Karakter Ve Değerler Eğitimi: Filoloji Grubu 6. Hafta 2. Ders

KARAKTER VE
DEĞERLER EĞİTİMİ
FİLOLOJİ GRUBU 6. HAFTA 2. DERS
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Değerler üzerinde yapılan araştırmaları etkili bir

biçimde sürdürebilmek için birçok sınıflandırma
yapılmıştır.
• Bu sınıflandırmalardan en çok bilinen ve kabul
edilenler;
• Nelson, Rokeach, Spranger ve Schwartz’a ait
olanlardır.
NELSON’UN DEĞER
SINIFLANDIRMASI
(NELSON)
• Nelson’a göre değerler;

• Bireysel (kişisel) değerler,
• grup değerleri ve
• sosyal değerler olarak üçe ayrılır.
(NELSON)
• Bireysel Değerler
• Bireysel değerler seçim yapmada ve satın

aldığımız ürünlerde, hobilerimizde olduğu
gibi diğer kişisel tercihlerimizle
ilişkilidir (Michaelis, 1988:361)
(NELSON)
• Bireysel Değerler
• Kişisel değerler belirli bir bireyin değerleridir ki birey
arkadaşlarını, grubu veya genel sosyal değerleri
dikkate almaksızın bu değerlere bağlanmak
arzusundadır.
(NELSON)
• Grup Değerleri
• Belirli bir grubun üyeleri tarafından paylaşılan
değerlerdir.
• Bu grup; aile, kulüp, dini ya da politik bir grup
olabilir (Naylor ve Diem, 1987: 350).
(NELSON)
• Sosyal Değerler
• Adalet, saygı, farklılık, eşitlik gibi değerlerdir
• bireyin mevcut toplumsal yapı içerisinde varlığını
devam ettirmesine yarar (Michaelis, 1988:361).
• Sosyalleşme, sosyal bilinç, norm ve grup ruhu gibi
kavramlar ile birlikte kullanılır (Akbaş, 2004: 19).
(NELSON)
• Sosyal Değerler
• Sosyal değerler genel olarak üzerinde anlaşmaya
varılmış, toplumun büyük bir kısmı tarafından
paylaşılan değerlerdir;
• Bu değerler toplumu şekillendirir, tanımlar ve o
toplumun yapısını etkiler (akt. Naylor ve Diem 1987:
349–350).
ROKEACH’IN DEĞER
SINIFLANDIRMASI
(ROKEACH)
• Rokeach’e (1973) göre değer, “Belli bir davranış tarzı
veya varoluşun temel amacı hakkında uzun süreli kişisel
bir inanıştır.’’ (Tanıt, 2007, s.36)
• Rokeach değerleri sosyal boyutta ele alan ve onu bu
çerçevede tutum ve davranışlarla ilişkilendiren ilk bilim
insanıdır (Oğuz, 2012, s. 1310).
• Rokeach Değer sınıflaması bireyin kendi öncelik sırasına
göre değerleri sıraladığı bir sıralamadır (Çalışkur vd.,
2012, s. 227).
(ROKEACH)
• Rokeach ‘a (1973) göre değer, kişisel ve toplumsal olarak
belirgin bir davranış biçimine veya yaşam amacına ilişkin
kalıcı bir inançtır.
• Rokeach (1973), bir değer sisteminin; bireyin
alternatifler arasından yapacağı seçimi yönlendiren,
çatışmaların çözümüne katkıda bulunan ve kararlar
almasında belirleyici olan öğrenilmiş prensip ve
kuralların örgütlenmiş hali olduğu üzerinde durmuştur
(ROKEACH)
• Rokeach (1973), değerlerin ne tümüyle durağan, ne de

tümüyle değişken olduğunu savunmaktadır;
• Ona göre değerler tümüyle durağan olsaydı bireysel ve
sosyal çevre asla değişmezdi, bununla birlikte değerler
tümüyle değişken olsaydı da insan kişiliğinin
sürekliliğinden söz edilemezdi.
• Rokeach’a göre değer, davranış kodu veya ulaşılmak
istenen nihai duruma işaret etmektedir.
(ROKEACH)
• Rokeach’e (1973) göre bireyler sahip oldukları bu değerlere

belli bir öncelik sırasına göre yani belli bir önem hiyerarşisi
içinde sahiptirler ve bu öncelikler yani bu hiyerarşik yapı
genellikle durağandır, kısa sürede değişime uğramaz.
• Bireylerin bu değersel öncelikleri politik tercihlerine de
yansır.
• Örneğin liberaller özgürlük değerine muhafazakarlardan daha
fazla öncelik verirler, fakat bu muhafazakarların özgürlüğü hiç
benimsemedikleri anlamına da gelmez(Rokeach 1973)..
(ROKEACH)
• Özet olarak Rokeach (1973), değerlerin üç önemli işlevi

üzerinde durmuştur
• İlk olarak davranış ve varılmak istenen şey açısından uyumu
kolaylaştıran veya faydacıl yapılardır (değerlerin uyumu
kolaylaştırma işlevi).
• İkinci olarak değerler, bireyi tehditlere, farklılıklara karşı
korur (benliği koruma, savunma işlevi).
• Son olarak değerler, bireyin anlam arayışını, bilme, anlama
ihtiyacını ve daha iyi olan bilgi, algı ve düşünce
örgütlenmelerine yönelmesini sağlar (bilgi veya kendini
yenileme işlevi).
(ROKEACH)
• İnsan değerlerinin doğasına ilişkin düşüncelerin büyük kısmı

Rokeach’ın çalışmalarından etkilenmiştir.
• Dünyadaki bütün insanlar 36 benzer ana değere sahiptir.
• Bu değerlerin önemi her kişi için aynı olmak zorunda değil.
• Rokeach’a (1973, s. 7). göre bu 36 değer:
• Temel (amaçsal) değerler (Terminal)
• Araç değerler (Instrumental) olmak üzere iki gruba ayrılır.
(ROKEACH)
• Amaçsal (terminal) değerler, yaşamın

amacına ilişkin genel inançlar olarak
tanımlanırken, (özgürlük, bir şeyler başarma
hissi, kendine saygı, vb.)
• Araçsal (instrumental) değerler ise bu
amaçlara ulaşmak için gerekli olan davranış
biçimlerini (dürüst, bağımsız, mantıklı, vb.) ifade
etmektedir (Akt. Karaca, 2008, s. 23).
(ROKEACH)
• Temel (Amaçsal) Değerler

• Arzu edilen nihai değerleri içerir.
• Başarı, özgürce seçim, eşitlik, erdem, vb.
(ROKEACH)
• Temel (Amaçsal) Değerler Özlem duyulan,

hedeflenen, ulaşılması istenen durumlar amaçsal
değerlerimizdir.
• Rahat bir yaşam (yararlı bir yaşam)
• Coşkulu bir yaşam (uyarıcı, aktif bir yaşam)
• Amacına ulaşma duygusu
• Barış içinde bir dünya
• Güzellikler dünyası (doğanın ve sanatın güzelliği)
•
(ROKEACH)
• Eşitlik (kardeşlik, herkese fırsat eşitliği)
• Ailenin, toplumun güvenliği (sevilen kişilerin
korunması, ulusal güvenlik)
• Özgürlük (bağımsızlık, özgür tercihler yapabilmek)
• Mutluluk (memnun olmak)
• İç ahenk (içsel çatışmanın olmaması)
• Olgun sevgi (ruhsal yakınlık)
• Eğlence (zevk veren, rahat bir yaşam)
(ROKEACH)
• Öz saygı
• Toplumsal fark edilme (saygı, takdir)
• Gerçek dostluk (yakın arkadaşlık)
• Bilgelik (yaşamın olgunlukla değerlendirilmesi)
• Geleneklere bağlılık (mevcut düzenin sürmesinden
yana olmak)
(ROKEACH)
• Amaçsal değerler kendi içinde “sosyal” ve

“kişisel” değerler olmak üzere de iki gruba ayrılır.
• Sosyal değerler; özgürlük, eşitlik, barış içinde bir
dünya gibi değerlerden oluşmaktadır.
• Kişisel değerler; özsaygı gibi değerlerdir
(ROKEACH)
• Araç Değerler
• Temel değerlere ulaşmak için
kullanılacak davranış tarzlarını ifade eder
• Cesaret, sorumluluk, gerçeklik, tutku vb.
(ROKEACH)
• Araçsal Değerler
• Araçsal değerler de kendi içinde “ahlaki
temelli” ve “rekabet temelli” başlıkları altında
iki kategoriye ayrılır.
• Hırslılık, cesaret, bağımsızlık gibi değerler
rekabet temelli değerler olarak sınıflanırken,
• Terbiyelilik, affedicilik, yardımseverlik, dürüstlük
gibi değerler ise ahlaki temelli değerler
kategorisine girmektedir.
(ROKEACH)
• Araçsal Değerler, Özlem duyulan noktalara ulaşılması için gerekli davranış biçimleri
olarak açıklanabilir.
• Hırslılık (çok çalışkan, yüksek amaçları olan)
• Geniş düşünceli (açık fikirli)
• Yetenekli (becerikli, etkili)
• İtinalı, düzenli
• Cesaretli
• Affedici
• Yardımsever (diğerlerinin iyiliği için çalışan)
• Dürüst (içten, samimi)
• Hayal gücü olan (yaratıcı)
(ROKEACH)
• Araçsal Değerler,
• Bağımsız (kendine dayanan, kendine yeterli)
• Entelektüel (akıllı, tepki veren, düşünen)
• Sevecen (şefkatli, müşfik)
• İtaatkar (görevine bağlı, saygılı)
• Terbiyeli (kibar, düzgün davranışlı)
• Sorumluluk sahibi
• Güvenilir
• Öz denetim (öz disiplin)
SPRANGER’IN DEĞER
SINIFLANDIRMASI
(SPRANGER)
➢Alman filozof ve eğitimci Eduard Spranger,

psikoloji, kültür felsefesi ve yaşam felsefesine
dayanan bir öğreti geliştirmeyi amaçlamıştır.
➢Spranger’e göre eğitim temelini oluşturan kültür
felsefesidir, bu felsefe de insanın bütün düşünce
ürünlerini, başarılarını,inançlarını kapsayan bir alanı
konu edinir.
(SPRANGER)
➢Spranger, herkesin altı temel kişilik tipinden birine

gireceğini ifade ederek değerleri kişilik tiplerine göre
sınıflandırmıştır.
1) Bilimsel değerler
2) Ekonomik değerler
3) Estetik değerler
4) Sosyal değerler
5) Politik değerler
6) Dini değerler
(SPRANGER)
• Bilimsel Değer
• Gerçeğe, bilgiye, muhakemeye ve
eleştirel düşünceye önem verir.
• Bilimsel değerleri olan insan
deneysel, eleştirici, akılcı ve
entelektüeldir
(SPRANGER)
• Ekonomik Değer
• Yararlı ve pratik olana önem verir.

• Ekonomik değerlerin hayatta
önemsenmesi gerektiğini belirtir
(SPRANGER)
• Ekonomik Değer
• Nitelik olarak neyin yararlı olduğu
ile ilgilenir ve kullanacağı bilgi
uygulanabilir (ekonomik) değilse o
bilgi önemsenmez.
(SPRANGER)
• Ekonomik Değer
• Ekonomik değerleri gelişmiş kişilerin ilgi alanı fayda
kavramına dayanır.
• Yararlı şeyler üretmeyen bilginin gereksizliğine
inanırlar.
• Yararlılık ve etkinliği, kazanç ve zenginlik ile ölçerler.
• Ekonomik tip ayrıca diğer değerler ile çelişki içindedir.
• İlişkilerinde, insanlara zenginlik bakımından üstün
gelmeye odaklanır.
(SPRANGER)
• Estetik Değer
• Simetri, uyum ve forma önem verir
• Birey, hayatı olayların bir çeşitliliği
olarak görür.
• Sanatın toplum için zorunluluk
olduğunu düşünür.
(SPRANGER)
• Sosyal Değer
• Başkalarını sevme, yardım ve bencil
olmama esastır.
• En yüksek değer insan sevgisidir.
• Bu insan sevgisini insanlara sunar.
• Nazik ve sempatiktir. Bencil değildir.
(SPRANGER)
• Politik Değer
• Her şeyin üstünde kişisel güç, etki ve
şöhret vardır.
• Esas olarak güç ile ilgilidir
(SPRANGER)
• Dini Değer
• Evreni bir bütün olarak kavrar ve kendisini onun
bütünlüğüne bağlar.
• Merkezinde Dini inançlar vardır.
• Birey dini uğrunda dünyevi hazları feda eder.
• Bir çok dinsel değerlerin seküler sistem tarafından
da vurgulanan değerler olması, aslında toplumun
sosyo-kültürel yapısı içerisinde dinin önemli bir
kurum olarak varlığını sürdürdüğünü gösterir.
SCHWARTZ’IN DEĞER
SINIFLANDIRMASI
SCHWARTZ DEĞER SINIFLAMASI
• Değerlerin sınıflandırılmasında diğer önemli bir

sınıflama Schwartz tarafından yapılmıştır.
• Schwartz, Rokeach tarafından tanımlanmış değerler
üzerinde farklı bir sınıflama gerçekleştirmiştir.
• Schwartz, birey ve toplum düzeyi olmak üzere iki
farklı değer tipi oluşturmuştur (Kuşdil ve Kağıtçıbaşı,
2000).
• Schwartz yapmış olduğu kapsamlı araştırma sonucunda

oluşturduğu sınıflamada 10 temel değer grubu belirlemiş
ve bu gruplara karşılık gelen değerleri sıralamıştır.
• Schwartz oluşturduğu değer listesinde, toplam 56 değer
maddesine yer vermiştir.
• Schwartz’ın belirlemiş olduğu değer grupları güç, başarı,
hazcılık, uyarılım, özyönelim, evrenselcilik, iyilikseverlik,
geleneksellik, uyma ve güvenliktir (Schwartz, 1992; Schwartz,
2006).
• Schwartz’ın Değer Tipleri • Değerler
• Güç (power): • Sosyal güç sahibi olmak,

Toplumsal konum, otorite sahibi olmak,
insanlar ve kaynaklar zengin olmak, toplumdaki
üzerinde denetim gücü görüntümü koruyabilmek,
insanlar tarafından
benimsenmek
• Değer Tipi • Değerler

• Başarı (achievement): • Başarılı olmak, yetkin (muktedir)
• Toplumsal standartları temel olmak, hırslı olmak, sözü geçen
alan kişisel başarı yönelimi biri olmak, zeki olmak.

• Hazcılık (hedonism): • Zevk, hayattan tat almak
• Bireysel zevke ve hazza yönelim

• Uyarılım (stimulation): • Cesur olmak, değişken bir hayat
Heyecan ve yenilik arayışı yaşamak, heyecanlı bir yaşantı
sahibi olmak

• Özyönelim (self-direction): • Yaratıcı olmak, merak duyabilmek,
Düşünce ve eylemde bağımsızlık özgür olmak, kendi amaçlarını
seçebilmek, bağımsız olmak,
kendine saygısı olmak
• Değer Tipi • Bağlantılı Değerler

• Evrenselcilik (universalism): • Açık fikirli olmak, erdemli olmak,
Anlayışlılık, hoşgörü ve tüm toplumsal adalet, eşitlik, dünyaya
insanların ve doğanın iyiliğini barış istemek, güzelliklerle dolu
gözetmek bir dünya, doğayla bütünlük içinde
olma, çevreyi koruma, iç uyum

• İyilikseverlik (benevolence): • Yardımsever olmak, dürüst olmak,
Kişinin yakın olduğu kişilerin bağışlayıcı olmak, sadık olmak,
iyiliğini gözetme ve geliştirme sorumluluk sahibi olmak, gerçek
arkadaşlık, olgun sevgi, manevi bir
hayat, anlamlı bir hayat, alçak
gönüllü olmak

• Geleneksellik (tradition): • Alçakgönüllü olmak, dindar olmak,
Kültür ya da dinsel töre ve hayatın bana verdiklerini
fikirlere saygı ve bağlılık kabullenmek, geleneklere saygılı
olmak, ılımlı bir hayat (dünyevi
işlerden el ayak çekmek),
mahremiyet

• Uyma(Confirm): • Kibarlık, itaatkâr olmak, anne-
• Başkalarına zarar verebilecek ve babaya ve yaşlılara değer vermek,
toplumsal beklentilere aykırı kendini denetleyebilmek
olabilecek dürtü ve eylemlerin
sınırlanması

• Güvenlik(Security): • Ulusal güvenlik, toplumsal düzenin
Toplumun var olan sürmesini istemek, temiz olmak,
ilişkilerinin ve kişinin aile güvenliği, iyiliğe karşılık
kendisinin huzuru ve vermek, bağlılık duygusu, sağlıklı
sürekliliği olmak.
SON SÖZ
• Değer kavramının farklı alanlarla bağlantılı

olması birçok sınıflandırmanın yapılmasına
zemin hazırlamıştır.
• Yapılan sınıflama çalışmalarında değerler;
kültürel, evrensel ve ahlaki değerler başta
olmak üzere farklı boyutlarıyla ele alınmıştır.
Haftaya Görüşmek üzere
Sorularınızı
mcaner.mcaner@gmail.com
adresine e-posta atabilirsiniz

Karakter Ve Değerler Eğitimi: Filoloji Grubu 6. Hafta 2. Ders

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Karakter Ve Değerler Eğitimi: Filoloji Grubu 6. Hafta 2. Ders

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KARAKTER VE

• Değerler üzerinde yapılan araştırmaları etkili bir

• Nelson’a göre değerler;

• Bireysel değerler seçim yapmada ve satın

• Rokeach (1973), değerlerin ne tümüyle durağan, ne de

• Rokeach’e (1973) göre bireyler sahip oldukları bu değerlere

• Özet olarak Rokeach (1973), değerlerin üç önemli işlevi

• İnsan değerlerinin doğasına ilişkin düşüncelerin büyük kısmı

• Amaçsal (terminal) değerler, yaşamın

• Temel (Amaçsal) Değerler

• Temel (Amaçsal) Değerler Özlem duyulan,

• Amaçsal değerler kendi içinde “sosyal” ve

➢Alman filozof ve eğitimci Eduard Spranger,

➢Spranger, herkesin altı temel kişilik tipinden birine

• Yararlı ve pratik olana önem verir.

• Değerlerin sınıflandırılmasında diğer önemli bir

• Schwartz yapmış olduğu kapsamlı araştırma sonucunda

• Schwartz’ın Değer Tipleri • Değerler

• Güç (power): • Sosyal güç sahibi olmak,

• Değer Tipi • Değerler

• Değer Tipi • Değerler

• Değer Tipi • Değerler

• Değer Tipi • Değerler

• Değer Tipi • Bağlantılı Değerler

• Değer Tipi • Değerler

• Değer Tipi • Değerler

• Değer Tipi • Değerler

• Değer Tipi • Değerler

• Değer kavramının farklı alanlarla bağlantılı

You might also like