BREYSEL DEERLER ENVANTERNN DLSEL EDEERLK GEERLK

VE GVENRLK ALIMASI

Tezer ASAN1*
Fsun EK*
Aydn DOAN*
Halil EK2**

ZET

Bu aratrmann amac Roy (2003) tarafndan gelitirilen Personal Values Inventory

(Kiisel Deerler Envanteri) leinin Trke formunun geerlik ve gvenirlii
almasdr. Aratrma toplam 200 niversite rencisi (19-32 ya aralndaki 117 kadn
ile 83 erkek renci) zerinde yrtlmtr. Ayrca dilsel edeerlilik analizi iin 50
niversite rencisi zerinde iki hafta arayla lein Trke ve ngilizce formu uygulanm
sonular karlatrmal olarak analiz edilmitir. Faktr analizi sonucunda lein orijinal
formda olduu gibi be faktrden olutuu ve faktr yklerinin .40 ile .76 arasnda deitii
grlmtr. lein Cronbach Alpha i tutarllk kat says .63 olarak bulunmutur. Kriter
geerlilii analizi iin Kiisel Deerler Envanteri ile bu lee edeer lme aralarndan
olan Schwartz Deerler lei tesadfi olarak seilen 50 renciye uygulanmtr.
Sonular Kiisel Deerler Envanteri leinde yer alan alt boyutlar ile Schwartz Deerler
leinde yer alan alt boyutlarn paralellik gsterdii grlmtr. Tm sonular Kiisel
Deerler Envanterinin dilsel edeerlilik ile yksek dzeyde geerlik ve gvenirlie sahip
olduunu gstermektedir.

Anahtar szckler: Deerler, bireysel deerler, geerlik, gvenirlik, lek

SUMMARY

The aim of this research is to review the validity and reliability of the Turkish version
of the Scale of PIV- Personal Values Inventory developed by Roy&Andersen (1996).
The study was carried out on 200 university students. In addition, to analyse linguistic
equivalence, Turkish and English versions of the scale were applied to 50 university
students at different time periods (Turkish version was applied to the same students a week
after the English versions were returned), and results were analysed by comparing them to
each other, according to the results of paired samples statistics and the t-test the scale has
linguistic equivalence. Factor analysis showed that like the original form of the scale, the
scale consisted of five factors and factor loadings varied between .40 to .76. Cronbach Alpha
internal consistency quotient of the scale was calculated as .63. To analyse criterion validity
Personal Values Inventory-PVI and Schwartz Values Inventory, one of the equivalent
scales to PIV, were applied to randomly chosen 50 people at different time periods. Pearson
Product Momentum Correlation Analysis was used to determine whether

there is a significant relation between the answers for the two scales. The results showed
that the sub-dimensions in Personal Values Inventory were parallel to the sub- dimensions

*
Marmara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits Eitim Ynetimi ve Denetimi Ana Bilim
Dal Doktora rencisi
**
Do. Dr., Marmara niversitesi Atatrk Eitim Fakltesi retim yesi

15
in Schwartz Values Inventory. Overall results showed that Personal Values inventory
has high reliability and validity

Key words: Values, personal values, validity, reliability, scale

Deer ve deerlerin llmesi konular uzun zamandr sosyal bilimlerin birok

alannda aratrma konusu olmutur. nk deer insan davrann anlamada nemli bir
kavramdr. Deerler bireyin hayatna yn verdii gibi onun i yaam boyunca karlat
karar verme, problem zme, iletiim, motivasyon salama, kiisel geliimini srdrme
ve te yandan yine bireydeki btnl salayan ilkeler olarak tanmlanabilir. Deerler
bu bakmdan yaammz derinden etkilerler. Tecrbe ettiiniz gerekliin nemli bir
parasdrlar, varoluumuzun anlamna katkda bulunurlar (Kilby, 1973den aktaran
zensel, s. 745).

Deer kavram bizim kognitif muhtevamzn temel unsurlardr (Gngr, 1993, s.

54). lk defa Znaniecki tarafndan sosyal bilimlere kazandrlan deer kavram Latince
kymetli olmak veya gl olmak anlamlarna gelen valere kknden tretilmitir
(Bilgin 1995den aktaran Aydn, 2003, s. 122). Deerler bir kimsenin eitli insanlar,
insanlara ait nitelikleri, davranlar deerlendirirken bavurduu bir kriterdir. Deer bir
inanca deil, organize olmu bir grup inanca karlk geldiinde daha st dzey bir zihin
organizasyonudur(Gngr, 1993, s. 19).

Rokeach (1973) deeri, belirli bir davran ve varolu amacnn kiisel ve toplumsal
olarak kartlarna tercih edilmesine dair kalc bir inan, deer sistemini ise varolu
amac ya da tercih edilen davran tarzlar ile ilgili inanlarn kalc bir organizasyonu
olarak tanmlamtr (aktaran Sanak, 2005, s. 103). Rokeach, Kluckhohn ve Allportun
tanmlarn birletirerek deeri hem bir tercih hem de arzu edilebilir bir kavram (Feather,
1975) olarak betimlemektedir (aktaran Sanak, 2005, s. 103).

Deerler (i) kavram veya inanlardr, (ii) arzulanan sonu veya davranla ilgilidir (iii)
belirli durumlarn tesindedirler, (iv) davrann belirlenmesi ve olayn deerlendirilmesinde
belirleyicidirler ve (v) greceli nemlerine gre sralanrlar (Aavik ve Allik, 2002).

Deer kavram farkl alanlarca farkl ekillerde tanmlanmtr. Burada arlkl olarak
psikoloji ve sosyoloji alanndaki tanmlamalar temel alnmtr. Psikolojik adan deerler,
kiiliin oluumunda motivasyonel elerin merkezinde yer alr. Psikologlar deerleri
genellikle erken yalarda geliimsel sreler yoluyla kazanlan bireylerin davransal
tercihleri olarak tanmlar. Deer konusu daha ok sosyal psikoloji alannda incelenen bir
konudur (Sanak, 2004).

Deerlerin incelenmesi hem bireyleri hem iinde bulunduklar kltrleri ve rgtleri

anlamakta temel bir yntemdir. Bilisel dzeyde baktmzda ncelikleri o kiinin
inanlarn, tutumlarn, davranlarn ve neyin istenilir olduunu anlamamzda anahtar
kavramdr, kltrel dzeyde ise farkl kltrel gruplarn deer sistemlerini anlamak bu
kltrn karakteristiklerini anlamakta nemlidir (Roy, 2003, s.1-2).

Deerler; kiilik, tutum, alg ve motivasyonlar anlamak iin temel oluturduundan,

rgtsel davranta anahtar bir rol oynar ve bu nedenle de rgtsel davran aratrmalarnda
olduka nemlidir (Robbins, 1992 & Tracy, 1989dan aktaran Sanak, 2004).

Bireysel deerler, grup deerleri, rgtsel deerler gibi trler iinde burada bireysel
deerler zerinde durulacaktr. Etik ve sorumlu davran kiisel deerlerden kaynaklanr.

16
Kiisel deerlerin llmesi; srekli geliim ve etik deerlere bal ve sorumlu bir toplumun
sreklilii iin nemlidir (Roy, 2003).

Yavuza (2007) gre deerlerin fonksiyonu trdr:

1) Bilinli varln kendini zaman ve meknda gerekletirmesi olarak ortaya kmas

2) Kltrel anlam tarafndan ekillenen tarihi kimliin tezahr

3) Tarihi znenin sreklilii (s. 90).

Deerlerin ilevleri Fichter (1990) tarafndan ise u ekilde tanmlanmaktadr:

1) Bireyin evresindekilerin gznde nerede durduunu bilmesine yardm eder.

2) Deerler, kiilerin dikkatini istenilir, yararl ve nemli olarak grlen maddi kltr
nesneleri zerinde odaklar. Bu deerli nesne, her zaman birey veya grup iinde en iyi
olmayabilir ancak o nesne iin aba gsterilmesine yol aar.

3) Sosyal olarak kabul edilebilir davrann emasn izerler.

4) Deerler, kiilerin sosyal rollerini semesinde ve gerekletirmesinde rehberlik

ederler.

5) Sosyal kontrol ve basknn aralardr, onaylanmayan davran engeller.

6) Dayanma arac olarak da ilev grr, ortak deerler insanlar birletirir (aktaran
zensel, 2003, s. 233).

Deerler hakkndaki tanmlamalar Aydn (2003, s.122) tarafndan yle

zetlenmektedir.

Deerler; inanlar ieren ve dolaysyla da aknlklar tayan olgulardr.

Fertlerin yapp ettiklerini rasyonelletirip iselletirmelerine imkn verirler.

Genelde ilgi gsterilen, arzu edilen eylerdir.

Her alanla ilgilidirler ana alanlarn kendine zg deerleri vardr.

Farkl kaynak ve ieriklere sahip olsalar da bir biimde sosyaldirler.

Deerleri birbirinden bamsz dnmek mmkn deildir. Deerler, kiilerin

bilisel kurgulamalarnn balca unsurlardr. Deerler arasnda st dzeyde bir uyumun
oluumu, kiinin evreye uyumunun n artlarndan biridir. Bu bireylerin tutarl davranlar
sergilemelerin de nedenidir (zensel, 2003, s. 227).

Deerlerle ilgili ilk lme almalar 1928 ylnda Spranger tarafndan yaplmtr.
Spranger kiilerin alt temel deer tipinden birine gireceini belirtmiti. 1937 ylnda Lurie,
Sprangerin alt deer tipini somut olarak kantlamak iin 144 madde zerinde faktr analizi
yapmtr. Bunun sonucunda sosyal, kltr kart, teorik ve dini olmak zere drt temel,

17
ak fikirlilik, pratiklik ve estetik olmak zere alt faktr ortaya kmtr. Sprangerin
almalar deerler leinin ilk versiyonuna ilham vermitir (Roy, 2003, s. 15).

Daha sonra 1956 ylnda Morris tarafndan Yaam Yollar (Ways of Life) adl bir
lek gelitirilmi ve on farkl yaam biimini tasvir eden paragraf insanlara sunularak
bu metinlerdekileri ne kadar sevdiklerini derecelemeleri istenmitir. Deiik milletlere
uygulanan sonulardan be faktr elde edilmitir:

a) Sosyal kstlama ve oto kontrol

b) Haz ve eylemde ilerleme

c) Kendini ekme ve z yeterlilik

d) Alclk ve sempatik ilgi

e) Kendine dknlk.

Rokeachn (1967) nan Sistemi Teorisi onun deerlerin llmesi yaklam iin
temel oluturdu. Rokeacha gre iki tr deer vardr. Bunlar ama/sonal deerler (terminal
values) ve ara deerler (instrumental values). Rokeachn ara deerlerine rnek olarak
sorumlu ve yardmc olmak gibi zellikleri sayabiliriz. Ama deerlere rnek olarak ise;
rahat bir yaam, zsayg gibi amalar saylabilir. Rokeachn deer aratrmalarnda on
sekiz ama deer katlmclara nem sralamasna sokmas iin verilir. Ayn uygulama on
sekiz ara deer iinde geerlidir. Gelitirilmesinden bu yana Rokeachn deer lei en
popler deer lme arac olmutur.

Rokeach ve Regana (1980) gre deerler insanlarn kiiliindeki zaman ierisindeki

sreklilik kadar deiiminde aklaycsdr. Deer sistemleri genelde zaman iinde kalc
olarak alglandndan kiilikteki sreklilik ve aynl aklad dnlr. Oysa deerler
geliimin, sosyal ortamlarn/durumlarn, kiiler aras ilikilerin sonucu olarak kiideki
srekli deiimi de aklar. Rokeachn (1974) 1968-1971 yllar arasnda Amerikan toplum
deer sitemindeki deiim ve stabiliteyi deerlendiren almasnda genel olarak rahat
yaam ve temiz olmak deerlerinin neminin azaldnn baarma duygusu ve yeterli olma
deerlerinin neminin artnn, ayn ekilde eitlikilik, gzel bir dnya gibi deerlerin
neminin arttn ortaya koymutur.

Englandn (1967) gelitirdii bir lek olan Bireysel Deerler lei ise yneticilerin
bireysel deerlerini lmek iin gelitirildiinden i ortamlarnda daha ok kullanlmtr.
Swhwartz ve Bilsky (1987) ise bir deer teorisi gelitirdiler ve her bir deere ait
motivasyon zerine odaklandlar. Schwartz (1992) Deer Aratrmas ise on deerden
oluan bir lektir. Bu deerler G, Baar, Hazclk, Uyarlma z-Denetim, Evrensellik,
Yardmseverlik, Geleneksellik, Uyum ve Gvenlik deerleridir. lekte katlmclara elli
alt maddeyi 1den 7ye kadar nemine gre derecelemeleri istenir. Bylece katlmclarn
bu on deere gre profili belirlenir. Stern, Dietz ve Guagnona (1998) ise Schwartzn elli
alt maddelik leinin ksa formunu gelitirmilerdir. Bunlar dnda da gerek i deerleri
gerekse bireysel deerler alannda ok sayda aratrma yaplmtr (aktaran Roy, 2003, s.
25-26).

Aydnn (2003) Konyada genliin deer algs zerine yz katlmc zerinde

gerekletirdii aratrmada kulland lme arac geleneksel ve modern deerleri
belirmekteydi. Sonu olarak, modern deerlerde zgrlk, kendine sayg ve insan haklar

18
gibi bireysellii vurgulayan deerlerin ncelii olduu bulunmutur. Ayrca yaam yerinin
ehir olmas, eitim seviyesinin ykselmesi, aile gelir seviyesinin ykseklii ve yksek
dzey baba eitimi modern deerlerle bantl bulunmutur.

Sanakn (2007) 2003-2004 retim ylnda Erzincan merkez ilesinde bulunan Lise
3. Snflardaki renciler zerinde yapt aratrmaya 350 renci katlmtr. Aratrmann
amac bu rencilerin okulun rgtsel deerlerine ilikin alglar ile kiisel deerleri
arasndaki uyum dzeylerini belirlemektir. Aratrmada Mc Donald ve Gandzn (1991,1992)
gelitirdii 24 deer boyutu kullanlmtr. Sonu olarak ortaretim okullarnda renim
gren rencilerin rgtsel deerlere ilikin srasyla itaat, formellik, dzenlilik, ekonomi
ve ahlak tutarllk deerlerinin ilk be srada; dncelilik, nezaket, sosyal eitlik, nee
ve otonomi deerlerini son be srada algladklar grlmtr. rencilerin okullarn
statko ynelimli rgtler olarak algladklar grlmektedir. rencilerin kiisel deer
sistemlerinde srayla adil olmak, ahlaki tutarllk, aklk, dncelilik ve ak grllk
deerlerinin ilk be srada; ekonomi, tedbirlilik, denemeye aklk, itaat ve formellik
deerlerinin son be srada tercih edildii sonucuna varlmtr. Bireysel deerlerde ise
iliki ynelimli deerler ncelikli iken statko ynelimli deerler sonlardadr.

Gmleksizin (2007) Elaz l merkezinde on bir genel liseden toplam 700 renci
zerine yapt aratrmada aratrmacnn gelitirdii bei modern bei geleneksel olmak
zere on toplumsal deerin 40 tutum maddesinden oluan Toplumsal Deer Tutum lei
kullanlmtr. Sonuta, kz rencilerin evre konularna daha duyarl olduklar, insan
haklar konularnda cinsiyetler aras anlaml farkllk olmad grlmtr. Aratrmada
geleneksel toplumsal deerlerin kz renciler tarafndan daha fazla benimsendii
grlmtr. Yine sorumluluk sahibi olmak, drstlk gibi davranlarn kzlar tarafndan
daha fazla benimsendii bulgular arasndadr.

zenselin (2007) Trkiyenin yedi ilinden lise son snf rencilerinden 1391 kiiye
uygulanan deerler lei sonucunda ise genlerin bireysellik istencine nem verdikleri
grlmtr. Bunun yan sra, sosyal dzenin istikrar, sosyal adaleti salama, demokratik
yap, refah iinde bir yaam paylama ve yardmlama gibi deerlerin ne kt
grlmtr.

Cafolu ve Akarn (2007) 792 niversite rencisi zerinde yapt aratrma da

ahlaki deerlerin davrana yansmasnn oluturduu rgt ikliminin alglanmas zerinde
odaklanmtr. Aratrmaclarn gelitirdii Ahlaki Deerler leinin katlmclara
uyguland aratrma sonucunda sayg ve drstlk, bamsz dnebilme, baarl
arkadalarn takdir edebilme gibi deerlerin ne kt grlmtr.

Avcnn (2007) niversite rencilerinin bireysel ve toplumsal deerlere bak ile

ilgili aratrmasna 383 renci katlmtr. Aratrma soncunda aile kurumunun genler
arasnda nemini kaybetmeye balad, sigara ve alkol kullanmadaki alkanlk dzeyinde
artlar olduu, bilgiye verilen deerin azald, bireysel yararn n plana kmas gibi
sonular gzlenmitir.

Sanakn (2005) Erzincan l merkezinde grevli 63 okul yneticisi ve 545 retmen

zerinde gerekletirdii aratrmann amac bireysel ve rgtsel deer uyum dzeylerinin
belirlenmesiydi. Sanak aratrmasnda McDonalds ve Gandzn gelitirdikleri deer
boyutlarn kullanmlardr. Aratrma sonucunda yneticilerin kiisel deerleri ile rgtsel
deer alglar arasnda byk benzerlikler bulunduu, sadece ekonomi ve ibirlii deer
boyutlarnda uyum olmad gzlenmitir. retmenlerin de formellik ve itaat deer
boyutlarnda uyum olmad dier boyutlarda uyum olduu saptanmtr.

19
 Aavik ve Allk (2002) Estonya dilindeki deer ifadeleri zerinde faktr analizi
ilemi gerekletirmilerdir. Sonuta deerlerin alt temel grupta toplandklarn,
bunlarn iyilikseverlik, kendini gelitirmek, ak fikirlilik, hazclk, muhafazakrlk ve
kendini gerekletirme olduu grlmtr. Bulunan deer kategorilerinin Schwartzn
motivasyonel deer tipleriyle benzetii grlmtr.

Elizur ve Sagienin (1999) bireysel deerlerin trleri; i ve yaam deerlerinin yapsal

analizi adl aratrmasna 165 srailli alan katlmtr. Aratrmaclara gre i ve yaam
deerlerinin temel yaplarnda benzerlik olmasna ramen, kiiye gre bunlarn nem
derecesi sralamas farkllk arz etmektedir.

Sagie, Kantor, Elizur ve Barhoum (2005) ise yaptklar aratrmada bireysel deerler
bireysel ve kolektiflik boyutlar asndan incelenmitir. Aratrmann yapld srailli ve
Filistinli katlmclarn genel yaam ve i deerleri arasnda benzerlikler olduu grlmtr.
Bu benzerlikler yan sra zel ve genel deer yarglar arasndaki ayrlk srailliler arasnda
daha fazladr. srailliler bireysel deerlerini zel hayatlarn ynlendirirken daha fazla
dikkate alrken toplumsal yaamla ilgili deerleri daha nemsiz grrler.

Devos, Spini ve Schwartzn (2002) deer atmalar ve rgtlerde gven zerine

265 niversite rencisi zerine yapt aratrmada muhafazakr deerlerin sralamada
ncelikli olmasyla kurumlara olan gven olumlu ilikili bulunurken deiime aklk
deerinin st sralarda olmasyla kuruma gvenin olumsuz ilikili olduu bulunmutur.
Baka bir ifadeyle kurumlara gvenle gvenlik, uyumluluk, gelenek gibi deerler olumlu
kendine ynelimlilik olumsuz ilikilidir.

McCarty ve Schrum (2000) ise bireysel deerlerin llmesinde sralama ve dereceleme

tarz deer lmlerini karlatrmtr. Katlmclarn kendilerinin en nemli ve en nemsiz
deerlerini seerek yaptklar karlatrmalarda, katlmclarn deerlere kar algladklar
psikolojik mesafenin artt gzlenmitir.

Bu almann temel amac Roy (2003) tarafndan gelitirilen Personal Values

Inventory [Bireysel Deerler Envanteri] isimli lme aracnn geerlik ve gvenirlik
almalarn gerekletirmektir.

YNTEM

Aratrma, bir lek uyarlama almas niteliindedir. Aratrmann amalarna uygun

olarak lek Roy (2003), tarafndan oluturulan Personal Values Inventory (Kiisel
Deerler Envanteri) leinin Trkeye uyarlanmas ilemlerini iermektedir.

Aratrmada Roy (2003) tarafndan oluturulan Kiisel Deerler Envanteri leinin

Trkeye evrilmesi, dilsel edeerlilik analizinin yaplmas ve bu analizlerden sonra
lein seinle rneklem grubuna uygulanarak her bir maddenin madde toplam, madde
kalan, gvenirlik analizlerinin yaplmas; faktr analizi ile edeer maddelerden oluan
faktr gruplarnn belirlenmesi amalanmtr. lein geerlilii iin Schwartz Deerler
lei ile karlatrlmal korelasyon sonularnn analiz edilmesi amalanmtr.

20
 ALIMA GRUBU I

Evren ve rneklem

rneklemin belirlenmesinde aratrmada kullanlan lekteki toplam madde says gz

nnde bulundurularak heterojen sonular vermesini salayabilmek zere madde saysnn
3 katndan fazla rnekleme ulalmas hedeflenmitir Anadolu ve Avrupa yakasndaki
niversitelerde bulunan niversitelerden random (tesadfi) olarak yaplan seimlerin
ardndan rneklem belirlenmitir.

Buradaki ama genelleme yapmak iin bu eitlilii salamak deil, tam tersine
eitlilik gsteren durumlar arasnda herhangi ortak ya da paylalan olgularn olup
olmadn bulmaya almak ve bu eitlilie gre problemin farkl boyutlarn ortaya
koymaktr (Yldrm ve imek, 2006).

Evreni temsil edecek rencilerin seimi, rneklem seiminde temel kural olan
yanszlk ilkesi ne uyularak yaplmtr. Kiisel Deerler Envanterinin dilsel edeerlilik
almas, stanbul niversitesi ngilizce retmenlii retim yelerinden tesadfi
olarak seilen 30 kiilik bir gruba uygulanmtr Kiisel Deerler Envanterinin geerlik
ve gvenirlik almalar stanbul niversitesi Yabanc Diller blmlerinde renim gren
200 niversite rencisi ile yaplmtr. Bu rencilerin 117si (% 58,5) kadn ve 83
(%41,5) erkek rencidir.

ALIMA GRUBU 2

Veriler ve Toplanmas

Aratrmada Roy (2003) tarafndan gelitirilen PVI (Personel Values Inventory:Kiisel

Deerler Envanteri) beli Likert tipinde veri toplama arac olarak kullanlmtr

Anderson ve Roy tarafndan kiisel deerlerlerin farkl ynlerini deerlendirme

amal olarak tasarlanan bir lek gelitirilmitir. Kiisel Deerler Envanteri ile ilgili
almalar Lisansl bir psikolog ve bir niversite profesr olan Dr. William Anderson
tarafndan 1996 ylnda balatlmtr. Ara gelitirme, veri toplama ve geerlik prosedrleri
aamalarnda aratrmaclar ara gelitiriciyle birlikte almlardr. lein gelitirilmesi
sreci, ekirdek kiisel ilgi deerlerini (values of interest) belirlemeye dnk lleri
tanmlamayan, konuyla ilgili leklerin belirlenmesi iin geni bir literatr taramasyla
balam; bu alanda almalar yrten uzmanlarn da fikirleri alnarak bir ekirdek kiisel
deer yaplar modeli tanmlanmtr. Bu almalar sonucunda bireyin btn olarak
geliimi ve bireyin huzuru iin yedi ekirdek temel deerin esas olduu kabul edildi.
Bu deerlerin, bireyin huzur ve sal iin aile, i ortam, zihin sal, fiziksel salk,
duygusal, sosyal alanlar gibi yaam alanlarna dahil edilmeleri gerekmektedir. Bu aamada
niyet; drstlk, gven, disiplin, sayg, adanmlk, paylama, ve affetme deer boyutlarn
deerlendiren bir l elde etmekti (Roy, 2003).

lek gelitirmenin birinci aamas madde yazm iin ok sayda kaynaktan

yararlanlmasndan olumaktayd. Middle Tennesseeden niversite psikoloji
blm retim grevlilerinden, psikologlardan, deerlerle ilgilenen rehabilitasyon
profesyonellerinden oluan alt yeli bir panel maddeleri oluturmak zere odak grup
oluturdu. Bu konulardaki uzmanlar arasndaki toplantlar yukarda belirtilen yedi deer

21
gibi kiisel deerleri yanstacak bir maddeler havuzu belirlenmesi zerinde younlat.
Her panel yesi her bir deerle ilgili 25 soru oluturdu. Anket hazrlamaya ynelik bu
prosedr DeVellis (1991) tarafndan nerilmektedir. Tm maddeler dil arl olarak
Seviye 6 (lkretim 6. snf okuma dzeyi) Okuma Materyali seviyesinde yazld.
lek maddelerinin ierik geerlii, oluturulan maddelerin ilgi yaplarn (constructs of
interest) yanstp yanstmadn da kontrol eden, lek maddelerinin anlalrln kontrol
eden uzmanlar paneli tarafndan gerekletirildi. Ankete dahil edilmek zere tutulacak
maddelerin seimi odak grup yorumlar ve deerlendiricilerin (judges) hem fikir olduklar-
ki bu da 140 maddelik bir havuz tekil etmekteydi- maddelere dayanmaktayd. Tepkilerin
alnmas iin 5li Likert Tipi (1. Beni hi tanmlamaz, 2. Beni nadiren tanmlar,3. Beni
bazen tanmlar, 4. Beni genellikle tanmlar, 5. Beni her zaman tanmlar- eklinde ifade
edildii) lei kullanld. Bu ekilde her bir madde kiisel deerlerle ilgili ifadeye ilikin
olarak bireyin katlma, ya da katlmamasnn derecesini belirten bir tepkiyi anlatmaktadr
(Akt. Roy, 2003).

Madde gelitirme aamasnda Likert (DeVellis tarafndan belirtildii ekilde 1991)

tarafndan nerildii ekilde, maddeleri azami uzunluk dzeyinde tutarak maddelerin
anlalrlk dzeyini arttrmak ve maddeler arasnda tekrarlardan kanlmaya da allarak,
olumlu ve olumsuz ekilde ifade edilmi maddeler arasnda bir denge salanmaya alld.
140 maddelik havuzuyla Kiisel Deerler Envanteri Middle Tennesseedeki bir devlet
niversitesinde bir grup lisans ve yksek lisans rencisine pilot olarak uyguland. Madde
analizi ve maddelere ait faktr yklerinin gzden geirilmesinin ardndan, 65 madde
daha kartld, bu ekilde envanterin son hali 80 sorudan olumaktayd. Bu 80 madde
bir anket formuna dntrld ve aadaki kiisel deer yaplarn (constructs) lmek
iin kullanld. llmesi amalanan Kiisel Deer Yaplar: Drstlk, Gven, Disiplin,
Sayg, Adanmlk, Paylama, Affetme olarak belirlendi (Roy, 2003).

Aratrmada Kiisel Deerler Envanteri lei aratrmaclar tarafndan Trkeye

kazandrlmas analizlerine balamadan nce lein kullanld Royun (2003) orijinal
almasnda faktr analizi ile lekten karlan 25 soru lee dahil edilmedi. lme
aracnn son hali olarak 55 soru almaya dahil edildi. Aratrmada kullanlan Kiisel
Deerler Envanteri lei yaplan faktr analizi sonucunda orijinal almada olduu gibi
5 alt gruptan olumutur. lek disiplin ve sorumluluk, gven ve balama, drstlk ve
paylam, sayg ve doruluk, paylam ve sayg alt boyutlarndan olumaktadr.

ALIMA GRUBU 3

Kriter Geerlilii

Kriter geerlilii iin edeer bir alma olan Schwartz Deerler lei
kullanlmtr. Schwartz, deer yneliminin ierik ve yaps hakknda aralarnda Trkiyenin
de bulunduu 60 akn lkede empirik olarak desteklenen bir teori gelitirmitir. 56 deer
zerine temellenen bu model, motivasyonel olarak farkl 10 deer tipini ierir. Bu 10 tip,
dnya kltrlerinde kabul edilen temel deerlerin geni bir dalmn kapsar ve 10 deer
tipi arasndaki ilikilerin evrensele yakn bir yapsn tanzim eder. (Mehmedolu, 2004).
Schwartzn (1992) belirledii ve evrensel deer tipleri olarak kabul edilen 10 temel deer
ve bunlarn ierdikleri alt deerler bulunmaktadr.

22
 ALIMA GRUBU 4

Dilsel Edeerlik almas

Kiisel Deerler Envanterinin Trkeye evrilmesi: Baka bir lkede gelitirilmi

bir lme aracnn geerli ve gvenilir biimde kullanlabilmesi iin uyarlama almasnn
birok aamadan gemesi gerekmektedir.

Dilsel edeerlik almas, hem her bir test maddesinin Trkeye evrilme ileminde
bir hata olup olmadn, hem de her test maddesinin ifade ettii anlam ne derece
yansttn deerlendirmek amacyla yaplmtr. Dilsel edeerlik almasnda srayla
aadaki ilemler yaplmtr:

a) eviri sreci: ncelikle Kiisel Deerler Envanteri lei orijinal lek formu
her iki dili ok iyi dzeyde bilen, alannda uzman sekiz kiiye evirtilmitir. lek Yldz
Teknik niversitesi Yabanc Diller Blmnde bulunan iki retim grevlisi ve iyi
derecede ngilizce bilen alt kii, toplam sekiz kii tarafndan Trkeye evrilmitir.

b) evirinin deerlendirilmesi: Bu formlar zerinde yaplan almalarla sorunlu

grlen maddeler aratrmaclar tarafndan tekrar ele alnp deerlendirilmi ve eviriler
aratrmaclar tarafndan incelenip gerekli dzenlemeler yaplmtr. Bu analizlerden
sonra geici bir Trke form oluturulmutur. eviri srecinin tm aamalar boyunca
her ifadenin anlam asndan Trkede en iyi biimde nasl ifade edilebilecei ana kriter
olarak alnmtr. Aratrmann danmann gr ve ynlendirmeleri de dikkate alnmtr.
eviri srecinde Trk kltrne uymayan tanmlamalar belirlemek amacyla kltre
ilikin deerler gz nne alnm ve kelime kelime tercme yapmaktan kanlmtr.
Ayrca konuma dilinde sk kullanlmayan veya mesleki anlam ieren kelimelerin daha
basit ve anlalr olarak ifade edilmesine zen gsterilmitir.

c) Edeerlik ve gvenirlik almas: Bu oluturulan formlar ngilizce hazrlk snf

okuyan, eitimlerini drt sene boyunca ngilizce olarak srdren ve ngilizce eitmenlii
alannda alan bundan dolay da Trkiye koullarnda st derece ngilizce dzeyine sahip,
stanbul niversitesi ngilizce retmenlii retim yelerinden 30 kiilik bir gruba
hafta ara ile iki kez uygulanmtr.

Bu iki uygulama arasnda hem maddeler hem de alt lekler baznda korelasyon
katsaylarna ve ilikili grup t testi sonularna baklmtr.

BULGULAR

Bu blmde aratrmadan elde edilen istatistik analizlerinin bulgularna yer verilmitir.

ARATIRMAYA KATILANLARIN DEMOGRAFK VERLER

Tablo 1: Aratrmaya Katlanlarn Cinsiyete Gre Dalm Grafii

Cinsiyet Frekans Yzde
Kadn 117 58,5
Erkek 83 41,5
Toplam 200 100

Aratrmaya katlan rencilerin % 58,5i kadn, % 41,5i de erkek rencilerden

olumaktadr.

23
 Tablo 2: Dilsel edeerlik iin ilikili grup t testi Sonular
M x Ss t r M x Ss t r
1 4,16 0,91 0 1 29 3,36 1,06 0,27 0,78
4,16 1,01 3,33 0,92
2 4,03 1,03 -0,25 0,8 30 4,8 0,4 0,84 0,4
4,06 1,14 4,66 0,8
3 4,36 0,88 -2,62 0,03 31 1,7 1,02 1,14 0,26
4,56 0,93 1,5 0,86
4 1,83 1,01 0,29 0,76 32 4,36 0,66 -2,53 0,01
1,8 1,03 4,6 0,56
5 4,53 0,57 -2,11 0,04 33 3,23 1,33 1,22 0,23
4,66 0,47 3,06 1,31
6 2,76 1,04 -0,21 0,83 34 3,93 1,01 0,18 0,85
2,8 1,06 3,9 0,92
7 4,3 0,91 0,7 0,48 35 4,76 0,5 0,57 0,57
4,23 0,97 4,73 0,52
8 2,3 1,08 1,43 0,16 36 2,13 1,4 -1,75 0,09
2,03 0,99 2,36 1,42
9 4,03 0,96 0,27 0,78 37 4,56 0,56 1 0,32
4,23 0,9 4,5 0,73
10 2,3 1,11 0 1 38 4,63 0,55 2,69 0,01
2,3 0,87 4,43 0,67
11 1,46 0,73 -1,27 0,21 39 4,53 0,5 -1,79 0,08
1,7 1,08 4,63 0,49
12 1,46 0,86 0,57 0,57 40 4,63 0,71 -0,32 0,74
1,4 0,81 4,66 0,66
13 4,63 0,66 0,57 0,57 41 3,53 1,07 -1,54 0,13
4,56 0,77 3,7 0,95
14 3,2 0,99 0 1 42 4,3 0,53 -0,62 0,53
3,2 1,06 4,36 0,66
15 3,76 1,1 1,36 0,2 43 3,53 0,68 -1,53 0,13
3,6 1,13 3,73 0,73
16 4,7 0,7 3,67 0 44 4,7 0,46 1,14 0,26
13,5 1,71 4,6 0,56
17 4,83 0,37 0 1 45 4,56 0,5 -0,57 0,57
4,83 0,37 4,63 0,66

24
Tablo 2'in devam
M x Ss t r M x Ss t r
18 4,56 0,62 0,25 0,8 46 3,16 1,08 0,51 0,6
4,53 0,73 3,03 1,21
19 4,4 0,93 -1,22 0,23 47 4,6 0,56 0,49 0,62
4,56 0,62 4,53 0,73
20 4,63 0,66 0 1 48 4,66 0,66 0,44 0,66
4,63 0,88 4,63 0,66
21 1,63 0,85 -1,33 0,19 49 3,56 1,07 -1,00 0,32
1,96 1,32 3,66 1,15
22 4,16 0,64 0,32 50 4,2 0,99 -0,64 0,52
4,3 0,74 4,3 0,87
23 4,36 0,85 -1,79 0,08 51 1,6 1,16 0,37 0,71
4,46 0,81 1,56 1,07
24 3,86 0,81 -1,43 0,16 52 4,43 0,85 1,76 0,08
4 87 4,16 0,98
25 3,76 0,81 0,82 0,41 53 4,63 0,55 0,32 0,74
3,66 0,71 4,6 0,56
26 4,53 0,57 0,29 0,76 54 3,56 0,85 -1,53 0,13
4,5 0,77 3,76 0,87
27 4,56 0,56 0,32 0,32 55 4,43 0,81 2,16 0,03
4,53 0,57 4,1 0,88
28 3,33 1,02 -0,29 0,76
3,36 1,27

Kiisel Deerler Envanteri dilsel edeerliliin saptanmas amacyla 30 kiiye uygulanm

olup toplam 55 soruda yaplan Paired-samples t-testi sonularna gre; t deerinin
anlamllk deeri 0,05ten kk olduu tespit edilen ve bu nedenle ngilizce ile Trke
sorulara verilen yantlar arasnda anlaml farklln bulunduu grlen 3., 5., 16., 32., 38.
ve 55. sorulara verilen yantlarn korelasyon deerlerinin 3., 5., 16., 32., 38. ve 55. sorularda
0,05 deerinden byk olduu grld.

25
Tablo 3: Dilsel edeerlik iin Pearson Momentler arpm Korelasyon Katsaylar
Sonular
N r p
tur_01 & ing_01 30 0,858 0
tur_02 & ing_02 30 0,787 0
tur_03 & ing_03 30 0,86 0
tur_04 & ing_04 30 0,82 0
tur_05 & ing_05 30 0,797 0
tur_06 & ing_06 30 0,673 0
tur_07 & ing_07 30 0,849 0
tur_08 & ing_08 30 0,53 0,003
tur_09 & ing_09 30 0,747 0
tur_10 & ing_10 30 0,573 0,001
tur_11 & ing_11 30 0,443 0,014
tur_12 & ing_12 30 0,709 0
tur_13 & ing_13 30 0,615 0
tur_14 & ing_14 30 0,644 0
tur_15 & ing_15 30 0,805 0
tur_16 & ing_16 30 0,1 0,599
tur_17 & ing_17 30 0,76 0
tur_18 & ing_18 30 0,447 0,013
tur_19 & ing_19 30 0,603 0
tur_20 & ing_20 30 0,462 0,01
tur_21 & ing_21 30 0,264 0,158
tur_22 & ing_22 30 0,462 0,01
tur_23 & ing_23 30 0,934 0
tur_24 & ing_24 30 0,821 0
tur_25 & ing_25 30 0,633 0
tur_26 & ing_26 30 0,622 0
tur_27 & ing_27 30 0,524 0,003
tur_28 & ing_28 30 0,878 0
tur_29 & ing_29 30 0,783 0
tur_30 & ing_30 30 0,106 0,578
tur_31 & ing_31 30 0,49 0,006
tur_32 & ing_32 30 0,678 0
tur_33 & ing_33 30 0,84 0

26
Tablo 3'n devam
N r p
tur_34 & ing_34 30 0,508 0,004
tur_35 & ing_35 30 0,806 0
tur_36 & ing_36 30 0,868 0
tur_37 & ing_37 30 0,871 0
tur_38 & ing_38 30 0,801 0
tur_39 & ing_39 30 0,813 0
tur_40 & ing_40 30 0,678 0
tur_41 & ing_41 30 0,836 0
tur_42 & ing_42 30 0,549 0,002
tur_43 & ing_43 30 0,497 0,005
tur_44 & ing_44 30 0,578 0,001
tur_45 & ing_45 30 0,433 0,017
tur_46 & ing_46 30 0,257 0,171
tur_47 & ing_47 30 0,369 0,045
tur_48 & ing_48 30 0,806 0
tur_49 & ing_49 30 0,882 0
tur_50 & ing_50 30 0,6 0
tur_51 & ing_51 30 0,907 0
tur_52 & ing_52 30 0,605 0
tur_53 & ing_53 30 0,506 0,004
tur_54 & ing_54 30 0,59 0,001
tur_55 & ing_55 30 0,51 0,004

Envanterin bu sonulara gre ngilizce ve Trke rnekleri arasnda edeerlilie sahip

olduu tespit edildi.

GEERLLK ANALZLER

Madde analizleri, her hangi bir lme aracnn btnnde ya da alt leklerinde bulunan
maddelerin btnde veya alt leklerde anlaml olarak yer alp almadklar amacyla
yaplmaktadr.

Faktr analizi, yorumlanmas olduka g olan birok ilikiyi aklayan, birbirleriyle

korelasyonu olan maddeleri yapsal olarak anlaml, nispeten bamsz faktrler altnda
toplayan ok deikenli bir analiz tekniidir. Faktr analizi ok sayda deikenden
(maddeden) bu deikenlerin birlikte aklayabildikleri az sayda tanmlanabilen anlaml

27
yaplara (faktrlere) ulamay amalar (Bykztrk, 2002, akt. Otrar, 2006).

Elde edilen yk deeri, bir maddenin tanmlanacak olan bir alt boyutta (faktrde)
yer alp almamasnda kullanlan kritik deeridir ve maddenin sz konusu faktrle olan
ilikisini gsterir. Yk deerinin yksek olmasna bal maddenin sz konusu faktr
altnda yer almasn merulatran bir deerdir. Belli bir grup madde bir faktrn altnda
yksek yk deeri ile bulunuyorsa, bu maddeler ilgili faktr tanmlayan/len maddeler
olarak yorumlanrlar. Genellikle bir maddenin yk deerinin 0.45 ve daha yksek olmas
beklenirse de bu deerin 0.30a kadar indirgenmesi kabul grmektedir. Faktr yaplarnn
belirlenmesi amacyla kullanlabilecek farkl teknikler bulunmakla birlikte temel bileenler
analizi (Principal Component Analysis) literatrde ok sk kullanlan yntem olarak gze
arpmaktadr (Kleinbaum, Kupper ve Muller, 1987, Zeller ve Karmines, 1978, Akt. Otrar,
2006).

Temel bileenler analizi, ynlendirme ncesinde maddelerin birbirleriyle olan

korelasyonlarn temel alarak, yapsal olarak anlaml bulunan alt yaplar (faktrleri) ortaya
koymaktadr. Bu analiz maddelerin doal halleriyle grlebilmesini ve baz istatistiksel
bilgilerin elde edilmesini salar. te yandan bu yntemin ardndan elde edilecek
faktrlerin yorumlanmasn kolaylatrmak amacyla bir dndrme (rotation) ileminin
yaplmas gerekir. Ynlendirme dikey (orthogonal) ve yatay (oblique) olmak zere iki
temel biimde uygulanan yntemlere dayaldr. Bu iki grubun ilke olarak birbirlerinden
farkllklar, ynlendirme sonrasnda apsis ve ordinat eksenleri arasndaki a ile ilikilidir.
Bu tekniklerden bazlar Varimax, Quartimax, Equamax ve Promax teknikleridir (Otrar,
2006).

Btn bu ilemlerin sonucunda ise, her bir maddenin veya alt lein en az madde
analizlerinden birinde beklentileri karlamas lee girmesi iin yeterli gzkmektedir.

lein faktr yapsn belirlemeye ynelik olarak ncelikle dndrlmemi

temel bileenler analizi uygulanm, ardndan belirlenen faktrleri yorumlamada ve
anlamlandrmada kolaylk salamak amacyla Kaiser Normalletirmesiyle Varimax dik
dndrme teknii (Varimax with Kaiser Normalization) kullanlarak analiz yinelenmitir.
Faktr analizinin yorumlanabilir olduuna da KMO ve Bartlett Testi sonularna baklarak
karar verilmitir. Elde edilen analiz sonular srasyla tablo halinde aada sunulmutur.
Tablolar byk hacimli olduundan bu ksmda tablolarn faktr yaplarn belirleyen
ksmlarna yer verilirken, tablolarn dier ksmlar ekler ksmnda sunulmutur.

YAPI GEERLL

Tablo 4: KMO ve Bartletts Testi Deerleri

Kaiser-Meyer-Olkin rneklem Yeterlilii ,750
Barletts Test of Sphericity Ki-kare Deeri 5255,133
S. Derecesi 1485
P ,000

28
 lein Geerliliine likin Bulgular

Kiisel Deerler Envanterinin yap geerliini incelemek amacyla amlayc faktr

analizinde faktrlenebilirlik deiik yntemlerle incelenmitir. ncelikle btn maddeler
arasnda korelasyon matrisi incelenerek nemli oranda manidar korelasyonlarn olup
olmadna baklm ve faktr analizinin yaplabilmesine uygunluk gsterir nitelikte
manidar ilikilerin olduu grlmtr. Daha sonra rneklem uygunluu (sampling
adequacy) ve Barlett Sphericity testleri gerekletirilmitir. Verilerin faktr analizine
uygunlugu iin Kaiser-Meyer-Olkinin .60dan yksek ve Barlett testinin anlaml kmas
beklenmektedir.

lein yap geerlilii almas iin ilk olarak toplanan veriler Kaiser-Meyer-
Oklin=.75 ve Bartletts (p<.0l) test analizleri sonular ile faktr analizi yaplabilecei
anlalmtr. lein 55 maddeden oluan formu Yldz Teknik niversitesi Yabanc Diller
Blmnde eitim okuyan ve 200 renciye uygulanmtr. lein yap geerliliini
belirlemek iin sonular faktr analizine tabi tutulmutur. Faktr analizi bir lekteki
maddelerin birbirini dta tutan daha az sayda faktre ayrlp ayrlmadn ortaya karmak
iin yaplmaktadr. Ayni grupta toplanan maddelere, maddelerin ieriine gre bir ad verilir.
Faktr analizi ayrca bir lein tek boyutlu olup olmadn test etmek amacyla kullanlr
(Balc, 2000, s. 68).

Kiisel Deerler Envanteri leinin ilk aamada, tek boyutlu olup olmad Temel
Bileenler Analizi ile test edilmitir. lein birbirinden ilikisiz faktrlere ayrmas
beklentisi de Varimax dik dndrme teknii uygulanarak incelenmitir.

Faktr analizi sonularn deerlendirmede dikkate alnan temel lt, lekte yer alan
ve deikenlerle faktrler arasndaki korelasyonlar olarak yorumlanabilen faktr ykleridir.
Faktr yklerinin yksek olmas, deikenin sz konusu faktr altnda yer alabileceinin
bir gstergesi olarak grlmektedir.

Yaplan Faktr analizi sonucunda eigen deeri 1 olarak alndnda 15 faktr

belirlenmektedir. Ancak maddelerin akladklar yklere bakldnda zellikle son
on faktrn (6.,7.,8.,9., 10., 11., 12.,13.,14.,15. faktrler) yeterince ayrmad ortaya
kmtr. te yandan uygulanan dik dndrme ilemi sonusunda oluan matris iinde
gruplanan maddelerin mantksal olarak aklanabilirliini dkl dikkate alnmtr. Bu
nedenle eigen deeri iki olarak alnarak faktr analizi ilemleri yinelenmitir. Elde edilen
sonulara ait Tablonun faktr yaplarn ortaya koyan blm aada sunulmutur. Tablolar
byk hacimli olduundan bu ksmda tablolarn faktr yaplarn belirleyen ksmlarna yer
verilirken, tablolarn dier ksmlar ekler ksmnda sunulmutur.

29
 Tablo 5: Kiisel Deerler Envanteri Faktr Analizi Sonular
Balang zdeerleri
Faktr Toplam Faktr Ykleri
(Initial Eigenvalues)
Total Aklanan Kmlatif Total Aklanan Kmlatif
Varyans % % Varyans % %

1 10,162 18,476 18,476 10,162 18,476 18,476

2 5,616 10,210 28,686 5,616 10,210 28,686
3 2,665 4,846 33,532 2,665 4,846 33,532
4 2,244 4,080 37,612 2,244 4,080 37,612
5 2,000 3,636 41,248 2,000 3,636 41,248
6 1,751 3,183 44,432
7 1,687 3,068 47,500
8 1,629 2,962 50,462
9 1,501 2,729 53,191
10 1,445 2,627 55,818

Faktr analizine 55 madde ile balanmtr. lk analiz sonular incelendiinde lein

zdeeri 2den byk 5 faktrde topland, en dk madde yk deerinin 3.63
(%41,24) olduu grlmtr. Bu sonular Varimax Dik Dndrme Teknii kullanlarak
incelendiinde her bir maddenin sadece bir tek faktrde yksek deer verdii grlmtr.
Bu zmlemede faktr yk deerleri .30dan dk olan (8 madde) maddeler lekten
kartlarak ilem tekrarlanmtr. Yaplan analizler sonucunda kalan 47 maddenin faktr
analizi sonular Tablo 6da verilmitir.

Tablo 6: Kiisel Deerler Envanteri lei Oluan Faktrler ve Akladklar

Varyans Miktarlar
Varyansn
zdeer Toplam Yzde
Yzdesi
I. Faktr 6,40 11,64 11,64
II. Faktr 5,39 9,81 21,45
III. Faktr 4,39 7,99 29,45
IV. Faktr 3,77 6,86 36,31
V. Faktr 2,71 4,93 41,24

Oluan be faktrn aklanan toplam varyans miktar %41,24tr. Faktrlerin

akladklar varyans miktarlar srasyla birinci faktr iin %11,64, ikinci faktr iin
%9,81, nc faktr iin %7,99, drdnc faktr iin %6,86 ve beinci faktr iin %4,93
olarak belirlenmitir.

Alt boyutlara giren maddeler ve madde saylar Tablo 7de sunulmutur.

30
Tablo 7: Faktr Analizi Sonucunda Belirlenen Alt Boyutlar ve Bu Boyutlardan Yk
Alan Maddeler
Faktrler Madde Says Madde Numaralar
1 16 madde 50, 34, 54, 48, 40, 45, 2, 15, 47, 52, 39, 9, 18, 17, 30, 1
2 12 madde 49, 43, 14, 28, 36, 41, 21, 33, 46, 8, 6, 10
3 9 madde 55, 4, 13, 53, 26, 3, 38, 44, 24
4 6 madde 22, 19, 27, 12, 20, 31
5 4 madde 37, 7, 42, 5

Tabloda 7'de grld zere belirlenen birinci faktr 16 maddeden (50, 34, 54, 58, 40,
45, 2,15, 47, 52 , 39, 9, 18, 17, 30, 1. maddeler); ikinci faktr 12 maddeden (49, 43, 14, 28,
36, 41, 21, 33, 46, 8, 6, 10. maddeler); nc faktr 9 maddeden (55, 4, 13, 53, 26, 3, 38,
44, 24. maddeler); drdnc faktr 6 maddeden (22, 19, 27, 12, 20, 31. maddeler); beinci
faktr 4 maddeden (37, 7, 42, 5. maddeler) olumaktadr. Son halinde lek 47 maddeden
olumaktadr.

Her bir faktr iine giren maddeler incelenerek oluan alt boyutlar isimlendirilmitir.
Bu balamda lein aslnn kullanldu Roy (2003) almasnda lein analizinde elde
edilen faktr gruplar ve bu gruplarda yer alan faktr ykleri gz nne alnm; bu almada
faktr gruplarna verilen isimler mevcut deerler dorultusunda incelenmitir. Bu inceleme
sonucunda aratrmada oluan faktr yklerinin lein kullanld ilk almada yer alan
faktr gruplaryla birebir uyumad grlmtr. Birim faktr yapmza giren maddelerin
Roy (2003) tarafndan gerekletirilen almada oluturulmu olan faktr gruplarnda
oluturulan alt boyutlarnda yer deitirdikleri grlm ve buna gre maddelerin yer ald
gruplara gre alt boyutlar tespit edilerek yeniden isimlendirme ilemi yaplmtr.

Bu aamann ardndan oluan faktrler iin gvenirlik analizlerinin gerekletirilmesi

ilemlerine geilmitir. Her bir faktr grubu zerinden hesaplanan Cronbach Alpha deeri
aada sunulmutur:

Tablo 8: Faktr Analizi Sonucunda Belirlenen Alt Boyutlar ve Bu Boyutlardan Ait

Gvenirlik Katsaylar
Faktr Cronbach Alpha Guttman Sperman Brown
1. (Disiplin ve
Sorumluluk)
.61 .61 .83
2. (Gven ve
Balama)
.71 .68 .84
3. (Drstlk ve
Paylam)
.60 .63 .83
4. (Sayg ve
Doruluk)
.68 .69 .84
5. (Paylam ve
Sayg)
.65 .69 .84
TOPLAM .63 .65 .84

Tablodan 8'den de anlalaca gibi, Kiisel Deerler Envanter leinin i tutarlk

katsaylar analizi sonucunda. Cronbach alpha deerleri =.71 (Gven ve Balama) ile
=.60 (Drstlk ve Paylam) arasnda deimektedir. Guttman deerleri G=.69 (Sayg ve

31
Doruluk ile Paylam ve Sayg) ile G=.61 (Disiplin ve Sorumluluk) arasnda deimitir.
te yandan Spearman Brown deerleri de S=.84 (Gven ve Balama, Sayg ve Doruluk,
Paylam ve Sayg) ile S=.83 (Disiplin ve Sorumluluk, Drstlk ve Paylam) arasnda yer
almtr. lein toplam iin alpha deeri =.63; Guttman deeri G=.65; Spearman Brown
deeri de S=.84 olarak hesaplanmtr.

Tablo 9. Kiisel Deerler Envanteri Amlayc Faktr Analizi Sonular

Faktr 1 Faktr 2 Faktr 3 Faktr 4 Faktr 5
Madde No: Disiplin ve Gven ve Drstlk Sayg ve Paylam
Sorumluluk Balama ve Paylam Doruluk ve Sayg
50 .73
34 .70
54 .67
48 .62
40 .61
45 .57
2 .57
15 .57
47 .54
52 .53
39 .50
9 .48
18 .47
17 .44
30 .42
1 .41
49 .76
43 .76
14 .71
28 .70
36 .58
41 .58
21 .54
33 .53
46 .50
8 .50
6 .50
10 .40
55 .57
4 .53
13 .53
53 .49
26 .47
3 .44
38 .44
44 .41
24 .40
22 .66
19 .62
27 .55
12 .51
20 .47
31 .44
37 .70
7 .52
42 .51
5 .42

32
Faktr yklerinin hangi faktrde topland tespit edilerek 1. faktr grubuna disiplin ve
sorumluluk, 2. faktr grubuna gven ve balama, 3. faktr grubuna drstlk ve
paylam, 4. faktr grubuna sayg ve doruluk ve 5. faktr grubuna paylam ve sayg
ad verilmitir.

Tablo 10:. Kiisel Deerler Envanteri ile Schwartz Deerler lei Arasndaki
Korelatif likiler
Disiplin ve Gven ve Drstlk Sayg ve Paylam ve
Sorumluluk Balama ve Paylam Doruluk Sayg
G ,112 ,489** ,190 -,084 ,140
Baar ,082 ,329* ,153 ,067 ,132
Hazclk -,050 ,291* ,110 ,082 ,248
Uyarlma -,035 ,356* ,112 ,115 ,054
Evrensellik ,180 ,040 ,349* ,124 ,294*
Yardmseverlik ,228 ,178 ,386** ,158 ,321*
Uyum ,206 ,132 ,372** ,149 ,289*
Gvenlik ,215 ,270 ,434** -,074 ,321*
z-denetim ,095 ,107 ,156 ,036 ,309*
Geleneksellik ,116 ,057 ,261 -,125 -,082

* p<0.05, **p<0.01, N=50.

Kriter geerlilii analizi iin Kiisel Deerler Envanteri ile bu lee edeer lme
aralarndan olan Schwartz Deerler lei tesadfi olarak seilen 50 kiiye farkl
zamanlarda uygulanm ve iki lee verilen yantlar arasnda anlaml bir iliki olup
olmadn belirlemek zere yaplan Pearson arpm Moment korelasyon analizi sonucunda
Kiisel Deerler Envanteri leinde yer alan Disiplin ve Sorumluluk ve Sayg ve
Doruluk faktr grubu ile Schwartz Deerler leinde yer alan geleneksellik faktr
grubu puanlar dnda tm alt boyutlar arasndaki ilikiler pozitif ve istatistiksel olarak
anlaml bulunmutur (p<.05). Gven ve Balama ile Baar, Hazclk, Uyarlma
alt boyutlar arasnda; Drstlk ve Paylam ile Evrensellik, Yardmseverlik,
Uyum ve Gvenlik alt boyutlar arasnda; Paylam ve Sayg ile Evrensellik,
Yardmseverlik, Uyum, Gvenlik ve zdenetim alt boyutlar arasnda pozitif ve
anlaml ilikiler olduu grlmtr.

Kiisel Deerler Envanteri ile kriter geerlilii iin karlatrmal korelasyon analizi
yaplan Schwartz Deerler lei arasnda benzer faktr gruplar arasnda pozitif ynde
kan ilikiler lme aracnn lme ilemi iin geerli olduunu gstermektedir.

TARTIMA

Kiisel Deerler leinin Trke geerlik ve gvenirlik almasn ieren mevcut

alma sonucunda lein dilsel edeerlie sahip olduu anlalmaktadr. Yaplan
faktr analizi sonucunda lein be farkl faktrden/boyuttan (Faktr 1: Disiplin ve

33
Sorumluluk, Faktr 2:Gven ve Balama, Faktr 3: Drstlk ve Paylam, Faktr 4:
Sayg ve Doruluk ile Faktr 5: Paylam ve Sayg) olumutur. Elde edilen faktr gruplar
orijinalinden ksmen farkldr. Bu faktrler toplam varyansn % 41,24n aklamaktadr.
Orijinali 55 maddeden oluan lein faktr ykleri. 30un altnda kalan sekiz madde
kartldndan Trke formu 47 maddeden olumaktadr.

Kiisel Deerler Envanteri ile kriter geerlilii iin karlatrmal korelasyon analizi
yaplan Schwartz Deerler lei arasnda benzer faktr gruplar arasnda pozitif
ynde kan ilikiler lme aracnn lme ilemi iin kriter geerliliine sahip olduunu
gstermektedir.

lein toplam gvenirlik deerinin hesaplanmasnda kullanlan Cronbach alpha

deeri.63dr. Alt boyutlarn deerleri ise .60 ile .71 arasnda deimektedir. .60n zerinde
cronbach alfa deerleri itutarllk/gvenirlik iin yeterli grldnden lein hem
toplam bazda hem da alt lekler baznda gerekli gvenirlie sahip olduu sylenebilir.

lkemizde deerlerin lmlenmesiyle ilgili kstl aralarn varl dnldnde

Bireysel Deerler Envanterinin geerli ve gvenilir bir lme arac olarak aratrmaclar
tarafndan akademik almalarda ve zellikle duyusal alan eitimi uygulamalarnn
deerlendirmesinde kullanlabilecei dnlmektedir.

34
 KAYNAKLAR

Aavik, T. ve Allik, J (2002). The structure of Estonian personal values: A lexical approach.
European Journal of Personality, 16, 221-235.

Avc, N. (2007). niversite genliinin bireysel ve toplumsal deerlere ilgi ve bak:

Sleyman Demirel niversitesi rnei. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hkelekli,
Z. . Aralan & M. Zengin (Ed.), Deerler ve eitimi uluslararas sempozyumu
iinde (s. 819-851). stanbul: Deerler Eitimi Merkezi Yaynlar.

Aydn, M. (2003). Genlerin deer algs: Konya rnei. Deerler Eitimi Dergisi, 3, 121-
144.

Cafolu, Z. ve Akar, . . (2007). niversitelerde ahlaki deerlerin davrana yansmasnn

oluturduu rgt ikliminin alglanmas. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hkelekli,
Z. . Aralan & M. Zengin (Ed.), Deerler ve eitimi uluslararas sempozyumu
iinde (s. 773-798). stanbul: Deerler Eitimi Merkezi Yaynlar.

Devos, T., Spini, S. ve Schwartz, S. H. (2002) Conflicts among human values and trust in
institutions. British Journal of Social Psychology,41, 481-494.

Elizur, D. ve Sagie, A. (1999). Facets of personal values: A structural analysis of life and
work values. Applied psychology: An International Review, 48, 73-87.

Gmleksiz, M. (2007). Lise rencilerinin toplumsal deerlere ilikin tutumlar: Elaz

li rnei. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hkelekli, Z. . Aralan & M. Zengin
(Ed.), Deerler ve eitimi uluslararas sempozyumu iinde (s. 727-741). stanbul:
Deerler Eitimi Merkezi Yaynlar.

Gngr, E. (1993). Deerler psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Trk Akademisyenler

Birlii Vakf Yaynlar.

McCarty, J. A. ve Schrum, L. J. (2000). The measurement of personal values in survey

research. Public Opinion Quarterly, 64, 271-298.

Mehmedolu, A. U. (2004) Kiilik ve Din, DEM yaynlar, stanbul.

Otrar, M. (2006). renme Stilleri ile Yetenekler, Akademik Baar ve SS Baars

Arasndaki liki. Marmara niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits, Eitim
Bilimleri Ana Bilim Dal, Psikolojik Danma ve Rehberlik Bilim Dal, Doktora
Tezi, s. 104, stanbul.

zensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak deer. Deerler Eitimi Dergisi, 3, 217-239.

zensel, E. (2007). Liseli kz ve erkek rencilerin deer yarglar ve Trk toplumunun

temel kurumlarna bak alar. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hkelekli, Z. .
Aralan & M. Zengin (Ed.), Deerler ve eitimi uluslararas sempozyumu iinde
(s. 743-769). stanbul: Deerler Eitimi Merkezi Yaynlar.

Rokeach, M. (1974). Change and stability in American value systems: 1968-1971. Public
Opinion Quarterly, 38, 222-238.

Rokeach, M. ve Regan, J. F. (1980). The role of values in the counseling situation. The
Personal and Guidance Journal, 58, 576-582.

35
Roy, A. (2003). Factor analysis and initial validation of the personal values inventory.
Unpublished doctorate dissertation, Tennessee State University, USA.

Sagie, A., Kantor, J., Elizur, D., ve Barhoum, M. . (2005) A cross-cultural investigation
of personal values: The Israeli-Palestinian Case. Problems and Perspectives in
Management, 2, 148-157.

Sanak, M. (2004). Kii-rgt deer uyumunu lme almalar ve kullanlan yntemlerin

karlatrlmas. Deerler Eitimi Dergisi, 5, 101-124.

Sanak, M. (2005). lkretim okullarnda grevli ynetici ve retmenlerin deer uyum

dzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eitim Bilimleri, 5, 207-228.

Sanak, . (2007). Orta retim okullarnda renim gren rencilerin okulun rgtsel
deerlerine ilikin alglar ile kiisel deerleri arasndaki uyum dzeyleri. R.
Kaymakcan, S. Kenan, H. Hkelekli, Z. . Aralan & M. Zengin (Ed.), Deerler
ve eitimi uluslararas sempozyumu iinde (s. 715-726). stanbul: Deerler
Eitimi Merkezi Yaynlar.

Yavuz, . (2007). Deerlerin eceresi, doas, snr ve devamll: Deerlerin din, ve

sosyal karakteri ve sreklilii. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hkelekli, Z. .
Aralan & M. Zengin (Ed.), Deerler ve eitimi uluslararas sempozyumu iinde
(s. 89-110). stanbul: Deerler Eitimi Merkezi Yaynlar.

Yldrm, A. ve imek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel aratrma yntemleri (6. Bask).
Ankara: Sekin Yaynevi.

36
Ek.1 Kiisel Deerler Envanteri Alt Boyutlar ve erdikleri Maddeler

Faktr 1. Disiplin ve Sorumluluk

50. Nitelikli bir alma ortamna kendimi adamaktaym.

34. Adanm bir alanm

54. verenimin baarl olduunu grmeye kendimi adadm.

48. Ulamaya altm amalarm var.

40. Hedeflerim vardr.

45. nsanlarn itimat ettii biriyimdir

2. imi yaparken doru sreleri takip ederim.

15. Kendimi disiplinli biri olarak gryorum.

47. Gvenilir biriyim

52. Kendimi sadk bir kii olarak tanmlarm

39. nsanlar bana gvenir.

9. Kendimi kaliteli bir rn ortaya koymaya adammdr.

18. te adil olarak kendime den pay yaparm.

17. Birlikte altm insanlara sayg duyarm.

30. nandm bir deer vardr.

1. zgr ruhlu olmakla kendini kontrol edebilmek arasnda denge kurabilirim.

Faktr 2. Gven ve Balama

49. Affedebilir ve unutabilirim

43. Hata yapan insanlar affedebilirim.

14. Biri benim duygularm incittiinde affedebilirim.

28. Gemite bana yanl davranm olan birini affederim.

36. Kin tutarm.

41. zr dilerim demek benim iin kolaydr

21. Bakalarna gvenmenin eski moda olduunu dnyorum.

33. Gemi deneyimlerimden dolay konumayacam insanlar vardr

46. Dier insanlara gvenmek konusunda pheciyimdir.

37
8. Hi kimseye gvenemem.

6. Bir eyi yapacan syleyip de yapmayan insanlar affedebilirim.

10. Dier insanlarn fikirlerini dinlemektense kendimi onlarla kar karya kalm
buluyorum.

Faktr 3. Drstlk ve Paylam

55. Sonular ne olursa olsun dorulardan yanaymdr.

4. zr dilemek bana gre deildir.

13. Drstlk benim iin en stn ncelie sahiptir.

53. Szm senedimdir.

26. Paylamac biriyimdir.

3. Drstlk ve doruluk baaryla ilikilidir

38. Drstln ie yaradn dnrm.

44. Kendimi drst biri olarak grrm.

24. Birlikte altm insanlarn yorumlarn saldrgan bulursam onlara nasl hissettiimi
sylerim.

Faktr 4. Sayg ve Doruluk

22. Kendi hatalarm hakknda drst olabilirim.

19. Bir hata yaptmda hatam kabul ederim.

27. Drste fikirlerimi ifade ederim.

12. Drstlk ve btnleme ev dnda gerekli deildir.

20. Bakalarnn bak alarna sayg duyarm.

31. Bence zr dilemek zayflk iaretidir.

Faktr 5. Paylam ve Sayg

37. Biriyle paylamda bulununca kendimi iyi hissederim.

7. Dier insanlarn katksna sayg duyarm.

42. Kendimi tmyle iyi hissetmemde paylamann yeri byktr.

5. Bence paylamak iyi ve salkl bir ilikinin temelidir.

38