Romantizam

1. Riječ romantizam nastaje od starofrancuske riječi 'romance' što znači pjesma, roman u značenju
bajkovito, fantastično, osjećajno, nježno, naslućeno u snovima, suprotno od racionalno.

2. Termin romantizam u muzici je prvi put upotrijebio E. T. A. Hoffman u recenziji Beethovenove

Simfonije br. 5 iz 1810, kao oznaku za svojstvo i karakter simfonije. Oko 1830. termin postaje oznaka za
stilsko razdoblje.

3. Historijski i društveni kontekst romantizma: narastujuća uloga nauke u definiciji pogleda na svijet
(njem. Weltanschaung) koji shvatanje svijeta i ljudskog postojanja u njemu bazira na osnovnoj premisi da
su i društvo i čovjek u stalnoj promjeni; u filozofiji se javlja njemački idealizam (Hegel), filozofija o
jednakosti i slobodi čovjeka (Feuerbach), pesimistički pogled na položaj čovjeka u svijetu
(Schopenhauer) i posebno dvije materijalističke teorije: Charles Darwinova teorija evolucije i Karl
Marxova materijalistička i dijalektička teorija historijskog razvoja čovječanstva;
Uspon evropskog nacionalizma; vode se borbe protiv strane kontrole, buđenje nacionalne svijesti i
identiteta koje se prvenstveno manifestuje Francuskom građanskom revolucijom (1789).

4. Weltanschaung - shvatanje svijeta i ljudskog postojanja u njemu bazira na osnovnoj premisi da su i

društvo i čovjek u stalnoj promjeni;

Sturm und Drang – književni pokret (Goethe, Novalis, braća Schlegel, Wackenroder, Tieck) - pristalice
pokreta nazivali su se Mladi geniji, smatraju da književnost mora biti izraz nesputanih osjećaja i strasti,
zagovaraju povratak prirodi, provode oštru kritiku društvenog sistema, zagovaraju načelo slobode
stvaralaštva.

5. Romantičarski elementi muzičkog izraza:

melodija i dalje vodi tonski slog kao glavno izražajno sredstvo, širokog je opsega i trajanja s više
dramskih emocija, kromatizirana je i dinamički iznijansirana, harmonijska osnova melodije se obogaćuje
novim akordskim strukturama i vezama i zbog odlaganja ili odsustva kadence postepeno postaje
beskrajna melodija, oblik melodije je proširen u odnosu na klasiku na neki od jednostavnih oblika
pjesme, ali i dalje djeljiva na manje strukture;

ritamske strukture romatičke melodije su raznolike u trajanju, elastične u pokretu, koriste se različite
ritamske kombinacije trajanja pojedinih tonova, tako i metarskih struktura koje daju elastičnost I ideju
beskonačnosti melodije;

harmonija je punija i disonantnija, kromatizam postaje osnova za gradnju melodijskih struktura i akorada
alterovanog tipa, kromatske tercne veze unutar jednog tonaliteta ili u modulativne svrhe postaju osnovom
tonskog sloga, upotreba polustepenih i polarnih tonalitetnih odnosa, proširenog tonaliteta (unutrašnja
struktura proširena do ‘lebdjećeg’ tonaliteta) te specifičnih akorada (medijantika, polarni akord, Tristanov
akord), zalazak u napolitansku sferu, upotreba vantonalitetnih D i S, harmonija ima ekspresivnu ulogu.

6.. Forme koje romantizma naslijeđuje od klasike su sonata, simfonija, koncert i opera, a nove su
simfonijska poema, jednostavačni sonatni ciklus, solo pjesma te klavirska minijatura.
7. Ideja cjeline opsesivna je tema u estetici romantizma izražena u sintagmi: jedinstvo u raznolikosti.
Cjelina je ta koja objedinjava sve svoje elemnte, od kojih opet ovisi kvalitet cjeline. Naime, kompozitori
romantizma cjelinu shvataju kao uzajamni odnos cijelog i pojedinosti, što znači da nema umjetničkog
djela bez dobrih unutarnjih elemenata , niti pojedinih elemenata bez odnosa prema cjelini.

8. Postupci povezivanja stavaka u ciklusu su: ukidanje pauze, umetanje prijelaza, reminiscencija,
anticipacija, provođenje jedne teme kroz sve stavke, ideja fiks dobija ulogu lajkmotiva, stvaranjem tema
pojedinih stavaka ritamsko-melodijskim promjenama jedne ili manjeg broja osnovnih tema, stapanjem i
redukcijom, izvođenjem tema jedne iz druge i pojavom jedne ili vise tema u različitim stavcima s
različitim funkcijama,.

9. Pojava jedne teme u različitoj funkciji kada prva tema jednog stavka postaje druga tema drugog stavka
ili kada jedan manje važan motiv u jednom izrasta u značajnu temu drugog stavka – ovaj postupak
objedinjavanja naziva se ciklički porincip.

10. Romantički monotematizam – pojava da osnovni motiv uvoda ili početne teme služi kao osnovna
građa za veći dio sonatnog siklusa.

11. Tvorac jednostavačnog cikličnog oblika je F. Liszt koji je tvorac simfonijske poeme.

12. Najznačajniji oblici progamske muzike su: programska simfonija i simfonijska pjesma.

13. Simfonijska pjesma je programsko jednostavačno djelo fantazijskog oblika, formalno slobodna i
ovisna o izvanmuzičkom programu u kojoj se mogu zapaziti obrasci nekih od sljedećih tipova
oblikovanja: sonatnost, varijativnost, rondoičnost, trodijelnost, latentna cikličnost.

14. Dvije estetike o promišljanju muzike: autonomna estetika sugerira da je muzika specifičan jezik koji
ne može izraziti ništa izvan nje same; heteronomna muzička estetika tvrdi da muzika jeste specifičan
jezik, ali jezik koji može izraziti i svijet izvan nje same.

15. Muzičko djelo može izražavati vanjsku realnost na dva načina: programska muzika (dramska radnja,
scenski neprisutna, koja odražava neku realnu situaciju); evokativna muzika (izraz dojma, emocije ili
misli). Obje spadaju u područje ekspresivne muzike.

16. Evokativna muzika – odgovor u pitanju 15.

17. Najjednostavniji način muzičke interpretacije izvanmuzičkog sadržaja je tonsko slikanje.

18. Viši stupanj muzičke interpretacije izvanmuzičkog sadržaja je muzički simbolizam u kojem se zvučna
pojava tretira kao simbol za izvanmuzičke predstave.

19. Opšti muzički simboli su oni koji imaju opšte značenje i javljaju se u sličnim oblicima kod mnogih
kompozitora, tako da predstavljaja uobičajene pa i stereotipne obrasce muzičkog izražavanja
izvanmuzičkog sadržaja.

Konkretni simboli koje posjeduju programska djela karakteristična samo za njih i ne mogu se primijeniti
u nekom drugom djelu; tonske strukture s vrlo preciznom vanmuzičkom ulogom – lajtmotivi koji mogu
simbolirati različite ličnosti, predmete, pojmove i sl.
20. Konotativni kompleks programske muzike – određeni nivo psiholoških reakcija na muzički sadržaj na
koji slušaoca djelo usmjerava.

21. Muzički simbolizam u Berliozovoj Fantastičnoj simfoniji: pojavam fiksne ideje kao opšteg retoričkog
diskursa u francuskom društvu XIX st. koja se provlači kroz sve stavke. ?????

22. Solo pjesma (njem. Lied) je kamerni vokalno – instrumentalni oblik za glas i klavir ili manji orkestar.

23. Kod ozvučavanja tekstovnog predloška najvažniji su sljedeći tekstovni slojevi: fonetski, morfološki,
sintaksički i leksički.

24. Fonetski sloj tekstovnog predloška otkriva se u njegovim kvantitativnim i kvalitativnim

karakteristikama.

25. Kvantitativne karakteristike tekstovnog predloška - raspored dugih i kratkih slogova u riječi i raspored
dugih i kratkih tonova u taktu.

26. Kvalitativne karakteristike tekstovnog predloška – stalni raspored naglašenih i nenaglašenih slogova u
riječi i smjena naglašenih i nenaglašenih tonova u taktu.

27. Sintaksički sloj tekstovnog predloška ima svoje muzičke adekvate u: elementima muzičkog
oblikovanja – motivu, rečenici, periodu, jednostavnoim obliku pjesme.

28. U ritamskom odnosu teksta i melodije uspostavljaju se dva različita odnosa: silabički (jedan slog-
jedan ton) i melizmatički (jedan slog-više tonova).

29. Osim kompoziciono – tehničke razine ozvučavanja teksta bitna je i deskriptivna razina.

30. Tipovi oblikovanja u solo pjesmi: strofični, prokomponovani, varirano strofični oblik, refrainski oblik.

31. Strofični oblik koristi istu muziku za sve strofe teksta. Oblik perioda ili jednostavne pjesme ponavlja
se na različit tekst svake strofe. Strofičnost je ponikla u narodnoj pjesmi. Jednostavniji sadržaj s
nevelikim kontrastima u raspoloženju strofa.

32. Prokomponovani oblik se prilagođava zahtjevima teksta bez obzira na eventualnu podjelu na strofe.
Makrostruktura je, dakle, ovisna o strukturi teksta, a može imati shemu jednostavne trodijelne pjesme.
Pravi prokomponovani oblik je najčešće slobodniji od poznate formalne sheme te se približava
fantazijskom obliku čije jedinstvo osigurava tekst.

33. Instrumentalna pratnja u solo pjesmi može imati ulogu uvoda, kao intonacijski element i code, kao
završni reprizni element, može imati ulogu povezivanja različitih segmenata oblika.

34. Posebni rodovi solo pjesme su balade i romanse.

35. Poetsko – muzička struktura solo pjesme Vilinski kralj F. Schuberta:

36. Operne vrste u XIX st: opera seria, opera buffa, opera semiseria, opera giocosa, veristička opera,
grand opera, tragedie lyrique, opera comique, opereta, muzička drama.

37. Veristička opera: Javlja se kao reakcija na kasnoromantičku operu, očitovao se u težnji za naglašeno
realističkim prikazivanjem ljudskih sudbina, njihovih elementarnih strasti, mračnih nagona i žestokih
sukoba. Muzička sredstva opernih verista baziraju se na tradicionalnoj talijanskoj pjevnoj melodici, ali se
zbog isticanja dramatičnih efekata, stil pjevanja udaljuje od bel canta.

38. Wagner je uveo muzičku dramu.

39. Novi konstruktivni elementi u Wagnerovoj operi: uveo je lajtmotive, te na taj način učvrstio vezu
između glazbe i drame i olakšao snalaženje u glazbeno-scenskom zbivanju. Provodio je lajtmotive poput
tema u simfonijama, pa kažemo da je simfonizirao orkestar, podjelu opere na brojeve zamijenio je
podjelom na prizore, orkestru je dao novo značenje, umjesto da služi samo za pratnju pjevača, kod
Wagnera orkestar postaje nositeljem dramske radnje, pojačao je sastav puhačkih instrumenata, uveo u
orkestar basklarinet, engleski rog te Wagnerove tube, vokalni melodijski stil bliži ariosu nego recitativu,
uvodi beskrajne melodije,

40. Idejne osnove Wagnerove reforme: Zabluda u operi kao umjetničkoj vrsti sastoji se u tome što je
sredstvo izraza (muzika) pretvoreno u svrhu, a svrha izraza (drama) u sredstvo. Wagner u strukturu opere
unosi nove konstruktivne elemente koji potpuno mijenjaju arhitektonske obrise opere s brojevima. Na
ideji Gesamtkunstwerka, tj. postpunog umjetničkog djela, u kojem su na novi način isprepletene
umjetnosti pjesništva, muzike, plesa i pokreta, arhitekture i slikarstva, tj. svi operni elementi, Wagner
gradi glavne elemente svoje operne reforme.

41. Odgovor 40.

42. ???