rusu bütün ev h a l k ı n a , b u merh a m e ­
tin uyard ı ğ ı b i r yak ı n l ı k duyuyord u m .
B üt ü n çirkin söylenti lere rağmen, evde Zehra'yı
çorapsız, a n n es i n i başörtüsüz görmed i ğ i m h a lde
fıkır f ı k ı r g ü l ü şler, garip iç çekmeler, yi ne o kötü
iftira ları yapa n l a r ı n pen cerelerin i örten iki y ü z l ü ka ­
fesler arkas ı n d a n geliyordu. B aş l a r ı n ı örtmelerine
rağmen, kapı ö n ü nde l az ı m l ı k sanda lye leri nde o­
turan küçük çocu klarıyle i ki a n l a m l ı şaka l ar yapan,
ve ben y a n l a r ı n d a n geçtiğ i m s ı ra d a eği lerek g ö ­
ğ üslerini v e etekl eri n i n m üsadesi nispetinde ba­
c a kl a r ı n ı gösteren yi n e o n l a r ol uyordu.
H atta b u n lardan bir t a n esi, postanede m ü -

86
vezzi o l a n kocası nö betçi ka l d ı ğ ı geceler, y a t a ğ a
g i rerken lambanın ışığı sayesinde g ölgesi n i , be­
nim pencereme cephe veren beyaz d u v a r üzeri ne
yans ıtarak, i htimal kocas ı n a b i l e gösterme d i ğ i bir
ç ı p l a kl ıkla, vücudu n u bir peri sil ueti h a l i n d e bana
göstermeye ç a l ışıyord u . B u n u n isteyerek yapılmış
bir şey o l d u ğ u n u , bir g ü n k a p ı ö n ü nden g eçen bir
kukiacı ile konuşmas ı n d a n a nladı m :
A d a m c a ğ ı z kukla l a r ı n ı satm a k i ç i n ş a kl a b a n ­
l ı k y a pıyor, k ü ç ü k bir s a p a t a k ı l ırsa c a n l ı b i r bebek
gibi onu aynatm a n ı n kabil o l d u ğ u n u a n l atıyord u .
O zaman sözü n ü ettiğ i m kad ı n , bir kötü kad ı n
ka h ka h ası attı kta n s o n ra, h e r gece l a m ba n ı n ı ş ı ­
ğ ı nda, kend isi n i n kuklasız d a karagöz oynata b i l ­
d i ğ i rri söyled i . Kadın bu n ü kteyi savurduktan
sonra kapısı n ı kapa y ı p içeri kaçınca, kukiacı Tan ­
rı n ı n bu kad ı n ı n koca s ı n a sabırlar ve başı nda ta ­
şıya c a ğ ı boynuzlar için kuvvet i hsan etmesi n i
d i leyen m ı rı ltı larla yokuşta n aşağı i n meye başlad ı .

16

Çoğu akşa m l ar bizim l e yemek yiyen, a m a bir

kilo armut bile g etirmeği akıl etmeyen H arnit
ves i l esiyle, bir zaman sonra, b a n a d a ağır s a l d ı rı ­
l ara geçti ler. Şimdi k ü ç ü k çocuklar d a a n n eleri ­
nin ya n ı nd a yer a l ıyorlard ı . Ben eve d ö n erken,

87
soka ğ ı n başı n d a görü n d ü ğ ü m z a m a n, h a n g i oyu n u
oynarlarsa oynas ı n l ar, o n u h e m e n b ı rakıyorlar, u ­
z u n eşek oyna m aya başlıyorlar, ben ya n l a r ı n d a n
g eçin eeye d e k bi rbirleri n i n sırtına b i nerek «Çatal
matal kaç çatal ?» d iye soruyorlar ve h i ç kuşku suz
evierden öğreti i m iş n ü kteler savu ruyorlard ı :
« Kaç çatal o l d u ğ u n u sen m ü d ü r beye sor ! »
B u n ü kteye kafes arka s ı n d a n ç ı n g ı raklı kad ı n
kahkahaları karş ı l ı k veriyor, b u ç ı n g ı ra klar bir p e n ­
cereden ötekine s ı ç rıyord u .
B a n a karşı y a p ı l a n saldırıların neden i n i çok
iyi bildiği m h a l d e, içimde büyük bir kızg ı n l ı ğ ı n
kabarması n a engel a l a m ıyor, adımı «pezevenk'e»
ç ı karmak isteyen şu çocuklarla, şu pencere ar­
kasında orospu g i bi g ülen kadınları, kücükl ü ğ ü m d e
a n nerne kızd ı ğ ı m zaman yaptı ğ ı m g i bi t a ş yağ m u ­
runa tutma k isteğiyle kıvra n ıyord u m .
B i r g ü n m a h a l leden g e n e kukiacı geçerken, b a ­
n a gölgesiyle v ü c u d u n u serg i leyen kad ı n ı n , o ğ l u n a
bir k u k l a a ld ı ğ ı n ı , a kşam üstü b ü t ü n m a h a l l e çocu k ­
l a r ı n ı n bu k u k l a çevresinde top l a n d ı kl a r ı n ı , ipi çeki l ­
d i ğ i zaman e l i n i kol u n u sallayan, d i l i n i çıka r a n b u
m u kavva pa rçası n ı n onları uzu n z a m a n eğlendirdiğ i ­
n i , e n sonu i ç l erinden biri ni n kukiaya a d takmayı
ö nermesi üzer i n e ona « P a kize H a n ı m ' ı n Kuklasnı i s ­
m i n i verd i kler i n i g ö rd ü m . Sonra :
« H a ha ha - SI SI SI !
Pakize H a n ı m' ı n Ku klası !»
diye haykırarak, kukla önde onlar arkada, bütün m a ­
h a l leyi dolaştı l a r .
B u maskara l ı ğ ı n her evde b ü y ü k b i r mem n u n l u k
u ya n d ı rd ı ğ ı n ı , kad ı n l arın pen c e re ve ka p ı larda top -

88
l a narak karş ı l ı k l ı g ü l üşmelerinden a n l ıyord u m . H e ­
d efi ç o k a ç ı k o l a n bu sataş m a lar, k ü ç ü k d üş ü r m e ç a ­
baları, b a n a garip b i r zevk d e vermiyor d e ğ i l d i . H a ­
yır, be n i b u evden ka çırtamayacaklard ı . B i r m a h a l l e
h a l k ı n ı oya layacak kadar ö n e m l i bir kişi o l m a k, g u ­
ruru m u okşuyord u, b u semtten ayrı l ma k , b a n a bir
h ü kü m d a r ı n tahtından feragat etmesi kadar a ğ ı r ge­
l iyord u .
i ç i m d e mücadele zevki kayn ıyord u . M a ha l l e n i n
t ü m erkekleri, kad ı n ları ve çocukları bir ya n d a , ben
bir y a n d a i d i m . Ka l a b a l ı k bir d üşman karş ı s ı n d a d i ­
ren mek, g üc ü m ü arttırıyord u . B u evden ayrı i m a m
yen i l g iyi ka b u l ederek savaşta n kaçmam d e m e kt i .
H er şeye katlanı r d ı m, a m a b u yeni lgiyi a s l a h a z m e ­
d e m ezd i m . Kavgayı s ü r d ü r m e k i ç i n fazla g ü ç l ü o l ­
maya d a l üz u m yokt u . A lt u c u vurd u m d u y m az l ı kl a
soka ğ ı n b i r u c u n d a n ö b ü r u c u n a k a d a r haston u m u
s a l i aya sal iaya yürümem, on ları yere serrneğe yeterd i .
B u komedya n ı n, kısa b i r s ü re, b e n i üzen ya n ı ş u id i :
Acaba m a h a l le n i n b u eve karşı g österd i ğ i a m a n s ı z
s a l d ırı, ben b u eve ta ş ı n d ı kta n sonra m ı b a ş l a m ıştı ?
Yoksa, b a kka l ı n dediği g i bi, eski bir çekişm e n i n d e ­
vam ı m ıydı ? E ğ e r s a v a ş ben g e l d i kten s o n ra b a ş l a ­
m ışsa, b i r g e n ç k ı z ı n v e a i lesi n i n n a m u s u n u koru m a k
i ç i n , d üş m a n la r ı m ı n ö n ü n d e n aşa ğ ı laşara k k a çm a y ı
yeğ b u l u r, hatta ben taşı n ı rken çocuk l a rın a rka rn d a n
teneke ç a l m a l a r ı n a d a katl a n ı rd ı m .
A m a Pa kize H a n ı m d a , H asan Efe n d i de m a h a l ­
l e n i n bu edepsiz l i ğ i n i n yeni b i r şey o l m a d ı ğ ı n ı , b u
evi satı n a l d ı kları g ün d e n beri kendi leriyle u ğraştı kla ­
rı n ı, ç ü n kü bu yetim evi n i m a h a l l e h a l k ı n d a n b i ri ­
n i n g ö çmen o larak g e l m i ş a krabas ı n a ucuza kapat-

89
mak isted iklerini, H asan Efen d i ' n i n arttırması karş ı ­
s ı n d a b u n d a n vazgeçmek zoru n d a k a l d ı kları n ı v e o
g ü n b u g ü n , bu yen i lg iyi u n uta m ad ı kl a rı n ı, ö n l erine
çıkan her f ı rsattan yara r l a narak, s a l d ı rıya k a l ktı k ları ­
n ı , bir g ü n i l l a i l a h dedirterek evi yok p a h a s ı n a e l e
geçirmeyi u md u k l a rı n ı söyl edi ler.

17

B u g i z l i savaşta m a h a l l e h a l k ı n ın bir a m a c ı o l ­
d uğu halde, benim on ları sinirlendirm e kten, b ü y ü ­
c e k b i r ka l a b a l ı ğ a karşı d u rm a n ı n zevki nden başka
bir bekled i ğ i m yoktu . Sı n ı r l ı bir dörtgen içinde yaşa ­
yan i n s a n a bu kadarc ı k bir zevk de çok görül memel i .
M a h a l le l i , d üzenled i ğ i gizli oyu nlarda, bana
uyg u n görülen rollerden h i ç birini b e n i msememiş
o l m a m ı , i l kel h a yat görüşleriyle izah edemeyi n c e,
b a n a bu zevki de fazla b u l d u lar. U m utları boşa ç ı ­
ka n ların b i r i k miş h ı ncıyle kendileri n i uğraştıran ada ­
m a son b i r darbe i nd i rmek h ı rsıyle, yer i bir s a l d ı rıya
g eçtiler.
B i r s a b a h , sokaktan her z a m a n ki mağrur ve sa­
ki n tavrı m l a geçip g iderken çocu klar, si nema ö n ü n ­
deki mecz u b u n ard ı n a düşen h aylazlar g i bi, köm ü rl e
b ı y ı k çekmiş b i r o ğ l a n ı n peşi s ı ra :
« Köse - Köse .. B oya l ı - B ıy ı k l ı - H a rem - Ağası . » .

diye bağ ırd ı lar. B u sa l d ı r ı karş ı s ı n d a i l k kez s a ;s ı l d ı -

90
ğ ı m ı, parktaki b a n k ı n a rka l ı ğ ı n a yasla n a ra k, b i r çift
k u m r u n u n sevişm esi n i sevrettiğim s ı rada duyd u m :
Serg i lenen taze g ö ğ ü sl ere, kalçalara bakmayan,
bir çatı altında b u l u n d u ğ u genç kıza kardeş g i bi dav­
ran a n , hiç ki mseyi kıska n mayan erkek nası l bir ya­
rat ı ktı ?
Ş ü p h esiz bu soru m a h a l l e n i n kad ı n l arı n ı b i r tik­
s i n m e, ve acıma ile b a n a g ü l d ürm üştü . Y ı rtık m i n ­
ta n ın d a n göğsü n ü n k ı l l arı görülen sebzeciyi, ben ­
d e n b i n kez yeğ tuttuk ları n ı da söylemişlerd i . Belki
d e h a kl ı i d i ler . . Belki de ben gerçekten o n l a r ı n d ü ­
ş ü n d ü ğ ü g i bi b i r a d a m d ı m . Zehra' n ı n kıvırcık kirpik­
l i g özlerini, sofrada a n latt ı ğ ı m h i kayelere g ü l d ü ğ ü ­
n ü göstermernek i ç i n, peçetesiyle örtt ü ğ ü kırmızı ağ ­
z ı n ı ve g ü l yapra ğ ı k u l a kları arka s ı n a i l işt i r i l miş ku m ­
r a l saçları n ı büt ü n tazeli ğ i ve sıcakl ı ğ ıy l e h a tı rla ­
dım.
V e o zaman i ç i m d e, b u m a h a l l e kad ı n l a rı n ı n
d üş ü n d ü ğ ü , h i ç o l mazsa sez i n led i ğ i b i ç i m d e bir er­
kek olup o l ma d ığ ı m kuşkusu uya n d ı . Kederlenerek
on l a ra hak verd i m .
Evet, evet . . . ya n ı l m ıyorlard ı . B e n ist i b d a t kara n ­
l ı ğ ıyle boğ u l m u ş b i r kandan gel me, G en e l Savaş y ı l ­
l a r ın ı n s i l i nd iriyle ezi l m iş, m ı s ı r çorbası ve s ü p ü rge
to h u m u l a pası ile b es l e n m iş manevi bir çöküntü ile,
g ü n eş a yd ı n l ı ğ ı n ı bile karartan bir kuşkuya düşmüş,
a c ı n a c a k bir kuşakta n d ı m . H ayat cevherl eri m iz ge­
l işmemişti. R u h u m uzda devri m ierin s ebep olduğu
b ü t ü n y ı k ı l ışları, h e r c ü m erçl eri vardı ve b u y ı k ı ntı
a lt ı n d a ezi lmiş kal m ıştık. Kuşağ ı m ı z b u g ü n , ya l n ız
d i ğ erleri n i n yörü ngeleri arası ndaki boş l u kta n, bir
z a m a n l a r orada b i r gezege n b u l u nd u ğ u n u sez i n l e -

91
ten, parça l a n m ı ş ö l ü bir yı ld ız a benziyord u . Nesil ler
z i n ci r i arası nd a b i z i m yerimiz sadece böyle bir vehi m ­
l i boşl u k o l ac a kt ı . Evet, gelecek y ü zyı l l a ra bizden
b i r boşl u k k a l a c a ktı.
Bu düşü ncelerle i ç i mde b i r dara l m a h i ssetti m .
Oysa gökyüzü p a r l a ktı, den iz, mavi l i ğ i n bütü n g ü ­
zel l i ğ i n i ve g ö rkem l i d u rg u n l u ğ u n u , b u mutlu şehre
esirgemeden s u n u yo rd u . D izierime d ü şen i ki h a n ı m ­
böceğ i, b i r çiftleşme oyu nu i ç i n d e, korkuyu u n uta ­
rak, kend i lerinden geçmişlerd i .
Böyle b i r g ü n d e bana kara msa r l ı k nereden g e ­
liyordu ? M utlaka b a ğ ı rsakla rımda b i r bozu k l u k o l ­
m a l ı i d i . Evet . . evet, karn ı m ı n s o l y a n ı nda b i r a ğ ı r l ı k
duyuyord u m . D ü n gece, Zehra' n ı n y a pt ı ğ ı söylenen
böreklerden fazlaca kaçırm ış, midemi bozm uştum,
o kad a r . . Böyle o lmasayd ı, çoc u kl a r ı n o l a g e l e n
zevzek l i kleri beni böylesine sers e m l etir m iydi ?
Ö yleyken g e n e d ü ş ü n üyordu m ki, k ü ç ü k b i r ka ­
sabada, kork u l a r l a ve yaşama hazla r ı n d a n yoks u n ­
l u klarla geçen d ö rt y ı l içinde e nerj i kayn a k l a rı n ı n
çoğu kuru m uştu. D o ğ a yasa l a rı d ış ı n d a yaşa m a k,
ke n d i m i a ş m a k h ı rsıyle, her şey i m i yitirmişt i m . B i r
kad ı n e l i n e d eğ meden geçen, kuru d ü ş l erde kavru l a n
y i r m i b e ş y ı l l ı k b i r ö m ü r i n s a n d a ci nsel orga n l a r ı n o
p a h a biçil mez özsuyu nu kurutmağa yetmez m iydi ?
Bununla b i r l i kte damarlarım ızdaki bu tanrısal
g üc ü n kökü kaz m a b i l i r m i yd i ? H a ni ş u d a l l a r ı n ku ­
rud u kları n ı s a n d ı ğ ı m ı z s ı rada, h i ç u m u l mad ı k b i r ye­
rinden ç ı k ıveren yeşil tarnurcuk g i bi, g iz l i ka l m ı ş g ü ­
c ü m üz, b i r g ü n d a l l a n ı p b u d a k l a nmaz m ı yd ı ?
H i ç kuşkusuz bu şehre g e l d i ğ i m g ü nden beri
v a r l ı ğ ı mda d u y d u k l a r ı m b u n u n s a ğ l a m bel i rt i l eriyd i .

92
Kendimi h a ksız yere suçl uyordu m. H atta kuşağ ı m ı da . .
E n a ğ ı r m a h r u m l u klara katl a n a n , t ü r l ü y ı k ı ntılar
a l t ı n d a yaşa ma g ü c ü n ü yitirmemiş b i r k u şa kt a n y a ­
r ı n a ka l a c a k ş e y n e d e n b i r boş l u k o l s u n ? N ed e n
ken d i n i a ş m a k isteği t ü m y a ş a m kayn a kl a r ı n ı tü ket­
s i n ? Acaba sü pürge t o h u m u i ç i n d e b u ğ d a yd a n d a ­
h a başka b i r yaşam cevheri y o k muyd u ? Korku ve
kuşku ateşi n i yen iden t u tuşturd u ğ u b a m başka bir
g ü ç, i ç i mizde g i z l i ka l a n ı neden ayd ı n l atmas ı n ?
Yeniden c a n l a n a n u m ut, çevreme g ören bir
gözle b a kma ma sebep o l d u :
P a r k ı n alt y a n ı nd a ki yoldan bir sarışı n kız
geçiyord u . Arkas ı n d a n küçük haşarı bir ç oc u k
koşuyord u . Çocuk birden kösteklenerek yere d ü şt ü .
G enç kız ona doğru koştu, yavruyu yerden k a l ­
d ı rd ı . Ç o c u k a ğ l ıyord u .
« B e n i m e l i m i ayağ ı m ı bağ layan şey d e ğ i şmez
b i r a l ı n yazı s ı n a i n a n ıştl)) d iye d üş ü n rn e ğ e baş­
l a d ı m . B u raya geld i ğ i m g eceden beri ayağ ı rn ı n k ö s ­
tekl e n m esi de bir sarışın kader' i n peş i n d e koş­
m a rn d a n d e ğ i l m i ydi ? M a h a l l e n i n tasarl a d ı ğ ı oyu ­
n u Zehra i le b i r l i kte o y n a m a ma, başka n e türl ü
b i r engel d üş ü n ü le b i l i rd i ?
Hiç şüphe yok, Zehra bir mahalle halkının
tefe koyd u ğ u h i kayeyi b i l i yord u . Bu h i kayenin
onu rüya l a r ı n d a tatlı tatl ı meşg u l ettiği de mu­
h a kkaktı. Kulağına kırmızı kü peleri n i takmaması
da, sırf b a n a fal ı m ı n ç ı ka c a ğ ı n ı hatırlat m a k i ç i n d i .
B elki b a h çede yaka l a d ı ğ ı s a h ici h a n ı mböcekle­
r i y l e o da, kim b i l i r kaç kez, f a la b a km ı şt ı ? B a z ı
g e c e l e r taraçada yemek yerken, birdenbire göz­
lerini g ökyü z ü n e ısrarla d i kti ğ i n i v e o n u n b a kt ı ğ ı

93
yönde b i r y ı l d ız a kması görd ü ğ ü m ü hatırl a m ı yo r
m u yd u m ? H i ç ku şkusuz o a nda i ç i nden b i r d i lek
g eçiriyordu ve b u d i l ek, m ut l a ka ben i m le i l g i l iyd i .
Evet, b u n u n i ç i n ba hse b i l e g i rerd i m .
«Zehra b e n i . >> . .

Ve bu c ü m l en i n a l t ı n ı t a m a m l amadan i çi m den
gelen bir isteğe uyarak, e ski Y u n a n a şıkl a rı g i bi,
başım üzer i n d e taç l a n a n dallar a rasından mavi
semaya gözler i m i d i kerek, bir kuş fa l ı na ba ktı m :
Bu mavi l i kte bel i recek ilk kuş Doğudan B atıya
uçarsa , soru m u doğru l a m ı ş olacak ve ben :
«Zehra b e n i seviyor . . » diyebilecekt i m .
.

D e m i n d a l l a r üzerinde sevişen b i r çift ku m r u ,

g ü neş ayd ı n l ı ğ ında, b i r b i r i p e ş i s ı ra, ya l d ı z l ı bir
uçuşla, Doğ u d a n B atıya doğru m a v i l i klere uçtu lar.
Ve ben d e m i n ki karamsar l ı ğ a bedel, ç ı lg ı n
ka l p çarp ı ntısıyle ka l kt ı m . Ö ğ retmen o k u l u n da tat i l
g ü n leri arka d a ş l a r ı m ı n d i l l erinden d üşürmedikleri
« R ende-vo us» melodisi ni ısl ı kl a ça larak, parktan ç ı ­
karken, yol u m u n üzeri nde h e r z a m a n rast l a d ı ğ ı m
b i r n a l demiri n i elime aldım, d e l i kleri n i d i kkatle
sayd ı m . . .

18

Kaç g ü n ler Pakize H anım'ın g itmeyi teklif

ettiği, benim g itmemekte dire n d i ğ i m « M a ru ltar-

94
l as m n a, o nün on ları ben çağırd ı m . S ı n ırlı bir
yaşayış i ç i nd e bunaldığımdan, e n g e l l er i n d ış ı na
ç ı k m a k isteği d uyduğ u md a n m ı , yoksa mahalle­
n i n s o n s u ç l a m a l a rı n ı ç ü rütme d i l eğ i n d en m i i leri
g e l iyord u, o z a m a n bunu pek kestirem e m i ş i md i r .
H am it'i kadro dışı b ırakmıştı m . Bu kararda,
H a rn it ' i n obur p i n ti l iğ i nden ve a h m a kça geveze­
l i kleri n d e n kurt u l m a i steğ i nden çok, başka d ü ş ü n ­
celeri n etkisi o lsa g erekt i .
Sepetleri bir h a m a l ı n sırtına verdikten sonra,
bir aile kadrosu h a l i n de sokağa ç ı ktık. Bu b e n i m
m a h a l l e l iye kesin son u ç l u saldırışı m d ı . P e n cere­
lerin katesieri a rkasındaki başlar, G den l i beklen­
med i k bir o layla karşı laşmışlard ı ki, bu baskı n a karşı
a n l a m l ı a n l a m l ı g ü l m ek, öksürmek g i b i en i l kel bir
küçümseme d irenişi bile gösteremed i l er. Küçük
ç o c u k l a r kapı ları n ı n ö n ü n d e oturarak, y a d a d uvar
d i plerine soku lara k, elleri ceplerinde ya da burun
del i lderinde, b izi aptal a ptal süzmekle yet i n d i l e r .
H iç bir zam a n sesi m i işitmeyen b u sokaklar;
şimdi P a kize H a n ı m'a, kocası na, özel likle Zehra'ya,
içten yakı n l ı klar sez i l e n bir i l g iyle söyled i ğ i m söz­
lerden sonra kopard ı ğ ı m taşkın kahkaha larla sar­
s ı l ıyord u . Çirkef l i s u larda göl yapmaya ç a l ışan,
ken d i n i işine ka ptı r m ı ş küçükler b i l e bu taşkı n l ı k
ka rşısında, ç amurlu elleri n i n tersiyle yüzler i n i kaşıya ­
rak, kenara çekil iyorlard ı . B üt ü n çocuklara « b u g ü n ne­
den eski oyu n ları oyn a m a d ı k l a r ı n ı » sora s ı m g el iyord u .
A m a benimki d e b i r oyu n d u . B u g i d i ş içten
bir istekten çok, bir g österişten, hakkımda va rd ı k­
ları yarg ı larda ya n ı l d ı klarını belirtecek bir göste­
rişten i baretti. G erçekten böyle i d i .

95
 Tranıvayda art ı k bu oyu n u sürd ürmeyi gerek­
siz g ö recek kadar coşku n l u ğ u m u yitirmiştim . Onun
yeri ni b i r c a n sıkı ntısı v e h uzursuzluk ka p l a m ı şt ı .
Pakize H an ı m ' ı n kızıyle beni a y n ı ka nepeye oturt­
mak istemesine sin irlenerek, yaban bir d ikbaşl ı ­
l ılda, kad ı n ı şaşkın l ı k içinde b ı rakarak, sağda ki tek
kanepeye i l işt i m . O n l a r ana kız yan yana oturd u lar.
Babaları da benim ö n ümdeki boş yeri seçti.
H a reket eden tramvay, beni a l ıştığım b i r yö­
rü ngeden ayırm ışt ı . Dengesi bozulmuş b i r y ı l d ız
g i bi helezonsu bir sa l i a ntı içinde b u l u nuyord u m .
Araba n ı n a l t ı n d a n kayan toprak, b a n a yerle il i ş ki m
kesildiği ve boşl ukta kald ı ğ ı m sanısını veriyor,
elektrikli bir kaşınma içinde kıvran ıyord u m . Bu
h uzursuz l u k salt bir a lışkan l ı ğ ı n bozu l ma sın d a n
i leri gel m iyord u . B u a ra ba i ç i n de, bug ü n e d eğ i n
yol c u l u k eden i nsanların a r kalarında b ı ra ktıkları
anı a ğ i a r ı n a takı l m a n ı n sıkı ntısıydı bu . . . Kaç i n s a n
bu a raç i ç i n de, bir özleyişe doğru koşmuş, ka ç
insan bir u mutsuzl u ğ u n b u n a l ı m ı , b i r h ayal kırık­
l ı ğ ı n ı n uta n c ıyle geri dönmüştü .
U m ut ve hayal kırıklığı a ğ l a r ı ara s ı n d a e l ek­
triklenmiş, d u rmadan k ı m ı ld ayan bir d ünyada ya­
şamayı vehmettiren bu a ra bada, gelmiş geçmiş
i n sa n l a r ı n kaderiyle ağı rlaşan b i r iç sıkı ntısı, bana
b u radan kaçmak ve a l ışt ı ğ ı m dörtgen i ç i n de, be­
nim a l ı n yazısı dörtg e n i m içinde kendi ken d i m i
kova l a m a istekleri veriyord u .
Nereye g idiyordu k ? Ş u karşımda k i mavi c a nı ı n
arkas ında, mehta p l ı bahar g eceleri ni a n d ı ra n bir
d ü nyaya m ı ? B e n i h e r g itti ğ i m yerde böyle ka­
ranl ı k, ya d a ölüm ayd ı n l ı ğ ı i ç i nde, cansız g eceler

96
mi bekl iyord u ? Bu mavi camı n s i h irbaz l ı ğ ı n a
h ayran o l uyord u m . O n u n a rkasında g ü n eşin erkek
g ü c ü nasıl kad ı n i aşıyord u ? O n u n arka s ı n d a n bü­
t ü n yüzler g üzel görü n d ü ğ ü h a lde, g ü neş neden
ayışığı g i bi çirki n l eşiyord u . Gözleri m ize doğ uştan
böyle renkli bir cam takma d ı ğ ı için Tanrıya ş ü k­
rett i m . Belki de d a h a rahat o l u rd u k . . . Belki her şeyi
rüyadaki g i bi kararsız, yumuşak, a l datıcı, ama u m ut
verici bir d u m a n i ç i n d e göre göre, gerçek duyg u ­
s u n u v e h ı rslarımızı yitirirdik.
Sanki şimdi d ü nyayı olduğu g i bi mi g örü ­
yorduk ? H e p i m i z i n dokusu aynı maya d a n geldiği
h a l d e, birbi r i n i n aynı m ı i d i ? B a ka l ı m benim gör­
düğüm kırmızı renk, başkas ı n ı n tan ı d ı ğ ı kırmızı
reng e benziyor m uydu ? H iç kuşkusuz h ayır . . .
B e l k i b i ç i m ve h a c i m l eri b i l e farkl ı görüyord u k .
Belki d e a l d a n ıyordu m . i hti m a l öteki insa n ­
l a r ı n görd ü ğ ü şeyler birbiri n i n aynı i d i . Kes i n olan
bir şey varsa benim herkesten farkl ı g ö rd ü ğ ü md ü .
B e n i m gözlerimde karartan, çirkin leştiren b i r mer­
cek vard ı . Yaşa mayı tatsız, d ü nyayı s ı n ı r l ı g österen
bu mercek bana babamdan mı yadigar ka l m ıştı ?
Yoksa yaşa d ı ğ ı m z a m a n ı n eseri mi idi, b i l miyo­
rum. H er h a l d e ben i m merceklerim bozuktu. Acaba
yeş i l gözlü bir gözl ü k taksam, onun övülen özg ü l ­
l ü ğ ü n den yararlan ı r da, h e r şeyi yeşi l görerek ru ­
h u m s ü k Cı n a kavuşu r m u yd u ?
B irden bire karşı mdaki mavi cam ı n aynas ı n da ,
k ı p ı rdayan bir erkek h ayali, b u d ü ş ü nce ve s o r u ­
ların a ğ ı n ı yırttı. i çeriye çevri lmiş olan d i kkatim
ters i n e d ö n d ü ve şa pkası n ı arkaya itm iş b i r d el i ­
kan l ı n ı n sola doğru e ğ i l erek, s u l u b i r yüzle, b i r i -

97
sine sarkı ntı l ı k ett i ğ i n i farkett i m . Onun eğildiği
y a n d a Zehra ' n ı n oturm a kta o l d u ğ u n u hesaplad ı m .
Şiddetli b i r k a l p çarpıntısıyle şakakları m a doğru
bir kan bas ı n c ı n ı n yüksel d i ğ i n i duyd u m . içimin
dara l d ı ğ ı n ı ve parçal a m a k isteyen bir kızg ı n l ıkla
kavruld u ğ u n u h issettiği m halde, yerimden kıpır­
daya m a d ı m . Ama göz ucuyle sol yanda ayakta
d ikilen bir gencin, kaşıyle g özüyle, sarkı ntı l ı k eden
arkad aş ı n a, kızın bana ait b i r i nsan olduğunu an­
latmaya ç a l ıştığ ı n ı farkettim. Öteki neden s o n ra
b u n u a n l a d ı . H i ç b i r şey o l m a m ı ş bir yüz takı n a ­
cağına, g ö z k ı rptı , çenes i n i n u c uyle beni gösterdi
ve h ayasız h ayasız g ü l d ü . Arkadaşı da b u n a kar­
ş ı l ı k vermek zoru n d a ka l d ı .
B u g ü l üşmelerde pek ç o k a n l a m l ar sakl ı i d i .
Belki Zehra ' n ı n nişan l ı m ol ması gerekt i ğ i n i h es a p ­
lam ışlar, benim h i ç bir şeyden h a beri o l m ayan,
kapal ı gözl ü, her zaman a ldatılmağa m a h k u m,
saf kocalardan olacağ ı m ı d ü ş ü n müşler, belki de
parmaklarıyle boynuz işareti yapmışlard ı .
Bu kızla onların sandığı ci nsten bir i l işki m
ol masa b i l e, ben i m verim d e bir ba şka erkek o l ­
sayd ı , ka lbi çarpaca ğ ı n a e l i harekete geçer, sar­
kı ntı l ı k eden adama h a d d i n i bild irird i . Ben korka ­
ğ ı n , buda l a n ı n biri olmasayd ı m, kalkıp bu küsta h
del i ka n l ı n ı n arkaya kaykı l mı ş şapkası n ı b i r elimle
yakalar, k u l aklarına g eçirird i m . Tepki m i n sert l i ­
ğ i nd e n şapka n ı n kenarı, burnunun üst ü n ü bile
sıyı rırdı. Oysa onlar d a h a ş ı m a r ı k ve küçültücü
g ü l üşlerine devam ediyorlard ı .
P akize H an ı m'ın soluyuşlarından s i n i rlenmiş o l ­
d u ğ u n u a n l ıyord u m . Oysa baba, benim g i b i v u r

98
d u md uymaz, kan epes i n d e rahat rahat oturuyordu .
O n d a n nefret ed iyord u m .
H a d i o , mahallen i n d e d i ğ i g i b i , bu işlere çoktan
a l ı ş m ı ş d iyel i m, ama b u h a l i m l e ben de ona ben ­
zemiyor m uydu m ? B ütün m a h a l l e kad ı n l a r ı n ı n hakkı
vard ı : Ben sersemin, iktidarsızın biri i d i m . B ende
erkekl ik a d ı na hiç bir şey yoktu.
B i rden bire, çağırışım h ızıyle bir şeyler old u .
B i r şapka n ı n e l i m e g eçtiğ i n i. b i ç i m i bozu l m uş ve
k u l a kl a ra kadar g i rmiş şapkayı başı n d a n ç ıkarmağa
uğraşan delikanl ıya, Zehra' n ı n ve Pakize H a n ı m' ı n
k a h ka h a l arla g ü l d ükleri n i görd ü m .

19

M arultarla'sına giden toz lu y o l d a , etrafım ızı

çeviren ağaçlarla boy ö l ç ü şmek isteyen bi r g ururla
yürüyord u m . O n l a r, tra mvay halkının a raya gir­
m esiyle yatıştırı l a n olayda n dolayı b e n i hem al­
kışl ıyorlar, hem eleştiriyorlardı.
B a ba, böyle «zam a n e p i çleri»yle insa n ı n baş ı n ı
n a ra yakabileceğ i n i söylüyor, bu ç ı l g ı n l ı klardan
sak ı n m a m ı öğütl üyord u . Ama karısı Pakize H anım,
yiğitl i ğ i m i göklere ç ı karıyor, kocası n ı n a r t ı k i hti­
yarl a m ış olduğuna esefle d eğ i n iyor, g e n ç l i ğ i nde
onun da kend i s i n i efelerin elinden nasıl a l m ış,
kaçırmış olduğ u n u hatırlatıyord u . O, g özü pek

99
erkeklere bay ı l ı rd ı . G ece g ü ndüz Tanrıdan di leği,
kızı n a korkak b i r koca vermemesiyd i . Çünkü onu
evden i l k kovacak kendisi o l a cakt ı .
Zehra' n ı n b a n a b i r k a h r a m a n a bakar g i b i ta ­
pan bakışlar fırl attığ ı n ı , y ü z ü nde a n ne m i n ya­
n a k l a rı n ı hatı rlata n mutlu, uta ngaç bir k ı r m ı zı l ı k
uçuştu ğ u n u görüyord u m . Onun böylesi b a kı ş l a r ı
karş ı s ı n d a kend i m i ejd erh a l a rla dövüşen şahza ­
deler kadar g üç l ü bul uyord u m .
B a h ç ı va n ı n , b i r M u sevi k ı z ı n ı n s a l ı n c a k sa l ­
l a n ı rken d üşerek öld ü ğ ü n ü söyled i ğ i büyük dut
ağacı: a l t ı n da, hasırlara oturd u ğ u muz z a m a n , ö l ü m ü
b i l e yen e b i l eceğ i m i veh med iyor, damarlarımda ateş l i
b i r g ü c ü n dolaştı ğ ı bu a n d a, boğuşan b i r Y u n a n
ati eti kada r g üzel leşmiş olacağımı da düşünü­
yord u m . G ece kara n l ı kl a r ı , b ü y ü l ü saatler, ka b u s l u
titremeler nerdes i n i z ? Kendimi onların şerr i n d e n
sonsuza dek kurtu l m u ş h issediyor ve
« i şte, bende de g iz l i h ayat tomurcukları u y a ­
n ıyor,» d iyord u m .
A h , savaşma g ücü . . . S a n a n e kadar m u htacız . . .
Bütün köt ü l ü kler savaştan kaçma k l a baş l ı ­
yord u . Ben o kasabada ded i kodulardan, d üş ­
m a n l ı kl a r d a n, parti kavg a l a r ı n d a n , göre n e k ve g e ­
len eklere karşı koymakta n , h a s ı l ı her şeyden k a ç ­
m a m ı ş m ı yd ı m ? Gelecekteki kuruntu l a n a n b i r sa ­
vaşa hazırlanmak için, bu kasaba ö l ç ü s ü ndaki
aşağ i l ı k çekişmelerle i d ma n l a n acak yerde, b i r han
oda s ı n ı n dört duva r ı aras ı n a kapanarak, toz l u
kita p l a r ı n r u h u n u i çerek, kend i m i güya g ü ç l e n d i r ­
rn e ğ e çalışmamış m ı i d i m ? Oysa ne yazık, o kita p ­
l a r ı n , r u h u muzun duvarla r ı n d a n , h e r g ü n b i r p a r -

100
çası n ı yı ktı kları n ı fark edememişt i m . O n la r ı n yen i ­
d e n dökmek i ç i n ru h u m u zu eritt i kleri n i sanıyor­
d u m . Bu m ü m kü n o lsa bi le, eriyen ru h u m u n h a n g i
ka l ı p i ç i n d e d o n a c a ğ ı n ı tasarlarnak d a e l i mde d e ­
ğildi :
N e var ki, ki t a p l a r l a d ü ş ü p k a l kmazd a n önce
de, bende uta n ç g i bi, g u rur gibi h e r zaman bir
yerlere kaç maya zorlaya n, bir y a n b u l u nd u ğ u n u
h atırl ıyor u m . B u d ü nyaya i nsanlar y a savaşçı, ya
da peyg a m ber olarak g e l i rlerd i . B e n d e Peygamber­
lerin kuşku d uya n, a m a gene d e kend i n i savaşsız
tes l i m eden ka n ı vard ı . B u n d a n dolayı d ü ny a n ı n
her şeyi nden k u ş ku l a n mış, fakat h i ç b i r zora karşı
d i ren meden, yen i l giyi ö n ceden ka b u l l enerek, d u r ­
m a d a n kaçmışt ı m . H atta ken d i m d e n b i l e kaçmak
sevd a s ı n a d ü ş m ü şt ü m . B uralara niçin g e l mişti m ?
Yer değ iştirm e n i n r u h u m uzda temel l i d e ğişmeler
yapacağ ı n a, eski v a r l ı ğ ı m ızd a n soyu n u p kurt u l a ­
c a ğ ı m ıza, çocu k g i b i i n a nm a m ı ş m ı yd ı m ?
Asl ı n d a pek de a l d a n mış sayı l m azd ı m . B u rada
birta k ı m savaşlar ka bu l etmişti m . Koca b i r m a ­
halle i l e çarpışma k bu hayı r l ı değişme n i n bel ir­
ti leri d eğ i l miyd i ? G eceler b i l e b a n a o ra d a ki kadar
korku n ç gelm iyord u .
Tü rkista n ' d a n g el d i ğ i n i söyleyen ba h ç ı v a n, H a ­
s a n Efe n d i ' n i n ı s m a rl a d ı ğ ı i n e k s üt ü n de n ya p ı l m ı ş
bir k ı m ı z şişe s i n i a çt ı ğ ı zaman, beyaz köpükler,
yeşi l i parlak d u t yaprakl a r ı n a dek fışkırd ı, yere
d ö kü l d ü . Ş i ş e n i n d i bi n d e ka l a n k ı m ı zı a n c a k ta d a ­
bildim. A m a bu a ğ a c ı n d i b i n de, k ı m ı z ş işesi g i bi
köpüre köpüre, t ü m g ü çsüzlü klerden boşa l d ı ğ ı m ı
s a n ıyord u m .

101
 20

B izden başka müşterisi o l mayan bahçıvan,

marulları n ı n en iyisinden g etird i, ya n ı başı m ızdaki
kuyu n u n ken a r ı n a oturarak ayakl arı n ı s a l l a n d ı rd ı .
B iz i m l e ya ren l i k etmek isteğiyle H asan Efen d i 'den
bir sigara istedi . H asa n efe n d i, tabaka s ı n ı uza t ır­
kan sord u : i n e k doğurmuş m uyd u ? Kızı n ı daha
evl endirmeyecek miyd i ?
B a hç ı v a n , bütün d i kkat i n i taba ka d a n tütün
ç ı karmağa, siga ra sarmağa b a ğ l a m ış g ö r ü n m e s i n e
r a ğ m e n karşı l ı k verd i :
i nek doğ urmuştu . Ama yavru iki g ü n s o n ra
nası lsa ağzı n a b i r paçavra geçirmişti ve yuta m a d ı ğ ı
için t ı k a n m ış, boğ u l m u ştu . Şimdi anası ki mseyi
a h ı ra sokm uyor, memeler i n e el dokund u r m uyord u .
Kızına g e l i nce, kartlaşm ıştı ama, adam beğ e n ­
miyord u h a l a . . H an g i a d a m ı g österseler «ekmeğe
tuza dua et ! » d iyord u . Türkista n'da bir k ı z «ek­
rneğe tuza dua et ! » dedi m i , iş biterd i . D ü nya b i r
araya g e l s e k ı z ı e r e veremezl erd i .
B e n d e söze karışt ı m : K ı z ı n ı n , isteyen lere h e p
ekmekle t u z u göstermes i n e bakıl ırsa, d a h a ö n ce
başka n i metierin tad ı n ı tat m ı ş o l ması gerekt i ğ i n i
söyled i m . Bu bahçelerin etrafına d uvar çeki l m e ­
mişti . Kumrular b u rada i n s a n l a ra sevişmeyi çok
erkenden öğretebi l irlerd i .
B a hçıvan sözlerimden a l ı nmadı. Bol tütü n l e
sarı l m ı ş sig arası n ı özen le t ü kürükledikten sonra,
benim, Semerkant'taki saz şa irleri kadar tat l ı d i l li
o l d u ğ u m u söyled i . Ama tarlada çal ı ş a n l arın, k u m -

102
rul ardan sevişmeyi ö ğ ren mezden önce, b a ş ı yerde
g ezmeğe a l ışmış o l d u kl a r ı n ı da ekled i .
O n a g ü lerek, g e n ç kızların bize benzemedik­
lerini, bazen bir düş i l e yüzleri n i n sara r ı p s o l a bi ­
lec eğ i n i hatı rlattı m . Toprak üstünde ise insan
d üşten başka bir ş e y g öremezd i . Toprak d ey i p de
geçmemeli idi . Bu toprak, topra k o l u n caya dek
kaç m i lyar i nsan ı n yaşa ntı s ı n ı içinde eritmişti ?
O n u n her zerres i n d e b i r aşk h i kayesi g i z l i i d i . N için
yapra k l a r b u kadar yeşil o l u yord u ? N ed e n çiçek­
lerin b i n türlü renkleri, koku ları vard ı ? Acaba bit­
kiler toprağa d ü şen i ns a n l a r ı n sevgi fosi l l eri n i
e m erek böyle g üzel leşmiyorlar m ı yd ı ? K u ş l a r d a h a
yuvada ötmeyi, böcekler s ü r ü n ü rken sevişmeyi
öğren iyorlar da, böyle bir toprakla h aş ır neşi r olan
i ns a n , sevgiyi b i l mez m i yd i ? B a k Zehra b i l e, tara ­
çadaki sekiz, on saks ı y l a uğraştı ğ ı h a l de, y üz ünd e
topra ğ ı n canl ı l ığ ı , g öz l erinde sevd a n ı n deri n l i ğ i
vard ı . G ö z kapakl arı a n ı lar g i bi yorg u n a ç ı l ı p ka­
p a n m ıyorlar m ı yd ı ?
Ben b u n l arı söylerken, Zehra ' n ı n g özleri uta n ­
g a ç l ı kl a kırpıl ıyor, ama ne bakış ı n d a g u rur p ı rı l ­
tıları, n e ü rkerek k a ç m a istekleri vard ı. Yakasıyle
oyn ayan e l i nde büyük bir m u t l u l uk, bir ken d i n i
bağ ışlayış yumuşakl ı ğ ı sezi l iyord u .
M ar u l u n u yerken g ü l ü mseyen H asan Efendi
d e, kı z ı n a ve bana u m utla bakan Pakize H a n ı m da
b u sözlerimden h o ş n u t görün üyorlard ı . Ama ba h ­
çıv a n ı n çekik Asya l ı gözleri, kuşk u l u bir a l ayla
s ü z ü l m ü şt ü :
«Ben taria rn ı h ayvan g ü bresiyle g ü breleme­
sevd i m » ..

103
 S öz ü n ü keserek, o n u n buz g i b i soğuk g erçe g ı n ı
reddetrneğe ç a l ıştı m : Toprak g ü breyi g ü bre o l a r a k
bıra kmazdı. O n d a t ü m kötü leri i y i e d e n Ta n rı s a l
b i r g ü ç vard ı . B u g ü ç, b i r i k m i ş parça parça iyi l i k
ve g üzel l i klerden doğ uyord u . H er kötü l ü k i ki iyi ­
l i ğ i n b i rleşmesinden meyd a n a g e l i rd i . i şte toprak
bu b i rleşmeyi bozmak, dağ ıtmak yoluyle kötü l ü ğ ü
orta d a n kal d ı rıyord u . Belki ö l ü m de b u n u ya p ı ­
yord u . Toprakta ç a l ışa n insanlar tari h boy u n c a
güze l l i kl eri yaratmışlard ı . H ayva n l a r ı n ı g üden gö­
çebeler, topra ğ a b a ğ l a n m as ı n ı b i l m eyen topl u m l a r
ise, b u n l a r ı yakıp yıkmışlardı. H as ı l ı toprak b i z i m
görd üğ ü mü z g ib i kara b i r ç a m u r değ i ld i . Eğer ben
g ü n ü n birinde Adalet B a k a n ı o lu rsam, tüm c a n i ­
leri, kat i l leri toprakla eğitird i m . Evet, böyle bir g ü n
m u h a kkak gelecekti.
Ayakta do laşıyord u m . Parm a ğ ı m yeleğ i m i n üst
cebi n e saku l u i d i . N utkuma devam etmek istedi m :
Evet m u h a kkak b i r g ü n gelecek v e ben soru m l u
B a ka n o larak t ü m bozu l m u ş yu rttaşları toprakla
iyi edecektim ve ...
S öz ü m ü n a şa ğ ı s ı n ı g etiremed i m . Ö ksürd ü m .
H epsi g ü l ü şt ü l er. B ense yüzü m ü n dalga d a lg a
yand ı ğ ı n ı h i ssederek sustu m .
B u ba h çeye ayak bast ı ğ ı m a n d a n beri toprağ ı n
iyi l i ğ i n i ken d i mde h issediyord u m . Ağaçlarda ses­
leri n i işitt i ğ i m böcekler, g ü bre y ı ğ ı n l ar ı n d a n y ü k ­
selen koku l a r, b u l utsuz mavil i k, h a s ı l ı h e r şey, b a n a
topraktan g e l e n i ksirle i l iş k i l i g ö r ü n üyord u . Ka l ­
birnde iyi l i k duyguları, uta n g a ç çırp ı n ışlar duyu ­
yord u m . A h bu dut a ğ a ç l a r ı n ı n g ö l g es i n d e, b o ­
z u l m u ş «bemıden kurtu larak, toprağ ı n tad ı n ı , h az-

104
l ar ı n ı b a n a geri verecek o l a n eski «bemı e mi ka ­
vuşuyord u m ? G özlerime sevin ç yaş l a r ı d o l d u . O n ­
ları g österm ernek i ç i n bahçen i n su yo l l arı kıy ı ­
sında açılmış pembe ç içeklere doğru koşt u m .
O n l a r ı kopard ı m v e Zehra'ya bağ ı rd ı m :
« B uradan senin için de ç i çekler to pl ayaca ­
ğ ı m . . >>
.

21

H er zaman gecenin ve kork u l a r ı n yaklaşt ı ­

ğını haber veren g u rubu nefretle karş ı l a d ı ğ ı m
h a lde, o g ü n e v e d ö n m eden önce, onu lezzetle
temaşa etti m .
Ta raçada, b o l b i r ı ş ı k altında, benden bu l a ­
ş a n v e bira şişeleriyle beslenen taşkı n b i r neşe
i ç i n d e yemek yed ik.
Odama çeki l d i ğ i m zaman bavu l u md a n ya l ­
d ız l ı b i r defter ç ı kararak coşku n l u k i ç i n d e yazma­
ğ a başladı m :
« . . . . . B uradan sen i n i ç i n de çiçekler toplaya ­
c a ğ ı m . Toprağa d ö nd ü ğ ü m bu i l k g ü n ü kutsamak
i ç i n , b u çiçeklerle, benim esra r l ı ta p ı n a ğ ı m a gel ! .
Y ı l l a rd a n beri kara nl ı kta büyüye n b i r ı ş ı k h a s ­
reti n i d i n d i rrnek için, g özleri ndeki a yd ı n l ı ğ ı bana
i ç i r ve ka buslu geceleri n artık bitti ğ i n i söyle !
Beni çağıra n sen değil miyd i n ? Kuşku n u n

105
sarasıyle mesafelerden, h a c i m l erden ka çarken, h a ­
yata dön mek u m u d uyle ö l ü m ü n uçuru m u n a d ü ­
şenl eri görün mez kanatlarıyle kurtara n aşk tanrı ­
çası ! . . B e n i ç a ğ ıra n sen d e ğ i l m iyd i n ? N iç i n d a h a
ö nce ses i n i d uymadım ? Afrodit için ta p ı n aklar
ya p ı l a n bu topraktan başka yere, Eros oklar ı n ı
boşa ltamaz mıydı ki, o n u d a h a ö nce bana g ö n ­
dermed i n ?
Kita pl a r ı n kara n l ı k d e h lizlerinde, h ayat cev­
herleri arad ı ğ ı m o h a n o da l a rı nda ne işi m vard ı ?
Sonsu z l u k a d ı n a kasideler b u l u n a n o toz l u a n ıt ­
l arda h e r şey i n fani olduğunu öğren mesem; b a s ­
t ı ğ ı m topra ğ ı n , yokl u ğ u n s ı v ı l aşmasından meyda n a
gelmiş bir h ayal oyu n u olduğunu b i l mese m ;
benden ö n c e de, benden sonra d a b u d ü ny a n ı n
var o l d u ğ u n d a n v e o l a c a ğ ı n d a n haberim bulu n ­
masayd ı , seni tan ıyamaz m ı yd ı m ?
Ya l n ı z benden ve senden i baret bir d ü nya d a ,
kuru l m u ş bir düzenin sonsuzl u k vehmi i ç i n d e,
n i ç i nsiz, a ç ı klamasız bir yaşam s ü rseyd i m , senin
o k ü ç ü k yavru n u n okiarı n a yaraşır bir hedef o l a ­
maz mıyd ı m ? N eden beni bir keçi yavrusuyle
akran o l d u ğ u m yaşta ve onun kadar kayg u suz
zama n ı m d a çağ ı rmad ı n ? N eden kara n l ı kl ara d üş ­
man o l m ada n , a y a karşı şarkı söyleyebi ldi ğ i m v e
mezar taşları üzerinde tahtırava l l i oynad ı ğ ı m g ü n ­
lerde, parmakianna kına yakan küçük kızlardan
biri h a l i n d e karşıma ç ı km ad ı n ? N iç i n beni uçu­
ruma geri l mi ş bir i p üzerinde, b i n bir kork u n u n
kas ı p kavurd u ğ u b i r denge oyu n u i ç i nde b u ld u n ?
Aşkın b i r ö l ü m oyu n u o l d u ğ u n u öğrenmeme n e
gerek vard ı ? B i r koza i ç i n d e ke n d i n i uzu n z a m a n

106
h a pseden ve ö l ü m ü nden az önce ka nati a n a n bir
t ı rt ı l g i bi ben i m de yaş a m ı m son u n a m ı yaklaştı ?
Ne o l u rsa olsun, gözkapaklarım anı ların tatl ı
yorg u n l u ğ u i l e ka p a n ı rken, b i r g ü n u ç m u ş o l d u ­
ğumu hatıri aya biieceğ i m için sana m i n n etta r ı m .
K ısa bir uçuş i ç i n , u z u n z a m a n kara n l ı ğ a a l ışmak
gerekti ğ i n i öğren d i ğ i m e de memn u n u m . Art ı k a n ­
l ıyorum ki, b i z b u ra d a s ü rekli b i r h a z ı r l ı k i ç i ndeyiz.
B öyle bir h a z ı rl ı ğ ı m ız o l m asayd ı, doğ m aya ve
ö l m eye nasıl rıza g österird i k ?
Belki de geçici b i r z a m a n i ç i n , a m a ru h u mda
yeniden ayd ı n l ıkları bulduğum şu anı kutsaya n,
sana b e n i m dertli topra ğ ı mda açan ç i çekleri ve­
riyoru m . . »
.

B u satırları yazd ı ktan sonra penceremden so­

kağa bakt ı m . M i nare n i n ağzı hayretle a ç ı l m ı şt ı .
Benim için kötü n iyetler besleyen evler, kara n l ı k
örtü lerini örtü n mü ş l erd i . Peresreler ö l ü g özleri g i bi ,
tersiz parlıyord u . B üt ü n m a h a lleyi yen i lgiyle s ı rt
üstü d üşmüş g ö rd ü m . Onların gaflet i n i , aşağ ı l ı k
h ırsl a r ı n ı , köt ü l ü k e ğ i l i m leri n i bağışl aya n b i r g e n i ş
yürekl i l i kle, pencere l e r i m i kapad ı m .

22

i ç i mdeki b u yeni r u h a uyg u n , yeni b i r kılığa

g irmek amacıyle ertesi g ü n ü H a m it'i a l a r a k ç a r -

107
şıya g itti m . B i l iyord u m ki, H a rnit her ku m aş üze ­
rinde nekes b i r d i kkatl e du racaktır. O n u ışığa karşı
tutacak, dokus u n u n sıkl ı ğ ı n a g ö re kaç y ı l daya n a ­
b i l eceğ i n i t a h m i n e çal ışacaktır. S o n ra ters i n i, y ü ­
zü n ü i nc e l eyerek, bu kumaşın kaç yılda to m i s ­
tan ed i l d i ğ i takdi rde, yen i o l acağ ı n ı hesaba k a l ­
kışacaktır.
Bununla b i r l i kte onu yanıma aldım. Ç ü n kü
art ı k, bu evdeki ki m l i ğ imde b i r değişikl i k olaca ­
ğını bil m esi g erekiyord u . K u m aş seçerken , elbi­
senin n i k a h töreninde k u l l a n ı l a bi l eceğ i n i , an lamlı
b i r bakışla, o n a hissettirecekti m .
H arn i t b u n u h i ssedemed i . Ç ü n kü seçt i ğ i k u m a ş ­
ların bi r metres i n e vereceğ i m parayla, insanın
i k i kat e l b iseye s a h i p o l a bi l eceğ i n i hesap l a m a kt a n
başka bir ş e y l e i l g i l i d e ğ i l d i . B u da ben i m c a n ı m ı
sı kıyordu .
Kumaş seç i m i nd e n sonra, tezga htard a n iyi
b i r terz i n i n adres i n i isted i m . O n d a n önce davra­
nan H a mit, bil mem ne hanı i ç i nde bir Ya h ud i'
n i n e l b i seye daya n ı k l ı bir h a rç ku l la n d ı ğ ı n ı , h e m iyi,
h e m de çok ehven bir fiyatla d i ktiğ i n i söyl e d i .
Tezga htar o Ya h u d ilerin a n ca k eski el bise­
leri torn ista n ettiklerine, i n ce b i r verg iyle, d e ğ i n ­
d i kten sonra, bana b ü y ü k b i r h a n ı n adresin i verdi .
H arnit a ğ z ı n a b i r a kide şekeri atarak h o m u rd a n d ı .
Ben kumaşı alıp mağazadan çı karken tezga h ­
tarl a r ı n yerlere kadar e ğ i l mesine s i n i rl enerek t ü ­
k ü rd ü . N as ı lsa ağzı nd a n ka l d ı r ı rn ı n ken a r ı n a d üşen
şekeri a l m a k için e ğ i l d i ğ i z a m a n , aya ğ ı m l a o n u n
üzeri n e bast ı m . H a rn it'te a l ı şverişi v e şekeri kay­
betmen i n h u z u rsuzl u ğ u henüz geçmeden terziyi

108
bulduk. B üy ü k bir hanın üst katı nda, g österi ş l i
b i r atelyede, k a l a ba l ı k bir i ş ç i kadrosuyle ç a l ı ş a n
terzi , k u m a ş ı ç o k beğen d i ğ i n i söyler ve ö l ç ü a l m aya
h a z ı r l a n ı rken ; o n a e l b iseyi çok kısa b i r za manda
isted i ğ i m i, fedakar l ı ktan çeki nmeyeceğ i m i söyledi m .
Terzi, i k i g ü n s o n r a el biseyi vere b i l m e k i ç i n
k ı r k l i ra m ı a l a ca ğ ı n ı ç ü n kü b u e l b iseyi h e r işe yeğ
tuta cağ ı n ı bel i rtti . H a mit, terz i n i n su ratı n a i nd i ­
recekmiş gibi yumruklarını s ı kt ı . B üt ü n terziler
g i bi bunun da A l l a htan korkmaz, i n safs ız, h i lekar
bir terzi o l d u ğ u n u , i n s a n ı n bu parayl a bir d ükkan
a ç a b i leceğ i n i iddia etti, ben i ko l u m d a n tutu p
zorla götürmek i sted i . A m a ben, H a m it'e d i l dök­
rn e ğ e baş l a m ı ş b u l u n a n terz i n i n tekl ifi n i , hovarda
bir adam davranışıyle, ka b u l etti ğ i m i söyled i m .
Bana birçok modeller gösterd i kten s o n ra
terzi , gereksiz b i r özen le ö l ç ü m ü a l ı rken o n a h uy­
l a r ı m ı sayıp d ökrneğe başlad ı m :
B e n el bisem i n s a d e l i k içinde zen g i n l i k göster­
mesi n d en hoşla n ı rd ı m . Sonra el bise d emek, ka­
rakter dem ekt i . i nsa n ı n n a s ı l b i r adam o l d u ğ u n u ,
ne d üş ü n d ü ğ ü n ü el bisen i n kıvrı m l a r ı kadar hiç
b i r ş e y yansıta m azd ı . E l bisen in ön l eri i l i klenmediği
h a l de, i l i k l i gibi d u rm a l ı id i . Bu, insa n ı n k a ra r l a ­
rındaki kes i n l i ğ i gösterird i . Göğüs yuvarlakl ı kları,
b i r y ü ksekten atma g österişiyle, a ş ı r ı bir ka b a r ı k l ı k
a l ma m a l ıyd ı . Ceket i n yakası, içinden pazarl ı k l ı i n ­
s a n l a r g i b i , si nsi s i n s i gö m l eğ i örtmemeliyd i .
Terzi, « Evet B eyefend i , hakkı n ız var B ey­
efend i ! » d iye d o ğ r u l ayarak i ş i n i yü rütüyord u . P a n ­
tolon ölçüsü n ü a l ı rken ansızın takı m la r ı nerede
taşıd ı ğ ı m ı , sord u .

109
 K a l a ka l d ı m . .
Ne demek istiyord u ? Bu adam beni i şçi
ustası mı san ıyordu ? Yo ksa ben mara ngoz muy­
d u m ? Kızg ı n l ı k l a sol uyord u m . B u adama h a d d i n i
bildi rmeliyd i m .
Terzi karşı l ı k vermed i ğ i m i , çatma isteğ iyle so ­
l u d u ğ u m u g örerek, bu soruyu herkese sorm a m a k
gerektiğ i n i hatırl a m ı ş gibi, sorus u n u tekrarlamak­
ta n çekindi, «galiba solda . . » d iyerek ö lçüyü ta m a m ­
ladı. Benim ters bakışla r ı m ı y u m u şatmak iste­
ğ iyle, elbisenin kusursuz olaca ğ ı n ı , vücut ölçü ­
l er i m i n de el biseyi göstermede yard ı m ı doku n a c a ­
ğ ı n ı, bu kostü m ü n öze l l i k l e çaylard a s ü kse ya p a ­
cağ ı n ı terzilere özg ü yaranma ağzıyle söyled i ve
ertesi g ü n ü saat o n d a beni provaya çağ ı rd ı .
Sert bir h a reketle şapkam ı aldım. Elbisenin
n erede ku l la n ı lacağ ı n ı n ken d i s i n i i lg i lendirme­
yeceğ i n i kaba kaba söyled i m . i ki gün sonra
elbiseyi isted i ğ i m i, söylen en saatlerde provaya
geleceğ i m i , bir dakika bile beklemek adetinde
o l m a d ı ğ ı m ı b i l d i rd i m ve yürüd ü m .
H arn i t benden çok önce ç ı k m ıştı, a m a ka p ı ­
n ı n ö n ü n d e n ayrı l m a m ıştı. Terzi n i n b i r t ü r l l.:ı, be­
nim de başka türlü bir n u ma r a o l d u ğ u m uzda n
yak ı n d ı . Bu ne çal ı md ı ? Bu ne a s ı lzade l i kti ?
G ören de bir mata h sa n a c a ktı ben i . B i r d akika
bekleyemezm i ş i m ! . . B u ç a l ı m d a n edendi. i şte b u ­
rada «boş gezen i n baş ka lfasm i d i m . Ama can
ç ı ka r h uy ç ı kmazd ı . Hep o e s k i p a l avracı idim.
O ku ldayken o n l ara a n ne m i n ç a m aş ı rc ı l ı k v: aptığ ı
evi, kendi evi m i z diye, uzun za m a n yutturma m ı ş
m ıyd ım ? Ç o c u k l u kta bu gibi c a h i l l ikler neyse

110
neyd i . A m m a yaşlı a d a m a yakışm ıyord u doğrusu . .
N e yazık ki, ben i m g i bi « b a ba h i ndi lerı> d e pek çok­
tu bu d ü nyada . . i şte kendi kalem a rkadaşı kati p
H u l u si de böyle b i r « N u m a ra » i d i . Otuz beş l i ra
ayl ı k a l ı r d ı . A m a ayl ı ğ ı n ı , Şehir G az i n osu' n d a iki
günde tü ketird i . Ondan sonra orta kl ıklarda ara­
m a m a l ı yd ı o n u . Ayda iki gün i ç i n yaşıyordu bu
adam ..
Oysa i n s a n so n u n u d ü ş ü n m e l iyd i . S a ğ l ı k g ü n ­
leri n i n a rkası h asta l ı k ve i htiyarl ı kt ı . O zaman
d ostl a r kapıyı açmaz ol urlard ı . M eslekten ayrı l ­
dığı g ü nden beri şu d ü nyada , kimsed en zerrece
iyi l i k görmemişti . Ama ki mseye m i n n eti de yo ktu.
Az ç o k babadan b i r şey k a l m ıştı . Kendisi de tu­
t u m l u id i . Amma b e n i m ney i m vard ı ? E l i m d e na­
s ı lsa ü ç beş kuruş g ö r m ü şt ü m . B u n u sağa sola
s a ç ı yord u m . Kimime g üven iyord u m ? Başım d arda
ka l ı rsa ondan bir şey u mm a m a l ı i d i m . S a v u rg a n ­
lara yard ı m edeni, Ta nrı d a sevmezd i . B u g ü n kü
a l ı şverişi kendisi yapsayd ı, ka h r ı n d a n üç ay h a sta
yatard ı . El bisem in n esi vardı ki yen i s i n i d i kt i r i ­
yord u m ? B u elbise ken d i s i n i n olsayd ı , d a h a s e k i z
y ı l giyerd i . Tornistan b i l e e d i l mem işti d a h a .
H a m i t , b u sözleri söylerken, e l bi seme s a h i p o l ma
h ı rsıyl e b a k ıyord u . O n u n g öz l erinde to p l a n a n sarı
ışıkları, el lerindeki b ü z ü l ü ş ü ve h ı rs l ı titreyişi ta n ı rd ı m .
O ku lda y e n i defter a ld ı ğ ı m , ya d a yeni ç a m a ş ı r l a r
e d i nd i ğ i m vakit bin dereden s u getirerek, eski ­
l e r i n i benden ko parmağa ç a l ı ş a n H a rn it' i n h a l i h e p
böyleyd i . O n u n bu a l ışka n l ı ğ ı n a uymakla, benden
zor z a m a n d a yard ı m e l i n i esirgeyeceğ i n i söyl eyen
a rkadaş ı m ı tokatl a m ı ş o l a c a ktı m . i ç i m d e peş i n b i r

lll
öç a l m a sevi nci o l d u ğ u ha lde, bu el biseyi o kadar
beğeniyorsa kend i s i n e vere b i l eceğ i m i söyled i ğ i m
zaman sev i n çten b i r a n sol u ğ u n u n kes i l d i ğ i n i , so nra
sesi ndeki titrerneyi saklaya m a d a n , yarı m a ğ ızla, b u ­
n u benden a n cak satın a l a bi leceğ i n i b i l d i rd i .
G ü lerek, şimdiye dek ken d is i n e h i ç b i r şeyi m i
satmad ı ğ ı m ı , parasız kabu l etmezse, o n u b i r f u k a ­
raya vere b i l eceğ i m i açıklay ı n c a , ağız değiştird i ,
elbiseyi ka b u l etti. B u g ü nkü a l ı şverişte, ben i m
kayı p l a r ı m ı kend i kayı pları saya n H amit, böyle
bir kaza n ç l a , o zararları karşı l a m ı ş o l m a n ı n ra h at ­
l ı ğ ıyle, derin derin soludu ve yüzündeki yaba n l ı k
eridL kol u ma g ird i .

23

B irçok h uysuzlukl arıma s a b ı rl a kat i a n a n ter­

zide, yen i a l d ı ğ ı m gömleği, boyu n bağ ı n ı ve kol ­
düğmeler i n i eski leriyle değ işti rerek yeni e l bise­
lerimi g iyd i ğ i m zaman, parav a n a a rkasında, beni
kimselerin görmed i ğ i n e e m i n o l d u ktan sonra, ken ­
dimi y a kı n d a n inceled i m : Y ü z ü m b u el bise i ç i n d e
bi raz görg üs ü z ka l ıyorsa da, kaş l a rı m ı n a ğ ı r cid ­
diliği o n l a ra pek uyg u n d ü şüyord u . O kadar ki,
Va l i n i n h uz u r u n a ç ı kmaya k a l ksam, pol i s ne iste­
d i ğ i m i sormaya çeki n i r, Vali de, kapıyı vurmadan
g i rd i ğ i m i ç i n , beni parti m üfettişi sanarak, aya ğ a

l12
s ıçrar, saygıyle karşı l a rd ı . Sonra onun «esh a b ı
m esa l i h»ten olduğumu a n l a d ı ğ ı z a m a n şaşı rarak,
b i rden b i re n a s ı l kekremsi bir hal a l aca ğ ı n ı d ü ş ü n e ­
r e k g ü l ü msed i m .
Bu n eşey l e kalfa l a ra, ç ı raklara bol ba hşiş
d a ğ ıttım ve eski el bisel eri verd i ğ i m a d rese g ö n ­
dermel eri n i emrederek, odada n ç ı ktı m . B e n i adeta
t ö ren l e u ğ urlad ı lar.
M erdivenlerden i n erken, birdenbire «. . . » kasa­
basındaki terziyi h at ı rlad ı m . O radaki terz i n i n yaptığı
g i b i, b u n la r ı n da arkamdan, «Ütü n ü n sayesinde kazı­
ğı attık h ergeleye ! » deyip demed i klerin i a n l a m a k i ç i n ,
b i r ş e y u n utmuş g i bi davranara k, geriye dönd ü m .
Terziyi, çıraklara verd i ğ i m para n ı n b i r böl ü m ü n ü ,
ellerinden a l ı rken suçüstü yakalamış o l m a kla beraber,
g örmemezliğe geld i m . G azetemi u nuttu ğ u m u söyle­
d i m . Ama o n u n cebimde o l d u ğ u n u, yapma bir ıestle
h atırlad ı m ve beni a y n ı merasim l e u ğ u rlayan bu a ­
da m l arda n ayrı l d ı m . Arka rndan h i ç b i r şey söyleme­
m i ş o l m a l a rı n d a n m e m n u n , merdiven lerden kası lara k
i nerken, h a n ı n kapıcısı ayağa ka l ktı, b e n i sayg ıyle
sela m l a d ı . O na e l i m i n u cuyle karş ı l ı k verm e k l e bir­
l i kte, h ü rmetkarl ı ğ ı n ı hatırı sayı l ı r bir bahşişle m ü ka­
fat l a nd ı rma isteği duyd u m . Lakin arahacıyı hatırl a d ı m .
Terslenmekten korkarak yoluma devam ett i m .
B u el biselerle ne k a d a r değişm iştim, ken d i m i ne
kad a r g ü ç l ü h issediyo rd u m . Yoluma ç ı ka n bütün i n ­
s a n l a r ı n yüzüne, y ü ksek rütbeli su baylar astlarına,
«hadi selam versene, ne du ruyorsun ! » der g i bi n a s ı l
b a karlarsa, ö y l e bakıyor, beni sel a m l a rn a l a r ı n ı istiyor­
d u m . Genç kad ı n la r ı n bakışları üzeri mde d u ruyord u .
M eğer öteki el bisel eri m , kişi l i ğ i a m ansız b i ç i m d e yok

113
eden ü n iformalar g i bi, benim gerçek kişi l i ğ i m i m a h ­
ved iyormuş. Demek az yetişir bir adam oldu ğ u m h a l ­
de, işçil er, m a rangozlar, kasa plar a rasında kaybo l u ­
yord u m . Ş u halde büyük adamların d a i ma saçları n ı
uzatmak, büyük bir boyunbağ ı takmak, herkese b e n ­
zemeyen k ı l ı ğ a g i rmek istemeleri boşuna değ i ld i . O n ­
l a r fi lozofluklarını, sanatç ı l ı kları n ı , biraz d a saçlarına,
boyu n b a ğ i a r ı n a ve el biselerine borçl u ydu lar. N as­
rettin H o c a ' n ı n büyük adam o l d u ğ u n u bir kez d a h a
onaylıyord u m .
Ö te yandan, bu k ı l ı k içinde beni görd ü kleri z a ­
m a n , m a h a l l e h a l k ı n ı n neler düşünecekleri n i de h e ­
sapl ıyord u m . « M üd ü r Bey ! » dedikl eri z a m a n , art ı k i ç ­
leri nde kuşkusu o lanlar d a , b u n u açığa vurmağa ce­
saret edemeyeceklerdi ve çocuklar maha ll ede beni
a lçaltıcı yeni oyu nlar çıkarmağa kal kışmayacaklard ı .
G enç kızlar, Zehra'yı, ş i m d i büsbütün kıska nacaklar,
belki h ı nçlarından ağ layacaklard ı . Zehra'ya g e l i n c e :
M arultarlası'na g ittiğ i m iz g ü nden beri, gözlerindeki
i nsanı kendi nden uza k tuta n g u ru r h a l ka ları, b i r ken ­
d i n i sunuş ı ş ı ğ ı h a l i n i a l m ıştı . Bana, bir ka hra ma n a b a ­
ka r g i bi bakıyordu. Ş i m d i i s e ben im g i b i b i r a d a m ı n
sevg i s i n i kazanmış olmaktan d o ğ a n yeni ve ba m ba ş ­
k a bir g u ruru g iyinecekti.
B üt ü n bu maskaraca d ü ş ü n celerden s ı k ı l m ı yor,
yeni e l b iseler içi nde eski k ı l ıfından ayrı l m a n ı n vere­
ceğ i h uzursuzluğu duymuyor, hatta bu pervasız d ü ­
şüncelere d a h a başka ayrı ntılar katab i l mek i ç i n -bel­
k i de hayal kırıkl ı ğ ı n a uğra m a k korkusuyle- eve git
meği geciktiriyord u m .
Otel ö n ü nden B a hribaba'ya g iden a lışt ı ğ ı m yola
sapt ı m .

114
 Ah, sarışın kad ı n ! Ş i m d i sen i n l e karşı taşmayı ne
kadar isterd i m .
B u nu n l a birlikte k a b a ve çirkin bir hareketle, o n u
asla i ncitmeyeceğ i m i h issediyord u m . Benden af d i le­
rneğe k a l ksa, o n u n azik b i r itirazla susturacak, par­
m a kl a r ı n ı n u c u n u öperek, kendisine «her z a m a n sadık
kölesi» o l d u ğ u m u söyleyecekt i m . Bana parmakları n ı n
u c u n u öptürmesi, en büyük bağışı i d i . B u nu n verd iği
h az, d ü nyayı u n utma m a yeterdi .
E l i mde olmadan «. .. P a l as»ı n ka p ı s ı n a doğru
yürüd ü m . Otel katibi beni tan ıya mad ı . Ama geniş bir
sayg ı reveransıyle karşılad ı . N e emrett i ğ i m i sord u .
O n a verecek b i r cevab ı m yoktu. B e n buraya ne y a p ­
m a y a g e l mişti m ? Kendim biliyor m uydu m ? Sarışı n
b i r bayan d a n söz a ç a b i l i r m iyd i m ?
B i r buçuk ay, hayır i k i ay önce bu raya b i r gazete­
c i g e l m i şt i . Bu gazeteci otell erinde üç ay kadar k a l a ­
c a ğ ı n ı bana mektupla bild irmişti. H atta oda n u mara ­
s ı n ı da vermişti : 1 6 . . . Acaba gazeteci b u ra da m ıyd ı,
kendisiyle gör üşeb i l i r miyd i m ? Ben de i sta n b u l 'dan
g e l m i ş b i r gazeteciyd i m .
Otel katibi, « B i r dakika müsaade» buyurm a m ı rica
etti, b i r defter açt ı . Bir süre a ra d ı ktan sonra, parmağıy­
l e b i r adres üzeri nde d u rdu ve böyle bir gazete c i n i n,
gerçekten de, e l l i sekiz g ü n önce 1 6 n u rna ra d a ka l m ı ş
o l d u ğ u n u , a m a bir g e c e sonra burada n ayrı l d ı ğ ı n ı ve
g i d erken adres bıra kma d ı ğ ı n ı söyled i .
Ş u h a l d e arkadaşı m otelden mem n u n kal m a m ış
o l m a l ıyd ı . Bu büyük g azeteciyi a ğ ı rlaya m a m a kl a ö ­
nem l i b i r şans kaçırm ışlard ı . Servisieri n d ü z e n s i z l i ğ i
o n u çok tedirg i n ederd i . Y a z ı yazarken, adayı temiz­
lemek i ç i n kapıyı vurmadan g i ren hademeden, odalara

115
kadar yükselen pirzola kokusundan, pijama i l e d o l a ­
şan m ü şterilerden, lava bolara konmuş ıslak s a b u n l a r ­
d a n , nefret ederd i . Bu sinirl i l i ğ i gayet tabii b u l m a l ıy d ı .
H alkın üzer i n d e oterite k u r m u ş o l m a k k o l a y mıyd ı ?
i nsan, B üy ü k M i llet M eclisi kadar i ktidar s a h i b i o l u r
d a , bir zambak kadar uysal , h e r g elene boynunu b ü ­
kemezdi ya ! O n u n a d ı n ı B akan l a r b i l e ağızları n a sa ­
lavatla a l ı rlard ı . B i r yol suzluğa parmak bastı mı, yer
yerinden oynard ı . B öyle, büyük adamların b i l e y ü ­
reğ i n i aynatan b i r gazeteci, b i r tek yazısıyle, b i r ote l i
y ı l l arca zen g i n müşteril erinden m a hrum bıraka b i l i rd i .
Otel kati b i , üzüntü i ç i n d e e l l er i n i oğuştu rmağa
ve o zamanki olayları hatırl a d ı ğ ı h a l de, arkadaşı m ı n
böyle b i r sebepten dol ayı otelden ayrı l m a m ı ş o ld u ­
ğ u n a beni i n a n d ı rmağa çalışıyord u . Otel i n i gezd i r m e ­
ğ e hazırd ı . B u rası konfor v e huz u r un ta kend isiydi.
Bir geceyi b u rada geçi rmek, bunu anlamak i ç i n ye­
terd i . M ü şteri ler hep zengin ve ki bar i n sa n iard ı. Otelde
kendi evi md eki kadar rahat edecektim.
S a n ki o sarışı n ı tekrar görecekmişim g ibi bir u ­
mutla, katibin patlak gözl e r i n i devire devire yapt ı ğ ı
propagandaya kapı l ınış g ö r ü n erek, tekl ifi ni ka b u l
ettim. Ç ı l g ı n b i r gece geçird i ğ i m odaya v e banyo d a i ­
resine u ğ r amaktan korktum. S a r ı ş ı n kad ı n ı n odası b e ­
n i kend i n e çekiyord u . K a p ı y ı aça rken, o g ünkü g i bi
ka l b i rn çarpıyordu. Oda boştu. Ama onun, b u rada
h a l a koru n d u ğ u n a emin olduğum ı l ı k nefesi, yüz ü ­
m ü okşuyord u . O n u n oturd u ğ u kanepeye oturd u m,
s i n i r l i parmakları n ı n oynaşt ı ğ ı yerleri avuçları m la ö p ­
tü m .
Otel katib i, daima kibar h a n ımefen d i l ere b u oda ­
yı verd i ğ i n i , bu esans kokusu n u n o n lardan ktı l d ı ğ ı n ı

116
söyledi . H ayır .. Avcu m d a ki ya n ı kl ı k, bu od a n ı n en
sağ la m a n ısıyd ı .
B u odadan uta n ç d o l u b i r yüzle ç ı km a kta a c e l e
ett i m . M erdive n l eri h ı z l a i n erken otel katibine, a rka ­
daşımı bu lamad ı ğ ı m takdirde buraya geleceğ i m i
vaat ederek sokağa f ı rl a d ı m .

24

Kötü a n ıların el biselerden d a h a g ü çlü o l d u kları n ı

görüyord u m . E l bisenin verd i ğ i şiddetli yaşa m a a rz u s u
v e ç ı l g ı n l ı k, a n ı ların bir kıv ı l c ı m ı i l e yan ı p kül o l u yor,
i nsan derin bir meca lsizl i k ve b ı kkı n l ı k d uyuyord u .
A n l ıyord u m k i . h e r zaman d ı ş ı m ı z i ç i m ize b a ğ l ı yd ı .
B u nd a n d olayı gökyüz ü n ü n mavi l i ğ i bir s o n s uz l u k
ü l kesi o l d u ğ u g i bi, g a m l ı v e kara n l ı k b i r h i ç l i k boş l u ­
ğ u da o l a b i l ird i . Al b i r renk de, kara kadar öld ü rü c ü
bir y a s a bürü nemez m iyd i ?
Evet d ışarıdaki eşya l a r ve olaylar bizim m izac ı m ı ­
z a göre b i r g ör ü n üş kaz a n ıyord u . O n l a r bizi m g i yd i ğ i ­
m i z maskalere göre y a g ü l üyor, y a da a ğ l ıyorl ard ı .
B e n ise her zaman hasta l ı kl ı b i r duyarl ık i ç i nde, a n ı l a ­
r ı n ö nceden kab u l ed i lm i ş kuşku ları eli nde oy u n cak
ol mağa m a h kG m d u m .
Yan sokaktan b i r h a rn a l ç ı l<t ı . S ırtında bir en­
d a m aynası götürüyordu . Ayn a n ı n içinde karamsar,
o m uzları d ü ş ü k ve u mutsuz h aya l i mi görd ü m . O n u

117
taş ı m a ktan hamal bile yorg u n l u k d uyuyord u .
O ayn a n ı n arkasından ayr ı l a m ıyord u m . H er z a ­
m a n ki g i b i gölge varl ı ğ ı m beni peşinden s ü r ü kl üyor­
du. Ah, tüm kötü l ü klerin kara n l ığ ı nd a n yarat ı l m ı ş bu
gölge varlı ğ ı mdan bir kurtu labilseyd i m, o zaman bu
d ü n ya bana yen iden g üz e l l i kleri n i s u n a c a kt ı .
H a mal yürüyor ve ö n ü mdeki haya l , şeytan ca
bir g ü l ü msemeyle, beni a laya a l ıyord u . Parkı n koyu
ren kleri ve gölgeleri i ç i n de M efisto'ya benzeyen bu
haya l i kovmak, taşla m a k h ı n cı duyuyord u m . Uzu n
t ı m a k l ı el leri n i gözl erime uzatmasına v e : « N a h sa­
n a ! . . . » demesine katla n a m a d ı m . Yerden b i r taş a l a ­
rak, o n a doğru f ı rlatt ı m . Ayn a n ı n orta s ı n d a n , kenar­
l a r ı n a doğru bir y ı l d ı z parla d ı . H ayal parça parça
o l d u . Soma hepsi d a ğ ı l d ı , yere d üştü . i çime ç ı l g ı n bir
sevi n ç d o l d u :
« O n u parça ladı m . . . O n d a n kurtu ldum.»

25

Y a kama sarı l a n hamal, beni n o ktadaki polise

doğru götürmek i stiyordu . O n a gürültüye l üzu m ol­
mad ı ğ ı n ı söyledi m . Ayn a n ı n değer i n i sord um. H amal
bir g üvensizl ikle beni baştan aşa ğ ı süzd ü kten son ­
ra, ayn a n ı n parası n ı ödeyebi leceğime ka n aat g etirdi,
yakamı g evşetti ve benden birkaç g ü ndelik ç ı kard ı ­
ğ ı n ı ta h m i n ettiğim b i r esnaf ağzıyle : «20 p a pel me-

1 18
zatçıya, altmış kuruş da kendisi ne» borç l u o l d u ğ u m u
bildird i .
i sted i ğ i parayı h e m e n verd i m . G üçleri m i , sev i n ç ­
leri m i baltalayan h a y a l i bu k a d a r ucuz yokettiğime
sevinerek:
«Onu parça lad ı m a rkadaş. Ondan kurtu l d u m a r ­
tı k.» ded i m . B u sözlerim h a m a l ı ürküttü. D üzg ü n b i r
k ı l ı k içindeki bir i ns a n ı n d a , d e l i olabi leceğ i n i d ü ş ü n ­
d ü ğ ü besbe l l i i d i . E l i nde tomarıyle tuttuğu paraları
a ln ı n a götürerek:
« Eyva l l a h ! . .. » deyip savuşmak iste d i .
B u kez o n u n yakası n a b e n s a r ı l d ı m .
« B i r sigara yak, biraz b e n i d i n l e ! » d iye onu zor­
l a d ı m . Razı o l m a k istemed i . Ama g üvensiz, korku l u
gözlerle bana bakmakta o l a n h a m a l ı zorla kanepe­
Y� oturttu m :
«Sen kendi kendi nden kaçmak iste ğ i n i hiç d u ­
y a r m ı s ı n dostu m ? G üzel elbiselerin, i y i yemekleri n,
aşkl a r ı n , gü neşierin ve mavi denizieri n avuta m a dığ ı
s u ratsız bir cadrdan kaçmak ister g i bi, ken d i nden uzak­
l aşmak a rzusu n u duyd un mu h i ç ? R u h u n u n kara r .l ı k
d e h l izlerinde oturan ve sivri tırnakl a r ı n ı uzatarak, o n ­
l a r ı boğan, o h ettirmeyen şüpheci kahkahalarla ru­
h u n u n duvarları n ı s a rsan bu zeba niden kaçmak iste­
din m i h i ç ? Hayır m ı ? Oysa bu şeytan, her adamoğl u ­
n u n i ç i n d e vard ı r sa nıyord u m . A m a h a k l ı sı n ! S e n i n
a l n ı nda b e n i m ta n ı d ı ğ ı m kırışıkl ı klar y o k . Sarımsak
kokusundan yılan nasıl kaçarsa, o d a n asırl ı ell eri n,
ölü g i bi uykuya d a l a n baş la rın, soğana, en bulu nmaz
meyveyi ısırır g i bi batan dişieri n s a h ibinden öyl e u­
zaklaşır.
Sen bir mezar taşına başı n ı koyu p yıldızların a l -

119
t ı nda, yarın bir efend i n i n evi n e götüreceğ i n büyü cek
denk i ç i n alacağ ı n para i le, neler yapaca ğ ı n ı , b i r karı
ile yatab i l eceğ i n i d ü ş ü n e düşüne uyursun, değil mi ?
Oysa ben üzeri me çöken g ecenin kara n l ıkları h i ç a ç ı l ­
mayacak g i b i titreyerek, karyo l a m ı n y u m u şa k şi lte­
sinden bin bir d iken i n vücuduma battı ğ ı n ı d u yarak,
sabah l a r ı m . Sen g ü neşin artık doğmayaca ğ ı n ı hiç ak­
l ı n a getirir misin ? B en g u r u p zamanı onu sonsuzluğa
dek yitirecekmi ş i m korkusuyle ağlamak i htiyacı d u ­
yarım.
B e n i böyle zava l l ı yapan neyd i ? i çimdeki b u b i n ­
bir başl ı ifrit nereden çıkm ıştı v e neden ondan kurtu­
l a m ıyord u m ? Zaman zaman onun benden uzak­
laşt ı ğ ı n ı d uymuyor değ i l d i m . Ama günün birinde
d a h a azgırı kuyru ğ u n u içimin duvarlarına çarptığ ı n ı
da h issediyord u m . O z a m a n elimde ol mayarak ç ı l g ı n ­
l ı klar yapıyord u m . O n u az ö nce sen in sırtında gör­
d ü m . B e n i m l e a lay ediyor, beni peşi sıra sürükl üyor­
du. i l k kez ondan kurtu l m a k fırsatı geçm işti eli me.
Onu taşla d ı m dostu m . Onu parça l a dı m . i n a n bana,
parç a l ad ı m . Ondan sonsuz l u ğ a dek kurtuldum.»
H arnal d a l g ı n l ı ğ ı md a n faydalanarak birden, kedi
g i bi fırladı ve koşmağa başladı . Arkasına bakmadan
kaçıyordu. B üyük bir ı stıra p içinde ellerimle y ü z ü m ü
kapad ı m .

120
 26

B u l u n d u ğ u m kanepeye bir i htiya r ı n g e l i p otu r ­

m uş o l d u ğ u n u , neden sonra fark ett i m . B eyaz b i r s a ­
kal l a çerçevelenmiş yüzü nde, d i nsel i n a n ı ş ı n nuru
parlıyord u . B acakları arası na aldığı baston u n a daya n a n
ellerinde, sabu n l a n m ış g i bi parlaya n, ötesine berisine
serp i l m iş çil lerle temiz l i ğ i d a h a da bel i rg i n leşen, say­
d a m b i r deri, mor damarları n ı g i zleyem iyordu.
Uzun z a m a n beni gözled i ğ i n i söyleyerek söze
başlad ı . D üş ü n m ek, i nsana özg ü, Tanrısal bir yete­
nekti. D ü ş ü n ü rken Tanrmm cemali insanların yüzüne
de yansı rd ı .
Tatlı bir sesi vard ı . G özleri yumuşak yumuşak
parl ıyord u .
Ona, d ü ş ü nen b i r başta, ı stırap veren bir kuşku n u n
d a i nsanı çirkinleştireceğ i n i i d d i a ett i m . R a h i p Paf­
n ü s g i b i ruhum şeyta nın el i ndeyd i . Belki de yüzüm
korku nç bir hal a l m ışt ı . M üs l ü m a n h a c ı l a r, hac esn a ­
sında şeytan ı yakalayıp taşiaya b i l d ikleri i ç i n mutluy­
d u lar. A m a ben içi mdeki şeyta n ı ancak bir aynada
taşlaya b i l m işti m . B il mem böyle bir taşla m a i l e ondan
kurtu labilecek m i yd i m ?
B i r e l iyle s ı rtı m ı okşadı.
Yabancı o l d u ğ u m anlaşıl ıyord u . Ç ü n kü bu tüc­
carlar memleketinde insanlar Sodom ve G omore ga­
f i l l eri gibi, para ve kadı n sesinden başka b i r ses duy­
mazlard ı . R u h l a r ı nasırlan mışt ı . i n a n m a k üzere bu l u ­
n a n iarsa h e r şeyi i n kar ederlerd i . B en i m kuşku m d a
böyleyd i . Eğer kend i m i şeyta na kaptırm ış olsayd ım,
yüzümde bu ruhani asil l i k, gözleri mde b u ateşl i parı l -

121
tı b u l u n mazd ı . Çok yakında, toprağın kaldı ramayacağ ı
ölçüde bir tutku, bende yeri n i uysal bir i n a n ı ş a terk
edecekti. B u n a i na n m a l ı yd ı m . B u d ü nyada imkansız
h i ç bir şey yoktu. Parkın, kısa bir süre önce Yahudi
maşatl ı ğ ı olduğunu söylese i n a n ı r m ı yd ı m ? Bir z a ­
m a n l a r g e c e vakti, buradan bin b i r korkuyle geçen ler,
şimdi ay ışığ ı nd a kanepelere oturarak, türkü söyl ü ­
yorlard ı . B a l d ı ra n l arın, y ı l a n l a r ı n , cenazelerin kucak
kucağa oldukları şu toprakta, ş i m d i çiçekler a ç ı l ı yor,
kuşlar ve i ns a n l a r sevişmekte yarış ediyorl ard ı . i nsa ­
n ı n r u h u da böyleyd i . i lkin bir ö l ü m korkusu onu
çemberi i le sarar, sıkar, b u n a ltır, d e l i d ivane ederd i .
A m a g ü n ü n biri nde, « i l a h i b i r i l h a m la» o çember k ı ­
r ı l ı r, parça l a n ı rd ı . B u rada o l d u ğ u g i b i i n s a n ı n içi ç i ­
ç e k koku ları, sevgi ve ayd ı n lıkla dolardı.
B a h ri B aba, o mu hterem zat, ö l d ü kten sonra ma­
şatl ı ğ ı n kenarı n a g ö m ü lmesi n i isted iği zaman, hik­
meti sorul muştu . «Bir z a m a n gelip b u rası g ü l l ü k g ü ­
l ista n l ı k olacak» buyurmuştu. Dediği de o l m uştu .
i zmir Valisi R a h m i Bey, m aşatl ı ğ ı kaldı rmağa karar
verm işti. Ya h u d i l er maşatlıkları n ı kurtarmak i ç i n B a h ­
r i B a ba ' n ı n tü rbedarına b irkaç l i ra s ı kı ştırmışlar, va­
l iye gönderm işlerdi. Türbedar, val i n i n huzurunda e l
bağladıktan sonra, B a hri B a ba ' n ı n rüyasına g i rd i ğ i n i
v e s ı rt ı n ı okşayarak: « Benden selam söyle, Va l i bey
beni rahatsız etmesin» ded i ğ i n i bi l d i rmişti .
Rahmi bey, türbedarın a l ç a kl ı ğ ı n ı kavra m ıştı .
«Var g it ! B a h ri Baba gene d ü ş ü n e g i rerse, ona selam
et ! De ki : ·Va l i h azretleri bu gibi işlerde a racı kabul et­
m iyor, bizzat beni m l e g örüşsün ! '» Ve tü rbedar s ü k­
l ü m p ü k l ü m h uzurdan ç ı km ıştı . V a l i hemen haham­
başıyı ç a ğ ı rtmışt ı .

122
 H a ha mbaşı masan ı n ö n ü nde, titreyen b i r s a ka l l a ,
g öğsü n ü kavuşturd u ğ u z a m a n Va l i : «Söyle cemaat ı ­
n a ! Cen azeler i n i maşatl ı ktan kaldırsı n l a r ! B a hri B a ­
b a komşularından bizar o l m u ş artık» demişt i . H a ha m ­
başı d urumu kavra m ı ştı : « Emredersiniz V a l i h azretleri !
E mirleriniz hemen ya p ı ls ı n ! B e n dirilerin h a h a m ıyım,
ö l ü lere karışmam ! » karş ı l ı ğ ı n ı vermişti.
B u nurlu adam ı n sözleri, d a ğ ı l a n i ç i m i t o p lamama
yard ı m etti. H atta n ü ktelerine kahka h a i l e g ü l d ü m .
K e n d i m d e bir can l ı l ı k h i ssediyord u m .
Evet, evet, hakkı vard ı . Ö l ü m çemberi artık gev­
şiyord u . M arultarlası'ndan beri ben, eski ben l iğ i m ­
d e n kurtul uyord u m .
S ev i n ç l e yeri mden kalktı m . i htiyar, b urada her
zam a n görüşebileceğ i m izi söylüyord u .
O n u bir d a h a h i ç göremed i m . Ama o g ü n parktan
çı karken «Öl ü m ü t a n ıya n l ar, o n u n dehşet i n d e n kur­
t u l d u kları zaman, büyük i nsan ol urlar» diyen edebi­
yat hocam ızı hatırlad ı m ve yol u m u n üst ü n d e rastla­
d ığ ı m b i r seyyar ç içekçiden, bir demet karanfil satı n
a ld ı m .

27

S o kaktan yen i kıyafet i m le v e h e r z a m a n d a n ç ı l ­

g ı n b i r sevi nçle geçerken çocuklar parmakları a ğ ı z l a ­
rında, b a n a y o l verd i ler. Kafes arkası ndaki f ı s ı l t ı l a r

123
heyec a n l ıyd ı . Artık bana g ölgesini göstermekten
vazgeçmiş o l a n komşu m , isterik bir kahkaha att ı kt a n
sonra, o ğ l u n a söylüyormuş g i bi, « N e g iysen n af il e be
çocuk. Sen adam ol mayacaksın ! » diye bağırd ı . O n u n
b u söz l e r i n i uzaktan kah ka ha l a r yankı l a d ı ğ ı halde
içimdeki i m a n l ı sevinç sarsı l ma d ı . N eşemi eve s a k ­
tum.
Taş l ı kta oturan ve örgü i l e meşg u l olan Pakize
H a n ı m , birdenbire beni tanıya m a d ı . Saçları n ı örtme
telaşıyle eli başörtüsüne g itti . Ama sonra beni ta n ı ya ­
rak, bir ç ı ğ l ı kl a şaşkı n l ı ğ ı n ı a ç ı ğ a vurdu, örtüs ü n ü
bir kenara bırakarak, a ş ı r ı b i r i l g iyle elbisemi i n c e l e ­
di. Etrafımda dolaştı, sonra m e m nunl ukla, g ü le g ü l e
eskitm emi, g üveylikler g iymemi temenni etti.
O n u n h ayret ç ı ğ l ı kl a r ı n ı duyan H asan Efe n d i , ba­
şı nda takkesiyle görü n d ü . O da aynı tekerlemelerle
kutladı ben i . O n la r ı n bu taşkı n ilgisi beni doyurm uyor­
du. Bir şey daha bekled i ğ i m i hissediyord u m.
Zehra'yı sord u m ve sabırsızlıkla ona çiçek g etir­
d i ğ i m i ekled i m . Annesi o n u n da ada m ı d ü zeltmekte
olduğ u n u , demek ki birbirimizi karşı lıklı d ü ş ü nd ü ğ ü ­
müzü g ü l ü mseven b i r yüzle h a ber verd i . S o n ra başı n ı
yukarı d oğru ka ldırd ı v e bu semtte s ı k s ı k işitmeğe a l ış­
t ı ğ ı m « h u u u u !» larla karışık bir çağınş biçimiyle, Zeh ­
ra'yı aşağıya çağ ırd ı .
Zeh ra ' n ı n ku laklarına eski mercan damlası küpe­
leri n i taktı ğ ı n ı farkettim. O n a çiçekleri verirken duy­
d u ğ u m d e r i n mutl u luğu, a h m a k g u ru r u m gizlemeğe
çal ışıyord u . «Artık sana her zam a n ç i çekler toplayacak
bir bahçem var. Kulaklarındaki böcek gibi, biri nden
diğerine kana b i l irsi n ! Ç ü nkü o n l a r yan ız sen i n i ç i n
açıyorlar, >> demek isted i ğ i m h a l d e :

124
 «Yol u m a çıkan b i r çiçekçi aç ka l d ı ğ ı n ı söyled i ğ i
i ç i n , b u n ları satı n a l d ı m . B elki de hoş u n a g ider, » de­
d i ğ i m i hayretle fark ettim.
Zehra'n ı n gözlerindeki parla kl ı k bir a n bulutl a n ­
d ı . Ç içekleri al ırken :
« G ü zel el bise g iymesi n i bilen ler, n a z i k o lmasın ı
d a b i l m el i . U z u n z a m a n d ı r bekled i ğ i m ç içekler b u n ­
l a r m ı ?» demek isteyen b i r a nl a m l a , m a ğ r u r bakışları
ü zerimde dolaştı . Uzun b i r süre sustu. N eden sonra,
b u e l b i sen i n bana pek yaraşmadığ ı n ı , bu n u n içinde
şı marık zen g i n lere benzed i ğ i m i, eski e l b i se n i n b i r öğ­
retmene d a h a çok yakışt ı ğ ı n ı söyled i .
A n n esi kız ı n ı n eleşti risine hoşn utsuzl u k l a ka rşılık
verd i : El bise efend i l ere yakışı rdı. Asl ında tüccarların
çoğu çuval g i bi urbalar i ç i nde, ter ve kir kokarlard ı .
B e n genç v e yakışıkl ı b i r adamdım v e kibar el biseler
g iyrneğe herkesten fazla hakkım vard ı .
Zehra, çiçekleri götürmek b a h anesiyle çeki ld i .
B e n de taşl ı ktaki soğ u k loşluktan, sıkı ntı l ı sessiz l i k ­
ten kurtu lmak i ç i n , yu karıya ç ı ktı m . Zehra ' n ı n kapısı
ö n ü nd e n geçerken bir an d u rd u m . Onun ya n ı n a g it ­
m ek i ç i n daya n ı l maz bir arzu vard ı içimde. B elki d e
ş i m d i Zehra, karyo lası na kapanmış a ğ l ıyord u . i ç i i l i k
v e şefkat boğazımı tıkad ı ğ ı v e e l l e r i m ka p ı n ı n tokm a ­
ğ ı n a doğru g itti ğ i b i r s ı rada, içerden cey l a n melemes i ­
n i a n d ı ran bir ses, n eş e l i b i r şark ı n ı n g a m larına tırman­
dı.
O zaman, kend i kend i m i hor göre n b i r kızg ı n l ı k
i çi nde, adama d ö n d ü m . A m a h iddetim ç a b u k g eçti.
Ç ü n kü Zehra ' n ı n e l i n d en geçen adam, ı stıraptan
ku rtu l m uş, neka h at dönemine g e l m iş bir h asta n ı n yü­
zü g i b i g ü l üyord u . Az önce burası n ı temizleyen, ter -

125
tipleyen Zehra ' n ı n, nasıl çocuksu b i r tecessüsle o d a ­
n ı n h e r yan ı n ı gözden geçirmiş o l a c a ğ ı n ı düşü n d ü m .
Belki yatağ ı m ı düzeltirken, orada b e n i m ra h at ed i p
etmed i ğ i m i a n lamak için, karyo laya d a uzanmıştı. Belki
de yastıkları koklamış ve bu yatak içinde bazı ç a pkın
h ulyal a r kurmuştu . Sonra görü l mek korkusuyle bir­
den bire yeri nden fırlayıp kaçmış, saçları n ı latif e l ha­
reketleriyle aynamda d ü zeltmiş ve bir aşk Şarkısı oku­
muştu. Kita p l a r ı m ı n tozlarını a l ı rken, on ları birer bi rer
gözden geçirmiş de olabil irdi. B i rdenbire masa m ı n
üzerinde b ı rakt ı ğ ı m defteri m i h atırladım.
O n un yeri değişmemişti. Ama Zehra ' n ı n parmak­
l arından sızan levanta kokusu o n u kucakl a m ışt ı . D ef­
teri karıştırd ı m ve Maru ltarlası ' n d a n dönd ü ğ ü m gece
yazd ı klarıma kaçamak bir göz attım. S ı rrı meyd a na
ç ı kmış bir i nsan g i bi utand ı m . Yüz üme bir ateş yük­
sel d i .
Kapıyı kilitled im. Yatağa uzanarak, b e n i çağıra­
cakları z a m a n a dek bu utancı hazmetmeğe ç a l ıştı m .
Defteri tekrar açtım, son u n a dek okumağa başl a d ı m .
Zehra'ya karşı besled i ğ i m d uyguların temizl i ğ i n d e n
içim g ururla d o l uyord u . Evet, onu ç o k eskiden ta n ı ­
yor ve seviyord u m . Kitapları m ı n içinde g ü n l ü k ko ku­
ları ve sara nöbetleri ortasında kend isin i kovalad ı ğ ı m
b i l i nmeyen sevg i l i o i d i .
Birdenbire s o n sayfa n ı n kenarı nda, i nce kurş u n
kalemle yazı lmış v e altı çizilmiş bir yazı gözüme i l işt i .
Kalbirn çarparak on ları okud u m :
« H en ü z g e ç ka l m ış değilsin i z ! »
B u i n c e yazılar, b i r çiçek g i b i vaatlerle a ç ı l m ış
ve utançla bükü l m üştü . O parmakların bayg ı n l ı k l a r
geçird i ğ i n i ve b i r ı t ı r l a terled iklerini g ö r ü r g i b i ol uyor,

126
sayfal a ra s i n m iş o l a n bu kokuyla başı m ı n d ö n d üğ ü ­
n ü h issediyord u m . S e r i n l i k v e başdönmesi veren par­
m a k u ç l a r ı n ı öpt ü m . Bu esnada ka lbime bir pişm a n l ı k
d uygusu sapla n d ı . O, gözlerinde taşı d ı ğ ı g u ru r u n u
yenerek «geç kal m ı ş değ i l s i n iz» d iyebi l d i ğ i h a l de,
ben ona «bu ç i çekleri sen i n i ç i n sat ı n a l d ı m » d emeye
razı olama m ıştım . M a ğr u r o l a n o değ i l bend i m . H a ­
.
yır, g u rurda b i r a s a l et vard ı . B e n mağrur d eğ i l, gör­
g üs üz, kaba, çetrefil, tah a m m ü l ed i l m ez bir a d a m ­
dım.
Coşkun b i r pişma n l ıkla, a f d i leyen d u yg u l a rım ı,
ken d i m d e görmed i ğ i m b i r alçalma isteğiyle deftere
geçi rmeğe başl a d ı m . Artık bu defterin yeni a l ı n yazısı
o l d u ğ u n u derinden derine a n l ı yord u m .
«Yı l lardan beri, g ö k ku bbe a ltında sarılan kader
y u m a ğ ı rn ı n senin e l i nd e o l d u ğ u n u b i l mek, geç kal m ı ş
o l m a n ı n tesellisi d i r. B i l i nmeyenin karşısında, u laştı ­
ğ ı m i l k gerçek bel ir l i l i kle, usa n m ış kuşku l a r ı n dağ ı l ­
m a s ı n d a n geniş b i r mutl u l u k d uyuyoru m . »
«Ka pa l ı kap ı l a r ı n arkası n d a , dar ufuklar ı n geri s i n ­
d e g i z l i d u ran b ü y ü k meç h u l tarafından ç a ğ ı r ı l m ış
ol mayı ne kada r zam a n özleyişle bekled i m . B i l i nme ­
yen şeylerin korku veren susuşu, gerçeğ i n tavus renk­
li serabı, yeşi l - mor d a l g a l arıyle, her zam a n örtmekte
ve saklamakta d i ren d i . »
«Sabrın tükend i ğ i v e artık aç ve k a n i ç e n kara n ­
l ığ a ke ndimi terketrneğe razı olaca ğ ı m b i r s ı rada, b u
m a v i denizin ve ı ş ı k l ı esatir d ünyası n ı n ç a ğ ı n ş ı n ı i ç i m ­
d e b u l d u m . Bu ç a ğ ı r ı ş ı n daya n ı l maz çeki c i l i ğ i , karan ­
l ı ğ ı n çeki c i l i ğ i nd e n büyükt ü . O n d a ka n ı m ı n sesi var­
d u>
« B u kapıların eşi ğ i n d e yorg unluklardan soyu n d u -

127
ğ u m a n d a , ıslak taşlar üzerinde kaçan çıplak ayakları
tanıdı m . O pembe topukları ben tozlu esrarım i ç i n d e
yıl lardan b e r i koval ı yord u m . Yalnız d üşlerimde uysa l ­
l ı k gösteren bu kaçışta, b i r bakire r u h u n uta n g a ç ça ­
ğ ı rışı vard ı . i lk kez ona yetişti m. Tavus renkli esra r per­
desin i, s i h i r l i elleriyle açarak, bana gerçek aşkın ö ­
l ü mden kuvvetli olan yüz ü n ü gösterd i . B ütün varl ı ­
ğ ı m la o n u n u m . Beni ö l ü m ü n cazibesinden kurtaran
sevgi n i n kölesiyi m . ». .

Bu son nakaratla biten sonsuz bir yazma heye­

canıyle sayfa l a r d o l d u rd u m . Akşam yemeğ i n e çağır­
d ıkları zaman içimde itirafı n, boşa l m a n ı n ra ha tl ığ ı
vard ı . Zehra' n ı n karşısına oturd um v e o n u n gözlerine
bir köle itaatiyle baktı m .

28

Defter, h ızla bizi g i rd a b ı i ç i n e a l d ı . H e rkesten gizli,

beyaz kağıtlarda uçan satı rlarla, sessizl i ğ i n b üyüten
abartıcı tadı içinde sevg imizi yaşa mağa başladık.
Defter d ışında onunla bir tek kelime ko n u ş m u ­
yorduk. Ama ayrı zamanlarda bizi kendine çeken defter
ka rşısında, mutl u l u ğ u n şımartıcı ç ı l g ı n l ıklarıyle çöz ü ­
l e n r u h u muz birbiri nin kuca ğ ı nda i d i . G ece sofra ba ­
şında, üzeri mizden yıld ızlar, havai fişekler g i bi kayı p
geçerken, sora n b i r sessizlikle a l ı n yaz ı m ı z ı n fa l ı n ı
açıyord u k.

128
 Pakize H an ı m, bu oyu n u korkusuzca izliyor, ba­
zen H asan Efend i'ye bakarak, anlamlı a n l a m l ı göz kır­
pıyord u . Ben uta n ç duymakla birlikte P akize H an ı m '
ı n, bu oyu n u n yaklaşan mutl u son u n u , müdahale
etmeden, bekleyecek kadar sa b ırl ı o lm as ı ndan, s o n
derece memn u n kalıyordu m .
Artık her g ü n eve çiçekler v e meyvelerle d ö n ü ­
yord u m. M a ha l l e l i savaşı bıra km ı şt ı . Yenilmiş bir
susk u n l u k içi nde, katesierin arkasından beni sadece
seyrediyorlard ı .
Kapıdan gir ince Zehra, e l i mdekileri a l ıyor, kendisi
için yazdıklarımı okud u ğ u n u gözleri n i n m i n n etiyle
bildi riyor, bazı benc i l l i klerimi darg ı n bir g ü l ü msemey­
le ayıpl ıyor, kendisine karşı besled i ğ i m sevg iyi, d u ­
d a ğ ı n ı n kenarı ndaki a rzu titreyişleriyle, uzaktan uza­
ğ a m ü kafatlan d ı rıyord u . Sonra bakışl a r ı n ı yukarıya
kaldı rıyor, orada bir şeyler bulaca ğ ı m ı bana his­
settiriyor v e m a h cu p l u kl a baş ı n ı çevirerek kaçı ­
yord u . O zaman adama koşuyord u m . O n u n duyg u ­
l a r ı n ı peltek b i r d i l l e ifade eden satı rları n ı adeta içi­
yord u m.
Çoğ u n l u k l a o n la ra cevap vermek için defteri
ya n ı ma alarak, parka gid iyord u m . Orada, ölü mden
kurtu lmuş bir ru h u n buruk çiçek kok u l a r ı n ı and ıran
kara n l ı k duyg u l arıyle örtül ü aşkı m d a n b a h sediyor­
d u m . Hiç bir şey istemeden, ru h u m u n l a b i rentleri n ­
de dolaşarak ona adadıkları m ı gösterrneğe çalışıyor­
d u m . Dudaklarıyle kon u şa n hiç bir sevg i n i n , benim
beş yüz sayfal ı k defterimdeki aşktan daha güçlü, da­
h a gerçek ve daha içten o l mayacağ ı n a i n a n ıyord u m .
B i z bir d ü ş oyu n u içindeydik. Kaba gerçekler­
den uzak, yen i ve y a l n ı z bizim o l a n bir d ü nyanın,

129
tayıflar g i b i haci msiz, a m a renk gibi latif bir d ü nyan ı n
kahra m a n larıyd ı k.
Bu oyu n gerçekten, i l k sert yumru ğ u n u, g ü rü l ­
tüsüz b i r neşe i l e H arnit'in h uzurunda parma klarım ı ­
za geçird i ğ i m i z altın h a l ka d a n yed i . Parma ğ ı m ı saran
soğu k çember az zaman sonra r u h u m u da sıkmağa
baş l a d ı . Bir kabuk içinde kaybo luyord u m . Hasan E ­
fendi i l e karısı, mutl u l u k g ü l ü msernesi v e a kmayan göz
yaşları n ı n sıcakl ı ğ ıyle bizi okşarken, biz yanyana, ilk
kez gözlerim izle konuşmayara k oturuyor ve H a m it'
i n , böyle bir gecenin cömert i kramından bütün bed a ­
vacı l ı k h ı rs i a r ı nı doyurarak, tıkı n ı ş ı n ı seyred iyord u k .
B enden a l d ı ğ ı v e b i r hayl i dar g e l d i ğ i görü l en e l b i ­
seler içi nde, t a m b i r h uzurla g ü l ümsüyord u . O n a b a ­
karken, b u n d a n sonraki zaman larda bizi, Zehra i l e
i ki m izi, artık yemek yemek ve birbirimizi obur işta h ­
l arla süzmekten ibaret b i r yaşa m ı n bekled i ğ i v e h m i n i
duymaya başl ıyord u m .
Sessiz tören sona erdikten, herkes birbirine ha ­
yırlı geceler d iled ikten sonra, odamda yalnız ka l d ı ğ ı m
z a m a n d üşten uya n m ış g i b i , parmağ ı mdaki h a l kaya
şaşkı n l ı k ve korku ile bakıyordu m. Parmağ ı ma dar d e ­
ğ i ldi, sarı s a r ı ışı ldıyord u . Ama o ışıklar o n d a n kurtu l ­
m a k isteği n i i ç i m e dold uruyord u . O n u çıkard ı m, m a ­
sadaki defteri mizin üzeri ne koyd u m . O a lttaki ince
doku nmuş duygu lardan, böyle madensel bir h a l ka
n a s ı l da çıkıvermişti ? Defterde h i ç bir şey istemeyen
tam bir melek duygusu, riyasız bir temizl ik vard ı . Oy­
sa b u sarı h a l kada ışıklar sadece arzu i l e parl ıyord u .
Sonsuz l u k duygusuyle uçtu ğu m uz o mavi uzaydan
düşerek, birdenbire böyl esin e s ı n ı rl ı bir h a l ka i ç i n e
h a psed i l m i ş olmak, ru h u m a ra hatsız l ı k veriyordu .

130
 B u g ü ne dek Zehra' n ı n sadece gözleri n e bakt ı ­
ğ ı m h a l d e b u n d a n sonra ağzına bakaca ğ ı m ı , kol l a ­
r ı n d a s i n irli y a d a şehvetl i titreyişler ar<ıy<ıcağ ı m ı , e l ­
bisel erin i n g izleyişlerinden şikayet edece ğ i m i d ü ş ü ­
n üyord um.
B i rden bire Zehra ' n ı n g iyd i ğ i aynı k u m a ştan e l ­
biseler d i ktiren a n nesi gözü m ü n ö n ü n e g e l d i . B u n ­
d a n sonr<ı bu kad ı n ı n b i rtakım h a k l a r kuruntul<ımağa
başlayacağ ı n ı , kend i m i n de ondan b<ızı v<ısıfl<ırı n b u ­
l u nmayışınd<ın yak ı n a c<ığ ı m ı h issediyord u m . B ü t ü n
bir m <ı h <ı l l en i n kuşku i l e bakt ı ğ ı bir a i l e i ç i ne, sadece
birtakım kaprisl ere kurban olarak g i rd i ğ i m i , yeni yen i
görüyord u m . Ya m a h a l le halkı n ı n dedikleri doğru ise ?
M üthiş b i r c a n s ı kı ntısı i l e pencereyi a çtım. M <ı ­
h a l l e a y n ı dekor i ç i n d e uyuyord u . B ütün b u ç ı l g ı n l ık ­
ları n o n l a r taraf ı n d a n h azırlanmış, kışkırtı l mış o l d u ğ u ­
n u, o n ları yend i ğ i m i s a n d ı ğ ı m sıra d a b ü t ü n direnc i ­
m i v e g ü c ü m ü yiti rmiş o l d u ğ u m u a n l ıyord u m .
Sokağ<ı nefretle bakara k penceremi ka p a dım ve
yatağa uza n d ı m . Ş i m d i içerde Zehra d<ı yata ğ ı n a u ­
z a n m ış, a m p u l etrafında u çuşan perva nelere bakarak
d üşü n üyor o l m a l ıyd ı . Acab<ı o n u n b<ışı n d a dolaşö n ­
l a r d <ı <ıyn ı end işeler m iydi ? Yoksa b u g ü n e d e k perva ­
neler g i bi kendi çevresi n d e d o l<ıştığ ı m ı d üşü nerek, g e ­
l e c e k g ü n lerin toprak h<ızlarıyle eti geril iyor, içi üşü ­
yor muyd u ? Aram ızda bird e n bire bir u ç u r u m d a h a belir­
d i . B e n maddi h a z l a r ı n h i ç birisiyle ürpermed i ğ i m h a l ­
d e , o n u n dudaklarında a ldatıcı v e çapkın arzu larl<ı kı ­
zaran titremeler b u l u n d u ğ u n u hatırladı m . D efteri m ­
deki satırları da şehvet l i d eğ i l miydi ?
O belki de beni h i ç a n layamam ıştı . Ö rtü l ü duyg u ­
ları m ı n i ç i n e g i recek yaşta mıyd ı ? Bendeki atılışı sa -

131
dece b i r arzu halinde görmüş olacaktı. Oysa bende
arzu bir verişten ibaretti . Eğer onun g i bi kan ı m ı n is­
tekleriyle h areket etseydi m , b u g ece, belki de kapısını
açık bırakmış olan, b en i m ol mayı kabu l eden bir kı­
zın bekl eyiş i n i boş ç ı karmayacaktı m . H asan Efen di ' n i n
odas ı n d a n ineeli kal ı n l ı ho rul tu l a r g e l i yo rd u . Zehra'
n ı n odasındaki l a m ba ise çağıran ışıkları n ı pencere ­
lerimden içeri döküyord u . Evet yan ı l m ıyord u m . O bu
geceden bir şeyler bekliyord u .
B i rden içimde karş ı d urulmaz b i r heyeca n uya n ­
d ı . D a marlarımda deminki sıkı ntıya bedel b i r ateş a k ı ­
yord u . Bağazım kuru d u .
Kend i m i Zehra' n ı n k a p ı s ı n d a b u l d u m . S ı cak bir
yalvarışla kapıyı tıkırdatmadan önce Zehra kapıyı a ç ­
t ı . Yüzü arzudan v e heyecandan sapsarı idi. D a ğ ı n ı k
saçları n ı n örtemediği yuvarla k o muzları, ü ş ü m ü ş g i ­
b i , titriyord u . G özleri n i n h a lkaları büyüm üş, b u r u n
kanatları a ç ı l m ıştı.
Daki kalarca kapı n ı n eşi ğ i n i aşa m a d ı m . Ben b i r
ş e y isterneğe değ i l , verrneğe g e l d i ğ i m ha lde, b u kapı
bana bir şey sunmak için a ç ı l m ıştı. Damari arımdaki
o sıcakl ı ğ ı yitirmişti m . H er yanım buz g i biyd i . G e l ­
d i ğ i m e b i n kere pişm a n d ı m .

29

Vakti m i n t ü m ü n ü evde geçirmem gerektiği bir dö-

132
nemde, saba h ı n erken saatleri nde ora d a n kaçıyord u m .
O n u n gözleriyle karşı laşmaktan korkuyord u m . B a n a
her şeyi n i v e r m e k i steyen o s ı c a k ko l la r ı , buz g i bi s o ­
ğ u k ü rperişle boyn urndan çöz ü p boş l u ğ a bıraktı ğ ı m
ve on l ardan c üzza m d a n kaçar g i b i kaçtı ğ ı m geceden
sonra, o gözlere bakmaya n a s ı l cesa ret edeb i l i rdi m ?
Ara m ızda masa l lardaki hızla büyüyen yüksek b i r d u ­
v a r ö r ü l m ü şt ü .
Defteri m i kal d ı rm ı şt ı m . O n a baktıkça kend i m ­
d e n uta n ıyord u m . Arz u l a r ı m a f e l ç g e l m işt i . Daya n ı l ­
m a z b i r isteksizlik sıkıntısıyle b u n a l ıyor, h i ç b i r şeyden
m e m n u n o l m uyord u m .
B u s i nirl i h a l leri m i gözden kaçırmayan Pakize
H an ı m , bendeki değişikliği tümüyle kavrayamıyor,
b u n u toy bir d e l i ka n l ı n ın uta n g a ç l ı ğ ı n a , kıskançl ı ğ ı ­
n a , beceriksiz l i ğ i n e veriyor ; b e n i a ç m a k, s ı kı ntılard a n
kurtarmak i ç i n h e r fedakarl ığ ı ya pıyord u . B oşuna . . .
E n büyük kötü l ü ğ ü bizi n işa n l a m a k su retiyle yaptığ ı n ı ,
b i z i b ü y ü k v e b i r kez görülen d ü şten uyandırd ı ğ ı n ı
n ereden bil ecekti.
B irbirimize d a h a çok kayn a ş a l ı m d iye bizi evde
yalnız b ı ra ktı, kaçtım .. Gezi nti ler tert i p etti, g itmed i m .
S i nemaya götürmek isted i , b u n u h e r şeyden ç o k b i r
korku i l e reddettim, mazeretler uyd u rd u m :
S i nema kara n l ı ğ a a ç ı l m ış b i r pencere i d i . Ö l ü m ­
s ü z yokl uk i ç i nd e a l datıcı d ü ny a m ı z ı hatırlatan b u
kara n l ı k s a l o n d a , ö l ü m terleri dökerd i m . S i n ema b a n a
g öre bir e ğ l en ce d e ğ i l d i . O, ç ı l d ı ra n b i r d ü nya n ı n sa ­
ki n leri i ç i n b u l u n m u ş bir eğlence i d i . B en, Y u n a n ti ­
yatroları g i bi g ü neşin a ltı nda, g üzel l i ğ i , mutl u l u ğ u
yaka l a m a s ı n ı b i l e n oyu n l ardan hoşla n ı r d ı m . Ç ü n kü
g üneş ayd ı n l ı ğ ı nd a ö l üm ler insa n ı n sırt ı n ı ürpertmez-

133
'Trılva.·;oiq,;,
:: ,_;�J: "'-CJ
lerd i . G erçek mutl u l u k ve gerçek uyg a r l ı k g ü neş ay
d ı n l ı ğı nda idi ve o d evir gel miş geçmişti. Bizim çağ ı ­
m ızda uyg arl ı k bir kara n l ı k içine g ö m ü l mekte i d i . Şe­
h irlerimiz kara n l ı kt ı . i nsanlar yer a ltında ç a l ışıyorlar­
d ı . Ş i i r kara n l ı ğ ı n örtüsü a ltı n a saklan m ıştı . Roman
ka h ra m a n l a r ı m ı z d a marları n ı n ve ru h u n u n kara n l ı ğ ı n ­
d a yaşıyorlard ı . I ş ı k ve renk o y u n u o l a n resim bile,
ren k l i boya lar içi nde, kararmış görün üyord u . B iz h er
g ü n biraz d a h a ç ı l d ı ra n ve kara n l ı ğ a göm ülen bir d ü n ­
yada yaşıyord uk.
B ütün bu sözlerden sonra Zehra'n ı n : « M ademki
bu g ü n ü n çocu kla rıyız, ç ı l d ı rsak da yerim i z arasıdır.»
d iye kuru bir rea l i s t l i kle karşıma d i ki l mesine ta h a m ­
m ü l edemiyord u m . Yüzüne bakmadan, k i n l i bir h i d ­
detle ona, aramızd a ki u ç u r u m u a n latmak istiyor, a m a
bam başka b i r d i l k u l l a n ıyord u m .
Oraya neden bu kadar gitmek istiyord u ? G ecele­
y i n şehrin bütün g üzel ve süslü h a n ı mları n ı , gösteriş
budalası zeng i n leri n i kuca ğ ı na a l a n bu yerde, on larla
yarış m ı etmek istiyordu ? Buras ı n ı n en iyi terzisi e l i n ­
den ç ı kmış elbiseyi o n lara göstermek için, hele o n ­
larla güze l l i k yarışı n a ç ıkması i ç i n , yaptırmam ıştı m .
B u suçlama l a r ı m , siyah göğüslükle g itrneğe razı
o laca ğ ı n ı bildiğ i m Zeh ra'yı bu eğlenceden vazgeçiri ­
yord u . B a ş ı n ı g u rurla ka l d ı rara k odasına çeki l iyord u .
Ertesi sabah Zehra ' n ı n gözlerinde yorg u n b i r kı rmızı ­
l ı k farkediyord u m . i çime pişma n l ıklar d o l u yord u . B u ­
n u n l a birl ikte b i r ses bana, ortak yaşant ı m ı z ı n sonu n ­
d a d a h a büyük pişmanlıklar d uyaca ğ ı m ı f ısıl dıyor,
doğmakta o l a n f i l iz i n i hoyratça bud uyord u .
B i r g ü n sinema ö n ü nde, köse mecz u b u n b ü ­
y ü k b i r hazla bıyık takmağa çal ıştı ğı afişlerde Sev-

134
ginin Uyamş1 a d l ı bir f i l m gozume çarptı . Sonsuz
bir tecessüs ve um utla kıvranarak eve geldim. S i ­
nema s a l o n u nda neler çekece ğ i m i düşün meden,
onları bug ü n sinemaya götüreceğimi söyled i m .
Zehra, bir baş a ğ r ı s ı nd a n ba hsettiği s ı rada
artık sinemaya h i ç bir istek d uymad ı ğ ını, o n u i ç i n ­
d e n ö l d ü rd ü ğ ü m ü a n latmak isteyen b u ğ u l u bakış­
larını üzeri mde gezdird i . Annesi, bu fırsatı kaçırmak
istemiyor, d ışarı çıkarsa a ç ı l a ca ğ ı n ı il eri sü rüyord u .
Bense «Sevg i n i n Uya n ı ş 1 » adı üzerinde hararetle
ve ken d i m izden bazı pasaj lar koyarak, duruyord u m .
Öğle yemeğinden sonra Zehra, a l elade bir
kıyafetle hazır olduğunu b i l d i rd i ğ i zaman, orada
onu en g ü zel kad ından daha g österişli görmek
isted i ğ i m i söyledim ve kendi kendimle çelişerek,
onu en g üzel e l b isesini g iyrneğe zorla d ı m .
Y o l a ç ı kmadan, bende bir kalp çarpıntısı baş­
l ad ı . O s a l o n u n kara n l ı ğ ı nd a n gelen sara l ı bir d i l
bana, orada bir d e l i l ik yaparak bütün insanlar
ön ünde, h erkesten ç o k Zehra ' n ı n gözü nde g ü l ü n ç
olacağ ı m i ht i m a l lerinden söz ediyord u . Aya klarım
isteksizl ikle, daha doğrusu korku ile kası l ıyord u .
Bastığ ı m toprak g ü n eş ayd ı n l ı ğ ı nda bile s a ğ l a m ­
l ı ğ ı n ı yitirmişti.
P a kize H a n ı m, bir türlü razı o l mak istemed i ğ i
h a lde, kend i m i biraz daha e m n i yette h i ssetmek
ve gerekt i ğ i nd e buradan kimseye görünmeden ka ­
çabilmek i ç i n , bir loca kira l a d ı m . P aranın ü st ü n ü
kendisinde b ı raktı ğ ı m b i l et m e m u r u n u n boyasız
yüzü ndeki g ü l ü mseme, g a r i p bir tarzda bana bir
h asta n e h emşi resi nin şefkat l i g ü lüşünü h at ırlattı.
i çerideki salonda kahve d a ğ ı ta n beyaz ceket li

135
ka hveeiyi doktora, kend i m i amel iyat o l m a ğa g iden
bir h astaya benzett i m . G a ri p bir benzetiş.
Yolumun üstü ne çıkan Zeh ra ' n ı n latif el ha­
reketleriyle saçları n ı d üzen led i ğ i ayna i ç i nde, yü ­
z ü m ü n a c ı n acak b i r m a n a i l e dolu o l d u ğ u n u , ren ­
gimin pek sararmış b u l u nd u ğ u n u görd ü m . Ayak­
l a r ı m bir h a l ı n ı n u c u n a takı l d ı . Sendeled i m . Pakize
H a n ı m kol u m u tutt u .
B ize locam ı z ı gösteren kıza bahşiş veri p sav­
d ı ktan sonra, ışık a l t ı n d a p ı r ı l pırıl yanan salonda
pek az insan b u l u n d u ğ u n u mem n u n l u kla görd ü m .
Pakize H a n ı m s i n e m a n ı n boş o l d u ğ u bir zamanda,
locada oturmağa akıl erdiremed i ğ i n i söylüyordu.
Kıska n ç l ı ğ ı n bu türlüsü iyi değ i l d i . Ona cevap
vermedim. i çim durmadan çeki lmekte, kal p çarp ı n ­
t ı l a rı m ı n göğsüme vuruşu n u duymaktayd ı m .
Ö ğ rencilerden, askerlerden, ç o k kon uşan ve
çok çekirdek yiyen M usevilerden ve başörtü l ü ev
kad ı n larından m eyd a n a g elen bir seyirc i l er, sa lonu n
ş urası n a buras ı n a d a ğ ı l m ı ştı. H emen herkes başını
çevirip bizim locaya, özellikle Zehra'ya bakıyor­
lard ı . H eyeca n ı m ı g izlemek ve aya t a m a k i ç i n , Zeh ­
ra'ya soğ u k şakalar yapıyor, Pakize H a n ı m ' a cep­
ken t i bir köylüyü göstererek, bir z a m a n l a r kend i ­
s i n i dağa kaldırmak isteyenlerin de bu adam g i bi
ı rıyarı o l u p o lmad ı ğ ı n ı soruyord u m . Sonra s i n ema
h akkı nda yen i d üşü nceleri mi söylüyord u m :
Işıklar sönü nce burada b u l una n bütün insa n ­
ları b i r kara n l ı k yutacaktı. Yalnız i nsanları deği l,
b u radaki bütün şeki lleri ve mesafeleri de yok ede­
cekti. Kara n l ı k kadar g ü ç l ü bir şey var m ı yd ı ? Kar­
şı mızdaki beyaz perde bir an için ay g i bi so l u k

136
ı ş ı k l a r dökerek bizi si hri i ç i n e a lacak, kal plerim i z
perdenin a v u ç l a r ı n d a , h a z l a dara l acak, bazen g e n e
o n u n i z n i y l e g e n i ş bir yeis, kara n l ı kta k a l m a yeisi,
bizi sarmakta geci kmeyecekti . O andan itibaren
ayakları m ı z ı n a ltı ndaki zem i n i n çeki l d i ğ i n i ve bir
boşl u kta s a l l a n d ı ğ ı m ızı d uyacaktık . Ç o c u kl u ğ u m uz u n
s a ğ l a m topra kları n ı , bir kah k a h a tufa n ı i ç i n d e b ı ­
raktı ğ ı m ı z o m a s a l d ü nyası n ı n o l a na k l a r ı n ı , b u rada
göz yaşıyle h atırlamayan, sonsuz l u ğ u n ya l n ı z ka ­
r a n l ı ğ a özg ü b i r şey o l d u ğu n u görerek, karamsar­
l ı kla erimeyen i n s a n var m ı yd ı ?
Benim bu lafları m ı n ancak kitaplara ya kışa ­
cağ ı n ı söyleyen Zehra'ya, kızg ı n l ıkla s ı rt ı m ı dönd ü m .
Biz birbirim izi hiç bir zaman a n l ayamayacaktık.
Film başl a d ı . Bir d ü ğ m eye basılır basılnıaz
ışı ğ ı yutuveren kara n l ık, b a n a bir vam p i r kan a d ı
h a linde çarpt ı . Sandalyemi n parmakl ıklarına ayak­
ları m ı ka l d ı rarak büzül d ü m . Bu ufal ışta d irenm e
g ü c ü n ü arttırmak isteyen b i r kirpi i çg ü d ü s ü vard ı .
G özler i m i n ö n ü nd e kaynaşan i n s a n y ı ğ ı n ı , bird e n ­
bire kaybo l d u v e beyaz perdede bir orkestra m u ­
sikisi g ö k g ü rültüsünü and ı rarak, salonu dol dur­
mağa v e sars mağa başla d ı . Çocukl u ğ u rn u n yağ ­
m u rl u , fırt ı n a l ı gecelerinde, a n n e m i n göğsü ne g ü ­
venle sığındığımı, mışıl mışıl u y u d u ğu m u niçin
hatırl ıyoru m ? Perdenin beyaz! ı ğ ı nd a n yansıyara k,
s ı ra larda otu ra n insanları g ö l g e g i b i boyutsuzlaş­
tıran b u ışığı n eden iğrenç b u l uyor u m ? Ve n iç i n
bu g ö l g e ler bana masa l l a r ı n kötü l ü k melekleri n i
hatırlatıyorl a r ?
Locan ı n kena r ı n a tutun a n parmaklarını, terle
ısianara k s ı kı l mıştı. K a l bi m i n g ü rültüsünü, orkest-

137
raya rağmen, d u ya bi l iyord u m . B i r teh l i ke a n ında
kabuğ u n a çeki l m i ş ve teh l i ken i n geçip g eçmed i ­
ğ i n i , ters i n e çevri l m iş a nten ieri ni korka korka açarak,
a n la m a ğ a ç a l ı ş a n bir sa lyangozu hatırlayarak,per­
deyi sevretrneğe başlad ı m :
Aldatı l m a n ı n kurb a n ı olan b i r d o ktorun, ka ­
d ı n lardan nefret ederek, ken d i s i n i a k ı l h asta ları n a
verişini, birlikte çal ı şt ı ğ ı son derece g üzel sarışın
b i r kad ı n a karşı ö l m ü ş kalbi nde h i sl er i n yen i d e n
uyan ı ş ı n ı an latan bu filmi bir süre i z l eyeb i l d i m .
Ç ü n kü sarış ı n ka d ı n bende de çokta ndır u n uttu ­
ğ u m , yitird i ğ i m duygu la r ı uya n d ı rıyord u .
A n l ı yordum k i , Zehra'ya karşı gösterd i ğ i m ç ı l ­
gınlık bir vehimden i baretti. B eni çağ ı ra n kadın
Zehra olsayd ı, topra ğ ı n hazl a r ı n ı , o n u n odası nda
ken d i mden geçerek toplarnam gerekird i . Oysa ka­
p ı n ı n e ş i ğ i nden bir deli g ib i kaçm ıştı m.
Ara m ızdaki duvarı artık tamamen gö rüyord u m .
Zehra'n ı n yüreği mde a ç m a ğ a çal ıştı ğ ı pencere çok­
tan örü l m üştü . O n u n ö l ü m ü n e karş ı l ı k sarışı n ka ­
dına ait olan yer t ü m özlemleriyle yanmaktayd ı.
Evet, evet. Zehra başka s ı n a ait b i r yeri çalmağa
ka lkışmıştı. Beni bu kıyıl ara çağıran Zehra değ i l ­
di.
S i nema n ı n kara n l ı ğ ı n d a onu tamamen kay­
tettiğ i m bir sırada sa l o n u n du varlarında bir del i ni n
k a h k a h a l arı ç ı n la m a ğ a baş l a d ı . S ü rekli, ö ld ü rücü,
s i n i rl eri eriten bu kahka h a ile tüm direnci m i n tü­
kend i ğ i n i, şakaklarımda ve s ı rtımda soğu k terierin
boncuk boncuk to p l a n d ı ğ ı n ı h issediyord u m . Tı ­
marha nede daktorun kravatıyle a l ay eden bu ç ı l g ı n
k a hka ha, bende de kabarm a k üzereyd i.

138
 Acaba b i n b i r divanelik yapan ve b i r şeyi doğal
gözle görmeyen ben de, b i r z ı rdel i değ i l miyd i m ?
B i rdenbire i ç i m e b i r korku doldu : Ya gerçekten
d e l i isem ? Bu korku i l e birl ikte bir arzu da içi­
me yayı lıyord u . H aykırmak ve kahkaha larla kes i ­
len : « Ben del iyi m . . H ey i nsa n la r ! B en zırdeliyi m !
N iye korkuyorsu n u z ? Birbirinin sıcakl ı ğ ın d a ve ko­
kus u n da g ü ve n l i k b u l a n hayvanl a r ! S i z i n içinizde
de ben i m g i b i zava l l ı deliler yok m u ? Bekleyin,
hepimiz günün birinde büsbütün ç ı l d ı racağız ve
o n d a n sonra d ü nya rahat edecek . . » gibi s u çlayan
.

bir n u t u k çekmek i stiyord u m . B öy l e b a ğ ı racak ve

g ü lecek olsam, o rada b u l u n a n bazı kad ı n ların ve
küçük çocukla r ı n p a n i ğ e ka pı lacakl a n ı n ı , bazı kim ­
selerinse beni tatl ı l ı k l a oya l ayarak bir gömlek i ç i n e
sokmağa çalışacakl a r ı n ı tasarl ıyord u m . Bu tasa­
r ı n ı n dehşetiyle a l n ı m d a bir geri l m e ve ko pma h is­
settim ve garip, h ayva nsal bir ses ç ı k a rd ı m . S a ğ ı r ­
m a k , ka hka h a l a r ve gözyaşlarıyle s a l o n u a l t ü s t etmek
üzere olduğum bir s ı rada, kend i kend imden bir
kaçışla, locadan fırlad ı m .
G ü n eşin g ö z kamaştırıcı ı ş ı ğ ı a l t ı nda, b i r tit­
reme i l e B a hr i ba ba 'ya kadar koştu m. Orada bir
kanepeye yığ ı l d ı m . S a rsı la sars ı l a a ğ i a d ı m ve bu
o l ayda n sonra Z e h ra ' n ı n ya n ı na a s l a dön emeveee­
ğ i mi a n l a d ı m .

139
 30

B i raz kend i m e geld i ğ i m bir sırada ya n ı m a bir

adam oturdu. Onu arada sırada görd ü ğ ü m ü hatır­
l ıyord u m . Kızı l bıyı k l a r ı vardı ve a l n ı n ı n ortasından
çengelle çeki liyorm u ş g i bi yüzü ı ş ı k demeti b i ç i ­
m i n d e bir kırışıkl ı k içinde i d i . B üyük mor burn u n ­
daki a hm a kl ı kla g özlerindeki pişki n l i k v e d üzen ­
bazl ı k çeli şki h a l indeyd i . Kirli b i r mendi l l e dur­
madan s i l d i ğ i hindi boynundaki g ü neş y a n ı k l ı ğ ı n ı
hemen ö l çtüm ve b u n u n sürekli a y l a klardan ol­
d u ğ u n u saptad ı m .
O d a b e n i k ı s ı l m ı ş gözlerle süzüyordu. B i r s i ­
gara yaktı, b a n a d a i kram ett i . Yüzü h e p g ü lüyor
h issi n i veriyord u . Ama sesinde garip bir hiddet
vard ı :
B u kanepelerde insanların çoğu y a ekmek, ya
da karı yüzünden a ğ l a rlard ı . K ı l ı ğ ı ma bakı l ı rsa beni
a ğ iatan sebebin b u ikincisine ait o l ma s ı lazımdı.
i tiraz boşuna idi. Onun gözleri küçü ktü, a m a iyi
görürd ü . Kusura bakm a m a l ıyd ı m , karı için a ğ l ayan
erkeğ i n Allah belas ı n ı vers i n d i . Karı l a r ı n hepsi
o rospu i d i . Hiç biri de sadakat ned i r b i lmezdi .
i nsa n ı n parası o l d u ğ u sürece yüze g ül erlerd i. So­
y u p soğana çevirdikten sonra o n u , don göm lekle
sokağa bile atarlard ı . H atta ardından k a h ka h a larla
g ü lerlerd i . Onların ne
mal o l d u k l a r ı n ı a n la d ı ğ ı
g ü nden beri m u h a bbetini Üzüm k1z1' n a bağl am ıştı.
O n d a n vefa lı dost yoktu b u d ü nyad a . Zayıf m ısı n ?
S e n i dev g ibi g ü ç l ü yapard ı . Para s ı z l ı k m ı çeki­
yos u n ? Onu içebi l irsen, ken d i n i Karun g i bi zengi n

140
s a n ı rd ı n . O, ekmek b u l masa eyva l l a h der geçerd i .
A m a rakısız k a l d ı m ı , d e l i divane o l u r d u . Ç ü nkü d ü nya
ayık gözle b a k ı lacak d ü nya değ i ld i . Sağ olsun, bir
kız kardeşi va rdı, kad ı n l a r ı n en iyisi i d i . i ki eli böğ ­
r ü n d e kalsa, o n u n rakı parası n ı b u l u r, b u l uştururd u .
S a r ı ş ı n b i r m e l ekti o .
Ama b i r karı n ı n eline bakmak d a kötü bir
şeyd i . Felek. . . n e d e n i rd i ? kendi s i yakın zamana
kadar bir başı n ı n sulta n ıyd ı . Ara bac ı l ı k yapıyor,
geçi n i p g i d iyord u . G ece saat on b i rde a ra bayı h a n a
bı raktı m ı , s a b a h a k a d a r bir şişe baş ı n d a , d ü n ya n ı n
haya l leri n i kurabi lirdi i n s a n . A m a tal i h de karı g i biy­
di işte. i nsa n ı soyup soka ğ a bı rakıverird i . Ö nce at­
ları, birbiri ardı s ı ra, karın a ğ r ı s ı n d a n mil ları dikmiş­
lerd i . Arabayı s ı rtı i le çekecek hali yoktu ya ? Belki
d e çekerdi, k i m b i l i r ? Ama h a n c ı kirayı ödemeden
arabayı vermeyeceği n i söylemişti . Allah razı ol­
s u n d u o n d a n . A lacakl ı l arla birl i kte a ra bayı satt ı r ­
m ıştı . Ken d i s i n e de bi rkaç k u r u ş verm işlerd i .
Ama s o n ra iş kötü leşmişt i . B u yaştan sonra
hangi yen i işi becereb i l i rd i ? Pezeven k l i k edecek
h a l i yoktu ya ? H ası l ı sürünrneğe başlam ıştı, hali
dumandı. B ereket kız kardeşi e l i nd e n tutmuştu.
Kız kardeşler, ne de olsa, vetal ı o l urlard ı , yemez
i şte sevg i l i kız kardeşi de kend i s i n i
yed irirlerd i .
boş b ı ra k m a m ı şt ı . Ama A l l a h el bet o n a d a bir
g ü n « y ü r ü y a k u l u m ! » diyecekti ve o zaman bu n ­
ları kardeş i n e fazlasıyle ödeyecekti .
Şimd i l i k her gün vakt i n i parkta uyuma k l a ,
o l mazsa d e n i z kenarında d o l aşmakla, y a da bir i k i
eski a h ba p l a da laşma kla geçi riyord u . Ama kız
kardeşi i k i n d i o l d u m u , buraya gel ird i . Çü nkü kız

141
kardeşi b u radan g eçer ve üç beş kuruş b ı ra k ı rd ı .
O da meyhanede a l ı rd ı s o l u ğ u .
Ya ? O a ğ i asa n eyse neyd i . B a n a n e ol uyord u ?
E l bisemi satsam b i r iki a y i çki içebilird i m . Beş ka­
ğıdı gösterdi m mi, istedi ğ i m karıyı a l a b i l i rd i m .
Bana n e ol uyord u ?
Arabae m ı n kızıl bıyıkla r ı n ı mem n u n l u k ve iş­
tiha ile sıvazlad ı ğ ı n ı görmek i çimdeki s ık ı ntıyı at­
tırmıştı. Yeis i çi nde, benim derdi m i n şifasız o l d u ­
ğ u n u söyled i m . D ü nyas ı n ı kaybeden a d a m ı n der­
d i n e çare o l u r muydu ?
D ü nyamı kaybetmişt i m işte . . Onu kara n l ı k, g ö ­
r ü nmeyen b i r dev g i b i , yutm uştu . Ş i m d i görd ü ğ ü m
d ü nya artık eski d ü nya d e ğ i l d i . B i r g ö l g e oyu n undan
i baretti . Oysa ben sarsı l m ayacak toprağı, batma ­
yacak g ü neşi istiyordu m . Ben servi ierin a ltında
açılan çukurların b u l u n ma d ı ğ ı , ya l a n ı n ve tan i ­
l i ğ i n , yıkıp savuran f ı rtına g i b i esmed i ğ i o eski d ü n ­
y a m ı istiyord u m .
Sözü m ü kest i :
«Bir zamanlar seni n gibi bir a d a m varm ış»
ded i . «0 da dü nya içinde d ü nya ararmış. i stermiş
ki, ö l ü m b u l u n m ayan yere g its i n . Ona bir g ü n Kat
d a ğ ı n ı n a rd ı nda böyle b i r yer olduğunu h a ber ver­
mişler .. D e m i r çarık, d e m i r asa, yola çıkmış . . . Ama
nafi le . . . N ereye g itse karşısı n a bir meza rl ı k çıkarmış.
B i r sa b a h b i r kasabaya ulaşmış. Bakmış ki b u rada
mezarl ı k yok. Her taraf b a ğ l ı k bahçel i k . . G ökyüzü
masmavi . . . H a h, demiş, işte ö l ü msüz bir d iyar
buldu m .
Yol u na çıkan i htiyardan sormu ş : ' B urada i n ­
sa n l a r ö l mez m i ? H i ç mezarlık görmed i m . '

142
 i htiya r :
' H ayır b u ra d a insanlar ö l m ez' demiş. 'Ya l n ız
günün b i r i n de şu karşıki dağdan b i r ses duyar;
o zaman onu ki mse tutamaz. Kalkar gider. Bir d a h a
d a geri g e l m e z . '
Ada m :
' Hah' d e m i ş . ' i şte arad ı ğ ı m yer bura s ı . D a ğ ­
d a n d e ğ i l , bağda n ç a ğ ı rsalar k ı l ı m b i l e oyna maz.
G itmem y a h u ! Bu d ü nya bıra k ı l ı r d a g i d i l i r mi ya ni ?
Daha olmazsa ç a ğ ı rmayı işitmernek için ku l a k l a ­
r ı m ı b a l m u m u i l e tıka r ım . '
Yıl lar geçmiş, g ü n ü n birinde e ş d ostla içki içer­
ken kulak kabartm ı ş ve 'ben i ç a ğ ı rıyorlar' d iyerek
kalkmış. ' N ereye ? ' d iye sormuşlar. 'Beni dağdan
ç a ğ ı rıyorlar' ceva b ı n ı vermiş.' 'Otu r canım. B u rası
g üzel. O k u pk uru d a ğ d a ne yapacaks ı n ? ' demiş­
ler. O zaman a d a m : 'Ah ben de öyle s a n ı r d ı m . Ama
ses o kada r tatlı ki, g itmeden y a p a m ayaca ğ ı m .
O ra s ı buradan g üzel o l m a l ı ' d iye söylem iş, yuru­
müş, g itmiş ve bir da ha da dönmem iş»
B ıyı kla r ı n ı b u ra ra k tükürd ü . i şte d ü nya böyle
idi. Evet böyle olduğu da iyiyd i . Ya maza l l a h
ö l ü m olmasayd ı, h a l i miz nereye varı rd ı ? K i m k i ­
m i n suratı n a bakard ı ?
Araba e m ı n h i kayesi beni ta içimden yaka l a ­
m ıştı . O dağın dayan ılmaz çağınşını duyar gibi
ol uyord u m . B i rden b i re b e n i bu raya ç a ğ ı ran o karşı
ko n u l m az çekic i l i ğ i n de aynı tatl ı ses olabi leceğ i n i
düşündüm v e u ç u r u m u n ken a r ı n a g el m iş o l d u ğ u n u
neden sonra fark eden b i r i nsan g i bi telaşlanarak,
ayaklarımı h ızla topladı m ve d üşmernek için ka ­
nepen i n arka l ı ğ ı n a sar ı l d ı m . « H ay ı r h ayı r» d iye ken -

143
d i m i tese l l i ettim, «beni ç a ğ ı ra n bir sarışı n d ü nya
idi. Ö l ü mden evvel aşk .. Evet onu bulaca ğ ı m . »
Arabacıya, b e n i d e , karşı durul maz g i z l i g ü ç ­
leri n buraya çağ ırd ı ğ ı n ı söyled i m . O n u b i r kere bu ­
l a b i lsem , bu dü nyayı seve seve terkedebil i rd i m .
S o n sözlerim ağzımdan ç ı ktığı sırada, gözle­
rime i n a na mayacağı m bir mu cize old u : Sesi m i
duymuş g i b i , bu ş e h i rd e i l k kez görd ü ğ ü m, avu ­
cuma b i r yirmi beş l i k büyükl ü ğ ü nde yara açarak
kaybolan kadın, yeş i l l i kler arasındaki yoldan bize
doğru gel iyordu . Tanrıs.al bir yoldan i ner gi biyd i .
Eskisinden d a h a taze o l a n yüzü, g ü l ü cü kler içi nde,
açı l m ı ş sarı bir g ü l e benziyord u .
O n u görd ü ğ ü m zaman so l u ğ u m tıka n d ı . O na
koşm a k isted i ğ i m ha lde, yeri mde çivi fenmiş g i b i ,
kal a ka l d ı m . O, ağır a ğ ı r yürüyordu ve gözl erinin
mavi ı ş ı ğ ı n ı gözlerimden ayırm ıyordu .
«Sen ben i m s i n , beni m için öleb i l i rsin ! >ı diyen
Kleopatra bakışlarıyle bakıyord u .
Ara bacı, benim büyüfenmiş g i bi gözler i m i d i k ­
tiğ i m y a n a başı n ı çevirince h e m e n yerinden fı rlad ı .
O n a , bugün biraz erken geld i ğ i n i söyledi. Sonra
bana dön d ü : G özleri h azdan büsbütün k ü ç ü l müştü :
« İ şte beni koruyan melek ! » ded i .
O na , ben i kurtara c a k meleğ i n d e o olaca ğ ı n ı
söylemek isted i m . A m a bağazım kupkuru i d i . M ut­
l u l u k yaş o l u p gözleri me hücum ediyord u . Beni
en karamsar z a m a n ı mda arayan bu kad ı n gerçek
bir melek değil de, n eyd i ? Ben o n u n kölesi o l a b i ­
lirdim.
D udakları n ı n g ü l ü mseme i le yayı lışı nda, «En
sonu gelebildin ! ıı diyen bir sitem seziyord u m .

144
Soku lgan h a l iyle kanepeye otu rdu . G özl eriyle yak­
laşmamı işaret ett i . Kuzu kad a r uysal , ona soku l d u m .
Arabacı fazl a l ı ğ ı n ı a n l a mıştı. K a d ı n ı n , avc u n a
s ı kıştırmış olduğu paraya bakarak, izin istedi ve
koşar g i bi ya n ı m ızdan ayrı l d ı . B i r daha da dönmed i .
O n u n b i r tezga h başında üzümklZI i l e bulu şmağa
g itmiş olaca ğ ı n ı , g a r i p bir tarzda d ü ş ü n d ü m ve şu
kısa zaman i ç i n d e o l u p bitenlerle şaşkı n a d ö n d ü m .
R üyada o l m a k korkusuyle, i ç i m titriyor, başım
dön üyord u . D iz i erime değen etekl e r i n i gizlice el­
led i m . Bir ipek yum uşakl ı ğ ı , rüyada o l mad ı ğ ı m ı
belgeleyerek, ci lveyle parmakları m d a n kayd ı .
O n a tapara k, irademi iradesi ne bağlayarak b a ­
kıyordu m . Bakışımdan memnun oldu. « B enden
artık ayrı la mazsı n ! ı> der g i b i gözler i n i süzdü. Bur­
numun kanatları üstü nl ükle a ç ı l ıyord u . D i rencimi,
aklımı dağıtır g i bi, saçla r ı n ı dağıtt ı . E l i n i tuttum,
d i l i m çözü ldü :
Onu ne z a m a nda n beri özl üyord u m . Küçük­
l ü ğ ümden beri hasretini çektiğ i m d ü nyayı, onun
sıcak göğsünde bulacaktı m . Şu küçük avuçlara
bütün varl ı ğ ı m ı emanet ediyord u m . B e n i çağ ı ra n
o değ i l m iydi ? M avi göklerin ve ı l ı k denizierin
çağrısıyle beni kend i n e çeken, ı ş ı ktan ayd ı n l ı k
ka n ı n daveti, o nd a n gelmemiş miyd i ? Ben de h e ­
men yola ç ı k m ışt ı m . A m a n i ç i n b a n a mutl u l u ğ u
vermeden ö n c e çiçeklerden b i r a z a p yaratmışt ı .
Avcu ma a çtığ ı yara, cen neti n e g i recek mutlu
adaylardan olduğumu h a ber vermek için m iyd i ?
B e n i o n u n l a m ı t a nıyacaktı ?
B a n a a n l a m ayarak bakıyor, d u dakları itiraz etmek
i ç i n açıl mak i stiyord u . Ağz ı n ı parm a ğ ı m la kapad ı m .

145
 Hiç ko nuşmamalıyd ı . Saçları n ı n her t e l i ayrı
bir fısı ltı içi ndeyd i . G özlerin i n söyledikleri nden fazl a
b i r şey söyleyecek değ i l d i . Beni a l ı p g ö t ü rs ü n d ü .
B e n tamamen o n u n d u m .

31

Parkın üst yanında, denize h ü kmeden bir

tepeye yas l a n m ış, yeni pansiyonumda, Adalet' i n
d izleri d i b i nde bir haftam ı çılgın gibi h arcad ı m .
i çimde k ı p ı rdamak isteyen vicdan azapları n ı ne
çabuk sustu rmuştum ?
O mutlu g ü n ü n saba h ı nda, başım henüz Ada ­
let'in göğsü nde d i n ien irken sokak ka pısı vuruld u .
Az sonra araba e m ı n aşağıda h i zmetçi kad ı n a çı­
kışan hım hım homurtusu odaya kadar yüksel d i .
Birden s ıçradı m . B u adama ne cevap verecek­
tik ? Ada let, benim bu telaş ı m l a eğlenir g i bi , tat l ı
tatlı geriniyor, kal km a k n iyetinde o l m a d ı ğ ı n ı g ö s ­
termeye ç a l ışıyord u . B u ev kend isine aitti. B e n i de
evi n e pansiyoner olara k a l m ı şt ı . B unda n kard e ­
ş i n e neyd i ? Hem o n u r a kı parasından başka b i r şey
i lg ilendirmezd i . Merak etmemeliydim canım, ra ­
hatıma bakmalıyd ı m .
I çi m d e b i r burkul m a olmasına rağmen, bu c e ­
v a p b e n i sevi n d i rd i . Ama hemen yataktan atladım,
ceketimi sırtıma atara k dışarı salona çıktım . Kız

146
kardeşiyle b i r arada görünmek bana p e k a ğ ı r ge­
l iyord u .
B iraz sonra merdiven lerden h izmetçi, telaşla
yukarı çıkt ı . Ara hacı d a peşi s ı ra koşuyordu . H iz­
metçi beni d ışarda g örü nce tera h l a r gibi oldu.
Ara h a c ı M a h mut da şaşkı n l ı kl a duraladı, şapka­
sıyle beni sel a m l a d ı . Onun g ü ler gibi görü nen
nobran yüzüne b a ka m ayarak ve ne d i yeceğ i m i
kestiremeyerek, t u t u k bir b a ş h areketiyle selam ı n ı
i a d e ettim. B ereket Adalet i mdad ı ma yetişti. Sa­
b a h l ı ğ ı n ı giymiş o l d u ğ u h a l de odadan çıktı ve kar­
d eş i n e m üjde verir bir tonda beni evi ne pa nsiyoner
o l a ra k a l d ı ğ ı n ı söyle d i . Ara ha c ı n ı n akşam m a h m u r ­
luğu ile v e birtak ı m n iyetlerle bozu l m u ş yüzü, biraz
derlendi, to pland ı . Esef eder g i bi, b u n d a n m e m n u n
olduğunu söyled i . Ama barışç ı l ı ğ ı n ı m ü kafatl a n ­
d ı ra c a ğ ı m ızı uman bir bekleyişle. ellerimize ba k ı ­
yord u .
Çıkarıp o n a b i r o n l i ra verd i m . B u n u n l a bu ak­
şam arkadaşları n a ziyafet çekebi leceğ i n i söyled i m .
S o n ra o n a ö n e m l i b i r iş sipariş ett i m : Zehra ' n ı n
yüzüğ ü n ü v e şu otuz l irayı, e v kira s ı ad ıyle, postaya
verip göndermesi n i söyleyerek, adresi yazd ı m, e l i n e
tu tuşturdu m .
M a hmut g e n i ş b i r sel amla k a p ı y ı çekti, g itti,
B e n de vicda n ı mdaki h uzursuzluğu u n utmak i ç i n ,
h e m e n Adalet' i n k o l i a r ı n a atı l d ı m .
B üt ü n g ü n ü aşk oyu nlarıyle geçird ik. Adalet'
in h izmetçi kad ı n a ısmarladığı i çkilerle a kş a m ı kar­
şı l a d ı k . Yıllard a n beri hep böylesi b i r yaşantı s ü ­
rüyormuş gibi, hiç acemilik göstermiyordu m .
Pencere ö n ü n d e b i r kolumu beline doladığım

147
ezeli sevg i l i m l e, mutlu, dışa rıya bakıyor, gel m ek te
o l a n geceye, parkın topra ğ ı a ltında yatan ö l ü lere
ve ö l ü m e meydan okuyarak, g ü l üyord u m . Artı k g ü ­
neşin batışı, boğazl a n a n b i r hayva n ı a n d ı rmıyor­
du. Servi ierin kara n l ı k yeş i l i , yağmur görm üş bir
yaprak yeşili g i bi i ç i m e ayd ı n l ı klar dolduruyord u .
U m utları yok eden bir kasaba n ı n öğ retmeni de­
ğ i l d i m artık. Sanki o kasaba, oradaki i nsa n l a r ve
orada geçen hayatı m , uzak geçmişte görü l m ü ş
parça parça kötü düşten ibarett i .
Karşıdaki i ki penceresi, balkonu ve kapısıyle
bir d ost yüzü nü a n d ı ra n ev, beni sel a m l ıyor, bir
amerikan perde i le kapa n m ı ş gözü n ü anlamlı bir
biçimde kırpıyord u . Arkaya eğ i l m i ş kiremit reng i
kasketinde: «Al l a h m u h abbeti nizi artırsın ! » d iyen
bir k ü l h a ni l i k vard ı . Onun beni kıska n maması
gayet ta biiyd i . Ç ü n kü o da, akşam g ü neşi i l e yü ­
z ü n e utangaç bir kızı l l ı k vurmuş o l a n narin yap ı l ı
b i r sevgi t iyi ya n a ğ ı ndan öpüyord u .
G ecen in geç vaktinde M a hm u t geldi. Son
derece sarhoştu . Fena fena kokuyordu . Uzun za­
man, arkadaşlarıyle sayemde «felekten bir gece
çaldıklarını» söyleyerek, bana cümles i n i n teşek­
kürler i n i , hayı r d u a l a r ı n ı sundu. Eski arabacı dost­
larıyle hep ben im şerefime kadehler prozit ed i l mişti .
B e n i m şerefime, Ada let'i n şerefine, sevişme şere­
fine.. Sonra ayakka bıları m ı n tozları, kravat ı m ı n i ğ ­
nesi şerefine, h a s ı l ı i ç m i şler içm işlerd i .
Onun b i r ayyaşın ö l çüsüz içten l i ğ iyle a n lat­
tığı bu ziyafet, işitilmemiş bir şey g i bi bana garip
görün üyord u , hazla g ü l üyord u m .
M a hmut meyhaneden çıkınca hovard a l ığa g i t -

148
meği tekl if eden bir a ra bacıyı nasıl Kordon'dan
kargatu l u m ba denize attıklarını, s ı r ı lsıklam ıslaHı k ­
larını a n latarak, h azzımı kör ü kl üyord u .
Sonra yüzük meselesini h at ı rlad ı : Yüzüğü b i r
ş e h i r içinde posta i l e gönderrneğe g ö n l ü razı o l ­
mam ıştı. B i r posta m üvezzii kendisinden d a h a be­
cerikli değ i l d i ya ? Adrese göre a ra mış, evi bul muştu .
Ş u racı kta b i r yerd i . Nasıl da o çi rkef m a h a l l eye
düşmüştü m ? O yokuşun h a l kı, insa n ı pa buçsuz
kaçırırd ı .
H er neyse, kapıyı çalm ışt ı . Kendisini e l i yüzü
düzg ü n , peltek konuşan bir kad ı n karş ı l a mışt ı .
N ereden ve kimden gel d i ğ i n i öğrendiği zaman,
kad ı n ı n yüreğ i fera h la mıştı : « D em e k bir kazaya
uğramadm d iye sev i n m i şti. Konuşmayı duyan bir
i htiyar a d a m l a b i r g e n ç k ı z d <ı , aşağ ıya i n m işlerd i .
Kız d a fena değildi hani.
iş biraz aynasızdı, ama idare etmişti işte . . .
B u dü nyada h e r şeyin b i r nasiple o l d uğ u n u , A l ­
l a h ı n k ö r kurd u n d a n bile geçmed i ğ i n i , b i r kısmet
ka pısı n ı kaparsa ötekini açacağ ı n ı söyl eyerek, yü ­
z ü ğ ü geri vermiş, b u n u daha m ü na s i p bir adama
takabilecek l e r i n i, çü nkü ben i m azıcık sapık bir
adam o l d u ğ u m u eklem işti.
Ara bacı M a h m ut'un b u rada d u rarak k a h ka ­
h a larla g ü lmesine, biz d e karş ı l ı k vermek zoru n u
d uyuyord uk. Ama ben im bağazımda b i r tıka n ı k ­
lık vardı.
B u sözleri d uyan kız, gözleri yaşl ı , içeri kaç­
mıştı. B u n u n üzerine o da fazla beklemeden evin
kirası n ı ve yüz ü ğ ü vermek istemişt i . O vakit Pakize
h a n ı m köpü rm ü ş, parayı M a h mut' u n kafasına ç a l -

149
m ıştr. Avazı ç ı ktığı kadar haykı rarak, defa l u p g it­
mesini emretmişti. H asan Efendi, bir köşede sadece
cigara i çiyor, olanları sessiz sessiz seyred iyorm u ş .
M a h mut, gürü ltüye pabuç b ı rakmam ı ş ; yere
dağılan paraları toplamış, yüzüğü a l m ış, böyle
ç i rkeflerden beni kurtar d ı ğ ı için, Ta nrıya dua et­
mişt i . Bunun üzerine P akize hanım, aya ğ ı ndaki
ter l i ğ i kapınca sırtına ve kafasına ind irmişti. G e n ç
kız da o sırada bir b o h çayı arkası ndan fırlatm ıştı.
Hasılı işler yol u n a g i rmişti. Ya l nız, kafasına
ve s ı rtına yedi ğ i teri i kierin acısını u n utmak için ev
kiras ı n ı , yüzüğü ve b o h çadaki el biseyi, bu ağrı­
lara merhem sarmıştı.
Bu sözlere g ü l med i ğ i m i görerek eklemişt i :
D a r ı l m a m a l ıyd ı m . Bu parayı iş tutar tutmaz bana
ödeyecekti.
M a hmut'un keyiften küçü len gözler i n i gözle­
rime d i kmesi üzerine, g ö n l ü n ü alacak sözler söy­
lemek zorunu duydu m . B a n a mutl u l u ğ u cömertçe
s u n a n bir kad ı n ı n kardeş i n i üzmeğe h a k k ı m yoktu .
M a h m ut' u n yüzünde çengelle geril m iş h issini
veren kı rışıkl ı klar tekra r samimileşt i . B izi rahatsız
ett i ğ i için özürler d i ledi. Ah, bir arabası o l sayd ı.
B u ayyaşlıktan bir kurtu lsaydı, bizi ra hatsız etmeğe
zamanı mı kal ı rd ı ? Ancak emrettiğ i m vakit gelir,
bizi istedi ğ i m iz yere götürür, gezdirird i . O n u n i ç ­
ten l ikle kon uşmalarında h e p isteyen, doymaz, ç i n ­
genece bir oburluk b u l u n d u ğ u n u i l k a n l a rda an­
layamam ıştı m .
O gece Zehra'n ı n ve a i les i n i n d üştü ğ ü kötü
durumu u n utmak, g ü n a h lardan temizlenmek ve
Adalet'e yaranmak d ü ş ü n cesiyle, M a hmut'un, b e l ki

150
de laf olsun d iye söyled i ğ i bu sözleri c iddiye a l d ı m .
i steğ i n i a k ı l l ıca b u l d u m . G i derek kapısında arabası
olan zen g i n bir efend i n i n hazl a r ı n ı tatabi i rnek için,
ç ı l g ı n bir hevese ka p ı l d ı m . Bir araba n ı n kaça a l ı ­
n a b i leceğ i n i M a h mut'a sord u m .
Adalet, bu a l ı şverişi tutmam ışt ı . Bunun pa ­
rayı bağl a m a k d emek olduğ u n u savun uyordu. Ne
var ki, ben M a h m ut'tan d a h a h ırsl ı, araba sahibi
o l m a k istiyord u m B u h ı rsta, birkaç ay ö nce, bir
a rabacıdan görd ü ğ ü m h akaretin öcünü M a hm ut'
tan ç,karmak isteyen sinsi bir hesap d a g izliyd i .
Cebimde şimdilik bin dokuz yüz l i ra l ık bir
cüzda n ı n b u l u nd u ğ u n u öğü nerek b i l di rd i m .
O zaman M a h m ut, iyi bir karu ç o n u n sekiz
yüz l i raya satı n a l ı n abi leceğ i n i kesi n l ikle söyledi.
Parayı saba h leyi n kend isine vereceğ i m i bildird i m .
Adalet, bu karard a n hiç hoşnut o l m a d ı . Somurttu,
sonra da kardeşi n e canı sıkı l a rak, gecenin bu s a ­
atinde evinde ne a rad ı ğ ı n ı bağ ı ra bağıra sord u .
M a h mut, g itmezden ö nce sarhoş ağzının salya­
larını yüzümde b ı rakarak, beni kucakladı, hayır
d ualar etti, iyi geceler dileyerek, kapıyı çekti g itti .
i yilik yapmış bir insanın coşku n duyg u sa l l ı ğ ı y l e
yüzümde ser i n ü rpermeler duyd u m .
Ertesi s a b a h saat onda, b a n a h uzur veren b u
karardan caydırır korkusuyle, Adalet h e n üz uya n ­
madan kalktım, sokağa çıktım. Parka doğru i ler­
l erken, dün akşam beni sel a m i aya n evin dost
cephesine, bir bakışla «günayd ı n» demek i htiya c ı n ı
d uydu m . Ama o, h i ddetle a ç ı l m ış pencereden
gözleriyle, gidişimi kın ıyor g ibiydi.
Parkın h avuzu başı nda M a hm ut'u b ul d u m .

151
B ir l i kte bankaya u ğradık. i stediği parayı o n a tes l i m
ett i m . Titreyen parmaklarla parayı a l ı rken, a kşama
kadar her arabacı tezg a h ı n ı dolaşarak, istediği mden
ala b i r araba bulaca ğ ı n ı , bıyık kazıtan yem i n lerle
tem in etti. G iderken a rkasına bakıyord u .

32

M a h mut, ne o akşam ne de o geceyi izleyen

g ü n ler içi nde bir daha görünmedi. Ben M a hmut'
un başı n a bir felaket gelmiş olması ihtimaliyle
Adalet'i tese l l i etmek istedikçe, o ben im saf l ı ğ ı m l a
alay ederek, gözlerini süzüyor; sonra kızg ı n l ıkla
tepinerek, b i r bard a ğ ı , ya da bir sigara ta bağ ı n ı
fırlatı p k ı rıyor ve kardeşi n e sövü p sayıyordu.
M utlaka paraları yemek i ç i n bir yere savuş­
m uştu . i nşallah içki m asası nda çatlar ka l ı r d ı .
Ben, M a hmut'un paraları alıp kaçmasından
üzg ü n değildim. D a h a doğrusu para ları kaptırd ı ­
ğ ım a içerlem iyor, ama ikinci kez b i r a rabacıdan
şam a r yemiş olmama kızıyord u m . Öte yandan
Ada let'i gezdirebileceği m özel bir arabadan mahrum
ka l ış ı m ıza üzül üyordu m .
B u n u n l a beraber g ü n l er i n aldatıcı oyu n u iç i n ­
d e h e r şeyi pek ç a b u k u nuttuk.
i ki hafta sonunda Adalet'te bir can s ı kı ntısı
baş gösterd i. Onun yüzündeki isteksizl i k ve sarı

152
saçla r ı n ı n perişan l ığ ında gölgelenen yorgu n l uk, yü ­
reğ i m e çarpıntı l a r veren bir üzü ntü kaynağı ol uyordu .
G izli gizli onun artık benden usanmış olduğunu
itiraf ediyor, ateşli açlıkla soğ u k doymuşl u ğ u n
bu kadar çabuk yer değ iştirmesi n e şaşıyord u m .
Bir gün korka korka onun ağzını aradım, n eyi
o l d u ğ u n u sord u m .
« H al a a n l a m a d ı n m ı ? Senden n efret ediyorum,»
der gibi yüz ü n ü b uruştu rd u ğ u h al d e, evde kapa n ı p
kalmaktan u s a n d ı ğ ı n ı, oysa b u k ı l ı kl a sokağa ç ı k ­
mağa uta n d ı ğ ı n ı nazlı, yapma bir soku l g a n l ı kl a
ve bir şey kopa rmak isteyen k a d ı n c a b i r tuzakla,
d i l e g etirdi.
Sebe b i n bu kadar basit olmad ı ğ ı n ı kendi ken ­
dime fısıldad ı ğ ı m ha lde, sözleri n e u mut bağlaya­
rak onu k u c a k l a d ı m, ö p ü c ü klere boğdum. Her
isted i ğ i n i a l mağa, yolunda öl meye h a z ı r olduğu m u
söyleyince, boyn u ma sıcak ko l l a r ı n ı doladı.
B i r h afta m ı z ı da deli bir satı n alma hevesiyle
h a rcadık. Onun ipekli kumaşlar arasında şım a rı k
bir çoc u k gibi hangisini seçeceğ i n i bil meyerek,
e l i ağzında, şaşkı n, du raladığ ı n ı görü nce, tezg a h ­
tarın çıkard ı ğ ı her ku maştan b i r ro p l u k satın a l m a k
s u retiyle onu deli ediyord u m .
B ütün satı c ı l a r o n u tanıdık b i r y ü z l e karşı l ı ­
yorlard ı . H er yerde aşırı b i r itibar görüyorduk. B u
i tibarın kaynağında o n u n ta n ı n m ı ş b i r orospu o l ­
ması n ı n ö n e m l i payı b u l u n du ğ u n u önceden nasıl
kestireb i l i rd i m ?
Bir gün ben kasaya para verirken, aynada,
paketi Adalet'e tes l i m eden tezga htarın, ona çap­
kınca göz kırptığ ı n ı farkett i m . « B e n i m gibi enayiyi

153
nereden yaka l a d ı ğ m sorusu da fısıltı h a l i nde ku ­
lağıma çarptı.
Adalet adamı tersieyecek yerde alçak sesle
yalvararak susması n ı söyledi. Tezg a htarla m a h rem
yakı n l ı ğ ı n ı fark ettiği m a nda, başıma kaynar s u l a r
dökü l d ü . K a p ı d a bekleyen ara baya nasıl b i n d i ğ i m i
bil miyord u m . içim yıkıntı hal i ndeyd i, isyan ve
nefret duyg ularıyle d o l u yd u .
D u rgu n l u ğ u m u n nedenini çabucak kavradı, a l ­
datı cı etkin s i l a h l a r ı n ı kuşanarak, beni sevgi gös­
terilerine boğdu . D ünya n ı n en iyi erkeği o l d u ğ u m u
söylüyord u . Ona bu iyi l iğin sın ı r l a r ı n ı soracak,
ondan geçi m i n i n hesab ı n ı isteyecek yerde, kenet­
l e n m i ş çeneleri m i g ı c ı rdatmakla yetin iyord u m . . . Ü ­
zerime d üşmeleri nefret v e hiddetim i a rtırıyordu.
Ara ba n ı n bir köşesine büzülm üştü m .
Sevgi gösteri lerin i n etkisiz kald ı ğ ı n ı farked i nce,
s a l d ı rı biçi m i n i değ iştird i . Bu kez darg ı n l ı ğ ı n ı s i l a h
g i bi k u l l a n d ı . G öğsü n ü n hatl a r ı n ı gererek, küskün­
l ükle baş ı n ı ka ldırdı ve araba n ı n öteki köşesine
çekilerek som urttu.
Falsosu nu örtmek, beni yen iden kaza n m a k i ç i n
yap ı l m ış bir oyun olduğunu b i l m ekle bera ber,
o n u n d a rg ı n l ı ğ ı n a daya namayan ve aya k l a r ı n a ka­
panmak isteyen aşağ ı l ı k b i r duygu göğsümü tır­
m a l ıyord u . Yolda d u rmadan b u duyg uyla boğuş ­
tum. Onu susturma h ı rsıyle, bu kadı n ı n adi bir
park yasmasından başka b i r şey o l m a d ı ğ ı n ı h ay­
kı rıyord u m :
B i r zamanlar bana, h a pishane - ka hvehane - has­
tane arasında gizli bir bağ b u l u nd u ğ u n u dü­
ş ü n d üren mahut park kad ı n larından n e farkı vardı

1 54
bu orospu n u n ? Arabacı M ah m ut da, sevda tel ­
l a i l a r ı n ı n en çi rkefi i d i . R a k ı u ğ r u n a k ı z kardeşi n i n
g üzel l iğ i n i ökse g i b i k u l l a n a n bu k ı z ı l bıyıklı herife
para kaptı r m ı ş o l m a rn ı bağ ı şlayam ıyord u m . Beni
n a s ı l da aviarnışi a rd ı ? Çok z a y ı f bir anda o l d u ğ u m u
farketmişl er, bana d ü nya n ı n en b ü y ü k vicdansız­
l ıklarından birini ne kolay yaptırmışlard ı ? Zehra
kim b i l i r ne o l m uştu ? Ama göğsüme tırnak l a rı n ı
geçiren d u yg u n u n sesi d a ha tatlıyd ı . «Seni buraya
çeken şey i n a l ı nyazısı o l d u ğ u n u u n utuyor m u su n ?
N an kör o l m a ! S a n a yitird i ğ i n hazları Adalet'ten başka
kim verd i ? Onu kutsayacak yerde l a netl iyarsu n ?
N am u s l u kad ı n d a ne d e mek ? Park kadı nlarıyle
n i kah d a i resi nde tapusunu ç ı kard ı ğ ı n ız kadın aras ı n ­
d a ne fark var ? Kapısında ka n u n a nöbet beklett i ğ i miz
dört d uvar arasında, i ğ renerek, b ı km ı ş olara k, kend i n i
veren b i r kad ı n neden n a m u s i u d u r d a , arz u ları na b ü ­
tün ç ı p l a k l ığ ı y l e yol veren, a h l a k kurallarına, gelenek
ifritlerine k a h ra m a n ca g ö ğ ü s geren kad ın orospudu r ?
N eden i h t iyar b i r tüccarın n i ka h l ı karısı, l ü ks i htiyaç­
larını karş ı l a m a k için, kocasına işve yaptığ ı zaman n a ­
m u s u n u koru m u ş o l uyor d a , g e n ç bir erkeği n k o l l ar ı ­
n a kend i n i b ı rakan k a d ı n a y n ı l ü ks h ı rsıyle ç ı r p ı n d ı ğ ı
için n a m u ssuz sayı l ıyor !
Şu h a l d e n a m us, d ü nya görüşüne göre değişm i ­
yor m u ? A k ı l l a ba k ı l ınca b i z iyiye kötü, çirl<ine g üzel
d iyoruz. M askeli gerçeği ya l ı n gerçeğe, s ı n ı r l ı d ü nya­
yı sonsuz b i r evrene terci h e d iyoruz.»
O h a l d e b u k a d ı n ı nasıl l a n etleye b i l i rd i m ? B a n a
h ayatta i l k kez ö l ü m ü u n utturan o d eğ i l miyd i ? Akşam
renklerini, coşku n bir yaşama sev i nciyle, sabah m üj ­
decisi g i b i karş ı l a d ı ğ ı m o g üzel g ün leri bana s u n a n

155
kirnd i ? H iç bir kuşku n u n çata l d i l i n i uzata m a d ı ğ ı n i ­
çinsiz g ü n ler, b i r ö m ü r kadar uzun v e mutlu geçtiği
h a lde, ben bir soysuz tezg ahtar yüzünden, o kad ı na
karşı n a s ı l kıza b i l i r, o n u n kalbine n a s ı l üzü ntü vere­
b i l i rd i m ? O, d ü nyadaki tüm erkeklerle d ü ş ü p kalkmış
olsa bile, bana yen i d ü ny a rn ı n hazla r ı n ı sunmuş o l ­
m a s ı yüzünden, g ü n a h l ar ı n ı kend isine b a ğ ışl ayamaz
mıyd ı m ? Oysa o tezg a hta rın yaptığı terbiyesizl i ğ i ma­
zur görmem için, bana kad ı n ca af di leyişiyle az m ı yal ­
varmıştı ? Ş i m d i ise ara b a n ı n b i r köşesinde yüre ğ i ü ­
züntü i l e daral ıyor olmalıyd ı .
O n u n e l i n i tutmak v e a f d i lemek isted i ğ i m a nda,
araba evin kapısı ö n ü nde durdu. Adalet bir kez bile
d ö n ü p arkasına bakmadan, eve g i rd i . Ara bac ıya ü cre­
t i n i verdi m ve paketlerle Adalet' i n ard ı nd a n gitt i m . O
doğru odasına g irdi, ben de denize bakan pencere
ö n ü n d e oturd u m .
B a l kon buru n l u dosturnun gözleri ka pa l ıyd ı . S i ­
ya h starlar çeki len gözka paklarında, geceyi uykusuz
geçirmiş bir hal va rdı . O da sevg i lisinin ne m a l o l d u ­
ğ u n u m u a n la m ıştı ? H ayır, hayır o , ben i m y ü z ü m e
bakarnıvar olmal ıyd ı . Benden iğ reniyor, yada n efret
ediyord u .
Servi ierin de o ka ra n l ı k yeşil mantoları içinde
nefretle büzü l d ü kl e r i n i fa rkett i m . Bu rada her şey ben­
den tiksi n iyord u . Ya l n ız ben kendimden i ğrenm iyor­
dum.
G öğsü mdeki tırnakla r ye n iden c a n ı m ı yaktı ! « G öz­
lerine b u ters görüşü veren, kita p ların üst üste yığ ı l m ış
iyi l i k izleni mleridir. B u d ünyayı bize gere ğ i nden fazla
ciddi g österen bu kita pları, b i r Ç i n h ü kü mdarı gibi,
toplatı p yakmak isted i m . B öyle kitaplar bize, Nero n'

1 56
u n merhameti g i bi yapma b i r i n a n ıştan başka bir şey
vermezler. B u n l a r asl ı m ızı değiştirmek i ktidarında de­
ğ i l l erd ir. Yapmazlar, bozarlar. •.

Sen bu kadı n a aitsi n . H em d e doğduğun g ü n ­

den beri . . . O n u n karşısında h i ç b i r şey d a h a g ü ç l ü o ­
l a maz. i yil ik, doğru l u k öğütleyen b ü t ü n d üşü nceleri,
görenek ve gelenek zincirlerini b i r kenara bırak ve
tes l i m ol ! ıı
Adalet, s ı rt ı n ı ve göğs ü n ü n sevda p ı narlarını ya ­
rı yarıya m eydanda b ı rakan jorjet g ecel ik i çi nde, s a l o ­
n a döndü. D en ize bakarak saçları n ı d üzeltiyord u .
Y ü z ü h a l a darg ı n d ı ve beni m l e i l g i l i g ö r ü n m ekten ç e ­
kin iyord u . K a l b i rn çoktan baskı d a n kurtu l muşt u . Ka ­
ba hatl i, s a h i binden i l t ifat bekleyen bir ev köpeğ i gibi,
uzaktan uzağa kuyruk sallayarak, o n a s ü rt ü n üyord u m .
B i rdenbire h ı çkırarak boyn u na atı l d ı m ; b e n i reddet­
med i .

33

Para l a r ı m iyi g ü n l erle birlikte t ü ke n d i .

K ı s a bir z a m a n sonra Adalet'i n , ö lç ü s ü gittikçe
genişleyen h ı rçı n l ı klarına, hakaretlerine, kaçıp gitme­
lerine hedef o l d u m . B a z ı geceler eve g elmediği o l u ­
yordu ve ben bütün b i r geceyi ö l ü m korkusu nda n d a ­
h a azgın b i r korkuyla geçiriyord u m : O n u ebediyen
kaybetmiş olmak korkusu.

157
 Yüzü nde, nedeni açık yıpranmalar, boynu nda
g ü n a h lekeleri olduğu halde geri dönd ü ğ ü zaman,
d ü nyalar ben i m ol uyord u . Kıska n ç l ı ğ ı m o n u kaybet­
mek korkusuyle çoktan ö l m üştü.
Bana karşı eski sevgi gösteriler i n i n uyanması i ç i n ,
cüzd a n ı m ı n yen iden dolmuş olması l a z ı m geldi ğ i n i
a n l ıyord u m . Oysa « . . .» kasabasındaki m utemed i ­
m e yazdı ğ ı m mektuplara cevap gelmiyord u . H atta
tatil iznim i n sona ermesi üzerine gönderd i ğ i m rapora
da karş l ı k a l a m a m ıştı m .
H am it'e başvurmak boşuna i d i . O n u n cebinden
ödünç para ç ı kması, ö l ü mden kurtulmak kadar i m ka n ­
s ı z b i r şeyd i .
Eğer gece n i n karanl ıklarında pusuya yatabilecek
kadar ces u r olsaydım, belki de h ı rsız l ı k edebi l ird i m .
Artık evde, l üzumsuz b i r eşyadan d a h a aşağılaş­
mıştı m . Adalet'e söz söyleyemiyord u m . H emen pa r l ı ­
yordu. B i r g ü n kızg ı n l ı k l a b a ğ ı rarak, b e n i buraya kır­
mızı m u m l u zarfla çağırma m ı ş olduğunu söylemişti .
Canım isterseyd i .
Ah r: a s ı l o l u rd u ? B e n i o çağırmamış d a , kim ça­
ğırmıştı ? G örm üyor muyd u, ben onun vücudundaki
bir damard a n daha yakınd ı m kend isine. M utlu o l ­
m a m i ç i n kend isi n i görebi lmem yeterd i . Ondan d a h a
fazla bir ş e y istemiyordum ki . . B e n i onun m e l e k ru h u
çağ ırmanıış d a k i m çağ ı rm ı ştı ?
O, «Sersem, del i ! » d iye h a karet ederek kapıyı şid­
detle çarptı, çıktı . . .
i lk kez gerçek bir kuşkuyl a d ü ş ü nd ü m :
« B e n i bu raya k i m çağ ı rm ıştı ?» B ütün g ü n durma­
d a n bu � ""'ruyu sordum kendi kendime.
Adalet, üç gün görünmedi. Bu ü ç gün a ğ z ı m a

158
h i ç bir şey koym a d ı m . Evdeki h izmetçi b a n a Adalet'
ten d a h a kötü davran ıyor, erkek isem kal k ı p g itmem
gerekt i ğ i n i söylüyor, t ü kü rerek beni evden kovuyordu .
Dörd ü n c ü g ü n ü Adalet'i görmek i ç i n daya n ı l maz
b i r özlemle eve g e l d i ğ i m zaman kapıyı tamamen kapalı
ve sağır buldum. Saatlerce tokmağı boş u n a ça l d ım,
durdum. Bu kapı n ı n b i r d a h a açıl mayacağ ı n ı , i ç i m yı ­
kılarak a n l ıyord u m . A m a b u n a bir t ü r l ü razı o l am ıyor­
d u m . N eden sonra perişan, parka doğru g eri d ö n d ü m .
Akşam vakti sevg i l is i n i koliarına a l m ı ş bulunan
kiremit kasketli dost u rn u n acıyan gözlerle b a n a bak­
tığ ı n ı görd ü m . Kederinden yüzü kararm ıştı. «Senin
i ş i n bitti» der gibi ağzı k ı p ı rdıyordu. H avagazı feneri ni
yakmağa uğraşan a d a m ı n yanından geçerken, bu sarı
Ada let' i n çok canlar yakt ı ğ ı n ı, yüzüme karşı söyled i ­
ğ i n i hatırlıyo r u m .
i çten çökm e n i n g ü rü ltüleri arası nda, kızg ı n b i r
s u ç l a m a sesi duyuyord u m . B e n i m yapaca ğ ı m şeyi
o n u n bana ya pması n a nası l izin vermişti m ! Köpekleş­
m iş, aşağ ı l ı k bir ru h u m vard ı . i şte köpeğe l a y ı k şekilde
d e sokağa atı l m ı ştı m . Belki şimdi o, gene b e n i m g i bi
b i r buda layı aşk oyu n larıyle a ldatmaktayd ı .
Ama ben, bütün b u hakaretlere m ü stahaktı m .
Ta n rı benden ö ç a l ıyordu . Sinemada b ı ra karak kaç­
t ı ğ ı m genç kızın parmağ ı ndaki n işan y ü z ü ğ ü h e n ü z
o n g ü n l ü ktü ve yavru cuğ u n h i ç bir suçu yoktu. B e n
del i l i k nöbetiyle, üzeri ne tüm genç kızl ı k tutkusuyle
geleceğ i n i kurd u ğ u o sarı h a l kayı geri vermekle, kim b i ­
l i r o n u n i ç i n i nası l y ı kmıştım . Üste l i k o , b u acıyı kö­
rükl eyecek b i r semtte oturuyord u . B i r zam a n l a r peşim e
takı lan haylazlar, ş i m d i d e o n u n peşi n e düşmeyecek­
ler m iyd i ? Bu m a h a l l e n i n saldırısına g ö ğ ü s gerecek

159
g ücü var mıydı yavrucuğ u n ? Orospu dedikleri zaman
b u n u reddedebilecek h a l d e miyd i ? Belki de bu yüz­
den sokağa bi l e çıkamaya c a ktı.
B irden bıraktığı m odayı lıatı rlad ı m . Acaba o rası ­
n ı o l d u ğ u gibi mu hafaza ed iyorlar m ıyd ı ? Pen cereden
g i ren serin rüzgarla tavus tüyleri h a l a sa l i a n ıyorlar
mıyd ı ? i çi nde temiz duyg u l a r ı m ızı saklayan defter, ge­
ne masa üzerinde miyd i ? Yoksa Zehra ' n ı n k a p ı l d ı ğ ı
sonsuz kızg ı n l ı k v e nefret kası rgası, o n u da s i l i p s ü ­
pürmüş m ü ydü ? O rada o l m a ğ ı, o rahat yatakta yat­
m a ğ ı ne kadar a rz u l uyord u m . Ah, ben . . . ken di ra h a ­
t ı m ı kend i azg ı n heveslerim v e budalaca teredd ütle­
rimle m a hvetmiştim.
Şimdi ne yapacaktı m ? N ereye g i d ecek, n erede
yatacaktı m ? Bu soru d a n d a h a kuvvetli bir istifh a m
beyn i m i n i ç i n d e d ü ğ ü m l enmekteyd i :
« Be n i çağ ı ra n kirndi ?»
B u soruya henüz açık bir cevap b u l a m ıyord u m .
P arkta b i r i ki harnaldan başka kimse yoktu. Onlar
bu rada k u ytu sıraların birinde, polisten g izli, yata b i l e ­
ceklerd i . A m a b e n b u n u yapabi l i r miyd i m ? K ıyafetim
çoktan beri i hmal ed i l m i ş olmasına rağmen henüz bir
otel i n ka p ı s ı n ı yüzüme kapatacak kadar eski değ i l d i .
Elbisemi ellerimle okşa d ı m . Evet ben b i r otelde yata ­
b i l i r d i m ve maaşım gelmezse otel masra f ı n ı , o n u s a ­
tarak peka la ödeyeb i l ird i m .
B u d üşüncenin ra hatlığ ıyle hızlandır; A.kşarn k::ı ­
r a n l ı ğ ı basmadan «... Pa las»a yeti.;;t; m . _ te: !�ôti ­
bi bu kez beni tanı d ı . B üyük bir s::ıyg ı y 1 c: kc.rş ı l ad ı .
Çevrede dolaşmış o lacakt ı m . i st a n b u : cı d ö n m eden
yol u m u n bir kez dahn � u şehre u ğ rar:ı ış ol masından
d uyd u ğ u deri n memn u n l uğ u bildirdi.

1 60
 B a n a a rkadaş ı m ı n yattığı adayı vereceğ i n i, böy­
l ece otelleri h a kk ı ndaki kanaatimi değiştirmiş o l a c a ­
ğ ı m ı söyled i .
Bavu l l a r ı m ı n bagajdan yarın çıkaca ğ ı n ı uyd u ­
rarak, yürüd ü m . l i k geceyi geçird i ğ i m odaya g ird i ğ i m
zaman, a l ı n yazı m ı n bu odada başlad ı ğ ı n ı ve bu o d a ­
da biteceğ i n i d ü ş ü n d ü m . Aya klarım kösteklendi. Kar­
yola n ı n örtüsü a ç ı kt ı . Sanki i çi nden daha b u s a b a h
çıkmışt ı m . Ama ş i m d i ne kadar başka b i r yaratıktım .
O sarışın u mutlar, artık b i r y ı kıntıdan başka b i r şey
değil lerdi ve duvarları üzeri nde bir baykuş ötüyordu :
« B e n i buraya çağıra n ki md i ?))

34

B irkaç g ü n içinde içyüz ü m ü n meydana çıkaca­

ğını düşünerek, b u kez olsun yen i l g iye uğramadan
buradan ayrı l m a k için, hemen ertesi g ü n b i r plan h a ­
llrlam ışt ı m .
H a mit'i b u l a caktım. Ondan eski elbiseleri mi g e ­
ri vermes i n i rica edecekti m. Sonra üzeri mdeki leri s a ­
tacak, otel hesa b ı n ı verecek, küçük b i r odaya s ı ğ ı n a ­
cakt ı m . O z a m a n a kadar d a m a a ş ı m h er h a l d e beni
b u l m a kta gecikmeyecekt i .
H a m it'i o d a s ı n d a yaka l a d ı m . B e n i görd ü ğ ü z a ­
man c i m ri l i ğ i n ve aradan geçen o l a y l arın soğukl u ğ u
i le yüzü morard ı. D a h a n e isted i ğ i m i sordu. Zehra'

161
n ı n uzun zam a n hasta yatmasına, o zava l l ı ailenin
mahalle halkının a laylarından kurtulmak i ç i n , evi yok
pahasına satı p kaçmasına sebep o l d u ğ u m h a l de, h a n ­
g i yüzle v e d a h a ne istiyordu m .
O n a kısaca duru m u an lattım. Zehra'ya karşı s u ç
işlemiş o l madı ğ ı m a bir m a n t ı k oyun u i l e-kendimi
i n a nd ı rmağa çalışarak- onu inandırmağa u ğ raştım.
Ben sinirli, hasta bir insandım. B eni a n l a m ağ a çalış­
m a l ıyd ı . Olan o l muştu art ı k. Ama biz eski iki dost­
tuk. B a n a bir iyi l i k etmesi lazımdı.
Ama bu iyiliğin ne olabi leceğ i n i bir türlü söyleye­
m i yord u m . Bir utancı geciktirmek için, gene geçmiş
g ü n leri değiştiren bir mercek altında tutmaya devam
ediyord u m . B i rden yüzüm kızarmadan :
« Bana eski el biselerimi geri ver H a rn it b> d iyebi l d i m .
G özleri ndeki hoşn utsuzluk, nekeslik v e nefretle karışt ı .
M ademki sıkılmadan, hediye ettiğ i m şeyi g e r i i s ­
tiyord um, onu verecekti. Ama artık o n u n da sıkı lma­
s ı n a l üzum kalmamıştı. Pazar g ü nleri g iyebi lmek için
e l biseyi tornistan ettirmiş ve gen işletmişt i . B u da ken ­
disine beş l i raya m a l o l muştu . M ademki a ra m ızdaki
bağ ı koparmı şt ı m . O h a l d e ona bu parayı ödemedikçe
elbiseyi geri a l amayacakt ı m .
D ü nya n ı n bu en b ü y ü k tamahkarı n a kızma d ı m .
Ters i n e g ü l ü mseverek tekl ifini ka bul ettim. Tornistan
e d il m i ş elbiseyi sırtıma g iyd ikten sonra, birlikte çarş ı ­
ya g iderek, burada d iktird i ğ i m el biseyi satmağa, a l a ­
cağ ı m para n ı n i ç i n den beş l iras ı n ı kendisine verrne­
ğ e onu razı ettim.
Bu işten avc u m d a on beş l i ra olduğu
halde döndüm. H arn it'ten ayrı l ı rken onun ba­
na değil. üzerimdeki elbiseye veda ettiğini

162
omuzları d ü şük, ağır ağır yürüd ü ğ ü n ü görd ü m .
«Artık b e n i görrneğe g e l m e ! . . S u ratı n ı şeytan l a r
görs ü n , s e n i n g i bi nam ussuzu n ! » d iye bağ ı rd ı . Y u m ­
rukları s ı kı l ı , h ı z l a uzaklaştı . O n d a n h e r h a n g i bir y a r ­
d ı m görmek i ht i m a l i n i n kalmad ı ğ ı n ı hesaplayarak, yo­
luma yöne l d i ğ i m sırada, eski elbiseleri m i n beni, ben i m
o n u pek çok değişmiş buld u ğ u m uzu hissediyord u m .
O büyümüş, gen işlem iş, ben ufalm ış, dara l m ı ştı m .
«Senden m e m n u n deği l i m ! » der g i bi h e r tarafı m d a n
isteksizl i k ve tiksi n m e ile sarkıyo rd u .
B u kıyafetle otel kat i b i n i göremeyeceğim i ç i n ,
bir zarf kağ ıt a l d ı m . Pa rka g i derek b i r gecelik hesa bı
ç ı kard ı m . Otel katibine otel i n ra h atl ı ğ ı n ı ve o adayı
u n utamayacağ ı m ı tem i n ederek, s e l a m l a r ı m ı sund u m .
Acele i sta n b u l 'a dönmek zorunda ka l d ı ğ ı mdan v e ya ­
zaca ğ ı m m a ka l eden bahsett i m . S onra beş l i ra i l e b i r l i k ­
te zarfl a d ı m . Orada ta n ı d ı ğ ı m işsizlerden namuslu bir
hamala zarfı vererek, otele yo l la d ı m , ka r n ı n ı doyurur­
sun derneğe s ı kı ld ı ğ ı m için, para n ı n üstü ile kend i ­
sine sigara a l m a s ı n ı söyled i m . H e r şeyden kurtu l m u ş ­
tum. A m a iç i mdeki s o r u d a h a şiddetle kıpırdamağa
devam ed iyord u :
« B en i buraya çağ ı ra n kirndi ?»

35

E l i mde ka l a n parayı Ada let'e sarfedebil m e hazzı

163
uğru nda, terk ettiği evde ken d i s i n i son b i r defa a ra d ı ­
ğ ı m v e b u l a m ayarak kederle geri d ö n d ü ğ ü mden beri,
çok zaman geçmed i. Art ı k parka devam eden işsiz
ve açiardan biri de bend i m . Yatacak yerim vardı,
ama ceplerim bomboşt u . Yol l a d ı ğ ı m yeni adrese ka ­
sabadan , işime son veril d i ğ i h a beri gelmiş ve satacak
bir şeyim ka l mam ışt ı . Mektupta kasaba ded i kod u l a r ı
da yap ı l m ışt ı . Doktoru n , çeltik fabrikası s a h i b i Osman
N u ri ' n i n d ü ğ ü n ü nde, fazla içki yüzü nden çatl a d ı ğ ı ,
savc ı n ı n , evi nde oturduğu bir d u l kadı n ı n on ü ç yaş ı n ­
d a k i k ı z ı n ı başta n ç ı kard ı ğ ı v e kitabına uydurarak
kendisine n i k a h l a d ı ğ ı yaz ı l ı yd ı .
Ş i m d i ben de, bankl a r ı n h e r b i ri ni n altları n ı yok­
layarak, orada d üş ü r ü l m ü ş birkaç leblebi, ya da ı s ı r ı l ­
m ı ş, a m a beğen i l meyerek a tıl m ış bir el mayı arıyor,
öteki açiardan daima geç ka l d ı ğ ı m ı , öfkeyle fark ed i ­
yord u m . O n l a r g i bi b i r banka boydan boya m i d e m i n
üzerine uza n d ı ğ ı m zaman, açl ı ğ ı n d üşü nceyi, korkuyu
ö l d ü rd ü ğ ü n ü hayretle görüyord u m . G özlerimde y a l ­
n ı z b i r tek arzu donuk don u k parl ıyor ol m a l ıyd ı : B i r
şeyler b u l u p yemek . . .
B u açl ı k g ü n lerinde. b i r zamanlar kendisi ne e k ­
meğimi, azı ğ ı m ı ikram ettiğim b i r h a m a l ı n ç o k yard ı ­
m ı n ı görd ü m. B e n i m d e kendisine benzer b i r k ı l ı kla
ve aç olarak kanepeye oturd u ğ u m u fark etmişti, ama
bana halil eski g ü n lerin sayg ı s ı n ı gösteriyord u :
«Ah Bey.» diyord u, «dut mevsiminde, insan b u
pa rkta a ç l ı k çekmez. B i r ağaç, yirmi insa n ı doyurur.»
Amma d a biçimsiz zamanda tal i h elimizi ko l u ­
muzu bağ la mıştı . Şimdi parkta sigara izmariti b i l e
bulmak g ü çt ü . O n u çiğneyerek a ç l ı ktan ku rtu l u rdu
insa n . N e ya psa, ne işlesey& Kendi açl ı ğ ı n ı u n utmuş,

164
b a n a bir şeyler b u l m a k i ç i n ç ı rpın ıyord u . B i n dere­
den su getirerek ve b i n bi r özür d i leyerek ben i, yiyecek
bir şeyler bula bileceğ i m iz, bir çöplüğe ç a ğ ı r d ı . H a lsiz
bir baş işaretiyle dermansızl ı ğ ı m ı a n lattı m . B u n u n ü ­
zerine pa nto l o n kemer i n i sıkma n ı n , a ç l ı ğ a daya n m a ­
ya b i rebir geld i ğ i n i söyleyerek, yerinden k a l ktı, d i k ­
k a t l i gözlerle etrafı n ı a raştı rdı. B akışları b i r yere sap­
I a n d ı ka l d ı . Yüzünde .bir karar ciddil i ğ i vard ı . O n u n
baktığı yönde i htiyar b i r gevrekçi, baş ı n d a tablası,
ağır ağır yürüyord u .
H am a l ı n, gevrekç i n i n peşine tak ı l d ı ğ ı n ı , sonra
a ğ a ç l a r arası n d a kaybold ukları n ı görd ü m . B i rkaç d a ­
kika geçmeden h a m a l , b i r çörekle geri g e l d i . O n u
mutlaka çalmıştı, a m a :
« i htiyardan d i l e n d i m,ıı ded i .
Kendisi i ç i n yapamadığı şeyi beni m i ç i n yapan
ve çöreği paylaşmayı reddeden b u ada m ı n g özlerine,
m i n net yaşlarıyle ba kıyor, çöreği deli g i b i yiyord u m .
O ise, karşı mda, m ides i n e yu mruğ u n u bastırarak, b i r
i ş e yarama v e ba n a fayd a l ı olabi l me keyfi içi nde, ç ö ­
r e ğ i çiğnemeden yutu ş u m u seyred iyord u . O a n d a n
sonra her teklifini ka b u l ettim. B en i b i r l o ka nta n ı n
a rt ı k l a r ı n ı ve çöpler i n i dökt ü kleri vira n e l i ğ e götürd ü .
B i r h ı rsız . g i bi h a reket ediyorduk.
« G örürlerse döverler,ıı diyordu . Ç ü n k ü b u artıklar
da satı l ı rdı .
i ki kedi n i n yiyecek aşırdıkları b u çöplükten biz
de, bir kirli gazete içi n e, yemek artıkla r ı n ı n temizlerin ­
d e n seçerek doldurd u k. O n ları parkta böl üştük. O n u n
b u iyi l i klerine karş ı l ı k, b e n d e onu parkın b a n kları n ­
d a n v e polisi n e l i nden kurtard ı m . Yata ğ ı m ı geceleri
o n u nla seve seve paylaştı m . Ama ben i m yönümden

165
bu yard ım, karş ı l ı ksız değ i l d i . G ece korkularımı hes a ­
ba katmam gerekiyord u .

36

Arkadaşı m , mağazaların birinde bulduğu taşıma

işinden kaza n d ı ğ ı para larla beni beslemeğe ka lktığı
zaman, a ç l ı ğ ı n öldürdüğü onurum ayakla n d ı . O n u n l a
birlikte çal ışmadıkça b u paradan yararl a n m aya h a k ­
kım o l m a d ığ ı n ı söyled i m . O n u n yürekten itiraz l a rına
karşı ay a k d ired i m .
Bu gün a rkadaş ı m l a b i r l i kte b e n d e, tütün
mağaza l a r ı n d a n birin i n önü ndeki kalabalığa karıştım .
B i r usta başı bizi, küfürlerle içeri çağırdı. H erkes bu
küfürleri bir m üjde haberi g i b i karşıladı ve a l ı n m a d ı .
Ö n ü müze birer çuval ö n l ü k, sırtım ıza birer semer ta ­
karak, işe başladık.
B e n b i r çuva l ı kaldı rmayı d enedim, ya p a m a d ı m .
Ç uvalları kolayl ıkla taşıyan h a m a llar, ben i m g üçsüz
kollarımla, çelimsiz vücudumla alay ett i l er. Karı g i bi
b i r adam ı n , çuvallarla dövüşmeye geleceğine, pa rkta
oturup uyg u nsuz karılara m ü şteri b u l maya çal ışması
daha doğru ol urd u . Bu sözleri söyleyen adama, ben i m
de bu d ü nyada yapabileceği m b i r i ş i m o lduğ u n u, a m a
o n u e l i mden aldıklarını gözyaşlarıyle a n l attı m . Arka ­
daşım, beni a ğ i atan adam ı n üzerine atılarak b u r n u n u
ezd i . H a rn a l l a r a raya g irdi ler. K a p ı d ışarı ed i l memek

166
i çin, ü ç ü m üzü de barışt ı rd ı lar. Ama o g ü n a kşama de­
ğ i n h epsi n i n bana, domuza bakar g i b i , h a i n h a i n bak­
tıkları nı görd ü m .
Arkadaşım ı n yard ı mıyle, payıma d üşen çuvalları
taşıyarak, akşam üzeri g ü nd e l i ğ imizi aldığ ı m ı z zaman,
erkadaşı m tütüncü kızların ç ı kmasını beklernemizi
tekl if etti. E l i m izde epeyce paramız vard ı . Yarına Al­
lah kerimdi. Bu g ece, herkes g i bi eğlen m ek, bizi m de
h a kkı m ı zd ı . Çalışmıştık. S u rattan yana da z ü ğ ü rt sa­
y ı l m azd ık, çok ş ü kür. E e . . . Çokta n d ı r perh izkardık
da . . .
O n u reddederek c a n ı n ı sıkmaktan çeki ndim, ar­
d ı n a d üştü m . i şçi kad ı n l a r, e l l erinde sepetler, mendile
bağ lan mış bakır sahan l a r, ya da ç i n ko sefertasları o l ­
d u ğ u halde yola dökü l ınüşlerdi. Çoğ u n u n yüzleri t ü ­
t ü n g i bi sarı, gözleri yorg u n d u . Bazıları n ı n üstleri baş ­
l arı g i b i yüzleri de, çapkı n bir istekle ve çağırışla g ü ­
l üyord u . H epsinden sokağa b i r toz tütün yayı l ıyor,
genzi yakıyor, insana a ksırma i htiyacı veriyord u . Ka­
d ı n l a r ı n yolunu bekleyenler çoktu. B u n lardan baz ı ları,
l a civert ceketleri a ltına beyaz mendi l ler sokmuşlard ı .
G öm l ekler i n i n yakaları kravatsız, bağırları a çıktı . Siga­
ra içiyor, altın d iş l eri n i göstererek kızlara laf atıyordu.
Bu kalaba l ı k arasında birden, eski b i r g öğüslük
g i y m iş olan Zehra' n ı n, kansız bir beyazl ıkla küçülmüş
y ü z ü n ü seçt i m . O beni görmemişti. Yorg u n ve bezg i n
b i r h a l d e yürüyor, etrafı n ı görmüyord u . D izleri meşin
yamalı bir kilot panto l o n g iym iş ceketsiz bir işçinin,
onun ya n ı na soku l d uğ u n u , Zehra'ya kaba ve çirkin yı­
l ışmayla bir şeyler söyled i ğ i n i fark ett i m . Zehra, ona
nefretle bakarak, ka l d ı rı m değiştird i . Ama işçi peş i n i
b ı rakmad ı .

167
 O zaman kalaba l ı k arasında daha fazla g izle­
nemed i m . Fırlad ı m ve arkadaş ı m ı n hayretle a ç ı l a n
gözleri ö n ü nde, sabahtan beri bir çuva l ı kaldıra maya n
pısırık insandan umu lmayan b i r atakl ı kla, işçiyi ko ­
l undan tutup savurd u m . Kaldırıma yuvarla n a n k i l ot
panto l o n l u adam, benim kendisi g i bi bir işçi oldu ğ u ­
mu a n layınca, ağır a ğ ı r ka l ktı, düşen kasketi n i başına
yerleştird i . yumruklar ı n ı sıkarak ve küfrederek üzer i ­
me yürü d ü .
Zehra, beni işte o zaman görd ü . Bu davra n ı ş ı m ­
dan, başka herha ngi b i r kad ı n mem n u n o l a b i l i rd i .
Ama o n u n gözleri h i ç de dostça bakm ıyord u . Tersine,
o siya h gözlerde kızg ı n l ık, nefret a lev alev yan ıyord u .
işçiyi d e, b e n i de o l d u ğ u m u z yerde dondura n bir h ırs­
la, bana küfretti N e üstü me vazifeydi de, a l e m i n i ş i n e
karışıyord u m ? Boyn u m u kırı p, kendi yoluma g itseyd i m
ya. B irbi ri n i seven i k i in san arası nda i ş i m neyd i ? O n lar
bugün darı l ı r, yarın barışıriard ı . B a n a n e ol uyord u ?
Onu n e zanned iyord u m, park yosması m ı ? Defol u p
gitmeliyd i m . Ben n a m u s h ı rsızlarından biriyd i m .
Sapsarıyd ı . D udakları titriyord u . O n u h i ç bu ka­
dar g üzel, hiç bu kadar vahşi görmemişti m . H ı çkıra­
rak ağ lamak üzereydi . B u n u g i zlemek için koştu,
dostça ve ken d i n i s u n arak, adama soku ldu, o n u n
üst ü n ü baş ı n ı sil keledi, kol u n a g i rd i . i şçi b u beklen­
med i k değişmenin uyan d ı rd ı ğ ı mem n u n l u kla, ba ­
na teşekkür edecek d u r u mdayd ı . Yürüdü ler. Zehra'
n ı n o muzları titriyord u . B el ki de h ı rsından a ğ l ıyord u .
Peşleri sıra b e n de bir zaman sürüklendi m . Sonra kay­
boldu lar.

O h , Ta nrı m ! i çimde bir dara l ma h issediyorum.

168
D em i r bir el beni boğ uyor. Bu geniş caddel er, bu b ü ­
y ü k şeh ir, bu d ünya b a n a d a r geliyor. Oysa a rka d a ş ı m ­
l a deli g i bi içti m . Sarhoş u m . Ama bende hiç bir şey
a v u n m uyor. N erelere g i d eyi m ?
« D enize . . . D e n ize ! . . Onun sonsuz mavi l i ğ i n e
koş ! » diyen kim ? B a n a kim seslen iyor ? D o ktor m u ?
O n u n hakkı var. Etrafı mızı çeviren z a m a n ve meka­
n ı n boyutları i ç i ndeyiz. B urada her şey hesa plı, s ı n ı r l ı .
M avi sonsuzl u k, t ü m engel lerden kurtarır m ı insa n ı ?
Ah, ne kadar da tatlı bu ses.
« D enize . . . D enize ! . . B a b a n ı da o çağ ırmıştu>
Ah, doğru söyl üyors u n . Ama sen kimsi n ? B e n i
k i m çağı rıyor ? D a ğ ı n sesine koşan ve ora d a n dönme­
yen, o b i l i n m eyen şehrin insanlarından biri miyim ben ?
B e n i kim çağırıyo r ?
« Baban g i bi sen de, kol larımda rahat edeceksin.
N e bekl iyorsu n ? Safo'nu n a ltın saçları d a bende.»
A n l ıyorum, şimdi a n l ıyoru m . D e n iz ta n rıçası !
B e n i çağı ra n sensin. Taa uzaklard a n , karşı d urul maz
bir cazibe ile beni kend i n e çeken sensi n ! S ı n ı r h issi n ­
den kurtu lma isteğ i i l e y a n a n b a b a m ı n ka n ı , a y n ı a ­
teşle b e n i m d a marlarımda da köpürüyor. A n l ıyor u m .
B u kanda s a n a karşı daya n ı lmaz bir e ğ i l i m v a r . B e n i
çağ ıra n s a r ı saçlı tanrıça ! G u ru ba karşı saçların ı yay
ve beni bekle ! T ü m ayd ı n l ı klar, t ü m mavi l i kler sen­
d e . . . Sana gel iyoru m . Engel olan her şeyi b ı ra karak
g e l iyorum . . . Sema şahidimdir ki, bu yapt ı ğ ı m d a n
p i ş m a n değ i l i m .

1 7 . 9. 1 94 1 , Karanti n a - i zmir

SON