Stoaclk

Erdemli olmak iyi olmann tek yoludur.

Yapmakta olduun iin her anna, gerek bir Romalya ve gerek bir insana uygun ekilde,
arballkla, zveri, adalet ve zgrlk duygusuyla, dier tm uralardan kurtularak
odaklan. Her eylemi, yapmakta olduu son imi gibi, dikkatsizlikten saknarak, kurallardan
ayrlmadan, yaamn sana getirdii ikiyzllk ve bencilliklerden honutsuzluk duymadan
yap. Mutlu bir yaam srmek iin ne kadar az ey gerektiini gryorsun. nk tanrlar bu
ilkelere uyan birinden artk daha fazla bir ey istemeyecektir. (Marcus Aurelius,
Dnceler)

Stoaclk Hakknda

Hellenistik dnemin felsefe okullarndan biri olan Stoacln temelleri, Atinada Zeno ve
onun iki rencisi; Cleanthes ve Chrysippus tarafndan M.. 300 yl dolaylarnda atld. Baz
fragmanlar dnda bu dneme ait hibir yaz gnmze ulaamamtr. Bu dnemde Stoa
felsefesi temel blme ayrlmt; mantk, fizik ve etik.

Fizik gnmzdeki doa bilimleri gibi evreni anlamaya alrd ve Stoacln savunaca
etik deerlerin temeli ve kant durumundayd. Stoac fizie gre evrende bulunan her ey
madde olmak zorundayd. Bu fizik, evreni birok maddeden oluan tek bir varlk olarak
gryordu. Evren; Tanr veya doa olarak da adlandrlabilecek aklc bir ilke (Logos)
tarafndan ynetilmekteydi ve olan her eyin belirli bir sebebi vardr. Tanr her maddede
kendini gstermektedir. Maddeleri dzenleyen ey ve her olayn sebebidir. Ruh da bir madde
olarak kabul edilebilir ve Tanrdan bir paradr. Her olay, daha nceden birbirini takip eden
nedenlerin sonucudur. Bu nedenler dorusal deil karmak bir a eklindedir.

Roma dnemi Stoaclar, felsefeyi gnlk hayatta daha etkin kullanmak istediler. Daha iyi ve
erdemli bir insan olmak, mutlu bir yaama sahip olmak temel amalard. Bunun iin
Stoacln etik ilkelerini gelitirip, pratie dkmeye baladlar.

Roma Dnemi

Roma dneminde, Stoacln fizik ve mantk blmleri zerine fazla dlmedi. Yine de
eski retiler terk edilmedi ve kullanlmaya devam etti. Gemi Stoac filozoflarn da
dnceleri temel alnarak, etik ilkeleri ve pratikte daha iyi bir insan ortaya karacak kurallar
zerine yazld. Bu dnemde ne kan figr; Seneca, Epictetus ve Marcus Aureliusdur.
Seneca bir siyaseti, yazar ve sanat, Epictetus serbest braklm bir kle, Marcus Aurelius
ise 161 180 yllar arasnn Roma imparatorudur. Bu kadar farkl statlere ve yaamlara
sahip kiilerce benimsenmesi, Stoacln, zenginlii ve nnden bamsz olarak tm
insanlarca uygulanabileceini gsterir.

Bu filozof nasl daha iyi yaayabileceimize dair Stoaclktan ilham alarak eitli fikirler
ortaya attlar. lk hedef zararl olduu dnlen duygulardan uzaklamakt. nsan, bana ne
gelirse gelsin sakinliini koruyabilmelidir nk olaylarn tamam kontrolmzde deildir.
Burada bahsedilen duygularn bastrmak deildir nk bir insann bunu yapmas mmkn
olmaz. Yaplmas gereken; bu gibi durumlarda ortaya kan duygularn aklc bir szgeten
geirip, eylemini ondan sonra yapmak, igdsel hareketlerden kanmaktr.
Kontrolmzde olan olaylar dncelerimiz ve davranlarmzdr. Geri kalan tm eyler iin
kontrolmz dnda diyebiliriz. Eer mutsuz isek bunun sebebi yine kendimiziz. Gemi ve
gelecek hakknda kayg ve pimanlklar yersizdir. Elimizdeki tek ey u andr.

Herhangi bir konu hakknda istediim fikri yaratmak benim elimde. Eer bunu
yapabiliyorsam neden endieleneyim? Zihnim dndaki olaylarn bana bir etkisi olamaz.
(Marcus Aurelius, Dnceler)

ki ey kalc olarak yok edilmeli; gelecein getireceklerinden duyulan korku ve gemi iin
duyulan pimanlk. lki iin henz endie etmeme gerek yok, ikincisi ise artk beni
ilgilendirmiyor. (Seneca)

Doaya Uygun Yaamak

Stoacln nemli ilkelerinden biri de doaya uygun yaamaktr. Doay ve insann doadaki
yerini tanmak, kontrolmz dnda olan doal sonular kabullenmektir.

lm kmseme ve ho karla. nk her ey gibi o da doann bir isteidir.

(Marcus Aurelius, Dnceler)

lm, her canlnn meydana geldii elementlerin ayrmasndan baka bir ey deildir. Bu
elementlerin birbirine dnmesinde bir zarar yoksa, neden bu deiim iin endielenelim?
Bu olay doaya uygundur ve doaya uygun hibir ey kt olamaz. (Marcus Aureilus,
Dnceler)

Erdemli olmak; iyi olmann, iyi bir yaam srmenin tek artdr. Erdemli olmaya ise ancak
aklc olmakla ulalabilir. Aklc bir ilke tarafndan ynetilen doada erdemli bir insan olmak
iin o doann uyumlu bir paras olunmaldr.

Erdemin drt temel paras vardr. Bunlar:

Bilgelik; erdemli olmann temelidir. Hangi durumda nasl davranacan bilmek, ancak bilgili
olmakla mmkndr.

Adalet; arkadalarmzla, ailemizle ve dier insanlarla ilikilerimizde cmert, yardmsever ve

iyi olmak.

Cesaret; tehlikeli veya korku verici durumlarda kontroln kaybetmemektir. Doann bir
paras olarak kabullenilmesi gereken aclara ve lme hazrlkl olmaktr.

rade; arzularn ve gelip geici duygularn etkisinde kalmamaktr.

Stoaclk; Hristiyan felsefesinden, Rnesansa kadar birok dnemde etki brakmtr.

Gnmzde ise; bizi gndelik hayatn her trden zorluklarna kar daha donanml
klabilecek, nmze kan problemlere aklc yaklamamz salayabilecek, olaylara birden
parlayan duygularmzla deil aklmzla tepki vermemizi retebilecek, belki de bizi daha
mutlu bir insan yapabilecek bir dnce sistemi olarak bize yardmc olabilir.