Professional Documents
Culture Documents
Xημική τεχνολογία
H συστηματική συλλογή των χη-
μικών «συνταγών» των Eλλήνων έ-
γινε τον 1ο αι. μ.X., η χρονολγησή
τους μως είναι πολύ παλαιτερη.
Aλλωστε, τα σχετικά αποσπάσματα
του Bώλου Δημοκριτείου ανάγο-
νται στον 2ο π.X. αιώνα. Eντυπω-
σιάζει ο πλούτος των χημικών γνώ-
σεων, αλλά και η ακρίβεια της ορο-
λογίας που χρησιμοποιείται. O Διο-
κλητιανς θα καταστρέψει σα αρ-
χαία συγγράματα μπρεσε «περί
χημείας χρυσού και αργύρου», για
να εμποδίσει την Aίγυπτο ν’ απο-
κτήσει πλούτη! Aς αναφερθεί, πά-
ντως, τι μέγα μέρος των σωζμε-
νων παπύρων περιγράφουν μεθ-
δους νοθεύσεως μετάλλων...
Nαυπηγική
Δίκαια έχει λεχθεί τι ένα μεγάλο
Tο ευπαλίνειο ρυγμα της Σάμου, απ τα σπουδαιτερα τεχνικά έργα της αρχαιτητας, με ύψος γύρω στα 2,5 μ. και πλοίο είναι η συνάντηση πολλών
μήκος 835 μ. Kατασκευάστηκε απ τον Mεγαρέα μηχανικ Eυπαλίνο, με χρηματοδτηση του τυράννου των Mεγάρων τεχνολογιών. Δεν είναι τυχαίο τι η
Πολυκράτη, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες υδροδτησης της αρχαίας Σάμου (φωτ.: «Samos», XIX, εκδ. Γερ- αθηναϊκή τριήρης, αυτ το σαρα-
μανικής Aρχαιολογικής Σχολής, 1995). ντάμετρο πλοίο με διακσιους άν-
Σκληρά κράματα
Ξύλινα μηχανήματα (μεταφορικά
και ανυψωτικά κυρίως) υπήρχαν απ!
πολύ παλιά. Eκείνο !μως που έδωσε
τη μεγάλη ώθηση στην αρχαιοελλη-
νική μηχανολογία φαίνεται πως ήταν
η απ!χτηση των σκληρών κραμάτων,
!πως λ.χ. το «κρατέρωμα» (χαλκ!ς
και κασσίτερος), και ο σίδηρος βε-
βαίως αργ!τερα (!λη η Eλλάδα «εσι-
δηρ!φορει» μας λέει ο Θουκυδίδης).
Eτσι έγιναν εφικτές ορισμένες σημα-
ντικές εξελίξεις, χάρις στην κατα-
σκευή ισχυρών οδοντωτών τροχών
(για γερανούς λ.χ. με μειωτήρες 1
Πάνω: πρέσα λαδιού Hρωνος. Δεξιά: αναρροφητική – κατα- προς 200), μεταλλικών ελατηρίων
θληπτική αντλία Kτησιβίου (κατασκευαστής: Δ. Kριάρης). παντ!ς τύπου (σε καταπέλτες λ.χ., ι-
κανούς να εκτινάσσουν βάρη 80 kg σις (!πως τις ξέραμε μέχρι χθες στα
σε απ!σταση 200 m), και χιτωνίων και περιβ!λια). H μεγάλη !μως κατάχτη-
εμβ!λων καλά συναρμοσμένων (για ση ήταν η εμβολοφ!ρος αντλία του
τις εμβολοφ!ρες αντλίες του Kτησι- Kτησιβίου (το «πνευματικ!ν !ργα-
βίου, (3ος αι. π.X.). νον») για αέρα ή για νερ!, με παρο-
χές 1 τ.μ. απ! βάθος 4 μέτρων. Aυτή
Aντλίες νερού ακριβώς η αντλία θα τροφοδοτήσει
με αέρα και την ύδραυλιν (το πρώτο
Aντλίες νερού χρησιμοποιούνταν «αρμ!νιον»), του Kτησιβίου εφεύρε-
ευρέως: Eλικοειδείς αντλίες («αρχι- ση κι’ αυτή.
μήδειες») χρησιμοποιούνταν στην Eίναι χαρακτηριστική η τάση των
άρδευση και στα μεταλλεία (μέχρι αρχαίων Eλλήνων να υπηρετούν τε-
τον περασμένο αιώνα). Tο νερ! ανε- χνολογικά τις πολιτισμικές τους ανά-
βαίνει «φυγοκεντρικά» μέσα σ’ έναν γκες: ο Hρων, τεχνικ!ς συγγραφέας
περιστρεφ!μενο φαρδύ σωλήνα, στο και δάσκαλος μέγιστος (Aλεξάν-
εσωτερικ! του οποίου είναι στερεω- δρεια, 1ος αι. π.X.), στο βιβλίο του
μένη μια λάμα σε ελικοειδή γραμμή «Aυτοματοποιητική» περιγράφει
(παροχή νερού, γύρω στα 10 μ3 την πλήθος μηχανών για την εξυπηρέτη-
ώρα). Aλλες μορφές αντλίας χρησι- ση λατρευτικών αναγκών ή και θεα-
μοποιούνταν επίσης για την άρδευ- τρικών δρωμένων. Aλλά και ο Φίλων
ση: Tύμπανον (με στερεωμένες λά- (3ος αι. π.X.), τιμά την αλεξανδρινή
μες 30 μ3/ώρα), Πολυκάδια και Aλυσ- Συνέχεια στην 8η σελίδα
Mορφές ενέργειας
Σημαντική βέβαια ώθηση στην αρ-
χαιοελληνική μηχανολογία θα διν!-
ταν εάν είχε προλάβει να επεκταθεί
η εφαρμογή άλλων μορφών ενέργει-
ας, εκτ!ς απ’ τη μυική δύναμη (αν-
θρώπων και ζώων):
H δύναμη του ανέμου: O Hρων
(1ος αι. π.X.) είχε περιγράψει μιαν
«ανεμογεννήτρια» που κινούσε μιαν
εμβολοφ!ρο αντλία η οποία λειτουρ-
γούσε μια ύδραυλιν. H σημαντικ!τε-
ρη λεπτομέρεια αυτής της εφευρέ-
σεως ήταν ο μηχανισμ!ς μετατρο-
πής της κυκλικής κινήσεως της φτε-
ρωτής, σε παλινδρομική ευθύγραμ-
μη κίνηση του εμβ!λου της αντλίας.
H δύναμη του νερού: Aν εξαιρέ-
σουμε τον υδροτροχ! της αθηναϊκής
αγοράς, ο «Eλληνικ!ς νερ!μυλος»
θα εμφανισθεί πολύ αργ!τερα (1ος
αι. μ.X.), στην Mικρά Aσία.
H δύναμη της φωτιάς: Tο πρώτο
και σημαντικ!τερο βήμα είχε γίνει !-
ταν ο Hρων περιέγραψε την αιολ!-
σφαιρά του, η οποία περιστρεφ!ταν
με ατμ!...
H δύναμη του ηλεκτρισμού: Eδώ η
γνώση είναι υποτυπώδης. Tο «ήλε-
κτρον» (το κεχριμπάρι) που έλκει
διάφορα υλικά «ακριβώς !πως ο μα-
γνήτης έλκει το σίδηρο», ήταν πολύ
γνωστ! – και προερχ!ταν απ’ τη B!-
ρεια Θάλασσα, εκεί !που ο Φαέθων
χτυπήθηκε απ’ τον κευραν! (άλλη
μια ορθή διασύνδεση ηλεκτρικών
φαινομένων!). Aυτά χωρίς καμιά ε-
φαρμογή. Kι !μως, αυτά θα ξαναθυ-
μηθεί ο W. Gilbert ύστερα απ! δυο
χιλιάδες χρ!νια (1646 μ.X.) και θα τα
ονομάσει vis electrica...
Πώς οι γερανοί του Aρχιμήδη καταβύθιζαν τα ρωμαϊκά πολιορκητικά πλοία στις Συρακούσες κατά την περιγραφή του
Πλουτάρχου. (Σχέδιο P. James, N. Thorpe, «Ancient Inventions», M. O΄ Mara, London, 1995).
Στη βιβλιογραφία βεβαίως, μπορεί κανείς να
βρει περισστερες μηχανολογικές εφαρμο-
γές:
• Στις ανυψωτικές μηχανές (βλ. λ.χ. M. Kορ-
ρέ: «Aπ την Πεντέλη στον Παρθενώνα»,
Mέλισσα, Aθήνα, 1992).
• Στις ποικίλες αντλίες (βλ. λ.χ. J.G. Landels,
«Engineering in the ancient world»,
University of California Press, 1981).
• Στις στρατιωτικές μηχανές τα χαλκτονα,
τα αερτονα και τα τεράστια άρματα μά-
χης (40 έως 60 μ. ύψος), τις «ελεπλεις» (βλ.
λ.χ. B. Gille «Les mecaniciens grecs», Seuil,
Paris, 1980, καθώς και Θ. Kορρέ: «Tο υ-
γρν πυρ», Bάνιας, Θεσ/νίκη, 1995).
• Στη ναυπηγική (βλ. λ.χ. X. Λάζος: «Nαυτική
τεχνολογία στην αρχαία Eλλάδα», Aίολος,
1996).
• Στην Aυτοματοποιητική (βλ. λ.χ. Δ. Kαλλι-
γερπουλος: «Aυτοματοποιητική του
Hρωνος», Aθήνα, 1996).
1) Πρέσσα λαδιού no 41 (Oδηγ).
2) Aνυψωτική μηχανή νερού no 45 (Oδηγς).
3) Aνυψωτική μηχανή νερού no 48 (Oδηγς). H εμβολοφρος αντλία του Kτησιβίου για αέρα ή για νερ, με παροχές 1 κ.μ. απ βάθος 4 μέτρων (αριστερά). Yπήρξε
4) Aρθρο Pάιτ σχήμα 1 η μεγάλη κατάκτηση στον τομέα των αντλιών νερού, παράλληλα, δε τροφοδτησε με αέρα και την Yδραυλιν (το πρώ-
5) Oδηγς no 43, αντλία Kτησιβίου. το «αρμνιο») του Kτησιβίου, εφεύρεση και αυτή. H αντλία του Hρωνος (δεξιά) είναι ουσιαστικά η αντλία του Kτησιβί-
6) Aρθρο Oλεσον, σχ. 13. ου με διάφορες βελτιώσεις τις οποίες περιγράφει ο Hρων στα σωζμενα βιβλία του.
ματη λειτουργία μηχανών, θυρών, Στα δοχεία που βρίσκονται κάτω μιας σκηνής και παρουσιάζονται σε
μουσικών οργάνων, γλυπτών ομοι- απ την κρήνη ελέγχεται η στάθμη οθνη μορφές κινούμενες σύμφω-
ωμάτων κ.λπ. του νερού με δύο αξονικά υδραυλι- να με κάποιο μύθο.
κά σιφώνια. Mε μηχανικ τρπο Στα κινητά αυτματα θέατρα
Aυτματες πύλες ναού συγχρονίζεται η περιστροφή της συμβαίνουν τα εξής: «Kατασκευά-
κουκουβάγιας με τη ροή που προ- ζονται ναοί ή βωμοί μετρίου μεγέ-
«Nας κατασκευάζεται, έτσι ώστε,
καλεί τις φωνές των πουλιών. θους, ικανοί να μετακινούνται αυ-
μλις ανάβει φωτιά σε βωμ που βρί-
τματα και να στέκονται μετά σε
σκεται στην είσοδ του και γίνει θυ-
H σφαίρα του Aιλου καθορισμένες θέσεις. Kαι τα είδω-
σία, οι πρτες του ναού να ανοίγουν
λα πάνω σε αυτούς κινούνται λα
αυτματα και μλις σβήσει η φωτιά
«Πάνω απ θερμαινμενο λέβητα απ μνα τους, με μια λογική ακο-
πάλι να κλείνουν» (Hρων, Πνευματι-
περιστρέφεται σφαίρα σταθερά προ- λουθία που ταιριάζει στο σχετικ
κά A, 38).
σαρμοσμένη σε περιστρεφμενο άξο- μύθο και, τέλος, επιστρέφουν στην
O Hρων αξιοποιεί στον μηχανι-
να» (Hρων, Πνευματικά B, 11). αρχική τους θέση». (Hρων, Aυτο-
σμ αυτ τη διαστολή του θερμαι-
H αιολσφαιρα του Hρωνα, που ματοποιητική, 1.2).
νμενου αέρα κάτω απ το βωμ.
Mε την πίεση του αέρα μεταφέρει αξιοποιεί την πίεση του ατμού και Eιδικά στο κινητ αυτματο που
υγρ απ ένα σταθερ σε ένα κινη- τη μετατρέπει σε κινητήρια περι- περιγράφει ο Hρων και που αναπα-
τ δοχείο και στη συνέχεια χρησι- στροφική δύναμη, αποτελεί αναμ- ριστά περίοπτο κυκλικ να με ο-
μοποιεί σύστημα τροχαλιών και α- φίβολα πρδρομο της ατμομηχα- μοίωμα του Διονύσου, μια Nίκη
ντίβαρων για την περιστροφή των νής. Tο νερ μέσα στο λέβητα θερ- στην κορυφή και βακχίδες περιμε-
πυλών του ναού. μαίνεται μέχρι βρασμού. O ατμς τρικά του ναού, λες οι μορφές εί-
διοχετεύεται μέσα απ το σωλήνα ναι δυνατν να κινούνται, φωτιές
παροχής στη σφαίρα, εκτοξεύεται να ανάβουν διαδοχικά σε δυο βω-
Aυτματη κρήνη μέσα απ τα ακροφύσια με πίεση μούς μπροστά και πίσω απ το να,
«Σε μία κρήνη, σε μία πηγή ή γενικά και προκαλεί την κινητήρια ροπή. λουλούδια να στεφανώνουν το επι-
που υπάρχει τρεχούμενο νερ, κατα- στύλιο και να ακούγονται ταυτ-
σκευάζονται πουλιά που τραγουδούν. χρονα ήχοι τυμπάνων και κυμβά-
Δίπλα τους τοποθετείται μία κουκουβά-
Tο κινητ αυτματο λων.
για, που μπορεί να περιστρέφεται αυτ- Στο δεύτερο μεγάλο έργο του H κινητήρια δύναμη των αυτομά-
ματα προς τα πουλιά, οπτε αυτά στα- Aλεξανδρινού μηχανικού, την Aυ- των αυτών παράγεται είτε με ένα
ματούν να τραγουδούν, ή να τα απο- τοματοποιητική, περιγράφονται σύστρεμμα νεύρων, ένα είδος ελα-
στρέφεται, οπτε αυτά συνεχίζουν το δύο είδη αυτματων θεάτρων. τηρίου σαν αυτ που λειτουργούσε
τραγούδι τους. Kαι αυτ γίνεται ακατά- Στα σταθερά αυτματα θέατρα, στους καταπέλτες, είτε με την
παυστα» (Hρων, Πνευματικά A, 16). ανοίγουν απ μνες τους οι πύλες Συνέχεια στην 18η σελίδα
Aτομικς οπλισμς
H υπεροχή των αμυντικών και επιθετικών πλων των αρχαίων Eλλήνων
Tου Παναγιώτη B. Φάκλαρη
Aν. καθηγητή Kλασικής Aρχαιολογίας του AΠΘ
των άλλων. Aυτ είχε ως συνέπεια βασιλιά Φίλιππο B΄ ή στον Φίλιππο Γ΄ χι μνο στην ανδρεία των Eλλήνων, μπτο, ελαφρύ και ανθεκτικ για την
τα πολυτελή πλα να προξενούν δέ- τον Aρριδαίο, είναι απ τα καλύτερα αλλά και στην υπεροχή των πλων κατασκευή ασπίδων και τξων.
ος στον αντίπαλο και να προσθέτουν παραδείγματα καταστλιστων πλων τους. Aπ τα πλα που διασώθηκαν
κύρος σ’ αυτν που τα φορούσε. που σώθηκαν. Πρέπει να τονιστεί τι μπορούμε να παρακολουθήσουμε Aνθεκτικτητα –
Eπίσης, επικρατούσε η αντίληψη λα τα πλα, είτε απλά είτε με πολυ- την εφαρμογή και την εξέλιξη της
τι η νίκη ή ο θάνατος έπρεπε να τελή διακσμηση, ήταν κατασκευα- τεχνολογίας, η οποία ήταν εντυπω- προσαρμογή
τους βρει με τα λαμπρτερα πλα σμένα αποκλειστικά για πολεμική σιακή στον τομέα αυτ. H κατασκευή Eφαρμογή γνώσεων χημείας διαπι-
τους (Ξενοφ. Aνάβ. 3. 27). χρήση. Δεν υπήρχαν τελετουργικά ενς πλου δεν ήταν απλώς έργο ε- στώνεται απ την επιλογή των κρα-
πλα. Tα πλα της Bεργίνας, τα ο- νς χειροτέχνη σιδηρουργού, αλλά μάτων που επελέγησαν σε κάθε πε-
Πολυτελή ποία αναφέρθηκαν, είναι κατασκευα- αποτέλεσμα συνδυασμού επιστημο- ρίπτωση, ώστε να εξασφαλιστεί η μέ-
σμένα με τις προδιαγραφές αποτε- νικών στοιχείων και τεχνικής εφαρ- γιστη ανθεκτικτητα και το ελάχιστο
Στις αρχαίες πηγές υπάρχουν πλη- λεσματικτητας που προβλέπονταν μογής τους.
ροφορίες για πολυτελή πλα. Oι α- βάρος του μετάλλου, καθώς και απ
για λα τα πλα. Oι ανάγλυφες μορ- H κατασκευή ξιφών, λογχών και την ειδική επεξεργασία τους, πως
ξιωματικοί και οι βασιλείς ξεχώριζαν φές στο έμβλημα της ασπίδας δεν α- βελών προφανώς είχε μελετηθεί ια-
στη μάχη απ τη λαμπρτητα των - είναι η βαφή (ατσάλωμα). Eπίσης, εί-
ποτελούσαν εμπδιο για τη χρήση τρικώς ώστε να έχουν θανατηφρο ναι προφανής η χρήση γεωμετρίας
πλων τους. Aναφέρουμε την περίφη- της στον πλεμο, καθώς η κατα- αποτέλεσμα (εμβάπτισή τους σε δη-
μη πανοπλία του Aχιλλέα, την ασπίδα και μαθηματικών στην επιλογή του
σκευή τους ήταν πολύ στέρεη. λητήριο, κατασκευή λεπίδων τέτοια
του Aλκιβιάδη «εκ χρυσού και ελέ- σχήματος κάθε πλου, στον υπολο-
ώστε να εισέρχεται αέρας στην πλη-
φαντος...», τη χρυσοπρφυρη ασπί- γισμ των αναλογιών των επιμέρους
Aποτελεσματικά γή). Eίναι εμφανής η εφαρμογή γνώ-
στοιχείων του, τον προσδιορισμ
δα του Nικία και τα λαμπρά πλα του σεων φυσικής στην κατασκευή βε-
Mεγάλου Aλεξάνδρου, ο οποίος στη Oυσιαστικ στοιχείο της κατα- του κέντρου βάρους και στην εν γέ-
λών και ακοντίων ώστε να έχουν αε-
μάχη των Γαυγαμήλων φορούσε πε- σκευής των πλων δεν ήταν ασφα- νει εκτέλεση του σχεδίου. Eπιπλέον,
ροδυναμικ σχήμα, μεγάλο βεληνε-
ριτραχήλιο στολισμένο με πολύτι- λώς η διακσμηση, αλλά η αποτελε- μεριμνούσαν ώστε ο σχεδιασμς του
κές και ευστοχία. Eπίσης, εξειδικευ-
μους λίθους. σματικτητα και η ανθεκτικτητά οπλισμού να ανταποκρίνεται στην α-
μένες γνώσεις φυτολογίας ήταν α-
H χρυσελεφάντινη ασπίδα, το χρυ- τους. Tα ελληνικής κατασκευής - νατομία του σώματος, να παρέχει ε-
παραίτητες για την επιλογή του κα-
λευθερία κινήσεων και να είναι εύ-
σοποίκιλτο ξίφος και η επίχρυση ε- πλα υπερείχαν μεταξύ των πλων τάλληλου ξύλου για κάθε πλο. Eυ-
χρηστος.
πένδυση της φαρέτρας, τα οποία του ττε γνωστού κσμου. O Hρδο- θύγραμμο, επίμηκες, σκληρ, ελα-
Για την καλύτερη προσαρμογή των
βρέθηκαν στον μακεδονικ τάφο II τος τονίζει τι οι νίκες των Eλλήνων στικ και ελαφρύ έπρεπε να είναι το
πλων στο σώμα και για την άμβλυν-
της Bεργίνας, που αποδθηκε στον εναντίον των Περσών οφείλονταν - ξύλο για δρατα και ακντια· εύκα-
ση των εχθρικών πληγμάτων χρησι-
μοποιούσαν επενδύσεις απ δέρμα,
ύφασμα ή σπγγο, σε κράνη, περι-
τραχήλια, θώρακες και κνημίδες. Για
να ανταποκριθούν σ’ αυτές τις απαι-
τήσεις, στα εργαστήρια οπλοποιίας
εργαζταν πολυάριθμο προσωπικ
ποικίλων ειδικοτήτων (σιδηρουργοί,
ξυλουργοί, μεταλλοτεχνίτες, σκυτο-
τμοι, γλύπτες, ζωγράφοι).
Eνδεικτική της αποτελεσματικτη-
τας της βαφής του σιδήρου είναι η
πληροφορία σχετικά με το ξίφος του
Πύρρου, ο οποίος κατάφερε μνο με
ένα δυνατ χτύπημα του ξίφους του
να εξουδετερώσει έναν μεγαλσωμο
Mαμερτίνο στη μάχη κοντά στο Pή-
O Mενέλαος γιο της Mεγάλης Eλλάδας, ανοίγο-
οπλισμένος ντας στα δύο το κρανίο του και σχί-
με κράνος, ζοντας το κορμί του έως κάτω, ώστε
θώρακα,
το ένα τμήμα να πέσει δεξιά και το
ξίφος και
αργολική
άλλο αριστερά.
ασπίδα. H μελέτη της οπλοποιίας μας δίνει
Eρυθρ
στοιχεία για τα τεχνολογικά επιτεύγ-
μορφη ματα των αρχαίων Eλλήνων που α-
κύλικα φορούν την κατασκευή των πλων,
του 5ου τα οποία διασφάλισαν την άνθηση
αι. π.X. του ελληνικού πολιτισμού και δημι-
(Mουσείο ούργησαν τις προϋποθέσεις για τη
Λούβρου). διάδοση και την επικράτησή του.
Δρυτ
μοι και ξυλουργοί
Oι χρήσεις του ξύλου στην αρχαία Eλλάδα
Tης Στέλλας Kοκκίνη κοβταν πάνω στα βουνά, εκεί που
Aναπλ. Kαθηγήτριας στο Eργαστήριο Συστηματι-
σήμερα συναντάμε τα ψηλά ευθυ-
κής Bοτανικής και Φυτογεωγραφίας, Tμήμα Bιο- τενή μαύρα πεύκα. Tα παραθαλάσ-
λογίας, Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σια είδη πεύκου, «η πεύκη», δεν
προτιμώνται γιατί έχουν χαμηλτε-
H XΛΩPIΣ, σύμφωνα με την ελληνι- ρους και συχνά στρεβλούς κορ-
κή μυθολογία, ήταν η θεά που προ- μούς. Λιγτερο γνώστες του ελλη-
στάτευε την ανάπτυξη και την ευη- νικού φυσικού περιβάλλοντος, οι
μερία των φυτών. Πληροφορία που σύγχρονοι ναυπηγοί που ανακατα-
μαρτυρά τι οι αρχαίοι Eλληνες δεν σκεύασαν την τριήρη Oλυμπιάδα
ήταν ανυποψίαστοι του φυτικού πιστεύουν τι εξαφανίστηκε απ
πλούτου που τους περιέβαλλε. την Eλλάδα το είδος πεύκου που
Γραπτές μαρτυρίες και καλλιτεχνι- χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι στην
κές απεικονίσεις της αρχαιτητας κατασκευή πλοίων και επιλέγουν έ-
φανερώνουν βαθιά γνώση των γνω- να αμερικάνικο είδος, το oregon
ρισμάτων των διαφορετικών φυτι- pine.
κών ειδών και του ιδιαίτερου βιτο- Tα ευθυτενή έλατα δίνουν τα
που που αυτά συναντώνται «...σα κουπιά και τα κατάρτια του πλοίου.
λεύκα, που σε φαρδύ, βαθύ, βαλττο- «...στα τορνευτά καθίσαν ελάτινα κου-
πο φυτρώνει, κι ίσια πάνω τραβάει, και πιά και γέμισαν αφρούς το κύμα γύ-
μοναχά κατάκορφα φυτρώνουν τα ρα...» (Oδ. μ 171–172). Πενήντα έλα-
κλαριά της, αμαξομάστορας την έκοψε τα κβονταν για τα κουπιά (ένα για
μ’ αστραφτερ τσεκούρι, να τη λυγίσει κάθε κουπί) και ένα για το κατάρτι
και τροχγυρος να γίνει σε ώριο αμά- μιας πενηντάκοπου, του πλοίου της
ξι... ». (Iλ. Δ 482–486). Oμηρικής εποχής. Στην εκστρατεία
Oι πολυάριθμες άμεσες ή έμμε- κατά της Tροίας που περιγράφει ο
σες αναφορές υλοτμησης δέν- Oμηρος, πήραν μέρος 934 πενηντά-
δρων στα ομηρικά κείμενα, τεχνική Oι λεύκες (Populus spp.) έχουν ελαφρύ, ελαστικ και εύκολα επεξεργαζμε- κοποι που (X 51 έλατα) αντιστοι-
που απαιτεί είδικές γνώσεις «...ο νο ξύλο. χούν σε 47.634 υλοτομημένα έλατα.
νους τον κάνει, κι χι η δύναμη, τον ά- H πιέση που δέχτηκαν τα ελατοδά-
ξιο λοτμο...» (Iλ. Ψ 315) και κατάλ- Tο εξαιρετικά σκληρ αλλά και ελα- των πλοίων) εργάζονται κάτω απ ση απ την ανάπτυξη της ναυτικής
ληλα εργαλεία, υποδεικνύουν μια στικ ξύλο του φράξου ή μελιάς, την έμπνευση της Aθηνάς, «Oπως ισχύος των Eλλήνων γίνεται ακμη
συστηματική εκμετάλλευση των δέντρο άγνωστο ίσως στους νεοέλ- μαδέρι ισιώνει σε άρμενο μιαν άκρη ως εντοντερη ταν στην ακμή του α-
δασικών διαπλάσεων του ελλαδι- ληνες, έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης άλλη η στάφνη σε άξιου μαστρου χέ- θηναϊκού στλου η κάθε τριήρης εί-
κού χώρου απ την εποχή εκείνη. O και σύμφωνα με τον Hσίοδο απ αυτ ρια, η φώτιση της Aθηνάς που κάνει τα χε 170 ελάτινα κουπιά. Ωστσο, ενώ
υλοτμος λέγεται «δρυτμος», μια είμαστε πλασμένοι «...Kι ο Δίας πατέ- μυστικά που κρύβει η τέχνη του καλά οι φυσικές διαπλάσεις των χαμη-
και το συχντερα υλοτομούμενο ρας έπειτα τρίτο θνητών ανθρώπων να τα κατέχει» (Iλ. O 410–412) και συ- λών υψομέτρων, που κύρια τροφο-
δένδρο ήταν η φυλοβλλος δρυς ή γένος έπλασε,...ήταν πλασμένο απ γκαταλέγονται στους «χρήσιμους δοτούσαν με καύσιμη ύλη τις αν-
βελανιδιά, δένδρο αφιερωμένο κονταρξυλα (εκ μελιάν) πολεμικ και για το κοιν τεχνίτες» που καλεί κα- θρώπινες δραστηριτητες, υπο-
στον παντοδύναμο Δία. Eκτς απ φοβερ περίσσια» (Eργα και Hμέρες νείς ακμη «κι απ’ της γης τα πέρα- βαθμίστηκαν έντονα μετά τη μα-
τις βελανιδιές, άλλα 20 αυτοφυή 143–145). Aπ ξύλο φράξου κατα- τα» (Oδ. ρ 386–390). κροχρνια αποψίλωσή τους, τα ε-
δένδρα υλοτομούνται συστηματικά σκευάζονται τα δρατα που με το Tα δέντρα που κατεξοχήν χρησι- λατοδάση αντέδρασαν γεννώντας
και το ξύλο τους χρησιμοποιείται ε- χάλκινο αιχμηρ τους άκρο αποτε- μοποιούνται στην κατασκευή πλοί- ένα νέο παιδί, που σήμερα κυριαρ-
πιλεκτικά στην κατασκευή οικοδο- λούν τον ατομικ εξοπλισμ κάθε ων είναι η δρυς, το πεύκο, η λεύκα, χεί στην οροσειρά της Πίνδου, την
μών, γεωργικών εργαλείων, αμα- πολεμιστή. και το έλατο. Aξίζει να σχολιαστεί η Abies borisii–regis, υβρίδιο της ελλη-
ξιών, πλων και πλοίων. επιλογή του είδους πεύκου στην νικής και ευρωπαϊκής ελάτης. Γε-
Mια χαρακτηριστική περίπτωση ε- Nαυπηγική κατασκευή της καρίνας των πλοί- γονς που υποδηλώνει πως η ελλη-
ξειδικευμένης χρήσης ξύλου στις ων. Oπως μας λέει ο Oμηρος, «...για νική χλωρίδα δεν έπαιξε μνο το
οικοδομές είναι η κατασκευή των Tα ευθυτενή ξύλα του κυπαρισσι- δρυς, για λεύκα χάμω για πεύκο τρι- ρλο του παθητικού θύματος της
θαλάμων – ειδικών δωματίων στα ο- ού και του έλατου δίνουν τα δοκά- σμέγαλο, που ‘κψαν πα στα βουνά οι τεχνολογικής ανάπτυξης των αρ-
ποία φυλάγονταν τα μάλλινα ρούχα ρια των οικιών, τα κουπιά και τα κα- μάστοροι με τα νιχτιστα τσεκούρια χαίων Eλλήνων αλλά αντέδρασε και
– απ το αρωματικ ξύλο του κέ- τάρτια των πλοίων. Oι ξυλουργοί τους, καρένα να το κάνουν...» (Iλ. N συνεξελίχθηκε με την ανθρώπινη
δρου που έχει εντομοκτνο δράση. (και ιδιαίτερα οι κατασκευαστές 389–391), το πεύκο αυτ, «η πίτυς», νηση.
H κλεψύδρα του Hροφίλου (300 π.X.) είναι το πρώτο ργανο με το οποίο με-
λετήθηκε ο σφυγμς σε συνδυασμ με τις αναπνευστικές κινήσεις (εισπνοή -
εκπνοή).