Proteus PDF

1
1. GR
Labcenter Elektronics firmasnn bir rn olan PROTEUS program ISIS ve ARES

olmak zere iki alt programdan oluur. ISISta elektronik devre izimi
gerekletirilirken, bunun yannda devrenin analizi de yaplabilmektedir. ARESte
ise ISISta izilmi olan devreler ARES ortamna aktarlmak suretiyle bask devre
izimi gerekletirilebildii gibi manuel olarak da bask devre izimi
yaplabilmektedir.
2. PROTEUS 6.2 SP 5 KURULUMU
Proteus 6.2 SP 5 CDsini CD srcsne yerletirilir. CDyi yerletirdikten sonra CD

ierisinde bulunan ProSis isimli kurulum dosyas altrlr. Gelen pencereden
Password yazan ksma CD ierisinde bulunan ifre girilir ve ardndan Next butonuna
baslr. Gelen pencerede Next butonuna basmak suretiyle ileme devam edilir. Bunun
ardndan gelen pencere kullancya PROTEUS 6.2 SP 5in kurulaca hedef klasr
deitirme imkan sunmaktadr. Varsaylan hedef klasr C:\Program Files\ Labcenter
Elektronics\ Proteus 6 Professionaldr. Next butonuna basarak bu adm getikten
sonra gelen pencereden yklemek istenilen bileenler seilebilir. Bileenleri setikten
sonra Next butonuna baslr. Bu noktada u ana kadar yaplm olan ilemlerle ilgili
bir deiiklik yapmak iin Back butonuna, programn kurulumuna balamak iin ise
Install butonuna baslr. Bundan sonra program dosyalar bilgisayara kopyalanmaya
balayacaktr. Bu ilem bittikten sonra Finish butonuna baslarak programn
kurulumu tamamlanr. Programa ait ksa yollar Balat mensndeki Programlar
klasrnn altndaki Proteus 6 Professional ierisine eklenmi olacaktr.
3. ISIS
ISIS programn balatmak iin Balat mensnden Programlar Proteus 6

Professional ve ardndan ISIS 6 Professional seilir. Bu ilemi takiben ISIS editr
yklenecek ve alacaktr.
2
ISIS altnda ekil 3.1deki ekran karnza gelir.
ekil 3.1. ISIS alma ekran
Yukardaki ekilde ekrann en st ksm boyunca men ubuu ve bunun altnda

komut ara ubuklar bulunmaktadr. Ayrca komut ara ubuklarnn altnda da mod
seim ara ubuu yer alr.
Mavi izgilerle snrlandrlm en byk alan alma alandr. Ekrann sol st

kesinde bulunan ve daha kk olan alan ise alma alan klavuzu olup tm
izimin basitletirilmi bir ekilde grntlendii blgedir. Bu ksmda mavi
izgilerle snrlandrlm alan geerli tabakann snrlarn, yeil izgiyle
snrlandrlm alan ise alma alanndaki tabakann o an iin grlen ksmn
grntler. alma alan klavuzu penceresi nesne seim penceresinden seilen her
yeni elemann n izlemesini yapmak amacyla da kullanlr. alma alan
klavuzunun hemen altnda bulunan alan ise nesne seim penceresi olarak adlandrlr
3
ve eleman, sembol ve dier ktphane nesnelerini semekte kullanlr. Ayrca

ekrann sa alt kesinde fare imlecinin bulunduu mevcut konumu gsteren
koordinat ekran bulunmaktadr. Bu ekranda okunan deerler inch veya metrik
cinsten ayarlanabilir. Sol alt kede ise ynelim ara ubuu bulunmaktadr.
3.1. Ara ubuklar
3.1.1. Dosya Ara ubuu
ekil 3.2. Dosya ara ubuu
Create a new design, Yeni alma sayfas amay salar.
Load a new design, Mevcut alma sayfasn yklemeyi salar.
Save current design, Geerli almay kaydetmeyi salar.
Import ISIS section file, Mevcut bir ISIS blge dosyasndan alnt yapmay
salar.
Export tagged objects to section file, alma alanndaki iaretlenmi

nesneleri ISIS blge dosyasna aktarmay salar.
Print or plot design, almann kt ile ilgili eitli ayarlarnn yaplmasn

ve kt alnmasn salar.
Mark area to be printed, alma alannn belirli bir ksmn yazdrmak

amacyla yazdrlacak blgenin seiminin yaplmasn salar.
4
3.1.2. Grnm Ara ubuu
ekil 3.3. Grnm ara ubuu
Redraw editing and overview windows, alma alan ve alma klavuzunun

ieriinin yeniden izilmesini salar.
Enable/disable grid dot display, alma alanndaki gridlerin grnp

grnmeyeceini belirler.
Enable/disable manuel origin specification, alma alannda yeni bir orijin

noktas belirleme imkan salar.
Recentre the display, alma alannn grntlenen ksmn, seilen noktay

merkez alarak yeniden grntlenmesini salar.
Increase magnification, alma alannn grntsn merkez referansl

olarak bytmeyi salar.
Decrease magnification, alma alannn grntsn merkez referansl

olarak kltmeyi salar.
View entire sheet, alma alannn tamamnn grntlenmesini salar.
View selected area, alma alannda fare ile seilen blgenin bytlmesini
salar.
3.1.3. Dzen Ara ubuu
ekil 3.4. Dzen ara ubuu

5
Undo last operation, Yaplan ilemin geri alnmasn salar.
Redo the last undone operation, Gelinen bir nceki konumdan ileri gitmeyi
salar.
Cut the specified items to the clipboard, alma alan zerinde seilen ksm
keserek panoya aktarlmasn salar.
Copy the specified items to the clipboard, alma alan zerinde seilen
ksm kopyalayarak panoya aktarlmasn salar.
Paste the specified items from the clipboard, Panoda bulunan ksm alma
alanna kopyalamay salar.
Copy tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun kopyalanmasn

salar.
Move tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun tanmasn

salar.
Delete tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun silinmesini

salar.
Pick or update device/symbol, Ktphanede bulunan mevcut elemanlar

seilen zellikler erevesinde isimle arlmasn, seilen elemann eleman seim
penceresindeki listeye eklenmesini ve ayn isme sahip bir eleman mevcutsa seilen
elemann bununla yer deitirmesini salar.
From tagged graphics/pads into device and place in library, alma ekran
zerinde 2D grafikler ve eleman pinleri vastasyla meydana getirilmi ve fare ile
iaretlenmi ksmn belirlenen ktphaneye bir eleman olarak derlenmesini yani yeni
bir eleman oluturulmasn salar.
Launch the Visiul Packaging Tool, Seilen elemann ktphane bilgilerinin

grntlenmesini salar.
6
Break tagged object(s) into primitives, Seilen eleman pin ve grafikler gibi
bileenlerine ayrlmasn salar.
3.1.4. Yerleim Ara ubuu
ekil 3.5. Yerleim ara ubuu
Enable/Disable real-time snap, Aktifken imle pin sonu veya hatta yakn bir
yere getirildiinde nesne zerine konumlandrlmasn salar.
Enable/Disable wire auto-router, Aktif iken her balantnn izleyecei yolu

tam olarak izimine gerek kalmadan, hattn gidecei son noktay gstermenin,
izimin yaplabilmesi iin yeterli olmasn salar.
Search and tag components with matched property values, zellik atama
aracnn blgesel veya genel iaretleme seenekleri tarafndan gerekletirilen daha
sonra ki ilemler iin nesnenin zel gruplarnn seiminin kolaylatrlmasn salar.
Arama kriterlerine uyan nesneleri bulur ve onlar iaretli hale getirir.
General property management tool, Eleman zelliklerinin ynetimini salar.
Create a new root sheet, Yeni bir yol katman oluturulmasn salar.
Remove current sheet, Oluturulan katmanlar arasndan geerli olan katmann

kaldrlmasn salar.
Goto specific root or hierarchical sheet, Oluturulan katmanlar arasnda gei

yaplmasn salar.
Enter sheet of object pointed at, Ana katmandan dier katmanlara gei
yaplmasn salar.
7
Leave current sheet and return to parent, Dier katmanlardan ana katmana
gei yaplmasn salar.
Generate bill of materials report, erik ve dzenleme hakknda daha geni

bir dzenleme ve kontrol iin tasarm iindeki elemanlarn listesinin yaplmasn
salar.
Generate electrical check report, Elektriksel hata denetim raporunun

Generate netlist and switch to ARES, izilen emann balant listesinin

oluturulmasn ve ARESe aktarlmasn salar.
3.1.5. Mod Seim Ara ubuu
Main Mod
ekil 3.6. Main mod
Component, Eleman seimi ve ktphane bileenlerinin ynetimini salar.
Junction dot, Birleim noktalarnn belirlenmesini salar.
Wire label, Balant hatlarnn isimlendirilmesini salar.
Text script, alma ekran zerine yaz yazlmasn salar.
Bus, Birden fazla telin tek bir hatm gibi gsterilmesini salayan veri yolu
izimlerinde kullanlr.
Sub-circuit, Hiyerarik dizaynlarda port balant noktalarnn belirtilmesini

salar.
8
Instant edit mode, mlecin seim moduna alnmasn salar.
Aygtlar
ekil 3.7. Aygtlar
Inter-sheet terminal, Alt balant terminal elemanlarnn belirtilmesini salar.
Device pin, Eleman pin eitlerini ierir. Eleman oluturulmas srasnda

kullanlacak pinler buradan seilerek yerletirilir.
Simulation graph, Matematiksel analizler iin grafikler oluturulmasn

salar.
Tape recorder, Kayt cihazn ierir.
Generator, eitli sinyal jeneratrlerini ierir.
Voltage probe, lmlerde kullanlmak zere voltaj probunu ierir.
Current probe, lmlerde kullanlmak zere akm probunu ierir.
Virtual Instruments, l aletlerini ierir.
2D Grafik
ekil 3.8. 2D grafik
2D graphics line, alma alan zerinde izgi izilmesini salar.
2D graphics box, alma ekranna dikdrtgensel ekiller izilmesini salar.

9
2D graphics circle, alma ekranna dairesel ekiller izilmesini salar.
2D graphics arc, alma ekranna yay ekilleri izilmesini salar.
2D graphics path, alma ekranna serbest ekiller izilmesini salar.
2D graphics text, alma ekranna yaz yazlmasn salar.
2D graphics symbol, alma ekranna sembol yerletirilmesini salar.
Markers for component origin, Elemanlar iin merkez noktas belirlenmesini

salar.
3.1.6. Ynelim Ara ubuu
ekil 3.9. Ynelim ara ubuu
Set rotation, aretlenmi olan eleman yada elemanlar 90 saa evirir.
Set rotation, aretlenmi olan eleman yada elemanlar 90 sola evirir.
Orientation edit box, Dndrme ilemi iin kullanlacak olan ann

girilmesini salar. Ancak girilebilecek olan alar dik a deerleri ile snrldr.
Horizontal reflection, aretlenmi olan eleman yada elemanlarn yatay olarak

aynalanmasn alar.
Vertical reflection, aretlenmi olan eleman yada elemanlarn dikey olarak

aynalanmasn salar.
10
3.2. ISIS Menleri
3.2.1. File Mens
ekil 3.10. File mens
3.2.1.1. New Design
Yeni alma sayfas amay salar.
3.2.1.2. Load Design
Daha nceden oluturulmu olan alma sayfalarnn ekranda grntlenmesini

salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki L tuu ile ilikilendirilmitir.
11
3.2.1.3. Save Design
Yaplan almay kaydetmeyi salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki S

tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.1.4. Save Design As
Yaplan almay farkl isimle kaydetmeyi salar.
3.2.1.5. Import Bitmap
Mevcut Bitmap uzantl dosyann arlmasn salar.
3.2.1.6. Import Section
Mevcut ISIS blge dosyasnn arlmasn salar.
3.2.1.7. Export Section
alma ekrannda seilen blm ISIS blge dosyas olarak kaydetmeyi salar.
3.2.1.8. Export Graphics
Yaplan almay Bitmap, Metafile, DXF, EPS yada vektr dosyas olarak
kaydetmeyi salar.
3.2.1.9. Print
Yaplan almay yazdrmay salar. Print komutu kullanldnda ekil 3.11deki

diyalog kutusu karmza gelecektir. Diyalog kutusunun sol st kesinde bulunan
printer komutu yazc ayarlarnn dzenlenmesi amacyla kullanlr. Bunun hemen
12
altnda yer alan filename komutu ise yazdrlacak olan dosya ad ve yolunun
belirlenmesini salar.
Diyalog kutusunun sa st kesinde yer alan options ksmnda bulunan colour

seeneinin yanndaki iaret kutusu iaretli iken ktlar renkli olarak alnr. Bunun
hemen altnda yer alan labcenter plotter driver seeneinin yannda bulunan iaret
kutusu iaretli iken ISIS tasarmn plotterda izilmesini salar. Bu zellik kt aygt
olarak plotter belirlendiinde kullanlabilirdir.
Scope ksmnda ise alma alannn seilen ksmnn, geerli grafiin, geerli
katmann yada tm katmanlarn ktsnn alnmasn salayan seenekler
bulunmaktadr.
Scale ksmnda ktya ilikin leklendirme ilemleri gerekletirilir. Bu seenek

sayesinde rnein A2 boyutunda hazrlanm olan bir tasarmn ktsnn A4e
alnabilmesi salanr.
Rotation ksm ise tasarmn kts alnrken yatay yada dikey olarak baslmasn
salar. Varsaylan olarak yatay basm seenei aktiftir.
Compensation ksm grafiin tam olarak leklendirilmesi iin kullanlr. Bu alanda

belirtilen X ve Y deerlerine gre tasarmn kt zerinde ki konumu daha kesin bir
ekilde belirlenir.
Print to files ksm, tasarmn belirlenen konumdaki bir dosyaya yazdrlmas

amacyla kullanlr.
Copies ksmnn yannda bulunan alanda belirlenen sayda kt alnr.

13
ekil 3.11. Print design diyalog kutusu
3.2.1.10. Printer Setup
Ykl bulunan yazc ile ilgili ayarlarn yaplmasn salar.
3.2.1.11. Set Area
alma alannn belirli bir ksmn yazdrmak amacyla yazdrlacak blgenin

seiminin yaplmasn salar.
3.2.1.12. Exit
Programdan kmay salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki Q tuu ile
ilikilendirilmitir.
14
3.2.2. View mens
ekil 3.12. View mens
3.2.2.1. Redraw
alma alan ve alma klavuzunun ieriinin yeniden izilmesini salar. Bu

ilemin ksa yolu klavye zerindeki R tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.2.2. Grid
alma alanndaki gridlerin grnp grnmeyeceinin belirlenmesini salar. Bu

ilemin ksa yolu klavye zerindeki G tuu ile ilikilendirilmitir.
15
3.2.2.3. Origin
alma alannda yeni bir orijin noktas belirleme imkan salar. Bu ilemin ksa yolu
klavye zerindeki O tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.2.4. X Cursor
mlecin X eklinde grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki

X tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.2.5. Snap
Kilitleme seeneinin varsaylan olarak belirlenmi olan 10, 50, 100 ve 500 kilitleme
deerlerinden birine ayarlanmasn salar. Bu ilemin ksa yollar seeneklere gre
srasyla klavye zerindeki CTRL+F1, F2, F3 tular ile ilikilendirilmitir.
3.2.2.6. Pan
alma alannn grntlenen ksmn, seilen noktay merkez alarak yeniden

grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki F5 tuu ile
ilikilendirilmitir.
3.2.2.7. Zoom In
alma alann, orijin noktasn baz alarak yaknlatrr. Bu ilemin ksa yolu klavye
zerindeki F6 tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.2.8. Zoom Out
alma alann, orijin noktasn baz alarak uzaklatrr. Bu ilemin ksa yolu klavye
16
3.2.2.9. Zoom All
Yaplm olan tm yaknlatrma ve uzaklatrma ilemlerini iptal eder. Bu ilemin

ksa yolu klavye zerindeki F8 tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.2.10. Zoom to Area
alma alannda fare ile seilen blgenin bytlmesini salar.
3.2.2.11. Toolbars
Ara ubuklarnn ekranda grntlenip grntlenmemesinin ayarlanmasn salar.

Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.13teki diyalog kutusu karmza gelecektir.
ISISta o an iin grntlenen mevcut ara ubuklarnn yannda yer alan iaret
kutular iaretli olarak grntlenir. Bu iaretlerden istenileni kaldrarak ilikili olan
ara ubuunun grntlenmemesi salanabilir.
ekil 3.13. Toolbars diyalog kutusu

17
3.2.3. Edit Mens
ekil 3.14. Edit mens
3.2.3.1. Undo
Yaplan ilemin geri alnmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki
CTRL+Z tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.3.2. Redo
Gelinen bir nceki konumdan ileri gitmeyi salar. Bu ilemin ksa yolu klavye
zerindeki CTRL+Y tuu ile ilikilendirilmitir.
18
3.2.3.3. Find and Edit Component
alma alanndaki malzemeleri bulur ve ekrana gelen Edit Component diyalog

kutusu vastasyla ilgili elemann zelliklerini deitirir. Bu ilemin ksa yolu klavye
zerindeki E tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.3.4. Cut to Clipboard
alma alan zerinde seilen ksm keserek panoya aktarlmasn salar.
3.2.3.5. Copy to Clipboard
alma alan zerinde seilen ksm kopyalayarak panoya aktarlmasn salar.
3.2.3.6. Paste from Clipboard
Panoda bulunan ksmn alma alanna kopyalanmasn salar.
3.2.3.7. Send to Back
Malzemelerin st ste gelmesi durumunda seilen malzemenin geride

grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+B tuu ile
ilikilendirilmitir.
3.2.3.8. Bring to Front
Malzemelerin st ste gelmesi durumunda seilen malzemenin nde

grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+F tuu ile
ilikilendirilmitir.
19
3.2.3.9. Tidy
Eleman seim penceresinde bulunan fakat alma alanna yerletirilmemi

malzemeler ile alma alan darsna yerletirilmi olan malzemelerin
temizlenmesini salar.
3.2.4. Library Mens
ekil 3.15. Library mens
3.2.4.1. Pick Device/Symbol
Ktphanede bulunan ve arama kriterlerine uyan elemanlardan seilenlerinin eleman

seim penceresindeki listeye eklenmesini, eer bu listede mevcut ise ktphanede
kaytl olan hali ile deitirilmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki
20
P tuu ile ilikilendirilmitir. Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.16daki diyalog

kutusu karmza gelecektir.
ekil 3.16. Pick device/symbol diyalog kutusu
Diyalog kutusunun sol st ksmnda yer alan Name or text to search for alanna
armak istenilen ktphane bileeninin ismi girilir. Aranlan elemann tam
isminden emin olunmad taktirde girilen ismin ardndan * iareti kullanmak
vastasyla uygun olan elemanlarn listelenmesi salanabilir.
Bunun hemen altnda yer alan Matches ksmnda arama kriterlerine uyan elemanlar
listelenir. Bu listede herhangi bir eleman zerinde fare ile sol tklandnda eleman
Part Preview ksmnda grntlenir. Bu eleman zerinde tekrar fare ile sol
tklanmas durumunda ise bu eleman nesne seiciye eklenecektir. Type ksmndan
hangi eit nesne iin arama yaptrlaca belirlenir.
21
Match Names ksm arama ilemini yaplandrmakta kullanlr. Bu alandan Exactly

seilirse elemann tam ismine gre, Begining with text seilirse girilen isim ile
balayan elemanlar iin, Containing text seilirse ismi ierisinde girilen harfler
bulunan, Ending with text seilirse de ismi girilen harfler ile biten elemanlar iin
arama yaptrlr. Only Compare Digits ise kontroln sadece para ismindeki saylar
iin yaplmasn salar.
3.2.4.2. Make Device
Yeni eleman oluturulmasn salar. Bu ilem, ekrana gelen ve bnyesinde birden

fazla sayfa barndran bir yeni eleman oluturma sihirbaz tarafndan
gerekletirilmektedir. Bu sihirbazn ieriinden daha sonra yeni eleman oluturma
ksmnda bahsedilecektir.
3.2.4.3. Make Symbol
Yeni sembol oluturulmasn salar. Bu komut ile, grafik aralar vastasyla izilmi
ve seili hale getirilmi olan bir nesne daha sonra da kullanlmak zere sembol olarak
kaydedilebilir. Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.17deki diyalog kutusu karmza
gelecektir.
Symbol name alanna oluturulacak olan yeni sembole verilecek olan isim girilir.
Type ksmndan oluturulacak olan semboln eidi belirlenirken, Library ksmndan
ise semboln kaydedilecei ktphanenin seimi yaplmaktadr.
22
ekil 3.17. Make symbol diyalog kutusu
3.2.4.4. Packaging Tool
Seilen elemann klf yaps ile ilgili ilemlerin yaplmasn salar. ekil 3.18deki
diyalog kutusu ile yeni oluturulan ve herhangi bir klfa sahip olmayan bir elemana
klf atama ilemi gerekletirilebildii gibi bir veya birden fazla klfa sahip olan
mevcut bir elemann klf zellikleri ile ilgili eitli deiiklikler de
yaplabilmektedir.
Diyalog kutusu zerinde bulunan Packagings ksm elemana atanan klf yada
klflarn bir listesini grntler. Bunun hemen sanda yer alan Add komutu ile seili
elemana yeni bir klf atama ilemi gerekletirilmekte, Rename komutu ile elemann
sahip olduu klflardan herhangi birisi yeni bir klf ile deitirilebilmektedir.
Default Package iaret kutusu iaretli durumda iken mevcut klflardan o an iin
seili bulunan, ISISta hazrlanan tasarm ARESe aktarlrken varsaylan klf
olarak belirleyecektir. Delete komutu elemana atanm bulunan mevcut klflarn
silinmesini salamakta, Order komutu ise eer eleman birden fazla klfa sahip ise bu
klflarn sralanmasn salar. Add Pin komutu belirlenen klf yapsna uygun olarak
pin eklememizi salarken, Remove Pin komutu ise mevcut herhangi bir pinin
silinmesi ilemini gerekletirir.
23
No.Of Gates alan ise bnyesinde birden fazla ayn zellie sahip para ihtiva eden
(opamlar gibi) elemanlar iin para saysn belirtir. Hemen bunun yannda bulunan
Gates (elements) can be swapped on the PCB layout? aret kutusu ARESte bask
devre hazrlanrken bu paralar iin Gateswap zelliinin kullanlp
kullanlmayacan belirler. Bunun hemen altndaki alanda ise elemanmzn pinleri
ve bu pinlere ait pin numaras, pin eidi, pinin gizli olarak grntlenme durumu ve
yine Gateswap zelliinde kullanlmak zere pinlerin ait olduu paralar gibi eitli
zellikleri grntlenmektedir.
Kullanlmayan (balanmam olan) pinler, NC Pins alanna aralarna virgl

konularak girilir. Bu zellik, girilen pin yada pinlerin, klfn ekli grntlenirken
belirgin bir ekilde gsterilmesini salar. Bu hataya izin vermemek asndan
kullanl bir zelliktir.
Swapable Pins alan, ARESte bask devre hazrlanrken kullanlmak zere Pinswap
zelliinin kullanlabilecei pinlerin belirlenmesini salar. Bu pinler, pinlerin
listelendii alandan seilerek Swapable Pins alannn hemen sanda yer alan Add
komutu kullanlarak Swapable Pins alanna girilebilir, Remove komutu kullanlarak
silinebilir ve Replace komutu kullanlarak ise deitirilebilirler.
Use ARES Libraries iaret kutusu varsaylan olarak seili durumdadr. Klflar iin
ARES ktphanesinin kullanlmasn salar. Bu ksm yalnz ARES haricindeki
baka bir bask devre izim programnda kullanlmak zere tasarmlar
gerekletirilirken seilmemi konuma alnabilir.
Diyalog kutusunun sa alt ksmnda yer alan Assign Package(s) komutu, yukarda
belirtilen deiiklikler onaylanarak, Cancel komutu ise deiiklikler onaylanmadan
diyalog kutusundan k salar.
24
ekil 3.18. Package device diyalog kutusu
3.2.4.5. Store Local Object
Oluturulmu bulunan bir nesnenin saklanaca ktphaneyi belirler. Bunun Make

Device yada Make Symbolden fark yeni oluturulan bir elemann deil de mevcut
bir elemann kaydedilmesini salamasdr. Bu ekilde mevcut bir nesne farkl bir
ktphaneye farkl bir isimle kaydedilebilmektedir.
3.2.4.6. Decompose
Seilen eleman bileenlerine ayrmay salar. Her eleman grafik nesneler, pinler vb.
bileenlerden oluur. Decompose komutu, bileen zelliklerinin dzenlenmesi ve
ardndan yeni bir eleman oluturulmas amacyla seili hale getirilmi olan elemann
bu bileenlerine ayrlmasn salar.
25
3.2.4.7. Compile to Library
Seilen eleman istenilen ktphaneye derlemeye yarar. ekil 3.19daki diyalog

kutusunun ortasnda yer alan geni alanda mevcut ktphaneler listelenir ve
elemann derlenecei ktphane bu alandan seilir.
Process All Sheets In The Design ksm iaretli iken seilen elemann ksmlarn
ieren tm katmanlar belirtilen ktphaneye kopyalanacaktr.
Hide Component Properties ksm seili iken derleme ilemi esnasnda eleman
zellikleri gizlenecektir.
Hide Pin Numbers ksm iaretli iken derleme ilemi esnasnda elemann pin
numaralar gizlenecektir.
ekil 3.19. Compile to library diyalog kutusu

26
3.2.4.8. Autoplace Library
Seilen ktphaneye ait bileenlerin alma ekran zerinde otomatik olarak

yerletirilmesini salar. Diyalog kutusunun ortasnda yer alan listeden istenilen
ktphane belirlenir. Show Properties seeneinin yanndaki iaret kutusu iaretli
iken yerletirilecek olan elemanlara ilikin btn zellikler de grntlenir.
ekil 3.20. Autoplace diyalog kutusu
3.2.4.9. Verify Packaging
Seilen elemanlarla ilgili klf bilgilerini dorular. Eer eleman klf ile ilgili bir hata
yoksa bunu belirten bir mesaj ekrana gelecektir.
3.2.4.10. Library Manager
Eleman ktphaneleri ve ierikleriyle ilgili ilemler gerekletirilir. ekil 3.21deki

diyalog kutusunun sol st ksmnda yer alan Source ksmndan kaynak ktphanenin
seimi yaplr. Bunun hemen altnda bulunan alanda ise seilen ktphaneye ait
bileenler grntlenir.
27
ekil 3.21. Library manager diyalog kutusu
Diyalog kutusunun sa st ksmnda yer alan Destin ksmndan hedef ktphane

Order komutu kullanlarak ktphanelerin listede grntlenme sras deitirilmesi

salanr.
Select All ve Unselect All komutlar ile ktphane bileenlerinin srasyla, tmnn
seilmesi veya tmnn seilmemi hale getirilmesi ilemleri gerekletirilir.
Copy Items, Move Items komutlar ile srasyla, seilen elemanlarn ktphaneler
arasnda kopyalama ve tama ilemleri gerekletirilir. Seilen elemanlar Delete
Items komutu ile ilgili ktphaneden silinirken, Rename Item komutu ile yeniden
adlandrlabilirler. Information komutu seilen elemana ait bilgilerin
28
Diyalog kutusunun sol alt ksmnda yer alan Dump Library komutu seilen
ktphane hakknda bir bilgi dkm verir. Create Libray komutu yeni bir
ktphane oluturulmasn salarken, Delete Library komutu ise mevcut bir
ktphanenin silinmesini salar. ADI Library komutu ise seilen eleman iin ADI
uzantl bilgi dosyasnn arlmasn salar. Backup Libraries komutu ktphaneleri
yedeklerken, Pack Library komutu seilen ktphanenin daha az yer kaplamas
amacyla sktrlmasn salar. File Attribute komutu seilen ktphanenin
okunabilir yada hem okunabilir hem de yazlabilir olma seenekleri arasnda geii
salar.
3.2.5. Tools Mens
ekil 3.22. Tools mens

29
3.2.5.1. Real Time Annotation
Aktif iken eleman isimlendirilmesi otomatik olarak gerekletirilir. Bu ilemin ksa

yolu klavye zerindeki CTRL+N tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.5.2. Real Time Snap
Aktifken imle pin sonu veya hatta yakn bir yere getirildiinde obje zerine
konumlandrlmasn ssalar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+S tuu
ile ilikilendirilmitir.
3.2.5.3. Wire Auto Router
Aktif iken her balantnn izleyecei yolu tam olarak izmenize gerek kalmadan,
hattn gidecei son noktay gstermenin, izimin yaplabilmesi iin yeterli olmasn
salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki W tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.5.4. Search and Tag
zellik atama aracnn blgesel veya genel iaretleme seenekleri tarafndan

gerekletirilen daha sonraki ilemler iin nesnenin zel gruplarnn seiminin
kolaylatrlmasn salar. Arama kriterlerine uyan nesneleri bulur ve onlar iaretli
hale getirir. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki T tuu ile ilikilendirilmitir.
Bu komutun kullanlmasyla karmza ekil 3.23teki diyalog kutusu gelecektir.
Property alannda eleman arama ileminin hangi zelliine gre yaplaca

belirtilirken, String alannda aranlacak olan elemann seilen zelliine ait karakter
dizisinin girii yaplmaktadr.
Mode ksmndan Equals seilirse String alannda belirtilen karakter dizisine tam
olarak uyan, Begins seilirse bu karakterler ile balayan, Contains seilirse ierisinde
bu karakterleri barndran elemanlar bulunacak ve iaretlenecektir. Not neki ile
30
belirtilmi dier seenekler ise yukarda anlatlan ilemlerin tam tersini

gerekletirecektir.
Search across whole design seenei iaretli iken arama ilemi tm tasarmda, bunun
tersi durumda ise sadece geerli katmanda gerekletirilecektir.
ekil 3.23. Search and tag diyalog kutusu
3.2.5.5. OR Search and Tag
aretli olan nesneler ile arama sonularn VEYA ilemine tabi tutarak neticenin
grntlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.24teki diyalog kutusu
karmza gelecektir. ekil 3.24te gsterilen diyalog kutusunun ierii ekil
3.23teki ile ayndr.
ekil 3.24. Or search and tag diyalog kutusu

31
3.2.5.6. AND Search and Tag
aretli olan nesneler ile arama sonularn VE ilemine tabi tutarak neticenin
grntlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.25teki diyalog kutusu
karmza gelecektir ekil 3.25te gsterilen diyalog kutusunun ierii ekil 3.23teki
ile ayndr.
ekil 3.25. And search and tag diyalog kutusu
3.2.5.7. Property Assignment Tool
ekil 3.26daki diyalog formunda seilen uygulama alanna bal olarak belirlenen
elemanlara eitli zellikler atanmasn ve mevcut atanm olan zelliklerin
dzenlenmesi amacyla kullanlr. String alan her eleman iin uygulanacak olan
seili ilemin zellik atamasn veya zellik anahtar kelimesinin belirtildii yerdir.
Increment alan, bu zellik her kullanldnda arttrlacak olan deerin, Count alan
ise bu zellik her kullanldnda artrlmak zere balang deerinin belirlenmesini
salar.
Action alan uygulanacak olan ilemin belirlendii ksmdr. Assign seenei String
alannda belirlenen zelliin seilen nesnelere atanmasn, Remove seenei
kaldrlmasn, Rename seenei ise yeniden adlandrlmasn salar. Show seenei
belirlenen zelliin grnr olmasn salarken, Hide seenei bunu gizler. Resize
seenei zelliin yeniden boyutlandrlmasn salar fakat bu zellik yalnz metinsel
32
zellikler iin kullanlabilirdir. Yukarda belirtilen zelliklerin tm sadece kullanc

zellikleri iin uygulanabilir.
Apply To alan seilen ilemin tasarma hangi yolla uygulanacan belirleyen

seenekleri ierir. On Click seenei belirlenen ilemin nesne zerinde fare ile sol
tklandnda uygulanmasn salar. Local Tagged seenei ilemin sadece geerli
katman zerinde seilmi olan nesnelere, Global Tagged seenei tasarmn
tamamndaki seilmi nesnelere, All Objects seenei de tasarmdaki tm nesnelere
uygulanmasn salar.
ekil 3.26. Property assignment diyalog kutusu
3.2.5.8. Global Annotator
Eleman referans deerlerinin otomatik olarak verilmesinde kullanlan seeneklere

ilikin ayarlar ierir. Komutun kullanlmasyla ekil 3.27deki diyalog kutusu
karmza gelecektir.
33
Scope ksmnda bulunan Whole Design seenei ilemin tm tasarm iin, Current
Sheet seenei ise sadece geerli katmanda uygulanmasn salar.
Mode ksmnda yer alan Total seenei isimlendirme ileminin tasarmdaki tm

elemanlar iin, Incremental seenei ise henz isimlendirilmemi elemanlar iin
uygulanmasn salar.
Initial Count seenei isimlendirme iin balang deeri belirlenmesini salar.
ekil 3.27. Global annotator diyalog kutusu
3.2.5.9. ASCII Data Import
Bu zellik her zaman ayn klf yapsna sahip olan eleman tiplerinin klf
zelliklerinin otomatik olarak belirlenmesi amacyla daha nceden hazrlanm olan
bir dosyann arlmasn salar.
3.2.5.10. Bill of Materials
erik ve dzenleme hakknda daha geni bir dzenleme ve kontrol iin dizayn
iindeki elemanlarn listesinin yaplmasn ve istenilen formatta grntlenmesini
salar.
34
3.2.5.11. Electrical Rule Check
Elektriksel hata denetim raporunun grntlenmesini salar.
3.2.5.12. Netlist Compiler
Bu komutun kullanlmasyla derlenecek olan balant hat listesinin kt biimi,

modu, kapsam, derinlii ve retilecek olan Netlist formatnn belirlenmesini
salayan ekil 3.28deki Netlist Compiler diyalog kutusu karmza gelecektir.
Yaplan ilemler dorultusunda bunu takiben Netlist bilgilerinin grntlendii bir
metin editrn ekranda grntlenecektir.
Output ksm oluturulan hat bilgilerinin nasl grntleneceinin belirlendii

ksmdr. Bu ksmda yer alan Wiewer seenei sonucu harici bir metin editrnde
grntlerken, File(s) seenei bunun bir dosyaya kaydedilmesini salar.
Mode ksm oluturulacak olan hat bilgilerinin eidinin belirlenmesini salar. Bu

ksmdaki Logical seenei hat listesinin bask devrenin hazrlanmas amacyla,
Physical seenei ise simlasyonda kullanlmak amacyla oluturulmasn salar.
Scope ksmnda yer alan Current Sheet seenei hat listesinin geerli katman iin
oluturulmasn salar. Bu seenek daha ok bir alt katmandan hat bilgisi
oluturulurken kullanlr. Whole Design seenei varsaylan seenektir ve tm
tasarm iin hat listesi oluturulmasn salar.
Format ksmndan ise oluturulacak hat listesinin biimi belirlenir. Bu seenek

varsaylan olarak SDFdir ve Labcenter programlar bu format kullanr. Farkl
programlarda bask devre izimi gerekletirilmek isteniyorsa dier seeneklerden
uygun olan seilmelidir.
35
ekil 3.28. Netlist compiler diyalog kutusu
3.2.5.13. Model Compiler
Simlasyon iin gerekli plan model dosyalarnn derlenmesini salar.
3.2.5.14. Netlist to ARES
Hazrlanan ematik tasarmn bask devresinin hazrlanmas amacyla balant hat

listelerinin ARESe aktarlmasn ve ARESin altrlmasn salar.
3.2.5.15. Backannotate from ARES
ARESe aktarlm olan tasarmlarda eleman referans deerlerinde deiiklik

yaplmas durumunda bu deiikliklerin ISIStaki tasarmda da gncellenmesini
salar.
36
3.2.6. Design Mens
ekil 3.29. Design mens
3.2.6.1. Edit Design Properties
Tasarm zelliklerinin dzenlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil

3.30daki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Title alanna tasarmn ad, Doc. No alanna belge numaras, Revision alanna
tasarmdaki deiiklik says bilgileri girilirken, Author alannda da tasarmc ismi
belirtilebilir. Tasarmn oluturulduu ve deitirildii tarihlerde bu esnada
grntlenecektir.
37
Netlisting Options ksmndaki Global Power Nets seenei g pinlerinin yerel

olarak m yoksa tm tasarm iin mi atanacan belirler. Cache Model Files seenei
iaretli iken model dosyalar da tasarmla birlikte kaydedilir.
ekil 3.30. Edit design properties diyalog kutusu
3.2.6.2. Edit Sheet Properties
Tasarmda bulunan mevcut katmanlarn zelliklerinin dzenlenmesini salar. Bu

komutun kullanlmasyla ekil 3.31daki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Sheet Title alanna katman bal, Sheet Name ksmna katmann ismi girilir.
Annotator Init alan, katman zerindeki elemanlar isimlendirilirken kullanlacak olan
balang deerinin belirtildii ksmdr.
Non-Physical Sheet seenei simlasyon iin model oluturulurken iaretlenmelidir.

Bu ekilde katman zerindeki elemanlar hat listesine dahil edilmi olacaktr. Bask
devre izimi iin tasarlanan devrelerde bu seenek iaretlenmez. External .Mod file
seenei iaretlenerek katmann harici bir mod dosyasna aktarlmasn salar. Bu
zellik sayesinde alt devreler birden fazla tasarmda da kullanlabilirler.
38
ekil 3.31. Edit sheet properties diyalog kutusu
3.2.6.3. Edit Design Notes
Tasarma ilikin eitli notlarn alnmasn salar.
3.2.6.4. New Sheet
Tasarma yeni bir alma katman eklemeyi salar.
3.2.6.5. Remove Sheet
O an iin geerli olan katmann silinmesini salar. Bu komut kullanlarak son kalan
katman haricindeki dier katmanlarn tm silinebilir.
3.2.6.6. Goto Sheet
Tasarm iin oluturulan katmanlar arasnda gei yaplmasn salar.
3.2.6.7. Zoom to Child
Hiyerarik tasarmlarda alt devrelere ulamamz salar. Bu ilemin ksa yolu klavye
zerindeki CTRL+C tuu ile ilikilendirilmitir.
39
3.2.6.8. Exit to Parent
Hiyerarik tasarmlarda alt devrelerden bir st seviyedeki katmana ulalmasn

salar.
3.2.6.9. Root Sheet
Tasarm ierisinde bulunan katmanlar grntler. O an iin zerinde allan

katman yannda iaretli olarak grntlenir.
3.2.7. Graph Mens
ekil 3.32. Graph mens

40
3.2.7.1. Edit Graph
aretli olan grafie ait eitli zelliklerin dzenlenmesini salar. Bu ilemin ksa
yolu klavye zerindeki CTRL+E tuu ile ilikilendirilmitir. Bu komutun
kullanlmasyla ekil 3.33daki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Graph title alanna grafik iin belirlenen balk girilir. Start Time simlasyon
sonularnn hangi andan itibaren grntleneceinin, Stop Time ise hangi ana kadar
srdrleceinin belirlendii alanlardr. Left Axis Label ve Right Axis Label alanlar
ile, srasyla sol ve sa eksenlere etiket atama ilemi gerekletirilir.
Initial DC solution seenei iaretli ise 0 annda kondansatr, bobin vb. elemanlar
kararl durumda olarak belirlenir. Always Simulate seenei iaretli iken
simlasyonun bal olduu ksmlarn deimesi dikkate alnmadan simlasyon
gerekletirilir. Log Netlist(s) iaretli olduu durumlarda simlasyon hat listesi
simlasyon notlarnda grntlenir. Spice Options komutu ile ekrana gelen diyalog
kutusundan genel simlasyon seenekleri ayarlanabilir. User defined properties
ksm kullancya simlasyon kontrol zelliklerini tanmlama imkan verir.
ekil 3.33. Edit graph diyalog kutusu

41
3.2.7.2. Add Trace
aretli olan grafik ile alma ekran zerinde bulunan voltaj ve akm problarnn
ilikilendirilmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+A tuu
ile ilikilendirilmitir. Name alanna eklenecek olan Trace ismi belirtilir. Probe P1,
Probe P2, Probe P3, Probe P4 ksmlarndan seilen trace ile ilikilendirilmek zere
tasarm zerinde bulunan ve bu alanlarda listelenen prob yada retelerin seimi
gerekletirilir. Expression alanna ise seilen problarla bantl olan ifade yazlr.
Trace Type ksmndan eklenecek olan trace tipi seilir. Axis ksmndan ise Tracein
hangi eksene atanaca belirlenir.
ekil 3.34. Add trace tiyalog kutusu
3.2.7.3. Simulate Graph
Tasarmn simlasyonunun grafik zerinde grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa

yolu klavye zerindeki Boluk tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.7.4. View Log
Simlasyona ait gnln grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye

zerindeki CTRL+V tuu ile ilikilendirilmitir.
42
3.2.7.5. Export Data
Yaplan simlasyona ait verilerin Binary dosyas olarak kaydedilmesini salar.
3.2.7.6. Restore
Tasarmn simle edilmesi srasnda almann duraklatlmasn salar. Duraklatlan

almada tekrar kullanlmas halinde simlasyon sonlandrlr. Bu ilemin ksa yolu
klavye zerindeki Esc tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.7.7. Conformance Analysis (All Graphs)
Tasarm ekranndaki tm grafiklerin uygunluk analizini yapmamz salar.

43
3.2.8. Source Mens
ekil 3.35. Source mens
3.2.8.1. Add/Remove Source Files
Mikrokontrolc simlasyonlarnda kullanlmak zere kaynak dosyalarn eklenmesi,

kaldrlmas ve bu dosyalarn derlenmesi iin gerekli ilemlerin yaplmasn salar.
Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.36daki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Source Code Filename, simle edilecek olan mikrokontrolc kaynak kodlarnn

yolunun belirtildii alandr. Code Generation Tool ksmndan da kullanlacak olan
derleyici belirlenir.
44
ekil 3.36. Add/remove source files diyalog kutusu
3.2.8.2. Define Code Generation Tools
ekil 3.37. Define code generation tools diyalog kutusu

45
Mikrokontrolc simlasyonlarnda kullanlan derleyicilere ait eitli zelliklerin

dzenlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.37daki diyalog kutusu
karmza gelecektir.
Tool ksmndan dzenlenecek olan derleyici belirlenerek, derleyiciye bal olarak

deien seenekler uygun ekilde dzenlenir.
3.2.8.3. Setup External Text Editor
Mikrokontrolc simlasyonlarnda kaynak kodlarn yazlabilecei harici metin

editrnn belirlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.38daki
diyalog kutusu karmza gelecektir.
Bu diyalog kutusu ile kullanlmak istenilen metin editrnn yolu ve zellikleri

belirlenir.
ekil 3.38. Setup external text editor diyalog kutusu
3.2.8.4. Build All
Source mens altnda yaplan ayarlara gre kaynak kodlarn derlenmesini salar.
46
3.2.9. Debug Mens
ekil 3.39. Debug mens
3.2.9.1. Start/Restart Debugging
Hata ayklama ileminin balatlmas veya yeniden balatlmas iin kullanlr. Bu

ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+F12 tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.9.2. Pause Animation
Animasyonun duraklatlmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki

Pause tuu ile ilikilendirilmitir.
47
3.2.9.3. Stop Animation
Animasyonun durdurulmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki

Shift+Break tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.9.4. Step Over
Hata ayklama ilemi srasnda fonksiyon modunda ilerlemeyi salar. Bu ilemin ksa
yolu klavye zerindeki F10 tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.9.5. Step Into
Hata ayklama ilemi srasnda adm adm modunda ilerlemeyi salar. Bu

ilemin ksa yolu klavye zerindeki F11 tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.9.6. Step Out
Hata ayklama modundan karak animasyonun devamn salar. Bu ilemin

ksa yolu klavye zerindeki CTRL+F11 tuu ile ilikilendirilmitir.
3.2.9.7. Step To
Source code penceresi akken simlasyonun geerli program satrna ulaana kadar
almasn salar.
3.2.9.8. Execute
Simlasyonun balatlmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki F12

48
3.2.9.9. Toggle Breakpoint
Source code penceresi akken istenilen program satrnda kesme noktasnn

belirlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki F9 tuu ile
ilikilendirilmitir.
3.2.9.10. Clear All Breakpoints
Toggle Breakpoints komutu ile belirlenmi olan tm kesme noktalarnn

temizlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+F9 tuu ile
ilikilendirilmitir.
3.2.9.11. Reset Popup Windows
Mikrokontrolc simlasyonunda programn ileyiini daha rahat bir biimde

gzlemlemek ve gerekli mdahaleleri yapabilmek amacyla alm olan pencerelerle
ilgili yaplandrmay ilk haline getirir.
3.2.9.12. Reset Persistent Model Data
Mikrokontrolc ve eprom gibi bnyesinde hafza birimleri barndran elemanlarn

kalc model bilgilerini ilk haline getirir.
3.2.9.13. Use Remote Debug Monitor
Hata ayklama ileminde kullanlmak zere harici bir grntleme aygt

kullanlmasna imkan salar.
3.2.9.14. Tile Horizontally
Alan pencereleri yatay der.

49
3.2.9.15. Tile Vertically
Alan pencereleri dikey der.
3.2.10. Template Mens
ekil 3.40. Template mens
3.2.10.1. Set Design Defaults
Tasarma ilikin renk ve font ablonlarnn ayarlarnn yaplmasn salar. Bu

komutun kullanlmasyla ekil 3.41deki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Colours ksmndan tasarm sayfasna ait bileenlerin, Animation ksmndan ise

animasyon esnasnda grntlenecek olan renklerin dzenlemesi yaplr. Hidden
Objects ksmnda gizli nesnelerin grntlenip grntlenmemesi ve eer
50
grntleneceklerse bunlar iin hangi rengin kullanlaca belirlenir. Font Face for
Default Font ksmndan ise varsaylan metin fontu seilir.
ekil 3.41. Set design defaults diyalog kutusu
3.2.10.2. Set Graph Colours
Simlasyon grafiklerine ilikin renk ayarlarnn yaplmasn salar. Bu komutun

kullanlmasyla ekil 3.42deki diyalog kutusu karmza gelecektir.
General Appearence ksm btn grafikler iin deimeyen grafik bileen renklerini,
Analogue Traces ksm sadece analog traceler iin kullanlacak olan renkleri, Digital
Traces ksm da sadece dijital traceler iin kullanlacak olan renkleri belirler.
51
ekil 3.42. Set graph coluors diyalog kutusu
3.2.10.3. Set Graphics Styles
2D grafiklere ilikin biim ve renk ayarlarnn yaplmasn salar. Bu komutun

Style ksmndan dzenlenecek olan grafik eidi seilir. Line Attributes grafikte
kullanlacak olan izgi tip, kalnlk ve renklerini belirler. Fill Attributes dolgu tip ve
rengine ilikin seenekleri ierir.
ekil 3.43. Set graphics style diyalog kutusu

52
3.2.10.4. Set Text Styles
Yaz font, ebat ve renklerine ilikin ayarlarn yaplmasn salar. Bu komutun

Style ksmndan dzenlenmek istenen metin eidi belirlenir. Dier seeneklerle de

seilen metin eidi istenilen ekilde dzenlenir.
ekil 3.44. Set text style diyalog kutusu
3.2.10.5. Set Graphics Text
2D grafiklere ilikin yazlarn font, konum ve ebat ayarlarnn yaplmasn salar. Bu

Dzenlenmek istenilen grafik eidi diyalog formunun sol yannda yer alan listeden
seilir ve dier seenekler yardmyla dzenlenir.
53
ekil 3.45. Set graphics text diyalog kutusu
3.2.10.6. Set Junction Dots
Birleim noktalarnn ekil ve ebatlarna ilikin ayarlarn yaplmasn salar. Bu

komutun kullanlmasyla ekil 3.46daki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Size ksmndan birleim noktasnn ebad, Shape ksmndan ise kullanlmak istenilen
birleim noktas ekli belirlenir.
ekil 3.46. Set junction dots diyalog kutusu

54
3.2.10.7. Apply Template From Design
Mevcut bir dizaynn ablonunun zerinde altmz tasarma uygulanmasn salar.
3.2.10.8. Apply Default Template
Varsaylan ablonun tasarma uygulanmasn salar.
3.2.10.9. Save Default Template
Mevcut ayarlarn varsaylan ablon olarak kaydedilmesini salar.
3.2.11. System Mens
ekil 3.47. System mens

55
3.2.11.1. System Info
Sisteme ilikin bilgilerin grntlenmesini salar.
3.2.11.2. Text Viewer
Simlasyona ait gnln grntlenmesini salar.
3.2.11.3. Set BOM Scripts
Dizayn iindeki elemanlarn listelenmesine ilikin kt dosya ablonlarnn

oluturulmas ve dzenlenmesine ait ayarlar ierir. Bu komutun kullanlmasyla
ekil 3.48deki diyalog kutusu karmza gelecektir.
ekil 3.48. Set bom scripts diyalog kutusu

56
Scripts ksmndan dzenlenmek istenilen eleman listesi biimi seilir ve gerekli

ayarlar yaplr. Bill Of Materials Output Format ksmndan seilen biim eleman
listesi retilirken kullanlacak olan belirler.
3.2.11.4. Set Environment
alma ortamna ait otomatik kayt zaman, geri alma ilemi says, gsterilecek
olan, ulalan son dosya says gibi zelliklerin dzenlenmesini salar. Bu komutun
Autosave Time (minutes) tasarmn hangi aralklarla otomatik olarak kaydedileceini

belirler. Number of Undo Levels geri alma ileminde kullanlabilecek olan adm
saysn, Tooltip Delay (miliseconds) imle bir simge zerine geldiinde simgeye
ilikin aklama grntlenmeden nce ki gecikme sresini, Number of File Names
on File Menu file mensnde grntlenecek olan son olarak allm dosyalarn
saysn tayin eder. Initial Menu Settings ise men durumlarnn balangta hangi
durumda olacann belirlenmesini salar.
ekil 3.49. Set environment diyalog kutusu

57
3.2.11.5. Set Paths
Ktphane, model ve simlasyon sonularna ait dosyalarn yollarn dzenleme

ilemini gerekletirir.
3.2.11.6. Set Property Definitions
Bask devre iin klf yaplarn, simlatr modelleri iin ise parametreleri
zelletirmek amacyla kullanlr. Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.50deki
Diyalog kutusunun sol ksmnda yer alan listeden seilen zellik tanmlamas
zellie ait seenekler belirlenerek dzenlenebilir.
ekil 3.50. Set propery definations diyalog kutusu

58
3.2.11.7. Set Sheet Sizes
alma katman ebatlarnn ayarlanmas amacyla kullanlr. Bu komutun

Seilen katmann ebad ilgili alanlara girilmek suretiyle belirlenir. Ayrca iaretli
olan katman tasarm iin geerli olan katmandr.
ekil 3.51. Set sheet size diyalog kutusu
3.2.11.8. Set Text Editor
Metin editrne ilikin font, boyut, yaz biemi gibi zelliklerin dzenlenmesinde
kullanlr. Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.52deki diyalog kutusu karmza
gelecektir.
59
ekil 3.52. Set text editor diyalog kutusu
3.2.11.9. Set Animation Options
Simlasyon hz, voltaj, akm deer aral, simlasyon esnasnda eleman

bacaklarnn lojik durumunun, hatlarn voltaj durumlarnn ve hat akm ynlerinin
gsterilmesi gibi animasyon seeneklerinin dzenlenmesini salar.
ekil 3.53. Set animation diyalog kutusu

60
Bu komutun kullanlmasyla ekil 3.53deki diyalog kutusu karmza gelecektir. Bu

diyalog kutusuna ilikin ayrntl bilgi Etkileimli simlasyon bal altnda
verilecektir.
3.2.11.10. Set Simulator Options
Tolerans, Mosfet blge deerleri, yenileme, alma scakl, gei zaman, gecikme
gibi simlasyon ayarlarnn dzenlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil
3.54deki diyalog kutusu karmza gelecektir.
ekil 3.54. Set simulator diyalog kutusu
3.2.11.11. Save Preferences
System mens altnda yaplan ayarlar dorultusunda tercihlerin kaydedilmesini

salar.
61
3.2.12. Help Mens
ekil 3.55. Help mens
3.2.12.1. ISIS Help
ISIS yardm dosyasna ulamay salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki F1
3.2.12.2. Proteus VSM Help
Grsel sistem modelleme hakkndaki yardm dosyalarna ulalmasn salar.

62
3.2.12.3. Proteus VSM SDK
Grsel sistem modellemede, analog ve dijital model oluturma hakkndaki yardm

dosyalarna ulalmasn salar.
3.2.12.4. Sample Design
Hazrlanm rnek tasarmlarla ilgili bilgilere ve yardm dosyas ierisinde bulunan

balantlarla direk olarak bu tasarmlara ulalmasn salar.
3.2.12.5. Stop Press
ISIS srmleri ve bu srmlerin zellik ve yenilikleri hakknda bilgi ierir.
3.2.12.6. About ISIS
ISIS sistem ve srm bilgilerini ierir.
3.3. Genel Dzenleme lemleri
ISIS pek ok nesne tipini, maksada ynelik tm ayrntlar ve her bir nesne tipinin
davranlarn desteklemektedir.
Bununla beraber, nesne yerleiminin temel admlar tm nesne tipleri iin ayndr.
3.3.1. alma Ekranna Nesne Yerletirilmesi
1. Yerletirmek istenilen nesne snf iin Mod Seim Ara ubuundan

uygun simge seilir.
2. Eer yerletirilmek istenen nesne tipi eleman, terminal, pin, grafik
yada iareti ise eleman seim penceresinden istenilen nesnenin ismi
seilir. Bu, eleman iin ilk olarak ktphaneden armay gerektirir.
63
3. Seilen nesne alma alan klavuzunda grntlenecektir. Bu

aamada dndrme ve aynalama simgeleri kullanlarak nesne gerekli
olan konuma getirilebilir.
4. Son olarak alma alan zerinde fare ile sol tklanarak nesne
yerletirebilir yada srklenebilir. lemlerin tamam her nesne tipi
iin deiken olmakla birlikte dier grafik yazlmlarda olduu gibi
olduka kolay anlalabilirdir.
3.3.2. Nesnelerin Seilmesi
Her nesne fare ile zerine gelinip, sa tklamak sureti ile seili hale getirilebilir. Bu
ilem nesneyi belirgin hale getirir ve daha sonraki dzenleme ilemleri iin seer.
Nesneye bal bulunan her hatta bu ilemle birlikte seili hale

getirilmi olur.
alma ekrannda bo bir alana tklamakszn her nesne zerinde fare
ile sa tklanarak yada sa fare tuuna basl tutarak nesneler etrafnda
bir kutu izilmek suretiyle nesneler grup halinde seili hale
getirilebilir.
alma ekran zerinde bo bir alana tklanarak seili durumda
bulunan tm nesneler seili halden kurtarlabilir.
3.3.3. Nesnelerin Silinmesi
Seili durumda bulunan herhangi bir nesne zerine sa tklanarak silinebilir. Bu

durumda nesneye bal bulunan tm hatlarda silinecektir. Ancak bal bulunan hat
zerinde bir balant noktas bulunuyorsa veya kesien iki hat mevcutsa, hattn yalnz
elemandan bu noktaya kadar olan ksm silinecektir.
64
3.3.4. Nesnelerin Srklenmesi
Seili durumda bulunan bir nesne, imle nesne zerinde iken sol fare tuu basl
tutularak srklenebilir. Fakat bu ilem tm nesnelere uygulanmaz, sadece eleman ve
elemanlara ait etiketlere uygulanr.
Eer Otomatik Hat izici aktif ise ve seilen elemana bal hatlar
bulunuyorsa, ilem sonrasnda bunlar yeniden ynlendirilecek ve
dzenlenecektir. Elemana bal ok sayda hat bulunmas halinde bu
ilem biraz zaman alacak (takriben 10sn.) ve ilem esnasnda farenin
imleci kum saati eklini alacaktr.
Eer bir eleman yanllkla srklenirse ona bal bulunan hatlar
kark ve yanl bir ekil alacaktr. Yaplan ilem U ksayolu ile
kullanlabilir olan geri alma komutu kullanlarak dzeltilebilir.
3.3.5. Nesne Etiketi Srklenmesi
ou nesne tipi kendisi ile ilikilendirilmi olan bir yada daha fazla etikete sahiptir.
rnein her elemann referans etiketi ve deer etiketi bulunmaktadr. Gereken
durumlarda dizaynn grnmn deitirmek yerine bu etiketleri hareket ettirmek
ok daha kolaydr.
Nesne etiketlerinin srklenmesi iin;
1. Etiket yada etiketin ait olduu nesne imle zerine konumlandrlp

sa fare tuuna baslarak seili hale getirilir.
2. Etiket zerinde sol fare tuuna baslr.
3. Etiketi gerekli konuma getirilir. Eer srkleme ilemi esnasnda daha
hassas bir konumlandrma gerekiyorsa, F4, F3, F2 ve CTRL+F1
tular kullanlarak snap znrl deitirilebilir.
4. lemi tamamlamak iin farenin tuu braklr.
65
3.3.6. Nesnelerin Yeniden Boyutlandrlmas
Alt devreler, grafikler, izgiler, drtgenler ve daireler yeniden boyutlandrlabilir

nesnelerdir. Bu nesneler iaretlenerek seili hale getirildiklerinde nesne zerinde
tutma ad verilen kk kareler belirir. Tutmalar srklenmek suretiyle bu nesneler
yeniden boyutlandrlabilir.
Nesneleri yeniden boyutlandrmak iin;
1. mle zerinde iken sa fare tuuna baslarak nesne seili hale getirilir.
2. Eer nesne yeniden boyutlandrlabilir bir nesne ise kk kareler
eklindeki tutmalar nesne zerinde belirecektir.
3. mle tutma zerinde iken sol fare tuuna basl tutularak ve tutma
yeni konumuna srklenerek nesne yeniden boyutlandrlr.
Srkleme ilemi esnasnda tutmalar kaybolur. Bunun nedeni
grn engellenmemesidir.
3.3.7. Nesnelerin Dndrlmesi ve Aynalanmas
ou nesne tipi dndrlebilir ve aynalanabilirdir. Eer bir nesne seili hale

getirilirse dndrme ve aynalama simgelerinin rengi maviden krmzya dnecek
ve ilem seili nesneye etki edecektir.
Nesnelerin dndrlmesi ve aynalanmas iin;
2. Nesneyi saat ynnde evirmek iin ynelim ara ubuunda en solda
bulunan, saat ynnn tersine evirmek iin ise bunun hemen sanda
bulunan simge kullanlr. Ayrca dndrme ilemi ynelim ara
ubuunda ortada yer alan ksma istenilen a deeri girilip ardndan
enter tuuna baslarak da gerekletirilebilir. Girilen deerlerin pozitif
olmas durumunda nesne saat ynnn tersinde, negatif olmas
66
durumunda ise saat ynnde dndrlecektir. ISIS bu a deerleri

iin sadece dik olanlar kabul etmektedir.
3. Nesneyi dikey olarak aynalamak iin ynelim ara ubuunda en
sada bulunan, yatay olarak aynalamak iin ise hemen solunda
bulunan simge kullanlr.
alma alanna yeni bir nesne eklemeden nce nesneyi dndrme yada aynalama
ilemlerinden biri kullanlmak istenmesi durumunda bu simgelerin mavi renkli
olmasna dikkat edilmelidir. Simge krmz renkli iken kullanlmas durumunda ilem
o esnada alma alannda ve seili durumda bulunan bir baka nesneyi etkileyecei
iin ncelikle alma alan ierisinde bo bir alana tklanarak nesnenin seili
durumdan kurtarlmas ve simgelerin mavi renkli bir hal almalar salanmaldr.
3.3.8. Nesnelerin Dzenlenmesi
Nesnelerin ou diyalog formlar yoluyla dzenlenebilen grafiksel ve/veya metinsel

seeneklere sahiptir. Dzenleme ileminin diyalog formlar yolu ile gerekletirmesi
eitli seenekler arasndan en yaygn olarak kullanlandr.
Tek bir nesneyi fare kullanarak dzenlemek;
2. Srkleme ileminde olduu gibi sol fare tuuna baslr. Fakat
srklemeden farkl olarak tuu hemen braklmaz.
Nesnelerin fare kullanarak sra ile dzenlenmesi iin;
1. Instant Edit simgesi seilir.

2. Nesnelerin zerine sra ile sol tklanr.
67
Nesnelerin dzenlenmesinde zel dzen modunun kullanm iin;
1. mleci nesne zerinde konumlandrlr.

2. CTRL+E tularna baslr.
Bu ilem metin yazlar iin harici bir metin editrn ekrana getirecektir. mlecin
herhangi bir nesne zerinde konumlandrlmam olduu durumlarda ise, eer varsa
alma alannda bulunan geerli simlasyon grafiini dzenleme ilemini yerine
getirecektir.
Nesnelerin isimleri kullanlarak dzenlenmesi iin;
1. Klavye zerinden E tuuna baslr.

2. Gelen pencereden dzenlenmesi istenilen elemann referans ismi
(para tantc bilgisi) girilir.
Bu ilem, sadece geerli katman deil mevcut katmanlardan biri zerinde bulunan
herhangi bir eleman iin bir diyalog formu ekrana getirecektir. Eer gerekten
eleman dzenlemek istenmiyorsa, bu komutu elemann konumunu belirlemede
kullanlabilir.
3.3.9. Nesne Etiketlerinin Dzenlenmesi
Eleman, terminal, hat ve bus etiketleri de hemen hemen nesnelerle ayn ekilde
dzenlenebilir.
Tek bir nesne etiketini fare kullanarak dzenlemek iin;
1. mle zerinde iken sa fare tuuna baslarak nesne etiketi seili hale
getirilir.
2. Srkleme ileminde olduu gibi sol fare tuuna baslr. Fakat
srklemeden farkl olarak tu hemen braklr.
68
Nesne etiketlerini fare kullanarak sra ile dzenlenmesi iin;
1. Instant Edit simgesi seilir.

2. Nesne etiketlerinin zerine sra ile sol tklanr.
Her iki ilemde de etiket ve biim ksmlarn ihtiva eden bir diyalog formu
grntlenir.
3.3.10. Seili Tm Nesnelerin Kopyalanmas
1. Gereken nesneleri teker teker yada etraflarna bir seim kutusu

izilerek seili hale getirilir.
2. Blok kopyalama simgesine fare ile sol tklanr.
3. Kopyalama erevesini srkleyerek gereken konuma getirilir ve
kopyay yerletirmek iin fare ile sol tklanr.
4. Daha fazla sayda kopya yerletirmek iin 3. adm tekrarlanr.
5. lemi sona erdirmek iin fare ile sa tklanr.
Elemanlar kopyalandnda referans deerleri otomatik olarak adlandrlmam

duruma ve otomatik adlandrma iin hazr konuma gelir. Bu ayn para tantc
bilgileri ieren rneklerin meydana gelmesini nler.
3.3.11. Seili Tm Nesnelerin Tanmas
1. Gereken nesneler teker teker yada etraflarna bir seim kutusu

2. Blok tama simgesine fare ile sol tklanr.
3. ereve srklenerek gereken konuma getirilir ve yerletirmek iin
fare ile sol tklanr.
69
Hatlarn blok tama ilemi esnasndaki davranlar biraz karktr. Esasen ISIS
seilen alan ierisinde kalan tm hatlar veya hat ksmlarn yeniden izmeden
tayacaktr ve bunun ardndan seim alannn snrlarndan geen hatlar seilen alan
ierisindeki son konumundan bu alan darsndaki ilk konumuna olacak ekilde
yeniden izecektir.
3.3.12. Seili Tm Nesnelerin Silinmesi
1. Gereken nesneler teker teker yada etraflarna bir seim kutusu

2. Silme simgesine fare ile sol tklanr.
Eer yanllkla bir nesne sildiyseniz geri al komutunu kullanarak bunu

dzeltebilirsiniz.
3.4. Etkileimli Simlasyon
3.4.1. Temel Beceriler
3.4.1.1. Animasyon Kontrol Paneli
ekil 3.56. Animasyon kontrol paneli
Etkileimli simlasyon normal bir kumanda gibi davranan basit bir panel tarafndan
kontrol edilmektedir. ekil 3.56daki kontrol paneli, ekrann sol alt ksmna
yerletirilmi bulunmaktadr.
PLAY tuu simlasyonu balatmak iin kullanlr.

STEP tuu animasyonu tanmlanan arala bal olarak adm adm
gerekletirmek amacyla kullanlr. Bu tua bir kez baslp
70
braklmas durumunda simlasyon bir adm ilerler. Tua basl

tutulmas durumunda ise animasyon tu braklana kadar devaml
olarak ilerler. Adm aral Animated Circuit Configuration diyalog
kutusu kullanlarak arttrlabilir. Adm araln ayarlama zellii
devrelerin davranlarnn daha yakndan gzlenmesi ve etkilerin ar
ekimde grlmesi asndan faydaldr.
PAUSE tuu, tekrar bu tua basldnda kald yerden devam etmek
yada STEP tuuna basldnda adm adm gerekletirilmek zere
animasyonu askya alr. Simlatr bir kesme noktas ile
karlatnda da bu tua baslmasna animasyonu duraklatacaktr.
Simlasyon klavye zerinde bulunan PAUSE tuuna baslmak
suretiyle de duraklatlabilir.
STOP tuu Prospicen gerek zamanl simlasyonu durdurmasn
salamaktadr. Bunun sonucunda tm animasyon durdurulur ve
simlatr hafzasndan boaltlr. Tm gstergeler aktif olmayan
durumlarna sfrlanr. Fakat harekete geirici elemanlar (anahtar vb.)
mevcut durumlarn korurlar. Simlasyon klavye zerinde bulunan
Shift+Break tularna baslmak suretiyle de durdurulabilir.
Animasyon boyunca geerli simlasyon zaman ve ortalama CPU yk durum

ubuunda grntlenir. Eer CPU simlasyonu gerek zamanl olarak altrmak
iin yetersiz ise gsterge %100 gsterecek ve simlasyon zaman simlasyonun
gerek zamanl olarak ilerlemesi iin durdurulacaktr. Bunun yannda ok hzl
devrelerin simlasyonu sonucu meydana gelecek zararlar nlemek amacyla sistem
otomatik olarak her animasyon erevesinde gerekletirilen simlasyon miktarn
ayarlar.
3.4.1.2. Gstergeler ve Harekete Geirici Elemanlar
Etkileimli simlasyon sradan elektronik elemanlar yannda baz zel aktif

elemanlarn kullanmn da gerektirir. Bu elemanlar farkl saylarda grafiksel
durumlara sahiptirler; gsterge ve harekete geirici elemanlar olmak zere iki farkl
71
eittedirler. Gstergeler devrede llen baz parametrelere gre deien grafiksel

durumlar gsterirken, harekete geirici elemanlar, durumlar kullanc tarafndan
belirlenebilen ve devrenin baz zelliklerinin deitirilmesini salayan elemanlardr.
Harekete geirici elemanlar, fare ile zerinde tklanarak elemann kontrol

salanabilecek kk krmz iaretler ile ilikilendirilmilerdir. Eer orta tulu bir
fare kullanlyorsa, harekete geirici elemanlar imle ile zerine gelip farenin orta
tuunu uygun ynde hareket ettirilerek kontrol edilebilirler.
3.4.1.3. Etkileimli Simlasyonun Hazrlanmas
Etkileimli simlasyon hazrlama ve altrma becerilerinin byk bir ksm

devrenin ISISta izilmesi merkezinde toplanmaktadr. Bunu anlamann en iyi yolu
ISIStaki rnekleri incelemektir. Bununla birlikte bu ilem aadaki ekilde
zetlenebilir.
Nesne seicideki P tuunu kullanarak gerekli olan elemanlar

bulunduklar ktphanelerden arlr. Aktif elemanlarn (gsterge ve
harekete geirici elemanlar) tm active.lib ktphanesi altnda
bulunmaktadr fakat bir simlatr modeline sahip herhangi bir
elemanda kullanlabilir.
Elemanlar ema zerine yerletirilir.
Elemanlara uygun deer ve zellikler atamak iin, eleman zerinde
fare ile nce sa daha sonra sol tklanarak yada CTRL+E tular
kullanlarak elemanlar dzenlenebilir. ou model yardm ieriine
sahiptir, bu yzden elemanlarn kendilerine zg zellikleri iin
yardm dosyalarndan faydalanlabilir.
Mikroilemci kaynak kodlar Source Code mensndeki komutlar
kullanlarak arlabilir. ema zerindeki mikroilemci elemanna
nesne kodlarnn ( HEX dosyas) atanmas da unutulmamaldr.
72
Pinlere fare ile sol tklamak suretiyle devre elemanlarnn balantlar

yaplr.
Eleman zerinde iki kez fare ile sa tklanarak elemanlar silinebilir.
Eleman zerinde fare ile sa tklayarak sol fare tuuna basl tutarak
elemanlar tanabilir.
Animation Control Panelindeki PLAY tuuna baslarak simlasyon
altrlr.
Kullanlan grsel elemanlar yada mikroilemci modelleri ile ilikili olan pencereler
debug mensndeki komutlar kullanlarak grntlenebilir.
3.4.2. lmlerin Alnmas
Etkileimli simlasyon boyunca lm almak iin birok farkl yol bulunmaktadr.

Bunlar aada sraland gibidir:
Animasyon efektleri
aretleme ve iletim parametrelerini grntleme
Voltaj ve akm problar
Sanal aygtlar
3.4.2.1. Animasyon Efektleri
Devre zerindeki herhangi bir aktif eleman, devrenin iletimi srasnda kullancya
yardmc olabilecek animasyon efektlerine sahiptir. Bu seenek System mensndeki
Set Animation Option komutu kullanlarak aktif hale getirilebilir. Yaplan ayarlar
tasarmla birlikte kaydedilir.
73
3.4.2.1.1. Pin Lojik Durumlar
Bu seenek, dijital yada karma hatlara balanm olan her pin iin renkli birer kare
grntler. Varsaylan olarak bu kare, lojik 0 iin mavi, lojik 1 iin krmz ve
deien durumlar iin yeildir. Bu renkler Template mensndeki Set Design
Defaults komutu kullanlarak deitirilebilir.
Bu seenein aktif hale getirilmesi simlatrde makul seviyede bir yklenmeye

sebep olur. Fakat kesme noktalar ve mikrokontrolc k portlarn adm adm kod
olarak altrmada grmek iin kullanlmas durumlarnda olduka kullanldr.
3.4.2.1.2. Hat Voltajnn Renkli Olarak Gsterilmesi
Bu seenek analog yada karma bir hattn bir paras olan herhangi bir hat ksmnn
voltaj ile gsterilmesini salamaktadr. Varsaylan olarak renk tayf aral -6Vtan
0Va kadar mavi, 0Vta yeil ve 0Vtan +6Va kadar krmz olarak belirlenir.
Voltajlar Set Animation Options diyalog formu ve renkler de Templates
mensndeki Set Design Defaults komutu ile deitirilebilir.
Bu seenein aktif hale getirilmesi simlatrde makul seviyede bir yklenmeye

neden olur. Fakat Show Wire Current As Arrows seenei ile birlikte kullanldnda,
yeni balayanlar iin devrenin almasn anlamada yardmc olmak asndan
olduka etkilidir.
3.4.2.1.3. Hat Akmnn Oklarla Gsterilmesi
Bu seenek akm tayan herhangi bir hattn oklarla gsterilmesini salamaktadr.

Okun yn geleneksel akm ynn yanstr ve bykl akm eik deerini
atnda grntlenir. Varsaylan eik deeri 1A olmasna ramen, bu deer Set
Animation Options diyalog kutusu ile deitirilebilir.
74
Hat akmnn hesaplanmas ema zerindeki her hat ksmna sfr deerli voltaj
kayna (modeller ierisinde bulunanlar hari) yerletirilmesini gerektirir. Ve bu ok
sayda ekstra dm noktas olumasna sebebiyet verebilir. Bu nedenle simlatr
zerindeki yk dikkate deer olabilir. Bununla birlikte temel elektrik ve elektronik
retiminde kullanldnda olduka kullanldr.
3.4.2.2. aretleme ve letim Parametrelerini Grntleme
Simlasyon duraklatldnda, ema zerinde bulunan elemanlardan herhangi birinin

geerli durumu hakknda bilgi elde etmek amacyla sorgulama yaplabilir. Bu,
elemanlarn dm voltajlar ve/veya pin lojik durumlar hakknda zet bir bilgi
olacaktr. Fakat baz elemanlar, ilikili voltajlar (pin-pin) ve g harcama gibi ek
verileri de grntleyebileceklerdir.
Deiken Deerleri Grntlemek in;
1. Animation Control Paneli kullanlarak simlasyonun

duraklatldndan emin olunmas gerekmektedir.
2. ISISta Multimeter simgesi seilir.
3. Deerleri grntlenmek istenen eleman zerinde fare ile sol tklanr.
3.4.2.2.1. DC alma Noktas
Eer deikenlerin sfr anndaki deerlerine baklrsa, devrenin DC alma noktas

grlm olur. Aksi halde, simlasyonu duraklattnz andaki anlk deerleri
grntlenecektir. Bu, zellikle g harcanm deerleri iin nemlidir. Bu deerler
ortalamas alnmam deerlerdir ve anlk akm ile anlk gerilimin basit bir arpmn
yanstmaktadr.
75
3.4.2.2.2. Analog Yada Dijital Veriler
Bir eleman pini sadece dijital veriler (kendisine bal analog bir eleman bulunmayan)
tayan bir hatta balandnda, Proteus VSM terminal voltajnn lojik durumlarn
grntleyecektir. Aksi halde analog dm voltaj grntlenecektir.
3.4.2.3. Voltaj ve Akm Problar
ISIStaki voltaj ve akm problar genellikle llen voltaj ve akmlarn bir grafik
zerinde grntlenecei grafik tabanl simlasyonlarda kullanlrlar. Ancak bu
problar, etkileimli simlasyon esnasnda gerek zamanl olarak yenilenen dm
voltaj ve akmlarn grntlemek amacyla da kullanlabilirler.
Problar sanal ampermetre ve voltmetrelere nazaran iki avantaja sahiptirler.
Devre zerinde herhangi bir noktaya balant hatt izmeden

eklenilebilir ve kaldrlabilirler.
ema zerinde daha az yer kaplarlar.
Dijital sinyal tayan (kendisine bal analog bir eleman bulunmayan) hatlara
braklan voltaj problar dm voltajndan ziyade hattn lojik durumunu
grntlerler.
Voltaj yada akm problarn yerletirmek iin;
1. Voltaj probu yada akm problarndan uygun olan seilir.

2. Probu eklemek iin lm almak istenilen hat zerinde fare ile sol
tklanr.
3. Akm problarnn ynelimsel olduuna ve geleneksel olarak ok
sembollerinin gsterdii ynde lm yapldna dikkat edilir.
76
3.4.2.4. Sanal Aygtlar
Sanal aygtlarn seimi ISIStaki Multimeter simgesi seilerek nesne seicide gelen
listeden gerekletirilebilir. Bunlarn seim ve yerletirilmesi ISIStaki dier
nesnelerde olduu gibi gerekletirilebilir.
3.4.3. Animasyon Adm Zaman Kontrol
Simlasyonun gerek zamanl olarak gelimesini iki deiken kontrol eder.

Animation Frame Rate her saniyede ekrann yenilenme saysn belirlerken,
Animation TimeStep ise her erevede ka adet simlasyonun ileneceini belirler.
Gerek zamanl uygulamalar iin adm zaman ereve orannn tam tersine
ayarlanmaldr.
3.4.3.1. Saniyedeki ereve Says
Normalde, ereve hzn ayarlamak gerekli deildir. Varsaylan olarak saniyede 20

ereve deeri, modern bir bilgisayarda ar yklenmeye neden olmadan dzgn bir
animasyon gerekletirilmesini salar. Ancak animasyonlu hesaplama modelleri
kullanmnda hata ayklama yaplrken, bu deeri azaltmak faydal olacaktr.
3.4.3.2. erevedeki Adm Zaman
Animation Timestep, hzl devreleri yava, yava devreleri de hzl altrmak iin
kullanlabilir. Gerek zamanl uygulamalar iin adm zaman ereve orannn tam
tersine ayarlanmaldr.
Girilen adm zaman her zaman istenilen deere ayarlanabilir. Fakat simlasyonun
ayarlanan bu deerde gerekletirilmesi, her ereve iin ayrlm zaman ierisinde
gereken simlasyon durumlarnn hesaplanmas iin gerekli olan yeterli CPU hzna
sahip olunmasna baldr. CPU yknn animasyon boyunca gsterdii deer, bu
77
iki zamann orann yanstr. Eer CPU hz animasyonu gerekletirmek iin yetersiz
ise CPU yk %100 olacak ve her erevedeki adm zaman azaltlacaktr.
3.4.3.3. Adm Adm lerleme Zaman
Adm zaman kontrol deikeni Single StepTimedr ve bu Animation Control

Panelindeki Single Step tuu kullanldnda simlasyonun adm adm ilerleyecei
zamandr.
3.4.4. Etkileimli Simlasyona likin pular
3.4.4.1. Devre Zaman Gstergesi
Etkileimli simlasyonlar genellikle gerek zamanl olarak izlenir. Bu yzden

Animatet Circuits Configuration diyalog kutusundan Timestep Per Frame deerin
ayarlanmad takdirde devreler 1MHz saat frekans yada 10KHz sins dalga
girilerle kullanlmaz.
Eer ok hzl ileyen bir simlasyon ile alyorsanz, aklda tutulmas gereken
birka nemli nokta bulunmaktadr.
Snrl CPU hzyla, gerek zamann sabit bir ksm ile sadece
simlasyonun belli bir miktar hesaplanabilir. Proteus VSM her ne
olursa olsun animasyon ereve orannn (saniyedeki ereve says)
srdrmek ve kullanlabilir zaman ierisinde tamamlanamayan baz
ksa ereveleri kesmek iin tasarlanmtr. Bunun sonucu olarak ok
hzl devreler yavaa (gerek zamana greceli olarak) fakat dzgn
bir ekilde simle edilebilirler.
Analog eleman modelleri dijitale oranla ok daha yava simle
edilebilirler. Hzl bir bilgisayarda dijital devreler gerek zamanl
olarak MHzler seviyesinde iletilebilirken, analog devreler sadece
10-20KHz seviyelerinde kullanlabilir olacaklardr.
78
Sonu olarak, dijital devreler iin saat osilatrlerini analog dzlemde simle etmeye
almak pek akllca olmayacaktr. Bunun yerine dijital saat reteci kullanmak ve
bunun Isolate Before iaret kutusunu iaretlemek ve bylece analog saati simle
etmemek daha uygun olacaktr.
3.4.4.2. Voltaj Gstergesi
Eer renkli hatlarla dm voltaj belirtme tasarlanyorsa, devrede oluacak

voltajlarn araln belirlemek gerekmektedir. Grntlenen voltajlar iin varsaylan
aralk +/-6Vdur. Bu yzden, eer devre bundan farkl voltaj deerlerinde alyorsa,
Animatet Circuits Configurationda bulunan Maximum Voltage deerinin
deitirilmesi gerekebilir.
3.4.4.3. Topraklama
Prospice bir toprak ucu belirlenmemi herhangi aktif bir devre iin uygun bir toprak
noktas belirlemeye alr. Pratikte bu nokta genellikle bir pilin orta noktas yada
devre paral bir kaynaa sahipse bunun orta noktas olarak seilir. Bunun ardndan
krmz ve mavi renklerden uygun olan hat renkleri ile pilin pozitif ucu topran
zerinde, negatif ucu ise altnda kalacaktr. Ancak bu durum istenilmiyorsa, ISIStaki
toprak terminalini kullanarak toprak referans noktasn aka belirleme seenei de
bulunmaktadr.
3.4.4.4. Yksek Empedans Noktas
Otomatik topraklama, topraa balanmam olan elaman ularn da kontrol eder ve

Spice simlasyonunun bir noktada birletiinden emin olmak iin otomatik olarak
yksek deerli bir diren yerletirir. Bu durum, balanmam yada ksmi olarak
balanm elemanlar iin bazen farkl sonular ortaya koysa da genellikle
simlasyonun gerekletirilecei manasna gelir.
79
3.5. Grafik Tabanl Simlasyon
Grafik, tasarm zerine yerletirilebilen bir nesnedir. Grafiin amac zel

simlasyonu kontrol etmek ve simlasyon sonularn grntlemektir. Simlasyon
tarafndan gerekletirilen analiz tipi yerletirilen grafiin tipi ile belirlenir. Simle
edilen tasarm ksm ve grafik zerinde grntlenen veriler, grafie eklenmi olan
prob ve reteler tarafndan belirlenir.
3.5.1. Geerli Grafik
Tm grafik zellik komutlar Graph mensnde bulunmaktadr. Bu mennn en alt

ksm geerli grafik, sol yannda iaretli olacak ekilde tasarmda mevcut olan tm
grafiklerin bir listesini ierir. Geerli grafik, son olarak simle edilmi yada zerinde
ilem yaplm olan son grafiktir.
Belirlenen bir grafik iin Graph mensnde yer alan herhangi bir komut, imle ilem
yaplacak olan grafik zerindeyken, klavye zerindeki ksayol tular (mende
komutun sa tarafnda gsterilen) kullanlarak gerekletirilebilir. Eer fare bir
grafik zerinde konumlandrlmam ise seilen komut geerli grafik iin
uygulanacaktr.
3.5.2. Grafiklerin Yerletirilmesi
1. Grafik eitlerinin listesini elde etmek iin Aygt ara ubuundan

grafik simgesi seilir. Grafik eitleri ekrann sol yannda nesne seici
ierisinde grntlenir.
2. Yerletirilmek istenen grafik eidini nesne seiciden seilir.
3. Fare imlecini alma ekran zerinde grafiin grntlenmesini
istenilen ksmn sol st kesinde konumlandrlp, farenin sol tuuna
basl tutarak grafiin ebadna bal olarak bir drtgen izmek iin
srklenir ve farenin sol tuu braklr.
80
3.5.3. Grafiklerin Dzenlenmesi
Tm grafikler, standart ISIS dzenleme teknikleri kullanlarak tanabilir, yeniden

boyutlandrlabilir veya zelliklerini deitirmek amacyla dzenlenebilir.
Grafik zellikleri, ISIStaki her nesnede olduu gibi ilk nce nesne seili hale
getirilip, bundan sonra yine nesne zerinde fare ile sol tklanarak Dzen diyalog
kutusunu ekrana getirmek yada imle grafik zerinde iken klavye zerindeki
CTRL+E tularna baslmak suretiyle kullanlabilir.
3.5.4. Grafik izim Bileeni (Trace) Eklenmesi
Her grafik bir yada daha fazla izim bileeni ierir. Her izim bileeni normal olarak
tek bir rete yada probla ilikilendirilmi olan verileri grntler. Ancak analog ve
karma grafik eitlerinde tek bir izim bileenini, izim Bileen fadesi olarak
isimlendirilen matematiksel ifade ile bir veya drt prob arasndan birletirilen verileri
grntlemek iin ayarlamak mmkndr.
Her izim bileeni, y-ekseninin yannda grntlenen bir etikete sahiptir. Baz grafik
eitleri sadece tek bir y-eksenine sahiptir ve izim bileenini kendine has bir y-
eksenine atama seenekleri yoktur. Varsaylan olarak, yeni bir izim bileeninin ismi
probun ismi ile (yada izim bileeni ifadesindeki ilk probun ki ile) ayndr. Bu isim
izim bileeni dzenlenerek deitirilebilir.
izim bileenleri aadaki yoldan herhangi birisi ile tanmlanabilir;
Tek bir rete yada probu ilgili grafik zerine srkleyip brakarak.
stenilen problar seilip, Add Trace komutunun Hzl Ekleme (Quick
Add) zellikleri kullanlarak.
Add Trace komutunun diyalog kutusu kullanlarak.
81
lk iki metot kulanm asndan hzldr fakat grafie atanan her rete yada prob
izim bileenleri ekleme konusunda baz snrlamalara sahiptir. zellikle izim
Bileeni fadesine gerek duyan izim bileenlerinin eklenmesinde Add Trace komutu
diyalog formu kullanlmaldr.
3.5.4.1. rete yada probu srkle brak yntemi ile grafie eklemek
1. Eklemek istediiniz rete yada probu farenin sa tuu kullanlarak

seili hale getirilir.
2. rete yada prob zerinde iken farenin sol tuu basl tutularak grafik
zerine srklenir ve farenin tuu braklr.
Yeni bir izim bileeni oluturulmu ve grafie eklenmi olacaktr. Bu bileen uygun
prob yada rete ile ilikilendirilmi verileri grntler.
ki adet y-ekseni olan grafikler iin, rete yada probu grafiin sol yada sa ksmna
brakarak, ayr ayr eksenlere yeni izim bileeni atanr. Ayrca karma analog ve
dijital gei analizi (transient analyse) grafik eitlerinde, rete yada probu mevcut
bir dijital yada analog izim bileeni zerinde brakmak, kendi tipinin yeni bir izim
bileenini oluturur (karma grafik eitleri zerine braklan ilk prob yada rete her
zaman analog izim bileenidir).
3.5.4.2. Birden fazla rete yada probun grafie hzl olarak eklenmesi
1. rete yada problar eklenmek istenildii grafiin geerli grafik

olduundan emin olunmaldr. Geerli grafik Graph mensnde
bal seili olarak gsterilen grafiktir.
2. Grafie eklenmek istenilen tm prob yada reteler seili hale
getirilir.
3. Graph mensnden Add Trace komutu seilir. Seili hale getirilmi
olan prob veya retelerin sonucu olarak, bu komut ilk olarak Seili
82
problar hzl eklemek istiyor musunuz? (Quick Add Tagged

Probes?) mesajn ekrana getirecektir.
4. Seili haldeki rete yada problar geerli grafie eklemek iin Evet
(Yes) tuuna baslr.
Seili halde bulunan her bir rete yada prob iin yeni bir izim bileeni oluturulur
ve grafie alfabetik sra ile eklenir. Her bir yeni izim bileeni de ayr ayr
ilikilendirilmi olan prob yada retece ait verileri grntler. Grafik eitleri iki
ekseni destekledikleri iin izim bileenleri her zaman sol y-eksenine atanrlar.
3.5.4.3. izim bileeni ekle (Add Trace) komutu diyalog formu
Hzl ekleme fonksiyonunu kullanlmad varsaylrsa, Add Trace komutu izim

bileeni ekle diyalog formunu grntleyecektir (her grafik eidi ufak farklara
sahiptir). Bu diyalog formu yeni izim bileeninin ismi, eidi (analog, dijital vb.),
hangi y-eksenine eklenecei (sol yada sa), drt rete probuna kadar olacak ekilde
hangisinin verilerinin kullanlaca ve seilen rete yada prob verilerini birletiren
matematiksel ifadelerin seilmesine olanak salar.
Add Trace komutu kullanlarak bir grafie izim bileeni eklemek iin;
1. Yeni bir izim bileeni eklemek istenilen grafie gre Graph

mensnden Add Trace komutu seilir. Herhangi bir seili prob yada
rete bulunmas durumunda, Seili problar hzl eklemek istiyor
musunuz? iletisi ekrana gelecektir. Bu ileti Hayr (No)yu seerek
yantlanr. Gei izim Bileeni Ekle Add Trancient Trace diyalog
kutusu grntlenecektir.
2. Grafie eklemek istenilen izim bileeni eidini izim Bileeni
Tipi ksmndan uygun olan seerek belirlenir. Bu esnada sadece
uygulanabilecek olan izim bileeni eitleri seilebilir olacaktr.
83
3. Yeni izim bileeninin uygulanaca y-ekseni seilir. Bu esnada

seilen grafik ve izim bileenine gre kullanlabilir olan eksenler
seilebilir olacaktr.
4. P1den P4e kadar olan Seilen Prob(Selected Probes) tularndan
biri seilir ve prob listesinden ilikilendirilmek istenilen prob yada
rete seilir. Seilen prob yada rete ismi, seilen prob tuunun
yannda prob listesi alannda grntlenir ve seilen prob ismi (P1 ile
P4 arasndan), eer zaten mevcut deilse fade (Expression) alannda
grntlenecektir. Eer izim bileeni ifadesine izin verilmiyorsa
sadece P1 bileeni kullanlabilir olacaktr ve yeni izim bileeni P1
probu ile ilikilendirilmi olan verileri grntleyecektir.
5. izim bileenleri iin gerekli olan tm rete yada problar seilene
kadar 3. ve 4. admlar tekrarlanr.
6. izim bileeni ifadesi, ifade alanna girilir. fade ierisinde seilen
problar, srasyla P1, P2, P3 ve P4 tularnn yannda seilmi problara
tekabl eden P1, P2, P3 ve P4 ile temsil edilmelidir. Eer seilen
izim bileeni eidi, izim bileeni ifadesini desteklemiyorsa ifade
alan kullanlabilir olmayacaktr.
7. Grafie yeni izim bileeni ekleme ilemini tamamlamak iin
Tamam (OK) tuuna baslr.
3.5.5. Grafik izim Bileenlerinin Dzenlenmesi
Grafik zerindeki her izim bileenini ismini veya ifadesini deitirmek amacyla
dzenlenebilir.
Grafik izim bileenini semek, dzenlemek ve seili durumdan kurtarmak iin;
1. Dzenlenecek olan izim bileenini grntleyen grafiin seili

durumda olmadndan emin olunur.
84
2. mle bileenin ismi zerinde iken sa fare tuuna basarak izim

bileeni seili hale getirilir. Seili hale gelen izim bileeninin ismi
klandrlm olarak grntlenecektir.
3. mle izim bileeninin zerinde iken sol fare tuuna baslr. Grafik
Dzenle (Edit Graph) diyalog kutusu ekranda grntlenecektir.
4. izim bileeninin isim yada ifadesi gerekli olduu ekilde dzenlenir.
izim bileeni ifadesi deiikliklerine izin vermeyen bileen eitleri
iin ifade alan kullanlabilir olmayacaktr.
5. Deiiklikleri onaylamak iin Tamam (OK) tuuna baslr.
6. Grafik zerinde, izim bileen isimlerinden herhangi birisi zerinde
olmayacak ekilde fare ile sa tklanarak izim bileeni seili
durumdan kurtarlr.
3.5.6. Grafik izim Bileenlerinin Sra Ve/Veya Renklerinin Deitirilmesi
Grafik zerindeki izim bileenlerinin sras, sol fare tuu ile bileenlerin etiketleri
tanarak deitirilebilir. izim bileeni istenilen yolla seilebilir.
Dijital izim bileenleri iin tama ileminin amac basit olarak grafik
zerinde belirli bir yn sras elde etmektir.
Analog grafikler iin, izim bileenleri sol eksenden saa yada bunun
tam tersi ynde srklenebilir. Yn srasnn dzenine gre yaplm
olan renk atamalar dikey yn srasn deitirmek suretiyle
yaplabilir.
Yn durumuna gre atanm olan esas renkler, Template mensndeki Set Graph
Colors komutu kullanlarak yeniden dzenlenilebilir.
85
3.6 Eleman Oluturulmas
Yeni bir ktphane bileeni oluturmak iin ilk adm eleman iin kullanlacak olan
grafik ve pinlerin yerletirilmesidir.
1. Uygun olan grafik stilleri ile eleman gvdesini tanmlamak iin grafik
nesneleri yerletirilir.
2. Pinleri gsteren, eleman pin nesneleri yerletirilir.
3. Standart dzenleme tekniklerini kullanarak pinlere isim atanr ve
pinler iin tip belirlenir.
4. Elemann kapsad tm nesneler seili hale getirilir. Make Device
komutu kullanlr ve varsaylan zellikler atanr.
3.6.1. Eleman Gvdesinin Tanmlanmas
Eleman gvdesi, referans noktas ve pinler haricinde tamamen grafiktir. Bu, sklkla
eleman grafik stilindeyken seilen ve uygun boyutta yerletirilen bir grafik kutusu
olacaktr. Transistrler, opamplar vb. daha karmak grafikler ieren elemanlar iin,
ISISn salad her trl grafik stili kullanlabilir, nesneler dzenlenebilir ve grafik
stil niteliklerinin bazlar yada tmne yerel yada sabit deerler atanabilir.
Yeni elemanda grafik stilinin kullanlacann dikkatlice dnlmesi nemlidir.

Nesneler genellikle eleman grafik stili ile yerletirilecektir ve grafik nesne varsaylan
olarak bu stil ile geldiinden herhangi bir dzenleme ilemine ihtiya yoktur. Ancak,
bazen yeni bir eleman grafiinin bir ksm ayarlanmak istenilebilir. rnein, bir
transistrn i ksmnn her zaman siyah renk ile doldurulmu olmas tercih
edilebilir. Bu tip durumlarda, elemann dzenlenmesi iin, yerletirilmesinin
ardndan standart dzenleme teknikleri kullanlarak ekrana gelen diyalog
kutusundaki eleman ksmnda baz grafik zniteliklerinin belirlenmesi amacyla
uygun olan iaret kutular iaretlenmemi konuma alnp gerekli deiiklikler
yaplarak yerel deerler ayarlanmak suretiyle uygun ekilde dzenlenebilir. Grafik
86
nesnenin ema zerine nasl yerletirilecei de dnlebilir. rnein, bir opamp

tasarlanrken, eleman gvdesi ile besleme ksmlar arasna izgi yerletirilmek
istenilebilir. Bu durumda, PIN stili kullanlarak gvde ile pinin yerletirilecei ksm
arasna izgi yerletirilir ve bu ksm eleman zerinde sanki pinin bir parasym
gibi gzkr.
Eer eleman iin bir merkez noktas belirlemek istenirse, Origin simgesi kullanlarak
uygun olan nokta belirlenir. Eleman iin bir merkez noktas belirlenmezse,
varsaylan olarak elemann sol en st ksmnda bulunan pini merkez noktas olarak
alr.
3.6.2. Pinlerin Yerletirilmesi
Bir eleman oluturulurken, Device Pin simgesinden uygun olan eleman pin nesneleri
kullanlr. Device Pin simgesi seildiinde ilk olarak daha nceden yklenmi olan
eleman pin tipleri nesne seicide grntlenir ve gerekli olduu durumlarda sembol
ktphanelerinde bulunan daha fazla saydaki pin tipleri de kullanlabilir. Ayn
zamanda yeni pin tipleri tanmlama imkan da bulunmaktadr.
Her pin nesnesinin yerletirilmesi esnasnda pinlerin konumlarna dikkat edilmelidir.

Pin nesnesinin bir ucunda yer alan arp iaretli ksm pinin dier elemanlara
balanaca taraf, dier u ise eleman gvdesi ile birleecek taraf temsil etmektedir.
3.6.3. Pinlerin simlendirilmesi
Eleman oluturma ilemi srasndaki bu nc aama dikkat gerektirir ve doru

olarak uygulanmazsa, tasarmda anlalmas g problemlere yol aabilir.
Her pin, pin ismi, pin numaras ve pin elektrik tip zelliklerine sahiptir. Bunlardan
sonuncusu olan pin elektrik tipi ERC ileminde ve prospice tarafndan kullanlr.
Pinlerin elektrik tipi zellikle dijital simlatr modelleri iin doru olarak
belirlenmelidir.
87
Pinleri isimlendirmekte kullanlan iki adet yaklam bulunmaktadr;
Her pin iin, imle zerinde iken CTRL+E tularna baslarak

ekrana gelen diyalog kutusundan pin zellikleri belirlenerek
dzenleme yaplabilir.
Pin ismi, pin numaras ve pin eidi atamak iin Property Assignment
Tool kullanlabilir.
ou durumda bu iki zellik karma bir ekilde kullanlabilir.
Pinleri isimlendirirken aada ki maddeler aklda tutulmaldr;
Bir pin her zaman bir pin ismine sahip olmaldr. Eer pin ismi
yokken pin numaras verilmise, bu numara otomatik olarak pin
ismine atanr.
Eer iki yada daha fazla pine ayn isim verilirse, bunlar Netlistte
birbirine elektriksel olarak bal saylacak ve bu bask devreye de
yanstlacaktr.
Pin isimlerini st izgili olarak yerletirmek iin, st izginin
balad ve bittii yerler $ iareti arasna alnmaldr. rnein,
RD/$WR$, RD/ WR olarak gzkecektir.
Genelde pin numaralarn Visual PackagingToolu kullanarak atamak daha kolaydr

ve bu, bnyesinde birden fazla para yada bus pini ihtiva eden elemanlarn pin
isimlendirme ileminde kullanlabilecek tek yoldur. Bu yol tek paral elemanlar iin
de kullanlabilir.
Pinlerin isimlendirilmesinde aadaki bilgiler faydal olabilir;
Pin eidi Tip Bilgisi rnek Kullanm

88
Passive PS Pasif eleman terminalleri

Input IP Analog yada dijital eleman girileri
Output OP Analog yada dijital eleman klar
Bidir IO Mikroilemci yada RAM veri yolu pinleri
Tristate TS ROM k pinleri
Pull Down PD Ak kolektr/drain klar
Pull Up PU Ak emiter/source klar
Power PP G/ase besleme pinleri
3.6.4. Make Device Komutunun Kullanlmas
Eleman oluturmadaki son adm elemanlarn kapsad tm grafik ve pin nesnelerini

seili hale getirerek, Library mensnden Make Device komutunun kullanlmasdr.
3.6.5. Make Device Komutu
Make Device komutu, dier uygulamalarda Wizard olarak girite grnen ok

aamal bir diyalog kutusudur. Bu formda drt sayfa bulunmaktadr.
Device Properties; Bunlar elemann ad, yeni eleman iin kullanlacak olan ntak ve
Proteus VSM tarafndan kullanlan elemann animasyonu ile ilikilendirilmi
zelliklerdir.
Packaging; Bu sayfa tanmlanm olan klflar (mevcut elemanlar iin) grntler ve

Visual Packaging Toola geilmesini salar.
Component Properties; Bu sayfa, zellik tanmlamalar oluturmay ve varsaylan

zellik deerlerinin dzenlenmesini salar.
Library Selection; Bu son ekran oluturulan elemann saklanaca ktphanenin

seilmesini salar.
89
Bu sayfalarn zerindeki alanlarn hepsinin detayl ierik yardmlar bulunmaktadr.

Diyalog kutusunun sa st kesinde bulunan ? simgesi kullanlarak, hakknda
bilgi edinilmek istenen alan zerinde sol fare tuuna basldnda ilgili alana dair
aklayc bilgiler grntlenecektir.
3.6.5.1. Device Properties Sayfas
ekil 3.57deki diyalog formu, General Properties ve Active Component Properties

olmak zere iki ana ksmdan olumaktadr.
ekil 3.57. Device properties diyalog kutusu
General Properties ksm elemann isim ve referans nekinin girildii yerdir. Bu nek
yeni yerletirilen bir elemann para bilgisinin nnde yer alan harf yada harfleri
90
temsil etmektedir. Bu ksm bo braklrsa, yeni yerletirilen eleman

isimlendirilmemi olacak ve elemann para deeri ile zellik metni gizli olacaktr.
Bu, blok diyagram izimleri yada grsel l aletleri gibi aslnda tasarmn bir
paras olmayan elemanlar iin kullanldr.
Active Component Properties, Proteus VSM ile kullanlmak zere animasyonlu

elemanlar oluturulurken kullanlr.
3.6.5.2. Packaging Sayfas
ekil 3.58deki diyalog kutusu eleman iin tanmlanan klf ayarlarn grntler.
Yeni bir eleman iin bu liste bo olacaktr.
ekil 3.58. Packagings diyalog kutusu

91
Add/Edit komutu kullanlarak Visual Packaging Toola gei yaplr. Visual

Packaging Toola ilikin ayrntlar, Tool bal altnda verilmitir.
3.6.5.3. Component Properties & Definititions Sayfas
ekil 3.59teki diyalog kutusu, elemann zellikleri iin zellik tanmlama ve

varsaylan deerlerin tanmlanmas amacyla kullanlr. Sol ksmda bulunan seim
listesi tanmlanm olan zellikleri gsterirken Property Definition ve Property
Defaults ksmlar seilen zelliin tip, grnrlk ve varsaylan deerlerinin
ekil 3.59. Component properties diyalog kutusu

92
3.6.5.4. Data Sheet And Help Sayfas
ekil 3.60daki diyalog kutusu, sayfa bir katalog bilgisi (PDF dosyas) ve/veya
yardm balnn eleman ile ilikilendirilmesini salar. Eer bir katalog bilgisi
tanmlanrsa, Edit Component diyalog kutusunda Data komutu, yardm bal
tanmlanrsa Help komutu grnecektir. Desteklenen ktphanelerin ounda bu
komutlar grlebilir.
ekil 3.60. Device data sheet diyalog kutusu
Katalog bilgisi yerden birine konumlandrlabilir;
Proteusun Data dizininde konumlandrlabilir. Proteus aranlan

katalog bilgisini bulamadnda ekrana gelen Data Sheet Not Found
93
diyalog kutusundaki Path Settings komutu kullanlarak dosyann

konumu deitirilebilir.
Internet yada Intranet zerindeki bir FTP sunucusunda
konumlandrlabilir. Bu durumda baz sunucular iin kullanc ad ve
ifre girilmesi gerekebilir.
CD zerinde konumlandrlabilir.
Genel olarak katalog bilgileri merkezi bir depoda saklanr. Bir yardm balnn
referans olarak gsterilmesi, prospice simlasyonu iin kark modeller
oluturulurken olduka faydaldr. Bu zellik daha ziyade model reticileri ile
ilgilidir.
3.6.5.5. Library Selection Sayfas
ekil 3.61deki diyalog kutusu yeni elemann hangi ktphanede saklanacann

seilmesini salamaktadr. Sadece hem okunup hem yazlabilir olan ktphaneler
grntlenecektir.
94
ekil 3.61. Library selection diyalog kutusu
OK tuuna basldnda eleman seilen ktphaneye kaydedilecektir. Ayn

zamanda, eer bu eleman zaten tasarmda mevcutsa bu elemanlarn yeni tanmlanan
zelliklerle gncellenmek istenip istenmediine dair bir uyar mesaj grntlenir.
3.7. Hiyerarik Tasarmlar
Hiyerarik dizayn iki yada daha fazla katman dzeyi ieren bir tasarmdr. En st
dzey tm sistemin yapsn gsteren bir blok diyagram gibidir ve her blok zerinde
tasarmn bir parasn barndran bir alt katmana sahip olacaktr. Tasarmn
karmaklna bal olarak bu alt katmanlarn kendileri de ek olarak kara kutu veya
modller ierebilirler. ok karmak bir tasarm yapmanz halinde dahi yarm
dzineden fazla seviyeye ihtiya duyabileceiniz gibi, ISIS hiyerari derinliinde bir
snr belirlemez.
95
Hiyerarik ilikilerin kullanmnn ikinci bir kullanm alan ise tasarmn bir ksmnn
tekrarn gerektiren durumlardr. Buna rnek olarak iki mono kanal ve ortak bir g
kayna olan bir stereo amplifikatr gsterilebilir. Basit olarak tek kanal izip blge
dosyas olarak kaydettikten sonra bunu ikinci bir katmana armanz engelleyecek
bir durum yoktur. Ancak ileride mono devreyi deitirmek istenirse ve eer ki bu d
grnm ile ilgili bir deiiklikse her iki kanal da deitirilmek mecburiyetinde
kalnr. Devrenin ikiden fazla kopyasnn kullanld durumlarda ise bu ciddi bir
karkla neden olacaktr. Hiyerarik yaklamla ise sol ve sa isimli ayn devre
verileri ile ilikilendirilmi olan iki adet modl olacaktr. Bununla birlikte doal
olarak her bir rnekteki ayn eleman iin farkl referans deerlerine ihtiya olacak ve
bu Design Global Annotation yolu ile karlanacaktr.
ISISta hiyerari ayn zamanda parametrelendirilmi devre oluturulmas,

kullanmnn da kolaylatrlmas ve grsel sistem modelleme iin simlatr
modelleri gelitirilirken bir hayli nemlidir.
3.7.1. Terimler
eriin btnyle zetine daha derinlemesine girmeden nce baz terimlerin

tanmlanmasna ihtiya vardr.
3.7.1.1. Devre
Devre; eleman, dier nesneler ve genel durum ierisinde ilikilendirilmi hatlarn bir
birikimidir. rnek olarak yine mono amplifikatr devresi gsterilebilir.
3.7.1.2. Katman
Katman devrenin bir halidir (rneidir) ve devre ierisindeki elemanlar zerinde

haritalama yaptran tek bir adlandrma ayarna sahiptir. Katman, bir st seviyedeki
bir modl ile ana katman ilikilendirildiinde bu (sub-sheet yada child-sheet) alt
96
katman olarak adlandrabilir. Bundan dolay sa ve sol alt katmanlarda izilenlere

verilen rnekteki amplifikatrn sa ve sol kanallar diyebiliriz. Tasarmn en st
seviyesindeki katmanlar root-sheets (kk katman) olarak isimlendirilirler.
3.7.1.3. Modl
Modl alt kaman ile ilikilendirilmi olan bir nesnedir. Modllerin iki farkl eidi
bulunmaktadr. Bunlar alt devreler (sub-circuits) ve modl elemanlardr. (modl-
components)
3.7.1.4. Katman zellikleri
Katman zellii paral katmanlara zellik atanmasdr ve katman zerindeki

nesnelerin herhangi biri iin zellik aklamasnda kullanm iin uygundur.
Hiyerarik dizaynlarda ana modln kullanc zellikleri, alt katmann da zellikleri
olmaktadr.
3.7.1.5. Parametrelendirilmi Devre
Parametrelendirilmi devre, bir veya daha fazla katman zelliini kapsayan zellik
aklamalar olarak verilen nesne zellikleri veya bir yada daha fazla eleman deeri
olan devredir.
Bu katmann zellikleri ana modlde (alt devre veya modl eleman olabilir)
tanmlanabildiinden dolay bu devre bir durumdan dier bir duruma kendi iinde
farkl eleman veya zellik deerlerine sahip olabilir.
Bunun iin tipik uygulamalar her durum iin farkl diren ve kondansatr deerleri
olan filtre devrelerdir.
97
3.7.2. Alt devreler
Alt devrelerin allagelmi yol ile dzenlenmesi alt devredeki katman zellikleri
olacak olan referans devre ad ve olas baz kullanc zelliklerin girilmesine izin
verir. Amplifikatr rneinde referans sa veya sol, devre ad ise Amp olabilir.
Ana katman ve alt katman arasndaki balantlar alt devrenin sa ve sol snrlarnda
ki modl portlar ve alt katman zerindeki terminaller (ular) yolu ile salanr.
Alt devreler ana katman ve alt katmanlar arasndaki ara birimin balangta tam
olarak netlemedii durumlarda ok kullanldr. Port ve terminaller kolayca eklenip
kaldrabilir.
Alt devre ile hiyerari kurmak iin;
1. Alt devre simgesi seilir ve farenin sol tuunu kullanarak alt devre
iin bir kutu izilir.
2. Nesne seiciden uygun tipteki modl portlar seilerek alt devre
gvdesinin sa ve sol snrlarna yerletirilir. Ana katman ve alt
katmanlar arasndaki her ara balant iin bir adet porta ihtiya
duyulur. Genel olarak giri portlar sola k portlar ise sa
yerletirilir.
3. Dorudan yada zellik Atama Aracn (Property Assignment Tool)
kullanarak modl portlarna isim verilir. Bu isimler alt katmanlardaki
lojik ulara verilen isimlerle ayn olmaldr.
4. Alt devrenin kendisi dzenlenir, ana durumu ifade eden bir isim
(rnein sol) ve bir devre ismi verilir (rnein amp). eitli alt
devreler ayn devre ismine sahip olabilirler fakat verilen katmanda her
biri farkl birer durum ismine sahip olmaldrlar.
5. mle ile alt devrenin zerine gelerek klavye zerinden CTRL+C
tularna baslr. Bu ilem ile ISIS alt katman oluturacaktr. Devrenin
98
ismi zaten mevcut olan bir isim olarak belirlenmemise bo bir

alma ekran grlecektir.
6. Terminal simgesi seilir ve alt devredeki modl portlarna uygun
olarak terminaller yerletirilir.
7. Yine dorudan yada zellik Atama Aracn (Property Assignment
Tool) kullanarak eleman pinlerine benzeyen uygun isimlerle
adlandrlr. Hat listesi derleyicisi, terminal ile uyumayan modl
portlar iin uyar verecektir.
8. Uygun terminallerle balant yaparak alt katman iin devre izilir.
3.7.3. Modl-Elemanlar
Sradan herhangi bir eleman Malzeme Dzenleme (Edit Component) diyalog formu
zerindeki Hiyerarik Modl Bala (Attach Hierarchy Modul) iaret kutusu
iaretlenerek modl haline getirilebilir. Elemann deeri, devre ismi ve referans ise
durum ismi olarak alnr.
Ana ve alt katman arasndaki balantlar ise ana modl elemann pin isimleri ile
uygun olan terminaller vastasyla yaplr. Her ne kadar Dizayn zellikleri
Dzenlenmesindeki (Edit Design Properties) Genel G Hatlar (Global Power
Nets) seenei seili ise konu d olsa da, bu gizli power pinleri iinde alr.
Modl-elemanlar, simlasyon iin gelitirilmeye uygun elemanlarn ilenmesi iin

idealdir. Fakat bask devreler iin bunlar eleman olarak saklanr. Balant Hatt
reticisindeki (Netlist Generator) derinlik (Depth) kontrol yaplacak ilemin nasl
olacann belirlemesini salar.
Modl eleman ile hiyerari kurmak;
1. Eleman olaan yol ile seilerek yerletirilir.

2. Eleman Dzenleme (Edit Component) diyalog formunu ekrana
getirerek, Hiyerari Modl Balama (Attach Hierarchy Modul)
99
kutusu iaretlenir. Sras ile eleman referans ve deerinin durum,

devre isimleri olarak kullanlabileceinden emin olunuz. Genellikle,
modl devre bir entegre olacak ve bunun deeri balanan devrenin ad
olarak alglanacaktr.
3. mle eleman zerinde iken klavye zerinden CTRL+C tularna
baslr. Bu ilem ISISn alt katman yklemesini salayacaktr.
Devrenin ismi zaten mevcut olan bir isim olarak belirlenmemise bo
bir alma ekran gelecektir.
4. Terminal simgesi seilir ve ana elemann pinlerine uygun olacak
ekilde terminaller yerletirilir.
5. Dorudan yada zellik Atama Arac (Property Assignment Tool) ile
eleman pinlerine uygun olacak ekilde terminaller isimlendirilir. Pin,
imle pin sonu zerinde iken klavye zerinden CTRL+E tularna
baslarak isimlendirilir. Hat Listesi Derleyicisi (Netlist Compiler)
terminal ile uyumayan pinler iin uyar mesaj verecektir.
3.7.4. Harici Modller
Modl-eleman ve onun alt katman oluturulurken, harici olarak alt devreyi dier
dizaynlarda yeniden kullanmak zere bir baka tasarma kaydetmek mmkndr.
Yeni eklenen durumlar otomatik olarak alt modle balama iin ktphane
paralarnda deiiklik yaplabilir.
Harici modl hazrlamak ve ktphane ksm ile ilikilendirmek iin;
1. Bir nceki ksmda bahsedildii gibi modl eleman ile hiyerari

kurulur.
2. Alt katmana geilir. Design mensnden Edit Sheet Properties
komutu kullanlarak Harici Mod Dosyas (External Mode File) kutusu
iaretlenir. Bu ilem ana eleman ile ilikilendirilmi olan ktphane
ksm ile ayn isimli olacak bir mod dosyas oluturacaktr. lk
durumda, bu dosya tasarm dosyas ile ayn klasre oluturulacaktr.
100
3. Ana katmana geri dnerek, ana eleman seili hale getirilir. Make
Device komutu kullanlr.
4. Harici Modl (External Mode) ksmna modl dosyasnn ismi girilir.
5. Ktphane Seici (Library Selector) sayfasna gelene kadar leri
(Next) tuuna ve bunu takiben Tamam (OK) tuuna baslarak eleman
ktphaneye yeniden kaydedilir. Elemann yeni gerekletirilen
durumu mod dosyasyla otomatik olarak ilikilendirilecektir.
3.7.5. Katmanlar Aras Gei
Katmanlar aras gei iin iki yol vardr. Bunlar;
1. Goto Sheet komutu tm tasarm hiyerarisini grntleyecektir ve

tasarmdaki herhangi bir katmana dorudan ulalmasn
salayacaktr.
2. Design mensndeki Zoom To Child ve Exit To Parent komutlar
hiyerari ierisinde bir seviye alta ve bir seviye ste ulalmasn
salayacaktr.
Bu zellik, imle ulalmak istenen katmana ait modl zerinde iken klavye
zerinden CTRL+C tular ile kullanlmaldr.
Eer henz devre ismi verilmemi bir modle geilir ise bunun iin yeni bir dahili
isim otomatik olarak seilecektir. Devre ismi daha sonra dzenlenebilir. Fakat bu
ilem devreyi yeniden isimlendirmekten ziyade eski devreyi modlden ayracaktr.
Bu yolla ana modl bulunmayan herhangi bir devre tasarm dosyasnda kalacaktr.
Fakat bunlar Edit mensndeki Tidy komutu ile kaldrlabilir.
3.7.6. Tasarmn Genel Olarak simlendirilmesi
Birden fazla alt devre nesnesinin tek bir devre ismini paylat durumda bu alt
devrelerden birinde yaplan dzenlemelerin tmne etki edecektir. Bu sebeple her
101
devre eidinin bir defa izilmesi yeterli olacaktr. Ancak her rnek, devre
ierisindeki nesneler iin kendi eleman referanslarna sahip olacaktr. Tabi ki bu,
basit devre her rnekte ayr fiziksel elemanlara gerek duyaca iin zorunludur.
Bir alt katmanda yaplan eleman referans deiiklii devrenin dier rneklerini
etkilemeyecektir. zel uygulamalarda bu zellii devre d brakmak mmkndr.
3.7.7. Fiziksel Olmayan Katmanlar
Devrenin birden fazla rneinin bulunduu baz uygulamalarda, her rnein ayn
isimlendirme zellikleri tamas tercih edilebilir. Eer btn bir balant hat listesi
retilirse her rnekteki edeer elemanlar ayrt edilmi olmaldr ve bu Fiziki
Olmayan Katmanlar (Non Physical Sheets) ile yaplabilir. Yine amplifikatr
rneinde her kanal iin sol-U1 ve sa-U1 olacaktr. Bu isimler, ana modln
katman ismi sralamasna gre alt izgi ve para referans ile retilecektir.
Fiziksel olmayan katmanlar, ilgili katman ile yklendiinde Edit Sheet Properties
komutu ile seilir. Her katmandaki eleman isimlendirmelerinin yerel olmasn
istenirse, Non Physical Sheets kutusu iaretlenir. Bu fonksiyonun kullanm ama
bask devre tasarm ise uygun deildir. Fakat modln alt kartlar gsterdii
simlasyon uygulamalarnda kullanl olabilirler.
G hatlar olmadka ve hatlar Edit Design komutunun Global Power Nets seenei
seili olmadka alt katmandaki hat isimlerinin nne bu yolla n ekler ilave edilir.
Bunun sonucu alt katmandaki hat isimlerinin yerel olmasdr. Bu zellik ayn
devrenin birden ok rneinin kullanld yerlerde duruma gre daha fazla yada
daha az gerekli olabilir.
4. ARES
ARES, Proteus sisteminin bask devre yerleim plan modlnn bir biimidir ve
kullancya dizayn yksek performans salayacak ekilde yaptrr.
102
Son versiyonu; Windows 95/98, Windows NT4 ve Windows 2000 ile uyumlu alr.
Ayrca otomatik yerletirme, gelimi otomatik yol izimi, otomatik Gate-Swap ve
katlar iin destek sunar.
ARES program;
Eleman yerletirimi ve yol izimi iin temel teknikler,

Otomatik ve manuel yol izimi ieren hat listesi tabanl dizayn,
Yol izimi ve blok dzenleme gibi daha gelimi dzenleme
tekniklerini ierir.
ARESin kapsad balca zellikler unlardr.
32 bitlik yksek doruluklu bilgi kayna, 10nm iin dorusal

znrlk, asal snrlama 0,1 ve maksimum bord boyutunun T/ -
10msi kadardr. ARES; 16 bakr katman, 2 ipek blme, 4 lehime
kar koyan mekaniksel blgeyi desteklemesi,
Eleman ayaklarnn numaralandrlmasnda otomatik arka plan
aklama, Pin-Swap ve Gate-Swap deiiklikleri,
Fiziksel ve balantsal kural kontrol raporu,
Sembol ktphanesi ile 2D izim,
Kapsaml paket ktphanesi,
Limitsiz terminal alan, yol ve VIA stili,
Metre cinsinden btn uzunluk ve smt formatn destekler.
k yazc ve ekil izicilerde deiiklik gstermektedir. k
genellikle dxf, esp, wmf ve bmp grafik formatndadr.
ema zerinde otomatik yol izimi zelletirme yol izimi yetenei
ieren hat listesi tabanl ISIS ematik capture birlemesi,
Bask devreyi basmadan nce kesici kt dosyalarnn kontrol
edilmesine imkan verir.
103
ARES programn balatmak iin Balat mensnden Programlar, Proteus 6

Professional ve ardndan ARES 6 Professional seilir. Bu ilemi takiben ARES
editr yklenecek ve alacaktr.
ARES altnda ekil 4.1deki ekran karnza gelir.
ekil 4.1. ARES alma ekran
altrlmak istenen men, farenin sol tuu ile aktif hale getirilir. Baz ilemler ksa
yol tular ile klavye zerinden de yaplabilir. Bu tular men seeneinin sa
tarafnda gsterilmitir. Seenein sol tarafndaki bir iaret zelliin aktif olup
olmadn belirtir. Bu iaret, seenein aktif olduunu gsterir.
104
Ekrandaki en geni blge alma alan olarak isimlendirilir ve yerleimin ksmi bir
grn olarak rol alr.
Ekrann sa stndeki daha kk olan blge alma alan klavuzu olarak

isimlendirilir. Burada yerleim ekrannn genel grnm grntlenir. alma
alan klavuzu zerinde gitmek istenilen blge iaret edilip farenin sol tuuna
baslarak alma alan yerleiminin seilen ksmna tanabilir. Yeil kutu alma
alan klavuzu adn alr ve o an iin geerli olarak grntlenen blgeyi gsterir.
4.1. Ara ubuklar
4.1.1. Dosya Ara ubuu
ekil 4.2. Dosya ara ubuu
Create a new layout, Yeni alma sayfas almasn salar.
Load a new layout, Mevcut alma sayfasnn yklenmesini salar.
Save current layout, Geerli almann kaydedilmesini salar.
Import ARES region file, Mevcut bir ARES blge dosyasndan alnt
yaplmasn salar.
Export tagged objects to region file, alma alanndaki iaretlenmi

nesnelerin ISIS blge dosyasna aktarlmasn salar.
Print/plot layout, almann kt ile ilgili eitli ayarlarnn yaplmasn ve

kt alnmasn salar.
Mark area to be printed, alma alannn belirli bir ksmn yazdrmak

amacyla yazdrlacak blgenin seiminin yaplmasn salar.
105
Generate gerber and excellon output, Geerli almaya ait vektr ve matkap
delii koordinat dosyalar retilmesini salar.
Load/tile and view cadcam files, Vektr, matkap delii ve ara bilgilerini
ieren cadcam dosyalarn grntlenmesini salar.
4.1.2. Grnm Ara ubuu
ekil 4.3. Grnm ara ubuu
Redraw editing window, alma alan ve klavuzunun ieriinin yeniden

izilmesini salar.
Flip board to view from underneath, Bordu merkez noktaya gre yatay olarak
aynalar.
Enable/disable grid dot display, alma alanndaki gridlerin grnp

grnmemesini belirler.
Set displayed layers, alma alan zerinde grntlenebilecek olan

katmanlar ve bu katmanlarn hangi renk ile grntleneceinin belirlenmesini
salar.
Select metric/imperial coordinates, alma alanndaki llendirme

biriminin metrik veya inch olarak belirlenmesini salar.
Set false (local) origin, alma alannda yeni bir orijin noktas belirlenmesini
salar.
Toggle use of polar co-ordinates, Kutupsal alma blgesinin merkez

noktasnn belirlenmesini salar.
106
Re-centre the display, alma alannn grntlenen ksmn, seilen noktay

merkez alarak grntlemeyi salar.
Increase magnification, alma alannn grntsn merkezi referans

alarak bytmeyi salar.
Decrease magnification, alma alannn grntsn merkezi referans

alarak kltmeyi salar.
View entire sheet, alma alannn tamamnn grntlenmesini salar.
View selected area, alma alannda fare ile seilen blgenin bytlmesini
salar.
4.1.3. Dzen Ara ubuu
ekil 4.4. Dzen ara ubuu
Undo last operation, Yaplan ilemin geri alnmasn salar.
Redo the last undo operation, Gelinen bir nceki konumdan ileri gitmeyi
salar.
Copy tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun kopyalanmasn

salar.
Move tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun tanmasn

salar.
Rotate tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun

dndrlmesini salar.
107
Delete tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun silinmesini

salar.
Pick or update package/symbol, Ktphanede bulunan mevcut eleman

klflarn seilen zellikler erevesinde isimle armay, seilen klfn eleman
seim penceresindeki listeye eklenmesini ve ayn isme sahip bir klf mevcutsa
seilen eleman klfnn bununla yer deitirmesini salar.
Form tagged graphics/pads into package, alma ekran zerinde 2D

grafikler ve padler vastasyla meydana getirilmi ve fare vastasyla iaretlenmi
ksmn belirlenen ktphaneye bir eleman klf olarak derlenmesini yani yeni bir
eleman klf oluturulmasn salar.
Break tagged objects into primitives, Seilen eleman pad ve 2D grafikler gibi
bileenlerine ayrmay salar.
4.1.4. Yerleim Ara ubuu
ekil 4.5. Yerleim ara ubuu
Enable/disable real-time snap, Aktifken, imlecin pad veya hatta yakn bir
yere getirildiinde nesne zerine konumlandrlmay salar.
Toggle trace angle lock, Balant yolu izilirken yollarn istenilen a

deerlerinde yada 45lik a ile izilmesini salar.
Toggle auto trace style selection, Balant yolu izilirken, gerekli olan
yerlerde yol kalnlklarnn otomatik olarak ayarlanp ayarlanmayacan belirleme
imkan salar.
108
Toggle auto track necking, Balant yolu ile pad arasndaki mesafenin
otomatik olarak ayarlanp ayarlanmayacan belirleme imkan salar.
Perform a search and tag operation, zellik atama aracnn blgesel veya
genel iaretleme seenekleri tarafndan gerekletirilen daha sonraki ilemler iin,
nesnenin zel gruplarnn seiminin kolaylatrlmasn salar. Arama kriterlerine
uyan nesneleri bulur ve onlar iaretli hale getirir.
Alphanumeric sequence generator tool, alma alan zerinde bulunan

malzeme klflarnn otomatik olarak alfa saysal biimde isimlendirilmesini salar.
Autoplace the components onto the board, ISIStan ARESe geite bask
devre ebad belirlendikten sonra devrede kullanlan malzemelere ait klflarn
belirlenen alan zerine otomatik olarak yerletirilmesini salar.
Autorotate the connections specified by the ratsnest, Devrede kullanlan

malzemelere ait klflarn belirlenen alan zerine manuel veya otomatik olarak
yerletirilmesinden sonra balant yollarnn otomatik olarak izilmesini salar.
Create connectivity rules check report, Yaplan almann balant kurallar

uygunluunu kontrol eder ve raporlanmasn salar.
Perform physical design rule check, Fiziksel dizayn kurallar uyumluluunu

kontrol eder, listeler ve seilen akmann bulunduu alan yaknlatrarak gsterir.
4.1.5. Mod Seim Ara ubuu
Yerleim ve Yol izimi
ekil 4.6. Yerleim ve yol izimi

109
Component placement and editing, ISIStan ARESe geite oluturulmu

olan hat listesinde bulunan malzemelerin yerletirilmesini ve dzenlenmesini salar.
Package placement and editing, alma alan zerine klf yerletirilmesini,

dzenlenmesini ve klf ktphane bileenlerinin ynetimini salar.
Track placement and editing, Balant yol kalnlklarnn belirlenmesi,

alma alanna yerletirilmesi ve dzenlenmesini salar.
Via placement and editing, VIA (katmanlar aras gei iletkeni) ebat seimi,
yerletirilmesi ve dzenlenmesi ilemlerini gerekletirir.
Zone placement and editing, Hazrlanan bask devre zerine g hatt

yerletirilmesinde kullanlr.
Enter or modify ratsnest connections, Otomatik izim iin ayak

balantlarnn yaplmasn salar.
Connectivity highlight, stenilen yollar belirgin hale getirerek yol takibini

kolaylatrr. Belirgin hale getirilmek istenen yolda pad zerine gelinerek fare ile sol
tklanr.
Edit objects, mlecin dzen moduna alnmasn salar.
Pad Yerletirme
ekil 4.7. Pad yerletirme
Round through-hole pad placement, alma alan zerine istenilen ebatta,

daire eklinde pad yerletirilmesini salar.
110
Square through-hole pad placement, alma alan zerine istenilen ebatta,

kare eklinde pad yerletirilmesini salar.
DIL through-hole pad placement, alma alan zerine istenilen ebatta, dl

yapda pad yerletirilmesini salar.
Edge connector pad placement, alma alan zerine istenilen ebatta, snr
balant eklinde pad yerletirilmesini salar.
Circular smt pad placement, alma alan zerine istenilen ebatta, smt
yapda, daire eklinde pad yerletirilmesini salar.
Rectangular smt pad placement, alma alan zerine istenilen ebatta, smt
yapda, kare eklinde pad yerletirilmesini salar.
Polygonal smt pad placement, alma alan zerine istenilen ebatta, smt
yapda, okgen eklinde pad yerletirilmesini salar.
Padstack placement, alma ekran zerinde seilen pad dorultusunda pad

yn eklenmesini salar.
2D Grafik
ekil 4.8. 2D grafik
2D graphics line, alma alan zerinde izgi izilmesini salar.
2D graphics box, alma alanna dikdrtgensel ekiller izilmesini salar.
2D graphics circle, alma alanna dairesel ekiller izilmesini salar.
2D graphics arc, alma alanna yay ekilleri izilmesini salar.

111
2D graphics path, alma alanna serbest ekiller izilmesini salar.
2D graphics text, alma alanna yaz yazlmasn salar.
2D graphics symbol, alma alanna sembol yerletirilmesini salar.
Markers for component origin, etc, Elemanlar iin merkez noktas

4.1.6. Ynelim Ara ubuu
ekil 4.9. Ynelim ara ubuu
Set rotation, aretlenmi olan eleman yada elemanlar 90 saa evirir.
Set rotation, aretlenmi olan eleman yada elemanlar 90 sola evirir.
Orientation edit box, Dndrme ilemi iin kullanlacak olan ann

girilmesini salar. ISISta bu deerler dik alar ile snrlandrlrken ARESte
istenilen a deerleri girilebilir.
Horizontal reflection, aretlenmi olan eleman yada elemanlarn yatay olarak

aynalanmasn salar.
Vertical reflection, aretlenmi olan eleman yada elemanlarn dikey olarak

aynalanmasn salar.
Layer selector, alma alan

zerinde grntlenebilecek olan katmanlarn bir listesini ierir ve istenilen katmann
seilmesini salar.
112
4.2. ARES Menleri
4.2.1. File Mens
ekil 4.10. File mens
4.2.1.1. New Layout
Yeni alma sayfas almasn salar.
4.2.1.2. Load Layout

113
Daha nceden oluturulmu olan alma sayfalarnn ekranda grntlenmesini

salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki L tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.1.3. Save Layout
Yaplan almann kaydedilmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki

S tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.1.4. Save Layout As
Yaplan almann farkl isimle kaydedilmesini salar.
4.2.1.5. Clear Netlist
allan devredeki hatlarn hepsinin silinmesini salar.
4.2.1.6. Load Netlist
Mevcut hat listelerinin yklenmesini salar.
4.2.1.7. Save Netlist
Oluturulan hat listelerinin kaydedilmesini salar.
4.2.1.8. Import Dxf
Mevcut Dxf uzantl dosyalarn arlmasn salar.
4.2.1.9. Import Bitmap
Mevcut Bitmap uzantl dosyann arlmasn salar.

114
4.2.1.10. Import Region
Mevcut ARES blge dosyasnn arlmasn salar.
4.2.1.11. Export Region
alma ekrannda seilen blm ARES blge dosyas olarak kaydedilmesini

salar.
4.2.1.12. Mail to
Kaytl herhangi bir almann e-posta yolu ile gnderilmesini ve paylalmasn

salar.
4.2.1.13. Exit
Programdan kmay salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki Q tuu ile
ilikilendirilmitir.
115
4.2.2. Output Mens
ekil 4.11. Output mens
4.2.2.1. Print
Yaplan almann yazdrlmasn salar. Print komutu kullanldnda ekil

Diyalog kutusunun sol st kesinde bulunan Printer komutu yazc ayarlarnn

dzenlenmesi amacyla kullanlr. Bunun hemen altnda yer alan Filename komutu
ise yazdrlacak olan dosya ad ve yolunun belirlenmesini salar.
116
Diyalog kutusunun sa st kesinde yer alan Options ksmnda bulunan Colour

seeneinin yannda bulunan iaret kutusu iaretli iken ktlar renkli olarak alnr.
Invert Colours seenei yazdrma ilemi esnasnda renklerin terslenmesini salar.
Bunun hemen altnda yer alan Labcenter Plotter Driver seeneinin yannda bulunan
iaret kutusu iaretli iken ISIS tasarmn plotterda izilmesini salar. Bu zellik kt
aygt olarak plotter belirlendiinde kullanlabilir.
Scale ksmnda ktya ilikin leklendirme ilemleri gerekletirilir. Bu seenek

sayesinde rnein A2 boyutunda hazrlanm olan bir tasarmn ktsnn A4e
alnabilmesi salanr.
Rotation ksm ise tasarmn kts alnrken yatay yada dikey olarak baslmasn
salar. Varsaylan olarak yatay basm seenei aktiftir.
Compensation ksm grafiin tam olarak leklendirilmesi iin kullanlr. Bu alanda

belirtilen X ve Y deerlerine gre tasarmn kt zerinde ki konumu daha kesin bir
ekilde belirlenir.
Reflection, ktnn normal yada aynalanm olarak alnmasn salar.
Mode, bask devrenin ktsnn hangi biimde alnacana ilikin seenekleri ierir.
Normal olarak, bask devreler iin Artwork biimi kullanlr.
Layers/Artworks ksmndan iaretlenen katmanlar kt zerinde grntlenecektir.
Diyalog kutusunun sa alt ksm da, tasarmn belirlenen konumdaki bir dosyaya
yazdrlmas amacyla kullanlr.
Copies ksmnn yannda bulunan alanda belirlenen sayda kt alnr.

117
ekil 4.12. Print diyalog kutusu
4.2.2.2. Printer Setup
Ykl bulunan yazc ile ilgili ayarlarn yaplmasn salar.
4.2.2.3. Set Output Area
alma alannn belirli bir ksmn yazdrmak amacyla yazdrlacak blgenin

seiminin yaplmasn salar.
4.2.2.4. Set Output Origin
Yazdrlacak ksm iin merkez noktasnn belirlenmesini salar.

118
4.2.2.5. Export Bitmap
alma alannn seilen ksmnn Bitmap dosyas olarak kaydedilmesini salar. Bu

komutun kullanlmasyla ekil 4.13teki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Mode, bask devrenin Bitmap dosyasna hangi biimde kaydedileceine ilikin

seenekleri ierir. Normal olarak, bask devreler iin Artwork biimi kullanlr.
Layers Bitmap dosyasnda grntlenecek olan katmanlar belirler. Resolution
Bitmap dosyasnn znrln belirlerken, bunun hemen yannda yer alan ksm
uygun olan renk biiminin seilmesini salar. Dier seenekler Print diyalog
kutusundakilerle ayn ilevleri yerine getirirler.
ekil 4.13. Export bitmap diyalog kutusu
4.2.2.6. Export Metafile
alma alannn seilen ksmnn metafile dosyas olarak kaydedilmesini salar.

ekil 4.14teki diyalog kutusu zerindeki seenekler ve ilevleri Export Bitmap
diyalog kutusundakilerle ayndr.
119
ekil 4.14. Export metafile diyalog kutusu
4.2.2.7. Export Dxf File
alma alannn seilen ksmnn Dxf dosyas olarak kaydedilmesini salar. ekil
4.15teki diyalog kutusu zerindeki seenekler ve ilevleri Print diyalog
kutusundakilerle ayndr.
ekil 4.15. Export dxf file diyalog kutusu

120
4.2.2.8. Export Eps File
alma alannn seilen ksmnn Eps dosyas olarak kaydedilmesini salar. ekil
4.16 diyalog kutusu zerindeki seenekler ve ilevleri Print diyalog kutusundakilerle
ayndr.
ekil 4.16. Export eps diyalog kutusu
4.2.2.9. Export Vector File
alma alannn seilen ksmnn vektr dosyas olarak kaydedilmesini salar.

Device ksmndan ktnn hangi formatta olaca belirlenir. Bu format kullanlacak
cihaza uygun olarak belirlenmelidir. ekil 4.17 diyalog kutusu zerindeki seenekler
ve ilevleri Print diyalog kutusundakilerle ayndr.
121
ekil 4.17. Export vector file diyalog kutusu
4.2.2.10. Export Overlay
alma alannn seilen ksmnn overlay dosyas olarak kaydedilmesini salar.

ekil 4.18 diyalog kutusu zerindeki seenekler ve ilevleri Print diyalog
kutusundakilerle ayndr.
ekil 4.18. Export overlay diyalog kutusu

122
4.2.2.11. Manufacturing Notes
Cadcam ktlar iin eitli notlar alnmasn salar.
4.2.2.12. Cadcam Output
Cadcam kts iin eitli ayarlarn yaplmasn ve Cadcam kts alnmasn salar.
Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.19daki diyalog kutusu karmza gelecektir.
ekil 4.19. Cadcam output diyalog kutusu
4.2.2.13. Gerber View
alma alannn Gerber ktsnn grntlenmesini salar.

123
4.2.2.14. Pick and Place File
Elemann katman, pozisyon ve rotasyon bilgilerini listeleyen bir dosya

oluturulmasn salar.
4.2.3. View Mens
ekil 4.20. View mens
4.2.3.1. Redraw
alma alan ve alma alan klavuzunun ieriinin yeniden izilmesini salar. Bu

ilemin ksa yolu klavye zerindeki R tuu ile ilikilendirilmitir.
124
4.2.3.2. Flip
Bordu merkez noktaya gre yatay olarak aynalar. Bu ilemin ksa yolu klavye
zerindeki F tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.3.3. Grid
alma alanndaki gridlerin grntlenip grntlenmeyeceini belirler. Bu ilemin

ksa yolu klavye zerindeki G tuu ile ilikilendirilmitir.
Grid noktalar alma ekran zerine 0,5 inch standart aralkl olarak
yerletirilmitir. Bu aralklar kullanc isteine gre ayarlanabilir.
4.2.3.4. Layers
alma alan zerinde grntlenebilecek olan katmanlar ve bu katmanlarn hangi

renk ile grntleneceinin belirlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye
zerindeki CTRL+L tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.3.5. Metric
alma alanndaki llendirme biriminin metrik veya inch olarak belirlenmesini

salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki M tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.3.6. Origin
alma alannda yeni bir orijin noktasnn belirlenmesini salar. Bu ilemin ksa
yolu klavye zerindeki O tuu ile ilikilendirilmitir.
125
4.2.3.7. Z Theta
Kutupsal alma blgesinin merkez noktasnn belirlenmesini salar. Bu ilemin

ksa yolu klavye zerindeki Z tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.3.8. X Cursor
mlecin X eklinde veya koordinat ekseni eklinde grntlenmesini salar. Bu

ilemin ksa yolu klavye zerindeki X tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.3.9. Goto XY
mlecin istenilen X ve Y koordinatlarnda grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa

yolu klavye zerindeki CTRL+G tuu ile ilikilendirilmitir. Bu komutun
ekil 4.21. Goto XY diyalog kutusu
4.2.3.10. Goto Component
mlecin istenilen eleman zerinde grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu

klavye zerindeki CTRL+C tuu ile ilikilendirilmitir. Bu komutun
126
ekil 4.22. Goto component diyalog kutusu
4.2.3.11. Goto Pin
mlecin istenilen elemann istenilen bacanda grntlenmesini salar ve eleman

iaretli hale getirir. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+P tuu ile
ilikilendirilmitir. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.23teki diyalog kutusu
karmza gelecektir.
Component ID-Pin alanna elemann ad ve gerekli pin aralarnda virgl iareti

kullanlarak girilir.
ekil 4.23. Goto pin diyalog kutusu
4.2.3.12. Snap
alma alanndaki gridlerin arasndaki mesafenin ayarlanmasn salar. Bu ilemin

ksa yollar klavye zerindeki CTRL+F1, F2, F3 ve F4 tular ile
ilikilendirilmitir. CTRL+F1 bu mesafenin 1 inch, CTRL+F2 5 inch,
CTRL+F3 25 inch, CTRL+F4 ise 50 inch olarak belirlenmesini salar.
127
4.2.3.13. Pan
alma alannn grntlenen ksmn, seilen noktann merkez alnarak

grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki F5 tuu ile
ilikilendirilmitir.
4.2.3.14. Zoom In
alma alannn grntsn merkezi referans alarak bytmeyi salar. Bu ilemin

4.2.3.15. Zoom Out
alma alannn grntsn merkezi referans alarak kltmeyi salar. Bu ilemin

4.2.3.16. Zoom All
alma alannn tamamnn grntlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye

4.2.3.17. Zoom to Area
alma alannn grntlenen ksmnn, seilen noktann merkez alnarak yeniden

4.2.3.18. Toolbars
Ekran zerinde hangi ara ubuklarnn grntleneceinin belirlenmesini salar. Bu

komutun kullanlmasyla ekil 4.24teki diyalog kutusu karmza gelecektir.
128
ARESte o an iin grntlenen mevcut ara ubuklarnn yannda yer alan iaret
kutular iaretli olarak grntlenir. Bu iaretlerden istenileni kaldrarak ilikili olan
ara ubuunun grntlenmemesi salanabilir.
ekil 4.24. Toolbars diyalog kutusu

129
4.2.4. Edit Mens
ekil 4.25. Edit mens
4.2.4.1. Undo
Yaplan ilemin geri alnmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki
CTRL+Z tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.4.2.Redo
Gelinen bir nceki konumdan ileri gitmeyi salar. Bu ilemin ksa yolu klavye
zerindeki CTRL+Y tuu ile ilikilendirilmitir.
130
4.2.4.3. Tag Filter
alma alan zerinde herhangi bir alan seildiinde bu alan ierisinde bulunan
nesnelerden hangilerinin seili olacann belirlenmesini salar. Bu ilemin ksa yolu
klavye zerindeki CTRL+X tuu ile ilikilendirilmitir. Bu komutun
Layer ksmndan ilemin uygulanaca katman belirlenir. Object Types ksmnda

iaretli olarak bulunan nesneler etraflarna bir seim kutusu izildiinde iaretlenmi
olacaklardr.
ekil 4.26. Tag filter diyalog kutusu
4.2.4.4. Align
alma alannda mevcut bulunan nesnelerin geerli grid seeneine gre

hizalanmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+A tuu ile
ilikilendirilmitir.
131
4.2.4.5. Replicate
Seilen eleman yada padin istenilen aralk ve sayda oaltlmasn salar. Bu

X-Step alanna yatay , Y-Step alanna dikey koordinat artm deerleri girilir. Copies
alan ise oluturulacak olan kopya saysnn belirlenmesini salar.
ekil 4.27. Replicate diyalog kutusu
4.2.4.6. Send to Back
Elemanlarn st ste gelmesi durumunda seilen elemann geride grntlenmesini

salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+B tuu ile
ilikilendirilmitir.
4.2.4.7. Bring to Front
Elemanlarn st ste gelmesi durumunda seilen elemanlarn nde grntlenmesini

salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+F tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.4.8. Convert Vias to Pads
Seilen VIAy pade evirmeyi salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki
CTRL+V tuu ile ilikilendirilmitir.
132
4.2.4.9. Duplicate Layer
Seilen katmanda bulunan ve belirlenen nesnelerin dier bir katmana kopyalanmasn

salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.28deki diyalog kutusu karmza
gelecektir.
Source ksmndan kaynak, Destn ksmndan ise hedef katman belirlenir. Object
Types to Copy ksmnda iaretli bulunan seenekler dier katmana kopyalanacak olan
nesneleri belirtir.
ekil 4.28. Duplicate layer diyalog kutusu
4.2.4.10. New Component
Yeni eleman oluturulmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki C tuu
ile ilikilendirilmitir. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.29daki diyalog kutusu
karmza gelecektir.
Name alanna oluturulacak olan yeni elemann ismi, Value alanna deeri ve
Package alanna ise ARESte bulunan mevcut klf yaplarndan biri girilir.
133
ekil 4.29. New component diyalog kutusu
4.2.4.11. New Pad Style
Yeni pad stili oluturulmasn salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.30daki

Name ksm oluturulacak yeni pad stiline verilecek ismin girildii alandr. Normal
ve smt ksmlarndan yeni pad stili iin istenilen biim seilir. lem esnasnda bu
ksmlardan yalnz biri kullanlabilir olacaktr.
ekil 4.30. New pad style diyalog kutusu
4.2.4.12. New Pad Stack
Yeni pad yn oluturulmasn salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.31deki

134
Name ksm oluturulacak yeni pad ynna verilecek ismin girildii alandr. Intial
Style alanndan bir balang pad biimi belirlenir. Continue tuuna baslmasnn
ardndan ekrana ikinci bir diyalog kutusu gelecektir. Balangta bu diyalog
kutusunda her bakrl yzey iin bir nceki aamada belirlenmi olan balang
biimleri grntlenecektir. Bu deerler ilgili alanlardan istenildii gibi ayarlanr ve
pad ynnn kullanlabilir olduu katmanlar ile lehim yzey ebatlar belirlenir.
ekil 4.31. New pad stack diyalog kutusu
4.2.4.13. New Trace Style
Yeni trace biimi oluturulmasn salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.32deki

Name ksmna oluturulacak yeni trace stilinin ismi, Width ksmna ise kalnl
girilir. Changes ksmnda yer alan Local Edit iaretlenirse oluturulan yeni trace stili
sadece geerli almada, Update Defaults ksm iaretlenirse dier dizaynlarda da
kullanlabilir olacaktr.
ekil 4.32. New trace style diyalog kutusu

135
4.2.4.14. New Via Style
Yeni VIA biimi oluturulmasn salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.33teki

Name ksm oluturulacak yeni VIAya verilecek ismin girildii alandr. Type
ksmndan da VIAnn eidi belirlenir.
ekil 4.33. New VIA style diyalog kutusu
4.2.4.15. Tidy
Eleman seim penceresinde bulunan fakat alma alanna yerletirilmemi

malzemeler ile alma alan darsna yerletirilmi olan malzemelerin
temizlenmesini salar.
136
4.2.5. Library Mens
ekil 4.34. Library mens
4.2.5.1. Pick Package/Symbol
Ktphanede bulunan mevcut eleman klflarn seilen zellikler erevesinde

isimle armay, seilen klfn eleman seim penceresindeki listeye eklenmesini ve
ayn isme sahip bir klf mevcutsa seilen eleman klfnn bununla yer deitirmesini
salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki P tuu ile ilikilendirilmitir. Bu
Diyalog kutusunun sol st ksmnda yer alan Name or text to search for alanna
armak istenilen ktphane bileeninin ismi girilir. Aranlan elemann tam
137
isminden emin olunmad taktirde girilen ismin ardndan * iareti kullanmak

vastasyla uygun olan elemanlarn listelenmesi salanabilir.
Bunun hemen altnda yer alan Matches ksmnda arama kriterlerine uyan elemanlar
listelenir. Bu listede herhangi bir eleman zerinde fare ile sol tklandnda eleman
Part Preview ksmnda grntlenir. Bu eleman zerinde tekrar fare ile sol
tklanmas durumunda ise bu eleman nesne seiciye eklenecektir. Type ksmndan
hangi eit nesne iin arama yaptrlaca belirlenir.
Match Names ksm arama ilemini yaplandrmakta kullanlr. Bu alandan Exactly

seilirse elemann tam ismine gre, Begining with text seilirse girilen isim ile
balayan elemanlar iin, Containing text seilirse ismi ierisinde girilen harfler
bulunan, Ending with text seilirse de ismi girilen harfler ile biten elemanlar iin
arama yaptrlr. Only Compare Digits ise kontroln sadece para ismindeki saylar
iin yaplmasn salar.
138
ekil 4.35. Pick package/symbol diyalog kutusu
4.2.5.2. Make Package
Yeni eleman klf yaps oluturulmasn salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil

4.36daki diyalog kutusu karmza gelecektir.
New Package Name alanna oluturulacak yeni klfn ismi girilir. Library ksmndan
ise klfn saklanaca ktphane belirlenir.
139
ekil 4.36. Make package diyalog kutusu
4.2.5.3. Make Symbol
Yeni sembol oluturulmasn salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.37deki

New Symbol Name alanna oluturulacak olan semboln ismi girilir. Library
ksmndan ise semboln saklanaca ktphane belirlenir.
ekil 4.37. Make symbol diyalog kutusu
4.2.5.4. Decompose
Seilen elemann bileenlerine ayrlmasn salar.

140
4.2.5.5. Compile to Library
Seilen eleman yada elemanlarn istenilen ktphaneye derlenmesini salar. Bu

Diyalog kutusu zerindeki listeden elemanlarn derlenecei ktphane seilir.
ekil 4.38. Compile to library diyalog kutusu
4.2.5.6. Library Manager
Eleman ktphaneleri ve ierikleriyle ilgili ilemleri gerekletirir. Bu komutun

Diyalog kutusunun sol st ksmnda yer alan Source ksmndan kaynak ktphanenin
141
Diyalog kutusunun sa st ksmnda yer alan Destn ksmndan hedef ktphane

Order komutu kullanlarak ktphanelerin listede grntlenme srasnn

deitirilmesi salanr.
Select All ve Unselect All komutlar ile ktphane bileenlerinin srasyla, tmnn
seilmesi veya tmnn seilmemi hale getirilmesi ilemleri gerekletirilir.
Copy Items, Move Items komutlar ile srasyla, seilen elemanlarn ktphaneler
arasnda kopyalama ve tama ilemleri gerekletirilir. Seilen elemanlar Delete
Items komutu ile ilgili ktphaneden silinirken, Rename Item komutu ile yeniden
adlandrlabilirler. Information komutu seilen elemana ait bilgilerin
Diyalog kutusunun sol alt ksmnda yer alan Dump Library komutu seilen
ktphane hakknda bir bilgi dkm verir. Create Library komutu yeni bir
ktphane oluturulmasn salarken, Delete Library komutu ise mevcut bir
ktphanenin silinmesini salar. ADI Library komutu ise seilen eleman iin Ad
uzantl bilgi dosyasnn arlmasn salar. Backup Libraries komutu ktphaneleri
yedeklerken, Pack Library komutu seilen ktphanenin daha az yer kaplamas
amacyla sktrlmasn salar. File Attribute komutu seilen ktphanenin
okunabilir yada hem okunabilir hem de yazlabilir olma seenekleri arasndaki geii
salar.
142
ekil 4.39. Library manager diyalog kutusu

143
4.2.6. Tools Mens
ekil 4.40. Tools mens
4.2.6.1. Real Time Snap
Aktifken, imlecin pad veya hatta yakn bir yere getirildiinde, nesne zerine
konumlandrlmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+S tuu
ile ilikilendirilmitir.
4.2.6.2. Trace Angle Lock
Balant yolu izilirken yollarn istenilen a deerlerinde yada 90lik a ile

izilmesini salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+K tuu ile
ilikilendirilmitir.
144
4.2.6.3. Auto Trace Selection
Balant yolu izilirken, gerekli olan yerlerde yol kalnlklarn otomatik olarak
ayarlanp ayarlanmayacan belirleme imkan salar. Bu ilemin ksa yolu klavye
zerindeki CTRL+T tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.6.4. Auto Track Necking
Balant yolu ile pad arasndaki mesafenin otomatik olarak ayarlanp

ayarlanmayacan belirleme imkan salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki
CTRL+N tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.6.5. Auto Zone Regeneration,
Bir yada daha fazla g hatt ieren almalarda yol veya padlerle ilgili herhangi bir
dzenleme ilemi yaplmas halinde blgenin yeniden oluturulmasn salar. Bu
ilemin ksa yolu klavye zerindeki CTRL+R tuu ile ilikilendirilmitir.
4.2.6.6. Search and Tag
zellik atama aracnn blgesel veya genel iaretleme seenekleri tarafndan

gerekletirilen daha sonraki ilemler iin nesnenin zel gruplarnn seiminin
kolaylatrlmasn salar. Arama kriterlerine uyan nesneleri bulur ve onlar iaretli
hale getirir. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki T tuu ile ilikilendirilmitir.
Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.41deki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Property alannda eleman arama ileminin hangi zelliine gre yaplaca

belirtilirken, String alannda aranlacak olan elemann seilen zelliine ait karakter
dizisinin girii yaplmaktadr.
145
Mode ksmndan Equals seilirse String alannda belirtilen karakter dizisine tam
olarak uyan, Begins seilirse bu karakterler ile balayan, Contains seilirse ierisinde
bu karakterleri barndran elemanlar bulunacak ve iaretlenecektir. Not neki ile
belirtilmi dier seenekler ise yukarda anlatlan ilemlerin tam tersini
gerekletirecektir.
Search across whole design seenei iaretli iken arama ilemi tm tasarmda, bunun
tersi durumda ise sadece geerli katmanda gerekletirilecektir.
ekil 4.41. Search and tag diyalog kutusu
4.2.6.7. OR Search and Tag
aretli olan nesneler ile arama sonularn VEYA ilemine tabi tutarak neticenin
grntlenmesini salar. ekil 4.42de gsterilen diyalog kutusunun ierii ekil
4.41deki ile ayndr.
146
ekil 4.42. OR search and tag diyalog kutusu
4.2.6.8. AND Search and Tag
aretli olan nesneler ile arama sonularn VE ilemine tabi tutarak neticenin
grntlenmesini salar. ekil 4.43te gsterilen diyalog kutusunun ierii ekil
4.41deki ile ayndr.
ekil 4.43. AND search and tag diyalog kutusu
4.2.6.9. Auto Name Generator
alma alannda bulunan ayn cinsteki elemanlarn verilen isim ve art miktarna
bal olarak adlandrlmasn salar. Bu ilemin ksa yolu klavye zerindeki N tuu
ile ilikilendirilmitir. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.44teki diyalog kutusu
karmza gelecektir.
147
String alanna elemanlarn isimlendirilmesinde kullanlacak olan karakter dizisi

girilir. Count ksm ise eleman isimlendirmesinde karakter dizisi ile birlikte
kullanlacak olan numaralarn art deerini belirlemek amacyla kullanlr.
ekil 4.44. Auto name generator diyalog kutusu
4.2.6.10. Auto Placer
ISIStan ARESe geite bask devre ebad belirlendikten sonra devrede kullanlan
elemanlara ait klflarn belirlenen alan zerine otomatik olarak yerletirilmesini
salar.
4.2.6.11. Auto Router
Devrede kullanlan elemanlara ait klflarn belirlenen alan zerine manuel veya
otomatik olarak yerletirilmesinden sonra balant yollarnn otomatik olarak
izilmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.45teki diyalog kutusu
karmza gelecektir.
Grid (Thou) ksmnda otomatik yol izici tarafndan yollar yerletirilirken

kullanlacak olan grid boluklarnn belirlenmesini salar. Dk grid deerleri daha
hassas izimlere izin verecektir.
Routes ksmnda otomatik izimin hangi yollar iin gerekletirilecei belirlenir. All
seenei iaretli tm yollarn, Tagged seenei yalnz iaretli yollarn, Untagged
seenei ise iaretlenmemi yollarn izilmesini salar.
148
Rip-up and Retry Routing ksmndaki Enable Rip-up and Retry seenei iaretli iken
temel yol izimi mmkn olduu kadaryla yapldnda, izimi tamamlamak iin
denemelere devam eder. Aksi halde bundan sonra yol izim ilemini sona erdirir.
Auto-Tidy on Stalemate seenei iaretliyken otomatik yol izim ilemi kmaza
girdiinde Tidy Pass ilemini glendirir. Normalde rip-up and retry algoritmas
kmaz bir durumla karlatnda durur. Infinite Retry ksm iaretlendiinde ise
kmaza girildiinde bordu temizleyerek denemelere sonsuza kadar devam edecektir.
Bu genelde daha nce izilemeyen birka hattn daha izilmesini salayacaktr.
Router Options ksmndaki seenekler ile ise otomatik izim esnasndaki yollar
geme, temizleyip tekrar deneme ve manuel olarak yerletirilmi yollarn korunmas
gibi zelliklerin belirlenmesi salanr.
Edit Strategies ksmnn ieriinden otomatik yol izimi konusunda ayrntl olarak
bahsedilecektir.
ekil 4.45. Auto router diyalog kutusu

149
4.2.6.12. Gate Swap Optimizer
ISIStan ARESe aktarlm olan dizaynlarda ratsnestlerin belirlenmesi esnasnda

ISIStaki eleman klf yaps zellikleri ile belirtilen e grevli pin yada bir klf
ierisinde ayn ilevi yerine getiren birden fazla yap ihtiva eden elemanlarn
kullanm srasnda, uygun olan pin ve yaplar arasndaki yer deitirme ilemini
gerekletirir.
4.2.6.13. Power Plane Generator
Bord Edge zellii ile belirlenmi olan bask devre snrlar ierisine g katman
izilmesini salar. ekil 4.46daki gelen diyalog kutusundaki Net alannda, g
katmannn hangi hat ile ilikili olarak izilecei, Layer alannda, izilecek olan g
katmannn hangi katmanda yer alaca belirlenir. Boundary alan ise g katmannn
snrlarnn belirlenmesinde kullanlacak olan yol kalnlnn seimine izin verir.
ekil 4.46. Power plane diyalog kutusu
4.2.6.14. Component Re-Annotator
alma alannda bulunan elemanlarn yeniden adlandrlmasn salar.

150
4.2.6.15. Connectivity Checker
Yaplan almann balant kurallar uygunluunu kontrol eder ve raporlanmasn

salar.
4.2.6.16. Design Rule Checker
Fiziksel dizayn kurallar uyumluluunu kontrol eder, listeler ve seilen akmann

bulunduu alann yaknlatrlarak gsterilmesini salar.
4.2.7. System Mens
ekil 4.47. System mens

151
4.2.7.1. System Info
Sisteme ilikin bilgilerin ve alma alannda kullanlan nesne, pin, VIA, delik, hat,
yol, hata says gibi bilgilerin grntlenmesini salar.
4.2.7.2. Set Colours
alma alan bileenlerinin renk ayarlarnn yaplmasn salar. Bu komutun

Bu diyalog kutusunda tm katmanlar yanlarnda sahip olduklar renklerle birlikte

grntlenirler. Katmanlarn yanndaki renklere fare ile sol tklanarak gelen renk
kutusundan istenilen renk ilgili katman iin belirlenebilir.
ekil 4.48. Set colours diyalog kutusu

152
4.2.7.3. Set Design Rules
Pad-pad, pad-track, track-track, grafik-hat, bord snr-hat aras uzaklklar gibi dizayn
kurallarnn geerli deerlerinin belirlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla
ekil 4.49daki diyalog kutusu karmza gelecektir.
Bu konu ileride yol izimi konusunda incelenecektir.
ekil 4.49. Set design diyalog kutusu
4.2.7.4. Set Environment
Otomatik kayt zaman, geri alma says, ratsnestleri yeniden balama, pin gecikme
sreleri gibi ayarlarn dzenlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil
Autosave Time (minutes) tasarmn hangi aralklarla otomatik olarak kaydedileceini

belirler. Number of Undo Levels geri alma ileminde kullanlabilecek olan adm
saysn, Tooltip Delay (miliseconds) imle bir simge zerine geldiinde simgeye
ilikin aklama grntlenmeden nceki gecikme sresini, Number of File Names
on File Menu mensnde grntlenecek olan son olarak allm dosyalarn
saysn tayin eder. Ratsnest Reconnect DelayRatsnest Reconnect Delay ksm
153
elemanlar hareket ettirildii durumda ratsnestlerin yeniden grntlenme gecikme

sresini belirler.
ekil 4.50. Set environment diyalog kutusu
4.2.7.5. Set Grids
Grnm mensndeki snap, grid deerlerinin ayarlanmasn salar. Bu komutun

Imperial ksm, inch seildiinde, Metric ksm ise mm seildiinde grntlenecek

olan snap deerlerinin belirlenmesini salar.
ekil 4.51. Grid configuration diyalog kutusu

154
4.2.7.6. Set Layer Usage
Katman seicide, yol ve 2D grafik modlarnda grntlenecek olan katmanlarn

belirlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.52deki diyalog kutusu
karmza gelecektir.
Diyalog kutusunun sol ksmnda katmanlar listelenmektedir. Bu katmanlarn

yannda, T stununda iaret bulunuyorsa ilgili katman trace modunda, G stununda
iaret bulunuyorsa grafik modunda katman seicide grntleneceklerdir.
ekil 4.52. Set layer usage diyalog kutusu
4.2.7.7. Set Layer Pairs
VIA yerletirilirken kullanlacak katman iftlerinin belirlenmesi ileminin yerine

getirilmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.53deki diyalog kutusu
karmza gelecektir.
155
Katman iftleri ilk sradan balamak zere ikierli olarak gruplandrlacaklardr.

Bunlar yanlarnda bulunan listeden seilerek deitirilebilirler.
ekil 4.53. Set layer pairs diyalog kutusu
4.2.7.8. Set Library Path
Ktphanelere ait dosya yollarnn dzenlenmesi ilemini salar.
4.2.7.9. Set Plotter Pens
Plotter u renklerinin belirlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil

156
ekil 4.54. Set plotter pens diyalog kutusu
4.2.7.10. Set Strategies
G ve sinyal hatlarnn iziminde kullanlacak olan trace, VIA, neck biimi ve

yollarn otomatik iziminde kullanlacak katman iftlerinin belirlenmesini, pad-pad,
pad-trace, trace-trace, grafik-hat, bord snr-hat aras uzaklklar gibi dizayn
kurallarnn deerlerinin o an ki almada geerli olacak biimde deitirilebilmesini
salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.55deki diyalog kutusu karmza
gelecektir.
Bu diyalog kurusunun kullanmna ilikin ayrntl bilgi yol iziminden bahsedilirken

verilecektir.
157
ekil 4.55. Set strategies diyalog kutusu
4.2.7.11. Set Template
Eleman referans, deer ve grafikler iin kullanlacak olan yazm, font ve ebat ayar
ablonlarnn biimlendirilmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil 4.56daki
Part Reference ksm para referanslar, Graphics ksm grafik nesne referanslar,
Part Value ksm ise para deerlerinin font ve ebat gibi zelliklerinin
dzenlenmesini salar.
158
ekil 4.56. Set template diyalog kutusu
4.2.7.12. Set Work Area
alma alann llerinin belirlenmesini salar. Bu komutun kullanlmasyla ekil

Width ksmndan alma alannn genilii, Height ksmndan ise ykseklii

belirlenir.
ekil 4.57. Set work area diyalog kutusu
4.2.7.13. Set Zones
Blge izim ayarlar ile ilgili deiikliklerin yaplmasn salar. Bu komutun

159
ekil 4.58. Set zones diyalog kutusu
4.2.7.14. Save Preferences
Sistem mens altnda yaplan ayarlarn kaydedilmesini salar.

160
4.2.8. Help Mens
ekil 4.59. Help mens
4.2.8.1. Help Index
ARESteki yardm dosyalarna ulalmasn salar.
4.2.8.2. Stop Press
ARES srmleri ve bu srmlerin zellik ve yenilikleri hakknda bilgi ierir.
4.2.8.3. About ARES
ARES sistem ve srm bilgilerini ierir.

161
4.3. Nesne Yerleimi
ARESte 5 temel nesne eidi vardr. Bunlar; elemanlar, Package, pad, grafikler ve
alma alanlardr.
Bu nesnelerin ou ayn ekilde yerletirilebilir. Bu ilem iin, yerletirilmek

istenilen uygun nesne tipi Ara ubuklarndan seilir ve alma alan zerinde sol
fare tklanarak istenilen yere braklabilir. Eleman alma penceresi zerine
braktktan sonra eleman zerine gelip sol fare baslarak nesnenin yeri deitirilebilir.
4.3.1. Eleman Yerleimi
Eleman yerleiminde baz elemanlarn ynn deitirmek iin Rotate simgesinin

kullanlmasna gerek duyulur. Bu, yerleimden nce nesneyi iaretleyip simgeye
baslarak yaplabilir.
Eleman yerleimi yaplrken ilk nce byk boyutlu elemann yerletirilmesi ve

ardndan da kk boyutlu elemann yerletirilmesi bask devrenin izimi iin
kolaylk salar.
Eleman yerletirmek iin u admlar izlenir.
1. Component simgesi seilir. Seili iken btn elemanlar nesne seicide

grlecektir.
2. Buradan yerletirmek istenilen eleman seilir.
3. Eleman, dndrme ve aynalama gibi ilemler ile uygun bir ekilde
yerletirilir. Edit mensnden Rotate komutu kullanarak eleman dik
olmayan a deerlerinde dndrerek elemann konumu ayarlanabilir.
4. Gerekli katman semek iin katman seicisi ayarlanr Aynalanan
eleman bordun dier yzeyinde olmas gerektii iin katman seici ve
aynalama simgesinin birbiri ile ilikili olmasna dikkat edilmelidir.
162
5. Eleman bord zerinde yerletirmek istenilen yere gelerek sol fare

tuuna baslp yerletirilebilir
6. Fare tuu basl iken, eleman bord zerinde gezdirilip uygun bir yere
yerletirilir. Ayn zamanda, ARES, ratsnest hatlarn ve etki vektr
elemanlarn yerleik olan elemanlarla nasl balanacan gsterir.
Eleman yerletirildikten sonra nesne seiciden kaybolur. Bylece yerletirilecek ka

adet eleman kald anlalabilir. Yerletirilen elemanlar alma alanndan
silindiinde nesne seicide yeniden grntlenecektir. Package modda elemanlar
yerletirilip adlandrldnda yukardaki ilemler uygulanamamasna ramen sadece
bu yolla hat listesinde ele alnan elemanlar zelletirilebilir.
4.3.1.1. Yerletirilmi Elemann Dzenlenmesi
Yerletirilmi elemann dzenlenmesi ile ilgili birka eit yol kullanlabilir,
1. Btn sayfay iaretleyerek eleman veya padlerden tutarak

srkleyebilir ve srklerken de + ve - tular ile iaretli nesne
ters evrilebilir.
2. Btn nesne seili hale getirilerek srklenebilir.
3. Pad mod simgeleri seilerek istenilen padler kaldrabilir, gerekli
olanlar srklenebilir. Bu ilem sadece Instant Edit veya Pad Mod
simgesi seili iken yaplabilir.
4. Eleman iaretledikten sonra Rotate ve/veya Mirror simgesini
kullanarak elemanlar ayarlanabilir. Bu ilem Edit mens altndaki
Rotate komutu ile dik olmayan alarda uygulanabilir.
5. Elemanlar iaretleyip fareyi hareket ettirmeden sol tua baslarak
etiketler dzenlenebilir.
6. Pad modunda iken padin zerine yeni bir pad yerletirilerek
deitirilebilir.
7. Package modunu seip yeni klf iin elemanlarn Package stili
deitirilebilir. Farkl pin numaralarna sahip klfn eski klf ile yer
163
deitirilmesi hat listeleri kaybolabileceinden tavsiye edilmez. Bu

durum hat listesinin yeniden yklenmesi ile telafi edilebilir.
4.3.1.2. Bordun Altnda Kalan Elemanlar
Eleman, bordun lehimli yzeyine yerletirilmise, bu durum ters etkiye neden olur.
Bunun anlam, 2D uzaydaki yansma ve padlerin ters katmanda kmas sknt
yaratr. Daha zel olarak;
1. pek ekrann snrlar, en st ipek ekrandan en alt ipek ekrana hareket

eder.
2. Sadece en st katmanda bulunan padler, belirtilenin aksine en alt
katmana doru hareket eder.
3. Bir ok katmanda bulunan padler ve pad ynlar yalnz kalrlar.
4.3.2. Packages
4.3.2.1. Klf Yerleimi
Bordun taslak yerleimini oluturmak iin en kullanl yol ARESi Package modda
kullanmaktr. Bu modda, malzeme footprintleri yada klflar ktphaneden seilip
alma alanna yerletirilebilir.
Klf ktphanesinden seerek balanabilir. Bunu yaptktan sonra, ilk olarak Package
simgesinin zerinde sol tklanr. Sonra, nesne seiciden sol st kesindeki P harfine
sol tklanr. Ktphane seme diyalog kutusunda gerekli olan klf seilebilir.
Seimin ardndan sol stteki kapama dmesi ile kapatlr.
Klf ad da nesne seici ierisinde grnmelidir. Aralarnda seilmi olan daha

belirgin gzkmektedir. DIL 08e sol tklanarak seildiinden emin olunup, alma
alannn ortalarnda bir blge iaretlenerek ve sol fareyi tklayarak iaretlenen yere
164
braklr. Fare ile hareket ettirilecek 8. pin entegrenin yeil d hatt grlecektir. RES
40 klf seilir ve 2 tane diren 0,1 inch arayla yerletirilir.
Yeterince uzman olunmadndan malzeme istenilen yere getirilemeyebilir. Bunun

iin malzemenin d snr iaretlenir ve sa fare tklanr. mleci zerine tutarak,
farenin sol tuuna baslarak srklenir ve bylece nesne hareket ettirilmi olur.
mle, iaretlenmi nesnenin zerine getirip sa tklayarak silinebilir. Bu ilem iin
Edit mensndeki Undo komutu da kullanlabilir.
Tm nesneler bo bir alanda sa tklanarak iaretlenmi durumdan kurtarlabilir.
Terim anlam bacak pinleri olan fakat hat listesine sahip olmayan ve ktphaneye
yerletirilen paralar ifade eder. Klflar alma alan iine padler ve ipek bask
grafikleri yerletirildikten sonra Edit mensnden Make Package komutu
kullanlarak meydana getirilir.
4.3.2.2. Yeni Bir Klf Yapmak
1. Pad Mod simgesini seerek klf iin gerekli sayda pad yerletirilir.
Katman seici kullanlarak padler uygun katmanlara yerletirilir.
2. Yerletirilen padlere, yerletirildikleri yerde ARES aksi
belirtilmedike bacak numaras olarak birden balayp rakamlar
yukar doru birer birer artrarak numaralandrr. Bu ekilde yaplan
numaralandrma ihtiyaca uygun deilse bunlar otomatik isim
jeneratr ile yeniden numaralandrlabilir veya bu ilem her birini
yeniden dzenleyerek gerekletirilebilir.
3. Gerekli ise Graph Mod simgesini seerek ipek ekran grafikleri
yerletirilebilir. Klfn hem elemanl hem de lehimli yzey ekrannda
bir grnts vardr ve eer Package Mirror simgesi aktif iken
yerletirilmise bu grntler ters olacaktr.
4. Btn nesneler bir kutu ierisine alnarak iaretlenir.
165
5. Edit mensndeki Make Package komutu, ktphane seilmesini ve

bir isim altnda saklanmasn salar. Bylece klf seilen ktphaneye
kaydedilir ve nesne seici ieriine eklenir.
6. Klf iin referans veya sabitlenen nokta Origin iaretisi
yerletirilerek kaldrlabilir. Eer Origin iaretisi yoksa, referans
olarak yerleik ilk pin alnr. areti, Marker simgesi seilerek
girilebilir.
Klf simgesi seilirse nesne seici komutunda oluturulan klfn ismi grlecektir ve
kullanlan dier klflar gibi uygulanabilecektir. Klf olutururken bir orijin noktas
belirlenmemise ilk yerletirilen pad referans noktasdr.
4.3.2.3. Varolan Ktphane Klflarn Dzenlemek
1. Package simgesi seilir.

2. Dzenlenecek klf ktphaneden alnarak alma alan zerine
yerletirilir.
3. Bu klf seili hale getirilip Edit mensnden Decompose komutu
kullanlr. Bu ilem, klf padlerine ve 2D grafik elemanlarna
paralayacaktr.
4. Gerekli ise padler ve grafikler dzenlenebilir.
5. lemler bitirildiinde Make Package komutu kullanlarak klf
eskisinin zerine veya yeni para olarak saklanabilir.
4.3.3. Padler
ARES be eit pad stilini desteklemektedir. Bunlar; daire, kare, DIL, SMT ve snr
balantlardr.
Uygun pad simgesi seili durumda iken her eit iin tanmlanm olan stillerin
listesi nesne seicide grntlenmektedir.
166
Bu listelerden biri grntlenirken, mevcut bir pad stili nesne seici ierisinde seili
hale getirilip E butonuna baslmak suretiyle dzenlenebilir. Ekrana gelen diyalog
kutusu zerindeki tm alanlar kullancya yardm asndan yeterli aklayc bilgilere
sahiptirler.
4.3.3.1. Pad Kmeleri
Sradan pad stilleri tek bir katman yada tm bakrl katmanlar zerine
yerletirilebilir. Fakat bu farkl katmanlar zerinde farkl pad ekillerine sahip
eleman bacaklarn tanmlamak iin ok uygun ve memnun edici bir metod deildir.
zellikle ARES, balant sistemi farkl katmanlar zerindeki tekil katman padleri
arasndaki balanty hatrlamaz.
ARES, pad kmeleri tanmlama yeteneine sahiptir. Pad kmelerinde anahtar

nokta vardr.
1. Pad kmesi her zaman tm katmanlar zerine yerletirilir ve en st

katmandan en alt katmana kadar uzanan bir delie sahiptir.
2. Her birleik katman iin pad kullanlmayabilir veya farkl pad stilleri
kullanlabilir.
3. Btn katmanlardaki belirli sebeplerden dolay pad kmelerindeki
deliklerin aplar ayn deildir.
4.3.3.2. Yeni Pad Kmeleri Tanmlamak
1. Edit mensnden Create New Pad Stack komutu seilir.

2. Pad kmesi iin ismi ve standart stil girilir. Tm katmanlar bu pad
stili ile balayacaktr.
3. Edit Pad Style diyalog kutusunda ilerlemek iin OK tuuna baslr.
4. Bu diyalog kutusunda zerinde, pad katman atamalar ayarlanabilir,
katman-genel matkap izi ve delikleri belirlenebilir.
167
4.3.3.3. Mevcut Pad Kmesini Dzenlemek
1. Padstack simgesi seilir.

2. Dzenlemek istenilen pad kmesi nesne seiciden seilir.
3. Pad kmesi dzenleme diyalogunu armak iin nesne seici zerinde
E tuuna baslr.
4.3.4. 2D Grafik
Tasarlanm iki boyutlu grafik izimlerinde, ipek katmanl ekrana yaz ve grafikleri
eklemek iin bu yaz ve grafikler genellikle dier katmanlara yerletirilirler. Snr
katman ierisine yerletirilen nesnelerin bulunduu alma alan snrlar dier
btn katmanlar iin de geerli olacaktr. 8 eit iki boyutlu grafik nesnesi vardr.
Bunlar; izgi, kutu, halka, eri, serbest ekil, yaz, sembol ve iaretidir.
Bunlarla ilgili simgeler Mod Seim ara ubuklarnda aklanmtr.
4.3.5. Alanlar
4.3.5.1. Basit Bir G Katman Yerletirmek
1. Zone simgesi seilir.

2. Alan iin gerekli yol snrlar nesne seiciden seilir.
3. Alan snrlar baka ekilde de deitirilebilir.
Farenin sol tuuna baslp kutuyu dar doru srkleyerek.
ok keli snrdan birka noktaya baslmak suretiyle fare
yardmyla yaplr. Eer alan snr mevcut yol zerinde
yerletirilmi ise hatt, zerine yerletirilen yoldan alacaktr.
Bu sayede yollar arasndaki birok kk alana yerletirilme
ilemi olduka kolay olacaktr.
4. Gerekli hat ve tarama veya tamamen dolu stilleri Edit Zone diyalog
kutusundan seilerek OK tuuna baslr.
168
5. ARES toprak hattn kendisi retecektir.
Tasarmlarda nesnelerin ynlendirilmesinden dolay btn nesneler ARESte birok

kez ayn yolla ele alnr ve genellikle srklenmeleri, kopyalanmalar,
konumlandrlmalar, silinmeleri ve yeniden dzenlenmelerinden bahsedilir. Yollara
ve vialara nesnelerdeki gibi dikkat edilmez. Bundan dolay manuel yol izimlerinde
yeniden dzenlenmeleri daha fazla ura gerektirir.
4.3.5.2. Alan Dzenlemek

2. Katman seiciyi kullanarak alana ait katman seilir.
3. Farenin sa tuuna ve arkasndan bord zerindeki alan snrlar
ierisinde herhangi bir yere farenin sol tuu ile baslarak alan seili
hale getirilip dzenlenebilir.
4.3.5.3. Alan Silmek

2. Katman seici kullanlarak alana ait katman seilir.
3. Alan snrlar ierisinde herhangi bir yerde farenin sa tuuna arka
arkaya baslarak alan silinebilir.
4.4. Nesne Dzenlenmesi
4.4.1. Tek Bir Nesneyi aretlemek
Herhangi bir nesne iaretlenip zerinde farenin sa tuuna baslarak seili hale
getirilir. Bu sayede nesne daha belirgin gzkr.
Katman ayarlar yaplrken nesnelere dikkat edilmelidir. Bu iki nesnenin farkl

katmanlarda ayn blgelerde akmasn nlemek iindir. Nesne seili hale
169
getirildiinde, yerleim dzenleyicisi kulland nesnenin tipini kulland yere gre

deitirecektir. Bu yapldktan sonra katman seiciden nesne iin doru katman
seilir.
Malzemenin d yzeyleri ipek katmanlarla akr, padler bakr katmanlarla akr.
4.4.2. Grup Halindeki Nesneleri aretlemek
Grup halindeki iaretlenmi nesnelerin her birini ayrca iaretlemek yada farenin sa
tuuna basp fareyi srklemek suretiyle oluan kutunun iine alarak topluca
iaretlemek mmkndr. Sadece kutu iine tamam alnan nesneler iaretlenecektir.
Tek tek iaretlemeden farkl olarak btn katmanlar taranacaktr. Bu kutu iaretleme
kutusu olarak adlandrlr.
Herhangi bir anda sadece bir tek iaretleme kutusu mevcuttur. Yeni bir grup kutusu
oluturulurken eski kutu silinecektir. Bunun iin dier kutu iindeki iaretlenmi
nesneler iaretsiz hale gelecektir.
4.4.3. Btn Nesnelerin aretlerinin Kaldrlmas
Tm nesnelerin iaretlerini kaldrma, ekranda hibir malzeme bulunmayan yani bo

bir blgede farenin sa tuuna baslarak gerekletirilir. Ayrca Redraw komutu da
btn nesnelerin iaretlerini kaldrmak iin kullanlabilir. Bu ilem bord ok youn
bir eklide kullanldnda yani ekran zerinde hibir serbest nesnenin bulunmad
durumlarda ok kullanl olabilir.
4.4.4. Nesnenin Silinmesi
aretlenmemi herhangi bir nesne fare ile iaretlenip farenin sa tuuna baslarak
silinebilir. Eer herhangi bir yol iaretli nesnenin padine bal ise bu blge
kalacaktr. Farkl pad veya klfn zerine yerletirilmesine izin verilecektir.
170
4.4.5. Nesnenin Srklenmesi
aretlenmi herhangi bir nesne farenin sol tuuna basl olarak srklenebilir.
Nesneye bal herhangi bir yol, nesneyle olan balants bitmedike silik izgili
olacaktr ve bylece izim btn olarak hareket edecektir.
4.4.6. Nesnenin Dzenlenmesi
Baz nesneler, zellikle klflar, malzemeler ve grafik metinleri diyalog kutusu ile
dzenlenebilir. Bunu yapmak iin iki yol vardr.
1. aretlenmi bir nesne, imle nesne zerindeyken srkleme ileminde

olduu gibi farenin sol tuuna baslarak fakat nesne hareket
ettirilmeden dzenlenebilir.
2. Eer birka tane dzenlenecek nesne varsa bu ilemi Instant Edit
simgesi kullanarak yapmak daha uygun olacaktr. Herhangi birinin
zerinde farenin sol tuu ile iaretleme yaparak ekrana gelen diyalog
kutusu ile nesne dzenlenebilir.
4.4.7. Elemanlarn sim Kullanlarak Belirgin Hale Getirilmesi
Instant Edit simgesi seili iken, nesne seici tasarmdaki tm elemanlar listeler. T
tuuna basldnda gelen diyalog kutusunda girilen eleman zelliklerine uygun olan
elemanlarn daha belirgin ve ekran ortalayarak yaknlatrlm biimde
grntlenmesi salanr. Ayn ilem Display mensndeki Goto Component komutu
kullanlarak da yaplabilir.
4.5. Yol Yerleimi ve Dzenlenmesi
Topolojik yol dzenleyicisi, tasarmda bordun zerine izilen yolun daha kolay
anlalmasn salar. Geerli olan anahtar fikir, izimin grlebilir ksmnn konu ile
171
ilgisiz yaplddr. Eer dier klflar hi kullanlmadysa bunun nasl olduu merak
edilebilir. Basit ve kolay programlama iin birok klf sezgisel kullanm yeteneine
sahiptir.
Bu topolojik izim dzenleyicisi olarak adlandrlmaktadr. nk bu olaya yol

izimin topolojisi karar verir.
ki eit dm balants vardr. Bunlar; birincil ve ikincil dmlerdir. Topolojik

genel dnce bu iki dm arasndaki fark anlayp izimi ona gre yaptrr.
Birincil dm, yol bitim noktasnda veya yada daha fazla yolun karlat yerde
olur. kincil dm, iki para karlarsa olur.
Trace kavramn iki dmn birbirine balanmas iin kullanlan yol olarak
tanmlayabiliriz. Yol izimini ise iki adet birincil dm arasndaki yolun izilmesi
olarak tanmlayabiliriz. Sadece bir Trace yol olarak tanmlanabilir.
Bundan dolay genellikle padlere birincil dm gibi davranrz nk bu ekilde

kendine ka tane yolun balandna dikkat etmez.
4.5.1. Hat Listesi Ykl Deilken Trace Yerleimi
lk katmana yeni bir yol yerletirmek iin ncelikle Track simgesi seilir ve nesne
seiciden gerekli Trace tipi seilir ve ardndan her dm arasna yolu izmek iin
farenin sol tuu kullanlr. izim farenin sa tuuna basarak sonlandrlabilir. Yol
izilirken, ARES alma alan zerinde imlecin gsterdii yerlerde yol izimi yapar.
Ayn anda baka bir i yapmak iin, rnein ekran zerindeki bir nesnenin yerini
deitirmek iin farenin sa tuunu kullanarak veya Mode Selector ara ubuundan
Edit simgesi seilerek izim ilemini sonlandrlabilir. Nesne seiciden izilecek
yolun kalnln ayarlanabilir.
172
Eer sol fare tuuna ard arda iki kez baslrsa, alma alan zerinde baslan noktaya
via yerletirilecek ve bundan dolay bir sonraki katmana gei yaplacaktr.
Kullanlan vialarn eidini deitirmek iin Via simgesini setikten sonra nesne
seiciden istenilen eit seilerek deitirilebilir. Yerletirilen vialar yer
deitirilebilir, iaretlenebilir, srklenebilir ve silinebilir.
4.5.2. Hat Listesi Ykl ken Trace Yerleimi
Eer hat listesi ykl iken izim yaptrlmak istenirse, bacaktan iaretlenen hatta
ARES;
Verilen hatta gsterilen hattn ismini verir.
Dier bacaklarn ilk balantlarn gsterir.
Uygun olan Trace ve via stilleri verilen hattn seim stratejisine gre seilir. Bu
zellik Tools mensndeki Auto Trace Selection komutu seilerek kaldrlabilir. Bu
ekilde eski paralarn hattna farkl bir kalnlk kazandrlr.
Birletirilecek paralar ve vialar yerletirdikten sonra yol izilecek olan bacak

gsterildiinde izim yaplacak yer farenin sol tuuna baslp gsterildiinde ARES
izimi otomatik olarak gerekletirecektir.
Eer seilen bir bacaktan herhangi bir noktaya balant yaplmak istenirse, farenin
sa tuuna basp izimi durdurarak hat listesi ykl olmayan Trace yerleiminde
anlatld gibi yaplr.
ARES, Ratsnest hatlarn fark eder ve eer bacaktan bacaa direkt olarak izim
yaplrsa Ratsnest hatlar kaybolur.
ARES yollar ait olduu hatta kontrol ederek yerletirir ve hata olumasn engeller.
Bu hat, bacak, via veya baka bir Trace ksm olabilir. Bu sayede gzden kaabilecek
hatalar nlemi olur. Eer izimde istenmeyen bir hata (yollarn birbiri ile temas
etmesi) fark edilirse ARES bir hata mesaj ve uyar sesi verir. Bu olaydan sonra
173
girilen yol yerletirilmez. Eer balant gerekletirilmek istenirse Layoutu

kaydederek ema deitirilir ve hat listesi yeniden yklenir.
Auto Trace Necking ak olduunda, ARES fiziksel dizayn kural hatalarn kontrol
eder. lk anda yol duruma gre ayarlanr ancak hala hata ortadan kalkmamsa hata
mesaj ve uyar sesi ile hatay gsterir. Bu metot biraz zaman alabilir ve eer
yerlemi olan yolu incelemek gereksiz bulunursa, Tools mensndeki Auto Track
Necking komutu devre d braklarak bu ilemlerin yaplmas nlenebilir.
4.5.3. Eri Yol Paralar
ARES eri ve kavisli yol izimlerini gerekletirebilmektedir. Bu ekildeki paralar

balant ve dizayn hata kontrollerinde sorun kartmazlar.
Kavisli paralar yerletirirken, izim iin nce padin zerine gelip farenin sol tuuna
baslr, sonra fareyi hareket ettirmeden nce klavye zerindeki CTRL tuuna
baslarak fare hareket ettirilir. Ekran zerine gerekli olan eriyi izdikten sonra
erinin sonlandrlaca noktada farenin sol tuuna baslarak klavye zerindeki
CTRL tuu brakldnda istenilen eri izilmi olacaktr. Eri paralar istenilen
katmanda oluturulabilir. Yani bunun iin ilk veya son katman eklinde bir snrlama
yoktur.
4.5.4. Auto Track Necking
Bu zellii kullanmann amac, yol iki pad arasndan geerken veya engellerde
dizayn kurallarnda hata olmamasdr. Auto Track Necking zellii ARESe bunu
yapmak iin izin verir. Yani bir elemann rnein bir entegre, bacaklar arasndan yol
geirilecekse geirilen yolun buradaki padlere temas etmeden otomatik olarak
kalnln ayarlar.
Bu zellik System mensndeki Set Design Rules komutu ile ayarlanabilir. Karmza
gelen diyalog kutusunda pad-pad, pad-track,track-track ve bu deerlerin ayarlanan
174
stillerine gre girilmesi gerekletirilebilir. Padler aras yol gei kalnlnn standart
deeri 10 inch geniliindedir. Bu zellik Tools mensnden Auto Track Necking
komutunu kullanarak etkisiz hale getirilebilir.
4.5.5. Trace Angle Lock
Bir ok kullanc btn yol izimlerinin 45 veya 90 arasnda dzenlenmesini ister.

Bu yerleimin profesyonel bir grntye sahip olmasn salayacaktr. ARESteki
Track Angle Lock komutu yol paralarnn sadece 45 veya 90lik alar arasnda
snrlayarak bu ii kolaylkla yapabilir.
Track Angle Lock, Real Time Snap ile kullanldnda daha kark bir etkiye
sahiptir. Grid zerindeki bir padden dier birine yol izmeyi denerken bu zellii
kapatr. Bu zellik kapal iken farenin sol tuuna baslarak ilk padden klp fare
iaretisi hedef padin zerine gtrlr. Real Time Snap, padi fark eder ve fare
iaretisini bu padin zerine kilitler. Grid noktalarndaki farenin sol tuuna ilk olarak
basldnda yolun yatay ksm pad merkezine tam dz olmaz. Bu zellik aktif iken,
pad veya yol zerinde iaretleme yapld durumda Track Angle Fixup aktif olur.
Track Angle Lock & Fixup standart olarak aktiftir. Bu zellikleri kaldrmak veya
tekrar aktif etmek iin Tools mensnden Track Angle Lock komutu kullanlr.
4.5.6. Yolun aretlenmesi
Yolu iaretlemek iin;
1. Trace simgesi seilir.

2. Katman, katman seiciden ayarlanr.
3. Seilen katman zerindeki yolun bir ksm iaretlenir ve farenin sa
tuuna baslr.
175
Bu durumlarda ARES iki dm arasndaki yolu seecektir. Dier taraftan, birincil

dmn zeri iaretlenirse ARES ikinci birincil dm iaretlemek zere hazrlar
ve seilen yol iki dm arasnda izilir. Bu ilem birka pad arasnda izilen yolun
seilmesine izin verir. Seilen yol, Copy simgesi kullanlarak kopyalanabilir.
Tm iaretlenmi yola uygulanan kullanc uygulamalar sadece alt blmde etkili

olur. Alt blmdeki iaretlenmi yolu semek iin;
1. Yolun iaretlenmesi seeneindeki gibi yol iaretlenir.

2. stenilen blmn balang ve biti noktalarnda farenin sa tuuna
tklanr.
Bu ok nemli bir zelliktir. nk izilen yolun herhangi bir blmnn seimine

izin verir.
4.5.7. Yol Geniliinin Deitirilmesi
ARES yol geniliinin deitirilmesi iin iki metod mevcuttur. Basit olarak yeni
nesneyi eskisinin zerine yerletirir. Yol izim geniliini zerinde yerletirme
yaparak deitirmek iin;
1. Seili bir yol olmamasna ve Tools mensndeki Auto Trace Selection

seeneinin iaretlenmemi olmasna dikkat edilmelidir.
2. Nesne seiciden yeni yol stili seilir.
3. Yeni seim eskisinin zerine yerletirilir.
4.5.8. Yolun Katmannn Deitirilmesi
Yolun iaretlenmi ksmnn katmann deitirmek iin;

176
2. Seili yol zerinde farenin sa tuuna basarak gelen Trace Layer

mensnden yolun aktarlmas istenen katman seilerek
gerekletirilir.
4.5.9. Yolun Yenilenmesi
Yolun herhangi bir ksmnn yenilenmesi iin;

2. Yeni yolun balang ve biti blmleri iaretlenmi yol zerine
yerletirilir. ARES yeni yerletirilen bu ksm otomatik olarak
eskisinin zerine yerletirecektir.
4.5.10. Yolun Kopyalanmas
Yolu kopyalamak iin;

2. Copy simgesi iaretlenir.
3. Yolu kopyalamak iin farenin sol tuuna her noktada baslr, bu ilemi
bitirmek iin farenin sa tuu kullanlr.
4.5.11. Yolun Silinmesi
Yolu silmek iin;

2. aretlenmi yolun zerinde ayn noktada farenin sa tuuna iki kere
baslr. ki farkl yerde sa tua baslrsa bu sefer alt blmdeki
iaretlenmi yol seilir.
177
Baka bir dnce olarak da yol iaretlenmi yol olmayacak ekilde, yolun herhangi
bir parasnn zerinde farenin sa tuuna kez arka arkaya basarak da yaplabilir.
Bu genelde una iaret eder;
Yolun herhangi bir ksm iaretlenmi alt blmndeki yolun

seiminden dolay silinebilir.
Advanced Netlist Managementin otomatik olarak yerletirdii
Ratsnest izgileri silme ilemi ile kaldrlabilir.
4.5.12. Yolun Dzenlenmesi
Geni yol dzenleme ilemi 180lik bir a ile birleen yol zerinde istenmeyen bir
nokta olumasna yol aabilir. Bunlar hafzada bo yer kaplarlar ve izimin kalitesini
drrler. Tidy komutunun gerekletirdii ilemlerden biri de hafzann
taranmasnn salanmas ve bulduu bu noktalarn temizlenmesidir.
Tdy komutuna Edit mens altndan ulalabilir.
4.6. Blok Dzenleme Komutlar
Bloklarda drt farkl ilem yaplabilir. Bunlar; kopyalama, tama, evirme ve

silmedir. aretlenmi her geerli nesne zerinde yol ve vialar barndran iaret
kutusunda ilem yaplabilir. Eer iaret kutusu yoksa, iaretli nesnelerin kapladklar
alanlardan oluur. Eer herhangi bir nesne iaretlenmemi ise hi bir ey
olmayacaktr.
4.6.1. Blok Kopyalanmas
aret kutusunu Tagging a Group of Objectste oluturduktan sonra Copy sembolne

baslrsa, bu ilem ikinci bir kutunun iaret kutusu zerinde grntlenmesini
salayacaktr. Fare ile bu kutuyu istediimiz yere konumlandrabiliriz. Farenin sol
178
tuuna baslmasyla iaret kutusu iindeki nesne kopyalanabilir, sa tuuna baslarak

ilem ertelenebilir.
Yollar sadece iki bitim noktasnda iaret kutusu iinde kalrsa kopyalanr. Elemanlar
kopyalarken hat listesi ynetimi bozuk olan elemanlar referans almaktan
kanlmaldr. Eer birka defa tekrarlanan bir modl yol birleimi varsa,
tekrarlanan yol birleimi kopyalanmak istendiinde, elemann kopyalanm
blmlerinin tekrar numaralandrlmas ve hat listelerinin yeniden yklenmesi iin
Auto Name Genarator kullanlmaldr.
4.6.2. Blok Tanmas
aret kutusunu Tagging a Group of Objectste oluturduktan sonra Move simgesine

baslrsa, bu ilem ikinci bir kutunun iaret kutusu zerinde grntlenmesini
salayacaktr. Farenin sol tuuna baslarak iaret kutusu ve bunun ieriinin
tanmas, sa tuuna baslarak da bu ilemin ertelenmesi salanr.
aret kutusundaki tek sonlu yol paralar kesik izgili olarak gzkecektir.
4.6.3. Blok evirme
aret kutusu oluturulduktan sonra, Edit mensndeki Rotate komutu kullanlarak

blok istenilen her a deerinde evrilebilir.
aret kutusundaki tek sonlu yol paralar kesik izgili olarak gzkecek olmasna
ramen bu genellikle karkla neden olur. Bundan dolay Real Time Snap ve Trace
Angle Fixup zellikleri olmasna ramen, evirme ilemine pek gvenilmez.
Otomatik izim, temel gridlerden balayarak ou durumda ok verimli bir ilem

olarak gereklemez.
179
4.6.4. Blok Silme
aret kutusu oluturulduktan sonra, Delete simgesine baslarak iaret kutusu ve

ierii silinir. Trace modunda iken, sadece yollar ve vialar, istenmeyen btn
birleimler uygun bir ekilde birbirlerinden ayrlrlar ve silinirler. Bu sayede;
1. aret kutusu boyunca yer alan yollar silinecektir.

2. Eer iaretlenmi bir yol varsa, zerinde Delete simgesine baslarak
sadece bu yol silinecektir.
3. Gelimi hat listesi yneticisi blok silindikten sonra Ratsnest
izgilerinin yeniden yerletirilmesine imkan vermeyecektir.
4.7. Dosyalama Komutlar
ARES, 5 eit dosya tipi kullanr. Bunlar;
1. Layout dosyalar
2. Region dosyalar
3. Library dosyalar
4. Netlist dosyalar
5. CRC dosyalar
Layout dosyalar tek bord hakkndaki tm bilgileri ierir ve LYT dosya uzantsna
sahiptir. Bord zerinde kullanlan btn stil ve klflarn kopyalarn ierirler.
Bylece dizaynn tm Layout dosyasnn kopyas verilerek bakas tarafndan da
kullanlabilir.
Bordun bir blm blge dosyas olarak kaydedilebilir ve bunu takiben baka bir
Layout dosyas ierisine arlabilir. Blge dosyalar RNG uzantsna sahiptir ve
File mensnden Import ve Export komutlaryla okunup yazlabilir. Bunlar ISIS
ierisindeki blge dosyalar ile benzerlik gsterirler. ARESteki blge dosyalar
ASCII formatndadr ve gelimi kullanclar iindir. Bu zellik yerleimde, veri
180
tabann kullanc tarafndan dzenleme imkann salar ve zerinde zel ilemler

yapabilmek iin baka yazlmlar gerekletirilebilir. Dier bask devre tasarm
klflarndan bilgi alnabilir. Klf ve sembol ktphanelerinin uzantlar LIB dr.
Ktphane zellikleri Library Facilities altnda verilmektedir.
Hat listesi dosyalarnn orijinal biimleri Schematic Description Format anlamna

gelen SDF uzantsna sahiptir. Hat bilgisi zellikleri, hat listesi yneticisi altndaki
detaylar ve ayrntlar bildirir. Connectivity Rules Check dosyalar CRC uzantsna
sahiptir.
4.7.1. Yeni Bir Layouta Balamak
Bo bir alma alannda almak iin, File mensnden New Layout komutu
kullanlr. Layoutun dosya ad Save As komutunu kullanana dek isimsiz olarak kalr.
4.7.2. Layout Ykleme
Layout iki ekilde yklenebilir.
1. Komut satrndan,
2. ARES alrken Layout ykleme seenei kullanlarak yklenebilir.
4.7.3. Layout Kaydetme
alma, Exit ile ARES alma ortamndan klrken yada dier herhangi bir
zamanda Save Layout komutu kullanlarak kaydedilebilir.
Her iki durumda da yklendii ayn dosyaya kaydedilir, eski dosya yeniden
adlandrlr. Windows 3.1 altnda uzants LBK, Windows 95 ve NTde ise Backup
of... eklinde isimlendirilir.
181
Ykleme esnasnda dosyaya isim verilmemise yada New komutu uygulandysa

Untitled.LYT olarak otomatik adlandrlr.
Save As komutu ise yerleimi farkl isimle bir dosyaya kaydetmeye izin verir.
4.7.4. Import/Export
Export Region komutu iaretlenmi nesnelerin tmnden bir blge dosyas oluturur.
Bu dosya Import Region komutu kullanlarak baka bir yerleimden arlabilir. Bir
blge dosyas seildikten sonra ilem Block-Copy ilemi ile ayn olur.
Geerli seimden farkl pad/trace/via stillerinin kullanld yerleimden kaydedilmi

bir blge arlmak istendiinde(Import) baz zorluklar ortaya kabilir.
Pad/trace stillerinde blgesel deiiklikler yaplm bir dizayndan blge dosyas

gnderilirken de (Export) ayn zorluklar ortaya kar. Blge dosyalar bu bilgileri
kaydetmezler ve bu yzden blge dosyalar arldnda tm pad/trace stilleri
standart deerlerine geri dnerler. zm, ilk rnekte yapmak istediimiz
deiiklikleri yanstan yeni stiller yaratlmasdr. Bunu yaptktan sonra bord
oluturulabilir ve via dosyalar dier dizaynlardan Import/Export edilebilir.
Blge dosyalar Load komutu ile de yklenebilir. Harici dntrcler, Dxfcvt ve

Gerbit tarafndan retilen datalarn yklenmesini kolaylatrmak iin yaplmtr.
4.7.5. Otomatik Kaydetme
ARES almann dzenli olarak yedeklendii otomatik kaydetme zelliine sahiptir.

Bu aralk 15 dakikaya ayarldr ve System mensndeki Set Environment komutu ile
deitirilebilir.
182
ARESin almas beklenmedik ekilde sonlanrsa, bir sonraki almada bir nceki
dnemdeki otomatik kayt dosyasna bakarak dosyann yeniden yklenip
yklenmeyeceini sorar.
Otomatik kayt dosyas Windowsun geici dizini iersinde saklanr, normal olarak
Temp.Proteus ortam deikeni tarafndan adreslenir. Bu dosyalar ASV uzantsna
sahiptir. Bu zellik dzenli olarak yedeklememe ve kaydetmeme iin mazeret
deildir.
4.8. Pad ve Trace Stilleri
ARES, pad/track ekil ve boyutlar iin esnek sistemler gelitirmitir. Her eit
pad/tracklere stil ad verilir. Her stil iin boyut ve dier karakteristikler yerleim
genel tablosunda tutulur ve bu belirli bir stil iindeki tm pad ve tracklerin
boyutlarn deitirme imkann olduka kolay klar. Ayn zamanda isimlerin
kullanm her yerleimde sahip olunabilecek pad ve Trace eidi saysnda bir
snrlama olmad manasna gelir.
4.8.1. Pad Stili
ARESte yedi eit pad stili vardr. Bunlar;
Daire
Kare
DIL
Dairesel SMT
Dikdrtgen SMT
ok kenarl SMT
Snr balant padleridirler.
183
Uygun pad simgesi seili durumda iken her eit iin tanmlanm olan stillerin
listesi nesne seicide grntlenmektedir.
Bu listelerden biri grntlenirken, mevcut bir pad stili, nesne seici ierisinde seili
hale getirip E butonuna baslmak suretiyle dzenlenebilir. Ekrana gelen diyalog
kutusu zerindeki tm alanlar kullancya yardm asndan yeterli aklayc bilgilere
sahiptir.
4.8.2. Trace Stilleri
Geerli olan bir tek yol stili vardr. Yol simgesi seildiinde kullanlabilir yol stilleri
grntlenir. Bundan sonra yol stilini, onun ismi seili hale getirip Edit Trace Style
tuuna baslarak dzenlenebilir.
Yol stilleri, genilikleri ile tanmlanan tek bir sembole sahiptir.
Yeni yol stilleri Edit mensndeki New Trace Style komutunu kullanarak oluturulur.
Bir kez oluturulduklarnda silinemezler.
4.8.3. Via Stilleri
Via stilleri sadece dairesel veya karesel vialara izin vermesi dnda hemen hemen
pad stilleri ile ayndr. Via stillerinin listesi, Via simgesi seildiinde grntlenir.
Yeni via stilleri Edit mensndeki New Via Styles komutu ile oluturulabilir. Via
stilleri bir kez oluturulduunda bir daha silinemezler.
4.8.4. Stil Ynetimi ve Default.STY
Yeni bir yerleime balandnda, stillerin ilk ayar grnr ve bu ayar ARES dizini
altnda saklanan Default.STY adl sistem dosyasndan yklenir. Bu dosya
184
desteklenen ktphane elemanlarnda kullanlan tm pad stillerini, yol ve via

boyutlarnn kullanl seimini ierir.
Dier taraftan mevcut bir yerleim yklendiinde, onunla beraber tanmlanm olan
her stil Default.STY gibi yklenir. Layout iindeki baz stiller varsaylanlarla ayn
isimlere sahiptir ve yerleim iindekiler ncelik sahibidir.
alma boyunca ktphane elemanlar yaplrken ekstra stiller oluturmaya

balandnda bu ok nemlidir. Yeni stiller her zaman tanmlandklar yerleim
ierisine kaydedilirler. Default.STYye eklenmedikleri takdirde dier yerleimlerde
kullanlabilir deillerdir ve bu stilleri ihtiva eden klflar yerletirme giriimi
dzensiz sonular ortaya kmasna neden olur. Bunu nlemek iin yeni stiller
oluturulduunda, bu oluumu genel kullanma uygun hale getirecek hareket, bunlar
Default.STYye eklemektir.
Bir stil dzenlendiinde, bu deiikliin Default.STYye kaydedip kaydedilmeyecei

sorulur. Bu kaydetme ilemi yaplmazsa dier yerleimler gncellenmeyecek ve her
zaman stiller kendi kopyalarn ykleyeceklerdir. Bu gerekli bir gvenlik zelliidir,
aksi takdirde bir stili dzenlemek, dier stillerde beklenmedik deiikliklere yol
aabilir.
4.9. Package Ktphanesi
Pad yn, klf ve ipek ekran grafiklerinde kullanlan malzemeler bord zerine
yerletirilir. Bir ok ortak klf stili bu ii gerekletir ve bu zellik sayesinde bask
devre yerleimindeki elle izim seeneinden zaman kazandrr.
4.9.1. Yeni Bir Package Yapmak
1. Pad Mod simgesi seilir ve klf iin gerekli sayda pad yerletirilir.
Katman seici kullanlarak padler uygun katmanlara yerletirilir.
185
2. Yerletirilen padlere, yerletirildikleri yerde ARES aksi

belirtilmedike bacak numaras olarak birden balayp rakamlar
yukar doru birer birer artrarak numaralandrr. Bu ekilde yaplan
numaralandrma ihtiyaca uygun deilse bunlar otomatik isim
jeneratr ile yeniden numaralandrlabilir veya bu ilem her birini
yeniden dzenleyerek gerekletirilebilir.
3. Gerekli ise Grafik Mod simgesini seerek ipek ekran grafikleri
yerletirilir. Klfn hem malzemeli hem de lehimli yzey ekrannda
bir grnts vardr ve eer Package Mirror simgesi aktif iken
yerletirilmise bu grntler ters olacaktr.
4. Btn nesneler bir kutu ierisine alnarak iaretlenir.
5. Edit mensndeki Make Package komutu, ktphane seilmesini ve
bir isim altnda saklanmasna neden olur. Bylece klf seilen
ktphaneye kaydedilir ve nesne seici ieriine eklenir.
6. Klf iin referans veya sabitlenen nokta Origin iaretisi
yerletirilerek kaldrlabilir. Eer Origin iaretisi yoksa, referans
olarak yerleik ilk pin alnr. areti Marker simgesini seerek
girilebilir.
4.9.2. Pinler in Doru Katmanlarn Seilmesi
Sradan pad stilleri tek tarafl bakr katmanlara yerletirilebilir veya katman seici
zerindeki geerli ayarlar yaparak btn bakr katmanlara da yerletirilebilir.
Sradan delikler iin padler btn katmanlara yerletirilebilir.

SMT iin padler sadece en st katmana yerletirilebilir. Eer bir ok
para lehimli yzeye yerlemi ise padler otomatik olarak alt bakr
katmana geecektir.
ki tarafl snrl balantlar iin hem st hem alt bakr katmana
yerletirilebilir.
Farkl katmanlarda farkl ekillerde pad iin Pad Stackta tanmlanm
ifadeler kullanabilir.
186
4.9.3. Pinin Numaralandrlmas
Hat listesi yklendiinde ARES hat listesindeki pin numaralar ile malzeme
klflarnn pin numaralarn yerletirir. Herhangi bir eitsizlik durumu bir hatadr ve
hem ISIS hem ARESin ktphane ksm deiecektir.
ARESin ktphane ksm tanmlandnda pinin numaralandrlmas yolla kontrol

edilir.
Varsaylan deer olarak elemann yerletirildii yerden pin

numarasn birden balayarak yukar doru arttrr.
Tools mensnden Auto Name Generator komutu kullanlarak,
padlerin zerine gelip farenin sol tuuna baslarak istenilen pin
numaralar iaretlenip numaralandrma yaplabilir.
Instant Edit simgesini seip her pinin zerine gelip farenin sol tuuna
basarak pin numaralar kullanc tarafndan deitirilebilir.
4.9.4. Package Dzenlenmesi
Varolan ktphane klflarn dzenlemek iin;
1. Package simgesi seilir.

2. Dzenlenecek klf ktphaneden alnarak alma alan zerine
yerletirilir.
3. Bu klf seili hale getirilip Edit mensnden Decompose komutu
kullanlr. Bu ilem klf padlerine, 2D grafik elemanlarna
paralayacaktr.
4. Gerekli ise padler ve grafikler dzenlenebilir.
5. lemler bitirildiinde Make Package komutu kullanlarak klf
eskisinin zerine veya yeni para olarak saklanabilir.
187
Yaplan yeni klf User Package iine yklenmek zorundadr. Ktphane yneticisini
kullanrken paray klf ktphanesine yeniden kopyalama nerilmez nk bu yeni
bir Package.libi yaynlamada sorun kartacaktr.
4.10. Sembol Ktphanesi
Sembol tek bir nesnenin, bir grubun grafik nesneleri gibi ele alnmasdr. rnein
drt izgi ve iki eri kullanarak AND kapsnn sembol oluturulabilir.
Sembol seili hale getirdikten sonra Edit mensnden Make Symbol komutunu
kullanarak istenilen ekilde oluturulabilir. Katmanlar bu ama iin yok saylrlar ve
katman bilgileri dikkate alnmaz. ekil, sembole isim verilip sembol ktphanesine
kaydedildikten hemen sonra nesne seiciden alnarak yerletirilmesiyle gzkecektir.
Eer ayn isimli bir sembol varsa yeni oluacak sembol eskisinin zerine
yerleecektir.
ARES dier sembol ve/veya dier grafik nesneleri ieren sembolleri kullanarak yeni
semboller oluturulmasna izin verir. rnein daha nceden tanmlanm AND
kapsnn dna bir halka ekleyerek NAND kaps yaplmasna izin verir. Klflardaki
gibi sembol iin yerleim referans orijindir.
ISIS ve ARES sembolleri deitirilebilir niteliktedirler.
Klf iin tanmland gibi Decompose komutu kullanlarak dzenlenebilir.
4.11. Ratsnest zellikleri
Ratsnest kelime olarak, ekranda elemann pinden pine bal olaca balantlar hat
listesindeki zelliklere gre bakrl yzeyde dz izgiler olarak gsterilmesidir. Hat
listesi yklenip malzemeler ekran zerine yerletirildiinde Ratsnest izimin gzel
bir grntye sahip olabilmesi iin izimi nceden nasl gerekleeceini
tasarlayacaktr.
188
4.11.1. Ratsnestin Otomatik Olarak Yeniden Hesaplanmas
ARES yeni versiyonlarn kardka, yeni teknolojileri kullanarak, daha hzl olarak
Ratsnest izimini gerekletirir. Bir malzeme eklenirse veya bir yol silinirse yeni
Ratsnest izgileri gzkecektir. Balantlar yapldnda Ratsnest izgileri kaybolup
yollar izilecektir.
Optimizasyon kelime karl ARESte her zaman her hat iin minimum aralk
aacn gsterir. Bunun anlam, gsterilen Ratsnest izgilerinin her zaman padler
arasnda ksa olarak hazrlanmasdr. Ratsnest Display mensndeki Layers
diyalogunun zerindeki kontrol kutusu kullanlarak tamamyla kaldrlabilir. Ratsnest
izgileri System mensndeki Set Strategies komutu kullanlarak kapatlabilir veya
alabilir.
4.11.2. Force Vectors
Force Vectors eleman yerleimi iin yardm salar. Her bir elemann merkez
noktasndan iaretlenecek en ksa Ratsnest uzunluunda sar oklar olarak grnrler
ve uygun noktaya yaklaldka ksalrlar. Dier bir dnce tarzyla her bir Ratsnest
izgileri kesikli izgi gibi dikkate alnmaktadrlar. Force Vectors, elemanlar serbest
braklp hareket ettirildiklerinde yerletirildikleri noktay iaretleyecektir.
Eer elemanlar kendi Force Vectorsleri ile iaretlenmi pozisyona hareket ettirirsek
bir tuhaflk ortaya kar. Bu durumda Ratsnest kendiliinden deiecektir. nk
daha iyi minimum aralk aac sonradan bulunabilir. Bunun anlam Force
Vectorslerin farkl bir yeri iaretlemesidir. ou bask devre klf dzenleme
yapldktan sonra Ratsnesti tekrar eski haline getirmez.
Force Vectors, Display mensndeki Layers diyalogundaki kontrol kutusu

kullanlarak kapatlabilir.
189
4.11.3. Ratsnest Modu
Bu moda, Main Mod simgesi farenin sol tuuna baslarak seildikten sonra Ratsnest
simgesine baslarak geilir. Bu moda getikten sonra;
1. Seili hale getirilmi Ratsnest izgilerini bir padden dierine

srkleyerek Pin Swap ve Gate Swap ilemleri gerekletirilebilir.
2. aretleyerek balant seili hale getirilir ve farenin sa tuuna baslr.
3. Nesne seicideki hat seilir ve T tuuna baslr. Bu sayede bir hat
iin btn balantlar iaretlenmi olacaktr.
4. Otomatik izim kabiliyeti ile btn izim, iaretlenmi veya
iaretlenmemi balantlar ile birletiinde Ratsnest modu otomatik
izim iin bordu seilebilir yapar.
ARES otomatik olmayan yol izimindeki gibi, otomatik olmayan Ratsnest giriini
ayn ekilde destekler. Normal olarak otomatik izgi kullanlabilir.
4.12. simlendirme
Elemanlar Package modunda yerletirildiinde, onlarla ilgili isimlendirme bilgisi

yoktur. Hat listesi kullanldnda elemanlarn nasl isimlendirildii daha sonra
belirtilecektir.
Elemanlar isimlendirme iin Main Mode ve Instant Edit simgesi seilir ve srayla
btn malzemeler tklanr. Bunu yaptmzda eleman ad ve deerini girmek iin
alanlar ieren diyalog kutusu gzkecektir. simlendirme yaparken klavyeyi
kullanmak daha kolay olabilir. mle tular fare imlecini bir seferde bir Gridlik
admlarla hareket ettirecektir. Enter tuu; farenin sol tuu ve diyalog kutusundaki OK
butonu gibi ilev grecektir.
Alternatif olarak Auto Name Generator komutu eleman numaralandrlmas iin

saysal diziler retmek zere kullanlabilir.
190
4.13. Otomatik Yerletirme
ARES elemanlar otomatik olarak yerletirmek iin algoritmay birletirir. Fakat

otomatik yerletirme ileminin sonucu performansl olmayabilir. Setiimiz bord
bykl, bask devre dizaynnda setiimiz bask devrenin kat says, eleman
klflar, pad byklkleri, yol kalnl gibi strateji dzenlemeleri ve operatrn bu
koullar altndaki deneyimleri bu performans belirlemede etkilidir.
Yukarda bahsedildii gibi otomatik yerletirme sonucu pek performansl

kmayabilir. Bu gibi durum veya durumlarda manuel olarak kullanc tarafndan
bord zerine mdahaleler yaplabilir.
Otomatik yerletirme performansn etkileyen dier unsurda CPU hz, veri yolu hz
ve geici bellee (RAM) gre deiebilir.
Bu ilem kullanc tarafndan belirlenen yani snrlar belli olan bord alan ierisine
devremizdeki elemanlarmzn balantsna gre belli bir dzende yerletirilir.
Otomatik yerletirme ileminde kullanc tarafndan bask devre dizaynna gre
elemanlarn yerleri fare yardmyla deitirilebilir. Bu yerletirme ileminde dikkat
etmemiz gereken bir nokta da elemanlarn balantlarnn tam olmasdr. nk
ARES bu balant hatalar iin bir uyar vermez.
4.13.1. Otomatik Devre Elemanlar Yerleimi
1. Bask devresi hazrlanmak istenilen tasarma ait ema ISISta izilir.

2. ISISta izilen devrenin ARESe aktarlmas iin Aralar mensnden
Netlist to ARES komutu seilir.
3. Netlist to ARES seildikten sonra monitrde ARES ekran belirir.
Bask devrede kullanlan elemanlar nesne seicide gzkr. Otomatik
yerletirme ilemi iin 2D grafik olarak bordun kenar snrlar
belirlenerek ekrana izilir(u unutulmamaldr ki bu ilem otomatik
191
yerletirme performansnn sonucunu belirlemede etkilidir). Bu izim

ilemi iin katman seici ubuundan bord kenar seenei seilerek
2D grafik ara ubuu ve fare yardmyla yaplr.
4. Bord snrlar belirlendikten sonra Aralar mensnden Auto Placer
komutu seilir. Ekrana gelen otomatik yerletirme diyalog
penceresinden gerekirse dzenlemeler yaplarak OK butonuna baslr.
Elemanlar otomatik olarak belirtilen snrlar ierisine yerletirilir. Bu
yerleim dzeni ile, elemanlarn klflar kullanc tarafndan
deitirilebilir.
5. Gerekli dzenlemeler yapldktan sonra otomatik yerletirme ilemi
bitmi bask devre izim ilemine hazr hale gelmitir. Bu ilem iin
Aralar mensnden Auto Router komutu kullanlr.
4.13.2. Otomatik Yerletirme Penceresi
Otomatik yerletirme yksek derecede ayarlanabilir. Bu ifade kullancya byk

lde deiiklik yapma imkan vermek eklinde aklanabilir. Fakat bu ayarlama
ileminin otomatik izim performansmzda ypratc bir etkisi olabilir. Bundan
dolay varsaylan deerler izim amalarmza en uygun sonular vermektedir. Bu
pencere ierisindeki ifadelerin fonksiyonlar aada belirtilmitir.
4.13.3. Nesne Seimi
Otomatik yerletirme iin setiimiz devrenin elemanlar otomatik yerleim diyalog

penceresinin sol tarafnda bir liste halinde gzkr. Bu liste ile istediimiz
elemanlar devre d brakma ansmz vardr. All, None ve Schedule gibi butonlar
bu listenin altnda yer almaktadr. All ve None butonlarnn ne ie yaradklar son
derece aktr. All seenei listedeki elemanlarn tamamn seer, None seenei
elemanlarn tamamn devre d brakr. Schedule butonu ise dier butonlara gre
daha ok aklama gerektirmektedir. Schedule butonu ayn zellie sahip olan
elemanlar bir arada tutmak iin kullanlan bir butondur. Yani bu seenek ile
entegreler bir arada, direnler bir arada, kondansatrler bir arada olarak devre zerine
192
otomatik yerletirilir. Bu ilemimiz bask devre dizaynmzn daha dzenli bir

grnme sahip olmasn salar.
4.13.4. Dizayn Kurallar
Bu mende grid aralklarnn bykl ve kenar snrlar belirlenir. Yerleim

Gridleri her bir eleman iin pozisyonunu belirlemekte kullandmz otomatik
yerletirme tarafndan kullanlan adm bykl olarak ifade edilir. Bu aralk
byklkleri 100 inch, 50 inch veya 25 inch olarak belirlemek daha iyi sonu
vermektedir. Bunun dnda da deerler verilebilir ama bu ilem son derece garip bir
ilemdir.
Kenar snrlar herhangi bir eleman ile bord kenarlar arasndaki aralk olarak
tanmlanr ve bu aral belirtmekte kullanlr.
4.13.5. Deneme Yerleimi
Otomatik yerleim srasnda bask devredeki elemanlarn pozisyonlar bu men

yardmyla deitirilebilir. Bu mende gruplama, Ratsnest uzunluu, Ratsnest
geii, tkanklk, 90 DIL dndrme , 180 DIL dndrme, sraya koyma
ifadeleri yer alr. Bu deerler istediimize uygun olarak deitirilebilir. Fakat
varsaylan deerleri nerilir.
4.13.6. Yer gal Tanmlar
Bord zerine yerletirilen bir eleman dier bir eleman yerletirdikten sonra bord
zerine yerletirilir. Yani her eleman teker teker yerletirilir. Bu sralama ilemi
alfanumerik olacak ekilde, ayn tipteki elemanlar bir arada olacak ekilde veya
istediimiz elemanlarn yerleimi eklinde olabilir. Yerleim teker teker olduundan
elemanlarn ipek basksnn temas, pinlerin temas veya st ste gelmesi
nlenmektedir. Yani iki elaman bir birine temas etmez, st ste binmez.
193
Elemanlar bord zerinde gzkr. Yani 40 pinli PLCC klfa sahip bir entegre
ekranda kare olarak gzkr. Yerleim alannn bykl kullanc tarafndan
belirlenir. Bu belirlenen bykle gre devre elemanlarnn yerleimi mmkn
olduu ekilde birbirine yakn olmaktadr.
Gerekli durumlarda Make Package komutu yardm ile bir eleman iin yeni bir klf
oluturulabilir. Make Package komutu Library mensnde yer almaktadr. Baka bir
klf oluturma ilemi ise Decompose komutu ile yaplmaktadr. Bu komut da Library
mens ierisinde yer almaktadr.
Make Package komutu kullanlarak yeni bir klf yaparken;
2D grafik kutusundan yapacamz klfa uygun bir pad seilir. Bu pad tek pini
dzenle mens yardm ile deitirilebilir (Bu men farenin sol tuu pad zerinde
iken bir kez baslarak ortaya kartlr). Yeni klfmzn padleri yerletirildikten
sonra tekrar 2D grafik kutusu kullanlarak klfmzn snrlar belirlenir. Bu belirleme
ilemi bittikten sonra ktphane mens ierisinde yer alan Make Package komutu
seilerek yeni klf kullanc ktphanesine bir isim verilerek kaydedilir.
Decompose komutu kullanlarak yeni bir klf oluturulurken ise;
Ktphanemizde daha nceden bulunan bir klf seilir. Seilen bu klf Decompose
komutu ile bileenlerine ayrlr. Bu bileenler kullanlarak yeni bir klf oluturulur.
Bu klf oluturma ileminde Make Package komutu kullanlr.
4.14. Manuel Yol izimi
Bu noktada ara balantlar gsteren Ratsnestler grntlenecektir. Bu durumda

Trace simgesi seilir. Birletirilmek istenilen ara balantnn bir ucunun bulunduu
ilgili pini zerinde sol tklanr. Bu pine bal olan Ratsnestler belirgin hale
gelecektir. Bu Ratsnestlerden hangisinin birletirilmek istendiine karar vererek
izilecek olan yolun takip edecei gzergah zerinde gerekli olan noktalarda fare ile
194
sol tklanr. lgili Ratsnestin baland dier eleman pini zerinde de sol tklanmak
suretiyle yol birletirme ilemi tamamlanr. Bylece birletirilen ara balantya ait
Ratsnest kaybolacaktr. Gelimi hat listesi ynetimi zellikleri sayesinde ARES,
birletirilen pin birden fazla Ratsnest ieriyorsa izim ileminin ardndan hangisinin
kaybolacana karar verir.
Gerekli olan yerlerde boluk tuuna baslarak System mensndeki Set Layer Pairs
komutu ile belirlenmi katman iftleri arasnda gei yaplr.
Yol izimi esnasnda herhangi bir noktada sol fare tuuna iki kez baslarak bu
noktaya via yerleimi salanr. Bu ilemden sonra yol izimine geerli katman
iftindeki dier katman ile devam edilir.
4.14.1. Via Yerletirmek
ou durumda vialar kendiliinden yerletirilir. Bu ilemi grmek iin, Trace

simgesi seilerek ve yolun yerletirilmek istenen yol parasnn balang ve biti
noktasna fare ile sol tklayarak yol paras yerletirilir. kinci noktada ikinci kez sol
tklayp yeni katmanda izimine devam edilen yolun biti noktasnda fare ile sa
tklayarak yol bitirilir. Ayn noktada iki kere sol tklamak ARESin via
yerletirmesine ve geerli katman deitirmesine sebep olur. Bu durumda bir sonraki
para en st bakr katmana yerletirilecektir. Ayn zamanda via, yolun katman
deitirdii yere konacaktr.
Hangi katmann seili olduu System mens altndaki Set Layer Pairs komutu ile
bulunabilir. Katmanlar ikili, l veya ne kadar gerekli ise tanmlamak mmkndr.
Yolu yerletirirken klavye zerindeki PGUP ve PGDN tular kullanarak katman
manuel olarak da deitirilebilir. Ancak bu durumda via yerletirilemeyecektir.
Kullanlan via tipi, Via simgesi ve ardndan nesne seiciden via stili seilmek
suretiyle deitirilebilir. Bu modda yerletirilebilir, iaretlenebilir, tanabilir ve
silinebilir.
195
ok katmanl bordlar iin, vialarn normal, st veya alt katmanlardan sadece birinde
etkili olan (Blind) ve gml (Buried) olarak seilebilecei via ile ayarlanabilir.
Yol geniliini deitirmek iin iki yntem kullanlabilir.
1. Trace stilini seerek eski yolun zerine yeni yol izilebilir.

2. Farenin sa tuu ile yol iaretlenerek nesne seiciden yeni yol stili
seilebilir.
4.14.2. Yolu aretlemek
Yolun bir blmn tekrar izmek veya silmek iin nce iaretlemek gerekir. Baz
incelikler olmasna ramen bu ilem nesne dzenleme ilemindeki gibi farenin sa
tuuna nesnenin zerinde iken baslarak yaplabilir.
lk olarak, ARES geerli katman zerindeki yol birlemesini alglayabilir. Bu yzden

uygun katman geerli yapmak iin katman seici ayarlanmaldr. Boluk tuu yada
farenin orta tuu ile Set Layer Pairs komutuyla tanmland gibi katman ifti
seimini salar. Farkl olarak klavye zerindeki PGUP ve PGDN tular ile de
ayn ileri yapabiliriz.
kinci olarak, via zerinde veya birka Trackn birleme noktasnda farenin sol
tuuna baslrsa, iaret edilen noktadaki tm yollar seili hale getirilmi olunur.
Bo konumda nesne dzenlenmesinde olduu gibi farenin sa tuuna baslarak

iaretli btn yollarn iareti kaldrlabilir.
196
4.14.3. aretlenmi Yolu Hareket Ettirmek/Srklemek
Yolun herhangi bir ksm seili hale getirildikten sonra iaretlenmi herhangi bir
ksm farenin sol tuu basl tutularak srklenebilir.
Dikey veya yatay paralar iaretlenirse, srasyla yatay ve dikey olarak

hareket edebilir. Birlemi paralar bu hareketler iin
sabitlenmitirler.
Bir dm iaretlenirse tek bir nokta srklenecektir.
Keli paralar iaretlenirse yeni bir dm noktas oluturulur.
4.14.4. aretlenmi Yolu Silmek
Bu ilem iin iki ksa yol vardr.
1. Ayn noktada iki kere sa tua baslarak kan Delete komutuyla o

noktadaki tm yollar silinir.
2. Delete simgesi seilerek yaplabilir.
Yol yerleimi konumunda iken Delete simgesi sadece yolu ve viay siler. Silinmek
istenilen yol herhangi bir eleman zerinden geiyorsa, eleman silinmeden sadece yol
silinmek istenirse bu kullanl bir yntemdir.
4.14.5. Yeniden Yol izmek
Yol iaretlendiinde bu yolun balang ve biti noktalar arasnda yeni bir birleim
yn belirleyerek yol yeniden izilebilir. ARES iaretlenmi yolun hangi ksmnn
silineceini bulup kaldrr.
karlan blmle beraber gereksiz vialar da kaldrlr.

197
Yol dzenleme yeteneinin tam bir paras olmamasna ramen izim ileminin
sonunda balantlarn yaplp yaplmadn bulmak iin Connectivity Highlight
kullanlr.
Bu ilem iin Main Mode simgesi ve ardndan Connectivity Highlight simgesi seilir.
Malzeme zerinde farenin sol tuuna basldnda bal yollarn hepsi belirgin olarak
gzkr. Belirgin olan btn nesneler Redraw komutu kullanlana kadar Zoom ve
Pan ilemlerinden etkilenmeden belirginlik zelliklerini koruyacaklardr.
Bu modda geerli seilmi hatta balanm tm nesneler hat seici kullanlarak

belirgin hale getirilir.
Delete simgesine baslarak belirgin hale getirilmi yol ve vialar yukardaki teknikler
kullanlarak bir ksm veya tamam silinebilir.
4.15. Otomatik Yol izimi
ARES otomatik izimi Proteusun ok gl aralarndan bir tanesidir. Bu ara

sayesinde kullanclarn ok byk zaman ve aba harcamalar nlenmektedir. Bu,
kullanclar mutlu eden ve ok basit bir ilemdir.
4.15.1. zellikler
Grid temel operasyonu; ARES otomatik izim bordu kullanc tarafndan seilebilen
ve deitirilebilen hcreleri gridlere bler ve bu gridlerin bo veya dolu olmasna
gre bu gridleri veya vialar yerletirir veya yerletirmez. Bu yaklam belirli olan
gridler zerine yollar yerletirmekle snrldr ama bu durum padler tarafndan
doldurulmu stunlar ve ayn zamanda padler tarafndan doldurulmu yerleri ierir.
Sonu olarak k yelpazesi en yakn olan grid karelerine ve zellikle etkin olan
yzey montajl iplere doru gndermek iin oluturulur.
198
oklu strateji izimi; ARES birbirinden farkl izim tekniklerini bord zerindeki
devre zerinde deneyerek en iyi balant noktalarn bulmaya alr. Bu balant
noktalarna gre bask devreyi oluturur.
Gerek oklu katman izimi; izim iin kullanlan katman saysn 8e kadar
karlabilir. Bylece oklu katman izimini kullanarak daha iyi bir sonu elde
edilebilir.
Rip-up and Retry operasyonu; iaretli iken temel yol izimi mmkn olduu
kadaryla yapldnda, izimi tamamlamak iin denemelere devam eder. Aksi halde
bundan sonra yol izim ilemini sona erdirir. Auto-Tidy on Stalemate seenei
iaretliyken otomatik yol izim ilemi kmaza girdiinde Tidy Pass ilemini
glendirir. Normalde rip-up and retry algoritmas kmaz bir durumla
karlatnda durur. Infinite Retry ksm iaretlendiinde ise kmaza girildiinde
bordu temizleyerek denemelere sonsuza kadar devam edecektir. Bu genelde daha
nce izilemeyen birka hattn daha izilmesini salayacaktr.
4.15.2. Otomatik izim Komutlar
Otomatik izim diyalog penceresi ierisinde be ana kontrol komutu yer alr.
4.15.2.1. All/Tagged/Untagged Routes
Bu komutlar daha nceden aba harcanm yani yaplm balantlar seer. All
seenei varsaylan olarak belirlenmitir. Yani tamam zerinde ilem yapar. ARES
zaten otomatik yerletirme bittikten sonra otomatik izim komutu ile nce
tamamnda ilem yapar. Tag ve Untag ise seilen veya seilmeyen elemanlarn
balantlar zerinde ilem yapar.
199
4.15.2.2. Grid
Otomatik izim iin kullanlan grid boluklarn oluturmakta kullanlr. Bu Gridlerin

ne kadar nemli olduu zellikler bal altnda vurgulanmtr. Kk grid
byklklerini yksek younluklu izimler iin kullanlmas tavsiye edilir. Ayn
anda iki seenek birden kullanlamaz. Yani ayn izim iin tek seenek etkin olur. Bu
seeneklerin seimi yaptmz almann yani devrenin bykl, bask devre iin
istediimiz kalite, ilem iin bekleyeceimiz sreye gre deimektedir. rnein 50
inchte almak saniyelerce ve dakikalarca srebilir sistem hafzasnda az yer tutar.
Buna karlk 10 inchte almak birka saat srer ve sistemde dierlerinden daha
fazla yer tutar. Grid aral iin belirlediimiz aralk kldke izim sresi ve
hafzada kaplad alan artmaktadr. Sonu olarak bu koullar altnda seim
kullancya braklmaktadr.
4.15.2.3. Strateji Dzenlemeleri
Strateji dzenle butonuna basld zaman karmza strateji dzenleme penceresi

gelmektedir. Bu pencere ierisinde via stilleri, yol kalnlklar farkl net gruplar iin
dizayn seenekleri, g ve sinyal stratejisi seenekleri, pad-pad, trace-trace, pad-
trace, grafik, kenar/slot aralklar, g veri yolu, sinyal taktikleri seenekleri yer
almaktadr.
4.15.2.4. Sonsuz Tekrar
Bu seenek proteus lite veya proteus PCB dizayn iin uygun deildir. Normal olarak
paralama ve tekrar algoritmalar belli bir sre sonra durmaktadr. Yani ilem
sonsuza kadar devam etmez. Dzenleme sreci bord ve devre byklne bal
olarak deien ok uzun bir sretir. Bu denemenin sreci yeni yol iziminin
imkansz olduu ana kadar devam eder. Bu sre sonunda tamamlanmayan yollar iin
uyar verir.
200
4.15.2.5.Dene ve Ge
Temel yol izimi mmkn olduu kadaryla yapldnda izimi tamamlama iin
denemelere devam eder. Aksi halde bundan sonra yol izimi ilemini sona erdirir.
4.15.2.6. Harita Belleini Aktif Hale Getirme
Bu seenek otomatik bask devre izimini hzlandrmak iin daha fazla bellek
harcama pahasna kullanlr. Eer belleimiz 8MB veya daha az ise yetersiz bellek
alan mesaj ekrana gelir ve diski temizlememiz istenir. Gerekli bellek alnna
ulaldktan sonra seenek tekrar seilerek otomatik izim altrlr.
4.15.2.7. Temizle Ge
ARES ayn zamanda temizle ge arldna operasyon modlarn birletirir. Bu

olay ncelikle otomatik izim tarafndan denenmi yollar retmek yoluyla salanr.
Bu seenek devreye manuel olarak mdahale imkan salar.
PCB de otomatik temizle iin;
1. Tools mensndeki Auto Router komutu altrlr.

2. Tidy Pass seilir.
3. Eer yerletirme manuel olarak yaplacaksa Protect Manuel Tracks
seenei seilmez.
4.16. Balant Kural Denetleyicisi (CRC)
CRC hangi pinlerin birbiri ile bal olduunu (yollar ve vialar vastasyla) tayin
edecektir ve hat listesinde bulunan ayn hatta atanm pinler ile karlatracaktr. Hat
gruplarn ieren bir rapor retir ve dosyaya yazar. Hat bilgisinde belirtilmi fakat
yerletirilmemi elemanlar da listeler.
201
4.17. Tasarm Kural Denetleyicisi (DRC)
Auto Router; belirlenen pad-pad, pad-trace ve trace-trace yaknlklarna gre bask

devreyi izer. Fakat DRC yine de manuel olarak yerletirilmi yollar iin uygunluu
kontrol eder. Uygun olmayan bir durum ile karlaldnda, birbirine ok yakn olan
nesneler yerletirildiinde bir izgi ve etrafnda bir krmz halka ile gsterir. DRC
ayn zamanda fiziksel olarak birbirine deen fakat doru olarak birlememi nesneler
iin de hata verecektir.
4.18. Hard Copy lemi
Ekranda oluturulan grafiin son ilem ksm olan kada veya filme aktarlan
blm Windows altnda desteklenen yazclar, kalem kesiciler, gerber kesiciler ve
excellon delme makinalar ile yaplr.
lk adm Output mensndeki Printer Setup komutunu kullanarak bask iin doru
aleti semektir.
Layoutun yklenmesi ile birlikte Output mensnden Print komutu kullanlr.

Kontrollerde eitli deiiklikler yaplabilir. Eer yaplmazsa ayarl deerlerde k
alnabilir. Bu ilemi durdurmak iin ESC tuuna baslar ancak bu anda yazc veya
ARES tamponu boaltana kadar yazm ilemi devam eder.
Kesicilerde en iyi sonucu almak iin Set Device diyalog kutusu altndaki eitli
ayarlar yaplmaldr.
5. PROTEUS UYGULAMALARI
Bu blmde, ISISta bir g ykselteci emasnn izilmesi, simlasyonunun

gerekletirilmesi ve bask devresi izilmek zere ARESe aktarlmas ile basit bir
mikrokontrolc simlasyonu anlatlacaktr.
202
5.1. ISISta G Ykselteci Devre emas izimi
lk adm olan emann izilmesi u ekilde gerekletirilir;
ekil 5.1. ISIS alma ekran
ISIS ilk aldnda ekil 5.1deki ISIS alma ekran karmza gelir. ISISta g
ykseltecinin emasn izmek amacyla istenilen eleman bulunduu ktphaneden
armak iin klavye zerinden P tuuna baslmas sonucu ekrana gelen
ekil.5.2deki pencere kullanlr.
P tuuna baslmak suretiyle alan pencerede, istenilen elemann ismi girilerek

eleman bulunduu ktphaneler ile birlikte listelenir. sim girilirken * iareti de
buna eklenirse girilen harf veya rakamlarla balayan tm elemanlar listelenecektir.
Kullanlacak olan eleman zerine gelinerek fare ile ift tklanmak suretiyle o
elemann ismi nesne seim penceresine eklenir.
203
ekil 5.2. Elemann arama sonularna gre ktphaneden arlmas
rnein TIP31 NPN transistrn bulunduu ktphaneden armak iin P

tuuna baslp, gelen pencerede Name or text to search for alanna TIP31
yazldnda bu eleman listede TIP31 (BIPOLAR) eklinde grntlenecektir.
BIPOLAR elemann bulunduu ktphaneyi simgelemektedir. Bu alana TI*
yazlmas durumunda ise TI ile balayan tm elemanlar listelenir ve uygun olan
bunlar arasndan seilebilir. Listede bu eleman zerinde fare ile ift tklandnda
nesne seim penceresine TIP31 elemannn eklendii grlecektir. Bu ilem devre
emasnda kullanlacak olan tm elemanlar iin tekrarlanarak bu pencere kapatlr.
204
ekil 5.3. Elemann ktphaneden seilerek arlmas
Ayn ilem ekil 5.3de gsterildii gibi Main mode ara ubuundan Component
simgesi seildikten sonra nesne seici penceresinin sol st ksmnda yer alan P
butonuna baslp, gelen pencerede ktphanelerin tm bileenleri
grntlendikten sonra istenilen eleman zerinde fare ile ift tklanmak suretiyle
de gerekletirilebilir.
rnein diren iin bu ilem, nesne seim penceresindeki P butonuna baslarak

gelen ktphanelerden Device seilip, bu ktphanenin bileenleri arasndan RES
zerinde fare ile ift tklanarak gerekletirilir. Yukarda anlatlan iki yoldan
istenileni kullanlarak g ykselteci emamzda bulunan dier devre elemanlar
olan 1N914, TIP32 ve BC184 iin de ayn ilemler tekrarlanr. 100Flk
kondansatr iin CAP biiminde arama yaptrlacak ve deeri daha sonra
anlatlaca gibi belirlenecektir. Deer belirleme ilemi diren iin de ayn ekilde
gerekletirilecektir. Aktif elemanlarn (gsterge ve harekete geirici elemanlar)
205
tm active.lib ktphanesi altnda bulunmaktadr fakat bir simlatr modeline

sahip herhangi bir elemanda kullanlabilir. Bundan sonra alma alanna geilir.
ekil 5.4. Elemanlarn alma alanna aktarlmas
Bu ilemler sonunda devrede kullanlacak olan btn elemanlar nesne seici

listesinde grntlenmi olacaktr ve bundan sonra emann izimine geilir. smi
nesne seicide grntlenen eleman farenin sol tuuyla seildikten sonra izilecek
emaya gre ynelim ara ubuunda bulunan simgeler kullanlarak evirme veya
aynalama ilemlerine tabi tutulabilir. Kullanlacak olan eleman ekil 5.4te
gsterildii gibi alma alan klavuzunda grntlenen ekli ile srklenerek
alma alanna aktarlr.
rnein diren ilk haliyle alma alan klavuzunda yatay olarak grntlenir. Bu
eleman alma alanna dikey olarak yerletirilmek isteniyorsa, nesne seim
penceresinden RES seilip, ynelim ara ubuundaki dndrme simgesine baslr.
Bu ilemin ardndan RES alma ekran klavuzunda dikey olarak grntlenir ve
206
tekrar deitirilmedii taktirde bundan sonraki yerletirme ilemlerinde bu eleman

alma ekranna bu haliyle yerletirilir. Ayrca fare alma ekrannda iken, fare ile
her sol tu tklandnda son seilen eleman tekrar alma alanna aktarlr. Gerekli
olan elemanlarn konum ve ynelimleri alma ekran zerinde yeniden
belirlenebilir.
Yerletirilmi bir diren ele alnrsa, alma ekran zerinde bu eleman fare ile sa
tklanmak suretiyle seili hale getirilip istenilen dndrme yada aynalama ilemi
uygulanarak elemann yerleimi deitirilebilir. Eleman zerinde iki kez fare ile sa
tklanarak elemanlar silinebilir, zerinde fare ile sa tklanp sol fare tuuna basl
tutularak elemanlar tanabilir. Diren ve kondansatr gibi elemanlarn deerleri
varsaylan olarak belirlenmitir ve uygun olan deerler ile deitirilebilirler. Bunun
iin ilgili eleman zerinde fare ile sa tklanp ekrana gelen diyalog kutusunda Value
alanna istenilen deer girilir. Eleman referans deerleri ayn eit elemanlarn
alma alanna yerletirilme srasna gre otomatik olarak belirlenmektedir. Eleman
referans deerleri de ayn diyalog kutusundaki Component Reference alanna
istenilen referans deeri girilerek deitirilebilir.
rnein g ykseltecinin giriinde bulunan diren iin bu ilem ekrana gelen ekil
5.5teki Edit Component diyalog kutusunda Value alanna 20K, Component
Reference alanna da R6 deeri girilerek gerekletirilir.
207
ekil 5.5. Elemanlara deer atanmas
ekil 5.6da tm elemanlarn alma alanna yerletirilmi hali gsterilmektedir.
Bu ilem alma alanna yerletirilmek istenilen tm elemanlar iin teker teker

uygulandktan sonra bu elemanlar arasndaki balant ilemine geilir. mle balant
kurulacak elemann pini zerine getirilir ve bu durumda elemann ilgili pininde X
iareti belirir. Bu iaret belirdikten sonra farenin sol tuuna baslr ve birletirilecek
olan dier elemann pini zerinde X iareti grlmesiyle farenin sol tuuna tekrar
baslr. Bylece bu iki nokta arasnda balant yaplm olacaktr. Bu ilem
birletirilmek istenilen tm pinler iin ayn ekilde uygulanr.
208
ekil 5.6. Eleman yerletirme ilemlerinin tamamlanmas
Bundan sonra gerekli besleme ularnn tanmlanmas ilemine geilir. Aygt ara
ubuundan Inter-sheet terminal simgesine baslp, listeden uygun olan terminal
seilerek ema zerine yerletirilip daha nce anlatld gibi gereken pin veya
hatlara birletirilir. Yerletirilen terminal seilip, zerinde fare ile sol tklanarak
gelen diyalog kutusunda Label alanna istenilen deer girilerek emann izimi
tamamlanr.
G ykselteci iin gerekli olan +12V ve 12Vluk kaynaklar yukarda anlatld

ekilde yerletirilip, gerekli noktalara birletirilerek g ykselteci emas
tamamlanr.
ekil 5.7de yerleimi ve balantlar tamamlanm olan ema gsterilmektedir.

209
ekil 5.7. Elemanlar aras balantlarn tamamlanmas
5.2. G Ykseltecinin Simlasyonu
emann izimi tamamlandktan sonra simlasyon ilemine geilebilir. Simlasyon

ilemi izilen devrenin gerek zamanl olarak altrlmasn salayarak, devrenin
davranlarnn gzlemlenmesini ve devre zerinde istenilen noktalardan eitli
lmlerin alnmasn salar. Simlasyon ilemi iki ekilde gerekletirilebilir.
Bunlardan ilki etkileimli simlasyondur.
Bu ilemde sanal l aletleri ve sinyal jeneratrleri kullanlarak istenilen

noktalardan lmler alnabilir. Bunun iin Virtual Instruments simgesi seilip
kullanlmak istenilen l aleti veya osilaskoplar ve Generator simgesi seilerek de
sinyal jeneratrleri, eleman yerleiminde anlatld gibi alma alan zerine
yerletirilir ve uygun noktalara balantlar gerekletirilir.
210
G ykseltecinin giriindeki ve kndaki sinyalleri grntlemek iin ykseltecin

giriine balanmak zere bir sinyal jeneratrne, ka balanmak zere de bir
osiloskoba ihtiya vardr. Bunu iin Aygt ara ubuundan Virtual Instruments
simgesine baslarak nesne seim penceresinde beliren listeden Oscilloscope ve Signal
Generator seilerek alma alannda uygun bir yere yerletirilir. Bunun ardndan
sinyal jeneratr girite bulunan C1 kondansatrnn ucuna, osilaskobun bir kanal
ykseltecin k olan R3 ve R4 direnleri arasna, dier kanal ise yine girie
balanr. Osilaskop devrenin mevcut asesini referans alr fakat sinyal jeneratrnn
eksi ucunu referans noktasna balamak gereklidir. Bu ilem ekil 5.8de
gsterilmitir.
ekil 5.8. Osilaskop ve sinyal jeneratrnn emaya eklenmesi
Bu balantlar da tamamlandktan sonra Animasyon kontrol panelindeki PLAY tuu

kullanlarak etkileimli simlasyon balatlr. Animasyonun balamasyla birlikte
ekil 5.9da gsterilen, sinyal jeneratr ve osilaskoplara ait pencereler ekrana gelir.
211
llen deerler bu pencerelerde grntlenir ve ilgili aygta ait ayarlar yine bu

pencereler vastasyla gerekletirilir.
ekil 5.9. Osilaskop ve sinyal jeneratrnn kullanm
Aygtlarn kullanm gereklerinin ki ile ayndr. Ykseltecin giriindeki sinyalin

genlik ve frekans deerleri istenilen seviyeye ayarlanr. Giri ve ktaki sinyalleri
uygun ekilde grntlemek iin osilaskop zerindeki Y-gain ve Timebase
komutatrleri gerekli deerlere ayarlanr. Dual modu seilerek ykseltecin giri ve
k sinyal ekilleri birlikte grntlenebilir. Yine animasyon kontrol panelindeki
Pause, Stop ve Step tular kullanlarak animasyonun seyri kontrol edilir.
Simlasyon ilemi yukarda anlatld gibi etkileimli simlasyon zellikleri

kullanlarak gerek zamanl olarak gerekletirilebilecei gibi veriler, simlasyon
grafikleri kullanlarak belirlenen zaman aral ierisinde grafiksel olarak da
grntlenebilirler.
212
Verilerin bu ekilde grntlenmesi amacyla grafik eitlerinin listesini elde etmek

iin Aygt ara ubuundan Graph simgesi seilir. Grafik eitleri ekrann sol
yannda nesne seici ierisinde grntlenir. Yerletirilmek istenen grafik eidi
nesne seiciden seilir. Fare imleci alma ekran zerinde grafiin grntlenmesi
istenilen ksmn sol st kesinde konumlandrlp, farenin sol tuuna basl tutularak
grafiin ebadna bal olarak bir drtgen izmek iin srklenir ve farenin sol tuu
braklr.
Yeni bir izim bileeni eklemek iin Graph mensnden Add Trace komutu seilir.
Gei izim Bileeni Ekle Add Trancient Trace diyalog kutusu grntlenecektir.
Grafie eklemek istenilen izim bileeni eidi Trace Style ksmndan uygun olan
seilerek belirlenir. Yeni izim bileeninin uygulanaca Y-ekseni seilir. P1den
P4e kadar olan Selected Probes tularndan biri seilir ve prob listesinden
ilikilendirilmek istenilen prob yada rete seilir. Seilen prob yada rete ismi,
seilen prob tuunun yannda prob listesi alannda grntlenir ve seilen prob ismi
eer zaten mevcut deilse, Expression alannda grntlenecektir. Grafie yeni izim
bileeni ekleme ilemini tamamlamak iin OK tuuna baslr.
Bundan sonra Edit Graph komutu kullanlarak grafiin simle edecei zaman aral
Start Time ve Stop Time deerleri ile belirlenir. Ardndan Simulate Graph komutu
kullanlarak yada boluk tuuna baslarak veriler grafik zerinde grntlenir.
Ykseltecin giri ve k sinyal ekillerini simlasyon grafii zerinde grntlemek

iin Simulation Graph simgesine basldktan sonra listeden Analogue seilip
yukarda anlatld gibi alma alanna yerletirilir. Bundan sonra verileri grafiksel
olarak grntlenecek olan ksmlar belirlenir. Ykseltecin giri ve knn ayn
grafik zerinde grntlenmek istenildii dnlrse, bunun iin giri ve ka
voltaj problar yerletirmek gereklidir. Yine Aygt ara ubuundan Voltage probe
simgesi seilerek girie ve ka bal bulunan hatlardan herhangi biri zerine
braklarak prob yerleimi tamamlanr.
213
Ayrca bu simlasyon iin girie Virtual Instruments altndaki sinyal jeneratr

yerine Generator simgesine baslarak seilen ve problarla ayn ekilde
yerletirilebilen sinyal jeneratrleri kullanmak gereklidir. Sinyal jeneratr de bu
ekilde yerletirildikten sonra zerinde fare ile sa tklanarak gelen diyalog
kutusundan istenilen sinyal eidi, buna ait genlik, frekans vb. deerler belirlenir.
Ykselte girii iin bu deerler 100mV genlikli ve 100Hz frekansnda sinsoidal

olarak ayarlanr. Bu ilemde tamamlandktan sonra giri ve ka yerletirilen voltaj
problar yine yukarda anlatld ekilde grafie eklenir. Tm prob ve jeneratrlerin
emaya eklenmi hali ekil 5.10da gsterilmitir.
ekil 5.10. rete ve problarn emaya eklenmesi
Edit graph komutu kullanlarak simlasyonun balang ve biti zamanlar belirlenir.

Bu grafik iin ekil 5.11de gsterildii gibi, Start Time 0, Stop Time ise 20ms
olarak belirlenecektir.
214
ekil 5.11. Simlasyon zaman aralnn belirlenmesi
Son olarak Simulate Graph komutu yada klavye zerindeki boluk tuu kullanlarak
veriler grafik zerinde grntlenir. Grafiin st ksmnda ift tklanarak grafik tam
ekran haline getirilip daha yakndan incelenebilir.
Ayrca ykselte devresinin frekans cevab da grafik zerinde

grntlenebilmektedir. Bunun iin grafik eitlerinden Frequency seilir ve
Analogue grafik ile ayn ekilde alma ekranna yerletirilir. ka bal olan prob
grafiin sol ve sa eksenlerine ayr ayr yerletirildikten sonra ekil 5.12de
gsterildii gibi Edit Graph komutu kullanlarak ekrana gelen diyalog kutusunda ki
Referans ksmndan girie bal bulunan probe seilir. Grntlenecek olan frekans
aral Start Frequency ve Stop Frequency deerleri ile belirlenir. Ykselte iin
referans olarak girie bal olan prob ve 10Hz ile 1Mhz balang ve biti frekans
deerleri belirlenir.
215
ekil 5.12. Frekans cevab grafii iin deerlerin belirlenmesi
Klavye zerindeki boluk tuuna baslarak yada Simulate Graph komutu kullanlarak
sonular grntlenir. G ykseltecine ait analog ve frekans cevab grafikleri ekil
5.13te gsterildii gibi grntlenecektir.
216
ekil 5.13. Analog ve frekans cevab grafiklerinin grntlenmesi
5.3. G Ykselteci emasnn ARESe Aktarlmas ve Bask Devre izimi
Devrenin izilmesi ve simlasyon ilemleri aamalarndan sonra bu devrenin bask

devresi izilmek istenilirse ARES yazan simgeye baslmak suretiyle devre emas
ARES programna aktarlr. Bask devreye aktarm aamasnda kaynaklar, giri ve
klar CONN-Hx ( x yerinde 2 4 6 vs. gibi saylar gelir bu saylar pin saysn verir)
olarak tanmlanm olan balantlar iin ufak bir deiiklie tabi tutulur. Bu
deiiklik ekil 5.14te verilmitir.
217
ekil 5.14. Kaynak, giri ve klarn belirlenmesi
Bu ilem sonrasnda ARES simgesine baslarak veya Tools mensnden Netlist to

Ares (CTRL+A) komutu kullanlarak ARES programna geilir. Eer ema zerinde
klf yaps belirlenmemi bir eleman kullanlmsa ARES bu elemanlar iin klf
yaps belirlenmesini isteyecektir. Bu elemana uygun klf ekil 5.15te gsterilen,
ekrana gelen diyalog kutusundan seilerek kullanc tarafndan belirtilecektir.
218
ekil 5.15. Elemanlar iin klf belirlenmesi
Bu aamadan sonra ykselte devresinde kullanlan elemanlar nesne seim

penceresinde listelenecektir. Fare ile alma alan zerinde farkl noktalara
tklanmak suretiyle elemanlar listedeki sralaryla alma ekranna yerletirilebilir
veya bord boyutu, Board Edge katmannda iken grafik seim kutusu ile izilerek
belirlendikten sonra Tools mensndeki Auto Placer komutu yada Auto Place
simgesi kullanlarak otomatik eleman yerleimi salanabilir. Bundan sonra eleman
farenin sa tuuyla seilip bu tu braklmadan srklenmek suretiyle istenilen baka
bir yere tanabilir. Bu ilemler neticesindeki durum ekil 5.16da verilmitir.
219
ekil 5.16. Elemanlarn bask devre yerleimi
Bu ilem sonunda elemanlarn arasndaki yollarn izimi aamasna geilir. Tools

mensnde bulunan Auto Router komutu kullanlarak yada Auto Route simgesine
baslarak otomatik yol izimi ilemine balanm olunur. Bunun takiben ekil
5.17deki Auto Router diyalog kutusu ekrana gelecektir.
220
ekil 5.17. Auto router diyalog kutusu
Grid (Thou) ksm otomatik yol izici tarafndan yollar yerletirilirken kullanlacak
olan grid boluklarnn belirlenmesini salar. Dk grid deerleri daha hassas
izimlere izin verecektir. Routes ksmnda otomatik izimin hangi yollar iin
gerekletirilecei belirlenir. All seenei iaretli tm yollarn, Tagged seenei
yalnz iaretli yollarn, Untagged seenei ise iaretlenmemi yollarn izilmesini
salar. Rip-up and Retry Routing ksmndaki Enable Rip-up and Retry seenei
iaretli iken temel yol izimi mmkn olduu kadaryla yapldnda, izimi
tamamlamak iin denemelere devam eder. Aksi halde bundan sonra yol izim
ilemini sona erdirir. Auto-Tidy on Stalemate seenei iaretliyken otomatik yol
izim ilemi kmaza girdiinde Tidy Pass ilemini glendirir. Normalde rip-up and
retry algoritmas kmaz bir durumla karlatnda durur. Infinite Retry ksm
iaretlendiinde ise kmaza girildiinde bordu temizleyerek denemelere sonsuza
kadar devam edecektir. Bu daha nce izilemeyen birka hattn daha izilmesini
salayacaktr.
221
Router Options ksmnda ki seenekler ile de otomatik izim esnasnda ki yollar

geme, temizleyip tekrar deneme ve manuel olarak yerletirilmi yollarn korunmas
gibi zelliklerin belirlenmesi salanr.
Bu seenekler uygun olarak dzenlendikten sonra bu diyalog kutusundan Edit

Strategies tuuna baslr. Ykselte devresi iin bu ayarlarn varsaylan deerleri
kullanlacaktr. Bundan sonra ekil 5.18deki Edit Strategies diyalog kutusu ekrana
gelir. Bu diyalog kutusu vastasyla sinyal ve g hatlar iin ayr ayr izim
zellikleri belirlenir. Kullanlacak olan via, trace ve neck stilleri ve izimde
kullanlacak olan katman iftleri ile dizayn kurallar bu diyalog kutusu ile ayarlanr.
Tek katl bask devre izimi iin sinyal ve g hatlar iin kullanlan katman iftinden
biri Bottom Layera ayarlanrken, dieri None olarak braklmaldr. Bu diyalog
kutusu ile pad-pad, pad-yol vb. birbirleri arasndaki uzaklklarnn minimum
seviyeleri ayarlanabilir.
ekil 5.18. Edit strategies diyalog kutusu

222
Ykselte devresinde g hatlarnn izimi iin Trace Style ksmndan Power iin
T50, Signal iin ise T30 seilir. Daha sonra ekil 5.17deki diyalog kutusu tekrar
ekrana gelir ve burada OK tuuna basldktan sonra otomatik izim ilemi balar.
Eer izim tamamlanamazsa ekil 5.20daki uyar grntlenir. Burada da OK
tuuna basldktan sonra ARES birlemeyen ayaklar yeil izgilerle belirtir. Bu
noktadan sonra kullanc mdahale ederek izilemeyen yollara atlama koymak
suretiyle bask devreyi tamamlam olur. ekil 5.19da bask devrenin tamamlanm
hali grlmektedir.
ekil 5.19. Bask devrenin tamamlanm hali

223
ekil 5.20. izimin tamamlanamama uyars
Bu izimin ktsn almak iin, Output mensnden print seenei seildikten sonra
ekil 5.21deki pencere grntlenir. Bu pencereden yazdrma seenekleri seilerek
yazcdan kt alnabilir.
Ykselte devresinin bask devresi iin Bottom Copper ve Top Copper ayr ayr
seilerek yazdrma ilemi gerekletirilir. Top Silk ise devrenin eleman yerleimini
ieren bir kt alnmasn salar.
224
ekil 5.21. Print diyalog kutusu
ekil 5.22. Bask devrenin stten grn
ekil 5.23. Bask devrenin alttan grn

225
ekil 5.24. Eleman yerleim plan
ekil 5.22 bask devrenin stten, ekil 5.23 alttan grnn vermektedir. ekil
5.24te ise devrenin eleman yerleimleri grntlenmektedir. Ayrca Output
mensnden Export Bitmap seenei ile istenilen yere bask devre veya yerleimi
resim olarak alnabilir.
5.4. Bask Devrenin Manuel Olarak izimi
ARESte bask devre izimi ISISta hazrlanan emadan otomatik olarak

yaplabildii gibi manuel olarak da gerekletirilebilmektedir. Manuel izimde,
kullanlacak olan elemanlara uygun klflar, Package simgesi seilerek nesne seim
penceresinin sol st ksmnda bulunan P tuuna baslp gelen penceredeki ktphane
bileenleri seilerek yada ISISta olduu gibi klavye zerindeki P tuuna basarak
aranlan klfn ismi girilmek suretiyle nesne seim penceresine eklenebilir.
Ykselte devresindeki kondansatr iin bu ilem ekil 5.25te gsterildii gibi

Package ktphanesinden CAP10, besleme balantlar iin ise Connectors
ktphanesinden CONN-SIL3 seilerek gerekletirilir. Dier elemanlar iinde
uygun klflar benzer yolla seilir.
226
ekil 5.25. Klflarn ktphaneden arlmas
Nesne seim penceresinden seilen eleman alma alan zerine yerletirilir. Bu

noktada standart dzenleme ilemleri kullanlarak elemanlar dndrlebilir yada
aynalanabilir. ekil 5.26da gsterildii gibi tm klflar uygun ekilde
yerletirildikten sonra sra yollarn izimi ilemine gelir. Trace simgesine baslarak
nesne seicide ki listeden uygun yol kalnl belirlenir ve elemanlar arasndaki
yollarn izimi ekil 5.27de gsterildii gibi yaplarak istenilen ekilde tamamlanr.
227
ekil 5.26. Klf yerleimi
ekil 5.27. Bask devre yollarnn izimi

228
5.5. Mikrokontrolc Simlasyonu
ISISn etkileimli simlasyon zellikleri arasnda mikrokontrolc simlasyonu da

yer almaktadr. Bu rnekte butona basldnda mikrokontrolcye bal bulunan bir
LCDde, program ierisinde belirlenmi olan bir metni grntleyen bir devre ele
alnacaktr.
Mikrokontrolc simlasyonunun ilk adm devrenin oluturulmasdr. Bunun iin

ncelikle kullanlacak olan mikrokontrolc ve zellikleri daha nceden belirlenmi
ve simle edilecek programa uygun olmaldr. Pratikte mikrokontrolcnn
alabilmesi iin baz ek elemanlara ihtiyac vardr. Bunlar saat frekans osilatr
MCLR ucu iin pull-up direnci gibi elemanlardr. Fakat ISIS simlasyon iin bunlara
gerek duymaz. Eer ema sadece simlasyon iin hazrlanyorsa bu elemanlar
balanmadan simlasyon gerekletirilebilir ama ama bask devre tasarm ise
pratikte kullanlan her eleman ema zerinde bulunmak durumundadr. Burada
sadece simlasyondan bahsedilecei iin bu elemanlar balanmayacaktr.
Bu rnekte PIC16F877 ve 2x16 bir LCD kullanlacaktr.bunun iin nceki rnekte de

belirtildii gibi klavye zerinden P tuuna baslarak, ekil 5.28de gsterildii
biimde Name or text to search for alanna PIC16F877 yazlr ve listede bu eleman
zerine fare ile ift tklanarak yada enter tuuna baslarak eleman nesne seici
listesine eklenir.
229
ekil 5.28. Mikrokontrolcnn ktphaneden arlmas
Ayn ilem LCD iinde tekrarlanr. LCDnin tam ad bilinmiyorsa ktphane

bileenlerinin incelenmesi sonucu istenilen zelliklere uygun olan LCDnin seilmesi
daha uygun olacaktr. LCDler Display ktphanesi altnda bulunmaktadrlar. Yine
ayn ekilde buton da bulunduu ktphaneden arlarak nesne seici listesine
eklenir.
230
ekil 5.29. Elemanlarn alma alanna yerletirilmesi
Bu aamadan sonra elemanlar ekil 5.29da gsterildii gibi alma alanna uygun
ekilde yerletirilir. Daha sonra, yazlm olan mikrokontrolc kaynak kodlarnda
belirtildii zere LCDnin gereken ular mikrokontrolcnn ilgili pinleri ile
birletirilir. Her ne kadar LCD ve mikrokontrolc besleme ular kaynaa
balanmad halde alacaksa da, LCDnin baz ularnn topraa balanmas
gerekebilir. Bu rnekte sadece LCDye yazma ilemi gerekletirilecei iin
LCDnin R/W ucu topraa balanmaldr. Buton ve pull-up direnci de kaynak koda
uygun olan pine ayn ekilde balanr. Butonun bal bulunduu pini normalde +
beslemeye ekmek iin kullanlan kaynak Inter-sheet simgesine baslp, listeden
Power seilip pull-up direncinin ucuna balanr. Balantlarn tamamlanm hali
ekil 5.30da gsterilmektedir.
231
ekil 5.30 Elemanlar aras balantlarn yaplmas
Gerekli balantlar yukarda akland gibi gerekletirildikten sonra sra

mikrokontrolcyle ilgili ayarlara gelir.
Mikrokontrolc zerinde nce fare ile sa daha sonra da sol tklandnda Edit
Component diyalog formu ekrana gelir. ekil 5.31de gsterildii gibi buradaki
Program File ksmnda derlenmi olan HEX dosyasnn yolu belirtilir. Processor
Clock Frequency ksmna ise kaynak kodlarda belirtilmi olan saat frekans girilir.
Bu ilem mikrokontrolcnn ayr bir saat frekans osilatr balanmadan almasn
salar. Bu rnek iin Processor Clock Frequency 4MHz seilir ve HEX dosyasnn
konumu belirtilir.
232
ekil 5.31. Mikrokontrolc ile ilgili ayarlar
Bundan sonra animasyon kontrol panelindeki PLAY tuu yada klavye zerindeki
F12 tuu kullanlarak simlasyon balatlr. Mikro kontrolc kaynak kodlarda
belirtilen komutlar iletecektir.
Bu rnekte butona basldnda ekil 5.32de gsterilen Gazi niversitesi yazs

LCDde grntlenecektir.
233
ekil 5.32. Devrenin almas
Simlasyon PAUSE komutu kullanlarak duraklatldnda Debug mensnn en alt

ksmnda bulunan ekil 5.33de gsterilen pencereler seilerek mikrokontrolc veri,
eeprom ve program hafzasna ilikin bilgiler ile kaydedici ve yn durumlar
gzlemlenebilir.
234
ekil 5.33. Mikrokontrolcye ait hafza kaydedici ve yn pencereleri

235
6. SONU VE NERLER
Tez konusu olarak incelediimiz bu programda analog dijital ve karma devre

analizlerinin bilgisayar ortamnda olduka gvenli ve anlalr olarak yaplabileceini
grdk. alma ortam olarak bilgisayar kullanmak hem zamandan hem de
maliyetten ok byk tasarruflar salamaktadr.
Proteus program bir devre kurulumu ve incelenmesi iin yeterli birok parametreye,
devre elemanna ve zellie sahip bulunmaktadr.
Proteus programnda devreye eleman eklemek karmak ve bunlar birletirmek

olduka kolaydr. stenilen elaman geni ktphanesi vastasyla kolayca
bulabilirsiniz. Eer bulamadnz bir elemansa zelliklerini kendiniz girerek yeni bir
eleman oluturabilirsiniz. Daha sonra birok analiz eidinden birini seip
istediimiz analizi yaptrabiliriz. Analiz ayarlarn istediimiz ekilde dzenlediimiz
ve klarda istediimiz noktann bilgisini alabildiimiz iin, devre kurup lmekten
daha kolay bir yntem haline gelmektedir.
ARES gelimi otomatik eleman yerletirme ve otomatik yol izimi zellikleri ile
kullancya byk kolaylklar salamakta ve bask devre iziminde olduka iyi
sonular vermektedir.
236
KAYNAKLAR
1) PROTEUS yardm dosyalar
2) Sakarya niversitesi ELO-114 Ders Notlar

http://web.sakarya.edu.tr/~aozcerit/elo114dersNotlar.zip
3) ARES Notlar
http://groups.yahoo.com/group/PicProjeUP2/XNHCX/ares.rar

Proteus PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Proteus PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Labcenter Elektronics firmasnn bir rn olan PROTEUS program ISIS ve ARES

2. PROTEUS 6.2 SP 5 KURULUMU

Proteus 6.2 SP 5 CDsini CD srcsne yerletirilir. CDyi yerletirdikten sonra CD

ISIS programn balatmak iin Balat mensnden Programlar Proteus 6

ISIS altnda ekil 3.1deki ekran karnza gelir.

ekil 3.1. ISIS alma ekran

Yukardaki ekilde ekrann en st ksm boyunca men ubuu ve bunun altnda

Mavi izgilerle snrlandrlm en byk alan alma alandr. Ekrann sol st

ve eleman, sembol ve dier ktphane nesnelerini semekte kullanlr. Ayrca

3.1. Ara ubuklar

3.1.1. Dosya Ara ubuu

ekil 3.2. Dosya ara ubuu

Create a new design, Yeni alma sayfas amay salar.

Load a new design, Mevcut alma sayfasn yklemeyi salar.

Save current design, Geerli almay kaydetmeyi salar.

Export tagged objects to section file, alma alanndaki iaretlenmi

Print or plot design, almann kt ile ilgili eitli ayarlarnn yaplmasn

Mark area to be printed, alma alannn belirli bir ksmn yazdrmak

3.1.2. Grnm Ara ubuu

ekil 3.3. Grnm ara ubuu

Redraw editing and overview windows, alma alan ve alma klavuzunun

Enable/disable grid dot display, alma alanndaki gridlerin grnp

Enable/disable manuel origin specification, alma alannda yeni bir orijin

Recentre the display, alma alannn grntlenen ksmn, seilen noktay

Increase magnification, alma alannn grntsn merkez referansl

Decrease magnification, alma alannn grntsn merkez referansl

View entire sheet, alma alannn tamamnn grntlenmesini salar.

3.1.3. Dzen Ara ubuu

ekil 3.4. Dzen ara ubuu

Undo last operation, Yaplan ilemin geri alnmasn salar.

Copy tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun kopyalanmasn

Move tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun tanmasn

Delete tagged objects, alma alan ierisinde seilen bloun silinmesini

Pick or update device/symbol, Ktphanede bulunan mevcut elemanlar

Launch the Visiul Packaging Tool, Seilen elemann ktphane bilgilerinin

3.1.4. Yerleim Ara ubuu

ekil 3.5. Yerleim ara ubuu

Enable/Disable wire auto-router, Aktif iken her balantnn izleyecei yolu

General property management tool, Eleman zelliklerinin ynetimini salar.

Remove current sheet, Oluturulan katmanlar arasndan geerli olan katmann

Goto specific root or hierarchical sheet, Oluturulan katmanlar arasnda gei

Generate bill of materials report, erik ve dzenleme hakknda daha geni

Generate electrical check report, Elektriksel hata denetim raporunun

Generate netlist and switch to ARES, izilen emann balant listesinin

3.1.5. Mod Seim Ara ubuu

ekil 3.6. Main mod

Component, Eleman seimi ve ktphane bileenlerinin ynetimini salar.

Junction dot, Birleim noktalarnn belirlenmesini salar.

Wire label, Balant hatlarnn isimlendirilmesini salar.

Text script, alma ekran zerine yaz yazlmasn salar.

Sub-circuit, Hiyerarik dizaynlarda port balant noktalarnn belirtilmesini

Instant edit mode, mlecin seim moduna alnmasn salar.

ekil 3.7. Aygtlar

Inter-sheet terminal, Alt balant terminal elemanlarnn belirtilmesini salar.

Device pin, Eleman pin eitlerini ierir. Eleman oluturulmas srasnda

Simulation graph, Matematiksel analizler iin grafikler oluturulmasn

Tape recorder, Kayt cihazn ierir.

Generator, eitli sinyal jeneratrlerini ierir.

Voltage probe, lmlerde kullanlmak zere voltaj probunu ierir.

Current probe, lmlerde kullanlmak zere akm probunu ierir.

Virtual Instruments, l aletlerini ierir.

ekil 3.8. 2D grafik