K thut sn xut tinh du

K thut sn xut tinh du

Bi:
unknown

Nguyn liu :

c tnh chung v phn loi :

Nguyn liu tinh du l cc loi thc vt c cha tinh du. Trong thc vt, tinh du c
th hoa, l, r, thn, c...C mt s thc vt trong mi b phn ca cy u c cha
tinh du. khai thc chng trong cng nghip, ngi ta s dng b phn no trong
cy c cha nhiu tinh du nht v tinh du c cht lng cao nht. Hm lng tinh du
trong thc vt thng khng ln lm, c loi cha 15 % v c loi ch vi phn nghn.
Nhng nguyn liu cha tinh du t thng qu v t tin (tinh du hoa hng...).

Tinh du l hn hp cc hp cht hu c c mi thm, mi thm ca tinh du l mi

ca cu t c nhiu trong tinh du (cu t chnh). V d: mi ca tinh du hoa hng l
mi ca phenyl etilic (cu t chnh), mi ca tinh du hoa nhi l mi ca jasmin, mi
ca tinh du chanh l mi ca limonen (chim khong 90% trong tinh du chanh). a
s tinh du thng rt d bay hi vi hi nc, c mi thm, khng ha tan trong nc
v khi lng ring thng nh hn nc. C mt vi tinh du c khi lng ring ln
hn nc nh tinh du qu, tinh du inh hng... V nhng l do trn ngi ta thng
dng phng php chng ct tch tinh du.

Khc vi du bo, thnh phn ca tinh du l nhng hp cht thuc dy tecpen, cng
thc chung l (C10H16)n v nhng dn xut c cha oxy ca tecpen nh ru, xton,
andehyt. Cn du bo l cc hp cht thuc dy parafin, olfin... khng thuc dy
tecpen. Du bo khng bay hi vi hi nc nn khng chng ct c, du bo sau
khi tinh ch thng khng c mi thm c trng, thng trong qu trnh bo qun du
bo, du c th c mi do b i kht, h hng.

Ngi ta phn loi nguyn liu cha tinh du ra thnh cc loi nh sau:

* Nguyn liu qu v ht: hi, mi, mng tang...

* Nguyn liu l, cnh: s, bc h, hng nhu...

* Nguyn liu r, c: gng, long no (nhiu nht r)

1/24
K thut sn xut tinh du

* Nguyn liu v: cam, chanh, qut...

* Nguyn liu hoa: hoa hng, hoa nhi...

Gii thiu mt s nguyn liu cha tinh du:

* Hi: hoa c hnh sao, trng nhiu Lng sn, Cao bng, hm lng tinh du 13 15%
(tnh theo hoa kh), 3 3,5% (tnh theo hoa ti). Tinh du hi dng ch bin ru
mi, dng trong y dc (cn xoa bp), dng lm cht ph gia trong kem nh rng.

* S: l mt loi cy thn tho, sng mt vi nm, trng bng tp. Sau khi trng 3 4
thng th thu hoch l v c 40 45 ngy thu hoch mt la, nng sut bnh qun 50
tn l/ha. Hm lng tinh du 0,7 1,5%, thnh phn chnh ca tinh du s l geraniol
(23%) v xitronenlal (32 35%). L s thng c chng ct dng ti hoc kh.
S trng c vng i ni v chu c kh hn.

* Bc h: l loi cy thn tho sng c vi nm, sau khi trng vi thng c th thu
hoch c. Hm lng tinh du 1,3 1,6%, cu t chnh l mentol (70 90%).Tinh du
bc h c dng trong cng nghip thc phm v dc phm.

* Qu: trng nhiu Qung ninh, Yn bi, Qung nam, Qung ngi. V v l u c
cha tinh du nhng nhiu nht l v. sn xut tinh du ngi ta thng dng cnh
v v vn. Hm lng tinh du v kh 1 2,5%, l 0,2 0,5%. Cu t chnh ca
tinh du qu l anhyt xinamic (90%). Tinh du qu c dng trong cng nghip thc
phm (gia v) v trong dc phm.

Thu hoch, bo qun v ch bin s b:

Nguyn liu cha tinh du cn phi thu hoch vo lc c nhiu tinh du nht v tinh
du c cht lng cao nht. Ty theo dng nguyn liu m ngi ta xc nh chn
k thut thu hoch, thng thu hoch vo lc sng sm, lc tan sng (v trong ngy
hm lng tinh du gim dn t sng n ti). Khi thu hoch cn trnh lm dp nt
v ln tp cht. Thu hoch xong cn a v c s sn xut ngay. Trong qu trnh vn
chuyn cn cn thn trnh h hng nguyn liu. Cc c s sn xut khng nn qu xa
vng nguyn liu (<20Km). Mt s nguyn liu sau khi thu hoch nu ch bin dng
kh cn phi phi hoc sy kh. Mc ch ca vic phi sy l lm bay hi nc bo
qun c lu di. Khi thu nhn nguyn liu cn ch n ti ca nguyn liu, sau
khi thu hoch nu cha ch bin cn ri mng nguyn liu, trnh cht ng phng
nga hin tng t bc nng.

chun b cho qu trnh sn xut c tt, nguyn liu cn phi c ch bin s b,

qu trnh ny gm:

* Lm sch tp cht: thng dng phng php sng phn loi

2/24
K thut sn xut tinh du

* Nghin: Tinh du trong thc vt thng nm trong cc m ca t bo, v th nghin

nhm mc ch gii phng tinh du ra khi m khi tin hnh sn xut th tinh du
thot ra ngoi, t rt ngn qui trnh sn xut. nghin ngi ta thng dng my
nghin ba hoc nghin trc. Nghin cng nh th hiu sut ph v cc t bo cng cao
nhng d gy tc ng dn hi (tinh du + nc) v xp b lm nh hng n qu
trnh chng ct. Mc nghin c biu din bng dung trng (trng lng ca mt
n v th tch nguyn liu). Mi nguyn liu c mt dung trng thch hp v c xc
nh trong phng th nghim.

K thut khai thc tinh du :

Cc phng php khai thc tinh du:

Ty thuc tng loi nguyn liu v trng thi ca tinh du trong nguyn liu (t do hoc
kt hp) m ngi ta dng cc phng php khc nhau tch chng.

Cc phng php tch tinh du cn phi t c nhng yu cu c bn nh sau:

* Gi cho tinh du thu c c mi v t nhin ban u,

* Qui trnh ch bin phi ph hp, thun li v nhanh chng,

* Phi tch c trit tinh du trong nguyn liu, tn tht tinh du trong qu trnh ch
bin v hm lng tinh du trong nguyn liu sau khi ch bin (b) cng thp cng tt,

* Chi ph u t vo sn xut l t nht.

Da vo cc yu cu nu trn, ngi ta thng dng nhng phng php khai thc

tinh du sau:

* Phng php ha l: chng ct v trch ly ( trch ly c th dng dung mi bay hi hoc

dung mi khng bay hi)

* Phng php c hc: dng cc qu trnh c hc khai thc tinh du nh p, bo no.

* Phng php kt hp: khai thc tinh du bng cch kt hp gia qu trnh ha l v
qu trnh c hc, hoc sinh ha (ln men) v c hc, hoc sinh ha v ha l. V d,
trong qu vani, tinh du dng lin kt glucozit nn dng enzym thy phn, ph hy
lin kt ny ri sau dng phng php chng ct (ha l) ly tinh du.

Tch tinh du bng phng php chng ct (ha l):

a. Nhng hiu bit c bn v qu trnh chng ct tinh du: Tinh du l mt hn hp gm

nhiu cu t tan ln vo nhau. Trong qu trnh chng ct, cng vi s thay i thnh

3/24
K thut sn xut tinh du

phn ca hn hp lng c th lm thay i thnh phn ca hn hp hi. Trong iu kin

p sut khng i, dung dch lng m ta thu c bng cch ngng t hn hp hi bay
ra s c thnh phn cu t d bay hi cao hn so vi cht lng ban u, nu tip tc
chng ct th cng ngy thnh phn d bay hi trong cht lng ban u cng t v trong
cht lng sau ngng t cng nhiu. Nu ngng t theo thi gian th ta c th thay i
thnh phn ca tinh du sau ngng t so vi thnh phn ca tinh du c trong nguyn
liu. Vic lm ny nhm mc ch nng cao cht lng tinh du. V d, yu cu ca
tinh du s l hm ng xitronenlal phi >35% nhng tinh du ca ta thng ch t 32
%, do c th dng phng php chng ct ngng t theo thi gian nng cao hm
lng xitronenlal trong tinh du s.

b. Cc dng chng ct tinh du: c 3 dng chng ct tinh du nh sau:

* Chng ct vi nc: Nguyn liu v nc cng cho vo mt thit b. Khi un si, hi

nc bay ra s cun theo tinh du, ngng t hi bay ra s thu c hn hp gm nc
v tinh du, hai thnh phn ny khng tan vo nhau nn d dng tch ra khi nhau.

Phng php ny n gin, thit b r tin v d ch to, ph hp vi nhng c s sn

xut nh, vn u t t. Tuy nhin, phng php ny cn mt vi nhc im nh hiu
sut thp, cht lng tinh du khng cao do nguyn liu tip xc trc tip vi thit b
nn d b chy kht, kh iu chnh cc thng s k thut nh tc v nhit chng
ct.

* Chng ct bng hi nc khng c ni hi ring: Nguyn liu v nc cng cho vo

mt thit b nhng cch nhau bi mt v ni. Khi un si, hi nc bc ln qua khi
nguyn liu ko theo tinh du v i ra thit b ngng t. nguyn liu khi ri vo
phn c nc ta c th lt trn v 1 hay nhiu lp bao ti ty theo tng loi nguyn liu.
Phng php nay ph hp vi nhng c s sn xut c qui m trung bnh.

So vi phng php trn, phng php ny c u im hn, nguyn liu t b chy kht
v khng tip xc trc tip vi y thit b, cc nhc im khc vn cha khc phc
c. Phng php ny thch hp cho nhng loi nguyn liu khng chu c nhit
cao.

* Chng ct bng hi nc c ni hi ring: Phng php ny ph hp vi nhng c

s sn xut ln, hi nc c to ra t mt ni hi ring v c dn vo cc thit b
chng ct.

Phng php ny cng mt lc c th phc v c cho nhiu thit b chng ct, iu

kin lm vic ca cng nhn nh nhng hn, d c kh ha v t ng ha cc cng
on sn xut, khng ch tt hn cc thng s cng ngh, rt ngn c thi gian sn
xut. Ngoi ra, phng php ny khc phc c tnh trng nguyn liu b kh, kht
v nu theo yu cu ca cng ngh th c th dng hi qu nhit, hi c p sut cao

4/24
K thut sn xut tinh du

chng ct. Tuy nhin, i vi mt s tinh du trong iu kin chng ct nhit v

p sut cao s b phn hy lm gim cht lng. Hn na, cc thit b s dng trong
phng php ny kh phc tp v t tin.

c. Nhng u nhc im chung ca phng php chng ct:

* u im:

- Thit b kh gn gng, d ch to, qui trnh sn xut n gin,

- Trong qu trnh chng ct, c th phn chia cc cu t trong hn hp bng cch ngng
t tng phn theo thi gian,

- Thi gian chng ct tng i nhanh, nu thc hin gin on ch cn 5-10 gi, nu
lin tc th 30 pht n 1 gi,

- C th tin hnh chng ct vi cc cu t tinh du chu c nhit cao.

* Nhc im:

- Khng p dng phng php chng ct vo nhng nguyn liu c hm lng tinh du
thp v thi gian chng ct s ko di, tn rt nhiu hi v nc ngng t,

- Tinh du thu c c th b gim cht lng nu c cha cc cu t d b thy phn,

- Khng c kh nng tch cc thnh phn kh bay hi hoc khng bay hi trong thnh
phn ca nguyn liu ban u m nhng thnh phn ny rt cn thit v chng c tnh
cht nh hng rt cao nh sp, nha thm...

- Hm lng tinh du cn li trong nc chng (nc sau phn ly) tng i ln,

- Tiu tn mt lng nc kh ln lm nhng t hn hp hi.

d. Qui trnh cng ngh chng ct tinh du:

Ty theo tng loi nguyn liu m qui trnh chng ct c nhng im khc nhau nht
nh. Nhn chung, qui trnh chng ct tinh du phi c nhng cng on c bn sau:

5/24
K thut sn xut tinh du

Trc khi sn xut cn kim tra tht cn thn thit b chng ct, ch xem np, vi voi
c kn khng, phn ngng t c b tc, r r khng, sau tin hnh lm v sinh thit b.

Ba cng on c bn ca qu trnh chng ct tinh du (chng ct gin on) gm: np

liu, chng ct, tho b.

* Np liu: Nguyn liu t kho bo qun c np vo thit b, c th lm m nguyn

liu trc khi np vo thit b thun li cho qu trnh chng ct. Vic np liu c th
thc hin bng th cng hoc c gii, c th np trc tip vo thit b hoc np gin
tip qua mt gi cha ri cho vo thit b bng ti hoc cu. Nguyn liu np vo thit
b khng c cht qu lm cho hi kh phn phi u trong ton b khi nguyn liu
v khng c qu lng, qu xp s lm cho hi d dng theo nhng ch rng i ra m
khng tip xc vi ton khi nguyn liu. i vi nguyn liu l, c khi cho vo thit
b c th nn cht, trc khi nn nn x tung trnh hin tng rng cc b. Np liu
xong ng cht mt bch ni thit b vi np, nn vn cht theo nguyn tc i nhau
np khi chnh.

6/24
K thut sn xut tinh du

* Chng ct: Khi bt u chng ct, m van hi cho hi vo thit b, lc u m t t

ui khng kh trong thit b v lm cho hi phn phi u trong ton b khi nguyn
liu. Ngoi ra, m t t van hi nguyn liu khng b cun theo hi gy tc ng dn
hn hp hi.

Trong qu trnh chng ct, cn ch iu chnh nhit dch ngng sao cho nm trong
khong 30-400C (bng cch iu chnh tc nc lm lnh) v nu dch ngng qu
nng s lm tng ha tan ca tinh du vo nc v lm bay hi tinh du. kim tra
qu trnh chng ct kt thc cha ngi ta c th dng mt tm knh hng mt t dch
ngng, nu thy trn tm knh cn vng du th qu chng ct cha kt thc.

* Tho b: Tho np thit b, tho v trn ri dng ti ko gi cha b ra, kim tra v
chm thm nc nu cn thit (nc chm thng l nc sau khi phn ly tinh du) ri
ct m khc.

Hn hp tinh du v nc c cho vo thit b phn ly. Sau phn ly ta c tinh du

th v nc chng. Tinh du th c x l c tinh du thnh phm, nc chng
cho ra b tip tc phn ly thu tinh du loi II

d. H thng thit b chng ct tinh du: Gm cc b phn sau: thit b chng ct, b
phn to nhit cho TBCC, thit b ngng t, thit b phn ly.

--> H thng thit b chng ct phi m bo sao cho qu trnh chng ct c tin hnh
nhanh chng v thun li, hn hp hi bay ra phi m bo cha nhiu tinh du, v th
h thng phi c cu to sao cho hi nc tip xc u trong ton b khi nguyn
liu. Thit b phi c cu to sao cho vic thao tc c d dng v tn t lao ng.
Trong thc t sn xut, ngi ta thng dng thit b chng ct c dng hnh tr, t l
gia ng knh v chiu cao thit b (D/H) ph thuc vo loi nguyn liu. C th nh
sau:

- D/H = 1 1,7 : i vi loi nguyn liu l, cnh, thn nh, hoa,

- D/H = 1 2 : i vi nguyn liu ht.

Trong cng ngh chng ct tinh du, cc thit b chng ct thng c cc dng sau:

7/24
K thut sn xut tinh du

Loi I : Nguyn liu c phn b u, hi ra tp trung nhng kh cho nguyn liu vo,

Loi II: Khng ph bin, thng dng chng ct hoa hng (do to bt nn phi c
chiu cao), nguyn liu cho vo d dng nhng din tch t b (nu t ngoi trc tip),

Loi III: Tin li khi chng ct vi nc v din tch si ln nhng nng sut khng ln
lm,

Loi IV: Dng ph bin nht, c kh nng nng cao nng sut thit b bng cch ko di
thit b, m rng dung tch d dng.

Thng th th tch ca thit b chng ct khong 1,5 15 m3. Tuy nhin, nu th tch
thit b ln qu th vic np liu v tho b phi c c gii ha tit kim thi gian.
nc ta, hin nay cc thit b chng ct c th tch < 3 m3 khi, do vic cung cp
nhit v vn hnh kh d dng.

Thit b chng ct thng c cc b phn sau:

* Np: c th l hnh chp (I), chm cu (II) hoc elip

Np phi c cu to sao cho hi thot ra c d dng v nhanh chng. Nu hn hp

hi nm lu trong thit b s sinh ra hin tng qu nhit lm tinh du gim cht lng.
Ngoi ra, np phi m bo kn khi ghp vi thn thit b. Gia np v thn thit b c

8/24
K thut sn xut tinh du

th vn cht bng bu lng c m. Tuy nhin, cng phi tn thi gian vn khi tho
d. Trong iu kin chng ct p sut d 20-30 mmHg th ngi ta thng dng van
nc (III) l thch hp hn.

* C ni, vi voi: C ni v vi voi c th l hai b phn ring bit hay chung, c ni c

hnh dng sao cho hng hn hp hi ra nhanh. i vi nhng loi nguyn liu to bt
hoc bi trong khi chng ct th c ni phi c b phn thay i tc hi v phi c thm
li chn bi. Cc loi c ni thng c hnh dng sau:

Chiu di ca vi voi thay i t 1,5-3 m, nghing v pha thit b ngng t vi dc

1-3 , ng knh nh dn hn hp hi thot ra d dng. Chiu di ca vi voi phi
thch hp, nu ngn qu s to p sut d trong thit b, di qu s c hin tng ngng
t gia chng, hi thot ra chm, nh hng n tc chng ct v gim cht lng
tinh du.

* y ni: C cu to ging np ni, y ni phi c cu to sao cho vic tho nc

ngng t c d dng (nu chng ct gin tip). Trong trng hp chng ct trc tip
th y ni phi c b phn phun hi.

Nu chng ct vi hi nc m khng c ni hi ring th y ni l b phn t nng

to hi, do y ni phi c cu to sao cho din tch truyn nhit ln nht.

* V ni: khi nguyn liu, gi cho nguyn liu khi ri xung y ni lm tc

ng dn hi, chiu dy ca v ni t 8 10 mm, mt v c t hoc khoan l hoc c
th c lm bng nhng thanh st an. Thng th tit din cc l v bng 1/2 din tch
ca b mt v.

9/24
K thut sn xut tinh du

* ng phn phi hi: ng phn phi hi thng c nhiu dng khc nhau, c th hnh
trn, xon c hay ch thp. Cc l phn phi hi b tr so le thnh 2 hng hng v pha
y ni ct cho hi phn phi u v l khi b tc do nguyn liu ri vo. Tng tit
din cc l phn phi hi bng 2 ln tit din ng phn phi hi, tit din ca ng phn
phi hi ly bng tit din ca ng dn hi vo thit b v c xc nh theo lng hi
nc cn thit dng chng ct trong 1 gi. Tc hi y thng l 20m/s.

Vt liu lm ni ct nh hng kh ln n cht lng tinh du thnh phm, nht l v

mu sc, mt s mui kim loi tc dng vi tinh du s cho mu khc vi mu sc t
nhin ca tinh du. Do vt liu lm ni ct phi khng tc dng ha hc vi tinh du
nht l cc b phn tip xc trc tip vi tinh du nh c ni, vi voi..cc b phn ny
phi c ch to bng thp khng r hoc st trng men, cc b phn khc (thn, y..)
c th lm bng thp CT3.

Ngoi ra, trong qu trnh chng ct cng cn phi ch mt s im nh sau:

- Tinh du d hp th mi l nn thit b chng ct phi c lm v sinh sch s, c

bit khi thay i nguyn liu cn phi lm v sinh TB tht k lng khng cn mi
ca nguyn liu trc, thng th dng hi xng vo TB ui ht mi l. Tinh du
cha cc axit hu c s gy n mn TB, do khi ngng sn xut phi tho ht nc
ngng t v lm kh thit b,

- Thit b phi c cch nhit tt tit kim nng lng.

--> Thit b ngng t: Hn hp hi tinh du v nc t thit b chng ct qua vi voi

vo thit b ngng t, y hn hp hi s truyn n nhit bc hi cho nc lnh v
ngng t thnh nc. Thit b ngng t thc hin hai nhim v: ngng t hn hp hi
thnh lng v h nhit hn hp lng va ngng xong n nhit yu cu. Hai qu
trnh ny thng khng c ranh gii r rt nhng tin cho vic tnh ton ta xem hai
qu trnh ny ni tip nhau. Theo thc t sn xut, ngi ta rt ra nhng s liu thc
nghim sau:

- 1 m3 th tch ca thit b chng ct cn 2 2,5 m2 din tch lm lnh,

- 1 m2 din tch lm lnh s ngng t c 25 lt hn hp TD + nc trong 1 gi,

- 1 lt hn hp TD + nc ngng t c cn 10 28 lt nc dng lm lnh (tnh nhit

nc lm lnh 10 15C)

Trong sn xut tinh du, ngi ta thng dng cc loi TB ngng t kiu ng xon rut
g, ng chm, TB ngng t loi a.

10/24
K thut sn xut tinh du

Thit b truyn nhit loi a c cu to nh sau:

Cc a c thng c ch to bng ng l hay nhm, cch tnh ton tng t nh

hc trong QTTB. Cn ch khi chn nhit nc lm lnh nn chn nhit nc
ma nng nht. Hn hp lng sau ngng t phi c nhit khng ln hn 400C, nu
ln hn nhit ny th kh nng ha tan tinh du trong nc ln, nu nhit hn hp
qu thp th s tn nc lm ngui ng thi mt s tinh du s b ng c gy tc ng
truyn nhit, do nn chn trong khong 35400C.

Khi lm vic vi thit b ngng t cng cn phi tun thu theo nhng ch v v sinh
v bo dng TB nh i vi TB chng ct. Ngoi ra, nc lm ngui sau khi ra khi
thit b ngng t gim cng nn cho v ni hi tit kim nc.

--> Thit b phn ly: Thit b ny dng phn tinh du v nc thnh tng lp ring
bit, ty thuc vo khi lng ring ca tinh du ln hay nh hn so vi nc m tinh
du s c ly ra phn trn hay phn di ca thit b phn ly. Ngi ta thng dng
cc thit b phn ly nh sau:

11/24
K thut sn xut tinh du

I: TBPL tinh du nh hn nc

II: TBPL tinh du nng hn nc

III: TBPL c nhiu ngn

Th tch ca thit b phn ly thng chn bng 3 10% th tch ca thit b chng ct.
T l gia chiu cao ca thit b phn ly vi ng knh ca thit b chng ct thng
l 1/2. ng tho tinh du v nc cn b tr sao cho tinh du v nc chy thnh dng
ring bit (thng theo kinh nghim, ty thuc vo hm lng tinh du trong nguyn
liu).

Khi tnh ton, nu thy th tch ca thit b phn ly ln hn 80 lt th nn dng loi thit
b phn ly c nhiu ngn hoc nhiu thit b phn ly qu trnh phn ly c thun tin
hn.

e. X l tinh du th sau khi chng ct: Tinh du ra khi thit b phn ly l tinh du th,
cn cha nhiu tp cht nh nc, mt s cc hp cht hu c nh cht mu, nha, sp
ha tan vo nn nng cao cht lng tinh du v to iu kin thun li trong qu
trnh bo qun tinh du phi tin hnh x l tinh du, qu trnh ny gm cc cng on
sau:

- Lng: Mc ch ca qu trnh ny l tch bt cc tp cht v c, hu c v mt s tp

cht khc ln vo tinh du. Thi gian lng 24 48 gi trong cc thit b lng c y hnh
cn

- Lc: Mc ch ca qu trnh lc cng tch cc tp cht v c, hu c c kch thc

nh, thng dng thit b lc khung bn thc hin qu trnh lc.

12/24
K thut sn xut tinh du

- Sy kh nc: Sau khi lng lc xong, trong tinh du vn cn li mt lng nc dng

phn tn hoc ha tan, v vy cn phi sy kh nc trong tinh du. Ngi ta thng
dng Natri sunphat khan vi hm lng 2,5 5,5% ty theo hm lng nc c trong
tinh du. thc hin vic sy kh nc trong tinh du c th dng phng php gin
on hoc lin tc.

I: Thit b lm vic gin on, sau khi lm kh nc, em lc tch Na2SO4.

II: Thit b lm vic lin tc, Na2SO4 nm gia 2 lp li.

Sau khi tch nc xong, Na2SO4 c em i sy kh s dng li.

Tinh du sau khi lng lc v sy kh nu c mu trong sng th nhp kho bo qun, nu

c mu sm, xu th dng than hay t hot tnh hp ph mu. Ty thuc vo cng
mu m c th dng lng than t 1 2 %.

Tch tinh du bng phng php trch ly

a. M u: Trch ly l dng nhng dung mi hu c ha tan cc cht khc, sau khi ha

tan, ta c hn hp gm dung mi v cht cn tch, em hn hp ny tch dung mi ta
s thu c cht cn thit. C s l thuyt ca qu trnh trch ly l da vo s khc nhau
v hng s in mi ca dung mi v cht cn trch ly. Nhng cht c hng s in mi
gn nhau s d ha tan vo nhau. Tinh du c hng s in mi dao ng t 2 5 v cc
dung mi hu c c hng s in mi dao ng t 1,5 2. Trong cng nghip sn xut
tinh du, phng php ny dng tch tinh du trong cc loi hoa (hm lng tinh du
t). Phng php ny c th tin hnh nhit thng (khi trch ly) v c th ly c
nhng thnh phn qu nh sp, nha thm trong nguyn liu m phng php chng ct
khng th tch c. V th, cht lng ca tinh du sn xut bng phng php ny
kh cao.

13/24
K thut sn xut tinh du

Bn cht ca qu trnh trch ly l qu trnh khuch tn nn ngi ta thng da vo cc

nh lut khch tn ca FICK gii thch v tnh ton.

Cht lng ca tinh du thu c bng phng php trch ly ph thuc rt nhiu vo
dung mi dng trch ly, v th dung mi dng trch ly cn phi m bo cc yu
cu sau:

- Nhit si thp d dng tch tinh du ra khi dung mi bng phng php chng
ct, nhng khng c thp qu v s gy tn tht dung mi, d gy chy v kh thu hi
dung mi (kh ngng t),

- Dung mi khng tc dng ha hc vi tinh du,

- nht ca dung mi b rt ngn thi gian trch ly ( nht nh khuch tn nhanh),

- Dung mi ha tan tinh du ln nhng ha tan tp cht b,

- Dung mi khng n mn thit b, khng gy mi l cho tinh du v c bit khng gy

c hi,

- Dung mi phi r tin v d mua.

Tuy nhin, khng c loi dung mi no t c tt c yu cu trn, v d: ru, axton

ha tan tinh du tt nhng ha tan c nc v ng c trong nguyn liu na v nh
vy tinh du s c mi caramen sau khi dng nhit tch dung mi. Nu s dng te
tilic dng lm dung mi trch ly th dung mi ny ha tan nha v sp tt nhng c v
d sinh ra hn hp n.

Hin nay, ngi ta thng dng dung mi l te du ha, nhit si 45 700C thnh
phn ch yu l cc hidro cacbon no nh pentan, hexan v ln mt t heptan. te du
ha cn c tinh ch trc khi sn xut. te du ha c em i ct li ly nhng
phn c nhit si t 45 700C a vo trch ly. te du ha d chy n, c, do
trong sn xut cn thc hin nghim tc cc qui tc v an ton lao ng v phng cha
chy. Hin nay, mt s nc ngi ta dng dung mi trch ly l CO2 lng, dung mi
ny khng c, c bn ha hc cao nn m bo cho tinh du thu c c cht lng
cao.

b. S cng ngh qu trnh trch ly:

* Chun b cho qu trnh trch ly:

- Chn dung mi ph hp vi nguyn liu v phng php trch ly. Phng php trch
ly c th l tnh hay ng, trong phng php trch ly tnh, nguyn liu c ngm trong

14/24
K thut sn xut tinh du

dung mi trong mt thi gian nht nh (c hai u khng chuyn ng), phng php
trch ly ng th dung mi hoc nguyn liu chuyn ng hoc c hai cng chuyn ng.

- Lm sch dung mi

- Xc nh thi gian trch ly cn thit ph hp vi tng loi nguyn liu.

* S cng ngh:

* Trch ly: Nguyn liu dng cho trch ly phi ro nc. Sau khi cho dung mi v
nguyn liu vo thit b trch ly, em lc ta s c mitxen, mitxen l hn hp gm tinh
du v dung mi. em lng v lc mitxen tch cc tp cht nh cc mnh nguyn
liu, nu nguyn liu l hoa th cc tp cht c th l nhy hoa, phn hoa. Trong trng
hp mitxen c nc cn phi tch nc, Sau , dng hi ct thu hi li dung mi.
Dung mi t b trch ly v dung mi thit b ct thu hi c em i tinh ch s
dng tr li. Mitxen tch dung mi xong gi l cancrt, cancrt l mt hn hp gm
tinh du, sp, nha thm v mt s tp cht khc (axit hu c) dng st. tch sp

15/24
K thut sn xut tinh du

v tp cht ngi ta ha tan cancrt bng ru tilic sau em lm lnh -150C, sp

v tp cht s ng c li, sau ta lc tch. Lc ny hn hp ch cn li ru v
tinh du, dung phng php ct tch ru, ta thu c tinh du tuyt i, ru c
em tinh ch dng li. Sp l cht nh hng c gi tr trong tinh du, nhng khi c
sp trong tinh du, tinh du thng b c do phi tin hnh tch sp trong tinh du.

Thit b trch ly thng t tin v phc tp, do phng php trch ly ch c dng
sn xut nhng loi tinh du qu him (hm lng tinh du trong nguyn liu b).

c. Thit b trch ly: thc hin tt qu trnh trch ly, ngi ta tin hnh trch ly nhiu
thit b trch ly khc nhau, c th gin on hoc lin tc, di y l s h thng
trch ly gin on:

Thit b trch ly 1 theo s trn lm tn tht dung mi ln do cc cng on tho np

liu..Do ngi ta thit k loi thit b trch ly kiu thng quay c s cu to
nh sau:

16/24
K thut sn xut tinh du

Nguyn liu c cho vo cc gi cha 4 lp trn mt khung quay bn trong thit b.

Dung mi nm c nh trong phn di ca thit b, nh khung quay nn cc gi cha
nguyn liu c nhng lin tc vo dung mi, khi nguyn liu ht tinh du, mitxen
c tho ra ca 6, sau cho hi nc vo v nhit ca thit b theo ng 3 tch
dung mi t b trch ly.

Khai thc tinh du bng phng php ngm (trch ly bng dung mi khng bay
hi):

a. M u: Phng php ny da vo tnh cht ca mt s dung mi khng bay hi nh

du thc vt, m ng vt, vaslin, parafin... c kh nng ha tan tinh du trong nguyn
liu. Nu ngm bng dung mi l cht bo ng vt th phi nng nhit ca qu trnh
dung mi th lng. Qu trnh ngm ging nh qu trnh trch ly nhng ch khc l qu
trnh ngm dng dung mi khng bay hi. Dung mi dng ngm phi tht tinh khit,
khng c mi l, do dung mi cn phi c tinh ch trc khi sn xut.

b. S v cc thng s k thut ngm:

Nguyn liu c cho vo cc ti vi ri nhng vo dung mi, ty thuc vo cc loi

nguyn liu m thi gian ngm c th di hoc ngn, thng th khong 48 gi. Nhit
ngm nm trong khong 60 70C. Sau thi gian qui nh, cc ti c vt ra v
thay th cc ti cha nguyn liu mi vo, thng th phi thay 25 ln mi c th bo
ha c tinh du trong dung mi. B nguyn liu sau khi vt ra cn cha nhiu dung
mi cn phi thu hi bng phng php p hoc li tm. Nu dung dung mi l cht bo

17/24
K thut sn xut tinh du

ng vt ta c sp thm v dung mi l du thc vt ta c du thm. Du thm v

sp thm c th dng trc tip trong cng nghip m phm nh dng lm son, du chi
tc....Nu khng dng trc tip du thm v sp thm c th ly tinh du bng cch tch
bng ru tilic ri sau ct tch ru.

Phng php ny c u im l thu c tinh du t tp cht hn, sn phm trung gian

c th s dng trc tip trong cng nghip nhng c nhc im l cht bo dng lm
dung mi rt kh tinh ch v bo qun, cch tin hnh th th cng, kh c gii ha.

S cng ngh c trnh by nh sau: (xem trang sau)

Khai thc tinh du bng phng php hp ph:

a. Bn cht ca phng php hp ph: Cc cht bo ng vt v thc vt ngoi kh nng

ha tan tinh du cn c kh nng hp ph tinh du ln b mt ca n, than v t hot
tnh cng c tnh cht ny. Phng php ngm khc phng php hp ph phng
thc tip xc pha, phng php ngm c tin hnh trn ton c hai pha lng_lng,
cn phng php hp ph th c tin hnh hai pha kh _ b mt rn. Phng php

18/24
K thut sn xut tinh du

hp ph thng s dng tch tinh du ca cc loi hoa, c bit l cc loi hoa c kh

nng sinh thm tinh du dng kh sau khi thu hi khi cy nh hoa nhi, hoa hu...

Cht hp ph thng dng l cht bo ng vt. dung mi t c nhng yu cu

nht nh, ngi ta pha ch theo t l:m ln/m b:2/1 hoc3/1 (nu sn xut vo ma
thu hay ng) v 1/1 (nu sn xut v ma h).

b. S k thut qu trnh hp ph: Hp ph c th tin hnh theo hai dng: hp ph

tnh v hp ph ng.

* S k thut hp ph tnh:

hp ph ngi ta thng dng cc khay bng g (nu hp ph bng cht bo ng

vt) c kch thc 500 * 500 mm hoc 600 * 900 mm, cao t 50 80 mm. y ca cc
khay c lp knh, lp cht bo c b dy 3 5 mm c trn cc mt knh ny.
tng b mt hp ph, ngi ta rch nhng ng rnh trn cc lp cht bo. Nguyn
liu sau khi thu hi c lm ro, loi b tp cht ri xp vo cc khay, sau cc khay
c chng ln nhau nhng khng c cao qu u ngi d dng thao tc. Thi
gian hp ph khong 12 72 gi (ty loi nguyn liu). Mi lt thay lp nguyn liu
mi cn lt ngc lp cht bo li, ch phi ly tht sch lp nguyn liu c trnh

19/24
K thut sn xut tinh du

tnh trng gy mc trn b mt cht bo. Nu lp hp ph bo ha tinh du m cha

c iu kin em i ch bin ngay cn phi bo qun cn thn bng cch un cho nng
chy ri vo cc thng trng thic v ri mt lp parafin mng ln trn trnh tip
xc vi khng kh.

* Hp ph ng: khc phc cc nhc im ca hp ph tnh ngi ta dng phng

php hp ph ng khai thc tinh du. Cht hp ph thng dng l than g hay than
xng. Khi than bo ha tinh du, c th cho tc dng vi dung mi lng (v d ru
tilic) tch tinh du ra. S k thut nh sau:

Tc khng kh trong thp hp ph c th thay i t 1,5 3 lt/pht.cm2 tit din

thp. Cn chiu cao ca lp than hot tnh trong iu kin nh vy l 20 25 cm.

Tch tinh du bng phng php c hc:

Phng php ny ch yu dng tch tinh du trong cc loi v qu nh cam, chanh,

qut....Trong loi nguyn liu ny, tinh du nm trong nhng ti t bo b mt ngoi.
Khi dng lc c hc tc dng vo v qu, tinh du s thot ra. Tinh du sn xut bng
phng php ny c cht lng cao hn phng php chng ct, c mi thm t nhin
ca nguyn liu, tuy nhin hiu sut thp. Ngi ta thng dng cc cch nh sau:

a. Vt, bp: Qu c ct ra lm 2 3 phn, dng tha tch tht qu ring ri dng

tay vt bp cho tinh du thot ra ngoi. Tinh du thot ra c thm vo bng, khi bng

20/24
K thut sn xut tinh du

bo ha tinh du, vt li cho vo cc, em lc, lng, sy thu c tinh du thnh

phm. V vt xong em chng ct thu ht tinh du.

b. Bo, no: Dng nguyn qu ri xt mt ngoi ca v vo b mt nhm, t bo v qu

s v ra, tinh du thot ra ngoi, lp gai ca bn xt phi va phi trnh m thng
rut qu, nu rut qu b thng s gy kh khn v tinh du s b ln nc qu v lp
ci bn trong b no rch s ht mt mt t tinh du. Phng php ny cng nh phng
php trn gy tn tht nhiu tinh du. Tinh du cam, chanh, qut tch ny bng phng
php ny mun s dng trong thc phm ta phi tch bt tecpen, ch yu l limonen, v
nu khng tch th limonen s b oxy ha thnh pinen c mi nha thng.

c. p: C th p nguyn qu bng nhng my p c bit, trong qu trnh p c di nc.

Sau khi p ta c hn hp gm nc qu, tinh du, m v tht qu. tch tinh du ra,
cn phi lc loi bt tp cht, sau dng my li tm c tc 15000 20000 vng/
pht tch tinh du.

Mt s qui trnh sn xut tinh du:

Qui trnh sn xut tinh du s:

Nguyn liu l l s ti t chn k thut, tc l lc u l (tnh t ngoi vo)

kh t 5 10 cm th ct, sau khi ct xong l s c phi ho n m cn 50 % so
vi ban u. m ny, l s bo qun c mt s ngy ni ct, hn na, ct l s
ho s gim c 35 % nhin liu v 27 % thi gian chng ct. Trc khi a l s vo
ni ct, cn ch loi cc tp cht nh c rc ln vo trong qu trnh thu hi. Nguyn
liu np vo ni ct phi m bo t 180 200 kg/m3 th tch thit b, thi gian chng
ct (l ho) t 2 2,5 gi. B sau khi chng ct c em phi kh lm nhin liu.
Hi tinh du v nc s vo thit b ngng t, cn khng ch nhit nc lm lnh
trong khong 35 40C. Hn hp tinh du v nc s c tch ra bng thit b phn ly,
nc chng s c a vo b x l tch tinh du loi II. Tinh du th c lng
tch tp cht ln v c lm kh bng Na2SO4 khan, lng Na2SO4 ty thuc vo
hm lng nc trong tinh du s, thng th 25 50 gam/kg tinh du. Sau tinh du
c em lc tch Na2SO4 ra, Na2SO4 tch ra c em ra hai ln bng nc m
ri cho vo ti vi b vo ni chng ct tn thu tinh du. Sau em sy kh v bo
qun trong bnh kn. Tinh du s kh ht nc c mu sng, c ng chai bo qun.

S cng ngh:

21/24
K thut sn xut tinh du

Qui trnh sn xut tinh du bc h:

Qui trnh cng ngh sn xut tinh du bc h tng t nh qui trnh sn xut tinh du s,
song cn ch mt s im sau:

Thng th c 1 m3 ni ct np t 100 125 kg l bc h kh ( phi trong rm mt

t 1 3 ngy). Tc chng ct iu chnh sao cho t nht 5 % th tch ni ct trong
mt gi. Thi gian chng ct 2,5 3 gi cho mt m, nhit dch ngng t 30350C.
Tinh du bc h sau ct c em i lng, lm kh s c mu vng, hi xanh, trong sut,
khng vn c.

Qui trnh cng ngh sn xut tinh du qu:

S cng ngh:

22/24
K thut sn xut tinh du

Nguyn liu dng ct tinh du qu c th cnh, l hoc v qu vn. Nu dng cnh,

l th nn ct dng ti v n s cho mu sc sn phm p hn. Nu nguyn liu l v
qu vn th trc khi ct nn nghin (lt sng 3 mm), nu l cnh, l th phi bm nh.
Phn nc chng sau khi phn ly c th cho hi lu tr li ni ct tn thu tinh du.
Nguyn liu ch cho 1/10 n 2/10 th tch ni ct, nu khng s c hin tng tro bt
qua vi voi. Thi gian chng ct khong 2,5 3 gi. Tinh du qu nng hn nc nn
phi dng thit b phn ly thch hp. Tinh du qu thnh phm c mu vng nu, trong
sut.

Qui trnh cng ngh sn xut tinh du cam, chanh, qut:

a. Sn xut tinh du cam, chanh, qut bng phng php trch ly: Nguyn liu l v cam,
chanh, qut, nu cn bo qun sn xut lu di th nghin nh (10*6 mm) v ngm
trong dung dch mui n 25 %.

Nguyn liu c ngm trong cn thc phm 80 %V trong thng nhm, sau 48 gi,
chit ra v thay bng cn cao hn (90 94 %V), ngm tip trong 24 gi, t l cn
v v sao cho ngp ht v trong thng, cn ngm xong em ct ly ring tng
phn. Phn u c, ring ra ct li, phn k trong, c mi thm l thnh phm.

23/24
K thut sn xut tinh du

Loi c cn 60 %V tr ln trn chung li pha nc ngt, loi 15 60%V cho vo

ni ct ct li.

b. Sn xut tinh du cam, chanh, qut bng phng php chng ct: Ct tinh du cam,
chanh, qut tt nht l t v ti. Trc khi ct cn nghin nh (2*2 mm), thi gian
chng ct 2,5 4 gi.

Tinh du cam, chanh, qut thu c bng phng php ny cha nhiu tecpen v
seckitecpen nn d b oxy ha iu kin thng, do sau khong 5 tun bo qun
c mi kh chu. Phi tch bt tecpen v seckitecpen bng cch ha tan tinh du trong
cn cao (96 %V), tinh du s ha tan hon ton, sau thm nc ct vo h nng
cn n 65 %V, cc dng tecpen s khng ha tan cn thp ni ln trn, lc i
ta s thu c tinh du khng cn tecpen. Loi tinh du ny c th s dng trc tip
pha ch ru mi, nc gii kht m khng s c.

Tinh du cam, chanh, qut loi tecpen cn ng trong cc chai l c mu, trnh tip
xc trc tip vi nh sng, khng kh.

24/24