MEHMET AYHAN Kiitér Sorunu Veya Roliir Teorisi KOklG dogisimlerin yer aldiji bir diinyada yasiyoruz; sosyalist devrimler, ulusal kurtulus savagian, billmsel ve teknolojik devrim, v.b: Giig- ler dengesi dinyonin her yaninda sosyalizmden yana dediigirken, sosyalizme gegis ve kurulug $0- runlan gittikee daha karmagik bir gériiniim al- maya basladi, Sosyalist devrimi gercektestiren lilkelerin “kUltir devrimi streci, emperyalizme kargi bagimsizikiorint elde eden iilkelerin ulusal kiiltirdi gelistirme cabalon ve kapitalist dlkeler proletaryasinin sinif kittiri’ micadelesi, son de- Fece Gnomli ve o éiciide karmasik bir sorun cr kardi énimlze: kiltir sorunu. Butin buntarin yoninda, bu kékld dedigimlerin getirdigi yeni kon- jonktar, somut hayat pratiginin her sorununu bu yeni bitiinsellik icicle yeni bastan ele almamt 21 gerektiriyor. Burjuva aragtirmaciian kiltir sorununa zel bir énem veriyorlar. Kiltir sorununun insant il- gilendiren her seyi kapsamasi, bu arastirmacilan insan-toplum-doga_iligkilerininactklanmasinda dlyalektik materyalizmi altedebilecek bir yénte- min talihsiz aragtrmasina yéneltiyor, Ancak bu konuda da kapitalist-topluma ézgii «agaclar yi- ziinden ormant gérememes hastalig yakalarini birakmiyor. Burjuva orastirmmacilan antropolojinin son- suz labitentlerinde déndp dururken, Marksizmin do bazi dénemlerde «agacian gérememer he taligina yokalandigi oldu, Marksizmin gelistiril- mesi ve yetkinlestiritmesi konusunda Lenin‘den sonta en biyak aulim SBKP‘nin XX. kongresin- den sonra gerceklesti..Daha dnce sayil kisilerin tekelinde olan «Marksist yoraticilk» daha genis bir lana dagitdh. Bu dénemle birlikte Marx, En- gels ve Lenin’in deginmemis olduklan veya tar- tigmaya acik biraktiklani konular ve giindeme ge- en yoni sorunlar daha genig bir tortisma orta- minda: ele alindilar, Bu dénemden sonra mark- sistlerin igi alanr politika yonmda Sbir bilimsel ve felsefi konulara dogru geniglemig. oldu. Marksizmin insanhgi zincirlerinden kurtaran politik yan gaphesiz ki birincildir. Ancak Marksiz- me gelismekte olan ve geligtiriimesi gereken bir ‘genel-bilim olarak bakmak gerekir. Bu konuda L. Althusser gunlani séylilyor: «Marksizm sadece politik bir 68reti, ancliz ve eylemin bir yéntemi ‘de@il, her geyden dnce temel bir arastrmanin teorik: etki ‘alani olmalidir; sadece toplumbilim ve oogitli ‘insan bilimleri’ igin degil, aym de- recede doga bitimlerl ve felsefe icin de gerel dina? Marksizmin bitin yénleriyle anlagitmayigi, ortaya cikigindan bu yana dogmatik yorumlari- na yol acti. Engels 1890 yilinda, ekonomiyi tok belirleyici etken olarak géren gene Marksistlere sunlan séyliyordu: «Maddect tarih gériistine g6- re, tarihin belirleyici etkeni, son kertede gercek hayatin dretimi ve yeniden’ dretimidi. Ne Marx, ne de ben. bunun dtesinde bir sey sdylemedik.a? Marksizmi ekonomizme ya da politikaya in- dirgeyen dogmatik gérigler, marksizm anlayigia- rinda ideolojik diizeyden éteye gecememislerdir. «ldeoloji nesnel bir toplumsal gercekliktir. Bu- nunla berober ideolojinin teork etkileri bilimsel bilgiyi engellor veya tehdit eder.s’ Bu tehdide kargi_bilimsel-teorik caligmanin gerekilligi acik- tr, Bu gerekiiligin yerine getirilmesi, egemen Ideolojinin her tUrld sizintisina karst duyart olan ve gecerli gérlislerin akintisina kapimayan, uz- manlagmig ¢aligmalann igidir. Bu tar galisma- lor kadrolar diizeyinde tartismalara ve seviyo yikseltme caligmalarina kaynakitk edecegi gibi dogru bilgilerin halk yiGintarina iletilmesinin tek giivencesidir. Uzmanlar konusunda Mao suntari séyliyor: «Uzmantanmiz yainiz kadrotar icin de- Gil, bashica olarak yiginlar icin de caligmaktadir- lor... Uzmaniarimiza kar5i saygi beslemeliyiz, uz- manlor davamiz icin pek degerlidirler.s* Ancak, herhangi bir uzmanhik dalinda caligan bir ktigtik burjuva_kékenli aydin, Marx'in Proudhon icin séyiediklerini aklindan gikarmamalidir: “«Bilim adam: olarak burjuvalarin ve proleterlerin iis- tunden stizillerek ucmoy! arzular; oysa, sermo- yeyle emek, ekonom! politik ile kominizm ara- sinda ileri geri firlatiip duran kigirk burjuvadir yainizea.s * Tiirkiye'de bugiine kadar kiiltir sorunu tize- rine cok sey sdylendi. Ortaya konan gériiglerin belli bash ortak yénit ortamin getirdigi ideolojik sorunsalin agilamamig olmasi, Bircok yazar en- tollektiiellik yapmig olmanin ezikligini duyuyor iginde. Bunu agmak i¢in de gittikeo daha «dev- rimei» yazilor yazmak zorunda hissediyor ken- * K. Marx burada ekonomt politik ile A. Smith ve D. Ricardo'nun golistirdigi burjuva_iktisat okuluma kasdediyor. Birikim 13 13dini, Tabii bu tar bir devrimeilegme yalnizca lafta keskinlosmeye yo! aciyor. Béylelikle, yazilann ¢o- 4u billmsei bir temelden cok giinlik politik Sioti- Jere dayanryor. Su veya bu politik goriis, sanat eserierini ve bagka kiltlir Grinterini- mahkom. edebiliyor. Bunlarla birlikte, bir de chatali» gd riigleri elestiren yazilar var. Bu tir yoztlar genel- likio ¢hatal» degerlendirmeleri, chatalin politik cizgilerle bagdastinrken, Kendileri «dogrus bir politik cizgi adina edogru» bir kultdr anlayisint, saga sola «popilisty ve coportinists gibi yakis~ furmolar yaparak anlatmaya calisiyoriar.® Bu: tir atigmalar yalnizca kiiltir sorunu gergevesinde yopilmyor. Bu yazig tiriniin yaygialg), Tirkiye' de sosyalist hareketin golismesiyle ters orantili hareket gelistikce bu tar yazilar azaliyor. Kiiltir sorununun ele alinisinda en genel egi- lim kiltar bir Gistyop: kurumu olarak géstermek. Hatta bir yazar, Marx tarafindan hicbit_ zaman ‘acikca tanimianmamis olan kiltlirin kendi amac- farina uygun bir tanimini, Marx'in baska konu- daki bir acikiamasinin nine yamayarak yapi- yor: «Kaiti toplumiorin maddi hayat sartlariaa iekabill eden bir distyapt unsurudur.»” Bu «ist- yop unusur olmay niteligi birgok yazarda Kili rd sanatla Gzdeglestirmeye kadar vardiniiyor. Koltirin bir Gstyap:_unsuru olarok elo alinigt madd? kiiltirin ve kittiran evrensel_niteliginin konu diginda tutulmasina yo! aciyor. Dolayisiyla boyle bir yaklasim, Kultiriin geligiminin siirekti= liGinin inkdr edilmesi ve sinifsat niteliéin abartl- masiyla sonuclaniyor. Kiltira «Bir Gstyapr unsu- rus olarak kabul, etmek, sol sapma gérlisterin kaltér konusundaki cikis noktaian haline gelmis urumda. Bir baka egitim de giinlik hayatin éniimi- ze koydugu killtGre! sorunlarla Marksizmi son derece mekanik bir bicimde birlestirmek, Bu du- rum bazi yazilarda belirgin bicimde ortaya otk yor. Yazar, markizmin bazi ilkelerini carpitilmis bir bisimde tekrarlayarak bir marksist oldugunu ispatlamaya caligirken, sorunun kendisine mark- sist bir yaklagim gotirmekten uzak kalyor.* Kaltar konusundaki birok caligma, kiltir sorununa sadece bir yéniinden yaklasiyor. (Or- nogin kaltdr mirast, proletarya kiltird, emperya- list kalttir, v.b.). Bdylelikle temel sorun, kiitdrdin batiinseltigi sorunu gézden kaciriimig oluyor. Kaltirin bitdnselligi, dgelerinin bu _biitinsellik igindeki konumlari ve birbirleriyie Iliskisi; parga- biitin iligkisi, celisik Sgelerin birligi, madi tre- timin tarihi siireklligi gibi temel sorunlar Uze: de durmadan, dgelerden birini incelemek saglik- sonuclar vormiyor, SORUNA NASIL YAKLASMALI Kaltdr sorunu insanin varligint, etkinlik aia- ‘hinin biitinéinid igine alan bir sorun. Politik, eko- nomik, ideotojik, bilimsel, hukuki, sanatsal, psiko- lojik, v.b. herhang! bir olgunun ait oldugu alan iginde aciklanmasi ve tanimlanmesi, bu olgunun bitin yénleriyle tannmasint saglamyor. Seyleri ve olgulan bitin yénleriyle agiklamak, somut ha- yat pratiginde varoldugu bigimde kavramak icin herhangi bir alanda yapilan caligma zoruntu ola rok bu aianin sinirlarina doyaniyor. Batin bu st- nirlarin étesinde kargilasilan sorun, bu alanlann oritmetik toplamindon baska bir sey olan biltiin- selligin sorunu, Kultir sorunu, insonin yarattde her seyin, macdi-manevi her degerin bitiinsel- 1iginin sorunudur, Oyle ki, bu bitiindin i¢inden, higbir dgeyi anlamini ve yapisin: dedistirmmeksi- zin cekip cikormak, soyutlamak mimkin olma- sin, Kaltéra, cinsanin yarattigi her geys boyutun- da ele aldigimizdo, cinsanin yaratiig her seyin yapisir insan toplumunun yapisindan bagka bir gey olmuyor. Bayle bir yaklasim cok kimseye ko- nunun sinirlannin agirt genigletiimesi ve kiltiir sorunundan daha baska bir sey haline gelmesi gibi gdriinebilir. Ancok, kelimenin genig anfami ile kiltir, gercekten de bu boyutlarda ele alin- molidir. Marx Kiiltird beliri bir toplumsal yap: ve do- a ve insanlar arasindak’ iliski olarak tanimliyor: «Maddi Gretimin belitli bir bicimi, llkin beliri bir toplumsal yapiya ve ikinci olarak doga ve in- sonlar arasinda belitli bir iliskiye yol agar. Dev- let yapis! ve halkin zihniyet! bu Iki etkenle ve dolayisiyla Kaltdrlerinin.karokteriyle belirlenir.»® Gagdag Marksistler toplumu ebiitinsel bir yapix olarak gérmekteler. Althusser Marx’in biltiinsel- lik kavramint gu sekilde dzetliyor: eMarx'in bii- tintgG... belirli tipte bir karmagikiikton meyda- na gelir, yaptlagmig bir biitindn birligine schi tir; bu bitdniin I¢inde birbirinden ayn ve ‘g6- rece Szerk’ diizeyler ya da kerteler vardir. ve bunlor karmasik yapisal birlik icinde birlikte var- olurlor, dzgil belirlemelere gore birbirlerlyle ek- lemlenitler, son kertede iktisat diizeyi ya da ker- tesi torafindan belirlenirier.»*° Kalturd, bu topiumsal batiin iginde yainiz ustyapiya ya da yainiz cltyapiya ézgii bir ége olarak gérmek dogru sonuc vermez. Omedin, Kaltird. bir Ustyapr dgesi olarak kabul eden bir Kisi, elle caligan bir Kohve degirmeninin kilti- rel bir dogeri oldugunu kabul ediyorsa, bunun bir dedirmen olarok bir dretim aract oldugunu ve dolayisiyla altyapisal oldugunu gérmemeziik- ten gelmesi gerekiyor. Veya tam torsi. Bagka bir kisi, degirment bir Gretim aract, yani bir altyapt gest olarak gértiyorsa, kiltirel bir deger tasi- madigint sdylemok zorunda kalacaktir. Gergekte biitiin bunlara hi¢ gerek yok; kiltdr bir dstyapt Sgesi degildir. Doha dogrusu, kaltdr, klasik alt- yopi-Ustyapi ayirimina siémaz. Altyopi-istyap! ayinmina sigmamak, yalniz- ca Kiiltir Konusunda gecorli degill. Bu acidan ba- kildiginda kUltard dil’e benzetebiliriz. Stalin «Dil- bilimde Marksizm Gzerines adh makalesinde di- lin bir Gstyap: Sgesi oldugunu ispatlamaya ¢ali- gan sézde-Marksistlere yénelttigi__elestiilerle altyapi-tistyop! ayinminin ve sinif élgdtindin st Birikim 13/14 hirlarmt acikoa géstermistir.°* Dil ve kilttir bi- rer Gstyop! kurumu degilidirler, fakat sinif dllin- den séz edilemedigi halde sinif.kiltiira kaltdrin temel taslarmdan birisidir. Bunun nedeni dildeki degisimin toplumsal yapidaki degisimlerden cok daha uzun zaman oroliklarinda yer almasidir. Bu zaman araligt kultirde, dilden daha kisa olmak- la birlikte, toplumsal yapilarin degisimine orania Gok daha uzundur. Gercekte, her konuda oldugu gibi burada da tam bir benzetmeden kaginmak gerokiyor. Her seyden énce dilin kiiltdrdin bir 6gesi oldugunu unutmamak gerekir. Dilin golisi- minin ézgiil yasalart kiltir gibi cok daha genig bir yopi igin gecerli olamaz. Kaltardn geligiminin ézgii yasalan ve bil- tdnseligini- olugturan (maddi-manevi dederler, Sznel-nesnel Kiltii, sinif kiltird, evrensel ve ulusal kiiltir gibi) gelisik égeleri arasindaki ilig- kilor ancak biitiinsel bir kiltir teorist ile agikia- nabilir. Burluva arastirmaciiarn «nde getenle- inden» ikisinin gagkin itirafina bir bakalim: «He- nz tam bir kiltar teorimiz yok; oldukga iyi ta- rimlanmig bir kavromimiz var... Fokat... bir kav- ram, ne kadar énemli olsa da, teorinin yerini tutamaz... teorinin desteginden yoksun bir kav- ram, gikmazdan kurtulamaz, Gagdag antropoloji- de cok tonim var, fakat yeterince teorl yok.» Bununla beraber, Sovyet kultir bilimeileri yetkin bir kiltir teorisini, «Marksist Kaltdr Teorisivni golistirmekteler. ‘Sovyet kiltir bilimeileri, genel olarak kUltd- run tanimlanmasinda fikir birlifindeler. A. A. ine’in tanimi gdyle: eVarlik, toplumsal ha- yat ve disiincenin. iligkilerini agiklayan temel Marksist iikenin isiginda kilitir, deganm yarattik- Janina Kargin Insan torafindan yaratilon her sey olarak tanimlanabilir.» * Yazar, bu tanimin he- ‘men arkasindan ekllyor: eFakat bu tanim cok geneldir. Kiltlirin Igeriginin ve toplumsal geligim Iginde aldiji yerin aciklanmaya ihtiyact vardir.» Materyalist Kaltdr bilimeiler, kiltdrd bir bie tin olarak ele ahyorlar ve kiltiriin varhk alani- rit baslica iki béliimde inceliyorlar: maddi Kilt, monevi kiltiir, A. |, Arnoldov'a gére «Marksizm, kelimenin genig anlamiyla kittir ile, ézellikle top- lumsal bir yarauk olan insanin onsuz yagay! geligemeyecegi maddi ve manevi degerierin bu tinuindi kasdedera™ G. Arzakanyan’a gore «kil tir incelemesi, toplumun maddi tretimi tarafin- dan kogullandinian kiltarin tie alan —madd, manevi, sanatsal— temsil eden, insani ve top- lumsal eylemin bashca egilimlerini ayirdeder.»** Zuorikine, eKiiltir Teorisinin Boz: Sorunlarn bagliklt makalesinde, ancak maddi ve manevi de- §erler sisteminde bir varik clanina sohip ola- bilen kiltirin (Sznel-nesnel Kultdr, evrensel kiil- tir-simt kiltiri,, dinya kottdrd-ulusal Kaltar gi bi) colisik Sgelerinin birligini ve botinlogand gésteren Marksist Kaltir Teorist'nin baz yan sorunlarint aydinlatiyor. Zvorikine bu incelemeler sonucunda, kiltiriin niteliginin onlasilmast icin maddi ve monevi degerlerin dretiminin ve ara- larindaki iligkilerin bitin yénleriyle incelenmesi gerektigini sdyliyor.*6 KOLTOR: MADDi VE MANEVI DEGERLER BUTUNU «Maddi ve manevi retin arasindoki bag- lantyi incelemek icin, her seyden énce maddi Gretimi gene! bir Kategori olarak degil, belirt bir tariht bigim olarak ele almak gerekir. Baylece kapitalist Gretim yontemlerine uygun diigen ma- evi Gretim cosidi, ortacayy dretim yéntemlerire uygun digen manevi Gretim cegidinden farkldir, Madi retimin kendisi, belirli tarihi bigimiyle kavranmadikea, ona uyan manevi iiretimin so- mut niteligini ve iki etmen arasindaki karsihki iligkiyi anlayamayi. Bu yapiimazsa, sonug on- famsiz olur.»?” Madi ve monevi diretim arasindaki iligkiyi kavrayablimek ein, insanin etkinlik atanicrinin derinlemesino bir analizi ve her bir etkinlik ala- ninin Stekinden nerede, nasil aynidigin ve bir legtigini ortaya koymak gerekir. Maddi ve ma- nevi degerierin yaratiimasinda temel olan din, felsefe, sanat, bilim, teknoloji gibi etkinlik alan. Jann kékenleri insan toplumunun gelisiminin Uk evrelerinde aranmatidir. Ancak, béyle bir ca- lisma bash bagina bir uzmantik dalidir. Burada sadece dnemli baz noktalara deginmekle ye- tinecediz. Insansi_ maymundan insana kadar siren binlerce yillkk evrimin belirleyici etkeni, insanin biyolojik evrim sonucu iki ayak izerinde dura- bilmesi ve béylelikle beyinin ve elierin geligimi- nin hizlanmasidir, Béylelikle inson, tir devamli- gin sagiamada SbUr canhlara karst bir Gstin- lak elde ediyordu, Yabani bitkilerin toplandigi ve yabani hay- vantarin aviandigi ilk evrede bir «iretimyden sézedilemez. Daha sonralan, bazi kullanislt tas- fann ebenzerini yaparak». cogaltimasiyla’ bagic- di ilk Gretim, Béylelikie, doga dzerinde yent bir gic _kazaniimist. ve bu gio, yetisi bokimindan sinirsizd!. «Bu ‘benzerini yapma’ sirecinin bii- yaa bir yant var. insanin doga tzerinde dstiin lak kurmasin saghyor. Baska yasantilar da dog- ruluyor bu garip bulusu. Bir hayvani benzetler, © hayvan gibi gérinup onun gibi sesier cika rsan, onu kendine cokip sezdirmecen gézleye- bilirsin, avlamak da daha kolaylasir béylece.s” «Bir kaplanin, bir diigmanin, yagmurun; bir dep- remin yaklasisi, iegiiddsel olarak: garth ve kollek- tif bir tepki doguracaktir. Herkes tehlikede ola- cok, herkes korkacaktr, Bu durumlarda, béyle bir kollektif heyecan doguracak herhangi bir arag gereksizdir bu yiizden... Ama grtiniir ya da elle tutulur béyle bir neden yok da, Ihtimal olarak varsa, béyle bir arag toplumsal bakimdan gerek- li oluyor demektir. iste... yanilsamanin gercoklik- ten boy verisi béyle olur.a%* Insanin kendi digindaki dogay: xbenzerint yapmay yoluyla kendi amacina uygun bicime go- Birikim 18/15tiriginde maddi Gretimin ilk belirtilerini buldugu- muz gibi, E. Fischer‘in «biiydx ve C. Caudwell'in tyaniisama> kavramlariyla, tarin 6ncesi_manevi iirotimin niteligine bie yaklagim getirebiliriz, ilk insantar, biyolojik ihtiyaolarint saglamak ve dogadan korunmak icin tirottikleri maddi de- Gerler yaninda, uslarinda yarattiklan dogja kav- Tomiyla, maddi hayatlarint dotaysizca etkilemeye caligtlar. Bu, dretimin manovi yant, her geyden nce bilincliligin Gretimi demektir. olarak ele alinmalidir. Bu agidan ele alindiginda insanin temel etkinlik atantari, maddi ve manevi degerler sistemi icinde, emaddivden amanevinye dogru gu gekilde siralanabilir: Tek- noloji, doa bilim, toplum bilim, sanat, felsefe, ideolofi, din. Kaltirin gelisiminin anlasilmast icin dretici giiclerin; genel olarak maddi degerlerin gelisi- minin tarihi bigimleri icinde ele alinmasi gere- kir. Madi Gretimi, belirii bir bioimi ile ele al- mak, maddi Gretimi son kertede beliriedigi top- lumsal yapinin bir égesi olarak ole almak de- moktir. Maddi Uretim toplumsal yapiya ioseldir, onu digandan etkileyen bir sey dedil. Toplumsal yapilann gésterdigi aniteliksel_siorama» maddi retimin «nicet geligimi» ile belirienir. Maddi tire- timin kopuksuz geligimi sézkonusudur. Yeni bir toplumsal yapi devrim yoluyla eskisini parcalar- ken yine onun malzemesiyle kurar yen! yapisint Genel olarak, maddi degerlerden ve birey olarak insonlardan olugur bu moizeme. Biitun olarak toplumun érgiitlenmesi degigmistir, bir dncaki toplumun miras biraktigi malzeme degil. Bu top- lum yapisi da maddi Gretimin niceliksel golisi- minin bir dizeyinde yetersiz kalir. Yeni bir top- lumsal devrim cgi gelmistir. Bu kez, daha eski toplumsal yaply: parcalayan yop, bir sonraki yapr torafindan parcalanir. Béylelikle, maddi are- timin siirekli golisimine engel olan toplumsal ya- pinin yenilenmesi sirecini olugturur bu, «Uretici giiclerde sirekli biydime, diigiincelerde sureklt olugma, toplumsal iligkilerde sirekli yok olma ha- reketi vardir.o% Zyorikine, KUltOrd olugturan (evrense!, sis tomsel, ulusal, sinifsal kultdr gibi) Sgeler_ara- sindaki iligkileri ediinya Kaltdrd ve ulusal kiltur, evrensel KUltlir ve sinif kiltiiris*® geligkilerinin irligi ile aotkhyor. Saphesiz ki, celigik égelerin birligi yaklagimi, batindn yoprsinin antagiimasin- da temeldir. Ancak, gegen béliimlerdeki incele- melerimizin de Onimize koydugu gibi, bu dge- lerin farkh diizeylerde yer aldigin g6z éniinde bulundurmahyrz, Omegin, evrensel kiiltir ve sinif Kiltiird celiskisi, bitind olusturan asal bir gelig- ki olmaktan cok, farkl diizeylerdeki iki égenin gelismesi ve bir aradaligin belirier. Her sinit kiltird evrensel kiltirdn bir bdlimiinil kepsor; daha dogrusy, her sinif kiltiiri evrensel ége- lere sahiptir. Ote yandan evrensel kiltir, her tar- 1a sinif kaltdrdina igerir. Bu iki Sgenin iliskisi, bir coliskinin Iki kutubu olmaktan cok, oyrt di zeylerdeki iki celiskinin birer Sgesinin celigmesi ve daha ist diizeyde ‘olaninin dbiirind igermesi olarak ole alinmalidir. Ayni gekiide ulusal. kil- tir, bir parcasi oldugu dinya kiltirdyle celisir. Fakat diinyo kéltird, ulusal kiltirlerin birligint belirlemede yetersiz bir kavramdir. Oiinki bu kavrom, giinimiiz kogullarinda vor olan ¢kapi- talist sistemin kaltdriia, esosyalist sistemin kil- ‘irti»_ayirimint igermiyor. Evrensel kultura olugturan gelisik dgelerin birligi, fark dzeyleriyle ele alinmalidir. Buna gre, sinif kiiltard celiskisi ancak uzlagmaz kor- sit Iki sinifin kiltirlerinin geligkist olabilir ve bu Geligkinin oziimlendigi bir dist dizey, ulusal kil- tarda. Farki uiusal kaltiirer gelisir ve'bu cetig- kiler de, bu Uikelerin ait olduklart «sistem» tord- findan belirienir. Dunya digeginde en genel ve bolitlayici celigki, Iki sistemin kiittirlerinin celig- kisidir, Bu coliskinin ¢éziimit ise evrensel kil- tirdiir. Kaltiirdn celigik dgelerinin birligini, oncak dazeyieriyle belirttikten sonra buntar arasindaki cok yénlti iligkileri aciklayabitiriz, Omegin, her ovrensel kiiltdrin bir Sgesidir. Fark- * L, Althusser, For Marx (Penguin University Books, 1969), 5.28, =F. Engels'ten Joseph Bloch'a mektup, 21 Eyliil 1890, K. Marx - F, Engels, Felsefe Incelemeleri (Sol Ya~ yinlary 1970), 5. 18, PL, Althusser, For Mary, 12 * Map Zedung, Yenan.Konugmalar, (Did Yayinlan 1915), = 31-22 °K. ‘Mars, Felsefenin Sefleti (Sol Yayinlars, 1975), 5182. © Ali Sono, Verma Dag says 7, Mayis 1974, say fa 6. P'Yalgin Alan, Yayon Haberleri, eayi 1, Mayis 1075, sayfa 6. 'Abmet Buldar, Halk Bilimi Derg, sayx 6, Kasim 1014, sayfa 3. °K, Mars, The Theory of Surplus Value, ellt I, say- fa 1 19 L, Althusser, Marksist Testh Anlayss, Bikim, 38- v1 8 sayfa 18 1], Stalin, Dilbilimde Marksim Uzerine, 20 Haziran 1950, Son Yazilar (Sol Yaymlary, 1970). "2 Krocber ve Kluckhohn, Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions (New York, 19%), a, 35%. 5 AA. Zvocikine, «Some Problems of the Theory of Culture,» Journal of World History, say: 2, sayfa 367. “4 age. sayfa 369, 1° age. sayfa 369, 18 age. sayfa 379, 1 Mary, The Theory of Surplus Value, elt, sayfa 8 hi ulusiann kultirlerinin goligmesine kargin, bu uulusiarin sinit kiltirleri batdnlesirler; ulustarara- si burjuva kiltird ye uluslararasi proletarya kil- tri gibi. Bu biitimlesme farkli sistemler ara- sinda da yer alir; proletarya enternasyonalizmni gibi. Ulusal kiltirier celigtigi halde, gene! olarak biitdnlegme yéniinde geligirler, Kaltar sorunu gibi cok. genig sinirlar olan bir Konuyu birkag sayfalik bir yazinin i¢inde si- kigtirmak durumunda kaldik, Bu durum bazi ka- ‘oinilmaz eksikiikieri ve hatalan da beraberinde getirdi. Ancak, bu yozinin amact kiltdrdin bii- tinseliigi, dgelerinin golisimi ve itiskiteri konu- larinda bitinsel bir yaklasim sagiamakti. Bunun Stosi, Marksist Kultlir Teorisi'nin geligtirilmesi, Gok daha uzmantagmis galismalarin isi olacak- tr. o WE Fischer, Senatin Gerekliligi (Konuk Yayinlan, 1974), 8. 39. 29 C, ‘Caudwell, Yanileama ve Gergeklik (Payel Ya~ ymnevi, 1974), 8. 37. 20K. Mars, Kapital, Cilt I-1 (Odak Yaymlan, 1974), 2m. "0K, Engels, «Conrad Schmid’e mektup» 27 kim 890, Marx - Engels, Sanat ve Edebiyat (de Yaymevi, 1971), 5, 10. 2K, Marx-F. Engels, Alman ideolojisi (Sosyal Ya- yinlary, 1968), s. 56. 2K, Marx-F, Engels, Manifest (Dietz Verlag Ber- lin, 1978), s. 17. 2 SBKP'nin XXIL kongresinde kabul edilen prog- ramindsn, (Kaynak: A.A. Zvorikine, Some Problems of the Theory of Culture). 2 K. Marx, Grundrisse (Pelican Books, 1974), s. 706. % ViLenin, -Genglik Birliklerinin Gérevleriyy 2 Ekim 1920, Uber die Jugend, (Verlag Marxistische Blatter, 1971), s. 7. 27 VL Lenin, +Ulusal Sorun Uzerine Hlestiriet Not lary Bkim-Aralk 1913, Uluslarin Kaderlerini Tayin Hakeks (Sol Yaymlari, 1975),s. 21. Ayn yerde, sayfa 21. 2 VIL Lenin, Proletarya Kiiltiird Uzerine, 12 Ekim 1920, Uber die Jugend, sayfa 118, “AA. Zvorikine, ag.c, sayfa 378. Mayns yerde, sayfa 368, % KMarx, Felsefenin Sejaleti, sayfa 116, ™ AA. Zvorikine, age, sayfa 368. Birkim 13/19