Professional Documents
Culture Documents
पहिचान नखुलेका शवः यथार्थ र सुधार
पहिचान नखुलेका शवः यथार्थ र सुधार
'cEofccc
sf7df8f}+
klxrfg gv'n]sf zjM
oyfy{ / ;'wf/
8f= ;'ud hË s]=;L=
171
@)&#
cg';"of l/;r{ ;]G6/
k[i7
tflnsfx? ................................................................................................................ iv
kmf]6f]lrqx? ............................................................................................................... v
j[Q tyf :tDelrqx?.................................................................................................. vi
cg';"rLx? .............................................................................................................. vii
zJb ;+If]k.............................................................................................................. viii
sfo{sf/L ;f/f+z......................................................................................................... ix
cWofo PsM kl/ro .................................................................................................. 1
!=! cWoogsf] k[i7e"ld .............................................................................................1
!=@ cWoogsf] ;d:ofx? ...........................................................................................1
!=# cWoogsf] p2]Zox? ............................................................................................3
!=$ cWoogsf] ;Ldfx? .............................................................................................3
!=% cWoog dfkgsf ljlw ........................................................................................ 4
cWofo b'O{ M klxrfg gv'n]sf zjx?sf] :ynut ;j]{If0f ...................................................... 6
@=! :ynut cWoog ............................................................................................... 6
@=!=! km/]lG;s d]l8l;g ljefu, lzIf0f c:ktfn, dxf/fhuGh, sf7df08f} ......................... 8
@=!=@ dxfgu/Lo k|x/L j[Q, dxf/fhuGh..................................................................10
@=!=# dxfgu/Lo k|x/L j[Q, :joDe' ........................................................................10
@=!=$ dxfgu/Lo k|x/L j[Q, uf}zfnf....................................................................... 11
@=!=% dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af}¢ ........................................................................... 12
@=!=^ dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh' ....................................................................... 14
@=!=& dxfgu/Lo k|x/L j[Q, l;+xb/jf/ ................................................................... 18
@=@ g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6 .................................................................................... 20
@=# /fli6«o ljj/0f ................................................................................................. 23
cWofo tLgM klxrfg gv'n]sf zjx?sf] cGt/;DaGw / cGt/f{li6«o cEof;.............................. 27
#=! cGt/;DaGw....................................................................................................27
#=!=! åGå / ljkb\sf] ;dodf a]kQf gful/s .............................................................27
#=!=@ e'sDk / klxrfg gv'n]sf] zjsf] Joj:yfkg.....................................................30
#=!=# cg';"of l/;r{ ;]G6/ / kl/ro gv'n]sf zj;DaGwL sfo{ ljj/0f............................. 36
#=!=$ JolQm / klxrfg v'Ng] cfwf/x? ................................................................... 43
#=@ sfg'gL Joj:yf ............................................................................................... 48
#=@=! dfgj clwsf/x?sf] ljZjJofkL 3f]if0ffsf] wf/f ^M .............................................. 48
#=@=@ g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f !%, #( / %!M ......................................................... 48
#=@=# k|x/L P]g, @)!@ sf] bkmf @@sM .................................................................... 49
#=@=$ ;/sf/L d'2f ;DjGwL P]g, @)$( sf] bkmf ^, &, !! / !(M .................................. 50
#=@=% /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]]u P]]g, @)^* ........................................................ 52
#=@=^ d'n'sL P]g, @)@) sf] bkmf @) .................................................................... 52
#=@=& ljkb\ kZrftsf] zj Joj:yfkg ;DaGwL dfu{bz{g, @)^* .................................... 53
#=# cGt/f{li6«o cEof; ........................................................................................... 54
#=#=! cd]l/sf ................................................................................................. 55
#=#=@ a]nfot .................................................................................................. 58
#=#=# ef/t ..................................................................................................... 60
#=#=$ aËnfb]z................................................................................................. 62
#=#=% cGo ;fs{ d'n's ........................................................................................ 62
cWofo rf/ M cWoogsf] ;dli6ut kl/0ffd, lgisif{ tyf ;'emfj........................................... 64
$=! ;dli6ut kl/0ffd........................................................................................... 64
ii
$=@ lgisif{ ......................................................................................................... 64
$=# ;'emfj ..........................................................................................................65
;Gbe{ u|Gy .......................................................................................................... 69
cg';"rLx? .......................................................................................... 73-170
iii
tflnsfx?
tflnsf lzif{s k[i7
tflnsf @=!M klxrfg gv'n]sf] zjsf] 36gf k|s[of ............................................................... 7
tflnsf @=@M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, :joDe'sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f ..... 11
tflnsf @=#M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, uf}zfnfsf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f ..... 12
tflnsf @=$M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af}¢sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f ......... 13
tflnsf @=%M klxrfg gv'n]sf] zjsf] 36gf k|s[ofsf] nflu gd"gf d'2f g+= ^) ........................... 14
tflnsf @=^M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f ...... 16
tflnsf @=&M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, l;+xb/jf/sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f ..19
tflnsf @=*M klxrfg gv'n]sf zjx?sf] If]qut ljj/0f cf=j= @)%&÷)%* b]lv @)&@÷)&# ;Dd 24
tflnsf #=! M e'sDk @)&@ df a]kQf x'g]x?sf] lnË cg';f/sf] ljj/0f .................................... 28
tflnsf #=@ M e'sDk @)&@ df a]kQf x'g] ljb]zL / g]kfnL gful/sx? ;lxtsf] pd]/ / lnË cg';f/sf]
ljj/0f ................................................................................................................... 29
tflnsf #=#M klxrfg gv'n]sf] zj ;DaGwdf cg';"of l/;r{ ;]G6/n] u/]sf sfo{qmd .....................39
tflnsf #=$ M lnË, hfthftL tyf a0f{sf] cfwf/df cd]l/sfdf k]mnf k/]sf klxrfg gv'n]sf zjx? 55
tflnsf #=% M lnË tyf hfthftLsf] cfwf/df a]nfotdf k]mnf k/]sf a]kQf tyf klxrfg gv'n]sf
zjx? .................................................................................................................... 58
tflnsf #=^ M k|fGtsf] cfwf/df ef/tdf k]mnf k/]sf klxrfg gv'n]sf zjx? ............................. 61
iv
kmf]6f]lrqx?
kmf]6f]lrq lzif{s k[i7
kmf]6f]lrq @=!M e"sDkkl5 lzIf0f c:ktfndf k|fKt klxrfg gv'n]sf &% zjsf] c:yflo lrxfg ........ 8
kmf]6f]lrq #=!M lzIf0f c:ktfn, zju[x aflx/ /fvLPsf] klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f ................30
kmf]6f]lrq #=@M e"sDksf klxrfg gv'n]sf alQ;j6f zjsf] c:yflo lrxfg ................................ 31
kmf]6f]lrq #=#M lzIf0f c:ktfn, k':tsfnodf 6f+l;Psf] bafjd'ns k|bz{g ................................. 33
kmf]6f]lrq #=$M kz'kltgfydf /fvLPsf klxrfg gv'n]sf zjx? .............................................. 35
kmf]6f]lrq #=%M kz'kltgfysf] afudlt glbe/L hnfOPsf zjx? ............................................. 36
kmf]6f]lrq #=^M sflGtk'/df k|sflzt ;"rgf ........................................................................ 37
kmf]6f]lrq #=&M d[tssf] ;fydf e]l6Psf] klr{ ....................................................................44
kmf]6f]lrq #=*M kmf]g ;Dks{kl5 k|fKt d[tssf] ljj/0f ......................................................... 45
kmf]6f]lrq #=(M /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u aflx/ ;fj{hlgs dflg; x/fPsf] ;"rgf .................. 47
kmf]6f]lrq #=!)M lbNnLdf ePsf] zj k/LIf0f u[x ................................................................ 60
v
j[Q tyf :tDelrqx?
lrq lzif{s k[i7
j[Qlrq @=!M If]lqo klxrfg gv'n]sf] zjx? ..................................................................... 25
j[Qlrq #=!M cd]l/sfsf] lnË cg';f/sf] klxrfg gv'n]sf] zjx? .............................................56
j[Qlrq #=@M a]nfotsf] lnË cg';f/sf] klxrfg gv'n]sf] zjx? ............................................ 59
:tDelrq @=!M cf=j= cg';f/ klxrfg gv'n]sf] zjx? ......................................................... 26
vi
cg';"rLx?
cg';"rL lzif{s kfgf
cg';"rL !M e"sDkdf d[To' eO klxrfg gv'n]sf zjx? klxnf]k6s j]e;fO6df cknf]8 ul/Psf] 9f+rf ................. 73
cg';"rL @M e"sDkdf d[To' eO klxrfg gv'n]sf zjx? bf]>f]k6s j]e;fO6df cknf]8 ul/Psf] 9f+rf ................. 90
cg';"rL #M lgoldt 36gfdf d[To' eO klxrfg gv'n]sf zjx? j]e;fO6df cknf]8 ul/Psf] 9f+rf ................... 106
cg';"rL $M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, :joDe'sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f ................... 125
cg';"rL %M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, uf}zfnfsf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f ...................128
cg';"rL ^M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af}¢sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f ....................... 130
cg';"rL &M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f.................... 132
cg';"rL *M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, l;+xb/jf/sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f ................ 138
cg';"rL !)M cWoogsf] qmddf cGt/lqmof ul/Psf JolQmx?sf] ;Dks{ 7]ufgf / kmf]g g+= ............................ 167
vii
zJb ;+If]k
cf=j= Ö cfly{s jif{
c+= Ö c+GbfhL
sf=lh= Ö sf7df8f}+ lhNnf
sfdgkf Ö sf7df8f}+ dxfgu/kflnsf
s}= Ö s}lkmot
qm=;+= Ö qmd ;+Vof
l8PgP Ö l8cS;L/fOaf] Go"SnLs P;L8
g+= Ö gDa/
k|lhc Ö k|d'v lhNnf clwsf/L
k|f=8f= Ö k|fWofks 8fS6/
a]= Ö a]jfl/;]
lj=;+= Ö ljqmd ;+at
l;=g+= Ö l;/Lon gDa/
Ü Ö k|ltzt
DNA Ö Deoxyribo Nucleic Acid
viii
sfo{sf/L ;f/f+z
a]kQf gful/s / klxrfg gv'n]sf zjx? larsf] cGof]Gofl>t ;DaGwnfO{ s]nfO{ ;dfhdf b}lgs x'g]
xhf/f} a]kQf / klxrfg gv'n]sf zjsf] kQf nufpg] / klxrfg v'nfpg] sfo{df of]ubfg lbO o;af6
x'g;Sg] nfvf} kLl8t kl/jf/sf ;b:ox?sf] dd{ / j]bgfnfO{ sd ug{ ;lsof];\ eGg] clek|fon] cg';"of
l/;r{ ;]G6/sf tk{maf6 klxrfg gv'n]sf zjM oyfy{ / ;'wf/ lzif{ssf] cg';Gwfg k|ltj]bg tof/
ul/Psf] 5 . cWoogsf qmddf :ynut ;j]{If0f, k|sflzt kqklqsf, k':ts, tYofÍ tyf ljj/0f, /
JolQmut ljrf/sf ;fy;fy} ;d"xdf u/fOPsf] 5nkmnx?af6 kfOPsf lgrf]8sf cltl/Qm a]kQf
gful/s tyf klxrfg gv'n]sf zjx?nfO{ s;/L clen]vLs/0f u/LG5 egL ltgLx?sf] cGt/f{li6«o
cEof; cg'?k xfn cd]l/sf, a]nfot, ef/t, aËnfb]z nufot ;fs{sf cGo /fi6«x?sf] cWoog
;dfj]z u/L o;af6 k|fKt dfu{bz{g k|:t't ul/Psf] 5 . cg';Gwfg k|ltj]bgsf] klxnf] cWofo kl/ro
cGtu{t cWoogsf] k[i7d"ld, ;d:of, p2]Zo, ;Ldfx? tyf cWoog dfkgsf ljlwx? k|:t't ul/of] .
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] :ynut ;j]{If0fsf nflu gd"gf 5gf}6 ul/Psf ljleGg cf7j6f :yfgaf6
o;sf] cy{, k|s[of, clen]v tyf ;'emfjx? ;+sng ul/of] . bf]>f] cWofodf :ynut cWoogaf6 k|fKt
hfgsf/L / ;"rgfsf ;fy} g]kfn k|x/Ln] j]e;fO6df klxrfg gv'n]sf zjsf ;Gbe{df ul/Psf]
k|:t'lts/0f / xfn;Dd k|fKt /fli6«o clen]vsf] klg rrf{ ul/Psf] 5 . ;dli6ut cWoogsf]
cflwsf/Lstf / dfu{bz{gsf] nflu o;sf ljleGg cGt/;DaGwLt ljifoj:t'sf cnfjf sfg'gL Joj:yf
/ cGt/f{li6«o cEof;sf] ;d]t cWoog ul/Psf] 5 .
s'g}klg g]kfnL gful/ssf] ;fydf ePsf] k;{ / df]afO{n kmf]g olb x6fOlbg] xf] eg] To:tf]
JolQmnfO{ /fHon] klxrfg ub{}g eGg] ;'Gbf crDd nfUg ;S5 . t/ of] lttf] oyfy{ xf] hals g]kfnsf]
;+ljwfg sf] wf/f !% n] k|To]s aflnu gful/ssf] gful/stf k|df0fkq agfpg] a]nfdf / wf/f #( n]
gfafnssf] hGd btf{ k|df0fkq agfpg] a]nfdf u/]/ ;+ljwfgn] ;Dk"0f{ g]kfnL gful/ssf] klxrfg
;lxtsf] clen]vsf] Uof/]G6L u/]sf] 5 . hals ;f]xL ;+ljwfgsf] wf/f $& n] oL Joj:yf sf] sfof{Gjog
;+ljwfg ag]sf] tLg jif{ leq /fHon] ug]{5 egL tf]s]sf] 5 . o:tf] df}lns xsx?sf] sfof{Gjogsf nflu
cfjZostf cg';f/ /fHon] tTsfn sbd rfNg'kg]{ b]lvG5 . s'g} klg g]kfnL gful/ssf] hGdbtf{ /
gful/stf k|df0fkqsf cnfjf ;/sf/n] ;jf/L rfns cg'dlt kq, ;jf/L wgL k|df0fkq, /fxbfgL,
dtbftf kl/ro kq cflb nufot cGo s}of} clen]vx? klg /fv]sf] kfOG5 t/ klg JolQmsf] klxrfg
v'nfpg ;s]sf] b]lv‘b}g . To;}n] sDtLdf ;+ljwfgn] Joj:yf u/]sf b'O{j6f hGdbtf{ / gful/stf
kl/ro kqsf] clen]v k|0ffnLnfO{ cfw'lgsLs/0f u/L klxrfgsf] ;'lglZrttf ub{} ;+ljwfgsf]
sfof{Gjog ug'{kg]{ b]lvG5 .
;/sf/, u}/ ;/sf/L lgsfo tyf ;+o'Qm /fi6«n] ;d]t a]kQf gful/ssf] ;DaGwdf u/]sf]
Jojxf/ lje]b / cGofok"0f{ b]lvG5 . åGå, ljkb\ / lgoldt 36gfx?df ePsf] a]kQf gful/ssf nflu
ePsf cnu cnu Joj:yfsf nflu ;dfg Jojxf/ ul/g'kg]{ b]lvG5 . To;}n] a]kQf gful/s / klxrfg
gv'n]sf zjsf] ;DaGwdf ePsf sfg'gx?nfO{ tTsfn ;+zf]wg u/L ;dfg Joj:yf sfod ul/g'kb{5 .
cGt/f{li6«o 3f]if0ff / ;+ljwfg ;d]tn] ;a}nfO{ ;dfgtfsf] kIfdf hf]8 lbPsf]n] a]kQf nfO{ kQf nufpg]
/ klxrfg gv'n]sf zjsf] klxrfg v'nfpg] kIfdf gePsf ljleGg P]g tyf sfg'gx?nfO{ kl/jt{g u/L
/fHo k|0ffnLdf a]kQf / klxrfg gv'n]sf] zjsf] tTsfn klxrfg v'Ng] u/L sfo{ of]hgf agfO{ nfu"
ug'{kg]{ b]lvG5 . of] /fHosf] dfq ;d:of geO cGt/f{li6«o ;d:of ;d]t ePsf]n] o;nfO{ låkIfLo jf
ix
ax'klIfo dfq geO ;+o'Qm /fi6« ;+3n] g} kxn u/L ;Dk"0f{ gful/ssf] klxrfgsf] clwsf/ ;'lglZrt
ul/g'kb{5 . o;sf nflu ljleGg kIfx? h:t} JolQm, kl/jf/, gful/s ;dfh, tyf /fHo ;/sf/n]
ljleGg e"ldsf lgjf{x ug'{kb{5 . o;sf] ;dfwfgsf nflu JolQmn] kl/ro v'Ng] s'g} sfuhft jf j:t'
;fydf af]Sg], kl/jf/sf s'g} ;b:o -cfdf_ sf] gfd / ;Dks{ g+= ePsf] l6kf]6 csf]{ s'g} vfnL vNtLdf
af]Sg] / kl/jf/af6 6f9f+ /xbf ;Dks{df /xg'kb{5 . kl/jf/n] klg cfkm\gf] kl/jf/sf] ;b:o 6f9f /x‘bf
;do ;dodf pm sxf‘ 5 < / ca slxn] / stf hf‘b}5 < egL :yfgsf] af/]df hfgsf/L lng] /
lgoldt ;Dks{df gePsf] ;b:osf] af/]df tTsfn vf]htnf; z'? ug'{kb{5 . gful/s ;dfhn] klxrfg
gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf hgr]tgf sfo{qmd ;+rfng u/L ;dfh, b]z tyf ljb]zdf klxrfg
gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf x'g] u/]sf a]ltyLsf] af/]df 5nkmn / ax; u/L oyfy{ phfu/ ug'{sf
;fy} kqsf/, /fhg}lts bn, ;/sf/, tyf cGt/f{li6«o u}x| ;/sf/L ;+u7gx?nfO{ ;d]t hfgsf/L lbO
;+o'Qm /fi6« ;+3 dfk{mt ljZjdf g} klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;+Vof z"Go ug]{ lbzfdf sfo{ ug'{kb{5 .
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf cGt/f{li6«o ?kdf dfgj clwsf/x?sf] ljZjJofkL
3f]if0ffkq sf] wf/f ^ / /fHosf] ;+ljwfgsf] wf/f !% / #( n] g} klxrfgsf] Uof/]G6L u/]sf]n] ;/sf/n]
tTsfn :yfgLo ljsf; dGqfno dfk{mt hGd btf{ / u[x dGqfno dfk{mt gful/stf k|df0fkq ljt/0f
ubf{ /fvLg] clen]v k|0ffnLnfO{ j}1flgsLs/0f u/L ;+ljwfg hf/L ePsf] tLg jif{ leq ;+ljwfgsf]
sfof{Gjog x'g] lbzfdf sfo{ ug'{kb{5 . k|x/L P]g, @)!@ sf] bkmf @@s df pNn]lvt a]jfl/;L nfz
km]nf k/]df k|x/Ln] :yfgLo ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsf jf ;fdflhs ;+:yf dfkmt{ bfx ;+:sf/
u/fpg' k5{ eGg] P]gnfO{ tTsfn kl/jt{g u/L klxrfg gv'n]sf] zjsf] j}1flgs clen]vLs/0f u/L ;f]
JolQmsf] kl/jf/n] klxrfg u/L eljiodf lng cfpbf lgsfNg ldNg] u/L uf8\g' kb{5 egL ;+zf]wg
ul/g' kb{5 . ;/sf/n] g]kfn k|x/Lleq / lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nox?df klxrfg gv'n]sf]
zjx?sf] clen]vLs/0f ;DaGwdf ePsf sdL sdhf]/Lsf nflu tTsfn cg';Gwfg u/L ;'emfj k|bfg
tyf Jojl:yt ug{sf] nflu cg'/f]w ug'{sf ;fy} cGt/f{li6«o cEof; cg'?k klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
clen]vLs/0f u/L ;f] kmfO{nnfO{ klxrfg gv'n];Dd ;'/lIft /fvLg] Joj:yf sfod ul/g'kb{5 .
;'emfjx? ljutdf e}m u|x0f dfq ug]{ t/ nfu" gug]{ rngnfO{ cGTo u/L k|To]s a'‘bfx? nfu" ug]{
;dol;df ;d]t tf]sL ;f] cg'?k eP gePsf] cg'udg tyf k[i7kf]if0f ;d]t ul/g' kb{5 .
cGTodf, klxrfg gv'n]sf zjsf] s'g} gful/stf x'‘b}g . To;}n] of] ljifo k|fGt, /fHo, If]qLo jf
ax'/fli6«o ;d"x eGbf klg cGt/f{li6«o ;d:of xf] . To;}n] o;nfO{ tTsfn ;+o'Qm /fi6« ;+3n] ;Daf]wg
u/L ;dfwfgsf pkfox? klxNofO{lbg' kb{5 . ljs;Lt /fi6«n] ckgfPsf tsgLs / k|ljlwnfO{ ;a} ;fd'
k'¥ofO{ PsLs[t clen]vsf] Joj:yf ul/g'kb{5 . cGTodf, Ps JolQm Ps cÍsf] klxrfg g} ;kmntfsf]
dfu{ xf] .
x
cWofo PsM kl/ro
g]kfn @)&@ ;fn a}zfv !@ ut]sf] lagf;sf/L e"sDkdf k/L j]bgfdf 56kl6/x]sf] a]nf b]z /
b]zaf;Lx?sf] ;xof]usf nflu ljleGg ;xof]uL xftx? cl3 al9/x]sf lyP . b]zleq} klg ;a}n] cfkm\gf]
kl/jf/ / 6f]n l5d]ssf] Joj:yfkg u/]kl5 :jo+;]jssf] efjgf lnO{ xtfxtL x'g]sf] pNn]Vo ;+Vof
x'Fbfx'Fb} klg gcflQsg ;]jf g} wd{ xf] eGg] dg;fonfO{ x[boËd ub{} cf\kmgf] :jo+;]jssf] sfo{nfO{
cufl8 a9fPsf] b]lvof] . o;} qmddf cg';"of l/;r{ ;]G6/n] lzIf0f c:ktfn, dxf/fhuGhdf y'lk|Psf]
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] Joj:yfkg sfo{df ;xof]u ubf{sf] k[i7e"ld, sl7gfO{, cg'ej / To;
cg'ejaf6 xfl;n 1fgn] eljiodf x'g ;Sg] of]ubfgsf] nflu of] cWoogsf] z'?jft ul/Psf] xf] .
3
glbg] ;+:yfx?sf] sfof{Gjog k|s[of d"NofÍg ;d]t k|fKt ljj/0fdf e/ kg]{ x'Fbf pQm ljj/0fnfO{ g}
cfwf/ dfgL cWoog ul/of] . t;y{, cWoogsf qmddf k|fKt hfgsf/L, clen]v, k'l:tsf, ljj/0fsf]
cflwsfl/stf k/LIf0f gu/Lg] x'Fbf o;sf] oyfy{tf k|ltj]bgsf] csf]{ ;Ldf xf] . o;sf afjh'b
cWoognfO{ k|efjsf/L / j}1flgs agfpsf] nflu cWoog dfkg ljlwx?sf] eg] pkof]u ul/Psf] 5 .
a]jfl/;] zj Joj:yfkg ;DaGwdf ePsf ljBdfg sfg'gL gLltut Joj:yf / cGt{/fli6«o
k|rng ;fy} cfufdL lbgdf ;'wf/ ug'{kg]{ ljifo ;d]tsf] af/]df ;/f]sf/jfnf lgsfo ;Fu 5nkmn ug]{
egL /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf dfggLo ;b:o ;'bLk kf7sssf] Psn O{hnf;af6 ePsf] lg0f{o
cg';f/ ;f] ljifodf 5nkmn ug{sf] nflu ldlt @)&#.!.!^ ut] cg';"of l/;r{ ;]G6/sf k|ltlglw
;d]tsf] pkl:yltdf 5nkmn sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] lyof] . 5nkmnaf6 o; ljifodf ljz]if1x?sf]
6f]nLn] cGt/fli6«o cEof; s] s:tf] /x]sf] 5 ;f] sf] cWoog u/L cfof]udf k]z ug]{ / cfjZos k|ls|of
cl3 a9fOg] lg0f{o cg';f/ lglZrt ;do;Ldf gtf]lsP klg k|ltj]bg k]z u/]kl5 dfq cfjZos
k|ls|of cl3 a9fOg] / o; sfo{sf nflu ah]6sf] Joj:yf ;d]t s'g} lgsfoaf6 gePsf]n] cg';"of
l/;r{ ;]G6/sf] ;+:yfut ;fdflhs bfloTj (Corporate Social Responsibility) cGtu{t Go"g ah]6
ePsf]n] cWoog sfo{nfO{ ;+s'lrt b]lvP tfklg Jojxfl/s, j}1flgs / pkof]uL agfpgsf nflu
dfkgsf ljlwx?sf] ;b'of]u u/L cWoognfO{ oyfy{k/s agfpg] k|of; ul/Psf] 5 .
4
. k|ZgfjnLdf s'n rf/j6f k|Zg tof/ u/L k|To]s ;/sf/L c:ktfn tyf j[Qsf ;DaGwLt sd{rf/Lx?
af6 pQ/ ;+sng ul/of] .
k|fKt pQ/x?nfO{ Microsoft Excel df k|ljli6 u/L cfjZostf cg';f/ tflnsf, j[Qlrq,
:tDelrq, kmf]6f]lrq tyf ljj/0f agfO{ k|:t't ul/of] . cWoogsf qmddf IBM SPSS Statistics 21
sf] ;xof]u lnO{ tYofÍsf] ljZj;gLotf ;d]t k/LIf0f ul/of] . o; qmddf c+s ul0ftsf hf]8, 36fp,
k|ltzt tyf efu h:tf cfwf/e"t ljlwx? k|of]u ug'{sf ;fy} tYofÍzf:qsf] s]lFGb|o k|j[lQ (Central
Tendency) sf cnfjf k|ZgfjnLsf] pQ/df cfpg] ljZj;gLotfsf] nflu Cronbach's Alpha sf] klg
k|of]u ul/Psf] 5 (Cronbach, 1946) / (Cronbach, 1990) .
cWoogsf] qmddf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf ljleGg n]v, /rgf, P]g–sfg'gx?sf]
cWoog ul/P tfklg cg';Gwfg s[lt eg] gkfOPsf]n] o; cWoogdf ltgLx?sf] k'g/fjnf]sg ul/Pg .
o; cWoogn] ;dfhdf /x]sf a]kQfsf kl/jf/x? dWo] s;} g s;}sf] hLljt} /x]sf] ;"rgf jf d[To'
ePsf a]kQf gful/ssf] xsdf ;dod} zj klxrfg eOlbP cWoogsf] ;fy{stf l;¢ x'g] x'gfn]
ljutdf cWoog geP tfklg xfnsf] sl7gfOnfO{ :jLsf/ u/L o; ;DaGwdf eljiodf ;lhnf] x'g]
ljZjf; ;d]t cWoogn] lnPsf] 5 .
5
cWofo b'O{ M klxrfg gv'n]sf zjx?sf] :ynut ;j]{If0f
cWoogsf nflu 5gf}6 ul/Psf ;/sf/L c:ktfn / ljleGg k|x/L j[Qx?sf] :ynut e|d0fdf uO{ tof/L
k|ZgfjnLsf] cfwf/df cf}krfl/s cGtjf{tf{ tyf clen]vx?sf] k|s[ofsf ;fy;fy} clen]vLs/0f ljlwsf
nflu ;d]t :ynut k/LIf0f u/L o;df x'g uPsf k|s[ofut sdL sdhf]/Lx?nfO{ cWoog ul/of] . o;
cWoogdf cGtjf{tf{ tyf clen]v tyf ljj/0fx? k|fKt u/L ;f] ljj/0fnfO{ o;} k|ltj]bgsf] cg';"rLdf
;d]t ;dfj]z ul/Psf] 5 .
6
36gf:yn ljj/0f cGtu{t g]kfn k|x/Lsf k|To]s j[Q, k|efu of rf}sLx?n] cfkm\gf] If]qflwsf/
leq ePsf] 36gfsf] ;"rgf kfpg] ljlQs} k|x/L 6f]nL 36gf:yndf pkl:yt u/fO{ 36gfsf] lj:t[t
hfgsf/L lng' kb{5 . s'g} JolQm 36gf:yndf 3fO{t] jf a]xf]; eO n8]sf] cj:yfdf la/fdLsf] tTsfn
pkrf/sf] nflu glhs}sf] c:ktfndf k'¥ofpg' kb{5 . pkrf/sf] qmddf lghsf] d[To' ePdf ;fydf
kl/ro v'Ng] s'g} sfuhft jf ;fdfg h:t} df]afO{n kmf]g cflbsf] vf]hL u/L d[tssf] kl/jf/ jf
glhssf] JolQmnfO{ hfgsf/L u/fpg' kb{5 . olb ;fydf To:tf] s'g} j:t' jf sfuhft k]mnf gk/] ;f]
JolQmnfO{ a]jfl/;] zj 3f]if0ff u/L ;f]xL cg';f/ sf/jfxL k|s[of cufl8 a9fOG5 . s'g} JolQm
36gf:yndf jf pkrf/sf] qmddf c:ktfndf d[To' ePsf] cj:yfdf d[To' x'Fbf tTsfn kf]i6d6{dsf]
nflu glhs}sf] lhNnf ;/sf/L c:ktfndf k'¥ofpg' kb{5 .
tflnsf @=!M klxrfg gv'n]sf] zjsf] 36gf k|s[of
qm=;+= ljj/0f ;do s}lkmot
! k|x/Ln] 36gf:yndf uO{ d[tssf] kmf]6f] / x'lnof ;lxtsf] tTsfn}
36gf:yn d'r'Nsf, ;fIfLsf] 36gf ljj/0f lgj]bg, / k|x/L
sd{rf/Lsf] k|ltj]bg lgj]bg tof/ ug]{ / klxrfg gv'n]sf]
zjnfO{ tTsfn glhs}sf] lhNnf ;/sf/L c:ktfndf -
sf7df8f}+sf] xsdf lzIf0f c:ktfn_ k7fpg] .
@ kf]i6 df6{d tyf le;]/f k|ltj]bgsf] nflu lhNnf ;/sf/L @ lbg
c:ktfn -sf7df8f}+sf] xsdf km/]lG;s d]l8l;g ljefu, lzIf0f
c:ktfn_ nfO{ kq n]lv k7fpg] .
# klxrfg gv'n]sf] zjsf] cg';Gwfg / d'2f btf{ ug{sf] nflu !) lbg
cg';Gwfg clws[t tf]Sg] . tf]lsPsf] cg';Gwfg clws[tn]
lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nonfO{ k|f/lDes k|ltj]bg k7fpg]
.
$ klxrfg gv'n]sf] zjsf] klxrfg v'nfpg] k|of; :j?k !) lbg
d[tssf] x'lnof / kmf]6f] ;lxtsf] ljj/0f cfkm\gf] If]qsf
cGo j[Q, k|efu, tyf ;DaGwLt kl/;/ -sf7df8f}+sf]
xsdf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/, 6]s'_ df kl/kq ug]{ .
% kf]i6d6{d k|ltj]bg k|fKt ug]{ @) lbg
^ klxrfg gv'n]sf] zj p7fpgsf] nflu km/]lG;s d]l8l;g ^) lbg
ljefu, lzIf0f c:ktfn, dxf/fhuGhn] k7fPsf] kqsf]
k|To'Qm/df k|lt zj ?= #))÷– ;lxt zj p7fpg] Joj:yf jf
c:ktfnnfO{ cWoogsf] nflu ldnfOlbgsf] nflu n]v]sf] kq
& klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf btf{ ePsf] kmfO{nnfO{ b'O{ jif{
36gf ePsf] b'O{ jif{leqdf kmfO{n aGb ul/lbgsf] nflu
36gf:ynsf klxn]sf ;fIfL jf :yfgLo JolQmx?sf] ;xdlt
;lxtsf] kq lhNnf cbfntdf -sf7df8f}+sf] xsdf aa/dxn_
k7fO{;Sg] t/ sfnultn] d[To' gePsf] cj:yfdf la; jif{;Dd
kmfO{n ;'/lIft /fVg' kb{5 . klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
kmfO{nnfO ;b}j ;'/lIft /fvLg P]gdf ;'wf/ ul/g'kb{5 .
7
k|ZgfjnLsf] Reliability and Validity k/LIf0fsf qmddf Cronbach's Alpha cyf{t
sf] glthf )=$&% k|fKt ePsf] 5 . o; cg';f/ k|ZgfjnLsf] pQ/df ;fdGh:otf b]lvPsf] 5 .
h;n] ubf{ :ynut ;j]{If0fsf] glthfnfO{ 5nkmn u/LG5 . klxrfg gv'n]sf zjsf] nflu g]kfn
k|x/Ln] ckgfpg] k|s[ofsf nflu dflysf] tflnsf cg';f/ ;dfg pQ/ eP tfklg cGo b'O{j6f
k|Zgx?sf] hjfkm ljleGg lgsfo cg';f/ km/s km/s kfOPsf] x'Fbf ;DaGwLt lgsfox?sf] hjfkm
tyf cGo cgf}krfl/s hfgsf/Lx? nfO{ c:ktfn / j[Q cg';f/ o;k|sf/ k|:t't u/LG5 .
@=!=! km/]lG;s d]l8l;g ljefu, lzIf0f c:ktfn, dxf/fhuGh, sf7df08f}
g]kfn k|x/Lsf] tk{maf6 km/]lG;s d]l8l;g ljefu, lzIf0f c:ktfn, dxf/fhuGhdf vl6g' ePsf k|x/L
gfoj lg/LIfs sflnsf k|;fb nfld5fg]sf] nfdf] cg'ejsf cg';f/ lzIf0f c:ktfn dxf/fhuGhdf dfq
b}lgs ;/b/ Ps hgf JolQmsf] zj a]jfl/;] 3f]if0ff u/LG5 . zj u[xsf] cJoj:yf / lk|mhsf] sdLsf
sf/0f pkTosfsf] sf7df8f}+ dfq geO sfe|] knf~rf]s, eQmk'/, g'jfsf]6, / wflbË lhNnfsf] sf7df8f}+
hf]l8Psf s]xL vfgLvf]nf tyf uh'/L If]qx?sf cnfjf nlntk'/af6 ;d]t s]xL zjx? lzIf0f
c:ktfndf NofOG5g . o; tYofËsf] ;fy} afFsL g]kfnel/sf] a]jfl/;] zjsf] ;+Vof ;d]t olsg ug]{ xf]
eg] ;/b/ b}lgs rf/ cyf{t jif{df Ps xhf/ rf/ ;o ;f7L zjx? klxrfg gv'n]sf] 3f]if0ff u/LG5g\ .
ldlt @)&# ;fn c;f/ ! ut] dfq} Ps}k6s lzIf0f c:ktfnaf6 dfq} krxQ/ j6f a]jfl/;] zjsf]
cGTo]i6L ul/Psf] atfpg' eof] . tL zjx?sf] kmf]6f] ;lxtsf] clen]v /x]sf] atfOP tfklg
kmf]6f]lrq @=!M e"sDkkl5 lzIf0f c:ktfndf k|fKt klxrfg gv'n]sf &% zjsf] c:yflo lrxfg
8
:ynut cWoogsf] qmddf ljleGg sfg'gL c8\rgsf sf/0f glbOPsf] atfOof] . zjx?nfO{ g+= nufP/
clen]v cg';f/ eljiodf klxrfg v'Nbf lgsfNg ldNg] u/L /fvLg'kg]{df ;a}nfO{ Ps} 7fp+ Pp6}
vfN8f]df xflnPsf] x'Fbf o;n] d[tssf kl/jf/n] zj kfpg] ;DefjgfnfO{ sd u/]sf] b]lvof] . o;sf
nflu Pp6} pkfo eg]sf] kl/jf/sf hLljt ;b:osf] l8PgP k/LIf0fnfO{ vfN8f]df ePsf] &% j6} zjsf]
l8PgP k/LIf0f;Fu ldnfg u/L x]g'{kb{5 h'g cToGt vlr{nf] / c;fGble{s b]lvG5 . vfN8f]df k'l/Psf
tL &% hgf zjx?sf] ljj/0f clen]v af6 ;fj{hlgs ug{ kxn ug'{ Gofof]lrt b]lvG5 .
klxrfg gv'n]sf zjsf] ;+Vof u|fld0f e]u h:t} ndh'ª, tgx'+ tyf uf]/vf eGbf hg3gTj a9L
ePsf] lj/f6gu/, hgsk'/, lj/uGh, lrtjg, sf7df8f}+, kf]v/f tyf a'6jn h:tf If]qx?df cTolws
x'g] ub{5 . nfdL5fg]sf cg';f/ w]/}h;f] j]jfl/;]x?df :yfgLo If]qx?sf] kf6Lkf}jf, a[¢f>d, wd{zfnf,
d7 dlGb/, 3f6 tyf cJojl:yt e'mk8Lx? h:tf] ;fj{hlgs :yfgx?df nfdf] ;dob]lv a;f]af; ub{}
cfPsf dfuL vfg], a];xf/f a'9fa'9L, hf]uL, ;8s afnaflnsf, kfun tyf e/Lofx? x'g] u/]sf]n] ltgsf]
klxrfg v'nfpgsf] nflu 36gf x'g' cufj} :yfgLo j[Q, k|efu, jf rf}sLx?n] nfdf] ;dob]lv cfkm\gf]
If]qflwsf/leq ;fj{hlgs :yn jf cJojl:yt If]qdf a;f]af; ub{} cfPsf JolQmx?sf] klxrfg v'Ng]
u/L clen]v ;+sng ug'{ ;fGble{s b]lvG5 . o;sf cnfjf a]jfl/;] zjsf] klxrfg v'nfpgsf] nflu
kmf]6f] ;lxtsf] ljj/0f /fli6«o kqklqsf tyf 6]lnlehg Rofgnx?af6 k|;f/0f ug'{kg]{ ;Nnfx lbg'eof] .
kmf]/]lG;s d]l8l;g ljefu, dxf/fhu+h, sf7df8f}+sf pk₋k|fWofks 8f= l/h]g >]i7sf cg';f/
lzIf0f c:ktfnsf] kmf]/]lG;s d]l8l;g ljefu ;DaGwL s'g} ;"rgf, tYofÍ jf cWoog cg';Gwfgsf]
nflu lrlsT;fzf:q cWoog ;+:yfgsf] ;+:yfut k'g/fjnf]sg ;ldlt (Institutional Review
Board) df k|:tfjkq / lgj]bg lbO :jLs[lt ePsf] kq km/]lG;s d]l8l;g ljefunfO{ k7fPkl5 dfq
zju[xdf sltj6f klxrfg gv'n]sf zjx? 5g\ jf lyP eGg] ;"rgf lbg ldNg] t/ tL zjx?sf] kmf]6f]
/ x'lnof ;lxt ;+sng ul/Psf] lj:t[t ljj/0f / clen]vLs/0fsf] nflu eg] ;DdfggLo cbfnts} kq
gNofO{ gldNg] s'/fsf] hfgsf/L u/fpg' eof] . ljefusf] clen]vdf uPsf] 8]9 jif{b]lv dfq kmf]6f]
;lxtsf] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] clen]v /fVg z'? ul/Psf]n] xfn;Dd tLg rf/ ;o zjsf]
clen]v eP tfklg tL zjsf cyf{t a]kQf gful/ssf kl/jf/x?n] x]g{ rfx]df cWoog ;+:yfg jf
g]kfn k|x/Lsf] kqn] eGbf klg ;DdfggLo cbfntsf] kq NofPkl5 dfq x]g{ lbg ldNg] lgod ePsf]
hfgsf/L u/fpg' eof] . s] tL clen]v g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df cknf]8 u/L a]kQfsf kl/jf/x?nfO{
nfeflGjt u/fpg ;lsG5 eGg] k|Zgsf] pQ/df ;DdfggLo cbfnt afx]s s;}nfO{ lbg gldNg]
hfgsf/L u/fpg' eof] . o;y{ a]kQfsf] kl/jf/n] ;DdfggLo cbfnsf] cfb]z NofO{ cfkm\gf] x/fPsf]
kl/jf/sf] ;b:osf] klxrfg ug{ ;lsg] ePsf]n] k|s[of emGeml6nf] eP tfklg sDtLdf clen]v ;'/lIft
ul/Psf]df uj{ ug{ ;lsG5 . tL clen]vx?nfO{ k|To]s a]kQfsf kl/jf/sf] ;6[f g]kfn k|x/Ln]
;DdfggLo cbfntsf] cfb]z k|fKt u/fO{ j]e;fO6df cknf]8 ul/lbg ;s] a]kQfsf kl/jf/x? nfeflGjt
x'g] lyP .
g]kfn ;/sf/n] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] tTsfn c:yflo lrxfg agfO{ uf9\g] / eljiodf
clen]vaf6 klxrfg x'g cfPdf lgsfn]/ kl/jf/nfO{ lbg] ljZj :jf:y ;+u7g / cfO{;Lcf/;Ln] dfGotf
lbPsf] k|s[ofsf] cEof; ;g\ @)!! sf] ;]tL gbL af9Lsf] 36gfdf klg ckgfPsf] b]lvG5 . tTsfn !#
j6f zjsf] l8PgP gd"gf lnO{ c:yflo lrxfg agfO{ ufl8Psf]df kl5 Pshgf o'qm]lgogsf] l8PgP
gd"gfaf6 klxrfg ePsf] ;d]t kfOof] . sf7df8f}+ pkTosfdf g]kfn ;/sf/n] c:yflo lrxfgsf] nflu
9
@^ j6f :yfgx? klxrfg u/] tfklg sf7df8f}+ aflx/ c:yflo lrxfgsf] k|of]usf] ;6[f klxrfg gv'n]sf
zjx?sf] bfx;+:sf/ u/]sf] kfOG5 . pk k|fWofks >]i7sf cg';f/ klxrfg gv'n]sf zjx?sf] klxrfg
v'nfpgsf nflu tTsfn eP 36gf:ynsf] d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f], olb zj b'O{ tLg xKtf k'/fgf] eP
cf}7f5fk / tLg xKtf eGbf klg k'/fgf] eP x8\8Lsf] l8PgP k/LIf0faf6 klxrfg v'nfpg ;xh x'g]
hfgsf/L lbg'eof] . uf]bf/ 36gfdf k]mnf k/]sf kfFrj6f klxrfg gv'n]sf] zjsf] l8PgP k/LIf0f
lkmgNof08df u/fpbf afx| nfv krf; xhf/ vr{ nfu] tfklg xfn g]kfnd} NAST tyf NFC n] ;d]t
l8PgP k/LIf0f ug]{ hfgsf/L ;d]t lbg'eof] . zj tfhf eP skfnsf] k]mbsf] ;]tf] efu jf /utsf]
WBC af6 l8PgP k/LIf0f ubf{ g]kfnL ?= *))) df ;Dej eP tfklg zj k'/fgf] eO x8\8Laf6
l8PgP k/LIf0f ubf{ krf;f} xhf/ kg]{ hfgsf/L lbg'eof] .
b'O{j6f zj /fVg ldNg] Ifdtf ePsf rf/j6f lk|mhdWo] Pp6f lau|]sf], 5 j6f zj /fVg ldNg]
b'O{j6f lk|mhdWo] Pp6f lau|]sf]n] hDdf afx|hgf zj /fVg] Ifdtf ePsf]df e"sDkkl5 cfO{;Lcf/;Lsf]
;xof]udf c7rfln; j6f zj /fVg ldNg] b'O{j6f r]Da/ / ;f7Lj6f zj /fVg ldNg] Pp6f r]Da/ yk
u/L s'n Ps ;o c7;7[L j6f zj /fVg] Ifdtf sfod ul/Psf] 5 . zju[xdf ;/b/ ;oj6f zjx?
;fnfvfnf #% lbg hlt e08f/0f u/Lg] / To;kl5 zj l8:kf]hnsf] nflu ;DaGwLt k|x/L sfof{nonfO{
kqfrf/ u/Lg] Joxf]/fsf] hfgsf/L lbg'eof] .
10
eO xfn ;Dd klxrfg x'g g;s]sf zj Ps hgf, cfTdxTofsf] Ps hgf / ;a}eGbf a9L ;+Vof !%
hgfsf] ;8s k]6Ldf cr]t cj:yfdf k]mnf k/L pkrf/sf] qmddf jf 36gf:ynd} d[To' eO klxrfg
gv'n]sf zjx? /x]sf] b]lvof] .
tflnsf @=@M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, :joDe'sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f
lnË d[To'sf] sf/0f
cf=j= dlxnf k'?if ;8s k]6L ;jf/L b'3{6gf cfTdxTof cGo hDdf
@)&!÷)&@ – * ^ ! ! – *
@)&@÷)&# @ & ( – – – (
cg';"rL $ sf] l;=g+= ! df lbOPsf] nfzsf] ;+lIfKt ljj/0fsf] cg';f/ ldlt @)&! ;fn >fj0f & ut]
laxfgsf] /ftLsf] ;dodf egL pNn]v u/]sf] kfOG5 . o;df ;do laxfg jf /ftL dWo] s'g} Ps x'g'kg]{
b]lvG5 . s'n !& dWo] $ j6f zjsf] kmf]6f] lvlrPsf] kfOPg . lt ;j} klxrfg gv'n]sf zjx? sf]
cj:yf ;8s k]6Ldf la/fdL eO cr]t cj:yfdf k]mnf k/]sf] / lj/ c:ktfndf pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf] b]lvPsf] 5 . 3fOt] jf la/fdLsf] cj:yfdf k|x/L j[Qn] kmf]6f] glvRg] / pkrf/sf] qmddf d[To'
ePkl5 ;DaGwLt c:ktfn jf ToxfF v6[Lg] k|x/Ln] klg kmf]6f] lvr]sf] gb]lvgfn] d[tssf] klxrfgsf]
xs s'G7Lt x'g] eof] . ctM la/fdL jf 3fO{t]sf] c:ktfndf d[To' eO a]jfl/;] /x]sf] cj:yfdf kmf]6f]
s;n] lvRg] eGg] lhDd]jf/L tTsfn ls6fg ug'{kg]{ b]lvG5 .
11
tflnsf @=#M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, uf}zfnfsf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f
lnË d[To'sf] sf/0f
cf=j= dlxnf k'?if ;8s k]6L ;jf/L b'3{6gf cfTdxTof cGo hDdf
@)&!÷)&@ – ( * – – !-xf]6]n_ (
@)&@÷)&# – ! ! – – – !
s"n hDdf – !) ( – – ! !)
cg';"rL % df lbOPsf] nfzsf] ;+lIfKt ljj/0fsf] cg';f/ s'n !) dWo] b;}j6f zjsf] kmf]6f] lvlrPsf]
kfOPg . o;n] d[tssf] eljiodf klxrfg x'g] ;DefjgfnfO{ aGb u/LlbPsf] 5 . ctM ;DaGwLt
cg';Gwfg clwsf/L / k|x/L k|d'vnfO{ o; ;DaGwdf Jojl:yt ug{ tTsfn cg'/f]w ul/g'kb{5 . klxrfg
gv'n]sf zjx? sf] cj:yf ;8s k]6Ldf la/fdL eO cr]t cj:yfdf k]mnf k/]sf] / c:ktfndf
pkrf/sf] qmddf d[To' ePsf] cnfjf nhsf] ?ddf ;'lt/x]sf] cj:yfdf d[To' ePsf] ;d]t b]lvof] .
uf}zfnf l:yt ;u/dfyf nhn] ;]jfu|fxLsf] kl/ro kq jf s'g} ljj/0f /fvLlbPsf] eg] klxrfg x'g]
lyof] . t;y{ ;Dk"0f{ xf]6n tyf ;]jfd"ns Joj;foLx?nfO{ ;]jfu|fxLsf] ljj/0f /fVg clgjfo{ ug'{kg]{
b]lvG5 . o;sf cnfjf ;fj{hlgs :yn u'x]Zj/L dlGb/ kz'klt dlGb/ kl/;/df la/fdL tyf cr]t
cj:yfdf k]mnf kf/L pkrf/sf] nflu c:ktfndf nu]kl5 d[To' ePsf] kfOPsf] b]lvG5 . To;}n]
;fj{hlgs :yndf nfdf] ;dob]lv a;f]af; ug]{ JolQmx?sf] ;d]t ljj/0f ;+sng ug{ ;s] ltgLx?sf]
klxrfg v'Ng] b]lvG5 . j[Qn] pknJw u/fPsf] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0fdf l;=g+= ( sf]
ljj/0f;Fu To;sf] kmfO{n dfu u/L ?h' ubf{ sfnf] skfn ePsf] % lkm6 @ O{Gr prfO ePsf] ;]tf]
wsf]{ kfO{G6, lelq sfnf] xfkm kfO{G6 / sfnf] lgnf] x's, ;f] leq lgnf] ef]6f] nufPsf] egL pNn]v u/]sf]
kfOG5 . o;sf cnfjf ;+nUg kf]i6 d6{d l/kf]6{af6 v}/f] cfFvf ePsf] %% lsnf] tf}n ePsf] JolQm egL
pNn]v u/]sf] kfOof] . o;/L kmfO{ndf ePsf] t/ ;+lIfKt ljj/0fdf pNn]v x'g 5'6]sf s'/fx?n] klxrfg
v'nfpg g;Sg] x'Fbf +;+lIfKt ljj/0fdf pNn]v x'g'kg]{ s'/fx?sf] ;"rL tof/ u/L kmfd{ tof/ ug'{kg]{ /
;a} ;+lIfKt ljj/0fdf cGt/f{li6«o cEof; cg'?ksf] s'/fx? pNn]v x'g'kg]{ b]lvG5 . k|x/L hjfg
cf]d/fh a/fnsf cg';f/ klxrfg gv'n]sf zjx?sf] kl/kq ;dfgfGt/ j[Q / kl/;/df dfq geO k|x/L
k|wfg sfof{non] ;Dk"0f{ j[Qx?nfO{ ug'[{kg]{ ;'emfj lbg'eof] . o;sf ;fy} kmfO{ndf /lËg kmf]6f] 6fl;g'
kg]{ / ;f] sf] nflu ah]6sf] Joj:yf ul/g'kg]{ atfpg' eof] .
@)&!÷)&@ @ @# – – – @% @%
@)&@÷)&# @ ( – – – !! !!
s"n hDdf $ #@ – – – #^ #^
cg';"rL ^ df lbOPsf] nfzsf] ;+lIfKt ljj/0fsf] cg';f/ s'n #^ dWo] ;a} zjsf] kmf]6f] lvlrPsf]
kfOPg . o;n] d[tssf] eljiodf klxrfg x'g] ;DefjgfnfO{ aGb u/LlbPsf] 5 . o; ;DaGwdf k|x/L
gfoj lg/LIfs e"dL /fO{;Fu lh1f;f /fVbf lvlrPsf kmf]6f]x?nfO{ w'nfpg] Joj:yf gePsf] t/
sDKo"6/df ePsf] ;km\6 skLx? xf8{l8:s `mofs eO lau|]sf] / xfn Sofd/f ;d]t lalu|Psf] cj:yfdf
/x]sf] hfgsf/L k|bfg ug'{eof] . o; ljifodf dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af}¢sf k|x/L gfoj pk/LIfs ljlkg
/]UdL;Fu cGt/lqmof ubf{ o; j[Qn] r'Rr]kf6L, skg, ;f+v'b]lv gfËnfef/];Ddsf] 7'nf] If]q cf]u6]sf],
13
g]kfn k|x/Ln] lgs6 eljiodf s|fO{d PS;g Knfg nfu" ug]{, h;n] ubf{ k|To]s j[Qdf !* hgf
tflnddfq geO ;fwg ;lxtsf] sd{rf/Lx? vl6O{ cfpg], ltgLx?nfO{ s, v / u ju{df afFl8g] h;n]
ubf{ klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf ljleGg kf6L kf}jf, u'Daf tyf ;fj{hlgs :yfgx?df a:g]
JolQmx?sf] klxrfg ;lxtsf] ljj/0fsf nflu :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf ;+sng u/Lg], kmf]6f] /
cf}7f5fk dfq geO l8PgP k|f]kmfO{lnË ;d]t ;+sng u/Lg] ljifodf hfgsf/L k|bfg ug'{eof] . cGtdf
ldlt @)&@ ;fn r}q !@ ut]b]lv o; j[Qdf vl6O{ cfpg' ePsf]df cfk"m;Fu ePsf] ;Lldt >f]t /
;fwgn] klg sDtLdf kmf]6f] ;lxtsf] ljj/0f lsg ;+sng ul/Pg eGg] k|Zgsf] pQ/df tTsfn ;Daf]wg
u/L eljiodf o:tf] gx'g] ljZjf; JoQm ug'{eof] . ctM ;DaGwLt cg';Gwfg clwsf/L / k|x/L k|d'vnfO{
o; ;DaGwdf Jojl:yt ug{ tTsfn cg'/f]w ul/g'kb{5 .
36gf:yn d'r'Nsf
14
@ @)&@÷)%÷@) nfz hfFr
dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'sf] clen]vdf xfn;Dd ePsf klxrfg gv'n]sf] zjx?sf] ljj/0fsf
cg';f/ cf=j= @)^(÷)&) df @ hgf, @)&)÷)&! df ( hgf, @)&!÷)&@ df & hgf /
@)&@÷)&# df ( hgf u/L s"n @& hgfsf] ljj/0f pknJw 5 . pQm clen]vsf cg';f/ dlxnfsf]
;+Vof b'O{hgf /x]sf] 5 . cf=j= @)&)÷)&! sf] qm= ;+= $ sf] JolQmsf] lnË v'nfOPsf] 5}g . o;sf
15
cnfjf cf=j= @)&!÷)&@ / @)&@÷)&# df Ps÷Ps j6f u/L s'n b'O{ j6f gjhft lzz'nfO{ k'?ifdf
;dfj]z u/L ;+Vof u0fgf ul/Psf] 5 .
;jf/L b'3{6gf / cfTdxTofsf] sf/0fn] d[To' eO xfn;Dd klxrfg x'g g;s]sf zjsf] ;+Vof
z"Go eP tfklg ;a}eGbf a9L ;+Vof @% hgfsf] ;fj{hlgs :yndf cr]t cj:yfdf k]mnf k/L
pkrf/sf] qmddf jf 36gf:ynd} d[To' eO klxrfg gv'n]sf] / @ hgfsf] cGo sf/0fn] d[t km]nf k/]sf]
b]lvof] .
tflnsf @=^M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f
lnË d[To'sf] sf/0f
cf=j= dlxnf k'?if ;8s k]6L ;jf/L cfTdxTof cGo hDdf
b'3{6gf
@)^(÷)&) – @ @ – – – @
@)&)÷)&! – ( ( – – – (
@)&!÷)&@ ! ^ ^ – – ! &
@)&@÷)&# ! * * – – ! (
s"n hDdf @ @% @% – – @ @&
>f]tM dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh' -@)&#_
gv'n]sf] ;d]t
gjhft lzz' ;d]t
cg';"rL & df lbOPsf] nfzsf] ;+lIfKt ljj/0fsf] cg';f/ s'n @& dWo] ;a} zjsf] kmf]6f] lvlrPsf]
kfOPg . o;n] d[tssf] eljiodf klxrfg x'g] ;DefjgfnfO{ aGb u/LlbPsf] 5 . Toxf k|:t't rf/j6f
d'2f btf{ g+= ^), !^), !^@ / !&* sf kmfO{nx? dWo] btf{ g+= !^@ sf] kmfO{ndf dfq kmf]6f] pknJw
ePsf] t/ xfnsf cGo kmfO{ndf ;d]t kmf]6f] gePsf] ;DaGwdf lh1f;f k|:t't ubf{ k|x/L gfoa
lg/LIfs /fd axfb'/ dxtf/fn] kmf]6f] w'nfpg] vr{df ;d:of /x]sf] atfpg' eof] . zx/x?sf] hg;+Vof
/ hg3gTj a9L ePsf sf/0f o:tf] s'/fdf aflx/L lhNnfx? cToGt ;+j]bgzLn x'g] s'/f ;d]t cjut
u/fpg' eof] . afx\o lhNnf h:tf] ls Ko"7fg lhNnfdf /xbfsf] /fd|f] clen]v k|0ffnLsf] ;Demgf klg
;'gfpg' eof] . 36gf:yndf cw{r]tg cj:yfdf k]mnf kf/L c:ktfndf pkrf/ u/fpbf d[To' x'g]
la/fdLx?sf] xsdf k|fo la/fdLx?sf] tTsfn kmf]6f] glvlrg] t/ c:ktfn k7fO;s] kl5 ToxLsf]
dxf/fhuGh j[Qn] lvRof] xf]nf eGg] cfzo /fVg] t/ ptf klg vr{s} ;d:of ePsf]n] b'j}n] kmf]6f]
glvRg] u/]sf] s'/f cf}Nofpg' eof] . klxrfg gv'n]sf zjx?nfO{ klxrfg v'nfpgsf] nflu s] s] ug{
;lsG5 eGg] k|Zgsf] lh1f;fdf pxfFn] kmf]6f] clgjfo{ ?kdf lvrL w'nfpg] tyf kmf]6f] ;lxtsf] ljj/0f
kl/;/nfO{ kl/kq u/]kl5 ;f] k/LkqnfO{ g]kfne/Lsf lgsfodf ug'{kg]{ s'/fdf hf]8 lbg' eof] . s'n @&
klxrfg gv'n]sf zjdWo] k|x/L gfoa pk/LIfs ;+lha zdf{sf] sfo{sfn ldlt @)&@ ;fn >fj0f @&
ut]b]lv xfn;Dd gf} j6f zjsf] kmf]6f] glvlrPsf] kfOof] . o; ;DaGwdf yk a'em\gsf nflu k|x/L
lg/LIfs Clif/fd 3lt{ du/;Fu lh1f;f / ;'wf/sf pkfox? ;DaGwdf 5nkmn ubf{ eljiodf kmf]6f]
16
;lxtsf] kmfO{n v8f u/Lg] / o;sf cnfjf ;/sf/n] cf}7f5fk tyf l8PgP k|f]kmfO{n ;d]t ;+sng
u/L lgjf{rg cfof]u h:tf afof]d]l6«s tYofÍ ;+sns;Fu ljj/0f ?h' u/L klxrfg v'nfpg] k|of;
ug'{kg]{ atfpg' eof] . ctM ;DaGwLt cg';Gwfg clwsf/L / k|x/L k|d'vnfO{ o; ;DaGwdf Jojl:yt
ug{ tTsfn cg'/f]w ul/g'kb{5 .
ha;Dd s'g} 36gfnfO{ xfdLn] cfk\mg} kl/jf/df 36]]sf] dfgL cfTd;ft ug{ ;Sb}gf}F ta;Dd To;
k|tL Gofo ug{ ;lsb}g . >L/fd -sfNklgs gfd_ sf] ;6[f To:tf] 36gf -sfNklgs_ xfd|f] 3/
kl/jf/df 36\of] eg] s] x'G5 xf]nf < o;y{ >L/fdhLsf] 36gfnfO{ cfkm\g} ;f]r]/ sNkgf u/f} .
xfd|f] @$÷@% jif{sL alxgL @)&@ ;fnsf] bz}b]lv x/fO/x]sL l5g . x'g;S5, pgnfO{ cfkm\g}
If]qsf s'g} s]6Lx?n] sf7df8f}+df /fd|f] sfd nufOlbg] eg]/ nnfO{kmsfO{ nu]sf xf]nfg h;df
pgn] hfg] lg0f{o ul/g\ . cfh pgL x/fPsf] nfdf] ;do eO;Sof] t/ klg xfn;Dd st}af6 s'g}
hfgsf/L k|fKt ePsf] 5}g . pgL hxfF uP klg xfdLnfO{ dfof dfg{ ;lSbgg\ . To;}n] @)&@
;fnsf] ltxf/df t kSs} 3/ cfpFl5g eg]/ xfdLn] ;fx|} Jou|tfsf ;fy lbglbg} af6f] x]¥of}F .
kvf{O{df xfd|f cfFvfx? olt w]/} yfs]5g\ ls efO{l6sfsf] lbgdf t cf;'x? yfldg} ;s]gg . ca
xfdLnfO{ pgsf] ofb cfO/xg'sf] s'g} cy{ g} 5}g lsgls pgL olt lgi7'/L / s7f]/ x'lG5g\ eg]
xfdLn] Psf]xf]/f] dfof u/]/ s] ug]{ < cflv/ cfpg g;s] klg sDtLdf sflt{s @& ut] efO{l6sfsf]
lbg Ps sn t ug{ ;lsG5 lg . To;}n] ca xfdLnfO{ pgLk|lt s'g} dfof ddtf / kvf{O{ 5}g .
a? pgL hxfF;'s} d?g\ .
csf]{lt/, g]kfn k|x/Lsf] dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'n] ldlt @)&@ sflt{s @! ut]
ck/fGx !#M)) ah]sf] ;dodf sf7df8f}+ dxfgu/kflnsf j8f g+= !^ afnfh' a;Gtgu/l:yt
xfn;Dd gfd y/ jtg gv'n]sf] s/La @$÷@% jif{sL dlxnfnfO{ ha/h:tL s/0fL eO cr]t
ePsf] cj:yfdf k]mnf kf/L c:ktfndf nu]sf] t/ pkrf/sf] qmddf d[To' ePsf] 36gf:yn
d'r'Nsf tof/ u/L lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nodf d'2f btf{ ul/of] . xfn;Dd b'a} 36gf
;'lNemg ;s]sf 5}gg\ / eljiodf klg ;'lNemg] ;Defjgf 5}g lsgls tL b'O{ ljr ;dGjo x'g]
;Defjgf g} 5}g .
17
>L/fdhLn] ;dod} glhssf ;fyLefO{, cfkmGt tyf 5/ l5d]sdf va/ ubf{ s'g} 6'Ëf]
gnfu]kl5 glhssf] ;/sf/L c:ktfndf rxf/]s} xf] . o;af6 klg s]xL gnfu]kl5 clGtddf
glhs}sf] k|x/L rf}sLdf lgj]bg /fv]sf] klg clxn] jif{lbg k'Ug cfFl6;Sof] . s]xL ;do t af}nfxf
h:tf] eP/ ljleGg lgsfox?df grxf/]sf] klg x}g . ;fydf pgsf] kmf]6f] lnP/ 7fp+ s'7fp+ 6fF:b}
k|rf/ k|;f/ gu/]sf] klg xf]Og . >L/fdlhn] vf]hva/sf nflu 36gf:ynsf] k|x/L j[Qdf cfO{k'Ug]
;Defjgf cToGt Go"g 5 lsgls /fHodf o:tf xhf/f} j[Q, k|efu jf rf}sLx? 5g\ . h;df sxf+
dfq} hfg] < olb efUoa; ;DalGwt j[Qd} cfO{k'u] tfklg xfn d[tssf] zj 5}g . g]kfnL pvfgdf
eg]e}m /fHonfO{ d]/f] dfG5]sf] æls ;f; b]vf ls nf; b]vfÆ eg]/ wgf{, cg;g ug]{ xf] / /fHon]
;f; t b]vfpg ;Sb}g t/ of] nf; lnp eg]/ egLlbg] xf] eg] klg zjsf] l8PgP k/LIf0f u/]/
d[tssf] kl/jf/;Fusf] l8PgP;Fu d]n vfPdf d[tssf] klxrfg v'Ng] lyof] .
b'ef{Uo, /fHon] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] kmfO{n g+= sf] cfwf/df tTsfn uf8\g] /
eljiodf klxrfg v'nL kl/jf/sf ;b:on] cfkm\gf] wd{ cg';f/sf] cGTo]li6sf nflu zj dfUg
cfPdf lgsfn]/ lbg'kg]{df zjnfO{ bfx;+:sf/ u/L zjsf] l8PgP k/LIf0f ug]{ ;Defjgfsf] 9f]sf
;bfsf] nflu aGb ul/lbPsf] 5 . ;fy}, ;DalGwt j[Qdf xfn pQm zjsf] s'g} kmfO{n g} 5}g lsgls
a]jfl/;] zjx?sf] kmfO{n d'2f aGb ug{sf] nflu 5f]6f] ;dod} lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nodf
k7fOG5 . cGTodf, efUojz lhNnf ;/sf/L sfof{nodf k7fOPsf] kmfO{n k]mnf k/] klg To;df
d[tssf] kmf]6f] 6fF; ul/Psf] 5}g . o;/L /fHo k|0ffnL / k|s[ofsf] sf/0fn] >L/fdsf] ca Pp6}
pkfo 5 . alxgLsf] hLjge/ k|ltIff ug]{ / eljiodf c? s;}nfO{ o:tf] cj:yf gxf];\ eGgsf
nflu /fHo k|0ffnLdf ;'wf/sf nflu hg bafa l;h{gf ug]{ .
;dfhdf 36\g] o:tf 36gfsf >L/fd k|ltgLwL kfq dfq x'g t;y{ >L/fd tyf pgsL alxgL
h:tf] ;dfhsf xhf/f} gful/sx?nfO{ ;dod} ;r]t u/fO{ o:tf] 36gf x'g} glbg, 36gf 36]klg
klxrfg v'Ng] ;'lglZrttf ug{ tyf klxrfg gv'n]sf zjsf] ;+Vof z"Go agfO{ ;+ljwfgsf] sfof{Gjog
ug{ ;a} nfUg'kg]{ b]lvG5 .
cg';"rL * df lbOPsf] nfzsf] ;+lIfKt ljj/0fsf] cg';f/ s'n @) dWo] ;qj6f zjsf] kmf]6f] lvlrPsf]
kfOPg . o;n] d[tssf] eljiodf klxrfg x'g] ;DefjgfnfO{ aGb u/LlbPsf] 5 . o; ;DaGwdf
dxfgu/Lo k|x/L j[Q, l;+xb/jf/sf k|x/L gfoj lg/LIfs ljzfn af]u6Ln] lvr]sf kmf]6f]x? /fv]sf]
sDKo"6/sf] xf8{l8:s lau|]sf] / ;f] sf] Jofsck cGoq g/fv]sf] s'/f atfpg' eof] . o; ;DaGwdf yk
hfgsf/L /fVg] qmddf ToxfFsf k|x/L gfoj pk/LIfs dgf]x/ k|;fb e6[n] tf]s]sf] ;Dks{ JolQm k|x/L
lg/LIfs 8Da/ axfb'/ s]=;L= sf cg';f/ d';flkm/x?n] ofqf ubf{ ;fydf kl/ro v'Ng] sfuhft tyf
j:t'x? af]Sg'kg]{, d[tssf] kmf]6f]nfO{ ;+rf/dfWod dfk{mt ;fj{hlgs ug'{kg]{, tyf /fHon] afof]d]l6«s
k|0ffnL cGtu{t ljj/0f ;+sng ug'{kg]{ ;'emfjx? JoQm ug'{eof] . g]kfn k|x/L;Fu ePsf ;Lldt ;fwg /
>f]taf6 sDtLdf kmf]6f] / cf}7f5fk ;lxtsf] ljj/0f ;+sng gul/Psf]df tTsfn cg';Gwfg clwsf/L /
k|x/L k|d'vnfO{ cg'/f]w ul/g'kb{5 . ldlt @)&@ ;fn kf}if * ut]kl5 ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?
sf] eg] kmf]6f] lnOPsf] kfOPsf] 5 . k|fKt ljj/0fnfO{ ;DaGwLt kmfO{n;Fu t'ngf u/L cWoog ug]{
qmddf l;=g+= !* sf d[tssf] x'lnofdf /ftf]df ;]tf] a'6[f ePsf] sDan, sfnf] e]i6 tn /ftf] /+usf]
kfOG6, % k'm6 $ O{Gr cUnfO{ sfnf] skfn ePsf] egL yk x'lnof n]v]sf] kfOof] . o:t} l;=g+= !( df
ePsf] d[tssf] kmfO{ndf d'2f btf{ @#%, gLnf] 6«fph/ / dfly u'nfaL /+usf] Hofs]6, gLnf] l6;6{, prfO
19
% lkm6, bflxg] cfvLef} dfly k'/fgf] bf+u ePsf] k'?if JolQm egL yk x'lnof / lnË ;d]t v'Ng cfPsf]
b]lvof] . o:t} l;=g+= @) sf] d[tssf] kmfO{n cWoog ubf{ k]mnf k/]sf] ldlt @)&# ;fn a}zfv @% sf]
;6[f !% ut] x'g'sf] ;fy} afof 5ftL / k]6sf] lardf sfnf] bfu, sfnf] / ;]tf] wsf{ ePsf] l6;6{, ;]tf]
kfO{G6, lgnf] 8f]/f s6[' nufPsf] sfnf] skfn / % lkm6 $ O{Gr prfO ePsf] ;nf{xL l;l;{of 3/
atfpg] JolQm egL pNn]v u/]sf] kfOof] . o;}n] kmfO{naf6 ;+lIfKt ljj/0f ptfbf{ sDtLdf klxrfg
v'Ng] x'lnof, prfO / lnËx? h:tf 5'6fpg' gx'g] s'/fx? kfOof] . w]/}h;f] 36gf ;8s k]6Ldf la/fdL
eO cr]t cj:yfdf k]mnf k/]sf] / c:ktfndf pkrf/sf] qmddf d[To' ePsf] kfOPsf] 5 . o;sf
cnfjf ;fj{hlgs :yn eb|sfnL dlGb/ / yfkfynL l:yt ;Gof;L cv8fdf d[To' ePsf] kfOPsf]
b]lvG5 . To;}n] ;fj{hlgs :yndf nfdf] ;dob]lv a;f]af; ug]{ JolQmx?sf] ;d]t ljj/0f ;+sng ug{
;s] ltgLx?sf] d[To' ePkl5 klxrfg v'Ng] b]lvG5 .
20
kl/jf/sf] s'g} ;b:osf] l8PgP k/LIf0f kl/jf/n] g} u/]/ tL b'j}nfO{ /fHon] ?h' u/fpg] Joj:yf ug'{
kb{5 .
klxrfg gv'n]sf zjx? dWo] qm=;+= ^# df cGbfhL @% b]lv #) jif{;Ddsf] % k'm6 @ O{Gr
prfO ePsL, kftnf] demf}nf z/L/ ePsL kxf8Lof d'nsL ux'+uf]/f] j0f{sL, sfnf] skfn, gfs 5]8]sf],
sfnf] nfdf] afpnf ePsf] x'6 r]g ePsf] lhk/sf] tfGg] 7fpdf I Phone n]v]sf], ;f] leq I Love
Nepal n]v]sf] e]i6, sfnf] ;]tf] a'6[f ePsf] pgLsf] n]luË;\, kx]nf] / ;]tf] /Ësf] df]hf / sfgdf
ahf/Lof 6k nufPsL dlxnf ldlt @)&! ;fn kf}if #) ut] a]n'sf lhNnf ?kGb]xL k8;/L uf=lj=;= !
df gf $ v $!#& g+= sf] 6«sn] 7Ss/ lbO b'3{6gf x'Fbf d[To' ePsf] t/ xfn;Dd ;gfvt x'g g;s]sf]
ljj/0f ;fj{hlgs ul/Psf] kfOG5 . o;sf ;fy} qm= ;+= ^% df ldlt @)^* ;fn j}zfv $ ut]sf] /ftL
ck/fGx @)M)) ah]sf] ;dodf nlntk'/ lhNnf nlntk'/ pkdxfgu/kflnsf j8f g+= !& Ujfsf]{ rf]s
glhs l/Ë/f]8df gf= $ v= @@)$ g+= sf] 6«sn] 7Ss/ lbO 3fO{t] eO cf}ifwL pkrf/sf] qmddf la P08
la c:ktfn nlntk'/df nu]sf]df d[To' eO xfn;Dd gfd y/ jtg v'Ng gcfPsf % lkm6 # O{Gr cUnf]
v}/f] aS;jfnf xfkm kfO{G6, sfnf] sk8fsf] a]N6, lgnf] l6;6{ / /ftf] uGhL ePsf] sk8f nufPsf,
skfndf xNsf /ftf] nufPsf] cGbfhL jif{ @^÷@& sf k'?if JolQmsf] ljj/0f ;fj{hlgs ul/Psf] kfOG5
. o;sf cnfjf qm= ;+= ^^ df ldlt @)^& ;fn r}q !# ut] !*M!) ah]sf] ;dodf ?kGb]xL lhNnf
a'6jn gu/kfnLsf j8f g+= !! ldngrf]s l:yt l;¢fy{ /fhdfu{ ;8sdf ofqL lnP/ e}/xjf a'6jn
tk{m cfpb} u/]sf] n' ! v #^^^ g+= sf] a;n] sN;fp/f] j0f{sf] 3f6Ldf ;]tf] bfgf ePsf] dfnf nufPsf]
afSnf] nfdf] skfn ePsf], afof xftsf] ;flxnL cf}nfdf kx]nf] kTy/ ePsf] cf}7L / ;]tf] ;6{ nufPsf]
dw];L d'nsf] h:tf] b]lvg] % lkm6 $ O{Gr cUnf] k'?ifnfO{ 7Ss/ lbPsf]n] pkrf/sf] nflu sf7df8f}+
n}hfb} ubf{ 3fO{t]sf] af6f]df g} d[To' eO xfn;Dd ;gfvt x'g g;s]sf] ljj/0f ;fj{hlgs ul/Psf] 5 .
o;/L s'n 5 j6fdf tLgj6f klxrfg gv'n]sf] zj ;jf/L b'3{6gf;Fu ;DaGwLt ePsf]n]
a]jfl/;] zj ;dfhsf] s'g} ju{, If]q jf lnË eGbf klg hf] sf]xL x'g ;Sg] b]lvG5 . qmd;+Vof ^# df
lbOPsf] zjsf] ljj/0fdf klxrfg gv'n]sL d[ts df]6/;fO{sndf ofqf u/]sL / pgL r9]sf]
df]6/;fO{sn s;sf] egL xfn;Dd gv'Ng' ckTof/Lnf] 5 . df]6/;fO{snsf] An' a's, ;jf/L rfns
cg'dlt kq ;fydf e]6[Lg' kg]{, df]6/;fO{snsf] g+= Kn]6af6 kQf nfUg'kg]{ / ;f] df]6/;fO{sn g} rf]/Lsf]
ePklg O{GhLg / Rof;L; g+= sf] cfwf/df ;jf/L wgL kQf nufpg g;Sg'n] cfk}mdf cg';Gwfg
clws[tsf] sdhf]/L b]lvG5 . g]kfn ;/sf/sf] oftfoft Joj:yf ljefusf] sdhf]/L ;d]t o;af6 k|i6
?kdf b]lvG5 . rf}w} c+rnsf] ;jf/L ;fwgsf] ljj/0f PsLs[t ?kdf g/fv]sf]n] o:tf ;d:of ljleGg
?kdf cfO{/xg] x'Fbf o;tk{m PsLs[t ;jf/L rfns / ;jf/Lsf] ljj/0fsf] nflu ;'emfj sfof{Gjogdf
Nofpgsf] nflu cg'/f]w u/LG5 . qmd;+Vof ^^ df lbOPsf] zjsf] ljj/0fdf x'lnof b'O{ k6s n]lvPsf] /
d[tssf] nf; n'lDagL c~rn c:ktfnsf] lk|mhdf xfn;Dd /fvLPsf] egL lbOPsf] ljj/0fnfO{ ;Rofpg]
kg]{ b]lvG5 .
o;sf cnfjf qm= ;+= ^$ df ldlt @)^( ;fn df3 $ ut] lbp;f] ck/fGx !%M)) ah]sf]
;dodf sf7df8f}+ lhNnf sf7df8f}+ dxfgu/kflnsf j8f g+= !^ df5f kf]v/L l:yt cf:yf df]Stfg u]i6
xfp;sf] sf]7f g+= @)# df xNsf sfnf] j0f{sf] ef/tLo d'nsf] h:tf] b]lvg] % k'm6 ^ O{Gr cUnf], df]6f]
z/L/ ePsf] $)÷$% jif{sf] v}/f] sn/sf] n]b/sf] Hofs]6 / sfnf] ws]{ sk8fsf] kfO{G6 nufPsf], sfnf]
5fnfsf] h'Qf nufPsf] k'?if JolQm d[t cj:yfdf k]mnf k/]sf] t/ lghsf] xfn ;Dd klxrfg gv'n]sf]
21
ljj/0f ;fj{hlgs ul/Psf] 5 . o;af6 g]kfnsf k|To]s 3/wgL, xf]6]n tyf nh Joj;foL / ;]jf lbg]
sDkgLx?n] cfkm\gf] ;]jfu|fxLsf] sfg'gL ljj/0f ;+sng ug{ clgjfo{ ul/g'kg]{ b]lvG5 . olb xf]6ndf
sf]7f a's ub{} ;]jfu|fxLsf] kl/ro kqsf] kmf]6f]skL / ljj/0f clgjfo{ ul/Psf] eP lghsf] klxrfg
v'Ng] lyof] . ldlt @)^( ;fnb]lv xfn;Dd ;fj{hlgs ul/Psf] o; ljj/0fdf ;d]t d[tssf] zj
km/]lG;s d]l8l;g ljefu, lzIf0f c:ktfn, dxf/fhuGhdf xfn;Dd /x]sf] Joxf]/f /fvLg' uNtL ePsf] /
o;nfO{ ;do ;fk]If ;'wf/ ug'{ h?/L /x]sf] b]lvG5 . o;/L s'g} xf]6n jf nhdf a:bf ;d]t xfdLn]
cfkm\gf] ;fydf kl/ro v'Ng] sfuhft ;fy} /fVg'kg]{ b]lvG5 .
g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df /fvLPsf] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0fnfO{ eljiodf klxrfg
v'n]kl5 j]e;fO6af6 x6fOG5 . klxnf] k6s j]e;fO6df /fvLPsf] kmf]6f] pknJw gePsf] cGbfhL @)
b]lv #) jif{sf], sfnf] /+usf] Hofs]6, xl/of] lkmsf /+usf] ;6{, ;'Gtnf /+usf] ;]G8f] u+hL, v/fgL /+usf]
k'mnkfO{G6, sn]hL /+usf] s6' nufPsf], kftnf] z/L/, uf]/f] j0f{, bflxg] xftdf /ftf] /+usf] wfuf] afw]sf],
nf; glhs sfnf] /+usf] Knfli6ssf] ^ g+= sf] xfQL 5fk rKkn Ps hf]/ k]mnf k/]sf], d[tsn] nufPsf]
kfO{G6df c+u|hL cIf/df Un]d/ 6]n;{ jL/uGh n]lvPsf] :6Ls/ 6f; u/L l;nfPsf], nf; x]bf{ dw]zL
d'nsf] h:tf] b]lvg] JolQmnfO{ ldlt @)^& ;fn df3 @& ut] ;fem cGbfhL !^M)) ah]sf] ;dodf
/f}tx6 lhNnf dxdbk'/ uf=lj=;= jf8{ g+= ^ df 3f6Ldf wfl/nf] xltof/n] sf6L 6fpsfsf] efu gePsf]
cj:yfdf k]mnf k/]sf] / xfn;Dd ;gfvt x'g g;s]sf] ljj/0f ;fj{hlgs ul/Psf] lyof] . t/ of]
ljj/0fsf] klxrfg xfn;Dd gv'n]klg x6fO{Psf] sf/0fn] o:tf] gug{ / eljiodf o:tf] zjsf] l8PgP
k/LIf0f ug{ / ;Dej eP;Dd cf}7f5fksf] 6]DKn]6 tof/ u/L ljj/0fdf ;dfj]z ug{ hfoh b]lvG5 .
o;sf cnfjf gofF ylkPsf *@ j6f zjx?sf] ljj/0f dWo] qm= ;+= ! sf] ldlt @)&# ;fn
h]i7 #! ut] !$M)) ah]sf] ;dodf ?kGb]xL lhNnf a'6jn pk dxfgu/kflnsf !# l:yt ux'+uf]/f]
j0f{sf] prfO % lkm6 ^ O{Gr, ;]tf] xfkm ;]G8f] e]i6, lgnf]df /ftf] wsf{ ePsf] 6«ofs nufPsf], afFof
v'6[fsf] 3'8fdf sf6]sf] k'/fgf] vt ePsf] cGbfhL %)÷%% jif{sf] k'?if JolQmsf] zjsf] ljj/0f /fvLPsf]
kfOG5 . ;f]xL ljj/0fsf] qm= ;+= !% df ldlt @)&# ;fn h]i7 !) ut] ck/fGx !&M)) ah]sf] ;dodf
gjnk/f;L lhNnf b]jr'nL gu/kflnsf ! l:yt gf/fo0fL gbLdf % lkm6 # O{Gr prfO ePsf], ;]tf]
l6;6{ nufPsf] lgnf] 6fj]n z/L/df /x]sf], z/L/sf] aflx/L 5fnf k'/} lg:s]sf], bfFof xftdf cf}7L /x]sf],
d+uf]lnog h:tf] b]lvg] z/L/ kfgLn] k'/} k'mlNnPsf] cj:yfdf /x]sf] ^)÷^% jif{sf] ux'+uf]/f] j0f{sf] k'?if
JolQm sf] ljj/0f /fv]sf] kfOG5 . pQm b'j} zj ;8L unL d'vfs[ltaf6 klxrfg x'g] cj:yf g/x]sf] /
;f] sf] l8PgP k/LIf0f jf sDtLdf l8PgP gd"gf ;+sng u/] gu/]sf] s'/f v'nfPsf] b]lvPg . ctM
36gf:yndf d[tssf] d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f], cf}7f5fk tyf l8PgPsf] gd"gfsf nflu skfnsf] s]z jf
gË cflbsf] 6'qmf ;+sng ul/g' kb{5 . b'j} qm= ;+=sf] kmf]6f] Pp6} ePsf]n] o;nfO{ tTsfn ;RofOg'kb{5
.
o;k|sf/ g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df ePsf] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0fnfO{ cem Jojl:yt /
dof{lbt agfpb} cfd gful/ssf] x/fPsf] cfkmGt tyf kl/jf/x?sf] af/]df hfGg kfpg] xsnfO{ ;'/lIft
ub{} lgDg lnlvt ;'emfjx? k|:t't u/LG5 .
22
;d]t ;dfj]z u/L ltgLx?sf] lnË, j0f{, hflt, pd]/, tyf x/fPsf] ldlt / :yfgsf]
cfwf/df ;r{ ug{ ldNg] u/L SjLs ;r{sf] Joj:yf ul/g'kb{5 .
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f ;+sng ubf{ ;a}lt/ Ps} lsl;dsf] kmd{ e/fO{ d[tssf]
zj a/fdb u/]sf] ldlt, :yfg, lnË, j0f{, hflt, pd]/, tf}n, prfO, d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f],
cf}7f5fk, l8PgP gd"gf, d[To'sf] ;Defljt sf/0f, skfn tyf cfFvfsf] /Ë, z/L/df
nufPsf] sk8f tyf ;fydf a/fdb j:t'x?, bfFtsf] agfj6 sf] cnfjf d'2f g+= / ;Dks{
cg';Gwfg clwsf/Lsf] gfd g+= /fvLg'kb{5 .
;+slnt ljj/0fsf] ljifoj:t'x?nfO{ x/fPsf] JolQmx?sf] lgj]bsn] k]z u/]sf] x'lnof, tyf
cf}7f5fk / ;8] un]sf] zj eP x/fPsf] JolQmsf] kl/jf/sf ;b:ox?sf] l8PgP;Fu ?h'
u/L klxrfg v'nfpg] k|of; ul/g'kb{5 .
g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df lbOPsf] s'n *& j6f zjdWo] &$ j6fsf] kmf]6f] dfq k|i6
b]lvG5 . afFsL qm= ;+= * b]lv !$ ;Dd, !(, @), #&, #*, ^% / ^^ u/L hDdf !#
kmf]6f]sf] d]uflkS;]n gk'u]sf] sf/0f h'd u/]/ k|i6;Fu gb]lvg] x'Fbf kmf]6f] lvRbf Wofg
k'¥ofpg' kg]{ b]lvG5 . j]e;fO6df qmd;+Vof !, #, $, %, !%, @), @@, #@, #^, $%, $(,
%^, ^@, ^&, &!, &@, &%, &*, *@ / *& u/L s'n @) cyf{t Ps rf}yfO{ zjsf] l:ylt
;8] un]sf] kfOPsf]n] To:tf zjx?sf] l8PgP gd"gf ;d]t ;+sng u/L k/LIf0f ul/g'
kb{5 . o;sf ;fy} qm= ;+= #% / %% h:tf d'vfs[lt ePsf] t/ kmf]6f] lvRbf nfk/jfxL
u/]sf]n] To:tf kmf]6f] eljiodf gx'g eGgsf] nflu ;DaGwLt ;a} ck/fw cg';Gwfg ug]{
k|x/Lsf j[Q, k|efu / rf}sLx?nfO{ ;dod} kl/kq tyf cfjZostf cg';f/ sd{rf/Lx?nfO{
tflnd k|bfg ug]{ Joj:yf ldnfOg'kb{5 .
klxrfg gv'n]sf zjx? g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df cknf]8 ul/g'sf] cy{ klxrfg v'nfpg]
k|of; ePsf]n] qm= ;+= %* df h:tf] e'mlG8/x]sf] kmf]6f]sf] ;6[f zjnfO{ e'O{df cf]/fn]kl5
d'vaf6 sk8f lgsfn]sf] cj:yfdf k|i6 d'vfs[lt b]lvg]u/L kmf]]6f] lvlr cknf]8 u/Lbf
j]e;fO6 e|d0f ug]{ ;]jfu|fxLnfO{ ;xh x'g] lyof] .
g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?nfO{ Jojl:yt ub{} cGt/f{li6«o cEof; cg'?k
kl/dfh{g ub{} n}hfg' cfhsf] cfjZostf xf] .
23
tflnsf @=*M klxrfg gv'n]sf zjx?sf] If]qut ljj/0f cf=j= @)%&÷)%* b]lv @)&@÷)&# ;Dd
आ.व. उप यका पवू र् क्षेत्र मय पि म म य पि म सदु ु र पि म ज मा
क्षेत्र क्षेत्र क्षेत्र क्षेत्र
०५७/५८ - - - १ - - १
०५८/५९ - - - - - १ १
०६३/०६४ - - - १ - १ २
०६४/०६५ - १ - - - - १
०६५/०६६ - १ - ३ - १ ५
०६६/०६७ - ३ - ८ - - ११
०६७/०६८ - २ - १५ १ १ १९
०६८/०६९ - १ - १४ १ - १६
०६९/०७० २ १० २१ १२ - २ ४७
०७०/०७१ ६८ ७ २८ ४७ ११ - १६१
g]kfn k|x/Lsf ljleGg lgsfox?df xfn;Dd ;'/lIft ljj/0fsf cg';f/ tof/ ul/Psf] pk/f]Qm
tflnsfsf dfk{mt g]kfndf xfn;Dd s'n *^@ hgf klxrfg gv'n]sf] zj ePsf]df ;a}eGbf a9L
pkTosfdf #@$, To;nfO{ k5\ofpb} klZrd If]qLo k|x/Lsf] kf]v/faf6 k|fKt tYofÍsf cg';f/ @)*,
dWo If]qLo k|x/Lsf] x]6f}8fdfk{mt ;+sng !(# j6f zjx? b]lvPsf] 5 . ;oeGbf sd klxrfg gv'n]sf
24
zj x'g]x?df k"j{ If]qLo, lj/f6gu/sf] ^@, dWoklZrd If]qLo ;'v]{tsf] $# / ;'b'/ klZrd If]qLo
lbkfonsf] #@ ;d]n ;+nUg 5g\ . klxrfg gv'n]sf zjx?nfO{ If]q cg';f/ j[Qlrqdf b]vfO{Psf] 5 .
j[Qlrqdf ;a}eGbf 7'nf] kfO{ pkTosfn] cf]u6]sf] 5 eg] ;a}eGbf ;fgf]df ;'b'/ klZrd If]qn]
cf]u6]sf] b]lvPsf] 5 . o;sf cnfjf olb cf=j= cg';f/ g]kfne/Lsf] s'n klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
;+VofnfO{ x]g]{ xf] eg] tYofÍsf] z'?jft cf=j= @)%&.)%* b]lv klZrd If]q kf]v/fn] /fVg z'? u/]sf] /
To;sf] ;+Vof ! ePsf] b]lvG5 . o;kl5 cf=j= @)%*.)%( df ;'b'/ klZrd If]qsf] lbkfondf ! k]mnf
k/]klg larsf cfl{y{s jif{ @)%(.)^) b]lv @)^@.)^# ;Dd s'g} klxrfg gv'n]sf] zj k|fKt ePsf]
b]lvFb}g . o;sf] qmd k'g cf=j= @)^#.)^$ b]lv klZrd / ;'b'/klZrddf !÷! u/L hDdf @ j6f k]mnf
k/]kl5 of] ;+Vofx? cf=j= @)^$.)^% df k"j{ If]qdf ! hgfsf] k]mnf k/L qmd; a9\b} a9\b} uPsf]
b]lvG5 . o;sf] ;+Vof cf=j= @)^%.)^^ df % af6 !!, !( af6 s]xL sd eO !^, k]ml/ a9\b} $&, !^!,
@$( ub{} uPsf] cf=j= @)&@.)&# df cfOk'Ubf #$( x'g k'u]sf] b]lvG5 .
25
:tDelrq @=!M cf=j= cg';f/ klxrfg gv'n]sf] zjx?
o;/L k|To]s jif{ a9\b} uPsf] b]lvPtf klg jf:tljs tYofÍ eg] jif{s} !$^) cg'dfg
ul/Psf]n] k|fKt #$( eGbf rf/ u'0ffn] a9L b]lvG5 . klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;+VofTds
ljj/0fx?nfO{ cfly{s jif{cg';f/ :tDelrqdf b]vfO{Psf] 5 . o;af6 ;d]t ;+Vof qmd; a9\b} uPsf]
b]lvG5 .
g]kfn k|x/Lsf] ;"rgf clws[tnfO{ g]kfn el/sf] klxrfg gv'n]sf zjsf] ;+VofTds ljj/0f
dfu u/L k]z ul/Psf] ;"rgf dfu lgj]bg dfk{mt k|fKt cl3Nnf] kqdf cf=j= @)&@.)&# sf] >fj0fb]lv
a}zfv ;Dd !%# ePsf]df u[x dGqfnon] lbPsf] ;"rgfdf ;f]xL cf=j=sf] Ho]i7 d;fGt ;Dddf !^%
lbOPsf] / xfn c;f/ d;fGt ;Dddf #$( lbOPsf]n] c;f/ dlxgfdf dfq !*$ b]lvPsf]n] klxrfg
gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf tYofÍ ;xL gePsf] o;}n] k'li6 ub{5 . t;y{ casf jif{x?df jf:tljs
tYofÍ /fVg] kl/kf6Lsf] ljsf; ug{ ;lsof] eg] o;n] ;xL Trend Analysis ug{ ;3fp k'¥ofpg]
b]lvG5 .
26
cWofo tLgM klxrfg gv'n]sf zjx?sf] cGt/;DaGw / cGt/f{li6«o cEof;
o; cWofodf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] cGo ljleGg ljifoj:t'x? ;Fusf] cGt/;DaGw, ;+o'Qm
/fi6«;+3sf] dfgj clwsf/ ;DaGwL laZjJofkL 3f]if0ffkq tyf g]kfnsf] ;+ljwfg / P]g sfg'gdf ePsf
sfg'gL Joj:yf, tyf cGt/f{li6«o cEof;x?sf] ljifodf rrf{ ul/Psf] 5 . o;n] g]kfndf ePsf
cEof;x?sf cltl/Qm sfg'gL ;'wf/sf] ljifodf klg 5nkmn ul/Psf] 5 .
#=! cGt/;DaGw
dflg;x?sf] xtfxtL x'g] ;do eGgfn] b]zb]z ljrsf] afx\o cfqmd0f, b]zleqsf] cfGtl/s åGåsf]
cnfjf k|fs[lts tyf b}ljs ljkb\ cGtu{t e"sDk, af9L klx/f], Hjfnfd'vL, ;'gfdL, xfjfx'/L /
b'3{6gfx? x'g . klxrfg gv'n]sf zjx? ;Fu cGof]Gofl>t ;DaGw ePsf j]kQf gful/ssf cnfjf o;
;DaGwL sfo{ ug]{ cg';Gwfg s]Gb| / cGo dxTjk"0f{ ;DaGwLt k|fs[lts JolQmx?sf] cGt/;DaGwsf]
ljifodf lgDg cg';f/sf] rrf{ ul/Psf] 5 .
ef}ule{s / e'–w/ftnLo agf]6n] ubf{ af9L, klx/f], e"sDk, cfunfuL, dxfdf/L h:tf ljleGg
k|sf/sf ljkb\x?af6 g]kfn pRr hf]lvdo'Qm cj:yfdf /x]sf] 5 . lj=;+= !(() ;fnsf] / @)$%
;fnsf] e"sDk, @)^^ ;fnsf] dWoklZrd If]qsf] dxfdf/L cflbn] s}of}+ dflg;sf] Hofg lnO;s]sf] 5 .
o;sf ;fy} ;do–;dodf x'g] xjfO{, hn tyf ;8s oftfoft b'3{6gfn] klg Ps}} k6s w/}} JolQmsf]]
Hofg hfg] u/]sf] 5 . sf7df8f+} pkTosfsf]] ;Defljt e"sDkLo hf]lvd / To;af6 x'g ;Sg] hgwgsf]
Ifltsf] cf+sng ubf{ klg Pp6} ljkbaf6 w]/} JolQmsf] d[To' x'g ;Sg] / To:tf] cj:yfdf k|efjsf/L
?kdf zjsf] Joj:yfkg ug{ Ps lglZrt dfu{bz{gsf] cfjZostf kg]{ b]lvPsf] 5 . 5f]6f] ;dodf w]/}
JolQmsf] d[To' ePsf] cj:yfdf o;sf] ;xL Joj:yfkg r'gf}tLk"0f{ x'g;S5 . h;n] k|ltsfo{df ;+nUg
JolQmx?, ljkb\ k|efljt JolQmx?, ;dfh / :yfgLo k|zf;gnfO{ tgfjk"0f{ cj:yfdf k'¥ofpg ;S5 .
h'g;'s} vfnsf] ljkb\sf] cj:yfdf klg ljkb\ k|efljt JolQmsf] /fxt tyf p4f/ sfo{ ;Fu;Fu} ljkb\af6
d[To' ePsfx?sf] zjsf] ;xL Joj:yfkg ug'{ klg plQs} dxTjk"0f{ x'G5 .
@)&@ ;fn a}zfv !@ / @( ut] uPsf] ljgf;sf/L e'sDksf] sf/0f xhf/f}n] cfkm\gf] Hofg /
wgdfn u'dfP eg] csf]{ ;of}+sf cfkmGtx? xfn;Dd klg a]kQf eO/fv]sf 5g\ . e'sDk uPsf] jiff}{ lbg
eO;Sbf klg xfn;Dd g tL a]kQfx?sf] ;f; e]l6of] g nf; . g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df lbOPsf]
/]:kf]G; 6' cy{Sj]s qmfOl;; k]hsf] lni6 ckm ld;LË k;{g cGtu{t s'n !$! hgf a]kQf ePsf] dWo]
;a}eGbf a9L k'?if ((, dlxnf @@ / cGo ! u/L !@@ hgfsf] lnË v'nfOP tfklg !( hgf a]kQf
gful/ssf] lnË v'nfOPsf] kfOPg . o;sf cnfjf $! hgf gful/s a]kQf ePsf] a]nfdf slt pd]/sf
lyP egL pd]/ klg v'nfOPsf] kfOPg . gful/sx? s'g 7fpFaf6 a]kQf ePsf x'g egL @ hgfsf]
ljj/0fdf pNn]v ul/Psf] b]lvPg . a]kQf JolQmsf] vf]hLsf nflu cfjZos x'lnof klg s'n !$! dWo]
#) hgfsf] dfq v'nfPsf] b]lvG5 . a]kQf JolQmsf] vf]hL sfo{ ;kmn ePkl5 ;f] sf] ;"rgf s;nfO{ /
s'g g+= df ug]{ eGgsf nflu /fvLPsf] ;Dks{ 7]ufgfdf ;d]t hDdf !@ hgfsf] df]fafO{n kmf]g /fvLg'n]
o; ljj/0fsf] sdhf]/L ePsf] cg'ej ug{ ;lsG5 . a]kQf gful/s klxrfg ug{sf] nflu cfjZos
kmf]6f] klg o; j]e;fO6df /fv]sf] b]lvPg . o;k|sf/ of] j]e;fO6df Jofks ;'wf/ ug'{kg]{ b]lvG5 .
tflnsf #=! M e'sDk @)&@ df a]kQf x'g]x?sf] lnË cg';f/sf] ljj/0f
ljj/0f ;+Vof pd]/ clGtd k6s b]lvPsf] 7]ufgf x'lnof ;Dks{ s}lkmot
lnË
dlxnf @@ !* @@ $ !
cGo ! ! ! ! –
28
v'n]sf] !@@ *( !@) #) !@
gv'n]sf] !( !! !( – –
;f]xL j]e;fO6sf] csf]{ k]hdf lbOPsf] e'sDkdf a]kQf ePsf JolQmx?sf] tflnsfdf eg] ;+Vofx?
laNs'n} km/s 5g\ . dflysf] ljj/0fsf cg';f/ s'n a]kQf gful/ssf] ;+Vof !$! eg]sf] / o;
ljj/0fdf @! hgf ljb]zL gful/ssf] ;d]t ;dfj]z u/]sf] egLP tfklg hDdf ;+Vof !^@ x'g'kg]{df
!(( hgf pNn]v u/]sf] kfOG5 (Nepal Police, 2016).
tflnsf #=@ M e'sDk @)&@ df a]kQf x'g] ljb]zL / g]kfnL gful/sx? ;lxtsf] pd]/ / lnË cg';f/sf]
ljj/0f
ljj/0f pd]/
dlxnf ! ^ @% $ ! #&
cGo – – – – – –
gv'n]sf] – – @ – !# !%
pQm ljj/0f cg';f/ s'n a]kQfsf] b'O{ ltxfO{eGbf a9L JolQmx? !& jif{b]lv ^) jif{sf ePsf]
kfOPsf] / kfFr jif{eGbf d'lgsf] JolQmx? $ hgf dfq ePsf] b]lvPsf] 5 . o;sf ;fy} s'n a]kQfsf]
b'O{ ltxfO{eGbf a9L JolQmx? k'?if ePsf] kfOPsf] hfgsf/L ;d]t lbOPsf] 5 . o; ljj/0f cg';f/
hDdf #& hgf dlxnf a]kQf ePsf] / !% hgfsf] a]kQfsf] lgj]bgdf lnË pNn]v u/]sf] kfOPg .
29
a]kQf gful/sx?sf] kl/jf/sf] ;b:ox?nfO{ kg{ hfg] ;d:ofsf] ;dfwfg ug{sf] nflu k]?,
af]l:gof, c:6«lnof, ch]{lG6gf h:tf b]zx?df /fHon] sfg'g agfO{ nfu" ul/Psf] 5 eg] >Ln+sf ;/sf/
8«fkm\6 tof/ ug]{ qmddf /x]sf] 5 . o;n] kl/jf/sf ;b:ox?sf] cfly{s tyf ;fdflhs ;d:of ;dfwfg
ug'{sf] ;fy} sfg'gL k|lqmofx? pNn]v u/]sf] 5 . ch/a}hfgsf] ;/sf/n] t a]kQf gful/sx?sf]
;d"xnfO{ /fi6«sf] lx/f]sf] pkflw lbPsf] pbfx/0f klg 5 . ctM g]kfndf klg tTsfn a]kQf
gful/sx?sf] ljifodf sfg'g agfO{ xfn ;d:ofdf /x]sf] z;:q åGå nufot cGo k|fs[lts laklQ /
lgoldt a]kQf gful/ssf kl/jf/nfO{ /fxt ldNg]5 .
zjx?sf] Joj:yfkg ;DaGwL sfo{df :jo+;]jssf] ?kdf cg';"of l/;r{ ;]G6/n] sfo{ u/L cGtdf
sf7df8f}+ !#, bf]nvf @ / ;gfvt gePsf] lqe'jg ljZj ljBfno lzIf0f c:ktfn !* u/L hDdf ##
j6f zj /x]sf]df Pp6f hgfj/sf] k]mnf k/]sf]n] #@ j6f zj ldlt @)&@÷!@÷)^ ut] cfjZos k/]
k'gM pTvgg\ ug{ ;Sg] u/L lzIf0f c:ktfn kl/;/df c:yflo ufl8Psf] (Nepal Police, 2016)
cj:yfdf /fvLPsf] kfOG5 .
30
kmf]6f]lrq #=@M e"sDksf klxrfg gv'n]sf alQ;j6f zjsf] c:yflo lrxfg
o;dWo] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f cGtu{t g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df !# hgf zjsf] dfq
ljj/0f cknf]8 u/]sf] kfOG5 . e"sDk kZrft ;a}eGbf a9L zjsf] klxrfg ;fydf sfuhft jf j:t'
cyf{t df]afO{n kmf]gaf6 ;DaGwLt kl/jf/nfO{ ;Dks{ /fvL ;gfvt ePsf] kfOG5 . To;kl5 g]kfn
k|x/Ln] u/]sf] zj 8]:ssf] :yfkgf / ;f] 8]:sn] ;DaGwLt JolQmsf] kmf]6f] ;lxtsf] x'lnof ;fj{hlgs
u/L ;xh t'NofPsf] kfOG5 . o; qmddf g]kfn k|x/Lsf] e"ldsf cToGt ;/fxgLo / pRr d"NofÍgsf]
sfo{ u/]sf] b]lvof] . dfgjLo d"No / dfGotfsf sf/0f ;do;Ldf eGbf a9L cToGt pTs[i6 sfo{
k|bz{g u/]sf sf/0f w]/} eGbf w]/} klxrfg gv'n]sf zjsf] klxrfg v'nfpg g]kfn k|x/L ;kmn ePsf]
b]lvG5 . d[tssf] d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f]sf cnfjf d[tssf] ;fydf ePsf] j:t'x?sf] 6]andf k|bz{gsf
sf/0fn] klg d[tssf] klxrfg v'ns ] f] kfOG5 . l;+u6L, bf]nvfsf klxrfg gv'n]sf] zjsf] ;fydf ePsf]
ljz]if a|fG8sf] la8Lsf] sf/0fn] klg kl/jf/sf ;b:on] klxrfg u/]sf] kfOof] . d'vfs[lt glrlgg] zjsf]
n'uf wf]O{ kvfnL ;'sfP/ /fv]kl5 sk8faf6 klg klxrfg v'nfpg ;kmn ePsf] kfOG5 . d[tssf]
;fydf e]l6Psf] ns]6, afnf, 8f]/L, ;'lt{sf kf]sf, sfgdf nufpg] d'Gb|L, 38L, s}rL cflb ;fdfgn] klg
s}of} JolQmx?sf] klxrfg v'n]sf] b]lvG5 . o; qmddf cg';"rL ! kfgf g+= # sf] a]= & df b]vfOPsf]
/QmsfnL pRr dfWolds laBfnosf] :j]6/ nufPsf] JolQmsf] xsdf ;f] :s'nsf] ;Dks{ 7]ufgf k|fKt
u/L To;sf k|wfgfWofks kf/; >]i7nfO{ g]kfn k|x/Ln] u/]sf] cg'/f]wdf pxf+n] ;xof]u ug'{eof] /
cGTodf ;f] JolQmn] pRr dfWolds laBfnosf] :j]6/ nufPsf] eP tfklg ;f] JolQm pQm ljBfnosf]
31
gePsf] 6'+uf]df k'luof] . h] eP klg k|of; x/]s tl/sfn] ul/Psf] kfOof] . uf]Ëa'af6 NofPsf] ljleGg
zjdWo] Pshgf cGbfhL #%÷#^ jif{sf] cfdL{sf] h:tf] skfn sf6]sf] 3fF6Ldf sfnf] 8f]/f] nufPsf] aa
dfln{ n]v]sf] l6;6{ nufPsf] k'?if JolQm egL pNn]v ePsf] zjsf] d'vfs[lt k|i6 gx'g] u/L ;'lGgPsf]
kfOPsf]n] w]/} lbg;Dd klxrfg x'g g;s]sf]df d[tssf] ;fydf Pp6f k]g 8«fOe e]l6Psf]n] To;af6
s]xL v'N5 ls egL cg';"of l/;r{ ;]G6/sf k|ltlglwn] g]kfn k|x/Lsf] cg'dltdf ;f] k]g 8«fO{enfO{
3fddf ;'sfO{ ;kmf u/]kl5 To;df ePsf] kmfO{nx? vf]lnof] . h;df k|fKt cl8of] tyf lel8of]sf
cnfjf kmf]6f]x?df vf]hL u/L x]bf{ d[tssf] x'lnof;Fu ldNg] aa dfln{ n]v]sf] l6;6{ / 3f6Ldf sfnf]
8f]/f] nufPsf] Pp6f !%÷!^ jif{sf] cfld{ s6 skfn ePsf] s]6fsf] kmf]6f] e]l6of] . Tof] kmf]6f]nfO{ kq
klqsfx?df klxrfg v'nfpgsf] nflu lbg] 5nkmn eP klg g]kfn k|x/L cfk}mn] gug]{ ePkl5 cg';"of
l/;r{ ;]G6/n] k|sflzt u/fpg] 6'+uf] nfu]sf] lyof] . To; kmf]6f]df ePsf] s]6f c8]; nfu]sf]
df]6/;fO{snsf] wgL kQf nufpgsf] nflu oftfoft Joj:yf ljefu, nlntk'/df ;Dks{ k|fKt df]afO{n
g+= df df]6/;fO{sn wgLnfO{ kmf]g ;Dks{ ul/of] . cGTodf, uf]+ua'df :yfoL a;f]af; u/L a:g]
df]6/;fO{sn wgLn] lzIf0f c:ktfn e|d0f u/L pQm d[ts ;jf/L wgLsf] cfkm\gf] dfG5] geP klg
j/k/ a:g] dflg; ePsf] egL klxrfg u/L d[tssf] lbbLnfO{ ;"rgf lbg ;kmn eOof] . o;/L
d'vfs[ltaf6 glrlgg] dflg;sf] klg k]g 8«fO{esf sf/0fn] d[tssf] klxrfg u/L kl/jf/nfO{ zj lhDdf
lbg ;kmn eO/xFbfsf] cfgGbsf] cg'ej a]Un} 5 . sf7df08f} lj/f6gu/sf] nfdf] ?6df rNg] a;sf]
vnf;Ldf sfo{ ug]{ wflbËsf pQm gfafnssf] zjnfO{ d'vfs[ltaf6 kl/jf/n] glrGbf klg k]g 8«fO{edf
ePsf] kmf]6f] / d[tssf] n'ufsf ;fy;fy} e"sDkdf x/fO/x]sf] sf/0fn] cGTodf zj ;gfvt ul/of] .
cg';"rL ! sf] kfgf g+= !) df pNn]lvt a]= ;+s]t g+= &) sf d[tsn] hgsNof0f xfO{o/
;]s]G8/L :s'n, dsjfgk'/sf] :s'n a]N6 nufPsf]n] ;f] :s'nsf] vf]htnf; ubf{ u'un ;r{n] ;f]xL
gfdsf ljleGg :yfgsf :s'nx?sf] ljj/0f lbP tfklg To;dWo] bfdg, kfn'Ë, dsjfgk'/sf] :s'nsf]
;Dks{ g+= sxLFaf6 klg kfpg ;lsPg .
-!_ hgsNof0f pRr dfWolds ljBfno, dxf+sfn, af}¢, sf7df8f}+
-@_ >L hgsNof0f pRr dfWolds ljBfno, u]emf–&, kfNkf
-#_ hgsNof0f pRr dfWolds ljBfno, ;Nofg
-$_ hgsNof0f pRr dfWolds ljBfno, sflnsf, s~rgk'/
-%_ hgsNof0f pRr dfWolds ljBfno, kfFry/ /
-^_ >L hgsNof0f pRr dfWolds ljBfno, kfn'Ë, dsjfgk'/ cflb
cGTodf, g]kfn k|x/Ln] cfk}m ;Dks{ sfod ug]{ atfPkl5 cg';"of l/;r{ ;]G6/n] o;sf] vf]htnf; aGb
u/]sf] xf] . t/ xfn;Dd zj klxrfg gePsf]n] PskN6 k]ml/ k|of; ug'{kg]{ b]lvG5 . cg';"rL ! df
;Dks{ sfod ug'{ kg]{ k|x/L pk/LIfs k|sfz clwsf/Lsf] df]afOn g+= lbP tfklg cg';"rL @ df
s;nfO{ ;Dks{ sfod ug]{ eGg] af/]df s]xL pNn]v u/]sf] kfOPg . klxnf] cg';"rLdf d[tssf] ;fyaf6
k]mnf k/]sf j:t'x? b]vfOFP tfklg bf]>f] cg';"rLdf ;f] j:t'x? x6fOPsf] t/ d[tssf] d'vfs[lt b]lvg]
kmf]6f] eg] ;fj{hlgs ul/Psf] kfOG5 .
32
e"sDk nuQ} w]/} zjsf] y'k|f] b]v]/ cQflnPsf] g]kfn ;/sf/sf] zj Joj:yfkg ;ldltn]
tTsfn kz'kltdf nuL bfx;+:sf/ ug]{ egL u/]sf] clk|o lg0f{o sfof{Gjogsf qmddf lzIf0f
c:ktfnsf] zju[xaf6 bh{gf} zjx? 6«sdf nf]8 u/L rnfg ug]{ qmddf af/Daf/ cfPsf] e"sDksf
k/fsDkgn] sfof{Gjog ug{ g;s]sf] t/ lj:tf/} kl/jf/sf ;b:ox? zj lng cfpFb} ubf{ zjsf] ;+Vof
36\g uPsf]n] of] lg0f{o sfof{Gjog ePg egL g]kfn k|x/Lsf k|x/L pk/LIfs k|sfz clwsf/Ln]
hfgsf/L lbg'eof] . o; qmddf cg';"of l/;r{ ;]G6/sf k|ltgLlwsf] Sofgf8f /fli6«o 6]lnlehgaf6
cGtjf{tf{ / lzIf0f c:ktfnsf] 7fpF 7fpFdf klxrfg gv'n]sf] zjsf] ljifodf clt eof] ce}m klg
kl/ro gv'n]sf] JolQm (No More Unidentified Dead Bodies) / klxrfg gv'n]sf zjsf] ljj/0f
Jojl:yt ul/of]; h:tf] krf{ tyf leQ]n]vg agfO{ d'bf{ 3/, k':tsfno tyf SofDk; kl/;/df 6fFl;g]
sfdn] zj Joj:yfkg ;ldltnfO{ yk phf{ lbPsf] b]lvof] . o;sf cnfjf lj/ c:ktfn, /Tgkfs{ tyf
cGo :yfgx?df ;d]t r]tgfd"ns ;fdu|L 6fF;L klxrfg gv'n]sf] zjsf] ljj/0fnfO{ Jojl:yt ug{
k|rf/ ul/of] .
kmf]6f]lrq #=#M lzIf0f c:ktfn, k':tsfnodf 6fFl;Psf] bafjd'ns k|bz{g
33
x'g t kL8f ;j}nfO{ plQs} xf]nf t/ klg kl/jf/df sf]xL JolQm d/]/ uof] eg] jif{ lbgdf t kSs}
dndk6[L nfU5 xf]nf . o;sf] t'ngfdf a]kQf kl/jf/sf] ;b:ox?nfO{ kg]{ kL8f t afFr'~h]n slt xf]
slt . g d[To' eof] eg]/ sfdsfh u/L l;pFbf]df l;Gb'/ kvfnL ;]tf] sk8f nufP/ a:g', g wkSs
aNg] /ftf] ;f8L / l;pFbf] e/L /ftf] l;Gb'/ nufP/ lthdf 5d5d u/]/ gfRg' . d[tssf] gfddf ePsf]
>L ;DklQ 3/ kl/jf/sf cGo ;b:osf] gfddf Nofpg klg gldNg], a}+sdf ePsf] k};fnfO{ 6'n'6'n' x]/]/
a:g'kg]{, 3/hUuf / c? t s] s] xf], s] s]< o;df s;sf] kL8f a9L egL jfbljjfb ug'{eGbf a]kQfsf]
kl/jf/n] nfdf] ;do;Dd kvL{/xG5g eGg' pko{'Qm xf]nf . 3/df aHg] 8f]/ a]n, kmf]gsf] 3G6L, k/af6
cfpb} u/]sf] dfG5] tyf s;}n] k5fl8af6 cFfvf y'lglbbf+ x'g] dgf]utsf] t s] s'/f . h] eP klg
afFr'Gh]n ;Demgfdf cfO/xg] dflg;sf] olb st} d[To' ePsf] /x]5 / To;sf] oyfy{ hfgsf/L gkfPsf]
sf/0fn] cfhLjg kL8f ef]Ug' eGbf d/]sf] ;"rgf kfO cfkm\gf] sfd wGbfdf nfUg kfP a]; x'g] s'/f
atfpF5g tL a]kQf kl/jf/sf s]xL ;b:ox? .
/fHodf k]mnf k/]sf klxrfg gv'n]sf zjx? eg]sf] o;} ;dfhsf s'g} g s'g} ;b:ox? x'g .
g]kfn ;/sf/sf] Pp6f k|x/L j[Qdf vf]hLsf] nflu lgj]bg lbg] a]kQf kl/jf/sf ;b:ox?sf] kL8fsf]
cf}ifwL ToxL;Fu} hf]l8Psf] csf]{ j[Qdf klxrfg gv'n]/ a;]sf] eP klg of] /fHo ;+oGqn] ;dfwfg ug{
g;Sg] x'gfn] a]kQfsf kl/jf/n] hLjge/L cyf{t cgGtsfn;Dd kL8f lnP/ afRg' kg]{ t/ ptf
;/sf/L c:ktfndf d[To' ePsf] s]xL lbgd} d]l8sn cWoog ug]{ ljBfyL{n] lr/f lr/f kf/]/ l;SnfO{
u/L] Pp6f e':ofxf s's'/nfO{ df;' lsg]/ nu]sf] h:tf] Knfli6ssf] emf]nfdf 8Nnf] kf/]/ gu/kflnsfn]
bfx;+:sf/ u/L eljiodf klxrfg v'Ng] ;Defjgfsf] klg ;bfsf] nflu d[To'j/0f u/fOG5 .
sf7df8f}+ dxfgu/kflnsf sfof{Gjog dxfzfvf dWo] If]q zfvfsf k|d'v tyf gu/ lg/LIfs
lji0f'Kf|;fb hf]zLsf cg';f/ dxfgu/Lo k|x/L kl/;/af6 sf7df8f}+ dxfgu/kflnsfnfO{ cg'/f]w eO
cfPdf j]jfl/;] ?ddf /x]sf] gu/ leqsf zjx?nfO{ Joj:yfkg cyf{t cGTo]li6 ug]{ k|fjwfg 5 . o;
cg';f/ ljleGg ;dodf a]jfl/;] ?kdf /x]sf] zjx?nfO{ gu/kflnsfn] Joj:yfkg ug]{ k|fjwfg cg'?k
ldlt @)&@ ;fn j}zfv !* ut] @) hgf / !( ut] # u/L s'n @# j6f zjsf] Joj:yfkg cyf{t
kz'klt cfo{3f6df nuL ljr vf]nfdf bfx;+:sf/ u/L o;sf] k|ltj]bg k]z ul/of] . lzIf0f c:ktfn,
lqe'jg ljZjljBfnodf /x]sf] zj Joj:yfkg ug{sf] nflu dxfgu/Lo k|x/L j[Q, dxf/fhu~h tyf
sf7df8f}+ dxfgu/kflnsfsf] # g+= j8f sfof{no, lztn lgjf;sf] ;dGjodf e'sDksf] ;dodf s]xL
a]jfl/;] zjx? bfx;+:sf/ ul/Psf] lyof] . cfo{3f6 bfp/f laqmL l8kf], uf}zfnfsf b|f]0f kf]v/]nsf
cg';f/ sl/a @# j6f zjsf] nflu gu/kflnsfn] rL6 sf6]/ gu/kflnsfsf] uf8Ldf bfp/f nu]sf] tyf
kz'klt If]q ljsf; sf]if dlGb/ sfof{nosf ;+of]hs xl/z/0f kf}8]naf6 ;d]t zj btf{ k'l:tsfsf]
@)&@ a}zfv !* ut] l;=g+= !@$!@# b]lv !@$!$@ ;Dd @) j6f / ;f]xL k'l:tsfsf] ldlt @)&@
;fn a}zfv !( ut] l;=g+= !@$!*$ b]lv !@$!*^ ;Dd # hgf u/L s'n @# j6f zjsf] bfx;+:sf/
u/]sf] k'li6 ePsf] 5 . sf7df8f}+ dxfgu/kflnsfsf sd{rf/L åo o1k|;fb a;]n / xs{axfb'/ yfkfsf]
/f]xj/df tL zj hnfOPsf] egL zj btf{ k'l:tsfaf6 b]lvP tfklg xfn;Ddsf] ljleGg cWoog /
cg';Gwfgdf tL zjx? s s;sf] x'g\ / ltgsf] kmf]6f] s:tf] 5 eGg] s'g} clen]v s;};u /x]sf] kfOb}g
. o;/L Psflt/ e'sDkdf dflg; x/fPsf] kL8f / csf]{lt/ ;/sf/n] s'g} clen]v lagf wdfwd zjx?
34
bfx;+:sf/ ugf{n] a]kQfsf kl/jf/sf] cfkm\gf] ;b:osf] af/]df hfGg] ;"rgfsf] xssf] ;d]t cGTo]li6
ul/Psf] 5 .
kmf]6f]lrq #=$M kz'kltgfydf /fvLPsf klxrfg gv'n]sf zjx?
e"sDkdf x/fO/x]sf dflg;sf kl/jf/x? Psflt/ p;sf] vf]hLdf p;sf ;fyLefO, cfkmGt, gftfuf]tf,
c:ktfn / k|x/L rf}sLdf bf}l8/xg] t/ e"sDksf] nuQ} csf]{lt/ g]kfn ;/sf/n] %) b]lv ^) j6f bfjL
gul/Psf] / klxrfg gv'n]sf zjx? kz'kltdf kz' ;/x g k'mndfnf g z+vWjlg g dnfdL, g ?g]
dfG5], g c:t' ;]nfpg] dfG5], o;/L hnfPsf] kfOof] (Picturesdotnews, 2016) . kz'kltgfysf]
afUdtL gbLe/L nf;}nf;sf] y'k|f]df zfob tkfO{ xfdL sf] s;sf] kl/jf/sf slt ;b:ox? k/] < o;sf]
s'g} n]vfhf]vf / clen]v s;}n] /fv]sf] kfOb}g .
35
kmf]6f]lrq #=%M kz'kltgfysf] afUdtL glbe/L hnfOPsf zjx?
kz'klt dlGb/sf bfx;+:sf/df ;+nUg v8\u clwsf/Lsf cg';f/ tL a]jfl/;] zjx?sf] nflu p7]sf]
rGbf vr{ cToGt sd ePsf]n] dfgjtfsf gftfn] sd k};fdf vf]nfdf nu]/ hnfpg ;xof]u u/]sf]
hfgsf/L lbg'eof] . o;/L /fHon] klxrfg gv'n]sf zjsf] gfddf ;j{;fwf/0f / eQmhgx?af6 vr{
dfq gp7fO{ tL zjsf] nflu kof{Kt sf]ifsf] ;d]t Joj:yf u/]sf] b]lvPg . o;/L hLjge/L kl/jf/ /
/fHosf] nflu ;'vb'v u/]/ cfDbfgL u/] tfklg klxrfg gv'n]sf] zjx?sf] xfnt cGTodf e':ofxf s's'/
eGbf klg uP u'h|]sf] b]lvof] .
sflGtk'/ klJns];G; -k|f=_ ln= sf] ldlt @)&# ;fn c;f/ @# ut]sf] sflGtk'/ b}lgssf] kfgf ( df
k|sflzt 5f]6s/L ;dfrf/ cg';f/ ldr]{of, cf]vn9'+uf, s6f/L ;8ssf] r'/] h+undf @) ut] e]l6Psf]
cGbfhL @% jlif{o o'jtLsf] s6f/L c:ktfndf kf]i6d6{d u/fP klg cfkmGt ge]l6Psf]n] zj ;gfvt
37
x'g g;s]sf] egL lbOPsf] ;dfrf/n] Ps xb;Dd hfgsf/L lbP tfklg Joxf]/fsf] ;fy ;fydf d'vfs[lt
b]lvg] kmf]6f] eOlbPsf] eP j/k/sf cfkmGtn] klg kl/jf/sf ;b:onfO{ ;"rgf lbg] ;Defjgf x'g] x'Fbf
klxrfg gv'n]sf] zjsf] ;dfrf/ ;Dk|]if0f ubf{ sDtLdf kmf]6f] ;lxtsf] ;"rgf lbg'kg]{ kqsf/Ltf
cfr/0f sfod ug{ ;s] d[tssf] klxrfg v'Ng] ;Defjgf /xG5 . ctM kqsf/ ;Dd]ngdf k|x/Ln]
kqsf/nfO{ kmf]6f] pknJw u/fpg'sf] ;fy} kmf]6f] ;lxtsf] ;dfrf/ ;Dk|]if0fsf] nflu cg'/f]w ug{' pko'Qm
b]lvG5 . ha ls ;8] un]sf] zjsf] ;DaGwdf x'lnof, lnË, prfO cflb Joxf]/f ;lxtsf] ;"rgf ;Dk|]if0f
ug{ nufpg' kb{5 .
;j{k|yd ldlt @)&@ ;fn c;f/ @% ut] >Ldfg k|x/L dxflg/LIfs Ho" nfO{ ;Daf]wg u/L
k|x/L k|wfg sfof{no, gS;fn sf7df08f}sf] gfddf lgj]bg btf{ u/]sf]df cg';"rL ! cg';f/sf] e"sDkdf
k/L d[To' ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f klxnf]k6s j]e;fO6 dfk{mt ;fj{hlgs ul/of] . t/,
cg';"rL ! df ePsf] ljj/0fn] klxrfg v'Ng] ;Defjgf gePsf] / lgj]bgsf] d"n dd{ / efjgf ljk/Lt
ePsf]n] lgj]bgnfO{ k'gM cWoog u/L To;df pNn]lvt cGt/f{li6«o cEof; cg';f/ sfof{Gjog u/L kfp+
egL cg';"of l/;r{ ;]G6/sf k|ltlglwn] k|x/L k|wfg sfof{nosf ljleGg zfvfx?df k|of; ubf{ ;d]t
s'g} ;'wf/ gePkl5 cGTodf k|x/L dxflg/LIfsHo";Fu 5nkmnsf] nflu ;do lng] lg0f{o ul/of] . g]kfn
k|x/Lsf k|x/L dxflg/LIfsHo"sf] aflx/L lhNnf e|d0fdf /x]sf], cfGtl/s sfo{ Jo:ttf / sfo{ af]emsf
sf/0f sfof{nodf e]6\g] ;do pknJw gePkl5 To;sf] ;6[f ;/sf/L lgjf; :yfgdf laGtLkq ;lxt
e]6\g] cys k|of; :j?k laxfgsf] )*M)) ah]sf] ;do k|fKt eof] . Tof] ;dodf klg >LdfgnfO{ ;Grf]
gePsf] / 5f]6s/Ldf a'Fbf /fVg lgb]{zg eP adf]lhd >Ldfg ;dIf tLg j6f a'Fbfx? k|:t't ul/of] .
!= g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df /fvLPsf] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f cGt/f{li6«o cEof; cg'?k
gePsf]n] lgj]bgdf lbOPsf] cWoog ljj/0f cg';f/ e'sDksf ;fy;fy} cGo lgoldt klxrfg gv'n]sf
zjx?sf] ljj/0f ;d]t cknf]8 ug]{
@= xfn j]e;fO6df cknf]8 ul/Psf] ljj/0fdf ldlt @)&!.)!.!@ ut] e'sDk uPsf] eGg]nfO{ ldlt
@)&@.)!.!@ ug'{sf ;fy} s"n !# hgf dWo] ! ljb]zL eGg] zJb pNn]v gug]{ . klxrfg gv'n]sf]
eGg'sf] cy{ :jb]zL jf ljb]zL eg]/ klg yfxf gx'g' xf] ;fy} uf]/f 5fnf ePsf g]kfnL gx'g] eGg] klg
x'Fb}g .
#= g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f /fVg'sf] p2]Zo eljiodf d[tssf
kl/jf/ jf glhssf JolQmn] klxrfg u?g\ eGg] xf] . To;}n] ;f] zjsf] d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f] /fvLof];\ .
o;sf] k|To'Q/df ;do cefjsf sf/0f dflysf] ;a} a'Fbfdf s]xL geg] tfklg ldlt ;RofO{g]
s'/fdf ;xdt x'Fb} clGtd a'bf+sf] d'vfs[lt ;lxtsf] kmf]6f] pknJw gePsf] ljifodf eg] k|x/Lsf]
k|ltjfb ub{} d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f] pknJw gePsf] cj:yfdf h:tf] e]l6G5, To:t} /fvLg] Joj:yf
ePsf] hfgsf/L lbg' eof] . clGtddf, e'sDkdf k/L d[To' eO xfn;Dd ;gfvt gePsf pk/f]Qm ;Dk"0f{
JolQmx?sf] d'vfs[lt ;lxtsf] kmf]6f] cg';"of l/;r{ ;]G6/;Fu ;'/lIft /x]sf] / cfjZos k/]sf] a]nfdf
pknJw u/fOg] hfgsf/L u/fPkl5 s]xL a]/ tgfjsf] jftfj/0f l;h{gf eof] . e"sDksf a]nfdf lzIf0f
c:ktfn, dxf/fhuGhdf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] klxrfg v'nfpgsf nflu :jo+;]jssf] ?kdf
tTsfnLg g]kfn k|x/Lsf 6f]nLx? ;Fu ;xsfo{ ubf{ k|fKt klxrfg gv'n]sf zjx?sf] kmf]6f]nfO{ cknf]8
ug{ g;lsg] t/ g]kfn k|x/L;Fu h] h:tf kmf]6fx? 5g\, To:t} cknf]8 ul/g] c8fgsf sf/0f ePsf]
38
tgfjnfO{ ;sf/fTds ?kdf abNb} kmf]6f]x? vf]hL u/L g]kfn k|x/L;Fu pknJw eP d'vfs[lt ;lxtsf]
kmf]6f] /flvg] / dflysf cGo ;a} a'Fbfx?df ;d]t ;xdlt k|bfg ub{} ;se/ l56f] glthf b]lvg] ljZjf;
lbnfpg' eof] . 5nkmnsf nflu cGo ljleGg JolQmx?sf] kvf{O{nfO{ Vofn ub{} labf ePsf] dlxgf} lbg
laTbf ;d]t s'g} klg a'Fbfdf ;'wf/ b]lvPg\ . To;sf] nfdf] ;dokl5 klg s'g} ;'wf/ gePkl5
km\nf]cksf nflu >Ldfg k|x/L dxflg/LIfssf] lgjf; :yfgdf hfbf+ ;do k|fKt ug{ g;s]klg l56[}
;'wf/ x'g] cfZjf;g eg] kfO g} /lxof] . cGTodf, cg';"of l/;r{ ;]G6/n] dfgj clwsf/sf] cToGt}
uDeL/ a'Fbf cGtu{t klxrfgsf] clwsf/ k|fKt ug{sf] nflu /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, nlntk'/df
g]kfn k|x/Ldf lbPsf] lgj]bgsf] kmf]6f]skL / cGo sfuhft ;lxt lgj]bg btf{ ul/of] . o;sf]
kmn:j?k, g]kfn k|x/Ln] ldlt @)&@ ;fn r}q !% ut] e'sDkdf k/L d[To' eO xfn;Dd ;gfvt x'g
g;s]sf] zjx?sf] k'/fgf]sf] ljj/0fsf] ;6[f gofF cknf]8 u/]sf] b]lvG5 . h;df e"sDksf] ldlt ;RofOP
tfklg ljb]zL zJb eg] xfn;Dd pNn]v ul/Psf] 5 . d'Vo kl/jt{g cGtu{t ;Dk"0f{ d[tssf] d'vfs[lt
;lxtsf]] kmf]6f]x? /fv]sf] kfOG5 . pQm k|ult kZrft k|x/L k|wfg sfof{no k|x/L dxflg/LIfssf]
;lrjfno gS;fnn] k=;+= $–)!–)& r=g+= !)&* dfk{mt /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]unfO{ ;f] sf]
hfgsf/L u/fPsf] b]lvG5 . oL t eP, e"sDkdf k/L d[To' eO klxrfg gv'n]sf zjx? t/ g]kfndf
b}lgs rf/ hgfsf] zjsf] klxrfg v'Nb}g . lgoldt klxrfg gv'n]sf zjx?sf] kmf]6f] ;lxtsf] ljj/0f
;fj{hlgs ug'{kg]{ klxnf] a'Fbf cGtu{t ljutdf ePsf] ^ hgfsf] ljj/0fnfO{ yk u/L cknf]8 / ck8]6
ub{} hfg' kg]{df Tof] ;+VofnfO{ ljleGg ;dodf yk ub{} @& k'¥ofOPsf] lyof] . /fli6«o dfgj clwsf/
cfof]u, nlntk'/sf] ldlt @)&# ;fn a}zfv !$ ut] r=g+= %&$ sf] eOlbg] ;DaGwdf cg';"of l/;r{
;]G6/df k|fKt kqsf] cfwf/df ldlt @)&# ;fn a}zfv !& ut] cfof]u kl/;/df ePsf] 5nkmndf
;]G6/sf] tk{maf6 pkl:yt O{sf]gf]d]6«L;Log 8f= ;'ud hË s]=;L=, ;x k|fWofks 8f= w'|a s'df/ uf}td /
cy{zf:qL 8f= ;'/]Gb| s'df/ uf}tdn] ljleGg a'Fbfx?df ;]G6/sf] tk{maf6 ;'emfj k]z u/]kl5 km/]lG;s
d]l8l;g laefu, lzIf0f c:ktfnsf tk{maf6 pkl:yt k|f= 8f= x/Lx/ j:tLn] ;d]t klxrfg gv'n]sf
zjx?sf] klxrfg v'nfpgsf nflu cTofjZos ;'emfjx? k|:t't ug'{eof] . g]kfn k|x/Lsf tk{maf6 k|x/L
gfoa dxflg/LIfs lahonfn sfo:ysf] g]t[Tjdf pkl:yt rf/ hgfsf] ;d'xn] k|fKt ;'emfjx?nfO{
l:jsf/ ub{} oyflz3| sfof{Gjog ug]{ k|lta¢tf JoQm ug'{eof] . pQm 5nkmn sfo{qmddf ljifo p7fg
u/L ;xhstf{sf] e"ldsf ul/lbg' x'g] dfgj clwsf/ clws[t d~h' vltj8f, pk lgb]{zs o1 k|;fb
clwsf/L nufot dfglgo ;b:o ;'bLk kf7sHo"sf] ;'emfj ;d]t cToGt ;fGble{s / Jojxfl/s b]lvof]
.
tflnsf #=#M klxrfg gv'n]sf] zj ;DaGwdf cg';"of l/;r{ ;]G6/n] u/]sf sfo{qmd
l;=g+= sfo{qmd
!= e"sDkdf k/L d[To' eO lzIf0f c:ktfn, dxf/fhuGhdf /x]sf ;of}+ klxrfg gv'n]sf
zjx?sf] klxrfg v'nfpg] sfo{df ;xof]u .
@= klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df Jojl:yt ug{sf nflu k|x/L
dxflg/LIfsnfO{ lgj]bg k]z u/]sf] .
#= e"sDkdf k/L d[To' ePsf klxrfg gv'n]sf !# j6f zjx? klxnf]k6s j]e;fO6df cknf]8
ul/P tfklg s;}sf] d'vfs[lt gb]lvPsf]n] ;f] tyf cGo ;'emfjsf nflu ljleGg 5nkmn,
39
;Dks{, tyf cGTodf k|x/L dxflg/LIfsHo";Fu} e]63f6 u/]sf] .
$= s'g} ;'g'jfO{ gePkl5 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]udf klxrfg v'nfpg] clwsf/sf nflu
lgj]bg k]z ul/Psf] .
%= e"sDkdf k/L d[To' ePsf klxrfg gv'n]sf !# zjx? d'vfs[lt ;lxt bf]>f]k6s
j]e;fO6df cknf]8 ul/P tfklg e"sDksf #@ dWo] !( / cGo lgoldt 36gfaf6 x'g]
klxrfg gv'n]sf ;/b/ b}lgs rf/ cyf{t xhf/f}+ zjx? cknf]8 gul/Psf]n] k'gM /fli6«o
dfgj clwsf/ cfof]udf kmnf]ck ul/Psf] .
^= lgoldt 36gfdf k/L d[To' ePsf klxrfg gv'n]sf zjx? j]e;fO6df ^ j6faf6 qmd;
*& j6f cknf]8 ul/P tfklg cGo xhf/f} zjx? cknf]8 gul/Psf]]n] /fli6«o dfgj
clwsf/ cfof]udf dfggLo ;b:oHo"sf] ;+of]hsTjdf g]kfn k|x/Lsf k|ltlglw ;lxtsf]
pRr:t/Lo 5nkmndf ;'emfj k]z u/]sf] .
&= yk klxrfg gv'n]sf xhf/f} zj j]e;fO6df cknf]8 u/fpgsf] nflu ;+j}wflgs xs
cGtu{t cg';"of l/;r{ ;]G6/n] ;"rgfsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn e/sf klxrfg gv'n]sf
xfn ;Ddsf] zjsf] ljj/0f dfu u/]sf] .
*= g]kfn k|x/Laf6 klxrfg gv'n]sf] zjsf] ;DaGwdf ePsf :ynut Joj:yfsf] nflu
:ynut cWoog u/L k|Zgf]Q/, clen]v ljlw, tyf sfg'gL k|s[of ;DaGwdf cWoog u/]sf]
.
(= g]kfn k|x/Laf6 ;"rgfsf] k|To"Q/df k|fKt ljj/0fdf *^@ pNn]v eO cfPsf]n] ;f] ljj/0f
cknf]8 ug{sf nflu cg'/f]w tyf :ynut cWoogsf] qmddf b]lvPsf] klxrfg gv'n]sf]
zjsf] kmf]6f] / cf}7f5fk ;d]t glng] Joj:yfsf] hfgsf/L tyf lng cg'/f]w ug{sf] nflu
k|x/L dxflg/LIfs Ho" ;dIf lgj]bg k]z u/]sf] .
!)= /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf nflu cg';"of l/;r{ ;]G6/n] cg';Gwfg k|ltj]bg tof/ ub{}
u/]sf] .
>f]tM cg';"of l/;r{ ;]G6/ -@)&#_
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf dfggLo ;b:o ;'bLk kf7ssf] Psn O{hnfzn] a]jfl/z] zj
Joj:yfkg ;DaGwdf ePsf ljBdfg sfg'gL gLltut Joj:yf / cGt{/fli6«o k|rng ;fy} cfufdL
lbgdf ;'wf/ ug'{kg]{ ljifo ;d]tsf] af/]df ;/f]sf/jfnf lgsfo;Fu 5nkmn ug]{ egL lg0f{o ePsf] x'Fbf
;f] ljifodf 5nkmn ug{sf] nflu ldlt @)&#.!.!^ ut] ljleGg JolQmx?nfO{ cfof]udf pkl:yt u/fO{
5nkmn sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] lyof] . ;f] sfo{qmddf km/]lG;s d]l8l;g ljefu, lzIf0f c:ktfnsf
k|f= 8f= xl/x/ j:tLn] zj Joj:yfkgsf] nflu jt{dfg ;+oGqdf hl6ntf, Medico legal field df
;d:of, l;ldt zj e08f/0f Ifdtf,;fwg ;|f]tsf] cefj, zj Joj:yfkgdf cdfgjLo Joaxf/,
Dignified manner gePsf]n] b]zsf] gfd Inhuman tl/sfn] Dead body maintain u/Lg]
egL lrlgPsf] kfOPsf] s'/f cjut u/fpg' eof] . o;sf cnfjf ckof{Kt k|x/L P]g, Dead body
40
management df sfg'gL ;'wf/sf] ckl/xfo{tf, Procedural / standard operative
guideline sf] cfjZostf, tyf jt{dfg sfg'gdf kl/jt{g h?/L /x]sf] s'/f ;d]t atfpg' eof] .
klxrfg gv'n]sf] zjsf] bfx;+:sf/ x'g] Joj:yf tTsfn vf/]hL u/L ;/sf/n] temporary burial
sf] nflu :yfgsf] Joj:yf u/L j}1flgs k4lt cg';f/ zj x:tfGt/0f ug'{'kb{5 .
g]kfn k|x/Lsf gfoa dxflg/LIfs ljhonfn sfo:yn] a]jfl/;] zj klxrfg geO hnfpg
gldNg] sfg'gsf] cfjZostf /x]sf, zj Joj:yfkgnfO{ Jojl:yt ug{ sl7gfO{ kl//x]sf, l8PgP -
DNA_ Record Maintain ug{ g;lsPsf], dfgj clwsf/ cfof]uaf6 Temporary Burial
agfpg / Act tyf guideline agfpg kxn ul/g'kg]{ s'/fsf] ;'emfj k]z ug'{eof] . dfggLo ;b:o
;'lbk kf7ssf cg';f/ ljz]if1x?sf] cWoog k|ltj]bg / a]jfl/z] zj Joj:yfkg lgb]{lzsf cfjZos
/x]sf] Joxf]/f cjut u/fpg' eof] .
Ps sfgn] ;'Gg] / csf]{n] p8fpg] eg]e}m To;kl5 sf] k|ult z"Go ePsf]n] k]ml/ cg';"of l/;r{ ;]G6/n]
;"rgfsf] xs ;DaGwL P]g, @)^$ tyf ;'rgfsf] xs ;DaGwL lgodfjnL, @)^% adf]lhd ljleGg
;"rgfx? dfusf] nflu lgj]bg lbg] lg0f{o ul/of] . ;"rgfsf] xs cGtu{t ldlt @)&# ;fn h]i7 % ut]
u[x dGqfno, l;+xb/jf/ / k|x/L k|wfg sfof{no, gS;fnnfO{ cnu cnu lgj]bg n]vL -!_ klxrfg
gv'n]sf zjsf] Joj:yfkgsf nflu k|efljt x'g] P]g, lgod, sfo{ljlw tyf dfu{bz{gx? s] s] x'g < -@_
g]kfn k|x/Lsf] s'g s'g lgsfon] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] cf}7f5fk, kmf]6f] / x'lnof ;lxtsf] ljj/0f
;+sng ub{5g\ < o;/L ;+sng u/]sf] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] lj:t[t ljj/0f slxn] ;Dd ;'/lIft
/fvLG5g\ < / cGTodf, g]kfn ;/sf/;Fu xfn;Dd ;'/lIft /x]sf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] jif{
cg';f/sf] ;+Vof s] slt xf] < egL k]z u/]sf] lgj]bg pk/ g]kfn k|x/Ln] lgj]bg k]z u/]sf] Ps xKtf
leq ;"rgf pknJw u/fOof] . g]kfn k|x/Lsf] k|x/L k|wfg sfof{no, k|x/L dxflg/LIfssf] ;lrjfno,
sfg'g zfvfsf] r=g+= !$&! ldlt @)&# ;fn h]i7 !! ut]sf] kqsf cg';f/ pk/f]Qm ;"rgfdf klxnf]
tLgj6fsf] ;"rgf k'/f k|fKt eP tfklg cToGt dxTjk"0f{ / /0fgLlts lsl;dsf] rf}yf] k|Zgsf] hjfkm
cf+lzs k|fKt eof] . rf}yf] k|Zg;Fu ;DaGwLt ;"rgfsf] k'g dfu ub{} ldlt @)&#.@.!$ ut] k]z
ul/Psf] ;"rgfsf] lgj]bg pk/ k|x/L k|wfg sfof{no, k|x/L dxflg/LIfssf] sfof{no ;lrjfno, sfg'g
zfvfsf] ldlt @)&#.)@.@* rnfgL g+= !%%% sf] *^@ s'n *^@ klxrfg gv'n]sf] zj ;+Vof ;lxtsf]
kq ldlt @)&#.)#.@^ df k|fKt eof] . ljleGg kfFrj6f If]q / pkTosfaf6 k|fKt ;Dk"0f{ ljj/0fx?
j]e;fO6df ;dod} cknf]8 u/Lgsf nflu cg';"of l/;r{ ;]G6/sf tk{maf6 ck/fw cg';Gwfg zfvf,
k|x/L k|wfg sfof{nosf k|x/L lg/LIfs ;/nf lu/L;Fu 5nkmn tyf b]ze/sf k|To]s j[Qx?nfO{ zjsf]
d'vfs[lt b]lvg] / cf}7f5fk ;lxtsf] d'r'Nsf (NLC, 2016) clgjfo{ u/fO{ ;/sf/L d'2f ;DjGwL
P]g, @)$( sf] bkmf & sf] pkbkmf # sf] kl/kfngf u/fpg / gu/]sfnfO{ cfjZos cg'/f]wsf] nflu
sfg'g zfvfsf k|x/L gfoj pk/LIfs df]xg s'df/ yfkf tyf k|x/L k|wfg sfof{nosf gfoa dxflg/LIfs
ljhonfn sfo:ynfO{ df}lvt 5nkmn u/L k|x/L dxflg/LIfsHo" nfO{ ;Daf]wg u/L yk lgj]bg ;d]t
ldlt @)&#.)#.@^ ut] btf{ ul/of] .
a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fgljg cfof]u, nlntk'/sf ;b:o tyf cfo'Qm k|f=8f= lji0f' kf7ssf]
;xof]udf cfO{;Lcf/;Ln] cfof]hgf u/]sf] a]kQf ;DaGwL sfo{qmddf ;xefuL eO ljleGg hfgsf/Lx?
k|fKt ul/of] . ;z:q åGåsf] cjlw eGgfn] /fHo kIf / tTsfnLg g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ -dfcf]jfbL_ aLr
41
;Djt\ @)%@ ;fn kmfu'g ! ut]b]lv @)^# ;fn d+l;/ % ut];Dd bz jif{ gf} dlxgfsf] cjlwdf ePsf]
;z:q åGåsf] cjlwdf ePsf a]kQf gful/sx?sf] 5fglagsf] nflu ul7t cfof]un] cfJxfg u/]sf]
;fj{hlgs ;"rgfsf] cfwf/df @)&# ;fn c;f/ @$ ut];Dd cfof]u / lhNnf l:yt :yfgLo zflGt
;ldltsf] sfof{nox?df u/L s'n @^)& ph'/L btf{ ePsf] kfOof] (CIEDP, 2016) . ;z:q åGåsf]
;do afx]s cGo ljkb\ / lgoldt 36gfx?df k/L a]kQf x'g]sf] ;+Vof aif]{gL xhf/f} x'g] eP tfklg
/fHo / cGo lgsfon] 36gfsf] cfwf/df a]kQfx?nfO{ km/s km/s Jojxf/ u/]sf] kfOG5 . e"sDkdf
dfq !(( hgf a]kQfsf] lgj]bg k/]sf]df To; afx]s aif]{gL ;/b/ Ps xhf/ rf/ ;o ;f7L hgf
gful/s a]kQf x'g] u/]sf] cWoogn] b]vfPsf] 5 . o; lx;fan] bz aif]{ o'¢df b'O{ xhf/ 5 ;o ;ftsf]
ph'/L k/] tfklg To;kl5sf] @)^# ;fn d+;L/ ^ kl5 @)&# ;fn c;f/ d;fGt;Dd ljkb\ tyf
lgoldt sf/0fx?n] b;f} xhf/ gful/s a]kQf eP tfklg /fHo / bft[ lgsfosf] Wofg /fhgLlts
sf/0fn] ePsf] o'¢df dfq s]lGb|t x'g' la8Dagf dfGg' kb{5 . /fli6«o tyf cGt/f{li6«o b:tfj]hx?df
pNn]lvt JolStx?sf] klxrfgsf] xs ;'/lIft ub{} cGo lgoldt tyf ljkb\sf] a]kQfsf] klg 5fgljg
u/L jf:tljs tYo hg;dIf Nofpg, kLl8t kl/jf/nfO{ kl/ro kq k|bfg u/L sfg'gL dfu{ k|z:t ug{
tyf a]kQf ePsf JolStsf] 5fgljg / klxrfg gv'n]sf zjsf] klxrfg ug{ ;/n ug]{ lsl;dsf]
cGt/f{li6«o cEof; nfu" ug'{ cfjZos b]lvPsf] 5 . /]8qm;sf] cGt/f{li6«o ;ldlt, dLg ejg,
sf7df8f}+sf lgof]u k|d'v cGb|] k]s] ;Fusf] 5nkmnsf qmddf lgoldt a]kQf gful/ssf] ;Gbe{df
/]8qm;;Fu To:tf] s'g} sfo{qmd / ah]6sf] Joj:yf gePsf]n] lgoldt a]kQf gful/ssf] xsdf lgj]bg
btf{ ug]{ s'g} k|lqmof g} gePsf] hfgsf/L lbg'eof] . a]kQf gful/sx? lar s] sf/0fn] a]kQf ePsf] xf]
eGg] s'/f g} k|d'v dfgL /fhgLlts sf/0fn] ;a}n] kIfkf]if0f ug]{ / cGo a]kQf gful/sx?nfO{ a]jf:tf
ug'{ cGofo xf] . o;n] ;/sf/sf cltl/Qm cGo bft[ lgsfo ;d]t /fhgLlts /f]6L ;]Sg klNsPsf] s'/f
k|dfl0ft x'g hfG5 . t;y{ cfufdL lbgx?df a]kQf ePkl5 vf]Hg'eGbf a]kQf x'g glbg o;sf sf/0fx?
s]nfpg] tyf /fHodf a]kQfsf] ;+Vof sd ug{ ;lsg] clen]v k|0ffnLsf] ljsf; ul/lbP eljiodf ;xh
x'g] lyof] .
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] Joj:yfkg ;DaGwL 5nkmn, ljrf/ ljdz{ tyf cg';GwfgfTds
cWoog k|ltj]bgsf] nflu :ynut cWoogsf qmddf b]v] ef]u]sf hl6n s'/fx?nfO{ ;]o/ ug{sf] nflu
g]kfn k|x/Lsf gfoa k|x/L dxflg/LIfs ljhonfn sfo:ysf] cu|;/tfdf k|x/L k|wfg sfof{nodf
cfof]hgf ul/Psf] 5nkmn sfo{qmddf ;xefuL ;f]xL ;+u7gsf k|x/L pk/LIfs hutdfg >]i7 tyf
k|x/L lg/LIfs ;/nf lu/Lsf cnfjf km/]lG;s d]l8l;g ljefu, lzIf0f c:ktfnsf k|d'v k|f=8f= k|df]b
>]i7 / cg';"of l/;r{ ;]G6/sf ;x=k|f=8f= w'|a s'df/ uf}td, al/i7 cy{zf:qL 8f= ;'/]Gb| s'df/ pk|]tL /
O{sf]gf]d]l6«;Log 8f=;'ud hË s]=;L= sf] ;xeflutfdf 5nkmn ul/of] . gfoj k|x/L dxflg/LIfs laho
nfn sfo:ysf] ljrf/df k|To]s gful/ssf] 3/ kl/jf/ x'G5 cyjf sDtLdf cfdf x'lG5g . To;}n] d[t
e]l6Psf] JolQmsf] ;fydf kl/rokq gx'Fb}df a]jfl/;] xf]O{b}g . olb p kl/jf/df ;flRrs} PSn} eP,
p;sf] >L;DklQ /fHosf] x'g] / /fHon] g} x]/rfx ug'{kg]{ ePsf]n] sDtLdf a]jfl/;] zJbsf] ;6[f klxrfg
gv'n]sf] zJb k|of]u ug'{ pQd x'g] ;'emfj lbg'eof] . ljifo k|j]zd} pTs[i6 larf/ k|bz{g ub{} g]kfn
k|x/Ln] k|To]s If]qLo sfof{no tyf ;DaGwLt lgsfonfO{ klxrfg gv'n]sf] zjsf] xsdf kmf]6f] tyf
cf}7f5fk lng] Joj:yf clgjfo{ ug{sf] nflu u/]sf] k/Lkq ;d]t b]vfpg' eof] . g]kfn k|x/L leq olb
sxLF st} d'r'Nsf lnFbf kmf]6f] tyf cf}7f5fk lng] gu/]sf] eP lng] Joj:yf clgjfo{ ug]{ / To;sf
42
cnfjf cGo x'lnof cGtu{t d[tssf] pd]/, prfO nufot sk8f, z/L/df ePsf vtx? tyf ;fydf
ePsf] ;fdfg v'nfPsf] ljj/0f ;lxt d'r'Nsf tof/ ug'{kg]{ Joxf]/fsf] hfgsf/L lbg'eof] .
k|f=8f= k|df]b >]i7n] ;d]t a]jfl/;] zJbfjnLdf cfkQL hgfpb} tTsfn klxrfg gv'n]sf] zJb
/fvLg'kg]{df P]Soa¢tf hgfpg' eof] . klxrfg gv'n]sf zjsf] 36gf:yn d'r'Nsf scene of crime
officer (soco) n] ug'{kg]{, kf]i6d6{d u/fpg] sfd j[Qsf] ;6[f kl/;/ -sf7df8f}+sf] xsdf xg'dfg
9f]sf_ n] ug'{kg]{, k|To]s lhNnf ;/sf/L c:ktfnsf] zju[xsf] Ifdtf clej[l¢ ug'{kg]{, zj uf8\g] vr{
?= #)) nfO{ ;dofg's'n kl/jt{g ug'{kg]{, klxrfg gv'n]sf zjnfO{ bfx;+:sf/sf] ;6[fdf eljiodf
kl/jf/nfO{ lbg ldNg] u/L c:yflo lrxfgsf] Joj:yfsf nflu j:tLaf6 %)) ld6/ / vfg]kfgLsf]
>f]taf6 @)) ld6/ k/sf] If]q klxrfg u/L sfof{Gjogdf Nofpg'kg]{ ;'emfjx? lbg'eof] . kmf]]/]lG;s
d]l8;Lg ljefun] k|To]s klxrfg gv'n]sf] zjsf] cg'xf/, hLp, v'6[f / k'/} z/L/sf] cnfjf ;fydf
ePsf] ;fdfgsf] kmf]6f] lvRg'sf ;fy} x'lnof ;lxtsf] ljj/0f !%) zjsf] ;'/lIft clen]vdf /x]sf]df
tL ljj/0fnfO{ j[Qdfk{mt k|x/L k|wfg sfof{nonfO{ lbO ;fj{hlgs ug{ ;xof]u u/Lg] cfZjf;g ;d]t
lbg'eof] .
;x=k|f= 8f= w'|a s'df/ uf}tdsf cg';f/ ;dfhsf ;+ul7t If]q h:tf] Jof/]s, c:ktfn, xf]6]n,
5fqfjf; tyf cfjf; 3/sf d'lnx?n] ToxfF ePsf JolQmx?sf] ljj/0f ;+sng ug{ clgjfo{ u/L
To;sf] cg'udg ug'[{kg]{ tyf cgf}krfl/s If]qx?df a;f]af; ug]{ a[¢a[¢f, dfuLvfg], ;8s afnjflnsf,
tyf c;xfox?n] a;f]af; ug]{ kf6Lkf}jf, dlGb/, u'7L, ;8sk]6Lx?df nfdf] ;dob]lv a;f]af; ug]{
JolQmx?sf] ;DaGwLt k|x/L sfof{nox?n] klxrfg v'Ng] ljj/0f ;+sng ug'{kg]{ ;'emfj JoQm ug'{eof] .
36gf:yn d'r'Nsf tof/ ubf{ d[tssf] kmf]6f] / cf}7f5fksf cnfjf l8PgP gd"gf ;+sng ug{ /
;+slnt ljj/0f ;DaGwLt kl/;/sf cnfjf k|x/L k|wfg sfof{nodf ;f]e}m k7fO{ ToxfFaf6 b]z}e/L O{d]n
km/jf8{ ug]{ Joj:yf ldnfpgsf] nflu 8f= ;'/]Gb| s'df/ pk|]tLn] ;'emfj lbg'sf ;fy} tL ljj/0fx?nfO{
s]lGb|s[t j]e;fO6df cknf]8 u/L cGt/f{li6«o 9frf+df ;"rgf k|jfx ug'{kg]{ ;'emfj lbg'eof] . klxrfg
gv'n]sf zjx?sf] ljj/0fnfO{ a]kQf gful/sx?;Fu ;dGjosf nflu cWoog ug'{sf ;fy} d'2f
kmfO{nx?nfO{ cgGtsfn;Dd ;'/lIft /fvLg'kg]{ ljifo ;d]t 5nkmn ul/of] . g]kfn k|x/Lsf k|x/L
pk/LIfs hutdfg >]i7sf] cWoIftfdf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] Joj:yfkg ;DaGwdf cWoog
eO/x]sf]n] k|fKt ;'emfjx?nfO{ ;dfj]z ul/g] hfgsf/L lbg'sf ;fy} eljiodf ;d]t ;xsfo{ ul/g]
ljZjf; lbnfpg' eof] .
cGTodf, afof]d]l6«s k|ljlwaf6 hGdbtf{ u/L k|To]s gfjfnsnfO{ lbOg] k|df0fkqsf] g+= nfO{ g}
gful/stf k|df0fkq nufot ;Dk"0f{ ;/sf/L sfuhft cyf{t ;jf/L rfns cg'dlt kq, dtbftf
kl/ro kqb]lv d[To' btf{sf] k|df0fkq cflb ;Dd Pp6} g+= nfu" u/L Ps JolQm Ps cÍsf] klxrfg
sfo{qmd sfof{Gjog ul/g'kg]{ b]lvG5 (K.C., 2013) .
44
>f]tM dxfgu/Lo k|x/L kl/;/, afnfh' -@)&#_
o; ;fgf] sfuhsf] 6'qmfdf pNn]v g+= x? kSs} klg kmf]g g+= x'g ;Sg] k"jf{g'dfg u/L tL g+= x?df
;Dks{ sfod ubf{ g]kfn k|x/Ln] d[tssf] ;gfvg ug{ ;kmn ePsf] xf] . d[tssf] ;fydf e]l6Psf] kmf]g
g+= x? dWo] (&!(^%(&*^ df ;Dks{ sfod ubf{ ef/tsf] pQ/ k|b]z clnu9af6 d[tssf] bfO o'lgif
d';ndfg nf]xf/n] kmf]g p7fPsf] / d[tssf] af/]df x'lnof atfPkl5 d[tssf] af/]df hfgsf/L k|fKt ug{
;lsof] .
kmf]6f]lrq #=*M kmf]g ;Dks{kl5 k|fKt d[tssf] ljj/0f
kmf]g ;Dks{kl5 d[ts sf7df8f}+df kmlg{r/ sf/vfgfdf sfd ug]{ clg; d';ndfg nf]xf/ /x]sf]
egL lghsf bfh' o'lgif d';ndfg nf]xf/n] hfgsf/L lbO ;gfvt x'g ;lsof] . To;}n] ;fydf kl/ro
kq jf df]afO{n kmf]g x'Fbfx'Fb} klg csf]{ vfnL vNtLdf s'g} sfuhsf] 6'qmfdf cfkm\gf] kl/jf/sf s'g}
;b:osf] gfd / kmf]g g+= ePsf] klr{ af]lsof] eg] klg o;n] d[tssf] ;gfvt x'g ;Sb5 . st} nfdf]
45
ofqf hfg'k¥of] eg] cfk"mnfO{ hGd lbg] cfdfsf] gfd ePsf] j:t' nufpFbf ofqf ;kmn xf]OG5 eGg]
dfGotf cg';f/ ;fydf af]Sg] klr{df cfdfsf] gfd y/ jtg / df]afO{n g+= ePsf] klr{ vfnL vNtLdf
af]lsof] eg] cfdfsf] cflzjf{b / klxrfg v'Ng] ;Defjgf b'j}nfO{ gsfg{ ;lsb}g . ctM aflx/ hfFbf
k;{df kl/ro kq sf cnfjf csf]{ vNtLdf cfdfsf] ;Dks{ 7]ufgf ePsf] klr{ ;fydf lng' kb{5 eGg]
;"rgfnfO{ ;fj{hlgs u/L klxrfg gv'n]sf] zjsf] ;+VofnfO{ Go"g dfq gu/L klxrfg gv'n]sf] x'gaf6
;d]t /f]Sg ;lsG5 .
46
kmf]6f]lrq #=(M /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u aflx/ ;fj{hlgs dflg; x/fPsf] ;"rgf
nfdf] ;dob]lv /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, nlntk'/sf] aflx/ 9f]s}df 7fpF 7fpFdf 6fFl;g'
ePsf JolQmsf kl/jf/nfO{ s] yfxf 5 eg] pxfFsf] kl/jf/sf] ;b:o emfkf lhNnf lzj;tfIfL
gu/kflnsf j8f g+= & b"w]df :yfoL 3/ eO eQmk'/ lhNnf dWok'/ l7dL gu/kflnsf !% u6\7f3/
l:yt 8]/f u/L a:g] ;fy} nlntk'/ s'df/L kf6L l:yt o'gfO6]8 Psf8]dLdf cWofkg u/fpFb} cfpg'
ePsf jif{ #! sf u+uf/fd l/dfn hxfF eP klg pxfFsf] ;xL ;"rgf /fHon] l56[} lbg]5 cyjf /fHo
lgis[o eof] eg] klg /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] /fHonfO{ bafa lbP/ ;"rgf lbg nufpg]5 .
cfzf u/f}F pxfFdfq geO pxfF h:tf xhf/f}F kl/jf/sf] cfF;' k'5\g] sfo{df /fli6«o dfgj clwsf/
cfof]un] oyfzSo l56f] sfo{ u/f];\ .
/fHosf] la8Dagf, klxrfg gv'n]sf zjdWo] s'g} zj a]kQfsf kl/jf/n] vf]hL/x]sf 5g\ eg]
klg /fHon] ;"rgf lbg] x};Lot 5}g . w]/}kl5 cyf{t zjsf] bfx;+:sf/ u/]kl5 klg a]kQfsf kl/jf/n]
ljleGg ;/sf/L sfof{nosf cnfjf cGo ;+3 ;+:yf, ;xof]uL lgsfox?df Jofks vf]hL tyf krf{
47
kDKn]6 agfO{ 7fpF 7fpFdf 6fF;]/ vf]hL sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbPsf] x'g;S5 . hasL ;b:osf] d[To' eO
/fHon] lagf clen]v bfx;+:sf/ ug{ gu/kflnsfnfO{ lbO;s]sf] x'G5 .
#=@=$ ;/sf/L d'2f ;DjGwL P]g, @)$( sf] bkmf ^, &, !! / !(M
;/sf/L d'2f ;DjGwL P]g, @)$( sf] bkmf ^ k|f/lDes k|ltj]bg k7fpg] cGtu{t pkbkmf -!_ sf
cg';f/ bkmf & adf]lhd s'g} ck/fwsf] txlssft z'? ug'{ eGbf klxn] txlssft ug]{ k|x/L sd{rf/Ln]
txlssft ug]{ s'/fx¿ v'nfO{ ;DaGwLt ;/sf/L jsLn sfof{nodf ck/fw ;DjGwL k|f/lDes k|ltj]bg
k7fpg' kg]{5 (NLC, 2016) . ;f]xL P]gsf] pkbkmf -@_ sf cg';f/ pkbkmf -!_ adf]lhd k|f/lDes
k|ltj]bg k|fKt ePkl5 ;/sf/L jsLnn] ck/fwsf] txlssftsf] ;DjGwdf txlssft ug]{ k|x/L
sd{rf/LnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 . o; P]gn] Joj:yf u/] adf]lhd cg';Gwfg ug]{ sd{rf/Ln]
klxrfg gv'n]sf] zjx?sf] ;Gbe{df d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f], cf}7f5fk / l8PgPsf] gd"gf ;+sng u/L
k|f/lDes k|ltj]bgdf k7fP gk7fPsf] olsg ;/sf/L jlsnn] ug]{ / ;f] ljj/0f ;+nUg geP o;}
bkmfsf] pkbkmf @ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L ;/sf/L jlsnn] cfjZos ljj/0f ;+sng u/fpgsf]
nflu lgb]{zg lbg ;Sg]5 . o;n] ubf{ d[tssf] klxrfg v'Ng] cfjZos sfuhftx? ;+sng x'g uO{
eljiodf klxrfg v'Ng] ;Defjgfdf clej[l¢ x'g hfG5 .
o;} P]gsf] bkmf & txlssft u/L ;a'b k|df0f ;+sng ug]{sf] pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} k|x/L
sfof{nonfO{ ;f]xL P]gsf] cg';"rL ! df pNn]lvt s'g} ck/fw ePsf] jf eO/x]sf] jf x'g nfu]sf]
hfgsf/L k|fKt ePdf ;f] k|x/L sfof{nosf] sDtLdf k|x/L ;xfos lg/LIfs bhf{sf] k|x/L sd{rf/Ln]
oyfzL3| To;sf] txlssft u/L ;a'b k|df0f ;+sng ug'{ kg]{5 . o;}sf] pkbkmf -@_ sf cg';f/
pkbkmf -!_ adf]lhd txlssft ug]{ k|x/L sd{rf/Ln] oyf;+ej lgDglnlvt s'/fx¿ v'nfO{ d'r'Nsf
tof/ ug'{ kg]{5 egL lgDg s'/fx? pNn]v u/]sf] 5 .
-s_ ck/fw ePsf] 7fpFsf] ljj/0f,
-v_ ;f] 7fpFsf] j:t'l:ylt tyf ck/fw jf ck/fwL;Fu To;sf] ;DjGw, /
-u_ ck/fw ePsf] 7fpF jf To;sf] j/k/ b]lvPsf] jf kfOPsf] cGo s'g} pNn]vgLo s'/f
;f]xL P]gsf] bkmf -#_ sf cg';f/ pkbkmf -@_ adf]lhd j:t'l:ylt ;DjGwL d'r'Nsf tof/ ug'{sf]
cltl/Qm txlssft ug]{ k|x/L sd{rf/Ln] oyf;+ej ;f] 7fpFsf] / ;f] 7fpFdf b]lvPsf] jf kfOPsf] cf}+nf
jf v'§fsf] kfO{nfsf] lrGx jf cGo s'g} dxTjk"0f{ s'/fsf] kmf]6f] ;d]t lng ;Sg]5 . ;f]xL P]gsf] bkmf -
$_ sf cg';f/ txlssft ug]{ k|x/L sd{rf/Ln] ck/fw;Fu ;DjlGwt sfuhft jf j:t' km]nf kf/]df
To;nfO{ sAhfdf lng' kg]{5 . / bkmf -%_ sf cg';f/ of] bkmf adf]lhd txlssft ubf{ ;DjlGwt k|x/L
sd{rf/Ln] s'g} ljifodf ;/sf/L jsLnsf] /fo ;Nnfx dfu]df To:tf] /fo ;Nnfx lbg' ;/sf/L jsLnsf]
st{Jo x'g]5 egL pNn]v ul/Psf] 5 .
;/sf/L d'2f ;DjGwL P]g, @)$( sf] bkmf & sf] pkbkmf -!_ n] pNn]v u/]sf] cg';r " L !
cGtu{t zjx?sf] klxrfg gv'Ng] ;Defjgf ePsf d'2fx?df #= d'n'sL P]g Hofg ;DjGwLsf] dxnn]
;hfo x'g] d'2f . $= d'n'sL P]g ha/h:tL s/0fLsf] dxnn] ;hfo x'g] d'2f . #)= Hofg ;DjGwLsf]
dxn / rf}kfofsf] dxnn] ;hfo x'g] afx]s dflg;, ufO{, ;f9]+ / uf]? d/]sf]df ;jf/L ;DjGwL k|rlnt
sfg'g adf]lhd ;hfo x'g] d'2f . #^= of] P]g adf]lhd g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] egL g]kfn ;/sf/n]
50
;do ;dodf g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L tf]s]sf] c? s'g} kmf}hbf/L ck/fw ;DjGwL d'2f
cGtu{t ;jf/L ;fwgaf6 s'g} dflg;sf] c+ue+u ePsf] tyf s'g} dflg; 3fOt] ePsf] d'2f . d'n'sL P]g,
s'6lk6sf] dxn cGtu{tsf] c+ue+u cflb ;DjGwL d'2fx? x'g ;S5g . o:tf] d'2fx? txlssft u/L
;a'b k|df0f ;+sng ug]{ sfo{df ck/fw ePsf] 7fpF / ;f] 7fpFsf] j:t'l:ylt tyf ck/fw / ck/fwL;Fu
Tof] 7fpFsf] ;DjGwsf cnfjf j/k/ ePsf] pNn]vgLo s'/f d'r'Nsf ljj/0fdf ;dfj]z ug'{kg]{ s'/f
pNn]v u/]sf] kfOof] . d'r'Nsf tof/ ubf{ k|x/L sd{rf/Ln] dfly pNn]v ul/Psf] j:t'l:yltsf cnfjf
oyf;+ej ;f] 7fpFsf] / ;f] 7fpFdf b]lvPsf] jf kfOPsf] cf}+nf jf v'6[fsf] kfO{nfsf] lrGx jf cGo s'g}
dxTjk"0f{ s'/fsf] kmf]6f] ;d]t lng ;Sg]5 eg]/ pNn]v ul/P tfklg Jojxf/df w]/} h;f] 36gfsf] kmf]6f]
/ cf}7f5fk lnPsf] kfOPg . t;y{ txlssftsf] l;nl;nfdf d'r'Nsf tof/ ubf{ d[tssf] d'vfs[lt
b]lvg] kmf]6f], cf}7f5fk / l8PgP gd"gf lng'kg]{ sfo{nfO{ oyf;+ej jf ;Sg]5 eGg'sf] ;6[f clgjfo{
ul/g' kb{5 .
;/sf/L d'2f ;DjGwL P]g, @)$( bkmf !! sf] pkbkmf -!_ sf] nf; hfFr cGtu{t s'g} k|x/L
sfof{nosf] If]qleq s'g} JolQm st{Jo jf b'3{6gf eO jf cfTdxTof u/L jf s'g} ck/fwsf] kl/0ffd
:j¿k z+sf:kb l:yltdf d/]sf] hfgsf/L k|fKt ePdf ;f] If]qsf] k|x/L sfof{nosf] sDtLdf k|x/L gfoa
lg/LIfs bhf{sf] k|x/L sd{rf/Ln] oyfzL3| nfz /x]sf] 7fpFdf uO{ nfz hfFr u/L oyf;Dej
lgDglnlvt s'/fx¿ ;d]t v'nfO{ d'r'Nsf tof/ ug'{ kg]{5 / ;Dej eP;Dd nfzsf] / ;DjlGwt 7fpFsf]
kmf]6f] ;d]t lvRg' kg]{5 (NLC, 2016) M
-s_ nfzsf] ;gfvt x'g] ljj/0f,
-v_ nfz /x]sf] 7fpF / nfzsf] cj:yf,
-u_ nfzdf s'g} 3fp, rf]6, gLn jf 8fd b]lvPdf To:tf] 3fp, rf]6, gLn jf 8fd b]lvPsf]
7fpF, ;+Vof, nDafO{, rf}8fO{, ulx/fO{ ;d]tsf] k|To]s 3fp, rf]6, gLn 8fdsf] ljj/0f
-3_ d[To' u/fpg] ;+efljt ;fwg / nfzdf b]vf k/]sf tT;DjGwL nIf0f,
-ª_ d[To'sf] sf/0f yfxf kfpg ;xfotf x'g] nfzdf b]lvPsf] cGo s'g} nIf0f /
-r_ cGo pNn]vgLo s'/f .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg d'n'sL P]g Hofg ;DjGwL dxnsf] @ g+=
adf]lhd clws[t JolQmn] nfz hfFr ug]{ s'/fnfO{ afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd nfz hfFr ubf{ s'g} ck/fwsf] kl/0ffd:j¿k jf z+sf:kb l:yltdf d[To'
ePsf] b]lvg cfPdf ;DjlGwt k|x/L sd{rf/Ln] ;f] nfznfO{ zj k/LIf0fsf] lgldQ ;/sf/L
vr{df ;/sf/L lrlsT;s ;dIf k7fpg' kg]{5 .
-$_ nfz ;8L unL hfFr ug{ g;lsg] cj:yf ePdf jf b]lvPdf ;DjlGwt k|x/L sd{rf/Ln] ;f]
s'/f v'nfO{ d'r'Nsf v8f u/L /fVg' kg]{5 / pkbkmf -#_ adf]lhd sf/jfxL ug{ cfjZos kg]{
5}g .
51
-%_ nfz hfFr e};s]kl5 jf pkbkmf -$_ adf]lhd d'r'Nsf v8f ePkl5 ;DjlGwt k|x/L sd{rf/Ln]
xsjfnfnfO{ e/kfO{ u/fO{ nfz a'emfpg' k5{ . xsjfnfn] nfz a'emL glnPdf jf s'g} xsjfnf
pkl:yt gePdf ;DjlGwt k|x/L sd{rf/Ln] ;/sf/L vr{df k|x/L P]g adf]lhd nfzsf] ;b\ut
u/fpg' kg]{5 .
;/sf/L d'2f ;DjGwL P]g, @)$( bkmf !! n] klg bkmf & df e}m oyf;Dej ljleGg s'/fx?
v'nfO{ d'r'Nsf tof/ ug'{ kg]{5 / To;sf cnfjf ;Dej eP;Dd nfzsf] / ;DjlGwt 7fpFsf] kmf]6f]
;d]t lvRg' kg]{5 egL kmf]6f], cf}7f5fk / l8PgP gd"gfsf] nflu s'g} clgjfo{tf u/]sf] b]lvFb}g . o;n]
ubf{ kmf]6f], cf}7f5fk / l8PgP gd"gf lng] ;Defjgf eP tfklg lnPsf] b]lvPg . Gofosf] gf} l;Ë
eg]e}m lsg ;Dej ePg t eGg] k|Zgsf] ;kmfO{df cg';Gwfg clwsf/Lx?sf] cf–cfkm\g} egfOx? xf]nfg\
t/ o;n] Pp6f klxrfg gv'n]sf zjx?sf] klxrfg v'Ng] ;Defjgf sd eO a]kQfsf kl/jf/x?sf]
cfhLjg t8lkg' kg]{ afWotfnfO{ dnhn ul/g' l;jfo s]xL 5}g .
;f]xL P]gsf] bkmf !( ;''/lIft /fVg] cGtu{t ;/sf/L jsLnsf] d'2f grNg] lg0f{o u/]sf]df
ldl;n nufotsf b;L k|df0fsf rLh jf j:t' ;DjlGwt k|x/L sfof{nodf lkmtf{ k7fpg' kg]{5 / To:tf]
ldl;n nufotsf b;L k|df0fsf rLh jf j:t' k|x/Ln] tf]lsPsf] cjlw;Dd ;'/lIft /fVg' kg]{5 egL
Joj:yf ul/Psf] kfOG5 . o;sf cnfjf P]gsf] bkmf @@ b]jfgL d'2fsf] hfFra'em / bfo/Lsf] pkbkmf -&_
cGtu{t ;d]t ;/sf/L jsLnn] d'2f grNg] lg0f{o u/]sf]df ldl;n / ;a'b k|df0f ;DjlGwt clws[t
sxfF lkmtf{ k7fpg' kg]{5 / To:tf] ldl;n / ;a'b k|df0f ;DjlGwt clws[tn] tf]lsPsf] cjlw;Dd
;'/lIft /fVg' kg]{5 (NLC, 2016) egL k|i6 pNn]v u/]sf] eP tfklg klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
ldl;n / ;a'b k|df0f ;lxtsf] kmfO{n s'g} klg sfof{nox?n] /fv]sf] kfOPg . ctM klxrfg gv'n]sf
zjx?sf] ;DaGwdf klxrfg gv'n];Dd ld;Ln ;'/lIft /fVg'kg]{ Joj:yf clgjfo{ u/L sfof{Gjog eP
gePsf] cg'udg ug'{kb{5 .
53
o;} dfu{bz{gsf] (=# ;gfvt ug]{ k|lqmofsf] zjsf] k|s[lt d'r'Nsf tyf ;"rgf ;+sng -
Postmortem data collection_ cGtu{t 36gf:ynaf6 zjsf] ;+sng u/]kZrft k|To]s zjnfO{
5'§f5'§} l;nl;n]jf/ g+= lbO To;sf] clen]v /fVg'kb{5 . zj;Fu ePsf uxgf, n'uf tyf cGo
kl/rokq jf sfuhftx?nfO{ ;'/lIft ;fy zj;Fu} /fVg] . zjsf] g+= n]Vbf gd]l6g] :yfoL d;L /
kfgLaf6 hf]lug] sfuhsf] k|of]u ug]{ . To:t} zjsf] kl/ro g+= ;d]t cfpg] u/L l8lh6n kmf]6f] lvrL
;'/lIft /fVg] . / zjsf] ;gfvt kmf/fd -cg';"rL–!_ b'Ok|lt e/L Psk|lt zj e08f/0f 3/df / Psk|lt
;DaGwLt clwsf/L;Fu /fVg] Joj:yf ul/P tfklg g]kfn k|x/Ln] o;sf] k|of]u e'sDksf] ;dodf dfq
u/]sf] kfOof] . ;f]xL dfu{bz{gdf x/fPsf JolQmsf] ;"rgf ;+sng -Ante mortem data
collection_ sf] nflu 36gf:ynaf6 ;+sng ul/Psf zjx? ;+sng ul/Psf] :yfgdf ;"rgf s]Gb|
:yfkgf u/L x/fPsf JolQmsf kl/jf/ jf gft]bf/x?;Fu pgLx?sf] JolQmut ljj/0f cg';"rL–@
adf]lhdsf] kmf/fd e/L ;+sng ug'{kb{5 . x/fPsf JolQmx?;Fu ;DaGwLt JolQmut kmf]6f]u|fkm, d]l8sn
Oltxf; -Medical History_ /f]ux?, /Qm ;d"x, jf cGo hftLo ;"rgf, 6f+6' cflb k|fKt ePdf ;f]
;d]t ;+sng u/L /fVg] Joj:yf eP tfklg o;sf] k|of]u u/]sf] kfOFb}g . g]kfn k|x/Ls} j]e;fO6df
k|sflzt e"sDkdf x/fPsf] JolQmx?sf] ;Gbe{df cfO{l8 g+=, k'/f gfdy/, afa'cfdfsf] gfd, lnË, pd]/,
hGd:yfg, /fli6«otf, gful/stf÷kf;kf]6{ g+=, klxNnf] k6s b]lvPsf] ldlt / 7]ufgf, x'lnof, ;Dks{
7]ufgf, O{d]n 7]ufgf / kmf]6f] sf cnfjf lgj]bsf] ;d]t lj:t[t ljj/0f pNn]v ug'{kg]{ kmf/fd ljsf;
u/]sf] b]lvG5 . dfu{bz{gdf pNn]v eP cg';f/ x/fPsf] JolQmsf] d]l8sn Oltxf;, /f]ux?, /Qm ;d"x,
jf cGo hftLo ;"rgf cflb ;+sng ug]{ Joj:yf ePsf] kfOPg . ;+sng u/]sf] kmfd{df pNn]lvt
ljleGg ljifoj:t'x? dWo] klg gfdy/, lnË, pd]/ / kl5Nnf] k6s b]lvPsf] 7]ufgf dfq pNn]v u/]sf
kfOof] . x/fPsf] JolQmsf] vf]hL sfo{df cToGt dxTjk""0f{ ;+sng ug'{kg]{ ljj/0f dWo]sf kmf]6f] /
cf}7f5fk ;d]t s'g} klg JolQmsf] ;+sng u/]sf] b]lvPg .
cg';"rL ( df lbOPsf] dfu{bz{gsf] !) g+= a'Fbfdf pNn]lvt zjsf] clGtd Joj:yfkg cGtu{t ;gfvt
x'g g;s]sf] zjx?sf] yk kmf]/]lG;s cg';Gwfgsf] sfo{ cufl8 a9fpg sfg'gn] tf]s] adf]lhd ljlw
lj1fg - Forensic_ k|of]uzfnfdf zjsf] k|ltlglwd"ns h}ljs gd'gf -Biological sample_
;'/lIft /fvL pQm zjnfO{ clGtd ;:+sf/ ug{] eGg] lgod lakb dfq geO cGo lgoldt klxrfg
gv'n]sf zjx?sf] xsdf ;d]t nfu" x'g'kg]{ b]lvG5 . o; ;DaGwdf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] cj:yf /
kl/l:ylt x]/L ;f]xL adf]lhd cfjZos lg0f{o lnO{ zjsf] Joj:yfkg tyf clGtd ;+:sf/sf] sfo{ ug]{
eGg] ljifon] k|d'v lhNnf clwsf/Ln] bfx;+:sf/ ug{ ;Sg] ePsf]n] o;nfO{ ;+zf]wg u/L klxrfg
gv'n]sf zjsf] xsdf k|lhcn] c:yflo lrxfg agfO{ zj uf8\g] / klxrfg v'n]kl5 d[tssf] hflt
cg';f/sf] clGtd ;+:sf/ ug{ zj lbg] Joj:yf ldnfpg] egL tf]lsg' kb{5 .
54
#=#=! cd]l/sf
a]kQfsf gful/ssf kl/jf/x?n] cfkm\gf] dflg; sxLF st} ge]l6P kl5 d[To' eO cd]l/sf leq st}
klxrfg gv'nL kf] a;]sf]] 5 ls egL vf]Hg' k/] kl5Nnf] k6s b]lvPsf] ldlt / 7fpF, zf/Ll/s ljj/0f
tyf cGo hflt, lnË, j0f{, pd]/ cflbsf] cfwf/df vf]hL ug{ ldNg] u/L cd]l/sfn] ;g\ @))% b]lv
NamUs cyf{t /fli6«o a]kQf tyf klxrfg gv'n]sf JolQmx?sf] k|0ffnL (National Missing
and Unidentified Persons System) sf] Joj:yf u/]sf] 5 . o;n] a]kQf tyf klxrfg
gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f cknf]8 tyf ck8]6 ug]{ ub{5 . cGt/f{li6«o cEof; cg';f/ cd]l/sfsf]
https://identifyus.org/en j]e;fO6df nuO{g u/L s'g} klg ;j{;fwf/0fn] /fHodf a]kQf tyf
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f x]g{ ;Sb5g\ . cd]l/sL ;/sf/sf] Gofo ljefusf] vr{df ;+rflnt
o; j]e;fO6af6 kl5Nnf] ;dodf w]/} gful/sx? nfeflGjt ePsf] b]lvG5 (NamUs, 2016) .
cd]l/sfdf ;g\ @))% df z'? ePsf] o; Joj:yf cGtu{t ;g\ @)!^ sf] h'nfO{ !% ;Dd cfO{k'Ubf
klxrfg gePsf zj dlxnf @@&%, k'?if *!*$ / cGo %#* u/L s'n !)((& btf{ ePsf]df
:yfkgfsf] Ps b;sd} !&%* cyf{t !% Ü eGbf a9L zjsf] klxrfg ePsf]n] g]kfndf t o;sf]
kmfObf ce}m a9L xfl;n x'g] b]lvG5 . o; j]e;fO6df ;g\ !()) b]lv xfn;Dd klxrfg gv'n]sf zj,
a]kQf gful/s tyf bfjL gePsf] zjsf] lj/0fx? ;'/lIft /fvLPsf 5g\ . o;sf] clen]vdf s'g} gofF
a]kQf gful/s jf klxrfg gv'n]sf] zjsf] ljj/0f /fVg] lalQs} klxnf k|lali6 u/]sf] clen]vdf ePsf]
ljj/0f;Fu :jtM cGt/;DaGw cWoog tyf t'ngf u/L s'g} ;dfgtf kfOPdf t'?Gt} hfgsf/L lbg] ub{5
. a]kQf gful/s / klxrfg gv'n]sf zjsf] ljrdf ;km\6j]o/ cfk}mn] cWoog u/L olb ;dfgtf eP
hfgsf/L lbg] ljz]if Joj:yf 5 . o;n] gful/sx?nfO{ l8PgP, cGo km/]lG;s hfFr, tyf bfFtsf]
ljj/0f cflb k/LIf0fsf] lgz'Ns Joj:yf ul/Psf] 5 . of] j]e;fO6nfO{ w]/} gful/sx?n] pkef]u ug{
;s"g\ eGgsf nflu c+u|]hLsf cnfjf :k]lg; efiffdf klg pknJw u/fOPsf] 5 .
tflnsf #=$ M lnË, hfthflt tyf j0f{sf] cfwf/df cd]l/sfdf k]mnf k/]sf klxrfg gv'n]sf zjx?
lnË ;+Vof k|ltzt
k'?if *!*$ &$=$@
dlxnf @@&% @)=^(
cGo %#* $=*(
hDdf !)((& !))=))
hfthftL
lx:kfgLs/Nofl6gf] @@%# *&=*&
cGo #!! !@=!#
hDdf @%^$ !))=))
a0f{
uf]x|f %^!# %!=!#
sfnf]∕clk|msg cd]l/sg !*$* !^=*$
Plzog @@# @=)#
g]l6e cd]l/sg *( )=*!
55
cGo !)$( (=%^
yfxf gePsf] @!%% !(=^#
hDdf !)(&& !))=))
>f]tM (NamUs, 2016)
j0f{sf] cfwf/df x]g]{ xf] eg] s'n klxrfg gv'n]sf zjx? dWo] cfwf eGbf a9L zj uf]x|fx?sf] ePsf]
kfOG5 . To;kl5 sfnf] clk|msg cd]l/sg / cGo ePsf] b]lvG5 . hasL Plzog x?sf] zj s'n
zjsf] @=)# Ü dfq b]lvG5 . lnËsf] cfwf/df x]g]{ xf] eg] s'n klxrfg gv'n]sf zjdWo] tLg rf}yfO{
zj k'?ifsf] ePsf] e]l6Psf] 5 . hasL @) Ü dfq dlxnfx? b]lvPsf 5g\ . To:t} hfthfltx?df x]g]{
xf] eg] lx:kfgLs ÷Nffl6gf]x? ** Ü kfOof] eg] afFsL !@ Ü dfq cGo ePsf] kfOof] .
j[Qlrq #=!M cd]l/sfsf] lnË cg';f/sf] klxrfg gv'n]sf] zjx?
ldlrug :6]6sf] 8]6«f]O{6, kmf]:6/ s]o/df a:g] jif{ $@ sf /f]gfN8 gd{g ;g\ !((! l8;]Da/ *
df o;f] 6xNg lg:sbf b]v]sf] JolQm To;kl5 st} e]l6Pgg . To;}sf] clk|n dlxgfdf O{/L tfndf df5f
dfg]{ b'O{hgf JolQmn] d[t z/L/ t}l//x]sf] b]v]kl5 d]l8sn ;'kl/j]Ifsn] k/LIf0f ubf{ kfgLdf 8'a]sf]n]
d[To' ePsf] lgisif{ ;lxt ;f] zjnfO{ hf]g 8\o"sf] gfdaf6 ufl8of] . of] j]e;fO6sf] Joj:yf ePkl5
;g\ @))* df a]kQfsf] ;"rLdf /f]gfN8sf] gfd a]kQf g+= *@( df btf{ ul/of] . ldlrug /fHo k|x/Ln]
;g\ @)!! df ;f] k|fGt leq k]mnf k/]sf klxrfg gv'n]sf]] zjx?sf] ;d]t btf{ k|lqmof z'? u/]kl5
/f]gfN8sf] zjnfO{ klxrfg gv'n]sf] zj g+= *$*$ df btf{ ul/of] . of] j]e;fO6sf] ljz]iftfn] ubf{ tL
b'j} btf{ cyf{t a]kQf g+= *@( / klxrfg gv'n]sf] zj g+= *$*$ Ps cfk;df ldn]sf] b]vfOof] .
h;n] x/fPsf] JolQmsf] bfFt, cl:ykGh/df rf]6 / z/L/df nufPsf] sk8fsf] sf/0fn] ldn]sf] b]vfPkl5
56
d]l8sn ;'kl/j]Ifsn] klxrfg ug{ ;kmn eP . oxL g} :jt cGt/ ;DaGw klxNofpg] NamUs
j]e;fO6sf] ljz]iftfsf] sf/0fn] ;'NemfPsf] klxnf] d'2f xf] (NamUs, 2016) . o;/L ;g\ !((! sf]
d'2fnfO{ @) jif{kl5 ;'Nemfpg ;kmn ePsf] kfOG5 .
;g\ @))* dfr{ * df km\nf sf] lSno/jf6/df e]l6Psf] ;8]sf] zjsf] ljj/0f NamUs sf]
j]e;fO6df rf/ dlxgfkl5 cknf]8 ul/of] . gf]e]Da/ @))( df Go"of]s{ O{:nLksf ;' l8 Puf]:6Lgf]n]
o; j]e;fO6sf] af/]df yfxf kfpg'eof] . pgL / pgsf] kl/jf/sf ;b:ox?n] 8]9 jif{b]lv pgsf] efO
8]le8 a|]g];f]Nhsf] s'g} ;"rgf gkfPsf]n] o; j]e;fO6df ePsf] klxrfg gv'n]sf] zjsf] ljj/0f dWo]
vf]hL ub{} hfFbf btf{ g+= @@(& sf] ljj/0f cfk\mgf] efOsf] h:tf] nflu lkg]nf; sfpG6Lsf d]l8sn
clws[tsf] clkm;df cfkm\gf] hfgsf/L ;lxt ;Dks{ /fVg'eof] . o;kl5 kl/jf/sf] l8PgP gd"gf
k/LIf0f u/L lSno/jf6/ df e]l6Psf] klxrfg gv'n]sf] zj l8 Puf]:6Lgf]sf] ePsf] klxrfg u/L pgsf]
bfh'sf] kQf nufOof] .
sg]S6Ls6df ;g\ @))( sf] clk|ndf ePsf] sf/ b'3{6gfdf x/fPsf JolQmsf] vf]hLdf k|x/Ln]
tflnd k|fKt s's'/sf] ;xof]udf ;Defljt :yfg vf]hL ubf{ pQm 8«fO{e/ k]mnf gk/] klg pgsf] k;{ /
s]xL n'uf sk8f e]l6of] . pgsf sfsLn] s]xL xKtfkl5 NamUs sf] clkm;df a]kQf gful/ssf]
bfFtsf] clen]v, 6\of6'sf] kmf]6f] tyf ljjfxsf] Jof08;lxtsf] yk ;"rgf lbg'eof] . To;}sf] dlxgf lbg
kl5 cyf{t ;g\ @))( sf] h'gdf ;f]xL 36gf:ynsf] cf;kf; e]l6Psf] zjsf] hfFr ubf{ clen]vdf
ePsf bfFtsf] ljj/0fsf sf/0fn] ;f] zj pg} sf/ b'3{6gfkl5 x/fO/x]sf 8«fO{e/ hf]8L lsËsf] ePsf]
k'li6 ul/of] . o;/L bfFtsf] clen]vsf sf/0f NamUs n] zjsf] klxrfg u/fpg ;kmn eO a]kQf
kl/jf/sf] ;"rgfsf] xs lbnfpg ;kmn eof] .
ld;f}/Lsf] sfG;f; zx/af6 ;g\ !(*& cu:6 ( b]lv kfpn j]eln{ 8]le; x/fPsf] lgj]bg btf{
ePsf] rf}w 3G6f kl5 cf]lxcf]sf] df]G6uf]d]/Ldf Pp6f klxrfg gv'n]sf zj e]l6P tfklg tL b'O{ zjsf]
Ps cfk;df slxNo} t'ngf ul/Pg . of] 36gfsf] @@ jif{kl5 ;g\ @))( sf] cS6f]a/df 8]le;sL
alxgL :6]k]mgL Snfsn] wf/fjflxs æb kmf]/u6[gÆ x]l//x]sf] a]nfdf NamUs sf] ;fj{hlgs ;"rgf
x]/]kl5 To;df lbPsf] hfgsf/L cg';f/ http://namus.gov/ df ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
;r{ ul/g . To;dWo] Pp6f zjsf] ljj/0fdf ePsf] o'lgsg{ / /ftf] u'nfkmsf] 6\of6'sf] cfwf/df z+sf
nfuL kl/jf/sf] l8PgP ;Fu k/LIf0f ubf{ pgsf] z+sf ;xL ;flat eO pgsf] nfdf] k|ltIffsf] cGTo
eof] . ltgsf] lbbLsf] zjsf] l8PgP;Fu kl/jf/sf] l8PgP ;dfg ePkl5 pgsf] zj NofO{ cfkm\gL d[t
cfdfsf] zj;Fu} ;dflw /flvof] . o;/L kl/jf/sf ;b:ox?n] j]e;fO6df ePsf klxrfg gv'n]sf
zjx?sf] ;Dk"0f{ clen]v lgz'Ns x]g{ kfPsf sf/0fn] alxgLn] d[tssf] z/L/df vf]k]sf] 6\of6'sf
sf/0fn] afO{; jif{kl5 klg cfkm\gf] lbbLsf] zj kfO nfdf] k|ltIffsf] cGTo ul/of] .
lncf]gfb{ a]l/cfgfsf] af/]df nfdf] ;dob]lv s'g} ;Dks{ / cQf] kQf] gkfPkl5 ;g\ !(((
hgj/L ! df pgsf] vf]hLsf] nflu a]kQfsf] d'2f g+= !&)! df pgsf] gfd btf{ ul/of] . To;sf] P3f/
jif{kl5 wf/fjflxs æb kmf]/u6[gÆ x]/]sL O{dLnL x\ofG;gn] NamUs j]e;fO6 cjnf]sg ubf{
lncf]gfb{nfO{ a]kQfsf] ;"rLdf b]vL NamUs sf If]lqo ;]jf ljz]if1nfO{ ;Dks{ sfod u/L a]kQfsf]
;"rLdf /x]sf lncf]gfb{nfO{ pgn] lrg]sf] af/]df hfgsf/L lbOg\ . To;kl5 pgn] lncf]gfb{sf x]/rfx
57
ug]{ lghL g;{ / NamUs sf If]lqo ;]jf ljz]if1lar ;dGjo sfod u/fOlbPkl5 aNn lncf]gfb{ /
pgsL alxgLlar kmf]g ;Dks{ sfod u/L a]kQf eg]sf] gful/s hLljt} /x]sf] kQf nufOof]
(NamUs, 2016) . NamUs sf] :yfkgfkl5 a]kQf gful/s hLljt} kQf nufPsf] of] g} klxnf]
36gf xf] .
o;/L NamUs sf] :yfkgf kl5 cd]l/sfdf s}of} /f]rs tyf 3tnfUbf 36gfx?sf] klxrfg
eO nfdf] ;dob]lv k|ltIff u/L a;]sf a]kQfsf gful/sx?n] d[ts jf hLljt} ;d]t cfkm\gf]
JolQmx?sf] kQf nufpg ;kmn ePsf] b]lvG5 .
#=#=@ a]nfot
a]kQf gful/sx?sf] vf]hL tyf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] klxrfg v'nfpg] ;Defjgfsf] clej[l¢
ug{sf] nflu cWoog cg';Gwfg ug{ /fli6«o ck/fw Ph]G;L, a]nfotsf] a]kQf JolQmx?sf] kl/ifb\åf/f
j]e;fO6 ;+rfng ul/Psf] 5 . o; kl/ifb\n] d'2fsf] ;dfwfg ug{sf] nflu k|x/L annfO{ cfjZos
;'emfj k|bfg, ;"rgf tyf lj1tfsf] cfbfg k|bfg, tyf a]kQf tyf klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
clen]vLs/0f ub{5 . a]kQf gful/s tyf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] lnË, hflt, a]kQf x'Fbfsf] pd]/,
kl5Nnf] k6s b]lvPsf] ldltsf cfwf/df vf]hL ug{ ldNg] j]e;fO6sf] ljsf; ul/Psf] 5 . o;
j]e;fO6df ePsf s'n %$& j6f tYofÍx? ;g\ !(^^ cS6f]j/ @# b]lv xfn;Dd ;+sng u/L
/fvLPsf x'g\ (UKMPB, 2016) .
tflnsf #=% M lnË tyf hfthfltsf] cfwf/df a]nfotdf k]mnf k/]sf a]kQf tyf klxrfg gv'n]sf
zjx?
;+Vof k|ltzt
lnË
k'?if $*) *&=&%
dlxnf ^! !!=!%
cGo ^ !=!)
hDdf %$& !))=))
hfthflt
ck|mf] Sofl/laog @( %=#!
c/a /gy{ clk|msg ₋ ₋
Plzog !@ @=@)
8fs{ o'/f]lkog !* #=#)
ldS;8 ₋ ₋
cf]l/oG6n !) !=*#
yfxf gePsf] *# !%=@)
x\jfO{6 o'/f]lkog #($ &@=!^
hDdf %$& !))=))
58
>f]tM (UKMPB, 2016)
tflnsfdf b]vfOP cg';f/ s'n %$& hgf dWo] k'?if $*) / dlxnf ^! tyf cGo ^ hgfsf] ljj/0f
lbOPsf] 5 . o; cg';f/ ** Ü cyf{t cTolws ;+Vof k'?ifsf] b]lvPsf] 5 . dlxnfx?sf] ;+Vof eg]
hDdf !! Ü dfq b]lvPsf] 5 . ;f]xL ljj/0fnfO{ hfthfltsf] cfwf/df juL{s/0f ug]{ xf] eg] s'n
;+Vofsf] &@ Ü gful/s x\jfO{6 o'/f]lkog lsl;dsf b]lvG5g\ . To:t} gv'nfOPsf] !%=@) Ü / ck|mf]
Sofl/laog %=#! Ü b]lvPsf 5g\ . o; ljj/0f cg';f/ 8fs{ o'/f]lkog #=#), Plzog @=@) tyf
cf]l/oG6n !=*# Ü 5g\ eg] c/a÷gy{ clk|msg / ldS;8sf] ;+Vof z"Go b]lvPsf] 5 .
j[Qlrq #=@M a]nfotsf] lnË cg';f/sf] klxrfg gv'n]sf] zjx?
o; sfo{qmd ;g\ @))* clk|n ! b]lv /fli6«o k|x/L ;'wf/ Ph]G;Lsf] ;xfossf] ?kdf z'? ul/Psf] xf] .
dxfgu/Lo k|x/L ;]jf leq /x]sf] /fli6«o a]kQf gful/s Jo"/f]sf] lhDd]jf/L u|x0f u/L a]kQf gful/s
tyf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] cg';Gwfgdf ;]jf ug]{ sfo{sf] z'?jft ul/Psf] xf] . o; sfo{qmdn] ;g\
@)!@ sf] clk|nb]lv Serious and Organised Crime Agency (SOCA) ;Fu klg ;xsfo{ ug{ z'?
u/]sf] kfOof] .
cGt/f{li6«o ?kdf o:tf sfo{qmdx? /f]on Sofgfl8og dfpG6]8 k'ln;Ù g]zgn ;]G6/ km/ ld;LË k;{g
PG8 cgcfO{8]G6LkmfO{8 l/d]G;, Sofgf8fÙ xLc/ b lrN8«G] ; s|fO{, hd}sfÙ km]8/n k'ln;, d]lS;sf]Ù bL
59
8Lcf]O{ g]6js{, cd]l/sfÙ g]d;, cd]l/sfÙ n]; la|ª b]d xf]d, cd]l/sfÙ / g]zgn ;]G6/ km/ ld;LË PG8
PS;Knf]O{6]8 lrN8«]g h:tf ;+:yfx?n] klg rnfPsf] b]lvG5 . ;fs{ /fi6«x?sf] ;DaGwdf ef/t,
aËnfb]z, e'6fg, ckmuflg:tfg, dflNbE;, tyf kfls:tfgx?sf] cEof; ;DaGwdf oxf rrf{ u/Lg]5 .
#=#=# ef/t
lbNnL, u'8uf+j, /fh:yfg, gf]o8f, pQ/ k|b]z, pQ/fvG8, k~hfa, xl/of0ff, lxdf~rn, / rG8Lu9
k'ln;sf] ;+o'Qm kxndf cf7j6f k|fGtx?sf] Zonal Integrated Police Network (ZIPNET) :yfkgf
u/L j]e;fO6 http://zipnet.in/ dfk{mt x/fPsf JolQm, klxrfg gv'n]sf zj tyf rf]/Lsf ;jf/L /
;fdfgsf] ;d]t ljj/0f ;fj{hlgs ug{] Joj:yf ldnfOPsf] 5 . P;LkL cfO{kLP; >L ;'lw/ ofbjsf]
dfu{bz{g tyf ;'kl/j]If0fdf ;g\ @))$ df o; of]hgfsf] lbNnL, x/Lof0ff, pQ/ k|b]z / /fh:yfg
k'ln;n] :yfkgf u/L ;+rfngdf NofPsf]df ;g\ @))* df k+hfa tyf rG8Lu9 / ;g\ @))* s}
cS6f]j/df pQ/fvG8 k|x/L klg o;df ;fd]n ePsf] b]lvG5 . o;} qmdnfO{ lg/Gt/tf lbFb} ;g\ @)!@
sf] hgj/L @% b]lv lxdfGrn k|x/Ln] klg o;df cfj¢ ePsf] kfOG5 .
kmf]6f]lrq #=!)M lbNnLdf ePsf] zj k/LIf0f u[x
o; j]e;fO6dfk{mt a]kQf gful/s tyf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] cltl/Qm cGo ljleGg u/L s'n
;qj6f ljifoj:t'x? ;fj{hlgs u/Lg] Joxf]/f pNn]v ul/Psf] 5 (ZIPNET, 2016) . o; j]e;fO6df
s'n ^)*!^ j6f klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f lbOPsf] 5 . 36gf:ynsf] k|x/L sfof{nosf] gfd,
PkmcfO{cf/ g+=, 36gfsf] :yfg / ldlt, pd]/, lnË, prfO, j0f{, cg'xf/sf] cfsf/, skfn / cfFvfsf] /Ë,
60
tyf x'lnof ;lxt k|i6 d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f] ;lxtsf] ljj/0f ;fj{hlgs ul/Psf] 5 (ZIPNET,
2016) . To;df a|fph cn, lkmN6/ / ;r{ u/L tLgj6f ljlw cg';f/ klxrfg gv'n]sf zjx?sf] vf]hL
ug{ ;lsG5 . a|fph cndf eP e/sf ;a} zjx?nfO{ ljleGg k]hdf h;dWo] gofF 36gfnfO{
k|fyldstfdf /fv]/ ;a}eGbf k'/fgf] ;g\ @))& hgj/L @) sf] zjnfO{ clGtd k]hdf /fvL ;fj{hlgs
ul/Psf] 5 . o;df d[tssf] kmf]6f] pknJw gePsf] ;g\ @))& h'nfO{ @! sf] /fh:yfg cyjf ;g\
@)!^ h'nfO{ !$ sf] lbNnL cflbsf] klxrfg gv'n]sf] d[tssf] nufot cGo ljeT; kmf]6f] ePsf
36gfx?sf] ;d]t ljj/0fx? ;fj{hlgs ul/Psf] kfOG5 . o;n] btf{ ePsf] k|To]s d'2fsf] ;fj{hlgs x'g]
clwsf/sf] ;'lglZrt u/]sf] 5 . To:t} lkmN6/ ;'ljwf cGtu{t o; of]hgfdf ;fldn ljleGg cf7 k|fGt
dWo] s'g k|fGtsf] s'g ldltdf x/fPsf] xf] egL ldlt / k|fGt cg';f/ vf]Hg] ;'ljwf lbOPsf] 5 . o;df
lbNnLsf] dfq x]g]{ xf] eg] klg ;g\ @)!% h'nfO{ !( b]lv ;g\ @)!^ h'nfO{ !* ;Dd Ps jif{sf]
cjlwdf #@@# hgf cyf{t lbgsf] ;/b/ *=*# jf ( hgf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f
clen]vLs/0f u/]sf] kfOG5 (ZIPNET, 2016) .
j]e;fO6df ePsf klxrfg gv'n]sf] zjx?sf] ef/tsf ljleGg cf7 k|fGtx?sf] cfwf/df juL{s/0f ug]{
xf] eg] ;a}eGbf a9L lbNnLsf] $!&)@ cyf{t ^^ Ü, /fh:yfgsf] *!*$ cyf{t !# Ü, xl/of0ffsf]
#)(# cyf{t % Ü /x]sf 5g\ eg] ;a}eGbf sd lxdf~rn k|b]zsf] $! cyf{t ! Ü eGbf klg sd
b]lvof] . x'g t k~hfj k|fGtn] ;g\ @)!# km]a|'c/L * / lxdf+rn k|b]zn] ;g\ @)!# d] % b]lv
j]e;fO6sf] klxrfg gv'n]sf zjdf s'g} ljj/0f cknf]8 u/]sf] b]lvFb}g .
tflnsf #=^ M k|fGtsf] cfwf/df ef/tdf k]mnf k/]sf klxrfg gv'n]sf zjx?
k|fGt ljj/0f z'? ldlt s'n ;+Vof k|ltzt ;g\ @)!%.)&.!( b]lv ;+Vof k|ltlbg
j]e;fO6df ePsf] ljj/0f dWo] rG8Lu9n] ;a}eGbf kl5 ;g\ @)!) h'nfO{ ^ b]lv /fVg z'? u/]sf]
b]lvG5 eg] ljj/0f dWo] pQ/fvG8n] ;a}eGbf k'/fgf] ;g\ !(^( l8;]Da/ #! b]lvsf] /fv]sf] b]lvG5 .
61
uPsf] ;g\ @)!% h'nfO{ !( b]lv ;g\ @)!^ h'nfO{ !* ;Ddsf] tYofÍ x]g]{ xf] eg] lbNnLdf #@@#
cyf{t b}lgs ;/b/ ( hgf JolQmsf] klxrfg gv'n]sf] b]lvG5 eg] /fh:yfgsf] &@* cyf{t lbgsf] @
hgf klxrfg gv'n]sf] JolQmx? k]mnf k/]sf] b]lvG5 . lxdf~rn / k~hfasf] eg] To; cjlwdf ljj/0f
g} cknf]8 u/]sf] b]lvFb}g .
To:t} tldngf8' k'ln;sf] j]e;fO6 http://www.tnpolice.gov.in/ df a]kQf gful/s tyf
klxrfg gv'n]sf zjx? ;a}sf] ljj/0f lbPsf] kfOG5 . o;sf] UN-IDENTIFIED DEAD BODY
SEARCH cGtu{t lnË, pd]/, prfO, zj k|fKt ldlt, x'lnof cflbsf] cfwf/df vf]hL ug{ ;lsG5 .
tldngf8' k'ln;sf] j]e;fO6sf cg';f/ ;g\ @))( df $$^, @)!) df !$^*, @)!! df !(@%,
@)!@ df !)@*, @)!# df @%(#, @)!$ df @**), / @)!% df !)#( hgfsf] klxrfg gv'n]sf
zjx? clen]vLs/0f u/]sf] kfOG5 (TNP, 2016) . ef/tdf cf7j6f k|b]zsf] cnfjf tldngf8'sf]
5'6[} j]e;fO6sf] ;6[f ;+o'Qm j]e;fO6df x'g'sf] ;fy} To;n] afFsL k|fGtx?nfO{ klg ;d]6\g ;s] cem
a9L kf/bzL{ / nfebfos x'g ;Sb5 .
#=#=$ aËnfb]z
9fsfsf] dxfgu/kflnsf k|x/Lsf] j]e;fO6 www.dmp.gov.bd df ePsf] tYofÍsf cg';f/ #) j6f
kl/ro gv'n]sf zjx? b]vfOPsf] 5 . h;df dlxnf, k'?if, afnaflnsf tyf j[¢x? ;a}nfO{ Pp6}
kfgfdf ;d]l6Psf] 5 (DMP, 2016) . j]e;fO6df lbOPsf] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] kfgfdf
pNn]lvt tL; hgfsf] zj nfdf] ;dob]lv ck8]6 u/]sf] b]lvFb}g . gofF yk x'g uPsf klxrfg gv'n]sf
zjx?sf] cknf]8 tyf klxrfg ePsf zjx? x6fO{ ck8]6 ug'{kg]{df o;df z'?jft u/]sf] b]lvP tfklg
To;kl5 o;sf] k|of]u / o;af6 nfe lnPsf] b]lvFb}g . cGt/f{li6«o cEof; cg';f/ o;sf] pkof]u ug{
;s] klxrfg gv'n]sf zjn] a]kQf gful/sx?sf] ;d:of ;d]t sd x'g] b]lvG5 .
63
cWofo rf/ M cWoogsf] ;dli6ut kl/0ffd, lgisif{ tyf ;'emfj
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf ul/Psf] cWoogsf qmddf :ynut ;j]{If0f, k|sflzt tyf
ck|sflzt tYofÍ tyf ljj/0f, kqklqsf, k':ts / JolQmut ljrf/sf ;fy;fy} ;d"xdf u/fOPsf]
5nkmnx?af6 kfOPsf ;dli6ut kl/0ffd, lgisif{ tyf ;'emfjx?sf cltl/Qm cGt/f{li6«o cEof;
cg'?k xfn cd]l/sf, a]nfot, ef/t, aËnfb]z nufot ;fs{sf cGo /fi6«x?df a]kQf gful/s tyf
klxrfg gv'n]sf zjx?nfO{ s;/L clen]vLs/0f u/LG5 egL ltgLx?sf] cWoogaf6 k|fKt dfu{bz{g
k|:t't u/L ltgLx?nfO{ ;dli6ut kl/0ffd, lgisif{ / ;'emfj cGtu{t k|:t't u/LG5 .
$=@ lgisif{
:ynut cWoogsf qmddf /fHon] a]jfl/;] egL ;Daf]wg ul/Psf klxrfg gv'n]sf zjx?nfO{ /fHon]
36gf:yn d'r'Nsfsf nflu ckgfpg' kg]{ ;fdfGo eGbf klg ;fdfGo kmf]6f] tyf cf}7f5fk ;d]t lnPsf]
b]lvPg\ . klxrfg gv'n]sf zjx?sf] clen]vLs/0fsf nflu kmfO{nx?nfO{ Jojl:yt, ;'ne tyf
;j{;fwf/0fsf] kx'+rsf nflu ;d]t Wofg glbg'sf ;fy} klxrfg v'nfpgsf] nflu ;DaGwLt cg';Gwfg
clws[tn] Go"gtd dfkb08 ;d]t ckgfPsf] kfOPg . ljleGg lgsfodf ul/Psf] kl/kqaf6 ;d]t
klxrfg v'nfpg] sfo{df ;kmntf gldn]sf]n] tnaf6 dfly eGbf klg dflyaf6 tn (Top to
Down) kl/kq ug'{kg]{ k|lqmof ckgfpg' kg]{ b]lvPsf] 5 . d[tssf] klxrfg gx'Fbf gxF'b} klg ;/sf/L
kmfOnx?nfO{ b'O{ jif{ leq d'2f vf/]hLdf n}hfg] k|s[of cToGt} lg/Lx / cIfDo b]lvPsf]n] o;nfO{
tTsfn} ;+zf]wg ug'{kg]{ b]lvG5 . g]kfn k|x/Lsf] j]e;fO6df klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;Gbe{df
64
cknf]8 ug]{ k|lqmofnfO{ ;fdfGo b]lv Jofks ;'wf/ ug'{kg]{ b]lvG5 . o;sf] 5'6[} j]e;fO6 vf]nL a]kQf
gful/s, jfG6]8 nufot ;fj{hlgs dxTjsf ;"rgfx? ;a} To;}af6 k|sflzt ug'{kg]{ b]lvG5 . g]kfn
;/sf/sf] clen]v k|0ffnLnfO{ cfw'lgsLs/0f ub{} ;xL tYofÍ k|sflzt ug{sf] nflu k|of; u'g{kg]{
b]lvG5 . g]kfn k|x/Ln] lbPsf] /fli6«o ljj/0fdf pNn]v ul/Psf] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;+Vof oyfy{
eGbf rf/u'0ff sd ePsf]n] k|To]s tNnf] tnb]lv klxrfg gv'n]sf zjsf] clen]v /fVg nufpg / ;f]
sf] ljj/0f s]Gb|df kl/kq ug{ nufpg clgjfo{ eO;s]sf] 5 .
klxrfg gv'n]sf zj / a]kQf gful/sx? ljr cGof]Gofl>t ;DaGw /x]sf] kfOG5 . a]kQfsf
kl/jf/sf ;b:ox?sf] b}lgsL s;/L lalt/x]sf] xf]nf < a]kQf JolQmsf] lbglbg} ;Demgf cfpg] t/
cfkm\gf] dfG5] kmsL{ gcfpg] h'g kL8f kl/jf/n] cfhLjg ef]Ug'kg]{ xf], o; lk/ dsf{nfO{ ;Daf]wg ug{
olb pgLx?sf] ;b:o d[t k]mnf k/L klxrfg gv'n]sf] cj:yfdf /x]sf] eP ;xL ;"rgfsf] hfgsf/L
;dod} lbO afFr'Gh]n Psflt/ t8lkg' kg]{ / csf]{ lt/ kfl/jfl/s, cfly{s, ;fdflhs, tyf sfg'gL
;d:ofnfO{ ;Daf]wg x'g] ePsf]n] ;dfhdf klxrfg gv'n]sf] zjx?sf] klxrfg v'nfpg] tk{m nfUg' kg]{
b]lvG5 . klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf olb wfld{s cf:yfnfO{ hf]8\g] xf] eg] klg kl/jf/n] zj
xfl;n u/L cfkm\gf] wfld{s /Lltl/jfh cg';f/ ;b\ut gu/];Dd k/nf]sdf df]If k|fKt gx'g] s'/f u?8
k'/f0fdf pNn]v u/]sf] kfOG5 . To;}n] wd{df cf:yf /fVg]x?sf nflu ;d]t d[t cfTdfsf] lr/zflGtsf]
nflu klxrfg gv'n]sf] k|To]s zjx?sf] klxrfg v'nfpg' kg]{ clgjfo{tf /x]sf] b]lvG5 . ;/sf/, u}/
;/sf/L lgsfo tyf ;+o'Qm /fi6«n] ;d]t a]kQf gful/ssf] ;DaGwdf u/]sf] Jojxf/ lje]b / cGofok"0f{
b]lvG5 . åGå, ljkb\ / lgoldt 36gfx?df ePsf] a]kQf gful/ssf nflu ePsf cnu cnu Joj:yfsf
nflu ;dfg Jojxf/ ul/g'kg]{ b]lvG5 . To;}n] a]kQf gful/s / klxrfg gv'n]sf zjsf] ;DaGwdf
ePsf sfg'gx?nfO{ tTsfn ;+zf]wg u/L ;dfg Joj:yf sfod ul/g'kb{5 . cGt/f{li6«o 3f]if0ff /
;+ljwfg ;d]tn] ;a}nfO{ ;dfgtfsf] kIfdf hf]8 lbPsf]n] a]kQf nfO{ kQf nufpg] / klxrfg gv'n]sf
zjsf] klxrfg v'nfpg] kIfdf gePsf ljleGg P]g tyf sfg'gx?nfO{ kl/jt{g u/L /fHo k|0ffnLdf
a]kQf / klxrfg gv'n]sf] zjsf] tTsfn klxrfg v'Ng] u/L sfo{ of]hgf agfO{ nfu" ug'{kg]{ b]lvG5 . of]
/fHosf] dfq ;d:of geO cGt/f{li6«o ;d:of ;d]t ePsf]n] o;nfO{ låkIfLo jf ax'kIlfo dfq geO
;+o'Qm /fi6« ;+3n] g} kxn u/L ;Dk"0f{ gful/ssf] klxrfgsf] clwsf/ ;'lglZrt ul/g'kb{5 .
$=# ;'emfj
klxrfg gv'n]sf zjsf] ;+Vof z"Go agfpg] of]hgfsf] nflu ljleGg kIfx? h:t} JolQm, kl/jf/,
gful/s ;dfh, tyf ;/sf/n] s] s:tf] e"ldsf lgjf{x ug'{kb{5 . o;sf] ;dfwfgsf nflu cWoogaf6
k|fKt ;dli6ut kl/0ffd, lgisif{ tyf glthfsf] cfwf/df lgDgcg';f/ ;'emfjx? k|:t't ul/Psf 5g\ .
JolQm
kl/ro v'Ng] s'g} sfuhft jf j:t' ;fydf af]Sg] .
kl/jf/sf s'g} ;b:o -cfdf_ sf] gfd / ;Dks{ g+= ePsf] l6kf]6 csf]{ s'g} vfnL vNtLdf af]Sg]
tfls b'3{6gf eO cr]t jf d[t cj:yfdf /xbf ;d]t s;}n] rf]/L gu/f];\ .
kl/jf/af6 6f9f+ /xbf ;do ;dodf cfk"m sxfF 5' / ca slxn] / stf hfFb}5' egL :yfg /
of]hgfsf] af/]df hfgsf/L lbg] .
65
kl/jf/
kl/jf/sf] ;b:o 6f9f /xbf+ ;do ;dodf pm sxfF 5 < / ca slxn] / stf hfFb}5 < egL
:yfgsf] af/]df hfgsf/L lng] .
lgoldt ;Dks{df gePsf] ;b:osf] af/]df tTsfn kl5Nnf] k6s ;Dks{ ePsf] :yfgaf6
vf]htnf; z'? ug]{ . a]kQfsf] glhssf] ;fyL, p;n] sfd ug]{ sfof{no;Fu ;f]wk'5 u/]kl5
j/k/sf c:ktfn / k|x/L rf}sLaf6 hfgsf/L lng'sf cnfjf c:ktfnsf] zju[x / k|x/L
sfof{nodf x'g] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f ;d]t s]nfpg' kb{5 .
gful/s ;dfh
gful/s ;dfhn] klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf hgr]tgf sfo{qmd ;+rfng u/L ;dfh,
b]z tyf ljb]zdf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf x'g] u/]sf cEof;sf] af/]df 5nkmn /
ax; u/L oyfy{ phfu/ ug]{ .
oyfy{ ljifoj:t'nfO{ kqsf/, /fhg}lts bn, ;/sf/, tyf cGt/f{li6«o u}x| ;/sf/L ;+u7gx?sf]
;xof]udf ;+o'Qm /fi6« ;+3 dfk{mt ljZjdf g} klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;+Vof z"Go ug]{
lbzfdf sfo{ ug]{ .
;/sf/
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;DaGwdf cGt/f{li6«o ?kdf dfgj clwsf/x?sf] ljZjJofkL
3f]if0ffkq sf] wf/f ^ / /fHosf] ;+ljwfgsf] wf/f !% / #( n] g} klxrfgsf] Uof/]G6L u/]sf]n]
tTsfn :yfgLo ljsf; dGqfno dfk{mt hGd btf{ / u[x dGqfno dfk{mt gful/stf k|df0fkq
ljt/0f ubf{ /fvLg] clen]v k|0ffnLnfO{ j}1flgsLs/0f u/L ;+ljwfg hf/L ePsf] tLg jif{ leq
;+ljwfgsf] sfof{Gjog x'g] lbzfdf sfo{ ug]{ .
k|x/L P]g, @)!@ sf] bkmf @@s df pNn]lvt a]jfl/;L nfz km]nf k/]df k|x/Ln] :yfgLo ufpF
ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsf jf ;fdflhs ;+:yf dfkmt{ bfx ;+:sf/ u/fpg' k5{ eGg] P]gnfO{
tTsfn ;+zf]wg u/L klxrfg gv'n]sf] zjsf] j}1flgs clen]vLs/0f tyf ;f] d[tssf]
kl/jf/n] klxrfg u/L eljiodf lng gcfpFbf ;Dd lgsfNg ldNg] u/L ;dflwdf /fvLg'' kb{5
egL ;+zf]wg ul/g' kb{5 .
;/sf/n] klxrfg gv'n]sf] zjx?sf] clen]vLs/0f ;DaGwdf Go"gtd k|lqmof ;d]t k"/f
gu/]sf] cj:yfdf tTsfn ;'emfj k|bfg u/L Jojl:yt ug{sf] nflu cg'/f]w ul/g' kb{5 . ;fy},
g]kfn k|x/Ln] cGt/f{li6«o cEof; cg'?k klxrfg gv'n]sf zjx?sf] clen]vLs/0f u/L ;f]
kmfO{nnfO{ klxrfg gv'n];Dd ;'/lIft /fvLg] Joj:yf sfod ul/g'kb{5 .
dflysf ;'emfjx? ljutdf e}m sfutdf kfgfdf dfq ;Lldt g/fvL nfu" ug]{ ;dol;df cg'?k
cg'udg tyf k[i7kf]if0f ;d]t ul/g' kb{5 . h;n] o; k|0ffnLnfO{ cem a9L ;fGble{s agfO{ klxrfg
gv'n]sf zjx?sf] ;+Vof z"Go agfpg of]ubfg k'¥ofpF5 .
66
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ;+VofnfO{ z"Go agfpgsf] nflu g]kfn k|x/Ln] cToGt} dxTjk"0f{ e"ldsf
v]Ng ;Sb5 . klxrfg gv'n]sf zjx?sf] z'?b]lv cGTo;Dd k|x/Ln] g} e"ldsf v]Ng] x'Fbf k|x/L ;+u7gn]
rfx]sf] v08df xfn eO/x]sf] ;Lldt >f]t ;fwg / Joj:yflar klg cToGt} lg0ff{os e"ldsf v]Ng
;Sb5 . g]kfn k|x/Ln] v]Ng ;Sg] e"ldsfnfO{ ;'emfjsf ?kdf lgDg cg';f/ k|:t't u/LG5 .
k|x/Lsf] If]qflwsf/ leq /x]sf ;fj{hlgs :yfgx?df nfdf] ;dob]lv a;f]af; ug]{ cgf}krfl/s
JolQmx?sf] kmf]6f], cf}7f5fk ;lxt ;Dej eP;Dd klxrfg v'Ng] ljj/0f ;+sng ug]{ t/
;+ul7t :yfgx? cGtu{t xf]6n, xf]:6n tyf cf>dx?df a;f]af; ug]{x?sf] xsdf eg]
;DaGwLt lgsfonfO{ nut /fVg clgjfo{ u/L ;f] sf] cg'udg ug]{ .
36gf:yndf k]mnf k/]sf] d[ts jf cr]t cj:yfsf] JolQmnfO{ c:ktfndf nu]kl5 d[To' ePdf
lghsf] ;fydf kl/ro v'Ng] s'g} sfuhft jf j:t' ge]l6Pdf To; 36gfsf] d'r'Nsf tof/ ubf{
sDtLdf d'vfs[lt b]lvg] /lËg kmf]6f] lvrL sDKo"6/df ;km\6 skL tyf kmfO{ndf w'nfPsf] skL
/fVg'sf ;fy} d[tssf] b'j} xftsf] a'9L / rf]/ cf}nfsf] cf}7f5fk / l8PgP gd"gf lnO{ d'r'Nsf
kmfO{ndf ;+nUg ug]{ .
cg';Gwfg clws[tn] 36gf d'2f btf{sf] kmfO{n ;/sf/L jlsn sfof{nodf k7fpg' cl3
d[tssf] klxrfgsf] nflu d'vfs[lt b]lvg] /lËg kmf]6f] / x'lnof ;lxtsf] ljj/0f cfkm\gf]
lhNnfsf cGo j[Q tyf kl/;/df k7fpg'sf] cnfjf g]kfn k|x/L k|wfg sfof{nodf x/fPsf
JolQm / klxrfg gv'n]sf zjsf] cg';Gwfg ug]{ 5'6[} 8]:s :yfkgf u/L To;df ;d]t O{d]n
u/L k7fpg] Joj:yf ug]{ . ;f] O{d]nnfO{ s]lGb|o 8]:sn] tTsfn b]z}e/ /x]sf k|To]s j[Q tyf
k|efux?df ;f]e}m km/jf8{ u/L k7fpg] Joj:yf ldnfpg] tfls k|To]sdf btf{ ePsf] a]kQfsf]
lgj]bgnfO{ k|fKt O{d]ndf ePsf] ljj/0f;Fu t'ngf u/L d]n vfPdf a]kQfsf] kl/jf/nfO{
hfgsf/L u/fpg ;lsof];\ .
klxrfg gv'n]sf zjx?sf] kl/jf/sf ;b:o jf glhssf dflg;n] klxrfg u?g\ eGgsf nflu
d'vfs[lt b]lvg] tl:j/ ;lxtsf] x'lnof / 36gf v'nfO{ /fli6«o kqklqsfdfk{mt ;fj{hlgs ug]{ .
lhNnf ;/sf/L c:ktfnx?n] k|To]s a]jfl/;] zjsf] x'lnof, d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f], cf}7f5fk,
l8PgP gd"gf tyf kf]i6{df6{d l/kf]6{ ;lxtsf] kmfO{n v8f u/L s]lGb|o k|x/Lsf] 8]:sdf k7fpg]
tyf ;f] sf] ;+lIfKt clen]v 5'6[} /lhi6/df /fVg] . kf]i6d6{d l/kf]6{ k7fO{;s]kl5 dfq zj
x6fpg] Joj:yfsf nflu ;DaGwLt k|x/L rf}sLdf kqfrf/ ug]{ .
g]kfn k|x/Lsf] s]lGb|o 8]:sn] klxrfg gv'n]sf zjsf cnfjf x/fO/x]sf JolQmx?sf] ph'/Ldf
;d]t gfd y/, x'lnof, x/fPsf] kl5Nnf] :yfg / ldltsf cnfjf d'vfs[lt b]lvg] kmf]6f], ;/sf/L
sfuhftdf ePsf cf}7f5fk cflb ptf/ u/L ;f] ljj/0fnfO{ cGt/f{li6«o cEof; cg';f/sf]
s]lGb|s[t j]e;fO6 dfk{mt cBfjlws ljj/0f ;fj{hlgs u/L tL b'j} ljj/0fdf x'g ;Sg]
;dfgtf cWoog u/L klxrfg v'nfpg] . b]ze/Laf6 ;+sng ul/Psf] kmf]6f] ;lxtsf] klxrfg
gv'n]sf zj / a]kQf gful/sx?sf] ljj/0f jflif{s k'l:tsfsf] ?kdf k|sfzg tyf ljt/0f ug]{
.
67
klxrfg gv'n]sf zj tyf x/fPsf JolQmx?sf] kmfO{n sfof{Gjog geP;Dd ;'/lIft /fVg]
Joj:yf ldnfpg] .
g]kfn k|x/L leq a]kQf tyf klxrfg gv'n]sf zjsf] Joj:yfkg sf]if v8f ug{sf] nflu
tTsfn g]kfn ;/sf/n] Ps s/f]8 ah]6 lalgof]hg u/L d'vfs[lt k|i6 b]lvg] / cf}7f5fk v'Ng]
zjsf] nflu k|lt zj ?= !%,)))Ù d'vfs[lt k|i6 gb]lvP tfklg cf}7f5fk dfq lrlgg] zjsf
nflu ?= @@,)))Ù d'vfs[lt tyf cf}7f5fk gv'n] tfklg skfn jf /utaf6 l8PgP lng ldNg]
b'O{ tLg xKtf k'/fgf] zjsf nflu ?= @(,)))Ù / ;8] un]sf] zjsf] x8\8Laf6 dfq} l8PgP
k/LIf0f ug'{ ldNg] zjsf] nflu ?= ^%,))) tyf x/fPsf] k|lt JolQm ?= !^)) ah]6
ljlgof]hg ub{} nlug] Joj:yf ul/g'kb{5 . o; sf]ifaf6 a]jfl/;] zjsf] kmf]6f], cf}7f5fk,
kf]i6d6{d, l8PgP gd"gf -;8] un]sf] zjsf] l8PgP k/LIf0f_, ;+sng u/L clen]v /fvLg'sf
;fy} o;nfO{ c:yflo ;dflwsf nflu e"ld clwu|x0f, zjsf] ;dflw, ;dflw kfs{ lgdf{0f, /
x/fPsf] JolQmx?sf] vf]hL tyf ljleGg cWoog cg';Gwfg sfo{df vr{ ul/g] Joj:yf
ldnfOg'kb{5 . klxrfg gv'n]sf zj klxrfg eO olb d[ts a]jfl/;] ePsf] kfOPdf p;sf]
gfddf ePsf] ;Dk"0f{ >L ;DklQnfO{ /fli6«os/0f u/L o;} Joj:yfkg sf]ifdf hDdf ul/g'kb{5 .
g]kfn k|x/L leq jif{sf] Ps lbg klxrfg gv'n]sf zj tyf a]kQf gful/s lbj; 3f]if0ff u/L
xfn;Dd a]kQf ePsf gful/s / klxrfg gv'n]sf zjsf] kl/efiff, sf/0f / x'g glbg]
pkfosf] af/]df ;fj{hlgs ;+rf/ dfWodx?af6 5nkmn, ax; tyf lj1fkg u/L
;j{;fwf/0fnfO{ hfgsf/L u/fpg] .
cGTodf, klxrfg gv'n]sf zj ;DaGwdf ul/Psf ;'wf/x?sf] sfof{Gjog kIfsf] lgoldt
cg'udg ug]{ .
klxrfg gv'n]sf zjsf] s'g} gful/stf x'Fb}g . To;}n] of] ljifo k|fGt, /fHo, If]qLo jf ax'/fli6«o ;d"x
eGbf klg cGt/f{li6«o ;d:of xf] . To;}n] o;nfO{ tTsfn ;+o'Qm /fi6« ;+3n] ;Daf]wg u/L ;dfwfgsf
pkfox? klxNofO{lbg' kb{5 . ljsl;t /fi6«n] ckgfPsf tsgLs / k|ljlwnfO{ ;a} ;fd' k'¥ofO{ PsLs[t
clen]vsf] Joj:yf ul/g'kb{5 . cGTodf, Ps JolQm Ps cÍsf] k|of]ug} ;kmntfsf] pQd dfu{ xf] .
68
;Gbe{ u|Gy
Agrawal, D. K. (2013). DELHI: A ROLE MODEL OF URBAN INDIA,
PART 1 (Vol. 22). New Delhi, India: Educreation Publishing.
Ministry of Home. (2016, July 3). Dead Body Management after Disaster
Guidelines, 2068. Retrieved July 3, 2016, from Nepal Disaster Risk
Reduction Portal: http://drrportal.gov.np/uploads/document/319.pdf
69
NamUs. (2016, July 15). National Missing and Unidentified Persons System.
Retrieved from About: https://identifyus.org/en/home/about
NamUs. (2016, July 15). National Missing and Unidentified Persons System.
Retrieved from NamUs Success Stories:
https://identifyus.org/documents/NamUs_Success_Stories.pdf
Nepal Police. (2016, July 3). Nepal Police Crisis Response. Retrieved July
3, 2016, from Unidentified Dead Bodies (Earthquake):
https://nepalpolice.gov.np/images/crisis-detail-2072-01-18/Final-
2072-12-15.pdf
Nepal Police. (2016, July 2). Nepal Police Crisis Response. Retrieved July
2, 2016, from
https://nepalpolice.gov.np/images/documents/updates/bhukampa-
lateste-detail-2073-01-15.pdf
Nepal Police. (2016, June 29). Unidentified Dead Bodies. Retrieved June 29,
2016, from Nepal Police:
https://cid.nepalpolice.gov.np/index.php/unidentified-dead-bodies
NLC. (2016, July 11). Nepal Law Commission. Retrieved July 11, 2016,
from Muluki Yen, 2020:
http://www.lawcommission.gov.np/?workflow_state=prevailing-laws-
statutes-acts
NLC. (2016, July 6). Nepal Law Commission. Retrieved July 6, 2016, from
National Human Rights Commission Act, 2068:
70
http://www.lawcommission.gov.np/?workflow_state=prevailing-laws-
statutes-acts
NLC. (2016, July 6). Nepal Law Commission. Retrieved July 6, 2016, from
Bepatta Bhayeka Bektiko Chhanbin, Satya Nirupan tatha Melmilap
AAyog Adhyades, 2069:
http://www.lawcommission.gov.np/?workflow_state=prevailing-laws-
statutes-acts
NLC. (2016, July 6). Nepal Law Commission. Retrieved July 6, 2016, from
Government Case File Act, 2049:
http://www.lawcommission.gov.np/?workflow_state=prevailing-laws-
statutes-acts
NLC. (2016, July 6). Nepal Law Commission. Retrieved July 6, 2016, from
Police Act, 2012:
http://www.lawcommission.gov.np/page/4/?ap=%E0%A4%A8-
%E0%A4%AC&workflow_state=prevailing-laws-statutes-acts
OHCHR. (2016, July 6). United Nations Human Rights Office of the High
Commissioner . Retrieved July 6, 2016, from Universal Declaration of
Human Rights :
http://ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/nep.pdf
RBP. (2016, July 17). Royal Bhutan Police. Retrieved from Missing Person:
http://www.rbp.gov.bt/viewallmiss.php
The Indian Express. (2016, July 19). The Indian Express. Retrieved from
Unclaimed bodies in Delhi: Acknowledged by state only in death, as
‘lawaris’: http://indianexpress.com/article/cities/delhi/delhi-
unidentified-accident-victims-unclaimed-bodies-acknowledged-by-
state-only-in-death-as-lawaris-2768880/
71
TNP. (2016, July 19). Tamil Nadu Police. Retrieved from UN-IDENTIFIED
DEAD BODY SEARCH : http://tnpolice.gov.in
ZIPNET. (2016, July 18). Zonal Integrated Police Network. Retrieved from
The ZIPNet Project: http://zipnet.in/index.php?page=about
ZIPNET. (2016, July 18). Zonal Integrated Police Network. Retrieved from
Un-identified Dead Bodies Found:
http://zipnet.in/index.php?page=un_identified_dead_bodies_search&c
riteria=browse_all
72
cg';"rL !M e"sDkdf d[To' eO klxrfg gv'n]sf zjx? klxnf]k6s j]e;fO6df cknf]8
ul/Psf] 9f+rf
73
मिमि २०७१/०१/१२ गिे गएको भुकम्पको
कारणले िृत्यु भई सनाखि हुन बााँकी
रहेका शवहरूको मववरण
सनाखि हुन बााँमक रहेका शव सख्
ं या : १३
घटनास्थलको आधारिा
पुरूष : १०
काठिाण्डौ : १०
िमहला: ३ (१ मवदेशी समहि)
रसुवा (लाङटाङ) : २
भक्तपुर : १
सनाखि हुन नसके का िपमशलका शवहरूको
फोटोग्राफ, औठाछाप,
ं मड.एन.ए लगाएिका
अमभलेखीकरण सम्पन्न गरी उक्त शवहरूलाई सरु मिि
साथ मि. मव. मशिण अस्पिालको शव गहृ िा
रामखएको छ । सनाखि िथा अन्य जानकारीको लामग
सोही शव गहृ अगामड रहेको शव व्यवस्थापन डेस्किा
वा िोबाइल नं. ९८५१२८०७३३ (प्र.उ. प्रकाश
अमधकारी) िा सम्पकक राख्नुहुन अनुरोध गदकछौ ।
सक
ं े ि नं : बे. ७
घटनास्थल/िाफकि : काठमाण्डौ/त्रि.त्रि. त्रिक्षण अस्पताल
मलङ्ग: परुु ष
उिेर : अ.ं २३/२४ िषष
उचाई : ५ त्रिट ३ इन्च
दााँि : दााँतमा पान खाएको दाग, तल्लोपट्टी बत्रु ि बंगारा
आएको, ३३ नं को दााँत खत्रटटएको, दााँतहरु अत्रलअत्रल
त्रखइएको
कपाल : कालो, छोटो
कपडा : रक्तकाली उ.मा.त्रि.को लोगो भएको नीलो रंगको
स्िेटर, सो त्रभि नीलो आकासे रंगको िटष, खैरो रंगको
पाईन्ट, साथै हररयो (आमी) रंगको ट्राउजर लगाएको
मचन्हहरुः तल्लो पेटको दायााँ पट्टी ३ िगष त्रम.मी.को कालो
कोठी भएको ।
िृिकले लगाएको स्वेटर र शटक
सक
ं े ि नं : बे. ३२
घटनास्थल/िाफकि : काठमाण्डौ/त्रि.त्रि. त्रिक्षण अस्पताल
मलङ्ग : परुु ष उिेर : अ.ं २५/३० िषष
उचाई : अं ५ त्रिट ४ ईन्च िृिकले लगाएको हुड/ज्याके ट
दााँि : अगात्रडको २१ नं को दााँत सानो र टुत्रिएको, तलको अगात्रडको दााँत खत्रटटएको (३१, ४१ नं )
कपाल : कालो, छोटो कानुः लोती जोत्रडएको
हािखुट्टा िथा नङ : हात र खट्टु ाको नङहरु कुत्रचचएको, बायााँ घडाँु ामत्रु न १.५ िगष से.मीको खत
भएको
कपडा : अगात्रड चेन भएको (ABERCROMBID लेखक े ो) हररयो हुड ज्याके ट तथा कालो, सेतो,
रातो रंगको त्रछके त्रमके िटष र बायााँ त्रतघ्रामा ३ िटा तारा भएको रातो ट्राउजर लगाएको
कोठी, खि, ट्याटु : नाइटोको बायााँत्रतर ३ िगष त्रम.मी. कोठी, िायााँ हातको मात्रथल्लो भागमा ३
िगष.त्रम.मी. को कोठी भएको ।
सक
ं े ि नं : बे. ४३
घटनास्थल/िाफकि : सन्ु धारा, काठमाण्डौ (िीर अस्पताल)
मलङ्ग : परुु ष उिेरुः ियस्क
उचाई : ५ त्रिट दााँिुः हल्का त्रखईएको
दाह्री-जुंगा: कालो, छोटो, पातलो
कपाल: कालो, २ से.मी. लामो
हािखुट्टाुः बायााँ घडाँु ादेत्रख त्रतघ्रासम्म २५ से.मी. लामो खत भएको
कपडाुः सन्ु धारामा घटना भई उपचारको िममा िीर अस्पतालमा मत्ृ यु भएको,
िि हररयो तन्नामा बेरेको अिस्थामा प्राटत भएको, लत्ता कपडा नभएको
मचन्हहरुः दायााँ गालामा कालो कोठी र बायााँ छातीमा सानो कालो कोठी भएको ।
घटनास्थल/िाफकि : काठमाण्डौ/िीर अस्पताल
मलङ्गुः परुु ष उिेरुः ५०/५५ बषष
सक
ं े ि नं : बे. ४६
उचाईुः ५ त्रिट ८ ईन्च
दााँिुः तलको दााँत िाटेको र त्रगजं ा तल सरे को, दईु िटा दााँत
( १७, २६) त्रकरा लागेर ठुटा माि बााँकी रहेको
कपालुः हल्का िुलेको, अ.ं १५ से.मी. लामो
कानुः लोती टात्रसएको
दामह्र-जुंगाुः कालो, छोटो
कपडाुः नीलो सेतो हाि चेक िटष र खैरो पाईन्ट लगाएको ।
फे ला परेका सािानहरू: दईु ठााँउमा गााँठो पारे को कालो
धागोको माला -१, हररयो, बायााँ हातमा त्रतन िोल्ड गरर िृिकले लगाएको हाफ शटक
बााँधेको कालो नाईलनको डोरीको माला - १
मचन्हहरुः बायााँ त्रनटपलको छे उमा १ त्रम.मी. को कोठी,
तल्लो पेटको दायााँ छे उमा ३ त्रम.मी. को कोठी ।
घटनास्थल: गोंगब,ु काठमाण्डौ संकेि नं : बे. ५६
मलङ्ग : परुु ष उचाई : ५ त्रिट ६ ईन्च
उिेर : अ.ं ३५/३६ बषष
दााँिुः पान खाएको दाग दाह्री जुंगाुः कालो छोटो
कपाल : कालो, छोटो
हाि खुट्टा िथा नङ : हात तथा खट्टु ाका सिै नङहरु हल्का
कुत्रचचएको
कपडाुः खरानी रंगमा अगात्रडपट्टी नीलो रंगको बटु ृ ा भएको
िृिकले लगाएको मटशटक
त्रटिटष, कालोमा सेतो आउट लाईत्रनङ भएको त्रस्टलको
बकल सत्रहतको कालो पेटी, नीलो त्रजन्स पाईन्ट, दायााँ
हातमा पहेलो रबर ब्याण्ड र बायााँ हातमा हररयो धागो
बााँधेको, तराई मल ु को जस्तो देत्रखने
मचन्हहरुः दायााँ पाखरु ाको बात्रहरी भागमा १ त्रम.मी. को
कोठी, दायााँ त्रतघ्राको पछात्रड भागमा ३ िगष त्रम.मी. को िृिकसाँग रहेका सािानहरू
कोठी भएको
घटनास्थल/िाफकि : भक्तपरु / इमािरु ा अस्पताल
मलङ्ग : परुु ष उिेर : अ.ं ४० िषष सक
ं े ि नं : बे. ५७
उचाई : अ.ं ५ त्रिट, ३ ईन्च
दााँिुः तलको दााँत नत्रमलेको बागं ोत्रटंगो, दााँतमा िोहोर
जमेको, ३३ नं.को दााँतको त्रगजा तल सरे को
दाह्री जुंगाुः कालो, छोटो
कपाल : कालो, तालमु ा कपाल नभएको
हाि खुट्टा िथा नङ : बायााँ खट्टु ाको बढु ी औला भन्दा
माइली औला लामो भएको
कपडाुः कालो NIKE ज्याके ट, सेतो हाि िटष, २९
साईजको नीलो त्रजन्स पाईन्ट, कालो नीलो र सेतो धसाष
भएको कटनको बेल्ट लगाएको र साथमा गटु ् खा िे ला
परे को िृिकले लगाएको शटक र
कोठी, खि िथा ट्याटुुः Beauty Bone को छे उमा ३ िगष ज्याके ट
त्रम.मी. को कोठी, बायााँ त्रतघ्राको त्रभत्रि भागमा ३ िगष
त्रम.मी. को कोठी भएको ।
सक
ं े ि नं : बे. ६७
घटनास्थल: बटु िल गेष्ट हाउस, गोंगब,ु काठमाण्डौ
मलङ्ग : परुु ष
उचाई : अ.ं ५ त्रिट ८ ईन्च
उिेर : अ.ं ३५/४० बषष
दााँिुः मात्रथको अगात्रडको दााँत खटटेको
दाह्री जुंगाुः नभएको
कपाल : कालो, छोटो
कपडाुः सेतो गन्जी र नीलो रंगको कट्टु लगाएको
कोठी, खि िथा ट्याटुुः दायााँ कुममा २ त्रम.मी. को त्रिक्का कालो कोठी ।
िृिकले लगाएको मटशटक हरू सक
ं े ि नं : बे. ७०
िृिकले
लगाएको
पाइन्ट िृिकले लगाएको बेल्ट
घटनास्थल: त्रहलटन गेष्ट हाउस, गोंगब,ु काठमाण्डौ
मलङ्ग : परुु ष उिेर :अ.ं २०/२२ बषष उचाई : ५ त्रिट ३ ईन्च
दााँिुः २८ िटा दााँत, तलको अगात्रडको दााँतहरु खत्रटटएको दाह्री जुंगाुः नभएको
कपाल : कालो, १ से.मी. लामो
हाि खुट्टा िथा नङ : हात तथा खट्टु ाका सिै नङहरु हल्का कुत्रचचएको
कपडाुः अगात्रड कालो चेन भएको, पछात्रड Echoches लेखक े ो नीलो रंगको हुड ज्याके ट, Hat
style GTR Rook लेखक े ो हररयो त्रटिटष, नीलो त्रजन्स पाईन्ट, Jana Kalyan Higher
Secondary School मकिानपरु को लोगो भएको बकल सत्रहतको स्कुल बेल्ट लगाएको ।
कोठी, खि िथा ट्याटुुः दायााँ कानको लोतीमा सानो कालो कोठी र दायााँ गालामा १ िगष त्रम.मी.
को कोठी भएको ।
घटनास्थल: गोंगब,ु काठमाण्डौ
मलङ्ग : मत्रहला उिेर : अं.२०/२५ बषष सक
ं े ि नं : बे. ८९
उचाई : ४ त्रिट ११ ईन्च दााँिुः दााँतहरुबीच खाली ठााँउ (Gap) रहेको
कपाल : कालो, १६ से.मी. लामो
हाि खुट्टा िथा नङ : हात तथा खट्टु ाका सिै नङहरु लामो र रातो नङ
पोत्रलस लगाएको, दायााँ खट्टु ामा रातो, कालो र हररयो त्रमत्रसएको डोरी
बाधेको िृिकको मटशटक
कपडाुः गााँढा नीलोमा सेतो बट्टु ा तथा Apple को लोगो भएको पाईजामा
सेट, गल ु ाबी त्रटिटष र Just jeans लेखेको नीलो हाि पाइन्ट लगाएकी
िृिकसाँग भेमटएका सािानहरुः बायााँ खट्टु ाको चोरी औलामा पहेलो
धातक ु ो ररङ लगाएको, बायााँ हातको नाडीमा पहेलो धातक ु ो चरु ा र िृिकको क्वाटर पाइन्ट
टलात्रष्टकको Mina लेखेको घडी र दायााँ हातको चोरी औलं ामा हररयो
पत्थर भएको पहेलो धातक ु ो औठं ी, नाकमा िुली लगाएकी र रातोमा
पहेलो–सेतो त्रित्ता भएको चटपल ।
कोठी, खि िथा ट्याटुुः दायााँ गालामा १ िगष त्रम.मी. को दइु िटा कोठी,
तल्लो ओठको बाया परट्ट १ िगष त्रम.मी. को कोठी ।
िृिकको हाप-पाइन्ट
सक
ं े ि नं : बे. ९१
घटनास्थल : लाङटाङ (रसिु ा)
मलङ्ग : परुु ष उिेर : अं. ३५/३६ बषष उचाई : ५ त्रिट ५ ईन्च
दााँिुः अगात्रडको दायााँ पट्टीको १२ नं को दााँत त्रभि पसेको, ११ नं को दााँत
टुत्रिएको, २८ नं को दााँत त्रकरा लागेको, बिु ी बंगरा आएको ।
दाह्री जुंगाुः कालो छोटो
कपाल : कालो, खस्रो, ठाडो २ से.मी. लामो ।
कपडाुः कालो ट्रयाक लगाएको, नीलो पेन्टी लगाएको ।
शरीरिा भेमटएका सािानहरुः घाटीमा धागोमा Green Stone लगाएको ।
कोठी मचन्हुः छातीको बायााँपट्टी Additional Nipple भएको
घटनास्थल/ िाफक ि : काठमाण्डौ/ ित्रहद मेमोररयल अस्पताल, कलक
ं ी सक
ं े ि नं : SM 1
मलङ्ग : मत्रहला उचाई: ५ त्रिट ३ ईन्च
उिेर : अं. ३०/३२ दााँिुः सामान्य
कपाल : हल्का रातो देत्रखने २६ से.मी. लामो कालो
कानुः दायााँ कानमा एउटा र बायााँ कानमा दईु िटा छे डेको
हािखुट्टा िथा नङ : हात र खट्टु ाका नङहरु लामो र त्रिक्का
त्रपंक कलरको नङ पात्रलस लगाएको िृिकले लगाएको
कपडा : रातो िुलबट्टु े म्याक्सी म्याक्सी
अन्य सािानहर : घााँत्रटमा रातो धागोको डोरीमा
SIDDHA लेखेको लके ट
कोठी, खि िथा ट्याटुुः बायााँ हातको नाडीमा नबत्रु िने
त्रलत्रपको अक्षर र िुलको बट्टु ा खोपेको, पछात्रड परट्ट िृिकले कानिा
त्रहपमा कोठी जस्तो कालो दाग । लगाएका गहना
घटनास्थल/ िाफकि : काठमाण्डौ/ ित्रहद मेमोररयल अस्पताल, कलंकी
मलङ्ग : परुु ष उचाई: ४ त्रिट १० ईन्च
सक
ं े ि नं : SM 2
उिेर : अ.ं ५०/५२ बषष
दााँिुः तलको अगात्रडको एउटा दााँत नभएको, मात्रथका दााँतहरु
त्रकराले खाई टुिा टुिा भएको ।
दाह्री जुंगाुः खैरो छोटो कपाल : खैरो, छोटो ।
कानुः दिु ै कानमा १/१ िटा छे डेको
कपडाुः खैरो र सेतो धकाष भएको कुताष, सेतो गन्जी (अमल ु ८५), िृिकले लगाएको शटक
टयाजी र रातो बोडषर भएको सेतो लंगु ी लगाएको
शरीरसाँग भएका सािानहरुः दायााँ हातको मािी औलामा
गल ु ाबी पत्थर भएको सेतो धातक ु ो औठी, Rolex लेत्रखएको
घडी लगाएको
कोठी, खि िथा ट्याटुुः दायााँ पाखरु ामा ३ िगष त्रम.मी. को
टात्रसएको कोठी । िृिकले साथिा रहेका
अन्युः तराई मल ू को जस्तो देत्रखने । सािानहरू
Code No: Be. 98
Place of Incident: Langtang, Rasuwa
Gender: Female Race : Caucasian
Age: Adult
Height: 5’6” Weight : 70 Kg. (Approx.)
Hair: Blonde, 40 cm. long
Ear: Single pierced hole in each ear, normal.
Fingerprint & DNA: Sample collected.
Dental Status: 28 pcs.
Clothing and Accessories: No clothing or accessories.
Other : No other distinctive body features.
For further information please contact at +977-9851280733.
मदवगं ि आत्िाको चीर शामन्िको कािना साथै
शोक सन्िप्ि पररवारजन र स्वजनहरूिा
धैयकधारण गने शमक्त मिलोस् भन्ने
कािना गदै उहााँहरू प्रमि
हामदकक सिवेदना !!!
cg';"rL @M e"sDkdf d[To' eO klxrfg gv'n]sf zjx? bf]>f]k6s j]e;fO6df cknf]8
ul/Psf] 9f+rf
>f]tM (Nepal Police, 2016)
90
cg';"rL #M lgoldt 36gfdf d[To' eO klxrfg gv'n]sf zjx? j]e;fO6df cknf]8 ul/Psf]
9f+rf
qm=;+= िववरण फोटो
!
िमित २०७३।२।३१ गते १४:०० बजे िज. प देही ब.ु उ.म.न.पा. १३ ि थत बणर् गहु
गोरो, उचाई ५ िफट ६ ई च, सेतो हाफ से डो भे , िनलोमा रातो धकार् भएको ट्रयाक
लगाएको, वाया खुट्टाको घडु ामा काटेको परु ानो खत भएको, अ दािज ५०।५५
वषर्को पु ष यिक्त ।
@
िमित २०७३/०२/२१ गते अ.१८:०० बजे िज ला प देही िस ाथर् न.पा.१, रािनगाउ
ि थत वणर् कालो, कपाल परु ै फुलेको, तालक
ु ो भागमा कालो मेदी लगाएको ज तो
के िह कालो देिखने, उचाई ५.५ िफट रहेको हाल स म नाम थर वतन नखल ु ेको मागी
खाने ज तो देिखने अ.६०/६५ वषर्को तराईवासी ज तो देिखने पु ष यिक्तको लाश
फे ला परे को ।
#
िमित २०७३।०२।२३ गते िज. किपलव त,ु िशवराज न.पा. १ बनकसमा अ.ं ३०।३५
बषर्को वणर् गहुगं ोरो, उचाई ५’२”, कपाल कालो, लामो भएको, सेतो हिरयो िटसटर् र
खरानी रंगको पाई ट लगा एको तराई मल ु को ज तो देिखने, मानिसक स तुलन िठक
नभएको पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
$
िमित २०७३।०२।१८ गते अ.ं १२:३० बजेको समयमा िज.नवलपरासी. बदर्घाट न.पा.
वडा नं. ५ सरावल खोला ि थतमा अ.ं ३०/३२ वषर्को खैरो हाफ िटसटर्, खैरो िज स
पाई ट, कालो जु ा, Kelvia लेिखएको कालो कट्टु लगाएको, सडीगली कुिहएर िकरा
लागेको पु ष यिक्तको मृत लाश फे ला परे को ।
% िमित २०७३।२।१० गते ०७:०० बजे िज. नवलपरासी रजहर ४ ि थत अ.ं ५०/६०
वषर्को, बणर् गहु गोरो, हाईट ५ िफट ३ ई च, अनहु ार परु ै पिहचान हुन नसके को,
शिररमा कुनै कपडा नभएको, पहेलो कपडा साथमा रहेको, सडीगिल दगु र्ि धत औशा
िकरा परे को अव थामा रहेको, खट्टु ाको बाहीरी छाला िन के को, दाया हातमा बाला
लगाएको, घाटीमा माला लगाएको जोगी ज तो देिखने पु ष यिक्तको लाश फे ला
परे को ।
106
^
िमित २०७३।०२।०८ गते १८:०० बजे िज ला प देही बटु वल उ.म.न.पा.१ भगवती
टोल रामनगर चोक ि थत अ.ं ५०/५५ वषर्को बणर् गहु गोरो, उचाई ५ िफट ३ ई च,
सेतो हाफ जागे खैरो कलरको, भे खैरोमा सेतो धकार् भएको वाया हातमा H को
टाटु रहेको पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
&
िमित २०७३।२।४ गते िवहान अ.ं ०५:३५ बजे िज. प देही बटु वल उ.म.न.पा. १०
ि थत बषर् अ.ं ५०।५५ को
वणर् गहुगं ोरो, दा ी फुलेको, उचाई ५’६”, सेतो हाफ भे र तल कालो ट्रयाकको पाई ट
लगाएको, दाया हातको िस डरमा ित्रशल ु र बाया हातमा हुमा, दगु ार् र उमा लेिखएको
टाटु रहेको पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
िमित २०७३।०१।२९ गते १९:०० बजे िज. बांके नेपालगंज उप.म.न.पा. ३ ि थत बषर्
६० को वणर् क साउदो, पातलो शरीर भएको पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
िमित २०७३।०१।१५ गते िज. दाङ राजपरु ९ ि थत बषर् ४०।४५ को बणर् कालो,
उचाई अ.ं ५ िफट, क मर देिख मािथको भाग नाङगो, तलको भागमा फु ो खैरो हाप
पाई ट लगाएको, पहाडीया मलु क
ु ज तो दिखने पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
!)
107
!!
!@
िज. का की, पोखरा उप महानगरपालीका वडा न.ं ०९ ि थत पृि वचोक वसपाकर् जाने
वाटो िमनाली फे सी टोसर्को अगाडी पेटीमा ३५।३६ बषर्को मिहलाको लाश फे ला
परे को ।
!#
!$
!%
२०७३।०२।१० गते अं. १७:०० बजे िज.नवलपरासी देवचुली न.पा. वडा नं. ०१
ि थत नारायणी नदीमा२०७३।०२।१० गते अं. १७:०० बजे िज.नवलपरासी
देवचलु ी न.पा. वडा नं. ०१ ि थत नारायणी नदीमा अं. ६०।६५ वषर् को, बणर् गहु
गोरो, हाईट ५ िफट ३ ई च भएको, सेतो िटसर् ट लगाएको िनलो टावेल शरीरमा
रहेको,शरीरको बाहीरी छाला परु ै िन के को,दाया हातमा औठी रहेको,मंगोिलएन
ज तो देिखने शरीर पािनले फुि लएको अव थामा रहेको पु ष यिक्त ।
108
!^
!&
२०७३।०२।०२ गते िज ला नवलपरासी गैडाकोट न.पा. वडा नं.-०६ वोटे टोल ि थत
नारायणी निदको िकनारमा अ.ं २७।२८ वषर्को, बणर् गहुँ गोरो, कालो कपाल, मािथ
कोठे चेक सटर् ,िभत्र हिरयो रंगको िटसर्ट लगाएको तल िज स पाई ट र खैरो वे ट
लगाएको, उचाई ५ िफट ४ ई च भएको पु ष यिक्तको बेवािरसे अव थामा लाश
फे ला परे को ।
!(
िमित २०७३/०१/२४ गते अ.१४:०० बजे िज ला प देही हािट बनगाई
गा.िव.स.वडा न.ं १ ि थत वणर् कालो, सेतो िनलो धकेर् वाला सटर् ,कालो िट-सटर्,
िनलो िज स पाई ट, हिरयो कट्टु उचाई ५.२ िफट कापल कालो भएको अ.ं बषर्
३८/४० को पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
@)
िमित २०७३।०१।२४ गते साझँ अ.ं १७:०० बजेको समयमा िज ला नवलपरासी
कावसोती न.पा. वडा नं. १३ ि थत बणर् गहु गोरो, ५ िफट ३ ई च उचाई भएको,
मंगोिलएन ज तो देिखने, कालो कपाल, सेतो से डो, कालो हाप पाई ट, कालो
पे टी,लगाएको, सेतो कालो िछकेर् िमकेर् माल साथमा भएको अं. ३०/३५ बषर्को पु ष
यक्तीको लाश फे ला परे को ।
109
@!
िमित २०७३-०१-२० गते अं. १२:३० बजे िज. सलार्ही, मलगं वा- १० ि थत,
सावर्जिनक बाटोको पल ु मिु न वणर् या लो, उचाई ५ िफट ८ ई च, कपडा िफका सेतो
रंगको िट-सटर्, िनलो रंगको हाफपाई ट लगाएको , अ.ं वषर् ३० को मधेसी मलु को
ज तो देिखने पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
@@
िमित २०७३-०१-१८ गते अं. ०९:०० बजे िज. पा पा हुिग- ९ ि थत , वणर्
क साउदो , उचाई ५ िफट २ ई च , पहेलो रातो िमिसयको सिु तको साडी शिररको
भागमा बेिरएको, कपाल फुलेको , अनहु ार याउरी परे को, शिररको भाग सक ु े को हेदार्
तराई मल
ु को ज तो देिखने मािगने िहड् ने मिहलाको लाश फे ला परे को ।
@#
िमित २०७३/०१/११ गते िदनको अं ११:३० वजेको समयमा िज. काभ्रे गैरी िबसौना
देउपरु गा.िव.स. वडा न.ं ७ ि थत उचाई अ.ं ५ िफट ४ ई च, वणर् कलसाउदो, पहेलो
रगंको हाफ भे , सेतो कालो कोठे रगंको हाप कट्टु लगाएको, बाँया खुट्टा ह का बाङ् गो
ज तो देिखने दा ी जङंु ् गा भएको मागी खाई िहड् ने क्षेत्री ज तो देिखने खोटाङ् गे भ ने
नेत्रराज सबु दे ी नाम बताउने अ.ं वषर् ३०/३५ को पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
@$
िमित २०७३।०१।०७ गते अं १२:३० बजेको समयमा िज ला बाँके, उढारापरु - ८
ि थत वणर् क साउदो, पातलो शिरर, ह लका दा ी जँगु ा भएको पु ष यिक्तको लाश
फे ला परे को ।
@% िमित २०७३।०१। ०४ गते िवहान अ दािज १०:३० बजे िज. प देही, बुटवल
उ.म.न.पा .वडा .न.१० सख्ु खानगर ि थत वणर् गहु गोरो , जवु ा दा ी सामा य एको
,उचाई ५ िफट ५ ई च िनलो िज स पाई ट, रातो िटसटर् ,वाया हातको चोर औलामा
फलामको ज तो औठी लगाएको ,वाया हातको ह के लामा िगतारको ज तो लोगो
भएको टाटु ,दाया हातमाको ह के लाको पछाडी अग्रं ेजी अक्षेर B को टाटु हानेको ,
कालो वे ट ,ला चो अनहु ार पहाडी मल ु क
ु को ज तो देिखने पु ष मािनस अ.ं २२।२५
वषर्को ।
@^ िमित २०७२।१२।१७ गते अ.ं १४:०० बजेको समयमा िज. धनषु ा िमिथला
नगरपालीका वडा न.ं ५ ढ के वर ि थत पवु र् पि म राजमागर्को रोशन पेट्रोल प प
अगाडी सडक छे उको अशोक खको फे द निजक नाम थर वतन नखुलक े ो वणर् कालो,
कपाल सेता, उचाई ५ िफट, पातलो शिरर, रातो बलाउज कालो याके ट, हिरयो पहेलो
रङ्गको बटु े साडी लगाएकी घाटीमा सेतो कालो माला लगाएकी अ.ं वषर् ६०।६५
वषर्को तराई मलु को ज तो देिखने मागी खाने बृद्ध मिहलाको मृत अव थामा बेवािरसे
लाश फे ला परे को ।
110
@& िमित २०७२।१२।१९ गते िवहान अ दाजी ०७:०० बजेको समयमा िज. प देही
बटु वल .उ.प.म.न.पा. वडा नं. ७ िवकास टोलमा ३५/३७ बषर्को बणर् गहु गोरो, जवु ा
दा ी पालेको, उचाई ५ िफट ४ ई च, खैरो पाई ट खैरो िट.सटर्, कालो वे ट, वाया
हातमा फलामको ज तो देिखने धातुको बालो लगाएको , ला चो अनहु ार को पहाडी
मलु क
ु को ज तो देखेने पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
@( िमित २०७२।१२।२२ गते अ दाजी १४:०० बजेको समयमा िज. प देही बटु वल उप
म.न.पा. वडा न.ं ८ अमरपथ ि थत बषर् ३५।३८ को नाम नखुलक े ो बणर् गहु गोरो,
पातलो शिरर, उचाई ५िफट ३ ई च, वाया हातमा िप लको ज तो बालो लगाएको,
दाया हातमा ि टलको ज तो क पिनको नाम नखुलक े ो नच ने घडी लगाएको,
crocodile को िचत्र भएको िनलो, पहेलो र खैरो धकेर् िटसटर् लगाएको, िनलो िज स
पाई ट लाि कको डोिरले बािध लगाएको, पहािड मल ु कु को ज तो देिखने, लामो
कपाल पालेको पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
#) िमित २०७२।१२।१७ गते १६:३० बजेको समयमा िज. ईलाम दानाबारी गा.िब.स.
वडा नं. १ ि थत कुलो पानीमा अ.ं बषर् ५५/६० की मिहला, कालो रातो बणर्को,
अ दाजी ५ िफट २ ई च उचाई भएकी, के श कालो छोटो खु ला रहेको, मानिसक
स तुलन िठक नभएकी ज तो देिखने , दािहने घडु ामा परु ानो घाउको खत रहेको र तराई
मलु को ज तो देिखने मिहलाको लाश फे ला परे को ।
111
#@
िमित २०७२-१२-१३ गते अ.ं १४:३० बजे िज ला सलार्ही, नौके वा गा.िव.स. वडा
नं. ६ ि थत िझझा खोलाको नहरको पोखरीमा वणर् गहुगँ ोरो, उचाई ५ िफट, शरीर
िठक्कको, रातो बट्टु ा भएको फुल लाउज र पहेलो पेिटकोट, सेतो ह का रातो बट्टु ा
भएको सतु ीको साडी लगाएकी, घाँटीमा रातो पोतेको माला लगाएकी, अ.ं ३८/४०
की मिहलाको लाश फे ला परे को ।
##
िमित २०७२-१२-११ गते िबहान ०८:०० बजेको समयमा िज ला मकवानपुर हेटौडा
उप.म.न.पा. वडा नं. ४ ि थत भटु नदेवी उ.मा.िब.को भाडामा लगाईएको भवनको
पछािड पट्टी बर डामा वणर् गहुगँ ोरो, दा ी जंगु ा ह का पालेको, सेतो सटर् लगाएको
पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
#$
िमित २०७२-१२-१३ गते िज ला प देही बटु वल उप.म.न.पा. वडा नं. ७ ितनाउ
खोलामा ला चो अनुहार, अनहु ारको बाया खाँ तफर् परु ानो काटेको खत भएको,
अ.ं ३५।३७ वषर्को पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को ।
#%
िमित २०७२/१२/०२ गते िज. काभ्रे नािसका थान गा.िव.स. वडा नं. २ ि थत
नारायण मि दरको पिरसरमा हाल यिकन नाम थर वतन नखल ु के ो अ.ं वषर् ६० को
पु ष यिक्त मृत अब थामा फे ला पारी शब पिरक्षण एवं सनाखतको लागी ित्र.िब.
िशक्षण अ पताल महाराजगजंको शब गृहमा सरु िक्षत रािखएको ।
#^
िमित २०७२।१२।०४ गते अं. १३:०० बजेको समयमा िज ला नवु ाकोट िवदरु न.पा.
१ ि थत ित्रशिु ल खोलाको िकनारमा खोलाले वगाई याएको नवजात िशशक
ु ो लास
फे ला परे को ।
112
#* िमित २०७२।१०।०७ गते रातको अं.२३:४५ वजेको
समयमा िज ला किपलब तु भक
ृ ु टी न.पा.वडा नं.६
ि थत वणर् क साउदी,पातलो शिरर भएकी, कपाल अधर्
फुलेको रातो लाउज र रातोमा सेतो पाटा रहे को
पछयौरी ओडेकी, पहे लो साडी लगाएकी, उचाई अं.५
िफट, वषर् अं. ४५/५० की मधेशी मुलकी ज तो दे िखने
मिहलाको लाश फेला परे को।
$) िमित २०७२।०८।१० गते ०८:३० बजे िज. भक्तपरु म यपरु िठमी न.पा.वडा न.ं १६
मनोहरा ि थत लोक भेईकल प्रा.िल. ग्यारे जको खु ला कोठामा बणर् गहुँ गोरो ,
कालो छोटो कपाल, मोटो शिरर, उचाई ५ िफट ७ ई च,िनलो कालो रंगको
याके ट,िनलो िटसटर् ,खैरो कपडाको पाई ट लगाएको एिकन नामथर,वतन नखल ु क
े ो
दोलखा चिरकोट घर बताउने गरे को अ.ं बषर् ६० को का छा तथा बिद्र बढु ाथोकी भ ने
पु ष यिक्तको बेवािरसे लास ।
113
$@
$# िमित २०७२/११/२७ गते िबहान अं. ०८:०० बजेको समयमा िज ला दोलखा, िजरी
न.पा. वडा.नं २ माली सेवा टोल ि थत डबल बहादरु तामाङको बारीमा नाम थर वतन
नखलु ेको बणर् रातो, उचाई ५ िफट ३ ई च भएको, छोटो कपाल कालो फुलेको, मोटो
शिरर भएको, खैरो रंगको भे , पहेलो कालो सेतो बट्टु े भे , कालो िघउ कलरका बट्टु े
याके ट, पहेलो कालो रंगको कट्टु, खैरो रंगको पाई ट, कालो जु ा, कालो उिनको टोिप
लगाएको अ.ं वषर् ५० को पु ष यिक्तको बेवािरसे लाश फे ला परे को ।
$$
रा ट्र भारत, िज ला च फावत टनकपरु ि थत अं बषर् ४५, उचाई ५ िफट, अनहु ार
कालो, से डो िज स पा ट लगाएको, जु ा लगाएको, हातमा ि टलको कडा लगाएको
नेपाली पु ष यिक्तको लाश फे ला परे को हुदं ा िनजका कोही फ तह भएमा िज ला
प्रहरी कायार्लय कंचनपरु मा स पकर् राख्नु होला ।
$%
िमित २०७२।१०।०२ गते अं. १०◌ः३० बजेको समयमा िज ला धनषु ा, सु दरपरु
गाउँ भ दा िभत्री बडहरी खोलाको मािथ जंगलमा अ.ं वषर् ४०÷४१ को तराई मल
ु क
ु को
ज तो देिखने पु ष यिक्तको लाश बेवािरसे अव थामा फे ला परे को ।
$^
िमित २०७२-१०-०१ गते अं.१०:०० बजे िज ला बारा
रामपुर टोकनी १ ि थत ने.रा.प्रा.िव.को कोठा िभत्र नामथर
वतन नखल
ु ेको अं.६० वषर्को वेवािरसे पु ष यितको लाश
फेला परे को ।
114
परु ानो घाँउ भई िकरा परी बेवारीसे अव थामा प्रहरीले
फेला पारी त काल उपचारको लािग िज ला अ पताल
जलेशवरमा लिग भनार् गराई िदएकोमा िनजको
उपचारको क्रममा िमित २०७२।०९।२९ गतेका िबहान
अं.११◌ः०० बजेको समयमा सोही अ पतालमा िनजको
म ृ यु भएको
115
%) िमित २०७२।०९।०९ गतेको िदन अ.ं १३:०० वजेको समयमा िज ला धनषु ा जनकपरु
उप महानगरपािलका वडा न.ं ४ ि थतमा रहेको धनषु सागर पोखरीको पि म – दिक्षण
कुनामा गहुगँ ोरो वणर्, नाकवाट रगत िन कीएको, नाङ्घगो अव थामा रहेको, िनधारमा
वायाँ तफर् को भागमा लो १ च घाउ रहेको, अ.ं ९ मिहनाको वेवािरसे अव थामा
फे ला परे को मृतक वािलकाको लाश फे ला परे को ।
%!
िमित २०७२/०९/१८ गते भरतपरु उ.म.न.पा. वडा नं.४ ि थतमा वेवािरसे अव थामा
मृत फे ला परे को वणर् गहुँ गोरो, कपाल, दा ी धा फुलेको अ.ं बषर् ५५/६० को पु ष
यिक्त ।
%@
िमित २०७२।०९।११गते ०६:३० बजेको समयमा िज लामकवानपरु हे.उ.म.न.पा.वडा
न.ं १ ि थतमा रहेको हेटौडा अ पतालको मल ु गेटमा िन नहुिलया भएको, नाम,थर,
वतन नखुलक े ो, अ.ं ६५ वषर्को पू ष यिक्त मृत अव थामा फे ला परे को ।
%#
वणर् कालो, हेदार् तराईमल
ु को ज तो देिखने, कपाल, दाि जँगु ा धी पल
ु ेको, सेतो
किमज, कोलो याके टमा बाउलामा सेतो धक भएको, घाँिटमा कालो डोरा बाँधक े ो
पु ष यिक्त
116
%& िमित ०७२।०८।०९ गते दे िख िज.िस धुली क.न.पा.–६
ि थत िज ला अ पताल िस धुलीमा नामथर नखुलेको
अं. वषर् ६० को पु ष यिक्तले उपचार गराई रहे कोमा
िनजको उपचारकै क्रममा िमित ०७२।०८।२० गते
िवहान अं.०८:१५ वजेको समयमा म ृ यु भएको ।
117
फेला परे को ।
118
हुिलया:- पातलो मझौला शरीर भएकी पहाडीया
मल ु को मिहला वणर् गहुँगोरो, उचाई ५ िफट २ ई च,
कालो कपाल, नाक छे डेको, कालो ला बाउले हुट चेन
भएको िजपरको ता ने ठाउँ मा I phone लेखेको, सो िभत्र
I Love Nepal लेखेको सेतो भे ट, कालो सेतो बुट्टा
भएको उनीको लेिगज, पहे लो र सेतो रङ्गको मोजा
कानमा बजारीया टप लगाएकी मिहला
119
^% िमित २०६८-१-४ गते को राती अं. २०:०० बजेको
समयमा िज ला लिलतपुर ल.उ.म.न.पा. वडा नं.१७
ग्वाक चोक निजक िरङ्गरोडमा ना. ४ ख. २२०४ नं.
को ट्रकले हाल स म नाम थर वतन खु न
नआएको अं. बषर् २६/२७ को पु ष यिक्तलाई ठक्कर
िदई घाईते भई औषधी उपचारको क्रममा िब. ए ड
िब. अ पताल लिलतपुरमा लगेकोमा म ृ यु भएको ।
120
^&
िमित २०७२-०९-२२ गते भरतपरु उ.म.न.पा. वडा नं. ५ िशवघाट ि थत नारायणी
निदको िकनारामा नारायणी निदले बगाई याई पाखा लगाएको अव थामा अ.ं वषर्
५५-६०, वणर् गहु गँ ोरो सेतोमा धकार् भएको चेक सटर् , कालो याके ट लगाएको प ष
यिक्त ।
^*
िमित २०७२।९।२५ गते िवहान िज.पसार् िव.उ.म.न.पा.वडा न.१६ ि थत सरै सवा
खोलामा हाल नाम थर वतन नखल
ु ेको साल नाल सिहतको नाङगो अव था नवजात
िशशु बािलका ।
^(
िमित २०७२-०९-२१ गते अं. ०९:३० बजेको समयमा िज ला िस धिु ल नेत्रकाली-५
मेनटार ि थत , वणर् गहुगँ ोरो, कासे रंगको सटर्, कालो िनलो रंगको याके ट
लगाएको पु ष यिक्त ।
&) २०७२/१०/१६ गतेको िदनको अं. ०८:०० वजेको समयमा उचाई ५ िफट ७ ई च,
बणर् गहुगोरो, कपाल दाही र जङु ् ग फुिलएर ितलचाम्रे भएको मागीखाई िहड्ने,हिरयो
गढा रंगको याके ट िभत्र खैरो रंगको हाफ वीटर लगाएको हिरयो खैरो रंगको धकेर्
भएको सटर् र तल खरानी रंगको हाफ कट्टु लगाएको, मागी खाई िहड्ने हेदार् क्षेत्री बाहुन
ज तो देिखने अ.ं बषर् ६०/६५ को यिकन नाम थर वतन नखुलक े ो बेवारीसे पु ष
यक्तीको लास
&@ िमित २०७२-१०-११ गते अ.१५:०० बजेको समयमा िज.सलार्ही ई परु न.पा.वाडर्
न.४ ि थत मा रहेको सागरनाथ वन पिरयोजनाको प ट न. ८ को बी को जङ्गलमा
नामथर वतन नखल ु ेको अ.वषर् २०:२५ को पु ष यिक्तको जिल डरे को अव थामा
मृतक लाश फे ला परे को मृतक लाश उचाई ५िफट ५ ई च,नाक चचु ो अनहु ार
ला चो,मझौला शिरर,वणर् गहुगोरो,हिरयोमा कालो तथा सेतो धकार् भएको फुल
सटर्,िनलो रङ्गको िज स पाई ट लगाएको अ.वषर् २०:२५ को पु ष यिक्त ।
121
&#
िमित २०७२-१०-१८ गते भरतपरु उ.म. न.पा.वडा न.ं १ रामनगर ि थतमा वणर्
गहुगँ ोरो, धा कपाल दाि फुलेको, िनलो हाईनेक सेतो सटर् र कालो याके ट
लगाएको अं.बषर् ६५ को पु ष यिक्त ।
&$
िमित २०७२-१०-१८ गते अं. वषर् ३५ को वणर् कालो, रातो लाउज, िनलो सारी
लगाएको, हातमा पहलोमा विरपरी रातो रगक
ं ो चरु ा लगाएको गलामा डोरो बाधेको
वेवािरसे मिहलाको लास ।
&%
िमित २०७२।१०।१७ गते अ.ं १२:०० बजेको समयमा िज ला िस धल ु ी, दधु ौली
न.पा. वडा नं. ११ ि थत रहेको ँखीजोर सामदु ाियक वन मैनी जंगलको ख ँ जोड
डाँडाको िडलमा नाम, थर वतन समेत नखल ु ेको अं. ३०÷३५ वषर्को पु ष यिक्तको
बेवािरसे अव थामा लाश फे ला परे को ।
&^ िमित २०७२-१०-२७ गते िबहान ०७:०० बजे कपाल कालो, जङु ् गा १ ई च लामो,
खैरो रङको YONG KANG लेखेको याके ट, सेतो रङमा ह का पहेलो ठाडो धकार्
भएको सटर्, िनलो िज स पाई ट,घािटमा पहेलो धातुको बजरीया िसिक्र, बायाँ हातमा
ह का पहेलो रङको पलाि कको घडी लगाएको, यामलो बणर् अ दाजी बषर् ३५÷४०
को तराई बासी ज तो देिखने भएको पु ष यिक्त ।
&& िमित २०७२।१०।२२ गते अ.ं ०९:०० बजे िमित २०७२।१०।२२ गते अं.०९:००
बजेको समयमा का.प.िज.वालवु ापाटी देउपरु गा.िव.स.वडा नं.-६ ि थत रानीबनमा
नाम थर वतन नखलु ेको बषर् अ.ं २५।३० को कालो बणर्को पातलो शिरर भई छोटो
कपाल भएको तराई मलु क
ु को ज तो देिखने पु ष यिक्त ।
&*
लाश फे ला परे को िमित:२०७२।१०।२६ गते िदउँ सो १२:४५ बजे, खरानी रङगको
दौरा ,िनलो रङगको िज सको पाई ट, िनलो रङगको याके ट , हिरयो रङगको मोजा ।
122
&( २०७२।१०।२७ गते रातको समयमा िज ला पा पा तानसेन नगरपािलका वडा न.ं १०
ि थत यनु ाईटेड िमसन अ पताल । बणर् गहुगँ ोरो पातलो शिरर, दारी कपाल सामा य
फुलेको, उचाई अ दाजी ५ िफट ३ ई च बषर् अ दाजी ५० को देिखएने पु ष यिक्त ।
*)
िमित २०७२।१०।२५ गते ,वणर् गहुगँ ोरो,अनहु ार गोलो,नाक म यम,कपाल कालो,सेतो
कालो धकेर् सटर्,सेतो से डो भे ,िनलो िज सको पाई ट लगाएको,उचाई ५ िफट ५
ई चको अ.ं २५/२६वषर्को पु ष यक्ती ।
*!
२०७२।११।१ गते िज. .िस.न.पा.८ ि थत अचेत
अव थामा बणर् क साउदो पाललो शिरर िनलो रङको
हुड र कालो ट्राउजर लगाएको उचाई ४.१० ई च
भएको अं.बषर् १९/२० को पु ष
*@
िमित २०७२।११।२ गते िज.पा पा िपपलडांडा ९गहुगं ोरो, दारी कपाल फुलेको,
मझौला शिरर, उचाई ५’२”, साथमा परु ाना कपडा तथा कालो रंगका २ जोडी
लाि कका च पल भएको, रातो जेब्रा झोला भएको अ.ं ६० वषर्को ।
*#
िमित २०७२-११-१० गते अ.ं ०९:५० बजे, वणर् गहुँ गोरो, पातलो शिरर, कालो सटर्
लगाएको, दाँया हातमा फलामको ज तो देिखने िसक्री लगाएको,सोही हातको नािडमा
टाटु भएको
*$
िमित २०७२/१०/२१ गते िबहान अं. ०९:३५ वणर् गहुगँ ोरो, उचाई अ.ं ५ िफट, पातलो
शिरर, कालो छोटो कपाल भएको, िनधारको िबच भागमा कालो कोठी भएको,
त काल एिकन नाम थर वतन खु न न एको बेवारीसे पु ष यक्ती ।
123
*%
िमित २०७२।१०।२५ गते अ.ं ०३:०० बजे िज.न.प. कुिडया ६ महलबारी, अ.ं
३०।३२ वणर् गहुगं ोरो, उचाई ५’४” िक्रम कलरको पाई ट, चेक सटर्, सेतो कालो धकेर्
वीटर, कालो याके ट, हिरयो कालो बट्टु े मफलर ।
*^
िमित २०७२।१०।२५ गते िज. .सैनामैना १० रामापरु अ.ं ३५।४०बणर् गहु गोरो,पातलो
शिरर,दारी जगु ा एको,सु तला कलरको उनीको टोपी,कालो खैरो रंगको चेन भएको
जाके ट,खैरो कटन पाई ट,कालो लाि क च पल,दाया हातमा फलमको बाला र औठी
लगाएको कालो खैरो क मल ओडेको,मृतक अ.ं बषर् ३५।४० को मधेशी मल ु को ज तो
देिखने नाम थर बतन नखल ु ेको बेवािरसे पु ष मािनस ।
*&
िज ला प देही २०७२।१०।१९ गते, १३:३० बजे वणर् गहुगोरो, दबु ै गोडाको बढु ी
औला छोटो, गोलो अनहु ार, मंगोिलयन वणर्को, कालो याके ट, कालो सटर्, िनलो
भे , कालो अ डरवयर, कालो खैरो पाई ट लगाएको अ.ं बषर् ४०/४२ को पु ष यिक्त
।
124
cg';"rL $M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, :joDe'sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
ljj/0f
िस.नं. फेला परे को लाशको संिक्षप्त िबबरण फोटो फोटो कैिफयत
िमित
cf=j= @)&!÷)&@
125
7 २०७१।०९।०३ िमित २०७१।०९।०३ गते िदउँ सो अ. १५;३०
बजेको समयामा का.िज.का.म.न.पा.१५ ःवयम्भ ु िःथत
जं गलमा खिरको खमा एिकन नामथर वतन खुल्न
नआएको पु ष व्यिक्त झुन्डी मृत अवःथामा फेला परे को
।
cf=j= @)&@÷)&#
126
-
गते का.िज.नागाजुन
र् न.पा-4 बाफल िःथत सडक पटीमा
एिकन नामथर वतन नखुलेको बषर् अं.35/36 को पु ष
ब्यिक्त मृत अवःथामा फेला परे को ।
127
cg';"rL %M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, uf}zfnfsf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
ljj/0f
आ.व िजल्ला फेला परे को लाशको सं िक्षत िववरण फोटो कै.
िमित फोटो
०७१/०७२ sf7df8f}+ )&!.%.!& ut] sf=lh=sf=d=g=kf=( kmf]6f] gePsf] uf}}zfnf
!&M)) ah] alQ;k'tnL l:yt ;8s .
v08df jtg gv'n]sf]
c=@^.@& sf] /fd d'08'nf
la/fdL km]nf k/L pkrf/sf]
s|ddf la/ c:ktfndf d[t
ePsf] .
128
०७१/०७२ ,, )&!.!).!$ ut] sf=lh=sf=d=g=kf=* u'x]Zj/L ,, ,,
dlGb/ kl/;/df gfd y/ jtg
gv'n]sf] c=$).$% sf] k'?if
Aoltm la/fdL ca:yfdf km]nf
k/L pkrf/sf] nflu la/
c:ktfndf pkrf/sf] s|ddf
d[To' ePsf] .
129
cg';"rL ^M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af}¢sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf] ljj/0f
l;=g+= lhNnf km]nfk/]sf] ldlt nf;sf] ;+lIfKt ljj/0f kmf]6f] s}lkmot
1= sf7df08f} ldlt @)&!.%.@ v}/f] kfO{G6, v}/f] Hofs]6, r]s ;6{, % lkm6 %
ut] prfO, demf}nf zl//, If]lq afx'g h:tf] b]lvg],
c=^).^% jif{sf] .
2= sf7df08f} ldlt @)&!.%.* jif{ c=$) sf] s[i0f jflgofF eGg] JoQmL j[t
ut] hg;]jfaf6
k|fKt .
3= sf7df08f} ldlt @)&!.%.!@ j0f{ ux'F uf]/f, prfO % lkm6, bfx|L h''Fuf km'n]sf],
ut] c=jif{ *).*@ sf] /fO{ j'9f eGg] JoQmL .
4= sf7df08f} ldlt @)&!.%.@% jif{ c=$%, prfO % lkm6 % O{Gr, t/fO{ d'nsf] j[t
ut] h:tf] b]lvg], sfnf] l6;{6{ nufPsf] cg'k eGg] hg;]jfaf6
JoQmL . k|fKt .
5= sf7df08f} ldlt jif{ c=$).$%, ux'uf]/f] j0f{, prfO % lkm6 @
@)&!.%.@^ut] O{Gr, sfnf] l6;{ / sfn]f 6«fph/ nufPsf] lbks
du/ eGg] JoQmL .
6= sf7df08f} ldlt @)&!.%.#) /ftf] Hofs]6, xl/of] l6;6{, lgnf] kfO{G6, ;]tf],
ut] ws]{ ;6{ nufPsf], c= jif{ $), prfO % lkm6
^O{FGr, bfx|L h'Fuf kfn]sf] nDj' eGg] JoQmL .
7= sf7df08f} ldlt @)&!.^.# ut] ux'uf]/f] j0f{ prfO % lkm6 % OGr, sfnf] kfOG6
nufPsf] , l6;6{ nufPsf] k'?if JoQmL .
8= sf7df08f} ldlt @)&!.^.( jif{ c=$).$% , lgnf] /+usf] k]G6L dfq nufPsf],
ut] cg'xf/sf] jfxL/L efu km'nL 5fnf v'O{lnPsf] .
9= sf7df08f} ldlt @)&!.^.!( jif{ c= @).@% , z/L/ gfËf] , nf; ;8LunL
ut] ;s]sf] , 6fpsf]sf] s]xL efu dfq skfn ePsf] .
10= sf7df08f} ldlt @)&!.^.@@ jif} c=$), prfO % lkm6 # O{Gr, skfn cw{
ut] km'n]sf] .
11= sf7df08f} ldlt @)&!.&.!) pd]/ c=&.* dlxgfsf] gjhft lzz' .
ut]
12= sf7df08f} ldlt @)&!.*.! pd]/ c=#).#% jif{, prfO % lkm6, xl/of]
Uft] ;'?jfn, /f]tf] j§'] s'tf{, /ftf] lkmSsf :jL6/, /ftf]
rKkn, rf]/L cf}nfdf l/Ë, b'j} v'§fdf kfph''
nufPsL dlxnf JoQmL .
13= sf7df08f} ldlt @)&!.*.! sfnf] j0f{{, kftnf] zl//, t/fO{jf;L h:tf] b]lvg],
ut] /ftf] /+usf] l6;6{, lgnf] /+usf] lhG; kfO{G6, tfn'
v'{OlnPsf], c=@$.@% jif{sf] .
14= sf7df08f} ldlt @)&!.(.$ pd]/ c=#^ jif{, prfO c= ^lkm6, sfnf] Hofs]6, j[t
ut] v}/f] kfO{G6 nufPsf] s0f{ tfdfË eGg] JoQmL . hg;]jfaf6
k|fKt
15= sf7df08f} ldlt @)&!.!).!) sfnf] /ftf] Hofs]6, skfn sfnf] , prfO % lkm6
ut] $ O{Gr, c= jif{ ^).^%, d+uf]lnog cg'xf/ ePsf]
k"?if JoQmL .
16= sf7df08f} ldlt @)&!.!).!! dlxgf k'u] h:tf] b]lvg] , lnË g5'6Lg] cj:yfdf
ut] /x]sf] gjhft lzz' .
17= sf7df08f} ldlt @)&!.!@.!% v/fgL /+usf] ;6{, tfn'df skfn gePsf], skfn
ut] km'nsf], c=%).%% sf] k'?if JoQmL .
18= sf7df08f} ldlt @)&!.!@.@# ;]tf]df v}/f] l6;6{ , lgnf] lhG; kfOG6, c=jif{
ut] @%.#) sf] k'?if JoQmL .
130
19= sf7df08f} ldlt @)&!.!@.@* ux'F uf]/f], c= jif{ $$.$% jif{sf] k'?if JoQmL .
ut]
20= sf7df08f} ldlt @)&@.!.( jif{ c=#%.$) sf] prfO % lkm6 % Ogr, ;]tf]
ut] ws]{ ;6, sfnf] l6;6{ nufPsf] k'?if JoQmL .
21= sf7df08f} ldlt @)&@.@.$ ;]tf] lgnf] xfkm kfO{G6, sDd/df Knfli6s 8f]/Ln]
ut] kfO{G6 jfw]sf], prfO % lkm6 ^OGr , jif{
c=##.#$ sf] k'?if JoQmL .
22= sf7df08f} ldlt @)&@.@.( jif{ c=#).#% sL , t/fO{jf;L h:tf] b]lvg], x/Lof]
ut] s'tf{ ;'?jfn nufPsL, JoQmL .
23= sf7df08f} ldlt @)&@.@.!) sfnf] j0f{, prfO % lkm6 $ O{Gr, jif{ c=#%.$)
ut] sf] k'?if JoQmL .
24= sf7df08f} ldlt @)&@.#.!# /ftf] ;6{{, lhG;sf] xfkm kfO{G6, prfO c=% lkm6
ut] $ Ogr, O{Zj/ /fO{ eGg] JoQmL .
25= sf7df08f} ldlt @)&@.#.!% ux'uf]/f] j0f{ , prfO \% lkm6 $ OGr , bfx|L h''Fuf j[t
ut] kfn]sf] , Hofs]6 nufPsf], pd]/ c=@*.@( jif{sf] hg;]jfaf6
k'?if JoQmL . k|fKt .
26= sf7df08f} ldlt @)&@.$.* ux'uf]/f] j0f{ , prfO % lkm6 & OGr , d+uf]lnog j[t
ut] cg'xf/ ePsf] , x/Lof] lhG; kfOG6 nufPsf] hg;]jfaf6
c=#%.$) jif{ k"?if JoQmL . k|fKt .
27= sf7df08f} ldlt @)&@.$.!@ ux'Fuf]/f] j0f} , prfO % lkm6 ^ OGr, jif{ c=
ut] $).$@ sf] d+uf]lnog cg'xf/ ePsf] k'?if JoQmL
.
28= sf7df08f} ldlt @)&@.$.@# PsLg gfd y/ jtg gv'n]sf] jif{ c.%).%% ,
ut] . prfO % lkm6 @ OGr, v/fgL /+usf] ;6{ nufPsf]
k'?if JoQmL .
29= sf7df08f} ldlt @)&@.%.@ ux'F uf]/f] j0f{ prfO % lkm6 $ OGr, lhG;
ut] . kfOPG6, v}/f] l6 ;6{ jif{ c=&@ sf] km'jf{ eGg]
k'?if JoQmL .
30= sf7df08f} ldlt @)&@.&.@@ c=%.^dlxgfsf] h:tf] b]lvg] gjhft lzz'
ut]
31= sf7df08f} ldlt @)&@.(.# c=jif{ %%.%^, prfO % lkm6 ^ OGr, lgwf/ 7'nf]
ut] ePsf] k'?if JoQmL .
32= sf7df08f} ldlt @)&@.(.@! df; k'uL hGdLPsf] h:tf] b]lvg] :qL hftsf]
ut] gjhft lzz' .
33= sf7df08f} ldlt @)&@.!).!# sfnf] skfn u'x'uf]/f] j0f{,d+uf]lnog cgxf/ ePsf]
ut] jif{ c=#).#% sf] k|]d /fO{ eGg] JoQmL .
34= sf7df08f} ldlt @)&@.!@.@) c=^%.&) jif{, ;]tf] km'n]sf] bf/L ePsf], prfO % j[t
ut] lkm6 % OGr ePsf] k'?if JoQmL . hg;]jfaf6
k|fKt
35= sf7df08f} ldlt @)&#.!.!) pd]/ c=%%.^) sf] sfnf] skfn, t/fO{ d'nsf]
ut] h:tf] b]]vLg] , sfnf] ;]t]f skfn ePsf] k'?if
JoQmL .
36= sf7df08f} ldlt @)&#.!.!! kx]nf] s'tf{ , /ftf] sfnf] ;'?jfn, jif{ c=#& sL
ut] sf]kLnf eGg] /]g'sf lj=s= gfd u/]sf] dlxnf
JoQmL .
>f]tM :ynut ;e]{ -@)&#_ dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af}¢
131
cg';"rL &M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
ljj/0f
l;=g+= lhNnf km]nf k/]sf] nfzsf] ;+lIfKt laa/0fkmf]6f] kmf]6f] s}=
ldlt
cf=a= @)^(.@)&)
! sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&).)@.@$ ldlt @)&).)@.@$ ut] c+
g+= !% :joDe' !*M#) ah]sf] ;dodf
sf=lh=sf=d=g=kf=j8f g+=
!% :joDe' l:ytdf Plsg
gfd y/ jtg gv'n]sf] k'?if
JolQm cr]t cj:ufdf km]nf
kf/L pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf]
@ sf=lh sf=d=g=kf @)&).#.!* ldlt @)&).)#.!* ut] c+
j8f g+=!^ ag:ynL !*M#) ah]sf] ;dodf
9'Ë]wf/f sf=lh sf=d=g=kf j8f g+=
!^ ag:ynL 9'Ë]wf/f l:yt
Plsg gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQm cr]t
cj:ufdf km]nf kf/L
pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf]
cf=a= @)&).@)&!
! sf=lh= l;tfkfOnf % @)&).)$.!# ldlt @)&).)$.!# ut] /ftL
c+= @!M)) ah]
sf=lh=l;tfkfO{nf % l:ytdf
x'TofO{ n8fO{ lbO st{Jo u/L
df/]sf] Plsg gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQm
@ sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&).)%.)( ldlt @)&).)%.)( ut] c+=
g+= !^ afnfh' )*M#) ah]
sf=lh=sf=d=g=kf=j8f g+= !^
afnfh' l:yt gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQm d[t
cj:yfdf km]nf k/]sf]
132
# sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&).)%.@@ ldlt @)&).)%.@@ ut] c+=
g+= !% lah]Zj/L )*
M))ah]sf=lh=sf=d=g=kf=j8f
g+= !% lah]Zj/L Pl/ofdf
Plsg gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQm d[t
cj:yfdf km]nf k/]sf]
$ sf=lh= l;tfkfOnf @)&).)%.@( ldlt @)&).)%.@( ut]
!% c+=!^M)) ah]sf] ;dodf
sf=lh=sf=d=g=kf=!% l:yt
;fj{hlgs :yfg df Plsg
gfd y/ jtg gv'n]sf]
JolQm d[t cj:yfdf km]nf
k/]sf]
% sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&).)&.)! ldlt @)&).)&.)! ut]sf]
g+= !^ afnfh' rf]s ;dodf
sf=lh=sf=d=g=kf=j8f g+ !^
afnfh' rf]s l:yt Plsg
gfd y/ jtg gv'n]sf] k'?if
JolQm d[t cfj:yfdf km]nf
k/]sf]
^ sf=lh=dgd}h' @)&).)*.!% ldlt @)&).*.!% ut] c+
u}/Lufp )&M)) ah]sf];dodf sf=lh
dgd}h' u}/Lufp l:yt
Plsg gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQm d[t
cfj:yfdf km]nf k/]sf]
& sf=lh= uf]n9'Ëf % @)&!.@.!) ldlt @)&!.@.!) ut] c+=
!!M)) ah]sf] ;dodf
sf=lh uf]n9'Ëf % l:yt
Plsg gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQm d[t
cfj:yfdf km]nf k/]sf
* sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&!.!.@$ ldlt @)&!.!.@% ut]
g+= !^ afnfh' sf=lh sf d g kf j8f g+=
!^ afnfh' u+ufxn l:yt
133
u+ufxn Plsg gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQmnfO{
cr]t cfj:yfdf km]nf
kf/L pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf]
( sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&!.#.#! ldlt @)&!.#.#! ut] c+
g+= !^ afnfh' !@M)) ah]sf] ;dodf
df5fkf]v/L sf=lh=sf=d=g=kf j8f g+ !^
afnfh' df5fkf]v/L l:yt
gfd y/ jtg gv'n]sf] k'?if
JolQm d[t cfj:yfdf km]nf
k/]sf]
cf=a= @)&!.@)&@
! sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&!.)%.@^ ldlt @)&!.)%.@^ ut] c=
g+= !^ afnfh' Jo6«L @!M)) ah]sf] ;dodf
sf/vfgf sf=lh=sf=d=g=kf j8f g+=
!^ afnfh' Jo6«Lsf/vfgf
l:yt Plsg gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQmnfO{
cr]t cfj:yfdf km]nf
kf/L pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf]
@ sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&!.*.!) ldlt @)&!.)*.!) ut] c+
g+= !^ afnfh' !)M)) ah]sf] ldodf
df5fkf]v/L sf=lh=sf=d=g=kf j8f g+ !^
afnfh' df5fkf]v/L l:yt
Plsg gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQmnfO{
cr]t cfj:yfdf km]nf
kf/L pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf]
# sf=lh=tf/s]Zj/ @)&!.)(.!! ldlt @)&!.)(.!! ut] c+
g=kf=!* dxfb]a )*M#% ah]sf] ;dodf
vf]nf sf=lh tf/s]Zj/ g=kf= !*
dxfb]a vf]nf l:yt gfd
y/ jtg gv'n]sf] k'?if
134
JolQm d[t cfj:yfdf km]nf
k/]sf
$ sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&!.(.#) ldlt @)&!.(.#) ut] c=
g+= !^ afnfh' !#M)) ah]
sf=lh=sf=d=g=kf=j8f g+ !^
afnfh' l:yt Plsg gfd y/
jtg gv'n]sf] k'?if
JolQmnfO{ cr]t cfj:yfdf
km]nf kf/L pkrf/sf]
qmddf d[To' ePsf
% sf=lh=dgd}h'lxn]6f]n @)&!.!@.!$ ldlt @)&!.!@.!$ ut]
sf=lh dgd}h' lxn]6f]n l:yt
gfd y/ jtg gv'n]sf] k'?if
JolQm d[t cfj:yfdf km]nf
k/]sf
^ sf=lh=sf=tf/s]Zj/ @)&@.!.# ldlt @)&@.!. ut] c=
g=kf= j8f !! !*M!% ah]sf] ;dodf
sf=lh tf/s]Zj/ g=kf j8f
g+= !! gfufh{'g h+undf
l:yt gfd y/ jtg gv'n]sf]
gjhft lzz' d[t cfj:yfdf
km]nf k/]sf
& sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&@.!.@@ ldlt @)&@.!.@@ ut] c=
g+= !^ afnfh' !*M!% ah]sf] ;dodf
u+ufxn sf=lh sf=d=g=kf j8f g+=
!^ afnfh' u+ufxn l:yt
gfd y/ jtg gv'n]sf]
dlxnf JolQm d[t cfj:yfdf
km]nf k/]sf
cf=a= @)&@.@)&#
! sf=lh=sf=d=g=kf=j8f )&@.)%.!* ldlt @)&@.)%.!* ut] c=
g+= !^ afnfh' !%M#) ah]
sf=lh=sf=d=g=kf=j8f g+= !^
afnfh' u+ufxn l:ytdf
Plsg gfd y/ jtg
135
gv'n]sf] k'?if JolQmnfO{
cr]t cfj:yfdf km]nf
kf/L pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf]
@ sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&@.&.!@ ldlt @)&@.)&.!@ ut] c+=
g+= !^ a;Gtgu/ !#M$) ah]
sf=lh=sf=d=g=kf=j8f g+= !^
afnfh' a;Gtgu/ sdnbx
u[]i6 xfp;df l:yt gfd
y/ jtg gv'n]sf] df;
k'u]sf] aRrf hGdfO{ df/]sf]
# sf=lh=sf=d=g=kf=j8f @)&@.&.@! ldlt @)&@.&.@! ut] c=
g+= !^ a;Gtgu/ !#M)) ah]sf] ldlt
@)&@.)&.!@ ut] c+= !#M$)
ah] sf=lh=sf=d=g=kf=j8f
g+= !^ afnfh' a;Gtgu/
gfd y/ jtg gv'n]sf] c
@$.@% sL dlxnfnfO{
ha/h:tL s/0fL u/]]sf]
cr]t cj:yf pkrf/sf]
qmddf d[To' ePsf]
$ sf=lh=tfs]Zj/ @)&@.)*.!$ ldlt @)&@.*.!$ ut] c=
g=kf=$ !*M#) ah] sf=lh=tfs]Zj/
g=kf= j8f g+ $ l:yt l:yt
gfd y/ jtg gv'n]sf] k'?if
JolQm d[t cfj:yfdf km]nf
k/]sf
% sf=lh @)&@.(.! ldlt @)&@.(.! ut]
sf=d=g=kf=j8f g+ !^ c=laxfg )&M#) ah]
afO{kf; sf=lh=sf=d=g=kf=j8f g+ !^
afO{kf; l:yt gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQm cr]t
cj:yfdf km]nf kf/L
pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf]
136
^ sf=lh @)&#.!.% ldlt @)&#.!.% ut]
sf=d=g=kf=j8f g+ !^ c=laxfg )%M#) ah]
6f}8f]n sf=lg=sf=d=g=kf j8f g+=!^
6f}8f]n l:yt df gfd y/
jtg gv'n]sf k'?if JolQm
3fO{t] eO cr]t cj:yfdf
km]nf kf/L pkrf/sf] lq=la=
lzIf0f c:kftndf d[To'
ePsf] .
& sf=lh tfs]Zj/ g=kf @)&#.!.!) ldlt @)&#.!.!) ut] c
( )*M#) ah] sf=lh=tfs]Zj/
g=kf=( l:yt gfd y/ jtg
gv'n]sf] k"?if JolQmnfO{
wfl/nf] xfltof/n] 3f6L /]6L
st{Jo uf/L df/]sf]
* sf=lh tfs]Zj/ g=kf @)&#.@.@ ldlt @)&#.@.@ ut]
!* c=!(M)) ah]sf] sf=lh
tfs]Zj/ g=kf=!* l:yt gfd
y/ jtg gv'n]sf] k'?if
JolQm d[t cj:yfdf km]nf
k/]sf]
( sf=lh tfs]Zj/ g=kf @)&#.@.!) ldlt @)&#.@.!) ut] lbp;f]
e]8Luf]7 sf=lh tfs]Zj/ g=kf=!*
l:yt gfd y/ jtg
gv'n]sf] k'?if JolQm cr]]t
cj:yfdf km]nf kf/L
pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf]
>f]tM :ynut ;e]{ -@)&#_ dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'
137
cg';"rL *M dxfgu/Lo k|x/L j[Q, l;+xb/jf/sf] clen]vdf ePsf klxrfg gv'n]sf zjx?sf]
ljj/0f
l;=g+= lhNnf km]nf k/]sf] nfzsf] ;+lIfKt ljj/0f kmf]6f] s}lkmot
ldlt
! sf7df8f}+@)&)÷!)÷)( c+= ^)÷^@ jif{sf] k'?if
ut] JoQmL k'/fgf]a;kfs{
@)&)÷)&! l:ytdf a]xf]; cj:yfdf
k|x/Ln] km]nf kf/L tTsfp
pkrf/sf] nflu la/
c:ktfn nuLPsf]df
pkrf/s]f qmddf d[To'
ePsf] .
@ ÚÚ @)&!÷)!÷!^ c+= jif{ $% sf] lai0f' axfb'/
ut] yfkf du/ sf=lh yfkfynL
l:ytdf la/fdL k/L
nl8/x]s]f cj:yfdf k|x/Ln]
km]nf kf/L tTsfn
pkrf/sf] nflu la/
c:ktfn nuLPsf]df
pkrf/sf] qmddf d[To'
ePs]f .
# ÚÚ @)&!÷)@÷)$ c+= jif{ ^) sf] wd{nfn
ut] uf}td yfkfynL l:yt
sfndf]rg dlGb/df d[t
cj:yfdf km]nf k/]s]f .
$ ÚÚ @)&!÷)#÷!^ c+= jif{ &)÷&@ sf] k'?if
ut] JoQmL k'tnL;8s kb\df]bo
df]8 l:ytdf d[t cj:yfdf
km]nf k/]sf] .
% ÚÚ @)&!÷)#÷@% c+= @%÷#) jif{sf] k'?if
ut] JoQmL sf=lh sfdgkf !!
aa/dxn l:ytdf la/fdL
k/L nl8/x]s]f cj:yfdf
k|x/L]n] km]nf kf/L tTsfn
pkrf/sf] nflu la/
c:ktfn nuLPsf]df
138
pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf] . d'bf btf{
@)&!÷)$÷)$
^ sf7df8f}+@)&!÷)$÷)& c+= $)÷$% jif{sf] k'?if
ut] JoQmL yfkfynL l:ytdf
@)&!÷)&@ la/fdL k/L nl8/x]s]f
cj:yfdf k|x/L]n] km]nf kf/L
tTsfn pkrf/sf] nflu la/
c:ktfn nuLPsf]df
pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf] .
& ÚÚ @)&!÷)%÷#) c+= $) jif{sf] k'?if JoQmL
ut] eb|sfnL l:ytdf d[t
cj:yfdf km]nf k/]sf] .
* ÚÚ @)&!÷)^÷!( c+= %) jif{sf] k'?if JoQmL
ut] k'/fgf]a;kfs{ l:ytdf d[t
cj:yfdf km]nf k/]sf] .
( ÚÚ @)&!÷)&÷)& c+= jif{ @# sf] ;fx]j kfqf]
ut] sf=lh sfdgkf #!
afuahf/ l:ytdf a]xf];
cj:yfdf nl8/x]s]f km]nf
kf/L tTsfn pkrf/sf]
nflu la/ c:ktfn
nuLPsf]df pkrf/sf]
qmddf d[To' ePsf] .
!) ÚÚ @)&!÷)&÷@# c+= jif{ %) sf] k'?if JoQmL
ut] sf=lh sfdgkf #!
afuahf/ l:ytdf a]xf];
cj:yfdf nl8/x]s]f km]nf
kf/L tTsfn pkrf/sf]
nflu la/ c:ktfn
nuLPsf]df pkrf/sf]
qmddf d[To' ePsf] .
!! ÚÚ @)&!÷)&÷#) c+= $)÷$% jif{sf] k'?if
JoQmL k'/fgf]a;kfs{
139
ut] l:ytdf d[t cj:yfdf km]nf
k/]sf] .
!@ ÚÚ @)&!÷)*÷@( c+= $)÷$% jif{sf] k'?if
ut] JoQmL sf=lh sfdgkf #!
6's'rf ahf/ l:ytdf d[t
cj:yfdf km]nf k/]sf] .
!# ÚÚ @)&!÷!@÷!( c+= ^) jif{sf] k'?if JoQmL
ut] sf=lh sfdgkf #!
e[s'l6d08k l:ytdf d[t
cj:yfdf km]nf k/]sf] .
!$ ÚÚ @)&@÷)!÷)@ c+= jif{ $)÷$@ sL dlxnf
ut] sf=lh sfdgkf !!
xg'dfg:yfg l:ytdf a]xf];
cj:yfdf nl8/x]s]f km]nf
kf/L tTsfn pkrf/sf]
nflu la/ c:ktfn
nuLPsf]df pkrf/sf]
qmddf d[To' ePsf] .
!% ÚÚ @)&@÷)@÷!* c+= #)÷#! jif{sf] k'?if
ut] JoQmL sf=lh sfdgkf #!
eQmk'/ hfg] a;kfs{
l:ytdf d[t cj:yfdf km]nf
k/]sf] .
!^ sf7df8f}+ @)&@÷)^÷)^ c+= ^)÷^@ jif{sf] an
@)&@÷)&# ut] axfb'/ du/ sf=lh sfdgkf
#! afuahf/ l:yt 6's'rf
ahf/ glhs a]xf];
cj:yfdf nl8/x]s]f km]nf
kf/L tTsfn pkrf/sf]
nflu la/ c:ktfn
nuLPsf]df pkrf/sf]
qmddf d[To' ePsf] .
!& ÚÚ @)&@÷)&÷!* c+= ^)÷^% jif{sf] k'?if
ut] JoQmL sf=lh sfdgkf #!
afuahf/ z+s/b]j SofDk;
140
cuf8L a]xf]; cj:yfdf
nl8/x]s]f km]nf kf/L tTsfn
pkrf/sf] nflu la/
c:ktfn nuLPsf]df
pkrf/sf] qmddf d[To'
ePsf] .
!* ÚÚ @)&@÷)(÷)* c+= #)÷#% jif{sf] k'?if
ut] JoQmL sf=lh sfdgkf !!
eb|sfnL dlGb/ l:ytdf d[t
cj:yfdf km]nf k/]sf] .
141
cg';"rL (M ljkb\ kZrftsf] zj Joj:yfkg ;DaGwL dfu{bz{g, @)^*
142
g]kfn ;/sf/
u[x dGqfno
g]kfn ;/sf/ -dlGqkl/ifb_af6 :jLs[t ldlt @)^*÷!!÷!@
ljkb\ kZrftsf] zj Joj:yfkg ;DaGwL dfu{bz{g,
@)^*
g]kfn ;/sf/
u[x dGqfno
@= p2]Zo
of] zj Joj:yfkg dfu{bz{gsf] k|d'v p2]Zo ljkb\ kZrftsf] zjx?sf]
k|efjsf/L Joj:yfkg ug]{ lglZrt sfo{ljlw -Standard Operating
Procedure_ / ;+oGq agfO{ To;nfO{ ;+:yfut u/L nfu' ug'{ xf] . of] dfu{bz{g
cGtu{t lgDg s'/fx? kb{5g M
s_ s]Gb|Lo Pj+ lhNnf:t/df zj Joj:yfkgsf nflu lhDd]jf/ Pj+
pQ/bfoL ;+oGqsf] :yfkgf ug'{ .
v_ ljkb\ kZrft\ zj Joj:yfkgdf ;+nUg ;/f]sf/jfnf lgsfox?sf]
sfo{If]q Pj+ e"ldsf lgwf{/0f ug'{ .
!
u_ ljkb\ kZrft\ zj Joj:yfkgdf ;+nUg ;/f]sf/jfnf lgsfo tyf
kbflwsf/Lx?sf] sfo{If]q Pj+ e"ldsfsf cfwf/df k"j{ tof/L tyf
Ifdtf ljsf;sf nflu cfjZos cfwf/ l;h{gf ug'{ .
3_ k|efljt ;d'bfosf] wfld{s, ;f+:s[lts, hftLo tyf ;fdflhs k/Dk/fsf
cfwf/df zjsf] pko'Qm, ;Ddfghgs / tTsflng Joj:yfkg ug]{
Ifdtfsf] ljsf; ug'{ .
ª_ zjsf] vf]hL, cf];f/k;f/, e08f/0f, klxrfg tyf cfjZos
Joj:yfkgsf] nflu dfu{bz{g, tflnd tyf lzIff k|bfg ug'{ .
r_ zj Joj:yfkgdf ;+nug lgsfox?sf aLr cfjZos ;dGjo tyf
;"rgf cfbfgk|bfg Pj+ k|ltj]bg sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg' .
#= /0fgLlt
zjsf] Joj:yfkg ljkb\sf] 36gf kZrft\ :yfgLo lgsfo tyf ;d'bfon]
jxg ug'k{ g]{ Ps dxTjk"0f{ ;fdflhs bfloTj cGtu{t kb{5 . ljkb\af6 ar]sf
JolQmx?sf] dgf]j}1flgs k'gnf{esf nflu pgLx?sf d[ts ;b:osf] zjsf]
;fdflhs k/Dk/f / ;+:sf/ cg';f/ clGtd ;+:sf/ ug]{ / sfhlqmof ug]{
sfo{ cToGt} dxTjk"0f{ x'G5 . dxfe"sDk tyf dxfdf/L h:tf 7"nf ljkb\x?df
zjx?sf] Joj:yfkg Pp6f r"gf}tLsf] ljifo x'g;S5 t;y{ To:tf 7"nf
k|s[ltsf] ljkb\sf] cj:yfdf ljkb\ Joj:yfkgsf ;du| k4lt leq zj
Joj:yfkgsf nflu Ps lglZrt k4lt / k|lqmofsf] ;+:yfut ljsf; ug'{
h?/L 5 . h; cGtu{t lgDg sfdx? kb{5gM
s_ zjx?sf] lglZrt 9+uaf6 vf]hL, k|flKt, ;+sng tyf e08f/0f ug'{ .
v_ k|efljt kl/jf/ tyf ;d'bfosf] wfld{s, ;f+:s[lts, hftLo tyf
dgf]j}1flgs cfjZostfsf cfwf/df zjsf] ;Ddfghgs ?kdf
clGtd ;+:sf/ ug'{ .
u_ zjsf] ;xL klxrfgsf nflu ;"rgfsf] ljZn]if0f ug{ tyf ;+rf/
dfWodaf6 ;"rgf k|jfx ug{sf nflu pko'Qm ;"rgf÷;+rf/ Joj:yfkg
ug'{ .
3_ k|efljt ;b:ox?n] cfgf] Ifltk"lt{ k|fKt ug{, ;Dklt ;DaGwL clwsf/
k|fKt ug{, k}ts
[ clwsf/ k|fKt ug{ tyf k'glj{jfx ug{ cflbsf nflu
d[To' Pj+ zj;DaGwL ;xL / lrQa'embf] hfgsf/L k|fKt ug'{ .
ª_ ;+s6sfnLg kl/l:yltdf /fHosf] ;|f]t;fwg Pj+ kl/l:ylt cg';f/
zj Joj:yfkgsf nflu pko'Qm k|lqmof jf ljlw cjnDag ug'{ .
$= ljBdfg k|fjwfg
g]kfndf ljkb\ kZrftsf] zj Joj:yfkg ;DaGwL dfu{bz{g tyf sfg'gL
@
Joj:yf 5}g . ljBdfg b}jL k|sf]k -p2f/_ P]g, @)#( n] o; ;DaGwL s'g}
k|fjwfg pNn]v u/]sf] 5}g . ljkb\sf 36gfaf6 d[To' ePsf zjsf] g]kfn
k|x/Ln] ;gfvt d'rN' sf ug]{ / klxrfgkl5 ;DalGwt kl/jf/nfO{ x:tfGt/0f
ug]{ ul/b} cfPsf] 5 . lhNnf c:ktfndf zj hfFr -Post mortem
examination_ ug]{ ul/Psf] 5 . s]Gb|Lo:t/df lrlsT;f zf:q cWoog ;+:yfg
dxf/fhu~hdf ePsf] zj3/df /fvL ljlw lj1fg - Forensic_ ljz]if1af6
zjhfFr -Post mortem examination _ x'g] u/]sf] 5 . b}jL k|sf]k -p2f/_
P]g, @)#( sf] bkmf @! n] P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{sf] nflu g]kfn
;/sf/n] cfjZos lgodx? agfpg ;Sg] clwsf/ k|Tofof]hg u/] adf]lhd
of] zj Joj:yfkg dfu{bz{g th'{df ul/Psf] 5 .
%=# k|fs[lts tyf u}/k|fs[lts ljkb\sf 36gfaf6 d[To' ePsf d[tssf zjsf]
lhNnf :t/df Joj:yfkg ug]{ lhDd]jf/L lhNnf b}jL k|sf]k p4f/
;ldltsf] x'g5] . ;ldltsf] cWoIfsf] x}l;otn] k|dv
' lhNnf clwsf/Ln]
zj Joj:yfkgsf] /] v b] v , ;dGjo / lgoGq0f ug] { 5 .
!= k|d'v, lhNnf k|x/L sfof{no ;+of]hs
@= k|dv' , lhNnf c:ktfn ;b:o
#= of]hgf cg'udg tyf k|zfslso clws[t, lhNnf
ljsf; ;ldlt ;b:o
$= clws[t k|ltlglw, g]kfnL ;]gf ;b:o
%= clws[t k|ltlglw, ;z:q k|x/L an ;b:o
^= dGqL, g]kfn /]8qm; ;f];fO6L ;b:o
&= ;xfos k|=lh=c=, lhNnf k|zf;g sfof{no ;b:o;lrj
*= ;ldltn] cfjZos 7fg]df :yfgLo hgk|ltlglw, /fhg}lts bn, tyf
#
gful/s ;dfhsf k|ltlglwx?nfO{ a}7sdf cfdGq0f u/L cfjZos ;xof]u
lng ;Sg]5 .
aGbf]j:tL ;'/Iff Joj:yf, vf]hL cf];f/k;f/ e08f/0f tyf ;"rgf ;+rf/ tyf x:tfGt/0f tyf
pk;ldlt tyf ;+sng pk;ldlt ;gfvt kfl/jfl/s ;xof]u clGtd ;+:sf/
pk;ldlt pk;ldlt pk;ldlt pk;ldlt
%
&= zjsf] 9'jfgL
36gf:yndf ;+ n Ug ePsf zjnfO{ hlt ;Sbf] l5§f] zj3/df
k'¥ofpg'kb{5 . h;n] ubf{ zjsf] ;+/If0f, klxrfg / zjsf] cGTo]li6 sfo{df
;xof]u k'¥ofpF5 . zjsf] Jojl:yt 9'jfgL ug{ lgDg ljifodf Wofg k'¥ofpg'
kb{5 .
s_ 9'jfgL ug'{eGbf klxNo} zje08f/ :ynsf] klxrfg ug]{ .
v_ 36gf:ynsf] k|s[lt / oftfoftsf] ;fwgsf] pknAwtfsf] cfwf/df
zjsf] ;'/lIft / ;Ddfghgs 9'jfgLsf] Joj:yf ug]{ .
u_ zjnfO{ /fd|f;
] uF /fVg] y}nf] Knfli6s, tGgf jf cGo :t/df k|fKt x'g]
;fdu|Ln] /fd|f];Fu 9fs]/ dfq 9'jfgL ug]{ .
3_ zj 9'jfgLdf PDa'n]G;sf] k|of]u gug]{ .
ª_ zj 9'jfgL ubf{ uf]? uf9f, 6«s, 6\ofS6/ jf dflg;åf/f jf h'g ;fwg
pknAw x'G5 ;f]xLaf6 ug]{ . zjdfly zjsf] vft kf/L 9'jfgL
gug]{ .
(= zjsf] klxrfg
zjnfO{ ;+sng u/L e08f/0f u/]b]lv o;sf] clGtd ;+:sf/ ug'{eGbf
cufl8 o;sf] ;xL klxrfg jf ;gfvt ug{ x/fPsf JolQmsf af/]df p;sf
cfkmGt jf kl/jf/af6 ;+sng ul/Psf] ;"rgf -zf/Ll/s agfj6, ;DalGwt
j:t'x? tyf 36gfsf] :yfg jf k|sl[ t _ ;Fu zjsf] k|sl[ t d'rN' sfaf6 ;+slnt
;"rgfnfO{ le8fO{ To;sf cfwf/df lgisif{ lgsfNg] . zjsf] ;gfvtdf
sl7gfO ePdf ljleGg k4lt jf k|lqmofsf] cjnDag ug]{ . h;sf lglDt
^
;a} txdf kof{Kt k'jf{wf/, ;|ft] ;fwg / bIf hgzlQmsf] h?/t kb{5 . zj
;gfvtsf nflu k|fylds / låtLo u/L lgDg b'O{ k|sf/sf] ljlw k|of]u
ug]{ . k|fylds ljlwdf k|of]uzfnfdf cfwfl/t ljlzi6Ls[t ljlw kb{5 eg]
låtLo ljlwdf JolQmut ljj/0f, kmf]6f]uf| km, zjsf] cjnf]sg jf zj;Fu} k|fKt
ePsf cGo ljleGg ljj/0fx?sf] k|of]u cflb kb{5g\ .
&
;"rgf s]Gb| :yfkgf u/L x/fPsf JolQmsf kl/jf/ jf gft]bf/x?;Fu
pgLx?sf] JolQmut ljj/0f cg';"rL@ adf]lhdsf] kmf/fd e/L ;+sng
ug'{kb{5 . x/fPsf JolQmx?;Fu ;DalGwt JolQmut kmf]6f]u|fkm, d]l8sn
Oltxf; -Mediacal History_ /f]ux?, /Qm ;d"x, jf cGo hftLo ;"rgf,
6f+6' cflb k|fKt ePdf ;f] ;d]t ;+sng u/L /fVg] .
u_ zjsf] ;gfvt
!_ d[tssf] zf/Ll/s nIf0f, nQfsk8f, kmf]6f]uf| km, kl/rokq cflb x/fO/x]sf
jf d[To' eO;s]sf eg]sf JolQmx?sf] ;"rgfaLr hf]8f ldnfP/ Pp6} vfn]
;"rgfsf cfwf/df d[t z/L/sf] ;gfvt ug]{ .
@_ g;8]sf zjx?sf] b[li6d"ns klxrfg - Visual identification_ cyjf
kmf]6f]nfO{ g} ;gfvtsf] k|lqmof dfGg] . cfjZostf k/]df cGo ljlwlj1fg
- Forensic _ cg';GwfgfTds ;gfvt k|lqmofsf] cjnDag ug]{ .
#_ zjx?sf] b[li6d"ns klxrfg cyjf kmf]6f]sf] ;xof]un] zj ;gfvt x'g
g;s]df yk cg';Gwfgsf k|lqmofx? -zj k/LIf0f, lkmª\u/ lk|G6, bGQ
k/LIf0f, DNA k/LIf0f cflb_ cufl8 a9fpg] .
*
clwsf/Ln] cj:yf / kl/l:ylt x]/L ;f]xL adf]lhd cfjZos lg0f{o lnO{ zjsf]
Joj:yfkg tyf clGtd ;+:sf/sf] sfo{ ug]{ .
!)=@ zj x:tfGt/0f
s_ klxrfg ePsf / ;gfvt ePsf ;a} zjx?nfO{ ;DalGwt kl/jf/nfO{
x:tfGt/0f ug]{ . olb kl/jf/ pknAw x'g g;s]df :yfgLo lgsfosf
k|ltlglw jf ;d"bfosf k|ltlglwnfO{ k|d'v lhNnf clwsf/Ln] pQm zj
clGtd ;+:sf/sf nflu x:tfGt/0f ug'{kb{5 . zj;Fu} d[To'sf] k|df0fkq
pknAw u/fpg] .
v_ o;/L zj x:tfGt/0f ubf{ o;sf] ;Dk"0f{ clen]v /fVg] . ;fy} zj a'emg]
JolQmsf] ;d]t k"0f{ ljj/0f /fVg] .
u_ zjsf] x:tfGt/0f ubf{ e]befjk"0f{ Jojxf/ gug]{ .
3_ klxrfg x'g g;s]sf zjsf] xsdf ljlwlj1fg k|of]uzfnfdf k7fpg]
k|of]hgsf nflu k|ltlglwd"ns h}ljs gd"gf ;+sng ul/;s]kl5 k|d'v
lhNnf clwsf/Lsf] cfb]zn] clGtd ;+:sf/ ug'{kb{5 . o:tf] sfo{ ubf{
;Dej eP;Dd pknAw :yfgLo ;d'bfosf k|ltlglwx?nfO{ /f]xj/df
/fVg] .
(
s_ hnfP/ clGtd ;+:sf/ ug]{ hfltx?sf] zj hnfpbf zj hnfpgsf
nflu k"j{lgwf{l/t :yfgdf hnfpg] . t/ ;f] :yfg kof{Kt gePdf
a;f]jf;af6 sDtLdf %)) ld6/sf] b"/L ePsf] :yfgnfO{ c:yfoL zj
hnfpg] :yfg agfpg] .
v_ zjnfO{ uf8]/ clGtd ;+:sf/ ug]{ hfltx?df zj uf8]/ clGtd ;+:sf/
ug]{ k|rng sltko ;d'bfodf ljBdfg 5 . klxrfg ePsf zjx?nfO{
pgLx?sf] l/tL/Ljfh Pj+ ;+:sf/ cg';f/ ;Dej eP;Dd uf8]/ clGTfd
;+:sf/ ug]{ .
u_ ljkb\sf] ;dodf ;d'bfon] /f]h] cg';f/sf] ljlwaf6 clGtd ;+:sf/ ug{
jftfj0fLo k|efj Pj+ ;|f]t;fwg / ;dosf] cefjsf] sf/0fn] pko'Qm
gePdf lhNnf b}jL k|sf]k p4f/ ;ldltsf] lg0f{o cg';f/ pko'Qm ljlwaf6
zjsf] Psn jf ;fd"lxs ?kdf clGtd ;+:sf/ ug]{ .
!!
cg';"rL!
zj ;gfvt kmf/fd
(PM FORM)
36gfsf] k|s[ltM
36gf:ynsf] gfdM
36gf ldltM
kl/rofTds qmdfª\s k|of]u ug'x{ f];\ / ;DalGwt kmfOnx? t:jL/x? / e08f/0f ul/Psf
j:t'x? ;+nUg u/fpg'xf]; .
x:tfIf/ M====================================
vf]hLsf] ljj/0f
-:yfg, ldlt, 36gfsf] ljj/0f / vf]hLstf{sf] gfd klg pNn]v ug'{xf];\ . olb ;f]xL
If]qdf c? klg zjx?sf] vf]hLsfo{ ePsf] eP ;+ªs\ t] ug'x{ f];\ / olb ;gfvt x'g;s]
gfd / gftf ;DaGw klg ;+nUg ug'{xf];\ .
!@
zj ;gfvt kmf/fd
B/BP Code: ...............................
s_ ef}lts ljj/0f
s=! ;fdfGo cj:yf c=;+Unf] zj 6'lqmPsf] zj -j0f{g ug'xf];_ zjsf] 6'qmf
-Pp6f lrGx -j0f{g ug'{xf];_
nufpg'xf];\_ cf=k"0f{ ;'/lIft s]xL efu cf+lzs cl:yk+h/ dfq
s'lxPsf] cl:yk+h/ ePsf]
s=@ b]lvg] lnª\u k'?if dlxnf
yfxf kfpg
;Defljt k'?if ;Defljt g;lsPsf]
-Pp6fdf lrGx dlxnf
nufpg'xf];\ /
k|df0fx? JofVof k|df0fx? j0f{g ug'xf];\ -hg]lGb|o, bfx|L OToflb_
ug'{xf];\_
s=# pd]/ ;d"x
-Pp6fdf lrGx lzz' afns lszf]/ jo:s k|f}9
nufpg'xf];\_
s=$ ef}lts ljj/0f prfO{ -z/L/b]lv k}tfnf;Dd_ k'8sf] cf};t cUnf]
-gfKg'xf];\ jf
Pp6fdf
lrGx jhg kftnf] cf};t df]6f]
nufpg'xf];\_
s=% c_ 6fpsf]sf /f}+ /ª\u nDafO{ cfsf/ d'8nf]kg cGo
cf_ cg'xf/sf] /f}+ s]xL 5}g h'ª\uf bfx|L /ª\u nDafO{
O{_ z/L/sf /f}+ j0f{g ug'{xf];M
s=^ 5'6ofpg] lrGx tyf zf/Ll/s olb rflxPsf] v08df yk kfgfx? yKg'xf];\ . olb
ef}lts h:t} -sfgsf] cfsf/, ;Dej eP, e]l6Psf zf/Ll/s lrGxx? lrqfª\sg
cfFlv ef}, gfs, lrpF8f], xft, ug'xf];\ .
v'§f, gª\u, s'?k c+ªu, 5'l§Psf
xft, v'§f÷c+ª\u k|Toª\u_
;lh{sn ODKnfG6;\ jf
k|f:y]l;; -gSsnL xft÷v'§f_
5fnfsf lrGxx?M vtx?, 6\of6',
5]8s ] f], hGdhft lrGx, sf]7L,
b]lvg] 3fprf]6M -:yfg /
bfofF÷afofF lt/ s'g xf] pNn]v
ug{x' f];_ bGt cj:yfM -;'gsf]
bfFt, gSsnL bfFt_
v=$ JolQmut ;/;fdfg 38L, u/uxgf, y}nL, ;fFrf], tl:j/x?, df]afOn kmf]g
-gDa/ ;lxt_, cf}iflwx?, r'/f]6, OToflb .
;Dej eP ;Ddsf ;a} s'/fx? j0f{g ug'{xf];\ .
v=% lrGg ;lsg] sfuhftx? kl/ro kq, ;jf/L rfns cg'dlt kq, qm]l86 sf8{,
lel8of] Sna sf8{, OToflb .
;Dej eP kmf]6f]skL ug'{xf];\ . To; leq /x]sf
hfgsf/LnfO{ j0f{g ug'{xf];\ .
!$
zj ;gfvt kmf/fd
B/BP Code: ...............................
u= clen]v ul/Psf hfgsf/L M
u=! cf}+7f 5fk 5 5}g cf}7+ f 5fk lng] JolQmM e08f/0f ul/Psf]
:ynM
u=@ zjsf t:jL/x? 5 5}g zjsf t:jL/x? lng] JolQmM e08f/0f
ul/Psf] :ynM
3= ;gfvt
ª= zjsf] l:yltM
zj 3/, /]lk|mh]/6/, sG6]g/ c:yfoL bkmg cflbsf] ljz]if
?kn] pNn]v ug'{xf];\ / :yfgaf/] j0f{g ug'{xf];\ .
e08f/0f ul/Psf]
e08f/0f ug]{ JolQmM
a'lemlng] JolQmM
ldltM
x:tfGt/0f
!%
cg';"rL@
x/fO/x]sf JolQmx?sf] kmf/fd
(AM FORM)
36gfsf] k|s[lt M
36gf:ynsf] gfd M
-kl/rofTds qmdfª\s k|of]u u/L ;DalGwt kmfOnx?, t:jL/x? / e08f/0f ul/Psf
j:t'x? ;+nUg u/fpg'xf];\_
;Dk{sM
7]ufgfM=======================================================================================================
6]lnkmf]gM========================================Od]nM=======================================================
x/fO/x]sf JolQmsf] nflu ;Dk{s JolQm, olb dfly pNn]lvt eGbf km/s ePdfM -s]xL
va/ lbgsf] nflu s:nfO{ ;Dks{ ug]{M gfd÷;Dks{ lj:t[t_
!^
x/fO/x]sf JolQmx?sf] kmf/fd
MP NO Code: ............................... x/fO/x]sf] JolQmsf] tYofª\s
s_ JolQmut ljj/0f
s=! x/fO/x]sf] JolQmsf] gfd,
y/, lktf jf cfdfsf] gfd,
s=@ 7]ufgf÷jf;:yfg kl5Nnf] 7]ufgf / ;fljssf] 7]ufgf olb klxn]sf]
eGbf km/s eP
s=# j}jflxs cj:yf ;DaGw
cljjflxt ljjflxt ljR5]b ljwjf
ljjfx gu/]sf t/
;+u} a;]sf
s=$ lnË dlxnf k'?if t];|f] lnª\uL
v_ 36gf
a]kQf x'g' eGbf cl3sf] a]kQf x'geGbf cl3sf] :yfg, ldlt, ;do,
v=! 36gf÷jftfj/0f -olb rflxPdf 36gf, c? k|efljtx? / k|ToIfbzL{x? h:n]
yk kfgfx? yKg'xf];\ _ x/fO/x]sf JolQmnfO{ clGtdk6s lhpFb} e]6s
] f]
lyof] -gfd / 7]ufgf ;lxt_M
of] s];nfO{ lnP/ st} btf{ ul/Psf] 5 5}g s;nfO{÷sxfF
jf ph'/L ul/Psf] 5 <
v=@ kl/jf/sf cGo ;b:ox? x/fO gfd, gftf, cj:yf
/x]sf 5g\< olb 5g\ eg] ltgLx?sf]
btf{ jf ;gfvt e};s]sf 5g\ <
ljj/0f eg]{ JolQmsf] gfd M kbM
x:tfIf/ M ldltM
!&
x/fO/x]sf JolQmx?sf] kmf/fd
MP NO Code: ............................... x/fO/x]sf] JolQmsf] tYofª\s
u_ ef}lts ljj/0f
u=! ;fwf/0f ljj/0f prfO{-xax'÷nueu_ k'8sf] ;fdfGo cUnf]
-x'ax'÷nueu gfk lgb]z
ug'{xf];_ / cg's'n ;d"xdf jhg -tf}n_ kftnf] ;fdfGo df]6f]
3]/f nfufpg'xf];\
u=@ hflt ;d"x÷5fnfsf] /Ë
u=# cfFvfsf] /Ë
u=$ c_ 6fpsf]sf /f}+ /Ë nDafO{ cfsf/ d'8nf]kg cGo
cf_ cg'xf/sf] /f}+ s]xL 5}g h'Ëf bfx|L /Ë nDafO{
O_ z/L/sf /f}+ j0f{g ug'xf];\
u=% ljlzi6 nIf0x?M olb cfjZos k/]sf] v08df kfgfx? yKg'xf];\ /
zf/Ll/s -ef}lts_M h:t} sfgsf] nf;df kfOPsf j:t'x?sf] lrq0f lrGx nufpFb}
cfsf/,cfFvL ef}, gfs, lrpF8f], hfg'xf];\ .
v'§f, gªu, s'?ktf
5fnfsf] lrGxM vt, 6\of6',
5]8s] f], hGdhft lrGx, sf]7L,
(circumcise) lnËsf] cufl8
efusf] 5fnf sf6]/ lems]sf]
-d'vndfgL ljlw_, cGo
k"/fgf] 3fprf]6÷sfl6Psf] v'§fM
:yfg, efu, efFlrPsf] xf8,
hf]gL{, -h:t}M 3'8f_ / olb
JolQm n+ u 8f] eP pNn] v
ug'{xf];\
cGo k|d'v :jf:Yo cj:yfM
zNolqmof, /f]ux? OToflb
ODKnfG6\;-k|Tof/f]k0f_M k]zd]s/,
s[lqd lxk, cfO{=o"=8L= zNolqmof
4f/f wft'sf kftf jf k]rlsnf
nufOPsf], s[lqd xft v'§f
OToflb
cf}iflwsf] k|sf/M x/fPsf] j]nfdf
k|of]u ul/cfPsf] cf}iflw
ljj/0f eg]{ JolQmsf] gfd M kbM
x:tfIf/ M ldltM
!*
x/fO/x]sf JolQmx?sf] kmf/fd
MP NO Code: ............................... x/fO/x]sf] JolQmsf] tYofª\s
bGt lrlsT;f
!(
x/fO/x]sf JolQmx?sf] kmf/fd
MP NO Code: ............................... x/fO/x]sf] JolQmsf] tYofª\s
3_ JolQmut ;/;fdfgx?
3=! n'uf kmf6f -clGtd k6s b]Vbf÷ nQfsk8fsf k|sf/, /Ë,sxfF ag]sf] sDkgLsf]
k|sf]ksf] a]nf nufOPsf] sk8f_ gfd, 6fn6'n -dd{t_ ul/Psf] .
cflbaf/] ;Dej eP ;Ddsf ;a} s'/f j0f{g
ug'{xf];\ .
3=@ h'Qf -clGtd k6s b]Vbf÷k|sf]ksf] lsl;d -kfgLj"6, hQf, rKkn_ /Ë, a|f08, ;fOh
a]nf nufOPsf]_ ;Dej eP ;Ddsf ;a} s'/f j0f{g ug'{xf];\ .
3=# rZdf rZdf -/Ë / 9fFrf_, sG6\ofs n]G;x? ;Dej
eP ;Ddsf ;a} s'/f j0f{g ug'{xf];\ .
olb cg'/f]w ul/Psf] v08df, cGt/jftf{sf/sf] lj:t[t ;Dks{ 7]ufgf ;lxt o; kmf/fdsf]
Ps k|lt cGt/jftf{ lbg] JolQmnfO{ pknAw u/fpg' kb{5 .
@)
cg';"rL#
zj Joj:yfkgdf k|df0f x:tfGt/0f kmf/d
(Chain of Custody Form)
k|df0fx?sf] ljj/0f
36gfsf] k|s[lt M
36gf:ynsf] gfd M
36gf ldlt M
;+s]t gDa/ M ljj/0f eg]{ JolQmsf] gfdM
zj x:tfGt/0f k|lqmofM
@!
cg';"rL !)M cWoogsf] qmddf cGt/lqmof ul/Psf JolQmx?sf] ;Dks{ 7]ufgf / kmf]g g+=
qm= ;+= k'/f gfd y/ / atg
! pk]Gb| nfdf,;z:q k|x/L an, k|x/L k|wfg sfof{no, xnrf]s
df]afO{nM (*$#^%%#^@, (*!^@#@^@$
@ k|x/L pk/LIfs k|sfz clwsf/L, g]kfn k|x/L,
df]afO{nM (*%!@*)&##
# k|x/L lg/LIfs lzv/ /fh s'+j/, lkm+u/lk|G6 PS;k6{,
s]lGb|o k|x/L km/]lG;s lj1fg k|of]uzfnf, /fgLaf/L dfu{, sf7df8f}+, g]kfn
kmf]gM $$@@@@!, df]afO{nM (*$!#$%&^$,
$ k|x/L gfoj lg/LIfs sfnLsf k|;fb nfld5fg], g]kfn k|x/Lsf] tk{maf6 km/]lG;s d]l8l;g
ljefu, lzIf0f c:ktfn, dxf/fhuGhdf
df]afO{nM (*%!@*$))#
% ;x ;lra dflqsf k|zfb >]i7, lgjf{rg cfof]u, sflGtky, sf7df8f}+, g]kfn
kmf]gM $$!@^#@ -3/_, df]afO{nM (*$!@!@&!%
^ al/i7 sDKo"6/ clws[t /fd uf]ljGb cof{n, lgjf{rg cfof]u, sflGtky, sf7df8f}+, g]kfn
kmf]gM $@^!#@@, df]afO{nM (*$!$)(((&,
O{d]nM rgaryal@election.gov.np and aryal_rg@yahoo.com
j]e;fO6M election.gov.np
& sDKo"6/ O{lGhlgo/ ;'/h k|;fb cof{n, lgjf{rg cfof]u, sflGtky, sf7df8f}+, g]kfn
;"rgf k|ljlw
df]afO{nM (*$()&%%)&
* sDKo"6/ sd{rf/L, ;'lbkf s'O{s]n, lgjf{rg cfof]u, sflGtky, sf7df8f}+, g]kfn
df]afO{nM (*$!*(!%)#
( k|wfgfWofks kf/; >]i7, /QmsfnL pRr dfWolds ljBfno,
df]afO{nM (*%!)#@@&%
!) cGb|] k]s], lgof]u k|d'v, /]8qm;sf] cGt/f{li6«o ;ldlt, dLg ejg, sf7df8f}+
kmf]gM ±(&& ! $!)&@*%, df]afO{nM (*%!)@$@&*,
O{d]nM apaquet@icrc.org
j]e;fO6M www.icrc.org
167
!! ;'lbk kf7s, ;b:o, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, nlntk'/
kmf]gM ±(&& ! %)!))!%, df]afO{nM (*%!)#^)*#,
O{d]nM huronsudip@gmail.com
j]e;fO6M www.nhrcnepal.org
!@ pklgb]{zs o1 clwsf/L, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, nlntk'/
df]afO{nM (*$!$%!)!^,
O{d]nM yagyaadhikari@gmail.com
j]e;fO6M www.nhrcnepal.org
!# dfgj clwsf/ clws[t, d~h' vltj8f, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, nlntk'/
df]afO{nM (*^)$^*!$$,
O{d]nM @gmail.com
j]e;fO6M www.nhrcnepal.org
!$ k|f= 8f= x/Lx/ j:tL, km/]lG;s d]l8l;g laefu, lzIf0f c:ktfn
kmf]gM ±(&& ! $#*$))÷$!)*%^),
O{d]nM dr.hariharwasti52@gmail.com
!% k|f=8f= lai0f' kf7s, cfo'Qm, a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fgljg cfof]u, nlntk'/
kmf]gM ±(&& ! %)!)!*!,, df]afO{nM (*$!#$%%!$,
O{d]nM ciedpnp@gmail.com
j]e;fO6M www.ciedp.gov.np
!^ laho nfn sfo:y, gfoa k|x/L dxflg/LIfs, g]kfn k|x/L k|wfg sfof{no, sf7df8f}+,
df]afO{nM (*%!)(@@$%
!& k|x/L hjfg cf]d/fh a/fn, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, uf}zfnf
df]afO{nM (*$!)&#))(
dfk{mt k|x/L gfoj pk/LIfs gj/fh sfls{, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, uf}zfnf
!* k|x/L gfoj lg/LIfs e"dL /fO{, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af]¢
df]afO{nM (*^)@))#(!
!( k|x/L gfoj pk/LIfs lakLg /]UdL, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af}¢
kmf]gM ±(&& ! $$^$%)$, df]afO{nM (*%!@*$)!),
168
O{d]nM bipinregmi@gmail.com
@) k|x/L gfoj pk/LIfs ;+lha zdf{, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'
df]afO{nM (*%!@*#!!!
@! k|x/L lg/LIfs cf]d s'+j/, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'
df]afO{nM (*$!@%#*&)
@@ k|x/L lg/LIfs Clif/fd 3lt{du/, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'
df]afO{nM (*%!@*!$^@
@# k|x/L gfoj lg/LIfs /fd axfb'/ dxtf/f, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, afnfh'
df]afO{nM (*$&*@!($@
@$ k|x/L gfoj pk/LIfs dgf]x/ k|;fb e6[, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, l;+xb/jf/
df]afO{nM (*%!@*!##@
@% k|x/L lg/LIfs 8Da/ axfb'/ s]=;L=, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, l;+xb/jf/
df]afO{nM
@^ k|x/L gfoj lg/LIfs lazfn af]u6L, dxfgu/Lo k|x/L j[Q, l;+xb/jf/
df]afO{nM (*$$$&@!*(
@& k|x/L gfoj pk/LIfs df]xg s'df/ yfkf, k|x/L k|wfg sfof{no, sfg'g zfvf, gS;fn
df]afO{nM (*%!@*!^@)
@* k|x/L lg/LIfs ;/nf lu/L, k|x/L k|wfg sfof{no, ck/fw cg';Gwfg zfvf, gS;fn
df]afO{nM (*%!@*!((^
@( pk k|fWofks 8f= l/h]g >]i7, kmf]/]lG;s d]l8l;g ljefu, dxf/fhu+h, sf7df8f}+
kmf]gM ±(&& ! $$#*$)), df]afO{nM (*$!#%!)%,
O{d]nM dr.rijenshrestha@iom.edu.np
#) ;x=k|f=8f= w'|a s'df/ uf}td, ;/:jlt ax'd'vL SofDk;, lqe'jg ljZjlaBfno, sf7df8f}+
kmf]gM ±(&& ! $&*%!^(, df]afO{nM (*$!#^&$%!,
O{d]nM dhrubakumargautam@yahoo.com
#! cy{zf:qL 8f= ;'/]Gb| s'df/ pk|]tL, g]kfn sd;{ SofDk;, lqe'jg ljZjlaBfno, sf7df8f}+
df]afO{nM (*%!)(!!^^,
O{d]nM upretysurendra@gmail.com
#@ O{sf]gf]d]l6«;Log 8f= ;'ud hË s]=;L=, ;/:jlt ax'd'vL SofDk;, lqe'jg ljZjlaBfno,
169
sf7df8f}+
kmf]gM ±(&& ! $@*))*@, df]afO{nM (*!**@&$!%,
O{d]nM omsugam@yahoo.com
## k|fWofks 8f= k|df]b >]i7, kmf]/]lG;s d]l8l;g ljefu, dxf/fhu+h, sf7df8f}+
#$ k|x/L pk/LIfs hutdfg >]i7, k|x/L k|wfg sfof{no, gS;fn
df]afO{nM (*%!)@$@$&
#%= g]kfnL efiffljb >Ldlt k'l0f{df /hf}/], lu|glkmN8 sn]h -k|ltj]bgdf efiff ;xof]uL_
df]afO{nM (*$(!#(&#)
>f]tM :ynut ;e]{ -@)&#_
170