Professional Documents
Culture Documents
ΕΛΠ 12
ΚΑΛΑΜΑΡΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ
1
Περιεχόμενα
ΕΡΓΑΣΙΑ 2η
ΕΛΠ 12....................................................................................................................................................1
Διδάσκων Σουέρεφ Κωνσταντίνος.....................................................................................................................1
ΚΑΛΑΜΑΡΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ..........................................................................................................................1
ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ...............................................................................................................................4
2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
3
Ν.Σβορώνος, ο.π., ,σ.354-356
4
μνημειακή ζωγραφική που ήταν απαραίτητη για να εκφραστούν οι θεμελιώδεις αρχές
του Χριστιανισμού μέσα και έξω από αυτές.4
4
Στο ίδιο, σ.368
5
Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά έργα τέχνης παραγγέλλονταν από τους πιστούς, ως δώρο προς το Θεό, με σκοπό
την προστασία του αλλά και την εύνοια του κατά την Δευτέρα Παρουσία. Αυτό αποδεικνύεται από τις επιγραφές
που τα συνοδεύουν. Επίσης οι πιστοί πίστευαν ότι κάθε έργο ταυτίζονταν με το πρωτότυπο του και είχε την ίδια
υπόσταση με τον άγιο που απεικόνιζε και είχε και θαυματουργικές ιδιότητες. Βλέπε: Τζ.Αλμπάνη , Τέχνες Ι, Τομ.
Β΄, Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999,σ.20
6
Τζ.Αλμπάνη , Τέχνες Ι, Τομ. Β΄,Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999,σ.19-23
7
Στο ίδιο, σ.77-79
5
Περιγραφή : Στο επιδαπέδιο ψηφιδωτό περιγράφεται μια σκηνή αγροτικής
καθημερινής ζωής. Βλέπουμε στη δεξιά πλευρά του ψηφιδωτού έναν νεαρό
γεροδεμένο άνδρα να κρατάει τα γκέμια μιας καμήλας και να την τραβάει προς το
μέρος του. Στο άλλο του χέρι κρατάει ένα ξύλο, ραβδί . Φοράει λευκό κοντό χιτώνα
και αποκαλύπτεται μεγάλο μέρος του γυμνού σώματος του. Στην καμήλα επάνω είναι
δυο μικρά παιδιά τα οποία επίσης φοράνε κοντούς χιτώνες και έχουν στα χέρια τους
επάνω πουλιά. Από την αριστερή μεριά του ψηφιδωτού απεικονίζεται ένα δέντρο.
Βρίσκεται στο Ιερό παλάτι ή Μέγα Παλάτι, την αυτοκρατορική κατοικία
μέχρι τον 11ο αιώνα, η οποία αποτελούνταν από μία σειρά αίθουσες, περίπτερα και
εκκλησίες, που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με διαδρόμους και διαχωρίζονταν με
κήπους. Περιλάμβανε ένα μνημειώδη προθάλαμο, τη Χαλκή, που έβλεπε προς τη
Μέση, στα νοτιοανατολικά της Αγίας Σοφίας. Η πτέρυγα με τις κατοικίες του
παλατιού, η Δάφνη, επικοινωνούσε με το αυτοκρατορικό θεωρείο στον ιππόδρομο.
Ένα καταπληκτικό ψηφιδωτό δάπεδο του 6ου- 7ου αιώνα, το μόνο σωζόμενο δείγμα
κοσμικής ψηφιδωτής διακόσμησης στην Κωνσταντινούπολη, κοσμεί τις αυλές του
παλατιού με θέματα φυτά, ζώα και εικόνες από την καθημερινή ζωή.9
Τεχνοτροπία: Το συγκεκριμένο μνημείο ακολουθεί τους κανόνες της τέχνης που
αναπτύχθηκε στην κλασική αρχαιότητα. Βλέπουμε ότι οι ανθρώπινες μορφές αλλά
και η καμήλα, τα πουλιά και το δέντρο απεικονίζονται με φυσιοκρατικό τρόπο10. Το
θέμα όπως αναφέραμε δεν είναι θρησκευτικό λόγω του ότι απεικονίζονταν στο
δάπεδο και επρόκειτο να πατηθεί, αλλά είναι θέμα ειδωλολατρικής τέχνης
ακολουθώντας την τάση της εποχής του πρώιμου Βυζαντίου όπου τα θέματα αλλά και
η τεχνική ήταν ίδια με τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους.
8
Για το έργο αυτό βλ. Τζ.Αλμπάνη , ο.π., σ.25, εικ.5.
9
Μ. Bardill: «Το μεγάλο παλάτι των βυζαντινών αυτοκρατόρων και των ανασκαφών εμπιστοσύνης
περιπατητών». Σε: Περιοδικό της ρωμαϊκής αρχαιολογίας 12 (1999), σ. 216-230.
10
Νατουραλισμός
6
εικονομαχία11, η τεχνική του εντοίχιου ψηφιδωτού έχει εξελιχθεί σε ύψιστο βαθμό
ενώ το επιδαπέδιο αντικαταστάθηκε από μαρμάρινες πλάκες. Η περίοδος αυτή είναι η
«χρυσή εποχή» της βυζαντινής τέχνης. 12
Οι νικηφόρες εκστρατείες της δυναστείας των Μακεδόνων αύξησαν το
γόητρο της αυτοκρατορίας και σε συνδυασμό με την οικονομική ανάπτυξη που
σημειώθηκε , η τέχνη γνώρισε εξαιρετική ανάπτυξη.13
11
725 -843 μ.Χ. Διαμάχη γύρω από την λατρεία των εικόνων.
12
Τζ.Αλμπάνη, ο.π., σ.104
13
Στο ίδιο,σ.70
14
Για το έργο αυτό βλ. Ν.Χατζηδάκη, Ελληνική Τέχνη, Βυζαντινά ψηφιδωτά, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1985,
σ.57 εικ.33
15
Ανθρώπινη μορφή σε προτομή μέσα σε μετάλλιο.(επίπεδη κυκλική επιφάνεια)
16
Τζ.Λάουντεν, Πρώιμη Χριστιανική και Βυζαντινή Τέχνη,μτφ.Μ.Αγγελίδου,εκδ.Καστανιώτη,Αθήνα,1999, σ.67-
70
7
Τεχνοτροπία: Η τέχνη αυτής της εποχής έχει κύριο χαρακτηριστικό την αφαίρεση
και απομακρύνεται πλήρως από την κλασική παράδοση. Η ανθρώπινη μορφή
απεικονίζεται επίπεδη, στατική και άκαμπτη και οι αναλογίες των σωμάτων είναι
ασύμμετρες. Οι πτυχές των ενδυμάτων ελάχιστα αποκαλύπτουν σημεία του σώματος.
Η έκφραση είναι αυστηρή, σοβαρή χωρίς να αφήνει να αποκαλύπτονται αισθήματα.
Κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο ακολουθήθηκε ένας σταθερός εικονογραφικός
τύπος ο οποίος ήταν αντιφυσιοκρατικός.17
17
Τζ.Αλμπάνη , ο.π.,σ.122
18
Ν.Σβορώνος, ,Τομ.Θ’, Βυζαντινός Ελληνισμός, μεσοβυζαντινοί και υστεροβυζαντινοί χρόνοι, στο: «Ιστορία
του Ελληνικού ΄Εθνους,» Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1996, σ.423.
19
Μ.Αχειμάστου-Ποταμιανού, Ελληνική Τέχνη ,Βυζαντινές τοιχογραφίες ,Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1994, σ.25
20
Για το έργο αυτό βλ. Μ.Αχειμάστου-Ποταμιανού, ο.π., σ 152, εικ.131
21
Στενή, επιμήκης λωρίδα περγαμηνής που τυλιγόταν γύρω από κυλινδρικό ξύλο(κοντό), ώστε να μπορεί να
ξεδιπλώνεται και να διπλώνεται.
8
Το έργο βρίσκεται μπροστά στην αψίδα του ιερού, στη νότια πλευρά της
Μονής της Χώρας, στο ταφικό παρεκκλήσιο στο οποίο σώθηκε ο μεγαλύτερος
αριθμός τοιχογραφιών από όλους τους αιώνες. Τη Μονή έχτισε πιθανά τον 7ο αιώνα ο
γαμπρός του Φωκά, Κρίσπος και ανακαίνισε ο μέγας λογοθέτης Θεόδωρος
Μετοχίτης. Ο Μετοχίτης πρόσθεσε στη νότια πλευρά του καθολικού22 της Μονής,
ένα παρεκκλήσιο το οποίο και γέμισε με τοιχογραφίες μεγαλειώδης σύνθεσης.23
Τεχνοτροπία: Η τεχνοτροπία του μνημείου είναι ανάλογη της εποχής των
Παλαιολόγων. Η «παλαιολόγια» τέχνη ήταν εμπλουτισμένη με την αίσθηση του
δράματος και τη λυρική πνοή με σκηνές γεμάτες συναίσθημα εξαφανίζοντας την
αυστηρότητα της προηγούμενης βυζαντινής τέχνης. Η Παναγιά κοιτάζει με θλιμμένο
βλέμμα προς το κενό δείχνοντας τον πόνο της λόγω του μελλοντικού Πάθους αλλά
και με μητρική στοργή και αγάπη. Τα θέματα που κυριάρχησαν αυτή την εποχή είναι
ο κύκλος του Πάθους24, ο κύκλος της Ανάστασης 25
, ο βιογραφικός κύκλος της
Παναγίας, ο κύκλος προεικονίσεων της Παναγίας, ο Ακάθιστος ύμνος, ο βιογραφικός
κύκλος άλλων αγίων, μηνολόγια26 και η Ουράνια Λειτουργία. 27
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
22
Ο κύριος ναός ενός μοναστηριού
23
Μ.Αχειμάστου-Ποταμιανού, ο.π., σ.28
24
Οι κύριες φάσεις του θείου δράματος, ο Μυστικός Δείπνος, ο Νιπτήρ, η Προσευχή στο Όρος των Ελαίων, η
Προδοσία του Ιούδα, η Κρίση των Αρχιερέων και του Πιλάτου, η Μαστίγωση, ο Δρόμος προς το Γολγοθά, η
Ανάβαση στον Σταυρό, η Σταύρωση, η Αποκαθήλωση, ο Θρήνος.
25
Η Εις Άδου Κάθοδος, οι Μυροφόρες στο Μνήμα, το «Χαίρετε» των Μυροφόρων, η Ψηλάφιση, το Δείπνο στους
Εμμαούς, η Θαυμαστή Αλιεία.
26
Μαρτύρια αγίων κατά την ημερολογιακή σειρά.
27
Τζ.Αλμπάνη , ο.π.,σ.129
9
Η βυζαντινή τέχνη κατέχει μια μοναδική θέση στο μεσαιωνικό κόσμο. Μέσα
σε αυτή ενσωματώθηκε η «εικονιστική» τέχνη της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας και
το πνεύμα του χριστιανισμού και χάρη σε αυτήν συντελέστηκε η αναγέννηση της
ευρωπαϊκής τέχνης κατά τον Μεσαίώνα. Αν αναλογιστεί κανείς ότι εκτός του
Βυζαντίου αλλά κέντρα εικονιστικής τέχνης πλησιέστερα στην Ευρώπη δεν υπήρχαν,
εκτός από την Ινδία και τη Κίνα., είναι αναμφίβολη η αξία και η προσφορά της
βυζαντινής τέχνης προς τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.28
28
Στο ίδιο, σ.41
10
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
M.Bardill, «Το μεγάλο παλάτι των Βυζαντινών ανακτόρων και των ανασκαφών
εμπιστοσύνης περιπατητών», σε Περιοδικό της ρωμαϊκής αρχαιολογίας
τομ.12(1999),σ.216-230
11
ΕΙΚΟΝΑ 1
12
ΕΙΚΟΝΑ 2
EIKONA 3
13
14