Thu hoạch và bảo quản nguyên liệu trước khi chưng cất

Độ tuổi của gừng là yếu tố quan trọng đến hàm lượng tinh dầu, hàm lượng các hơp
chất thơm. Theo nghiên cứu, nên thu hoạch gừng khi đạt 9 tháng tuổi để chiết xuất
được hàm lượng tinh dầu cao nhất. Sau thời gian này, hàm lượng tinh dầu sẽ giảm
và hàm lượng chất xơ và vị cay tăng.
Theo kinh nghiệm, khi lá gừng vàng và khô khoảng 2/3 là dấu hiệu cho lúc tinh
dầu trong củ đạt mức cao nhất.
Trong quá trình bảo quản, tránh làm gãy và dập gừng vì sẽ thất thoát rất nhiều tinh
dầu và ảnh hưởng đến chất lượng thành phẩm.
Trong vỏ gừng chứa hàm lượng tinh dầu cao. Do đó người ta thường chưng cất
nguyên vỏ. Tinh dầu được chiết xuất từ củ gừng tươi sẽ có vị tươi mát hơn so với
gừng khô.
Các phương pháp trích ly tinh dầu gừng
Chưng cất lôi cuốn hơi nước (SD) là dùng hơi quá nhiệt để lôi cuốn tinh dầu
trong nguyên liệu. Nhược điểm của phương pháp là sử dụng nhiệt độ cao có thể
làm phân hủy các hợp chất không bền nhiệt. Ưu điểm là chi phí của quy trình thấp
hơn so với các phương pháp chiết xuất phức tạp hơn.
Chiết chất lỏng siêu tới hạn (SFE) sử dụng các dung môi không độc hại như
carbon dioxide và thúc đẩy sự phân tách hoàn toàn giữa dung môi và sản phẩm.
Nhước điểm là chi phí thực hiện cao, khó tiếp cận
Chưng cất trực tiếp bằng hơi nước (HD) là gia nhiệt hỗn hợp nguyên liệu ngập
trong nước đến điểm sôi, khi đó tinh dầu và nước sẽ bay hơi và ta thu được hỗn
hợp. Ưu điểm là không để lại dư lượng độc hại khi kết thúc nhưng thiết bị cần phải
thích ứng để thu được dầu đặc hơn. Nhược điểm của phương pháp này là tinh dầu
dễ bị thủy phân.
Quy trình chưng cất tinh dầu gừng quy mô phòng thí nghiệm
Nguyên lý: Trong quá trình chưng cất, hơi nước đi qua bột gừng khô và chiết xuất
dầu dễ bay hơi. Sau đó, dầu gừng dễ bay hơi được mang theo hơi nước đi qua bình
ngưng và thu vào bình thu.
Các bước tiến hành
• Bước 1: 100g bột gừng khô được cho vào bình cầu đáy tròn hai lớp. Bình này
được nối với bình đáy tròn 1000ml khác trong đó hơi nước được tạo ra.
• Bước 2: Bắt đầu quá trình chưng cất trong 2 giờ.
• Bước 3: Để loại bỏ lượng nước có thể còn tồn tại trong dầu gừng, dầu được làm
khô trên natri sunfat khan trong một đêm. Sau đó ta sẽ thu được tinh dầu gừng
nguyên chất.

Quy trình chưng cất tinh dầu gừng

Làm sạch ,
Gừng tươi Chưng cất
xay nhuyễn

Chiết tinh Ngưng tụ

Sản phẩm dầu

Đóng gói , bảo

quản

Gừng sau khi được cạo vỏ, làm sạch, xay nhuyễn cho vào nồi chưng cất, đổ nước
vào nồi ( tỷ lệ khối gừng là 5kg, lượng nước là 7-8l) rồi đun nóng. Khi hỗn hợp sôi
hơi nước tạo thành sẽ lôi cuốn tinh dầu đi lên.

Hơi sau khi ra khỏi nồi chưng theo ống dẫn được làm lạnh và ngưng tụ trong binh
nguội. Tạo thành dung dịch dị thể hai lớp, lớp trên là tinh dầu ngừng thu được, lớp
dưới là nước. Sử dụng phương pháp chiết để thu hồi sản phẩm.

Một số phương pháp chiết tinh dầu gừng

Phương pháp trích ly bằng dung môi

Sử dụng haxane, ethanol,… để trích ly tinh dầu, cơ sở lý thuyết của phương pháp
này dựa vào sự khác nhau về hằng số điện môi của dung môi và chất cần trích ly.
Những chất có hằng số điện môi gần nhau sẽ dễ hòa tan vào nhau. Tinh dầu có
hằng số điện môi dao động từ 2/5 và các dung môi hữu cơ có hằng số điện môi dao
động từ 1,5/2. Phương pháp này có thể tiến hành ở nhiệt độ thường (khi trích ly).
Chất lượng của tinh dầu sản xuất bằng phương pháp này khá cao, phụ thuộc vào
dung môi dùng để trích ly, vì thế dung môi trích ly phải đảm bảo yêu cầu sau: nhiệt
độ sôi thấp, không tác dụng hóa học với tinh dầu, độ nhớt của dung môi thấp,
không chứa tạp chất, dung môi hòa tan tinh dầu nhiều, dung môi không ăn mòn
thiết bị, không gây mùi lạ cho tinh dầu và đặc biệt là không gây độc hại.

Phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước

Chưng cất lôi cuốn hơi nước là một trong những quy trinh sử dụng thuyết trích ly
hệ rắn- lỏng. Trong đó pha lỏng được sử dụng để tách các thanh phần, cấu tử của
pha rắn. Nghĩa là tinh dầu sẽ được tách từ nguyên liệu thô.

Phương pháp này có 3 quá trinh chủ yếu: nước trong nguyên liệu hòa tan, hóa hơi
và hơi nước đi vào lôi cuốn tinh dầu trong các mô, túi tinh dầu ra, hơi nước và tinh
dầu sẽ được ngưng tụ ở sinh hàn thanh 2 pha lỏng tách biệt. Tinh dầu sẽ được tách
chiết ra và đem bảo quản.

Phương pháp trích ly oleoresin

Phương pháp chiết Soxhlet là một quá trinh liên tục, được lập đi lập lại nhiều lần
một cách tự động nhằm chiết kiệt được hoạt chất. Bộ dụng cụ Soxlet bao gồm một
bình cầu, một thiết bị chiết, một sinh hàn hòan lưu. Dung môi ở bình cầu bốc hơi
từng phần, rồi ngưng tụ nhỏ giọt vào nguyên liệu được chứa ở ống chiết sau đó
dung môi chảy ngược lại vào binh cầu. Trong quá trình đó, cấu tử cần tách được
làm giàu thêm trong dung môi. Đặc biệt, dụng cụ soxhlet có một ống xi phông đặt
bên cạnh, chỉ để dung dịch chiết chảy vào bình cầu khi nào mức chất lỏng trong
ống chiết đặt đến khuỷu trên của ống xi phông.

Kết quả

Từ nguyên liệu 90- 110kg củ gừng, qua quá trinh điều chế như trên sẽ thu được
250ml tinh dầu gừng nguyên chất. khi đun được khoảng 2h lượng tinh dầu là
0,1102%, 2h sau giảm còn 0.069%, khi đun được 5h lượng tinh dầu chỉ còn rất ít
khoảng 0,028%. Sau khi tách chiết thì tinh dầu gừng thu được có dạng lỏng màu
vàng, có mùi thơm đặc trưng của gừng. Bảo quản tinh dầu trong chai thủy tinh
màu.