You are on page 1of 103

n]vs

8f= cxdb lag cAb'/{xdfg cn sfhL


s'/cfg / ;'Ggtdf
cfwfl/t ;/n cf:yf
cg'jfbs
p:dfg ugL ldofF

;+zf]ws
cxdb x';]g
अत्यन्तै करुणमयी,
परम दयालु
अल्लाहको नामबाट
सुरु गर्दछु ।
‫ح املكتب التعاوين للدعوة واإلرشاد و توعية الجاليات بالربوة‪1439 ،‬هـ‬
‫فهرسة مكتبة امللك فهد الوطنية أثناء النرش‬
‫مركز أصول العاملي‬
‫العقيدة امليرسة من الكتاب والسنة ‪ -‬نيبايل‪ / .‬مركز أصول العاملي ‪-.‬‬
‫الرياض‪1439 ،‬هـ‬
‫‪ ١٩٢‬ص‪ 23 x 16 ،‬سم‬
‫ردمك‪978-603-8229-71-2 :‬‬
‫‪ - 1‬العقيدة اإلسالمية أ‪ .‬العنوان‬
‫‪1439/ ٥٧٣3‬‬ ‫ديوي ‪240‬‬
‫رقم االيداع ‪١٤٣٩/٥٧٣3 :‬‬
‫ردمك‪978-603-8229-71-2 :‬‬
ljifo ;"rL
qm=;+= ljifo k]h g+=
1 7
e"ldsf
2 11
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
3 13
cNnfxdfly cf:yf
4 49
kml/Ztfdfly cf:yf
5 57
u|Gydfly cf:yf
6 63
O{zb"tdfly cf:yf
7 67
cflv/t cyf{t k/nf]sdfly cf:yf
8 73
efUodf cf:yf
9 77
O{zu|Gy s'/cfg
10 81
O{dfgsf] jf:tljstf
11 87
Odfdt tyf hdfct
12 89
;xfaf
13 93
cf}lnof
14 95
O:nfdL gLltlgodsf] d"n cfwf/
15 97
csLbfnfO{ k"0f{tf lbg] s]xL s'/fx?
16 99
wd{ / dfu{
e"ldsf
;Dk"0f{ k|z+;fsf dflns pg} cNnfx x'g\ . pg}sf] xfdL k|z+;f u5f}}{F, pg};Fu
dbt dfU5f}F, pg};Fu Ifdfofrgf u5f}{F, xfd|f] s'r]i6f tyf xfd|f s'sd{x?af6
pg}sf] z/0f lnG5f}F . h;nfO{ cNnfxn] dfu{bz{g u5{g\ p;nfO{ s;}n] kye|i6
ug{ ;Sb}g . h;nfO{ pgn] kye|i6 ul/lbG5g\ s;}n] p;nfO{ dfu{bz{g ug{
;Sb}g .
d ujfxL lbG5' ls Ps cNnfx afx]s sf]xL ;To k"Ho 5}g . sf]xL klg
pgsf] ;femL 5}g . cNnfxsf] egfO 5 M pg} x'g\ h;n] pDdLx¿aLr Ps /;"n
:jo+ pgLx¿dWo]af6 g} k7fP h;n] pgLx¿nfO{ cfotx¿ kf7 u/]/ ;'gfpF5g\Ù
pgLx¿nfO{ z'l4s/0f u5{g\ / pgLx¿nfO{ lstfa tyf tTjblz{tfsf] lzIff lbG5g\ .
hals o;cl3 pgLx¿ k|:6 kye|i6tfdf lyP . -;"/x h'dc ' x M @_
d ujfxL lbG5' ls df]xDdb ;= cNnfxsf pkf;s Pj+ O{Zb"t x'gx' G' 5 . cNnfxsf]
egfO 5 M lg:;Gb]x cNnfxn] cf:yfjfgx¿dfly 7"nf] pksf/ u/]Ù ha pgLx¿dfem
pgLx¿dWo]af6} Pp6f o:tf] /;"n ‑O{zb"t_ k7fP hf] pgLx¿nfO{ cNnfxsf cfot
‑Znf]s_ x¿ k9]/Þ ;'gfpF5gÙ pgLx¿nfO{ z'4 kf5{g\ / pgLx¿nfO{ O{z–u|Gy Pj+
tTjblz{tfsf] lzIff lbG5g\ . oyfy{df ltgLx¿ o;cl3 :ki6 kye|i6tfdf lyP .
-;"/x cfn] Od/fg M !^$_
cNnfxn] dfgjnfO{ c+wsf/af6 pHofnf]tkm{ Nofpg / s'dfu{af6 ;'dfu{tkm{
dfu{blz{t ug{ cfˆgf] O{Zb"t df]xDdb ;=nfO{ dfu{bz{g tyf ;To dfu{ lbP/ k7fP .
lsgeg] cNnfxsf] dfu{bz{gaf6 g} dfgjsf] dgnfO{ zflGt ldNg] u5{, dfgj dg
k|km'Nn x'G5 . cNnfxsf] dfu{bz{g eg]sf] nfesf/L 1fg xf], Tof] g} ;Todfu{ xf] /
;To sd{ klg ToxL xf] . oL b'O{6f cfwf/df g} dfgjsf] :jR5 hLjg :yflkt x'g
;S5 .
cNnfxn] cfˆgf]] u|Gy s'/cfgnfO{ dfgjsf lglDt cfjZos kg{] s'/fx? h:t}
cf:yf, pkf;gf, dfgjsf cfk;L dfldnfx?, cfr/0f nufot ;a} s'/fx?sf nflu
k"0f{?kdf hdfgL agfOlbPsf 5g\ .

7
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

cNnfxsf ;+bi] 6fn] To;sf] /fd|f] JofVof klg ul/lbg' ePsf] 5 . O{Zb"tn]
eGg'eof] M ;'g, dnfO{ lstfa lbOPsf] 5 / To;sf] ;fydf Tolt g} c? s'/fx? klg
lbOPsf] 5 . -ca" bfpmb_
O:nfdL cf:yf O:nfd wd{sf] cfwf/ xf] . O:nfdL zlQmsf] /x:o klg oxL xf] .
k"0f{ wd{df cf:yfsf] k|bz{g klg x'G5 . o;sf s]xL ljz]iftfx? o; k|sf/ 5g\ M
!, Ps]Zj/jfb M pkf;gfsf] xsbf/ Ps cNnfxnfO{ dfq dfGg' / cg'z/0fsf]
kfq O{Zb"tnfO{ dfq dfGg' .
@, O:nfdL cf:yf c6n 5 .
#, O:nfdL cf:yf k|s[lt cg'?k 5 .
$, O:nfdL cf:yf dfgj ljj]s cg'?k 5 .
%, O:nfdL cf:yfsf] cfk;df cGt/;DaGw 5 .
^, O:nfdL cf:yf dWodfuL{ cf:yf xf] .

O:nfdL cf:yfsf] kmfObfx? o; k|sf/ 5g\ M


!, Ps kfngxf/sf] dfq elQm / dfgj tyf ;[li6k"hfaf6 d'lQm .
@, Ps O{zb"tsf] cg'z/0f / cGo labct tyf v'/fkmftL s'/fx?af6 d'lQm .
#, cNnfx;Fu ;DaGw agfP/ cfTdzflGtsf] k|flKt .
$, v'/fkmft tyf bf]wf/kgaf6 d'lQm .
%, cfWoflTds tyf zf/Ll/s cfjZostfsf] k"lt{ .
d'l:nd lj4fgx?n] O:nfdL cf:yfsf] dxTjnfO{ a'em], o;sf] tflnddf cfˆgf]]
d]xgt vr{ u/] . o; ljifodf snd klg rnfP / o;sf] lj:t[t JofVof klg u/] .
;fy} o; ljifodf kye|i6 labctLx?sf] dgu9Gt] s'/fx?sf] hjfkm klg lbP .
O:nfdL cf:yf g t w]/} nfdf] 5 g w]/} 5f]6f] . O:nfdL cf:yf k|i6 x'g'sf ;fy}
;/n klg 5 . To;sf/0f x/]s d'l:nd o;af6 nfeflGjt x'g ;S5g\ / ;nkmsf]
8
e"ldsf

cf:yfsf] lgrf]8df klg k'Ug ;S5g\ . To;}n] d}n] o; k':tssf] gfd s'/cfg /
;'Ggtdf cfwfl/t ;/n csLbf gfdfs/0f u/]sf] 5' .
cNnfxn] o; z'esfo{nfO{ s]jn cfˆgf]] k|;Ggtf k|flKtsf] dfWod agfpg\ /
kf7sju{sf nflu nfebfos agfpg\ .

8f= cxdb lag cAb'/{xdfg cn\ sfhL


s'lNnot' cZz/Lct jn\ lb/f;ft cn O:nfdLof
csLbf zf:q ljefu
cn\ sl;d o'lgel;{6L

9
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf
O:nfdL cf:yfsf] cfwf/ eg]sf] cNnfxdfly cf:yf /fVg', pgsf kml/Ztfx?dfly
cf:yf /fVg', pgsf u|Gyx?dfly cf:yf /fVg', pgsf b"tx?dfly cf:yf /fVg',
k|nf]sdfly cf:yf /fVg' / /fd|f] tyf g/fd|f] efUodfly cf:yf /fVg' xf] . t;y{
cNnfxsf] egfO{ 5M a? ;Tsd{ of] xf] ls dflg;x¿ cNnfx, cflvÞ/tsf] lbg, kmÞl/
Ztfx¿, O{z–u|Gy tyf gaL ‑;Gb]i6f_ x¿dfly cf:yfjfg xf]pmg\ . -;"/x as/x M !&&_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M logLx¿ ;a} cNnfx, pgsf kÞml/Ztfx¿, pgsf
u|Gyx¿ Pj+ pgsf /;"n ‑O{zb"t_ x¿dfly cf:yfjfg eP . -;"/x as/fx M @*%_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M x] O{dfgjfnfx¿ xf] Û cNnfxdfly, pgsf
/;"ndfly, pgn] cfˆgf /;"n -d'xÞDdb ;=_ dfly cjt/0f u/]sf] u|Gydfly /
o;eGbf k"j{ cjt/0f u/]sf] u|Gydfly O{dfg Nofpm / h;n] cNnfx, pgsf
kmÞl/Ztf, pgsf lstfa, pgsf /;"nx¿ / cflv/tsf] lbgsf] OGsf/ u¥of] pm
kye|i6tfdf w]/} k/ k'Uof] . -;"/x lg;f M !#^_
Ps csf{] 7fFpdf elgPsf] 5 M xfdLn] k|To]s j:t' Pp6f lgwf{l/t ¿kdf ;[li6
u/]sf 5f}+ . -;"/x sd/ M $(_

O{zb"t df]xDdb ;=;F+u kml/Ztf lha|Onn] O{dfg cyf{t cf:yfsf] af/]df k|Zg
ubf{ pxfFn] hjfkmdf eGg'ePsf] lyof] M ltdLn] cNnfx, pgsf kml/Ztfx?, pgsf
u|Gyx?, pgsf b"tx?, k|nf]s / /fd|f] tyf g/fd|f] efUodfly cf:yf /fv . -xbL;
;+u|x M d'l:nd_

11
cNnfxdfly cf:yf
cNnfxsf] cl:tTjdf cf:yf M
cNnfxdfly cf:yf eg]sf] cNnfxsf] cl:tTj 5 egL b[9 ljZjf; ug'{ xf] .
cNnfx g} ;Dk"0f{ j:t'sf] kfngstf{ x'g\ . pkf;gfsf] c;n xsbf/ klg pgL dfq
5g\ . pgL x/]s lsl;dsf u'0fx?af6 k"0f{ / bf]ifaf6 kljq 5g\ .

cNnfxdfly cf:yfdf /fVbf rf/ j6f s'/fx? x'g' k5{ .

klxnf] M cNnfxsf] cl:tTj ;j{;To xf] . O{zu|Gy s'/cfgdf elgPsf] 5 M


of] o; sf/0fn] ls cNnfx g} lgtfGt ;To x'g\ / pgnfO{ 5f]8L ltgLx¿n] h'g
lrhnfO{ k'sf5{g\ Tof] c;To xf] . /, lgZro g} cNnfx ;jf]{Rr tyf dxfg\ 5g\ .
-;"/x xh M^@_
cNnfxsf] cl:tTjdf z+sf ug'{ klg ldYof Pj+ OGsf/ xf] . O{Zu|Gy s'/cfgdf
elgPsf] 5 M ltgLx¿sf /;"nx¿n] eg]– æs] ltdLx¿nfO{ cfsfzx¿ tyf wtL{sf
;[li6stf{ cNnfxsf] af/]df ;Gb]x 5 < pgL t ltdLx¿nfO{ ltd|f kfkx¿nfO{ Ifdf
ug{ / Pp6f lgwf{l/t ;do;Dd cj;/ k|bfg ug{ af]nfpFb5
} g\  .Æ -;"/x Oa|fxLd M !)_
cNnfxsf] cl:tTjnfO{ gsfg'{ c+xsf/Lkg, cTofrf/ / s'km| xf] . O{Zu|Gy s'/cfgdf
elgPsf] 5 M d";fn] eg]– æltdLnfO{ yfxf 5 ls oL :ki6 lgzfgLx¿ s]jn cfsfzx¿
tyf wtL{sf /an] ‑ltd|f_] rdTsf/sf¿kdf cjt/0f u/]sf 5g\ / d]/f] ljrf/df, x]
lkm/cf}g Û ltdL ljgfz ePsf JolQm xf} .Æ -;"/x O;|f M!)@_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M lkÞm/cfÞ}gn] eGof]– æ;Dk"0f{ hut\sf /a sf] x'g\


t <Æ d";fn] eg]– æh'g cfsfzx¿, k[YjL / b'a}aLr /x]sf ;Dk"0f{ lrhx¿sf /a
‑kfngstf{_ x'g,\ olb ltdLx¿ ljZjf; u5f}{ eg] .Æ lkÞm/cÞfg} n] cfˆgf ef/bf/x¿nfO{
eGof]– æs] ltdLx¿ ;'lg/x]sf 5}gf} <Æ d";fn] eg]– æltdLx¿sf kfngstf{ /
ltd|f k"j{hx¿sf kfngstf{ ÛÆ lkÞm/cÞf}gn] eGof]– æltdLx¿sf /;"n ‑Ozb"t_ hf]
ltdLx¿tk{m k7fOPsf] 5 Tof] t jf:tjdf pGdfbL /x]5 .Æ d";fn] eg]– æhf] k"j{,

13
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

klZrd / tL b'a}aLr /x]sf ;Dk"0f{ lrhsf dflns x'g\, olb ltdLx¿sf] a'l4 5
eg]  .Æ lkÞm/cfÞ}gn] eGof]– æolb ltdLn] dafx]s cGo s;}nfO{ pkf:o agfof} eg] d
ltdLnfO{ lgZro g} aGbL agfpg]5' .Æ -;"/x z'c/f @#—@(_
cNnfxsf] cl:tTjnfO{ bzf{pg] s]xL k|df0fx? o;k|sf/ 5g\ M
cfbdsf] ;Gtfg dfgjsf] hGd g};lu{s :jefjdf x'g' . O{zu|Gy s'/cfgdf elgPsf]
5 M ctM ‑x] gaL Û_ Psfu| eO{ o; wd{tk{m pGd'v xf]pmÙ To; k|sl[ tdfly sfod xf]pm
h;df cNnfxn] dflg;x¿sf] ;[li6 u/]sf 5g\ . cNnfxn] agfPsf] ;+/rgfdf s'g} k]m/
abn x'g ;Sb}g . of] laNs'n ;Lwf / 7Ls wd{ xf] . t/ clwsf+z dflg;x¿ hfGb}gg\ .
-;"/x ?d M #)_
O{Zb"t df]xDdb ;=n] eGg'ePsf] 5 M s'g} klg aRrf cfˆgf] :jefjdf hGdG5
t/ p;sf] afpn] p;nfO{ ox"bL agfp5 s;}n] p;nfO{ O;fO{ agfp5 eg] s;}n]
p;nfO{ cUgLk"hs agfp5 . -xbL; ;+u|x a'vf/L_
Ps csf]{ xbL;df elgPsf] 5 M s'g} klg aRrf hf] hGdG5 pm cfˆgf]]
:jefjdf cg';f/ hGdG5 .
Ps csf]{ xbL;df elgPsf] 5 M s'g} klg aRrf h;sf] hGd x'G5 pm cfˆgf]]
;d'bfo adf]lhd hGdG5 . oxfF;Dd ls p;n] p;sf] ;d'bfosf] af/]df af]N5 . Ps
csf]{ xbL;df elgPsf] 5 M s'g} klg aRrf k|s[ltdf hGdG5 oxfF;Dd ls p;n]
To;sf] af/]df af]N5 .
x/]s k|f0fL cfˆgf]] c;nL :jefjdf hLljt /xG5 h;n] cfkm"leq cNnfxsf]
cl:tTjnfO{ :jLsf/]sf] x'G5 . t/ :jefjnfO{ v/fa ug{] s'/fx?n] To;df k|efj
kfb{5g\ . O{zb"t df]xDdb ;=n] eGg'ePsf] 5 M cNnfxsf] egfO 5 M d}n] d]/f
;Dk"0f{ eSthgx?nfO{ Psfu|xL agfP/ k}bf u/] . t/ z}tfg pgLx?df cfpF5 /
pgLx?nfO{ wd{af6 kye|i6 ul/lbG5 . -xbL; ;+u|x d'l:nd_
slxn]sfxL+ :jefjdf z+sf tyf of}g rfxgfsf] kbf{ kb{5 t/ Tof] klg b'v
/ ;+s6sf] 38Ldf cfˆgf]] c;nL ?kdf b]vf k5{ . cNnfxsf] egfO 5 M
14
cNnfxdfly cf:yf

clg ha logLx¿ 8'Ëfdf ;jf/ x'G5g\ ta cf:yfnfO{ cNnfxs}nflu ljlzi6 u/L


pgnfO{ g} k'sfb{5g\  . ha pgn] ltgLx¿nfO{ arfP/ hdLg;Dd k'¥ofOlbG5g\ ta
tTsfn} ltgLx¿ lzs{ ug{ yfN5g\= . -;"/x cGsa't M ^%_

:jefj z+sf tyf of}ghGo s'/faf6 :jR5 tyf kljq x'G5 . o;n] s] s'/f
k|i6 kf5{ eg] ;[li6sf] nflu >i6fsf] x'g' cfjZos x'G5 . >i6f lagf ;+of]un] s'g}
s'/f pTkGg x'g' c;Dej s'/f xf] . cgl:tTjn] s'g} cl:tTjnfO{ hGd lbg klg ;Sb}g .
To;sf/0f s'g} >i6f x'g' h?/L 5 / Tof] >i6f cNnfx xf] .

Ps hgf ;xfaL h'a/} lag d'tOd O{zb"t df]xDdb ;=sxfF ab/sf] o'4df s}b
ul/Psf s}bLx?nfO{ hl/dfgf lt/]/ 5'6fpg egL cfpFbf Tolt a]nf pgL sflkm/
g} lyP . pgn] O{zb"t df]xDdb ;=nfO{ s'/cfgsf] ;"/x t"/ kf7 u/]sf] ;'g] . ha
O{zb"tn] Tof] ;"/x kf7 ub{} hfg'eof] / lgDg Znf]sdf k'Ug' eof] M s] To;nfO{
cb[Zo jf:tljstfsf] 1fg 5 ls pm -To;nfO{_ b]Vb}5 . s] To;nfO{ cjut u/fOPsf]
5}g h'g d";fsf] u|Gydf 5 / Oa|fxLdsf] u|Gydf klg h;n] k"0f{¿kdf cfb]zsf]
kfngf u/] . -;"/x t"/ M#%—#&_
;xfaLn] eG5g\ M Tof] Znf]s ;'g]/ d]/f] lbn p8\5 ls h:tf] eof] . -xbL;
;+u|x a'vf/L_ pgsf] dgdf O{dfg k|j]z u/]sf] Tof] g} klxnf] 38L lyof] .
Dffgj a'l4n] klg of] s'/f :ki6 ?kdf k|dfl0ft u/]sf] 5 . Ps hgf c1fg
sfnsf c/aL k|jrs s}; lag ;fobf Oofbn] eGof] M pF6sf] kfOnfn] pF6 uPsf]
s'/f hgfpF5, s'g} s'/fsf] kfOnfx?n] s'g} j:t' lxF8]sf] s'/f atfpF5 . pRr cfsfz
tyf ljzfn wtL{n] s] o;sf] >i6f 5 eGg] s'/f k|i6 kfb{}g / < cNnfxsf] egfO
5 M xfdL rfF8} g} ltgLx¿nfO{ ‑hut\sf_ lIflthdf / ltgLx¿ :jo+leq klg
cfˆgf lgzfgLx¿ b]vfpg]5f}+ oxfF;Dd ls of] s'Þ/cfg lgtfGt ;To xf] eGg] s'/f
ltgLx¿;dIf :ki6 x'g]5 . -;"/x km':;]nt M %#_
o;sf k|df0f :j?k ljleGg s'/fx? 5g\ h:t}M O{Zb"tx?sf] lgzfgLx?, wfld{s
JolQm cyjf jnLx?sf] rdTsf/ tyf b'cf ug{]x?sf] b'cfsf] :jLsf/f]lQm cflb .
cNnfxsf] egfO 5 M clg pgn] cfˆgf kfngstf{nfO{ k'sf/]– æd bafOPFÙ ctM
15
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

logLx¿l;t abnf n]pm .Æ clg xfdLn] d';nwf/] jiff{sf]lglDt cfsfzsf åf/


vf]lnlbof}+ /, k[YjLdf d"nx¿ k'm6fof}+ . clg Tof] sfd k'/f ug{ kfgL hDdf eof]
h;sf] km};nf eO;s]sf] lyof] . /, g"xÞnfO{ xfdLn] tVtf tyf sfF6Låf/f lgld{t
-8'Fuf_ df ;jf/ u/fof}+ . h'g -8'Ëf_ xfd|f] cfFvf;fd'Gg] rln/x]sf] lyof] . of] abnf
lyof] To;sf] nflu h;nfO{ OGsf/ ul/Psf] lyof] . -;"/x cn\ sd/ M !)—!$_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M clg xfdLn] d";fnfO{ jXo -cfb]z_ u¥of}+–
æcfˆgf] nÝL gbLdf lxsf{pm .Æ clg gbL kmf6\of] / To;sf] k|To]s c+z 7"nf]
kxf8 h:tf] x'g k'Uof] . /, xfdLn] bf];|f] ;d"xnfO{ ToxfF k'¥ofO lbof}+ . clg xfdLn]
d";f / pgL;Fu /x]sf ;a}nfO{ arfof}+ . /, c¿ ;a}nfO{ gbLdf r'n'{Dd 8'afof}+ .
lg:;Gb]x o;df 7"nf] lgzfgL /x]sf] 5 . t/ ltgLx¿dWo] clwsf+z O{dfg Nofpg]
jfnf 5}gg\ . -;"/x z'c/f M^#—^&_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M pgL O;/fO{nsf ;Gtfgx¿sf lglDt O{zb"t
x'g]5g\ . ‑O{zb"t eP/ O;/fO{nsf ;Gtfgx¿sxfF cfPkl5 pgn] eg]_ – æd
ltdLx¿;dIf ltd|f kfngstf{sf] tk{maf6 Pp6f rdTsf/ lnP/ cfPsf] 5' . d
ltdLx¿;dIf df6f]af6 r/f h:tf] Pp6f cfs[lt agfP/ To;df k'mSg]5' clg
Tof] cNnfxsf] cf1fn] r/f eOxfNg]5 . /, d cNnfxsf] cf1fn] cGwf Pj+ s'i7
/f]uLx¿nfO{ lg/f]uL t'Nofpg]5' clg cNnfxs} cg'1fn] d[tx¿nfO{ hLljt kfg{]5' /,
d ltdLx¿nfO{ atfpg]5' h'g ltdLx¿ vfG5f} clg h'g ltdLx¿ cfˆgf 3/x¿df
hf]ufP/ /fV5f} . olb ltdLx¿ cf:yfjfg xf} eg] lgZro g} o;df ltdLx¿sf
lglDt lgzfgL 5 . -;"/x cfn] Od/fg M $(_
Tof] pbfx/0f xfd|f O{zb"t df]xDdb ;=sf] nflu klg aofg ul/of] . cg; lag
dflns åf/f j0f{g ul/Psf] 5, pgL eG5g\ M z'qmaf/sf] lbg Ps hgf JolQm dl:hb]
gajLsf] Gofo ug{] 7fpFsf] 9f]sfaf6 k|jz] u¥of] O{zb"t h'dfsf] v'Taf lbO/xg' ePsf]
lyof] . p;n] v8f eP/ O{zb"t;Fu eGof] , x] O{zb"t M hgfj/x? dl//x]sf 5g\,
af6f]3f6f] aGb ePsf 5g\ . cNnfx;Fu jiff{sf] nflu k|fy{gf ul/lbg' . O{zb"tn]
cfˆgf]] b'j} xft p7fP/ b'cf ub{} eGg'eof] M x] cNnfx jiff{ jiff{pm xfdLnfO{ jiff{
b]pm, xfd|f] nflu jiff{ jiff{pm . cg; eG5g\ M cNnfxsf] s;d, cfsfzdf st} klg
16
cNnfxdfly cf:yf

afbn lyPg, ;'nc kxf8aLr s'g} 3/ klg lyPg . Tolt a]n} kxf8sf] k5fl8af6
afbn cfof] clg rf/}lt/ km}lnP/ / jif{g yfNof] . cg; eG5g\ M cNnfxsf] s;d
To;kl5 xfdLn] Ps xKtf;Dd 3fd klg b]v]gf}+ . bf];|f] z'qmaf/ Ps csf{] JolQm
dl:hbdf To;} 9f]sfaf6 k|j]z u¥of] . O{zb"tn] v'Taf lbO/xg' ePsf] lyof] . p;n]
v8f eP/ eGof] M x] O{zb"t, a9L jiff{sf sf/0f hgfj/ db{} 5g\ . af6fx? klg aGb
5g\ . cNnfx;Fu jiff{ /f]lsgsf] nflu b'cf ul/lbg' . O{zb"tn] b'j} xft p7fP/ b'cf
ug'{eof] M x] cNnfx xfd|f] If]qdf hxfF kfgLsf] cfjZostf 5 ToxfF jiff{ jiff{pm /
xfdLdfly g jiff{pm . x] cNnfx, kxf8 tyf vf]nfgfnf / v]tdf kfgL jiff{pm . Tof]
b'cfkl5 jiff{ /f]lsof] . xfdL dl:hbaf6 aflx/ lg:sbf jiff{ aGb eO;s]sf] lyof]
/ 3fd klg nflu;s]sf] lyof] . -xbL; ;+u|x a'vf/L / d'l:nd_

cNnfxsf] egfO 5 M -s] tL ;fe]mbf/x¿ pQd 5g\_ jf pgL ‑pQd 5g\_


h;n] Jofs'nsf] ;'Gb5g\ ha p;n] pgnfO{ k'sfb{5 < /, h;n] p;sf] ;Í6
lgjf/0f u5{g\ clg h;n] ltdLx¿nfO{ wtL{df pQ/flwsf/L agfpF5g\ < ‑;f]r_ s]
cNnfxsf;fy sf]xL cGo k"Ho klg 5g\ t < a? ltdLx¿ sd} ljrf/ u5f{} . -;"/x
gdn M ^@_

O{zb"tx?sf] lgzfgL, k|fy{gf ug{]x?sf] k'sf/sf] ;'GjfO, b'lvx?sf] dbt


nufot dx;'; ug{ ;lsg] ljleGg k|df0fx?n] k|fy{gf ;'Gg]jfnf, O{Zb"tnfO{ lgzfgL
k7fpg] jfnf, b'lvsf] dbt ug{]jfnf sf]xL 5 eGg] s'/f k|i6 a'lemG5 . O{Zfu|Gydf
o;sf k|df0fx? .

cNnfxsf] egfO 5 M s] ltgLx¿ sÞ'/cfgdfly ;f]rljrf/ ub}{gg\ < olb of]


cNnfxafx]s cGo s;}sf] tk{maf6 cfPsf] eP ltgLx¿n] o;df w]/} lj/f]wfef;x¿
kfpg] lyP . -;"/x lg;f M *@_
Ps csf{] 7fpFdf cNnfxsf] egfO 5 M x] dfgjhflt Û ltdLx¿;dIf ltd|f
kfngstf{sf] tk{maf6 :ki6 k|df0f cfO;s]sf] 5 / xfdLn] ltdLx¿tkm{ :ki6
k|sfz cjtl/t ul/;s]sf 5f}+ . -;"/x lg;f M !&$_
17
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

Ps csf{] 7fpFdf cNnfxsf] egfO 5 M x] dfgj xf] Û ltdLx¿;dIf ltd|f


kfngstf{sf]tk{maf6 pkb]z, Åbodf ePsf /f]usf] pkrf/ / dfGg]x¿sfnflu
dfu{bz{g tyf bof cfOk'u]sf] 5 . -;"/x o"g'; M %&_
Ps csf{] 7fpFdf cNnfxsf] egfO 5 M s] pgLx¿sf nflu of] kof{Kt 5}g ls
xfdLn] ltdLdfly o:tf] u|Gy cjtl/t u/]sf 5f}+ h'g ltgLx¿;dIf k9]/ ;'gfOG5 <
lgZro g} To;df cf:yf /fVg]x¿sfnflu bof / pkb]z 5g\ . -;"/x cGsa't M %!_
O{Zu|Gy s'/cfg, ;xL cf:yf, :jR5 lgod, pRr cfr/0fn] oL ;Dk"0f{ s'/fx?
cNnfxaf6 ;+rflnt eO/x]sf] s'/f hgfpFb5 . oL s'/fx? cNnfxsf] l;jfo c?
s'g} k|f0fLaf6 ;+rflnt x'g ;Sb}g . To;} sf/0fn] cfbdsf ;Gtfgn] cNnfxsf]
cl:tTjnfO{ gsfg{ ;Sb}gg\ . s]xL gfl:tsx?n] dfq o;nfO{ gsf/]sf 5g\ .
cNnfxsf] cl:tTjnfO{ gsfg{] s]xL gfl:ts hdfct lgDg lnlvt 5g\ M
bxl/of M bxl/ofx?n] ;+;f/sf] cl:tTj / of] cljgfzL 5 eGg] s'/f dfGb5g\
. logLx? clxn]sf gfl:ts x'g\ . bxl/ofsf] wf/0ffnfO{ cNnfxn] o;/L aofg u/]sf
5g\ M /, logLx¿ eG5g\– æhLjg s]jn oxL ;f+;fl/s hLjg xf] hxfF xfdL hLpg]
/ dg]{ u5f}{+ . /, ;dorqmn] dfq xfdLnfO{ dfb{5 . logLx¿nfO{ o;sf] 1fg 5}g .
logLx¿ s]jn c8\sn u5{g\ . -;"/x hfl;of M @$_
pgLx?sf] wf/0ff 5 M ;+;f/ cfkm} rln/x]sf] 5, ;bfaf6 5 / ;bf /xg] 5 .
pgLx? eG5g\ M dflg;n] hLjgdf cfˆgf]] k]6 eg{] xf] clg p;nfO{ wtL{n] vfG5 .
o;/L xfdL dfgjnfO{ hdfgfn] g} gfz ug{]5 . pgLx?n] k|f0fLnfO{ >i6f ljgfsf]
;[li6 agfP . cNnfxn] pgLx?sf] wf/0ffnfO{ gsfb{} eg]sf 5g\ M pgLx?nfO{ To;
af/] s]xL 1fg 5}g . g t pgLx?;Fu a'l4 5, g t s'g} k|df0f 5, g t s'g} r]tgf
5, g t s'g} :jefj 5 . pgLx?sf] s'/f t s]jn Pp6f e|d Pj+ c;To s'/f xf] .
k|s[ltjfbL M pgLx? eG5g\, ;+;f/ t s]jn k|fs[lts 36gf xf] . cyf{t af]6
la?jf, hgfj/ Pj+ e'uj{ / To;sf ljljw ljz]iftfx?n] el/Psf] :j?k xf] . To;df
x'g] xnrn P+j k|lqmof cfkm}df lglxt 5 . s'/cfgdf pgLx?sf] wf/0ffnfO{ v08g
ub{} elgPsf] 5 M s] logLx¿sf] ;[li6 ljgf cfwf/ g} ePsf] < jf logLx¿ cfk}+m
;|i6f x'g\ < -;"/x t"/ M#%_
18
cNnfxdfly cf:yf

k|s[ltdf g} cljisf/ cfwfl/t x'G5 h'g k"0f{tof cr]tg x'G5 . Tof] t alx/f],
nf6f] / cGwf] x'G5 . To;df s'g} klg r]tgf x'Fb}g . To; sf/0f To;n] s;/L
k|f0fLnfO{ hLljt ug{ ;S5 < s;/L ;'Gg ;S5 , s;/L b]Vg ;S5 < s;/L af]Ng
;S5 < s;/L r]tgzLn aGg ;S5 < s;/L b'v / cfzfsf] cg'e"lt ug{ ;S5 <
cr]tg j:t'n] p;nfO{ s]xL lbg ;Sb}g .

K;f]l/cl6sM pgLx? eG5g\, ;+;f/ t s]jn ;+of]uaf6 ag]sf] xf] . cyf{t s0f tyf
tTjx? hDdf eP/ ag]sf] xf] . ;+;f/ ;+of]un] hflx/L hLjgdf b]lvPsf] xf] . ljleGg
lsl;dsf k|f0fLx? s'g} of]hgf ljgf g} ag]sf x'g\ . o; lsl;dsf] bfjL g} o;sf]
wf/0ffnfO{ t'xfg kof{Kt 5 . t;y{ ;[li6sf] oyfy{tf Pj+ o;sf] zfGbf/ Joj:yfkg /
lgoldt ?kdf ;+rflnt x'g] s'/f / ;Gt'lnt jfo'n] ;+of]usf] bfjLnfO{ sf6 ub{5 .
cNnfxn] o:tf] wf/0ffsf] v08g ub{} eg]sf 5g\ M of] cNnfxsf] ;[li6 xf] h;n] k|To]s
lrhnfO{ ;'b[9 t'NofPsf 5g\ . -;"/x gdn M**_
Ps csf{] 7fpFdf eg]sf 5g\ M cNnfx g} x'g\ h;n] ;[li6u/] ;ftj6f cfsfzx¿
/ Tolt g} k[YjL klg . logLx¿aLr cfb]z cjt/0f x'G5g\ tfls ltdLx¿ hfg ls
cNnfx x/]s s'/fsf] ;fdYo{ /fVb5g\ cNnfxn] k|To]s lrhnfO{ cfˆgf] 1fgsf] kl/lwdf
lnPsf 5g\ . -;"/x tnfs M!@_
sDo'lgi6 M pgLx? sfn{ dfS;sf cg'ofoLx? x'g\ . pgLx? eG5g\ M O{Zj/
5}g . hLjg Pp6f ef}lts j:t' xf] . pgLx?n] cfˆgf] /fi6«x?nfO{ o:tf] unt
wf/0ffsf] cfwf/df ;f]ljot ;+3sf] gfdn] :yflkt u/]sf lyP . t/ 5f]6f] ;dodf
g} pgLx?sf] o:tf] wf/0ff unt l;4 eof] / pgLx? ljleGg /fHodf lj3l6t eP .

Oltxf;sf rlr{t JolQmx? M

lkm/cf}g M p;n] O{Zj/sf] g} OGsf/ u/]sf] lyof] . p;sf] wf/0ffnfO{ O+lst ub{}
s'/cfgn] eg]sf] 5 M hutsf] s'g} kfngxf/ 5}g . -;"/x z'c/f M@#_

To;kl5 p;n] cfkm"nfO{ g} O{Zj/sf] bfjL u¥of] . To;nfO{ klg s'/cfgn]


o;/L aofg u/]sf] 5 M d g} ;j{>]i7 kfngxf/ x'F . -;"/x gflhoft M@$_
19
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

To;kl5 k"0f{ b[9tfsf ;fy cfkm"nfO{ g} k"Ho 7fGof] . To;sf] klg s'/cfgn]
o;/L lrq/0f u/]sf] 5 M d afx]s ltdLx?sf] sf]xL cGo O{Zj/ 5 eGg] dnfO{
nfUb}g . -;"/x s;; M #*_ lkm/cf}gn] O{zb"t d";fnfO{ klg wDsL lbb} eGof] .
To;sf] lrq0f cNnfxn] o;/L u/]sf 5g\ M dnfO{ afx]s c? s;}nfO{ O{Zj/ dfGof}
eg] d ltdLnfO{ h]n xfN5' . -;"/x z'c/f M@(_

gd?bM pm klg Pshgf rlr{t JolQm lyof] . p;n] cNnfxsf] af/]df


O{zb"t;Fu emu8f u¥of] . cNnfxn] To;sf] lrq0f klg o;/L u/]sf 5g\ M ha
Oa|fxLdn] eg]– æd]/f kfngstf{ tL x'g\ h;n] hLjg tyf d[To' lbG5g\ .Æ ta
p;n] eGof]– æd klg hLjg tyf d[To' lbG5' .Æ Oa|fxLdn] eg]– æcNnfxn]
;"o{nfO{ k"j{af6 pbo u/fpF5g\Ù ltdLn] klZrdaf6 pbo u/fP/ b]vfpm .Æ clg
Tof] sflkmÞ/ cfZro{ rlst eof] . /, cNnfxn] cTofrf/L ;d'bfonfO{ dfu{bz{g
lb+b}gg\ . -;"/x as/fx M@%*_
pgLx? ;a} cfˆgf]] c;n :jefj ljk/Lt uP . cfˆg} :jefjnfO{ OGsf/ u/] .
cNnfxn] pgLx?sf] o; s'ljrf/nfO{ o;/L aofg u/]sf 5g\ M /, ltgLx¿n] cTofrf/
tyf cxÍf/n] ubf{ tL rdTsf/x¿nfO{ c:jLsf/ u/] hals ltgLx¿sf cfTdf
ltgLx¿k|lt ljZj:t lyP . ctM x]/, s:tf] eof] ljWj+;sf/Lx¿sf] kl/0ffd . -;"/x
gdn M!$_
pgLx?sf] o; ;+;f/df g t s'g} :yfg /xof] g pgLx? cljgfzL aGg ;s] .
cNnfxsf] ?a"ljotdf cf:yf
?a"ljotdfly cf:yf eg]sf] of] ljZjf; ug'{ ls Ps cNnfx g} k|e" x'g\ pgL
g} >i6f x'g\, dflns klg pgL g} x'g\ / lgb{]zs klg pgL g} x'g\ . /a sf] cy{ g}
;/bf/, dflns, ;+rfns eGg] x'G5 . t;y{ pg}n] k'/f hutsf] ;+rfng ul//x]sf
5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M lkmÞ/cfÞ}gn] ;f]Wof] æx] d";f Û ltdL b'a}sf kfngstf{ sf]
x'g\  < pgn] eg]– æh;n] k|To]s lrhnfO{ To;sf] cfs[lt k|bfg u/] / To;nfO{ dfu{
b]vfP ltgL g} xfd|f kfngstf{ x'g\ . -;"/x tfxf M$(—%)_
20
cNnfxdfly cf:yf

;[li6 M cNnfx g} ;Dk"0f{ j:t'sf >i6f x'g\ . pgL afx]s x/]s j:t' ;[li6 xf] .
cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx ;Dk"0f{ lrhx¿sf ;[li6stf{ x'g\ / pgL x/]s j:t'sf
;+/Ifs x'g\ . -;"/x h'd/ M^@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 /, pgn] k|To]s lrh ;[li6 u/] / To;nfO{
/fd|f];Fu lgwf{l/t u/] . -;"/x km'/sfg M@_
s'g} klg ;[li6 ePsf] j:t'nfO{ pgL afx]s c?;Fu hf]l8of] eg] Tof] s]jn
;fk]IfL ;[li6 x'G5 . ;fk]IfL ;[li6 eg]sf] s'g} j:t'sf] u7g ug'{ , hf]8g' ;Dkfbg
ug'{ tyf cg'dfg ug'{ cflb xf] . o;sf] cy{ cgl:tTjaf6 cl:tTjdf Nofpg' eGg]
x'Fb}g .

:jfldTj M cNnfx g} :jfdL x'g\, pgL afx]s ;a} pgsf eQm x'g\ . cNnfxsf]
egfO 5 M cfsfzx¿ Pj+ k[YjLdf cNnfxs} zf;g /x]sf]5 / cNnfx ;Dk"0f{ sfo{sf]
;fdYo{ /fVb5g\ . -;"/x cfn] Od/fg M!*(_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M k|fy{gf u/– æx] cNnfx Û /fHosf :jfdL Û ltdL
h;nfO{ rfxG5f} /fHo k|bfg ub{5f} Pjd\ h;af6 rfxG5f} /fHo vf]:b5f} -;"/x
cfn] Od/fg M@^_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M g pgsf] ;Qfdf sf]xL ;fe]mbf/ g} 5 / g
b'a{ntfsf sf/0f pgsf sf]xL ;xof]uL 5 . -;"/x O;|f M!!!_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M cNnfx g} ltdLx¿sf kfngstf{ x'g\ / ;fd|fHo
pgs} xf] . /, cNnfx afx]s ltdLx¿n] h;nfO{ k'sf5f}{ ltgLx¿ Pp6f vh"/sf]
aLpmsf] af]qmf;d]tsf] dflns xf]Ogg\ . -;"/x kmflt/ M!#_

pgL afx]s s;}nfO{ dflns elgof] eg] Tof] s]jn ;fk]IfL x'G5 cyf{t s]xL
;dosf] nflu jf s]xL If0fsf] nflu dfq x'G5 . h:t} cNnfxn] d";f cn}= sf]
gft]bf/dWo]sf] Pp6f df]ldg -cf:yfjfg_ sf] egfOnfO{ pb\3[t ub}{ eg]sf 5g\ M
x] d]/f hfltaGw'x¿ xf] Û cfh ltdLx¿sf] zf;g 5, / kf] ltdLx¿ wtL{df /jfkm
b]vfO/x]sf 5f} . olb xfdLdfly cNnfxsf] oftgf cfof]eg] To;nfO{ kG5fpg
21
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

xfd|f] dbt s;n] ug]{5 < -;"/x uflkm/ M@( _ k"0f{ :jfdL s]jn Ps cNnfx
5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M cGttM wtL{ tyf wtL{af;Lx¿sf pQ/flwsf/L xfdL
g} x'g]5f}+ / ;a} xfdLtk{m g} kmsf{Og]5g\ . -;"/x do{d M $)_

lgb{]zs M cNnfx g} lgb{]zs x"g\ . pgL afx]s ;a} lgb{]zg kfngf ug{]x?
x'g\ . cNnfxsf] egfO 5 M elgb]pm ;Dk"0f{ cfb]z cNnfx s} 5 . -;"/x cfn]
Od/fg M!%$_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ;'g pg}sf] ;[li6 5 / pg}sf] cfb]z rN5 .


;f/f hutsf kfngxf/ a/stjfnf 5g\ . -;"/x cf/fkm M %$_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M dfldnfx?sf] km};nf eO;s]sf] 5 / dfldnfx?


cNnfxtkm{ g} nlug] 5 . -;"/x as/fx M @!)_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLnfO{ o; dfldnfdf s'g} clVtof/ 5}g


.-;"/x cfn] Od/fg M !@*_

pgL dfq lgb{]zs x'g\ . pgL afx]s s;}nfO{ lgb{]zs dflgof] eg] Tof] s]jn
Pp6f ;fk]IfL lgb{]zs x'G5 . cNnfxsf] egfO 5 M clg, ef/bf/x¿n] lkmÞ/cÞf}gs}
cfb]zsf] kfngf u/] hals lkmÞ/cÞf}gsf] cfb]z ;Totfdf cfwfl/t lyPg . -;"/x
x"b M(&_ Tof] Pp6f ;fk]IfL lgb{]zg dfq xf] p;n] rfx] t nfu' ug{ ;S5 g rfx]
To;nfO{ ab/ ug{ ;S5 .

cNnfxsf] lgb{z
] g b'O{ lsl;dsf] x'G5, Pp6f sf}gL / csf{] z/O{ . sf}gL lgb{z ] g
eg]sf] clgjfo{ ?kdf nfu' x'g] lgb{z
] g xf] . Tof] cNnfxsf] rfxgf h:tf] xf] . cNnfxn]
df]xDdb ;n= nfO{ cfˆgf] af/]df eGg nufPsf 5g\ M pgsf] cfb]z o:tf] 5, ha
pgn] s'g} s'/f ug{ rfxG5g\ clg eG5g\, xf]pm Tof] eOxfN5 . -;"/x o"g'; M*@_
z/O{ lgb{]zg eg]sf] kl/If0fsf] nflu jf P]lR5s lgb{]zg xf] . Tof] nfu' klg
x'g ;S5 gx'g klg ;S5 . t/ ;Dk"0f{ lgb{]zg cNnfxsf] rfxgfdf cfwfl/t 5g\ .
22
cNnfxdfly cf:yf

cNnfxsf] egfO 5 M ltdLx¿dWo] ;Lwf dfu{df lx+8\g rfxg]x¿sfnflu . ltdLn]


rfx]/ s]xL x'g] 5}g ha;Dd ;Dk"0f{ ;+;f/sf kfngstf{ cNnfxsf] rfxgf gxf];\ .
-;"/x tSjL/ M @*,@(_
?a"ljotdf ;[li6stf{, :jfdL / lgb{]zs h:tf tLg j6f s'/f ;ldlnt 5g\ .
hLljsf]kfh{gsf] Joj:yf ldnfpg', hLljt ug'{ , dfg'{, kfgL jiff{pg', af]6 lj?jf
pdfg'{, xfjf rnfpg', 8'+uf rnfpg', /ftnfO{ lbgdf / lbgnfO{ /ftdf abNg', ue{jtL
agfpg', ue{ :vng agfpg', /f]u lbg' , /f]u lgsf] kfg'{, OHht lbg' / ckdfg ug'{
cflb pg}sf] lgb{]zg af6 x'G5 . cNNffxsf] ?a"ljotdfly o:tf] cf:yf x'g' dfgj
:jefjdf cfwfl/t 5 . dfgj ljj]sn] :jLsfb{5 . a|Dxf08df o;sf] cg'e'lt ug{
;lsG5 . of] s'/f O{zu|Gydf klg pNn]v 5 . cNnfxsf] egfO 5 M cfsfz tyf
wtL{sf] ;[li6df, /ft Pj+ lbgsf] Pskl5 csf]{sf] cfjt–hfjtdf, dflg;x¿sfnflu
nfebfos ;fdu|Lx¿ lnP/ ;d'b|df lxF8\g] 8'ª\ufx¿df, cfsfzaf6 cNnfxn]
a;f{Psf kfgLdf h;af6 pgn] d'bf{ e"ldnfO{ hLljt kf5{g\ clg wtL{df w]/}
k|sf/sf hLj–hGt' km}nfpF5g\ tyf xfjfsf] axglqmofdf / cfsfz Pj+ k[YjLaLr
lgoGq0fdf /flvPsf afbndf lgZro g} a'l4dfgx¿sf nflu lgzfgLx¿ 5g\ .
-;"/x as/fx M!^$_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLn] g} /ftnfO{ lbgdf tyf lbgnfO{ /ftdf


k|lji6 ub{5f} . /, ltdL lghL{jxaf6 ;hLj Pj+ ;hLjaf6 lghL{j lgsfNb5f} clg
ltdL h;nfO{ rfxG5f} cgluGtL wg–;DkQL k|bfg ub{5f}  . -;"/x cfn] Od/fg M@&_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M cNnfxn] g} cGgsf bfgf tyf vh'/sf] u]8fnfO{


c+s'l/t kf5{g\  . pg}n] lghL{jaf6 ;hLjnfO{ tyf ;hLjaf6 lghL{jnfO{ lgsfN5g\  .
oL ;Dk"0f{ sfo{x¿ ug]{ cNnfx xF'bf x'Fb} stf axls+b}5f} < pgL laxfgL NofpF5g\ .
pgn] g} /ftnfO{ lj>fdsf] ;do agfP / pgn] g} ;"o{ tyf rGb|dfnfO{ uGtLsf]
dfWod agfP . oL ;a} pg} zlQmzfnL tyf ;j{1n] lgwf{l/t u/]sf ljwLx¿ x'g\  . /,
pg} x'g\ h;n] ltdLx¿sf nflu tf/fx¿nfO{ yn tyf hnsf cGwsf/x¿df dfu{
kQf nufpg] ;fwg agfP . /, 1fgLx¿sf nflu xfdLn] lgzfgLx¿af/] k|:6;Fu
23
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

aofg ul/lbPsf 5f}+  . /, pg} x'g\ h;n] ltdLx¿nfO{ Pp6} Hofgaf6 ;[li6 u/] clg
;a}sfnflu Pp6f a:g] 7fpF / Pp6f ;'lDkg] 7fpF 5 . /, xfdLn] ljj]szLnsf
nflu lgzfgLx¿af/] k|:6;Fu aofg u/]sf 5f}+ . /, pg} x'g\ h;n] cfsfzaf6 kfgL
a;f{P . To;kl5 xfdLn] To;af6 w]/} lsl;dsf ag:klt pAhfof}+ . clg, xfdLn]
To;af6 xl/of 3fF;kft tyf ?v–lj?jfx¿ pAhfof}+ h;af6 e'mKkfsf e'mKkf
bfgfx¿ k}bf ePÙ To:t} vh'/sf ufefx¿af6 e'ml08Psf e'mKkfsf e'mKkf vh'/ .
clg c+u'/, h}t"g tyf cgf/sf] au}+rf agfof}+ h;sf kmnx¿ s]xL Ps csf{;Fu
ldNbfh'Nbf / s]xL leGg leGg klg 5g\ . ;a}sf kmn x]/ ha tL kmN5g\ / ha tL
kfS5g\ . lg:;Gb]x o;df cf:yfjfgx¿sfnflu lgzfgLx¿ 5g\ . -;"/x cGcfdM
(%—((_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M cNnfx tL x'g\ h;n] lagf s'g} :tDe cfsfzx¿nfO{
h:tf] ltdL b]Vb}5f}, dfly p7fP / k]ml/ cfˆgf] /fhl;+xf;gdf la/fhdfg eP . /,
pgn] ;"o{ tyf rGb|dfnfO{ Pp6f lgoldt ;]jfdf v6fP . k|To]s lrh Ps lgwf{l/t
;dosf]nflu sfo{/t 5 . cNnfxn] ;Dk"0f{ sfo{ ;~rfng ul//x]sf 5g\ . pgn]
cfotx¿nfO{ :ki6 kf/]]/ atfpg] u5{g\ tfls ltdLx¿ cfˆgf kfngstf{;Fusf]
e]6df ljZjf; u/ . /, pg} x'g\ h;n] wtL{nfO{ lj:t[t kf/] / To;df kxf8 Pj+
gbLx¿ ;[hgf u/]  . pg}n] ;a} lsl;dsf kmnsf hf]8f agfP . pgn] g} lbgnfO{
/ftn] 5f]Kb5g\  . lg:;Gb]x lrGtg dgg ug]{x¿sfnflu oL ;a}df lgzfgLx¿ 5g\  .
/, wtL{df Ps csf{l;t ldn]sf ljleGg k|sf/sf e"–efux¿ 5g\Ù c+u'/sf au}+rf,
v]tLafnL / vh'/sf a[Ifx¿ 5g\ h;dWo] s;}sf] Pp6f dfq xf+uf 5 / s;}sf w]/}
xfFufx¿ 5g\ . oL ;a}nfO{ ;dfg kfgLn] l;+rfO ul/G5 t/ xfdL s]xL kmnnfO{ w]/}
:jflbi6 agfOlbG5f}+ / s]xLnfO{ sd :jflbi6 . lg:;Gb]x o;df ljj]sn] sfd lng]
JolQmx¿sfnflu lgzfgLx¿ 5g\ . -;"/x /cb M@—$_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M pgn] g} cfsfzx¿ tyf wtL{nfO{ ;Tosf] cfwf/df
;[li6 u/]  . pgL logLx¿n] ug{] lzs{eGbf pRr -kljq_ 5g\  . pgn] dfgjnfO{ jLo{åf/f
;[hgf u/] t/ pm v'Nnd v'Nnf emu8fn' aGg k'Uof] . /, hgfj/x¿nfO{ klg pgn] g}
;[li6 u/] h;af6 ltdLx¿ Gofgf] j:q tyf cGo kmfObf p7fpF5f} / tLdWo] s]xLnfO{
24
cNnfxdfly cf:yf

vfg] klg u5f} { . /, ltgdf ltdLx¿sf]nflu ;f}Gbo{ /x]sf] 5, ha laxfg To;nfO{


r/fpg n}hfG5f} / ha To;nfO{ ;fFem k/]kl5 lnP/ cfpF5f} . /, ltgLx¿n]
ltdLx¿sf ef/L af]s]/ o:tf] :yfgx¿;Dd k'¥ofpF5g\ hxfF;Dd ltdLx¿ sl7g
kl/>d lagf k'¥ofpg ;Sg] lyPgf} . lg:;Gb]x ltdLx¿sf kfngstf{ clt :g]xzLn
Pj+ k/d bofn' 5g\ . clg, pgn] g} 3f]8f, vRr/ tyf uwfx¿ ;[li6 u/] tfls
ltdLx¿ To;df ;jf/L u/ / oL ltd|f] hLjgsf] zf]ef klg ag"g \ . /, cNnfx o:tf
j:t'x¿sf] ;[li6 u5{g\ h;af/] ltdLx¿nfO{ yfxf g} 5}g . l;wf dfu{ t cNnfx;Fu
5 hals sltko 6]9f dfu{x¿ klg 5g\ / cNnfxn] rfx]sf] eP ltdLx¿ ;a}
nfO{ ;Tdfu{ b]vfpg] lyP . pg} x'g\ h;n] ltd|fnflu cfsfzaf6 kfgL a;f{P h'g
ltdLx¿ lkpg] u5f}{ / To;n] ubf{ pd|s ] f ag:kltx¿df cfˆgf kz'x¿ r/fpF5f} .
To;} kfgLåf/f pgn] ltdLx¿sfnflu v]tL, h}tg" , vh"/, c+u/" / w]/} k|sf/sf kmnx¿
pTkGg u5{g \ . lg:;Gb]x o;df ;f]rljrf/ ug]{ JolQmx¿sfnflu lgzfgL /x]sf] 5 .
/, pgn] g} /ft / lbg, ;" o { / rGb| d fnfO{ ltdLx¿sf] ;] j fdf v6fPsf
5g\  . pgs} cfb] z af6 tf/fx¿ klg ;] j fdf vl6Psf 5g\  . lg:;Gb] x
o;df ljj]slznx¿sf nflu lgzfgLx¿ 5g\ . /, pgn] hdLgdf gfgf yl/sf h]
hlt ;[li6 u/]sf5g\, lg:;Gb]x To;df klg lzIff u|x0f ug]x{ ¿sf nflu 7"nf] lgzfgL
5 . clg, pg}n] ;d'bn | fO{ ltdLx¿sf] cwLgdf u/] tfls ltdLx¿ To;af6 tfhf
df;' vfpm / To;af6 uxgf lgsfn h;nfO{ ltdLx¿ nufpg] u5f}{  . /, 8'Ëfx¿nfO{
kfgL lrb}{ To;af6 cl3 a9]sf] ltdL b]V5f} . oL ;a}sf] p2]Zo of] xf] ls ltdLx¿
cfˆgf kfngstf{sf] cg'u|x vf]hLsf]nflu k|oTg u/ / pgLk|lt s[t1 ag . clg,
pgn] k[YjLdf kxf8x¿nfO{ uf8] tfls ltdLx¿;d]t gn8 / gbL tyf dfu{x¿ agfP
tfls ltdLx¿ af6f] kfpg ;s . clg, pgn] -dfu{ atfpg]_ c¿ lrGxx¿ /fv] . /,
dflg;x¿ tf/fx¿åf/f klg dfu{ kQf nufpg] u5{g \ . clg s] h;n] ;[li6 u5{g\ pgL
;[li6 ug{ g;Sg]h:tf x'g ;S5g\ < s] ltdLx¿ pkb]z u|x0f ub}g{ f} <
clg, ltdLx¿n] cNnfxsf j/bfgx¿nfO{ u0fgf ug{ rfx] klg ug{ ;Sb}gf} .
lg:;Gb]x cNnfx clt IfdfzLn Pj+ k/d bofn' 5g\ . -;"/x gxn M#—!*_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M hf] lkmbf]{ifsf pQ/flwsf/L x'g]5g\  hxfF pgLx¿
;bf /xg]5g\  . lg:;Gb]x xfdLn] dg'ionfO{ df6f]sf] ;f/ -lgrf]8_ af6 ;[li6 u¥of}+  .
25
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

k]ml/ To;nfO{ jLo{sf] yf]kf:j¿k Pp6f ;'/lIft :yfgdf /fVof}+  . clg jLo{nfO{
l9Ssf] /ut agfof}+ / To; l9Ssf] /utnfO{ df;'sf] 8Nnf] agfof}+ clg df;'sf] 8Nnf]
nfO{ x•L agfof}+  . /, xfdLn] To; x•Ldf df;' r9fof}+  . k]ml/ gofF 9fFrfdf dfgjsf]
;[li6 u¥of}+ . ctM a/sto'Qm 5g\ cNnfx hf] ;jf]{Qd ;[li6stf{ x'g\ . To;kl5
ltdLx¿ cjZo dg'{ kg]{5 . k'gM dxfk|nosf] lbg ltdLx¿ p7fOg]5f} . xfdLn]
ltdLx¿dfly ;ftj6f cfsfzx¿ ;[hgf u/]sf 5f}+ / xfdL ;[li6af6 cgle1 5}gf}+  .
/, cfsfzaf6 xfdLn] 7Ls kl/df0fdf kfgL j;f{of}+ / To;nfO{ wtL{df c8\ofof}+  . /,
xfdL To;nfO{ ;dfKt kfg{ klg ;Ifd 5f}+ . k]ml/ To;af6 xfdLn] vh"/ tyf c+u'/
sf au}+rfx¿ pdf¥of}+ . To;df ltdLx¿sflglDt w]/} :jflbi6 kmn ;[hgf u¥of}+
clg To;}af6 ltdLx¿ vfG5f} . /, t"/] ;}gf ‑gfds kxf8_ df pd|g] Tof] ‑h}t'g_
j[IfnfO{ klg ‑xfdLn] g} pdf¥of}+_ h;n] vfg]x¿sfnflu t]n / t/sf/L lbG5g\ .
/, hgfj/x¿df klg ltdLx¿sfnflu 7"nf] lzIff /x]sf] 5 . ltgsf k]6df /x]sf
kbfy{af6 lkpg] b"w k|bfg u5f}{+ / ltgdf ltdLx¿sfnflu cGo w]/} kmfObfx¿ 5g\  .
/, ltgLx¿dWo] s]xLnfO{ -ltdL_ vfG5f} klg . /, ltgdfly tyf 8'Fufx¿dfly ;jf/
u/fOG5f} . -;"/x d'd]g"gM!!—@@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M s] ltdLnfO{ yfxf 5}g ls cNnfxn] g} afbnnfO{
rnfpF5g\, clg ltgLx¿nfO{ cfk;df hf]8\5g tyf ltgLx¿nfO{ txdfly tx u/L
/fV5g\ / To;s} aLraf6 ltdLn] kfgL k/]sf] b]V5f} < /, pgL cfsfzdf /x]sf]
-cl;gfsf]_ kxf8af6 cl;gf a;f{pF5g\ . ‑cNnfxn]_ h;nfO{ rfxG5g\ To;åf/f
xflg k'¥ofpF5g\ / h;nfO{ rfxG5g\ arfpF5g\ . To;sf] lah'nLsf] rdsn] b]Vg]
zlQm g} n}hfnfh:tf] x'G5 . /ft tyf lbgnfO{ cNnfx g} kl/jt{g ul//xG5g\ .
b[li6jfg JolQmx¿sfnflu o;df lgZro g} 7"nf] lzIff /x]sf] 5 . /, x/]s lx+88'n
ug]{ k|f0fLnfO{ cNnfxn] kfgLaf6 ;[li6 u/]sf x'g\ . ltgLx¿dWo] s'g} cfˆgf] k]6n]
l3;|G5g\, s'g} b'O{ v'§fn] lxF8\5g\ / s'g} rflxF rf/ v'§fn]  . cNnfx h] rfxG5g\ ToxL
;[li6 u5{g\  . lg:;Gb]x cNnfx k|To]s sfo{sf] ;fdYo{ /fVb5g\  . -;"/x g"/M$#—$%_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M s] ltdLn] b]v]gf}+ ltd|f kfngstf{n] s;/L
5fofF k}mnfpF5g\ < olb pgn] rfx]sf] eP To; 5fofFnfO{ l:y/ g} /fVg] lyP .
k]ml/ xfdLn] ;"o{nfO{ To; 5fofFsf] nflu lgb]{zs agfof}+ . k]ml/ xfdLn] To;
26
cNnfxdfly cf:yf

5fofFnfO{ lj:tf/} cfk"mlt/ ;d]6\5f}+ . /, pg} x'g\ h;n] ltdLx¿sfnflu /


ftnfO{ kbf{, lgb|fnfO{ lj>fd / lbgnfO{ hfUg] ;do agfP . /, pg} x'g\ h;n]
cfˆgf] s[kf ‑jiff{_ eGbf cl3 xfjfnfO{ z'e–;'rgf:j¿k k7fpF5g\ . /, xfdL g}
cfsfzaf6 kljq kfgL a;f{pF5f}+ . tfls To;åf/f d[t e"ldnfO{ hLljt kf/f}+ /
xfdLn] ;[li6 u/]sf w]/}h;f] rf}kfof tyf dflg;x¿nfO{ ToxL kfgL lknfpF5f}+  . /,
xfdLn] o;nfO{ ljleGg tl/sfn] aofg u¥of}+ tfls ltgLx¿n] pkb]z u|x0f u¿g\
t/ clwsf+z dflg;x¿ s[t£gtfdf g} cl8u /x] . olb xfdLn] rfx] s f] eP
k|To]s gu/df Ps hgf ;r]ts k7fpg] lyof}+ . ctM sflkmÞ/x¿sf] s'/f gdfg
/ o; sÞ'/cfgåf/f ltgLx¿lj?4 7"nf] ;+3if{ u/ . /, ltg} x'g\ h;n] b'O{j6f
;d'b|nfO{ ldnfPÙ Pp6f ld7f]–:jflbnf] 5 / csf]{ rflxF g'lgnf] tyf 6/f{]  . clg,
pgn] b'j}sf aLrdf Pp6f cb[Zo kbf{ / Pp6f k[ys kfg]{ cj/f]w v8f ul/lbP .
/, pg} x'g\ h;n] kfgLaf6 dflg;nfO{ ;[li6 u/] tyf To; dfgjnfO{ j+zfjnL
Pj+ ;;'/fnL gft]bf/jfnf agfP . /, ltd|f kfngstf{ ;fdYo{jfg 5g\ . -;"/x
km'/sfgM $%–%$_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ctM ;fFem / laxfg cNnfxsf] dlxdfufg
u/ / cfsfzx¿ / wtL{df ;f/f k|z+;f pg}sf] nflu 5 . t];|f] kx/ / h'x/
‑ck/fGx_ df klg . pgL d[taf6 hLljtnfO{ lgsfNb5g\ / hLljtaf6 d[tnfO{ .
clg, pgL e"ldnfO{ To;sf] d[To'kZrft\ k'gM hLljt kfb{5g\ . /, o;/L g}
ltdLx¿ klg lgsflng]5f} . /, cNnfxsf lgzfgLx¿dWo] of] klg /x]sf] 5 ls
pgn] ltdLx¿nfO{ df6f]af6 ;[li6 u/] clg ltdL dfgj eP/ k}mln+b}5f} . /,
pgsf lgzfgLx¿dWo] of] klg /x]sf] 5 ls pgn] ltdLx¿sfnflu ltdLx¿s}
;xhfltaf6 ltdLx¿sf hf]8L agfP tfls ltdLx¿ ltgLx¿af6 ;Gt'li6 k|fKt
u/ . / ltdLx¿aLr pgn] k|]d tyf bof pTkGg u/]  . lg:;Gb]x o;df ;f]rljrf/
ug]{ dflg;x¿sfnflu lgzfgLx¿ 5g\ . /, cNnfxs} lgzfgLx¿dWo]sf] cfsfzx¿
tyf wtL{sf] ;[li6 xf] / ltdLx¿sf efiffx¿ Pj+ j0f{x¿sf] leGgtf . lgZro g}
o;df 1fgLx¿sfnflu w]/} lgzfgLx¿ 5g\ . pgsf lgzfgLx¿dWo] xf] ltdLx¿sf]
/ft / lbgsf] ;'tfO / hLljsf vf]Hg] sfo{ klg . lgZro g} o;df Wofgk"j{s ;'Gg]
x¿sfnflu lgzfgLx¿ 5g\ . clg, pgn] ltdLx¿nfO{ lah'nL b]vfpF5g\ h;n]
27
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

eo Pj+ cfzf b'j} pTkGg u5{ / cfsfzaf6 kfgL j;f{pF5g\ clg To;åf/f d"bf{
e"ldnfO{ hLljt kfb{5g\ . lg:;Gb]x o;df a'l4hLljx¿sfnflu lgzfgLx¿ 5g\ .
/, pgsf lgzfgLx¿dWo] cfsfz tyf wtL{ pgs} cfb]zdf sfod /xg' klg xf] .
k]ml/ ha pgn] ltdLx¿nfO{ wtL{af6 lg:sg Pp6f cfjfh lbg]5g\ ta ltdLx¿
cs:dft\ lg:sg]5f} . /, cfsfzx¿ tyf wtL{sf ;Dk"0f{ lrhx¿ cNnfxs}nflu
x'g\  . /, oL ;a} pgsf cf1fsf/L x'g\  . pg} x'g\ h;n] ;[li6sf] cf/De u5{g\ clg
pg}n] To;sf] k'g/fj[lQ ug]{5g\ . /, of] pgsf]nflu emg\ ;/n 5 . cfsfzx¿
tyf wtL{df pg}sf] u'0f ;jf]{Rr /x]sf] 5 / pgL k|e'TjzfnL Pj+ tTjbzL{ 5g\ .
-;"/x ?dM!&—@&_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M/x\dfg\ -cNnfx_ n], s'Þ/cfgsf] lzIff lbPÙ
dflg;nfO{ ;[li6 u/] . p;nfO{ af]Ng l;sfP . ;"o{ tyf rGb|df Pp6f lgwf{l/t
lx;fan] rln/x]sf 5g\ . /, tf/f tyf ?v b'j} ;Hbfdf 5g\ . /, pg}n] cfsfznfO{
dfly p7fP / t/fh' :yflkt ul/lbP . tfls tf}ndf ltdLx¿ ;Ldf]Nn+3g gu/ . /
Gofosf ;fy 7Ls–7Ls tf}ng] u/ clg tf}ndf sdL gu/ . /, pgn] k|f0fLx¿sfnflu
k[YjL agfP=. h;df x/]s k|sf/sf :jflbnf kmn 5g\Ù vh"/sf ?v 5g\ h;sf kmn
cfj/0fx¿df a]l/Psf 5g\ . e"; o'Qm cGgx¿ / ;'ulGwt k"mn . x] lhGg / dg'ioÛ
ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f} < dg'ionfO{ pgn]
;'s]sf] / ;8]sf] df6f]af6 ;[li6 u/] / lhGgnfO{ cfuf]sf] Hjfnfaf6 ;[li6 u/] . x]
lhGg / dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f}<
b'j} k"j{ / b'j} klZrdsf dflns pg} x'g\ . x] lhGg / dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf
kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f} < pgn] b'O{j6f ;d'b| aufP h'g
k/:k/ ldN5g\  . tL b'j}aLr Pp6f kvf{n /x]sf] 5 h;n] ubf{ tL b'O{ Ps cfk;df
k|j]z ug{ ;Sb}gg\ . x] lhGg / dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g
j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f} < ltgLx¿ b'j}af6 df]tL tyf d'ufx¿ lg:sg] u5{g\ . x]
lhGg / dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f}< /,
cNnfxs} ‑lgoGq0fdf_ 5g\ ;d'b|df kxf8e}+m plePsf cUnf hxfhx¿ . x] lhGg
/ dg'io Û ltdL b'j} cfˆgf kfngstf{sf s'g s'g j/bfgnfO{ em"7\nfpF5f} < -;"/x
/xdfg M !—@%_
28
cNnfxdfly cf:yf

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M s] xfdLn] g} agfPgf}+ wtL{nfO{ la5\of}gf /


kj{tx¿nfO{ -k[YjLsf] nflu_ r's'n < / xfdLn] ltdLx¿nfO{ hf]8f–hf]8f ;[li6
u¥of}+  . /, ltdLx¿sf] lgb|fnfO{ cf/fdbfoL agfof}+  . /, /ftnfO{ xfdLn] kbf{ agfof}+  .
/, lbgnfO{ xfdLn] hLljsf]kfh{gsf] ;do agfof}+ . /, ltdLx¿dfly ;ftj6f ;'b[9Þ
cfsfzx¿ agfof}+ . /, xfdLn] cToGt} Hof]ltd{o / pi0f bLks ;[li6 u¥of}+ . /,
;3g afbnx¿af6 xfdLn] clj/n kfgL j;f{of}+ . tfls pdf/f}+ To;åf/f cGg Pj+
jg:klt==/ ;3g au}+rfx¿ . -;"/x gaf M^—!^_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLx¿nfO{ ;[li6 ug{‘ sl7g 5 ls cfsfznfO{<
cNnfxn] g} To;nfO{ agfP . pgn] To;sf] 5fgfnfO{ dfly p7fP / To;nfO{
;dtn agfP . pg}n] To;sf] /ftnfO{ cGwsf/do agfP / To;sf] lbgnfO{
k|sfZdo agfP . /, To;kl5 wtL{nfO{ cf]5\ofP . pg}n] o;af6 kfgL / afnLgfnL
pdf/] . /, o;dfly kj{tx¿nfO{ :yflkt u/] . ltdL / ltd|f kz'x¿sf] hLljsfsf]
nflu -u/]_ . -;"/x gflhoft M@&—##_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M dflg;n] cfˆgf] vfB kbfy{tk{m x]/f];\ .
lg:;Gb]x xfdLn] g} k|z:t kfgL j;f{of}+ / e"ldnfO{ /fd|/L lr¥of}+ . clg To;df
pAhfof}+ cGg–afnL / c+u'/ Pj+ ;fukft / h}t'g Pj+ vh"/ / 3gf au}+rfx¿ /
kmnx¿ Pj+ 3fF;kft . ltdL / ltd|f kz'x¿sf] hLljsfsf nflu . -;"/x ca;M
@$—#@_
cfbdsf ;f/f ;Gtfgn] cNnfxsf] ?a"ljotnfO{ :jLsf/]sf 5g\ . h:t} cNnfx
g} ;[li6 ug{]jfnf x'g\, cNnfxn] g} :jfdL x'g\ / cNnfx g} ;+rfns x'g\ eGg] s'/f
dfg]sf 5g\ . c/asf jx'b]jjfbLx?n] klg of] s'/f :jLsf/]sf lyP . h:t} pgLx?sf]
:jLsf/f]lQmnfO{ cNnfxn] o;/L aofg u/]sf 5g\ . eg– æolb ltdLx¿ hfgsf/L
/fV5f} eg], k[YjL tyf To;df /x]sf lrhx¿ s;sf x'g\ <Æ ltgLx¿n] eGg]5g\–
æcNnfxsf .Æ eg– æclg ltdLx¿ pkb]z lsg u|x0f ub}{gf} t <Æ eg– æ;ft
cfsfz tyf dxfg\ l;+xf;gsf :jfdL sf] x'g\ t <Æ t'?Gt} eGg]5g\– æcNnfx ÛÆ
eg– æclg ltdLx¿ lsg 8/fpFb}gf} t <Æ eg– æolb ltdLx¿ hfgsf/L /fV5f}
eg], ;Dk"0f{ lrhx¿sf] clVtof/ s;sf] xftdf 5 / pgL sf] x'g\ h;n] z/0f
29
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

lbG5g\ t/ pgsf] bfFhf]df s;}n] z/0f lbg ;Sb}g <ÆltgLx¿n] eGg]5g\– æcNnfx


ÛÆ elgb]pm– æk]ml/ ltdLx¿ sxfFaf6 hfb"kLl8t x'G5f} t <Æ-;"/x d'd]g"g M*$—*(_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M /, ltdLn] ltgLx¿nfO{ cfsfzx¿ tyf k[YjL
s;n] ;[li6 u¥of] eg]/ ;f]Wof} eg] ltgLx¿n] cjZo g} eGg]5g\– ælogLx¿nfO{
k|e'TjzfnL, ;j{1 ‑cNnfx_ n] ;[li6 u/] . -;"/x h'V?km M(_
cNnfxsf] o; ljz]iftfdf klg ljleGg hdfctx? kye|i6tfsf lzsf/
ag]sf 5g\ .

cUgLk"hsx? M pgLx? eG5g\ M o; ;+;f/sf O{Zj/ b'O6f 5g\ . Pp6f


k|sfzsf] O{Zj/ 5 h;n] /fd|f] s'/f ;[li6 u5{ eg] csf{] cGwsf/sf] O{Zj/ 5 h;n]
g/fd|f] s'/f ;[li6 u5{ . pgLx?n] k|sfznfO{ cGwsf/eGbf /fd|f] dfGb5g\ .

O;fO{ M pgLx?sf] ljrf/df Ps cNnfx tLg tTjn] ag]sf] 5 afa', 5f]/f /


kljq cfTdf . t/ pgLx?n] hutsf tLg j6f kfngstf{ 5g\ egL k|dfl0ft ug{
eg] ;s]sf 5}gg\ / hutsf kfngstf{ Ps cNnfxnfO{ g} dfg]sf 5g\ .

c/asf jx'b]jjfbL M pgLx?n] cfˆgf] d"lt{x?nfO{ gfkmf tyf gf]S;fgsf sf/s


7fGby] ;fy} cfˆgf] efUo tL/sf] dfWodaf6 hfGg] sf]l;; uy{] .

sb/Lof M pgLx?sf] egfO cg';f/ dfgj cfkm}n] sfd ;[hgf ub{5 To;df
cNnfxsf] s'g} OR5f /xFb}g . oL ;a} vfn] kye|i6tfx?sf] k|fs[lts ts{x?af6 sf6
ePsf] 5 . dfgj ljj]s, r]tgf tyf cNnfxsf] sfg'gn] cNnfx cfˆgf]] ;[li6, /fh
/ lgb{]zgdf PSn} 5g\ eGg] s'/f k|i6 kf/]sf] 5 .

cNnfxsf] egfO 5 M cNnfxn] g s;}nfO{ k'q agfPsf 5g\ g pgsf;fy


cGo sf]xL k"Ho g} /x]sf] 5 . o:tf] ePsf] eP, k|To]s k"Ho cfˆgf] ;[li6nfO{ lnP/
cnlUug] lyP / ltgLx¿ Ps csf{dfly hfOnfUg] lyP . cNnfx tL s'/fx¿af6
kljq 5g\ h'g ltgLx¿ j0f{g ug]{ u5{g\ . -;"/x d'd]g"g M(!_
30
cNnfxdfly cf:yf

O{Zj/sf] cl:tTj 5 eGg] s'/f ;To 5 . t;y{ >i6f klg pm g} x'g' h?/L 5 .
p;n] h] rfxG5 Tof] p;n] u5{ . olb p;sf] sf]xL ;fem]bf/ x'GYof] eg] p;n]
klg t s]xL ;[li6 uYof{] xf]nf . olb o:t} xf] eg] ToxfF b'O{j6f s'/f x'g' h?/L 5 .
O{Zj/ Psafx]s cg]s ePsf] eP lsg t x/]s O{Zj/ cfˆgf] ;[li6nfO{ lnP/ hfGy]
jf cfˆgf] zf;gnfO{ lg/Gt/tf lbGy] . t/ ;+;f/sf] lgodn] oL s'/fnfO{ c:jLsf/
u5{ . ls pgLx? b'a}aLr k|lt:kwf{ Pj+ d'sfanf rNYof] . pgLx?dWo] Psn] z/L/
nfO{ x/st ug{] cfb]z lbGYof] eg] csf{]n] l:y/ x/g] cfb]z lbGYof] . Pp6fn] s'g}
j:t'nfO{ hLjg k|bfg ug{ rfxGYof] eg] csf{]n] d[To' rfxGYof] . o;/L b'a}n] Ps
;fy cfˆgf] rfxgf k'/f ug{] cj:yf /xFb}g / cfˆgf]] p2]Zodf ;kmn x'g ;Sb}gg\ .
cNnfx Psdfq k"Ho 5g\ egL cf:yf /fVg'
k"Ho eg]sf] Tof] x:tL xf] h;sf] k"hf ul/G5 . k"hf k"0f{ cfb/ tyf dfofn]
k|]l/t eO{ ul/g' k5{ . o:tf] cfb/ Ps ;To O{Zj/nfO{ afx]s s;}nfO{ lbg' x'Fb}g .
o;} ljZjf;sf ;fy z'4 O{dfg k|fKt x'G5 . h;dfly cf:yf /flvPsf] x'G5 p;nfO{
klg dxfg dfGg ;lsG5 . cNnfxsf] egfO 5 M æcNnfxafx]s sf]xL k"Ho 5}gg\Æ
eGg] s'/fsf] ;fIfL :jo+ cNnfx, kmÞl/Ztfx¿ Pj+ 1fgLx¿ lbG5g\ . pgL lg;fkm
sfodstf{ x'g\ . pgLafx]s sf]xL k"Ho 5}g . pgL k|e'TjzfnL Pj+ tTjbzL{ 5g\ .
-;"/x cfn] Od/fg M !*_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLx¿sf O{Zj/ Pp6} 5g\ . pgLafx]s sf]xL
pkf:o 5}g . pgL cToGt s?0ffdo / k/d bofn' 5g\ . -;"/x as/fx M !^#_
cNnfxn] ;Dk"0f{ k|f0fL rfx] Tof] dfgj xf];\ jf bfgj cfˆgf]] elQmsf] nflu
;[li6 u/]sf x'g\ . 1ft /xf];\ pgnfO{ s;}sf] pkf;gfsf] cfjZostf kb{}g .
cNnfxsf] egfO 5 M /, d}n] lhGg tyf dfgjnfO{ s]jn cfˆgf] pkf;gfsf]nflu
;[li6 u/]sf] x'F  . d ltgLx¿af6 s'g} hLljsf rfxFlbgÙ g of] rfxG5' ls ltgLx¿n]
dnfO{ v'jfpmg\ . -;"/x hfl/oft M %^,%&_
cNnfxn] cfˆgf]] ;Dk"0f{ b"tx?nfO{ o;} cf:yf af/] dfgjnfO{ atfpg /
dfgjn] cNnfxsf] pkf;gf u?g\ / s;}nfO{ O{Zj/sf] ;fem]bf/ gagfpg\ egL
31
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

cfxjfg ug{ ;+;f/df k7fP . cNnfxsf] egfO 5 M xfdLn] k|To]s ;d'bfodf /;"n
k7fof}+ . s]jn cNnfxsf] pkf;gf u/ / …tfu"ÞtÚ ‑x/]s lsl;dsf] cj1fsf/L_ b]lv
6f9f /xg] u/ . -;"/x gxn M #^_
tL b"tx?n] dfgj ;d'bfonfO{ h] s'/f eg] cNnfxn] pgLx?sf] egfOnfO{
o;/L lrq0f u/]sf 5g\ M æx] d]/f] ;d'bfo Û cNnfxsf] elQm u/ . pgLafx]s
ltdLx¿sf] cGo sf]xL pkf:o 5}g . -;"/x cf/fkm M %(_
o:tf] b[9 ljZjf;sf] ;f/ s] xf] eg] ;Dk"0f{ vfnsf] pkf;gf s]jn cNnfxsf]
nflu dfq x'g' k5{ / s;}nfO{ pgsf] ;fem]bf/ agfpg' x'Fb}g . h;n] ;fem]bf/
agfpF5 pm d'lZ/s tyf sflkm/ x'G5 .

cfWoflTds pkf;gf M dfofF x'g' M cNnfxn] eg]sf 5g\ M /, s]xL dflg;x¿ o:tf
5g\ hf] cNnfxsf afx]s c¿nfO{ pgsf] ;dsIfL 7x¥ofpF5g\ / ltgLx¿l;t o;/L
k|]d u5{g\ h;/L cNnfxl;t dfq ug'{ kg]{ xf] hals cf:yfjfgx¿ cNnfxl;tsf]
k|]ddf clt b[9 x'G5g\ . -;"/x as/fx M!^%_

eo x'g' M cNnfxn] eg]sf 5g\ M Tof] z}tfg xf] h;n] cfˆgf ldqx¿nfO{
t;f{pF5 . ctM olb ltdLx¿ cf:yfjfg xf} eg] ltgLx¿;Fu g8/fpmÙ s]jn d;Fu
8/fpm . -;"/x cfn] Od/fg M !&%_

cfzf ug'{ M cNnfxn] d'xDdb ;Nn= nfO{ eGg' ePsf] 5M elgb]pm– æd


ltdLx¿h:t} Ps dg'io dfq x'F . dtk{m k|sfzgf cfpF5 ls ltdLx¿ ;a}sf k"Ho
Ps dfq 5g\  . ctM hf] sf]xL cfˆgf /al;t e]6sf] cfzf /fVb5 p;n] ;Tsd{ ug'{k5{
/ cfˆgf /asf] pkf;gfdf s;}nfO{ ;fe]mbf/ agfpg' x'Fb}g . -;"/x sxkm M!!)_
oL tLg j6f s'/fx? cfWoflTds pkf;gfsf] ;f/ xf] . cNnfxsf] egfO 5 M
ltgLx¿ h;nfO{ k'sf5{g\ pgLx¿ :jo+ cfˆgf kfngstf{sf] lgs6tf k|flKtsfnflu
dfWod vf]Hb}5g\ ls pgLx¿dWo] s;n] clws lgs6tf k|fKt ug{ ;S5 . clg,
pgLx¿ cfˆgf kfngstf{sf] bofsf] cfzfdf /xG5g\ / pgsf] oftgf;Fu 8/fpF5g\ .
-;"/x O;|f M %&_
32
cNnfxdfly cf:yf

pkf;gfdf pk/f]Qm tLgj6f s'/fdWo] s'g}nfO{ klg 5'6fpg' x'Fb}g . h;n]


s]jn 8/sf sf/0f pkf;gf u¥of] pm 8/kf]s xf] . h;n] s]jn cfzfsf sf/0f
pkf;gf u¥of] pm s]jn cfzfjfbL xf] . h;n] s]jn dfofsf sf/0f pkf;gf
u¥of] pm s]jn Joljrf/L xf] . h;n] pk/f]Qm tLg j6} s'/fsf] cfwf/df pkf;gf
u¥of] Tof] g} jf:tljs P]s]Zj/jfbL xf] .

cfTdfsf] z'4tf g} c;n z'4tf xf] . xbL;df elgPsf] 5 M ;'g, z/L/df Pp6f
df;'sf] 6'qmf 5 . Tof] 7Ls 5 eg] k'/f z/L/ 7Ls /xG5 olb Tof] ljlu|of] eg] k'/f
z/L/ lju|G5 . Tof] xf] x[bo .

df}lvs pkf;gfx? Mb'cf M cNnfxn] eg]sf 5g\ M dl:hbx¿ cNnfxsf x'g\ .


ctM cNnfxsf];fy c¿ s;}nfO{ gk'sf/ . -;"/x lhg M!*_

z/0f dfUg' M cNnfxn] ;a}nfO{ eGg] cfb]z lbPsf 5g\ M d dfgjsf cNnfxsf]
z/0f lnG5' -;"/x gf; M !_

dbt dfUg' M cNnfxn] eg]sf 5g\ M ha ltdLn] cfˆgf]] kfngstf{;Fu dbt


dfU5f} p;n] ltdLnfO{ dbt ug{] 5 . -;"/x cGkmfn M (_

lhls/ ug'{ M cNnfxn] eg]sf 5g\ M x] cf:yfjfg xf] cNnfxnfO{ cToflws ofb
u/ . -;"/x cxhfa M$!_

s'/cfg kf7 ug'{ M cNnfxn] eg]sf 5g\ M ltdLlt/ jxL -k|sfzgf_ ul/Psf]
k':tssf] kf7 u/ . -;"/x cGsa't M$%_

/fd|f] s'/f ug'{ M cNnfxn] eg]sf 5g\ M kljq zAbx¿ pg}tk{m r9\5g\ -;"/x
kmflt/ M!)_

Zff/Ll/s pkf;gf M o; cGt{ut lgDg pkf;gfx? kb{5g\ .


33
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

gdfh k9\g' / aln lbg' M cNnfxn] eg]sf 5g\ M elgb]pm , d]/f] gdfh, d]/f]
jlnbfg, d]/f] lhGbuL, d]/f] d[To' ;a} hutsf kfngxf/ cNnfxsf nflu x'g\ . -;"/x
cGcfd M !^@_

csf{] 7fpFdf cNnfxn] eg]sf 5g\ M cfˆgf]] kfngxf/sf] nflu gdfh k9 /


aln b]pm . -;"/x sf};/ M@_

af6f]af6 s'g} b'vbflo s'/f x6fpg' M xbL;df elgPsf] 5 O{dfg sf] ;a}eGbf
tNnf] bhf{ eg]sf] af6f]sf] sfF8f x6fpg' xf] .

cfly{s pkf;gf M o; cGtu{t hsft, ;bsf , bfg cflb kb{5g\ . cNnfxn]


eg]sf 5g\ M ;b\sÞf ‑bfgsf]if_ t s]jn bl/b|x¿, cefj u|:tx¿ / ;b\sÞfsf]
Joj:yfkgdf lgo'Qm JolQmx¿sfnflu xf] / tL JolQmx¿sfnflu h;sf Åbox¿nfO{
hf]8\g' clei6 xf];\Ù ‑;fy} of] bfgsf]if_ bf;x¿sf] d'lQm, C0fLx¿ ‑sf] C0f e'QmfgL_
sf nflu, cNnfxsf] dfu{ ‑df vr{ ug{_ df / klysx¿sflglDt xf] . of] cNnfxsf]
tk{maf6 clgjfo{ cfb]z xf] . /, cNnfx ;j{1 Pj+ tTj1 5g\ . -;"/x tf}af M^)_

csf{] 7fpFdf cNnfxn] eg]sf 5g\ M /, s]xL ufpFn]x¿ o:tf klg 5g\ hf]
cNnfx tyf cflvÞ/t ‑k/nf]s_ dfly cf:yf /fV5g\ / cfˆgf] vr{nfO{ cNnfxsf]
lgs6tf k|flKt tyf /;"nsf] cfzLjf{b k|flKtsf] ;fwg agfpF5g\ . x]/, Tof] lgZro
g} pgLx¿sfnflu lgs6tf k|flKtsf] ;fwg xf] . cNnfxn] pgLx¿nfO{ cjZo g}
cfˆgf] cg'sDkf cGtu{t lng]5g\ . lg:;Gb]x cNnfx clt IfdfzLn tyf k/d
bofn' 5g\ . -;"/x tf}af M((_

vfgf v'jfpg' M cNnfxn] eg]sf 5g\ M /, cfk"mn] dg k/fPsf] vfgf cefju|:t,


cgfy / aGbLx¿nfO{ v'jfpF5g\ .
/, -ltgLx¿nfO{ eG5g\_ æxfdL ltdLx¿nfO{ s]jn cNnfxsf]nflu v'jfpFb}5f}+  .
xfdL ltdLx¿af6 g s'g} abnf rfxG5f+} g k|Zf+;f g} . -;"/x OG;fg M*,(_
cNnfx g} k"Ho x'g\ egL cf:yf /fVg'sf ;fy ;fy} cNnfx g} dflns tyf of]
34
cNnfxdfly cf:yf

hgfsf/ x'g\ egL cf:yf /fVg' klg h?/L 5 . pgnfO{ pkf;gfdf Ps dfGg' h?/L
5 . cNnfxn] s'/cfgdf ax'b]jjfbLx?nfO{ oxL s'/f ;DemfPsf 5g\ .

x] dfgj Û cfˆgf] To; …/aÚ sf] pkf;gf u/ h;n] ltdL / ltdLeGbf cl3sf
dflg;x¿sf] ;[li6 u/] cfzf 5 ls ltdLx¿ -g/saf6_ aRg ;Sg]5f} . ‑pg} x'g\_
h;n] ltd|f]nflu wtL{nfO{ la5\of}gf / cfsfznfO{ 5fgf agfP / cfsfzaf6 kfgL
a;f{P clg To;af6 ltdLx¿sf] e/0f– kf]if0fsf nflu kmnkm"nx¿ pTkGg u/] .
ctM hfgL–hfgL ‑s;}nfO{_ cNnfxsf] ;dsIfL gagfpm . -;"/x as/fx M@!,@@_

elgb]pm– æltdLx¿nfO{ cfsfz tyf k[YjLaf6 s;n] hLljsf k|bfg u5{ <


sfg tyf cfFvfx¿dfly s;sf] clwsf/ /x]sf] 5 < s;n] lghL{jaf6 ;hLj tyf
;hLjaf6 lghL{jnfO{ ;[hgf u5{ / s;n] ;+;f/sf sfo{x¿ ;~rfng u5{ <Æ
ltgLx¿n] t'¿Gt} eGg]5g\– æcNnfx ÛÆ clg ;f]w– æTo;f] eP ltdLx¿ lsg
8/fpFb}gf} <Æ pg} cNnfx ltdLx¿sf jf:tljs kfngstf{ x'g\ . clg ;Tokl5
kye|i6tfafx]s c¿ s] g} afFsL /xG5 / < clg Û ltdLx¿nfO{ stf nluFb}5 .
-;"/x o"g'; M #!,#@_
‑x] ;Gb]i6f Û_ elgb]pm– æ;Dk"0f{ k|z; + fx¿ cNnfxs}nflu x'g\ / pgsf tL
eQmx¿dfly ;nfd tyf zflGt xf];\ h;nfO{ pgn] rog u/]sf 5g\ .Æ ‑ltgLx¿nfO{
;f]w Û_ s] cNnfx pQd 5g\ jf tL pkf:ox¿ h;nfO{ ltgLx¿ pgsf ;fe]mbf/
agfpF5g\  < -eg t_, cfsfzx¿ / w/tLnfO{ s;n] ;[li6 uof]{ clg s;n] cfsfzaf6
kfgL jiff{of], km]/L To;af6 x/fe/f au}rf ;[li6 uof]{ < au}rfsf oL j[Ifx? pdfg'{
ltd|f] nflu ;Dej lyPg . s] cNnfxsf] ;fydf sf]xL c? k|e' -k"Ho_ 5 < xf]Og a?
ltgLx? g} ;To dfu{af6 6fl9+b5 } g\ . s;n] w/tLnfO{ l:y/ u/]/ a:g] 7fpF agfof] /
To;sf] aLrdf gx/x? aufof] clg ltgsf] nflu kxf8x? ;[li6 uof]{ / s;n] b'O{
;d'Gb|x?sf] aLrdf tuf/f] -cj/f]ws_ agfof] < s] cNnfxsf] ;fydf c? sf]xL k"Ho
klg 5 < a? ltgLx?dWo] w]/n } ] a'em\bg} g\ . s;n] Jofs"nsf] u'xf/ -k'sf/_ ;'Gb5, ha
To;n] p;nfO{ u'xf5{ / Joyf x6fOlbG5 / ltdLnfO{ w/tLdf zf;s agfpF5 < s]
cNnfxsf] ;fydf c? sf]xL k"HogLo 5 < -xf]Og_ a? ltgLx?n] cToGt} sd lzIff /
35
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

pkb]z xfl;n u5{g\ . s;n] ltdLnfO{ h+un / ;d'Gb|sf] cFWof/f]df af6f] b]vfpF5 /
cfˆgf] s[kf -jiff{_ cjt/0f u/fpg'eGbf klxn] z'e–;"rgf :j?k k7fpF5 < clg s]
cNnfxsf] ;fydf c? sf]xL k"hgLo klg 5, h;nfO{ logLx?n] ;fem]bf/ agfpF5g\ <
cNnfx t cToGt} pRr / dxfg 5g\ . sf] xf] h;n] klxnf] k6s k|f0fLx?nfO{ ;[li6
ub{5, clg p;nfO{ k'gM kmsf{pg] 5 / sf] xf] h;n] ltdLnfO{ cfsfz / w/tLaf6
hLljsf k|bfg ub}5 { < t s] cNnfxsf] ;fydf c? sf]xL klg k"Ho 5 < elgb]pm, olb
ltdLx? ;fFrf] 5f} eg] k|df0f k|:t't u/ . -;"/x gdn M %(—^$_
To;}u/L jx'bj] jfbLx?n] cNnfxsf] :jfldTj tyf u'0fdf h'g ;fem]bf/ agfPsf
5g\ To;nfO{ klg cNnfxn] ghfoh eg]sf 5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M s] ltgLx¿n]
o:tfnfO{ ;fe]mbf/ agfpF5g\ hf] s'g} klg j:t' ;[li6 ub}g{ g\ a? ltgLx¿ :jo+ ;[li6
ul/Psf 5g\ < /, g ltgLx¿sf] d2t ug]{ ;fdYo{ /fVb5g\ g :jo+nfO{ g} ;xof]u ug{
;S5g\ . /, olb ltdLn] ltgLx¿nfO{ ;Lwf dfu{tk{m af]nfof} eg] ltgLx¿n] ltd|f] s'/f
dfGg] 5}gg\ . ltgLx¿nfO{ ‑;Tdfu{tk{m_ af]nfpg' jf r'k nfu]/ a:g' ‑b'j_} ltd|fn ] flu
;dfg 5 . ltdLx¿ cNnfxafx]s h'g lrhx¿nfO{ k'sf5f}{ ltgLx¿ klg ltdLx¿
h:t} bf;x¿ x'g \ . ltdLx¿n] ltgLx¿nfO{ af]nfpm, olb ltdLx¿ ;Rrf xf} eg]
ltgLx¿n] ltdLx¿sf] k'sf/ ;'Gg' k5{ . s] ltgLx¿sf To:tf v'§f 5g\ h;åf/f
ltgLx¿ lxF88'n ug{ ;s"g\ jf xftx¿ 5g\ h;åf/f ltgLx¿ ;dfTg ;s"g\ jf
cfFvfx¿ 5g\ h;åf/f ltgLx¿ b]Vg ;s"g\ jf sfgx¿ 5g\ h;åf/f ltgLx¿n] ;'Gg
;s"g \ < elgb]pm– -olb 5g\ eg]_ æaf]nfpm cfˆgf ;fe]mbf/x¿nfO{Ù clg d]/f] lj?4
pkfo u/Ù clg dnfO{ clnslt klg cj;/ gb]pm .Æ d]/f ;+/Ifs–ldq t cNnfx
x'g\ h;n] u|Gy cjtl/t u/] / pgL g} ;TsdL{x¿nfO{ ;+/If0f k|bfg ub{5g\ . /,
cNnfxafx]s h;nfO{ ltdLx¿ af]nfpg] u5f}{ ltgLx¿n] g t ltdLx¿nfO{ dbt ug{
;Sb5g\ g :jo+nfO{ ;xfotf . /, olb ltdLn] ltgLx¿nfO{ ;Tdfu{tk{m af]nfpF5f}
eg] ltgLx¿n] ;'Gg] 5}gg\ . /, ltdLn] ltgLx¿nfO{ cfk"mtk{m x]l//x]sf b]V5f} t/
ltgLx¿sf] b[li6 g} x'bF g}  . ‑x] d'xDÞ db_ dfkm ug]{ gLlt ckgfpmÙ k'0o sd{ ug]{ cfb]z
b]pm / c1fgLx¿l;t gcNem . -;"/x cf/fkm !(!—!(*_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M t/, ltgLx¿n] cNnfxafx]s cGo o:tf
pkf:ox¿ agfPsf 5g\ hf] s]xL klg ;[li6 ug{ ;Sb}gg\ a? ;[li6 ul/G5g\ /
36
cNnfxdfly cf:yf

h;n] :jo+s}nflu g 3f6fsf] g nfes} ;fdYo{ /fVb5g\ clg h;nfO{ g d[To'sf] g


hLjgsf] / g k"gh{Gdsf] ;fdYo{ 5 . -;"/x km'/sfg M#_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M elgb]pm– æcNnfxafx]s ltdLn] 7fg]sf
pkf:ox¿nfO{ af]nfpm . pgLx¿ cfsfzx¿ tyf wtL{df Pp6f s0f a/fa/sf]
lrhdfly klg s'g} clwsf/ /fVb}gg\Ù / g oL b'jd} f pgsf] s'g} ;fe]mbf/L /x]sf] 5 /
g ltgLx¿dWo] sf]xL cNnfxsf] ;xof]uL g} 5g\ . cNnfxsxfF l;kmfl/z p;}sf] nflu
nfebfos x'g5] h;sf] nflu pgn] cg'dlt lbg]5g\ . oxfF;Dd ls ha ltgLx¿sf
Åboaf6 8/ lgsflng]5 ta ltgLx¿n] ;f]Wg]5g\– æltdLx¿sf kfngstf{n] s]
eg] <Æ pgLx¿ eGg]5g\– ælgtfGt ;ToÆ . / pgL ;jf]R{ r Pj+ dxfg 5g\ . -;"/x
;af M@@,@#_
cNnfxsf] pkf;gfdf s;}nfO{ zl/s cyf{t ;fem]bf/ agfpg] s'/fn] lgDg
s'/fx?nfO{ O+lst ub{5 .
lzs{ ;a}eGbf 7"nf] cTofrf/ M cNnfxsf] egfO 5 M lg;Gb]x ;fe]mbf/ 7x/fpg'
7"nf] cTofrf/ xf] .Æ -;"/x n'sdfg M!#_
lzs{ dxfkfk M O{Zb"tn] tLg k6s eGg'eof] M s] d ltdLx?nfO{ ;a}eGbf
7"nf] cleof]usf] af/]df gatfpF < ;fyLx?n] eg], lans'n eGg';\ O{Zb"t . pxfFn]
eGg'eof] M ;a}eGbf 7"nf] cleof]u eg]sf] cNnfxsf] ;fem]bf/L agfpg' xf] . -;xL
a'vf/L / d'l:nd_ O{Zb"t;Fu ;f]lwof] ;a}eGbf 7"nf] kfk s] xf] < pxfFn] hjfkmdf
eGg'eof] M s;}nfO{ cNnfxsf] ;fem]bf/ agfpg' hals ltdLnfO{ cNnfxn] ;[li6
u/]sf] x'g\ .
lzs{ k|s[ltsf] lj/f]w tyf kye|i6tfdf lnKt M cNnfxsf] egfO 5 M h;n]
cNnfxsf] ;fe]mbf/ agfpF5 dfgf}+ pm cfsfzaf6 v:of] . ca p;nfO{ ls t
k+IfLn] p7fP/ n}hfg]5 ls t xfjfn] p8fP/ s'g} b'u{d :yfgdf ˆofFlslbg]5 .
-;"/x xh M#!_
cNnfxn] lzs{ Pp6f dxf kfk ePsf] sf/0f To;sf] b08sf nflu ;+;fl/s
b08 / k/nf]sLo b08sf] lgod klg agfPsf 5g\ .
37
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

lzs{ cIfDo kfk M cNnfxn] cfk"ml;t s;}nfO{ ;fe]mbf/ agfpg] kfk ‑lzs{_
nfO{ sbflk Ifdf ug]]{ 5}gg\ t/ o;afx]ssf cGo kfk h;sf] nflu rfxg]5g\ Ifdf
ug{]5g\ . -;"/x lg;f M$*_

lzs{ ;a} k'0osf] gfzs M ‑x] gaL Û_ ltdLtk{m / ltdLeGbf klxn]sf ‑gaLx¿_
tk{m oxL jXo ul/Psf] lyof] ls olb ltdLn] ;fe]mbf/ 7x/ u¥of} eg] ltd|f] sd{
v]/ hfg]5 / ltdL cjZo g} 3f6f a]xf]g{]x¿dWo] x'g]5f} . -;"/x h'd/M^%_
lzs{ :ju{ k|j]zdf afws M h;n] s;}nfO{ cNnfxsf] ;fe]mbf/ 7x/fof] p;sf]
nflu cNnfxn] :ju{ lgif]w u/]  . p;sf] lgjf; g/s x'g]5 / o:tf cTofrf/Lx¿sf
sf]xL ;xof]uL x'g] 5}gg\ . -;"/x dfobf M&@_
lzs{ hg wgsf] ckx]ngfsf] sf/s M clg k|ltli7t dlxgfx¿ ;dfKt ePkl5
d'lZ/sx¿nfO{ hxfFsxLF kfpF5f} xTof u/Ù lu/ˆtf/ u/Ù 3]/ / x/]s 5fkf dfg]{
7fpFdf ltgLx¿sf] tfsdf a; . t/ olb ltgLx¿n] k|folZrt u5{g\Ù gdfhÞ sfod
u5{g\Ù hÞsft r'Stf u5{g\ eg] ltgLx¿sf] af6f] 5f]l8b]pm . lgZro g} cNnfx clt
IfdfzLn Pj+ k/d bofn' 5g\ . -;"/x tf}af M%_
O{Zb"tn] eGg'eof] M dnfO{ x''s'd ePsf] 5 d tL dfG5]x?;Fu nl8/x'F h;n]
Ps cNnfxsf] ujfxL lbb}g . h;n] of] s'/fnfO{ :jLsf5{ p;sf] hg wgsf] /Iff
x'G5 / afsL lx;fa cNnfxsf] xftdf x'g]5 . -a'vf/L / d'l:nd_

o; ljifo af/] w]/} lu/f]xx? kye|i6 ePsf 5g\ .

d"lt{k"hs M pgLx? d"lt{x?sf k"hf/L x'g\ . pgLx?n] dfgj, bfgj, kml/Ztf,


hgfj/, tf/f, ?v nufot ljleGg j:t'x?nfO{ cfˆgf] k"Ho agfPsf 5g\ .

sa/ k" h f/L M pgLx?n] sa/nfO{ k" h f u5{ g \ , e] l 6 r9fpF 5 g\ , sa/df


/x] s fx?;F u dgsfdgfsf] k' / f ug{ ] cf:yfsf ;fy k| f y{ g f ub{ 5 g\ .

hfb'u/ M pgLx?n] bfgjsf] k"hf ub{5g\ .


38
cNnfxdfly cf:yf

cNnfxsf] pkf;gfdf lzs{ u/fpg] 7"nf sf/0f / To;af6 aRg] s'/fx? af/]
O{Zb"tn] ;r]t ug'{ePsf] 5 .

c;n JolQmx?sf] cTolws ;Ddfgaf6 ;r]t M OZb"tsf] egfO 5 M cTolws


;Ddfgaf6 xf]lzof/ xf]pm, ltdLx?eGbf klxnfsf dflg;x?nfO{ cTolws ;Ddfg
ug{] k|rngn] gfz u/]sf] lyof] . O;fO{x?n] d/odsf] 5f]/f O;fnfO{ cTolws
dfGotf lbP/ h'g 7fpFdf /fv]sf 5g\ Tof] 7fpFdf dnfO{ g/fv . d cNnfxsf]
pkf;s x'F t;y{ dnfO{ s]jn cNnfxsf] pkf;s tyf pgsf] b"t dfg . -a'vf/L_

c;n JolQmx?sf] cToflws ;Ddfg ug'{df pgLx?nfO{ jl;nf -dfWod_


agfpg' klg xf] . jl;nf w]/} lsl;dsf x'G5g\ M

lzsL{ jl;nf M o;n] O:nfdaf6 lgisfl;t ub{5 . h:t} cNnfxafx]s c?;F+u


gfkmf / gf]S;fg af/] k|fy{gf ug'{ .

labctL jl;nf M of] lzs{;Dd t k'Ub}g t/ cNnfxn] o:tf] jl;nf agfpg]


cfb]z lbPsf] 5}g . h:t} c;n JolQmnfO{ jl;nf agfP/ cNnfx;Fu dfUg' .

hfoh jl;nf M hfoh jl;nf eg]sf] cNnfxdfly cf:yf p;sf] cf1fkfngfnfO{


jl;nf agfpg' jf cNnfxsf] gfd lnP/ k|fy{gf ug'{ jf cNnfxsf] u'0ffTds gfdaf6
b'cf ug'{ jf cfk"mn] u/]sf] /fd|f] sfdnfO{ bzf{P/ k|fy{gf ug'{ jf s'g} sfdsf] nflu
s'g} lhpFbf] c;n JolQm;+u b'cf ug{ eGg' cflb xf] .

pd/ /lh=sf] syg 5 M x] cNnfx xfdL xfd|f] ;+b]i6fnfO{ jl;nf agfpF5fF} xfdLnfO{
kfgL jiff{pm. x] cNnfx xfdL xfd|f ;+b]i6fsf sfsfnfO{ jl;nf agfpF5f}F xfdLnfO{ kfgL
jiff{pm . -a'vf/L_

o;df cAaf; /lh=sf] b'cfnfO{ jl;nf agfOPsf] 5 . Tof] klg O{Zb"tsf] gftf
ePsf]n] :jo+nfO{ xf]Og . d[To' ePsf] s'g} c;n JolQmnfO{ jl;nf agfpg' hfoh
ePsf] eP, pgLx?n] O{Zb"tsf] d[To'kl5 klg pxfFnfO{ jl;nf agfpFy] .
39
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

sa/af6 x'g] ljsf/af6 ;r]tgf M

sa/nfO{ dl:hb agfpg' M cfOzf /lh=dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5, pgL elG5g\M


ha O{Zb"tnfO{ d[To'sf] l38l38f nfUof] jxfFn] cfˆgf]] cg'xf/df k6s k6s n'uf
xfNg' x'GYof] . s]xL cf/fd xF'bf asf{] cg'xf/a6 x6fpg' x'GYof] . o;} 56kl6sf]
cj:yfdf jxfFn] eGg'eof] M ox"bL / O;fO{dfly cNnfxsf] lgGbf xf];\ . lsgeg]
pgLx?n] cfˆgf]] gaLsf] sa/nfO{ dl:hb agfPsf 5g\ . o:tf] sfd gug{ egL
cfˆgf]] ;d'bfonfO{ ;r]t ug'{ x'GYof] . olb o;sf] 8/ gePsf] eP jxFfsf]
sa/nfO{ klg v'Nnf /flvGYof] . dfG5]n] jxfFsf] sa/nfO{ klg dl:hb agfp5g\
ls eGg] 8/ 5 .

;'g, ltdLx?eGbf klxnfsf dflg;x?n] cfˆgf]] gaL tyf c;n dflg;sf


sa/nfO{ dl:hb agfPsf lyP . ltdLx?n] sa/nfO{ dl:hb gagfpm . d
ltdLx?nfO{ To;af6 lgif]w ub{5' . -d'l:nd_

sa/df dl:hb agfpg' eg]sf] Tof] 7fpFnfO{ 9f]Ug] 7fpF agfpg' xf] . dl:hb
eg]sf] g} ;Hbf ul/g] 7fpF xf] .

sa/df ejg agfpg' M To;nfO{ 7"nf] agfpg' jf To;nfO{ knf:6/ ug'{ .


xh/t x}ofh c;bL dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 pgL eG5g\ dnfO{ cnL /lh=n] eg],
;'g d ltdLnfO{ Tof] s'/faf6 ;r]t ug{ rfxG5' h'g s'/faf6 O{Zb"tn] dnfO{ ;r]
t ug'{ ePsf] lyof] . ltdLn] x/]s d'lt{nfO{ d]6fpm / x/]s sa/nfO{ a/fa/ u/ .

hfla/ /lh=dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 M O{Zb"tn] sa/df knf:6/ ug{, To;df


a:g / oxfF ejg agfpg lgif]w ug'{ ePsf] 5 . -d'l:nd_

gLot u/L To;tkm{ ofqf ug'{ M O{Zb"tsf] egfO 5 M tLg j6f dl:hb afx]s
c? s'g} 7fpFdf gLot u/]/ ofqf gu/ . dl:hb] x/d, dl:hb] gajL / dl:hb] cS;f .
-a'vf/L, d'l:nd_
40
cNnfxdfly cf:yf

ax'b]jjfbL / cxn] lstfa h:tf] gaGg ;r]tgf M o; cGt{ut pgLx?sf]


cf:yf, k"hf / pgLx?sf] rf8kj{ cflb s'/fx?df pgLx?n] h:tf] ug'{ x'Fb}g .

O{Zb"tn] eGg'eof] M ax'bj] jfbLx?sf] ljk/Lt sfd u/ . pxfn] eGg'eof] M


cUgLk"hsx?sf] ljk/Lt sfd u/ . pxfn] eGg'eof] M ox"bLx?sf] ljk/Lt sfd u/ .
-ca"bfpmb_

kmf]6f] lvRg'af6 ;r]tgf M cfO{zf /lh= dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 pDd] ;ndfn]
O{Zb"t;+u pgn] xAzfdf b]vs ] f] slg;fsf] af/]df lhls/ ul/g\ . To;df ag]sf
kmf]6f]x?sf] af/]df klg elgg\ . pxfn] eGg'eof] M ltgLx? o:tf] ;d'bfo x'g\ olb
pgLx?df s'g} c;n u'?sf] d[To eof] eg] pgLx?n] p;sf] lrxfgdf dl:hb agfpg]
u5{g\ clg To;df p;sf] kmf]6f] klg agfpF5g\ . pgLx? cNnfxsf] gh/df clt
g/fd|f k|f0fL x'g\ .

lzs{ emNsg] zAbx? gaf]Ng ;r]tgf M h:t} cNnfxafx]s c?sf] sd;


vfg' . xbL;df j0f{g ul/Psf] 5 M h;n] cNnfx afx]s c?sf] s;d vfG5 p;n]
s'k|m u¥of] jf lzs{ u¥of] .

cNnfxsf] rfxgfdf c?nfO{ klg ;femL gdfGg ;r]tgf M h:t}– hf] cNnfxn]
/ tkfOFn] rfxg'eof] eg] eGg' . O{Zb"tn] eGg'ePsf] 5 M s] ltdLx?n] dnfO{
cNnfxsf] a/fa/ 7fg]sf 5f} < ltdLx?n] eg M Ps cNnfxn] h] rfx] . -g];fO{_

xfdLdf of] of] tf/fn] ubf{ jiff{ eof] eg]/ geGg ;r]tgf M xbL;df elgPsf]
5 M h;n] of] of] tf/fn] ubf{ xfdLdf jiff{ eof] eG5 p;n] d]/f] OGsf/ u¥of] /
tf/fx?dfly cf:yf /fVof] . o;}df cGo s'/fx?nfO{ klg bfFlhg] 5 .

lzs{;Dd k'¥ofpg] sfd gug{ ;r]tgf M s'g} s'/fdf nfe x'G5 egL xft
tyf 3fF6Ldf wfuf nufpg' jf afWg' . o; l;nl;nfdf pd/ lag x';}g dfkm{t
Pp6f xbL; j0f{g ul/Psf] 5 M O{Zb"tn] eGg'eof] M O{Zb"tn] Ps hgfnfO{ p;sf]
xftdf kx]nf] afnf nufPsf] b]Vg'eof] / jxfFn] eGg'eof] M lwSsf/ 5 ltdLnfO{,
41
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

of] s] xf]< of] t ?l9jfbLsf s'/fx? xf] . o;nfO{ lgsfn, o;n] ltdLnfO{ z+sf
afx]s c? s]xL lbg ;Sb}g . olb dg{ nfUbf ltdLn] of] nufof} eg] o;n] ltdLnfO{
slxNo} nfe ug{ ;Sb}g . -cxdb, OAg] dfhf_
hGq tyf tfljh gnufpg ;r]tgf M xbL; 5, h;n] tfljh nufpF5 cNnfxn]
Tof] k'/f ul/lbb}gg\ . -xflsd_
tfljh tyf hGqdGq / df]xgL dGq ug'{ lzs{ xf] M xbL; 5, lg;+b]x hGq
dGq tyf tfljh / df]xgL dGq lzs{ xf] . -ca" bfpmb _
lzs{ ul/g] 7fpFdf hgfj/ jw ug'{ M xbL; 5, M Ps hgf n] a'jfgfx eGg]
7fpFdf efsn r9fpFg egL Pp6f pmF6 aln ug{] af/] O{Zb"t;Fu ;f]Wof] . jxfFn]
eGg'eof] M s] ToxfF c1fgsfndf d"lt{x? lyP < pgn] eg] lyPgg\, s] ToxfF
pgLx?n] s'g} kj{ dgfpFy] < pgLx?n] eg] dgfpy]gg\ . To;f] eP cfˆgf]] gh/
-efsn_ k'/f u/ . -ca" bfpmb_
r/faf6 nlR5g -z'e_ jf cnlR5g -cz'e_ sf] ;+s]t ug'{ M r/faf6 nlR5g
/ cnlR5gsf] ;+s]t ug'{ lzs{ xf] . -ca" bfpmb, OAg] dfhf_
pk/f]Qm ;Dk"0f{ s'/fsf] ;f/ s] xf] eg] h'g s'/fnfO{ s'g} s'/fsf] sf/s
agfOPsf] 5}g To;nfO{ sf/0f agfP/ gfkmf jf gf]S;fgsf] sf/0f 7fGg' jf dfGg'
lzs{ xf] .

cNnfxsf] gfd tyf u'0ffTds gfddfly cf:yf


of] ljZjf; ug'{ ls cNnfxsf ;jf]Q{ d gfd tyf pRr ljz]iftfx? 5g\ . cNnfxn]
cfˆgf]] u|Gydf h;/L cfˆgf]] af/]df hfgsf/L lbPsf 5g\ To;/L g} pgnfO{ dfGg' jf
O{Zb"tn] cfˆgf]] pkb]zdf cNnfx af/] h] s'/f eGg'ePsf] 5 To;/L g} cNnfxnfO{ dfGg'
kb{5 . ;fy} cNnfxnfO{ s;};Fu gbfFhL jf cNnfxsf] gfd tyf ljz]iftfsf]
s'g} s}lkmot gatfO dfGg' kb{5 . cNnfxn] cfˆgf]] af/]df h'g s'/f gsf/]sf 5g\ jf
cNnfxsf b"tn] gsfg'{ ePsf] 5 To;nfO{ gsfg'{ . h:t} cNnfxsf] ljz]iftfdf bf]if
nufpg' jf k|f0fLx?;Fu+ bfHg' cflb . cNnfxsf] ljz]iftfdf s'g} x]/km]/ ug'{ klg xFb' g} .
42
cNnfxdfly cf:yf

cNnfxsf] egfO 5 M cNnfxsf /fd|f gfdx¿ 5g\ / pgnfO{ pgs} gfdaf6 k'sfg]{ u/
clg tL JolQmx¿nfO{ 5f]l8b]pm hf] pgsf gfdx¿k|lt b'i6tf b]vfpF5g\ . ltgLx¿n] ug]{
u/]sf sfo{sf] ;hfo ltgLx¿n] rfF8} g} kfpg]5g\ . -;"/x cf/fkm M !*)_
cNnfxsf] gfd tyf u'0ffTds gfdnfO{ ;flat ug{ dfgj ljj]sn] dfq k'Ub}g .
cNnfxn] cfkm"nfO{ h'g ljz]iftfaf6 ljlzi6 u/]sf 5g\ jf OZb"tn] ljlzi6 u/]sf 5g\
Tof] afx]s c? s'/faf6 cNnfxnfO{ ljlzi6 ug'{ hfoh 5}g . s'/cfg / xbL;eGbf
cufl8 hfg hfoh 5}g . cNnfx / cNnfxsf /;"nn] h'g ljz]iftf af/] atfPsf
5}gg\ tL s'/fx?af6 df}g a:g' g} j]z 5 . cyf{t To; af/] r'k a:g' kb{5 .
cNnfxsf] egfO 5 M clg, 1fg gePsf] s'/fsf] kl5 gnfu lsgeg] sfg, cfFvf
/ Åbol;t ;f]lwg]5  . -;"/x O;|f M #^_
cNnfxsf gfdx? cfˆgf]] zAb tyf cy{df ;'Gb/d Pj+ z'ed 5g\ . cNnfxsf
ljz]iftfx? k"0f{ 5g\ . To;df s'g} lsl;dsf] sdL 5}g . cNnfxsf] egfO 5 M
cfsfzx¿ tyf wtL{df pg}sf] u'0f ;jf]{Rr /x]sf] 5 / pgL k|eT' jzfnL Pj+
tTjbzL{ 5g\ . -;"/x ?d M @&_
cNnfxsf gfd tyf ljz]iftfx? ;To x'g\ . To;nfO{ OGsf/ ug'{ jf To;nfO{
s;};F+u bfFHg' jf h'g cNnfxn] cfˆgf]] nflu eg]sf] 5}g To:tf gfdx?n] cNnfxnfO{
k'sfg'{ hfoh 5}g . h:t}M nft, pHhf, dgft cflb .
To;} gfdnfO{ k'sf/]/ b'cf ug'{ kb{5 . b'cf g} pkf;gf xf] . cNnfxsf]
u'0ffTds gfd hKg' / To;sf] cy{nfO{ hfGg' plrt x'G5 . tL gfdsf] k|efjaf/]
;f]r ljrf/ ug'{ klg k5{ . tL gfdx?sf] p2]ZonfO{ xfdLn] cfˆgf]] Jojxf/df
ptfg'{ klg h?/L x'G5 .

cNnfxsf u'0ffTds gfdsf] lsl;dx? M


cl:tTjnfO{ hgfpFg] ljz]iftf M of] ljz]iftf eg]sf] cNnfxsf] cl:tTjnfO{
bzf{pg] ljz]iftf xf] . h:t}M hLjg, sfg, cfFvf, 1fg, zlQm, O/fbf, tTjbzL{tf
cflb .
43
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

sfo{k/s ljz]iftf M oL ljz]iftfx?n] cNnfxsf] rfxgf tyf tTjbzL{tfnfO{


bzf{pF5 . h:t}M cNnfxn] h] rfx], h:tf] rfx] cfˆgf] tTjbzL{tfsf cfwf/df
u5{g\ . h:t}M lj/fhdfg x'g', cjt/0f x'g', bof ug'{, qmf]w x'g', k|;Gg x'g', xfF:g',
cfpg', cflb .

cNnfxsf s]xL ljz]iftfx?nfO{ cl:tTjk/s / sfo{k/s b'j} zfdLn ePsf]


ljz]iftf elgPsf] 5, h:t} s'/f ug'{ .

cNnfxsf] dxfgtfnfO{ bzf{pg] ljz]iftf M o;sf tLg j6f lsl;d 5g\ .

pn'pn\ sb/ M cNnfx tcfnf cfˆgf]] x/]s ljz]iftfdf pRr Pj+ pQd 5g\ .
cNnfxsf] egfO 5 M cNnfxsf nflu ;jf{]Rr u'0f 5g\ . -;"/x gxn M^)_

pn'pn\ sx/ M cyf{t cNnfx tcfnfsf nflu OHht, zlQm / ;Dk"0f{ k|f0fLdf
k|e"TjzfnL h:tf ljz]iftf 5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M pgL -cNnfx_ cfˆgf
eStx?dfly k|e'TjzfnL 5g\ Pj+ tTjbzL{ / ;j{1fgL 5g\ . -;"/x cGcfd M !*_

pn'pn\ cHhft M cyf{t cNnfx tcfnf :jod\ cfkm} cfsfzdfly lj/fhdfg


5g\ cyjf cz{df lj/fhdfg 5g\ . Toxf cfˆgf] k|f0fLdWo] sf]xL 5}g . g t cfˆgf]]
k|f0fLdf cfˆgf]] s'g} c+z 5 . cNnfx kljq 5 .

To;}u/L xbL;df elgPsf] 5 M O{Zb"tn] Ps hgf dlxnf;Fu ;f]Wg'eof]


cNnfx sxf 5 < pgn] hjfkmdf elgg\ cfsfzdf, km]l/ O{Zb"tn] ;f]Wg'eof], d
sf] xF' < pgn] elgg\, cNnfxsf] b"t . To;kl5 O{zb"tn] eGg'eof], dnfO{ ljZjf;
eof] ltdL df]ldg dlxnf xf} . s'/cfg, ;'Ggt tyf dfgj ljj]s / k|s[ltn] klg
oL ljz]iftfx?nfO{ k|dfl0ft ug{ ;xof]u ub{5g\ . o;sf ts{x? t cuGo 5g\ .

lj/fhdfg x'g' M cNnfxsf] egfO M clg cfˆgf] l;+xf;gdf lj/fhdfg eP 


-;"/x cf/fkm M %$_ s'/cfgdf oxL s'/f & 7fpFdf pNn]v ePsf] 5 .
44
cNnfxdfly cf:yf

cNnfx wtL{ / cfsfz ;[li6 u/]kl5 cfˆgf]] zfg tyf dfg dof{bf /
:jfledfgsf ;fy cz{df lj/fhdfg eP . lj/fhdfg x'g'sf] xfnt k|f0fLsf] h:tf]
5}g . lj/fhdfg x'g' Jojxfl/s ljz]iftf xf] .

s'/f ug'{ M cNnfxsf] egfO 5 M x] ;Gb]i6f Û elgb]pm– æolb d]/f /asf


jf0fLx¿ n]Vg ;d'b| g} d;L ag] klg d]/f /asf jf0fLx¿ ;lsg'eGbf cl3 g} Tof]
;dfKt x'g]5 . oBlk xfdL To;sf] ;xof]usfnflu c¿ ;d'b| lsg gNofpF . -;"/x
sxkm M !)(_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M d";f;Fu cNnfxn] :ki6¿kdf s'/f u/]sf lyP .
-;"/x lg;f M !^$_
clg, ha d";f xfd|f] lglZrt ;dodf pkl:yt eP / pgsf kfngstf{n]
pgL;Fu s'/fsfgL u/]  -;"/x cf/fkm M!$#_ .
cNnfxn] s'/f ;'lgg] u/L x/km tyf :j/sf ;fy s'/f u5{g\ t/ Tof] s'/f
k|f0fLx?sf] h:tf] xF'b}g . pgn] ha rfxG5g\ ta s'/f u5{g\ h] rfxG5g\ Tof] s'/f
u5{g\ ,h:tf] rfxG5g\ To:t} s'/f u5{g\ .

cNnfxsf oL ;Dk"0f{ ljz]iftfx? ;To x'g\ egL dfGg' h?/L x'G5 . To;df x]/km]/
gu/L jf s;};u+F gbfFlh tL ljz]iftfx?nfO{ dfGg' kb{5 . h;n] oL ljz]iftfx?df km/s
dt /fV5 pm cNnfxsf] ljz]iftf af/] kye|i6 ePsf] dflgg] 5 .

cNnfxsf] ljz]iftf af/] kye|i6 ePsf ;d"xx? o; k|sf/ 5g\ M


cxn' td\l;n M Tof] ;d"x xf] h;n] cNnfxsf] ljz]iftf ;flat ug{ ;LdfeGbf
cufl8 a9]/ cNnfxsf] ljz]iftfnfO{ dfgj;F+u hf]8] . pgLx?n] of] t O{Zu|Gyaf6
k|dfl0ft 5 egL ts{ klg u/]sf 5g\ . lsgeg] cNnfxn] dfgj;F+u afrf lng]
a]nfdf dfgj;F+u s'/f u/]sf] lyof] . To;sf] hjfkm o;/L lbOPsf] 5 M klxnf]
s'/f t cNnfxnfO{ s;};F+u bfHg' jf c? h:tf] 5 egL dfGg' lgif]w ul/OPsf] 5 .
cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx h:tf] s'g] j:t' 5}g . -;"/x z'/f M!!_
45
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M . ctM hfgL–hfgL ‑s;}nfO{_ cNnfxsf]


;dsIfL gagfpm . -;"/x as/fxM@@_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M clg, sf]xL pgsf] ;dsIf klg 5}g . -;"/x
OVnf; M$_

bf];|f] s'/f M ;f/w/0f lbdfun] klg cNnfx tcfnf sdhf]/ dfgj h:tf] x'g
;Sb}g eGg] s'/f :jLsf/]sf] x'G5 . pgsf] c:tLTjnfO{ dfgjsf] c:tLTj h:tf]
dfGg' / pgsf] ljz]iftfnfO{ dfgjsf] h:tf] dfGg' xF'b}g .

cxn'n\ tftLn M logLx?n] cNnfxsf] ljz]iftfnfO{ g} OGsf/ u/]sf 5g\ .


pgLx?n] eg]sf 5g\, olb cNnfxsf] ljz]iftfnfO{ dfGg] xf] eg] Tof] dfgj;Fu+ bfFh]
;/x x'G5 . pgLx?n] cNnfxnfO{ ljgf ljz]iftf cNnfxsf] cl:tTjnfO{ dfq dfg]sf
5g\ . To;}u/L hxdLx?n] klg cNnfxsf] gfd / ljz]iftfnfO{ OGsf/ u/]sf 5g\ .
d'cth]nfn] cNnfxsf] gfdnfO{ dfg]sf] 5 t/ ljz]iftfnfO{ OGsf/ u/]sf] 5 .

cxn' tfljn M pgLx?n] eg]sf 5g\ s]xL ljz]iftfx? h:t} sfo{k/s ljz]iftf
jf ;"rgfk/s ljz]iftfn] cNnfxsf] jf:tljs ljz]iftnfO{ hgfpFb}g . pgLx?n]
To;sf] cGo cy{ nufpg] u5{g\ . o; af/] pgLx?;F+u s'g} 7f]; k|df0f klg 5}g .

pgLx?sf] hjfkm o;/L lbOPsf] 5 M cNnfx cfˆgf]] af/]df ;j{1ftf 5g\ .


O{zb"t cfˆgf]] kfngstf{ af/] dfgjdf ;a}eGbf 1ftf x'g'x'G5 . t;y{ s'g} klg
JolQmn] cNnfx / cNnfxsf] /;"neGbf a9L s;/L hfGg ;S5 < t;y{ pgLx?sf]
s'/f s]jn kye|i6tfdf cfwfl/t 5 .

cNnfxn] s'/f u5{ eGg] s'/f ;To xf] . t;y{ To;sf] cGo cy{ nufpg' ljgf
k|df0f ;xL xf]Og . jf:tljs cy{nfO{ cGo cy{ nufpg ;xL xf]Og .

cNnfxsf] /;"nn] ToxL s'/f ;d'bfonfO{ atfpg' eof] h'g pxfFdfly cjt/0f
ePsf] lyof] . cNnfxsf b"tn] o; dxTjk"0f{ ljifodf cyf{t s'g} s'/fsf] jf:tljs
46
cNnfxdfly cf:yf

cy{ nufpg] jf cjf:tljs cy{ nufpg] af/] nfk/jfxL t kSs} klg ug'{ ePg
h'g d'2f cjf:tljs cy{ nufpg]x?n] p7fPsf 5g\ .

cxn] thxLn M pgLx?sf] ljZjf; cg';f/ cNnfxn] cfˆgf]] af/]df h'g s'/f
atfPsf 5g\ jf O{Zb"tn] cNnfxsf] af/]df h'g s'/f atfpg' ePsf] 5 To;sf]
jf:tljs cy{ hfGg ;lsb}g . To;sf] cy{ cNnfxn] afx]s s;}n] hfGg ;Sb}g .
ToxfF;Dd k'Ug] s;};F+u s'g} dfWod klg 5}g .

pgLx?sf] hjfkm o;/L lbOPsf] 5 M pgLx?n] cNnfxnfO{ ;j{1ftf g} dfg]gg\ .


g t cfˆgf]] ljj]sn] To;nfO{ k|dfl0ft ug{ ;s] g 1fgsf] cfwf/df g} .

cNnfxn] s'/cfg c/aL efiffdf cjt/0f u/] . clg cfˆgf] pkf;snfO{ s'/cfg
k9\g To;sf] cy{ a'em\g cfb]z lbP . o;n] cNnfxsf] cfb]z tyf cNnfxn] lbPsf]
1fgnfO{ cy{sf ;fy a'emg' k5{ eGg] s'/f k|dfl0ft ub{5 . t/ cNnfxn] cfˆgf]] af/]df
atfPsf] s'/fx?sf] cj:yf, ;TotYo af/] cNnfxnfO{ dfq 1fg 5 .

pgLx?sf] s'/fn] klxnfsf pndfx? c1fgL lyP eGg] s'/f emNsfpF5 .


pgLx?sf] egfO cg';f/ klxnfsf pndfx? cgk9 lyP / pgLx?n] s'/cfgnfO{
cfˆgf] rfxgf cg';f/ a'e\mby] . hals of] s'/f unt xf] .

47
kml/Ztfdfly cf:yf
of] b[9 ljZjf; ug'{ ls cNnfxn] cfˆgf]] elQmsf] nflu o:tf] k|f0fL ;[li6 u/]sf
5g\ h;nfO{ cNnfxn] cfˆgf]] pkf;gfsf] nflu ljlzi6 u/]sf 5g\ . pgLx?sf] jf;
cfsfzdf 5 ;fy} pgLx?df cNnfxsf] cfb]znfO{ dfGg] / nfu' ug{] k"0f{ Ifdtf klg 5 .

kml/Ztfx? af/] lgDg s'/fx? gdfgL kml/Ztfdfly O{dfg k"0f{ dflgb}g .

kml/Ztfx? clt a'h|'u, cNnfxsf] lgs6 / cNnfx ;dIf


em's]sf 5g\M kml/Ztfx? clt a'h|'u 5g\, pgLx? cNnfxlgs6 5g\, cfˆgf]
kfngstf{ ;dIf em's]sf x'G5g\ M

pgLx?df cNnfxsf] s'g} ljz]iftf xF'b}g . ox"bL / O;fO{x?sf] egfOnfO{


pb3[t ub}{ cNnfxn] eg]sf 5g\ M /, ltgLx¿ eG5g\– æs?0ffdo ‑cNnfx_ n] k'q
u|x0f u/]sf 5g\ .Æ ‑xf]Og_ pgL kljq 5g\ . kml/Ztfx¿ t cNnfxsf k|ltli7t
eQm x'g\ . ltgLx¿ s'/fdf pgLeGbf cufl8 hfFb}gg\ / pgLx¿ pgs} cfb]zsf]
kfngf u5{g\ . cNnfx ltgLx¿sf cl3 tyf kl5sf ;Dk"0f{ dfldnfsf] 1fg /
fVb5g\ / tL kml/Ztfx¿ s;}sf] l;kmfl/z ug]{ 5}gg\ tL JolQmx¿afx]s h;af6
cNnfx k|;Gg x'G5g\ . /, pgLx¿ pgsf] eoaf6 ql;t /xG5g\ . -;"/x clDaof M
@^—@*_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltgLx¿ cfk"mdfly /x]sf /al;t 8/fpF5g\ /
ltgLx¿nfO{ h] cfb]z lbOG5 ToxL sfd ug]{u5{g\ . -;"/x gxn M%)_

x] cf:yfjfgx¿ xf] Û arfpm :jo+nfO{ / cfˆgf kl/jf/nfO{ g/ssf] cfuf]af6


h;sf] O{Gwg dfgj Pj+ 9'Ëf x'g]5g\ h;dfly s7f]/, k|an kÞml/Ztfx¿ lgo'Qm 5g\Ù
hf] slxNo} cNnfxsf] cfb]zsf] cjx]ngf ub}{gg\ / h] cfb]z pgLx¿nfO{ lbOG5
To;sf] kfngf u5{g\ . -;"/x txl/d M ^_
hf] cfb/0fLo tyf st{Jolgi7 /x]sf] 5 . -;"/x ca; M !^_
49
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

:d/0f u/ To; ‑dxfk|nosf]_ lbgnfO{ ha sflkÞm/x¿nfO{ Pslqt u/]/ cNnfxn]


kÞml/Ztfx¿nfO{ ;f]Wg]5g\– æs] logLx¿n] ltdLx¿sf] elQm ug]{ uy] <Æ kÞml/Ztfx¿n]
eGg]5g\– æltdL kljq 5f} Û xfd|f] ;+/Ifs–ldq s]jn ltdL xf} g ls logLx¿Ù a?
logLx¿n] lhGgsf] elQm ug]{ uy]{ / logLx¿dWo] clwsf+z pgLx¿dfly g} cf:yf
/fVby] . -;"/x ;af M$)—$!_
pgLx?n] eg] ltdL kljq 5f} . xfdL;Fu ltdLn] lbPsf] 1fg afx]s s'g} 1fg
5}g . lg;Gb]x ltdL ;j{1 tyf tTjbzL{ 5f} . -;"/x as/fx M#@_

kml/:tfx?nfO{ pTs[i6 gfd lbOPsf] 5M xfdLnfO{ pgLx?dWo] h;sf]


gfd atfOPsf] 5 To;nfO{ xfdLn] dfGg' k5{ h;sf] gfd atfOPsf] 5}g pgLx?dfly
klg cf:yf /fVg' k5{ . h;sf] gfd atfOPsf] 5 pgLx?dWo] s]xL lgDg 5g\M
lha|On, ldsfOn, O;|fkmLn, dns'n df}t, dflns, l/hjfg, d'lGs/ gsL/ .
pk/f]Qm kml/Ztfx?sf] gfd s'/cfg / ;'Ggtdf pNn]v 5 .
kml/Ztfx?sf] ;[li6 k|sfzaf6 ePsf] xf]M kml/Ztfx?nfO{ k|sfzaf6
;[li6 ul/Psf] xf] . pgLx?sf] zf/Ll/s agfj6df kv]6f klg 5g\ / pgLx/sf]
agfj6 7"nf] 5 . pgLx? ljleGg lsl;dsf 5g\ .
cNnfxsf] egfO 5 M ;Dk"0f{ k|z+;f cfsfzx¿ tyf k[YjLsf ;[li6stf{ /
b'O{–b'O{, tLg–tLg Pj+ rf/–rf/ kv]6f ePsf kÞml/Ztfx¿nfO{ ;Gb]zjfxs agfpg]
cNnfxsf nflu x'g\ . cNnfx cfˆgf] ;[li6df h] rfxG5g\ j[l4 u5{g\ . lg:;Gb]x
cNnfx x/]s sfo{sf] ;fdYo{ /fVb5g\ . -;"/x kmflt/ M !_
xbL;df elgPsf] 5 M kml/Ztfx? k|sfzaf6 ;[li6 ul/Psf x'g\ . -d'l:nd_ Ps
csf{] xbL;df elgPsf] 5 M O{Zb"tn] kml/Ztf lha|OnnfO{ b]Vg'eof] pgsf] ^ ;o
kv]6fx? lyP . x/]s kv]6fn] lIfltIfnfO{ 9fs]sf] lyof] .
xbL;df j0f{g ePsf] 5 M O{Zb"tn] eGg'eof] M dnfO{ cz{nfO{ p7fPsf
kml/Ztfx?dWo] Pp6f kml/Ztfsf] af/]df s]xL eGg cg'dlt lbOPsf] 5 .
pgsf] sfg b]lv sfw;Ddsf] b'/L ;ft ;o jif{ hlt 5 . -ca"bfpb _
50
kml/Ztfdfly cf:yf

pgLx? k|ToIf k|f0fLx? x'g\, ck|ToIf zlQm xf]Ogg\ . pgLx?sf] ;+Vof cTolws
5 . pgLx?nfO{ cNnfxn] afx]s s;}n] u0fgf ug{ ;Sb}g . Ps csf{] xbL;df 5 M
O{Zb"t df]xDdb ;= nfO{ ;ftf+} cfsfzdf /x]sf] a}t'n dfd'/df nluof] . pxfFn] ToxfF
x/]s lbg ;Q/ xhf/ kml/Ztfx?n] gdfh k9]sf] b]Vg'eof] . Ps rf]6L ToxfF uPsf
kml/Ztfx?sf] bf];|f] k6s kfn} cfpb}g lyof] . -a'vf/L_

kml/:tfx? cNnfxsf] k|z+;f u5{g\ M cNnfxn] pgLx?df cfˆgf]] u'gufg


ufpg], cfˆgf]] cfb]z dfGg] / cfˆgf]] cfb]z nfu' ug{] zlQm lbPsf 5g\ .

cNnfxsf] egfO M /, ‑kÞml/Ztfx¿ eG5g\_– xfdLdWo] k|To]ssf]lglDt lgwf{l/t


:yfg /x]sf] 5 . /, xfdL kªlQma4 plePsf 5f}+ . /, -cNnfxsf]_ dlxdfufg
ul//xG5f}+ . -;"/x ;fˆkmft M !^$,!^^_
k]ml/ klg logLx¿ 3d08 u5{g\ eg] hfg'g\ ls hf] ltd|f kfngstf{sxfF 5g\
ltgLx¿ /ft lbg pgsf] dlxdf ufg ul//x]sf 5g\ / slxNo} ylst x'Fb}gg\ . -;"/x
km':;]nt M #*_

kml/:tfx? k/f]Ifsf k|f0fL x'g\ M pgLx?nfO{ o; ;+;f/df dfgjn] vf]Hg


jf e]6\g ;Sb}gg\ t/ h;nfO{ cNnfxn] Tof] zlQm k|bfg u/]sf 5g\ p;n] ;S5
. h:t} O{Zb"tx?n] hLa|OnnfO{ pgsf] c;nL ?kdf b]Vg'eof] . kml/Ztfx? cfl/
vtdf eg] k|ToIf b]lvg] 5g\ . . cNnfxsf] egfO 5 M h'g lbg ltgLx¿n] kmÞl/
Ztfx¿nfO{ b]Vg]5g\ Tof] lbg ck/fwLx¿sf nflu z'e;"rgfsf] lbg x'g] 5}g /
eGg]5g\– æ-:ju{af6_ jl~rt eof}+ .Æ -;"/x km'/sfg M @@_
‑cyf{t\_ ;w}+ /xg] o:tf au}+rfx¿ h;df pgLx¿ :jo+ k|j]z ug]{5g\ /
ltgsf k"j{h, kTgL / ;Gtfgx¿dWo] ;TsdL{x¿ klg k|j]z ug]{5g\  . /, kÞml/Ztfx¿
k|To]s 9f]sfaf6 ltgLx¿;dIf cfpg]5g\ . -;"/x /cbM @#_
cNnfxn] pgLx?nfO{ dfgj ?k wf/0f ug{] zlQm klg lbPsf 5g\ . cNnfxsf]
egfO 5 M clg pgn] pgL lt/ af6 kbf{ ul/ xflng\ -To; a]nf_ xfdLn] pgL
51
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

-d/od_ lt/ cfˆgf] kml/:tf k7fof}F, clg pm pgL ;dIf 7Ls dlg; alg xfNof]
-;"/x do{d M !&_

To;t} csf]{ 7fpFdf cNnfxsf] egfO 5 M Oa|fxLdsxfF xfd|f kmÞl/Ztfx¿


z'e;"rgf lnP/ cfP . pgLx¿n] ;nfd eg] . Oa|fxLdn] klg ;nfd eg] /
s]xL If0fd} e'6]sf] afR5f] k]z u/] . k/Gt' ha pgn] pgLx¿sf xft To;tk{m
a9]sf] b]v]gg\, pgLx¿nfO{ ckl/lrt 7fgL pgn] dgdf 8/ dx;"; u/] .
pgLx¿n] eg]– æg8/fpm, xfdLx¿ n"tsf ;d'bfotk{m k7fOPsf 5f}+ .Æ -;"/x
x"b M^(,&)_
To;t} csf]{ 7fpFdf 5 M clg, ha xfd|f kmÞl/Ztfx¿ n"tsxfF k'u] ta pgL clt
lrlGtt eP / ltgLx¿sf] ;DaGwdf cfk"mnfO{ c;dy{ kfP . /, eg]– æcfhsf] lbg
clt sl7g /x]sf] 5 .Æ /, pgsf ;d'bfosf dflg;x¿ xtf/ ub}{ pgLtk{m cfP .
pgLx¿ klxn]b]lv g} cZnLn sfo{df lnKt lyP . n"tn] eg]– æx] d]/f hfltaGw'x¿
xf] Û oL x'g\ d]/f -;d'bfosf_ 5f]/Lx¿ hf] ltdLx¿sf nflu a9L kljq 5g\ . /,
cNnfxl;t 8/fpm . clg d]/f kfx'gfsf] ;DaGwdf dnfO{ ckdflgt gu/ . s]
ltdLx¿dWo] sf]xL ;Hhg 5}g < -;"/x x'b M &&,&*_
pgLx? dfgj ?kdf cjt/0f ePsf lyP . h:t} hLa|On Ps ;]tf] sk8f
nufP/ sfnf] skfnsf ;fy dfG5] h:tf] eP/ cfPsf lyP . pgL slxn] blxof
sNaL eGg] Ps hgf ;xfaLsf] ?kdf cfpFy] .

kml/:tfx?nfO{ ljleGg sfdsf] jlsn agfOPsf] 5M pgLx?


cNnfxsf] tkm{af6 sfddf vl6Psf 5g\ . pgxLx?dWo] sf]xL cNnfxsf] u'0fufg
ufpg dfq vl6Psf 5g\ . pgLx?dWo] s]xLsf] sfd o; k|sf/ 5 M

O{Zjf0fL cjt/0f ug{] sfd M of] sfd kml/ztf hLa|Onsf] xf] . cNnfxsf]
egfO 5 M elgb]pm– æTo;nfO{ t kljqfTdf ‑lha|O{n_ n] 7Ls d]/f /asf] tkm{af6
qmdzM cjt/0f u/]sf 5g\ tfls df]ldgx¿nfO{ ;'b[9tf k|bfg u¿g\ . /, of]
d'l:ndx¿sf nflu dfu{bz{g Pj+ z'e–;"rgf xf] .Æ -;"/x gxn M !)@_
52
kml/Ztfdfly cf:yf

/, lg:;Gb]x of] ‑s'Þ/cfg_ ;Dk"0f{ hut\sf kfngstf{sf] tk{maf6 cjt/0f


ul/Psf] xf] . o;nfO{ O{dfgbf/ kÞml/Ztf ‑lha|O{n_ n] lnP/ cjtl/t ePsf x'g\ .
ltd|f] Åbodfly tfls ltdL dflg;x¿nfO{ ;r]t ug]{x¿dWo] xf]pm . -;"/x z'c/f M
!(@—!($_
kfgL jiff{pg] sfd M of] sfd ldsfOnsf] xf] . h:t} xbL;df j0f{g ePsf] 5M
ox'bLx?n] O{Zb"t;F+u eg]sf lyP, olb tkfOFn] kml/Ztf ldsfOnnfO{ kfgL jiff{pg
eGg' ePsf] eP x'GYof] .

;"/ km'Sg] sfd M of] sfd kml/Ztf O;|fkmLnsf] xf] . cNnfxsf] egfO 5 M
clg, ;"/ k'mlsg]5 ta cfsfzx¿ tyf k[YjLsf ;a} k|f0fLx¿ d/]/ 9Ng]5g\  tL
afx]s h;nfO{ cNnfx rfxG5g\ . k]ml/ csf]{ ;"/ k'mlsg]5 clg ;a} :j:km"t{ ¿kdf
x]b{} v8f x'g]5g\ . -;"/x h'd/ M ^*_
pk/f]Qm tLg hgf kml/Ztf hLa|On, ldsfOn / O;|fkmLn cGo kml/Ztfx?sf]
;/bf/ x'g\ . lsgeg] eg] pgLx?sf] lhDd]jf/L hLjg;F+u ;DalGwt 5 . lha|Onsf]
lhDd]jf/L dfgj cfTdf;+Fu 5, ldsfOnsf] lhDd]jf/L af]6 lj?jfsf] hLjg;F+u
;DalGwt 5 / O;|flkmnsf] lhDd]jf/L ;bf hLjg;F+u ;DalGw 5 . pgLx?dWo]
hLa|On pRr sf]6Ldf 5g\ .

dfgjsf] ;+/If0f ug{] sfd M cNnfxsf] egfO 5 M k|To]s JolQmsf] cufl8


/ k5fl8 pgn] lgo'Qm u/]sf lg/LIfsx¿ v6fOPsf 5g\ hf] cNnfxsf] cfb]zn]
p;sf] /]vb]v u5{g\ /, cNnfxn] s'g} ;d'bfosf] cj:yf ta;Dd kl/jt{g ub}{gg\
ha;Dd p;n] :jo+ cfˆgf Jojxf/nfO{ abNb}g . clg, cNnfxn] s'g} ;d'bfodfly
s'g} k|sf]k Nofpg] lg0f{o ubf{ To;nfO{ s;}n] 6fg{ ;Sb}g / g To; ;d'bfosf
nflu cNnfxsf] bfFhf]df s'g} ;xof]uL x'g]5 . -;"/x /cb M !!_
dfgj sd{sf] ;+/If0f ug{] sfd M cNnfxsf] egfO 5 M /, ofb /fv b'O{hgf
n]vgbf; To;sf bfofF / afofF a;L x/]s s'/f n]lv/x]sf 5g\ . ‑dflg;n]_ d'vaf6
s'g} zAb lgsfNg klg kfPsf x'Fb}g t/ To;glhs Pp6f lg/LIfs t}gft x'G5 .
-;"/x sfkm M!&,!*_
53
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

df]ldgx?nfO{ dbt / pgLx?nfO{ O{dfgdf /fVg] sfd M cNnfxsf] egfO


5 M /, :d/0f u/ ha ltd|f kfngstf{n] kÞml/Ztfx¿nfO{ ;ª\s]t ub}{ lyP– æd
ltdLx¿sf] ;fydf 5' / df]ldgx¿nfO{ b[9tf k|bfg u/ . d clxn] sflkmÞ/x¿sf
Åbodf wfs Pj+ qf; pTkGg ug]{5 ' clg ltgLx¿sf] xTof u/ / ltgLx¿sf
hf]gL{x¿df k|xf/ u/ .Æ -;"/x cGkmfn !@_
elgb]pm– æltdLx¿dfly lgo'Qm ul/Psf] d[To'sf] kml/Ztf ‑b"t_ n] g} ltdLx¿sf]
k|f0f lnG5 clg ltdLx¿ cfˆgf kfngstf{tk{m kms{fOg]5f} . -;"/x ;hbf M !!_
clg ha ltdLx¿dWo] s;}sf] d[To' cfOk'U5 ta xfdLn] k7fPsf ‑kmÞl/Ztf_ n]
p;sf] cfTdfnfO{ sAhf u5{g \ . /, pgLx¿n] cfˆgf] sfo{df s'g} l9nf;':tL ub}g{ g\ .
-;"/x cGcfd M^!_
;f]wk'5 ug{] kml/Ztf d'lGs/ / gls/sf] sfd M cg; lag dflns /lh= dfkm{t
j0f{g ul/Psf] 5, O{Zb"tn] eGg'eof] M ha d'bf{nfO{ sa/df /flvG5 / dnfdLx?
kms{5g\ p;n] pgLx?sf] h'tfsf] v6 v6 cfjfh ;'G5 . clg b'Oj{ 6f kml/Ztf cfP/
p;sf] cufl8 a:5g\ / ;f]W5g\ M of] JolQmsf] af/]df ltd|f] egfO s] 5 < olb pm
df]ldg 5 eg] p;n] pxfF cNnfxsf] /;"n df]xDdb x'g\ egL hjfkm lbG5 . clg
p;+uF elgg] 5, n x]/ ltd|f] 7]sfgf of] gs{ x'g] lyof] t/ cNnfxn] To;nfO{ :ju{df
kl/0ft ul/lbPsf 5g\ . p;n] gs{ / :ju{ ;a} b]Vg]5 . olb pm sflkm/, d'gflkms /
jx'bj] jfbL 5 eg] p;nfO{ ;f]lwg] 5, of] JolQmsf] af/]df ltd|f] egfO s] 5 < p;n]
eGg] 5 dnfO{ yfxf 5}g . dfG5]n] h] eGy] d}n] klg ToxL eGyF] . clg pm;Fu+ elgg]
5 g t ltdLn] hfGof} g t hfGg] sf]l;; g} u¥of} . p;nfO{ kmnfdsf] df/ xflgg]
5 h;n] ubf{ pm lrNnfpg] 5, h;sf] :j/ dfgj / bfgjn] afx]s ;a}n] ;'Gg] 5 .

ue{df /x]sf] e'|0fsf] dfldnf af/] kml/Ztf M e|'0fdf cfTdf xfNg, p;sf]
/f]hL n]Vg, p;sf] ;dofjwL n]Vg, p;sf] sfd / pm /fd|f] x'G5 jf g/fd|f] Tof]
n]Vg] lhDdf pgsf] x'G5 . Ps xbL;df j0f{g ul/Psf] 5 h;nfO{ cAb'Nnfx
lag d;pmbn] j0f{g u/]sf 5g\ . O{Zb"tn] eGg'eof] M ltd|f] hGdsf] cf/De
ltd|f] cfdfsf] k]6df ul/bf rfln; lbg;Dd jLo{sf] cj:yfdf x'G5 To;kl5
/utsf] 6'qmf aG5 To;kl5 df;'sf] 6'qmfdf /xG5 . To;kl5 cNnfxn] Pp6f
54
kml/Ztfdfly cf:yf

kml/Ztf k7fpF5g\ . p;nfO{ cNnfxn] rf/j6f s'/f n]Vg] cfb]z lbG5g\ M


pm;Fu elgg] 5M p;sf] sfd n]v, p;sf] /f]hL n]v, p;sf] hLjg n]v / pm
c;n jf v/fj x'g] af/] n]v . To;kl5 p;df cfTdf xflnG5 .

gs{sf] rf}lsbf/L ug{] kml/Ztf M cNnfxsf] egfO 5 M /, xfdLn] g/ssf]


sfo{stf kmÞl/Ztfx¿nfO{ dfq agfPsf 5f}+  -;"/x d'bl:;/ M #!_

/, ltgLx¿n] lrRofP/ eGg]5g\– æx] dflns Û ltd|f kfngstf{n] xfdLnfO{


;dfKt g} ul/lbpmg\ .Æ pgn] hjfkm lbg]5g\– æltdLx¿ t ;bf o;}df /xg'k5{ .
-;"/x h'V?km M&&_
x] cf:yfjfgx¿ xf] Û arfpm :jo+nfO{ / cfˆgf kl/jf/nfO{ g/ssf] cfuf]af6
h;sf] O{Gwg dfgj Pj+ 9'Ëf x'g]5g\ h;dfly s7f]/, k|an kÞml/Ztfx¿ lgo'Qm 5g\Ù
hf] slxNo} cNnfxsf] cfb]zsf] cjx]ngf ub}{gg\ / h] cfb]z pgLx¿nfO{ lbOG5
To;sf] kfngf u5{g\ . -;"/x txl/d M ^_
df]ldgx?sf] nflu Ifdfofrgf ug{] kml/Ztfx? M cNnfxsf] egfO 5 M

cz{ -l;+xf;g_ p7fPsf / To; jl/kl/sf kÞml/Ztfx¿ cfˆgf kfngstf{sf]


k|z;+ fsf ;fy dlxdfufg u5{g\ / pgLdfly O{dfg /fV5g\ clg cf:yfjfgx¿sfnflu
Ifdf ofrgf u5{g–\ æx] xfd|f kfngstf{ Û ltdLn] cfˆgf bof / 1fgåf/f k|To]s
lrhnfO{ 3]/s] f 5f} . ctM k|folZrt ug]{ tyf ltd|f] dfu{sf] cg';/0f ug]x{ ¿nfO{ Ifdf
u/ / pgLx¿nfO{ g/ssf] oftgfaf6 arfpm . x] xfd|f kfngstf{ Û pgLx¿nfO{
lr/:yfoL :ju{df k|jz ] u/fpm / pgLx¿sf k"jh { x¿, :qLx¿ / ;Gtfgx¿dWo]
;TsdL{x¿nfO{ klg . lg:;Gb]x ltdL k|eT' jzfnL Pj+ tTjbzL{ 5f} . /, pgLx¿nfO{
cfˆgf] k|sf]kaf6 ;'/lIft /fv . /, jf:tjdf To; lbg b'i6tfaf6 ltdLn] h;nfO{
;'/lIft /fVof}, p;dfly ‑7"nf]_ bof u¥of}  . /, oxL g} 7"nf] ;kmntf xf]  .Æ-;"/x uflkm/M
&,*,(_
jf:tjdf h'g JolQmx¿n] eg]– æxfd|f kfngstf{ cNnfx x'g\Æ clg To;}df
sfod /x] pgLx¿sfnflu kÞml/Ztfx¿ of] eGb} cjtl/t x'g]5g\– æltdLx¿
55
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

g8/fpmÙ b'MvL klg gxf]pm a? To; :ju{df /dfpm h;sf] jfrf ltdLx¿l;t
ul/GYof] .Æ -;"/x km':;]nt M #)_
‑cyf{ t \ _ ;w} + /xg] o:tf au} + r fx¿ h;df pgLx¿ :jo+ k| j ] z ug] { 5 g\
/ ltgsf k" j { h , kTgL / ;Gtfgx¿dWo] ;TsdL{ x ¿ klg k| j ] z ug] { 5 g\   . /,
kÞml/Ztfx¿ k|To]s 9f]sfaf6 ltgLx¿;dIf cfpg]5g\ . -/, eGg]5g\_ ltdLx¿n]
u/]sf] w}o{sf] sf/0f ltdLx¿dfly zflGt xf];\ . clg, slt pTs[i6 5 Tof]
cflvÞ/tsf] 3/ Û -;"/x /cb M@#,@$_

56
u|Gydfly cf:yf
o; s'/fsf] cf:yf ls cNnfxn] cfˆgf]] /;'nx?dfly u|Gy cjt/0f u/] h'g
;To 5g\ / To;df dfgjsf] nflu dfu{bz{g 5 . pgLx?sf] nflu s[kf tyf cg'u|x
5 . pgLx?sf] nflu pkb]z 5 . To;df x/]s s'/fnfO{ k|i6 ul/Psf] 5 .
cNnfxsf] lstfadf cf:yf /fVg] s'/fn] lgDg s'/fx?nfO{ ;d]6]sf] 5 M
s'/cfg cNnfxsf] tkm{af6 cjt/0f ePsf] xf] M cNnfxsf] egfO 5 M ‑x]
d'xÞDdb Û_ pgn] ltdLdfly lans'n ;Tosf;fy of] u|Gy cjt/0f u/]] h;n]
cfk"meGbf klxn]sf u|Gyx¿sf] k'li6 ub{5 / cNnfxn] tf}/ft tyf OGhLn klg
cjt/0f u/] . -;"/x cfn] Od/fg M #_
s'/cfg cNnfxsf zAbx? x'g\ . s'g} kml/Ztfsf] jf /;'nsf] zAb xf]Og .

;Dk"0f{ u|Gydf cf:yf /fVg' M h'g u|Gyx? Gffdsf ;fy xfdLnfO{ atfOPsf]
5 To;df gfdsf ;fy O{dfg /fVg' / h'g u|Gysf] gfd atfOPsf] 5}g To;df klg
O{dfg /fVg' kb{5 . tLdWo] rf/j6f u|Gy k|d'v 5g\ .
tf}/ft M of] O{Zb"t d";fdfly cjt/0f ul/Psf] u|Gy xf] M cNnfxsf] egfO 5 M
cNnfxn] eg]– æx] d";f Û d}n] ltdLnfO{ cfˆgf] ;Gb]z lbP/ tyf ltdL;Fu s'/f u/]/
;Dk"0f{ dflg;x¿ dWo]af6 5fg]sf] 5' clg h'g d}n] k|bfg u/]sf] 5' To;nfO{ ;dft /
dk|lt s[t1 ag .Æ /, xfdLn] pgsfnflu n]Vg]–kf6Lx¿df x/]s k|sf/sf pkb]z tyf
tk;Ln n]Vof}+ ‑/ eGof}_+ – æoL cfb]zx¿nfO{ b[9tfk"js
{ ;Dxfn / cfˆgf] hfltnfO{
To;sf] pQd cfzosf] kfngf ug]{ cfb]z b]pm . d rfF8} g} ltdLnfO{ cj1fsf/Lx¿sf]
:yfg b]vfpg]5 ' .Æ -;"/x cf/fkm M !$$,!$%_
OlGhn M of] u|Gy O{Zb"t O{;fdfly cjt/0f ul/Psf] u|Gy xf] . cNnfxsf] egfO{
5 M pgnfO{ xfdLn] OGhLn k|bfg u¥of}+ h;df dfu{bz{g tyf lbJoHof]lt lyof] .
clg, To;df klg tf}/ftdf h]hlt lyP To;sf] k'li6stf{ / O{zeo /fVg]x¿sf
nflu dfu{bz{g Pj+ pkb]z lyof] . -;"/x dfobf M$^_
57
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

s'/cfg M of] u|Gy O{Zb"t df]xDdb ;=dfly cjt/0f ul/Psf] u|Gy xf]] .
cNnfxsf] egfO 5 M x] ;Gb]i6f Û xfdLn] ltdLdfly ;Tosf;fy u|Gy cjt/0f
u¥of}+ h;n] klxn]sf u|Gyx¿sf] k'li6 ub{5 / hf] ltgsf] ;+/Ifs klg xf] . -;"/x
dfobf M$*_
cToGt} a/sto'Qm 5g\ pgL h;n] cfˆgf eQmdfly kÞm'sf{g ‑s;f}6L_ cjt/0f
u/] tfls pgL ;Dk"0f{ dfgjsfnflu ;r]ts xf]pmg\ . -;"/x km'/sfg M!_
ha'/ M of] u|Gy bfpbdfly cjt/0f ul/Psf] u|Gy xf] . cNnfxsf] egfO 5 M
xfdLn] bfpbnfO{ ha'/ k|bfg u¥of}F . -;"/x O;|f M %% _

lg:;Gb]x oL s'/fx¿ k|frLg u|Gyx¿df klg 5g\ . Oa|fxLd / d";fsf


u|Gyx¿df . -;"/x cfnf M!*,!(_
s'/cfgdf s'g} x]/km]/ ePsf] 5|}gM cNnfxn] O;|fO{nsf] af/]df va/
lbPsf 5g\ pgLx?n] cfˆgf] b"tx?dfly cjt/0f ePsf] u|Gysf] zAbdf / cy{df
x]/km]/ u/]sf 5g\ M cNnfxsf] egfO 5 M ltgLx¿n] zAbx¿nfO{ ltgsf] :yfgaf6
x6fpFb5g\ . -;"/x dfobf M!#_

ltgLx¿ zAbx¿nfO{ ltgsf :yfg lglZrt x'Fbfx'Fb} klg ltgsf] :yfgaf6


x6fOlbG5g\ . ;"/x dfobf M$!_

ltgLx¿dWo] Pp6f ;d"x o:tf dflg;x¿sf] klg 5 hf] O{zu|Gy k9\bf cfˆgf
lha|fx¿nfO{ n6k6fP/ k9\5g\ tfls To;nfO{ ltdLx¿n] u|Gysf] c+z 7fg hals
Tof] u|Gysf] c+z eg] xf]Og / ltgLx¿ of] cNnfxsf] tk{maf6 xf] eG5g\ hals Tof]
cNnfxsf] tk{maf6 xf]Og / ‑o;/L_ ltgLx¿ hfgL hfgL cNnfxn] eg]sf] eg]/ e'm7f]
s'/f af]N5g\ . -;"/x cfn] Od/fg M&*_

t/ s'/cfgsf] ;'/Iffsf] lhDd]jf/L eg] :jod\ cNnfxn] lnPsf 5g\ . s'/cfgdf


elgPsf] 5 M xfdLn] g} lhs/ cyf{t s'/cfg cjt/0f u/]sf xf}F / xfdLn] g} o;sf]
;+/If0f u5f{F} . -lxh| M(_
58
u|Gydfly cf:yf

Pscsf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M h'g JolQmx¿n] s'/Þ cfgsf] cfudgkZrft\


To;nfO{ OGsf/ u/] ‑ltgLx¿ klg xfdLaf6 n'ss
] f 5}gg\_ . lg:;Gb]x of] dxfg\ u|Gy
xf] . c;To o; glhs cfpg} ;Sb}g g ;fd'Gg]af6 g o;sf] kl5lNt/af6 g} . of] t
tTjbzL{ Pj+ k|z;
+ gLo cNnfxsf] tk{maf6 cjt/0f ePsf] xf] . -km':;]nt M $!—$@_
Jff:tjdf cxn] lstfafsf u|Gyx?df pNn]v ePsf syf tyf va/x? h;nfO{
O;|fO{lnoft elgG5, Tof] tLg j6f s'/faf6 vfnL 5}g .
!, s]xL s'/fx? s'/cfgsf] s'/fx?af6 ldNbf]h'Nbf] 5g\ . xfdLn] To;nfO{ ;To
dfG5f} / To;sf] ;Totfsf] ;fIfL klg xfd|f] u|Gy 5 . h:t} g"xsf] hdfgfdf cfPsf]
cfFwL, Oa|fxLd, o";'km, d";fsf] j0f{g, lkm/fcf}g 8'a]sf] / O{;fsf rdTsf/sf] j0f{g
cflb .
@, s]xL s'/fx? s'/cfgsf] ljk/Lt 5g\ . xfdLn] To;nfO{ c;To dfG5fF} .
lsgeg] tL s'/fx? pgLx? :jodn] u9]sf x'g\ cfˆgf]] xftn] n]v]sf x'g\ . h:t}M
n't cn}xL ;nfdn] /S;L vfPsf] eGg] af/] unt s'/f, cfˆgf]] 5f]/L;+u b'/frf/
u/]sf] eGg] em'6f] s'/fx? cflb . To:t} pgLx?n] O;fnfO{ cNnfxsf] 5f]/f dfGg]
h:tf s'/fx? unt x'g\ . cNnfx o:tf s'/fx?af6 kljq 5g\ / dxfg 5g\ .
#, s]xL s'/fx? o:tf 5g\ h'g s'/cfgsf] s'/faf6 ldNbf]h'Nbf] klg 5}gg\ /
s'/cfgsf] ljk/Lt klg 5}gg\ . To:tf s'/fx?nfO{ xfdLn] em'6f] klg dfg]sf 5}gfF} /
;fFrf] klg dfGb}gf}F . cNnfxsf ;+b]i6f df]xDdb ;=n] eGg'eof] M olb cxn] lstfan]
s'g} s'/f u9] eg] To;nfO{ ;To gdfg / c;To klg gdfg . pgLx?nfO{ eg .
xfdLn] t cNnfxdfly pgsf] u|Gydfly, pgsf /;"ndfly cf:yf /fv]sf 5fF} . olb
tL s'/fx? ;To 5g\ eg] em'6f] geg olb tL s'/fx? em'6f 5g\ eg] To;nfO{ ;To
g7fg . -cxdb_
cNnfxsf ;Gb]i6fn] eGg'eof] M O;|fO{nsf] af/]df s'/f u/ To;df s'g} cfklQ
5}g .
s'/cfgsf] cfb]znfO{ zl/ct dfGg' M cNnfxn] s'/cfgnfO{ cl3Nnf
;Dk"0f{ u|Gydfly k|e"Tj lbPsf 5g\ . To;sf/0f s'/cfgsf] cfb]z ljk/Lt
59
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

cGo s'g} cfb]z dfGg' hfoh 5}g . cNnfxsf] egfO 5 M x] ;Gb]i6f Û xfdLn]
ltdLdfly ;Tosf;fy u|Gy cjt/0f u¥of}+ h;n] klxn]sf u|Gyx¿sf] k'li6
ub{5 / hf] ltgsf] ;+/Ifs klg xf] . ctM ltdLx¿n] ltgLx¿;Fu cNnfxåf/f
cjtl/t sfg"g cg';f/ km};nf u/ . /, h'g ;To ltdL;dIf cfPsf] 5 To;af6
ljd'v eP/ ltgLx¿sf] rfxgfx¿sf] kl5 gnfu . xfdLn] ltdLx¿ ;a}sfnflu
Pp6f wd{–ljwfg Pj+ sfo{k|0ffnL to u/]sf 5f}+ . olb cNnfxn] rfx]sf] eP
ltdLx¿ ;a}nfO{ Pp6} ;d'bfo agfpg ;Sy] t/ cNnfxn]] ltdLx¿nfO{ k|bfg
u/]sf lrhx¿df ltdLx¿sf] k/LIff lng rfx] . ctM ;Tsd{df Ps csf{eGbf
cufl8 a9\g] k|of; u/ . cGttM ltdLx¿ ;a} cNnfxtk{m g} kms{g]5f} clg
pgn] ltdLx¿nfO{ atfpg]5g\ h;df ltdLx¿n] dte]b ug{] u5f{} . /, To;}n]
logLx¿aLr To; sfg"g cg';f/ km};nf u/ h'g cNnfxn] cjt/0f u/]sf 5g\  .
/, logLx¿sf] rfxgfsf] k5fl8 ghfpm . ltdLnfO{ cNnfxn] cjt/0f u/]sf s]xL
cfb]zx¿af6 logLx¿n] ljd'v kfnf{g\ eg]/ ;r]t xf]pm . /, olb ltgLx¿ ljd'v
x'G5g\ eg] cNnfxn] g} ltgLx¿nfO{ ltgsf s]xL kfkx¿sf] ;hfoF lbg rfxG5g\
eGg] s'/f Åbo+ud u/ . /, lg:;Gb]x oL dflg;x¿dWo] clwsf+z cj1fsf/L x'g\  .
s] logLx¿ c1fgtfsf] km};nf rfxG5g\ < /, ljZjf;Lx¿sf lglDt cNnfxeGbf
plrt GofofwLz c¿ sf] x'g ;S5 / < -;"/x dfobf M $*–%)_
s'/cfgsf] ;Dk"0f{ s'/fx?df cf:yf /fVg' M cNnfxsf] egfO 5 M of]
t ltdLx¿ xf} hf] ltgLx¿k|lt k|]d k|s6 u5f}{ clkt' ltgLx¿n] ltdLx¿nfO{
¿rfpFb}gg hals ltdLx¿ ;a} O{z–u|Gydfly cf:yf /fVb5f} . /, ltgLx¿
ltdLx¿nfO{ e]6\bf eG5g\– æxfdL ljZjf; u5f{}+  .Æ t/ cnu x'Fbf ltdLx¿k|ltsf]
qmf]wn] cf}+nf rkfpF5g\  . elgb]pm—æltdLx¿ cfˆgf] qmf]wdf cfkm}+ d/ .Æ lg:;Gb]x
cNnfx Åbodf n's]sf] e]bnfO{ klg hfGb5g\ . -cfn] Od/fg M!!(_

s'/cfgnfO{ n'sfpg', To;df x]/km]/ ug'{ / To;df ljjfb ug'{


x/fd 5M cNnfxsf] egfO 5 M /, :d/0f u/, cNnfxn] u|Gyjfxs ‑cXn] lstfa_
x¿l;t jrg lnP ls ltdLx¿n] o;nfO{ dflg;x¿dfem :ki6¿kdf aofg
ug]{5f} / n'sfpg] 5}gf} . t/ ltgLx¿n] To;nfO{ lk7o"Fk5fl8 ˆofFs] clg t'R5
60
u|Gydfly cf:yf

nfesf nflu To;nfO{ a]r] . slt g/fd|f] /x]5 ltgLx¿n] ug{] of] sf/f]af/ Û -;"/x
cfn] Od/fgM !*&_ Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M oL tL dflg;x¿ x'g\ h;n]
;Tdfu{nfO{ 5f]8]/ kye|i6tf / IfdfnfO{ 5f]8]/ oftgf df]n]sf 5g\  . oL dflg;x¿n]
cfuf]df hNg] s:tf] b':;fx; u5{g\ t Û o;sf] sf/0f of] xf] ls cNnfxn] o;
u|GynfO{ ;Tosf ;fy cjt/0f u/] t/ o; u|Gysf] af/]df dte]b ug]{x¿ o;sf]
lj/f]wdf ‑;Totfb]lv_ w]/} 6f9f k'lu;s] . -;"/x as/fx M!&$,!&^_

61
O{zb"tdfly cf:yf
o; s'/fdfly cf:yf /fVg' ls cNnfxn] dfgjdWo] s]xL JolQmx?nfO{ r'Gg'eof]
/ pgLx?dfly O{Zjf0fL cjt/0f ug'e { of] ;fy} pgLx?nfO{ z'e;"rs tyf ;r]ts
agfP/ k7fpg'eof] . pgLx?n] cNnfxsf] ;+bz ] ;Dk"0f{ dfgj;dIf cNnfxsf] pkf;gf
ug{ egL k'¥ofP . cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx g} kmÞl/Ztfx¿ tyf dflg;x¿ dWo]af6
;Gb]zjfxs 5fGg] u5{g \ . lg:;Gb]x cNnfx ;j{>f]tf / ;j{bi| 6f 5g\ . -;"/x xh M &%_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLeGbf klxn] s]jn k'?ifx¿nfO{ xfdLn]
/;"nsf] ¿kdf k7fof}+ h;dfly xfdLn] k|sfzgf ‑jXo_ ug]{ uYof}{+  . clg ltdLx¿nfO{
yfxf 5}g eg] u|Gyjfxsx¿nfO{ ;f]w . -;"/x gxn M$#_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M xfdLn] k|To]s ;d'bfodf /;"n k7fof}+ . s]jn
cNnfxsf] pkf;gf u/ / …tfu"ÞtÚ ‑x/]s lsl;dsf c;To k"Ho_ b]lv 6f9f /xg]
u/ . -;"/x gxn M #^_

O{Zb"tdfly cf:yfdf lgDg s'/fx? ;fldn 5g\ M


O{Zb"tx?n] lbPsf] ;+b]z cNnfxsf] tkm{af6 cfPsf] xf] M cNnfxsf] egfO 5 M
/, ltgLx¿;dIf s'g} cfot cfpFbf ltgLx¿ eG5g\– æxfdL sbflk O{dfg NofpFb}gf}+
ha;Dd xfdLnfO{ klg To:t} lrh k|bfg ul/+b}g h:tf] cNnfxsf /;"nx¿nfO{ k|bfg
ul/Psf] lyof] .Æ cNnfxn] s;nfO{ cfˆgf] ;Gb]i6f agfpg] eGg] ;DaGwdf pgL
:jo+ /fd|/L hfGb5g\ . lg:;Gb]x ck/fwLx¿n] ltgsf if8\oGqn] ubf{ cNnfxsxfF
ckdfg Pj+ s7f]/ oftgf ef]Ug' kg{] 5 . -;"/x cGcfd M !@$_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M /, logLx¿n] eg]– æof] s'Þ/cfg oL b'O{ 7"nf
gu/x¿ dWo]sf s'g} dxfg\ JolQmdfly lsg cjtl/t ul/Pg <Æs] logLx¿ ltd|f
kfngstf{sf] bofnfO{ afF8kmfF8 u5{g\ < xfdLn] ;f+;fl/s hLjgdf logLx¿aLr
logsf hLljsfnfO{ afFl8lbPsf 5f}+ / PsnfO{ csf{dfly >]i7tf k|bfg u/]sf5f}+ tfls
ltgLx¿n] Ps csf{af6 ;]jf k|fKt u¿g\ . /, ltd|f kfngstf{sf] bof logLx¿n]
hDdf ul//x]sf ‑wg–;DklQ_ eGbf pQd /x]sf] 5 . -;"/x h'v|'km M #!,#@_
63
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

O{Zb"tTj cEof; jf ;+3if{ u/]/ kfOg] s'/f xf]Og . h:t} s]xL ;"kmLx?sf]
wf/0ff 5 . To;}u/L kljq zlQmsf] ;+u7gaf6 klg aGg] xf]Og . h:t} s]xL kye|i6
bfz{lgsx?n] eg]sf 5g\ . Tof] t cNnfxsf] s[kf dfq xf] h;nfO{ rfxG5g\ k|bfg
u5{g\ .

cNnfxsf ;Dk"0f{ ;Gb]i6fx?dfly cf:yf /fVg' k5{ M s]xL ;+b]i6fx?


h;sf] gfd xfdLnfO{ atfOPsf] 5 s'/cfgdf pNn]v 5 . cNnfxsf] egfO 5 M clg,
xfdLn] Oa|fxLdnfO{ O:xfsÞ tyf ofc\Þs"Þa k|bfg u¥of}+ . ;j}sf] kyk|bz{g u¥of}+ /
g"xÞnfO{ klg xfdLn] o;eGbf cl3 dfu{bz{g u/]sf lyof}+ tyf pgsf ;Gtfgx¿dWo]
xfdLn] bfpmb, ;'n}dfg, P]o\o"a, o";'kmÞ, d";f Pj+ xf¿gnfO{ klg . o;/L g} xfdL
;'sdL{x¿nfO{ k|ltbfg k|bfg u5f}{+ . hÞsl/of, oXÞof, O{Þ;f tyf ONof;nfO{ klg
‑;Tdfu{ b]vfof}+_ . oL ;a} ;TsdL{x¿dWo] lyP . O:dfO{Þn, cn–o;cÞ, o"g'; /
n"tÞnfO{ klg ‑;Tdfu{ b]vfof}+_ . ;a}nfO{ xfdLn] ;+;f/af;Lx¿dfly k|wfgtf k|bfg
u¥of}+ . -;"/x cGcfd M *$–*^_
pgLx? ;a}dfly cf:yf /fVg' h?/L 5 . lsgeg] pgLx? ;a}sf] cfXjfg Pp6}
lyof] . cNnfxsf] egfO 5M cNnfxn] ltdLx¿sfnflu ToxL wd{ lgwf{l/t u/]sf
5g\ h;sf] cfb]z pgn] g"xÞnfO{ lbPsf lyP . clg, h;sf] k|sfzgf ‑x] d'xÞDdbÛ_
xfdLn] ltdLtk{m u/]sf 5f}+ / h;sf] cfb]z xfdLn] Oa|fxLd, d";f tyf O{Þ;fnfO{
lbPsf lyof}+ ls wd{nfO{ :yflkt u/ / o;df dte]b gu/ . -;"/x z'/f M!#_
pgLx?dWo] Ps hgfnfO{ OGsf/ ug'{ ;a}nfO{ OGsf/ u/] ;/x x'g]5 . cNnfxsf]
egfO 5 M g"xsf ;d'bfon] O{Zb"tx?nfO{ em'6f 7fg] . -;"/x z'c/f M!)%_

g"x klxnf] ;+b]i6f x'g\ . cNnfxsf ;+b]i6fx? af/] e]befj ug'{ hfoh 5}g . To;}
u/L s;}dfly cf:yf /fVg] s;}dfly g/fVg] of] klg hfoh 5}g . cNnfxsf] egfO
5 M lg:;Gb]x tL dflg;x¿ hf] cNnfx Pj+ pgsf /;"nx¿nfO{ OGsf/ ub{5g\ /
cNnfx Pj+ pgsf /;"nx¿aLr lje]b v8f ug{ rfxG5g\ / eGb5g\– æxfdL s'g}
/;"ndfly O{dfg /fVb5f}+ / s;}nfO{ OGsf/ ub{5f}+Æ, ltgLx¿ b'j}sf] aLraf6 s'g}
lgsf; lgsfNg rfxG5g\Ù ltgLx¿ jf:tjdf kSsf sflkmÞ/ x'g\ / sflkÞm/x¿sfnflu
64
O{zb"tdfly cf:yf

xfdLn] ckdfghgs oftgf tof/ kf/]sf 5f}+  . hf] cNnfx Pj+ pgsf /;"nx¿dfly
O{dfg Nofpg]5g\ / pgLx¿aLr lje]b v8f ub{}gg\ ltgLx¿nfO{ ltgsf] k|ltbfg
cNnfxn] l5§} k|bfg ug]{5g\ . /, cNnfx clt IfdfzLn, k/d bofn' 5g\ . -;"/x
lg;f M !%)–!%@_

cNnfxsf ;+bi] 6fx?nfO{ ;To dfGg' / pgLx?n] lbPsf] ;+bz ] nfO{


:jLsfg'{ M cNnfxsf] egfO 5 M x] dg'iox¿ xf] Û ltd|f kfngstf{sf]tk{maf6 ;Tosf
;fy O{zb"t ltdLx¿;dIf cfO;s]sf 5g\ . ctM ltdLx¿ O{dfg Nofpm . of] ltd|n} flu
pQd x'g5] / ltdLx¿ cgf:yf k|bz{g u5f}{ eg] -hflg/fv_ cfsfzx¿ Pj+ wtL{df h]
hlt 5g\ ;a} cNnfxsf x'g\ / cNnfx ;j{1 Pj+ tTjbzL{ 5g\ . -;"/x lg;f M !&)_

cl3Nnf ;+b]i6fx? af/] ;xL s'/fnfO{ dfGg' h?/L 5 M h'g s'/fx?


s'/cfg / xbL;df j0f{g ePsf 5g\ To;nfO{ dfGg' clgjfo{ 5 / To;nfO{ ;To
dfGg' klg h?/L 5 .

;+b]i6fx?sf] cf1fkfngf ug'{ M cNnfxsf] egfO 5 M /, xfdLn] x/]s


/;"n ‑O{zb"t_ nfO{ cNnfxsf] cfb]zadf]lhd pgsf] cf1fkfng ul/of];\ eGg]
p2]Zon] dfq k7fPsf 5f}+ . -;"/x lg;f M^$_

x/]s ;d'bfonfO{ p;sf] ;+b]i6fsf] s'/f dfGg' clgjfo{ 5 . clGtd ;+b]i6f


df]xDdb ;= x'g'x'G5 . pxfFsf] ;+b]zn] cl3Nnf ;a} ;+b]znfO{ /2 u/]sf] 5 . t;y{
pxfFsf] ;+b]zaf/] hfgsf/L kfPsf] x/]s JolQmn] To;sf] cf1fkfngf h?/L 5 .
cNnfxsf] egfO 5 M hf] pDdL ;Gb]i6f ‑d'xÞDdb_ sf] cg';/0f u5{g\Ù h;nfO{
pgLx¿ cfk"m;Fu /x]sf] tf}/ft tyf OGhLndf pNn]v ePsf] kfpF5g\Ù h;n]
ltgLx¿nfO{ ;'sd{sf] cfb]z lbG5g\ / s'sd{af6 /f]S5g\ / kljq j:t'x¿nfO{
ltgLx¿sf nflu j}w tyf ckljq j:t'x¿nfO{ cj}w u5{g\ clg ltgLx¿dfly
nflbPsf] af]emnfO{ emf5{g\Ù To; aGwgnfO{ vf]N5g\ h;df ltgLx¿ hsl8Psf
lyP . ctM h'g dflg;x¿n] pgLdfly cf:yf NofP / ltgsf] ;dy{g tyf d2t
65
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

u/] / pgLdfly cjt/0f ePsf] k|sfzsf] cg';/0f u/], ltgLx¿ g} ;kmntf k|fKt
ug]{x¿ x'g\ .Æ x] d'xDdb Û elgb]pm– æx] dg'io xf] Û d ltdLx¿ ;a}tk{m To;
cNnfxåf/f k7fOPsf] /;"n ‑b"t_ x'F h;sfnflu cfsfzx¿ tyf wtL{sf] zf;g
/x]sf] 5 . pgLafx]s sf]xL ;To k"Ho 5}g . pgL g} hLjg k|bfg u5{g\ / d[To'
lbG5g\ . ctM cNnfx tyf pgsf] To; pDdL /;"n ‑b"t_ dfly O{dfg Nofpm hf]
cNnfx tyf pgsf jf0fLx¿dfly O{dfg /fV5g\ / pgs} cg';/0f u/ h;n] ubf{
ltdLx¿n] dfu{bz{g k|fKt ug{ ;Sg]5f} .Æ -;"/x cf/fkm M !%&,!%*_
O{Zb"tx?nfO{ cfb/ OHht tyf dfof ug'{M cNnfxsf] egfO 5M xf]Og,
ltd|f kfngstf{sf] s;d Û ha;Dd ltgLx¿n] cfk;L e}+m–emu8fdf ltdLnfO{
GofofwLz agfpFb}gg\ / ltdLn] u/]sf] k}m;nfk|lt cfˆgf] dgdf låljwf/lxt l:ylt
kfpFb}gg\ tyf k"0f{¿kn] ;dk{0f ub}{gg\ ta;Dd ltgLx¿ cf:yfjfg x'g ;Sb}gg\ .
-;"/x dfobf M%%,%^_
x] ;Gb]i6f xf] Û elgb]pm– æolb ltd|f lktf, ;Gtfg, bfh'efO, bDkQL, gft]bf/,
ltdLx¿n] cfh{g u/]sf ;DklQ, Tof] Jofkf/ h;df dGbL x'gaf6 8/fpF5f} clg
ltdLx¿n] dg k/fPsf 3/x¿ ‑oL ;a}_ cNnfx, pgsf /;"n / pgsf] dfu{df o'4
ug'{ ‑oL ;a}_ eGbf a9L dg k5{ eg] cNnfxn] cfˆgf] lg0f{o k7fpGh]n kv{ .Æ /,
cNnfxn] cj1fsf/L dflg;x¿nfO{ ;Tdfu{ b]vfpFb}gg\ . -;"/x tf}af M @$_
cNnfx Pj+ pgsf kml/Ztfx¿ gaLdfly …bof tyf zflGt ‑b¿b_ k7fpF5g\ .
ctM x] cf:yfjfgx¿ xf] Û ltdLx¿ klg pgLdfly …b¿bÚ tyf ;nfd k7fpg] u/ .
-;"/x cxhfa M %^_
;+b]i6f df]xDdb ;=sf] egfO 5 M ltdLx? O{dfgjfnf aGg ;Sb}gf} ha;Dd
dnfO{ ltdLx? cfˆgf]] a'af tyf 5f]/f / ;Dk"0f{ dfgjeGbf a9L lk|o agfpb}gf} .
-d'Qkms'g cn}x_

66
cflv/t cyf{t k/nf]sdfly cf:yf
o; s'/fdf cf:yf ls cNnfxn] cGtdf cfˆgf]] ;Dk"0f{ k|f0fLnfO{ pgLx?sf]
lrxfgaf6 lhljt ug{]5 / pgLx?sf] sd{sf] lx;fa lstfa lng]5 / To;sf]
cfwf/df pgLx?nfO{ :juL{o jf gsL{o 3f]lift ug{]5 . cNnfxsf] egfO 5 M
/, cTofrf/Lx¿ h'g sfo{ u5{g\ Tof] cNnfx hfGb}gg\ eGg] g7fg . cNnfx
ltgLx¿nfO{ To; lbg;Dd dfq df}sf lbO/x]sf 5g\ h'g lbg cfFvfx¿ Psf]xf]/f]
x]l//xg]5g\ . -;"/x Oa|fxLd M $@_
h'g lbg dxfk|no cfpg]5 To; lbg ltgLx¿ 5'l§g]5g\ . clg h;n]
O{dfg NofPsf / ;Tsd{ u/]sf x'g]5g\ pgLx¿nfO{ :ju{sf] au}Frfdf cfgGb
Pj+ pNnf;sf;fy /flvg]5 . t/ h;n] s'k|mÞ u/]sf x'g]5g\ / xfd|f cfotx¿
tyf cflvÞ/tsf] ;fIffTsf/nfO{ e'm7f] 7x/ u/]sf x'g]5g\ ltgLx¿ oftgfdf
xflh/ u/fOg]5g\ . -;"/x ?d M !$–!^_

cflv/tdf cf:yf /fVbf lgDg s'/fx? dfGg' h?/L 5 .


d[To'kl5 36g] s'/fx?dfly cf:yf /fVg' M h:t} kml/ztfx?nfO{ b]Vg',
lrxfgdf dflg;;F+u ;f]wk'5 x'g', lrxfgdf x'g] b08 jf s[kf, To;}u/L ah{vLo
hLjgdf x'g] s'/fx? cflbdf cf:yf /fVg' . cNnfxsf] egfO 5 M olb ltdLn] Tof]
l:ylt x]g{ ;s]sf] eP ‑a]; x'g] lyof]_ ha kmÞl/Ztfx¿ cljZjf;Lx¿sf] d'v tyf
9f8df lxsf{pFb} k|f0f n'5\b5g\ -/ eG5g\–_ ærfv cfuf]sf] oftgf . -cGkmfn M%)_
clg cNnfxn] p;nfO{ ltgLx¿n] u/]sf pkfox¿sf] lgs[i6tfaf6 ;'/lIft /fv]
/ lkÞm/cÞfg} sf dflg;x¿nfO{ lgs[i6 k|sf]kn] 3]¥of] . cfuf]– hxfF ltgLx¿nfO{ laxfgL
/ a]ns ' L k]z ul/G5 . /, h'g lbg dxfk|no x'G5 ‑To; lbg elgg]5_– lkmÞ/cfÞg} sf
dflg;x¿nfO{ s7f]/ oftgfdf xfn ÛÆ -;"/x uflkm/ M $%,$^_
cg; /lh=dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 . O{Zb"tn] eGg'eof] M ha d[tsnfO{ lrxfgdf
/flvg] 5 / dnfdLx? kms{g] 5g\ p;n] dnfdLsf] h'tfsf] cfjfh ;'Gg] 5 . pm ePsf]
67
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

7fpFdf b'Oj{ 6f kml/Ztfx? cfP/ a:g] 5g\ / ;f]Wg] 5g\ . of] JolQm af/] ltdL s] eG5f}<
olb pm df]ldg 5 eg] p;n] eGg] 5 M d ujfxL lbG5' pxfF cNnfxsf] ;+b]i6f tyf
pkf;s x'g' x'G5 . pm;F+u elgg] 5, x]/ ltd|f] 7]ufgf of] gs{ lyof] . t/ cNnfxn]
To;sf] ;6\6f :ju{ k|bfg ul/lbPsf 5g\ . p;n] lrxfgdf g} :ju{ / gs{ ;a}
b]Vg]5 . olb sf]xL d'gflkms jf sflkm/ 5 eg] pm;F+u ;f]lwg] 5 . o; JolQmsf]
af/]df ltdL s] eG5f} < p;n] hjfkmdf eGg] 5, dnfO{ yfxf 5}g . dflg;x?n]
h] eGy] d}n] klg ToxL eGy]F . pm;+Fu elgg] 5, ltdLn] a'em]gf} / hfGg]x?;F+u
klg nfu]gf} . To;kl5 p;nfO{ kmnfdsf] df/ xflgg] 5 . ToxfF pm lrNnfpg] 5 .
p;sf] :j/ dfgj / bfgjafx]s cGo ;a} k|f0fLn] ;'Gg] 5 .

OAg] cAaf; dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 . O{Zb"t b'O{hgfsf] lrxfgaf6 hfFb} x'g'
x'GYof] . pxfFn] eGg'eof], pgLx?nfO{ b08 lbOb} 5 . pgLx?nfO{ s'g} 7"nf] kfksf
sf/0f b08 lbOb} 5 . Ps hgfnfO{ p;n] lkzfa gwf]Psf] sf/0f b08 lbOb} 5 .
csf{]nfO{ r'SnL ug{] u/]sf]n] b08 lbOb} 5 . To;kl5 pxfFn] xl/of] bfp/f lnP/
To;sf] b'O6f 6'qmf u/L tL b'j}sf] lrxfgdf ufl8lbg'eof] . ;fyLx?n] ;f]w], x]
O{Zb"t tkfOFn] o:tf] lsg ug'{ ePsf] xf] < pxfFn] eGg'eof], ha;Dd of] bfp/f
;'Vb}g pgLx?sf] b08df s]xL sdL eO/fVg] 5 .

dxfk|no 36\g] lgzfgLx? af/] O{dfg x'g' M cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx


g} x'g\ h;n] u|GynfO{ tyf ‑lg;fkmsf]_ …dLhfÞgÚ‑t/fh'_ cjtl/t u/]  . /, ltdLnfO{
s] yfxf st} lg0f{osf] 38L glhs cfOk'u]sf] 5 ls < dxfk|nodfly cf:yf g/fVg]
x¿ g} o;sf]nflu xtf/ u5{g\ t/ To;dfly cf:yf /fVg]x¿ To;af6 8/fpF5g\ /
Tof] ;To xf] eg]/ hfGb5g\ . ;'g, h'g dflg;x¿ dxfk|noaf/] ts{–ljts{ u5{g\
ltgLx¿ kye|i6tfdf w]/} 6f9f;Dd k'u]sf 5g\ . -;"/x z'/f M !&,!*_
dxfk|nosf] 7"nf] lgzfgLx?dWo] of] klg xf] h'g O{Zb"tn] atfpg' ePsf]
5 . pxfFsf] egfO 5 M dxfk|no ta;Dd x'g] 5}g ha;Dd ltdLx?n] bz j6f
lgzfgL b]Vb}gf} . pxfFn] tL s'/fx? eGg'eof] M w'jfF, bHhfn, wtL{sf] hgfj/,
klZrdaf6 ;'o{sf] pbo, O{;fsf] cjt/0f, ofh'h dfh'h, tLg 7fFpdf hldg wl;g'M
68
cflv/t cyf{t k/nf]sdfly cf:yf

k"j{df, klZrddf / c/a 6fk'df, clGtd lgzfgL odgaf6 cfuf] lg:sg] 5 h;n]
dflg;x?nfO{ dxZ/sf] d}bfgdf n}hfg] 5 . -d'l:nd_
dxfk|no crfgs cfpg] 5 / l56f] cfpg] 5 . cNnfxsf] egfO 5 M
ltgLx¿n] dxfk|no slxn] cfpg]5 egL ltdLl;t ;f]W5g\ . elgb]pm– æTo;sf]
1fg t dfq d]/f kfngstf{nfO{ 5Ù To;nfO{ To;sf] ‑lgwf{l/t_ ;dodf pgn]
g} k|s6 ug]{5g\ . cfsfzx¿ tyf wtL{sf nflu of] sl7g ;do x'g]5 / Tof]
ltdLx¿dfly cs:dft\ g} cfpg]5 .Æ ltgLx¿n] o;af/] o;/L ;f]W5g\ dfgf}+
ltdL To;sf] vf]hLdf nfu]sf5f} . elgb]pm– æTo;sf] 1fg dfq cNnfxnfO{ 5 .
t/, clwsf+z dflg;x¿nfO{ yfxf g} 5}g .Æ-;"/x cf/fkm M !*&_
clg, dxfk|no t kne/df jf Tof]eGbf klg l56f] x'g]5 . lg:;Gb]x cNnfx
k|To]s lrhsf] ;fdYo{ /fVb5g\ . -;"/x gxn M &&_
dfgjnfO{ k'ghL{ljt ul/g] s'/fdf cf:yf x'g' k5{ M cNnfxn] pkf;snfO{
lrxfgaf6 k'ghL{ljt ug{] 5 . vfnL v'6\6fsf ;fy} k'/} zl// gf+uf] x'g] 5 . vtgf
ul/Psf] x'g] 5}g . pgLx?;F+u s]xL x'g] 5}g . oL s'/fx? bf];|f] :j/ km's]kl5 3l6t
x'g]5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M /, ;"/ ‑g/l;‹f_ k'mlsg] lalQs} ltgLx¿ lrxfgaf6
cgfof; lg:s]/ cfˆgf kfngstf{tk{m bu'g{ yfNg]5g\ . -;"/x M ofl;g M%!_
O{Zb"tsf] egfO 5 M dflg;x?nfO{ dxfk|nosf] lbg vfnL v'6\6f, gf+uf] z/L/
/ vtgf gul/Psf] cj:yfdf hDdf ul/g]5g\ .

dxfk|nodf cf:yf M dxfk|nosf] x/]s cj:yfx?df cf:yf x'g' k5{ . cNnfxsf]


egfO 5 M Tof] lbg dflg;x? cNnfxsf] ;fd' pleg]5g\ . -;"/x d'tkm\kmLkmLg M ^_

dflg;x? dxfk|nosf] lbg cNnfxsf] ;fd'Gg] nfdf] ;do;Dd v8f /xg] 5g\ .
k'sfg{]jfnfn] pgLx?nfO{ ;'gfpFg] 5 . ;'o{ glhs ul/g] 5 . pgLx? kl;gfdf 8'Ag]
5g\ . xf}h] sf};/df NofOg] 5g\ . t/fh' /flvg] 5 . k'n l;/ft x'g] 5 . To;af6
x/]s JolQmnfO{ lxF8g' kg{] 5 .
69
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

lx;fa lstfafdf cf:yf M cNnfxsf] egfO 5 M pgLx?nfO{ xfdL tkm{ g}


kms{g' 5 / pgLx?sf] lx;fa xfdL;Fu 5 -;"/x uflzof M @%,@^_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M h;sf] kl/0ffd bflxg] xftdf lbOg] 5 p;sf]


lx;fa Psbd} ;/n x'g]5 . -;"/x OlGzsfs M &,*_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M h;n] s0f a/fa/ klg z'esd{ ug{]5 p;n]
To;sf] abnf kfpg] 5 / h;n] s0f a/fa/ klg kfk ug{] 5 p;n] To;sf] abnf
kfpg] 5 . -;"/x lhnhfn M &,*_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M /, dxfk|nosf] lbg xfdL 7Ls–7Ls hf]Vg]


t/fh' /flvlbg]5f}+ . clg s;}dfly clnslt klg cGofo x'g] 5}g . /, Pp6f
/fof]sf] bfgf a/fa/ ‑sd{_ eP klg xfdLn] To;nfO{ Nofpg]5f}+ . /, lx;fa
lngsf nflu xfdL kof{Kt 5f}+ . -;"/x clDaof M $&_
Dff]ldgx?sf] lx;fa M pgLx?sf] lx;fa ls t ;f]em} lbOg] 5 ls t
pgLx?;F+u ;f]wk'5 x'g]5 . h;sf] lx;fa ;f]em} lbOg] 5 Tof] cNnfxsf] tkm{af6
klxnf g} /fd|f] dfG5]df ulgPsf] x'g] 5 . o; af/] xbL;df j0f{g ul/Psf] 5 M
O{Zb"tn] eGg'eof] M cNnfx df]ldg;F+u glhs x'g] 5 / pmdfly cfˆgf]] afh' /fv]/
p;sf] kfk n'sfP/ eGg] 5, s] ltdLn] of] kfk u/]sf] lyof} < of] kfk af/] yfxf 5
. p;n] eGg] 5, xh'/ x] d]/f kfngxf/ . p;n] cfˆgf] kfkx? :jLsfg{] 5 . p;n]
cfkm" ca gf; x'g] s'/f klg 7fGg] 5 . cNnfxn] eGg] 5g\ d}n] ;+;f/df klg of]
kfk uf]Ko /fv]sf] lyPF cfh klg ltd|f] of] kfk dfkm ul/lbg] 5' . To;kl5 p;sf]
;Tsd{sf] k'/:sf/ lbOg] 5 .

clwsf+z df]ldgx?;Fu ;f]wk'5 u/L lx;fa lnOg] 5 . 7"nf kfkx?df


km;]sf df]ldgx? o;df kg{] 5g\ . cNnfxn] rfx] eg] pgLx?sf] kfk a/fa/
cfuf]sf] ;hfo lbg] 5g\ . clg To;kl5 pgLx?sf] 7]ufgf :ju{ x'g]5 . o;
af/] Pp6f xbL; 5 M O{Zb"tn] eGg'eof] M h;sf] dxfk|nosf] lbg lx;fa x'g]5
pm gfz x'g] 5 . d}n] ;f]w]F, x] O{Zb"t cNnfxn] o;f] eg]sf 5}gg\ / < h;nfO{
70
cflv/t cyf{t k/nf]sdfly cf:yf

p;sf] bfofF xftdf kl/0ffd lbOg] 5 p;sf] lx;fa ;lhnf] x'g] 5 . O{Zb"tn]
eGg'eof] M Tof] t h;sf] lx;fa k]z ul/g]5 p;sf] af/]df xf] t/ hf] ;F+u
lx;fa lnOg] 5 p;nfO{ dxfk|nosf] lbg b08 lbOg] 5 . -d'Qkms'g cn}x_

sflkm/x?sf] lx;fa M pgLx?sf] lx;fa lstfa ;Tsd{ / s'd{sf] cfwf/df


x'g] 5}g . lsgeg] pgLx?;F+u s'g} ;Tsd{ g} x'g] 5}g . cNnfxsf] egfO 5 M /, xfdL
ltgLx¿n] u/]sf k|To]s sfo{tk{m a9\g]5f}+ clg tL sfo{x¿nfO{ w'nfsf s0fx¿e}+m
5/k:6 agfOlbg]5f}+ . -;"/x km'/sfg M @#_
pgLx?nfO{ t cfˆgf]] sd{ yfxf x'g] 5 / To;nfO{ :jLsfg{] klg 5g\ . xbL;df
5 M sflkm/ / d'gflkmsx?sf] lj?4df kml/Ztf, df]ldgx?, dfgj tyf bfgj ;a}n]
ujfxL lbg]5g\ . pgLx?n] eGg]5g\ , log} x'g\ h;n] cNnfxnfO{ em'6f] 7fg]sf lyP .
;'g, o:t} cTorf/Lx?dfly cNnfxsf] lgGbf 5 .

k|ltkmndf cf:yfM :ju{ ;To xf] / g/s klg ;To xf] egL ljZjf; ug'{
kb{5 . :ju{nfO{ cNnfxn] tL JolQmx?sf] nflu tof/ u/]sf 5g\ h'g JolQmx?
cNnfxsf c;n eQmhg ag] . :ju{df dx;'; ul/g] / b]lvg] ;a} vfnsf cg'ux|
x'g] 5 . To;nfO{ ;+;f/df s'g} cfFvfn] klg b]vs ] f] x'g] 5}g, g s'g} sfgn] ;'gs
] f]
x'g] 5, g dgdf s'g} eo x'g] 5 ToxfF . gs{ eg]sf] cNnfxsf OGsf/Lx?sf] nflu
tof/ kfl/Psf] b08 lbg] 7fpF xf] . ToxfF klg dx;'; ul/g] / b]lvg] b08x? x'g] 5g\.
cNnfxsf] egfOM clg xfdLn] cfˆgf eQmx¿dWo] dg k/fP/ 5fg]sf JolQmx¿nfO{
o; u|Gysf] pQ/flwsf/L agfof} + . pgLx¿dWo] s]xL :jo+dfly cTofrf/ ug]x{ ¿ 5g\,
s]xL dWodfuL{ 5g\ / cGo s]xL cNnfxsf] cg'1faf6 k'0o sd{df cl3 a9\gx] ¿ 5g\  .
of] cNnfxsf] 7"nf] s[kf xf] . ‑o:tf dflg;x¿sf nflu_ ;bf /xg] au}r + fx¿ 5g\
h;df pgLx¿ k|jz ] ug]5{ g\ . ToxfF pgLx¿nfO{ ;'gsf afnfx¿ / df]tL klx/fOg]5
/ ToxfF pgLx¿sf j:qx¿ /]zdsf x'g5 ] g\ . /, pgLx¿n] eGg]5g\– æ;Dk"0f{ k|z; + f
pg} cNnfxsfnflu x'g\ h;n] xfd|f] zf]s lgjf/0f u/] . lg:;Gb]x xfd|f kfngstf{
clt IfdfzLn Pj+ u'0fu|fxL 5g\==. h;n] cfˆgf] cg'sDkfaf6 ;bf /xg] :yfgdf k|j]z
u/fP hxfF xfdLnfO{ g s'g} b'Mv x'g]5 g ysfO g} nfUg]5 .Æ /, h;n] s'kÞ|m u/]sf
71
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

5g\ ltgLx¿sfnflu g/ssf] cfuf] 5, hxfF g d[To' cfpg]5 h;n] ltgLx¿ d¿g\
g ltgLx¿sf] oftgfnfO{ xn'sf g} ul/g]5 . x/]s s[t£g JolQmnfO{ xfdL o:t} abnf
lbg] u5f} +{ . ltgLx¿ g/sdf lrRofpg]5g\– æx] xfd|f kfngstf{ Û xfdLnfO{ aflx/
lgsfn . ca klxn] u/]sf ‑b'isd{x¿_ ljk/Lt xfdL k'0o sd{ ug]5 { f} + .Æ ‑cNnfxn]
eGg]5g\_ æs] xfdLn] ltdLx¿nfO{ olt cfo' lbPsf lyPgf}+ h;df pkb]z lng rfxg]
n] pkb]z lng ;SYof]  < /, ltdLx¿sxfF t ;r]ts klg k'us ] f lyP . ctM ‑oftgfsf]_
:jfb rfv Û cTofrf/Lx¿sf] sf]xL ;xof]uL 5}g .Æ -;"/x kmflt/ M #@,#&_

72
efUodf cf:yf
o; s'/fdf cf:yf ls cNnfxn] cfˆgf]] ;j{;bf 1fgsf] cfwf/df ;Dk"0f{ k|f0fLsf]
efUo n]lvlbPsf 5g\ . To;nfO{ pgn] ;'/lIft kf6Ldf n]lvlbPsf 5g\ . cfˆgf]]
rfxgf cg';f/ To;nfO{ hf/L u5{g / cfˆgf]] zlQm cg';f/ /fV5g\ . cNnfxsf]
egfO 5 M xfdLn] k|To]s j:t' Pp6f lgwf{l/t ¿kdf ;[li6 u/]sf 5f}+ . -;"/x sd/M
$(_ pgn] k|To]s lrh ;[li6 u/] / To;nfO{ /fd|f];Fu lgwf{l/t u/]  . -;"/x km'/sfg M @_
efUodflysf] cf:yfdf lgDg s'/fx? zfldn 5g\ M
cNnfxsf] 1fgdfly cf:yf x'g' kb{5 M cNnfxsf] 1fg ;bfaf6 5 ;bf
/xg] 5 / x/]s s'/fnfO{ ;d]6]sf] 5 . h:t} cfˆgf] sfo{, k|f0fLsf] efUo, /f]hL/f]6L,
pkf;ssf] ;Tsd{ / s'sd{x? cflb . :jo+sf] af/]df cNnfxsf] egfO 5 M pgnfO{
x/]s s'/fsf] 1fg 5 . -;"/x as/fx M@(_
Ps csf{] egfO 5 M oL ;a} pg} zlQmzfnL tyf ;j{1n] lgwf{l/t u/]sf
ljwLx¿ x'g\ . -;"/x cGcfd M(^_
s;n] cf1fkfngf ug{] 5 / s;n] cj1f ug{] 5 nufot ;a} s'/fsf] pgnfO{
1fg 5 .
cNnfxn] ;'/lIft kf6Ldf efUo n]lvlbPsf] s'/fdf ljZjf; ug'{ M
cNnfxsf] egfO 5 M k[YjL jf :jo+ ltdLx¿dfly h] ;Í6 cfpF5 Tof] xfdLn]
cl:tTjdf Nofpg'cl3 g} Pp6f ljz]if k':tsdf clÍt 5 . of] cNnfxsf]nflu
Psbd} ;xh 5 . -;"/x xlbb M @@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 elgb]pm– æk/f]Ifsf 1ftf d]/f kfnstf{sf] s;dÛ
Tof] ltdLx¿dfly cjZo g} cfpg]5 . cfsfzx¿ tyf wtL{df /x]sf /lQe/ ePsf]
j:t' klg pgLaf6 n'Sg ;Sb}g, g t Tof]eGbf ;fgf] g 7"nf] g} . a? oL ;a} Pp6f
:ki6 vftfdf 5g\ . -;"/x ;af M #_
cAb'Nnfx lag cd/dfkm{t j0f{g ul/Psf] 5 M O{Zb"tn] eGg'eof] M cNnfxn]
;Dk"0f{ k|f0fLsf] efUo wtL{ / cfsfzsf] ;[li6 ug'{eGbf krf; xhf/ jif{ klxnf g}
n]lvlbPsf lyP . pxfFn] eGg'eof] M pgsf] cz{ kfgLdf lyof] . -d'l:nd _
73
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

pafbx lag ;fldt /lh=n] eGg'eof] M d}n] O{Zb"tn] eg]sf] ;'g]F M cNnfxn]
;a}eGbf klxnf snd ;[li6 u/]/ eg] M n]v . sndn] eGof] d}n] s] n]v'F <
cNnfxn] eg] M dxfk|no;Ddsf x/]s j:t'sf] efUo n]v . -ltld{hL_cNnfxsf]
nfu' ePsf rfxgfx?dfly ljZjf; ug'{ kb{5 M h] cNnfx rfx\of] Tof] eof] . h]
cNnfxn] rfxb}g Tof] x'Fb}g . cNnfxn] h;nfO{ lbG5 Tof] s;}n] /f]Sg ;Sb}g
/ cNnfxn] h;nfO{ /f]S5 s;}n] lbg ;Sb}g . cNnfxsf] km};nf s;}n] 6fNg
;Sb}g / cfˆgf] zf;gdf grfx]sf] s'g} s'/f Tof] xF'b}g . h;nfO{ rfxG5g\ dfu{bz{g
lbG5g\ h;nfO{ rfxG5g\ kye|i6 ul/lbG5g\ . pgsf] tTjblz{tfnfO{ s;}n] hfGg
klg ;Sb}g . cNnfxsf] egfO 5 M /, olb cNnfxn] rfx]sf] eP ltgLx¿n] /;"nx¿
kZrft\ :ki6 lgzfgLx¿ k'uk] l5 cfk;df ´u8f ug]{ lyPgg\ . k/Gt', ltgLx¿aLr
dte]b eof] clg ltgLx¿dWo] s]xL cf:yfjfg eP eg] s]xLn] s'k|mÞ ‑cgf:yf_
k|bz{g u/] . cNnfxn] rfx]sf] eP ltgLx¿ cfk;df emu8f ug]{ lyPgg\ . t/,
cNnfx h] rfxG5g\ Tof] ub{5g\ . -;"/x as/fx M @%#_
Pscsf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M ltdLx¿dWo] ;Lwfdfu{df lx+8\g rfxg]x¿sf
nflu . /, ltdLn] rfx]/ s]xL x'g] 5}g ha;Dd ;Dk"0f{ ;+;f/sf kfngstf{ cNnfxsf]
rfxgf gxf];\ . -;"/x tlSj/ M @*,@(_
;Dk"0f{ hutsf ;[li6sf >i6f cNnfx x'g egL ljZjf; ug'{ M cNnfx g} >i6f
x'g\ . cNnfx afx]s x/]s j:t' ;[li6 x'g\ . x/]s j:t'sf] ljleGg lsl;d To;sf]
ljz]iftf / To;sf] x/st ;a} cNnfxsf] ;[li6 xf] / cNnfx To;sf >i6f x'g\ .
cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx ;Dk"0f{ lrhx¿sf ;[li6stf{ x'g\ / pgL x/]s j:t'sf
;+/Ifs x'g\ . -;"/x h'd/ M ^@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M hals ltdLx¿nfO{ tyf ltdLx¿n] agfpg]
j:t'x¿nfO{ cNnfxn] g} ;[li6 u/]sf x'g\ < -;"/x ;fkm\kmft M (^_
cNnfxsf] rfxgf / bofaLr cGt;{DaGw x'g' h?/L 5}g eGg] s'/fdf
O{dfg M t;y{ p;n] Tof] s'/f rfxG5 h'g p;n] dg k/fpFb}g / Tof] s'/fnfO{ dg
k/fpF5 h'g p;n] rfxFb}g . of] klg p;sf] dxf tTjblz{tf / Ps 7"nf] p2]Zosf]
sf/0f xf] . cNnfxsf] egfO 5 M
74
efUodf cf:yf

/, olb xfdLn] rfx]sf] eP k|To]s JolQmnfO{ p;sf] ;Tdfu{ k|bfg ug]{ lyof} + . t/,
xfdLtk{maf6 xfdLn] g/snfO{ lhGg / dfgjåf/f eg]5 { f}+ eGg] jrgl;4 eO;s]sf] 5 .
-;"/x ;Hbf M !#_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M olb ltdLx¿ s[t£gtf bzf{p5 F f} eg] cNnfx


ltdLx¿af6 lg:k[x 5g\ / pgL cfˆgf eQmx¿sf nflu s[t£gtf dg k/fpFbg} g\ / olb
ltdLx¿ s[t1 x'G5f} eg] cNnfxn] To;nfO{ ltdLx¿sf nflu dg k/fpg]5g\ . -h'd/ M&_

cNnfxsf] sfg'g / cNnfxn] n]v]sf] efUoaLr s'g} cGt/ 5}g


egL cf:yf /fVg' M cNnfxsf] egfO 5 M lgZro g} ltdLx¿sf k|of; ljleGg
k|sf/sf 5g\ . t, h;n] vr{ u¥of] / O{zeo /fVof] / ;b'kb]znfO{ ;To dfGof] .
p;sf nflu xfdL ;xhtf pTkGg ug]{5f}+ . t/ h;n] s~h':ofO{+ / nfkjf{xL u¥of]
/ ;b'kb]znfO{ ldYof 7x/ u¥of] . p;nfO{ xfdL ljs6tftk{m 8f]¥ofpg]5f}+ . -;"/x
n}nM $—!)_

cNnfxsf] sfg'g v'nf u|Gy xf] eg] efUo k/f]Ifdf /flvPsf] s'/f xf] .
t;y{ cNnfxn] cfˆgf]] pkf;sx?sf] efUo n]lvlbPsf 5g\ / To;nfO{ cNnfxn]
pgLx?af6 uf]Ko /fv]sf 5g\ . cNnfxn] /fd|f] sd{ ug{ / g/fd|f] sd{ gug{ cfb]z
lbPsf] 5 t;y{ s'g} klg pkf;ssf] nflu klxnf g} efUo n]lvPsf] 5 egL kfk
u/] klg x'G5 / cf1fkfngf gu/] klg x'G5 eGg] ts{ /xFb}g . cNnfxsf] egfO 5 M
ax'b]jjfbLx¿n] eGg]5g\– æolb cNnfxn] rfx]sf] eP g xfdLn] ;fe]mbf/ 7x¥ofpg]
lyof}+ g xfd|f k'vf{n] g} / g xfdLn] s'g} lrhnfO{ cj}w 7x¥ofpg] lyof}+  .Æ o;eGbf
k"j{sf dflg;x¿n] klg o;/L g} e'm7f] 7x/ u/]sf lyP . cGttM ltgLx¿n] xfd|f]
oftgfsf] :jfb rfv]  . elgb]pm– æs] ltdLx¿;Fu s'g} 1fg 5 < 5 eg] xfdL;dIf
k|:t't u/ . ltdLx¿ t s]jn e|dsf] cg';/0f u5f{} / c8\sn dfq u5f{} .
elgb]pm– æ;To;Dd k'Ug]] lg0ff{os ts{ t cNnfxsxfF 5 . pgn] rfx]df jf:tjdf
g} ltdLx¿ ;a}nfO{ ;Tdfu{df 8f]¥ofpg] lyP .Æ -;"/x cGcfd !$*,!$(_

efUodfly cf:yfsf] ljifodf b'O{j6f ;d"x kye|i6 ePsf 5g\ .


75
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

!, sb/Lof gkmft M pgLx?n] pkf;sx?sf] sd{x?df dfq ljZjf; u/]sf


5g\ / efUonfO{ OGsf/ u/]sf 5g\ .

@, ha/Lof M pgLx?n] x/]s s'/fsf] lhDd]bf/ cNnfxnfO{ g} 7x/fPsf 5g\


eg] dfgjdf s'g} s'/fsf] rfxgf tyf zlQm xF'b}g eGg] s'/fdf cf:yf /fv]sf 5g\ .

76
O{zu|Gy s'/cfg
s' / cfg cNnfxsf] s'/ f cyf{t ;+b]z xf] . cNnfxsf] egfO 5 M /, olb
ax' b ] j jfbLx¿dWo] s;}n ] ltd|f ] z/0f dfU5 eg] To;nfO{ z/0f b]p m oxfF;Dd
ls pm cNnfxsf] jf0fL ;'gf];\ . k]ml/ p;nfO{ p;sf] ;'/lIft uGtAodf
k' ¥ ofOb] p m lsgeg] ltgLx¿ c1fgL JolQmx¿ x'g \ . -;"/x tf}afx M ^_

s'/cfg jf:tjdf cNnfxsf] s'/f xf] . To;df /x]sf] zAb klg cNnfxsf] xf] /
cy{ klg . s'/cfg cNnfxsf k|f0fLx?sf] s'/fx? h:tf] x'g ;Sb}g . of] t cNnfxsf]
tkm{af6 cjt/0f ePsf] xf] . cNnfxn] s'/cfgnfO{ lha|Ondfly O{Zfjf0fL u/] clg
O{Zb"t df]xDdb ;=dfly cjt/0f u/] clg df]xDdb ;=n] dfgjnfO{ k9]/ ;'gfP .
cNnfxsf] egfO 5 M /, o; s'Þ/cfgnfO{ xfdLn] yf]/}–yf]/} u/L cjt/0f u/]sf 5f}+
tfls dflg;x¿nfO{ of] ;dosf] cGt/fndf -k9]/_ ;'gfpm . /, xfdLn] o;nfO{
qmlds ¿kdf cjt/0f u/]sf 5f}+ . -;"/x O;|f M !)^_
dflg;x?n] s' / cfg k9] k l5 To;nfO{ k' : tssf] ?kdf n] V g yfn] ;fy}
To;nfO{ s07 klg u/] . cNnfxsf] egfO 5 M elgb] p m– æTo;nfO{ t
kljqfTdf ‑lha| O { n _ n] 7Ls d] / f /asf] tkm{ a f6 qmdzM cjt/0f u/] s f
5g\ tfls df] l dgx¿nfO{ ;' b [ 9 tf k| b fg u¿g\  . / of] d' l :ndx¿sfnflu
dfu{ b z{ g Pj+ z' e –;" r gf xf]  .Æ xfdLnfO{ /fd| / L 1ft 5 ls ltgLx¿
-ltd| f ] af/] d f_ eG5g\ – æo; JolQmnfO{ Pp6f dfG5] n ] l;sfpg] u5{  .Æ t/
ltgLx¿sf] ;Í] t h' g JolQmtk{ m /x] s f] 5 p;sf] efiff t u} / –c/aL ‑chdL_
xf] hals of] laz' 4 cÞ / aLdf 5 . -;" / x gxn M !)@, !)#_
o; ljifodf b'O{j6f lu/f]x kye|i6 ePsf 5g\ .
hxdLof P+j d'cth]nf M pgLx?n] cNnfxsf] ljz]iftfnfO{ OGsf/ u/]sf
5g\ . ;fy} cNnfxsf] s'/f ug{] ljz]iftfnfO{ klg gsf/]sf 5g\ . pgLx?sf] ;f]rfO
cg';f/ af]Ng' cNnfxsf] ljz]iftf xf]Og . of] cNnfxsf] ljz]iftf geO{ cNnfxsf]
;[li6 xf] h:t} cNnfxsf] pkf;s, cNnfxsf] 3/ cNnfxsf] pF6gL cflb .
77
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

l;kmfltof, czfo/fx / dft'l/lbofx M pgLx?n] cNnfxsf] s'/f ug{]


ljz]iftfnfO{ t :jLsf/]sf 5g\ t/ To;sf] zAb tyf :j/nfO{ cNnfxsf] ;[li6 eg]
sf 5g\ . cyf{t pgLx?n] cNnfxsf] s'/fnfO{ cy{df ljz]iftf dfg]sf 5g\ t/ zAb
/ :j/nfO{ ljz]iftf dfg]sf 5g}g\ . O{zb"t d";fn] ?vd"lg ;'gs
] f] cNnfxsf] :j/nfO{
cNnfxsf] ;[li6 eg]sf 5g\, cNnfxsf] s'/f dfg]sf 5}gg\ .
cNnfxnfO{ k|ToIf b]Vg' M cNnfx / cflv/tdf cf:yf /fVbf k|nf]ssf] b'O{ 7fpFdf
cNnfxnfO{ k|ToIf b]Vg] s'/fdf klg cf:yf /fVg' kb{5 . Ps lx;fa lstfa lng]
7fpFdf / csf{] :ju{df k|jz
] u/]kl5 . cNnfxsf] egfO 5 M To; lbg s]xL d'xf/x¿
pHHjn x'g5] g\ . cfˆgf /atk{m x]l//x]sf x'g5
] g\ . -;"/x lsofdx M @@, @#_
Pscsf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M pRr cf;gdf a;]/ pgLx¿ cjnf]sg
ul//xg]5g\ . -;"/x d'tkm\kmLkmLg\ M @#_
O{Zb"tn] cNnfxsf] d'xf/nfO{ b]Vg] s'/fsf] JofVof ug'{ePsf] 5 . k"l0f{dfsf]
h"gnfO{ b]v] em} cNnfxnfO{ b]lvg] 5 . O{zb"tsf] egfO 5 M ltdLx?n] cfˆgf]]
kfngstf{nfO{ To;/L g} b]Vg] 5f} h;/L of] rGb|dfnfO{ b}Vb}5f} . cNnfxnfO{ b]Vg]
s'/fdf ltdLx?dfly cTofrf/ ul/g] 5}g . -a'vf/L_

o; ljifodf b'O{ lu/f]x kye|i6 ePsf 5g\ .


hxdLof / d'cth]nfxM pgLx?n] cNnfxnfO{ k|ToIf b]lvg] s'/fnfO{ gsf/]
sf 5g\ . pgLx?n] cNnfxsf] Tof] egfO h;df cNnfxn] O{Zb"t d";fsf] af/]df
ltdLn] dnfO{ b]Vg ;Sb}gf} eg]sf 5g\ To;sf] cfwf/df ts{ u/]sf 5g\ . csf{]
cfotdf elgPsf] 5 cfFvfn] p;nfO{ e]6fpg ;Sb}g . -;"/x cGcfd M !)#_
pgLx?sf] dtsf] v08g ub{} elgPsf] 5 M cNnfxsf] egfO ltdLn] dnfO{ b]Vg
;Sb}gf}+ eGg] s'/fsf] cy{ ;+;fl/s b'lgofFdf b]Vg ;Sb}gf} eg]sf] xf] . Tof] slxn] klg
b]Vg ;Sb}gf} eg]sf] xf]Og . To;}u/L cfFvfn] p;nfO{ e]6fpg ;Sb}g eg]sf] b]Vg
;Sb}g eg]sf] xf]Og . b]Vg t ;lsG5 t/ e]6fpg ;lsb}g . h:t} ;'o{ rGb|dfnfO{
b]Vg ;lsG5 t/ To;sf] tx;Dd k'Ug ;lsb}g .
78
O{zu|Gy s'/cfg

v'/flkmpg M pgLx? cNnfxnfO{ b]Vg] s'/fdf xbeGbf cufl8 a9]sf 5g\ .


pgLx?sf] cg';f/ cNnfxsf lgs6 eQmhgx?n] o;} ;+;f/df klg cNnfxnfO{
b]Vg ;S5g\ . pgLx?n] o;nfO{ k|dfl0ft ug{ s]xL unt xbL;sf] ;xf/f lnPsf
5g\ . O{Zb"tn] eGg'eof] M ;'g ltdLx?n] cNnfxnfO{ b]Vb}gf} ha;Dd ltdLx?
db{}gf} . -cxdb_

79
O{dfgsf] jf:tljstf
O{dfg eg]sf] df}lvs 3f]if0ff ug'{sf ;fy} Jojxf/df ptfg'{ xf] . h;nfO{ b'O{
zAbdf O{dfg egfO / u/fOsf] gfd xf] eGg ;lsG5 . leqL dgn] :jLsf/]/ d'vn]
3f]if0ff u/L leqL dg / d'v tyf cGo c+ux?n] Jojxf/df ptfg'{ cyf{t cdn
ug'{ O{dfg cGtu{t kb{5 .

leqL dgsf] 3f]if0ff M cf:yf /fVg', ;To dfGg' / To;nfO{ :jLsfg'{ .

df}lvs 3f]if0ff M d'vn] slndf eGg' / slndfsf] ujfxL lbg' cflb .

dgsf] sd{ M Tof] cdn h'g lgot tyf O/fbfdf cfwfl/t x'G5g\ . h:t}
dfofF, eo, cfzf / e/f];f cflb .

d'vsf] sd{ M d'vn] ul/g] lhls/, b'cf, s'/cfgsf] kf7 ug'{ cflb .
c+ux?sf] cdn M pkf;gf ubf{ zf/Ll/s c+ux?sf] ;lqmotf x'g' . cNnfxsf]
egfO 5 M jf:tljs df]ldgx¿ tL x'g\ h;sf Åbo cNnfxnfO{ ;lDemg] lalQs}
sfFKg yfN5g\ / pgsf cfotx¿ k9]/ ;'gfpFbf pgLx¿sf] O{dfg emg\ a9\g
yfN5 / pgLx¿ cfˆgf kfngstf{dfly e/f];f /fV5g\ . hf] gdfhÞ sfod u5{g\
/ xfdLn] pgLx¿nfO{ h]–hlt k|bfg u/]sf 5f}+ To;dWo]af6 vr{ u5{g\  . pgLx¿
g} ;Rrf df]ldgx¿ x'g\ . pgLx¿sf nflu pgsf kfngstf{sxfF pRr bhf{x¿
/x]sf 5g\ clg Ifdfbfg tyf pQd vfBfGg–;fdu|L klg . -;"/x cGkmfn M @—$_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M jf:tjdf cf:yfjfg t tL JolQmx¿ x'g\ h;n]


cNnfx tyf pgsf /;"ndfly O{dfg NofP . clg pgLx¿n] s'g} zÍf u/]gg\ /
cfˆgf] hLpHofg tyf wg–;DklQaf6 cNnfxsf] dfu{df lhxfb u/] . pgLx¿ g}
;Rrf x'g\ . -;"/x x'h/ft M !%_
81
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

O{Zb"tn] eGg'ePsf] 5 M O{dfgsf] ;Q/L jf ;f7L hlt zfvfx? 5g\ To;df


;jf{]Qd cNnfx afx]s sf]xL k"hgLo 5}g egL ujfxL lbg' xf] eg] ;a}eGbf sdt/
O{dfg eg]sf] af6f]af6 s'g} xflgsf/s j:t' x6fpg' xf] . -d'l:nd_
O{dfg zAb dfq k|of]u ubf{ o;sf] cy{ O:nfd eGg] x'G5 . O:nfd / O{dfg
zAb Ps ;fy k|of]u ubf{ O{dfg sf] cy{ leqL cf:yf eGg] x'G5 eg] O:nfd
eg]sf] jfXo cdn eGg] a'lemG5 . x/]s df]ldg d'l:nd x'g ;S5 t/ x/]s
d'l:nd df]ldg x'g ;Sb}g . cNnfxsf] egfO 5 M oL ufpFn]x¿ eG5g\ æxfdLn]
O{dfg Nofof}+  .Æ ‑x] d'xÞDdb Û_ elgb]pm– æltdLx¿n] O{dfg NofPsf 5}gf} a? of]
eg ls xfdL cf1fsf/L eof+} . O{dfg clxn] ltdLx¿sf] Åbodf k;]s} 5}g . /,
ltdLx¿ cNnfx tyf pgsf /;"nsf] cf1fkfng u5f}{ eg] cNnfx ltdLx¿sf]
sd{nfO{ sd cfFSg] 5}gg\ . lg:;Gb]x cNnfx clt IfdfzLn tyf k/d bofn'
5g\ .Æ-;"/x x'h'/ft M !$_
O{dfg 36a9 x'G5 M cNnfx af/] 1fg eP, cNnfxsf lgzfgLx? Aff/] ;f]rljrf/
u/] jf cNnfxsf cfotx?df ljrf/ u/] O{dfg a9\5 . To;}u/L z'esfo{ u/], unt
s'/fx? Tofu u/] klg O{dfg a9\5 . cNnfx af/] 1fg geP, cNnfxsf] lgzfgLx?df
;f]r ljrf/ gu/], cNnfxsf] cfb]zsf] Vofn gu/], cNnfxsf] cf1fkngf gu/] ;fy}
g/fd|f] sfd u/] O{dfg 36\5 . cNnfxsf] egfO 5 M pgsf cfotx¿ k9]/ ;'gfpFbf
pgLx¿sf] O{dfg emg\ a9\g yfN5 . -;"/x cGkmfn M@_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M clg h'g JolQmx¿ cf:yfjfg 5g\ ltgLx¿sf
cf:yfnfO{ jf:tjdf clej[l4 u/]sf] 5 / ltgLx¿ k|;Gg 5g\ . -;"/x tf}afx M !@$_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M pg} x'g\ h;n] cf:yfjfgx¿sf] Åbodf zflGt
cjtl/t u/] tfls pgLx¿n] cfˆgf] O{dfgdf cem O{dfg yk"g\ -;"/x kmtx M$_
O{dfg sf] ljleGg bhf{x? x'G5g\ M xbL;df elgPsf] 5, OZb"tn] eGg'eof] M
O{dfg sf ;Q/L jf ;f7L zfvfx? 5g\ ltgLx?df ;jf{]Qd O{dfg nf Onfx ONnf
cNnfx eGg' xf] eg] sdt/ O{dfg af6f]af6 s'g} xflgsf/s j:t' x6fpg' xf] .
-d'l:nd_
82
O{dfgsf] jf:tljstf

Dff]ldgsf] klg ljleGg bhf{ x'G5 M O{dfg jfnfx?sf] bhf{ Pscsf{ eGbf 36]
jf a9]sf] x'G5 . cNnfxsf] egfO 5 M clg xfdLn] cfˆgf eQmx¿dWo] dg k/fP/
5fg]sf JolQmx¿nfO{ o; u|Gysf] pQ/flwsf/L agfof}+  . pgLx¿dWo] s]xL :jo+dfly
cTofrf/ ug]{x¿ 5g\, s]xL dWodfuL{ 5g\ / cGo s]xL cNnfxsf] cg'1faf6 k'0o
sd{df cl3 a9\g]x¿ 5g\ . of] cNnfxsf] 7"nf] s[kf xf] . -;"/x kmflt/ M #@_
OZb"tsf] egfO cg';f/ ;a}eGbf /fd|f] df]ldg Tof] xf] h;sf] rl/q /fd|f] 5 .
-ca" bfpmb_

h;n] slndfsf] cy{df ljZjf; u¥of] / To;sf] cf}lrTonfO{ Wofgdf /fVof] eg] pm
O{dfg df /x\of] . h;n] jflha sd{x? u¥of] / kfkx?nfO{ 5f8\of] pm jflha O{dfgdf
/x\of] . h;n] jflha sd{ u¥of], /fd|f] sd{ u¥of] / g/fd|f] sfdx? 5f8\of] eg] p;n]
k"0f{ O{dfg NofPsf] dflgG5 . kfk tyf ;Tsd{sf] cfwf/df O{dfg ;dfKt t xFb' g}
t/ 36\a9 eg] x'G5 . 7"nf] kfk ug{j] fnf df]ldgsf] O{dfg sdhf]/ x'G5 . pm cfˆgf]]
O{dfg hlt 5 Tolt g} :t/sf] df]ldg aG5 . 7"nf] kfksf sf/0f pm kmfl;s aG5 t/
O:nfdaf6 lg:sfzg eg] xFb' g} / cflv/tdf ;bf gs{df klg hNg' kb{g} . p;nfO{
cNnfxn] dfkm ug{ rfxof] eg] dfkm ul/lbG5 / :ju{df k|jz ] lbG5 olb cNnfxn]
p;nfO{ b08 lbg rfxof] eg] p;n] u/]sf] kfk a/fa/ b08 lbG5 / l;kmfl/; ug{]
x?sf] l;kmfl/; jf cNnfxsf] bofsf sf/0f ToxFaf6 lg:sG5 . cNnfxsf] egfO 5 M
cNnfxn] cfk"ml;t s;}nfO{ ;fe]mbf/ agfpg] kfk ‑lzs{_ nfO{ sbflk Ifdf ug]{] 5}gg\
t/ o;afx]ssf cGo kfk h;sf] nflu rfxg]5g\ Ifdf ug{5 ] g\ . h;n] cNnfxl;t
‑s;}nfO{_ ;fe]mbf/ agfof] p;n] jf:tjdf Pp6f 7"nf] kfk u¥of] . -;"/x lg;f M$*_

O{Zb"tn] eGg'eof] M :ju{jf;L :ju{df / gs{jf;L gs{df hfg] 5g\ clg


cNnfxn] eGg] 5 M tL JolQmx?nfO{ gs{af6 lgsfn h;sf] dgdf tf]/Lsf] bfgf
a/fa/ klg O{dfg lyof] . t;y{ pgLx?nfO{ To;af6 lgsflng] 5 . pgLx? c+uf/f]
h:tf] sfnf] eO;s]sf x'g] 5g\ . pgLx?nfO{ gx/df xflng] 5 . -a'vf/L_

pxfFn] eGg'eof] M Tof] JolQm gs{af6 lg:sg] 5 h;n] O{dfgsf] ujfxL lbof]
jf h;sf] dgdf hf}Fsf] bfgf a/fa/ enfO lyof] . Tof] JolQm gs{af6 lg:sg] 5
83
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

h;sf] dgdf ux'Fsf] bfgf a/fa/ enfO lyof] . Tof] JolQm klg gs{af6 lg:sg] 5
h;sf] dgdf s0f{ a/f/a enfO lyof] . -a'vf/L_

o; ljifodf b'O{ lu/f]x kye|i6 ePsf 5g\ .


joLlbof M pgLx? eG5g\ dxf kfk ug{]x? af/] h'g wDsL 5 Tof] nfu'
x'G5 . pgLx?n] dxfkfkLsf] nflu l;kmfl/;nfO{ OGsf/ u/]sf 5g\ . pgLx?df
klg b'O{ hdfctsf] cnu–cnu egfO 5 M

vjfl/h M dxfkfkL O{dfg af6 vf/]h x'G5 / sflkm/ x'g k'U5 . pm ;+;f/df
klg sflkm/ /xG5 / cflv/tdf klg gs{df hfg]5 .

d'cth]nf M dxfkfkL O{dfg af6 vf/]h x'G5 t/ sflkm/ eg] xF'b}g . pm ;+;f/
df g t df]ldg g} /xG5 g sflkm/ t/ cflv/tdf eg] gs{df x'g]5 .
joLlbofsf] v08g o;/L ul/Psf] 5 M cNnfxn] O{dfg ;flat u/]sf 5g\ /
dxfkfk ug{]x?df klg O{dfg sf] ljz]iftf afFsL /xg] s'/f pNn]v u/]sf 5g\ .
cNnfxsf] egfO 5 M olb cf:yfjfgx¿sf b'O{j6f ;d"x cfk;df n8fO u5{g\
eg] ltdLx¿n] pgLx¿aLr ;Demf}tf u/fpm . clg Pp6f ;d"xn] csf]{ 6f]nLdfly
cTofrf/ u5{ eg] ltdLx¿ ;a} cTofrf/L 6f]nLlj¿4 n8fO u/ oxfF;Dd ls
pgLx¿ cNnfxsf] cfb]ztk{m kms{"g\  . / pgLx¿ kms{G5g\ eg] Gofo;+ut ;Demf}tf
u/fpm . lg:;Gb]x cNnfx GofoL]x¿nfO{ dg k/fpF5g\ . cf:yfjfgx¿ Ps csf{sf
bfh'efOx¿ x'g\ . t;y{ cfˆgf b'O{ bfh'efO aLrsf] ;DaGwnfO{ ;'b[9 kf/ . /,
cNnfx;Fu 8/fpm tfls ltdLx¿dfly bof ul/of];\ . -;"/x x'h'/ft M (—!)_
cNnfxn] lzs{ afx]s ;a} kfk dfkm ul/lbg] 5g\ olb cNnfxn] rfx] eg] .
;fy} h;sf] dgdf tf]/Lsf] bfgf a/fa/ klg O{dfg /xG5 cNnfxn] gs{af6 d'Qm
ul/lbg] 5g\ .
d'lh{ofx? eG5g\ M dfgjsf] sd{ O{dfg df ;fldn 5}g . Tof] t O{dfg kl5sf]
s'/f xf] . o:tf] ljrf/ /fVg] cGo s]xL hdfctsf] egfO klg cnu cnu 5 M
84
O{dfgsf] jf:tljstf

hxdLof M O{dfg eg]sf] cfTdfn] :jLsf/ u/]sf] ;Totf xf] . t;y{ kfkn]
o;df s'g} c;/ ub{}g . h;/L s'k|mdf /x]sf] cj:yfdf cf1fkfngfsf] s'g} cy{
tyf nfe xF'b}g .

s/fdLof M O{dfg eg]sf] s]jn df}lvs syg xf] .


d'lh{ofsf] wd{u?' eG5g\ M O{dfg eg]sf] cfTdfn] ;To dfGg' / df}lvs ?kdf 3f]
if0ff ug'{ xf] . t;y{ sd{ O{dfg df ;fldn 5}g . sd{ t s]jn O{dfgsf] kl/0ffd xf] .

pgLx?sf] v08g o;/L ul/Psf] 5 M cNnfxn] sd{nfO{ klg O{dfg sf] ;+1f
lbPsf 5g\ . cNnfxn] tL JolQmsf] af/]df eg]sf 5g\ h;n] sfafnfO{ lsAnf
agfpg'eGbf klxnf a}tn' dlSb;tkm{ kms{/] gdfh k9]sf lyP . cNnfxsf] egfO 5 M
cNnfxn] ltdLx?sf] O{dfgnfO{ gi6 ug{] 5}gg\ . -;"/x as/fx M!$#_

O{Zb'tn] dxfkfk ug{]x?sf] O{dfg nfO{ gsfg'{ ePsf] 5 . pxfFsf] egfO 5M


anfTsf/Ln] O{dfgsf] xfntdf anTsf/ ub{}g . rf]/n] O{dfgsf] xfntdf rf]/L
ub{}g . /S;L vfg]n] O{dfgsf] xfntdf /S;L vfb}g . n'6df/ ug{]n] O{dfgsf]
xfntdf n'6df/ ub}{g . hals dflg;?n] p;nfO{ k|ToIf b]lv/x]sf x'G5g\ .
-a'vf/L_

joLlbof / d'lh{ofsf] b[li6df O{dfg Pp6f cnu} s'/f xf] . ls t O{dfg k"0f{
x'G5 ls x'Fb}g . d'lh{ofsf] b[li6df cfTdfn] :jLsf/]/ df}lvs 3f]if0ffnfO{ dfq O{dfg
dflgPsf] 5 / O{dfg;+u ;Tsd{sf] s'g} ;DaGw /flvPsf] 5}g .

jlobLofsf] b[li6df 7"nf] kfkn] klg O{dfg /xFb}g . p;sf] of] egfO klg
unt xf] .

85
Odfdt tyf hdfct
d'l:nd ;d'bfo Pp6f hdfct xf] . pgLx?sf] sfd ta;Dd ;xL dfu{df x'g
;Sb}g, pgLx?sf] dfldnf ta;dDd ;'wf/ x'g ;Sb}g, pgLx?sf] ;Gb]z ta;Dd
;xL dfGg ;ls+b}g ha;Dd lgDg s'/fx? xF'b}gg\ .
a}ct ug'{ M O{Zb"tn] eGg'eof] hf] JolQm a}ct gu/L d¥of] eg] pm c1fg
sfnsf] cj:yfdf d¥of] .
hfoh s'/fdf cu'jfsf] cf1f dfGg' M h:t} xh / h'df tyf O{bsf] gdfh
pgLx?sf] cfb]z cg';f/ k9\g' k5{ rfx] pgLx? k'0osf/L x'g\ jf cj1fsf/L .
pgLx?sf] lglDt z'e lrGts aGg' k5{ . olb cfk;L ljjfb eof] eg] s'/cfg /
;'Ggttkm{ ?h' ug{‘ k5{ . cNnfxsf] egfO 5 M x] cf:yfjfgx¿ xf] Û cf1fkfng u/
cNnfxsf] / cf1fkfng u/ O{zb"tsf] clg ltdLx¿dWo] bfloTjk|fKt u/]sfx¿sf]  .
ltdLx¿ cNnfx Pj+ cflvÞ/tdfly O{dfg /fV5f} eg] ltdLx¿aLr s'g} ljifodf
ljjfb x'Fbf cNNffx Pj+ /;"ntk{m k|]lift u/ . oxL ;xL t/Lsf xf] / o;}sf] kl/0ffd
/fd|f] x'g]5 . -;"/x lg;f M%(_
O{Zb"tsf] egfO 5 M hfoh s'/fdf d'l:ndn] cfˆgf]] cu'jfsf] s'/f dfGg' k5{
rfx] p;nfO{ /fd|f] nfuf];\ rfx] g/fd|f] . olb cu'jfn] ghfoh sfdsf] nflu eGof]
eg] To;sf] cf1f dfGg' xF'b}g . Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 . h;n] cf1f dfg]g
/ ToxL cj:yfdf lsofdtsf] lbg cNnfxsf] ;fd'g] xflh/ eof] eg] p;sf] nflu
s'g} x'Hht x'g] 5}g . -d'l:nd_
hdfctaf6 cnlUug' hfoh 5}g M cu'jfx?n] cTofrf/ u/] klg hdfctaf6
cnu x'g' hfoh 5}g . olb pgLx?n] s'km\/Lof sfdsf] nflu ha/h:tL u/] eg]
To;nfO{ dfGg' hfoh 5}g .
Ps xbL;df pNn]v 5 M O{Zb"tn] xfdLnfO{ af]nfpg'eof] . xfdLn] To;df
a}ct u¥of}F . o; s'/fdf klg xfdLn] a}ct lnof}F ls xfd|f] rfxgf xf];\
87
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

jf gxf];\, xfd|f] 3f6f xf];\ jf kmfObf xfd|f] xs vf]l;P klg xfdLn] cf1f
kfngf ug'{ h?/L 5 . cfˆgf]] cu'jfx?;Fu ta;Dd emu8f gu/ ha;Dd
p;n] ltdLx?NfO{ s'km/Lof sfd ug{] cfb]z lb+b}g . To;df ltdLx?sf] nflu
cNnfxsxfF Pp6f x'Hht x'g]5 . Ps csf{] xbL;df elgPsf] 5 M ltdLx?n]
dkl5 s]xL o:tf sfdx? b]Vg] 5f} h'g ltdLx?nfO{ g/fd|f] nfUg] 5 . ;fyLx?n]
;f]w] Tof] cj:yfdf xfdLn] s] ug{] t < O{Zb"tn] eGg'eof] M ltdLx?n] csf{sf]
xs cbf u/ / cfˆgf]] xs cNnfx;Fu dfu . -a'vf/L_

s]xL zt{df dfq hdfctaf6 cnlug' hfoh 5 .

cu'jfx? v'nf ?kdf s'k|mdf nfu] eg] .

pgLx?n] s'k|mLof sfd u/] eg] .

v'nf ?kdf s'k|m u/] eg] .

pgLx?n] s'k|m u/]sf 7f]; k|df0f el6of] eg] .

unt hdfctaf6 cnu eP/ a:g] Ifdtf eof] eg] . cNnfxsf] egfO 5 M
ltdLn] cfˆgf xftx¿nfO{ /f]s]/ /fvÙ gdfhÞ sfod u/Ù hÞsft b]pm eg]/ cfb]z
lbOPsf dflg;x¿nfO{ b]v]gf} < clg ha ltgLx¿dfly lhxfb clgjfo{ ul/of] ta
s]xL JolQmx¿ h;/L cNnfxl;t 8/fpg' kg{] xf] To;/L g} dflg;x¿l;t 8/fpg
yfn] a? Tof]eGbf klg a9L . -;"/x lg;f M &&_

88
;xfaf
;xfaf tL JolQmx?nfO{ elgG5 h;n] O{dfgsf] xfntdf O{Zb"t;F+u e]6] /
O{dfgsf] xfntdf d/] .
O{Zb"tx?Kfl5 dfgjdf ;a}eGbf pQd JolQmx? eg]sf] ;xfafx? x'g\ . slno'u
klg pgLx?sf] s} o'u xf] . O{Zb"tsf] egfO 5 M dfgjLo o'udf pQd o'u d]/f] o'u
xf] / dfgj ;d'bfodf pQd ;d'bfo d]/f] ;d'bfo xf] .
;xfaf ;a} c;n lyP . lsgeg] pgLx?nfO{ cNnfxn] O{Zb"tsf] ;F+ut k|bfg
u/], pgLx?nfO z'4 u/], pgLx?af6 v';L eP, pgLx?nfO{ dfkm u/], pgLx?df
c;n u'0f el/lbP . cNnfxsf] egfO 5 M d'xÞDdb cNnfxsf /;"n x'g\ / pgL;Fu
ePsf ‑;xÞfaL_ x¿ sflkÞm/x¿lj?4 s7f]/ 5g\ t/ cfk;df eg] clt :g]xL 5g\ .
ltdLn] pgLx¿nfO{ ;w}+ ¿s"c\Þ, ;Hbf / cNnfxsf] j/bfg tyf k|;Ggtfsf] vf]hLdf
Jo:t kfpg]5f}  . ;Hbfsf] k|efj pgLx¿sf] d'xf/df wKk an]sf] 5 h;af6 pgLx¿
cnUu} lrlgG5g\ . of] xf] pgLx¿sf] u'0f tf}/ftdf . /, O~hLn df pgLx¿sf]
pbfx/0f o;/L lbOPsf] 5 dfgf} Pp6f v]tL 5 h;n] klxn] cfˆgf] c+s'/ lgsfNof]  .
k]ml/ To;nfO{ b[9 t'Nofof] . k]ml/ Tof] df]6f] eof] . k]ml/ cfˆgf] 8fF7dfly ;Lwf v8f
eof] h;n] s[ifsx¿nfO{ k|;Gg t'Nofof]Ù -cf:yfjfg– x¿sf] of] pbfx/0f o;
sf/0fn] lbOof] ls_ o;n] sflkmÞ/x¿nfO{ qmf]lwt t'Nofcf];\ . cNnfxn] pgLx¿dWo]
cf:yfjfg tyf ;TsdL{x¿l;t Ifdfbfgsf] jfrf u/]sf 5g\ . ;"/x kmtx M @(_
d'xflh/x? cG;f/eGbf pQd 5g\ M cNnfxn] s'/cfgdf d'xflh/sf] lhls/
cG;f/sf] eGbf klxnf u/]sf 5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M ‑…kÞm}Ú sf] wg_ tL lgw{g
z/0ffyL{x¿sf] nflu xf] h;nfO{ pgLx¿sf 3/af/ / ;DklQaf6 a]bvn u/L
lgsflnPsf] 5 . pgLx¿ cNnfxsf] j/bfg Pj+ pgsf] k|;Ggtf k|fKt ug]{ r]i6f
u5{g\ . / pgLx¿ cNnfx Pj+ pgsf /;"nnfO{ d2t u5{g\ . logLx¿ g} ;Rrf
JolQmx¿ x'g\ . / ‑ltgLx¿sf nflu_ h;n] o; 3/ ‑dbLgf_ df / O{dfg df
pgLx¿eGbf klxn] cfˆgf] 7fpF agfO;s]sf lyP / cfk"mtk{m knfog ‑lxh/t_
u/L cfpg]x¿nfO{ dfof u5{g\ / h]hlt pgLx¿nfO{ k|bfg ul/of] To;k|lt cfˆgf]
89
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

Åbodf ;+sf]r dx;"; ub}{gg\ . a? :jo+dfly pgLx¿nfO{ k|fyldstf lbG5g\ rfx]


:jo+nfO{ To;sf] cfjZostf lsg gxf];\ . jf:tljstf s] 5 eg] h'g JolQmx¿
cfˆgf] Åbosf] s[k0ftfaf6 d'Qm ul/Psf 5g\ pgLx¿ g} ;kmn 5g\  . -;"/x xZ/ M *,(_
Pscsf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M d'xfhL/ -cfk|jf;L_ tyf cG;f/ -;xof]uL_
x¿dWo] klxn] cu|;/tf b]vfpg]x¿ / h;n] To;kl5 lgi7f;fy pgLx¿sf]
cg';/0f u/] cNnfx tL ;a}l;t /fhL eP / ltgLx¿ ‑klg_ cNnfxl;t k|;Gg
eP . /, cNnfxn] pgLx¿sf nflu o:tf au}+rfx¿ tof/ kf/]sf 5g\ h;sf]
tnlt/af6 gbLx¿ alu/x]sf x'g]5g\ / pgLx¿ To;df ;bf;j{bf /xg]5g\ . oxL
7"nf] ;kmntf xf]  -;"/x tf}af M !))_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M cNnfxn] bof–b[li6 u/] ;Gb]i6fdfly / tL
d'xflh/ tyf cG;f/x¿dfly h;n] To; ;ª\s6sf] 38Ldf gaLnfO{ ;xof]u u/]sf
lyP . hals pgLx¿dWo] Pp6f ;d"xsf] Åbodf s]xL s'l6ntf cfPsf] lyof]  . clg
cNnfxn] pgLx¿nfO{ klg dfkm u/] . lgZro g} pgL pgLx¿k|lt s?0ffzLn Pj+
k/d bofn' 5g\ . -;"/x tf}af M !!&_
;'nx x'ba} Lof eGbf klxnf vr{ ug{x] ? ;'nx x'bl} aofkl5 vr{ ug{x] ?eGbf pQd
5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M ltdLx¿ dSsfsf] ljhocl3 vr{ / o'4 ug]x{ ¿;Fu a/fa/
x'g ;Sb}gf} . ltgLx¿ t dSsfsf] ljho kl5 vr{ tyf o'4 ug]x{ ¿eGbf clt pRr
bhf{df 5g\ t/ enfOsf] jfrf t ;a}l;t /x]sf] 5 . / h]hlt ltdLx¿ ul//x]sf 5f} tL
;a}af6 cNnfx cjut 5g\ . -;"/x xbLb M !)_
ab/sf of}4fx? M O{Zb"tn] pd/ /lh=;+Fu xflta lag caL aNtcfsf] af/]df
eGg'eof] M pgL ab/sf] o'4df zl/s ePsf lyP . zfob ltdLnfO{ t yfxf 5}g .
cNnfxnfO{ ab/sf of}4fx? af/] klxnf g} yfxf lyof] . cNnfxn] pgLx?sf] af/]df
elglbP M ltdLx?n] h] rfx] u/ d ltdLx?nfO{ dfkm ul/lbg]5' .

a}ct] l/hjfg M cNnfxsf] egfO 5, lgZro g} cNnfx cf:yfjfgx¿l;t


To; ;do clt k|;Gg eP ha pgLx¿ j[Ifd'lg ltd|f] xftdf …a}c\ÞtÚ ‑zkyu|x0f_
ub{} lyP . /, cNnfx To;af6 cjut lyP hf] pgLx¿sf] dgdf lyof] . /, pgn]
90
cf}lnof

pgLx¿dfly zflGt cjt/0f u/] clg pgLx¿nfO{ lgs6 eljiodf k|fKt x'g] ljho
k|bfg u/] . -;"/x kmtx M !*_
O{Zb"tn] eGg'eof] M olb cNnfxn] rfx]eg] ?vd'lg a;]/ a}ct ug{] ;xfaLx?dWo]
sf]xL klg gs{df hfg] 5}g] . -d'l:nd_
rf/ vlnkmfx? M O{Zb"tkl5 ;a}eGbf pQd dfgj ca" as/ /lh= bf];|f]
>]0fLdf pd/ lag vQfa /lh= x'g'x'G5 . cln /lh=n] s'kmfsf] ldDa/df r9]/
eGg'eof] M o; pDdtdf ;a}eGbf pQd JolQm O{Zb"tkl5 ca" as/ /lh= / bf];|f]
df pd/ /lh= x'g'x'G5 .
pgLx?kl5 p:dfg /lh=x'g'x'G5 . cAb'Nnfx lag pd/ /lh= eG5g\ M O{Zb"t
hLljt x'Fbf xfdLdf ;a}eGbf pQd sf] xf]nf egL xfdLx?n] 5fg]sf lyof}F . To;df
xfdLn] ca" as/ /lh=, pd/ /lh= / p:dfg /lh=nfO{ 5fGof}F . Tof] s'/f O{Zb"tsxfF
k'Uof] . pxfFn] To; s'/fnfO{ gsfg'{ ePg . ;'lkmofg ;f}/L eG5g\ h;n] cnL /lh=
nfO{ ca" as/ / pd/dfly k|fyldstf lbof] p;n] d'xflh/ tyf cG;f/dfly cfIf]k
nufof] .
:ju{df k|j]zsf nflu z'e;"rgf lbOPsf JolQmx? M pgLx?df rf/ vlnkmf
nufot cAb'/{xdfg lag cf}km, ;cb lag caL aSsf;, ;Ob lag h}b, h'a}/ lag
cf}jfd, ca" pa}bx lag h/f{x / tnxf lag pa}b'Nnfx /lh= 5g\ . pgLx?nfO{
O{Zb"tn] g} :ju{sf] z'e;"rgf lbg'ePsf] lyof] . pgLx? afx]s lanfn, ;flat lag
s};, cAb'Nnfx lag ;nfd /lh=nfO{ klg :ju{sf] z'e;"rgf lbOPsf] 5 .
cxn] a}t cyf{t O{Zb"tsf] kl/jf/ M kfFr vfgbfgsf] nflu ;bsf -bfg_ vfg
x/fd ul/Psf] 5 . tLdWo] cnLsf] kl/jf/, hfkm/sf] kl/jf/, clsnsf] kl/jf/,
cAaf;sf] kl/jf/, ag' xfl/; lag cAb'n d'QnLasf] kl/jf/ x'g\ . O{Zb"tsf] egfO 5M
cNnfxn] O:dfOnsf] ;Gtfgdf lsgfgxnfO{ r'g,] lsgfgdf s'/z } nfO{ / s'/z}df ag'
xflzdnfO{ clg ag' xflzddf dnfO{ r'g] . -d'l:nd_
cxn] a}tdf pxfFsL kljq >LdtLx? ;fldn 5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M
91
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

cNnfxn] ltdLx¿sf ;Dk"0f{ ckljqtf ;dfKt kf/L k"0f{ kljq t'Nofpg rfxG5g\ .
-;"/x cxhfa M ##_
cNnfxn] pgLx?nfO{ O{Zb"tsf] lglDt /f]lhlbP . pgLx?nfO{ O{Zb"tsf] nflu
;+;f/df klg / cflv/tdf klg >LdtL 3f]lift ul/lbP . pgLx?nfO{ ;f/f df]ldgx?sf]
cfdf 3f]lift ul/lbP . dof{bfsf] qmddf pgLx?df k|yd vlbhf x'gx' G' 5 . To;kl5
qmdzM cfOzf, ;f}bf, xkm\;f laGt pd/, pDd] ;ndf, pDd] xlaaf, ;lkmof, h}ga
laGt hxz, hf]j/} Lof, d}dg' f, h}ga laGt v'hd} f /lh= dof{lbt x'g' x'G5 .
;xfafsf] dof{bfsf] cfwf/df pgLx?k|lt cfb/ tyf :g]xsf] efjgf /fVg',
pgLx?sf] nflu b'cf ug'{ ;fy} pgLx?sf] k|z;
+ f ug'{ h?/L 5 . cNnfxsf] egfO 5M
cf:yfjfg k'?if tyf dlxnfx¿ Ps csf{sf ;+/Ifs–ldq x'g \ . -;"/x tf}af M &!_
Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 M /, tL JolQmx¿sf nflu klg -…km}Ú sf] wgdf
c+z 5_ hf] pgLx¿eGbf kl5 cfP h;n] k|fy{gf u5{g\–æx] xfd|f kfngstf{ Û xfdL
/ xfd|f tL bfh'efO{nfO{ dfkm ul/b]pmÙ hf] O{dfgdf xfdLeGbf a9L cu|;/ /x] .
-;"/x xz/ M !)_
xbL;df elgPsf] 5 M cG;f/x?;Fu :g]xsf] efjgf /fVg' O{dfg xf] eg]
pgLx?;Fu l/;sf] efjgf /fVg' d'gflkmssf] k|tLs xf] . -a'vf/L_
;xfafk|lt gd| x'g' ;fy} pgLx?k|lt ;befj /fVg' M ;xfafsf] af/]df ckdfghgs
s'/f ug'{ klg x'bF g} / pgLx?sf] af/]df g/fd|f] ;f]r /fVg' klg x'bF g} . ;fy} pgLx?nfO{
ufnL ug{] jf pgLx?sf] lgGbf ug{] h:tf s'/fx? klg ug'{ x'bF g} . cNnfxsf] egfO 5M
O{dfgjfnfx¿k|lt xfd|f Åbodf s'g} lsl;dsf] å]if pTkGg gu/ . x] xfd|f kfngstf{Û
lg:;Gb]x ltdL cToGt sf]dn ÅboL Pj+ k/d bofn' 5f} .Æ -;"/x xz/ M!)_
O{zb"tn] eGg'eof] Md]/f ;fyLx?nfO{ ckzAb geg . Tof] hftsf] s;d h;sf]
xftdf d]/f] Hofg 5 s;}n] px'b kxf8 a/fa/ cNnfxsf] dfu{df vr{ u/] klg
pgLx?n] vr{ u/]sf] Ps dfgf ux'F a/fa/ x'g ;Sb}g . g cfwf dfgf g} x'g ;S5 .
-a'vf/L _

92
cf}lnof
df]ldgx? ;a} cf}lnof x'g\ . cNnfxsf] egfO 5 M cNnfx df]ldgx?sf] jnL
cyf{t ldq x'g\ . -;"/x as/fx M @%&_

cNnfxn] dfgjnfO{ O{zeosf] cfwf/df ;Ddfg u/]sf 5g\ . cNnfxsf] egfO


5 M ltdLx?df pQd Tof] xf] hf] cNnfx;Fu a9L 8/fpF5 . -;"/x x'h'/ft M!#_

h;n] cNnfxsf] eo /fV5 pm cNnfxsf] cf}lnofdWo] x'G5 .

jnL M O{zeo /fVg] x/]s JolQm jnL xf] . cNnfxsf] egfO 5 M hflg/fv Û cNnfxsf
ldqx¿ g 8/fpF5g\ g zf]su|:t g} x'G5g\ h;n] O{dfg NofP / O{zk/fo0ftfsf] gLlt
ckgfO/fv] . -;"/x o"g;
' M ^@,^#_

jnLx?sf] :t/ pgLx?sf] O{dfg tyf O{zeosf] cfwf/df km/s x'G5 .


cNnfxsf] egfO 5 M ltdLx?df pQd Tof] xf] hf] cNnfx;Fu a9L 8/fpF5 .
lg:;+b]x cNnfx ;j{1 Pj+ va/ /fVg]jfnf 5g\ . -;"/x x'h'/ft M !#_

rdTsf/ M dfgjsf] ;fdfGo zlQmeGbf pRr sfd h'g cNnfxn] cfˆgf]] cf}lnofdWo]
s;}af6 ;DkGg ul/lbG5g\ . o:tf] rdTsf/x? b'O{ lsl;dsf x'G5g\ .

!, 1fg, cljisf/, tTjblz{tf, / O{Zj/af6 k|bfg ul/g] ljrf/ .

@, zlQm tyf k|efj

k|frLg sfnsf ;d'bfodf cf}lnofx?n] rdTsf/x? k|fKt u/]sf lyP . o;


;d'bfodf O{zb"tsf ;fyLx? / pgLx?kl5 cfPsf kLF9Lsf s]xL cu|hx?n] klg
rdTsf/ k|fKt u/]sf lyP . dxfk|no;Dd klg o:tf rdTsf/Lx? x'g] 5g\ .

93
O:nfdL gLltlgodsf] d"n cfwf/
d"n cfwf/ M O:nfdL gLlt lgodsf] d"n cfwf/ h;af6f O:nfdL cf:yf,
O:nfdL z/Lct cyf{t lgod / dfldnfx? lnOPsf] 5 tL tLg j6f 5g\ . O{zu|Gy
s'/cfg, O{zb"tsf] pkb]z cyf{t xbL; / s'g} dfldnfdf O:nfdLs ljbx?sf] OHdf
cyf{t ;xdtL . o;df s;}n] klg km/s dt /fVg kfpFb}g .

s'/cfg / O{zb"tsf] pkb]z cyf{t xbL;nfO{ a'em\g] / JofVof ug{] tl/sfM


h;/L O{zb"tsf ;fyL d'xflh/ tyf cG;f/n] pgLx? kl5sf O:nfdL ljbx?n]
h;/L s'/cfg / O{zb"tsf] pkb]z xbL;nfO{ a'em] / To;sf] JofVof u/] To;/L g}
a'em\g' / To;sf] JofVof ug'{ k5{ . h;/L kye|i6 d'l:nd ljbx?n] jf ;"kmLx?n]
s'/cfg / xbL;nfO{ a'em] / To;sf] JofVof u/] To;af6 aRg' klg h?/L 5 .

:jR5 af}l4stf M o:tf] a'l4 tyf ljj]s hf] z+sf tyf dgu9Gt] s'/fx?af6
:jR5 /xG5 ;fy} unt ts{sf] cfwf/df s'/cfg / ;'Ggtsf] lj/f]w ub{}g . s'/cfg
/ ;'Ggt dfgj ljj]seGbf k|yd :t/df /xG5 .

labct M wd{df s'g} gofF s'/f /Rg' jf To;nfO{ k|rngdf Nofpg' labct xf] .
O{Zb"tn] eGg'eof] M h;n] xfd|f] wd{df s'g} gofF s'/f /R5 Tof] /2 x'g5
] . h;n] xfd|f]
o:tf] cdn ug{] 5 h'g xfd|f] wd{df 5}g Tof] klg /2 x'g5 ] . -a'vf/L_

95
csLbfnfO{ k"0f{tf lbg] s]xL s'/fx?
enfOsf] cfb]z lbg' / untaf6 /f]Sg' M cNnfxsf] egfO 5 M ltdLx¿dWo]
af6 Pp6f o:tf] ;d"x cjZo x'g'k5{ h;n] enfO{tkm{ af]nfcf];\, ;'sd{sf]
cfb]z b]cf];\ / b'isd{af6 /f]sf];\ . /, o:t} dflg;x¿ ;kmn x'g]5g\ . -;"/x
cfn] Od/fg M!)$_

O{Zb"tsf] egfO 5 M ltdLx?dWo] h;n] unt b]V5, p;n] To;nfO{ cfˆgf]]


xftn] /f]sf];\, To;f] ug{ ;s]g eg] cfˆgf]] af]nLn] /f]sf];\, To;f] klg ug{ g;s]
cfˆgf]] dgdf To;nfO{ g/fd|f] 7fgf];\ . of] ;a}eGbf lgDg :t/sf] O{dfg xf] .

Pstfa4 x'g] rfxgf ug'{ / ljjfb tyf ljdtsf] lj/f]w ug'{ M cNnfxsf]
egfO 5 M /, ;a} ldnL cNnfxsf] 8f]/LnfO{ alnof];Fu ;dft clg ljeflht
gxf]pm . /, cNnfxn] ltdLx¿dfly u/]sf] cg'sDkfnfO{ :d/0f u/ ha ltdLx¿
k/:k/ zq' lyof} . clg pgn] ltdLx¿sf] dg ldnfP t;y{ ltdLx¿ pgsf]
s[kfn] efO–efO eof} . /, ltdLx¿ clUgs'08sf] t6df lyof}Ù clg pgn]
ltdLx¿nfO{ To;af6 arfP . cNnfx o;/L ltd|fnflu cfˆgf lgzfgLx¿
:ki6¿kdf j0f{g u5{g\ tfls ltdLx¿nfO{ ;Tdfu{ k|fKt xf];\ . ltdLx¿dWo]
af6 Pp6f o:tf] ;d"x cjZo x'g'k5{ h;n] enfO{tkm{ af]nfcf];\, ;'sd{sf]
cfb]z b]cf];\ / b'isd{af6 /f]sf];\ . /, o:t} dflg;x¿ ;kmn x'g]5g\ . /,
ltdLx¿ tL JolQmx¿em}+ gxf]pm hf] :ki6 lgb]{zgx¿sf] cfudg– kZrft\
ljeflht eP / dte]bdf clNem/x] . o:tf JolQmx¿sf nflu s7f]/ oftgf
5 . -;"/x cfn] Od/fg M !)#—!)%_

Ps csf{] 7fpFdf elgPsf] 5 . cNnfxsf] wd{nfO{ sfod /fv To;df ljjfb


gu/ -;"/x z'/f M!#_

O{zb"tn] eGg'eof] M df]ldgx? Ps cfk;df Pp6f ejg h:t} x'g\ h;sf]


Pp6f O{6fn] csf{] O{6fnfO{ alnof] kf/]sf] x'G5 . -a'vf/L_
97
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

Ps csf{] xbL;df elgPsf] 5 M df]ldgx? cfk;L dfof, :g]x bof tyf


;befjdf Pp6f z/L/ h:t} x'g\ . olb z/L/sf] s'g} c+udf s'g} b'v eof] eg] ;f/f
z/L/n] hfu]/ tyf tft]/ To;sf] ;fy lbG5 . -d'l:nd_

c;n cfr/0f / ;Tsd{ M o;df w}o{tf, bof, axfb'/L, tTjbzL{, Ifdf ug'{,
em's]sf] x'g', lh2Lkg 5f8\g', dftflktf;Fu ;bJojxf/ ug'{, gft]bf/;Fu /fd|f]
Jojxf/ ug'{, 5/l5d]sLsf] enf] ug'{ , cgfy tyf 6'x'/fdfly bof ug'{ ;fy}
levf/L tyf ul/asf] Vofn /fVg' cflb s'/fx? kb{5g\ .

O{Zb"tsf] egfO{ 5 M dxfk|nosf] lbg t/fh'df s'g} klg ;Tsd{ /fd|f] cfr/0feGbf
a9L jhgL x'g] 5}g . -ca" bfpb_ O{Zb"tsf] egfO 5 M h;n] ;+;f/sf] b'vdf df]ldg
JolQmsf] p4f/ u5{ cflv/tdf cNnfxn] p;sf] b'Mv x6fpg] 5g\, h;n] si6df
k/]sf] dfG5]sf] ;fy lbG5, cNnfxn] ;+;f/ / cflv/tdf p;sf] si6 x6fpg] 5g\.
h;n] s;}sf] bf]if n'sfpF5 nf]s / k|nf]sdf cNnfxn] p;sf kfkx? n'sfOlbg]
5g\ . cNnfx Tof] JolQmsf] ;xof]udf x'G5g\ hf] c? dflg;sf] ;xof]udf x'G5 .
hf] 1fgsf] vf]hLdf lxF85 cNnfxn] p;sf] nflu :ju{sf] af6f] ;/n ul/lbG5g\,
hf] dfG5]x? cNnfxsf] 3/ dl:hbdf a;]/ s'/cfg kf7 u5{g\ clg To;nfO{ a'em\g
cfk;df 5nkmn u5{g\ pgLx?dfly zflGt cfpF5 ;fy} bofn] 9fS5 . kml/Ztfx?n]
pgLx?nfO{ 3]5{g\ . cNnfxn] cfˆgf]] 7fpFdf /x]sfx?;Fu pgLx?sf] rrf{ u5{g\ .
h;sf] k'0o 5}g p;sf] j+zn] s'g} nfe lbg] 5}g .

98
wd{ / dfu{
cNnfxsf] wd{ Pp6} 5 / Tof] O:nfd xf] . cNnfxsf] egfO 5 M cNnfxsf]
wd{ O:nfd xf] . -;"/x Od/fg M !(_

klxnfb]lv clGtd ;Ddsf ;a} dfgjsf nflu cNnfxsf] tkm{af6 k|bfg ul/Psf]
wd{ O:nfd xf] . cNnfxsf] egfO 5 M xfdLn] tf}/ft cjtl/t u/]sf lyof}+ h;df
dfu{bz{g Pj+ Hof]lt lyof] . ;Dk"0f{ ;Gb]i6fx¿ hf] cf1fsf/L lyP . -;"/x dfobf M $$_

;fdfGo ?kdf O:nfdsf] cy{ eg]sf] cNnfxnfO{ Ps dfg]/ pgsf] cufl8


cfTdk{0f ug',{ pgsf] cf1fkfngf ug'{ / s;}nfO{ cNnfxsf] z/Ls -;femL_ gagfpg'
xf] . ljlzi6 ?kdf O:nfd eg]sf] Tof] wd{ xf] h;nfO{ cNnfxn] cfˆgf] O{Zb"t df]xDdb
;=åf/f k7fP . o;df ;xL cf:yf, ;xL gLlt lgod, ;Tsd{, c;n cfr/0f zfldn
5g\ . o; cl3sf ;a} wd{nfO{ cNnfxn] o; wd{af6 SoflG;n ul/lbP . t;y{ ca
of] wd{ afx]s cGo wd{ pgsf] lglDt :jLsfo{ 5}g . cNnfxsf] egfO 5 M /, h;n]
O:nfdafx]s cGo s'g} wd{ u|x0f ug{ vf]H5 p;sf] wd{ sbflk :jLsfo{ x'g] 5}g / pm
cflvÞ/t ‑k/nf]s_ df 3f6f a]xf]gx]{ ¿dWo] x'g5
]  . -;"/x cfn] Od/fg M *%_

cNnfxn] klxnfsf c;n dfgjnfO{ klg d'l:ndsf] gfdn] gfdfs/0f u/]sf


5g\ . cNnfxsf] egfO 5 M ltd|f k"j{h Oa|fxLdsf] wd{nfO{ dg k/fPsf 5g\  . pgn]
o;eGbf cl3 ltdLx¿sf] gfd d'l:nd ‑cf1fsf/L_ /fv]sf lyP . -;"/x xh M&*_

t/ dfgjn] Pscfk;df ljjfb u/] . O{zb"tsf] egfO 5 M klxnf O;fO{x?df


&@ lu/f]x ag] ;fy} o; ;d'bofdf &# lu/f]x aGg] 5g\ jf &@ lu/f]x aGg] 5g\ .
pgLx?dWo] Pp6f lu/f]x :ju{df hfg] 5 . Tof] lu/f]x eg]sf] cn hdfct xf] .
-ca" bfpmb_

of] lu/f]x g} ;kmn x'g] 5 . of] lu/f]x eg]sf] cxn] ;'Ggx jn hdfct xf] .
cxn] ;'Ggx jn hdfct eg]sf] Tof] lu/f]x xf] h;n] s'/cfg / xbL;nfO{ ckgfpF5
99
s'/cfg / ;'Ggtdf cfwfl/t ;/n cf:yf

/ labctdf nfUb}g . O{Zb"tn] eGg'eof] M d]/f] ;d'bfodf Pp6f o:tf] lu/f]x /xg]
5 hf] cNnfxsf] gLltlgoddf rNg]5 . pgLx?nfO{ x]Kg]x? / pgLx?nfO{ gf]S;fg
k'¥ofpg]x?n] pgLx?sf] s]xL ljufg{ ;Sg] 5}gg\ . oxfF;Dd ls dxfk|no cfpg] 5
/ pgLx? To;} cj:yfdf /xg] 5g\ . -a'vf/L_

cNnfx tcfnfn] xfdL ;a}nfO{ ;xL csLbfsf] ;dem b]pmg\ / ;xL csLbf
cg';f/ sd{ ug]{ Ifdtf b]pmg\ . cfdLg==========

100
Vision
Achieve international leadership in consolidating and disseminating Islamic studies.
Mission
Contribute to serving the religion of Islam through qualified cadres, through a moderate
and contemporary approach.

+966 11 8236708 ca-sais@pnu.edu.sa sais_pnu

You might also like