1.

GR

Tarmsal retimin temeli topraktr. Tarmda istenilen miktar ve kalitede rnn elde edilmesinin birinci
art ise topraklarn verimliliklerinin arttrlmasdr. Toprak verimliliini arttrmada en nemli
faktrlerden biri ise bitki besin elementleridir. Besin elementleri bitki geliiminin nemli bir paras olup
bir veya daha fazlasnn noksanl verim ve kaliteyi olumsuz ynde etkilemektedir. Topraklardan en
uygun verimi alabilmek iin ise dengeli gbreleme yapmak ve bitki besin elementlerinin noksanlklarn
gidermek arttr.

2. GENEL BLGLER

Yaplan aratrmalar, bitkilerin 16 bitki besin elementine mutlak ihtiya duyduklarn gstermektedir.
Bitki besin maddeleri Makro besinler ve mikro besinler eklinde iki gruba ayrlabilir. Makro besin
maddeleri olarak tanmlanan karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O), azot (N), fosfor (P), kkrt (S),
potasyum (K), kalsiyum (Ca) ve magnezyum (Mg) elementlerine bitkiler daha fazla gereksinim duyarlar
ve bitki bnyesinde bu besin maddeleri fazla miktarda bulunur. Mikro besin maddeleri olarak tanmlanan
demir (Fe), mangan (Mn), bakr (Cu), inko (Zn), molibden (Mo), bor (B) ve klor (Cl) elementlerine ise
bitkilerin ihtiyac azdr ve bitki bnyesinde az miktarlarda bulunurlar.
Karbon, hidrojen ve oksijen genel olarak bitkiye karbondioksit ve sudan salanr. Ortamda yeterli
miktarda bulunmalarndan dolay gbreleme programlarnda yer almazlar. Gbreleme programlarnda
kullanlan temel besin elementi ise azot, fosfor ve potasyum olup yksek miktarlarda kullanlrlar.
Aklda kalmas asndan basit anlamda ve pratik olarak azot = DAL, fosfor = DL, potasyum = BAL
olarak nitelendirilmektedir. Yani, azot yeil aksamn gelimesinde, fosfor iek ve polen oluumu ile
dllenmede, potasyum meyve kalitesi, rengi ve tad gibi faktrlerde etkili olmaktadr.

3. BESN ELEMENTLER

AZOT
Azot, bitkilerde yaprak ve gvde oluumunu tevik eder. Bitki bnyesindeki nemli fizyolojik
fonksiyonlar, rn miktarn ve rn kalitesini etkiler. Bitkilerde proteinin ana maddesi olup gne
enerjisini bitki iin yarayl enerji haline dntren klorofil maddesinin temel yap tadr. Bitki yeil
aksamnn gelime dneminde fazla miktarda azot kullanr.

FOSFOR
Fosfor, bitkilerde zellikle ieklenme, kk geliimi, tohum ve meyve oluumunda nemli rol
oynamaktadr. Bitki metabolizmasnda enerji transferinde byk rol almakta, eker ve niasta gibi
maddelerin oluumunda etkili olmaktadr. Bitkilerde yeni hcrelerin olumas, dokularn bymesi ve
bitki bnyesindeki baz organik bileiklerin oluumunda rol oynamaktadr.

POTASYUM
Potasyum, rnn kalitesini arttrr, meyvenin tat, aroma ve renk ynnden gelimesine katkda bulunur.
Potasyumun en nemli fonksiyonlarndan biriside bitkinin su dengesini dzenlemesidir. Bu nedenle
potasyum eksiklii bitkilerin susuzlua kar direnlerinin azalmasna neden olmaktadr. Kk geliimini
tevik eder, hastalk ve susuzlua dayankll arttrr. Bitkide protein, eker ve ya oluumuna katkda
bulunur.

KALSYUM
Kalsiyum bitkide hcre duvarlarn glendirir ve dolaysyla evresel strese kar bitkinin direncini
artrr. Kk geliimi iin gereklidir, hcre blnmesi ve hcrelerin bymesine yardmc olur. Eksiklii
durumunda kk sistemi ok zayflar, gelime ok zayflar veya tamamen durur, meyveler yumuar,
dayankllklar azalr.

MAGNEZYUM
Klorofilin yapsnda yer alr ve bu nedenle bitkide fotosentez iin ok nemlidir. Bu nedenle, eksiklii
sonucunda bitkilerde gelime zayflar, tohum ve meyve oluumu zayflar, meyve dklmesi fazlalar.
Ayrca, bitkide eker, ya ve niasta oluumuna katkda bulunur.

KKRT
Kkrt, bitki bnyesindeki eitli fonksiyonlarndan dolay rn miktarn ve rnn kalitesini etkiler.
Bitkilerde protein, enzimler ve vitaminlerin ilevlerine yardmc olur. PHs yksek topraklarda pHy
drmede etkili olur.

DEMR
Demir bitkilerde klorofil oluumu iin mutlak gereklidir. Fotosenteze, protein ve karbonhidrat
oluumuna, solunuma ve ou enzimin faaliyetine yardmc olur. Kire oran yksek topraklarda bitki
tarafndan alm zorlar. Eksikliinde gelime geriler, kalite ve verim azalr.

NKO
inko bitkilerde klorofil oluumu ve gelimeyi tevik eden hormonlarn faaliyetleri iin gereklidir. Suyun
bitkiye alnm ve kullanmnda grev alr. Fazla miktarlarda yaplan fosforlu gbreleme, potasyumu
yksek topraklar ve kireli topraklar inko noksanlna neden olmaktadr. Noksanl durumunda bitki
geliiminde gerileme, yaprak boyunda azalma ve eklinde bozulma, meyve boyu ve geliiminde
azalmalar grlr.

BAKIR
Bakr, bitkilerde klorofil retimi iin gereklidir ve fotosenteze yardmc olur. Bitkide su hareketinin
dengelenmesine yardmc olmaktadr ve tohum retimi iin gereklidir. Eksiklii durumunda gelime ve
verim azalmaktadr.

MANGAN
Demir ile birlikte klorofil oluumuna yardm eder. Bu nedenle fotosentez iin gereklidir. Bitkilerde eitli
enzimlerin ileyiinde etkilidir ve ayn zamanda protein ve karbonhidrat oluumunda rol oynar. Bitki
gelimesine yardmc olmak iin bakr, demir ve inko ile kombinasyonlar oluturur.

BOR
Bor iek ve meyve tutumu ile oluumuna katkda bulunur, polenlerin varln srdrmelerini salar.
Hcre zarlarnn dayanklln artrarak bitkilere diren kazandrr. Noksanl durumunda ieklenme,
tohum ve meyve tutumu azalrken byme noktalarnda lmler grlmektedir.

MOLBDEN
Azotun bitkiler tarafndan alm ve kullanmnda etkilidir. Demir ve fosforun kullanlmasnda rol
oynamaktadr. Noksanlnda toprak kaynakl hastalklar bitkide daha kolay ilerler, iekler solar, bitki
boysuzlar. Bitkide C vitamini oluumu engellenir, klorofil miktarnda azalma ve dolaysyla gelime
ok zayflar.

KLOR
Kkler vastasyla bitkinin oksijen almn kolaylatrmas, toprak st yeil aksamnn ve kk geliiminin
salanmas, azot almnn uygunlatrlmas en nemli zellikleridir.

4. SONU

Bitki ihtiya duyduu besinleri, ihtiya duyduu miktarda ald srece geliimine devam eder. Yani
bitkinin bymesi besin elementlerinin alm ile snrlandrlr. Bu nedenle bitkilerin salkl bir ekilde
geliebilmesi iin uygun miktar ve formlasyonlardaki besin elementlerinin gbrelerle birlikte gerek
topraktan gerektii durumlarda da yapraktan verilerek kullanlmas gereklidir.