Νεοελληνική αρχιτεκτονική

Γεώργιος Σμύρης

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
 ΕΠΩΝΥΜΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

• Ο 19Ος ΑΙΩΝΑΣ (1830 – 1900)

 Μια ιδανική Αθήνα
Η εκλογή της Αθήνας σαν πρωτεύουσα της Ελλάδας φαίνεται σήμερα ότι ήταν κάτι το
αυτονόητο. Δεν ήταν όμως καθόλου αυτονόητο την εποχή αμέσως μετά την Επανάσταση και
την εκλογή του Βαυαρού πρίγκιπα Όθωνα του οίκου των Βίτελσμπαχ στο θρόνο της
Ελλάδας. Στο Υπουργικό Συμβούλιο προτάθηκε η λύση μιας «μεταφερόμενης»
πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Κόρινθο, κατόπιν από τα Μέγαρα στην Αθήνα, κατόπιν
στην Λάρισα, για να καταλήξει στην Κωνσταντινούπολη. Τελικά την λύση την έδωσε ο
αρχαιολάτρης βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος, πατέρας του Όθωνα, προκρίνοντας την
Αθήνα. Όπως έγραψε το 1892 ο G.Deschamps, μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής
στην Αθήνα, «η μικρή πόλη διαθέτει έναν θησαυρό, που για χάρη του πολλοί άνθρωποι θα
έδιναν όλα τα κτίσματα των πρωτευουσών της Δύσης: την Ακρόπολη».
 • Παρόλο, που η επιλογή της ελληνικής πρωτεύουσας ήταν τοπικό πρόβλημα, ο
πολεοδομικός σχεδιασμός έθετε προβλήματα στους Γερμανούς φιλέλληνες, που με την
πρόσφατη εκλογή ενός Γερμανού πρίγκιπα σαν ηγεμόνα της χώρας, είχαν ζωηρό
ενδιαφέρον για όλες τις ελληνικές υποθέσεις. Ο αρχιτέκτων Φερδινάρδος φον Κβάστ
(Quast), τον οποίο ο βασιλιάς Φρειδερίκος Γουλιέλμος IV ονόμασε μετά τον θάνατο του
Σίνκελ προϊστάμενο της Υπηρεσίας Συντήρησης των καλλιτεχνικών μνημείων της
πρωσικής μοναρχίας, πίστευε ότι «τη σύνδεση μεταξύ της αρχαίας και της νέας εποχής,
πρέπει να τη δημιουργήσουμε εμείς». Για αυτό το λόγο συνηγορεί για τη δημιουργία
της νέας πόλης όχι στη βορειοανατολική πεδιάδα, αλλά στους λόφους γύρω από την
Ακρόπολη.

Τα Πρώτα Αθηναϊκά Σχέδια

• Μια νέα πρωτεύουσα Σημαντική για την Αθήνα είναι η
μεταπελευθερωτική περίοδος. Στα πρώτα χρόνια μετά τον
αγώνα, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Μπορεί η Ελλάδα -
τυπικά- να ήταν από το 1830 ελεύθερη, αλλά τα τελευταία
υπολείμματα της τουρκικής φρουράς της Ακρόπολης
αποσύρθηκαν μόλις το 1833.Τον ίδιο χρόνο πριν γίνει δήμος
η Αθήνα, ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα ενός νεοσύστατου
Βασιλείου με ανήλικο Βασιλέα και με βαυαρική
αντιβασιλεία. Η χωροθέτηση της νέας πρωτεύουσας
αποτέλεσε αντικείμενο πολλών αναζητήσεων για να
επιλεγεί τελικά ο επίπεδος χώρος της Πλάκας.Στη νέα
πρωτεύουσα άρχισαν να συρρέουν Έλληνες και ξένοι, έτσι
όταν την 12-01-1834 εγκαταστάθηκε ο Βασιλιάς Όθων, ο
πληθυσμός είχε υπερτριπλασιαστεί και φθάσει μέσα σε
τέσσερα χρόνια, τις 14.000.
Τα πρώτα τεχνικά προβλήματα έπρεπε να αντιμετωπιστούν από τους Βαυαρούς αξιωματικούς
του Μηχανικού. Η Αθήνα όμως, γοήτευε πολλούς αρχιτέκτονες από την Ευρώπη, οι οποίοι δεν
έρχονταν πλέον ως περιηγητές και θαυμαστές του αρχαιοελληνικού πνεύματος, αλλά ως
δημιουργοί και ζηλωτές της κίνησης του κλασικισμού. Το όραμα των Κλεάνθη-Schaubert Σε
αυτή την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, ήρθαν το 1831 στην Αθήνα από το Βερολίνο δύο νέοι
μαθητές του κορυφαίου νεοκλασικού αρχιτέκτονα του 19ου αιώνα Κ.Σίνκελ, ο Σταμάτιος
Κλεάνθης από τη Μακεδονία και ο Eduard Schaubert από τη Σιλεσία.Οι δυο καλλιτέχνες-φίλοι
έχτισαν στους πρόποδες της Ακρόπολης ένα μικρό σπίτι « το Εργαστήρι», το οποίο
διακόσμησαν με αρχαία αρχιτεκτονικά θραύσματα . Στους Έλληνες έκανε εντύπωση η
διακόσμηση του εργαστηρίου, έτσι ώστε το είχαν αφελώς ονομάσει «η μικρή Ακρόπολη».Το
Μάιο του 1832 οι Schaubert και Κλεάνθης πήραν την επίσημη ανάθεση της μελέτης του
πολεοδομικού σχεδίου της Αθήνας, το οποίο εγκρίθηκε το 1833 και εφαρμόσθηκε αμέσως.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση του ήταν οι απαλλοτριώσεις .

Μπροστά στην εντεινόμενη δυσφορία των Αθηναίων ιδιοκτητών, η οποία είχε
προκαλέσει την μείωση της αξιοπιστίας του κράτους, η αντιβασιλεία αναγκάστηκε να
καλέσει στην Αθήνα το 1834 τον Leo Von Klenze για να τροποποιήσει το
ήδη εφαρμοζόμενο σχέδιο σε απλούστερο και οικονομικότερο. Τα δύο αυτά σχέδια, των
Κλεάνθη-Schaubert και του Von Klenze, αποτέλεσαν τη βάση της εξέλιξης της νέας
περιοχής γύρω από την Πλάκα, η οποία έμμελε να αποβεί το κέντρο της ελληνικής
πρωτεύουσας.Το σχέδιο των Κλεάνθη-Schaubert, που αποτελεί την ίδρυση νέας πόλης
του 19ου αιώνα, κρίνεται ως ένα μεγάλο επίτευγμα της πολεοδομίας αυτού του αιώνα
που παρά τις τροποποιήσεις του αποδείχθηκε απλό, λειτουργικό και επιδεκτικό
επεκτάσεων . Η επέμβαση του Leo Von Klenze Ο Leo Von Klenze ήταν ένας ρομαντικός
πολεοδόμος με εικαστικές αντιλήψεις και με προτιμήσεις σε οπτικούς εντυπωσιασμούς,
επηρεασμένος από τις μικρές πόλεις στην πατρίδα του. Αν και απέρριπτε τις βασικές
ιδέες του σχεδίου, δεν μπορούσε να το αλλάξει.
 •Οι απλουστεύσεις που επέφερε ο Leo Von Klenze αφορούσαν την σμίκρυνση της

έκτασης του νέου σχεδίου, την κατάργηση μερικών οδών και την κατάργηση των

«βουλεβάρτων». Με την απλούστευση του οδικού πλέγματος αποδυναμώθηκε και

η δυνατότητα της θέας προς την Ακρόπολη, στην οποία οι Κλεάνθης-Schaubert

έδιναν μεγάλη σημασία.

•Επίσης, χάρη στην επέμβαση του ματαιώθηκε να χαρακτηριστεί ως αρχαιολογική

ζώνη ανασκαφών το τετράγωνο μεταξύ του μνημείου του Λυσικράτη και της πύλης

του Αδριανού και έτσι να σωθεί η Πλάκα, η οποία αποτελεί το εξέχον

παραδοσιακό σύνολο της Ελλάδας και όχι μόνο.

Αναπτυξιακός οργασμός

• Η εσπευσμένη μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο (1828-1834) στην Αθήνα είχε σαν
αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της ομαλής ανάπτυξής της και κατά συνέπεια την τροποποίηση
του πολεοδομικού σχεδίου των Κλεάνθη-Schaubert. Η άμεση εγκατάσταση στην Αθήνα όλων
των αρχών, μονάδων στρατού και πολλών νέων κατοίκων από την Ελλάδα και το εξωτερικό
επέφερε την οργανική ανάπτυξη της πόλης εκτός σχεδίου για την ικανοποίηση των αναγκών
των ασθενέστερων, κυρίως, κοινωνικών στρωμάτων με περιορισμένα οικονομικά.
Στην τροποποίηση αυτή του σχεδίου έπαιξε σημαντικό ρόλο ο Βαυαρός αρχιτέκτονας Leo Von
Klenze, ο οποίος εκλήθη από την Αντιβασιλεία εξαιτίας κυρίως των αντιδράσεων των
ιδιοκτητών της Αθήνας. Περιόρισε το αρχικό σχέδιο δραστικά, μειώνοντας το πλάτος των
οδών, κάμπτοντας τις ευθείες και άλλες ενέργειες που βελτίωσαν ως ένα σημείο, τα επόμενα
χρόνια, την κατάσταση. Σημαντική επίσης μεταβολή στο σχέδιο επέφερε το 1836 ο Βαυαρός
Friedrich Gaertner που διάλεξε το λόφο του Αγίου Αθανασίου ως κατάλληλο χώρο για την
ανέγερση των βασιλικών ανακτόρων και σχημάτισε την πλατεία Συντάγματος, ώστε να
οδηγηθεί το κέντρο της πρωτεύουσας από την πλατεία Ομονοίας στην πλατεία Συντάγματος.
Έτσι τα φιλόδοξα σχέδια για ανάδειξη της πρωτεύουσας σε σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη μόνο
εν μέρει πραγματοποιήθηκαν. Αρχίζουν να κτίζονται κτίρια σε περιοχές, όπως στην οδό
Ακαδημίας, που ήταν αγροί και αμπελώνες και να επεκτείνεται η πόλη σε όσο δυνατόν
περισσότερες περιοχές. Σε αυτό συνετέλεσε και το γεγονός ότι γίνεται η Αθήνα το
σημαντικότερο οικονομικό κέντρο της χώρας με αποτέλεσμα, κάτοικοι από όλη την Ελλάδα
και το εξωτερικό ฀
φτωχοί και πλούσιοι, Βαυαροί, Φαναριώτες, προεστοί και επιχειρηματίες-
εγκαθίστανται σε αυτή σε αναζήτηση καλύτερης τύχης. Η μεγάλη εισροή του πληθυσμού
στην πρωτεύουσα συνέβαλε στο να υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που ζούσε κάτω
από τα όρια της φτώχειας. Έτσι το κράτος για να βοηθήσει τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα
ίδρυσε συλλόγους και εταιρίες, τα οποία από το 1854 ως το 1899 φθάνουν τα 17.

Νέες οικονομικές δραστηριότητες

• Η εγκατάσταση όλο και περισσότερων

κατοίκων στην πρωτεύουσα του
κράτους, δημιούργησε την ανάγκη για
νέες παραγωγικές δραστηριότητες.
Τεχνίτες από τα νησιά, αλλά και απλοί
άνθρωποι φθάνουν για
αναζήτηση εργασίας. Για την
απορρόφηση αυτού του πληθυσμού
κάνουν την εμφάνιση τους οι
βιοτεχνίες και οι βιομηχανίες νέου
τύπου, λιγότερο στην Αθήνα και
περισσότερο στον Πειραιά.
 •Παράλληλα ιδρύονται μεταξουργεία, το
πρώτο στον Πειραιά το 1847 και στην Αθήνα
το 1852-1853 . Εμφανίζονται ακόμη η
αλευροβιομηχανία, η βυρσοδεψία, τα
μηχανουργεία στον Πειραιά και το
πυριτιδοποιείο στην Αθήνα το 1874. Έτσι,
γνωρίζει άνθηση το εμπόριο και ο Πειραιάς
γίνεται μεγάλο μεσογειακό λιμάνι. Τέλος
δημιουργούνται οι πρώτες τράπεζες, η Εθνική
το 1841, η Κρήτης και η Ιονική, οι οποίες
ενισχύουν την οικονομία της Αθήνας.

Ο πρωτεργάτης Χριστιανός Χάνσεν

• Χριστιανός Χάνσεν ήρθε στην Ελλάδα παρακινούμενος από τον μεγάλο

του πόθο να αναζητήσει το λίκνο της Τέχνης εκεί όπου γεννήθηκε, πριν
ακόμη πάρει οποιαδήποτε απάντηση από την Ακαδημία της πατρίδας
του. Έγραφε ακόμη, ότι είναι εκπληκτικό να βλέπεις μια πρωτεύουσα
να γεννιέται και ότι όσο μελετάει κανείς την τέχνη τόσο περισσότερο τη
νοιώθει και όλο και περισσότερο δυναμώνει μέσα του η επιθυμία να
την αναζητήσει. Ξεκίνησε από την Ιταλία στα τέλη Ιουλίου και με πρώτο
σταθμό την Κέρκυρα έφτασε στην Πάτρα στις 31 Ιουλίου. Συνέχισε το
ταξίδι του και στις 20 Αυγούστου έβλεπε για πρώτη φορά την
Αθήνα.Τον πρώτο χρόνο της παραμονής του στην Αθήνα (1834),
διορίστηκε στην τεχνική υπηρεσία του υπουργείου Εσωτερικών και
ανέλαβε το σχέδιο, την οικοδόμηση και την επίβλεψη της ανέγερσης
δημοσίων κτιρίων. Κάνει λοιπόν, τη μελέτη της επέκτασης του μεγάρου
Κοντoστάβλου. μετατροπή σε φυλακή του τουρκικού ιερατικού
σχολείου –Μεντρεσέ.
 Παράλληλα ανέλαβε την οικοδόμηση ιδιωτικών κτιρίων, όπως το κτιριακό συγκρότημα του
πρίγκιπα Γ. Καντακουζηνού, που περιλάμβανε την ιδιωτική του κατοικία και ένα μεγάλο
κατάστημα, γνωστό σήμερα ως Μεταξουργείο.Ο Χριστιανός Χάνσεν συνδέθηκε στενά με τους
δυο συνομήλικους του αρχιτέκτονες Σταμάτη Κλεάνθη και Edward Schaubert.Και οι τρεις
συγκατοίκησαν στην οικία Κλεάνθη στην Πλάκα, στο σημερινό Παλιό Πανεπιστήμιο. Ετοιμάζει
τη μελέτη για δυο θέατρα, τα οποία όμως δεν χτίστηκαν, καθώς και τα σχέδια για το
Νομισματοκοπείο.Στις αρχές του επομένου έτους συνεργάζεται με τον αρχαιολόγο L.Ross και
τον αρχιτέκτονα E. Schaubert στην αποκατάσταση των μνημείων της Ακροπόλεως και κυρίως
στην αναστήλωση του ναού της Αθηνάς Νίκης. Την ίδια περίοδο σχεδίασε το πρώτο Μουσείο
της Ακροπόλεως, του οποίου όμως η ανέγερση ματαιώθηκε. Τον επόμενο χρόνο ανέλαβε την
οικοδόμηση του Πολιτικού Νοσοκομείου, όπου σήμερα στεγάζεται το Πνευματικό Κέντρο του
Δήμου Αθηναίων.Τον Σεπτέμβριο του 1836 τέλείωσε την κατασκευή ενός υδραγωγείου. Την
ίδια χρονιά έκανε τη μετατροπή σε φυλακή του τουρκικού ιερατικού σχολείου –Μεντρεσέ.

Ιδιωτικές κατοικίες

• Στον Πειραιά είχε αρχίσει η ανέγερση της καθολικής εκκλησίας

του Αγίου Παύλου σύμφωνα με δικό του σχέδιο. Το καλοκαίρι
του 1837 ήταν έτοιμες οι μελέτες για διάφορα δημόσια έργα
τα οποία όμως δεν γνωρίζουμε εάν τελικά
πραγματοποιήθηκαν και ως ποιο βαθμό. Πρόκειται για την
Κρεαταγορά και το Δημοπρατήριο στην Αθήνα, για ένα φάρο
στην Αίγινα και για το πολεοδομικό σχέδιο της Κορίνθου.Την
περίοδο αυτή εργάζεται στη μετατροπή ορισμένων αθηναϊκών
εκκλησιών σε δικαστήρια. Σώζεται μόνο το Παλαιό
Κακουργιοδικείο στου Ψυρρή. Το διάστημα που ακολουθεί
αναλαμβάνει την ανέγερση ιδιωτικών κατοικιών επωνύμων
Αθηναίων.Το έργο του για το οποίο έγινε περισσότερο
γνωστός, είναι το Πανεπιστήμιο Αθηνών που θεμελιώθηκε
στις 2 Ιουλίου 1839.
 Ήταν μια μεγάλη στιγμή για ολόκληρο το ελληνικό έθνος. Οι χρηματικές
συνεισφορές για την οικοδόμηση του έφταναν από κάθε γωνιά της γης. Το
Πανεπιστήμιο ήταν για τους Έλληνες το σύμβολο της πνευματικής ανόρθωσης,
της ελευθερίας της σκέψης, η ελπίδα του έθνους. Η ανάθεση της εκπόνησης
των σχεδίων για το κτίριο του Πανεπιστημίου ως και η ευθύνη της ανέγερσης
στον Χριστιανό Χάνσεν, ήταν από ελληνικής πλευράς μια ένδειξη τιμής,
εμπιστοσύνης και αναγνώρισης της δουλειάς ενός καταξιωμένου
αρχιτέκτονα.Το 1843 άρχισαν οι εργασίες θεμελίωσης του Μητροπολιτικού
Ναού της Αθήνας σύμφωνα με δική του μελέτη. Την περίοδο εκείνη κάνει και το
πρώτο σχέδιο του Οφθαλμιατρείου Αθηνών, στην οδό Πανεπιστημίου. Την ίδια
χρονιά γίνονται και τα εγκαίνια της αγγλικανικής εκκλησίας του Αγίου Παύλου,
στην οδό Φιλελλήνων. Ο Χριστιανός Χάνσεν έχει κάνει το σχέδιο του ναού σε
νεογοτθικό ρυθμό και έχει αναλάβει την επίβλεψη της κατασκευής.

Μνημεία

• Στην καλλιτεχνική του δραστηριότητα

συγκαταλέγεται και μια σειρά ταφικών
μνημείων όπως του Γερμανού
αρχαιολόγου Μυλέρου στο λόφο του
Κολωνού καθώς και οι τάφοι στο
προτεσταντικό τμήμα του Α΄ Νεκροταφείου
Αθηνών της κυρίας των τιμών της Αμαλίας
J. Von Nordenpflycht και του Γερμανού
φιλολόγου E. Ulrich και άλλων επωνύμων
οικογενειών.
Έχει σχεδιάσει ακόμα τα μνημεία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, το οποίο βρίσκεται
εμπρός από την μικρή εκκλησία των Ταξιαρχών, στο Πεδίον του Άρεως και του
Νεοφύτου Δούκα στον περίβολο της Ριζαρίου Σχολής, στην λεωφόρο Βασιλίσσης
Σοφίας στην Αθήνα. Στα αρχεία της Ακαδημίας των Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης
εναπόκεινται σχέδια και υδατογραφίες από τις αρχαιολογικές και αρχιτεκτονικές
του μελέτες, από τους περιπάτους τους στην Αθήνα και από τις περιηγήσεις του
στον ελληνικό χώρο.Ο Χριστιανός Χάνσεν μελέτησε σε βάθος την ελληνική τέχνη
τόσο την κλασική όσο και την βυζαντινή. Αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία
εμπνευσμένα από τα αρχαία μνημεία κυρίως της Ακροπόλεως καθώς και από
τους βυζαντινούς ναούς είναι χαρακτηριστικά της δουλειάς του.

Θεόφιλος Χάνσεν

• Ο Θεόφιλος Χάνσεν ήταν κατά δέκα χρόνια νεότερος του αδελφού του
Χριστιανού Χάνσεν. Γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη στις 13 Ιουλίου του 1813.
Φοίτησε στην Ακαδημία της Κοπεγχάγης αρχιτεκτονική. Το 1836 μαζί με το
δίπλωμα του πήρε και ένα χρυσό βραβείο και επίσης μια υποτροφία, η οποία
του επέτρεψε να ταξιδεύσει στην Ελλάδα. Έφτασε στον Πειραιά στις 8
Οκτωβρίου του 1838.
 Εκεί τον περίμεναν ο αδελφός του Χριστιανός μαζί με τον Edward Schaubert.
Στην αρχή απασχολήθηκε ως βοηθός του αδελφού του στο κτίριο του
Πανεπιστημίου και μετέπειτα ως συνεργάτης του αδελφού του και του
Schaubert στην αποτύπωση του πολεοδομικού σχεδίου της Αθήνας. Το 1840
έγινε καθηγητής, όπως και ο αδελφός του στην Τεχνική Σχολή των Αθηνών,
στο μετέπειτα Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.Η πρώτη του δουλειά ήταν το
Αστεροσκοπείο στο Λόφο των Νυμφών. Ένα ακόμη έργο του ήταν το μέγαρο
του Αντωνίου Δημητρίου, στην πλατεία Συντάγματος. Δυο από τα καλύτερα
έργα του είναι η Σιναία Ακαδημία σε ιωνικό ρυθμό και η Βαλλιάνειος
Βιβλιοθήκη σε δωρικό ρυθμό. Τα δυο αυτά κτίρια μαζί με το Πανεπιστήμιο
αποτελούν την «Αθηναϊκή Τριλογία» και είναι χωρίς αμφιβολία από τα πιο
πετυχημένα δημιουργήματα του. Τέλος, άλλο έργο του είναι η Μητρόπολη
των Αθηνών.

Ερνέστος Τσίλλερ

• Ο Ερνέστος Τσίλλερ ανήκει σε εκείνους τους αρχιτέκτονες που επέφεραν αλλαγές

στα κτίρια και ειδικότερα στην οικοδομική, με τη δημιουργία μιας νεοκλασικής
αναγέννησης εμπλουτισμένης με ρωμαϊκά στοιχεία. Το 1860 ήρθε στην Αθήνα ως
βοηθός του Θ.Χάνσεν και αναλαμβάνει την επίβλεψη των έργων του (Ακαδημία,
Βιβλιοθήκη και Ζάππειο ). Αργότερα εργάζεται ως ανεξάρτητος αρχιτέκτονας. Το
1871 και 1872 έχτισε ένα θέατρο στην Πάτρα και ένα άλλο στη Ζάκυνθο. Το 1887
έχτισε το «Δημοτικό» θέατρο και το 1892 το «Βασιλικό» θέατρο. Στην Ερμούπολη
της Σύρου έχτισε το Δημαρχείο. Μετέπειτα, έκανε την αρχιτεκτονική μελέτη για τα
ανάκτορα του Τατοϊου και το 1891 έως το 1893 έχτισε τα ανάκτορα του διαδόχου
Κωνσταντίνου. Εκτός από τα δημόσια κτίρια κατασκεύασε και πολλά ιδιωτικά
καθώς και πολλές βίλες. Από τα πιο θαυμαστά του έργα είναι η κατοικία του
σπουδαίου αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν, στην οδό Πανεπιστημίου και το
Μέγαρο Σταθάτου το οποίο βρίσκεται στη γωνία των οδών Βας.Σοφίας και
Ηροδότου. Είναι και αυτό εντυπωσιακό νεοκλασικό μέγαρο με κολώνες που
σχηματίζουν καμάρες και περιβάλλουν την είσοδο του. Εδώ κατοίκησε η
οικογένεια Σταθάτου, αργότερα έγινε πρεσβεία της Λιβύης και σήμερα αποτελεί
ξενώνα υψηλών προσώπων.
 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

• Tο πρώτο κτίριο της Αθηναϊκής Τριλογίας της λεωφόρου Πανεπιστημίου είναι αυτό που της
έχει δώσει το όνομά της. Eίναι το παλαιότερο κτίριο της Tριλογίας (κατασκευάστηκε κατά το
διάστημα 1839-1864) και το έχει σχεδιάσει ο Δανός αρχιτέκτονας Χριστιανός Χάνσεν,
μεγαλύτερος αδελφός του Θεόφιλου Xάνσεν.
• Το Πανεπιστήμιο αποτελείται από σύνολο όγκων που σχηματίζουν διπλό Τ, με δύο αυλές
συμμετρικές. Η πρόσοψη παρουσιάζει αυστηρή συμμετρία, με την στοά από ορθογώνιους
πεσσούς, που τονίζεται με την προβολή ιωνικού προπύλου. Οι βάσεις των κιόνων και τα
κιονόκρανα του προπύλου είναι πιστά αντίγραφα των αντίστοιχων στοιχείων των
Προπυλαίων της Ακροπόλεως.
• Μελετημένο σύμφωνα με τους βασικούς αισθητικούς κανόνες του πρώιμου
Νεοκλασικισμού και ταυτόχρονα προσαρμοσμένο στο ελληνικό μεσογειακό κλίμα. Τα
εξωτερικά αγάλματα συμπληρώνουν τη σύνθεση της πρόσοψης, η οποία διαχωρίζεται
σαφώς σε "βάση", "κορμό" και "στέψη".
• Οι τοιχογραφίες της πρόσοψης σχεδιάστηκαν από το Βαυαρό ζωγράφο Καρλ Ραλ και
εκτελέσθηκαν από τον Πολωνό ζωγράφο Λεμπιέντσκι. Mπροστά από τα Προπύλαια
βρίσκονται οι αδριάντες του Kαποδίστρια, έργο του Mπανάνου, και του Kοραή, έργο του
Bρούτου, ενώ ο ανδριάντας του Γλάδστωνος είναι έργο του Bιτάλη. Τις δαπάνες κατασκευής
ανέλαβαν ο βασιλιάς ΄Οθων, ο ηγεμόνας της Σερβίας και ΄Ελληνες ομογενείς.
 ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

• Η Ακαδημία Αθηνών αποτελεί μέρος της Τριλογίας: Ακαδημία - Πανεπιστήμιο - Βιβλιοθήκη.

Είναι ένα από τα σημαντικότερα νεοκλασικά κτίρια στον ευρωπαϊκό χώρο, την οποία
σχεδίασε ο Δανός αρχιτέκτονας Θεόφιλος Xάνσεν. H ανέργεση ξεκίνησε το 1859 και
τελείωσε υπό την επίβλεψη του Ερνέστου Tσίλλερ το 1887.
• Tο κεντρικό τμήμα του κτιρίου είναι τονισμένο ως προς το μέγεθος και τη σύνθεση και έχει
μορφή ναού ιωνικού ρυθμού, με έξι κίονες και αέτωμα. Το πρόπυλο έχει στοιχεία που
προέρχονται από την ανατολική πλευρά του Eρεχθείου, το οποίο για το σκοπό αυτό ο
Xάνσεν είχε μελετήσει εξονυχιστικά.
• Δύο πτέρυγες επίσης ιωνικού ρυθμού πλαισιώνουν το κεντρικό τμήμα με την αίθουσα
συνεδριάσεων, ενώ ο κύριος όροφος είναι μαρμάρινος και εδράζεται σε βάθρο από
πειραϊκό λίθο. Το υλικό που δεσπόζει στις όψεις είναι το μάρμαρο.
• H κατασκευή του γλυπτού διάκοσμου έγινε από τους γλύπτες Λεωνίδα Δρόση, Iωάννη
Kόσσο και Γεώργιο Bιτάλη, ενώ τα γλυπτά των οκτώ αετωμάτων σχεδιάστηκαν από το
Xάνσεν και εκτελέστηκαν από το Φραντς Μελνίτσκι.
• Το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας, η Ακαδημία Αθηνών, ιδρύθηκε το 1926 και
στεγάστηκε στο νεοκλασικό κτίριο, που ήδη από τον περασμένο αιώνα είχε αναγερθεί για το
σκοπό με δαπάνες του εθνικού ευεργέτη Σίμωνα Σίνα. Κόστισε πάνω από 3.000.000 δρχ. της
εποχής εκείνης.
 ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

• Η Αθηναϊκή Τριλογία της Πανεπιστημίου συμπληρώνεται με την Εθνική Βιβλιοθήκη που βρίσκεται στο
τετράγωνο που σχηματίζεται από τις οδούς Πανεπιστημίου, Ακαδημίας, Ιπποκράτους και Ρήγα Φεραίου.
Είναι έργο του Θεόφιλου Χάνσεν, Δανού αρχιτέκτονα, αδελφού του Χριστανού Χάνσεν και οικοδομήθηκε
από το 1887 μέχρι το 1892 με την επίβλεψη του Ερνέστου Τσιλλερ.
• Είναι δωρικού ρυθμού και υποδιαιρείται σε τρία συμπαγή τμήματα, το κεντρικό, που στεγάζει το
αναγνωστήριο και τις δύο πλάγιες πτέρυγες όπου βρίσκονται τα βιβλιοστάσια. Η είσοδος σε αυτό γίνεται
από ένα πρόστυλο δωρικού ρυθμού, το πρότυπο του οποίου είναι ο ναός του Ηφαίστου στην Αρχαία
Αγορά (Θησείο). Στο πρόστυλο οδηγεί μνημειώδης καμπύλη διπλή σκάλα σε αναγεννησιακό ύφος. Το
αναγνωστήριο, με περιμετρικούς κίονες ιωνικού ρυθμού, στεγάζεται με γυάλινη οροφή. Οι χυτοσιδηρές
κατασκευές των βιβλιοστασίων θεωρήθηκαν εκπληκτικές για τα δεδομένα της εποχής. Η βάση του
κτιρίου είναι κατασκευασμένη από πειραϊκό λίθο ενώ ο όροφος από πεντελικό μάρμαρο. Το κτίριο είναι
άφλεκτο, μια και ξύλο έχει χρησιμοποιηθεί μόνο στις θύρες και τα παράθυρα.
• H πρώτη δημόσια Βιβλιοθήκη στην Ελλάδα ιδρύθηκε στην Αίγινα από τον Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια το
1829 και μεταφέρθηκε στην Αθήνα το 1834, όπου στεγάστηκε προσωρινά σε διάφορα παλαιά κτήρια και
τέλος στο κτήριο του Πανεπιστημίου. ΄Ηδη από το 1858 είχε δοθεί εντολή από τον βασιλέα ΄Οθωνα στον
Χάνσεν να μελετήσει την δημιουργία Βιβλιοθήκης δίπλα στο Πανεπιστήμιο, το οποίο τότε κτιζόταν. Το
1884 ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης πήρε την τελική πρωτοβουλία κατασκευής, που έγινε με
δωρεά των αδελφών Bαλλιάνου. Tο 1887 ο Παναγής Bαλλιάνος πρόσφερε 2.500.000 δρχ. για την
οικοδόμηση του κτιρίου. Aκολούθησε δεύτερη δωρεά των τριών αδελφών και χορηγία από το Δημόσιο
Ταμείο.
• Σήμερα στο κτίριο στεγάζεται η Δημόσια Βιβλιοθήκη, η πληρέστερη στην Ελλάδα που ωστόσο στερείται
μηχανογραφημένου συστήματος ταξινόμησης.
 ΑΝΑΚΤΟΡΑ – ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

• Η Βουλή των Ελλήνων στεγάζεται στο γνωστό κτίριο της Πλατείας Συντάγματος. Η ανέγερση του κτιρίου πραγματοποιήθηκε
με τη μεταφορά της πρωτεύουσας του Νεότερου Ελληνικού Κράτους από το Ναύπλιο στην Αθήνα, προκειμένου να
χρησιμοποιηθεί ως κατοικία για το Βασιλιά Όθωνα.
• Η επιλογή της τοποθεσίας και η ανέγερση έγιναν από τον αρχιτέκτονα Φρ. Γκέρτνερ (1792-1847), ο οποίος διετέλεσε
διευθυντής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου και επίσημος αρχιτέκτονας του Κράτους. Ο Γκέρτνερ ετοίμασε τα
σχέδια σεβόμενος την αρχαιολογική κληρονομιά της Αθήνας. Σχεδίασε ένα λιτό και συμπαγές τετράγωνο νεοκλασικό κτίριο
6.994 τ.μ., με τέσσερις εξωτερικές πτέρυγες που η κάθε μια διέθετε τρεις ορόφους, μια μεσαία πτέρυγα με δύο πατώματα
και δύο αυλές, τη μεσημβρινή και τη βορινή, χωρίς περιττά διακοσμητικά στοιχεία.
• Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε στις 25 Ιανουαρίου/ 6 Φεβρουαρίου 1836. Το κτίριο σχεδιάστηκε έτσι ώστε να έχει προσπέλαση
από όλες του τις πλευρές. Κάθε είσοδος εξυπηρετούσε και μια διαφορετική λειτουργία. Η δε επικοινωνία μεταξύ των
ορόφων γινόταν με έναν ικανό αριθμό κλιμακοστασίων που ήταν τοποθετημένα σε όλες τις πτέρυγες του κτίσματος.
• Την δαπάνη της κατασκευής ανέλαβε ο πατέρας του ΄Οθωνα, βασιλέας Λουδιβίκος της Βαυαρίας, ως προσωπικό δάνειο
προς τον ΄Οθωνα. Το ελληνικό δημόσιο απαλλοτρίωσε τα κτήματα που κατέλαβε το κτήριο, η πλατεία εμπρός του και ο
βασιλικός κήπος. Η πρώτη Βουλή λειτούργησε προσωρινά σε ιδιωτική κατοικία στην οδό Κολοκοτρώνη και μετά στο κτήριο
του Πανεπιστημίου, αργότερα, δε, το 1857, στο κτήριο της οδού Σταδίου όπου σήμερα στεγάζεται το Ιστορικό και
Εθνογραφικό Μουσείο.
• Το 1884 και το 1909 το κτήριο υπέστη φθορές από πυρκαγιά και τελικά η βασιλική οικογένεια το εγκατέλειψε το1910. Η
λειτουργία του κτιρίου ως Μέγαρο Βουλής ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1929, όταν η Κυβέρνηση αποφάσισε τη μεταφορά
της Βουλής από το παλαιό Βουλευτήριο της οδού Σταδίου και τη στέγαση της μαζί με τη Γερουσία στο κτίριο των Παλαιών
Ανακτόρων. Ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Κριεζής ανέλαβε τη διαρρύθμιση του κτιρίου και την επίβλεψη του έργου της
μετατροπής του σε Κοινοβούλιο.
• Σήμερα είναι έδρα του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Στεγάζει γραφεία, την αίθουσα του Κοινοβουλίου, το Γραφείο του
Προέδρου της Βουλής, το Αρχείο και διάφορες υπηρεσίες.
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ
 ΖΑΠΠΠΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ

ΖΑΠΠΠΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ

• Το 1869 η Ελληνική κυβέρνηση οριοθέτησε 80,000 μ² δημόσιας γης για το κτίριο στο χώρο
μεταξύ των κήπων του Παλατιού και του αρχαίου Ναού του Ολυμπίου Διός. Η Βουλή των
Ελλήνων πέρασε επίσης νόμο στις 30 Νοεμβρίου του 1869 ειδικά για τις κατασκευές των
κτιρίων των Ολυμπιακών αγώνων του 1896 αφού το Ζάππειο ήταν το πρώτο κτίριο
παγκοσμίως που κτίστηκε αποκλειστικά για τους Ολυμπιακούς αγώνες
• Το πρώτο σχέδιο του κτιρίου εκπονήθηκε από τον αρχιτέκτονα Φ. Μπουλανζέ, το οποίο στη
συνέχεια τροποποιήθηκε από τον Αναστάσιο Θεοφιλά και τελικά εγκαταλείφθηκε. Ο
Κωνσταντίνος Ζάππας αναθέτει τελικά τον σχεδιασμό του κτιρίου στον Δανό αρχιτέκτονα
Θεόφιλο Χάνσεν. Μετά από πολλές καθυστερήσεις το κτίριο θεμελιώθηκε τη 20η
Νοεμβρίου του 1874. Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν με πανηγυρικό τρόπο την 20η Οκτωβρίου
του 1888.Η αρχιτεκτονική του κτιρίου ακολουθεί τον νεοκλασικό ρυθμό, με πρόπυλο
κορινθιακού ρυθμού. Το κτίριο σε συνδυασμό με την τριτοξωτή λίθινη γέφυρα του Ιλισσού, η
οποία είχε κατασκευασθεί, επίσης, με χορηγία του Ευάγγελου Ζάππα, και τους γύρω
κήπους, αποτέλεσαν την εικόνα της Αθήνας στις αρχές του 20ού αιώνα.[3]. Δυστυχώς ο
Ευάγγελος Ζάππας, δεν έζησε αρκετά για να δεί το κτίριο στην τελική του μορφή. Στη
διαθήκη του άφησε τον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Ζάππα υπεύθυνο για την εκτέλεση και
 Η Παλιά Βουλή

• Το Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής βρίσκεται στην οδό

Σταδίου, στην πλατεία όπου δεσπόζει το άγαλμα του
αρχιστρατήγου της Επανάστασης του 1821, Θεόδωρου
Κολοκοτρώνη. Αποτελεί αρχιτεκτονικό κόσμημα στο
κέντρο των Αθηνών, και ένα από τα ιστορικότερα
κτίσματα της πόλης.
• Το νεοκλασικό αυτό κτήριο υπήρξε η πρώτη μόνιμη
στέγη του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Θεμελιώθηκε το
1858 από τη Βασίλισσα Αμαλία και οικοδομήθηκε σε
σχέδια του Φρανσουά Μπουλανζέ, τροποποιημένα από
τον Έλληνα αρχιτέκτονα Παναγιώτη Κάλκο. Στο Μέγαρο
λειτούργησε η Ελληνική Βουλή από το 1875 έως το 1932.
Ύστερα από τη μεταφορά του κοινοβουλίου στα Παλαιά
Ανάκτορα (σημερινό κτήριο της Βουλής), παραχωρήθηκε
από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο για τη μόνιμη
στέγαση του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, ενός
ιδρύματος συνυφασμένου με την ιστορική ταυτότητα
του κτιρίου.
• Η Αίθουσα Συνεδριάσεων της Παλαιάς Βουλής των
Ελλήνων αποτελεί για τους επισκέπτες του Μουσείου
χώρο ιστορικής μνήμης. Από το βήμα των ομιλητών εδώ
ο Χαρίλαος Τρικούπης είπε το γνωστό "δυστυχώς
επτωχεύσαμεν" το 1893. Εδώ, επίσης, ο Ελευθέριος
Βενιζέλος ανακοίνωσε πανηγυρικά την υπογραφή της
Συνθήκης των Σεβρών το 1920, και εδώ ανακηρύχθηκε η
Α' Ελληνική Δημοκρατία το 1924.
 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ: LUDW. LANGE 1866, TH. HANSEN 1868, εκτέλεση Π.

ΚΑΛΚΟΣ

Το 1858, ο ομογενής από την Πετρούπολη Δημήτριος

Μπερναδάκης, διέθεσε για την κατασκευή του Μουσείου της
Ακρόπολης και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου των
Αθηνών περίπου 200.000 δραχμές. Τα αρχικά σχέδια των
Λουδοβίκου Λάγγε και του Θεόφιλου Χάνσεν για την ανέγερσή
του στην περιοχή του Θησείου και στο θέατρο του Διονύσου,
είχαν απορριφθεί. Επίσης απορρίφθηκε πρόταση του Τσίλλερ
για να τοποθετηθεί στην βόρεια πλευρά του Πανεπιστημίου,
εκεί που βρίσκεται σήμερα η Βιβλιοθήκη Αθηνών.
Αποφασίστηκε έτσι να γίνει στο χώρο δίπλα στο Πολυτεχνείο
τον οποίο δώρισε η Ελένη Τοσίτσα.

Έτσι, τον Ιούλιο του 1858 προκηρύχθηκε διεθνής

αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την σύνταξη του σχεδίου του
κτιρίου. Σε αυτόν έλαβαν μέρος πολλοί ξένοι αρχιτέκτονες τα
σχέδια των οποίων η Ακαδημία του Μονάχου τα απέρριψε όλα,
αλλά και στην Αθήνα όπου εξετάσθηκαν φάνηκαν πολυδάπανα
και μεγαλοπρεπή.

Έτσι, η κυβέρνηση ανέθεσε την σύνταξη των σχεδίων του

Μουσείου στον αρχιτέκτονα Παναγιώτη Κάλκο. Η θεμελίωση
του κτιρίου άρχισε στις 3 Οκτωβρίου του 1866 υπό την
επίβλεψη του Κάλκου, αλλά αποπερατώθηκε με επιβλέποντα
τον αρχιτέκτονα Αρμόδιο Βλάχο, γιατί ο Κάλκος είχε πεθάνει.
 ΜΕΓΑΡΟ ΣΛΗΜΑΝ – ΙΛΙΟΥ ΜΕΛΑΘΡΟΝ

• Σχεδιάστηκε και χτίστηκε το 1878 από τον Τσίλλερ για

κατοικία του αρχαιολόγου Ερρίκο Σλήμαν, ο οποίος έκανε
τις ανασκαφές στην Τροία (Ίλιον).
• Το κτήριο περιβάλλεται από κήπο κατά τις τρεις όψεις του.
Η κάτοψή του έχει σχεδόν τετράγωνο περίγραμμα
διαστάσεων 23 Χ 25 μ. και δίδυμη μνημειώδη σκάλα στη
βορεινή όψη. Την πρόσοψη κοσμούν και στους άλλους δύο
ορόφους κιονοστοιχίες με ιωνικούς κίονες. Το εσωτερικό
έχει διακοσμηθεί πλουσιότατα με "πομπηιανές"
τοιχογραφίες και ζωγραφικές διακοσμήσεις τοίχων και
οροφών.
• Θεωρείται το καλύτερο έργο του Τσίλλερ και το
πλουσιότερο ιδιωτικό κτίριο της εποχής του. Ακολουθεί τη
μορφολογία της Ιταλικής Αναγέννησης και το εσωτερικό
του κοσμούν ψηφιδωτά με θέματα από την ελληνική
μυθολογία. ΄Οπως και σε άλλα έργα του Τσίλλερ, είναι και
εδώ φανερή η διάρθρωση των όψεων σε "βάση-κορμό-
στέψη", σύμφωνα με την κλασικιστική αρχή της
οριζοντιότητας.
• Το 1927 αγοράσθηκε από το Δημόσιο και στεγάσθηκε εκεί ο
΄Αρειος Πάγος. Στο κτήριο στεγάζεται πλέον το
Νομισματικό Μουσείο, ενώ υπό περάτωση βρίσκονται οι
εργασίες συνολικής αναστήλωσης που εκτελούνται από τη
Διεύθυνση Εκτέλεσης ΄Εργων Μουσείων του Υπουργείου
Πολιτισμού. Εκτελούνται επίσης εργασίες συντήρησης των
τοιχογραφιών και του εσωτερικού διακόσμου και εργασίες
μετατροπής του κτιρίου σε Μουσείο.
 Μητρόπολη Αθηνών

• Tο σχέδιο που συνέταξε ο Θεόφιλος Χάνσεν για την ανέγερση

του Μητροπολιτικού ναού στη λεωφόρο Πανεπιστημίου ήταν μια
ρομαντική σύνθεση, μάλλον ατυχής, εμπνευσμένη κυρίως από
τον Ρωμανικό ρυθμό, από το Γοτθικό αλλά και από τη σύζευξη
στοιχείων από το Βυζαντινό ρυθμό και την Αναγέννηση. Από την
αλλαγή της θέσεως προέκυψε η ανάγκη να αναθεωρηθεί η
κάτοψη και να προσαρμοστεί στις διαστάσεις και στις αναλογίες
του καθορισθέντος χώρου.Συγχρόνως για λόγους οικονομικούς
απλοποιήθηκε και η αρχιτεκτονική της εκκλησίας.Ο θεμέλιος
λίθος κατετέθη τα Χριστούγεννα του 1842 και με την
αναθεώρηση των σχεδίων καταργήθηκαν τα πρόπυλα στις
πλάγιες όψεις, μειώθηκε η προεξοχή τους, έγιναν απλά τα
παράθυρα και διευρύνθηκαν τα καμπαναριά. Το σχέδιο του
Θ.Χάνσεν διαδέχθηκε εκείνο του Δημητρίου Ζέζου, ο οποίος το
μετέτρεψε σε ελληνοβυζαντινό. Το 1857 πεθαίνει ο Ζέζος και η
συνέχιση του έργου ανετέθη στον Φ.Μπουλανζέ για το
αρχιτεκτονικό μέρος και για την διεύθυνση της εκτέλεσης στον Π.
Κάλκο.Το 1859 ο Δήμος προκήρυξε καλλιτεχνικό διαγωνισμό για
την αγιογράφηση του ναού σε Βυζαντινό ρυθμό και για την
κοσμηματογράφηση σε «Ελληνο-Βυζαντινό». Την αγιογράφηση
ανέλαβε ο ζωγράφος Σπύρος Γιαλινάς και την κοσμηματογραφία
ο Κωνσταντίνος Φανέλλης. Τα γλυπτά αρχιτεκτονικά στοιχεία,
κιονόκρανα και άμβωνα ανέλαβε ο Γ. Φυτάλης. Τα εγκαίνια
έγιναν το Μάιο του 1862.Τέλος από αισθητικής άποψης,
μπορούμε να χαρακτηρίσουμε σεμνή την εξωτερική του
εμφάνιση.
 Μητρόπολη Αθηνών

• Tο σχέδιο που συνέταξε ο Θεόφιλος Χάνσεν για την ανέγερση

του Μητροπολιτικού ναού στη λεωφόρο Πανεπιστημίου ήταν μια
ρομαντική σύνθεση, μάλλον ατυχής, εμπνευσμένη κυρίως από
τον Ρωμανικό ρυθμό, από το Γοτθικό αλλά και από τη σύζευξη
στοιχείων από το Βυζαντινό ρυθμό και την Αναγέννηση. Από την
αλλαγή της θέσεως προέκυψε η ανάγκη να αναθεωρηθεί η
κάτοψη και να προσαρμοστεί στις διαστάσεις και στις αναλογίες
του καθορισθέντος χώρου.Συγχρόνως για λόγους οικονομικούς
απλοποιήθηκε και η αρχιτεκτονική της εκκλησίας.Ο θεμέλιος
λίθος κατετέθη τα Χριστούγεννα του 1842 και με την
αναθεώρηση των σχεδίων καταργήθηκαν τα πρόπυλα στις
πλάγιες όψεις, μειώθηκε η προεξοχή τους, έγιναν απλά τα
παράθυρα και διευρύνθηκαν τα καμπαναριά. Το σχέδιο του
Θ.Χάνσεν διαδέχθηκε εκείνο του Δημητρίου Ζέζου, ο οποίος το
μετέτρεψε σε ελληνοβυζαντινό. Το 1857 πεθαίνει ο Ζέζος και η
συνέχιση του έργου ανετέθη στον Φ.Μπουλανζέ για το
αρχιτεκτονικό μέρος και για την διεύθυνση της εκτέλεσης στον Π.
Κάλκο.Το 1859 ο Δήμος προκήρυξε καλλιτεχνικό διαγωνισμό για
την αγιογράφηση του ναού σε Βυζαντινό ρυθμό και για την
κοσμηματογράφηση σε «Ελληνο-Βυζαντινό». Την αγιογράφηση
ανέλαβε ο ζωγράφος Σπύρος Γιαλινάς και την κοσμηματογραφία
ο Κωνσταντίνος Φανέλλης. Τα γλυπτά αρχιτεκτονικά στοιχεία,
κιονόκρανα και άμβωνα ανέλαβε ο Γ. Φυτάλης. Τα εγκαίνια
έγιναν το Μάιο του 1862.Τέλος από αισθητικής άποψης,
μπορούμε να χαρακτηρίσουμε σεμνή την εξωτερική του
εμφάνιση.
 ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

• Χτίστηκε από το 1895 έως το 1901 από τον Γερμανό

αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ, ο οποίος, σχεδιάζοντάς το,
μιμήθηκε το Εθνικό Θέατρο της Βιέννης και την Βιβλιοθήκη του
Αδριανού στην Αθήνα (για τη σύνθεση της πρόσοψης).
• Είναι αναγεννησιακού ρυθμού και το εσωτερικό του ήταν
πρωτοποριακό για την εποχή του. Η πρόσοψη αποτελείται από
ένα κεντρικό τμήμα πολύ πλούσιο σε διακοσμητικά στοιχεία,
με κιονοστοιχία κορινθιακού ρυθμού και από δύο πλευρικά
τμήματα με τυπική νεοκλασική σύνθεση.
• Το κτήριο λειτούργησε ως επίσημο βασιλικό θέατρο με
προσκλήσεις μέχρι το 1908, οπότε δόθηκε σε κοινή χρήση και
το 1924 μετονομάσθηκε από "Βασιλικό Θέατρο" σε "Εθνικό
Θέατρο". Οι αρχικές εσωτερικές εγκαταστάσεις σκηνής,
φωτισμού και θέρμανσης ήταν οι τελειότερες στο είδος τους
την εποχή εκείνη, μελετημένες από Βιεννέζους μηχανικούς και
κατασκευασμένες σε εργοστάσια του Πειραιά.
• Το κτήριο κατασκευάσθηκε με δωρεά κυρίως του Στέφανου
Ράλλη, ομογενή από το Λονδίνο καθώς και άλλων ομογενών
του Λονδίνου, του Κοριαλένη και του Ευγενίδη και, τέλος, με
χορηγίες από το Δημόσιο Ταμείο, με πρωτοβουλίες του
βασιλέα Γεωργίου Α΄.
• Στο κτήριο λειτουργούν η "Κεντρική Σκηνή" του Εθνικού
Θεάτρου και η "Νέα Σκηνή".

Δημαρχείο

• Τριώροφο κτήριο με λιτά μορφολογικά στοιχεία.

Χαρακτηριστικό είναι το μαρμάρινο πρόπυλο της
εισόδου. Το ισόγειο είναι επενδυμένο με μαρμάρινες
πλάκες και τα ανοίγματα φέρουν διακοσμητικές
σιδεριές. Η κύρια είσοδος έχει μαρμάρινο θύρωμα που
απολήγει σε διακοσμητική μαρμάρινη κορνίζα. Οι
όροφοι χωρίζονται με τραβηχτό γείσο. Χαρακτηριστικό
της όψης είναι το μπαλκόνι που στηρίζεται σε
μαρμάρινα φουρούσια.
• Μετά από σύναψη δανείου 130.000 δρχ. με την Εθνική
Τράπεζα αποφασίστηκε να κτισθεί το Δημοτικό Μέγαρο
στο τελευταίο υπόλειμμα του κήπου του λαού, στη
δυτική πλευρά της οδού Αθηνάς. Η αρχιτεκτονική
μελέτη ανετέθη στον αρχιτέκτονα Π. Κάλκο (επί
δημάρχου Π. Κυριακού) και τον Οκτώβριο του 1872
άρχισε η οικοδόμηση του κτιρίου, το οποίο περατώθηκε
τον Μάιο του 1874.
• Το κτήριο ήταν αρχικά διόροφο, σε αυστηρό νεοκλασικό
ρυθμό. Το 1901, επί δημαρχίας Σ. Μερκούρη, έγιναν
εργασίες επισκευής και διακόσμησης. Το 1937
προστέθηκε ο δεύτερος όροφος.
 Το χρώμα στα νεοκλασικά

Η χρωματική ταυτότητα του κλασικισμού άρχισε με επιφύλαξη να

υιοθετείται από τους δημιουργούς του κινήματος αυτού κατά την
δεκαετία του 1830. Όπως είναι ευκολονόητο, άμεση μαρτυρία για
την χρωματική πραγματικότητα στην αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα
είναι πολύ δύσκολο να υπάρχει σήμερα. Γιατί όσον αφορά στις
εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων, η φθορά τους κατά τις
τελευταίες κυρίως δεκαετίες υπήρξε σχεδόν ολοκληρωτική. Έτσι θα
αρκεστούμε σε σποραδικές παρατηρήσεις καθώς και στις
ανεκτίμητες πληροφορίες που μας προσέφεραν παλαιότερα
γνώστες του θέματος. Ορισμένες αξιόλογες χρωματικές συνθέσεις-
ιδιαίτερα εσωτερικών χώρων- που ανάγονται στην περίοδο αυτή
δίνουν το μέτρο των τάσεων που επικρατούσαν τότε. Είναι πάντως
εύκολο να διακρίνει κανείς, τις βαθειές επιρροές που είχαν στους
αρχιτέκτονες τα πομπηινά πρότυπα. Από την άλλη πλευρά και η
«κλασική» σχολή της ζωγραφικής κυρίως η γαλλική, είχε
προσδώσει ένα χαρακτήρα ιδιαίτερα συμβολικό σε ορισμένα
χρώματα, όπως το κόκκινο της πορφύρας, το μπλε του κοβαλτίου,
το χρυσό και το λευκό.Η ωρίμανση του κλασικισμού στον τόπο μας
συμπίπτει απόλυτα με τον επιστημονικό προσδιορισμό των
χρωματικών ποιοτήτων της κλασικής αρχιτεκτονικής. Συγχρόνως
υφίσταται όλο το φάσμα των στιλιστικών επιδράσεων οι οποίες
αποδίδονται με περισσότερη έμφαση στο εσωτερικό «ντεκόρ» του
κτιρίου. Τέλος όσο αφορά την τεχνική, τα υδροχρώματα είχαν τότε
τη μεγαλύτερη εφαρμογή, με ορυκτές τις πρώτες ύλες του. Έτσι
υπήρχαν χρώματα με γαιώδη προέλευση, όπως οι διαβαθμίσεις της
ώχρας και οι σιένες, το σκιερό καφέ, το λουλακί μερικά πράσινα
κλπ. Περισσότερο όμως χρησιμοποιούσαν το λευκό γιατί ο
κλασικισμός θεωρούσε ως βασικό υλικό κατασκευής το μάρμαρο.

Οφθαλμιατρείο

Το κτήριο που στεγάζει σήμερα το Οφθαλμιατρείο

Αθηνών είναι ένα σπάνιο δείγμα ρομαντικού
οικοδομήματος βυζαντινού ρυθμού στην χώρα μας.
Το κεντρικό κτήριο αποτελείται από το υπόγειο και το
ισόγειο (πρώτη φάση 1847-1854) και τον όροφο με
δώμα (δεύτερη φάση 1869). Το κτήριο των
εξωτερικών ιατρείων είναι ισόγειο (1914-16).
• Έργο του αρχιτέκτονα Χριστιανός Χάνσεν. Ο
αρχιτέκτονας Λύσσανδρος Καυτατζόγλου έκανε
μερικές τροποποιήσεις όπως στην είσοδο που είχε
πρόπυλο με δύο κολώνες. Το 1869 ο αρχιτέκτονας
Γεράσιμος Μεταξάς έκανε την προσθήκη κατ'
επέκταση κατά 6,50 μ. προς την βόρεια πλευρά
καθώς και την προσθήκη του ορόφου. Το 1914-16
κτίσθηκε το προς την οδό Σίνα ευρισκόμενο κτήριο
των εξωτερικών ιατρείων από τον μηχανικό Αριστείδη
Μπαλάνο. Το 1992 εγκρίθηκε μελέτη επισκευής και
συντήρησης του Οφθαλμιατρείου.
 ΑΝΑΣΤ. ΘΕΟΦΥΛΑΣ, ΜΕΓΑΡΟ ΣΕΡΠΙΕΡΗ 1875;-1881 (ΑΤΕ)

ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΒΑΪΛΕΡ, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ, 1834

 Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ 1911-1940

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΖΑΧΟΣ(ΚΑΣΤΟΡΙΑ 1871Ή72- ΑΘΗΝΑ 1939)

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΖΑΧΟΣ, ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ, ΠΛΑΚΑ 1924-27
ΒΟΛΟΣ ΑΓ. ΚΩΝ/ΝΟΣ 1933-35
ΑΓ.ΝΙΚΟΛΑΟΣ 1921-32
 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ
ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1887 –ΑΘΗΝΑ 1968
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΧΩΡΟΥ ΓΥΡΩ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ 1954-57
Δ. ΠΙΚΙΩΝΗΣ, ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΑ ΠΕΥΚΑΚΙΑ, ΑΘΗΝΑ 1931-32

H μονοκατοικία του εφοπλιστή Ποταμιάνου στη Φιλοθέη είναι ένα από τα

αντιπροσωπευτικότερα έργα της ώριμης φάσης της αρχιτεκτονικής του
Δημήτρη Πικιώνη, στην οποία ανήκει και η κορυφαία δημιουργία του: η
διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου γύρω από την Ακρόπολη και τον
λόφο του Φιλοπάππου και το συγκρότημα Αγίου Δημημητρίου
Λουμπαρδιάρη-αναψυκτηρίου (1951-57). Όπως στα υπόλοιπα
μεταπολεμικά του έργα, έτσι και εδώ βασική επιδίωξη του Πικιώνη ήταν η
«αρμόδια σύνθεση» του οικουμενικού πνεύματος με τους εκφραστικούς
τρόπους της ελληνικής παράδοσης, τους οποίους θεωρούσε
συγγενέστερους προς εκείνους της Ανατολής από ό,τι προς τους δυτικούς
τρόπους.
Στην οικία Ποταμιάνου ο Πικιώνης θα συναιρέσει μνήμες της ανώνυμης
παράδοσης με μοντέρνα μέσα και τεχνικές και διδάγματα από την
ιαπωνική κηποτεχνία.
Το κτίριο είναι διώροφο και κεραμοσκεπές. Στο ισόγειο στεγάζονται η
κουζίνα, η τραπεζαρία, το καθιστικό και τα υπνοδωμάτια, και στον όροφο
οι χώροι υποδοχής και το γραφείο. Η τυπολογική και μορφολογική
αντιμετώπιση του κτιρίου έχει σαφείς επιρροές από την βορειοελλαδίτικη
αρχιτεκτονική παράδοση.
Στο κτίριο συνδυάζονται αρχές του μοντερνισμού, όπως είναι η
καθαρότητα, λειτουργικότητα και ειλικρίνεια των υλικών, με δάνειες
παραδοσιακές μορφές, τυπολογίες και υλικά.
Τα υλικά διαμόρφωσης των όψεων είναι το εμφανές σκυρόδεμα του
ΟΙΚΙΑ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ, 1933 φέροντος οργανισμού, η λιθοδομή, οι επιχρισμένες τοιχοποιίες, το ξύλο, η
κεραμοσκεπή.
Η πρόθεση έκφρασης του ελληνικού πνεύματος και της συνέχειας της
παράδοσης εκφράζεται επίσης στη φύτευση και διαμόρφωση του κήπου.
 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

1900-1940
ΕΚΛΕΚΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ART NOUVEAU
Η « ART NOVEAU»

CH. MACKINTOSH
 V. HORTA

1900 METRO

H. GUIMARD
H.V.DE VELDE

H.P. BERLAGE
RAIMONDO D’ ARONCO
ODON LECHNER HUNGARY
ZILLER
ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ-ΑΝΑΚΤΟΡΑ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΑΤΡΩΝ

 ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΕΤΑΞΑΣ 1862-1937

ΜΕΓΑΡΟ ΧΑΡΟΚΟΠΟΥ – ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ 1905

ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ 1926-30

 ΞΕΝ. ΠΑΙΟΝΙΔΗΣ: ΠΑΠΑΦΕΙΟ 1893-1903

ΤΕΛΩΝΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Αρχ. E. MODIANO 1910-13

 B. POSELI, ΓΕΝΙ ΤΖΑΜΙ – ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ 1900-02

B. POSELI, ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (1906-08), ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ,

ΔΙΟΙΚΗΤΗΡΙΟ 1891)
 Π. ΑΡΙΓΚΟΝΙ: ΚΑΖΑ ΜΠΙΑΝΚΑ, (1911-12

ΑΚΤΑΙΟΝ. Π. ΦΑΛΗΡΟ, αρχ. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ (1903)

Το ξενοδοχείο MEDITERRANEAN PALACE, 1922, (στη θέση του κατεστραμμένου SPLENDID αρχ. Κ. Ρώμπαπα 1908), αρχ.
Μ. Δελλαδέσιμας κατεδ. 1978.
ΕΚΛΕΚΤΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 1917
Α. ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ: ΟΙΚΙΑ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΥ ΑΘΗΝΑ 1909
Β. ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΣ: ΠΟΛΥΚ. Δ. ΑΡΕΟΠΑΓΕΙΤΟΥ 37(1929), 17(1930), ΠΟΛΥΚ. ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΥ 1937

Κ. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ: ΠΟΛΥΚΑΤ. ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ ΑΘΗΝΑ 1933

Β. ΤΣΑΓΡΗΣ: ΜΕΓΑΡΟ ΕΦΕΣΙΟΥ, ΑΘΗΝΑ 1925-28

Β.ΤΣΑΓΚΡΗΣ: ΚΤ. ΟΔΟΥ ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ 26 (1926)

Α. ΚΡΙΕΖΗΣ: ΟΙΚΙΑ ΘΩΝ, (46Ο ΓΥΜΝ. ΑΘΗΝΑΣ) 1914

Ν. ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΔΗΣ: ΜΑΡΑΘΩΝΟΔΡΟΜΟΥ 1, ΦΙΛΟΘΕΗ, 1930

 Ε. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ: ΚΤΙΡΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, ΑΘΗΝΑ
1928-34

Δ. ΦΩΤΙΑΔΗΣ: ΟΙΚΙΑ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΗΝΑ 1933

Μ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ: ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΟΔΩΝ ΚΑΙ ΟΔΟΣΤΡΩΜΑΤΩΝ, ΛΕΩΦ. ΑΜΑΛΙΑΣ

42, 1932-34
Δ. ΦΩΤΙΑΔΗΣ

Ν.ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, 1920-28
ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ, ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙΟΥ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΟΥ ΑΘΗΝΑ, 1928-38, Αρχ. Β. ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ και Λ.
ΜΠΟΝΗΣ
Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ 1911-1940
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΖΑΧΟΣ(ΚΑΣΤΟΡΙΑ 1871Ή72- ΑΘΗΝΑ 1939)
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΖΑΧΟΣ, ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ, ΠΛΑΚΑ 1924-27
ΒΟΛΟΣ ΑΓ. ΚΩΝ/ΝΟΣ 1933-35
ΑΓ.ΝΙΚΟΛΑΟΣ 1921-32
 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ
ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1887 –ΑΘΗΝΑ 1968
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΧΩΡΟΥ ΓΥΡΩ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ 1954-57
Δ. ΠΙΚΙΩΝΗΣ, ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΑ ΠΕΥΚΑΚΙΑ, ΑΘΗΝΑ 1931-32
 H μονοκατοικία του εφοπλιστή Ποταμιάνου στη Φιλοθέη είναι ένα από τα
αντιπροσωπευτικότερα έργα της ώριμης φάσης της αρχιτεκτονικής του
Δημήτρη Πικιώνη, στην οποία ανήκει και η κορυφαία δημιουργία του: η
διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου γύρω από την Ακρόπολη και τον
λόφο του Φιλοπάππου και το συγκρότημα Αγίου Δημημητρίου
Λουμπαρδιάρη-αναψυκτηρίου (1951-57). Όπως στα υπόλοιπα
μεταπολεμικά του έργα, έτσι και εδώ βασική επιδίωξη του Πικιώνη ήταν η
«αρμόδια σύνθεση» του οικουμενικού πνεύματος με τους εκφραστικούς
τρόπους της ελληνικής παράδοσης, τους οποίους θεωρούσε
συγγενέστερους προς εκείνους της Ανατολής από ό,τι προς τους δυτικούς
τρόπους.
Στην οικία Ποταμιάνου ο Πικιώνης θα συναιρέσει μνήμες της ανώνυμης
παράδοσης με μοντέρνα μέσα και τεχνικές και διδάγματα από την
ιαπωνική κηποτεχνία.
Το κτίριο είναι διώροφο και κεραμοσκεπές. Στο ισόγειο στεγάζονται η
κουζίνα, η τραπεζαρία, το καθιστικό και τα υπνοδωμάτια, και στον όροφο
οι χώροι υποδοχής και το γραφείο. Η τυπολογική και μορφολογική
αντιμετώπιση του κτιρίου έχει σαφείς επιρροές από την βορειοελλαδίτικη
αρχιτεκτονική παράδοση.
Στο κτίριο συνδυάζονται αρχές του μοντερνισμού, όπως είναι η
καθαρότητα, λειτουργικότητα και ειλικρίνεια των υλικών, με δάνειες
παραδοσιακές μορφές, τυπολογίες και υλικά.
Τα υλικά διαμόρφωσης των όψεων είναι το εμφανές σκυρόδεμα του
ΟΙΚΙΑ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ, 1933 φέροντος οργανισμού, η λιθοδομή, οι επιχρισμένες τοιχοποιίες, το ξύλο, η
κεραμοσκεπή.
Η πρόθεση έκφρασης του ελληνικού πνεύματος και της συνέχειας της
παράδοσης εκφράζεται επίσης στη φύτευση και διαμόρφωση του κήπου.
ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
1926-1938
 Κινηματοθέατρο "Rex"

Περιοχή: οδός Πανεπιστημίου 48

Έτος: 1935-1937
Περιγραφή:
Το Σικιαρίδειο μέγαρο θεαμάτων, περισσότερο γνωστό
ως "Rex", οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1935 και 1937,
βάσει σχεδίων των αρχιτεκτόνων Βασίλειου Κασσάνδρα
(1904-1973) και Λεωνίδα Μπόνη (1896-1963), που είχαν
σχεδιάσει επίσης το μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, κ.ά. Περιλάμβανε έναν κινηματογράφο στο
ισόγειο ("Rex"), ένα θέατρο ακριβώς πάνω από τον
κινηματογράφο ("Κοτοπούλη"), κατά το μεγαλύτερο της
εποχής του (αλλά και μέχρι σήμερα) και μια αίθουσα
χορού στο υπόγειο (που τελικώς λειτούργησε ως
κινηματογράφος επικαίρων και παιδικών έργων,
"Σινεάκ"). Κατασκευασμένο με σκυρόδεμα και ειδικά
μονωτικά υλικά, που αντιμετώπιζαν μεταξύ των άλλων
τα ζητήματα ορίων της ακουστικής μεταξύ των διαφόρων
χώρων, διαθέτει πολλά στοιχεία Art Deco, σε συνδυασμό
με την αμερικανική τεχνοτροπία των χώρων θεάματος
της περιόδου εκείνης, που αποτυπώνεται κυρίως στην
πρόσοψή του. Το 1982 υπέστη εκτεταμένες ζημιές από
πυρκαγιά, το ίδιο έτος κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο
και το 1987 περιήλθε στην ιδιοκτησία του Υπουργείου
Πολιτισμού. Σήμερα, ανακαινισμένο, στεγάζει δύο
σκηνές του Εθνικού Θεάτρου (στο υπόγειο και τον
όροφο) και ένα κέντρο διασκεδάσεως (στο ισόγειο).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Β. Κολώνας, Το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, Αθήνα 2006.

Πολυκατοικία του Μεσοπολέμου

Περιοχή: οδός Λυκαβηττού 10 & Σόλωνος 35

Έτος: 1931-1937
Περιγραφή:
Η πολυκατοικία στη διασταύρωση των οδών Λυκαβηττού
10 και Σόλωνος οικοδομήθηκε κατά τη δεκαετία του 1930,
βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Λεωνίδα Μπόνη (1896-
1963), απόφοιτου της γαλλικής Ecole des Beaux-Arts,
σχεδιαστή (μαζί με τον Βασίλειο Κασσάνδρα) του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού, του Rex κ.ά. Το
συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα
εφαρμογής του "έρκερ" (όγκοι -εδώ σε πρισματική
μορφή- που προεξέχουν έως και 1,40 μ. από το επίπεδο
της όψης, βάσει ρύθμισης του 1923· το όριο μειώθηκε
νομοθετικά το 1937 στα 40 εκατοστά).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Δ. Φιλιππίδης (επιμ.), Σπίτια του '30-Μοντέρνα
αρχιτεκτονική στην προπολεμική Αθήνα, Αθήνα 1998, σ.
78, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ. 226.
Μέγαρο Μετοχικού Ταμείου Στρατού (Μ.Τ.Σ.)

Περιοχή: οδός Σταδίου 4

Έτος: 1927-1929
Περιγραφή:
Στο οικοδομικό τετράγωνο Σταδίου-Αμερικής-Πανεπιστημίου-
Βουκουρεστίου ήταν εγκατεστημένοι από την Οθωνική
περίοδο οι Βασιλικοί Στάβλοι. Από τις αρχές της δεύτερης
δεκαετίας του 20ού αιώνα (μετά το κίνημα του Γουδή), είχε
ξεκινήσει μια συζήτηση για την αποδέσμευση εκείνου του
χώρου, από μια αναχρονιστική πλέον χρήση στο κέντρο μιας
ολοένα αναπτυσσόμενης μητρόπολης και έγιναν
επανειλημμένοι διαγωνισμοί για την αξιοποίησή του. Τον
τελικό διαγωνισμό κέρδισαν οι αρχιτέκτονες Βασίλειος
Κασσάνδρας (1904-1973) και Λεωνίδας Μπόνης (1896-1963),
επάνω σε σχέδια των οποίων οικοδομήθηκε το μέγαρο του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Πενταώροφο οικοδόμημα,
επιβλητικό σε διαστάσεις και κλίμακα, λιτό και στιβαρό, με όλα
τα στοιχεία του ανανεωμένου ευρωπαϊκού κλασικισμού της
δεκαετίας του 1920, εμβολιασμένου με κάποια στοιχεία της
ελληνικής κλασικιστικής παράδοσης και μια διακριτική δόση
Art Deco. Χρησιμοποιήθηκε ως κτίριο γραφείων με
καταστήματα στο ισόγειο, καθώς και αίθουσες ψυχαγωγικών
χρήσεων (κινηματογράφος-θέατρο). Πρόσφατα ανακαινίστηκε
πλήρως.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ.
167-168* Β. Κολώνας, Το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, Αθήνα 2006.
 Μέγαρο Ταμείου
Ασφαλίσως Εμπόρων (Στοά
Εμπόρων)

Περιοχή: οδός Βουλής 8-10

Έτος: 1949-1953
Περιγραφή:
Το Μέγαρο του Ταμείου Εμπόρων στην οδό
Βουλής, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών
1949-1953, βάσει σχεδίων των
αρχιτεκτόνων Εμμανουήλ Λαζαρίδη
(σχεδιαστή του Μνημείου του Άγνωστου
Στρατιώτη, του Γενικού Λογιστηρίου του
Κράτους, κ.ά.) και Λεωνίδα Μπόνη
(σχεδιαστή του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, του Rex κ.ά), αποφοίτων
αμφοτέρων της γαλλικής Ecole des Beaux-
Arts. Οι "αναχρονιστικοί" ιωνικοί κίονες της
πρόσοψης εντάσσονται στην αντίληψη
ενός νέου ακαδημαϊσμού με κλασικιστικές
αναφορές, που αναβιώνει σε ευρωπαϊκό
επίπεδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο.

Πολυκατοικία Ασκητόπουλου

Περιοχή: οδός Κριεζώτου 7

Έτος: 1933
Περιγραφή:
Η πολυκατοικία επί της οδού Κριεζώτου 7 οικοδομήθηκε το έτος 1933,
για λογαριασμό των αδελφών Ασκητόπουλου, βάσει σχεδίων του
αρχιτέκτονα Λεωνίδα Μπόνη (1896-1963), απόφοιτου της γαλλικής
Ecole des Beaux-Arts, σχεδιαστή (μαζί με τον Βασίλειο Κασσάνδρα) του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού, του Rex κ.ά. Το συγκεκριμένο κτίριο
αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα μιάς μεταβατικής αρχιτεκτονικής,
στην οποία διατηρείται μεν ώς ένα βαθμό η κλασική οργάνωση της
όψης, εγκαταλείπεται, ωστόσο, σταδιακά ο κλασικός διάκοσμος,
αντικαθιστάμενος από γεωμετρικά στοιχεία.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches Architektur Museum,
Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα: Ελλάδα, Αθήνα 2000* Β. Κολώνας, Το
Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, Αθήνα 2006.
ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΤΟΥ 30
 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 1881-ΑΘΗΝΑ 1942
Κ. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ: ΠΟΛΥΚΑΤ. ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ ΑΘΗΝΑ 1933
 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ
ΣΤΕΝΗΜΑΧΟΣ ΑΝΑΤ. ΡΩΜΥΛΙΑΣ 1891-ΑΘΗΝΑ 1967
Ν.ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, 1920-28
 ΚΩΣΤΑΣ ΚΙΤΣΙΚΗΣ
ΑΘΗΝΑ 1892-ΑΘΗΝΑ 1969
 Πολυκατοικία Παπαλεονάρδου

Περιοχή: οδός Πατησίων 61 & Σκαραμαγκά

Έτος: 1925
Περιγραφή:
Η πολυκατοικία Παπαλεονάρδου, στη γωνία των οδών
Πατησίων 61 και Σκαραμαγκά, οικοδομήθηκε το έτος 1925,
βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη (1892-
1969), απόφοιτου της γερμανικής σχολής του Berlin-
Charlottenburg, εκπρόσωπου ενός ιδιόρρυθμου δυναμικού
νεοακαδημαϊσμού, που προωθεί μια σύνδεση
παλαιοτέρων και νεοτέρων μορφών, με παλινδρομήσεις
ανάμεσα στο μοντέρνο και το κλασικό.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Π. Τσολάκης (επιμ.), 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη,
1913-1963, Αθήνα 1965* Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική
Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ. 168* Ελληνικό Ινστιτούτο
Αρχιτεκτονικής-Deutsches Architektur Museum,
Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα: Ελλάδα, Αθήνα 2000.

Πολυκατοικία του Μεσοπολέμου

Περιοχή: λεωφόρος Β. Σοφίας 55

Έτος: 1927
Περιγραφή:
Η πενταώροφη πολυκατοικία που βρίσκεται στη γωνία
της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας με την οδό
Γενναδίου, οικοδομήθηκε το έτος 1927, βάσει σχεδίων
του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη (1892-1969),
απόφοιτου της γερμανικής σχολής του Berlin-
Charlottenburg, εκπρόσωπου ενός ιδιόρρυθμου
δυναμικού νεοακαδημαϊσμού, που προωθεί μια
σύνδεση παλαιοτέρων και νεοτέρων μορφών. Το
συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα
εφαρμογής του "έρκερ" (όγκοι που προεξέχουν έως και
1,40 μ. από το επίπεδο της όψης, βάσει ρύθμισης του
1923· το όριο μειώθηκε νομοθετικά το 1937 στα 40
εκατοστά και έχει ενδιαφέρον ότι η πρωτοβουλία της
μείωσης ανήκει στον ίδιο τον Κιτσίκη).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Δ. Φιλιππίδης (επιμ.), Σπίτια του '30-Μοντέρνα
αρχιτεκτονική στην προπολεμική Αθήνα, Αθήνα 1998,
σ. 18* Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches
Architektur Museum, Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα:
Ελλάδα, Αθήνα 2000.
 ΜΑΝΩΛΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 1894 – ΑΘΗΝΑ 1961
Μ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ: ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΟΔΩΝ ΚΑΙ ΟΔΟΣΤΡΩΜΑΤΩΝ, ΛΕΩΦ. ΑΜΑΛΙΑΣ
42, 1932-34
 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 1894- ΑΘΗΝΑ 1974
Δ. ΦΩΤΙΑΔΗΣ
 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ
ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1896 – ΑΘΗΝΑ 1952
 ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΜΠΟΝΗΣ
ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΑΣ 1896 – ΑΘΗΝΑ 1963
Μέγαρο Μετοχικού Ταμείου Στρατού (Μ.Τ.Σ.)

Περιοχή: οδός Σταδίου 4

Έτος: 1927-1929
Περιγραφή:
Στο οικοδομικό τετράγωνο Σταδίου-Αμερικής-Πανεπιστημίου-
Βουκουρεστίου ήταν εγκατεστημένοι από την Οθωνική
περίοδο οι Βασιλικοί Στάβλοι. Από τις αρχές της δεύτερης
δεκαετίας του 20ού αιώνα (μετά το κίνημα του Γουδή), είχε
ξεκινήσει μια συζήτηση για την αποδέσμευση εκείνου του
χώρου, από μια αναχρονιστική πλέον χρήση στο κέντρο μιας
ολοένα αναπτυσσόμενης μητρόπολης και έγιναν
επανειλημμένοι διαγωνισμοί για την αξιοποίησή του. Τον
τελικό διαγωνισμό κέρδισαν οι αρχιτέκτονες Βασίλειος
Κασσάνδρας (1904-1973) και Λεωνίδας Μπόνης (1896-1963),
επάνω σε σχέδια των οποίων οικοδομήθηκε το μέγαρο του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Πενταώροφο οικοδόμημα,
επιβλητικό σε διαστάσεις και κλίμακα, λιτό και στιβαρό, με όλα
τα στοιχεία του ανανεωμένου ευρωπαϊκού κλασικισμού της
δεκαετίας του 1920, εμβολιασμένου με κάποια στοιχεία της
ελληνικής κλασικιστικής παράδοσης και μια διακριτική δόση
Art Deco. Χρησιμοποιήθηκε ως κτίριο γραφείων με
καταστήματα στο ισόγειο, καθώς και αίθουσες ψυχαγωγικών
χρήσεων (κινηματογράφος-θέατρο). Πρόσφατα ανακαινίστηκε
πλήρως.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ.
167-168* Β. Κολώνας, Το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, Αθήνα 2006.
Μέγαρο Ταμείου
Ασφαλίσως Εμπόρων (Στοά
Εμπόρων)

Περιοχή: οδός Βουλής 8-10

Έτος: 1949-1953
Περιγραφή:
Το Μέγαρο του Ταμείου Εμπόρων στην οδό
Βουλής, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών
1949-1953, βάσει σχεδίων των
αρχιτεκτόνων Εμμανουήλ Λαζαρίδη
(σχεδιαστή του Μνημείου του Άγνωστου
Στρατιώτη, του Γενικού Λογιστηρίου του
Κράτους, κ.ά.) και Λεωνίδα Μπόνη
(σχεδιαστή του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, του Rex κ.ά), αποφοίτων
αμφοτέρων της γαλλικής Ecole des Beaux-
Arts. Οι "αναχρονιστικοί" ιωνικοί κίονες της
πρόσοψης εντάσσονται στην αντίληψη
ενός νέου ακαδημαϊσμού με κλασικιστικές
αναφορές, που αναβιώνει σε ευρωπαϊκό
επίπεδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο.
 Κινηματοθέατρο "Rex"

Περιοχή: οδός Πανεπιστημίου 48

Έτος: 1935-1937
Περιγραφή:
Το Σικιαρίδειο μέγαρο θεαμάτων, περισσότερο γνωστό
ως "Rex", οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1935 και 1937,
βάσει σχεδίων των αρχιτεκτόνων Βασίλειου Κασσάνδρα
(1904-1973) και Λεωνίδα Μπόνη (1896-1963), που είχαν
σχεδιάσει επίσης το μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, κ.ά. Περιλάμβανε έναν κινηματογράφο στο
ισόγειο ("Rex"), ένα θέατρο ακριβώς πάνω από τον
κινηματογράφο ("Κοτοπούλη"), κατά το μεγαλύτερο της
εποχής του (αλλά και μέχρι σήμερα) και μια αίθουσα
χορού στο υπόγειο (που τελικώς λειτούργησε ως
κινηματογράφος επικαίρων και παιδικών έργων,
"Σινεάκ"). Κατασκευασμένο με σκυρόδεμα και ειδικά
μονωτικά υλικά, που αντιμετώπιζαν μεταξύ των άλλων
τα ζητήματα ορίων της ακουστικής μεταξύ των διαφόρων
χώρων, διαθέτει πολλά στοιχεία Art Deco, σε συνδυασμό
με την αμερικανική τεχνοτροπία των χώρων θεάματος
της περιόδου εκείνης, που αποτυπώνεται κυρίως στην
πρόσοψή του. Το 1982 υπέστη εκτεταμένες ζημιές από
πυρκαγιά, το ίδιο έτος κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο
και το 1987 περιήλθε στην ιδιοκτησία του Υπουργείου
Πολιτισμού. Σήμερα, ανακαινισμένο, στεγάζει δύο
σκηνές του Εθνικού Θεάτρου (στο υπόγειο και τον
όροφο) και ένα κέντρο διασκεδάσεως (στο ισόγειο).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Β. Κολώνας, Το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, Αθήνα 2006.

Πολυκατοικία του Μεσοπολέμου

Περιοχή: οδός Λυκαβηττού 10 & Σόλωνος 35

Έτος: 1931-1937
Περιγραφή:
Η πολυκατοικία στη διασταύρωση των οδών Λυκαβηττού
10 και Σόλωνος οικοδομήθηκε κατά τη δεκαετία του 1930,
βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Λεωνίδα Μπόνη (1896-
1963), απόφοιτου της γαλλικής Ecole des Beaux-Arts,
σχεδιαστή (μαζί με τον Βασίλειο Κασσάνδρα) του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού, του Rex κ.ά. Το
συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα
εφαρμογής του "έρκερ" (όγκοι -εδώ σε πρισματική
μορφή- που προεξέχουν έως και 1,40 μ. από το επίπεδο
της όψης, βάσει ρύθμισης του 1923· το όριο μειώθηκε
νομοθετικά το 1937 στα 40 εκατοστά).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Δ. Φιλιππίδης (επιμ.), Σπίτια του '30-Μοντέρνα
αρχιτεκτονική στην προπολεμική Αθήνα, Αθήνα 1998, σ.
78, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ. 226.
Πολυκατοικία Ασκητόπουλου

Περιοχή: οδός Κριεζώτου 7

Έτος: 1933
Περιγραφή:
Η πολυκατοικία επί της οδού Κριεζώτου 7 οικοδομήθηκε το έτος 1933,
για λογαριασμό των αδελφών Ασκητόπουλου, βάσει σχεδίων του
αρχιτέκτονα Λεωνίδα Μπόνη (1896-1963), απόφοιτου της γαλλικής
Ecole des Beaux-Arts, σχεδιαστή (μαζί με τον Βασίλειο Κασσάνδρα) του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού, του Rex κ.ά. Το συγκεκριμένο κτίριο
αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα μιάς μεταβατικής αρχιτεκτονικής,
στην οποία διατηρείται μεν ώς ένα βαθμό η κλασική οργάνωση της
όψης, εγκαταλείπεται, ωστόσο, σταδιακά ο κλασικός διάκοσμος,
αντικαθιστάμενος από γεωμετρικά στοιχεία.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches Architektur Museum,
Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα: Ελλάδα, Αθήνα 2000* Β. Κολώνας, Το
Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, Αθήνα 2006.
 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΗΤΣΑΚΗΣ
ΠΥΡΓΟΣ 1899 ΑΘΗΝΑ 1941
ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΣ
ΑΘΗΝΑ 1902 – ΑΘΗΝΑ 1982
 ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ ΚΑΡΑΝΤΙΝΟΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 1903 – ΑΘΗΝΑ 1976
70ο Δημοτικό Σχολείο

Περιοχή: οδός Καλλισπέρη 1

Έτος: 1932
Περιγραφή:
Το κτίριο του 70ου Δημοτικού Σχολείου στην οδό
Καλλισπέρη οικοδομήθηκε το έτος 1932, βάσει
σχεδίων του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού
(1903-1976), ενός σημαντικού εκπρόσωπου του
μοντερνισμού και της αρχιτεκτονικής ανανέωσης της
περιόδου του 1930, εξειδικευμένου σε μεγάλο
βαθμό στο σχεδιασμό σχολικών μονάδων και
μουσείων, με έμφαση στη εξορθολογισμένη
λειτουργικότητα.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Π. Καραντινός, Τα νέα σχολικά κτίρια, Αθήνα 1938,
Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches
Architektur Museum, Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα:
Ελλάδα, Αθήνα 2000.
 ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΟΥΡΑΣ
ΒΟΛΟΣ 1904 - ΑΘΗΝΑ 1981
ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ
 Κινηματοθέατρο "Rex"

Περιοχή: οδός Πανεπιστημίου 48

Έτος: 1935-1937
Περιγραφή:
Το Σικιαρίδειο μέγαρο θεαμάτων, περισσότερο γνωστό
ως "Rex", οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1935 και 1937,
βάσει σχεδίων των αρχιτεκτόνων Βασίλειου Κασσάνδρα
(1904-1973) και Λεωνίδα Μπόνη (1896-1963), που είχαν
σχεδιάσει επίσης το μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, κ.ά. Περιλάμβανε έναν κινηματογράφο στο
ισόγειο ("Rex"), ένα θέατρο ακριβώς πάνω από τον
κινηματογράφο ("Κοτοπούλη"), κατά το μεγαλύτερο της
εποχής του (αλλά και μέχρι σήμερα) και μια αίθουσα
χορού στο υπόγειο (που τελικώς λειτούργησε ως
κινηματογράφος επικαίρων και παιδικών έργων,
"Σινεάκ"). Κατασκευασμένο με σκυρόδεμα και ειδικά
μονωτικά υλικά, που αντιμετώπιζαν μεταξύ των άλλων
τα ζητήματα ορίων της ακουστικής μεταξύ των διαφόρων
χώρων, διαθέτει πολλά στοιχεία Art Deco, σε συνδυασμό
με την αμερικανική τεχνοτροπία των χώρων θεάματος
της περιόδου εκείνης, που αποτυπώνεται κυρίως στην
πρόσοψή του. Το 1982 υπέστη εκτεταμένες ζημιές από
πυρκαγιά, το ίδιο έτος κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο
και το 1987 περιήλθε στην ιδιοκτησία του Υπουργείου
Πολιτισμού. Σήμερα, ανακαινισμένο, στεγάζει δύο
σκηνές του Εθνικού Θεάτρου (στο υπόγειο και τον
όροφο) και ένα κέντρο διασκεδάσεως (στο ισόγειο).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Β. Κολώνας, Το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, Αθήνα 2006.

Πολυκατοικία του Μεσοπολέμου

Περιοχή: οδός Λυκαβηττού 10 & Σόλωνος 35

Έτος: 1931-1937
Περιγραφή:
Η πολυκατοικία στη διασταύρωση των οδών Λυκαβηττού
10 και Σόλωνος οικοδομήθηκε κατά τη δεκαετία του 1930,
βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Λεωνίδα Μπόνη (1896-
1963), απόφοιτου της γαλλικής Ecole des Beaux-Arts,
σχεδιαστή (μαζί με τον Βασίλειο Κασσάνδρα) του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού, του Rex κ.ά. Το
συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα
εφαρμογής του "έρκερ" (όγκοι -εδώ σε πρισματική
μορφή- που προεξέχουν έως και 1,40 μ. από το επίπεδο
της όψης, βάσει ρύθμισης του 1923· το όριο μειώθηκε
νομοθετικά το 1937 στα 40 εκατοστά).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Δ. Φιλιππίδης (επιμ.), Σπίτια του '30-Μοντέρνα
αρχιτεκτονική στην προπολεμική Αθήνα, Αθήνα 1998, σ.
78, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ. 226.
Μέγαρο Μετοχικού Ταμείου Στρατού (Μ.Τ.Σ.)

Περιοχή: οδός Σταδίου 4

Έτος: 1927-1929
Περιγραφή:
Στο οικοδομικό τετράγωνο Σταδίου-Αμερικής-Πανεπιστημίου-
Βουκουρεστίου ήταν εγκατεστημένοι από την Οθωνική
περίοδο οι Βασιλικοί Στάβλοι. Από τις αρχές της δεύτερης
δεκαετίας του 20ού αιώνα (μετά το κίνημα του Γουδή), είχε
ξεκινήσει μια συζήτηση για την αποδέσμευση εκείνου του
χώρου, από μια αναχρονιστική πλέον χρήση στο κέντρο μιας
ολοένα αναπτυσσόμενης μητρόπολης και έγιναν
επανειλημμένοι διαγωνισμοί για την αξιοποίησή του. Τον
τελικό διαγωνισμό κέρδισαν οι αρχιτέκτονες Βασίλειος
Κασσάνδρας (1904-1973) και Λεωνίδας Μπόνης (1896-1963),
επάνω σε σχέδια των οποίων οικοδομήθηκε το μέγαρο του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Πενταώροφο οικοδόμημα,
επιβλητικό σε διαστάσεις και κλίμακα, λιτό και στιβαρό, με όλα
τα στοιχεία του ανανεωμένου ευρωπαϊκού κλασικισμού της
δεκαετίας του 1920, εμβολιασμένου με κάποια στοιχεία της
ελληνικής κλασικιστικής παράδοσης και μια διακριτική δόση
Art Deco. Χρησιμοποιήθηκε ως κτίριο γραφείων με
καταστήματα στο ισόγειο, καθώς και αίθουσες ψυχαγωγικών
χρήσεων (κινηματογράφος-θέατρο). Πρόσφατα ανακαινίστηκε
πλήρως.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ.
167-168* Β. Κολώνας, Το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, Αθήνα 2006.
 Μέγαρο Ταμείου
Ασφαλίσως Εμπόρων (Στοά
Εμπόρων)

Περιοχή: οδός Βουλής 8-10

Έτος: 1949-1953
Περιγραφή:
Το Μέγαρο του Ταμείου Εμπόρων στην οδό
Βουλής, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών
1949-1953, βάσει σχεδίων των
αρχιτεκτόνων Εμμανουήλ Λαζαρίδη
(σχεδιαστή του Μνημείου του Άγνωστου
Στρατιώτη, του Γενικού Λογιστηρίου του
Κράτους, κ.ά.) και Λεωνίδα Μπόνη
(σχεδιαστή του Μετοχικού Ταμείου
Στρατού, του Rex κ.ά), αποφοίτων
αμφοτέρων της γαλλικής Ecole des Beaux-
Arts. Οι "αναχρονιστικοί" ιωνικοί κίονες της
πρόσοψης εντάσσονται στην αντίληψη
ενός νέου ακαδημαϊσμού με κλασικιστικές
αναφορές, που αναβιώνει σε ευρωπαϊκό
επίπεδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο.

Πολυκατοικία Ασκητόπουλου

Περιοχή: οδός Κριεζώτου 7

Έτος: 1933
Περιγραφή:
Η πολυκατοικία επί της οδού Κριεζώτου 7 οικοδομήθηκε το έτος 1933,
για λογαριασμό των αδελφών Ασκητόπουλου, βάσει σχεδίων του
αρχιτέκτονα Λεωνίδα Μπόνη (1896-1963), απόφοιτου της γαλλικής
Ecole des Beaux-Arts, σχεδιαστή (μαζί με τον Βασίλειο Κασσάνδρα) του
Μετοχικού Ταμείου Στρατού, του Rex κ.ά. Το συγκεκριμένο κτίριο
αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα μιάς μεταβατικής αρχιτεκτονικής,
στην οποία διατηρείται μεν ώς ένα βαθμό η κλασική οργάνωση της
όψης, εγκαταλείπεται, ωστόσο, σταδιακά ο κλασικός διάκοσμος,
αντικαθιστάμενος από γεωμετρικά στοιχεία.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches Architektur Museum,
Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα: Ελλάδα, Αθήνα 2000* Β. Κολώνας, Το
Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, Αθήνα 2006.
ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΤΟΥ 30
70ο Δημοτικό Σχολείο

Περιοχή: οδός Καλλισπέρη 1

Έτος: 1932
Περιγραφή:
Το κτίριο του 70ου Δημοτικού Σχολείου στην οδό
Καλλισπέρη οικοδομήθηκε το έτος 1932, βάσει
σχεδίων του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού
(1903-1976), ενός σημαντικού εκπρόσωπου του
μοντερνισμού και της αρχιτεκτονικής ανανέωσης της
περιόδου του 1930, εξειδικευμένου σε μεγάλο
βαθμό στο σχεδιασμό σχολικών μονάδων και
μουσείων, με έμφαση στη εξορθολογισμένη
λειτουργικότητα.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Π. Καραντινός, Τα νέα σχολικά κτίρια, Αθήνα 1938,
Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches
Architektur Museum, Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα:
Ελλάδα, Αθήνα 2000.
 Πολυκατοικία Παπαλεονάρδου

Περιοχή: οδός Πατησίων 61 & Σκαραμαγκά

Έτος: 1925
Περιγραφή:
Η πολυκατοικία Παπαλεονάρδου, στη γωνία των οδών
Πατησίων 61 και Σκαραμαγκά, οικοδομήθηκε το έτος 1925,
βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη (1892-
1969), απόφοιτου της γερμανικής σχολής του Berlin-
Charlottenburg, εκπρόσωπου ενός ιδιόρρυθμου δυναμικού
νεοακαδημαϊσμού, που προωθεί μια σύνδεση
παλαιοτέρων και νεοτέρων μορφών, με παλινδρομήσεις
ανάμεσα στο μοντέρνο και το κλασικό.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Π. Τσολάκης (επιμ.), 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη,
1913-1963, Αθήνα 1965* Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική
Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ. 168* Ελληνικό Ινστιτούτο
Αρχιτεκτονικής-Deutsches Architektur Museum,
Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα: Ελλάδα, Αθήνα 2000.

Πολυκατοικία του Μεσοπολέμου

Περιοχή: λεωφόρος Β. Σοφίας 55

Έτος: 1927
Περιγραφή:
Η πενταώροφη πολυκατοικία που βρίσκεται στη γωνία
της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας με την οδό
Γενναδίου, οικοδομήθηκε το έτος 1927, βάσει σχεδίων
του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη (1892-1969),
απόφοιτου της γερμανικής σχολής του Berlin-
Charlottenburg, εκπρόσωπου ενός ιδιόρρυθμου
δυναμικού νεοακαδημαϊσμού, που προωθεί μια
σύνδεση παλαιοτέρων και νεοτέρων μορφών. Το
συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα
εφαρμογής του "έρκερ" (όγκοι που προεξέχουν έως και
1,40 μ. από το επίπεδο της όψης, βάσει ρύθμισης του
1923· το όριο μειώθηκε νομοθετικά το 1937 στα 40
εκατοστά και έχει ενδιαφέρον ότι η πρωτοβουλία της
μείωσης ανήκει στον ίδιο τον Κιτσίκη).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Δ. Φιλιππίδης (επιμ.), Σπίτια του '30-Μοντέρνα
αρχιτεκτονική στην προπολεμική Αθήνα, Αθήνα 1998,
σ. 18* Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches
Architektur Museum, Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα:
Ελλάδα, Αθήνα 2000.
 ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ (1940 – 1957)

• Τις δραστηριότητες του υπουργείου Διοικήσεως Πρωτευούσης,

αναλαμβάνει το Γραφείο Χωροταξικών Πολεοδομικών Μελετών και
Έργων του υπουργείου Συγκοινωνίας 1940-1946 (Κ. Δοξιάδης).
• Υπουργείο Ανοικοδόμησης.
• 1944 έκδοση του βιβλίου «Η λαϊκή κατοικία» του Ιωαν. Βασιλείου =
κοινωνική κατοικία.
• ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 40 = ΑΠΡΑΞΙΑ, ΠΕΡΙΣΚΕΨΗ, ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ
ΑΝΑΨΗΛΑΦΗΣΗ
• ΤΑΣΕΙΣ: ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, ΙΔΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ ΜΕ
ΤΟΝ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΟ ΚΛΑΣΣΙΚΙΣΜΟ, ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ L CORBUSIER
• ΒΑΛΕΝΤΗΣ – ΚΑΡΑΝΤΙΝΟΣ
• ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑΣ
• ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
• 1954 ΕΚΘΕΣΗ UIA ΣΤΟ ΖΑΠΠΕΙΟ
 Πάτροκλος Καραντινός

1948

Πάτροκλος Καραντινός

1947-52
Χημείο Πανεπ. Θεσσαλονίκης 1951-57
1960-62
 1957

Δικαστικό Μέγαρο Λάρισας 1963-67

Θεαγένειο Αντικαρκ. 1958-63

Κωνσταντινιδης, Σπίτι διακοπών Συκιά 1951

 1954 ΕΚΘΕΣΗ UIA ΣΤΟ ΖΑΠΠΕΙΟ

ΞΕΝΙΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ - ΣΦΑΕΛΛΟΣ

ΞΕΝΙΑ ΜΥΚΟΝΟΥ -ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

ΞΕΝΙΑ ΜΥΚΗΝΩΝ -ΛΑΣΚΑΡΙΣ

ΞΕΝΙΑ ΝΑΥΠΛΙΟΥ - ΚΡΑΝΤΟΝΕΛΛΗΣ

INGAZIO GARDELLA ITALY

ALISON AND PETER SMITHSON

ANTONIO JOSE CODERCH SPAIN

LUIS BARRAGAN MEXICO

 ELADIO DIESTE URUGUAY

Balkrishna Doshi
INDIA
 ΠΙΚΙΩΝΗΣ

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΧΩΡΟΥ ΓΥΡΩ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ 1954-57

Ο ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ 1957 -1974
ΔΕΣΥΛΛΑΣ ΚΟΝΤΑΡΓΥΡΗΣ ΛΑΜΠΑΚΙΣ ΛΟΥΚΑΚΗΣ, ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΘΕΣΣ/ΝΙΚΗΣ 1957
ΠΑΟΛΟ ΣΟΛΕΡΙ
KIKUTAKE KIYONORI

ARCHIGRAM
MIES VAN DER ROHE
GIUSEPPE TERAGNI
LE CORBUSIER
Α. ΤΟΜΠΑΖΗΣ, ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΔΙΦΡΟΣ» ΛΕΩΦ, ΑΘΗΝΩΝ, 1971-75
Β. ΒΟΥΡΕΚΑΣ – Π. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ – Σ. ΣΤΑΪΚΟΣ, ΧΙΛΤΟΝ 1958-63
Ν. ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ, ΠΑΤΡ. ΙΔΡΥΜΑ Μ. ΒΛΑΤΑΔΩΝ 1966-69
 Π. ΜΥΛΩΝΑΣ – Δ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ, ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ 1964 -
1974

Β. ΓΚΡΟΠΙΟΥΣ, ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΑΘΗΝΑ

Θ. ΒΑΛΕΝΤΗΣ, ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ 1964-75

ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, KEILHOLZ-ΒΟΥΡΕΚΑΣ-ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ-

ΣΚΟΛΙΔΗΣ-ΣΓΟΥΤΑΣ 1975
ΑΡΧΑΙΟΛ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, Α. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, 1965-66
Aalto
 Jørn Utzon

Hans Scharoun
 Ralph Erskine 1914 - 2005

Aldo Van Eyck

, Aldo Rossi

Robert Venturi
 Louis I. Kahn;

Five Architecture
Kenzo Tange
Eero Saarinen
Oscar Niemeyer
Συμβάσεις και τομές στη σύγχρονη ελληνική
αρχιτεκτονική (1975-2004)

Κ. ΚΡΟΚΟΣ, ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΥΖ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ 1977-83

• 1975 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
• 1978 Ζ΄ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΘΗΝΑ
• 1984 Η΄
• 1988 Θ΄
• 1999 Ι΄
• 1983 ΣΥΝΕΔΡΙΟ 50 ΧΡΟΝΩΝ ΧΑΡΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΟΚΛΑΣΣΙΚΗ ΠΟΛΗ ΚΑΙ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
• 1984 ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Δ. ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ
Τ. και Δ ΜΠΙΡΗΣ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΠΑΛΑΙΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ 1986
ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Η. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ 1964-66

 Σ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΑΡΧ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΝΔΡΟΥ 1979-81

FORTH ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Π. ΚΟΥΛΕΡΜΟΣ 1987-94

Σ. και Δ. ΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝ. ΚΡΗΤΗΣ 1982-92

ΚΤΙΡΙΟ WURTH ΑΤΤΙΚΗ Θ. ΜΠΟΜΠΟΤΗΣ 1989-91

 ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ-
ΣΚΟΥΒΑΚΛΗΣ-ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ, 1997-99

ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΕΛΛΟΓΛΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ,

ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΑΤΟΣ-ΛΑΜΠΡΟΥ-ΜΑΡΔΑΣ-ΜΩΡΑΪΤΗΣ,
1990-97
ΚΤΙΡΙΟ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ GLAXO WELLCOME ΧΑΛΑΝΔΡΙ, ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ-ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ-
ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΟΣ, 1992-95
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΣΠΙΤΙ

• Το ενδιαφέρον για την λεγόμενη παραδοσιακή αρχιτεκτονική ξεκίνησε στον Ευρωπαϊκό χώρο από τον 19ο
αι. ως μία προέκταση του μεγάλου ρεύματος του ρομαντισμού.
• Στην Ελλάδα δείγματά του έχουμε αργότερα, από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. στα πλαίσια των
αναζητήσεων κυρίως της Λαογραφίας, αλλά την ίδια περίοδο άρχισαν να επισημαίνονται και οι καθαρά
καλλιτεχνικές αξίες της παραδοσιακής οικοδομικής τέχνης με την οπτική της ιστορίας και της αισθητικής
της αρχιτεκτονικής.
(Α. Χατζημιχάλη, Ελληνική λαϊκή τέχνη, Αθήνα 1925, Δ. Λουκόπουλος, Αιτωλικαί οικήσεις, σκεύη και τροφαί,
Αθήνα 1925.)
(An. Zachos, Altere Mohnbauten auf griechiscen Boden, 1922-23, Δ. Πικώνης Η λαϊκή μας τέχνη κι εμείς, 1925.)

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
• 1. ΤΑ ΚΛΕΙΣΤΑ ΙΣΟΓΕΙΑ ΣΠΙΤΙΑ
• 2. ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ – ΠΡΟΣΤΥΛΑ –ΙΣΟΓΕΙΑ ΣΠΙΤΙΑ
• 3. ΤΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ
• ΤΑ ΚΛΕΙΣΤΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΝΟΤΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
• ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ – ΠΡΟΣΤΥΛΑ – ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
• ΤΑ ΚΛΕΙΣΤΑ ΠΛΑΤΥΜΕΤΩΠΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
• ΤΑ ΚΛΕΙΣΤΑ ΠΛΑΤΥΜΕΤΩΠΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
• ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ – ΠΡΟΣΤΥΛΑ – ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
• ΤΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΚΛΕΙΣΤΟ ΧΑΓΙΑΤΙ
• ΟΙ ΠΥΡΓΟΙ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
• ΤΑ ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ

•1. ΤΑ ΚΛΕΙΣΤΑ ΙΣΟΓΕΙΑ ΣΠΙΤΙΑ

•2. ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ – ΠΡΟΣΤΥΛΑ –ΙΣΟΓΕΙΑ ΣΠΙΤΙΑ
 3. ΤΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ
•ΤΑ ΚΛΕΙΣΤΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΝΟΤΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
•ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ – ΠΡΟΣΤΥΛΑ – ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
•ΤΑ ΚΛΕΙΣΤΑ
ΠΛΑΤΥΜΕΤΩΠΑ ΔΙΩΡΟΦΑ
ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ
ΕΛΛΑΔΑΣ

•ΤΑ ΚΛΕΙΣΤΑ ΠΛΑΤΥΜΕΤΩΠΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

•ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ – ΠΡΟΣΤΥΛΑ – ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΤΑ ΔΙΩΡΟΦΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΚΛΕΙΣΤΟ ΧΑΓΙΑΤΙ
•ΟΙ ΠΥΡΓΟΙ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
ΤΑ ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ