Professional Documents
Culture Documents
कुरआन र सुन्नतमा आधारित सरल आस्था
कुरआन र सुन्नतमा आधारित सरल आस्था
;+zf]ws
cxdb x';]g
अत्यन्तै करुणमयी,
परम दयालु
अल्लाहको नामबाट
सुरु गर्दछु ।
ح املكتب التعاوين للدعوة واإلرشاد و توعية الجاليات بالربوة1439 ،هـ
فهرسة مكتبة امللك فهد الوطنية أثناء النرش
مركز أصول العاملي
العقيدة امليرسة من الكتاب والسنة -نيبايل / .مركز أصول العاملي -.
الرياض1439 ،هـ
١٩٢ص 23 x 16 ،سم
ردمك978-603-8229-71-2 :
- 1العقيدة اإلسالمية أ .العنوان
1439/ ٥٧٣3 ديوي 240
رقم االيداع ١٤٣٩/٥٧٣3 :
ردمك978-603-8229-71-2 :
ljifo ;"rL
qm=;+= ljifo k]h g+=
1 7
e"ldsf
2 11
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
3 13
cNnfxdfly cf:yf
4 49
kml/Ztfdfly cf:yf
5 57
u|Gydfly cf:yf
6 63
O{zb"tdfly cf:yf
7 67
cflv/t cyf{t k/nf]sdfly cf:yf
8 73
efUodf cf:yf
9 77
O{zu|Gy s'/cfg
10 81
O{dfgsf] jf:tljstf
11 87
Odfdt tyf hdfct
12 89
;xfaf
13 93
cf}lnof
14 95
O:nfdL gLltlgodsf] d"n cfwf/
15 97
csLbfnfO{ k"0f{tf lbg] s]xL s'/fx?
16 99
wd{ / dfu{
e"ldsf
;Dk"0f{ k|z+;fsf dflns pg} cNnfx x'g\ . pg}sf] xfdL k|z+;f u5f}}{F, pg};Fu
dbt dfU5f}F, pg};Fu Ifdfofrgf u5f}{F, xfd|f] s'r]i6f tyf xfd|f s'sd{x?af6
pg}sf] z/0f lnG5f}F . h;nfO{ cNnfxn] dfu{bz{g u5{g\ p;nfO{ s;}n] kye|i6
ug{ ;Sb}g . h;nfO{ pgn] kye|i6 ul/lbG5g\ s;}n] p;nfO{ dfu{bz{g ug{
;Sb}g .
d ujfxL lbG5' ls Ps cNnfx afx]s sf]xL ;To k"Ho 5}g . sf]xL klg
pgsf] ;femL 5}g . cNnfxsf] egfO 5 M pg} x'g\ h;n] pDdLx¿aLr Ps /;"n
:jo+ pgLx¿dWo]af6 g} k7fP h;n] pgLx¿nfO{ cfotx¿ kf7 u/]/ ;'gfpF5g\Ù
pgLx¿nfO{ z'l4s/0f u5{g\ / pgLx¿nfO{ lstfa tyf tTjblz{tfsf] lzIff lbG5g\ .
hals o;cl3 pgLx¿ k|:6 kye|i6tfdf lyP . -;"/x h'dc ' x M @_
d ujfxL lbG5' ls df]xDdb ;= cNnfxsf pkf;s Pj+ O{Zb"t x'gx' G' 5 . cNnfxsf]
egfO 5 M lg:;Gb]x cNnfxn] cf:yfjfgx¿dfly 7"nf] pksf/ u/]Ù ha pgLx¿dfem
pgLx¿dWo]af6} Pp6f o:tf] /;"n ‑O{zb"t_ k7fP hf] pgLx¿nfO{ cNnfxsf cfot
‑Znf]s_ x¿ k9]/Þ ;'gfpF5gÙ pgLx¿nfO{ z'4 kf5{g\ / pgLx¿nfO{ O{z–u|Gy Pj+
tTjblz{tfsf] lzIff lbG5g\ . oyfy{df ltgLx¿ o;cl3 :ki6 kye|i6tfdf lyP .
-;"/x cfn] Od/fg M !^$_
cNnfxn] dfgjnfO{ c+wsf/af6 pHofnf]tkm{ Nofpg / s'dfu{af6 ;'dfu{tkm{
dfu{blz{t ug{ cfˆgf] O{Zb"t df]xDdb ;=nfO{ dfu{bz{g tyf ;To dfu{ lbP/ k7fP .
lsgeg] cNnfxsf] dfu{bz{gaf6 g} dfgjsf] dgnfO{ zflGt ldNg] u5{, dfgj dg
k|km'Nn x'G5 . cNnfxsf] dfu{bz{g eg]sf] nfesf/L 1fg xf], Tof] g} ;Todfu{ xf] /
;To sd{ klg ToxL xf] . oL b'O{6f cfwf/df g} dfgjsf] :jR5 hLjg :yflkt x'g
;S5 .
cNnfxn] cfˆgf]] u|Gy s'/cfgnfO{ dfgjsf lglDt cfjZos kg{] s'/fx? h:t}
cf:yf, pkf;gf, dfgjsf cfk;L dfldnfx?, cfr/0f nufot ;a} s'/fx?sf nflu
k"0f{?kdf hdfgL agfOlbPsf 5g\ .
7
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
cNnfxsf ;+bi] 6fn] To;sf] /fd|f] JofVof klg ul/lbg' ePsf] 5 . O{Zb"tn]
eGg'eof] M ;'g, dnfO{ lstfa lbOPsf] 5 / To;sf] ;fydf Tolt g} c? s'/fx? klg
lbOPsf] 5 . -ca" bfpmb_
O:nfdL cf:yf O:nfd wd{sf] cfwf/ xf] . O:nfdL zlQmsf] /x:o klg oxL xf] .
k"0f{ wd{df cf:yfsf] k|bz{g klg x'G5 . o;sf s]xL ljz]iftfx? o; k|sf/ 5g\ M
!, Ps]Zj/jfb M pkf;gfsf] xsbf/ Ps cNnfxnfO{ dfq dfGg' / cg'z/0fsf]
kfq O{Zb"tnfO{ dfq dfGg' .
@, O:nfdL cf:yf c6n 5 .
#, O:nfdL cf:yf k|s[lt cg'?k 5 .
$, O:nfdL cf:yf dfgj ljj]s cg'?k 5 .
%, O:nfdL cf:yfsf] cfk;df cGt/;DaGw 5 .
^, O:nfdL cf:yf dWodfuL{ cf:yf xf] .
cf:yfsf] lgrf]8df klg k'Ug ;S5g\ . To;}n] d}n] o; k':tssf] gfd s'/cfg /
;'Ggtdf cfwfl/t ;/n csLbf gfdfs/0f u/]sf] 5' .
cNnfxn] o; z'esfo{nfO{ s]jn cfˆgf]] k|;Ggtf k|flKtsf] dfWod agfpg\ /
kf7sju{sf nflu nfebfos agfpg\ .
9
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
O:nfdL cf:yfsf] cfwf/ eg]sf] cNnfxdfly cf:yf /fVg', pgsf kml/Ztfx?dfly
cf:yf /fVg', pgsf u|Gyx?dfly cf:yf /fVg', pgsf b"tx?dfly cf:yf /fVg',
k|nf]sdfly cf:yf /fVg' / /fd|f] tyf g/fd|f] efUodfly cf:yf /fVg' xf] . t;y{
cNnfxsf] egfO{ 5M a? ;Tsd{ of] xf] ls dflg;x¿ cNnfx, cflvÞ/tsf] lbg, kmÞl/
Ztfx¿, O{z–u|Gy tyf gaL ‑;Gb]i6f_ x¿dfly cf:yfjfg xf]pmg\ . -;"/x as/x M !&&_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M logLx¿ ;a} cNnfx, pgsf kÞml/Ztfx¿, pgsf
u|Gyx¿ Pj+ pgsf /;"n ‑O{zb"t_ x¿dfly cf:yfjfg eP . -;"/x as/fx M @*%_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M x] O{dfgjfnfx¿ xf] Û cNnfxdfly, pgsf
/;"ndfly, pgn] cfˆgf /;"n -d'xÞDdb ;=_ dfly cjt/0f u/]sf] u|Gydfly /
o;eGbf k"j{ cjt/0f u/]sf] u|Gydfly O{dfg Nofpm / h;n] cNnfx, pgsf
kmÞl/Ztf, pgsf lstfa, pgsf /;"nx¿ / cflv/tsf] lbgsf] OGsf/ u¥of] pm
kye|i6tfdf w]/} k/ k'Uof] . -;"/x lg;f M !#^_
Ps csf{] 7fFpdf elgPsf] 5 M xfdLn] k|To]s j:t' Pp6f lgwf{l/t ¿kdf ;[li6
u/]sf 5f}+ . -;"/x sd/ M $(_
O{zb"t df]xDdb ;=;F+u kml/Ztf lha|Onn] O{dfg cyf{t cf:yfsf] af/]df k|Zg
ubf{ pxfFn] hjfkmdf eGg'ePsf] lyof] M ltdLn] cNnfx, pgsf kml/Ztfx?, pgsf
u|Gyx?, pgsf b"tx?, k|nf]s / /fd|f] tyf g/fd|f] efUodfly cf:yf /fv . -xbL;
;+u|x M d'l:nd_
11
cNnfxdfly cf:yf
cNnfxsf] cl:tTjdf cf:yf M
cNnfxdfly cf:yf eg]sf] cNnfxsf] cl:tTj 5 egL b[9 ljZjf; ug'{ xf] .
cNnfx g} ;Dk"0f{ j:t'sf] kfngstf{ x'g\ . pkf;gfsf] c;n xsbf/ klg pgL dfq
5g\ . pgL x/]s lsl;dsf u'0fx?af6 k"0f{ / bf]ifaf6 kljq 5g\ .
13
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
klZrd / tL b'a}aLr /x]sf ;Dk"0f{ lrhsf dflns x'g\, olb ltdLx¿sf] a'l4 5
eg] .Æ lkÞm/cfÞ}gn] eGof]– æolb ltdLn] dafx]s cGo s;}nfO{ pkf:o agfof} eg] d
ltdLnfO{ lgZro g} aGbL agfpg]5' .Æ -;"/x z'c/f @#—@(_
cNnfxsf] cl:tTjnfO{ bzf{pg] s]xL k|df0fx? o;k|sf/ 5g\ M
cfbdsf] ;Gtfg dfgjsf] hGd g};lu{s :jefjdf x'g' . O{zu|Gy s'/cfgdf elgPsf]
5 M ctM ‑x] gaL Û_ Psfu| eO{ o; wd{tk{m pGd'v xf]pmÙ To; k|sl[ tdfly sfod xf]pm
h;df cNnfxn] dflg;x¿sf] ;[li6 u/]sf 5g\ . cNnfxn] agfPsf] ;+/rgfdf s'g} k]m/
abn x'g ;Sb}g . of] laNs'n ;Lwf / 7Ls wd{ xf] . t/ clwsf+z dflg;x¿ hfGb}gg\ .
-;"/x ?d M #)_
O{Zb"t df]xDdb ;=n] eGg'ePsf] 5 M s'g} klg aRrf cfˆgf] :jefjdf hGdG5
t/ p;sf] afpn] p;nfO{ ox"bL agfp5 s;}n] p;nfO{ O;fO{ agfp5 eg] s;}n]
p;nfO{ cUgLk"hs agfp5 . -xbL; ;+u|x a'vf/L_
Ps csf]{ xbL;df elgPsf] 5 M s'g} klg aRrf hf] hGdG5 pm cfˆgf]]
:jefjdf cg';f/ hGdG5 .
Ps csf]{ xbL;df elgPsf] 5 M s'g} klg aRrf h;sf] hGd x'G5 pm cfˆgf]]
;d'bfo adf]lhd hGdG5 . oxfF;Dd ls p;n] p;sf] ;d'bfosf] af/]df af]N5 . Ps
csf]{ xbL;df elgPsf] 5 M s'g} klg aRrf k|s[ltdf hGdG5 oxfF;Dd ls p;n]
To;sf] af/]df af]N5 .
x/]s k|f0fL cfˆgf]] c;nL :jefjdf hLljt /xG5 h;n] cfkm"leq cNnfxsf]
cl:tTjnfO{ :jLsf/]sf] x'G5 . t/ :jefjnfO{ v/fa ug{] s'/fx?n] To;df k|efj
kfb{5g\ . O{zb"t df]xDdb ;=n] eGg'ePsf] 5 M cNnfxsf] egfO 5 M d}n] d]/f
;Dk"0f{ eSthgx?nfO{ Psfu|xL agfP/ k}bf u/] . t/ z}tfg pgLx?df cfpF5 /
pgLx?nfO{ wd{af6 kye|i6 ul/lbG5 . -xbL; ;+u|x d'l:nd_
slxn]sfxL+ :jefjdf z+sf tyf of}g rfxgfsf] kbf{ kb{5 t/ Tof] klg b'v
/ ;+s6sf] 38Ldf cfˆgf]] c;nL ?kdf b]vf k5{ . cNnfxsf] egfO 5 M
14
cNnfxdfly cf:yf
:jefj z+sf tyf of}ghGo s'/faf6 :jR5 tyf kljq x'G5 . o;n] s] s'/f
k|i6 kf5{ eg] ;[li6sf] nflu >i6fsf] x'g' cfjZos x'G5 . >i6f lagf ;+of]un] s'g}
s'/f pTkGg x'g' c;Dej s'/f xf] . cgl:tTjn] s'g} cl:tTjnfO{ hGd lbg klg ;Sb}g .
To;sf/0f s'g} >i6f x'g' h?/L 5 / Tof] >i6f cNnfx xf] .
Ps hgf ;xfaL h'a/} lag d'tOd O{zb"t df]xDdb ;=sxfF ab/sf] o'4df s}b
ul/Psf s}bLx?nfO{ hl/dfgf lt/]/ 5'6fpg egL cfpFbf Tolt a]nf pgL sflkm/
g} lyP . pgn] O{zb"t df]xDdb ;=nfO{ s'/cfgsf] ;"/x t"/ kf7 u/]sf] ;'g] . ha
O{zb"tn] Tof] ;"/x kf7 ub{} hfg'eof] / lgDg Znf]sdf k'Ug' eof] M s] To;nfO{
cb[Zo jf:tljstfsf] 1fg 5 ls pm -To;nfO{_ b]Vb}5 . s] To;nfO{ cjut u/fOPsf]
5}g h'g d";fsf] u|Gydf 5 / Oa|fxLdsf] u|Gydf klg h;n] k"0f{¿kdf cfb]zsf]
kfngf u/] . -;"/x t"/ M#%—#&_
;xfaLn] eG5g\ M Tof] Znf]s ;'g]/ d]/f] lbn p8\5 ls h:tf] eof] . -xbL;
;+u|x a'vf/L_ pgsf] dgdf O{dfg k|j]z u/]sf] Tof] g} klxnf] 38L lyof] .
Dffgj a'l4n] klg of] s'/f :ki6 ?kdf k|dfl0ft u/]sf] 5 . Ps hgf c1fg
sfnsf c/aL k|jrs s}; lag ;fobf Oofbn] eGof] M pF6sf] kfOnfn] pF6 uPsf]
s'/f hgfpF5, s'g} s'/fsf] kfOnfx?n] s'g} j:t' lxF8]sf] s'/f atfpF5 . pRr cfsfz
tyf ljzfn wtL{n] s] o;sf] >i6f 5 eGg] s'/f k|i6 kfb{}g / < cNnfxsf] egfO
5 M xfdL rfF8} g} ltgLx¿nfO{ ‑hut\sf_ lIflthdf / ltgLx¿ :jo+leq klg
cfˆgf lgzfgLx¿ b]vfpg]5f}+ oxfF;Dd ls of] s'Þ/cfg lgtfGt ;To xf] eGg] s'/f
ltgLx¿;dIf :ki6 x'g]5 . -;"/x km':;]nt M %#_
o;sf k|df0f :j?k ljleGg s'/fx? 5g\ h:t}M O{Zb"tx?sf] lgzfgLx?, wfld{s
JolQm cyjf jnLx?sf] rdTsf/ tyf b'cf ug{]x?sf] b'cfsf] :jLsf/f]lQm cflb .
cNnfxsf] egfO 5 M clg pgn] cfˆgf kfngstf{nfO{ k'sf/]– æd bafOPFÙ ctM
15
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
afbn lyPg, ;'nc kxf8aLr s'g} 3/ klg lyPg . Tolt a]n} kxf8sf] k5fl8af6
afbn cfof] clg rf/}lt/ km}lnP/ / jif{g yfNof] . cg; eG5g\ M cNnfxsf] s;d
To;kl5 xfdLn] Ps xKtf;Dd 3fd klg b]v]gf}+ . bf];|f] z'qmaf/ Ps csf{] JolQm
dl:hbdf To;} 9f]sfaf6 k|j]z u¥of] . O{zb"tn] v'Taf lbO/xg' ePsf] lyof] . p;n]
v8f eP/ eGof] M x] O{zb"t, a9L jiff{sf sf/0f hgfj/ db{} 5g\ . af6fx? klg aGb
5g\ . cNnfx;Fu jiff{ /f]lsgsf] nflu b'cf ul/lbg' . O{zb"tn] b'j} xft p7fP/ b'cf
ug'{eof] M x] cNnfx xfd|f] If]qdf hxfF kfgLsf] cfjZostf 5 ToxfF jiff{ jiff{pm /
xfdLdfly g jiff{pm . x] cNnfx, kxf8 tyf vf]nfgfnf / v]tdf kfgL jiff{pm . Tof]
b'cfkl5 jiff{ /f]lsof] . xfdL dl:hbaf6 aflx/ lg:sbf jiff{ aGb eO;s]sf] lyof]
/ 3fd klg nflu;s]sf] lyof] . -xbL; ;+u|x a'vf/L / d'l:nd_
k|s[ltdf g} cljisf/ cfwfl/t x'G5 h'g k"0f{tof cr]tg x'G5 . Tof] t alx/f],
nf6f] / cGwf] x'G5 . To;df s'g} klg r]tgf x'Fb}g . To; sf/0f To;n] s;/L
k|f0fLnfO{ hLljt ug{ ;S5 < s;/L ;'Gg ;S5 , s;/L b]Vg ;S5 < s;/L af]Ng
;S5 < s;/L r]tgzLn aGg ;S5 < s;/L b'v / cfzfsf] cg'e"lt ug{ ;S5 <
cr]tg j:t'n] p;nfO{ s]xL lbg ;Sb}g .
K;f]l/cl6sM pgLx? eG5g\, ;+;f/ t s]jn ;+of]uaf6 ag]sf] xf] . cyf{t s0f tyf
tTjx? hDdf eP/ ag]sf] xf] . ;+;f/ ;+of]un] hflx/L hLjgdf b]lvPsf] xf] . ljleGg
lsl;dsf k|f0fLx? s'g} of]hgf ljgf g} ag]sf x'g\ . o; lsl;dsf] bfjL g} o;sf]
wf/0ffnfO{ t'xfg kof{Kt 5 . t;y{ ;[li6sf] oyfy{tf Pj+ o;sf] zfGbf/ Joj:yfkg /
lgoldt ?kdf ;+rflnt x'g] s'/f / ;Gt'lnt jfo'n] ;+of]usf] bfjLnfO{ sf6 ub{5 .
cNnfxn] o:tf] wf/0ffsf] v08g ub{} eg]sf 5g\ M of] cNnfxsf] ;[li6 xf] h;n] k|To]s
lrhnfO{ ;'b[9 t'NofPsf 5g\ . -;"/x gdn M**_
Ps csf{] 7fpFdf eg]sf 5g\ M cNnfx g} x'g\ h;n] ;[li6u/] ;ftj6f cfsfzx¿
/ Tolt g} k[YjL klg . logLx¿aLr cfb]z cjt/0f x'G5g\ tfls ltdLx¿ hfg ls
cNnfx x/]s s'/fsf] ;fdYo{ /fVb5g\ cNnfxn] k|To]s lrhnfO{ cfˆgf] 1fgsf] kl/lwdf
lnPsf 5g\ . -;"/x tnfs M!@_
sDo'lgi6 M pgLx? sfn{ dfS;sf cg'ofoLx? x'g\ . pgLx? eG5g\ M O{Zj/
5}g . hLjg Pp6f ef}lts j:t' xf] . pgLx?n] cfˆgf] /fi6«x?nfO{ o:tf] unt
wf/0ffsf] cfwf/df ;f]ljot ;+3sf] gfdn] :yflkt u/]sf lyP . t/ 5f]6f] ;dodf
g} pgLx?sf] o:tf] wf/0ff unt l;4 eof] / pgLx? ljleGg /fHodf lj3l6t eP .
lkm/cf}g M p;n] O{Zj/sf] g} OGsf/ u/]sf] lyof] . p;sf] wf/0ffnfO{ O+lst ub{}
s'/cfgn] eg]sf] 5 M hutsf] s'g} kfngxf/ 5}g . -;"/x z'c/f M@#_
To;kl5 k"0f{ b[9tfsf ;fy cfkm"nfO{ g} k"Ho 7fGof] . To;sf] klg s'/cfgn]
o;/L lrq/0f u/]sf] 5 M d afx]s ltdLx?sf] sf]xL cGo O{Zj/ 5 eGg] dnfO{
nfUb}g . -;"/x s;; M #*_ lkm/cf}gn] O{zb"t d";fnfO{ klg wDsL lbb} eGof] .
To;sf] lrq0f cNnfxn] o;/L u/]sf 5g\ M dnfO{ afx]s c? s;}nfO{ O{Zj/ dfGof}
eg] d ltdLnfO{ h]n xfN5' . -;"/x z'c/f M@(_
;[li6 M cNnfx g} ;Dk"0f{ j:t'sf >i6f x'g\ . pgL afx]s x/]s j:t' ;[li6 xf] .
cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx ;Dk"0f{ lrhx¿sf ;[li6stf{ x'g\ / pgL x/]s j:t'sf
;+/Ifs x'g\ . -;"/x h'd/ M^@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 /, pgn] k|To]s lrh ;[li6 u/] / To;nfO{
/fd|f];Fu lgwf{l/t u/] . -;"/x km'/sfg M@_
s'g} klg ;[li6 ePsf] j:t'nfO{ pgL afx]s c?;Fu hf]l8of] eg] Tof] s]jn
;fk]IfL ;[li6 x'G5 . ;fk]IfL ;[li6 eg]sf] s'g} j:t'sf] u7g ug'{ , hf]8g' ;Dkfbg
ug'{ tyf cg'dfg ug'{ cflb xf] . o;sf] cy{ cgl:tTjaf6 cl:tTjdf Nofpg' eGg]
x'Fb}g .
:jfldTj M cNnfx g} :jfdL x'g\, pgL afx]s ;a} pgsf eQm x'g\ . cNnfxsf]
egfO 5 M cfsfzx¿ Pj+ k[YjLdf cNnfxs} zf;g /x]sf]5 / cNnfx ;Dk"0f{ sfo{sf]
;fdYo{ /fVb5g\ . -;"/x cfn] Od/fg M!*(_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M k|fy{gf u/– æx] cNnfx Û /fHosf :jfdL Û ltdL
h;nfO{ rfxG5f} /fHo k|bfg ub{5f} Pjd\ h;af6 rfxG5f} /fHo vf]:b5f} -;"/x
cfn] Od/fg M@^_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M g pgsf] ;Qfdf sf]xL ;fe]mbf/ g} 5 / g
b'a{ntfsf sf/0f pgsf sf]xL ;xof]uL 5 . -;"/x O;|f M!!!_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M cNnfx g} ltdLx¿sf kfngstf{ x'g\ / ;fd|fHo
pgs} xf] . /, cNnfx afx]s ltdLx¿n] h;nfO{ k'sf5f}{ ltgLx¿ Pp6f vh"/sf]
aLpmsf] af]qmf;d]tsf] dflns xf]Ogg\ . -;"/x kmflt/ M!#_
pgL afx]s s;}nfO{ dflns elgof] eg] Tof] s]jn ;fk]IfL x'G5 cyf{t s]xL
;dosf] nflu jf s]xL If0fsf] nflu dfq x'G5 . h:t} cNnfxn] d";f cn}= sf]
gft]bf/dWo]sf] Pp6f df]ldg -cf:yfjfg_ sf] egfOnfO{ pb\3[t ub}{ eg]sf 5g\ M
x] d]/f hfltaGw'x¿ xf] Û cfh ltdLx¿sf] zf;g 5, / kf] ltdLx¿ wtL{df /jfkm
b]vfO/x]sf 5f} . olb xfdLdfly cNnfxsf] oftgf cfof]eg] To;nfO{ kG5fpg
21
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
xfd|f] dbt s;n] ug]{5 < -;"/x uflkm/ M@( _ k"0f{ :jfdL s]jn Ps cNnfx
5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M cGttM wtL{ tyf wtL{af;Lx¿sf pQ/flwsf/L xfdL
g} x'g]5f}+ / ;a} xfdLtk{m g} kmsf{Og]5g\ . -;"/x do{d M $)_
lgb{]zs M cNnfx g} lgb{]zs x"g\ . pgL afx]s ;a} lgb{]zg kfngf ug{]x?
x'g\ . cNnfxsf] egfO 5 M elgb]pm ;Dk"0f{ cfb]z cNnfx s} 5 . -;"/x cfn]
Od/fg M!%$_
pgL dfq lgb{]zs x'g\ . pgL afx]s s;}nfO{ lgb{]zs dflgof] eg] Tof] s]jn
Pp6f ;fk]IfL lgb{]zs x'G5 . cNnfxsf] egfO 5 M clg, ef/bf/x¿n] lkmÞ/cÞf}gs}
cfb]zsf] kfngf u/] hals lkmÞ/cÞf}gsf] cfb]z ;Totfdf cfwfl/t lyPg . -;"/x
x"b M(&_ Tof] Pp6f ;fk]IfL lgb{]zg dfq xf] p;n] rfx] t nfu' ug{ ;S5 g rfx]
To;nfO{ ab/ ug{ ;S5 .
cNnfxsf] lgb{z
] g b'O{ lsl;dsf] x'G5, Pp6f sf}gL / csf{] z/O{ . sf}gL lgb{z ] g
eg]sf] clgjfo{ ?kdf nfu' x'g] lgb{z
] g xf] . Tof] cNnfxsf] rfxgf h:tf] xf] . cNnfxn]
df]xDdb ;n= nfO{ cfˆgf] af/]df eGg nufPsf 5g\ M pgsf] cfb]z o:tf] 5, ha
pgn] s'g} s'/f ug{ rfxG5g\ clg eG5g\, xf]pm Tof] eOxfN5 . -;"/x o"g'; M*@_
z/O{ lgb{]zg eg]sf] kl/If0fsf] nflu jf P]lR5s lgb{]zg xf] . Tof] nfu' klg
x'g ;S5 gx'g klg ;S5 . t/ ;Dk"0f{ lgb{]zg cNnfxsf] rfxgfdf cfwfl/t 5g\ .
22
cNnfxdfly cf:yf
aofg ul/lbPsf 5f}+ . /, pg} x'g\ h;n] ltdLx¿nfO{ Pp6} Hofgaf6 ;[li6 u/] clg
;a}sfnflu Pp6f a:g] 7fpF / Pp6f ;'lDkg] 7fpF 5 . /, xfdLn] ljj]szLnsf
nflu lgzfgLx¿af/] k|:6;Fu aofg u/]sf 5f}+ . /, pg} x'g\ h;n] cfsfzaf6 kfgL
a;f{P . To;kl5 xfdLn] To;af6 w]/} lsl;dsf ag:klt pAhfof}+ . clg, xfdLn]
To;af6 xl/of 3fF;kft tyf ?v–lj?jfx¿ pAhfof}+ h;af6 e'mKkfsf e'mKkf
bfgfx¿ k}bf ePÙ To:t} vh'/sf ufefx¿af6 e'ml08Psf e'mKkfsf e'mKkf vh'/ .
clg c+u'/, h}t"g tyf cgf/sf] au}+rf agfof}+ h;sf kmnx¿ s]xL Ps csf{;Fu
ldNbfh'Nbf / s]xL leGg leGg klg 5g\ . ;a}sf kmn x]/ ha tL kmN5g\ / ha tL
kfS5g\ . lg:;Gb]x o;df cf:yfjfgx¿sfnflu lgzfgLx¿ 5g\ . -;"/x cGcfdM
(%—((_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M cNnfx tL x'g\ h;n] lagf s'g} :tDe cfsfzx¿nfO{
h:tf] ltdL b]Vb}5f}, dfly p7fP / k]ml/ cfˆgf] /fhl;+xf;gdf la/fhdfg eP . /,
pgn] ;"o{ tyf rGb|dfnfO{ Pp6f lgoldt ;]jfdf v6fP . k|To]s lrh Ps lgwf{l/t
;dosf]nflu sfo{/t 5 . cNnfxn] ;Dk"0f{ sfo{ ;~rfng ul//x]sf 5g\ . pgn]
cfotx¿nfO{ :ki6 kf/]]/ atfpg] u5{g\ tfls ltdLx¿ cfˆgf kfngstf{;Fusf]
e]6df ljZjf; u/ . /, pg} x'g\ h;n] wtL{nfO{ lj:t[t kf/] / To;df kxf8 Pj+
gbLx¿ ;[hgf u/] . pg}n] ;a} lsl;dsf kmnsf hf]8f agfP . pgn] g} lbgnfO{
/ftn] 5f]Kb5g\ . lg:;Gb]x lrGtg dgg ug]{x¿sfnflu oL ;a}df lgzfgLx¿ 5g\ .
/, wtL{df Ps csf{l;t ldn]sf ljleGg k|sf/sf e"–efux¿ 5g\Ù c+u'/sf au}+rf,
v]tLafnL / vh'/sf a[Ifx¿ 5g\ h;dWo] s;}sf] Pp6f dfq xf+uf 5 / s;}sf w]/}
xfFufx¿ 5g\ . oL ;a}nfO{ ;dfg kfgLn] l;+rfO ul/G5 t/ xfdL s]xL kmnnfO{ w]/}
:jflbi6 agfOlbG5f}+ / s]xLnfO{ sd :jflbi6 . lg:;Gb]x o;df ljj]sn] sfd lng]
JolQmx¿sfnflu lgzfgLx¿ 5g\ . -;"/x /cb M@—$_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M pgn] g} cfsfzx¿ tyf wtL{nfO{ ;Tosf] cfwf/df
;[li6 u/] . pgL logLx¿n] ug{] lzs{eGbf pRr -kljq_ 5g\ . pgn] dfgjnfO{ jLo{åf/f
;[hgf u/] t/ pm v'Nnd v'Nnf emu8fn' aGg k'Uof] . /, hgfj/x¿nfO{ klg pgn] g}
;[li6 u/] h;af6 ltdLx¿ Gofgf] j:q tyf cGo kmfObf p7fpF5f} / tLdWo] s]xLnfO{
24
cNnfxdfly cf:yf
k]ml/ To;nfO{ jLo{sf] yf]kf:j¿k Pp6f ;'/lIft :yfgdf /fVof}+ . clg jLo{nfO{
l9Ssf] /ut agfof}+ / To; l9Ssf] /utnfO{ df;'sf] 8Nnf] agfof}+ clg df;'sf] 8Nnf]
nfO{ x•L agfof}+ . /, xfdLn] To; x•Ldf df;' r9fof}+ . k]ml/ gofF 9fFrfdf dfgjsf]
;[li6 u¥of}+ . ctM a/sto'Qm 5g\ cNnfx hf] ;jf]{Qd ;[li6stf{ x'g\ . To;kl5
ltdLx¿ cjZo dg'{ kg]{5 . k'gM dxfk|nosf] lbg ltdLx¿ p7fOg]5f} . xfdLn]
ltdLx¿dfly ;ftj6f cfsfzx¿ ;[hgf u/]sf 5f}+ / xfdL ;[li6af6 cgle1 5}gf}+ .
/, cfsfzaf6 xfdLn] 7Ls kl/df0fdf kfgL j;f{of}+ / To;nfO{ wtL{df c8\ofof}+ . /,
xfdL To;nfO{ ;dfKt kfg{ klg ;Ifd 5f}+ . k]ml/ To;af6 xfdLn] vh"/ tyf c+u'/
sf au}+rfx¿ pdf¥of}+ . To;df ltdLx¿sflglDt w]/} :jflbi6 kmn ;[hgf u¥of}+
clg To;}af6 ltdLx¿ vfG5f} . /, t"/] ;}gf ‑gfds kxf8_ df pd|g] Tof] ‑h}t'g_
j[IfnfO{ klg ‑xfdLn] g} pdf¥of}+_ h;n] vfg]x¿sfnflu t]n / t/sf/L lbG5g\ .
/, hgfj/x¿df klg ltdLx¿sfnflu 7"nf] lzIff /x]sf] 5 . ltgsf k]6df /x]sf
kbfy{af6 lkpg] b"w k|bfg u5f}{+ / ltgdf ltdLx¿sfnflu cGo w]/} kmfObfx¿ 5g\ .
/, ltgLx¿dWo] s]xLnfO{ -ltdL_ vfG5f} klg . /, ltgdfly tyf 8'Fufx¿dfly ;jf/
u/fOG5f} . -;"/x d'd]g"gM!!—@@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M s] ltdLnfO{ yfxf 5}g ls cNnfxn] g} afbnnfO{
rnfpF5g\, clg ltgLx¿nfO{ cfk;df hf]8\5g tyf ltgLx¿nfO{ txdfly tx u/L
/fV5g\ / To;s} aLraf6 ltdLn] kfgL k/]sf] b]V5f} < /, pgL cfsfzdf /x]sf]
-cl;gfsf]_ kxf8af6 cl;gf a;f{pF5g\ . ‑cNnfxn]_ h;nfO{ rfxG5g\ To;åf/f
xflg k'¥ofpF5g\ / h;nfO{ rfxG5g\ arfpF5g\ . To;sf] lah'nLsf] rdsn] b]Vg]
zlQm g} n}hfnfh:tf] x'G5 . /ft tyf lbgnfO{ cNnfx g} kl/jt{g ul//xG5g\ .
b[li6jfg JolQmx¿sfnflu o;df lgZro g} 7"nf] lzIff /x]sf] 5 . /, x/]s lx+88'n
ug]{ k|f0fLnfO{ cNnfxn] kfgLaf6 ;[li6 u/]sf x'g\ . ltgLx¿dWo] s'g} cfˆgf] k]6n]
l3;|G5g\, s'g} b'O{ v'§fn] lxF8\5g\ / s'g} rflxF rf/ v'§fn] . cNnfx h] rfxG5g\ ToxL
;[li6 u5{g\ . lg:;Gb]x cNnfx k|To]s sfo{sf] ;fdYo{ /fVb5g\ . -;"/x g"/M$#—$%_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M s] ltdLn] b]v]gf}+ ltd|f kfngstf{n] s;/L
5fofF k}mnfpF5g\ < olb pgn] rfx]sf] eP To; 5fofFnfO{ l:y/ g} /fVg] lyP .
k]ml/ xfdLn] ;"o{nfO{ To; 5fofFsf] nflu lgb]{zs agfof}+ . k]ml/ xfdLn] To;
26
cNnfxdfly cf:yf
eo Pj+ cfzf b'j} pTkGg u5{ / cfsfzaf6 kfgL j;f{pF5g\ clg To;åf/f d"bf{
e"ldnfO{ hLljt kfb{5g\ . lg:;Gb]x o;df a'l4hLljx¿sfnflu lgzfgLx¿ 5g\ .
/, pgsf lgzfgLx¿dWo] cfsfz tyf wtL{ pgs} cfb]zdf sfod /xg' klg xf] .
k]ml/ ha pgn] ltdLx¿nfO{ wtL{af6 lg:sg Pp6f cfjfh lbg]5g\ ta ltdLx¿
cs:dft\ lg:sg]5f} . /, cfsfzx¿ tyf wtL{sf ;Dk"0f{ lrhx¿ cNnfxs}nflu
x'g\ . /, oL ;a} pgsf cf1fsf/L x'g\ . pg} x'g\ h;n] ;[li6sf] cf/De u5{g\ clg
pg}n] To;sf] k'g/fj[lQ ug]{5g\ . /, of] pgsf]nflu emg\ ;/n 5 . cfsfzx¿
tyf wtL{df pg}sf] u'0f ;jf]{Rr /x]sf] 5 / pgL k|e'TjzfnL Pj+ tTjbzL{ 5g\ .
-;"/x ?dM!&—@&_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M/x\dfg\ -cNnfx_ n], s'Þ/cfgsf] lzIff lbPÙ
dflg;nfO{ ;[li6 u/] . p;nfO{ af]Ng l;sfP . ;"o{ tyf rGb|df Pp6f lgwf{l/t
lx;fan] rln/x]sf 5g\ . /, tf/f tyf ?v b'j} ;Hbfdf 5g\ . /, pg}n] cfsfznfO{
dfly p7fP / t/fh' :yflkt ul/lbP . tfls tf}ndf ltdLx¿ ;Ldf]Nn+3g gu/ . /
Gofosf ;fy 7Ls–7Ls tf}ng] u/ clg tf}ndf sdL gu/ . /, pgn] k|f0fLx¿sfnflu
k[YjL agfP=. h;df x/]s k|sf/sf :jflbnf kmn 5g\Ù vh"/sf ?v 5g\ h;sf kmn
cfj/0fx¿df a]l/Psf 5g\ . e"; o'Qm cGgx¿ / ;'ulGwt k"mn . x] lhGg / dg'ioÛ
ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f} < dg'ionfO{ pgn]
;'s]sf] / ;8]sf] df6f]af6 ;[li6 u/] / lhGgnfO{ cfuf]sf] Hjfnfaf6 ;[li6 u/] . x]
lhGg / dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f}<
b'j} k"j{ / b'j} klZrdsf dflns pg} x'g\ . x] lhGg / dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf
kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f} < pgn] b'O{j6f ;d'b| aufP h'g
k/:k/ ldN5g\ . tL b'j}aLr Pp6f kvf{n /x]sf] 5 h;n] ubf{ tL b'O{ Ps cfk;df
k|j]z ug{ ;Sb}gg\ . x] lhGg / dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g
j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f} < ltgLx¿ b'j}af6 df]tL tyf d'ufx¿ lg:sg] u5{g\ . x]
lhGg / dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f}< /,
cNnfxs} ‑lgoGq0fdf_ 5g\ ;d'b|df kxf8e}+m plePsf cUnf hxfhx¿ . x] lhGg
/ dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f} < -;"/x
/xdfg M !—@%_
28
cNnfxdfly cf:yf
sb/Lof M pgLx?sf] egfO cg';f/ dfgj cfkm}n] sfd ;[hgf ub{5 To;df
cNnfxsf] s'g} OR5f /xFb}g . oL ;a} vfn] kye|i6tfx?sf] k|fs[lts ts{x?af6 sf6
ePsf] 5 . dfgj ljj]s, r]tgf tyf cNnfxsf] sfg'gn] cNnfx cfˆgf]] ;[li6, /fh
/ lgb{]zgdf PSn} 5g\ eGg] s'/f k|i6 kf/]sf] 5 .
O{Zj/sf] cl:tTj 5 eGg] s'/f ;To 5 . t;y{ >i6f klg pm g} x'g' h?/L 5 .
p;n] h] rfxG5 Tof] p;n] u5{ . olb p;sf] sf]xL ;fem]bf/ x'GYof] eg] p;n]
klg t s]xL ;[li6 uYof{] xf]nf . olb o:t} xf] eg] ToxfF b'O{j6f s'/f x'g' h?/L 5 .
O{Zj/ Psafx]s cg]s ePsf] eP lsg t x/]s O{Zj/ cfˆgf] ;[li6nfO{ lnP/ hfGy]
jf cfˆgf] zf;gnfO{ lg/Gt/tf lbGy] . t/ ;+;f/sf] lgodn] oL s'/fnfO{ c:jLsf/
u5{ . ls pgLx? b'a}aLr k|lt:kwf{ Pj+ d'sfanf rNYof] . pgLx?dWo] Psn] z/L/
nfO{ x/st ug{] cfb]z lbGYof] eg] csf{]n] l:y/ x/g] cfb]z lbGYof] . Pp6fn] s'g}
j:t'nfO{ hLjg k|bfg ug{ rfxGYof] eg] csf{]n] d[To' rfxGYof] . o;/L b'a}n] Ps
;fy cfˆgf] rfxgf k'/f ug{] cj:yf /xFb}g / cfˆgf]] p2]Zodf ;kmn x'g ;Sb}gg\ .
cNnfx Psdfq k"Ho 5g\ egL cf:yf /fVg'
k"Ho eg]sf] Tof] x:tL xf] h;sf] k"hf ul/G5 . k"hf k"0f{ cfb/ tyf dfofn]
k|]l/t eO{ ul/g' k5{ . o:tf] cfb/ Ps ;To O{Zj/nfO{ afx]s s;}nfO{ lbg' x'Fb}g .
o;} ljZjf;sf ;fy z'4 O{dfg k|fKt x'G5 . h;dfly cf:yf /flvPsf] x'G5 p;nfO{
klg dxfg dfGg ;lsG5 . cNnfxsf] egfO 5 M æcNnfxafx]s sf]xL k"Ho 5}gg\Æ
eGg] s'/fsf] ;fIfL :jo+ cNnfx, kmÞl/Ztfx¿ Pj+ 1fgLx¿ lbG5g\ . pgL lg;fkm
sfodstf{ x'g\ . pgLafx]s sf]xL k"Ho 5}g . pgL k|e'TjzfnL Pj+ tTjbzL{ 5g\ .
-;"/x cfn] Od/fg M !*_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLx¿sf O{Zj/ Pp6} 5g\ . pgLafx]s sf]xL
pkf:o 5}g . pgL cToGt s?0ffdo / k/d bofn' 5g\ . -;"/x as/fx M !^#_
cNnfxn] ;Dk"0f{ k|f0fL rfx] Tof] dfgj xf];\ jf bfgj cfˆgf]] elQmsf] nflu
;[li6 u/]sf x'g\ . 1ft /xf];\ pgnfO{ s;}sf] pkf;gfsf] cfjZostf kb{}g .
cNnfxsf] egfO 5 M /, d}n] lhGg tyf dfgjnfO{ s]jn cfˆgf] pkf;gfsf]nflu
;[li6 u/]sf] x'F . d ltgLx¿af6 s'g} hLljsf rfxFlbgÙ g of] rfxG5' ls ltgLx¿n]
dnfO{ v'jfpmg\ . -;"/x hfl/oft M %^,%&_
cNnfxn] cfˆgf]] ;Dk"0f{ b"tx?nfO{ o;} cf:yf af/] dfgjnfO{ atfpg /
dfgjn] cNnfxsf] pkf;gf u?g\ / s;}nfO{ O{Zj/sf] ;fem]bf/ gagfpg\ egL
31
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
cfxjfg ug{ ;+;f/df k7fP . cNnfxsf] egfO 5 M xfdLn] k|To]s ;d'bfodf /;"n
k7fof}+ . s]jn cNnfxsf] pkf;gf u/ / …tfu"ÞtÚ ‑x/]s lsl;dsf] cj1fsf/L_ b]lv
6f9f /xg] u/ . -;"/x gxn M #^_
tL b"tx?n] dfgj ;d'bfonfO{ h] s'/f eg] cNnfxn] pgLx?sf] egfOnfO{
o;/L lrq0f u/]sf 5g\ M æx] d]/f] ;d'bfo Û cNnfxsf] elQm u/ . pgLafx]s
ltdLx¿sf] cGo sf]xL pkf:o 5}g . -;"/x cf/fkm M %(_
o:tf] b[9 ljZjf;sf] ;f/ s] xf] eg] ;Dk"0f{ vfnsf] pkf;gf s]jn cNnfxsf]
nflu dfq x'g' k5{ / s;}nfO{ pgsf] ;fem]bf/ agfpg' x'Fb}g . h;n] ;fem]bf/
agfpF5 pm d'lZ/s tyf sflkm/ x'G5 .
cfWoflTds pkf;gf M dfofF x'g' M cNnfxn] eg]sf 5g\ M /, s]xL dflg;x¿ o:tf
5g\ hf] cNnfxsf afx]s c¿nfO{ pgsf] ;dsIfL 7x¥ofpF5g\ / ltgLx¿l;t o;/L
k|]d u5{g\ h;/L cNnfxl;t dfq ug'{ kg]{ xf] hals cf:yfjfgx¿ cNnfxl;tsf]
k|]ddf clt b[9 x'G5g\ . -;"/x as/fx M!^%_
eo x'g' M cNnfxn] eg]sf 5g\ M Tof] z}tfg xf] h;n] cfˆgf ldqx¿nfO{
t;f{pF5 . ctM olb ltdLx¿ cf:yfjfg xf} eg] ltgLx¿;Fu g8/fpmÙ s]jn d;Fu
8/fpm . -;"/x cfn] Od/fg M !&%_
cfTdfsf] z'4tf g} c;n z'4tf xf] . xbL;df elgPsf] 5 M ;'g, z/L/df Pp6f
df;'sf] 6'qmf 5 . Tof] 7Ls 5 eg] k'/f z/L/ 7Ls /xG5 olb Tof] ljlu|of] eg] k'/f
z/L/ lju|G5 . Tof] xf] x[bo .
z/0f dfUg' M cNnfxn] ;a}nfO{ eGg] cfb]z lbPsf 5g\ M d dfgjsf cNnfxsf]
z/0f lnG5' -;"/x gf; M !_
lhls/ ug'{ M cNnfxn] eg]sf 5g\ M x] cf:yfjfg xf] cNnfxnfO{ cToflws ofb
u/ . -;"/x cxhfa M$!_
s'/cfg kf7 ug'{ M cNnfxn] eg]sf 5g\ M ltdLlt/ jxL -k|sfzgf_ ul/Psf]
k':tssf] kf7 u/ . -;"/x cGsa't M$%_
/fd|f] s'/f ug'{ M cNnfxn] eg]sf 5g\ M kljq zAbx¿ pg}tk{m r9\5g\ -;"/x
kmflt/ M!)_
gdfh k9\g' / aln lbg' M cNnfxn] eg]sf 5g\ M elgb]pm , d]/f] gdfh, d]/f]
jlnbfg, d]/f] lhGbuL, d]/f] d[To' ;a} hutsf kfngxf/ cNnfxsf nflu x'g\ . -;"/x
cGcfd M !^@_
af6f]af6 s'g} b'vbflo s'/f x6fpg' M xbL;df elgPsf] 5 O{dfg sf] ;a}eGbf
tNnf] bhf{ eg]sf] af6f]sf] sfF8f x6fpg' xf] .
csf{] 7fpFdf cNnfxn] eg]sf 5g\ M /, s]xL ufpFn]x¿ o:tf klg 5g\ hf]
cNnfx tyf cflvÞ/t ‑k/nf]s_ dfly cf:yf /fV5g\ / cfˆgf] vr{nfO{ cNnfxsf]
lgs6tf k|flKt tyf /;"nsf] cfzLjf{b k|flKtsf] ;fwg agfpF5g\ . x]/, Tof] lgZro
g} pgLx¿sfnflu lgs6tf k|flKtsf] ;fwg xf] . cNnfxn] pgLx¿nfO{ cjZo g}
cfˆgf] cg'sDkf cGtu{t lng]5g\ . lg:;Gb]x cNnfx clt IfdfzLn tyf k/d
bofn' 5g\ . -;"/x tf}af M((_
hgfsf/ x'g\ egL cf:yf /fVg' klg h?/L 5 . pgnfO{ pkf;gfdf Ps dfGg' h?/L
5 . cNnfxn] s'/cfgdf ax'b]jjfbLx?nfO{ oxL s'/f ;DemfPsf 5g\ .
x] dfgj Û cfˆgf] To; …/aÚ sf] pkf;gf u/ h;n] ltdL / ltdLeGbf cl3sf
dflg;x¿sf] ;[li6 u/] cfzf 5 ls ltdLx¿ -g/saf6_ aRg ;Sg]5f} . ‑pg} x'g\_
h;n] ltd|f]nflu wtL{nfO{ la5\of}gf / cfsfznfO{ 5fgf agfP / cfsfzaf6 kfgL
a;f{P clg To;af6 ltdLx¿sf] e/0f– kf]if0fsf nflu kmnkm"nx¿ pTkGg u/] .
ctM hfgL–hfgL ‑s;}nfO{_ cNnfxsf] ;dsIfL gagfpm . -;"/x as/fx M@!,@@_
pkb]z xfl;n u5{g\ . s;n] ltdLnfO{ h+un / ;d'Gb|sf] cFWof/f]df af6f] b]vfpF5 /
cfˆgf] s[kf -jiff{_ cjt/0f u/fpg'eGbf klxn] z'e–;"rgf :j?k k7fpF5 < clg s]
cNnfxsf] ;fydf c? sf]xL k"hgLo klg 5, h;nfO{ logLx?n] ;fem]bf/ agfpF5g\ <
cNnfx t cToGt} pRr / dxfg 5g\ . sf] xf] h;n] klxnf] k6s k|f0fLx?nfO{ ;[li6
ub{5, clg p;nfO{ k'gM kmsf{pg] 5 / sf] xf] h;n] ltdLnfO{ cfsfz / w/tLaf6
hLljsf k|bfg ub}5 { < t s] cNnfxsf] ;fydf c? sf]xL klg k"Ho 5 < elgb]pm, olb
ltdLx? ;fFrf] 5f} eg] k|df0f k|:t't u/ . -;"/x gdn M %(—^$_
To;}u/L jx'bj] jfbLx?n] cNnfxsf] :jfldTj tyf u'0fdf h'g ;fem]bf/ agfPsf
5g\ To;nfO{ klg cNnfxn] ghfoh eg]sf 5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M s] ltgLx¿n]
o:tfnfO{ ;fe]mbf/ agfpF5g\ hf] s'g} klg j:t' ;[li6 ub}g{ g\ a? ltgLx¿ :jo+ ;[li6
ul/Psf 5g\ < /, g ltgLx¿sf] d2t ug]{ ;fdYo{ /fVb5g\ g :jo+nfO{ g} ;xof]u ug{
;S5g\ . /, olb ltdLn] ltgLx¿nfO{ ;Lwf dfu{tk{m af]nfof} eg] ltgLx¿n] ltd|f] s'/f
dfGg] 5}gg\ . ltgLx¿nfO{ ‑;Tdfu{tk{m_ af]nfpg' jf r'k nfu]/ a:g' ‑b'j_} ltd|fn ] flu
;dfg 5 . ltdLx¿ cNnfxafx]s h'g lrhx¿nfO{ k'sf5f}{ ltgLx¿ klg ltdLx¿
h:t} bf;x¿ x'g \ . ltdLx¿n] ltgLx¿nfO{ af]nfpm, olb ltdLx¿ ;Rrf xf} eg]
ltgLx¿n] ltdLx¿sf] k'sf/ ;'Gg' k5{ . s] ltgLx¿sf To:tf v'§f 5g\ h;åf/f
ltgLx¿ lxF88'n ug{ ;s"g\ jf xftx¿ 5g\ h;åf/f ltgLx¿ ;dfTg ;s"g\ jf
cfFvfx¿ 5g\ h;åf/f ltgLx¿ b]Vg ;s"g\ jf sfgx¿ 5g\ h;åf/f ltgLx¿n] ;'Gg
;s"g \ < elgb]pm– -olb 5g\ eg]_ æaf]nfpm cfˆgf ;fe]mbf/x¿nfO{Ù clg d]/f] lj?4
pkfo u/Ù clg dnfO{ clnslt klg cj;/ gb]pm .Æ d]/f ;+/Ifs–ldq t cNnfx
x'g\ h;n] u|Gy cjtl/t u/] / pgL g} ;TsdL{x¿nfO{ ;+/If0f k|bfg ub{5g\ . /,
cNnfxafx]s h;nfO{ ltdLx¿ af]nfpg] u5f}{ ltgLx¿n] g t ltdLx¿nfO{ dbt ug{
;Sb5g\ g :jo+nfO{ ;xfotf . /, olb ltdLn] ltgLx¿nfO{ ;Tdfu{tk{m af]nfpF5f}
eg] ltgLx¿n] ;'Gg] 5}gg\ . /, ltdLn] ltgLx¿nfO{ cfk"mtk{m x]l//x]sf b]V5f} t/
ltgLx¿sf] b[li6 g} x'bF g} . ‑x] d'xDÞ db_ dfkm ug]{ gLlt ckgfpmÙ k'0o sd{ ug]{ cfb]z
b]pm / c1fgLx¿l;t gcNem . -;"/x cf/fkm !(!—!(*_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M t/, ltgLx¿n] cNnfxafx]s cGo o:tf
pkf:ox¿ agfPsf 5g\ hf] s]xL klg ;[li6 ug{ ;Sb}gg\ a? ;[li6 ul/G5g\ /
36
cNnfxdfly cf:yf
lzs{ cIfDo kfk M cNnfxn] cfk"ml;t s;}nfO{ ;fe]mbf/ agfpg] kfk ‑lzs{_
nfO{ sbflk Ifdf ug]]{ 5}gg\ t/ o;afx]ssf cGo kfk h;sf] nflu rfxg]5g\ Ifdf
ug{]5g\ . -;"/x lg;f M$*_
lzs{ ;a} k'0osf] gfzs M ‑x] gaL Û_ ltdLtk{m / ltdLeGbf klxn]sf ‑gaLx¿_
tk{m oxL jXo ul/Psf] lyof] ls olb ltdLn] ;fe]mbf/ 7x/ u¥of} eg] ltd|f] sd{
v]/ hfg]5 / ltdL cjZo g} 3f6f a]xf]g{]x¿dWo] x'g]5f} . -;"/x h'd/M^%_
lzs{ :ju{ k|j]zdf afws M h;n] s;}nfO{ cNnfxsf] ;fe]mbf/ 7x/fof] p;sf]
nflu cNnfxn] :ju{ lgif]w u/] . p;sf] lgjf; g/s x'g]5 / o:tf cTofrf/Lx¿sf
sf]xL ;xof]uL x'g] 5}gg\ . -;"/x dfobf M&@_
lzs{ hg wgsf] ckx]ngfsf] sf/s M clg k|ltli7t dlxgfx¿ ;dfKt ePkl5
d'lZ/sx¿nfO{ hxfFsxLF kfpF5f} xTof u/Ù lu/ˆtf/ u/Ù 3]/ / x/]s 5fkf dfg]{
7fpFdf ltgLx¿sf] tfsdf a; . t/ olb ltgLx¿n] k|folZrt u5{g\Ù gdfhÞ sfod
u5{g\Ù hÞsft r'Stf u5{g\ eg] ltgLx¿sf] af6f] 5f]l8b]pm . lgZro g} cNnfx clt
IfdfzLn Pj+ k/d bofn' 5g\ . -;"/x tf}af M%_
O{Zb"tn] eGg'eof] M dnfO{ x''s'd ePsf] 5 d tL dfG5]x?;Fu nl8/x'F h;n]
Ps cNnfxsf] ujfxL lbb}g . h;n] of] s'/fnfO{ :jLsf5{ p;sf] hg wgsf] /Iff
x'G5 / afsL lx;fa cNnfxsf] xftdf x'g]5 . -a'vf/L / d'l:nd_
cNnfxsf] pkf;gfdf lzs{ u/fpg] 7"nf sf/0f / To;af6 aRg] s'/fx? af/]
O{Zb"tn] ;r]t ug'{ePsf] 5 .
pd/ /lh=sf] syg 5 M x] cNnfx xfdL xfd|f] ;+b]i6fnfO{ jl;nf agfpF5fF} xfdLnfO{
kfgL jiff{pm. x] cNnfx xfdL xfd|f ;+b]i6fsf sfsfnfO{ jl;nf agfpF5f}F xfdLnfO{ kfgL
jiff{pm . -a'vf/L_
o;df cAaf; /lh=sf] b'cfnfO{ jl;nf agfOPsf] 5 . Tof] klg O{Zb"tsf] gftf
ePsf]n] :jo+nfO{ xf]Og . d[To' ePsf] s'g} c;n JolQmnfO{ jl;nf agfpg' hfoh
ePsf] eP, pgLx?n] O{Zb"tsf] d[To'kl5 klg pxfFnfO{ jl;nf agfpFy] .
39
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
sa/df dl:hb agfpg' eg]sf] Tof] 7fpFnfO{ 9f]Ug] 7fpF agfpg' xf] . dl:hb
eg]sf] g} ;Hbf ul/g] 7fpF xf] .
gLot u/L To;tkm{ ofqf ug'{ M O{Zb"tsf] egfO 5 M tLg j6f dl:hb afx]s
c? s'g} 7fpFdf gLot u/]/ ofqf gu/ . dl:hb] x/d, dl:hb] gajL / dl:hb] cS;f .
-a'vf/L, d'l:nd_
40
cNnfxdfly cf:yf
kmf]6f] lvRg'af6 ;r]tgf M cfO{zf /lh= dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 pDd] ;ndfn]
O{Zb"t;+u pgn] xAzfdf b]vs ] f] slg;fsf] af/]df lhls/ ul/g\ . To;df ag]sf
kmf]6f]x?sf] af/]df klg elgg\ . pxfn] eGg'eof] M ltgLx? o:tf] ;d'bfo x'g\ olb
pgLx?df s'g} c;n u'?sf] d[To eof] eg] pgLx?n] p;sf] lrxfgdf dl:hb agfpg]
u5{g\ clg To;df p;sf] kmf]6f] klg agfpF5g\ . pgLx? cNnfxsf] gh/df clt
g/fd|f k|f0fL x'g\ .
cNnfxsf] rfxgfdf c?nfO{ klg ;femL gdfGg ;r]tgf M h:t}– hf] cNnfxn]
/ tkfOFn] rfxg'eof] eg] eGg' . O{Zb"tn] eGg'ePsf] 5 M s] ltdLx?n] dnfO{
cNnfxsf] a/fa/ 7fg]sf 5f} < ltdLx?n] eg M Ps cNnfxn] h] rfx] . -g];fO{_
xfdLdf of] of] tf/fn] ubf{ jiff{ eof] eg]/ geGg ;r]tgf M xbL;df elgPsf]
5 M h;n] of] of] tf/fn] ubf{ xfdLdf jiff{ eof] eG5 p;n] d]/f] OGsf/ u¥of] /
tf/fx?dfly cf:yf /fVof] . o;}df cGo s'/fx?nfO{ klg bfFlhg] 5 .
lzs{;Dd k'¥ofpg] sfd gug{ ;r]tgf M s'g} s'/fdf nfe x'G5 egL xft
tyf 3fF6Ldf wfuf nufpg' jf afWg' . o; l;nl;nfdf pd/ lag x';}g dfkm{t
Pp6f xbL; j0f{g ul/Psf] 5 M O{Zb"tn] eGg'eof] M O{Zb"tn] Ps hgfnfO{ p;sf]
xftdf kx]nf] afnf nufPsf] b]Vg'eof] / jxfFn] eGg'eof] M lwSsf/ 5 ltdLnfO{,
41
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
of] s] xf]< of] t ?l9jfbLsf s'/fx? xf] . o;nfO{ lgsfn, o;n] ltdLnfO{ z+sf
afx]s c? s]xL lbg ;Sb}g . olb dg{ nfUbf ltdLn] of] nufof} eg] o;n] ltdLnfO{
slxNo} nfe ug{ ;Sb}g . -cxdb, OAg] dfhf_
hGq tyf tfljh gnufpg ;r]tgf M xbL; 5, h;n] tfljh nufpF5 cNnfxn]
Tof] k'/f ul/lbb}gg\ . -xflsd_
tfljh tyf hGqdGq / df]xgL dGq ug'{ lzs{ xf] M xbL; 5, lg;+b]x hGq
dGq tyf tfljh / df]xgL dGq lzs{ xf] . -ca" bfpmb _
lzs{ ul/g] 7fpFdf hgfj/ jw ug'{ M xbL; 5, M Ps hgf n] a'jfgfx eGg]
7fpFdf efsn r9fpFg egL Pp6f pmF6 aln ug{] af/] O{Zb"t;Fu ;f]Wof] . jxfFn]
eGg'eof] M s] ToxfF c1fgsfndf d"lt{x? lyP < pgn] eg] lyPgg\, s] ToxfF
pgLx?n] s'g} kj{ dgfpFy] < pgLx?n] eg] dgfpy]gg\ . To;f] eP cfˆgf]] gh/
-efsn_ k'/f u/ . -ca" bfpmb_
r/faf6 nlR5g -z'e_ jf cnlR5g -cz'e_ sf] ;+s]t ug'{ M r/faf6 nlR5g
/ cnlR5gsf] ;+s]t ug'{ lzs{ xf] . -ca" bfpmb, OAg] dfhf_
pk/f]Qm ;Dk"0f{ s'/fsf] ;f/ s] xf] eg] h'g s'/fnfO{ s'g} s'/fsf] sf/s
agfOPsf] 5}g To;nfO{ sf/0f agfP/ gfkmf jf gf]S;fgsf] sf/0f 7fGg' jf dfGg'
lzs{ xf] .
cNnfxsf] egfO 5 M cNnfxsf /fd|f gfdx¿ 5g\ / pgnfO{ pgs} gfdaf6 k'sfg]{ u/
clg tL JolQmx¿nfO{ 5f]l8b]pm hf] pgsf gfdx¿k|lt b'i6tf b]vfpF5g\ . ltgLx¿n] ug]{
u/]sf sfo{sf] ;hfo ltgLx¿n] rfF8} g} kfpg]5g\ . -;"/x cf/fkm M !*)_
cNnfxsf] gfd tyf u'0ffTds gfdnfO{ ;flat ug{ dfgj ljj]sn] dfq k'Ub}g .
cNnfxn] cfkm"nfO{ h'g ljz]iftfaf6 ljlzi6 u/]sf 5g\ jf OZb"tn] ljlzi6 u/]sf 5g\
Tof] afx]s c? s'/faf6 cNnfxnfO{ ljlzi6 ug'{ hfoh 5}g . s'/cfg / xbL;eGbf
cufl8 hfg hfoh 5}g . cNnfx / cNnfxsf /;"nn] h'g ljz]iftf af/] atfPsf
5}gg\ tL s'/fx?af6 df}g a:g' g} j]z 5 . cyf{t To; af/] r'k a:g' kb{5 .
cNnfxsf] egfO 5 M clg, 1fg gePsf] s'/fsf] kl5 gnfu lsgeg] sfg, cfFvf
/ Åbol;t ;f]lwg]5 . -;"/x O;|f M #^_
cNnfxsf gfdx? cfˆgf]] zAb tyf cy{df ;'Gb/d Pj+ z'ed 5g\ . cNnfxsf
ljz]iftfx? k"0f{ 5g\ . To;df s'g} lsl;dsf] sdL 5}g . cNnfxsf] egfO 5 M
cfsfzx¿ tyf wtL{df pg}sf] u'0f ;jf]{Rr /x]sf] 5 / pgL k|eT' jzfnL Pj+
tTjbzL{ 5g\ . -;"/x ?d M @&_
cNnfxsf gfd tyf ljz]iftfx? ;To x'g\ . To;nfO{ OGsf/ ug'{ jf To;nfO{
s;};F+u bfFHg' jf h'g cNnfxn] cfˆgf]] nflu eg]sf] 5}g To:tf gfdx?n] cNnfxnfO{
k'sfg'{ hfoh 5}g . h:t}M nft, pHhf, dgft cflb .
To;} gfdnfO{ k'sf/]/ b'cf ug'{ kb{5 . b'cf g} pkf;gf xf] . cNnfxsf]
u'0ffTds gfd hKg' / To;sf] cy{nfO{ hfGg' plrt x'G5 . tL gfdsf] k|efjaf/]
;f]r ljrf/ ug'{ klg k5{ . tL gfdx?sf] p2]ZonfO{ xfdLn] cfˆgf]] Jojxf/df
ptfg'{ klg h?/L x'G5 .
pn'pn\ sb/ M cNnfx tcfnf cfˆgf]] x/]s ljz]iftfdf pRr Pj+ pQd 5g\ .
cNnfxsf] egfO 5 M cNnfxsf nflu ;jf{]Rr u'0f 5g\ . -;"/x gxn M^)_
pn'pn\ sx/ M cyf{t cNnfx tcfnfsf nflu OHht, zlQm / ;Dk"0f{ k|f0fLdf
k|e"TjzfnL h:tf ljz]iftf 5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M pgL -cNnfx_ cfˆgf
eStx?dfly k|e'TjzfnL 5g\ Pj+ tTjbzL{ / ;j{1fgL 5g\ . -;"/x cGcfd M !*_
cNnfx wtL{ / cfsfz ;[li6 u/]kl5 cfˆgf]] zfg tyf dfg dof{bf /
:jfledfgsf ;fy cz{df lj/fhdfg eP . lj/fhdfg x'g'sf] xfnt k|f0fLsf] h:tf]
5}g . lj/fhdfg x'g' Jojxfl/s ljz]iftf xf] .
cNnfxsf oL ;Dk"0f{ ljz]iftfx? ;To x'g\ egL dfGg' h?/L x'G5 . To;df x]/km]/
gu/L jf s;};u+F gbfFlh tL ljz]iftfx?nfO{ dfGg' kb{5 . h;n] oL ljz]iftfx?df km/s
dt /fV5 pm cNnfxsf] ljz]iftf af/] kye|i6 ePsf] dflgg] 5 .
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M clg, sf]xL pgsf] ;dsIf klg 5}g . -;"/x
OVnf; M$_
bf];|f] s'/f M ;f/w/0f lbdfun] klg cNnfx tcfnf sdhf]/ dfgj h:tf] x'g
;Sb}g eGg] s'/f :jLsf/]sf] x'G5 . pgsf] c:tLTjnfO{ dfgjsf] c:tLTj h:tf]
dfGg' / pgsf] ljz]iftfnfO{ dfgjsf] h:tf] dfGg' xF'b}g .
cxn' tfljn M pgLx?n] eg]sf 5g\ s]xL ljz]iftfx? h:t} sfo{k/s ljz]iftf
jf ;"rgfk/s ljz]iftfn] cNnfxsf] jf:tljs ljz]iftnfO{ hgfpFb}g . pgLx?n]
To;sf] cGo cy{ nufpg] u5{g\ . o; af/] pgLx?;F+u s'g} 7f]; k|df0f klg 5}g .
cNnfxn] s'/f u5{ eGg] s'/f ;To xf] . t;y{ To;sf] cGo cy{ nufpg' ljgf
k|df0f ;xL xf]Og . jf:tljs cy{nfO{ cGo cy{ nufpg ;xL xf]Og .
cNnfxsf] /;"nn] ToxL s'/f ;d'bfonfO{ atfpg' eof] h'g pxfFdfly cjt/0f
ePsf] lyof] . cNnfxsf b"tn] o; dxTjk"0f{ ljifodf cyf{t s'g} s'/fsf] jf:tljs
46
cNnfxdfly cf:yf
cy{ nufpg] jf cjf:tljs cy{ nufpg] af/] nfk/jfxL t kSs} klg ug'{ ePg
h'g d'2f cjf:tljs cy{ nufpg]x?n] p7fPsf 5g\ .
cxn] thxLn M pgLx?sf] ljZjf; cg';f/ cNnfxn] cfˆgf]] af/]df h'g s'/f
atfPsf 5g\ jf O{Zb"tn] cNnfxsf] af/]df h'g s'/f atfpg' ePsf] 5 To;sf]
jf:tljs cy{ hfGg ;lsb}g . To;sf] cy{ cNnfxn] afx]s s;}n] hfGg ;Sb}g .
ToxfF;Dd k'Ug] s;};F+u s'g} dfWod klg 5}g .
cNnfxn] s'/cfg c/aL efiffdf cjt/0f u/] . clg cfˆgf] pkf;snfO{ s'/cfg
k9\g To;sf] cy{ a'em\g cfb]z lbP . o;n] cNnfxsf] cfb]z tyf cNnfxn] lbPsf]
1fgnfO{ cy{sf ;fy a'emg' k5{ eGg] s'/f k|dfl0ft ub{5 . t/ cNnfxn] cfˆgf]] af/]df
atfPsf] s'/fx?sf] cj:yf, ;TotYo af/] cNnfxnfO{ dfq 1fg 5 .
47
kml/Ztfdfly cf:yf
of] b[9 ljZjf; ug'{ ls cNnfxn] cfˆgf]] elQmsf] nflu o:tf] k|f0fL ;[li6 u/]sf
5g\ h;nfO{ cNnfxn] cfˆgf]] pkf;gfsf] nflu ljlzi6 u/]sf 5g\ . pgLx?sf] jf;
cfsfzdf 5 ;fy} pgLx?df cNnfxsf] cfb]znfO{ dfGg] / nfu' ug{] k"0f{ Ifdtf klg 5 .
pgLx? k|ToIf k|f0fLx? x'g\, ck|ToIf zlQm xf]Ogg\ . pgLx?sf] ;+Vof cTolws
5 . pgLx?nfO{ cNnfxn] afx]s s;}n] u0fgf ug{ ;Sb}g . Ps csf{] xbL;df 5 M
O{Zb"t df]xDdb ;= nfO{ ;ftf+} cfsfzdf /x]sf] a}t'n dfd'/df nluof] . pxfFn] ToxfF
x/]s lbg ;Q/ xhf/ kml/Ztfx?n] gdfh k9]sf] b]Vg'eof] . Ps rf]6L ToxfF uPsf
kml/Ztfx?sf] bf];|f] k6s kfn} cfpb}g lyof] . -a'vf/L_
-d/od_ lt/ cfˆgf] kml/:tf k7fof}F, clg pm pgL ;dIf 7Ls dlg; alg xfNof]
-;"/x do{d M !&_
O{Zjf0fL cjt/0f ug{] sfd M of] sfd kml/ztf hLa|Onsf] xf] . cNnfxsf]
egfO 5 M elgb]pm– æTo;nfO{ t kljqfTdf ‑lha|O{n_ n] 7Ls d]/f /asf] tkm{af6
qmdzM cjt/0f u/]sf 5g\ tfls df]ldgx¿nfO{ ;'b[9tf k|bfg u¿g\ . /, of]
d'l:ndx¿sf nflu dfu{bz{g Pj+ z'e–;"rgf xf] .Æ -;"/x gxn M !)@_
52
kml/Ztfdfly cf:yf
;"/ km'Sg] sfd M of] sfd kml/Ztf O;|fkmLnsf] xf] . cNnfxsf] egfO 5 M
clg, ;"/ k'mlsg]5 ta cfsfzx¿ tyf k[YjLsf ;a} k|f0fLx¿ d/]/ 9Ng]5g\ tL
afx]s h;nfO{ cNnfx rfxG5g\ . k]ml/ csf]{ ;"/ k'mlsg]5 clg ;a} :j:km"t{ ¿kdf
x]b{} v8f x'g]5g\ . -;"/x h'd/ M ^*_
pk/f]Qm tLg hgf kml/Ztf hLa|On, ldsfOn / O;|fkmLn cGo kml/Ztfx?sf]
;/bf/ x'g\ . lsgeg] eg] pgLx?sf] lhDd]jf/L hLjg;F+u ;DalGwt 5 . lha|Onsf]
lhDd]jf/L dfgj cfTdf;+Fu 5, ldsfOnsf] lhDd]jf/L af]6 lj?jfsf] hLjg;F+u
;DalGwt 5 / O;|flkmnsf] lhDd]jf/L ;bf hLjg;F+u ;DalGw 5 . pgLx?dWo]
hLa|On pRr sf]6Ldf 5g\ .
ue{df /x]sf] e'|0fsf] dfldnf af/] kml/Ztf M e|'0fdf cfTdf xfNg, p;sf]
/f]hL n]Vg, p;sf] ;dofjwL n]Vg, p;sf] sfd / pm /fd|f] x'G5 jf g/fd|f] Tof]
n]Vg] lhDdf pgsf] x'G5 . Ps xbL;df j0f{g ul/Psf] 5 h;nfO{ cAb'Nnfx
lag d;pmbn] j0f{g u/]sf 5g\ . O{Zb"tn] eGg'eof] M ltd|f] hGdsf] cf/De
ltd|f] cfdfsf] k]6df ul/bf rfln; lbg;Dd jLo{sf] cj:yfdf x'G5 To;kl5
/utsf] 6'qmf aG5 To;kl5 df;'sf] 6'qmfdf /xG5 . To;kl5 cNnfxn] Pp6f
54
kml/Ztfdfly cf:yf
g8/fpmÙ b'MvL klg gxf]pm a? To; :ju{df /dfpm h;sf] jfrf ltdLx¿l;t
ul/GYof] .Æ -;"/x km':;]nt M #)_
‑cyf{ t \ _ ;w} + /xg] o:tf au} + r fx¿ h;df pgLx¿ :jo+ k| j ] z ug] { 5 g\
/ ltgsf k" j { h , kTgL / ;Gtfgx¿dWo] ;TsdL{ x ¿ klg k| j ] z ug] { 5 g\ . /,
kÞml/Ztfx¿ k|To]s 9f]sfaf6 ltgLx¿;dIf cfpg]5g\ . -/, eGg]5g\_ ltdLx¿n]
u/]sf] w}o{sf] sf/0f ltdLx¿dfly zflGt xf];\ . clg, slt pTs[i6 5 Tof]
cflvÞ/tsf] 3/ Û -;"/x /cb M@#,@$_
56
u|Gydfly cf:yf
o; s'/fsf] cf:yf ls cNnfxn] cfˆgf]] /;'nx?dfly u|Gy cjt/0f u/] h'g
;To 5g\ / To;df dfgjsf] nflu dfu{bz{g 5 . pgLx?sf] nflu s[kf tyf cg'u|x
5 . pgLx?sf] nflu pkb]z 5 . To;df x/]s s'/fnfO{ k|i6 ul/Psf] 5 .
cNnfxsf] lstfadf cf:yf /fVg] s'/fn] lgDg s'/fx?nfO{ ;d]6]sf] 5 M
s'/cfg cNnfxsf] tkm{af6 cjt/0f ePsf] xf] M cNnfxsf] egfO 5 M ‑x]
d'xÞDdb Û_ pgn] ltdLdfly lans'n ;Tosf;fy of] u|Gy cjt/0f u/]] h;n]
cfk"meGbf klxn]sf u|Gyx¿sf] k'li6 ub{5 / cNnfxn] tf}/ft tyf OGhLn klg
cjt/0f u/] . -;"/x cfn] Od/fg M #_
s'/cfg cNnfxsf zAbx? x'g\ . s'g} kml/Ztfsf] jf /;'nsf] zAb xf]Og .
;Dk"0f{ u|Gydf cf:yf /fVg' M h'g u|Gyx? Gffdsf ;fy xfdLnfO{ atfOPsf]
5 To;df gfdsf ;fy O{dfg /fVg' / h'g u|Gysf] gfd atfOPsf] 5}g To;df klg
O{dfg /fVg' kb{5 . tLdWo] rf/j6f u|Gy k|d'v 5g\ .
tf}/ft M of] O{Zb"t d";fdfly cjt/0f ul/Psf] u|Gy xf] M cNnfxsf] egfO 5 M
cNnfxn] eg]– æx] d";f Û d}n] ltdLnfO{ cfˆgf] ;Gb]z lbP/ tyf ltdL;Fu s'/f u/]/
;Dk"0f{ dflg;x¿ dWo]af6 5fg]sf] 5' clg h'g d}n] k|bfg u/]sf] 5' To;nfO{ ;dft /
dk|lt s[t1 ag .Æ /, xfdLn] pgsfnflu n]Vg]–kf6Lx¿df x/]s k|sf/sf pkb]z tyf
tk;Ln n]Vof}+ ‑/ eGof}_+ – æoL cfb]zx¿nfO{ b[9tfk"js
{ ;Dxfn / cfˆgf] hfltnfO{
To;sf] pQd cfzosf] kfngf ug]{ cfb]z b]pm . d rfF8} g} ltdLnfO{ cj1fsf/Lx¿sf]
:yfg b]vfpg]5 ' .Æ -;"/x cf/fkm M !$$,!$%_
OlGhn M of] u|Gy O{Zb"t O{;fdfly cjt/0f ul/Psf] u|Gy xf] . cNnfxsf] egfO{
5 M pgnfO{ xfdLn] OGhLn k|bfg u¥of}+ h;df dfu{bz{g tyf lbJoHof]lt lyof] .
clg, To;df klg tf}/ftdf h]hlt lyP To;sf] k'li6stf{ / O{zeo /fVg]x¿sf
nflu dfu{bz{g Pj+ pkb]z lyof] . -;"/x dfobf M$^_
57
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
s'/cfg M of] u|Gy O{Zb"t df]xDdb ;=dfly cjt/0f ul/Psf] u|Gy xf]] .
cNnfxsf] egfO 5 M x] ;Gb]i6f Û xfdLn] ltdLdfly ;Tosf;fy u|Gy cjt/0f
u¥of}+ h;n] klxn]sf u|Gyx¿sf] k'li6 ub{5 / hf] ltgsf] ;+/Ifs klg xf] . -;"/x
dfobf M$*_
cToGt} a/sto'Qm 5g\ pgL h;n] cfˆgf eQmdfly kÞm'sf{g ‑s;f}6L_ cjt/0f
u/] tfls pgL ;Dk"0f{ dfgjsfnflu ;r]ts xf]pmg\ . -;"/x km'/sfg M!_
ha'/ M of] u|Gy bfpbdfly cjt/0f ul/Psf] u|Gy xf] . cNnfxsf] egfO 5 M
xfdLn] bfpbnfO{ ha'/ k|bfg u¥of}F . -;"/x O;|f M %% _
ltgLx¿dWo] Pp6f ;d"x o:tf dflg;x¿sf] klg 5 hf] O{zu|Gy k9\bf cfˆgf
lha|fx¿nfO{ n6k6fP/ k9\5g\ tfls To;nfO{ ltdLx¿n] u|Gysf] c+z 7fg hals
Tof] u|Gysf] c+z eg] xf]Og / ltgLx¿ of] cNnfxsf] tk{maf6 xf] eG5g\ hals Tof]
cNnfxsf] tk{maf6 xf]Og / ‑o;/L_ ltgLx¿ hfgL hfgL cNnfxn] eg]sf] eg]/ e'm7f]
s'/f af]N5g\ . -;"/x cfn] Od/fg M&*_
cGo s'g} cfb]z dfGg' hfoh 5}g . cNnfxsf] egfO 5 M x] ;Gb]i6f Û xfdLn]
ltdLdfly ;Tosf;fy u|Gy cjt/0f u¥of}+ h;n] klxn]sf u|Gyx¿sf] k'li6
ub{5 / hf] ltgsf] ;+/Ifs klg xf] . ctM ltdLx¿n] ltgLx¿;Fu cNnfxåf/f
cjtl/t sfg"g cg';f/ km};nf u/ . /, h'g ;To ltdL;dIf cfPsf] 5 To;af6
ljd'v eP/ ltgLx¿sf] rfxgfx¿sf] kl5 gnfu . xfdLn] ltdLx¿ ;a}sfnflu
Pp6f wd{–ljwfg Pj+ sfo{k|0ffnL to u/]sf 5f}+ . olb cNnfxn] rfx]sf] eP
ltdLx¿ ;a}nfO{ Pp6} ;d'bfo agfpg ;Sy] t/ cNnfxn]] ltdLx¿nfO{ k|bfg
u/]sf lrhx¿df ltdLx¿sf] k/LIff lng rfx] . ctM ;Tsd{df Ps csf{eGbf
cufl8 a9\g] k|of; u/ . cGttM ltdLx¿ ;a} cNnfxtk{m g} kms{g]5f} clg
pgn] ltdLx¿nfO{ atfpg]5g\ h;df ltdLx¿n] dte]b ug{] u5f{} . /, To;}n]
logLx¿aLr To; sfg"g cg';f/ km};nf u/ h'g cNnfxn] cjt/0f u/]sf 5g\ .
/, logLx¿sf] rfxgfsf] k5fl8 ghfpm . ltdLnfO{ cNnfxn] cjt/0f u/]sf s]xL
cfb]zx¿af6 logLx¿n] ljd'v kfnf{g\ eg]/ ;r]t xf]pm . /, olb ltgLx¿ ljd'v
x'G5g\ eg] cNnfxn] g} ltgLx¿nfO{ ltgsf s]xL kfkx¿sf] ;hfoF lbg rfxG5g\
eGg] s'/f Åbo+ud u/ . /, lg:;Gb]x oL dflg;x¿dWo] clwsf+z cj1fsf/L x'g\ .
s] logLx¿ c1fgtfsf] km};nf rfxG5g\ < /, ljZjf;Lx¿sf lglDt cNnfxeGbf
plrt GofofwLz c¿ sf] x'g ;S5 / < -;"/x dfobf M $*–%)_
s'/cfgsf] ;Dk"0f{ s'/fx?df cf:yf /fVg' M cNnfxsf] egfO 5 M of]
t ltdLx¿ xf} hf] ltgLx¿k|lt k|]d k|s6 u5f}{ clkt' ltgLx¿n] ltdLx¿nfO{
¿rfpFb}gg hals ltdLx¿ ;a} O{z–u|Gydfly cf:yf /fVb5f} . /, ltgLx¿
ltdLx¿nfO{ e]6\bf eG5g\– æxfdL ljZjf; u5f{}+ .Æ t/ cnu x'Fbf ltdLx¿k|ltsf]
qmf]wn] cf}+nf rkfpF5g\ . elgb]pm—æltdLx¿ cfˆgf] qmf]wdf cfkm}+ d/ .Æ lg:;Gb]x
cNnfx Åbodf n's]sf] e]bnfO{ klg hfGb5g\ . -cfn] Od/fg M!!(_
nfesf nflu To;nfO{ a]r] . slt g/fd|f] /x]5 ltgLx¿n] ug{] of] sf/f]af/ Û -;"/x
cfn] Od/fgM !*&_ Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M oL tL dflg;x¿ x'g\ h;n]
;Tdfu{nfO{ 5f]8]/ kye|i6tf / IfdfnfO{ 5f]8]/ oftgf df]n]sf 5g\ . oL dflg;x¿n]
cfuf]df hNg] s:tf] b':;fx; u5{g\ t Û o;sf] sf/0f of] xf] ls cNnfxn] o;
u|GynfO{ ;Tosf ;fy cjt/0f u/] t/ o; u|Gysf] af/]df dte]b ug]{x¿ o;sf]
lj/f]wdf ‑;Totfb]lv_ w]/} 6f9f k'lu;s] . -;"/x as/fx M!&$,!&^_
61
O{zb"tdfly cf:yf
o; s'/fdfly cf:yf /fVg' ls cNnfxn] dfgjdWo] s]xL JolQmx?nfO{ r'Gg'eof]
/ pgLx?dfly O{Zjf0fL cjt/0f ug'e { of] ;fy} pgLx?nfO{ z'e;"rs tyf ;r]ts
agfP/ k7fpg'eof] . pgLx?n] cNnfxsf] ;+bz ] ;Dk"0f{ dfgj;dIf cNnfxsf] pkf;gf
ug{ egL k'¥ofP . cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx g} kmÞl/Ztfx¿ tyf dflg;x¿ dWo]af6
;Gb]zjfxs 5fGg] u5{g \ . lg:;Gb]x cNnfx ;j{>f]tf / ;j{bi| 6f 5g\ . -;"/x xh M &%_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLeGbf klxn] s]jn k'?ifx¿nfO{ xfdLn]
/;"nsf] ¿kdf k7fof}+ h;dfly xfdLn] k|sfzgf ‑jXo_ ug]{ uYof}{+ . clg ltdLx¿nfO{
yfxf 5}g eg] u|Gyjfxsx¿nfO{ ;f]w . -;"/x gxn M$#_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M xfdLn] k|To]s ;d'bfodf /;"n k7fof}+ . s]jn
cNnfxsf] pkf;gf u/ / …tfu"ÞtÚ ‑x/]s lsl;dsf c;To k"Ho_ b]lv 6f9f /xg]
u/ . -;"/x gxn M #^_
O{Zb"tTj cEof; jf ;+3if{ u/]/ kfOg] s'/f xf]Og . h:t} s]xL ;"kmLx?sf]
wf/0ff 5 . To;}u/L kljq zlQmsf] ;+u7gaf6 klg aGg] xf]Og . h:t} s]xL kye|i6
bfz{lgsx?n] eg]sf 5g\ . Tof] t cNnfxsf] s[kf dfq xf] h;nfO{ rfxG5g\ k|bfg
u5{g\ .
g"x klxnf] ;+b]i6f x'g\ . cNnfxsf ;+b]i6fx? af/] e]befj ug'{ hfoh 5}g . To;}
u/L s;}dfly cf:yf /fVg] s;}dfly g/fVg] of] klg hfoh 5}g . cNnfxsf] egfO
5 M lg:;Gb]x tL dflg;x¿ hf] cNnfx Pj+ pgsf /;"nx¿nfO{ OGsf/ ub{5g\ /
cNnfx Pj+ pgsf /;"nx¿aLr lje]b v8f ug{ rfxG5g\ / eGb5g\– æxfdL s'g}
/;"ndfly O{dfg /fVb5f}+ / s;}nfO{ OGsf/ ub{5f}+Æ, ltgLx¿ b'j}sf] aLraf6 s'g}
lgsf; lgsfNg rfxG5g\Ù ltgLx¿ jf:tjdf kSsf sflkmÞ/ x'g\ / sflkÞm/x¿sfnflu
64
O{zb"tdfly cf:yf
xfdLn] ckdfghgs oftgf tof/ kf/]sf 5f}+ . hf] cNnfx Pj+ pgsf /;"nx¿dfly
O{dfg Nofpg]5g\ / pgLx¿aLr lje]b v8f ub{}gg\ ltgLx¿nfO{ ltgsf] k|ltbfg
cNnfxn] l5§} k|bfg ug]{5g\ . /, cNnfx clt IfdfzLn, k/d bofn' 5g\ . -;"/x
lg;f M !%)–!%@_
u/] / pgLdfly cjt/0f ePsf] k|sfzsf] cg';/0f u/], ltgLx¿ g} ;kmntf k|fKt
ug]{x¿ x'g\ .Æ x] d'xDdb Û elgb]pm– æx] dg'io xf] Û d ltdLx¿ ;a}tk{m To;
cNnfxåf/f k7fOPsf] /;"n ‑b"t_ x'F h;sfnflu cfsfzx¿ tyf wtL{sf] zf;g
/x]sf] 5 . pgLafx]s sf]xL ;To k"Ho 5}g . pgL g} hLjg k|bfg u5{g\ / d[To'
lbG5g\ . ctM cNnfx tyf pgsf] To; pDdL /;"n ‑b"t_ dfly O{dfg Nofpm hf]
cNnfx tyf pgsf jf0fLx¿dfly O{dfg /fV5g\ / pgs} cg';/0f u/ h;n] ubf{
ltdLx¿n] dfu{bz{g k|fKt ug{ ;Sg]5f} .Æ -;"/x cf/fkm M !%&,!%*_
O{Zb"tx?nfO{ cfb/ OHht tyf dfof ug'{M cNnfxsf] egfO 5M xf]Og,
ltd|f kfngstf{sf] s;d Û ha;Dd ltgLx¿n] cfk;L e}+m–emu8fdf ltdLnfO{
GofofwLz agfpFb}gg\ / ltdLn] u/]sf] k}m;nfk|lt cfˆgf] dgdf låljwf/lxt l:ylt
kfpFb}gg\ tyf k"0f{¿kn] ;dk{0f ub}{gg\ ta;Dd ltgLx¿ cf:yfjfg x'g ;Sb}gg\ .
-;"/x dfobf M%%,%^_
x] ;Gb]i6f xf] Û elgb]pm– æolb ltd|f lktf, ;Gtfg, bfh'efO, bDkQL, gft]bf/,
ltdLx¿n] cfh{g u/]sf ;DklQ, Tof] Jofkf/ h;df dGbL x'gaf6 8/fpF5f} clg
ltdLx¿n] dg k/fPsf 3/x¿ ‑oL ;a}_ cNnfx, pgsf /;"n / pgsf] dfu{df o'4
ug'{ ‑oL ;a}_ eGbf a9L dg k5{ eg] cNnfxn] cfˆgf] lg0f{o k7fpGh]n kv{ .Æ /,
cNnfxn] cj1fsf/L dflg;x¿nfO{ ;Tdfu{ b]vfpFb}gg\ . -;"/x tf}af M @$_
cNnfx Pj+ pgsf kml/Ztfx¿ gaLdfly …bof tyf zflGt ‑b¿b_ k7fpF5g\ .
ctM x] cf:yfjfgx¿ xf] Û ltdLx¿ klg pgLdfly …b¿bÚ tyf ;nfd k7fpg] u/ .
-;"/x cxhfa M %^_
;+b]i6f df]xDdb ;=sf] egfO 5 M ltdLx? O{dfgjfnf aGg ;Sb}gf} ha;Dd
dnfO{ ltdLx? cfˆgf]] a'af tyf 5f]/f / ;Dk"0f{ dfgjeGbf a9L lk|o agfpb}gf} .
-d'Qkms'g cn}x_
66
cflv/t cyf{t k/nf]sdfly cf:yf
o; s'/fdf cf:yf ls cNnfxn] cGtdf cfˆgf]] ;Dk"0f{ k|f0fLnfO{ pgLx?sf]
lrxfgaf6 lhljt ug{]5 / pgLx?sf] sd{sf] lx;fa lstfa lng]5 / To;sf]
cfwf/df pgLx?nfO{ :juL{o jf gsL{o 3f]lift ug{]5 . cNnfxsf] egfO 5 M
/, cTofrf/Lx¿ h'g sfo{ u5{g\ Tof] cNnfx hfGb}gg\ eGg] g7fg . cNnfx
ltgLx¿nfO{ To; lbg;Dd dfq df}sf lbO/x]sf 5g\ h'g lbg cfFvfx¿ Psf]xf]/f]
x]l//xg]5g\ . -;"/x Oa|fxLd M $@_
h'g lbg dxfk|no cfpg]5 To; lbg ltgLx¿ 5'l§g]5g\ . clg h;n]
O{dfg NofPsf / ;Tsd{ u/]sf x'g]5g\ pgLx¿nfO{ :ju{sf] au}Frfdf cfgGb
Pj+ pNnf;sf;fy /flvg]5 . t/ h;n] s'k|mÞ u/]sf x'g]5g\ / xfd|f cfotx¿
tyf cflvÞ/tsf] ;fIffTsf/nfO{ e'm7f] 7x/ u/]sf x'g]5g\ ltgLx¿ oftgfdf
xflh/ u/fOg]5g\ . -;"/x ?d M !$–!^_
7fpFdf b'Oj{ 6f kml/Ztfx? cfP/ a:g] 5g\ / ;f]Wg] 5g\ . of] JolQm af/] ltdL s] eG5f}<
olb pm df]ldg 5 eg] p;n] eGg] 5 M d ujfxL lbG5' pxfF cNnfxsf] ;+b]i6f tyf
pkf;s x'g' x'G5 . pm;F+u elgg] 5, x]/ ltd|f] 7]ufgf of] gs{ lyof] . t/ cNnfxn]
To;sf] ;6\6f :ju{ k|bfg ul/lbPsf 5g\ . p;n] lrxfgdf g} :ju{ / gs{ ;a}
b]Vg]5 . olb sf]xL d'gflkms jf sflkm/ 5 eg] pm;F+u ;f]lwg] 5 . o; JolQmsf]
af/]df ltdL s] eG5f} < p;n] hjfkmdf eGg] 5, dnfO{ yfxf 5}g . dflg;x?n]
h] eGy] d}n] klg ToxL eGy]F . pm;+Fu elgg] 5, ltdLn] a'em]gf} / hfGg]x?;F+u
klg nfu]gf} . To;kl5 p;nfO{ kmnfdsf] df/ xflgg] 5 . ToxfF pm lrNnfpg] 5 .
p;sf] :j/ dfgj / bfgjafx]s cGo ;a} k|f0fLn] ;'Gg] 5 .
OAg] cAaf; dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 . O{Zb"t b'O{hgfsf] lrxfgaf6 hfFb} x'g'
x'GYof] . pxfFn] eGg'eof], pgLx?nfO{ b08 lbOb} 5 . pgLx?nfO{ s'g} 7"nf] kfksf
sf/0f b08 lbOb} 5 . Ps hgfnfO{ p;n] lkzfa gwf]Psf] sf/0f b08 lbOb} 5 .
csf{]nfO{ r'SnL ug{] u/]sf]n] b08 lbOb} 5 . To;kl5 pxfFn] xl/of] bfp/f lnP/
To;sf] b'O6f 6'qmf u/L tL b'j}sf] lrxfgdf ufl8lbg'eof] . ;fyLx?n] ;f]w], x]
O{Zb"t tkfOFn] o:tf] lsg ug'{ ePsf] xf] < pxfFn] eGg'eof], ha;Dd of] bfp/f
;'Vb}g pgLx?sf] b08df s]xL sdL eO/fVg] 5 .
k"j{df, klZrddf / c/a 6fk'df, clGtd lgzfgL odgaf6 cfuf] lg:sg] 5 h;n]
dflg;x?nfO{ dxZ/sf] d}bfgdf n}hfg] 5 . -d'l:nd_
dxfk|no crfgs cfpg] 5 / l56f] cfpg] 5 . cNnfxsf] egfO 5 M
ltgLx¿n] dxfk|no slxn] cfpg]5 egL ltdLl;t ;f]W5g\ . elgb]pm– æTo;sf]
1fg t dfq d]/f kfngstf{nfO{ 5Ù To;nfO{ To;sf] ‑lgwf{l/t_ ;dodf pgn]
g} k|s6 ug]{5g\ . cfsfzx¿ tyf wtL{sf nflu of] sl7g ;do x'g]5 / Tof]
ltdLx¿dfly cs:dft\ g} cfpg]5 .Æ ltgLx¿n] o;af/] o;/L ;f]W5g\ dfgf}+
ltdL To;sf] vf]hLdf nfu]sf5f} . elgb]pm– æTo;sf] 1fg dfq cNnfxnfO{ 5 .
t/, clwsf+z dflg;x¿nfO{ yfxf g} 5}g .Æ-;"/x cf/fkm M !*&_
clg, dxfk|no t kne/df jf Tof]eGbf klg l56f] x'g]5 . lg:;Gb]x cNnfx
k|To]s lrhsf] ;fdYo{ /fVb5g\ . -;"/x gxn M &&_
dfgjnfO{ k'ghL{ljt ul/g] s'/fdf cf:yf x'g' k5{ M cNnfxn] pkf;snfO{
lrxfgaf6 k'ghL{ljt ug{] 5 . vfnL v'6\6fsf ;fy} k'/} zl// gf+uf] x'g] 5 . vtgf
ul/Psf] x'g] 5}g . pgLx?;F+u s]xL x'g] 5}g . oL s'/fx? bf];|f] :j/ km's]kl5 3l6t
x'g]5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M /, ;"/ ‑g/l;‹f_ k'mlsg] lalQs} ltgLx¿ lrxfgaf6
cgfof; lg:s]/ cfˆgf kfngstf{tk{m bu'g{ yfNg]5g\ . -;"/x M ofl;g M%!_
O{Zb"tsf] egfO 5 M dflg;x?nfO{ dxfk|nosf] lbg vfnL v'6\6f, gf+uf] z/L/
/ vtgf gul/Psf] cj:yfdf hDdf ul/g]5g\ .
dflg;x? dxfk|nosf] lbg cNnfxsf] ;fd'Gg] nfdf] ;do;Dd v8f /xg] 5g\ .
k'sfg{]jfnfn] pgLx?nfO{ ;'gfpFg] 5 . ;'o{ glhs ul/g] 5 . pgLx? kl;gfdf 8'Ag]
5g\ . xf}h] sf};/df NofOg] 5g\ . t/fh' /flvg] 5 . k'n l;/ft x'g] 5 . To;af6
x/]s JolQmnfO{ lxF8g' kg{] 5 .
69
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M h;n] s0f a/fa/ klg z'esd{ ug{]5 p;n]
To;sf] abnf kfpg] 5 / h;n] s0f a/fa/ klg kfk ug{] 5 p;n] To;sf] abnf
kfpg] 5 . -;"/x lhnhfn M &,*_
p;sf] bfofF xftdf kl/0ffd lbOg] 5 p;sf] lx;fa ;lhnf] x'g] 5 . O{Zb"tn]
eGg'eof] M Tof] t h;sf] lx;fa k]z ul/g]5 p;sf] af/]df xf] t/ hf] ;F+u
lx;fa lnOg] 5 p;nfO{ dxfk|nosf] lbg b08 lbOg] 5 . -d'Qkms'g cn}x_
k|ltkmndf cf:yfM :ju{ ;To xf] / g/s klg ;To xf] egL ljZjf; ug'{
kb{5 . :ju{nfO{ cNnfxn] tL JolQmx?sf] nflu tof/ u/]sf 5g\ h'g JolQmx?
cNnfxsf c;n eQmhg ag] . :ju{df dx;'; ul/g] / b]lvg] ;a} vfnsf cg'ux|
x'g] 5 . To;nfO{ ;+;f/df s'g} cfFvfn] klg b]vs ] f] x'g] 5}g, g s'g} sfgn] ;'gs
] f]
x'g] 5, g dgdf s'g} eo x'g] 5 ToxfF . gs{ eg]sf] cNnfxsf OGsf/Lx?sf] nflu
tof/ kfl/Psf] b08 lbg] 7fpF xf] . ToxfF klg dx;'; ul/g] / b]lvg] b08x? x'g] 5g\.
cNnfxsf] egfOM clg xfdLn] cfˆgf eQmx¿dWo] dg k/fP/ 5fg]sf JolQmx¿nfO{
o; u|Gysf] pQ/flwsf/L agfof} + . pgLx¿dWo] s]xL :jo+dfly cTofrf/ ug]x{ ¿ 5g\,
s]xL dWodfuL{ 5g\ / cGo s]xL cNnfxsf] cg'1faf6 k'0o sd{df cl3 a9\gx] ¿ 5g\ .
of] cNnfxsf] 7"nf] s[kf xf] . ‑o:tf dflg;x¿sf nflu_ ;bf /xg] au}r + fx¿ 5g\
h;df pgLx¿ k|jz ] ug]5{ g\ . ToxfF pgLx¿nfO{ ;'gsf afnfx¿ / df]tL klx/fOg]5
/ ToxfF pgLx¿sf j:qx¿ /]zdsf x'g5 ] g\ . /, pgLx¿n] eGg]5g\– æ;Dk"0f{ k|z; + f
pg} cNnfxsfnflu x'g\ h;n] xfd|f] zf]s lgjf/0f u/] . lg:;Gb]x xfd|f kfngstf{
clt IfdfzLn Pj+ u'0fu|fxL 5g\==. h;n] cfˆgf] cg'sDkfaf6 ;bf /xg] :yfgdf k|j]z
u/fP hxfF xfdLnfO{ g s'g} b'Mv x'g]5 g ysfO g} nfUg]5 .Æ /, h;n] s'kÞ|m u/]sf
71
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
5g\ ltgLx¿sfnflu g/ssf] cfuf] 5, hxfF g d[To' cfpg]5 h;n] ltgLx¿ d¿g\
g ltgLx¿sf] oftgfnfO{ xn'sf g} ul/g]5 . x/]s s[t£g JolQmnfO{ xfdL o:t} abnf
lbg] u5f} +{ . ltgLx¿ g/sdf lrRofpg]5g\– æx] xfd|f kfngstf{ Û xfdLnfO{ aflx/
lgsfn . ca klxn] u/]sf ‑b'isd{x¿_ ljk/Lt xfdL k'0o sd{ ug]5 { f} + .Æ ‑cNnfxn]
eGg]5g\_ æs] xfdLn] ltdLx¿nfO{ olt cfo' lbPsf lyPgf}+ h;df pkb]z lng rfxg]
n] pkb]z lng ;SYof] < /, ltdLx¿sxfF t ;r]ts klg k'us ] f lyP . ctM ‑oftgfsf]_
:jfb rfv Û cTofrf/Lx¿sf] sf]xL ;xof]uL 5}g .Æ -;"/x kmflt/ M #@,#&_
72
efUodf cf:yf
o; s'/fdf cf:yf ls cNnfxn] cfˆgf]] ;j{;bf 1fgsf] cfwf/df ;Dk"0f{ k|f0fLsf]
efUo n]lvlbPsf 5g\ . To;nfO{ pgn] ;'/lIft kf6Ldf n]lvlbPsf 5g\ . cfˆgf]]
rfxgf cg';f/ To;nfO{ hf/L u5{g / cfˆgf]] zlQm cg';f/ /fV5g\ . cNnfxsf]
egfO 5 M xfdLn] k|To]s j:t' Pp6f lgwf{l/t ¿kdf ;[li6 u/]sf 5f}+ . -;"/x sd/M
$(_ pgn] k|To]s lrh ;[li6 u/] / To;nfO{ /fd|f];Fu lgwf{l/t u/] . -;"/x km'/sfg M @_
efUodflysf] cf:yfdf lgDg s'/fx? zfldn 5g\ M
cNnfxsf] 1fgdfly cf:yf x'g' kb{5 M cNnfxsf] 1fg ;bfaf6 5 ;bf
/xg] 5 / x/]s s'/fnfO{ ;d]6]sf] 5 . h:t} cfˆgf] sfo{, k|f0fLsf] efUo, /f]hL/f]6L,
pkf;ssf] ;Tsd{ / s'sd{x? cflb . :jo+sf] af/]df cNnfxsf] egfO 5 M pgnfO{
x/]s s'/fsf] 1fg 5 . -;"/x as/fx M@(_
Ps csf{] egfO 5 M oL ;a} pg} zlQmzfnL tyf ;j{1n] lgwf{l/t u/]sf
ljwLx¿ x'g\ . -;"/x cGcfd M(^_
s;n] cf1fkfngf ug{] 5 / s;n] cj1f ug{] 5 nufot ;a} s'/fsf] pgnfO{
1fg 5 .
cNnfxn] ;'/lIft kf6Ldf efUo n]lvlbPsf] s'/fdf ljZjf; ug'{ M
cNnfxsf] egfO 5 M k[YjL jf :jo+ ltdLx¿dfly h] ;Í6 cfpF5 Tof] xfdLn]
cl:tTjdf Nofpg'cl3 g} Pp6f ljz]if k':tsdf clÍt 5 . of] cNnfxsf]nflu
Psbd} ;xh 5 . -;"/x xlbb M @@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 elgb]pm– æk/f]Ifsf 1ftf d]/f kfnstf{sf] s;dÛ
Tof] ltdLx¿dfly cjZo g} cfpg]5 . cfsfzx¿ tyf wtL{df /x]sf /lQe/ ePsf]
j:t' klg pgLaf6 n'Sg ;Sb}g, g t Tof]eGbf ;fgf] g 7"nf] g} . a? oL ;a} Pp6f
:ki6 vftfdf 5g\ . -;"/x ;af M #_
cAb'Nnfx lag cd/dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 M O{Zb"tn] eGg'eof] M cNnfxn]
;Dk"0f{ k|f0fLsf] efUo wtL{ / cfsfzsf] ;[li6 ug'{eGbf krf; xhf/ jif{ klxnf g}
n]lvlbPsf lyP . pxfFn] eGg'eof] M pgsf] cz{ kfgLdf lyof] . -d'l:nd _
73
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
pafbx lag ;fldt /lh=n] eGg'eof] M d}n] O{Zb"tn] eg]sf] ;'g]F M cNnfxn]
;a}eGbf klxnf snd ;[li6 u/]/ eg] M n]v . sndn] eGof] d}n] s] n]v'F <
cNnfxn] eg] M dxfk|no;Ddsf x/]s j:t'sf] efUo n]v . -ltld{hL_cNnfxsf]
nfu' ePsf rfxgfx?dfly ljZjf; ug'{ kb{5 M h] cNnfx rfx\of] Tof] eof] . h]
cNnfxn] rfxb}g Tof] x'Fb}g . cNnfxn] h;nfO{ lbG5 Tof] s;}n] /f]Sg ;Sb}g
/ cNnfxn] h;nfO{ /f]S5 s;}n] lbg ;Sb}g . cNnfxsf] km};nf s;}n] 6fNg
;Sb}g / cfˆgf] zf;gdf grfx]sf] s'g} s'/f Tof] xF'b}g . h;nfO{ rfxG5g\ dfu{bz{g
lbG5g\ h;nfO{ rfxG5g\ kye|i6 ul/lbG5g\ . pgsf] tTjblz{tfnfO{ s;}n] hfGg
klg ;Sb}g . cNnfxsf] egfO 5 M /, olb cNnfxn] rfx]sf] eP ltgLx¿n] /;"nx¿
kZrft\ :ki6 lgzfgLx¿ k'uk] l5 cfk;df ´u8f ug]{ lyPgg\ . k/Gt', ltgLx¿aLr
dte]b eof] clg ltgLx¿dWo] s]xL cf:yfjfg eP eg] s]xLn] s'k|mÞ ‑cgf:yf_
k|bz{g u/] . cNnfxn] rfx]sf] eP ltgLx¿ cfk;df emu8f ug]{ lyPgg\ . t/,
cNnfx h] rfxG5g\ Tof] ub{5g\ . -;"/x as/fx M @%#_
Pscsf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLx¿dWo] ;Lwfdfu{df lx+8\g rfxg]x¿sf
nflu . /, ltdLn] rfx]/ s]xL x'g] 5}g ha;Dd ;Dk"0f{ ;+;f/sf kfngstf{ cNnfxsf]
rfxgf gxf];\ . -;"/x tlSj/ M @*,@(_
;Dk"0f{ hutsf ;[li6sf >i6f cNnfx x'g egL ljZjf; ug'{ M cNnfx g} >i6f
x'g\ . cNnfx afx]s x/]s j:t' ;[li6 x'g\ . x/]s j:t'sf] ljleGg lsl;d To;sf]
ljz]iftf / To;sf] x/st ;a} cNnfxsf] ;[li6 xf] / cNnfx To;sf >i6f x'g\ .
cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx ;Dk"0f{ lrhx¿sf ;[li6stf{ x'g\ / pgL x/]s j:t'sf
;+/Ifs x'g\ . -;"/x h'd/ M ^@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M hals ltdLx¿nfO{ tyf ltdLx¿n] agfpg]
j:t'x¿nfO{ cNnfxn] g} ;[li6 u/]sf x'g\ < -;"/x ;fkm\kmft M (^_
cNnfxsf] rfxgf / bofaLr cGt;{DaGw x'g' h?/L 5}g eGg] s'/fdf
O{dfg M t;y{ p;n] Tof] s'/f rfxG5 h'g p;n] dg k/fpFb}g / Tof] s'/fnfO{ dg
k/fpF5 h'g p;n] rfxFb}g . of] klg p;sf] dxf tTjblz{tf / Ps 7"nf] p2]Zosf]
sf/0f xf] . cNnfxsf] egfO 5 M
74
efUodf cf:yf
/, olb xfdLn] rfx]sf] eP k|To]s JolQmnfO{ p;sf] ;Tdfu{ k|bfg ug]{ lyof} + . t/,
xfdLtk{maf6 xfdLn] g/snfO{ lhGg / dfgjåf/f eg]5 { f}+ eGg] jrgl;4 eO;s]sf] 5 .
-;"/x ;Hbf M !#_
cNnfxsf] sfg'g v'nf u|Gy xf] eg] efUo k/f]Ifdf /flvPsf] s'/f xf] .
t;y{ cNnfxn] cfˆgf]] pkf;sx?sf] efUo n]lvlbPsf 5g\ / To;nfO{ cNnfxn]
pgLx?af6 uf]Ko /fv]sf 5g\ . cNnfxn] /fd|f] sd{ ug{ / g/fd|f] sd{ gug{ cfb]z
lbPsf] 5 t;y{ s'g} klg pkf;ssf] nflu klxnf g} efUo n]lvPsf] 5 egL kfk
u/] klg x'G5 / cf1fkfngf gu/] klg x'G5 eGg] ts{ /xFb}g . cNnfxsf] egfO 5 M
ax'b]jjfbLx¿n] eGg]5g\– æolb cNnfxn] rfx]sf] eP g xfdLn] ;fe]mbf/ 7x¥ofpg]
lyof}+ g xfd|f k'vf{n] g} / g xfdLn] s'g} lrhnfO{ cj}w 7x¥ofpg] lyof}+ .Æ o;eGbf
k"j{sf dflg;x¿n] klg o;/L g} e'm7f] 7x/ u/]sf lyP . cGttM ltgLx¿n] xfd|f]
oftgfsf] :jfb rfv] . elgb]pm– æs] ltdLx¿;Fu s'g} 1fg 5 < 5 eg] xfdL;dIf
k|:t't u/ . ltdLx¿ t s]jn e|dsf] cg';/0f u5f{} / c8\sn dfq u5f{} .
elgb]pm– æ;To;Dd k'Ug]] lg0ff{os ts{ t cNnfxsxfF 5 . pgn] rfx]df jf:tjdf
g} ltdLx¿ ;a}nfO{ ;Tdfu{df 8f]¥ofpg] lyP .Æ -;"/x cGcfd !$*,!$(_
76
O{zu|Gy s'/cfg
s' / cfg cNnfxsf] s'/ f cyf{t ;+b]z xf] . cNnfxsf] egfO 5 M /, olb
ax' b ] j jfbLx¿dWo] s;}n ] ltd|f ] z/0f dfU5 eg] To;nfO{ z/0f b]p m oxfF;Dd
ls pm cNnfxsf] jf0fL ;'gf];\ . k]ml/ p;nfO{ p;sf] ;'/lIft uGtAodf
k' ¥ ofOb] p m lsgeg] ltgLx¿ c1fgL JolQmx¿ x'g \ . -;"/x tf}afx M ^_
s'/cfg jf:tjdf cNnfxsf] s'/f xf] . To;df /x]sf] zAb klg cNnfxsf] xf] /
cy{ klg . s'/cfg cNnfxsf k|f0fLx?sf] s'/fx? h:tf] x'g ;Sb}g . of] t cNnfxsf]
tkm{af6 cjt/0f ePsf] xf] . cNnfxn] s'/cfgnfO{ lha|Ondfly O{Zfjf0fL u/] clg
O{Zb"t df]xDdb ;=dfly cjt/0f u/] clg df]xDdb ;=n] dfgjnfO{ k9]/ ;'gfP .
cNnfxsf] egfO 5 M /, o; s'Þ/cfgnfO{ xfdLn] yf]/}–yf]/} u/L cjt/0f u/]sf 5f}+
tfls dflg;x¿nfO{ of] ;dosf] cGt/fndf -k9]/_ ;'gfpm . /, xfdLn] o;nfO{
qmlds ¿kdf cjt/0f u/]sf 5f}+ . -;"/x O;|f M !)^_
dflg;x?n] s' / cfg k9] k l5 To;nfO{ k' : tssf] ?kdf n] V g yfn] ;fy}
To;nfO{ s07 klg u/] . cNnfxsf] egfO 5 M elgb] p m– æTo;nfO{ t
kljqfTdf ‑lha| O { n _ n] 7Ls d] / f /asf] tkm{ a f6 qmdzM cjt/0f u/] s f
5g\ tfls df] l dgx¿nfO{ ;' b [ 9 tf k| b fg u¿g\ . / of] d' l :ndx¿sfnflu
dfu{ b z{ g Pj+ z' e –;" r gf xf] .Æ xfdLnfO{ /fd| / L 1ft 5 ls ltgLx¿
-ltd| f ] af/] d f_ eG5g\ – æo; JolQmnfO{ Pp6f dfG5] n ] l;sfpg] u5{ .Æ t/
ltgLx¿sf] ;Í] t h' g JolQmtk{ m /x] s f] 5 p;sf] efiff t u} / –c/aL ‑chdL_
xf] hals of] laz' 4 cÞ / aLdf 5 . -;" / x gxn M !)@, !)#_
o; ljifodf b'O{j6f lu/f]x kye|i6 ePsf 5g\ .
hxdLof P+j d'cth]nf M pgLx?n] cNnfxsf] ljz]iftfnfO{ OGsf/ u/]sf
5g\ . ;fy} cNnfxsf] s'/f ug{] ljz]iftfnfO{ klg gsf/]sf 5g\ . pgLx?sf] ;f]rfO
cg';f/ af]Ng' cNnfxsf] ljz]iftf xf]Og . of] cNnfxsf] ljz]iftf geO{ cNnfxsf]
;[li6 xf] h:t} cNnfxsf] pkf;s, cNnfxsf] 3/ cNnfxsf] pF6gL cflb .
77
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
79
O{dfgsf] jf:tljstf
O{dfg eg]sf] df}lvs 3f]if0ff ug'{sf ;fy} Jojxf/df ptfg'{ xf] . h;nfO{ b'O{
zAbdf O{dfg egfO / u/fOsf] gfd xf] eGg ;lsG5 . leqL dgn] :jLsf/]/ d'vn]
3f]if0ff u/L leqL dg / d'v tyf cGo c+ux?n] Jojxf/df ptfg'{ cyf{t cdn
ug'{ O{dfg cGtu{t kb{5 .
dgsf] sd{ M Tof] cdn h'g lgot tyf O/fbfdf cfwfl/t x'G5g\ . h:t}
dfofF, eo, cfzf / e/f];f cflb .
d'vsf] sd{ M d'vn] ul/g] lhls/, b'cf, s'/cfgsf] kf7 ug'{ cflb .
c+ux?sf] cdn M pkf;gf ubf{ zf/Ll/s c+ux?sf] ;lqmotf x'g' . cNnfxsf]
egfO 5 M jf:tljs df]ldgx¿ tL x'g\ h;sf Åbo cNnfxnfO{ ;lDemg] lalQs}
sfFKg yfN5g\ / pgsf cfotx¿ k9]/ ;'gfpFbf pgLx¿sf] O{dfg emg\ a9\g
yfN5 / pgLx¿ cfˆgf kfngstf{dfly e/f];f /fV5g\ . hf] gdfhÞ sfod u5{g\
/ xfdLn] pgLx¿nfO{ h]–hlt k|bfg u/]sf 5f}+ To;dWo]af6 vr{ u5{g\ . pgLx¿
g} ;Rrf df]ldgx¿ x'g\ . pgLx¿sf nflu pgsf kfngstf{sxfF pRr bhf{x¿
/x]sf 5g\ clg Ifdfbfg tyf pQd vfBfGg–;fdu|L klg . -;"/x cGkmfn M @—$_
Dff]ldgsf] klg ljleGg bhf{ x'G5 M O{dfg jfnfx?sf] bhf{ Pscsf{ eGbf 36]
jf a9]sf] x'G5 . cNnfxsf] egfO 5 M clg xfdLn] cfˆgf eQmx¿dWo] dg k/fP/
5fg]sf JolQmx¿nfO{ o; u|Gysf] pQ/flwsf/L agfof}+ . pgLx¿dWo] s]xL :jo+dfly
cTofrf/ ug]{x¿ 5g\, s]xL dWodfuL{ 5g\ / cGo s]xL cNnfxsf] cg'1faf6 k'0o
sd{df cl3 a9\g]x¿ 5g\ . of] cNnfxsf] 7"nf] s[kf xf] . -;"/x kmflt/ M #@_
OZb"tsf] egfO cg';f/ ;a}eGbf /fd|f] df]ldg Tof] xf] h;sf] rl/q /fd|f] 5 .
-ca" bfpmb_
h;n] slndfsf] cy{df ljZjf; u¥of] / To;sf] cf}lrTonfO{ Wofgdf /fVof] eg] pm
O{dfg df /x\of] . h;n] jflha sd{x? u¥of] / kfkx?nfO{ 5f8\of] pm jflha O{dfgdf
/x\of] . h;n] jflha sd{ u¥of], /fd|f] sd{ u¥of] / g/fd|f] sfdx? 5f8\of] eg] p;n]
k"0f{ O{dfg NofPsf] dflgG5 . kfk tyf ;Tsd{sf] cfwf/df O{dfg ;dfKt t xFb' g}
t/ 36\a9 eg] x'G5 . 7"nf] kfk ug{j] fnf df]ldgsf] O{dfg sdhf]/ x'G5 . pm cfˆgf]]
O{dfg hlt 5 Tolt g} :t/sf] df]ldg aG5 . 7"nf] kfksf sf/0f pm kmfl;s aG5 t/
O:nfdaf6 lg:sfzg eg] xFb' g} / cflv/tdf ;bf gs{df klg hNg' kb{g} . p;nfO{
cNnfxn] dfkm ug{ rfxof] eg] dfkm ul/lbG5 / :ju{df k|jz ] lbG5 olb cNnfxn]
p;nfO{ b08 lbg rfxof] eg] p;n] u/]sf] kfk a/fa/ b08 lbG5 / l;kmfl/; ug{]
x?sf] l;kmfl/; jf cNnfxsf] bofsf sf/0f ToxFaf6 lg:sG5 . cNnfxsf] egfO 5 M
cNnfxn] cfk"ml;t s;}nfO{ ;fe]mbf/ agfpg] kfk ‑lzs{_ nfO{ sbflk Ifdf ug]{] 5}gg\
t/ o;afx]ssf cGo kfk h;sf] nflu rfxg]5g\ Ifdf ug{5 ] g\ . h;n] cNnfxl;t
‑s;}nfO{_ ;fe]mbf/ agfof] p;n] jf:tjdf Pp6f 7"nf] kfk u¥of] . -;"/x lg;f M$*_
pxfFn] eGg'eof] M Tof] JolQm gs{af6 lg:sg] 5 h;n] O{dfgsf] ujfxL lbof]
jf h;sf] dgdf hf}Fsf] bfgf a/fa/ enfO lyof] . Tof] JolQm gs{af6 lg:sg] 5
83
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
h;sf] dgdf ux'Fsf] bfgf a/fa/ enfO lyof] . Tof] JolQm klg gs{af6 lg:sg] 5
h;sf] dgdf s0f{ a/f/a enfO lyof] . -a'vf/L_
vjfl/h M dxfkfkL O{dfg af6 vf/]h x'G5 / sflkm/ x'g k'U5 . pm ;+;f/df
klg sflkm/ /xG5 / cflv/tdf klg gs{df hfg]5 .
d'cth]nf M dxfkfkL O{dfg af6 vf/]h x'G5 t/ sflkm/ eg] xF'b}g . pm ;+;f/
df g t df]ldg g} /xG5 g sflkm/ t/ cflv/tdf eg] gs{df x'g]5 .
joLlbofsf] v08g o;/L ul/Psf] 5 M cNnfxn] O{dfg ;flat u/]sf 5g\ /
dxfkfk ug{]x?df klg O{dfg sf] ljz]iftf afFsL /xg] s'/f pNn]v u/]sf 5g\ .
cNnfxsf] egfO 5 M olb cf:yfjfgx¿sf b'O{j6f ;d"x cfk;df n8fO u5{g\
eg] ltdLx¿n] pgLx¿aLr ;Demf}tf u/fpm . clg Pp6f ;d"xn] csf]{ 6f]nLdfly
cTofrf/ u5{ eg] ltdLx¿ ;a} cTofrf/L 6f]nLlj¿4 n8fO u/ oxfF;Dd ls
pgLx¿ cNnfxsf] cfb]ztk{m kms{"g\ . / pgLx¿ kms{G5g\ eg] Gofo;+ut ;Demf}tf
u/fpm . lg:;Gb]x cNnfx GofoL]x¿nfO{ dg k/fpF5g\ . cf:yfjfgx¿ Ps csf{sf
bfh'efOx¿ x'g\ . t;y{ cfˆgf b'O{ bfh'efO aLrsf] ;DaGwnfO{ ;'b[9 kf/ . /,
cNnfx;Fu 8/fpm tfls ltdLx¿dfly bof ul/of];\ . -;"/x x'h'/ft M (—!)_
cNnfxn] lzs{ afx]s ;a} kfk dfkm ul/lbg] 5g\ olb cNnfxn] rfx] eg] .
;fy} h;sf] dgdf tf]/Lsf] bfgf a/fa/ klg O{dfg /xG5 cNnfxn] gs{af6 d'Qm
ul/lbg] 5g\ .
d'lh{ofx? eG5g\ M dfgjsf] sd{ O{dfg df ;fldn 5}g . Tof] t O{dfg kl5sf]
s'/f xf] . o:tf] ljrf/ /fVg] cGo s]xL hdfctsf] egfO klg cnu cnu 5 M
84
O{dfgsf] jf:tljstf
hxdLof M O{dfg eg]sf] cfTdfn] :jLsf/ u/]sf] ;Totf xf] . t;y{ kfkn]
o;df s'g} c;/ ub{}g . h;/L s'k|mdf /x]sf] cj:yfdf cf1fkfngfsf] s'g} cy{
tyf nfe xF'b}g .
pgLx?sf] v08g o;/L ul/Psf] 5 M cNnfxn] sd{nfO{ klg O{dfg sf] ;+1f
lbPsf 5g\ . cNnfxn] tL JolQmsf] af/]df eg]sf 5g\ h;n] sfafnfO{ lsAnf
agfpg'eGbf klxnf a}tn' dlSb;tkm{ kms{/] gdfh k9]sf lyP . cNnfxsf] egfO 5 M
cNnfxn] ltdLx?sf] O{dfgnfO{ gi6 ug{] 5}gg\ . -;"/x as/fx M!$#_
joLlbof / d'lh{ofsf] b[li6df O{dfg Pp6f cnu} s'/f xf] . ls t O{dfg k"0f{
x'G5 ls x'Fb}g . d'lh{ofsf] b[li6df cfTdfn] :jLsf/]/ df}lvs 3f]if0ffnfO{ dfq O{dfg
dflgPsf] 5 / O{dfg;+u ;Tsd{sf] s'g} ;DaGw /flvPsf] 5}g .
jlobLofsf] b[li6df 7"nf] kfkn] klg O{dfg /xFb}g . p;sf] of] egfO klg
unt xf] .
85
Odfdt tyf hdfct
d'l:nd ;d'bfo Pp6f hdfct xf] . pgLx?sf] sfd ta;Dd ;xL dfu{df x'g
;Sb}g, pgLx?sf] dfldnf ta;dDd ;'wf/ x'g ;Sb}g, pgLx?sf] ;Gb]z ta;Dd
;xL dfGg ;ls+b}g ha;Dd lgDg s'/fx? xF'b}gg\ .
a}ct ug'{ M O{Zb"tn] eGg'eof] hf] JolQm a}ct gu/L d¥of] eg] pm c1fg
sfnsf] cj:yfdf d¥of] .
hfoh s'/fdf cu'jfsf] cf1f dfGg' M h:t} xh / h'df tyf O{bsf] gdfh
pgLx?sf] cfb]z cg';f/ k9\g' k5{ rfx] pgLx? k'0osf/L x'g\ jf cj1fsf/L .
pgLx?sf] lglDt z'e lrGts aGg' k5{ . olb cfk;L ljjfb eof] eg] s'/cfg /
;'Ggttkm{ ?h' ug{‘ k5{ . cNnfxsf] egfO 5 M x] cf:yfjfgx¿ xf] Û cf1fkfng u/
cNnfxsf] / cf1fkfng u/ O{zb"tsf] clg ltdLx¿dWo] bfloTjk|fKt u/]sfx¿sf] .
ltdLx¿ cNnfx Pj+ cflvÞ/tdfly O{dfg /fV5f} eg] ltdLx¿aLr s'g} ljifodf
ljjfb x'Fbf cNNffx Pj+ /;"ntk{m k|]lift u/ . oxL ;xL t/Lsf xf] / o;}sf] kl/0ffd
/fd|f] x'g]5 . -;"/x lg;f M%(_
O{Zb"tsf] egfO 5 M hfoh s'/fdf d'l:ndn] cfˆgf]] cu'jfsf] s'/f dfGg' k5{
rfx] p;nfO{ /fd|f] nfuf];\ rfx] g/fd|f] . olb cu'jfn] ghfoh sfdsf] nflu eGof]
eg] To;sf] cf1f dfGg' xF'b}g . Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 . h;n] cf1f dfg]g
/ ToxL cj:yfdf lsofdtsf] lbg cNnfxsf] ;fd'g] xflh/ eof] eg] p;sf] nflu
s'g} x'Hht x'g] 5}g . -d'l:nd_
hdfctaf6 cnlUug' hfoh 5}g M cu'jfx?n] cTofrf/ u/] klg hdfctaf6
cnu x'g' hfoh 5}g . olb pgLx?n] s'km\/Lof sfdsf] nflu ha/h:tL u/] eg]
To;nfO{ dfGg' hfoh 5}g .
Ps xbL;df pNn]v 5 M O{Zb"tn] xfdLnfO{ af]nfpg'eof] . xfdLn] To;df
a}ct u¥of}F . o; s'/fdf klg xfdLn] a}ct lnof}F ls xfd|f] rfxgf xf];\
87
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
jf gxf];\, xfd|f] 3f6f xf];\ jf kmfObf xfd|f] xs vf]l;P klg xfdLn] cf1f
kfngf ug'{ h?/L 5 . cfˆgf]] cu'jfx?;Fu ta;Dd emu8f gu/ ha;Dd
p;n] ltdLx?NfO{ s'km/Lof sfd ug{] cfb]z lb+b}g . To;df ltdLx?sf] nflu
cNnfxsxfF Pp6f x'Hht x'g]5 . Ps csf{] xbL;df elgPsf] 5 M ltdLx?n]
dkl5 s]xL o:tf sfdx? b]Vg] 5f} h'g ltdLx?nfO{ g/fd|f] nfUg] 5 . ;fyLx?n]
;f]w] Tof] cj:yfdf xfdLn] s] ug{] t < O{Zb"tn] eGg'eof] M ltdLx?n] csf{sf]
xs cbf u/ / cfˆgf]] xs cNnfx;Fu dfu . -a'vf/L_
unt hdfctaf6 cnu eP/ a:g] Ifdtf eof] eg] . cNnfxsf] egfO 5 M
ltdLn] cfˆgf xftx¿nfO{ /f]s]/ /fvÙ gdfhÞ sfod u/Ù hÞsft b]pm eg]/ cfb]z
lbOPsf dflg;x¿nfO{ b]v]gf} < clg ha ltgLx¿dfly lhxfb clgjfo{ ul/of] ta
s]xL JolQmx¿ h;/L cNnfxl;t 8/fpg' kg{] xf] To;/L g} dflg;x¿l;t 8/fpg
yfn] a? Tof]eGbf klg a9L . -;"/x lg;f M &&_
88
;xfaf
;xfaf tL JolQmx?nfO{ elgG5 h;n] O{dfgsf] xfntdf O{Zb"t;F+u e]6] /
O{dfgsf] xfntdf d/] .
O{Zb"tx?Kfl5 dfgjdf ;a}eGbf pQd JolQmx? eg]sf] ;xfafx? x'g\ . slno'u
klg pgLx?sf] s} o'u xf] . O{Zb"tsf] egfO 5 M dfgjLo o'udf pQd o'u d]/f] o'u
xf] / dfgj ;d'bfodf pQd ;d'bfo d]/f] ;d'bfo xf] .
;xfaf ;a} c;n lyP . lsgeg] pgLx?nfO{ cNnfxn] O{Zb"tsf] ;F+ut k|bfg
u/], pgLx?nfO z'4 u/], pgLx?af6 v';L eP, pgLx?nfO{ dfkm u/], pgLx?df
c;n u'0f el/lbP . cNnfxsf] egfO 5 M d'xÞDdb cNnfxsf /;"n x'g\ / pgL;Fu
ePsf ‑;xÞfaL_ x¿ sflkÞm/x¿lj?4 s7f]/ 5g\ t/ cfk;df eg] clt :g]xL 5g\ .
ltdLn] pgLx¿nfO{ ;w}+ ¿s"c\Þ, ;Hbf / cNnfxsf] j/bfg tyf k|;Ggtfsf] vf]hLdf
Jo:t kfpg]5f} . ;Hbfsf] k|efj pgLx¿sf] d'xf/df wKk an]sf] 5 h;af6 pgLx¿
cnUu} lrlgG5g\ . of] xf] pgLx¿sf] u'0f tf}/ftdf . /, O~hLn df pgLx¿sf]
pbfx/0f o;/L lbOPsf] 5 dfgf} Pp6f v]tL 5 h;n] klxn] cfˆgf] c+s'/ lgsfNof] .
k]ml/ To;nfO{ b[9 t'Nofof] . k]ml/ Tof] df]6f] eof] . k]ml/ cfˆgf] 8fF7dfly ;Lwf v8f
eof] h;n] s[ifsx¿nfO{ k|;Gg t'Nofof]Ù -cf:yfjfg– x¿sf] of] pbfx/0f o;
sf/0fn] lbOof] ls_ o;n] sflkmÞ/x¿nfO{ qmf]lwt t'Nofcf];\ . cNnfxn] pgLx¿dWo]
cf:yfjfg tyf ;TsdL{x¿l;t Ifdfbfgsf] jfrf u/]sf 5g\ . ;"/x kmtx M @(_
d'xflh/x? cG;f/eGbf pQd 5g\ M cNnfxn] s'/cfgdf d'xflh/sf] lhls/
cG;f/sf] eGbf klxnf u/]sf 5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M ‑…kÞm}Ú sf] wg_ tL lgw{g
z/0ffyL{x¿sf] nflu xf] h;nfO{ pgLx¿sf 3/af/ / ;DklQaf6 a]bvn u/L
lgsflnPsf] 5 . pgLx¿ cNnfxsf] j/bfg Pj+ pgsf] k|;Ggtf k|fKt ug]{ r]i6f
u5{g\ . / pgLx¿ cNnfx Pj+ pgsf /;"nnfO{ d2t u5{g\ . logLx¿ g} ;Rrf
JolQmx¿ x'g\ . / ‑ltgLx¿sf nflu_ h;n] o; 3/ ‑dbLgf_ df / O{dfg df
pgLx¿eGbf klxn] cfˆgf] 7fpF agfO;s]sf lyP / cfk"mtk{m knfog ‑lxh/t_
u/L cfpg]x¿nfO{ dfof u5{g\ / h]hlt pgLx¿nfO{ k|bfg ul/of] To;k|lt cfˆgf]
89
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
pgLx¿dfly zflGt cjt/0f u/] clg pgLx¿nfO{ lgs6 eljiodf k|fKt x'g] ljho
k|bfg u/] . -;"/x kmtx M !*_
O{Zb"tn] eGg'eof] M olb cNnfxn] rfx]eg] ?vd'lg a;]/ a}ct ug{] ;xfaLx?dWo]
sf]xL klg gs{df hfg] 5}g] . -d'l:nd_
rf/ vlnkmfx? M O{Zb"tkl5 ;a}eGbf pQd dfgj ca" as/ /lh= bf];|f]
>]0fLdf pd/ lag vQfa /lh= x'g'x'G5 . cln /lh=n] s'kmfsf] ldDa/df r9]/
eGg'eof] M o; pDdtdf ;a}eGbf pQd JolQm O{Zb"tkl5 ca" as/ /lh= / bf];|f]
df pd/ /lh= x'g'x'G5 .
pgLx?kl5 p:dfg /lh=x'g'x'G5 . cAb'Nnfx lag pd/ /lh= eG5g\ M O{Zb"t
hLljt x'Fbf xfdLdf ;a}eGbf pQd sf] xf]nf egL xfdLx?n] 5fg]sf lyof}F . To;df
xfdLn] ca" as/ /lh=, pd/ /lh= / p:dfg /lh=nfO{ 5fGof}F . Tof] s'/f O{Zb"tsxfF
k'Uof] . pxfFn] To; s'/fnfO{ gsfg'{ ePg . ;'lkmofg ;f}/L eG5g\ h;n] cnL /lh=
nfO{ ca" as/ / pd/dfly k|fyldstf lbof] p;n] d'xflh/ tyf cG;f/dfly cfIf]k
nufof] .
:ju{df k|j]zsf nflu z'e;"rgf lbOPsf JolQmx? M pgLx?df rf/ vlnkmf
nufot cAb'/{xdfg lag cf}km, ;cb lag caL aSsf;, ;Ob lag h}b, h'a}/ lag
cf}jfd, ca" pa}bx lag h/f{x / tnxf lag pa}b'Nnfx /lh= 5g\ . pgLx?nfO{
O{Zb"tn] g} :ju{sf] z'e;"rgf lbg'ePsf] lyof] . pgLx? afx]s lanfn, ;flat lag
s};, cAb'Nnfx lag ;nfd /lh=nfO{ klg :ju{sf] z'e;"rgf lbOPsf] 5 .
cxn] a}t cyf{t O{Zb"tsf] kl/jf/ M kfFr vfgbfgsf] nflu ;bsf -bfg_ vfg
x/fd ul/Psf] 5 . tLdWo] cnLsf] kl/jf/, hfkm/sf] kl/jf/, clsnsf] kl/jf/,
cAaf;sf] kl/jf/, ag' xfl/; lag cAb'n d'QnLasf] kl/jf/ x'g\ . O{Zb"tsf] egfO 5M
cNnfxn] O:dfOnsf] ;Gtfgdf lsgfgxnfO{ r'g,] lsgfgdf s'/z } nfO{ / s'/z}df ag'
xflzdnfO{ clg ag' xflzddf dnfO{ r'g] . -d'l:nd_
cxn] a}tdf pxfFsL kljq >LdtLx? ;fldn 5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M
91
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
cNnfxn] ltdLx¿sf ;Dk"0f{ ckljqtf ;dfKt kf/L k"0f{ kljq t'Nofpg rfxG5g\ .
-;"/x cxhfa M ##_
cNnfxn] pgLx?nfO{ O{Zb"tsf] lglDt /f]lhlbP . pgLx?nfO{ O{Zb"tsf] nflu
;+;f/df klg / cflv/tdf klg >LdtL 3f]lift ul/lbP . pgLx?nfO{ ;f/f df]ldgx?sf]
cfdf 3f]lift ul/lbP . dof{bfsf] qmddf pgLx?df k|yd vlbhf x'gx' G' 5 . To;kl5
qmdzM cfOzf, ;f}bf, xkm\;f laGt pd/, pDd] ;ndf, pDd] xlaaf, ;lkmof, h}ga
laGt hxz, hf]j/} Lof, d}dg' f, h}ga laGt v'hd} f /lh= dof{lbt x'g' x'G5 .
;xfafsf] dof{bfsf] cfwf/df pgLx?k|lt cfb/ tyf :g]xsf] efjgf /fVg',
pgLx?sf] nflu b'cf ug'{ ;fy} pgLx?sf] k|z;
+ f ug'{ h?/L 5 . cNnfxsf] egfO 5M
cf:yfjfg k'?if tyf dlxnfx¿ Ps csf{sf ;+/Ifs–ldq x'g \ . -;"/x tf}af M &!_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M /, tL JolQmx¿sf nflu klg -…km}Ú sf] wgdf
c+z 5_ hf] pgLx¿eGbf kl5 cfP h;n] k|fy{gf u5{g\–æx] xfd|f kfngstf{ Û xfdL
/ xfd|f tL bfh'efO{nfO{ dfkm ul/b]pmÙ hf] O{dfgdf xfdLeGbf a9L cu|;/ /x] .
-;"/x xz/ M !)_
xbL;df elgPsf] 5 M cG;f/x?;Fu :g]xsf] efjgf /fVg' O{dfg xf] eg]
pgLx?;Fu l/;sf] efjgf /fVg' d'gflkmssf] k|tLs xf] . -a'vf/L_
;xfafk|lt gd| x'g' ;fy} pgLx?k|lt ;befj /fVg' M ;xfafsf] af/]df ckdfghgs
s'/f ug'{ klg x'bF g} / pgLx?sf] af/]df g/fd|f] ;f]r /fVg' klg x'bF g} . ;fy} pgLx?nfO{
ufnL ug{] jf pgLx?sf] lgGbf ug{] h:tf s'/fx? klg ug'{ x'bF g} . cNnfxsf] egfO 5M
O{dfgjfnfx¿k|lt xfd|f Åbodf s'g} lsl;dsf] å]if pTkGg gu/ . x] xfd|f kfngstf{Û
lg:;Gb]x ltdL cToGt sf]dn ÅboL Pj+ k/d bofn' 5f} .Æ -;"/x xz/ M!)_
O{zb"tn] eGg'eof] Md]/f ;fyLx?nfO{ ckzAb geg . Tof] hftsf] s;d h;sf]
xftdf d]/f] Hofg 5 s;}n] px'b kxf8 a/fa/ cNnfxsf] dfu{df vr{ u/] klg
pgLx?n] vr{ u/]sf] Ps dfgf ux'F a/fa/ x'g ;Sb}g . g cfwf dfgf g} x'g ;S5 .
-a'vf/L _
92
cf}lnof
df]ldgx? ;a} cf}lnof x'g\ . cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx df]ldgx?sf] jnL
cyf{t ldq x'g\ . -;"/x as/fx M @%&_
jnL M O{zeo /fVg] x/]s JolQm jnL xf] . cNnfxsf] egfO 5 M hflg/fv Û cNnfxsf
ldqx¿ g 8/fpF5g\ g zf]su|:t g} x'G5g\ h;n] O{dfg NofP / O{zk/fo0ftfsf] gLlt
ckgfO/fv] . -;"/x o"g;
' M ^@,^#_
rdTsf/ M dfgjsf] ;fdfGo zlQmeGbf pRr sfd h'g cNnfxn] cfˆgf]] cf}lnofdWo]
s;}af6 ;DkGg ul/lbG5g\ . o:tf] rdTsf/x? b'O{ lsl;dsf x'G5g\ .
93
O:nfdL gLltlgodsf] d"n cfwf/
d"n cfwf/ M O:nfdL gLlt lgodsf] d"n cfwf/ h;af6f O:nfdL cf:yf,
O:nfdL z/Lct cyf{t lgod / dfldnfx? lnOPsf] 5 tL tLg j6f 5g\ . O{zu|Gy
s'/cfg, O{zb"tsf] pkb]z cyf{t xbL; / s'g} dfldnfdf O:nfdLs ljbx?sf] OHdf
cyf{t ;xdtL . o;df s;}n] klg km/s dt /fVg kfpFb}g .
:jR5 af}l4stf M o:tf] a'l4 tyf ljj]s hf] z+sf tyf dgu9Gt] s'/fx?af6
:jR5 /xG5 ;fy} unt ts{sf] cfwf/df s'/cfg / ;'Ggtsf] lj/f]w ub{}g . s'/cfg
/ ;'Ggt dfgj ljj]seGbf k|yd :t/df /xG5 .
labct M wd{df s'g} gofF s'/f /Rg' jf To;nfO{ k|rngdf Nofpg' labct xf] .
O{Zb"tn] eGg'eof] M h;n] xfd|f] wd{df s'g} gofF s'/f /R5 Tof] /2 x'g5
] . h;n] xfd|f]
o:tf] cdn ug{] 5 h'g xfd|f] wd{df 5}g Tof] klg /2 x'g5 ] . -a'vf/L_
95
csLbfnfO{ k"0f{tf lbg] s]xL s'/fx?
enfOsf] cfb]z lbg' / untaf6 /f]Sg' M cNnfxsf] egfO 5 M ltdLx¿dWo]
af6 Pp6f o:tf] ;d"x cjZo x'g'k5{ h;n] enfO{tkm{ af]nfcf];\, ;'sd{sf]
cfb]z b]cf];\ / b'isd{af6 /f]sf];\ . /, o:t} dflg;x¿ ;kmn x'g]5g\ . -;"/x
cfn] Od/fg M!)$_
Pstfa4 x'g] rfxgf ug'{ / ljjfb tyf ljdtsf] lj/f]w ug'{ M cNnfxsf]
egfO 5 M /, ;a} ldnL cNnfxsf] 8f]/LnfO{ alnof];Fu ;dft clg ljeflht
gxf]pm . /, cNnfxn] ltdLx¿dfly u/]sf] cg'sDkfnfO{ :d/0f u/ ha ltdLx¿
k/:k/ zq' lyof} . clg pgn] ltdLx¿sf] dg ldnfP t;y{ ltdLx¿ pgsf]
s[kfn] efO–efO eof} . /, ltdLx¿ clUgs'08sf] t6df lyof}Ù clg pgn]
ltdLx¿nfO{ To;af6 arfP . cNnfx o;/L ltd|fnflu cfˆgf lgzfgLx¿
:ki6¿kdf j0f{g u5{g\ tfls ltdLx¿nfO{ ;Tdfu{ k|fKt xf];\ . ltdLx¿dWo]
af6 Pp6f o:tf] ;d"x cjZo x'g'k5{ h;n] enfO{tkm{ af]nfcf];\, ;'sd{sf]
cfb]z b]cf];\ / b'isd{af6 /f]sf];\ . /, o:t} dflg;x¿ ;kmn x'g]5g\ . /,
ltdLx¿ tL JolQmx¿em}+ gxf]pm hf] :ki6 lgb]{zgx¿sf] cfudg– kZrft\
ljeflht eP / dte]bdf clNem/x] . o:tf JolQmx¿sf nflu s7f]/ oftgf
5 . -;"/x cfn] Od/fg M !)#—!)%_
c;n cfr/0f / ;Tsd{ M o;df w}o{tf, bof, axfb'/L, tTjbzL{, Ifdf ug'{,
em's]sf] x'g', lh2Lkg 5f8\g', dftflktf;Fu ;bJojxf/ ug'{, gft]bf/;Fu /fd|f]
Jojxf/ ug'{, 5/l5d]sLsf] enf] ug'{ , cgfy tyf 6'x'/fdfly bof ug'{ ;fy}
levf/L tyf ul/asf] Vofn /fVg' cflb s'/fx? kb{5g\ .
O{Zb"tsf] egfO{ 5 M dxfk|nosf] lbg t/fh'df s'g} klg ;Tsd{ /fd|f] cfr/0feGbf
a9L jhgL x'g] 5}g . -ca" bfpb_ O{Zb"tsf] egfO 5 M h;n] ;+;f/sf] b'vdf df]ldg
JolQmsf] p4f/ u5{ cflv/tdf cNnfxn] p;sf] b'Mv x6fpg] 5g\, h;n] si6df
k/]sf] dfG5]sf] ;fy lbG5, cNnfxn] ;+;f/ / cflv/tdf p;sf] si6 x6fpg] 5g\.
h;n] s;}sf] bf]if n'sfpF5 nf]s / k|nf]sdf cNnfxn] p;sf kfkx? n'sfOlbg]
5g\ . cNnfx Tof] JolQmsf] ;xof]udf x'G5g\ hf] c? dflg;sf] ;xof]udf x'G5 .
hf] 1fgsf] vf]hLdf lxF85 cNnfxn] p;sf] nflu :ju{sf] af6f] ;/n ul/lbG5g\,
hf] dfG5]x? cNnfxsf] 3/ dl:hbdf a;]/ s'/cfg kf7 u5{g\ clg To;nfO{ a'em\g
cfk;df 5nkmn u5{g\ pgLx?dfly zflGt cfpF5 ;fy} bofn] 9fS5 . kml/Ztfx?n]
pgLx?nfO{ 3]5{g\ . cNnfxn] cfˆgf]] 7fpFdf /x]sfx?;Fu pgLx?sf] rrf{ u5{g\ .
h;sf] k'0o 5}g p;sf] j+zn] s'g} nfe lbg] 5}g .
98
wd{ / dfu{
cNnfxsf] wd{ Pp6} 5 / Tof] O:nfd xf] . cNnfxsf] egfO 5 M cNnfxsf]
wd{ O:nfd xf] . -;"/x Od/fg M !(_
klxnfb]lv clGtd ;Ddsf ;a} dfgjsf nflu cNnfxsf] tkm{af6 k|bfg ul/Psf]
wd{ O:nfd xf] . cNnfxsf] egfO 5 M xfdLn] tf}/ft cjtl/t u/]sf lyof}+ h;df
dfu{bz{g Pj+ Hof]lt lyof] . ;Dk"0f{ ;Gb]i6fx¿ hf] cf1fsf/L lyP . -;"/x dfobf M $$_
of] lu/f]x g} ;kmn x'g] 5 . of] lu/f]x eg]sf] cxn] ;'Ggx jn hdfct xf] .
cxn] ;'Ggx jn hdfct eg]sf] Tof] lu/f]x xf] h;n] s'/cfg / xbL;nfO{ ckgfpF5
99
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
/ labctdf nfUb}g . O{Zb"tn] eGg'eof] M d]/f] ;d'bfodf Pp6f o:tf] lu/f]x /xg]
5 hf] cNnfxsf] gLltlgoddf rNg]5 . pgLx?nfO{ x]Kg]x? / pgLx?nfO{ gf]S;fg
k'¥ofpg]x?n] pgLx?sf] s]xL ljufg{ ;Sg] 5}gg\ . oxfF;Dd ls dxfk|no cfpg] 5
/ pgLx? To;} cj:yfdf /xg] 5g\ . -a'vf/L_
cNnfx tcfnfn] xfdL ;a}nfO{ ;xL csLbfsf] ;dem b]pmg\ / ;xL csLbf
cg';f/ sd{ ug]{ Ifdtf b]pmg\ . cfdLg==========
100
Vision
Achieve international leadership in consolidating and disseminating Islamic studies.
Mission
Contribute to serving the religion of Islam through qualified cadres, through a moderate
and contemporary approach.