Blockchain 101 PDF

BLOCKCHAIN 101
BLOCKCHAIN 101
Copyright Kapital Medya Hizmetleri A.. stanbul, 2017.
Bu kitabn tm haklar Kapital Medya Hizmetleri A..ye aittir.
Kaynak gsterilmeksizin ksmen veya tamamen alnt yaplamaz,
hibir yntemle kopya edilemez, oaltlamaz ve yaymlanamaz.
YAYINCI: Kapital Medya Hizmetleri A..

GENEL YAYIN YNETMEN: Pelin zkan
EDTR: Zeynep Hale Akman
KAPAK TASARIM: Erkan Kocaolu
GRSEL YNETMEN: Sena Altun akrolu
SATI ve DAITIM SORUMLUSU: Salih ahin
BASKI: Mays 2017
YNETM YER: Nispetiye Caddesi

Akmerkez E Blok Kat: 6 Etiler/STANBUL
Tel: (212) 282 26 40
Faks: (212) 282 26 32
e-posta: kitap@kapital.com.tr
MediaCat
KTAPLARI
ISBN: 978-605-4584-97-0
Yaync Sertifika No: 16190
BASIM ve CLT: nklap Kitabevi Yayn Sanayi ve Ticaret A.. obaneme Mah. Altay Sok. No: 8
Yenibosna/Bahelievler/stanbul Tel: 212 496 11 11 Sertifika No: 10614
BLOCKCHAIN 101
Ahmet Usta
Serkan Doantekin
NDEKLER
Sunu 11
nsz - Ahmet Usta 13
nsz - Serkan Doantekin 15
Giri 17
1. BLM
1.1. Finans ve Teknolojinin Yeni Birliktelii: FinTech 23
Teknolojinin Finansla Bulumas 24

Sahnede FinTech 25
Trkiyenin FinTech Dnm 25
Blockchain Teknolojisinin Ykselii 26
1.2. Temel Kavramlar 29
Veri Nedir? 29
Veri Tabanlar 33
Sonsuzluk ve tesi 36
Big Data (Namdier Byk Veri) 37
A Teknolojilerinin Ksa Tarihi 39
Kriptoloji Kavram 41
1.3. Blockchain Dnyasna Giri 43
Aama 1: Dijital Kaytlarn Evrimi 43

Aama 2: Datk Kayt Defterinde Nitelikler ve Sreler 45
Ak ve zel Blockchain Alar 47
Blockchain Dnyasnda Gizlilik ve Anonimlik 52
1.4. Deer Kavram ve Parann Yeni Anlam 57
Yap Adas ve Ta Paralar 58

Bitcoin Bu Kadar Deerli nk 59
Kripto Para Dnyas 61
1.5. Blockchain Uygulama Alanlar 67
Dijital Kimlik 68
Mteri Tanma (Know Your Customer - KYC) 68
Kresel deme Sistemleri 69
Giriimler in Sermaye htiyac Karlama 70
Ba Toplama ve Ynetimi 71
Mal ve Kaza Sigortas Tazmin Sreci 71
Sendikasyon Kredisi 72
Otomatikletirilmi Uyum Mekanizmas 73
Vekaleten Oy Kullanma 73
Tedarik Zinciri Ynetimi 74
Telif Kayt Sistemleri 75
Tapu Kayt Sistemleri 75
Kamu ve Salk Kaytlar ile haleler 76
Askeri Emir Komuta Zincirleri 76
Kopya rn Korumas 77
Buzdann Grnmeyen Ksm Hatta Antarktika Ktas 77
1.6. Blockchain Platformlar 79
Bitcoin 79
Ethereum 83
HyperLedger 85
Ripple 87
Corda 89
Tendermint 90
Dier Blockchain Platformlar 91
1.7. Blockchain Uygulama rnekleri 93
Everledger 93
Factom 94
SatoshiPay 95
Ujo Music 96
OpenBazaar 97
Maker 98
Dierleri 99
1.8. Trkiyeden Bir rnek: BKM ve BBN 101

1.9. Blockchain Uygulamalarnda Zorluklar ve Riskler 105
ifreleme ve Kuantum Bilgisayarlar 105

zel Anahtarlarn Saklanmas 106
lem Performans 107
Yksek Yatrm Gereksinimi 107
Dijital Dnm Gereksinimi 107
Enerji Tketimi 108
Snrl Tevik 108
Yazlm Hatalar, Aklar ve Siber Saldrlar 108
atallama (Fork) 109
2. BLM
2.1. Kriptolojinin Teknik Detaylar 115
Gvenli zetleme (Secure Hash) 116

Merkle Aa Yaps (Merkle Tree) 117
Simetrik ifreleme (Symmetric Encryption) 118
Asimetrik ifreleme (Asymmetric Encryption) 118
ifreleme/zme 119
Dijital mzalama/Dorulama 120
2.2. Teknik Detaylar ile Blockchain 123
Blok 123
Datk A Yaps 124
Mutabakat Mekanizmas 125
Proof of Work 127
Proof of Stake 129
Practical Byzantine Fault Tolerance PBFT 131
En Uzun Blockchain Kayd 132
atallama (Fork) 135
2.3. Teknik Detaylar ile Akll Szlemelere Bak 137
Gecikme Sresi 140

D Bilgiye Eriim 140
Gvenlik 140
Esneklik 141
Sonu ve Genel Deerlendirme 143
Vergi Tahsil ubuklarnn Beklenmedik Sonucu 144

Kurumlar in Ksa Bir Reete 147
Bavuru ve Kaynaklar 149

SUNU
Yaamn temeline baktmz zaman deiimi gryoruz. Doa

bu deiimi DNA kodlarna ileyerek yeni nesillere aktarrken,
nesiller kendi iinde yaam dnglerine sahip oluyor. Bu dn-
gler retim ve tketim dengesini salamak ve bu denge iinde
arz ve talep yaratarak retkenlii krklemek zere alyor.
nsann ruhu yenilii arzuluyor, bu arzu ise sahip olma gayreti
ile bizleri daha ok almaya itiyor.
Bu gn iletmelerin ve bireylerin kendilerini yenilemedii
bir dnyada var olma mcadelesi iinde kaybetmeye mahkum
olduklarn kesinlikle biliyoruz. Bu yenilenme srecini sadece
bir toplulua, bir sektre hatta gezegenimizin kendisine bile
atfedeceimiz bir zaman dilimindeyiz. Deiimi izlemeli, takip
etmeli, kovalamal, yakalamal ve tetiklemeliyiz.
Blockchain kavram gibi yeniliki bir kavram iin 1990l yl-
larda internet kavramnn bulunduu noktaya benzer bir nok-
tada olduumuzu sylemek hatal bir benzetme olmaz. Daha
farkl ifade edecek olursak Blockchain teknolojisi gelecek 25
ylda tm dnyay derinden etkileyecek ve en az internetin ge-
11
BLOCKCHAIN 101
leneksel i dnyasna etkisi kadar yeniliki modelleri ile gn-

mz i dnyasn tekrardan dntrecek.
Bankalararas Kart Merkezi (BKM) olarak, Blockchain gibi
devrimsel bir teknolojiye ait temel kavramlar sadece kendi
bnyemizde gerekletirdiimiz aratrma, inceleme ve uygula-
malar ile snrl kalmayarak; ok ynl ekilde ele alan, yaln bir
dil ve rnekler ile aktaran byle bir eseri okuyucular ile bulu-
turmann gururunu yayoruz.
Paylatmz her bilginin lkemizi, sektrmz, irke-
timizi ve bizleri gelitireceine ve deitireceine inanyoruz.
phesiz bu yenilenme abalarmz karlk bulacak ve bu dei-
im dngsnde daha byk baarlar hedefleyeceiz.

Dr. Soner Canko
Bankalararas Kart Merkezi Genel Mdr
12
NSZ
Ahmet Usta
Elinizde tuttuunuz (veya bir ekranda PDF olarak grntledi-

iniz) bu kitabn temelleri FinTech stanbul organizasyonunun
kurulduu 2016 ylna dayanyor. Blockchain dnyas ile alakal
pek ok haberi, kavram ve makaleyi paylatmz FinTechIs-
tanbul.org web sitesinde biriken ieriklerin bir araya gelmesi bu
kitabn harcn ve tulalarn oluturdu. Ancak bu temel yap-
talarnn bir binaya dnmesi ok ciddi ince iilik ve pek ok
kiinin katks ile mmkn oldu. Sevgili Serkan Doantekinin
teknik veriler iin altna girdii byk yk, Bankalararas Kart
Merkezi Genel Mdr Yardmcs Celal Cndolunun gster-
dii yol ve bizzat inaatn iine girerek emek vermesi, Prof. Dr.
Selim Yazcnn akademik ynlendirmeleri ve bu kitabn tm
revizyonlarnda emei geen pek ok kiinin katks oldu. El-
bette tm bu srecin tetikleyicisi, motivasyon salaycs ve
destekleyicisi BKM Genel Mdr Dr. Soner Cankonun azmi
ve srar olmasa belki de bu ykn altndan kalkmak mmkn
13
BLOCKCHAIN 101
olmazd. Yorucu bir maceradan sonra faydal temel bir kayna-

n ortaya ktna inanyoruz. Umarz okuyucularmz da en
az bizler kadar bu heyecan paylaarak bu kitaptan faydalanr.
Bu srete emei geen tm paydalara ve bensiz geirdik-
leri sre boyunca gsterdikleri hogr ile birlikte tm huysuz-
luklarma katlanmak iin gsterdikleri sabr sebebiyle, sevgili
eime ve ocuklarma, tekrardan teekkr ediyorum.
Ahmet Usta
14
NSZ
Serkan Doantekin
90l yllarn ilk yarsnda William Gibsonn Neuromancer adl

kitabn okuyup Gelecekteki dnya byle olmal diyen bir
ocuk olan ben iin son 20 ylda gerekleen biliim tabanl
devrimler ve bunlarn dnyay batan aa deitiren etkile-
ri aslnda bir nevi ryalarn gereklemesi etkisi uyandryor.
Blockchain devrimi bu zincirin imdilik son halkalarndan bi-
risi ve belki de ierdii potansiyel nedeni ile uzun sreden bu
yana en ok heyecan vereni.
Bu kitap ile aslnda bu heyecan giri seviyesinde olsa da
mmkn olduunca geni kitleler ile paylamay, denize ufakta
olsa bir ta atarak dalgalar yaratmay, yeni dnce frtnalar-
n oluturmay, deneyselde olsa yaratc almalar tetiklemeyi
hedefledik. Bu srete desteklerini her zaman sunan sayn Dr.
Soner Cankoya, Bankalararas Kart Merkezine, Fintech Istan-
bul ekibine, kitab birlikte kaleme aldmz sevgili Ahmet Us-
taya ve bkknlk yarattm o ekilmez anlarmda dahi pozitif
15
BLOCKCHAIN 101
enerjilerini benden esirgemeyen hayatmdaki o sevgili kiilere

iten teekkrlerimi sunmak istiyorum.
Bu kitap zerinde almak benim iin ok keyifli ve re-
tici bir deneyim oldu, umarm siz okuyucular da hem bu kitab
okurken hem de sonrasda Blockchainin at yeni dnyada
yeni ktalara doru yelken aarken benzer duygular iinde olur-
sunuz.
Serkan Doantekin
16
GR
2008 kresel finans krizi yaandnda gayet kkl yaplar

zerine kurulu olduuna inanlan bankaclk ve finans sektr
kadar bu yaplar dzenleyen merkezi kurumlara kar da ok
ciddi bir gvensizlik kanlmaz olarak ortaya kt. Tketiciler
kendilerine satlan finansal rnleri ve hizmetleri yeterince de-
netlemedii ve dzenlemedii iin kresel merkez bankalarn
suladlar ve bankaclk sisteminde yatrm yapmaya ynelik
inanlarnn byk lde yitirdiler.
2008 Eyll aynda Lehman Brothersn knden sade-
ce iki ay sonra gerek kimlii belirsiz olmakla birlikte Satoshi
Nakamato takma adn kullanan bir kii (veya bir grup olma
ihtimali de var) Bitcoin: Eten Ee Elektronik Nakit deme
Sistemi balkl teknik bir alma yaynlad.
Bitcoin hibir merkezi sisteme bal olmadan alabilen,
kullanclarnn ve dardan kiilerin maniplasyona ynelik
mdahalelerine kar gerekli nlemlerin alnd, bir dijital
para birimi olarak karmza kt. Bu para birimi sanal olmakla
birlikte altnda yatan gl ifreleme (kriptografi) teknikleri,
17
BLOCKCHAIN 101
tek bir merkez yerine tm kullanclarna datlm veri yaps

ve Blockchain ad verilen kayt sistemi sayesinde ok hzl bir
ekilde nce teknik camiann ardndan tketicilerin dikkatini
stne ekti.
Aklmza gelebilecek her dijital varln bir kopyasnn kar-
tlmas sadece zaman problemi iken Blockchain teknolojisi bu
durumu tmyle deitiriyor ve kopyalanamamas dolays ile
dijital enflasyona maruz kalmayacak kripto para birimlerinin
sunulmasn mmkn hale getiriyordu.
Bitcoin yaps itibariyle geleneksel finans dnyasna kar
anarist bir oluum iken, bankaclk sisteminin iinden getii
byk kriz bu yeni oluumun beyaz atl prense dnmesi iin
gerekli sreyi ksaltt.
Burada okuyucularmz iin belirtmemiz gereken nemli bir
husus, Blockchain teknolojisine ait kavramsal temellerin ilk
olarak 90l yllarda kaleme alnan farkl makale ile karmza
kmasdr:
Stuart Haber ve W. Scott Stornetta tarafndan hazrla-

nan 1991 ylna ait makalede1, belgelerin zaman damgas
ile birlikte kripto imzalarla nasl kullanlaca anlatl-
maktadr.
Ross Andersonn hazrlad 1996 ylna ait bir makale-
de2 ise kaydedilen gncellemelerin silinemeyecei mer-
kezi olmayan bir veri depolama sistemini tanmlanr.
Bruce Schneier ve John Kelsey tarafndan hazrlanan
1
How to Time-Stamp a Digital Document, Stuart Haber, and W. Scott Stornetta, In
Advances in Cryptology Crypto 90, pp. 437455. Lecture Notes in Computer Science
v. 537, Springer-Verlag, Berlin 1991.
2
The Eternity Service, Ross J. Anderson. Pragocrypt 1996.
18
GR
1998 ylna ait bir makale3 ise, gvenilmeyen makineler

zerinde tutulan gnlk dosyalarnn (log files) ierdii
hassas bilgilerin korunmas iin ifrelemenin nasl kulla-
nlacan aklar.
Teknik dnyadan uzak bir okuyucu iin bu makalelerde bah-

si geen kavramlarn kafa kartrc olabileceinin farkndayz.
Depolama sistemleri, veri, veri tabanlar ve kriptografi gibi
Blockchain teknolojisinin temellerini oluturan ve herkesin
aina olmak zorunda olmad kavramlar ile kar karyayz.
Bu sebeple Blockchain kavramn anlatmaya devam etmeden
nce gelecek blmde tarihsel geliimleri ile birlikte Blockchain
teknolojisini daha iyi anlamamza imkan salayacak kavramlar
ele alacaz.
lerleyen blmlerde teknik detaylara girmeden Blockchain
platformlar, kullanm alanlar gibi konulara deinip sonrasn-
da teknik detaylara yakndan gz atacaz.
Kitabmzn iinde pek ok kavramn tekrar edildiini gre-
bilirsiniz. Bunlar okuyucumuzun hafzasna gvenmediimiz
iin deil ancak tekrarlar ile konularn pekieceine olan inan-
cmzdan kaynaklanmaktadr.
nternetten sonraki en byk dijital a teknolojisi olarak
tanmlanan Blockchain imdiden kresel etkilerini gsterme-
ye balayan bir teknolojidir. Henz tm dnyada bu teknoloji
asndan yolun ok banda olduumuzu sylemek zorunda-
yz. Eer sizlere 20 sene nce interneti anlatan bir kitap yazm
3
Cryptographic Support for Secure Logs on Untrusted Machines, Bruce Schneier,
and John Kelsey, in The Seventh USENIX Security Symposium Proceedings, pp. 5362.
USENIX Press, Januar 1998.
19
BLOCKCHAIN 101
olsak kullanacamz cmle yaplar ok farkl olmayacakt. Bu

sebeple Blockchain teknolojisini, bu teknoloji ile birlikte orta-
ya kan Bitcoin gibi kripto para birimlerini, akll szlemeleri,
dijital kimlik zmlerini imdiden anlamaya ve zerinde kafa
yormaya balamamz gerekiyor. Bu kitabn amac sizlere Trk-
e olarak kaleme alnm ve Blockchain teknolojisine kap aan
temel bir rehber sunmaktr. nternetin son eyrek yzylda ti-
caret, iletiim ve dnyay nasl deitirdiini gz nne alarak
Blockchain teknolojisinin benzer bir macerann temellerini
oluturduunu vurgulamak istiyoruz.
Bitcoin ve dier kripto para birimlerinin on yla yakn ma-
cerasn deil ancak bunlarn altnda yatan ve kabiliyetleri ok
daha geni olanaklar sunan Blockchain teknolojisi bu kitabn
ana konusunu oluturuyor.
phesiz ki Blockchain, Finansal Teknolojileri ifade etmek
iin kullanlan FinTech kavramnn tamamn deil sadece bir
ksmn olutursa da Blockchain kavramn daha iyi anlamak
zere FinTech kavramn iyi kavram olmak, bunun iin de
kavramn etimolojik olarak biraz kklerine inmemiz gerekiyor.
20
BRNC BLM
Blockchain 101:
Blockchaini Anlamak
1.1. Finans ve Teknolojinin Yeni Birliktelii:
FinTech
Finans kavram parasal kaynak veya para ile ilikili anlam-

na geliyor. nsanln bireysel veya toplumsal olarak hayatn
idame ettirmek iin srdrd ticari ilikiler tarihin ilk d-
nemlerinden itibaren takas usulne dayal olarak baladn
ancak zamanla bu alveri srecini kolaylatrmak iin para
denilen kavramn kefedildiini gryoruz. ok basit bir ifade
ile aslnda para; nitelii bakmndan ortak bir deer algs ve
kabul olarak karmza kyor.
Uzun alar boyunca para kendisi fiziksel bir deer ifade
eden altn, gm ve bakr sikkeler veya bunlarn karmlar
ile retilirken teknik imkanlarn gelimesi ile birlikte fiziksel
olarak deer ifade etmeyen ancak deerinin merkez bankalar
tarafndan altn rezervleri ile gvence altna alnd bir metaa
haline geldi.
Gnmzn modern olarak tanmlanan dnyasnda en
nemli kresel ortak para birimi olarak karmza Amerikan
Dolar kyor. Dolar 1970li yllardan itibaren ABD merkez
23
BLOCKCHAIN 101
bankasnda (FED) altn karl bulundurularak retilen bir

para birimi olmaktan km ve bu deiim ile birlikte finansal
rnler ve zmler hzla eitlenerek pek ok farkl trevle ha-
yatmza girmitir.
Savunma sanayiinden sonra teknolojik altyaplara en ok
harcama ve yatrm yapan endstrilerin ak ara banda ban-
kaclk ve finans sektr gelmitir. Tam bu noktada yeni bir so-
ruya cevap vermek gerekiyor;
Teknolojinin Finansla Bulumas

Teknolojinin ok eitli tanmlar bulunuyor. Temel olarak bu
tanmlar ortak bir potada erittiimizde gnlk yaantmzda
gerekletirdiimiz ilerin sresini ksaltan ve/veya kalitesini
artran ya da hayatmzda daha nce olmayan bir rn ve hiz-
meti yaantmza dahil eden yenilikler olarak tanmlanabilir.
Bunun en gzel rneine 17. yzyln sonunda ortaya kan
buhar makinesi ile tank oluyoruz. nsanolunun tm tarihsel
geliim sreci iinde genel olarak ilk kez kas gcnden makine-
lemeye gemesini salayan bu teknolojiyi elektriin hayatm-
za girmesi izlemitir.
Teknolojik geliim sreci srekli hzlanmaya devam etmekle
birlikte devrimsel olarak kabul edebileceimiz atlmlar arasn-
daki sreler de giderek ksalmtr. Bu pencereden baktmz-
da 1990-2000 yllar arasnda cep telefonu ile tanan nesiller
iin cep telefonu bir teknoloji olarak karmza kmakta ancak
2000 sonras doanlar iin artk cep telefonu bir teknoloji ol-
maktan km ve hayatn normal bir bileeni haline gelmitir.
Benzer ekillerde 2005 ve sonrasnda hayatmza giren akll
24
FNANS ve TEKNOLOJNN YEN BRLKTEL: FinTech
telefonlar artk birer teknoloji olmaktan kp yaamn vazge-

ilmez bir paras haline dnmektedir.
Sahnede FinTech
Finans ve teknolojinin bulumas ile ortaya kan FinTech kav-
ram her ne kadar son yllarda popler hale gelse de bugne ka-
dar parasal ilemler ile alakal olarak yapageldiimiz ilemlerin
sresini ksaltan veya kalitesini artran ya da tmyle yeni bir
rn veya hizmeti hayatmza sokan bir tanm olarak zetlene-
bilir.
Bu noktada lkemizin de finansal teknolojiler asndan ya-
ad dnm dnyada rneine az rastlanan bir maceraya
sahip olduu iin ele almakta fayda gryoruz.
Trkiyenin FinTech Dnm

Trkiyedeki bankaclk sisteminin 1960l yllarda kresel sis-
temler ile btnlemeye baladn ve 1970 yllarndan iti-
baren dnya ile paralel bir ilerleme kaydederken teknolojik
atlmlarn 1990larda hz kazandn gryoruz. Bu yllarda
yerli sermaye ile kurulmu zel bankalarda balayan teknolojik
yatrm atlm ve kurulan AR-GE odakl bankaclk merkezleri
nemli baarlara imza atlmasn salad. Trkiyedeki banka-
larn ayn dnem iinde elde ettikleri yksek krlar teknolo-
jiye odaklamalar zellikle deme sistemleri alannda yaplan
atlmc ve yeniliki zmler olarak kendisini bizlere gsterdi.
Ancak 2001 ylnda Trkiyede yaanan ekonomik kriz ze-
rine siyasi iradenin bankaclk sektr zerinde gerekletirdi-
i dzenleme ve kontroller ile birlikte devrimsel bir adm tekil
25
BLOCKCHAIN 101
etti. Ayn dnemde Trkiye ekonomisi yeniden yaplanmaya ve

lkede uzun yllar boyunca devam eden yksek enflasyon hzla
dmeye balad. Artk bankalarn yksek faiz gelirleri d-
yor ve bankalar bankaclk hizmetlerinden kr etmeleri gereken
yeni bir dneme giriyordu. Trkiyede bankalar bu dnem ile
birlikte teknolojinin yardmn alarak yenilikilii srdrmek
ve verimlilik odakl projeleri hayata geirmekten baka see-
nekleri kalmadn hzl ekilde kabullendiler.
2008 ylna gelinip kresel finansal krizin patlamas ve he-
men akabinde FinTech kavramnn hzla ykselmesine kar
Trkiyedeki bankaclk sisteminde durum farkl tezahr etti
zira batdaki bankalarn hantal yapsna kar Trkiyedeki ban-
kaclk sistemi gelimi bir teknoloji zerinde ayaklar yere sa-
lam basar hale gelmiti.
Son 15 yl akn sredir FinTech alannda Trkiyedeki ban-
kaclk sistemi, zellikle deme zmleri alannda dnyann
en ileri uygulamalarna ev sahiplii yapmaktadr.
Blockchain Teknolojisinin Ykselii

2008 ylnda yaanan kresel finansal krizin hemen ardndan
ortaya kan Bitcoin ve altndaki Blockchain teknolojisi zellik-
le bat dnyasnda geleneksel sisteme gveni kalmayan tketi-
ciler iin cazip bir alternatif olarak ortaya kmtr.
Yzlerce yllk dnemde gelien bankaclk sektrne kar
Blockchain zmlerinin bir gecede u anki popler haline gel-
diini sylemek yanl olur. stelik bu yapy baarl klan tek
ey kresel ekonomik kriz de deildir. Bitcoin yaps itibariyle
kullanclarnn kimliklerinin gizli kalmasn salar bu sebeple
26
FNANS ve TEKNOLOJNN YEN BRLKTEL: FinTech
yasa d gelirler iin bir anda uluslararas deer transferi siste-

mine dnmtr.
Her ne kadar Bitcoin son yllarda gnahlarn para birimi
olmaktan kurtulmu olsa da altnda yatan Blockchain tekno-
lojisi toplumlara ve iletmelere merkez bankalar gibi kontrol
mekanizmalar olmakszn stelik kimlik denetiminden bam-
sz yeni bir uluslararas, hzl ve gvenilebilir platform sunmay
baarm ve kendini bu noktada ispatlamtr.
Tketicilerin ve iletmelerin hibir merkezi kuruma ihtiya
duymadan ve sistemin kendisinin gvenlii garantiledii bir
ortamda deer yaratmasna, takas ve ticaret yapmasna imkan
tanyan Blockchain teknolojisi bu gn iletmeler ve tketiciler-
den ok bankaclk ve finans sisteminin ilgisini ekmektedir.
te yandan kitabmzn ilerleyen blmlerinde ele alacamz
gibi Blockchain kullanm alanlar sadece bankaclk ve finans
sektr ile de snrl deildir.
imdi sizleri maceramza kacamz ok eski tarihlere g-
trelim. Veri kavramnn tarihinin ne kadar gemie dayand-
n ve hatta bizi artacak ekilde bunun insanln bir eseri ol-
mad gerei ile yzlemek iin bir sonraki blmle yolumuza
devam edelim.
27
1.2. Temel Kavramlar
Blockchain teknolojisini anlamak iin baz temel kavramlar ko-

nusunda kafamzda soru iaretleri kalmamas gerekiyor. Bu se-
beple bu blmde Veri, Veri Tabanlar, Big Data (Byk Veri), A
Teknolojileri ve Kriptografi gibi kavramlarn ksaca tarihsel ge-
liimlerine ve gnmzdeki modern karlklarna gz atacaz.
Eer bu kavramlar konusunda bilgilerinize gveniyorsanz
bu blm atlayarak zaman kazanabilirsiniz. Ancak satr arala-
rnda dikkatinizi ekecek bilgileri karmamak adna okuman-
z tavsiye ederiz. Balayalm;
Veri nedir?
ngilizce ve Latince dillerinde ayn kelime olarak karmza -
kan ve artk gnlk yaamda da dilimize karmaya balayan
Data kelimesinin Trke karldr. lenmemi, ham bilgi
paracna verilen isimdir.
Wikipediada yer alan aklamalar ile ilerleyecek olursak; Ve-
riler lm, saym, deney, gzlem ya da aratrma yolu ile elde
edilmektedir. lm ya da saym yolu ile toplanan ve saysal
29
BLOCKCHAIN 101
bir deer bildiren veriler nicel veriler, saysal bir deer bildir-
meyen veriler de nitel veriler olarak snflandrlmaktadr. Her
sembolik gsterim gibi, veri de belirli bir nesne, birey ya da ol-
guya ilikin bir soyutlamadr.
Bir verinin tek bana bir anlam ve ilevi bulunmamaktadr.
Veriler toplandktan sonra gruplanarak, sralanarak ve zetle-
nerek, elle ya da bilgisayarla ilenip enformasyona dntrl-
dklerinde anlam kazanmakta; ait olduklar balam aklama
gcne kavumaktadr. Problem zme ya da karar verme gibi
bir amaca hizmet edebilecek duruma gelmektedir.4
Kaytl olmayan veriler ise konuma esnasnda aktarlan ke-
limeler, mzik notalar veya bir deniz fenerinden grsel olarak
iletilen mesajlar olarak ele alabiliriz. Bu tarz veriler vericisi ile
alcs arasnda transfer edildikten sonra varlklarn kaybet-
mektedir.
Dnlenin aksine veri sadece insanlar tarafndan retil-
mez. Kayt altna alamadmz gne patlamalarndan kaynak-
lanan kozmik nlar ve atomlarn etrafnda dnen elektronlar
gibi milyonlarca farkl veri evrende srekli olarak retilmek-
tedir. Bundan daha ilgin olan ise hayatn temelini oluturan
genetik kodlamalar yani DNA insanln elinden kmam,
hcreler arasnda kopyalanarak oaltlabilen ve belirli art-
lar altnda vericisi ve alcs arasnda transfer edilerek yeniden
oluturulan en temel veridir.
nsanlk tarihinin kaytl ilk verileri M. 18 ila 20 binli yl-
larda hayvan kemikleri zerine entikler atlarak oluturulan
rakamsal ifadeler olarak karmza kyor. Ishango ad verilen
4
https://tr.wikipedia.org/wiki/Veri
30
TEMEL KAVRAMLAR
bu kemikler gnmze kadar ulam ve bugn Belika Kraliyet

Doa Bilimleri Enstitsnde koruma altnda sergilenmektedir.
Yaznn kefedilmesi ile birlikte veri kmelerinin hzla by-
dnn ve insanlar arasnda aktarlan bilgi miktarnn artt-
na ahit oluyoruz.
Gnmzn modern veri merkezlerinin atas kabul edile-
bilecek byk bir ktphanenin ise ilk olarak M.. 330 yllar
civarnda Byk skender tarafndan kurulduunu biliyoruz.
Maalesef bnyesinde bulunan 150 bin ciltten fazla toplamda
ise 900 binden fazla fazla el yazmas eserin yer ald bu kadim
ktphane 391 ylnda yaklarak yok olmutur.
Uzun yllar boyunca el yazmalar eklinde kaydedilen ve-
riler 593 ylnda inde tahta oyma yntemi ile gelitirilen ilk
matbaa aracl ile daha hzl oaltlabilir hale gelmitir. Metal
harfler kullanan ilk modern matbaa ise 1450 ylnda Alman-
yada Johannes Gutenberg tarafndan gelitirilmitir.
Verinin insanlarn kontrolnde ancak makine diline dn-
mesi ise 1801 ylnda Fransz bir mucit olan Joseph Jacquard
kartlar zerinde delikler aarak veriyi depolamas ile gerekleir.
Jacquard tarafndan icat edilen delikli kart metodu 1832
ylnda Rusyada Semen Korsakov tarafndan, verinin depolan-
mas ve hzl ekilde bulunmas iin, Homeoskop ad verilen bir
cihaza dntrlmtr.
Delikli kartlar ile verinin ilenmesi 1950li yllara kadar po-
plerliini korumu bir metottur. NASA ilk insanl uzay uuu-
nun temellerini oluturacak hesaplamalarn bir ksmn delikli
kartlar ile programlanan bilgisayarlar aracl ile gerekletir-
mitir. Ancak delikli kartlarn ok fazla yer kaplamas nedeniyle
alternatiflerin aranmasna balanm ve 1950 ylnda UNITY-
31
BLOCKCHAIN 101
PER isimli ABD merkezli bir irket ilk olarak manyetik depola-
ma sistemini bilgisayarlar iin gelitirmi ve sonrasnda uzun
yllar boyunca finans ve bankaclk sektrnde de kullanlan
UNIVAC bilgisayar sistemlerinde kullanmtr.
UNIVAC ile birlikte manyetik eritlerde veri depolama tek-
nolojisinin 1951 ylnda ticari olarak bilgisayar dnyasyla bu-
lumas sonrasnda 1960 ylnda IBM ilk 8 in byklndeki
disketi (Floppy Disk) gelitirmitir. Bu dnemden sonra ok
farkl standartlarda disketler retilmitir
1990l yllarda CD teknolojisinin hayatmza girmesi ile bir-
likte manyetik diskler yerlerini optik depolama nitelerine b-
rakm 1995 ylndan itibaren ticari CD kaydedici cihazlar ofis
ve evlere girmeye balamtr. Bu gei dnemimde disketlerde
1,44 MB gibi kapasiteler konuulurken bu miktar CDler ile bir-
likte 600 MBn stne km ve dijital depolamasnda devrim
niteliinde bir adm atlmtr.
90l yllarn sonuna doru popler hale gelmeye balayan
bir dier teknoloji ise Evrensel Seri Yolu (USB) zerinden bilgi-
sayarlarmza balanan flash bellekler olmutur.
90larn sonundan 2000li yllarn ortalarna kadar nce
disk bana 4,7 GB veri depolayan DVD ve sonrasnda ok daha
yksek kapasitelere sahip Blu-ray optik diskler hayatmza gir-
se de USB teknolojisinin yeni versiyonlar ve srekli kapasitesi
byyen flash bellekler ile birlikte 2010 ve sonrasnda artk bil-
gisayarlardaki optik disk srcler bir standart olmaktan k-
m ve internetin de yaygnlamasyla daha yksek kapasiteye
sahip dahili srcleri USB 3.0 ve st balant standardna
sahip veya a zerinden kullanlabilen harici disk niteleri ta-
mamlar hale gelmitir.
32
TEMEL KAVRAMLAR
2005 ve sonrasnda hayatmza giren bir dier nemli veri

depolama arac ise Bulut (Cloud) kavram ile internet zerin-
den sunulan servisler olmutur. 2006 ylnda Amazon Web Ser-
visleri (AWS) tketicilere sunulmutur. Bu servisleri kullanarak
2007 hzla popler hale gelen bulut depolama zm Dropbox
servisi hizmete girmitir.
2010 ylndan itibaren hibir fiziksel bileen iermeyen SSD
(solid state disk) depolama teknolojisi bilgisayarlarda nemli
bir yer edinmeye balamtr.
Gnmzde bulut servisleri teknolojik rnlerin vazgeil-
mez standart paralar haline gelmitir.
Elbette bunca veriyi depolarken karmza yeni bir kavram
daha kyor: Veri Tabanlar
Veri Tabanlar
nsanln ok daha gemiinden gelen DNAnn nasl bir veri
sistemi olduuna ve bunu depolamak iin organik yaplarn na-
sl kullanldna geen blmde bakarak daha sonra bu hika-
yeyi gnmzn en modern veri depolama sistemlerine kadar
hzlca gzden geirdik.
Elimizdeki veriye, bu veri ile retilmi bilgiye ve bunlar
saklayacak ortamlara artk yabanc deiliz. Bu sefer veriyi de-
polarken kullandmz metodoloji ve sistemlere yakndan ba-
kacaz.
Bu sefer hikayemize geen blmde bahsettiimiz delikli
kartlarn bir veri taban olarak kullanlmasn ele alarak devam
edeceiz.
Delikli kartlar veriyi depolamak kadar ayn zamanda onu
organize ekilde saklamak iin de kullanlan bir yntemdi. Pek
33
BLOCKCHAIN 101
ok farkl delikli kart zerlerinde sakl olan verilerin amacna

uygun ekilde kullanlmas iin dzenli ekilde dolaplarda sak-
lanyordu. Amalar farkl olsa da gnn sonunda veri kmeleri
organize bir ekilde saklanyordu.
1950li yllardan itibaren analog, manyetik ve sonrasnda
dijital veri saklama yntemleri gelitike verinin daha dzenli
ekilde saklanmasna olan ihtiya da artmaya balad. Bu se-
beple kkeni yzlerce yl ncesine dayanan ktphanecilik ve
arivcilik teknikleri bilgisayar sistemleri ile bulumaya ve ekil
deitirerek modernlemeye balad.
Database yani Trke karl ile veritaban bilgisayar sis-
temleri iin ilk olarak 1960l yllarda kullanlmaya baland. Bu
alandaki ilk modern uygulamann aya gitmek zere tasarlanan
Saturn V roketine ait paralarn listelendii ve kaydedildii ve-
ritaban sistemi olarak karmza kyor.
1970lere gelene kadar aslnda tm veritaban olarak adlan-
drlan sistemlerin temelde bu gn salt metin ierikler olutur-
mak iin kullandmz not defteri uygulamalarna benzediini
gryoruz. 1973 ylnda IBM San Jose Aratrma Laboratuva-
rnda alan Edgar Codd devrimsel saylabilecek bir kavram
likisel Veritaban tanmn ortaya karmtr.5 Codd bu ta-
nm yaparken kurum iinde gerekletirdii sunumda yle bir
ifade kullanmtr: Gelecekte byk veri kmeleri ile alacak
kullanclarn makinelerin bu veriyi nasl saklad konusunda
bilgi sahibi olmasna gerek olmamaldr.
likisel veritabanlar veriyi tablolarda saklar ve bu tablolar
arasndaki balantlar oluturur. Kullanclar verilerin nasl
5
http://www-03.ibm.com/ibm/history/ibm100/us/en/icons/reldb/
34
TEMEL KAVRAMLAR
sakland ile deil kendilerine nasl sunulduu ile ilgilenir. Bu

sebeple veritabannda kaytl verilerin sorgulanmas iin yine
Edgar Codd tarafndan gelitirilen SQL (Structured Query
LanguageYaplandrlm Sorgulama Dili) dili kullanlr. SQL
1980li yllardan itibaren bir standarda dnmtr.
1980li yllarda kiisel bilgisayarlarn yaygnlamaya bala-
mas ile hayatmza giren bir dier dzenli veri depolama -
zm ise Tablolama Uygulamalar olmutur. lk olarak Lotus
1-2-3 olarak karmza kan tablo zmleri ilerleyen yllarda
Microsoftun gelitirdii MS Office rn ailesi iinde yer alan
Excel ile artk temel eitimden en kompleks irketlerin finans
ve muhasebe servislerinde kullanlan bir zme dnmtr.
Tablolama uygulamalarnn snrl veri depolama ve analiz
zmleri olduu gzden kamamaldr. Gnmzde devasa
veritabanlar trilyonlarca satr veri ierebilir ve boyutlar Pe-
tabyte dzeyinde olabilir.
2000li yllardan itibaren kullanlmaya balayan bir dier
veritaban zm ise NoSQL olarak tabir edilen zmler ol-
mutur. Bu veritabanlarnda ilikisel tablolar bulunmaz bunun
yerine sabit yapda tekil emalara sahiptirler ancak bu verita-
banlarn gl klan ok byk veri kmeleri iinde ok hzl
arama yapmaya imkan tanmalardr. rnein Google arama
motorunda bu tarz bir veritaban kullanlr bylece milyarlarca
web sayfas iinde aradnz bir veya daha fazla kavram iin
milisaniyeler iinde sonu almanz mmkn hale gelir.
Bir nceki blmde ele aldmz depolama amal kullanlan
bulut servisleri ayn zamanda veritaban hizmetleri iin de su-
nulmaktadr. rnein Amazon bu konuda kendi rnleri olan
RDS, DynamoDB, Redshift gibi farkl zmler sunmaktadr.
35
BLOCKCHAIN 101
Artk gnmzde donanmn uygulamalara ve uygulamala-

rn servislere dnt bir dnemden geiyoruz. Bu sebeple
bulut zmleri esiz bir maliyet avantaj ile ihtiya duyduu-
muz altyaplar bize salyor ancak bu teknolojik gelimenin
son noktas deil. tesi de var.
Sonsuzluk ve tesi6
ehir klar ile kirlenmemi ak bir gkyzne bakacak olur-
sanz yldzlarn says karsnda hayran kalmamak mmkn
deil. Oysa u ana kadar gzlemlediimiz yldzlarn says tm
evrenin ok ufak bir parasn oluturuyor. Bu gn internete
balanan cihazlarn insan nfusunu getiine ahit oluyoruz.
Nesnelerin nterneti (IoT - Internet of Things) ad verilen bu
yap katlanarak byrken oluturduu ekonomi trilyonlarca
dolar olarak kabul ediliyor. Bu sistemin btn tarafndan re-
tilen verinin datk ekilde kaydedilmesi ve saklanmas mm-
kn olabilir mi?
Aslnda bu sorunun cevab bundan uzun yllar nce veril-
miti. 2000lerin banda bir birinden bamsz iki proje ola-
rak karmza kan eDonkey ve BitTorrent tam olarak internet
zerinde hi tanmadmz ama iletiime geebileceimiz dier
kiiler, daha dorusu makineler, zerinden verinin paylalmas
iin gelitirilmi utan uca Peer To Peer - P2P olarak isimlen-
dirilen bir tr veri depolama zm olarak karmza ktlar.
Bu sistemlerde veri tek bir merkezde deil says milyonlar
bulabilecek makine zerinde bulunur. Bu makinelerden bazla-
6
Disney Pixara ait Toystory animasyon dizisindeki Buzz Lightyear isimli astronot ka-
rakterin slogan.
36
TEMEL KAVRAMLAR
r verinin tamamn bazlar ise ksmen belli bir parasn iere-

bilir. Eer bu veriye ulamak isterseniz sistem sizi olabilecek en
optimum dzenleme ile bu veriyi farkl makinelerden ekecek
ekilde ynlendirir. Siz veriyi kendi bilgisayarnza ektiiniz
sre iinde ayn zamanda aldnz veri iin dier kullanclara
bir veri kayna olarak hizmet edersiniz. Sistemin kullanclar
sisteme verdikleri destek sreci ile doru orantl olarak sistem-
den faydalanabilirler. Bu platformlar bulutun tesinde bir -
zm sunar ancak buna ramen ieriin ifrelenmemesi, verinin
nerelerde saklanacana dair tercih seenei sunmamas gibi
nedenlerden dolay kurumsal veya mahremiyet ieren kiisel
veriler iin gvenli bir depolama zm deildir.
Bu yaklam ile Datk Kayt Defterleri (Distributed Ledger
Systems) isimli zmler ortaya kmtr ve kitabmzn ana
konusu olan Blockchain teknolojisi de bu zmn farkl bir
uygulamas olarak deerlendirilebilir.
Big Data (Namdier Byk Veri)

Geride braktmz veri ve veri tabanlar konularnda grdk
ki 1 ve 0lardan oluan dijital dnyann kaplar ald gn-
den bu yana verinin kk bir deeri ifade ettii hibir dnem
olmamtr. Evet bu gn iin 10 MBlk bir dosyay internetten
indirmek milisaniyeler alyor olabilir ancak 10 yl nce evir-
meli balantlar ile 10 MB gerekten indirmek iin zerinde
dnmek durumunda olduunuz bir byklkt.
Pek ok kez grdnz dndmz ve srekli gncel-
lenen internetin bir dakikas konulu Infografikleri dnn.
Her 60 saniyelik dnemde gnderilen e-posta, atlan tweet,
yaplan yorum, verilen beeni, gerekleen sesli ve grntl
37
BLOCKCHAIN 101
IBMin 1956 ylnda rettii 5 MB byklndeki sabit disk tren

eliinde uaa ykleniyor.
grmeler gibi milyonlarca verinin oluturduu dev bir dijital

nehirden ve bu nehrin dkld okyanustan bahsediyoruz.
Googlen kurucularndan ve tm Google irketleri bnye-
sinde barndran Alphabetin cra Kurulu Bakan Eric Schmidt
yllar nce bir konumasnda yle demiti: nsanln var ol-
duu gnden 2003e kadar be exabyte veri rettik. Artk bu ve-
riyi her iki gnde bir retiyoruz ve hzmz giderek katlanyor.
Tm bu veri ynn ifade etmek iin kullanlan Big Data
kavram aslnda drt temel unsurdan oluuyor. Bunlar;
Hacim: Verinin toplam bykl

Hz: Zamana bal olarak retilen veri miktar ve verinin yayl-
ma hz (rnein viral bir Youtube videosu)
eitlilik: Szel veri, yazl veri, grsel veri ve bu nn dijital
olarak ifade edilmesi ile alclardan (sensrlerden) gelen veriler
Karmaa: Twittern zaman ak, her dakika Youtubea ykle-
nen 100 saatlik video, MOBESE kameralarndan gelen veriler,
38
TEMEL KAVRAMLAR
IoT cihazlarnn rettii alc verileri ve aklnza gelip geleme-

yen tm kaynaklardan akan ne varsa hepsi.
Big Data bu drt temel unsura dayanlarak u ekilde tanm-

lanmaktadr: Kullanclar iin; yaygn olarak kullanlan dona-
nm ve yazlm aralarnn, kabul edilebilir srede, yakalamas,
takip etmesi ve ileyerek anlam vermesinin mmkn olmad
kadar ok veri retilmesi srecidir.
Yukardaki tanm bir ka kez okumanz tavsiye ediyoruz.
Yani Big Data bir SRETR ve eer elinizdeki veriye yete-
rince hzl ekilde anlam kazandramyorsanz buna Big Data
denilir.
Veri, veri tabanlar ve bunlarn oluturduu Big Datann
iletiim kanallar iinde tanmas gerekiyor zira artk her e-
yin bir birine dijital olarak baland bir dnyada yayoruz.
Ancak bu gnmzn karmak gibi grnen iletiim alarna
ulamamz iki yz yla yakn zaman almtr.
A Teknolojilerinin Ksa Tarihi

Teknoloji sayesinde artk yz yllk zaman dilimleri bizler daha
ksa zamanda daha ok ey yapmamza ramen daha hzl gei-
yor. Bu gn iletiimde nemli bir rol oynayan kablosuz iletiim
teknolojilerinin aslnda milyonlarca yldr doal ekosistemin
temel talarndan birisini oluturmas belki de bu blmn en
ilgin bilgilerinden birisi olabilir.
Bitkilerin tamamna yakn nesillerini devam ettirmek iin
kablosuz iletiim teknolojisini milyonlarca yldr kullanyor. En
eski kaytl veri olan DNAnn kablosuz ekilde iletilmesi iin
iekler polenlere ve dier bitkiler ekirdeklere sahip.
39
BLOCKCHAIN 101
nsanolunun modern iletiim teknolojilerini kullanmaya

balamas ile elektriin kefi ile benzer dnemlere rast geliyor.
1830 ylnda ABDli Joseph Henry ilk kez elektromknats kulla-
narak uzaktan zil alan bir sistem gelitirdi. ABDli ressam Samu-
el Morse 1835 ylnda ilk kez elektromknatsl telgraf yapt ayn
zamanda tm dnyada kabul gren Mors alfabesini oluturdu.
nsanlarn birbiriyle sesli olarak uzaktan konumas iin
yaklak 40 yl beklemesi gerekti. 1880 ylnda Alexander Gra-
ham Bell ve Charles Sumner Tainter radyofon isimli aygt ge-
litirdiler.
1930 ylnn sonuna doru Almanyada, metin transferine
izin veren, Telex adnda yeni bir iletiim teknolojisi gelitirildi.
1949 modern anlamdaki MODEMin ilk gelitirildii yl
oldu. 1958 ylna kadar sadece kstl ve askeri projelerde kul-
lanlan MODEM teknolojisi ilk olarak Bell Telekom tarafndan
ticariletirildi. 1958 yl ayn zamanda telefon alarnn da ilk
kez dijitallemeye balad sene olmutur.
1960 ylnda gnmzn istemci-sunucu (client-server) ya-
psnn temelleri atlm ve IBM, 1964 ylnda ABD hava yolu
irketleri iin SABRE adnda bir a oluturarak 65 ehirdeki
2.000 terminali bir birine balamtr.
1969 ylnda ABD ordusu iin gelitirilen ARPAnet ayn
anda farkl bilgisayarlarn balanabildii ilk a olarak karmza
kar ve bu gn kullandmz internetin temelleri de bu yllar-
da atlr.
Bu gelimelerin yaanrken 1973 ylnda Xeroxda alan iki
mhendis olan Robert Metcalfe ve Dave Boggs, Ethernet tek-
nolojisini gelitirerek bu gn hl bir standart olan bu temel a
teknolojisinin temellerini atar.
40
TEMEL KAVRAMLAR
1982 ylnda dnyann ilk A letim Sistemi olan Novell

NetWare piyasaya srlr. 1987 ylnda mobil GSM standart-
lar oluturulur.
CERNde grevli olan Tim Berners-Lee 1990 ylnda HTML
(Hypertext Markup Language) dilini yaynlayarak World Wide
Web (WWW) kurulmasn salar.
1991 ylnda National Science Foundation (NSF), Interneti
zel bir a olmaktan kartp herkesin kullanmna aar. 1996
ylna gelindiinde internet kullanc says dnya apnda 36
milyona ulamtr.
2000li yllar kablosuz a teknolojilerinin gelimeye ve WiFi
standartlarnn hayatmza girdii yllar olurken 2009 ylndan
sonra Mobil Web eriimi artk bir lks olmaktan kar.
Gnmzde Gigabit seviyesinde hzlara ulaan iletiim a-
larmz kitabmzn ana konusu olan Blockchain teknolojisinin
mmkn olmasn salayan nemli bir bileeni tekil ediyor.
Son olarak Blockchain teknolojisinin temelinde yatan ok
nemli bir kavram olan Kriptolojiye tarihine dalmadan ksaca
gz atmamz gerekiyor.
Kriptoloji Kavram
Eer veriyi, iletiim alar zerinden, geni alara kopyalayp
oaltarak datacaksak ve farkl veri tabanlarnda saklayacak-
sak bu verilerin gerekten gizli kalrken tutarllnn salan-
mas gerekir. Bu ama iinse kriptoloji kullanlr.
Kriptoloji basit bir ekilde ifreleme bilimi olarak tanm-
lanabilir. Yunanca gizli anlamna gelen kryptos ve yazmak an-
lamna gelen graphien szcklerinden tretilen, Kriptolojinin
41
BLOCKCHAIN 101
bir alt kolu, kriptografi (cryptography) verilerin ifrelenme-

sini ifade etmektedir.
ifreleme, herhangi bir veri kmesini bir kural yaps kulla-
narak rastgele grnen bir veri kmesine dntrr. Bu rast-
gele gibi grnen veri kmesi, ifreleme yaplrken kullanlan
anahtar ile sahibi iin orijinal anlaml haline geri dntrle-
bilirken bu anahtara sahip olmayanlar iin tekrar orijinal yap-
sna evrilemez. Bylece ifrelenmi veri nerede ve ne ekilde
depolanrsa depolansn sadece anahtar sahibi tarafndan an-
laml kalmaya devam edecektir. Bu srecin teknik detaylarna
ilerleyen blmlerde deineceiz.
Artk veri, veri taban, iletiim alar, Big Data ve kriptogra-
fi kavramlar hakknda daha ok bilgi sahibi olduumuza gre;
internetten sonraki en byk a devrimi olarak nitelendirilen
Blockchain teknolojisine gei yapmaya hazrz. O halde Perde
Alsn!
42
1.3. Blockchain Dnyasna Giri
u ana kadar edindiimiz temel bilgileri imdi bir btn olarak

dnmemiz gerekiyor. Artk veriyi tekil sistemlere kaydetmek
zorunda deiliz, veriyi bulut gibi uzak bir noktadaki hizmeti
kullanarak hatta P2P gibi yaplar zerinden datarak saklama-
mz mmkn. Bulut ve P2P yaplarnn zerinde veri tabanlar
da bulunabilir. stelik elimizdeki verinin bykl onu bir
veya pek ok yere datmamz iin bir engel de tekil etmiyor
zira ok yksek hzl gerek kablolu gerekse kablosuz iletiim
alarna sahibiz. Aslnda bu Blockchain dnyasna giri iin ge-
rekli olan birinci aamay bizlere sunuyor.
Aama 1: Dijital Kaytlarn Evrimi

Tekrarlayacak olursak; nce bir kaydn tek bir kopyasna sahip-
tik, daha sonra bu kayd birka bilgisayara dattk, daha sonra
bu kaydn pek ok kopyasn pek ok bilgisayara dattk, niha-
yet her bilgisayar ilemin bir kaydn tutacak hale geldi. Bunun
en temel sebebi ise maliyetlerin zaman iinde ciddi ekilde d-
mesiydi.
43
BLOCKCHAIN 101
Moore, Metcalfe, Reed hatta Bezos kanunlar olarak ifade

edilen yaklamlar temelde bize hep ayn eyi syler: dijital tek-
nolojilerde geliim sreci o kadar hzldr ki her bir ka yllk
dnemde teknoloji ve maliyetler ters orantl olarak gelime
kaydeder.
Bu geliim bizi yukardaki ekilde grdmz son aama-
ya; yani temel olarak verinin, ucuzlayan iletiim alar zerin-
den, pek ok saydaki bilgisayarlara datlmasn pratik adan
mmkn olduu noktaya getiriyor. Bu noktada kaytlarmz
tm sitemlere kopyalanm oluyor.
Bu yaklama Datk Kayt Defteri (Distributed Ledger)
ad verilmektedir. Bu kavramn yeni bir kavram olmadn ve
gemite eDonkey veya Bittorrent gibi alarda kullanldn
anlatmtk. Ancak bu alarn ortak sorunu zerinde tutulan
verinin ifrelenmemi olmasdr. Bu sebeple dileyen herkes bu
verilere eriebilir. Bu noktada verileri ifreleyerek (kriptografi)
ile datk kayt defterlerine datmak mmkn olabilir ancak
bu durumda veriyi ifreleyen kii/taraf dnda hi kimse bu
veriden fayda gremeyecektir. stelik herhangi bir ekilde a
noktalarnn birisinde veri zerinde bir deiiklik meydana ge-
lirse verimiz ifrelenmi olsa bile tutarll ortadan kalkacak-
tr. Bu durum bizi ikinci aamaya tar.
44
BLOCKCHAIN DNYASINA GR
Aama 2: Datk Kayt Defterinde Nitelikler ve

Sreler
Bu aamada elimizdeki iletiim ana datacamz verinin
tm datld noktalarda ayn kaldndan emin olmalyz.
Farkl bir ifade ile birden fazla tarafn bulunduu bir sistemde,
sisteme eklenmesi istenen herhangi bir ilemin geerli olarak
kabul edilebilmesi iin sistemin geneli tarafndan kabul edilmi
kurallara uygunluunun kontrol edilmesi gerekiyor. Bu kontrol
srecine ve sonunda fikir birliine varmaya mutabakat ad
veriliyor.
Mutabakat iin kontrol ilemi sistem tarafndan gvenli
olarak tanmlanm bir d yap tarafndan yaplabilecei gibi
bu ilemi sistem ierisinde de gerekletirmek mmkn.
Mutabakatn sistemin kendisi tarafndan gerekletirilmesi
iin datk sistem zerinde kayt defterini tutan makinelerin
bu ilemin geerlilii konusunda kendi aralarnda fikir birliine
varmas lazm. Bu fikir birlii gerekletiinde yan mutabakat
salandnda artk yeni ilemin kayt defterine yanstlmas
iin bir engel kalmyor. Bu yaklama da mutabakat yaps ad
veriliyor.
Dijital bir sistem zerinde mutabakat yapsnn salanmas
iin bunun yazlmsal adan garanti altna alnmas lazm. te
tam bu noktada Blockchain teknolojisi ortaya kyor ve diyor
ki; Ben tm bu sorunlar zeceim. Veriyi, iletiim alar ze-
rinden, datlm ekilde saklamanz ve bu sre iinde veri-
nin tm noktalarda ayn kaldna dair mutabakat yapmanz
salayacam. Hatta bununla da kalmayacam herkes kendi
verisini ifreleyecei iin bu veriyi sadece kendisi kullanacak ve
izin verirse dier taraflar bu veriye eriebilecek.
45
BLOCKCHAIN 101
Bu noktada Blockchain teknolojisi, dijital dnyann bize

sunduu ok temel bir mant yani veriyi dilediimiz gibi ya-
zp, silme ve gncelleme imkanna farkl bir bak as getiri-
yor. yle bir zm sunuyor; Veriyi bloklar halinde ele alalm,
her bir blok nce belirli kurallara gre oluturulsun sonra sis-
teme yazlsn, bu blok tm datk kayt defteri yapsndaki u
noktalara yaylsn. Yeni bir blok geldiinde bir nceki bloun
bir zetini alalm (burada yazlmsal bir kriptoloji yaklam
kullanlyor, ilerleyen blmlerde bu tekniklerin detaylarna
bakacaz) bu zet ile birlikte ikinci blou oluturalm ve zinci-
re ekleyelim. Bu ekilde her bir yeni blok geldiinde bir nceki-
nin zeti ile ilikili olaca iin tm zincir bir birini tamamlayan
bir yapya sahip olur.
Blockchain kaytlarn pek ok u noktaya dattmz be-
lirtmitik. Bu durumda tm noktalar kendi aralarnda iletiim
halinde kalarak sistemin bozulmadnn teyidini yapabilirler.
Eer Blockchain yapsnda aradan bir halka karsa veya dei-
irse zincir krlr ve sistemin geneli krk/bozuk halkaya sahip
noktay datk kayt defteri andan kartr. Bylece geriye
kalanlar zincirin krlmadan devam ettii noktasnda mutabk
kalarak sistemi kullanmaya devam eder.
lk Blok (Genesis) kaydndan sonra tm bloklarn bir birini takip ettii yap
46
Ancak hl birka problemimiz var. Blockchain her ne ka-

dar verinin datk bir a yapsnda ifrelenerek ve bozulma-
d konusunda mutabk kaldmz bir yapda depolanmasn
salasa bile verinin nitelii yani ierik konusunda standartlar
belirlemedik. Bu aslnda byk bir sorun deil, her bir blok iin
en fazla 1 MB veri ierecek ekilde diye bir snrlama getirebilir
ve bu nitelikleri eitlendirebiliriz. Buna ramen hl sorma-
dmz ve cevabn vermediimiz bir soru var: nsanlar neden
Blockchain sistemini kullansnlar? Cevabn vermeden nce ko-
nuya bir bak as daha kazandralm;
Ak ve zel Blockchain Alar

Ksa bir sre iin Blockchain dnyasn bir kenara koyalm ve
bulut dnyasna yzmz dnelim. Bulut servisleri ak (pub-
lic) ve zel (private) olarak ikiye ayrlr. rnein bir bulut e-
posta servisi olan Gmail ak bir servistir. Dileyen herkes uygun
bir kullanc ad ile @gmail.com uzantl bir e-posta adresini c-
retsiz olarak alabilir. te yandan bu servisi sunan Google, Gsui-
te adn verdii hizmet ile Gmail bulut altyapsn zel olarak da
sunmaktadr. Bedelini deyen herkes kendisine ait bir domain
ad ile bu bulut altyapsn kullanabilir. Bu durumda sadece bu
bedeli deyen iletme iin kendi domain uzants ile Gmail alt-
yapsn kullanmak mmkn olacaktr.
Benzer bir yaklam Blockchain dnyas iin de geerlidir.
Blockchain trlerini belirleyen temel ayrm Blockcha-
in ann Ak (Public) veya zel (Private) olmasdr. Ancak
Blockchain alarnda ikinci ayrma katmann olarak a iin-
deki mutabakat sistemine dahil olma izni gelir. Bu kapsamda;
47
BLOCKCHAIN 101
Ak (Public) Blockchain alarna dileyen herkes aa kat-

labilir. Ancak bu alar iinde mutabakat sistemine dahil olmak
herkese ak veya izin gerektiren yapda olabilir.
Ak (Public) Blockchain alarnda katlmclar eer muta-
bakat sistemine de izin almadan dahil oluyorsa (blok olutu-
rabiliyor ve blok dorulayabiliyorsa) bu sistemlere Btnyle
zin Gerektirmeyen Sistem Double Permissionless System
ad verilir.
Ak (Public) Blockchain alarnda katlmclar eer mu-
tabakat sistemine izin alarak dahil oluyorsa (izin sonrasnda
blok oluturabiliyor ve blok dorulayabiliyorsa) bu sistemlere
Ksmen zin Gerektirmeyen Sistem Permissionless System
ad verilir.
zel (Private) Blockchain alarnda ise sadece izin verilen-
ler aa katlabilir. Ve yine bu alar iinde mutabakat sistemine
dahil olmak, aa katlmasna izin verilen herkese ak veya ikin-
ci kez izin gerektiren yapda olabilir.
zel (Private) Blockchain alarnda, izin alarak sisteme gi-
ren katlmclar eer mutabakat sistemine izin almadan dahil
oluyorsa (blok oluturabiliyor ve blok dorulayabiliyorsa) bu
sistemlere Ksmen zin Gerektiren Sistem Permissioned
System ad verilir.
zel (Private) Blockchain alarnda, izin alarak sisteme gi-
ren katlmclar eer mutabakat sistemine de izin alarak dahil
oluyorsa (blok oluturabiliyor ve blok dorulayabiliyorsa) bu
sistemlere Btnyle zin Gerektiren Sistem Double Per-
missioned System ad verilir.
48
Bu aamada bir soru sormamz gerekiyor. Blockchain trle-

rinin bu drt yaps kime ne fayda salayacak? nsanlar neden
sisteme dahil olsunlar? Neden mutabakat srecine girsinler?
rnekler ile aklayalm;
Btnyle zin Gerektirmeyen Blockchain alarnda, a-
nn bu durumdan kazanc, sisteme dahil olan herkesin muta-
bakatn garanti altna alnmas iin eit ve dengeli rol almasdr.
Ancak bu sisteme dahil olacak insanlarn da bu iten bir kar-
nn olmas gerekir. Bu durumda Blockchain ann kendisi bir
deer ifade etmelidir.
te bu ekilde ak ve Blockchain ann kendisinin bir -
kar salad en byk rnek ve platform Bitcoin Blockchain
ann kendisidir. Bitcoin anda insanlar sisteme dahil olarak
Blockchain ann mutabakat salayan bir u noktas haline ge-
lirler ama bunun karlnda a zerinde retilen Bitcoinlerin
49
BLOCKCHAIN 101
finansal bir deeri vardr ve insanlarn kar bu deere sahip

olmaktr. lerleyen blmlerde Bitcoin sisteminin nasl alt-
n detaylar ile aklayacaz.
Ancak pek ok insan iin Bitcoin kazanmak bir anlam ifade
etmeyebilir. Bu durumda Blockchain teknolojisi dier insanlar
iin anlamsz ve faydasz m olacaktr? Elbette hayr.
Ksmen zin Gerektirmeyen Blockchain alarnn iinde
sisteme dahil olan herkes verilere eriebilir. Eriilen veri, izin
almadan bunlara erienler iin bir deer ifade edebilir. te yan-
dan mutabakat sistemi aa yazlan verilerin doruluunu ve
tekilliini salayabilir.
Bu konuda farazi bir rnek olarak bamsz mzisyenlerin
paralarn yaynladklar bir platform dnelim. Bu durumda
sisteme giren herkes tm mzik paralarn dinleyebilir ve bun-
lara eriebilir. Sistemin mutabakatn salayanlar izinli kiiler-
se mzisyenler veya onlar temsil eden meslek birlikleri olabilir.
Bu durumda bir sanat eserini sisteme yazdnda izin veri-
len kiiler mutabakat salar. Aa erienler iin kar mzik
paralar olurken, mutabakat salayanlar iin kar eserlerinin
kayt altna alnmasdr.
Ksmen zin Gerektirmeyen Blockchain alarna bir dier
gzel rnek ise pek ok farkl amaca hizmet edebilen Ethereum
Blockchain adr. Ethereum Blockchain anda Akll Szle-
meler ad verilen bir yap vardr. lerleyen blmlerde detaylar
ile anlatacamz Akll Szlemeler aslnda birer uygulamadr.
Akll Szlemelerin tetikleyecei ilemlerinin ne olaca bir i-
letme, kii veya grubun belirledii bir durum olabilir. Ethereum
ana girmek izne tabi deildir ancak Akll Szlemelerin be-
50
lirli bir mutabakat ile tetikledii ilem srelerine dahil olmak

izin gerektirir.
Ksmen zin Gerektiren Blockchain ana farazi bir rnek
olarak bir bankann dahili havale sistemini rnek gsterebili-
riz. Tm ubeler bu an bir paras olabilir. Yani bu aa girmek
iin izin gereklidir ve bu izni banka sadece ubelerine salar. Bir
ube iinde veya ubeler arasnda yaplan gerekleen bir hava-
le ilemi iin tm ubelerin mutabakat sistemine dahil olmas
gerekmektedir.
Btnyle zin Gerektiren Blockchain ana farazi bir r-
nek olarak bankalar arasndaki EFT ilemleri rnek gsterile-
bilir. Bir EFT ilemi iin tm bankalarn kayt ortak bir zel
Blockchain ann olduunu varsayalm. Bu sisteme sadece
bankalar girebilmektedir. Bu ada A bankasndan B bankasna
bir EFT ilemi gereklesin. Bu ileme ait veriye gerektii tak-
dirde sisteme dahil olan tm izinli bankalar ulaabilir. Ancak
burada ilgili ilemim mutabakatn sadece A ve B bankas yap-
mak iin izin yetkilendirilmitir.
Blockchain ana dahil olmann, mutabakat sistemine ka-
tlmann kar asndan deerlendirildii yapy ise aadaki
ema ile grselletirebiliriz.
Bu ema ilk bakta yukarda paylatmz emaya benze-
mekle birlikte Mustabakat Sebebi katman ile farkllk gster-
mektedir. Bu noktaya dikkatinizi ekmek isteriz.
Artk Blockchain ann ne olduunu (temelde bir veri sakla-
ma sistemi), datk yapsn (datk kayt defteri), veriyi nasl
koruduunu (ifreleme, kriptografi), Blockchain a zerindeki
ilemler iin neden mutabakat gerektiini, Blockchain ana
51
BLOCKCHAIN 101
eriimin (ak, zel) ve mutabakata dahil olma (izin gerektir-

meyen ve izinli) eklinde trlerini renmi bulunuyoruz. O
halde gizlilik ve anonimlik konusuna geebiliriz.
Blockchain Dnyasnda Gizlilik ve Anonimlik

Blockchain yapsnda temel olarak bloklar ve blok kapsamn-
daki tm ilemler aa katlanlarn eriimine ak olarak bulun-
maktadr. Bu noktada a zerindeki ilemlere ait zel bilgilerin
kriptografi tabanl zmler ile ifrelenmi bir ekilde tutulma-
snn salanmas Blockchain yaplarnda mutlak bir gizlilik ve
anonimlik (gerek kimlikten bamszlk) algsnn olumasna
yol amaktadr. Bu algnn nemli nedenlerinden birisi de Bit-
coin Blockchain ann tasarm gerei zerinde oluturulan
kiilere ait czdan bilgileri iin gerek kimlik bilgileri talep et-
memesidir. Farkl bir ifade ile Bitcoin Blockchain ana giren bir
52
kiinin gerek hayatta kim olduunu sadece a yapsn incele-

yerek pratik olarak bulmak neredeyse imkanszdr.
Bir Blockchain a zerindeki ifrelenmi bilgilerin temel
olarak bir d gzlemci tarafndan orjinal haline evrilmesi
mmkn olmasa da ak olan ilem bilgileri zerinde eitli
analiz almalar yaplarak farkl veri modellemeleri oluturu-
labilmektedir. rnein, Bitcoin Blockchain anda tm ilemle-
ri iin ayn adres bilgisini kullanan bir kullanc iin gerek kim-
lii bilinmese bile, kulland adres ile ilikili tm hareketlerin
tek bir kiiye ait olduu yorumlanabilir. Bu hareketlerden biri-
sinin fiziksel dnyada bir karl olmas durumunda kiinin
kimliine eriim mmkn olmaktadr (mesela fiziksel bir rn
almnda, rnn gnderildii adres bilgisi kullanlarak). Bu
tarz bir iliki kurulduktan sonra kullancnn haberi olmadan
bugne kadar olmu ve gelecekte olacak tm ilemleri takip
edilebilmektedir. Tm dnyada pek ok lke bu bilgileri ana-
liz etmek ve gerek kimlikler ile eletirebilmek iin almalar
yrtmektedir zira Bitcoin her ne kadar artk gnahlarn para
birimi olmaktan kurtulsa da (ilk dnemlerinin aksine Bitcoin
artk yasa d deer transferi iin ok daha az kullanlmakta-
dr) devletler kendi kontrolleri dnda bir deer transferinin
gereklemesini gvenlik ve istihbarat asndan doru bulma-
maktadr.
Bu tarz durumlar iin her kullanm iin farkl adres retimi
gibi teknikler gelitirilmi olsa da bu ancak belirli bir seviye de
balantszlk salayabilmektedir. Bu tarz zmler iin de kul-
lanc tekilletirmeye gidebilen yaklamlar gelitirilmitir.
Anonimlik zellii kazanabilmek iin ortaya atlan yakla-
mlardan bir tanesi kartrma (mixing) servisleridir. Bu
53
BLOCKCHAIN 101
servisler kendilerine ynlendirilen ilemleri kartrarak yn-

lendirme yapan kullanclar tarafndan belirtilen adreslere geri
gnderip (basitletirmek gerekirse servise X birim kripto-para
gnderip Y adresine iletilmesini isteyen A kullancs iin servis
kendisine istekte bulunan dier kullanclardan aktarlan krip-
to-para ilemleri ierisinden X birimi ayrp belirtilen Y adresi-
ne ynlendirir, bu ekilde A kullancsnn kripto-para aktard
hesaptan bamsz, ilikisi olmayan kaynaklar tarafndan yn-
lendirilme yaplm X birim kripto-para ieren yeni bir hesab
olmu olur) takip sistemlerini engellemeye alrlar.
Kartrma servisleri ilem takibini zorlatrmak amac ile

arka arkaya kartrma, sabit ilem miktar kabulleri, rastlan-
tsal hizmet creti, dk olaslkl ilem yutma gibi stratejiler
uygulayabilirler.
Bu ekilde merkezi kartrma servislerinin yan sra kulla-
nclarn kendi aralarnda oluturabilecekleri kartrma proto-
54
kolleri bulunmaktadr. Bunlarn en bilinenlerinden CoinJoin

protokol, Bitcoin Blockchain platformu zerinde kullancla-
rn farkl ilemlerini tek bir ilem altnda toparlayarak gerek-
letirilmesini, bu sayede kullanc baznda girdi-kt ilikisinin
takibinin yaplamamasn salamaktadr.
Yukarda belirtilen Blockchain protokol st zmlerinin
dnda Zcash (Zerocash) ve Dash (Darkcoin) gibi kripto-para
yaklamlar Blockchain seviyesinde kriptografik yntemlerle
anonimlik salamaktadrlar.
Sebebi ve amac her ne olursa olsun Bitcoin, Zcash gibi ya-
plar farkl yntemler ile gerek kimlikleri gizlemeyi mmkn
klsalar bile ksmen zin Gerektiren ve zel Blockchain uygula-
malarnda gerek kimlik bilgisi sistemde gerekletirilen uygu-
lamalarn ihtiya duyduu oranda sistemde tutulabilmektedir.
nsanln var olduu gnden bu yana yasa d ve topluma
zararl faaliyetlerde bulunan sulular ve su rgtleri bulun-
mutur. Blockchain alar gl ifreleme servisleri ile birlik-
te kullanldnda kimlik takibini gletirmekte ve kiilerin
anonim kalmas iin cazip bir seenek sunmaktadr. Ancak
devletlerin ve onlara ait resmi kurumlarn bu su rgtleri ile
mcadele etmesinin yntemi Blockchain alarnn sunduu
bu teknik imkanlar ortadan kaldrmaya almakla gerekle-
emez. Tam aksine bu imkanlar doru ekilde kullanldnda
devlet, kurum ve kiilere kiisel ve tzel verileri korumak iin
tarihte hi olmayan yeni imkanlar sunmaktadr.
Her ne kadar Blockchain trlerini irdelerken eitli uygu-
lama rnekleri vermi olsak da Blockchain alarnn pek ok
farkl amaca hizmet edebileceini biliyoruz. Bu amalar olabil-
diince ok balk altnda sradaki blmde ele alacaz. Ama
55
BLOCKCHAIN 101
nce bir nefes alp zihnimizi boaltmak iin Deer Kavram ve

Para zerine biraz konuacaz.
56
1.4. Deer Kavram ve Parann Yeni Anlam
Blockchain kavramnn ykseliinde bir kripto para birimi olan

Bitcoinin rol kesinlikle gz ard edilemez. Her ne kadar bunu
birka kere belirtmi olsak ve Blockchain alarnn amac sade-
ce kripto para retmek ve kullandrmak olmasa da neden fizik-
sel karl olmayan bir dijital varln bylesine deerli hale
gelebildiini, ticari amala kullanlabildiini de bu kitap dahi-
linde sizlere anlatmamz gerekiyor. Bu sebeple ksa bir sre iin
Blockchainin zihin yoran kavramlarndan uzaklap, derin bir
nefes alarak, deer ve para kavramn ele alacaz.
Giri blmnde bir ara balk olarak Finans ve Para Ne-
dir? sorusuna ksaca cevap vermitik. Hzlca parann tanmn
hatrlayacak olursak; ok basit bir ifade ile nitelii bakmndan
ortak bir deer algs ve kabuldr diyebiliriz.
Tam bu noktada FinTech dnyasnn nemli liderlerinden
David Birchn Kimlik: Yeni Para ad ile Trkeye evirilen
Identity is the New Money isimli kitabnda yer alan bir ksm
burada paylamann doru olduunu dnyoruz.
57
BLOCKCHAIN 101
Yap Adas ve Ta Paralar

Ekonomist Milton Friedman tarafndan 1991de kaleme alnan
nl The Island of Stone Money Ta Paralar Adas isimli bir
makalede para kavram yaln bir rnekle aklanmtr. Yap, G-
ney Pasifik okyanusunda yer alan drt adadan oluan bir ulus-
tur. Adalarda bizim alkn olduumuz parann yerini alabilecek
altn, gm veya dier farkl bir maden bulunmaz. Bu sebeple
bizlerin bir deer deiim arac olarak grdmz deerli me-
tallerin yerine Yap sakinleri talar kullanr. Yap sakinleri birka
yzyl ncesinde kendilerinden yaklak 400 kilometre uzaklk-
taki baka bir ada grubunda zel bir kireta kefederler. Bu
kireta Yap adalarnda bulunmad iin kaynak olduka kst-
ldr. Zaman iinde ada efleri bu uzak adalara seferler dzen-
leyerek madenlerden kire ta kartarak beraberlerinde geriye
diskler eklinde yeni talar getirirler. Bu diskler bazlar 5-10
santim bazlar ise 3,5 metreye varan genilikte farkl byklk-
lerde ve arlklara sahiptir. Baarl bir sefer sonunda ef byk
talar ve kk talarn yzde 40na kendisi el koyar. Geri ka-
lanlar ise sefere katlanlar arasnda paylatrlr. Bylece uzun
sre yaayan bir efin evinin dnda pek ok byk ta birikir.
Adada bir ef alveri yapmak veya bir komusuna hediye
vermek istediinde bu talarn tanamayacak kadar byk ol-
duunu fark ederler ama kimse bunu sorun haline getirmez. ef
tan yeni sahibini ilan eder ve artk herkes tan yeni sahibinin
kim olduunu bilir. Bu tm ticari ilemler srecinde bu ekilde
iler ve efler arasnda talarn yeri deimeden srekli olarak
kime ait olduunun bilgisi dolar durur. Herkes mutludur. Yap
adalarnda para hafza olmutur. Ada sakinleri talarn kime ait
olduunu unutmad srece sistem mkemmel ekilde iler.
58
DEER KAVRAMI ve PARANIN YEN ANLAMI
Sistem o kadar iyi almaktadr ki talarn nerede olduu-

nu kimse bilmese bile (talar kaybolsa bile) ilemeye devam
eder. Hatta zaman zaman talar madenlerden kartldktan
sonra adaya geri dn yolunda gemiler bir frtnaya yakalanr
ve batarsa doal olarak talar da denizin dibini boylamakta-
dr. Ancak adaya geri dndklerinde ef tan yerini herkese
syler. Ta kydan 5-10 kilometre tede denizin dibinde dur-
maktadr. Herkes efe gvendii iin bu kabul grr ve ef
bu ta bir alverite kullandnda kabile bu durumu kabul
ettii iin sorun olumaz. Denizin dibindeki tan artk yeni
bir sahibi olur. Talar hibir yere gitmedii iin ortada hibir
sorun yoktur. Herkes ortak bir deer stnde fikir birliine
varmtr. Friedmann hikayesinde vurgulad nokta udur:
Gerekten bir tan sylenen yerde olup olmamas nemli de-
ildir. Eer herkes ortak bir fikirde karar birliine varyorsa
buna para denir.
Bitcoin Bu Kadar Deerli nk

Bir sonraki blmde ele alacamz Kripto Para kavram iin de
durum kesinlikle daha farkl deildir. Eer Bitcoin 2008 yln-
da ilk ortaya kt gnden bu yana deeri sfr noktasndan
1.800 dolarn stne ulatysa bunun temelinde Bitcoin altya-
psnda kullanlan teknolojiye gven ve bu ekonominin geni
topluluklar tarafndan kabul grmesi yatmaktadr. Bunu ispat-
lamak iin Bitcoine ihtiya duymamza da gerek yok. Bu gn
dnyann eitli lkelerinde enflasyon ylesine yksek ki basl
paralar iin zerindeki yazl deerler ile deil, kilo ile arln
dikkate alarak ilem yaplyor. lkemizin de benzer bir sre-
ten alt sfr atarak getiini bu noktada hatrlamakta fayda var.
59
BLOCKCHAIN 101
Toplumsal olarak deer birlii zerinde mutabakat yaptmz

her arac bir para unsuru olarak kullanabiliriz.
Nakitsiz yaama giden yolda bu temel kabul zerine kuru-
labilir. Bu gn kazandmz paray teorik olarak hi elimize
almadan yaantmz srdrebileceimiz bir teknolojiye sahi-
biz. Banka ve kredi kartlar ile yaplan ilemlerde gven unsuru
neye dayanmaktadr? POS makinelerinden kan bir adet kat
parasna m? Yoksa bu teknolojiyi mmkn klan bankaclk
altyaps ve bu altyapy denetleyen devlete mi?
Bitcoin gibi kripto para birimleri de farkl bir kulvarda ken-
dilerine yol ayorlar. Herhangi bir dzenlemeye tabi olmayan,
merkezi bir kontrol birimi olmayan ancak tm bu kitapta anla-
tlan Blockchain altyapsnn ortak kabul ve mutabakat unsuru
zerine kurulu, elbette gerek kimlii hl gizliliini koruyan Sa-
toshi Nakamotonun gelitirdii enflasyondan arndrlm snrl
retim kapasitesi ile Bitcoin hzla deer kazanyor. Eer bir gece
dnya zerindeki tm iletiim alar kecek olsa bu deerin bir
karl kalmayacaktr ancak ayn durum merkezi kontrol birim-
leri tarafndan retilen resmi para birimleri iin de geerlidir.
Burada amacmz Bitcoini savunmak deil ancak para doa-
s gerei bir deer mutabakat ise Bitcoin bunu kresel lek-
te salamtr ve Bitcoin benzeri dier kripto para birimleri de
bunu salamak iin gayret gstermektedir. Eer bu yaz kaleme
alnd gnlerde Japon hkmeti Bitcoini yasal bir alveri
arac olarak tanmlamsa bu yine toplumun ortak deer muta-
bakat ile talep ettii bir adm olmutur.
Parann ortak bir deeri yargs iin mutabakat arac olma-
s tanm en yaln tanmdr ve bundan sonra neye benzeyecei
bir detaydan ibarettir. Bunlar Yap adasnda kullanld gibi ta
60
paralar, kada baslm kopyalanmas g banknotlar, silikon

bir ilemci ieren kredi kart veya cep telefonu ekrannda takip
ettiiniz yannda BTC yazan bir takm rakamlar olabilir.
Kripto Para Dnyas

Parann insan hayatnda kullanmna balanmas ile birlikte
geirdii evrim sreci incelendiinde bir sre sonunda denge
salama hedefli arz kontrol mekanizmalarna ve dolandrcl-
a engel olmak amac ile eitli gvenlik yaklamlarna ihtiya
duyduu gzlemlenmektedir. Bu ihtiyalar gerek oluturulan
kurumlar (merkez bankalar vb.) gerekse gelitirilen fiziksel
nlemler (kat ve madeni para yaplarnda sahtecilik kart
zellikler vb.) gibi eitli yaplar aracl ile karlanmaktadr.
Internetin ve Internet tabanl servislerin yaygnlamas ile
birlikte zellikle son yllarda hayatmzda yer bulmaya balayan
dijital para, sanal para kavramlar iinde bunlara benzer gerek-
sinimler bulunmaktadr. Bu kavramlar gndelik hayatta yakn
dnemde poplerlik kazanm olsa da, gemie baktmzda
bu ihtiyalar zerinde uzun sreden bu yana eitli aratrma-
lar ve almalar yapldn grmekteyiz.
Dijital para kapsamndaki bu ihtiyalarn giderilmesinde
kriptoloji kullanm konusunda nc almalardan bir tanesi
matematiki David Chaum tarafndan 1983 ylnda yaynlad
bir akademik makale7 kapsamnda ortaya kmtr. David Cha-
um sonrasnda bu aratrmalarn temel alarak DigiCash adl
elektronik para firmasn 1990 ylnda kurmutur. DigiCash
7
Chaum, David (1983).Blind signatures for untraceable payments(PDF).Advances
in Cryptology Proceedings.82(3): 199203.
61
BLOCKCHAIN 101
tarafndan sunulan yazlm ile birlikte kullanclar paralarn

eCash adl, banka tarafndan kriptografik olarak imzalanm
dijital bir formatta bilgisayarlarnda tutup, bu dijital paray an-
lamal her hangi bir kurumda bir kredi kart numaras gibi bir
bilgi paylam yapmadan, gizli ve gvenli bir ekilde kullanabi-
liyorlard. Bu alma 1998 ylnda yeterli kullanc saysna ula-
amadndan dolay iflas etmi olsa da getirdii kavramlar ve
yaklamlar ileride zmler iin esin kayna olmutur. lgin
olan noktalardan bir tanesi, kullanc saysnn az olmasnn
ana nedenlerinden bir tanesinin dnemin evrimii kullanc
davran yapsnn gizlilik ve gvenlik konularna nem verme-
mesi olmasdr.
Gnmzde internet tabanl servislere srekli bal mobil
yaam modelinin yaygnlamas birlikte kullanclarn gizlilik
ve gvenlik ihtiyalar tekrar gndeme gelmitir. Kripto para
kavram temel olarak dijital dnyada bu ihtiyalarn zm
iin ifrelemenin kullanld dijital para birimleri ifade etmek-
tedir. Kullanlan ifreleme yntemlerin salad gvenlik kap-
samnda dijital parann taklit edilmesi, izinsiz kullanlmas ve
kural d bir ekilde oluturulmas mmkn olmamaktadr.
Kripto para kavram zellikle Bitcoinin ortaya k ile bir-
likte genel anlamda bir bilinirlie kavumu, bilinirliin getir-
dii yaygnlama ve kullanm alanlarn art ile birlikte daha
nce hibir sanal para birimi tarafnda ulalamam bir deer-
lendirmeye erimitir.
62
Dolar/Bitcoin piyasa deerini veren coindesk.comun verilerine gre 29 Nisan 2017

tarihinde 1 BTCnin piyasa deeri 1.320 $
Bitcoinin baars ile birlikte eitli kripto-para birimleri

ortaya kmtr. Bitcoin ile ayn tasarm yapsna sahip olup
tamam ile farkl bir Blockchain a zerinde yaam dngsn
srdren bu kripto para birimleri alt-coin (alternative coin)
ad verilmektedir.
u ana kadar yzlerce alt-coin denemesi yaplm, bunlardan
olduka az bir ksm kk lekli de olsa bir pazar baars elde
edebilmi, ancak u ana kadar hibiri Bitcoinin byklne
yaklaamamtr. Bu yaz hazrland tarihte CoinMarketCap
verilerine gre 817 farkl kripto para birimi bulunmaktadr.
Kripto para piyasalarndaki gncel pazar verilerine ve deerle-
rine ulamak iin https://coinmarketcap.com adresini kulla-
nabilirsiniz.
Genel olarak bakldnda alt-coinler Bitcoin tarafndan su-
nulmayan/sunulamayan zelliklerle pazarda yer almaya al-
maktadr, bunlardan bazlar:
63
BLOCKCHAIN 101
- Mutabakat yaklam
- Kripto para retimi srecindeki kullanlan problem
- Kullanlan zetleme algoritmas
- Platform kapsamndaki dier hizmet yeteneklerinin ge-
litirilmesi
- Blok oluturma frekans
- Blok bykl (rnein Bitcoin yapsnda blok byk-
l 1MB ile snrlandrlmtr, bundan dolay bir blok
ierisinde yer alabilecek ilem says snrldr)
- Yaratlabilecek kripto para miktar
Bir rnek vermek gerekirse popler bir alt-coin olan Lite-

coin (LTC) kapsamnda ilem dorulamalarn daha hzl ya-
plabilmesi iin blok retim frekans 2,5 dakikadr. Bu deer,
Blockchain Platformlar blmnde Bitcoin balnda daha
detayl alacamz gibi, Bitcoin iin ortalama 10 dakika olarak
belirlenmitir. Litecoin ayrca zel donanm tabanl kripto para
retimini engelleyip daha dank bir madencilik ana sahip
olmak amac ile gelitirilmitir. Bunlarn yan sra dolamdaki
toplam Litecon st snr 84 milyon olacak ekilde tasarlanm-
tr. Bitcoin platformunda bu rakam 21 milyon Bitcoindir.
Gncel bir alt-coin denemesi olan Zcash, Bitcoinden farkl
olarak ilemleri bir ak Blockchain a zerinde ynetiyor olsa
da ilem kaytlar zerindeki gnderici, alc ve tutar bilgilerini
gizli olarak tutmaktadr.
Alt-coinler genel olarak tredikleri yaplardaki teknik prob-
lemlere alternatif getirme iddiasnda olsalar da farkl dene-
meler de yapmaktadrlar. rnein 2013 sonunda ortaya kan
Dogecoin, ilk tasarmnda Bitcoinden farkl olarak blok retimi
64
kapsamnda rastlantsal bir tevik dl yaps getirmitir ama

bu yap daha sonra sistemde bulunan bir ak dolays ile iptal
edilmitir.
Alt-coin yaplarnda speklasyonlar olduka fazla grlmek-
tedir. Burada zellikle yeni ortaya kan yada dk deere sa-
hip bir alt-coinden yksek miktarda alma, eitli kanallar ara-
cl ile bu satn alma hareketini genel bir topluluk ilgisi olarak
gsterme, fiyat ykselmesi ile birlikte elde tutulan alt-coinleri
satma davran grlmektedir. Sat sonras yaratlan yapay il-
ginin ortadan kaybolmas ile birlikte alt-coin deerinde yksek
hareketlilik ve dler gzlemlenir.
Her ne kadar kripto para birimlerin sfr deerinden binler-
ce dolara ykselmesi bireysel tasarruflar ve ksa yoldan zengin
olma hedefi ile cazip bir yatrm arac yanlsamas olutursa da
kripto para birimleri merkezi bir denetimden uzak, dzenleme-
lere tabi olmayan ve speklatif ilemlerin ok hzl gerekleebi-
lecei olduka riskli yatrm alanlardr. Bu sebeple bu dnyaya
bir yatrm alan olarak deil daha ok teknolojik altyapsnn
sunduu imkanlar erevesinde yaklamak gerekmektedir.
Kripto para birimlerinin yaps dnyaya dijital platformlarda
erevesi belirlenmi olan verinin retilmesi, saklanmas, kop-
yalanmaya ve alnmaya kar korunmas, gizlilik ve anonimlik
gibi olduka kompleks problemlerin zmlerini sunmaktadr.
65
1.5. Blockchain Uygulama Alanlar
Kkleri 1990l yllara kadar uzanan Blockchain teknolojisi-

nin deeri Bitcoin ortaya kana kadar pek anlalamad. Bit-
coin uygulamasnn bir kripto-para zm olmasndan dolay
Blockchain kavram ncelikli olarak finansal teknolojiler ala-
nnda yorumlanp deerlendirilmi olsa da durum bundan bi-
raz farkldr.
Artk kesin olarak biliyoruz ki Blockchain youn olarak fi-
nansal zmler iin kullanlabilir ancak bunun tesinde pek
ok farkl uygulama alanna sahiptir.
Bir nceki blmde temel olarak Blockchain trleri ve ks-
men aktif ksmen farazi baz rnekler paylatk. Bu blmde
Blockchain teknolojisinin kullanlabilecei uygulama alanlarn
daha geni erevede ele almak istiyoruz ki bu teknoloji hak et-
tii ilgiyi grebilsin.
imdi Blockchain teknolojisinin farkl uygulama alanlarna
balklar halinde birlikte gz atalm. Balamadan nce belirt-
meliyiz ki bu blmde greceimiz uygulama alanlarn ilerle-
yen blmlerde Blockchain Uygulamalar bal altnda ger-
ek hayattaki rnekleri ile de ele alacaz.
67
BLOCKCHAIN 101
Dijital Kimlik
nternet ve onu takip eden mobil teknolojiler devrimi ile bir-
likte hayatmza giren ve hzla yaylan dijital servisler fiziksel
dnyadaki kimlik kavramnn bir dijital kopyasna olan ihtiyac
ortaya karmtr. Bu konuda kullanlan zmler temel ola-
rak merkezi bir yap ierisinde kimlik bilgilerinin saklanmas
ve d servislere kontroll bir ekilde sunulmas eklinde ger-
eklemektedir. Ancak bu yaklam temel olarak bu yeni dijital
dnyann ihtiyalarn karlamamaktadr.
Blockchain ve akll szleme tabanl bir altyap ile merkezi
olmayan, kimlik sahibinin onayna bal olarak herkese, ks-
men veya btnyle ak, kullanm ve ihtiyalara gre farkl
davranlar sergileyebilen (elence servisle iin ayr bir alt-kim-
lik, kamusal ilemler iin ayr bir alt-kimlik gibi), bu farkl dav-
ranlar tanml akll kontrol aklar kapsamnda otomatik
olarak gerekletirebilen (ya kontrol iin tm kimlik bilgileri
yerine sadece istek yapan servise dorulama salayan bir akll
szleme gibi) bir yeni nesil dijital kimlik yaps oluturulabi-
lir. Bu konu ile alakal olarak BKM tarafndan yaynlanan David
Birchn Para: Yeni Kimlik isimli kitabn okumanz iddetle
tavsiye ediyoruz.
Mteri Tanma (Know Your Customer - KYC)

Bata finansal kurumlar olmak zere pek ok iletme yasal ola-
rak mteri kazanm ve kayt sreleri kapsamnda mterile-
rine ait bilgileri toplamak zorundadrlar. Bu bilgiler genellikle
temel kimlik bilgilerinin tesinde mteriye ait davransal ve
tercihsel bilgiler olabilir. Mterinin bilgileri farkl bir kurum-
68
BLOCKCHAIN UYGULAMA ALANLARI
da tanml olsa bile her kurum kendi ierisinde, bamsz bir

ekilde, bu sreci altrmak ve bu bilgileri toplamak zorunda-
dr. Bu durum mteri tan srecini maliyetli ve verimsiz bir
duruma evirmektedir.
Mteri bilgilerinin tutulduu bir Blockchain a zerinde
bir mteriye ait bilgilere ihtiya duyulduu durumlarda, m-
teri onay ile birlikte, bilgiyi talep eden ilgili kuruma aktarlma-
s salanabilir. Bu yap sayesinde mteri bilgilerinde oluabile-
cek den ufak bir deiiklik bile bu kayda erime yetkisine sahip
tm kurumlara gerek zamanl ekilde yanstlabilir. Bu yap
mevcut duruma gre daha dk maliyetli, verimli ve yetenekli
bir zm salar.
Kresel deme Sistemleri

Kresel deme sistemi pazar 2016 ylnda yaklak 600 milyar
dolar byklne ulam ve ortalama yllk yzde 5 byme
gstermektedir. u anda kresel para transferlerinin mevcut
yaps incelendiinde zellikle gndericisinden alcsna giden
yoldaki farkl arac kurumlardan dolay kresel para transfer-
leri yksek gecikme ve maliyetlere neden olmaktadr. te yan-
dan mevzuata uyumluluk kontrol/raporlamas noktalarnda
skntlar olduu gzlemlenmektedir.
Burada oluturulacak Blockchain ve Akll Szleme tabanl
yeni bir ak ile birlikte bu demelerin gerek zamanl, daha az
katlmc ile daha dk maliyetli ve Blockchain zerinde tm
ilemlere eriim yetenei ile daha basitletirilmi, ilgili kurum-
lar tarafndan kolay kontrol edilebilen bir yapya getirilmesi
salanabilir.
69
BLOCKCHAIN 101
Giriimler in Sermaye htiyac Karlama

Genel olarak giriimler sermaye ihtiyalarn eitli seviyedeki
yatrmclar ve fonlar ile yaptklar eitli anlamalar ile karla-
makta, bu kapsamda aldklar yatrm karlnda eitli oran-
larda hisse devri yapmakta, eitli haklar vermektedirler. Son
yllarda bu duruma bir alternatif olarak kitle fonlama (crowd-
funding) modeli ortaya km, bu modeli uygulayan eitli
platformlarda (Kickstarter, Crowdcube vb.) milyonlarca dolar
ile ifade edilebilecek baar ykleri (Pebble, Monzo vb.) ger-
eklemitir. Ancak bu modellerde de arac bir kurum olmasn-
dan dolay eitli ek koullar ve cretlendirmeler olmaktadr.
Blockchain yaklamnn ortaya kmas ile birlikte firmalar
sermaye ihtiyalarn karlamak iin herhangi bir arac kuruma
ihtiya duymadklar, kendi ynettikleri yeni bir alternatif mo-
dele sahip olmulardr. Bu modelde temel olarak firmann ken-
di tanmlad bir alt-coin (Bitcoin ilk kripto para birimi olarak
kabul edilir, bunun dnda oluan yeni coinler alt-coin olarak
gruplandrlr, kripto para birimleri ile alakal blmde detayla-
rna deineceiz) yaratp bunun sat zerinden sermaye ihti-
yacn karlayabilir. rnein Ethereum platformu, canl yayna
gemeden nce 42 gnlk bir sre boyunca tm yatrmclara
ak bir ekilde, henz karl olmayan bir kripto para birimi
olan Ether (ETH) sat gerekletirmitir. Bu model zerinde
ayrca Akll Szleme yaps (gerekleen yatrmlarn ancak
belirli bir srede belirli bir toplam deere ulalnca geerli ka-
bul edilmesi, yatrmn sonucunda dijital bir dln yatrmcya
iletilmesi gibi) getirilerek bir arac kuruma ihtiya olmadan bir
kitle fonlama zm oluturmak mmkndr.
70
Ba Toplama ve Ynetimi
Gnmzde hayr kurumlar zerinden yrtlen ilemlerin
bykl ciddi seviyelere ulamtr, sadece Amerika Birleik
Devletlerinde her yl 400 milyon dolar seviyesinde bireysel ba-
gereklemektedir. Hayr kurumlar zerinden gerekleti-
rilen bu ba aknn kapal yaps zellikle bir gven sknts
ortaya karmakta, insanlar zerinde ba yapmaktan uzak-
latrc bir etki oluturmaktadr. Ayrca ihtiya duyulan eitli
arac kurumlardan dolay balarn kullanmlarnda ciddi ke-
sintiler olumakta, kurumlar aras aktarmlar srasnda uzun
ilem sreleri yaanabilmektedir.
Blockchain tabanl bir ba yaps oluturulmas ile daha
effaf, ilem maliyeti daha dk bir sre yaratmak mmkn-
dr. Arac kurumlarn azaltlmas ile birlikte yaplan balar
zerinde ok daha az kesinti yaplmas, ihtiyac olan kiilere/
yerlere neredeyse gerek zamanl bir ekilde kaynaklarn ulat-
rlmas, bunun yan sra balarn yaptklar balar herkese
ak olan Blockchain zerinden takip ederek gerekten hedefine
uygun bir ekilde kullanldn denetleyebilmesi ve bu ekilde
kaybolan gven duygusu tekrardan tesis edilmesi salanabilir.
Ayrca ilgili mevzuat kapsamnda yaplan kontroller ok daha
etkili ve verimli bir ekilde gerekletirilebilir.
Mal ve Kaza Sigortas Tazmin Sreci

Mal ve kaza sigortas sektr ierisinde yaam ve salk sigorta-
lar sonrasndaki en byk blmdr. Beklentilere gre 2018
ylnda bu tr sigortalarn tahmini toplam bykl yaklak
895 milyar dolar olacaktr. u anda mevcut tazmin sreci ince-
71
BLOCKCHAIN 101
lendiinde zellikle araclardan kaynaklanan bir yksek gecik-

me ve maliyet, taraflar arasnda bilgi paylam yaplarnn ye-
tersizlii nedeni ile dolandrclk riski ve tekrarlanan ilemler,
btn bunlar yan sra nc taraf veri salayclara baml-
lktan dolay sreci destekleyen verileri oluturmann zorlukla-
r gibi skntlar olduu gzlemlenmektedir.
yeni bir ak ile birlikte bavuru sreleri basitletirilebilir (akl-
l cihazlar ve IoT uygulamalar ile bu sre otomatikletirilebi-
lir), arac ihtiyac ortadan kaldrlp bunlarn getirdii gecikme
ve maliyet sreten karlabilir, gvenilir veri kaynaklarna ya-
placak entegrasyonla birlikte destek verilerinin oluturulmas
en dk insan kontrol ieren bir hale getirilebilir, ou du-
rum iin akll szlemelerin deme ilemine kadar sreci oto-
matik olarak ynetip tamamlamas salanabilir.
Sendikasyon Kredisi
Sendikasyon kredi pazar 2015 yl rakamlarna gre yaklak
4,7 trilyon dolar byklndedir. u anda mevcut ilgili ak
incelendiinde zellikle kredi talep eden kurumun ve katlmc
kurumlarn incelenmesinde elle yrtlen iler, hizmet veren
arac kurumlarn getirdii maliyetler, sistemler arasndaki ileti-
im eksiklii ve uyumsuzluk kaynakl tekrar eden eylemler gibi
eitli skntlar gzlemlenmektedir.
yeni bir ak ile birlikte kredi talep eden firmaya ait bilgilerin
katlmc kurumlar tarafndan daha ak ve efektif bir ekilde
deerlendirilebilir, katlmc kurumlara ait finansal ve risk to-
72
lerans bilgilerin Blockchain zerinde tutulmas ile seim ile-

mi akll bir szleme kapsamnda otomatikletirilebilir, akll
szlemelerle arac kurum ihtiyalar azaltlp maliyet ve gecik-
meler en dk hale getirilebilir, mevzuat ile ilgili kontrollerin
ilgili kurumlar tarafnda daha kolay ve hzl bir ekilde gerek-
letirilmesi salanabilir.
Otomatikletirilmi Uyum Mekanizmas

Finansal kurumlar, eitli mevzuat gereksinimlerine uymak ve
gerekli bildirimleri yapmak ile ykmldrler. Bu konuda genel
olarak denetleme firmalar ile allmaktadr. Bu yapda denet-
leyicilerin ilgili verilere eriimi, bu veriler zerinde inceleme
yapmas, geri bildirim ak ierisinde tekrarl ilemler, sonu-
larn entegrasyonu gibi admlarda sre, maliyet ve firma verim-
lilii asndan eitli skntlar gzlemlenmektedir.
Finansal verilerin tutulduu bir Blockchain yaps ile birlikte
denetleyicilerin ihtiya duyduklar bilgilere firma kaynaklarn
(alan gibi) engellemeden eriebilmesi, kurulacak bir enteg-
rasyon yaps ile denetim yazlmlar ile otomatikletirilmi
denetlemelerin gerekletirilmesi, elle yaplan ilemlerin kal-
drlmas ile birlikte potansiyel hata alanlarnn daraltlmas
salanabilir.
Vekaleten Oy Kullanma
Vekaleten oy kullanma yaps ile birlikte uzak yatrmclar yl-
lk hissedar toplantlarnda tartlan konular zerinde katlm
salayamasalar bile oy kullanabilmektedir. Bu sre kapsamn-
da uzak yatrmclarn bilinli karar vermeleri salamak iin ge-
73
BLOCKCHAIN 101
rekli bilgilerin salanmas ilgili firmalarn sorumluluundadr.

Bu yapda gerekli bilgilerin doru bir ekilde iletimi, yatrm-
clarn kolay bir ekilde oy kullanma srecine katlm, katlm
srecinin effafl gibi alanlarda eitli skntlar gzlemlen-
mektedir.
yeni bir ak ile birlikte ilgili firmann hisse yapsn da ieren
yatrm kaytlar bir Blockchain zerinde tutulurken, bu yap
zerinde alan akll szlemeler tm yatrmclara ilgili bil-
gilerin gnderiminin ynetilmesini, oylamann farkl kanallar-
dan gereklese bile tek bir ara entegrasyon katman ile birlikte
Blockchain zerinde tutulmasn, sonularn gerek zamanl
olarak ilgili kurum ve/veya yatrmclar ile paylalmasn ve bu
sayede yukarda belirtilen skntlarn ortadan kaldrlmas sa-
lanabilir.
Tedarik Zinciri Ynetimi

Gnmzde uygulanan geleneksel tedarik zincir yapsna bakl-
dnda reticilerin ve tketicilerin silo yaklam kapsamnda
arlkl olarak kendi i aklarna konsantre olduklar, zincir
boyunca her admda kark entegrasyon ve bilgilendirme s-
relerinin yer ald, bunlardan dolay sre, maliyet ve firma
verimlilii asndan eitli skntlar ieren, kontrol olduka
zor olan bir yap ile karlalmaktadr.
Blockchain tabanl bir yap ile birlikte bir rnn imalat-
tan sata kadar olan her el deiimi kalc bir rn gemii
yaratlarak belgelenebilir. Bu sayede zaman gecikmelerini, ek
maliyetleri ve bugnk ilemleri engelleyen insan hatalarn
74
nemli lde azaltlabilir. Akll szlemeler kullanlarak bir

rnn zincir zerindeki hareketi srasnda otomatikletiril-
mi kontrol ve eylem aklar gerekletirilebilir (bir rnn X
aamasna gelip Y kontroln gemesini takiben Z birim para
transferinin gerekletirilmesi gibi). Mteri gz ile deerlen-
dirdiimizde, kullanclarn aldklar rnn kendilerine geli
sreci hakknda bilgi sahibi olup daha bilinli bir ekilde karar
vermeleri salanabilir.
Telif Kayt Sistemleri

Blockchain alar zerindeki mutabakat sistemleri sayesinde
dijital ieriklerin telif kaytlarnn yaplmas, kontrol edilmesi
ve kopyalanmas durumunda bunun anlalmas iin zmler
oluturulabilir. Bu ekilde dijital dnyann en byk problem-
lerinden birisi haline gelen telif haklar ieren verilerin gerek
sahipleri tarafndan tescil edilmesi sorunu ortadan kalkabile-
cektir.
Tapu Kayt Sistemleri

2010 ylndaki Haiti depreminin ardndan yerel hkmetin
karlat problemlerden bir tanesi yklan kamu binalar ile
birlikte tapu sicil kaytlarnn da tahrip olmasyd. Haiti gibi her
eyin fiziksel evraklar zerinden takip edildii bir sistemde bu
durum gnmze kadar devam eden bir sahiplik karmaasna
neden olmutur.
Gnmzde e-devlet yaklamnn poplerlemesi ile bir-
likte bu tarz sistemlerde kaytlarn dijital ortama aktarlmas ve
bu tarz durumlardan minimum hasar ile sreklilik salanma-
75
BLOCKCHAIN 101
s gerekletirilmi olsa bile dijital kaytlar zerinde sahtecilik

ve onay d deiiklik olduka sk karlalan bir durumdur.
Bu noktada Blockchain tabanl bir zm ile birlikte kaytlarn
dijital parmak izleri Blockchain zerinde tutularak bu tarz i-
lemlerin nne geilebilir. Ayrca akll szleme yaplarnnda
devreye girmesi ise sahiplik yaps ve alm-satm gibi sahiplik
devri yaplan ilemler ok daha kolay, hzl ve gvenli bir ekilde
gerekletirebilir (alc ve satc arasnda gerekletirilecek bir
akll szleme ve bu akll szlemenin ierisindeki ak kon-
trol eden kredi veren banka ve sahiplik devri yapan tapu m-
drl servisleri gibi).
Kamu ve Salk Kaytlar ile haleler

Blockchain alar her trl kamusal ve salk alanndaki kiisel
mahremiyet ieren, acil durumlarda farkl merciler tarafndan
eriilmesi gereken verilerin saklanmas ve tutarllnn salan-
mas iin kullanlmaya gayet msaittir. Benzer ekilde devlet
tarafndan alan ihaleler ve bu ihalelerde atlan admlar Block-
chain alar zerinde kaydedilebilir. Bu yaklamlar ayn za-
manda rvet, yolsuzluk gibi sreleri de engelleme ve kamusal
sreleri effaflatrmaktadr.
Askeri Emir Komuta Zincirleri

Askeri yaplarda bu gn emir komuta zinciri iindeki iletiim
ve bilgi teyidi iin yksek kriptografik zmler kullanlmak-
ta ancak buna ramen emir komuta srelerinde aksamalar ve
yanltc durumlar ortaya kabilmektedir. Bir grup askere ileti-
len bir emrin merkezi kararghtan m geldii yoksa aradaki bir
76
mdahale ve yanltma ile mi gerekletii Blockchain alar ile

kayt altna alnarak rahatlkla takip edilebilirken bu sistemle-
re balanacak Akll Szleme katmanlar ile kolaylkla kontrol
edilebilir ve onaylanabilir.
Kopya rn Korumas
Dijital eserler olduu kadar fiziksel rnler iin de sahteciliin
nne gemek iin Blockchain teknolojisi kullanlabilir. Fizik-
sel rnlere ait tedarik ve retim sreleri Blockchain alar
zerinden kayt altna alnrken tketiciler satn aldklar rn-
lerin orijinal veya kopya olup olmadn rnlere ilitirilen ve
zarar vermeksizin sklmesi imkansz NFC ipleri ile teyit ede-
bilirler.
Buzdann Grnmeyen Ksm Hatta Antarktika Ktas

Bu blmde Blockchain teknolojisine ynelik baz temel po-
tansiyel uygulama alanlarna deinmeye altk, ancak bunlar
kelimenin tam anlam ile sadece buzdann grnen ksmdr.
Hatta bu ksma ait alt balkta belirttiimiz gibi karmzda
kefedilmeyi bekleyen, el dememi, st karlar ve buzlar ile
kapl devasa bir kta var.
Anlam ve deer ieren herhangi bir varln, herhangi bir
aracya ihtiya duymadan, gvenli ve otomatik bir ekilde
transferinin ve kullanmnn salanmas ile birlikte bugne
kadar olamayaca dnlen ok farkl i modelleri zerinde
dnyann pek ok noktasnda almalar yaplmaktadr.
Gnmzn rnek gsterilen yakn dnem ykc (disrup-
tive) giriimleri dahi Blockchain dalgasnn etkisi altndadr,
77
Ethereum platformunun kurucusu olan Vitalek Buterinin be-
lirttii gibi ou teknoloji, ileri otomatikletirip alanlar
uzaklatrrken, Blockchain zmleri merkezi yaplar ortadan
kaldrmaktadr. Uber taksi ofrlerinin iini tehdit edebilir an-
cak Blockchain Uberin varlna ne kadar ihtiya kaldn ye-
niden dnmemizi mmkn klmaktadr.
1.6. Blockchain Platformlar
Artk Blockchain alarnn yapsn, alma mantn ve bu tek-

nolojinin ne gibi amalar iin kullanlabileceini biliyoruz. Bu
durumda kafamzdaki bir projeyi hayata geirmek istediimizde
ne yapmamz gerekecek? Yetenekli yazlmclardan oluan bir
ekip kurup kendi Blockchain platformumuzu mu gelitireceiz?
Elbette bu seeneklerden birisi ama Amerikay yeniden ke-
fetmeye gerek yok yaklamn takip etmek daha mantkl ola-
caktr zira u anda ak kaynak kodlar ile kullanlabilecek hazr
durumda eitli Blockchain platformlar bulunuyor. Bakalm bu
platformlar hangileri ve hangi amalara hizmet ediyorlar.
Bitcoin
Blockchain kavramnn hayatmza girmesinde en byk role
sahip Blockchain platformu phesiz ki Bitcoin platformudur.
Bitcoin ayn zamanda en ok bilinen ve tannan Blockchain
platformudur. lk olarak Kasm 2008de Satoshi Nakamoto ad
ile yaynlanan bir makale kapsamnda ortaya km, 2009 yl
banda ak bir a olarak faaliyete girmitir.
79
BLOCKCHAIN 101
Bitcoin temel olarak P2P (utan uca) para transferi konu-

sunda alternatif bir yaklam getirmektedir. Gnmz dnya-
snda para transferi yapabilmek iin bankalar yada bu konuda
zellemi ara kurumlar (WesternUnion gibi) hizmet sunmak-
tadr. Ancak bu servisleri kullanarak gerekleen ilemler hem
maliyetli olmakta hem de uzun srelerde gereklemektedir.
Bitcoin platformunda kripto para birimi Bitcoin (BTC) ve plat-
forma dahil olan kiilerin dijital czdanlar (Bitcoin adresleri)
bulunmaktadr. Dijital czdan amak cretsiz ve basit bir i-
lemdir. u anda hazr olarak bulunabilecek pek ok masa st
veya mobil dijital czdan uygulamas ile saniyeler iinde bir di-
jital czdan alabilir ve adresi edinilebilir.
EXODUS isimli birden fazla platformu destekleyen dijital czdan uy-

gulamasnn Bitcoin iin oluturduu adres ve bu adrese ait QR kodu.
Oluturulan her bir czdan ile ilikili olarak sahibi iin bir
adet ak-zel anahtar ifti oluturulur (anahtar iftleri hakkn-
da detayl bilgi iin Kriptoloji blmn okuyunuz), ak anah-
tar a ierisindeki dier herkes ile paylalrken gizli anahtar
zeldir ve sakl tutulmas gerekmektedir.
80
BLOCKCHAIN PLATFORMLARI
Bir kullanc (Ahmet) baka bir kullancya (Serkan) Bitco-

in gndermek istediinde; gnderim kapsamnda kullanlacak
Ahmetin kontrol ettii Bitcoin hesaplar ve Serkann paylat-
ak anahtar ile oluturulmu Bitcoin adresini ierecek ekil-
de, Ahmetin gizli anahtar ile imzalanm bir ilem oluturulur.
Byle bir ilemin gerekten Ahmet tarafndan oluturuldu-
u, Ahmetin herkes ile paylalm ak anahtar ile dorulana-
bilir ama ortada iki temel sorun bulunmaktadr:
- Ahmetin elinde, gndermek istedii kadar Bitcoin var

m?
- Ahmet, elindeki Bitcoini birden fazla kez gnderebilir/
harcayabilir mi?
te bu noktada Blockchain yaps devreye girmektedir.

Bitcoin sistemindeki tm ilemler a zerindeki herkese
ak, gvenli (deitirilemez) ve ortak bir Blockchain yaps ze-
rinde tutulduundan dolay, hangi hesapta ne kadar Bitcoin var
sorusunun cevabna ulalabilir ve bu ekilde Ahmetin kontrol
ettii hesaplarda olmayan bir para ile ilem yapmasna izin ve-
rilmez. Yine ayn mantk ile Ahmetin ayn paray birden fazla
kez harcanmasnn nne geilmi olunur. Sistemde bulunan ve
mutabakat yapan tm makineler Ahmetin ilemlerini kontrol
eder ve eer bu sistemdeki kurallara uymayan bir ilem ise buna
izin verilmez. Burada mutabakat yapan sistemdeki tm muta-
bakat noktalardr, merkezi bir kontrol yoktur ve ilemin onay-
lanmas iin sistemde bulunan tm mutabakat yapsnn yzde
50sinden fazlasnn bu ileme onay vermesi gerekmektedir.
Peki, Bitcoin anda ilem yaplan kripto para birimi Bitcoin
nasl retilir?
81
BLOCKCHAIN 101
Bitcoin protokol kapsamnda sistemde yeni Bitcoin yaratl-

masnn tek yolu Blockchain zerinde yeni blok retilmesidir.
Bir bloun retilebilmesi iin sistem zerinde zorluk seviyesi
sisteme dahil olan mutabakat noktalarnn saysna ve bu bil-
gisayarlarn ilem gcne bal olarak deien bir matematiksel
problemin zm kmesini bulmak gerekmektedir. Her bir blok
retiminde blou reten noktaya sistem tarafndan yine mikta-
r belirli kriterlere bal deerde Bitcoin verilmektedir. Bu yakla-
m tevik (incentive) yaklam olarak adlandrlmaktadr.
Bitcoin retmenin zorluu ve miktar neden deikendir?
Gerek kimliini bilmediimiz Satoshi Nakamoto sistemi ilk
kez tasarlarken zaman iinde kullanc saysnn artabileceini
ve retilen Bitcoin deerinin ykseleceini ngrmtr. Bu
sebeple sistemde enflasyona izin vermemek iin ortalama her
10 dakikada bir Blok retilmesi kuraln belirlemitir.
Sistem, faaliyete getii 3 Ocak 2009da Blok bana 50 Bit-
coin dl verirken bu deerin her 210.000 Blok retildiinde
yarlanmas ngrlmtr ve bu sre yaklak drt yla teka-
bl etmektedir. Bu ileme yarlanma (halving) ad verilir. Bu se-
beple Bitcoin anda ilk yarlanma 28 Kasm 2012de gerekle-
mi ve her 10 dakikada bir Blok retimi bana verilen Bitcoin
miktar 25e dmtr. kinci yarlanma ise 9 Temmuz 2016
tarihinden gereklemi dl miktar 12,5 Bitcoine inmitir.
Bu ekilde en fazla 21 milyon bitcoin retilebilecek ve sonrasn-
da sistem kapsamnda yeni Bitcoin yaratm yaplamayacaktr.
Nakamotonun yapt tasarm ayn zamanda sistemde Bit-
coin retmek iin matematik problemini zmeye alan nok-
ta ve ilem gc arttka problemi daha zor hale getirerek 10
dakikalk Blok retim srecinin de korunmasn salamaktadr.
82
Bu sre iinde birden fazla zm bulan noktalar olmasnda ne

gibi srelerin takip edildiine dair detayl bilgileri Blockchain
hakknda teknik deerlendirme yaplan blmde bulabilirsiniz.
retilebilecek toplam Bitcoin miktar snrl olmakla birlikte
Bitcoin kendi ierisinde daha ufak birimlere blnebilir - r-
nein en Bitcoin birimi bir Bitcoinin yz milyonda biri olan
Satoshidir.
Bitcoin Blockchain ann yaps temel olarak; snrl ve kon-
troll retilebilen bir kripto para biriminin, kopyalanmadan
transfer akn salamaktr. Ancak sistem protokol olarak sa-
hip olduu betik dil yetenekleri (yazlmsal imkanlar) ile birlikte
zerinde eitli i aklarnda zaman damgasna sahip klavuz
veri tayabilen bir yap olarak da kullanlmaktadr. Blockchain
uygulama rneklerinde detayl olarak bahsedilen Everledger,
Bitcoin an bu ekilde kullanan ve amac kripto para trans-
feri olmayan bir uygulamadr. Bitcoin Blockchain kodu ak
kaynakl olup indirilebilir ve yeni alt-coin trleri retmek veya
farkl amalara hizmet etmek iin deitirilebilir.
Ethereum
Bitcoin yaps kripto para yaratm ve bu kripto para ile ilgili
transfer aklarnn ynetimi iin yeterli yetkinliklere sahip
olsa da yetenekleri farkl alanlar iin kullanlmasn snrlandr-
maktadr. Bu kstlarn tesine geebilmek iin Bitcoin zerine
zel protokollerin hazrlanmas gibi yntemler takip edilmi
ama tm bu alternatiflerin sadece kendi zel durumlarna -
zm getirip, yksek maliyet dourmakta olduu gzlemlenmi-
tir. Bu sebeple Ethereum Blockchain platformu bir alternatif
olarak domutur.
83
BLOCKCHAIN 101
Ethereum, uygulama gelitiricilerin merkezi olmayan uygu-

lamalar gelitirmesi ve devreye sokmasna olanak tanyan ye-
niliki bir Blockchain teknolojisine dayanan bir platformudur.
Ethereumun yaratclar, Bitcoini 1. nesil Blockchain, Ethe-
reumu ise 2. nesil Blockchain olarak tanmlamaktadrlar.
Ethereum Blockchain a yapsnda her makine Ethereum
Virtual Machine (EVM) ad verilen bir sanal makine altrr.
Bu sanal makine, Ethereum tarafndan salanan zel st seviye
programlama dilleri (Solidity, Viper, Serpent) ile yazlm her-
hangi bir uygulamann Ethereum Blockchain yaps zerinde
almasna izin vermektedir. Ethereum tarafndan salanan
dil yaplar Turing-complete olarak adlandrlan bir zellie sa-
hip olduklarndan teorik olarak gzlemlediimiz her ey Ethe-
reum ierisinde bir program olarak hazrlanabilmektedir.
Ethereum platformu, Ether (ETH) ad altnda kendine ait
bir kripto-para birimine sahiptir. Ether, Ethereum platformu
kapsamndaki ilemlerin/uygulamalarn altrlmasnda kul-
lanlmaktadr ve bu yap bir motorun almas iin benzin ge-
rekmesi metaforu ile ilikilendirilebilir.
Microsoft, Intel, J.P. Morgan gibi kurumlar tarafndan ku-
rulan Enterprise Ethereum Alliance ile birlikte Ethereum ku-
rumsal dnya ierisinde zel (private) Blockchain yaplarnn
oluturulmas adna nemli bir potansiyel sunmaktadr. Ethe-
reum ayrca Microsoftun bulut zm olan Azure zerinde
Blockchain as a Service (BaaS) yaklam ile bir servis olarak
da sunulmaktadr.
Ethereum zerinde gelitirilen ve gelitirilmeye devam eden
olduka fazla proje bulunmaktadr. rnein ING tarafndan
Socit Gnrale ile birlikte test edilen bir zm; petrol ticare-
84
ti aknn Ethereum tabanl bir Blockchain platformu zerinde

yrtlmesini amalamaktadr. Deneme kapsamnda gerek-
letirilen rnek ilemlerde emtia ticareti iin gereken maliyet
ve zellikle zamanda ciddi anlamda dler olduu gzlem-
lenmitir. Ethereum Enterprise Alliance ile birlikte zellikle i
dnyasndaki uygulamalarn eitlenmesi ve artmas beklen-
mektedir.
te yandan Ethereum, kitabmzn Zorluklar ve Riskler b-
lmnde detayl ekilde ele alnan Blockchain dnyasndaki
atallama kavramnn st ste iki kere yaand bir platform
olmu ve 2016 ylnda Blockchain camiasnn ok nemli tecr-
beler kazanmasna vesile olmutur.
HyperLedger
Hyperledger Aralk 2015te Linux Vakf tarafndan balatlan
ak kaynak kodlu bir Blockchain platformudur. Hyperledger
tek bir Blockchain yaps oluturmak yerine kendi ierisinde
farkl alt projelere destek vermektedir.
Hyperledger, referans mimarisi iki ana ksmdan olumak-
tadr, bunlar Hyperledger servis katman ve bu servisleri d
dnyann kullanmna amakta kullanlan Hyperledger API/
SDK katmandr (API: Application Programming Interface
Uygulama Programlama Arayz, SDK: Software Development
Kit Yazlm Gelitirme Kiti).
Hyperledger servis katman ana mantksal kategori
ierisinde deerlendirilmektedir, bunlar: yelik servisleri,
Blockchain servisler ve Chaincode servisleridir. yelik servis-
leri kimlik, gizlilik gibi konularda hizmet verirken Blockcha-
in servisleri sahip olduu P2P protokolu ile birlikte ierdii
85
BLOCKCHAIN 101
blockchain ve mutabakat yapsn ynetmektedir. Chaincode

servisleri, Hyperledger mimarisi ierisinde akll szlemele-
rin ynetim ve iletimini salamaktadr. Ayrca alt seviyede
bulunan bir haberleme katman ile birlikte servis katman
ierisinde olay gdml (event driven), ift ynl etkileim
salanabilmektedir. Her ne kadar bu kavramlar ve yaplar ku-
laa olduka kark gelse de Hyperledger i dnyasnn ih-
tiya duyduu temel unsurlar bnyesinde salad iin bu
gn pek ok Blockchain projesinde kullanlmaktadr. zel bir
rportaj ile sizlere sunduumuz Bankalararas Kart Merke-
zinin gerekletirdii kavram kantlama almas olan zel
BBN Blockchain projesinde de Hyperledger platformu kulla-
nlmtr.
Hyperledger kapsamndaki projelerin en bilinenlerinden

olan Fabric projesi IBM ve Digital Asset tarafndan Hyperled-
ger bnyesinde dzenlenen ilk Hackathon kapsamnda nerilip
86
hayat gemitir. Fabric projesinin en nemli zelliklerinden bir

tanesi modler mimarisidir, bu sayede mutabakat, yelik ser-
visleri gibi Blockchain modlleri ihtiyalara gre tak-altr
(plug-and-play) felsefesi ile deitirilebilmektedir.
Baka bir proje olan Iroha ise aslen bir Blockchain projesi
deildir, bir datk kayt defteri projesidir. Bu iki kavram o-
unlukla birbirinin yerine kullanlsa da aralarnda farkllklar
bulunmaktadr. Datk kayt defteri yaklamnda bloklar yeri-
ne zaman damgal sral ilemler bulunmakta, mutabakat yap-
s bu sral seri zerinde deiiklik yaplmasn engellemek iin
kullanlmaktadr. Ayrca datk kayt defteri yaplarnda tm
dmlerin elenik olmasna gerek duyulmamaktadr. Yapsal
olarak btn blockchain yaplar ayn zamanda bir datk kayt
defteridir, ama bu durumun tersi doru deildir. Iroha projesi-
nin geni bir kullanm ana eriebilmesi iin mobil platform-
larda (iOS ve Android) ve internet tarayclarnda kullanmn
salayacak zel ktphaneler bulunmaktadr.
Henz kuluka dneminde olan Burrow projesi ise Hyper-
ledger bnyesinden Ethereumdan tretilmi bir ak akll sz-
leme yapsnn gelitirilmesini amalamaktadr.
Hyperledger platformu giderek byyen bir katlmc kitle-
sine sahiptir. Bu katlmc grubu ierisinde IBM, Intel, Red Hat
gibi teknoloji firmalar olduu kadar Wells Fargo, ABN AMRO
gibi finansal kurumlar da bulunmaktadr.
Ripple
Ripple, temel olarak gerek zamanl bir uluslararas para gn-
derim/deme platformudur. Uluslararas deme aklarnda
gnmzde kullanlan Swift gibi arac kurumlarn gereksinim-
87
BLOCKCHAIN 101
leri ve bunun getirdii yavalk, yksek maliyet gibi yan etkile-

ri ortadan kaldrmak amac ile Blockhain tabanl bir teknoloji
kullanlmaktadr.
Ripple, Blockchain platformundan dier Blockchain plat-
formlarnda grdmz proof-of-work yada proof-of-sta-
ke (Blockchain teknik blmnde detaylarn okuyabilirsiniz)
mutabakat yntemlerini kullanmak yerine kendisine ait zel
bir mutabakat protokoln (Interledger Protocol) kullanmak-
tadr. Bu protokol, tasarm itibari ile kresel bir koordinasyon
sistemine yada Blockchain yapsna ihtiya duymamaktadr.
Ripple protokol, zerinden gerekleen ilemler hakknda sa-
niyeler ierisinde mutabakat salayabilmektedir.
Ripple, kendi kripto-para birimine sahip olsa da (XRP) yap
itibari ile para birimlerinden bamsz bir sisteme sahiptir, ze-
rinde her trl para birimi (dier kripto-para birimleri dahil ol-
mak zere) hatta deer ifade eden herhangi bir birim (yolcu mil
puanlar gibi) ilem yaplabilmektedir.
Ripple platformu zerinde kullanclar (Ripple entegras-
yonu olan finansal kurumlar) gvendikleri kullanclar ve bu
gven yaps ierisindeki ilem bilgileri (limit vb.) tanmlamak
zorundadrlar. Ripple platformu, iki kullanc arasnda yap-
lan bir para transfer ileminde ncelikli olarak bu iki kullanc
arasnda gvenli bir iletiim kanal kurmaya alr. Direk bir
iletiim kanal oluturamamas durumunda, kullanclarn g-
vendikleri dier yaplar kullanarak bu iletiimi oluturmaya
alr (gerekirse bu bunun iin kendi kripto-para birimi ze-
rinden dnm gerekletirir). Bu gvenli yol kurulduktan
sonra tm ilemler atomik yani ilem btnlnn bozulma-
d (ilemlerin ya hepsi gerekleir yada hibiri gereklemez,
88
paral bir gerekleme durumu olumaz) bir ekilde gerek-

lemektedir.
Ripple platformu kresel anlamda eitli finans kurumlar
tarafndan yaplan denemelerde kullanlmaktadr, rnein ATB
(Kanada) ile Reisebank (Almanya) arasnda yaplan Ripple test-
lerinde normalde drt gn kadar sren para transfer ilemlerin
8 saniye ierisinde gerekletii gzlemlenmitir.
Ripple finansal kurumlar hedefleyen bir platformdur. Bun-
dan dolay tm ilemlerin gerekletii Ripple A yapsnn yan
sra kurumlarn bu katman ile entegrasyonunu salayan Ripple
Connect adl bir rn ile kurum sistemlerinde deiiklik yap-
madan entegrasyonu salamaktadr.
Corda
80den fazla finans kurumu ve dzenleyicinin ortakl olan R3
(daha dorusu R3 bu konsorsiyum ortaklna liderlik eden fir-
mann addr) bnyesinde gelitirilen Corda platformu aslnda
bir blockchain zm deildir, bir datk kayt defteri (dis-
tributed ledger) projesidir. Dier yaklamlardan farkl olarak
iletmeler arasnda yasal szlemeleri kaydetmek, ynetmek ve
otomatikletirmek gibi zel bir i alan iin tasarlanmtr.
Gnmzde bu tarz szlemeler ilgili her tarafta farkl sis-
temlerde farkl ekillerde saklanmaktadr. Bu farkl ve birbir-
lerinden kendi aralarndaki mesaj deiimi dnda bamsz
olan sistemlerde tutulan szleme verilerinde ortaya kabile-
cek uyumsuzluklar olduka yksek maliyetli dzeltme operas-
yonlarna gerek duymaktadr. Corda platformu akll szleme
yaklamn kullanarak bu verimsiz ve problemli yapnn yerine
89
BLOCKCHAIN 101
gemek ve gereksiz tekrarlama, teyitletirme, hatal eleme, ih-

lal gibi kavramlar geri brakmak iin tasarlanmtr.
Corda platformunda veriler sadece ilgili szlemeye dahil
olan ve yasal olarak szleme ile ilgili bilgilere erimesi gereken
taraflar tarafndan grlebilirler, bu veriler a zerindeki dier
makineler ile paylalmaz. Mutabakat yaps sistem genelinde
deil, ilem seviyesindedir; ilemlerin dorulanmas yine sadece
szlemeye dahil olan taraflar tarafndan yaplmaktadr. Corda
mutabak yaps tak-altr yaklamn desteklemektedir, bu
ekilde gerektii durumlarda iinde bulunduu ortamn yerel
ynetmeliklere uygun mutabakat yapsn kullanabilmektedir.
Corda platformu yapsndaki szlemeleri uygulama ve do-
rulama iin yazlm gelitirme dnyasnda bir endstri standar-
d olan Java Virtual Machine (JVM)i kullanmaktadr. Bundan
dolay JVM zerinde alabilen herhangi bir programlama dili
(Java, Scala, Groovy gibi) ile szlemeler yazlabilmektedir. Bu
yaklam asndan Ethereum platformunu andrmaktadr.
Corda platformunun sadece kurumlar arasnda deil kurum
ierisindeki farkl sistemlerin ayn ilem iin oluturduu oklu
kayt yaklamn tekil bir platform zerinde yneterek maliyet
ve karmakl azaltmak iin kullanlabilecei dnlmektedir.
Tendermint
Temel olarak Tendermint, bir uygulamay birok makinede g-
venli ve tutarl bir ekilde oaltmak iin kullanlan bir yazlm-
dr. Ortaya kmasndaki temel ama Bitcoin mutabakat yap-
snda kullanlan Proof of Work yaklamna kyasla daha efektif
ve gvenli bir mutabakat yapsn ortaya koyabilmektir.
90
Tendermint platformu iki ana paradan olumaktadr, bun-

lar temelde bulunan blockchain mutabakat moturu (Tender-
mint Core) ve bunun zerinde alan genel uygulama ara y-
zdr (ABCI Application BlockChain Interface). Mutabakat
moturu a zerinde bulunan tm makinelerde ayn ilemlerin
ayn srada kaydedilmesini salarken, uygulama ara yz bu i-
lemlerin herhangi bir programlama dili ile ilenmesine olanak
salamaktadr.
Tendermint yapsnda bulunan mutabakat motoru yaps
itibari ile dier platformlar tarafndan kullanlabilecek ekilde
tasarlanmtr. Bu konuda rnek oluturmas amac ile Tender-
mint gelitiricileri Ethereum platformuna ait olan EVM (Et-
hereum Virtual Machine) yapsn alp Tendermint uygulama
arayz zerinde altrmay baarmlar ve bu zm Ether-
mint olarak adlandrmlardr.
Tendermintin ortaya k amacnn Bitcoin yapsna gre
daha efektif bir mutabakat yaklam yaratmak olduunu be-
lirtmitik, yaplan denemelerde ortalama 1 saniyelik blok re-
tim hzna eritii ve saniyede yaklak 10.000 ilem gerekle-
tirebildii gzlemlenmitir.
Dier Blockchain Platformlar

Burada anlatlan temel Blockchain platformlarnn dnda da
pek ok platform bulunmaktadr ve bunlarn says her geen
gn artmaktadr. Ancak Bitcoin, Ethereum, Hyperledger ve
Ripple u anda gerek ak kaynakl gruplarn sahiplenmesi,
gerekse kurumsal yaplarn sahiplenmesi ile birlikte en ok
ilgi duyulan platformlara dnm durumdalar. Sfrdan bir
91
Blockchain platformu gelitirmek yerine yzlerce hatta binler-
ce farkl kiinin srekli gelitirdii ve hatalarn giderdii plat-
formlar ok daha gvenilir ve popler hale gelmektedir.
1.7. Blockchain Uygulama rnekleri
Mevcut Blockchain platformlarn kullanarak farkl servisler su-

nan zmlerin says bu gn binlere ulamtr. Sadece kripto
para birimi olarak 800e yakn farkl tr bulunurken daha nce
Blockchain Uygulama Alanlar blmnde ele aldmz konu-
larda faaliyet ve zm sunan pek ok giriim bulunmaktadr.
zellikle son yllarda Blockchain platformlarnn yeniliki
yaps, bu konuda deneyimin ve insan kaynann kstl olmas
sebebiyle bu alanda faaliyet gsteren giriimler yatrmclarn
ilgisini ekmekte ve ok ciddi yatrmlar alabilmektedir. Yaplan
tahminlere gre sadece bankalarn 2019 ylna kadar bu tekno-
lojiye 400 milyon dolar yatrm yapmas beklenmektedir.
Bu blmde farkl Blockchain platformlarn kullanan bir-
ka uygulama rneini sizler ile paylamak istiyoruz.
Everledger
2015 ylnda Londra merkezli olarak kurulan bir giriim olan
Everledger, elmas ile ilgili bilgileri bir Blockchain a zerinde
tutarak deerli ta sahipleri, sigorta firmalar, kanun uygulayc
93
BLOCKCHAIN 101
birimler gibi konu ile ilgili taraflarn talar zerinde sahiplik ve

ilem gemiini dorulama ilemlerini geleneksel fiziksel ser-
tifikalara kyasla gvenli ve hzl bir ekilde yapmasn sala-
maktadr.
Bu hizmeti verebilmek iin ncelikle bir elmas tanmlayan;
seri numaras, kesim ekli, renk bilgisi gibi temel bilgiler top-
lanmakta ve bu bilgiler kullanlarak dijital bir parmak izi olu-
turulmaktadr. Bu parmak izi bilgisi belirtilen bilgilerin kendi-
sini deil, belirtilen bilgi kmesini zerinden retilen zel ve
tekil bir zet deerdir. Bu bilgi Bitcoin Blockchain anda bir
ilemin paras olarak, Bitcoin platformunun betik dil yetenek-
leri kullanlarak, saklanabilmektedir. htiya duyulmas halinde
ilgili taa ait dijital parmak izi bilgisi tekrardan oluturulup Bit-
coin Blockchain a zerindeki ilemler kapsamnda sorgulama
yaplmaktadr.
Everledger u ana kadar 1 milyondan fazla elmas iin Bitcoin
Blockchain yaps zerine bilgi ekleme ilemi gerekletirmi-
tir. Bu tarz ilemler iin Bitcoinin yapsnda bulunan zel bir
komut kullanlr (OP_RETURN olarak tanmlanan bu komut ile
birlikte 80 bytelk bir veri kmesi ilem ierisinde tutulabilir).
Bu komut ile gerekleen ilem ktlar geersiz olarak nitelen-
mektedir, ancak ilemin kendisi geerli olduu iin Blockchain
ierisinde yer almas iin dk deerde bir ilem creti den-
mesi gerekmektedir, bu ekilde Everledger deimeyecei ga-
rantilenmi bir ilem kaydna sahip olmaktadr.
Factom
Temelleri 2014 ylnda atlan Factom, herhangi bir verinin de-
itirilemeyen bir ekilde tutulmas salayan bir kayt tutma
94
BLOCKCHAIN UYGULAMA RNEKLER
servisi salaycsdr. Bu veriler tbbi kaytlardan tapu kaytla-

rna kadar farkllk gsterebilmektedir.
Factom ncelikli olarak bir veri katman oluturarak kendi-
sine ileten verileri bloklar iine yerletirir ve blok ierisindeki
sralarn sabitler. Her 10 dakikada bir o zaman aralnda top-
lanan veri kmesine ait bir zetleme (hash) deeri oluturulur
ve oluturulan bu deer Bitcoin Blockchain a zerine yazlr.
Bitcoin Blockchain a zerine kaydedilen verilerin deitirile-
mez yapsndan dolay Factom kendisine emanet edilen kayt
deitirilmedii srece bunun orijinalliini garanti altna alm
olur.
Factom ilk bata oluturduu zetleme deerlerini Bitcoin
Blockchain zerinde tutuyor olsa da u anda oklu Blockcha-
in Platform desteine sahiptir, oluturduu zetleme deerleri
Ethereum gibi farkl ak (public) Blockchain platformlarnda
tutabildii gibi zel (private) Blockchain yaplarnda da tuta-
bilmektedir.
Factom u ana yaklak olarak 100 milyon belgeyi kayt alt-
na almtr. Bu kaytlar iin yaklak 80 bin adet zetleme dee-
ri kullanlmtr.
SatoshiPay
demeler dnyasnda deme miktarna gre eitli snflandr-
malar bulunur. rnein mikro demeler genel olarak 10 dolar
/ 35 TL ve altndaki demeleri ifade etmektedir. Nano deme-
ler ise bu rakamn ok daha altndaki cent/kuru seviyesindeki
demeleri tanmlamak iin kullanlmaktadr. Ancak u anda
kullanlan deme sistemlerindeki ilem cretlerinin yapsndan
dolay (cretin deme miktarndan daha byk olmas) nano
95
BLOCKCHAIN 101
demelerin gerekletirilmesini pratikte anlamsz hale getir-

mektedir.
2014 ylnda Berlinde kurulan bir giriim olan SatoshiPay
bu soruna Bitcoin Blockchain a zerinde gelitirdii bir de-
me kanal ile zm sunmaktadr. Bu kanal zerinde basit bir
akll szleme yaps ile ynetilmektedir. Bu ekilde kullancya
gerekirse anlk olarak bir Bitcoin czdan oluturulmakta, bu
czdan zerinden yaplan deme ilemleri kullancnn oturum
sresi boyunca toplanarak sonrasnda son deme ilemi olarak
Bitcoin Blockchain ana yanstlmaktadr.
SatoshiPay ncelikli i alan olarak web tabanl ierikler iin
deme zm olma zerine younlam olsa da hedefini web
zerindeki dijital ierikler iin bir deme standard olmak ola-
rak belirtmitir.
Ujo Music
Gnmzde, mzik datm kanallar yapsnda gemiten ge-
len yaplarn iinde bulunduumuz dijital dnyaya uyumsuzlu-
undan kaynaklanan eitli sorunlar gzlemlenmektedir:
- Yaplan demeler (%20-%50) gerek sahiplerine ulaa-

maz.
- Bir sanatya ait eserin kullanm takip edilemez.
- demelerin hak sahiplerine datmnda effaflk yoktur
ve cretlendirme gibi konularn eser sahibi dndaki ki-
iler tarafndan ynetilmesi sz konusudur.
- Hak sahiplerinin demeleri iki seneye varan ok uzun va-
deler ile almas sz konusu olabilmektedir.
96
Ujo Music bu konuda yaptklar bir deney almasnda

Ethereum Blockchain a zerinde gelitirdii akll bir szle-
me ile dinleyicilerin bir arknn indirme, yaynlama ve yeniden
dzenleme amal dijital lisansn satn alabilmelerini ve bunun
karlnda yaptklar demelerin arkc ve paydalar arasn-
da otomatik olarak blnp datlmasn salamtr.
Bu yap ile kiisel dinleme iin lisanslama yaplabildii gibi
yaynlama amal lisanslama ile kullanm bana cretlendirme
ya da yeniden dzenleme amal sadece ilgili blmn alnma-
s gibi ilemler herhangi bir arac kuruma ihtiya duyulmadan,
geree yakn zamanl bir ekilde gerekletirilebilecektir.
OpenBazaar
Gnmzde elektronik ticaret ak temel olarak Amazon, eBay
gibi merkezi, internet tabanl platformlar zerinde gerekle-
tirilmektedir. Bu platformlar saladklar hizmet kapsamnda
belirli deme ekilleri, deme ilemlerinin maliyetlerinin yan-
stlmas, kiisel bilgilerin paylam, snrl ticari kategori kst-
lamalar gibi eitli kstlamalar getirmektedirler.
2016 ylnda faaliyete geen OpenBazaar bu merkezi yapla-
ra kar alternatif bir yaklam getirip, alc ve satclar doru-
dan birbirine balayan bir platform salamaktadr. Arada ken-
disi dahil herhangi bir kurum olmadndan taraflar arasndaki
alveri kapsamnda, taraflarn belirledii kstlamalar dnda
bir kstlama bulunmamaktadr.
OpenBazaar bu yapda taraflar arasndaki gven sorunu-
nun almas amac ile Bitcoin Blockchain yapsn kullanmak-
tadr. Taraflar bir fiyat zerinde anlatklarnda dijital imzalar
97
BLOCKCHAIN 101
ile bir szleme oluturup bu szlemeyi denetleyici olarak ad-

landrlan OpenBazaar andaki kendi belirledikleri nc kii
ile paylarlar. Bu kii, szlemeyi temel alp Bitcoin Blockchain
a zerinde oklu-imzal (ilemin gereklemesi iin kiiden
ikisinin onay vermesinin -imzalamasnn- yeterli olduu bir
szleme yaps ile) bir hesap oluturur. Alc, Bitcoin hesabna
gnderim yaptnda satcya bir bilgilendirme gnderilir, satc
rn gnderimini yapp gizli anahtar ile szlemeyi onaylar.
Alc rn aldktan sonra kendi imzas ile szlemeyi onaylama-
s durumunda ( kiiden en az ikisinin onay vermesi durumu
gerekletiinden dolay) gnderimi yaplan Bitcoin satc hesa-
bna aktarlm olur. Bu yapda bir problem olmas durumunda
denetci devreye girer, gerekirse szlemenin onay iin kendi
imzas ile onaylama akna dahil olur.
Maker
Kripto para birimleri belirli seviyede bilinirlik ve poplerlik
kazanm olsalar da yaygnlama konusuna eitli skntlar ya-
amaktadr. Bu durumun en byk nedenlerinden birisi fiyat
deikenliidir. En popler kripto para birimleri olan Bitcoin
(BTC) yada Ether (ETH) bile u andaki yapsnda bireylerin ve
irketlerin uzun vadeli faaliyet planlamasna izin vermek iin
ar deiken ve riskli bir durum sergilemektedirler.
Maker platformu bu durum karsnda Dai adn verdikle-
ri, ortaya kan piyasa artlarna otomatik tepki vererek dn-
ya genelindeki para birimleri karsndaki deerini dengede
tutabilen bir kripto para birimi nermektedir. Bu para birimi,
Ethereum Blockchain platformu zerinde alan bir Dai Kre-
98
di Sistemi tarafndan ynetilmektedir. Dai Kredi Sistemi, Dai

kripto para biriminin her zaman Ethereum tabanl dier dijital
varlklardan oluan bir teminat portfy tarafndan yeterli se-
viyede desteklenmesini salamaktadr. Bamsz bir geri bildi-
rim mekanizmas ise srekli olarak Dai borlanma ve sahiplii
teviklerini gncelleyerek arz-talep dengesini salamaktadr.
Teminat portfynn riski Maker (MKR) adl ayr bir kripto-
para birimi sahipleri tarafndan ynetilmektedir. Maker kripto-
para biriminin deeri dorudan risk ynetiminin performan-
syla balantldr, bundan dolay Maker sahiplerine Dai deme
ykmllnn ve fiyat istikrarnn sorumlu dzenleyicileri
olarak davranmak iin dorudan finansal tevik salamaktadr.
Dierleri
Bu kitabn kapsamnda Blockchain alar zerinde koan sa-
dece snrl saydaki rnek uygulamaya bakma ansmz bulu-
nuyor. Bu konuda internet zerinden bir aratrma yapmaya
kalktnzda saylar yzlerce hatta binlerce farkl uygulama
ile karlamanz mmkndr. Bu rneklerden birisi de lke-
mizde Bankalararas Kart Merkezi tarafndan gerekletirilen
BBN projesi olmutur. imdi bu projeye bir rportaj eliinde
yakndan bakacaz.
99
1.8. Trkiyeden Bir rnek: BKM ve BBN
lkemizde Blockchain teknolojisi alannda test almalar y-

rten nemli kurumlarn banda Bankalararas Kart Merkezi
geliyor. Kavram Kantlama almas iin Hyperledger plat-
form zerinde gelitirilen Blockchain projesinin detaylarn
BKM Genel Mdr Yardmcs Celal Cndoluna ynelttiimiz
sorular ile paylayoruz.
- Blockchain teknolojisinden ne zaman ve nasl haberdar oldunuz?
Celal Cndolu: BKM olarak dnyadaki yeni teknolojileri, rn

ve hizmetleri yakndan takip ediyoruz. Bu kapsamda 2015 y-
lnda Bitcoin de radarmza girmiti. Blockchain ile ilk defa
Bitcoinin arkasndaki teknolojiyi anlamaya alrken tantk.
Bitcoinin arkasndaki teknolojinin faydasnn anlalmas ise
biraz zaman ald. Ancak bata finans olmak zere birok sek-
trde Blockchainin kullanm alanlar son dnemde youn bi-
imde aratrlyor. Bu tr almalar, teknolojinin sorunlara
zm retebilip retemeyeceinin netletirilmesi ve yol hari-
tasnn izilmesi noktasnda ok deerli buluyoruz.
101
BLOCKCHAIN 101
- Blockchain teknolojisine ynelik bir proje yapma fikri nasl dodu

ve geliti?
Celal Cndolu: Blockchainin finans dnyasna ok katk sala-

yacana inanyoruz, burada nemli olan uygun kullanm alan-
larn belirleyebilmek. Biz de ilk etapta Blockchain teknolojisi ile
ilgili gelimeleri yakndan takip ediyorduk ama bu teknolojiyi
daha iyi tanmak, anlamak iin de ufak denemeler yapmamz
gerektiinin de farkndaydk. oka okuyup, dinleyip, ren-
dikten sonra artk proje yapmak iin hazrdk. ncelikle mevcut
altyaplarn sunamad ancak Blockchain ile bir zm yaratla-
bileceine inandmz konular listeledik ve dijital kimlik konu-
sunda bir kavram kantlama almas yapamaya karar verdik.
- Blockchain projenizde balang, geliim ve u anda dnce ve

beklentileriniz nasl geliti ve ekillendi? Blockchain projesi ile he-
defleriniz nelerdir?
Celal Cndolu: Projeyi hayata geirmeden nce ok deerli

kiiler ve irketlerle fikir alveriinde bulunduk. Sonu olarak
irket ierisinde belirlediimiz dijital kimlik, datk kayt ya-
ps, akll szlemeler gibi konseptleri deneyebileceimiz, tm
irket alanlarmzn kullanabilecei bir kurguda karar kl-
dk ve 2017 ylnn banda projemizi hayata geirdik. Bunun
iin irketimizin her katn ayr bir firma gibi tanmlayp her
kat iin farkl mobil uygulamalar gelitirdik. Bylece irket a-
lanlarmz Blockchain yapsn kullanarak dzenlenen irket
etkinliklerinden puan kazanp bunlar yine mobil uygulamalar
zerinde harcayabildikleri, dijital kimliklerini ynetebildikleri
bir sistemi gnlk hayatlarnn bir paras haline getirdik.
102
TRKYEDEN BR RNEK: BKM ve BBN
Kavram kantlama almas ile temel hedefimiz bu tekno-

lojinin getirdiklerini, zelliklerini, olumlu ve olumsuz yanlarn
daha iyi anlayarak bunun zerine yeni i modelleri oluturabil-
mek.
- Bu projenin sizlere neler kazandrdn dnyorsunuz?
Celal Cndolu: zerinde allan platformlar zellikle ba-

langta ihtiyalar dorultusunda srekli kendilerini gelitiri-
yor ve gelitiricilerin yeni eyler yapmasn salyor. Dolaysy-
la Blockchain ile bir rpda yepyeni bir dnya oluturmann
mmkn olduunu sylemek gereki olmaz. Temelinde bir ve-
ritaban yaps olan ve zerine kurgulanan modellerle anlaml
zmler gelitirilen Blockchainin olmazsa olmaz ise ibirlii.
Blockchain, tek bir kurumun kendi bana uygulamas yerine
salanacak ibirlikleri ile bugn zm bulunamayan pek ok
konuya yardmc olacana inanyoruz. Proje bize sunumlarda
grdmz bir teknolojiyi ok daha yakndan tanma imkan
verdi. Kavram kantlama almamz sona erdiinde detaylar-
na hakim olduumuz bir teknoloji ile yeni i fikirleri retebile-
ceiz.
- Proje boyunca yaadnz problemlerden bahsedebilir misiniz?

Sizce bu tarz projelerdeki en byk engelleyici/yavalatc ana un-
surlar nelerdir?
Celal Cndolu: Belirttiim gibi zerinde allan platformlar,

sizinle birlikte geliip reniyorlar. Bu yzden her istediinizi
hzl biimde yapamyorsunuz. Bu durumun yavalatc etkisi
olduunu syleyebiliriz. Bunun yan sra bu platformlarn gn-
103
BLOCKCHAIN 101
cellemelerde eski yaplarndan ok farkl bir yapya gemesi de

yeni yapya gei maliyetlerini arttrabiliyor.
- Proje ktlarn gz nne aldmzda Blockchain teknolojisi

hakknda mevcut algnn ve gereklerin bir birine paralel olduunu
syleyebilir miyiz? Blockchain teknolojisi konusundaki kresel bek-
lentilerin karln bulabileceini dnyor musunuz? nanyor
musunuz?
Celal Cndolu: Blockchain ile katma deerli zmler geliti-

rileceinden phe etmiyoruz. Ancak gelitirilen zmn ka-
bul grmesi, lkeden lkeye deiecektir. nk bir corafyada
sorunlu olan bir alan, farkl bir pazarda kusursuz biimde al-
yor olabilir. lem srelerinin uzun olduu ve maliyetlerin yk-
sek olduu uluslararas para transferleri baarnn yakaland
alanlardan biri oldu. Dier yandan IoT ile birletiinde bugn
yeni yeni gelien akll ev, araba gibi pek ok konsept bizlere
yeni deneyimler sunacak.
104
1.9. Blockchain Uygulamalarnda Zorluklar ve
Riskler
Blockchain genel erevede ilgili kiiler ve kurumlar tarafndan

yakn zamanda ortaya km en heyecan verici ve potansiye-
li yksek teknolojilerden birisi olarak kabul edilse de her yeni
teknoloji gibi geliim aamasnda eitli riskler, zayflklar ve
zorluklar iermektedir.
ifreleme ve Kuantum Bilgisayarlar

Blockchain platformlarn en gl klan zelliklerin banda
kriptografi gelmektedir. Bu kapsamnda kullanlan ifreleme
yaklamlar olduka gl olsa da, kuantum biliim (quantum
computing) gibi alanlardaki gelimelerle birlikte bu konuda ile-
rideki zamanlarda eitli zafiyetler grlebilecei dnlmek-
tedir. u anda bilgisayarlarn sadece 1 ve 0 ile ilem yapabildii
ikili (binary) sistemlerden bahsediyoruz. Ancak kauntum bilgi-
sayarlarda 1 ve 0n ayn anda geerli olduu nc bir durum
daha bulunmakta ve bu l veri Qubit ad verilen yaplarda
saklanmaktadr. Bu bilgisayarlar geleneksel ikili sistemlere
105
BLOCKCHAIN 101
kar milyonlarca kat daha gl ilem yapabilme kabiliyetine

sahiptir ve bu sistemler her ne kadar u anda sadece zel la-
boratuvarlarda kullanlyor olsalar da ilerleyen on yllar iinde
herkesin eriimine sunulabilirler. Elbette ncelikle savunma
ve istihbarat alannda kullanlmalar da kanlmaz olacaktr.
Bu sistemlerin kabul edilebilir srelerde gnmzn gelimi
ikili ifreleme yntemlerini krmas mmkn olabilecektir. Bu
Blockchain dnyas iin hemen deil ama uzun vadede bir risk
oluturmaktadr.
zel Anahtarlarn Saklanmas

zellikle kripto-para zmlerinde kullanlan ak-zel anahtar
yapsndaki zel anahtarn saklanmas kullancnn sorumlulu-
unda bulunmaktadr. Bu kullanm eklinde yaanacak olan
bir zel anahtar kaybetme durumunda, son kullancnn elinde
ifrelenmi ilemlerin sahipliini dorulayacak hibir bilgi kal-
mamaktadr. zel anahtarn baka bir kullancnn eline ge-
mesi ise iliki varlklarn sahipliini kaybetmek ile edeer bir
durumdur. Bu gibi problemlerin olumasn engellemek amac
ile kullanclarn anahtar verilerini koruyacak yeni arac kurum
yaplarnn olumas muhtemel bir gelimedir. Bu sebeple fark-
l alternatif zmler sunan kripto para czdan uygulamalar
ve servislerinin says her geen artmaktadr. Ancak bu yaplar
da yanlarnda eitli gvenlik sorunlarn getirmektedir (2016
ylnda gerekleen Bitfinex dolandrclnda kullanclarn
kripto-para czdan kaytlarna eriilerek 120.000 Bitcoin aln-
mtr).
106
BLOCKCHAIN UYGULAMALARINDA ZORLUKLAR ve RSKLER
lem Performans
Blockchain platformlar alternatif oluturduu baz alanlarda
halihazrda kullanlan zmlere kyasla daha dk ilem per-
formans gstermektedir. rnein u andaki yaps ile Bitcoine
ait Blockchain platformu saniyede ortalama 7 ilem gerekle-
tirebilirken, modern kredi kart platformlar saniyede 7.000-
8.000 ilem gerekletirebilmektedir.
Yksek Yatrm Gereksinimi

Blockchain, ilem maliyetlerinde ve zaman kullanmnda cid-
di anlamda tasarruf salamaktadr, ancak balangta gereken
yksek yatrm maliyetleri caydrc olabilmektedir. Burada ak
kaynakl platformlar ile testlere balamak kolay grnse bile bu
alanda henz yeterince insan kaynann olmamas (dnyada
Blockchain alma mekaniklerine ve aklarna gerektiinde
kod yapsnda gncelleme yapabilecek kadar hakim 8.000 ka-
dar gelitirici olduu tahmin edilmektedir), deneme yanlma
srelerinin uzunluu ve ngrlmeyen yazlmsal riskler top-
lam sahip olma maliyetini ykseltmektedir.
Dijital Dnm Gereksinimi

Blockchain uygulamalar tarafndan ortaya koyulan zmler
mevcut sistemler kapsamnda ciddi deiiklikleri beraber getir-
mektedir. Bu dnmn yaplabilmesi iin irketler bir dn-
m stratejisi oluturmaldr.
107
BLOCKCHAIN 101
Enerji Tketimi
zellikle proof-of-work tipi mutabakat yaplar kullanan
Blockchain platformlar u andaki yaplar itibari ile ciddi bir
enerji tketimi ve dolayl olarak karbon ayak izi etkisi dour-
maktadr.
Snrl Tevik
Poof-of-Work tipi mutabakat yaklam kullanan ak Block-
chain yaplarnda bloklarn retilmesi iin gerekletirilen ma-
dencilik (mining) ilemi, genel olarak tevik sistemi ile beslen-
mektedir. Kripto para retim miktar snrl olan durumlarda
tevik sisteminin sonlanmas ile birlikte burada oluacak ma-
denci davran ekli konusunda kesin bir yargya varmak im-
diden mmkn grnmemektedir.
Yazlm Hatalar, Aklar ve Siber Saldrlar

Blockchain teknolojisi olduka yeni bir teknolojidir, bundan
dolay u anda kullanlan Blockchain platformlar genel olarak
deney olarak adlandrlmaktadr.
Teknoloji ok yeni olduu iin ngrlemeyen yazlm ha-
talar siber saldrganlara davetiye kartmakta ve zellikle Ak
Blockchain platformlarndaki bu aklar tespit edildii takdirde
ciddi ekonomik kayplar yaanabilmektedir.
Sahip olduklar aklarn giderilmesi ve yeniliklerin eklen-
mesi iin platformlar zerinde srekli gncelleme almalar
yrtlmekte, ancak zellikle Ak Blockchain platformlarnn
merkezi olmayan, demokratik yaps bu gncellemelerin ger-
108
ekletirilmesinde her bir u noktann birlikte hareket etme-

sinde noktasnda skntlar yaratabilmektedir. Bu durum atal-
lama (forking) ad verilen bir sonu dourabilmektedir.
atallama (Fork)
Bir Blockchain anda tm katlmclar an kendisine bir ya-
zlm kullanarak aa dahil olurlar. Bu yazlmlar srekli olarak
sistemi gelitirenler tarafndan gncellenir. Bu gncellemeler
genellikle an yeteneklerini ve imkanlarn gelitirmeye ve
performansn artrmaya ynelik gerekleir.
Blockchain andaki her bir kullanc ann yerel bir kop-
yasna sahiptir. Baz istisnai durumlarda yazlmda gerekle-
tirilen gncellemeler sonrasnda yazlmda gncelleme yapma-
yanlar sadece genel Blockchain andaki verileri okuyabilirken,
gncellenmi yazlma sahip olanlar Blockchain ana veri yaz-
maya devam edebilirler. Bu durumda yazlm gncellemesi yap-
mayan kullanclarn sahip olduklar yerel Blockchain a kop-
yas gncellenmedii iin genel yapdan farkllk gsterir. Bu
Blockchain anda bir Geici atallama (Soft Fork) durumu
ortaya karr.
Soft Fork Geici atallama Durumunda Adaki Kullanclarn Yaps
109
BLOCKCHAIN 101
Baz yazlm gncelleme durumlarnda ise gncelleme alma-

yan eski noktalar Blockchain ana veri yazamadklar gibi ayn
zamanda verileri okuyamaz duruma derler. Yazlm gncel-
lemesi yapanlar Blockchain an kullanarak ilerlemeye devam
ederlerken yazlm gncellemesi yapmayanlar sadece yerel veri-
leri zerinde okuma ve yazma ilemi yapabilirler. Ancak bu tarz
durumlarda belli bir grup eski yapy korumaya karar verebilir
ve yeni yapya itiraz edebilir. Bu durumda ister istemez bir bi-
rinden ayrlan iki tane yeni Blockchain a oluur. Bu duruma
Mecburi atallama (Hard Fork) ad verilmektedir.
Hard Fork Mecburi atallama Durumunda Ortaya kan Yeni A
Blockchain alarnda yaanabilen atallama probleminin

en byk rnei DAO Olay olarak adlandrlmaktadr ve Et-
hereum Blockchain anda gereklemitir. Temelinde bir akl-
l szleme olan DAO yaklam (Decentralized Autonomous
Organization Merkezi Olmayan zerk Kurum), herhangi bir
insan mdahalesi gerek kalmayacak ekilde bir kurumun kural-
larn ve karar verme mekanizmalarn bir akll szleme kapsa-
mnda tanmlayarak merkezi olmayan kontrol ile bir yap olu-
turmay hedeflemektedir. DAO Olay kapsamnda Nisan 2016
tarihinde Ethereum zerinde almak zere tanmlanm bir
DAO kitlesel fonlamaya alm, 11.000 civarnda kiinin kat-
110
lm ile birlikte 150 milyon dolar deerinde Ether (ETH) toplan-

mtr. Bu toplanan kaynak giriim sermayesi fonu olarak kulla-
nlmak zere DAOnun ynetimine braklmtr. Ancak DAOun
zerine ina edildii akll szleme yapsndaki bulunan a
fark eden bir (veya bir grup) kullanc, toplanan fonun yaklak
1/3n kendi hesabna aktarmay baarmtr. Buradaki nemli
nokta bu ilemin Ethereum ve DAO kurallarna aykr davran-
mayarak, herhangi bir ihlal gerekletirmemi olmasdr.
Bu durum sonrasnda, sadece bu olaya zg ilemlerin iptali
iin bir Mecburi atallama ilemi gerekletirilmitir. Ancak
Ethereum yaps zerindeki baz kullanclar kurallara uygun
davranan her ilem geerli bir ilemdir dncesi ile bu dei-
iklii kabul etmemitir. Bunun zerine eski kod yaps ile de-
vam edenler Ethereum Classic (ETC) adn alm ve yeni kod
yaps ile devam edenler Ethereum (ETH) eklinde yoluna de-
vam etmitir. Bu sebeple u anda ayn balang noktasndan
doan ancak farkllaarak yoluna devam eden iki farkl Ethe-
reum Blockchain a bulunmaktadr.
Bu noktada Blockchaine giri nitelii tayan kitabmzn
teorik ksmn tamamlam bulunuyoruz. Bu sre zarfnda
pek ok terim ve kavramdan kanmak gibi bir durum sz ko-
nusu deildi ve bunlarn detaylar ise teknik bir bilgi ve bak
as gerektiriyor. u anda mutlaka okumanz tavsiye ettii-
miz kapan blmne gei yapabilir veya teknik ynleri ile
(buna ramen yine de teknik bir giri olmann tesine geme-
den) Kriptoloji, Blockchain ve Akll Szlemeleri ele aldmz
blmler ile devam edebilirsiniz. Bizim yazarken byk keyif
duyduumuz (tamam bu keyif ok byk olmayabilir :)) bu b-
lmleri de okumanz tavsiye ederiz.
111
KNC BLM
Blockchain 201:
Teknik Detaylar
2.1. Kriptolojinin Teknik Detaylar
Temel kavramlar blmnde kriptoloji kavramna hzlca gz

atmtk. Bu ksm tekrardan hatrlayacak olursak; eer verile-
ri olduka geni alara kopyalayp oaltarak datacaksak bu
verilerin gerekten gizliliinin ve ayn zamanda btnlnn
salanmas gerekir bu ama iinse kriptoloji kullanlr.
Kriptoloji basit bir ekilde ifreleme bilimi olarak tanm-
lanabilir. Kriptolojinin bir alt kolu olan kriptografi (cryp-
tography - Yunanca gizli anlamna gelen kryptos ve yazmak
anlamna gelen graphien szcklerinden tretilmitir) ise ve-
rilerin ifrelenmesi kapsamnda kullanlan yntemleri ifade et-
mektedir. ifreleme, herhangi bir veri kmesini bir kural yaps
kullanarak rastgele grnen, geri dnlebilir bir veri kmesine
dntrr. Bu rastgele gibi grnen veri kmesi, ifreleme ile
ilgili anahtar yapsna sahip olmayan kiiler tarafndan ele gei-
rilseler bile orijinal yapsna uygulanabilir bir ekilde geri evri-
lemez. Sadece ilgili anahtara sahip olanlar, veriyi tekrar orijinal
yapsna dntrebilir, yani ifreyi zebilirler.
imdi Blockchain ve kripto-para dnyasnda bu alana ait ok
kullanlan kavramlar inceleyelim.
115
BLOCKCHAIN 101
Gvenli zetleme (Secure Hash)

Bu yaklam temel olarak matematiksel ilemler kullanarak b-
yk bir veriden kyasla daha kk bir zet bilgi (bunu kaynak
veriye ait dijital bir parmak izi olarak dnebiliriz) retilmesi-
dir. Bu retim yaps:
- Ayn veri kmesi iin her zaman ayn zet bilgiyi retir.
- Tek ynldr; yani zet bilgiden kaynak veriye geri d-
nlmesi mmkn deildir. zet bilgiden kaynaa ula-
mann tek yolu kaynak kmesindeki her olas veri yap-
s iin gvenli zetleme fonksiyonunu altrp oluan
zet bilgi ile elimizdeki zet bilgiyi karlatrmaktr.
- Hzl olarak gerekletirilen ilemlerdir.
- Kk veri deiikliklerinde bile ok farkl zet bilgi re-
tir ve bu zellie etkisi ad verilir.
Gvenli zetleme algoritmalar zetledikleri veriden bam-

sz olarak sabit uzunlukta zet deer retirler, rnein SHA-1
algoritmasnn rettii zet deerler 160 bit uzunluunda olur-
ken SHA-256 algoritmasnda zet bilgi uzunluu 256 bittir. Al-
goritma sonular sabit uzunlukta olduklarndan teorik olarak
farkl veri kmeleri iin zet deerlerinin akmas mmkn-
dr. Ancak gvenli zetleme algoritmalar kapsamnda zet bil-
gi kmesinin bykl (SHA-256 algoritmasn dnrsek,
256 bitlik bir zet yapsnn 2^256 farkl deer olabilir, bu ise
yaklak 10^77 yapmaktadr. Grnr evrendeki atom says-
nn 10^80 civarnda olduunu dnlrse 2^256 saysnn
bykln hakknda bir fikrimiz olacaktr) gibi nedenlerden
dolay bu gz ard edilebilecek bir durumdur .
116
KRPTOLOJNN TEKNK DETAYLARI
Merkle Aa Yaps (Merkle Tree)

Merkle aac, byk veri kmelerini gvenli ve hzl bir ekilde
dorulamak iin kullanlan, gvenli zetleme yaps zerinde
gelitirilmi bir yaklamdr. Merkle aa yapsnda ikili (bi-
nary) bir aa yaps oluturulup, en alt seviyeye veri kmesin-
deki paralar yerletirilir. Sonrasnda en alt seviyeden yukarya
doru ikili bir ekilde zetleme deeri reterek ilerlenip tm
aa yaps iin tekil bir zetleme deeri (Merkle kk deeri)
retilmi olur.
Aada belirttiimiz gibi temel olarak ifreleme ilemi if-
relenecek veri kmesi ve ifrelemede kullanlacak bir anahtar
veri yaps ile yaplmaktadr. Burada temel olarak iki teknik kul-
lanlmaktadr:
117
BLOCKCHAIN 101
Simetrik ifreleme (Symmetric Encryption)

Bu yaklamda hem ifreleme hem zmleme admlarnda
ayn anahtar bilgisi kullanlmaktadr. Bundan dolay anahtar
bilgisinin sadece ilgili taraflar arasnda paylalmas gerekmek-
tedir, anahtar ele geiren herhangi bir taraf ifrelenmi veri-
den orijinal veriye eriebilir.
Asimetrik ifreleme (Asymmetric Encryption)

Bu yaklamda ifreleyen ve zmleyen anahtar bilgileri fark-
ldr. Temel olarak bu yntem ierisinde kullancnn bir adet
118
herkese ak (public) dieri ise sadece kendi ierisinde sakl tut-

tuu zel (private) anahtar ifti deeri bulunmaktadr. Bu ak
anahtar herkese datlabilir, ak anahtardan zel anahtara
ulamak bunun iin gerek duyulan ok yksek hesap gcnden
dolay imkansz olarak nitelenmektedir. Ayrca ak anahtar
ile ifrelenmi bir veri ancak ilgili zel anahtar ile zmlenebil-
mektedir, benzer ekilde zel anahtar ile ifrelenmi veri ancak
ilgili ak anahtar ile zmlenebilmektedir.
Bu yap kapsamnda verilerin ak anahtar ile ifrelenip zel
anahtar ile zmlenmesi yntemi Ak Anahtar ifrelemesi
(Public Key Encryption) olarak da adlandrlmaktadr.
Asimetrik ifreleme genel olarak aadaki temel senaryolar

kapsamnda kullanlmaktadr:
ifreleme/zme
Bu senaryo bir mesajn sadece ilgili alc tarafndan okunmas-
nn istendii durumlarda gereklemektedir. Bu yntem kap-
samnda ilgili mesaj baka bir kii tarafndan ele geirilse bile
mesajn ierii anlalamaz.
rnek olmas iin A kiisinin B kiisine bu yaklamla bir
mesaj gndermek istediini varsayalm, bu durumda ak u e-
kilde gerekleecektir:
119
BLOCKCHAIN 101
- A, Bye ait ak anahtar elde eder (bu bilgiyi Bden talep

edebilir).
- Gndermek istedii mesaj bu ak anahtar ile ifreler.
- Mesaj Bye gnderir.
- B sadece kendisinde olan zel anahtar ile ifreyi zer ve
mesaj okuyabilir.
lgili mesaj Bden farkl bir kii tarafndan ele geirilmi olsa
bile Bye ait zel anahtar d dnya tarafndan bilinmediinden
ifrelenmi mesajn zmlenmesi mmkn deildir.
Pratik kullanmlarda, asimetrik ifrelemenin performans
konusunda simetrik ifrelemeye gre daha geride olmasndan
dolay yukarda belirtilen akta mesajn kendisi deil simetrik
ifreleme aknda kullanlacak olan anahtar bilgisi iletilir, me-
sajn kendisinin gnderimi simetrik ifreleme ile gerekletiri-
lir.
Dijital mzalama/Dorulama
Bu senaryo, alnan bir verinin gerekten gnderdii iddia edi-
len kaynaktan gelip gelmediini ve transfer edilmesi srasnda
ieriine d bir kaynak tarafndan mdahale edilmediini kon-
trol etmek/dorulamak amac ile kullanlmaktadr.
Bir nceki senaryoya benzer bir ekilde A kiisinin B kiisi-
ne bu yaklamla bir mesaj gndermek istediini varsayalm, bu
durumda ak u ekilde gerekleecektir:
- A, B ile ak anahtar bilgisini paylar (yada B, Ann ak

anahtar bilgisini gvenilir bir kaynaktan temin eder).
- A, Bye gndermek istedii mesaj hazrlar.
120
- Bir zetleme algoritmas (SHA-256 gibi) mesajn zet de-

erini oluturur.
- Bu zet deerini kendisine ait zel anahtar ile ifreleyip
ek bir bilgi olarak mesaja ekler. Bunu bir dokman imza-
lamak olarak dnebiliriz.
- Mesaj Bye gnderir.
- B, mesaj aldnda
- Mesajn zet deerini oluturur.
- Mesaj ierisinde A tarafndan eklenmi ifreli zet bilgi-
sini Ann ak anahtar ile zmler.
- Kendi oluturduu zet bilgisi ile zmlenmi zet bil-
gisini karlatrr.
- Eer iki zet bilgi karlatrldnda birbirleri ile ayn
ierie sahip deillerse bunun iki sebebi olabilir:
Mesaj imzalayan kii A deildir.
Mesaj ieriine transfer srasnda mdahale edilmi-
tir.
Temel olarak Blockchain dnyasnda kullanlan ifreleme

yaklam ve yntemlerine dair vereceimiz teknik bilgiler bu
121
BLOCKCHAIN 101
kadar. imdi bu bilgilerin de nda teknik adan Blockchain

alarna gz atacaz.
122
2.2. Teknik Detaylar ile Blockchain
Artk daha teknik denizlere girmek iin ihtiya duyduumuz

tm temel aralara ve bilgilere sahibiz. imdi nceki blmler-
de ekilen ve filizlenen fikri fidanlarmz bytebiliriz.
Blockchain alarn temel olarak deer ieren verilerin
(para, kimlik, deerli katlar gibi) gvenli ve emin bir ekilde
depolanmas ve ynetilmesi iin tasarlanm bir teknoloji ola-
rak tanmlamtk.
Bu tanmda belirtilen niteliklerin salanabilmesi iin gn-
mzde bankalar gibi eitli ara kurumlar, kapal merkezi sistem-
ler kullanrken -rnein hesabnza ait bilgilerin bir bankann
merkezi veri yapsnda tutulmas gibi- Blockchain alarnn bu
ihtiyalara karlk olarak herkese ak, effaf, merkezi olmayan,
ara yaplara ihtiya duymayan bir zm nerdiini biliyoruz.
Bu zm iin temel kavramlar ve bileenler u ekildedir;
Blok
Adndan da anlalabilecei gibi Blockchain yaklamnda veri-
lerin sakland yaplar blok (block) olarak adlandrlr. Ve bu
123
BLOCKCHAIN 101
blok yaplar bir zincir eklinde (zaman asndan dorusal bir

dizi yapsnda) dzenlenir. Bu zincir kapsamndaki ilk blok ya-
psna genesis (balang) blok denir.
Datk A Yaps
Gnmz yaklamlarnda kapal merkezi sistemler kullanld-
n belirtmitik. Blockchain yapsnda ise tm bilgiler datk
(distributed), katlmclara ak bir a yaps zerindeki tm
makinelerde elenik (bir birinin kopyas) halde tutulmaktadr.
Bu ekilde tekil bir ara kuruma ihtiya ortadan kalkmakta, bu
durumun getirdii maliyetler ve riskler (single point of failure /
tekil krlma noktas: almamas durumunda iinde bulundu-
u tm sistemin, akn almasn engel olma) ortadan kald-
rlmaktadr.
124
TEKNK DETAYLARI ile BLOCKCHAIN
Mutabakat Mekanizmas
Bir st madde de a yaps zerindeki tm makinelerde Block-
chain andaki verinin elenik bir kopyasn barndrdn
belirtmitik. Eleniklik durumunu salamak iin a genelinde
Mutabakat (Consensus) yaplmas gerekir.
Blockchain alarnda verilerin blok ad verilen yaplarda
tutulduunu biliyoruz. Blockchain alarnda gvenlik tan-
m, bloklarn ierdii bilgilerin d dnyadan saklanmas deil,
oluturulduktan sonra ierdii bilgilerin fark edilmeden dei-
tirilemeyeceini ifade eder. Bunu salamak iin Kriptografik
zetleme (Cryptographic Hashing) ve zaman bilgisi kullanl-
maktadr.
Temel olarak blok iki paradan oluur:
- Blok ierisindeki veriler

- Blok ierisindeki veri btnln kontrol etmek ama-
l st bilgi/balk (Block Header). Bir blok bal temel
olarak aadaki bilgileri iermektedir:
Bir nceki bloa (st blok) ait zet (hash) deeri
Blok ierisindeki verilere ait Merkle kk deeri
(bunu ksaca tm verilerden tek bir zetleme verisine
erime ekli olarak dnebiliriz)
Zaman bilgisi
Blok bal iindeki bilgilerin toplu bir ekilde bir gvenli

zetleme algoritmasndan geirilmesi ile o bloa ait olan zet-
leme bilgisine (block hash) ulalr.
125
BLOCKCHAIN 101
Fark edebileceiniz gibi her blok kendisinden nceki bloa

ait zetleme bilgisini iermektedir. Bu bilgiyi ieren bloun
zeti ise bir sonraki blok iin kullanlacak zetleme bilgisini
elde etmekte kullanlmaktadr.
126
Bu yapda kt niyetli birisinin, Blockchain a zerinde

hedef ald bir blok ieriini deitirebilmesi iin hem hedef
blou hem de ondan sonra gelen tm bloklar deitirmesi
gerekmektedir. Blok retiminin sreklilii (saldrgan deiim
yaparken Blockchaine yeni bloklarn katlyor olmas) ve blok
retim yaklamlarnn yaplarndan dolay bu senaryo teorik
olarak gerekletirilebilecek olsa da pratikte gerekletirilmesi
normal koullarda mmkn grlmemektedir.
Datk bir mimaride bulunan her bir dm (alternatif ola-
rak makine ifadesi kullanlabilir. ngilizce orijinal kullanm
ise node kelimesi ile ifade edilir.) zerindeki bloklarn elenik
bir yapda olabilmesi iin bu makinelerin sisteme eklenmek is-
tenen her yeni blok iin bir mutabakat yaklam sergilemesi
gerekmektedir. Blockchain platformlar bu konuda farkl -
zmler sunmaktadr. Bunlardan en ok kullanlan tanesini
incelersek:
Proof of Work
Bu yapda sistemin bir blok yapsn hazrlayp, ilgili Blockchain
ana eklenmesinin ynetimi iin zlmesi zor ama zmn
doruluun kontrolnn kolay olduu bir problem zerinden
ilerlenir. Bu konuda en ok kullanlan problem tr, hazrlanan
bloa ait zetleme (hash) deerinin belirli bir yapya (tanmlan-
m bir deer aral ierisinde olma, belirli bir karakter dizisi
ile balama gibi) uymasdr. zetleme (hash) fonksiyonlar yap
itibari ile tek ynl olduklarndan ve ktlar tahmin edileme-
diinden uygun bir deer retilmesi iin olduka fazla sayda
deneme yaplmas gerekmektedir. rnein Bitcoin yapsnda
127
BLOCKCHAIN 101
Nisan 2017 itibari ile saniyede ortalama 3,5x10^15 hash ilemi

yaplmakta ve ortalama olarak 10 dakikada bir Proof of Work
yapsna uygun blok retilebilmektedir. Ancak paylalan bir
zetleme (hash) deerinin kontrol iin sadece ilgili blok ie-
risinde zetleme (hash) deerinin bir defa hesaplanmas yeter-
lidir.
u andaki en popler Blockchain platformu olan Bitcoin
zerinde bu mutabakat yaklam kullanlmakta ve ilgili sre
madencilik (mining) olarak adlandrlmaktadr. Basit bir ekil-
de bu sreci incelersek:
- Yeni blok ierisinde yer almas istenen ilemler/veriler

seilir.
- Bu ilemler/veriler kullanlarak Merkle aac yaps ve
Merkle kk deeri oluturulur.
- Merkle kk deeri, bir nceki bloun zetleme deeri,
zaman bilgisi ve ardk olarak artan bir saya olarak ta-
nmlanabilecek nonce deeri kullanlarak blok baln
oluturulur.
- Blok bal zetlenerek (hashing) uygun bir deer (belir-
li bir karakter kmesi ile mi balyor gibi) oluup oluma-
d kontrol edilir.
- Eer uygun bir blok zetleme deeri olutu ise yeni blok
baarl bir ekilde oluturulmu demektir, bu bilgi a
zerindeki tm makineler ile paylalr.
- Eer uygun bir blok zetleme deeri olumad ise non-
ce deeri arttrlarak uygun zetleme deeri yaratlmaya
allr. Nonce deeri limitine geldiinde hl geerli bir
blok oluturulamad ise (yani geerli bir zetleme deeri
128
oluturulamad ise) bu durumda blok baln olutu-

ran dier deerlerde (blok ierisinde yer alacak ilemler
kmesinin sras, ierii gibi) gncelleme yaplr ve ak
tekrar batan ele alnr.
Baka bir popler Blockchain platformu olan Ethereumda

bu yaklam kullanmaktadr. Proof of Work yaklam, yap-
sndaki ilemin zel yaps ve yksek frekansta tekrarlanma
ihtiyacndan dolay yksek enerji tketimi ve zel donanm
gereksinimleri ortaya kartabilmektedir. Bu durum alt
a yapsn bu gereksinimlerin daha elverili olduu (ucuz elek-
trik, dk maliyetli donanm retebilme yetkinlii) ortamlara
ynlendirmesine ve datk, merkezi olmayan a yapsnn bu
zelliini zaman ierisinde belirli lde kaybetmesine neden
olabilmektedir. Bu durum gerek kullanlan problemlerin fark-
llatrlmas, gerek enerji tketimi ktlarnn farkl ekillerde
deerlendirilmesi gibi yaklamlarla zlmeye allmaktadr.
Proof of Stake
Bu yaklam kapsamnda ise blok retim ve geerlilik onay me-
kanizmas blou reten makinenin ilgili Blockchain a zerin-
de sahip olduu pay ile ilikilendirilmektedir. Bu tarz sistem-
lerde genellikle sistem ierisinde retilebilecek tm kripto para
miktar ilk bata retilir, sistemdeki yeler yatrmlarna gre
paylarna den kripto paralarn alrlar, sonradan yeni ekle-
meler yaplmaz. Sistem kapsamndaki pay deeri temel olarak
sahip olunan kripto para miktarna gre hesaplanr.
Pay miktarna gre ilem yapmada farkl davran ekilleri
grlebilmektedir:
129
BLOCKCHAIN 101
- Bir sonraki blou retecek olan makine sahip olduu pay

ile ilikilendirilmi bir rastlantsal fonksiyon ile belirle-
nebilir zira pay yksek olan makinenin seilme ans
daha yksektir. lgili makine belirli bir sre ierisinde uy-
gun bir blok paylamaz ise bir sonraki makineye geilir.
- Bir makine belirlemesi yaplmaz, ancak pay bilgisi maki-
nenin zmesi gereken problemin (Proof of Work yak-
lamna benzer bir ekilde) zorluk derecesini deitirir.
rnein daha fazla pay sahibi olan makine iin daha ko-
lay bir problem zm aral salanr.
Tek bana sahip olunan pay deerinin kullanlmasnn yk-

sek pay sahibi makinelere iin srekli bir avantaj yaratmasn-
dan dolay ak ierisindeki hesaplamalarda kullanlmak zere
bir ya (age) kavram getirilmitir. Bu kavram ile birlikte blok
retimi iin kullanlan pay kapsamndaki kripto paralarn ya
deerleri sfrlanr, bu kripto paralar ancak belirli bir sre so-
nunda ya deeri kazanmaya balarlar ve ya deeri ilemlerde
ncelik/geerlilik kazanmada avantaj salayc olur.
Bu yaklam kapsamnda blok retimi sreci para basma
(forging, minting) olarak adlandrlmaktadr.
u anda Proof of Work mant ile ilerleyen Ethereum
ann, yakn zaman ierisinde Proof of Stake yapsna ge-
irilmesi planlanmaktadr. Bu yap aslnda daha kompleks bir
uygulama ekli olsa da, bu gei ile birlikte ilemlerin dorulan-
ma ve blok oluturma sreci daha hzl ve kolay bir hale getirile-
rek Bitcoin anda olduu gibi pahal ve yksek g tketimine
sahip zel madencilik donanmlarna olan ihtiyac (ve dolayl
olarak oluan donanm tabanl merkezcilii) ortadan kaldrla-
130
caktr. Ayrca katlmclar platform ile daha derin sahiplik ili-

kisine sokarak platformun karna en uygun ekilde alma-
lar iin tevik edilmesi salanacaktr. Bu dnm ile birlikte
Ethereum platformu daha byk uygulamalar barndrmak
iin daha leklenebilir bir hale getirilecektir.
Practical Byzantine Fault Tolerance PBFT

Bu yapy adn Bizansl generallerin kulland bir yntemden
alr. Bizans ordularnda generaller, imparatordan gelen emir-
lerin gerek olup olmadn anlamak iin olduka basit ve et-
kili bir yntem takip ediyorlard. mparator ordusuna bir emir
verecei zaman bunu generallere ulatrmak iin birden fazla
ulak yolluyor ve generaller de emri aldklarnda kendi aralarn-
da ulaklar ile bu emirleri paylayorlard. Bu sre iinde eer
imparatordan gelen emir ulaklarn ounluu tarafndan do-
rulanm ise bu emrin doru olduu kabul ediliyordu. Aksi tak-
dirde tekil emirlere itimat edilmiyordu.
Bu zm Blockchain dnyasna getirirsek bu yaklamda
a yapsna dahil her dorulayc (validator) rolne sahip ma-
kine iin bir ak-zel anahtar ikilisi bulunmaktadr ve her ma-
kine dier makinelerin ak anahtar bilgisine sahiptir.
Her makine kendisine gelen bir ilem (transaction) bilgi-
sini, kendi zerinde tutulan veri yapsn kullanlarak kontrol
eder, onaylad bir ilemi imzalayarak a ile paylar. Eer bir
ilem belirli bir sayda (mesela 2n makineden oluan bir a iin
bu say n+1 olabilir) makine tarafndan onaylanm ise mutaba-
kat salanm kabul edilir, bu ilem a tarafndan geerli ilem
olarak tanmlanr.
131
BLOCKCHAIN 101
Proof of Work, Proof of Stake gibi yaklamlardan farkl

olarak PBFT kaynak sahiplii (donanm, pay gibi) ak ierisin-
de soyutlanmtr, bu sayede en kk katlmc bile dahil oldu-
u an yapsnda sz sahibi olmaktadr.
Bu yaklam kapsamnda aa dahil olan tm dorulayc ma-
kinelerin birbirinden haberdar olmas ve aa dahil olacak yeni
bir dorulayc merkezi bir sistem/yap tarafndan onaylanma-
s gerekmektedir. Bu durum Blockchain yaklamnn temelle-
rinden olan herkese ak, merkezi olmayan a yaps kavram
ile elimektedir. Bundan dolay bu mutabakat yaklam ak
(public) yaplar yerine daha ok zel (private) yaplar ierisinde
deerlendirilmektedir.
HyperLedger platformu kapsamnda varsaylan mutabakat
yaps olarak PBFT kullanlmaktadr.
Bu yaklam dnda proof of work ve proof of stakein
birlikte uygulanmas ile gerekleen proof of activity, blok
retim srecine dahil olmak iin disk alan tahsis edilmesi gere-
ken proof of capacity gibi farkl mutabakat zmleri bulun-
maktadr ancak bu alternatifler daha ok kk lekli dene-
meler kapsamnda kullanlmaktadr.
En Uzun Blockchain Kayd

Datk, merkezi olmayan byk lekli bir mimaride bal her
bir makinedeki blok yapsnn her zaman tutarl olmas bekle-
nemez. Sistem ierisinde yakn zamanl paralel blok retimi,
bloklarn a zerindeki makinelere farkl zamanlarda iletilmesi
gibi nedenlerden dolay aa bal makineler zerinde Blockcha-
in anda farkl blok sralamasna sahip dmlerin (node) bu-
132
lunmas karlalan bir durumdur. Bu durumu zebilmek iin

makineler her zaman en uzun Blockchain kayd geerlidir
mant ile hareket edip, bu Blockchain kaydn geniletmek
amac ile ilem yaparlar. En uzun yaklam farkl mutabakat
yaplarnda farkl anlamlara gelebilmektedir, rnein Proof-of-
Work yaplarnda en fazla Proof-of-Workn gerekletii (bu
bilgi ilgili Blockchain an oluturan bloklarn problem zorluk
derecelerinin bir araya getirilmesi ile hesaplanr) Blockchain
yaps En Uzun Blockchain Kayd olarak tanmlanmaktadr.
Bir makineye yeni bir blok aday olarak iletildiinde ncelik-
le ierii incelenerek geerlilik kontrol yaplr, sonrasnda ise
bal olduu st blok bulunarak Blockchain ana eklenmeye
allr. Bu durumda farkl davran ekli sz konusudur:
- Gelen blok, en uzun blok yapsnn sonuna eklenir (blo-

un ilikili olduu st blok, geerli en uzun Blockchain
kaydnn son bloudur). Bunun ile alakal emay aada
grebilirsiniz.
- Gelen blok yapsnn bal olduu st blok, en uzun
Blockchain kayd yapsnda sonuncu blok olmad du-
rumlarda ana Blockchain yaps zerinde atallamaya
(fork) yol aar; bu dallara ikincil zincir (secondary
chain) ad verilir. Bir ikincil zincir, o an olmasa da za-
manla en uzun zincir zelliine sahip olabilir, bu du-
rumda kendisi ana Blockchaine dnrken o esnada
geerli olan ana Blockchain artk bir ikincil zincir olarak
deerlendirilmeye balanr.
- Gelen blok yapsnn ierisinde belirtilen st blok tanm
bilinen bir zincir yaps kapsamnda bulunamaz; bu blok-
133
BLOCKCHAIN 101
lar yetim (orphan) olarak adlandrlr. Bu tarz bloklar

genelde birbirini takip eden hzl blok retimi durumla-
rnda bloklarn ilgili makineye a yapsndaki gecikme-
ler vb. nedenlerden dolay ters sralama ile varmasndan
dolay olay oluur. Bu tarz bloklar genel olarak ilgili st
bloklar ilgili makineye gelinceye kadar makine zerinde
ayr bir havuz yapsnda tutulurlar.
Blockchain yaplarnda atallama sk karlalan bir durum-

dur, rnein Bitcoin Blockchain yapsnda genel olarak haftada
bir tek blokluk atallama grlmektedir, bunun tesindeki a-
tallamalar ok nadir grlr. Genel olarak blok retim zaman-
lar dk olan sistemlerde atal oluma olasl artmaktadr
(ortalama olarak 2,5 dakikada bir blok retimi yaplan Liteco-
inde Bitcoine kyasla ok daha fazla atallama olumaktadr).
Yukarda aa bal makinelerin her zaman en uzun Blockc-
hain kayd mant ile hareket edip, bu Blockchain an geni-
letmek amac ile ilem yaptklarndan bahsetmitik. Makineler
iin bu ekilde ilem yapmalarnn ana motivasyonu kazan
salayabilmektir.
134
Aa bal ve blok retimi yapan bir makinenin kazan

salayabilmesinin yolu Blockchain zerinde geerli bir blok
retebilmesinden gemektedir - bu yaklama tevik (incen-
tive) mekanizmas denmektedir. Burada iki trl gelir kaza-
nlabilir:
Baz Blockchain yaplar, blok retimi yapan makineleri be-
lirli bir kripto para karl ile dllendirmektedir. rnein
Bitcoin, her baarl blok retimi iin 12,5 BTC dllendirme
yapmaktadr.
Bir bloa ait giri ve k deerleri arasnda fark olmas du-
rumunda (burada sadece pozitif fark olabilir, toplam k de-
eri toplam giri deerinden byk olamaz) aradaki fark ilgili
blou reten makinenin hesabna yanstlr.
Bu gelir aklar retilen blok ierisinde birer ilem (transa-
ction) olarak belirtildiklerinden geerli olmasnn (ve sonraki
ilemlerde kullanlabilmesinin) tek yolu retilen bloun ana
Blockchain a yapsna dahil olmasdr. Bundan dolay aa ba-
l makineler her zaman geerli yani en uzun Blockchaini geni-
letmek amac ile hareket ederler.
atallama (Fork)
Bu kavram Zorluklar ve Riskler blmnde ele aldk ancak tek-
nik olarak hzlca zerinden tekrar geecek olursak;
Soft Fork (Tercihi atallama): Bu durum genel olarak blok
kabul kurallarnda yaplan sklatrmalar sonucunda gzlem-
lenir. Yeni kurallar eski kurallarn bir alt kmesi olduundan
dolay yeni mutabakat kurallarn kullanan makineler tarafn-
dan retilen bloklar, gncelleme yapmam makineler tarafn-
135
BLOCKCHAIN 101
dan dorulanabilirler. Gncellenmi makinelerin a zerinde

yzde 51 ve daha fazla gce kavumas ile birlikte Blockchain
yaps yeni kural tanmlarna gre oluan bir yapya dnmeye
balar.
Hard Fork (Mecburi atallama): Bu durum yeni kurallar ile
eski kurallar arasnda uzaklama olduu durumda gzlemlenir.
Eski kural kmesinde olmayan kurallar artk yeni kural kmesi
ierisinde bulunmaktadr. Yeni mutabakat kurallarn kullanan
makineler tarafndan retilen bloklar, gncelleneme yapma-
m makineler tarafndan, bu ekilde kalmaya devam ederlerse,
dorulanamazlar. Blockchain a ikiye blnerek, Mecburi a-
tallama ortaya kar.
136
2.3. Teknik Detaylar ile
Akll Szlemelere Bak
Akll Szleme kavram, Blockchain alarndan bamsz ola-

rak, 1994 ylnda bir bilgisayar bilimcisi olan Nick Szabo ta-
rafndan eitli taraflar arasndaki etkileimleri gvenli hale
getirip uygun ekilde yrtlmesini salayan bilgisayar prog-
ramlarn/sistemlerini tanmlamak amac ile ortaya atlmtr.
Bu yaklam Blockchain balamnda incelersek, Akll Sz-
lemeler:
- iinde mantksal aklarn nceden yazlm olduu

(eer bu olursa unu yap tarz aklar ieren) bir bilgi-
sayar kod blou
- datk, merkezi olmayan bir platform zerinde saklanp
oaltlabilen (Blockchain Alar)
- bir bilgisayar a tarafndan altrlan/iletilen (Blockc-
hain ann datld bilgisayar a)
- gvenilirlii bir bilgisayar a (Blockchain a) tarafndan
dorulanan
137
BLOCKCHAIN 101
- zerinde bulunduu yap veya platformda gncellemele-

re yol aabilen (kripto para demeleri/transferleri, yeni
akll szlemelerin yaratlmas)
ufak programlardr eklinde tanmlanabilirler.
Akll Szlemeler, ilikili taraflarn kapsam zerinde an-

lamalarndan sonra hazrlanp, kriptografik olarak imzalanp
Blockchain ana yklenirler. Yklenmi szlemeler, Blockc-
hain a zerinde olan dier bileenlerle etkileim kurabilirler
(kendisi dier bileenlere yada dier bileenler szlemeye bilgi
ieren mesajlar gnderebilir). Bu etkileim bir ilemin (transac-
tion) balatlmas olabilecei gibi bir bilginin gnderilmesi/tes-
lim alnmas eklinde olabilir. Szleme hazrlanrken ierisin-
den belirlenmi durumlar olutuklarnda (bu konuda bir mesaj
alnmas gibi), akll szlemeler otomatik olarak ierisinde
tanmlanm olan anlama koullarnn altrlmasn salar.
rnein; bir vadeli ilem ve opsiyon akll szlemesi, ilikili
hisse senedinin ilem fiyatnn nceden belirlenmi bir dee-
re ulamas durumunda ilgili taraflar arasnda karlkl hisse
transfer ve deme ilemlerini tetikleyebilir.
138
TEKNK DETAYLARI ile AKILLI SZLEMELERE BAKI
Bir dier rnek olarak; bir sigorta akll szlemesi, hava du-
rumu veri kayna ile ilikiye geerek yamur orannn belirli
bir seviyenin altna dmesi durumunda taraf olan reticiye
ilgili sigorta demesinin gereklemesini tetikleyebilir.
Farkl bir rnek ise; bir bor iin tahsil tarihi geldiinde ili-
kili tarafa deme yaplmasn, deme yaplacak hesapta yeterli
bakiye olmamas durumunda kendisini oluturan ek defteri
akll szlemesinin dondurulmasn tetikleyebilir.
Akll szlemeler daha ok Ethereum Blockchain a kapsa-
mnda ne km olarak grnyor olsa da, Bitcoin Blockchain
a da para transferinin birden fazla taraf tarafndan onaylan-
mas multisign, para transferinin belirli bir sre sonra devre-
ye girmesi check timelock gibi basit anlamda akll szleme-
lere destek sunmaktadr.
Akll szlemeler, u anda kullanmda olan geleneksel sz-
leme yaplarna kar eitli avantajlar sunmaktadr. Bunlarn
zellikle gze arpanlarn incelersek:
- Akll szlemeler genel olarak elle yrtlen sreleri

yazlm tabanl olarak otomatikletirdikleri iin i ak-
larna hz kazandrr.
- Akll szlemeler ile otomatikleen ilemler insan kay-
nakl hatalara kar daha dayankldr.
- Akll szlemelerin merkezi bir yap yerine a zerinde
datk olarak uygulanmas maniplasyon, yerine getiril-
meme gibi risklerini drmektedir.
- Akll szlemeler, gven amal arac kurumlara duyu-
lan ihtiyac azaltmaktadr.
- Akll szlemeler, daha az insan girdisine/takibine ihti-
139
BLOCKCHAIN 101
ya duymas ve arac kurumlara daha az baml olmasn-

dan dolay daha dk maliyetlidir.
Akll szlemeler konusunda genelde, yukarda belirttii-

miz noktalar temel alnarak, olduka pozitif deerlendirmeler
yaplsa da hl emekleme aamasnda olan bir teknolojik yakla-
m olduu ve zlmesi gereken temel sorunlarn olduu unu-
tulmamaldr. Bunlarn bazlarna deinmek gerekirse:
Gecikme Sresi
u andaki Blockchain yaplar, ilemlerin dorulanp blok
mantnda eklenmesi aamasnda yksek gecikme srelerine
katlanmak zorundadrlar. Blockchain yapsnda olmayan veri
tabanlarnda bu ilemler milisaniye cinsinden lmlenirken
rnein Ethereumda bu deer ortalama 1517 saniye kadar
srmektedir.
D Bilgiye Eriim
Akll szlemelerin sadece Blockchain alar zerindeki bilgile-
re eriimleri olduundan dolay d sistemlerdeki olaylar ve bil-
gileri Blockchain yaplarna ynlendirecek gvenilir veri servis-
lerine ihtiya duyulmaktadr. Bu tarz servislere Kahin Oracle
ad verilmektedir. Yukardaki rneklerde hava durumu bilgisini
salayan servis bu kapsamda deerlendirilir.
Gvenlik
Blockchain yaplar kriptografik olarak veri gvenlii salyor
olsalar da Blockchain alar zerinde yaplan akll szleme
140
TEKNK DETAYLARI ile AKILLI SZLEMELERE BAKI
tanmlarnda, kullanlan platformlarn yapsnn doru anlal-

mamas kaynakl hatal uygulama yaplarnn ortaya kabildii
gzlemlenmitir. Singapur Ulusal niversitesi (National Uni-
versity of Singapore) tarafndan yaplan akademik bir alma-
da8 Ethereum zerinde tanml 19.366 akll szlemeden 8.833
tanesinde szlemenin maniple edilip sonucunda kazan elde
edilebilecek gvenlik aklarnn olduu tespit edilmitir.
Esneklik
Blockchain tabanl akll szlemelerin deitirilemez yap-
sndan dolay gelitiriciler szleme zerinde deiiklik gereke-
bilecek tm olas senaryolar nceden dnmek ve szleme
tanmna eklemek zorundadrlar. Bu gerek dnya kullanmla-
rnda olmas esneklikler asndan sknt yaratmaktadr.
8
Making Smart Contracts Smarter - https://eprint.iacr.org/2016/633.pdf
141
SONU ve
GENEL DEERLENDRME
Bu ksa saylabilecek kitap ile ncelikle Blockchain teknolojini

anlamak iin gerekli olan temel kavramlar tarihsel geliimleri
ile birlikte ele aldk. Ardndan Blockchain dnyasnn kavram-
sal ve teorik mantna giri yaparak trleri, uygulama rnek-
leri, platformlar, nemli bir kullanm olan olan kripto para
birimleri gibi konulara gz attk. Sonrasnda zorluk ve riskleri
deerlendirdik. Son olarak tm teorik kavramlar teknik yakla-
mlar ile tekrar gzden geirdik.
Amacmz mmkn olduunca Blockchain dnyasn pop-
list yaklamlardan arndrarak, yaln bir ekilde ve okuyucula-
rmzn bu yeni kavram iin temel bilgiler edinmesini hedefle-
yerek anlatmakt.
Blockchain her ne kadar internetten sonraki en byk dev-
rim olarak nitelendirilse de henz yolun ok bandayz. Bu
sreci 1980li yllarda internetin gelitirilme aamasna ben-
zetebiliriz. Aradan geen 30 senelik dnemde internetin k
noktasndan bugn geldii nokta arasndaki fark net bir e-
143
BLOCKCHAIN 101
kilde grebiliyoruz. Blockchain iin durum ok farkl deil ve

olmayacak.
te yandan bu mucizevi gibi grnen teknolojinin de ken-
dine gre riskleri bulunuyor. Kitabmzda bu konuya ksa bir
blm ayrarak okuyucularmz bunaltmadan ve endieye sevk
etmeden bu hususlarn altn da izmeye altk. Tam bu nok-
tada FinTech dnyasnn en keyifli fikir nderlerinden biri olan
David Birchn Kimlik: Yeni Para isimli kitabndan bir ksm
da sizler ile paylamamz gerektiini dnyoruz.
Vergi Tahsil ubuklarnn Beklenmedik Sonucu

Teknoloji yakn bir gelecekte ngrlmemi karakteristik zel-
liklerini bize gstermeye balayacak. Genel olarak bu tm tek-
nolojiler iin geerli olan ve onlarn varlnn kalc olmasn
salayan bir durumdur. Her ey bir gecede olup bitmez. Tarihi
David Edgerton, The Shock of The Old isimli teknolojik deiim
zerine yapt olaanst almasnda teknolojilerin kltr-
leri deitirmesinin uzun zaman aldn ve genellikle mucitle-
rinin dndnden daha farkl ekilde etkilerini gsterdii-
ni anlatr. Para da farkl deildir. Edgerton yle der: Modern
dnya farkl teknolojilerden tremi melez bir sonutur, tek-
nolojiler ortaya ktklar noktalardan daha byk olabilecek-
leri baka alanlara doru nakledilmilerdir ve bu tespit nakit
paray dntren teknolojiler iin de geerlidir.
Ortaaa geri dnecek olursak bir kraln tm vergilerin top-
lanmasn beklemesi, pek ok sebeplerden dolay, ok mantkl
deildi. Kral olabildiince abuk ekilde toplanacak vergilerin
nakide dntrmeliydi. Kral toplanacak vergileri teminat gs-
tererek belli bir faiz karlnda bor alamazd zira bu dini ka-
144
SONU ve GENEL DEERLENDRME
nunlara aykryd. Bu sebeple elindeki toplanacak vergiyi gste-

ren hesap cetvellerini belli bir indirim karlnda satma fikrini
buldu. Bylece vergi ubuklarn satan kral hzlca nakide ula-
yor, ubuklarn yeni sahipleri de vergiler toplandnda kraldan
demelerini tahsil edebiliyordu. Bu durum bu vergi ubuklar
iin kullanlan stock ifadesinin de bu gnk modern devlet
tahvili ifadesi olarak kullanmnn kkenini oluturdu. Kraliyet
iin elindeki tahvilleri belli bir indirim ile satmak, tanrya ne ol-
duunu fark ettirmeden bor almak zere yaplan bir numarayd.
Kayd tutulan ticari ilemlerin sayesinde teknoloji hzla d-
nerek yeni bu fonksiyon oluturan ani bir sonu yaratmtr;
bamsz vergi ubuklarnn deeri artk sahibinin elinde tuttu-
u sabit bir vergi miktarna bal olmakszn piyasann talebine
gre ekillenmeye balad ve piyasa hzla evrimleti. Bristolda
toplanacak vergiler iin vergi ubuunu elinde tutan ve Yorkda
yaayan birisi ya zaman geldiinde Bristole giderek toplanan
vergiden alacan tahsil etmeli veya oraya gidip bunu zaten ya-
pacak birini bulup belli bir indirim karlnda elindeki ubuk-
larn satmas gerekiyordu. Bylece ubuklarn piyasas byd.
Piyasann srekli deien talepleri ve snrlar iinde indirim-
lerin miktar da deiti. Modern bankaclktan nceki dnem-
lerde ekonomik kaynaklarn mekan ve zaman iindeki deii-
mi sayesinde bu fonksiyonlar gelimeye balad. Londra para
piyasas yeni bir ey deildir. Bu piyasann etkinlii sayesinde
krallk kendi yapabileceinden daha makul maliyetler ile nakit
ak salam ve Maliye Bakanlnn kaytlarndan anladmz
kadaryla bu piyasa gayet akc ve salkl ekilde almtr.
lgin bir ekilde hesap cetvelleri 19. yzyla kadar kullanl-
maya devam etti. Bu ubuklarn nasl ileneceini bilen son kii
145
BLOCKCHAIN 101
de 1826 ylnda ld ve biriktirilen ubuklar 1834 ylna kadar

bir kede unutuldu. Daha sonra hazine Westminster Sarayn-
daki Maliye Bakanlnda, artk kullanlmayan, hesap cetveli da-
iresinin odasnn boaltmak amacyla iflas mahkemesine tahsis
etti. Ahap ve Ormanclk Dairesi Londra ofisinde alan Asis-
tan Mimar John Phipps, geleneksel garip ngiliz tarihsel sebep-
leriyle, Kralln grevlisi olarak sarayda katip olarak alan Ri-
chard Woebleye hesap cetvellerini dar karmasn ve Thames
nehri kenarnda yakmasn syledi. Ancak Woebley daha gzel
bir fikir ortaya sundu ve ubuklarn merkezi stma sisteminin
kazannda yaklmasn nerdi. Hesap cetvelleri gzelce dev ka-
zanlara yklendi ve yakld ancak ubuklarn reineli yaps or-
taya gerekenden daha byk alevler karnca byk bir yangna
sebep oldu ve 16 Ekim 1834te ngiliz kraliyet saray yand.
Gelecei tahmin etmeye almann imdiden bir anlam
yok. Ancak teknik yaklamlar bir kenara brakacak olursak
Blockchain dnyasnn imdiden ok nemli bir problemi var
ve bu problem kresel lekte kendini hissettiriyor: nsan Kay-
nandaki noksanlk.
Teknolojinin ok yeni olmas, henz bu alanda alan yaz-
lmclarn tecrbe elde etmesi iin yeterli olamad. Bu sebeple
eer bir Blockchain projesi yapmaya kalkarsanz gerek yazlmc
gerekse bu alanda servis verebilecek tecrbeli insan kaynann
ok zor bulunur olduuna ahit olabilirsiniz.
nsan kaynandaki ktlk Blockchain dnyasn giriimciler
iin bir cazibe noktas haline getiriyor. in ilgin yan bir tek-
nolojinin ylesine erken dnemlerinden bahsediyoruz ki bu
alanda alan giriimler ve giriimciler iin yatrm bulmak ok
zor olmuyor zira problem-zm ilikisinden ok teknolojinin
146
SONU ve GENEL DEERLENDRME
potansiyeline yatrm yapmay hedefleyen yatrmclar bu frsat

karmak istemiyorlar. Bu sebeple giriimciler iin olduka cazip
ancak bir o kadar etrefilli ve zor bir alandan bahsediyoruz.
Kolaylkla iine dlebilecek bir hata ise Blockchain tek-
nolojisinin sadece FinTech dnyasna hitap ettiini dnmek
olur. Kripto para birimleri ve deme zmleri alannda Block-
chainin nemli bir rol oynadn inkar edemeyiz ancak bu
teknolojinin ok daha geni alanlardaki kullanm imkanlar gz
nne alndnda teknolojinin kendisine hakszlk olur.
Bankaclk ve finans dnyas bu teknolojiden gelecek yllar-
da youn ekilde faydalanacak ancak bu teknolojinin nimet-
lerinden faydalanan tek endstri bunlar olmayacak. Lojistik,
reglasyon, perakende gibi ok farkl alanlarda Blockchain uy-
gulamalarn grmeye devam edeceiz.
Kurumlar in Ksa Bir Reete

Kitabmzn son paragraflarna gemeden nce bu dnyaya
adm atmak isteyen iletmelere de reete niteliinde ok ksa
tavsiyelerimiz olacak. Bu tavsiyeleri dikkate almanz bu mace-
ral dnyada iinizi olduka kolaylatracaktr.
1- Tek banza bu dnyaya girmeye kalkmayn. Blockcha-

inin kendi yaps bir a teknolojisi. O zaman neden siz
tekli hareket etmek durumunda olasnz ki? Bu sebeple
mutlaka bir ekosistem oluturun veya mevcut bir ekosis-
temin paras olun.
2- Blockchain teknolojisini kurumsal adan anlamak iin
ak alar incelemek lazm ama en iyi deneyim zel bir
altyap ile anlalabilir. Bu adm ihmal etmeyin.
147
BLOCKCHAIN 101
3- Blockchain teknolojisini nerede kullanabileceinize dair

hedefler belirleyin. Bu hedefler iin mutlaka zel altya-
pnzda kavram kantlama (Proof of Concept) almas
gerekletirin.
4- Gerek dnyadaki iletme ve srelere dair problemle-
ri Blockchain ile nasl zebileceinize dair kafa yorun.
kinci ve nc nerilerdeki almalarnzda hedefleri-
nizi bu problemleri zmek olarak belirleyin.
5- Tm bu nerileri kullanrken teknoloji deil problem
odakl olarak balamay unutmayn, eer teknoloji odakl
olarak balarsanz bir sre sonra Elinde eki olan her
eyi ivi sanr sznde tarif edildii gibi uygun olma-
yan problemleri Blockchain yaklam ile zmeye alp
kendiniz yanl bir yolda giderken bulabilirsiniz.
Blockchain dnyasnn sunduu frsat ve potansiyeller ke-

fedilmek zere mteebbisleri bekliyor. Zengin kavramlar ile
srekli evrilen bu teknolojinin oluturduu dnyada deiim
temel unsurlardan birisi. Bu sebeple okuduunuz bu kitap te-
mel kavramlar korumakla birlikte demode olmaya mahkm.
Amacmz okuyucularmzdan gelecek geri bildirimler ve geli-
en dnyann dinamiklerini gz nnde bulundurarak bu kitap
ieriini de gncel tutmak. Ancak ilk Genesis kaydn olutur-
mann verdii gurur ile imdilik burada okuyucumuz ile veda-
lamamz gerektiini dnyoruz.
Bir sonraki kayda kadar umarz tm okuyucularmza deer
ve fayda salayabilmiizdir.
Serkan Doantekin ve Ahmet Usta

30 Nisan 2017 stanbul
148
BAVURU ve KAYNAKLAR
Bu kitab hazrlarken engin bir dnyadaki pek ok farkl kay-

naktan faydalandk. Ancak bu sre kitap zelinde gerekle-
medi. Kitap boyunca okuduunuz ieriklerin bazlar farkl
zaman dilimlerinde farkl yerlerde yaynlanmak zere kaleme
aldmz makalelerden oluuyordu. Bu makalelerin zel kay-
naklarn olabildiince kitabn ak iinde dip notlar olarak
paylatk. Ayrca aadaki kaynaklar da ksmen kullandk ve
Blockchain ile alakal bilgisini artrmak isteyenler iin bir ba-
vuru listesi olarak paylayoruz.
http://www.fintechistanbul.org/blog
https://bitcoin.org/bitcoin.pdf
https://www.ethereum.org/
https://github.com/ethereum/wiki/wiki/White-Paper
https://wiki.hyperledger.org/groups/whitepaper/whitepa-
per-wg
https://ripple.com/files/ripple_consensus_whitepaper.pdf
https://tendermint.com/static/docs/tendermint.pdf
https://interledger.org/interledger.pdf
149
BLOCKCHAIN 101
Coursera-Bitcoin and Cryptocurrency Technologies

https://www.coursera.org/learn/cryptocurrency
World Economic Forum - The Future Of Financial Infras-
tructure
http://www3.weforum.org/docs/WEF_The_future_of_
financial_infrastructure.pdf
150

Blockchain 101 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Blockchain 101 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BLOCKCHAIN 101

YAYINCI: Kapital Medya Hizmetleri A..

YNETM YER: Nispetiye Caddesi

Yaync Sertifika No: 16190

1.1. Finans ve Teknolojinin Yeni Birliktelii: FinTech 23

Teknolojinin Finansla Bulumas 24

1.2. Temel Kavramlar 29

1.3. Blockchain Dnyasna Giri 43

Aama 1: Dijital Kaytlarn Evrimi 43

1.4. Deer Kavram ve Parann Yeni Anlam 57

Yap Adas ve Ta Paralar 58

1.5. Blockchain Uygulama Alanlar 67

1.6. Blockchain Platformlar 79

1.7. Blockchain Uygulama rnekleri 93

1.8. Trkiyeden Bir rnek: BKM ve BBN 101

ifreleme ve Kuantum Bilgisayarlar 105

2.1. Kriptolojinin Teknik Detaylar 115

Gvenli zetleme (Secure Hash) 116

2.2. Teknik Detaylar ile Blockchain 123

2.3. Teknik Detaylar ile Akll Szlemelere Bak 137

Gecikme Sresi 140

Sonu ve Genel Deerlendirme 143

Vergi Tahsil ubuklarnn Beklenmedik Sonucu 144

Bavuru ve Kaynaklar 149

Yaamn temeline baktmz zaman deiimi gryoruz. Doa

leneksel i dnyasna etkisi kadar yeniliki modelleri ile gn-

Elinizde tuttuunuz (veya bir ekranda PDF olarak grntledi-

olmazd. Yorucu bir maceradan sonra faydal temel bir kayna-

90l yllarn ilk yarsnda William Gibsonn Neuromancer adl

enerjilerini benden esirgemeyen hayatmdaki o sevgili kiilere

2008 kresel finans krizi yaandnda gayet kkl yaplar

tek bir merkez yerine tm kullanclarna datlm veri yaps

Stuart Haber ve W. Scott Stornetta tarafndan hazrla-

1998 ylna ait bir makale3 ise, gvenilmeyen makineler

Teknik dnyadan uzak bir okuyucu iin bu makalelerde bah-

olsak kullanacamz cmle yaplar ok farkl olmayacakt. Bu

Finans kavram parasal kaynak veya para ile ilikili anlam-

bankasnda (FED) altn karl bulundurularak retilen bir

Teknolojinin Finansla Bulumas

telefonlar artk birer teknoloji olmaktan kp yaamn vazge-

Trkiyenin FinTech Dnm

etti. Ayn dnemde Trkiye ekonomisi yeniden yaplanmaya ve

Blockchain Teknolojisinin Ykselii

yasa d gelirler iin bir anda uluslararas deer transferi siste-

Blockchain teknolojisini anlamak iin baz temel kavramlar ko-

bu kemikler gnmze kadar ulam ve bugn Belika Kraliyet

2005 ve sonrasnda hayatmza giren bir dier nemli veri

ok farkl delikli kart zerlerinde sakl olan verilerin amacna

sakland ile deil kendilerine nasl sunulduu ile ilgilenir. Bu

Artk gnmzde donanmn uygulamalara ve uygulamala-

r verinin tamamn bazlar ise ksmen belli bir parasn iere-

Big Data (Namdier Byk Veri)

IBMin 1956 ylnda rettii 5 MB byklndeki sabit disk tren

grmeler gibi milyonlarca verinin oluturduu dev bir dijital

Hacim: Verinin toplam bykl

IoT cihazlarnn rettii alc verileri ve aklnza gelip geleme-

Big Data bu drt temel unsura dayanlarak u ekilde tanm-

A Teknolojilerinin Ksa Tarihi

nsanolunun modern iletiim teknolojilerini kullanmaya

1982 ylnda dnyann ilk A letim Sistemi olan Novell

bir alt kolu, kriptografi (cryptography) verilerin ifrelenme-

u ana kadar edindiimiz temel bilgileri imdi bir btn olarak

Aama 1: Dijital Kaytlarn Evrimi