ΠΠΡ

ΡΟΟΤ
ΤΑΑΣ
ΣΗΗΕ ΕΚΚΠ
ΠΟΟΝ
ΝΗΗΣ
ΣΗΗΣ Σ
Δ
ΔΙΙΠ
ΠΛΛΩ
ΩΜΜΑΑΤΤΙΙΚ
ΚΗΗΣ
ΣΕΕΡ
ΡΓΓΑ
ΑΣΣΙΙΑ
ΑΣΣ

ΦΟΙΤΗΤΗΣ/ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ
ιΟνοματεπώνυμο Γεώργιος Τάσιου Α.Μ. 650
ιΤηλ. 6987068604 E-mail tasiou82@gmail.com

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ/ΟΥΣΑ
ιΟνοματεπώνυμο Δόμνα Μιχαήλ
Τμήμα
ιΙδιότητα Κοινωνική Πανεπιστήμιο
Παιδαγωγικό Νηπιαγωγών-
Ανθρωπολόγος ΠΔΜ
ιΤηλ. E-mail dmixail@uowm.gr

ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η Επαγγελματική Εξουθένωση των Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Καστοριάς λόγω της οικονομικής κρίσης

Φλώρινα, 29/8/2017
Ο/Η Αιτών/ούσα Η Επιβλέπουσα
 ΜΕΛΗ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
ιΟνοματεπώνυμο
1Ο Τμήμα
Μέλος
ιΙδιότητα Πανεπιστήμιο
ιΤηλ. E-mail
ιΟνοματεπώνυμο
2 Ο Τμήμα
Μέλος ιΙδιότητα Πανεπιστήμιο
ιΤηλ. E-mail
ιΟνοματεπώνυμο
3Ο Τμήμα
Μέλος ιΙδιότητα Πανεπιστήμιο
ιΤηλ. E-mail

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Η παρουσίαση πρέπει να έχει έκταση 1200 έως 1600 λέξεων και να περιλαμβάνει τα εξής:
(α) Σημασία του θέματος που προτείνετε με αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία,
(β) Υπόβαθρο, όπου παρουσιάζεται το θεωρητικό/εννοιολογικό πλαίσιο και τα κύρια ευρήματα
των ερευνών πάνω στο θέμα (στόχος αυτού του μέρους είναι να αναδειχθεί το κενό που
επιδιώκεται να καλυφθεί με την προτεινόμενη έρευνα και, συνεπώς, η συμβολή της στην
υπάρχουσα γνώση),
(γ) Σκοπός και στόχοι,
(δ) Μεθοδολογική προσέγγιση (θα πρέπει να αναφερθείτε, ανάλογα με τη φύση της διερεύνησης,
στις μεθόδους και τις διαδικασίες που προτείνετε να χρησιμοποιηθούν για την επιλογή των
συμμετεχόντων, τη συλλογή υλικού και την ανάλυση),
(ε) Ενδεικτική βιβλιογραφία (10-15 άρθρα, όπου περιλαμβάνονται και τα σημαντικότερα από τα
πρόσφατα σχετικά με το θέμα άρθρα της διεθνούς βιβλιογραφίας).

Σύμφωνα με τα ευρήματα προηγούμενων ερευνών στον διεθνή χώρο οι εκπαιδευτικοί

παρουσιάζουν μεγαλύτερα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης σε σχέση με άλλους
επαγγελματίες (Ferreira & Martinez, 2012 Maslach, Jackson, & Leiter, 1996). Οι
εκπαιδευτικοί συγκαταλέγονται μεταξύ των επαγγελματικών ομάδων με τις
περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν επαγγελματική εξουθένωση, ενώ δεν είναι λίγοι
εκείνοι που επιλέγουν να εγκαταλείψουν το επάγγελμα έπειτα από κάποια χρόνια στην
εκπαίδευση (Farber, 1991).
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες (Αβεντισιάν-Παγοροπούλου,
Κουμπιάς & Γιαβρίμης, 2002· Μόττη-Στεφανίδη, 2000· Παπαστυλιανού &
Πολυχρονόπουλος, 2007 · Platsidou & Agaliotis, 2008· Στόγια & Ιορδανίδης, 2014) τα
επίπεδα της επαγγελματικής εξουθένωσης στην επαγγελματική ομάδα των
εκπαιδευτικών φαίνεται να κυμαίνονται από μέτρια ως χαμηλά. Στην έρευνα του
Κουστέλιος & Κουστέλιου (2001) που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 100 εκπαιδευτικών
της Θεσσαλονίκης με βάση την κλίμακα του Maslach διαπιστώθηκε ότι ο βαθμός
επαγγελματικής εξουθένωσης ήταν χαμηλός.
Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων Εκπαίδευσης
(E.T.U.C.E., 2008), οι βασικοί στρεσογόνοι παράγοντες για τους εκπαιδευτικούς είναι ο
εργασιακός φόρτος, ο αυξημένος αριθμός ευθυνών, ο μεγάλος αριθμός μαθητών ανά
τάξη, η κακή συμπεριφορά των μαθητών, η κακή σχέση με τη διεύθυνση, η έλλειψη
οικονομικών πόρων κλπ. (Kyriacou, 2001. Λεονταρή, Κυρίδης & Γιαλαμάς, 1997)
Επιπρόσθετοι στρεσογόνοι παράγοντες για τους Έλληνες εκπαιδευτικούς είναι η μη
έγκαιρη τοποθέτηση σε σχολεία, η ανεπαρκής γνώση για τη διαχείριση κρίσεων, η
διδασκαλία μαθημάτων εκτός ειδικότητας, οι περιορισμένες δυνατότητες υπηρεσιακής
εξέλιξης, η αξιολόγηση των μαθητών κ.ά. (Μούζουρα, 2005).
Παράλληλα με τα παραπάνω προβλήματα που μπορεί να βιώνει ο εκπαιδευτικός στην
εργασία του έχει να διαχειριστεί πιθανότατα και διάφορες δύσκολες καταστάσεις στην
ιδιωτική του ζωή απόρροια της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα μας.
Περικοπή των μισθών και επιδομάτων, αύξηση της φορολογίας, αύξηση του κόστους
διαβίωσης, ελλιπείς παροχές υγείας είναι κάποιες από τις αλλαγές που επέφεραν πτώση
στο βιοτικό επίπεδο και ανατροπή στον οικογενειακό προγραμματισμό (Kondilis et al.,
2013).
Πέρα από τη μείωση των οικονομικών απολαβών, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής
προσαρμογής, οι ήδη νομοθετημένες και οι φημολογούμενες εκπαιδευτικές αλλαγές
μεταβάλλουν σε μεγάλο βαθμό το εργασιακό πλαίσιο των εκπαιδευτικών και
δημιουργούν ένα αίσθημα ανασφάλειας και νευρικότητας.
Η αναγκαιότητα της προτεινόμενης μελέτης είναι άμεσα συνδεδεμένη με το πολιτικό και
κοινωνικό συγκείμενο της εποχής: Μείωση των οικονομικών απολαβών, αυξημένες
απαιτήσεις του σύγχρονου σχολείου, αύξηση του αριθμού των παιδιών που ανήκουν σε
ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, ρευστό σχολικό περιβάλλον λόγω των συχνών αλλαγών
από το Υπουργείο Παιδείας είναι μερικά από τα νέα δεδομένα που καλείται να
αντιμετωπίσει ο εκπαιδευτικός.
Στόχος της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει την επαγγελματική εξουθένωση και
το άγχος που βιώνουν οι Εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης λόγω της
οικονομικής κρίσης και της πιθανής αξιολόγησης, καθώς και τους τρόπους που
προτείνουν για την αντιμετώπισή της σε σχέση με τα δημογραφικά και εργασιακά τους
προσόντα, μέσα από την μελέτη περίπτωση των εκπαιδευτικών του Νομού Καστοριάς..

Ερευνητικά ερωτήματα:
-Ποιος είναι ο βαθμός επαγγελματικής εξουθένωσης των εκπαιδευτικών της
Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Καστοριάς στην κλίμακα του Maslach;

-Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών

στην προσωπική και εργασιακή τους ζωή;

-Τα δημογραφικά και εργασιακά χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών συσχετίζονται με

την επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών;

-Ποιους τρόπους αντιμετώπισης εφαρμόζουν/ προτείνουν οι εκπαιδευτικοί για την άρση

και μείωση της Επαγγελματικής Εξουθένωσης;

Ερευνητική διαδικασία
Θα πραγματοποιηθεί ποσοτική έρευνα και ειδικότερα δειγματοληπτικός σχεδιασμός
αντιπροσωπευτικού δείγματος, αφού θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τρέχουσες
στάσεις, απόψεις πάνω στο ζήτημα της επαγγελματικής εξουθένωσης των
εκπαιδευτικών. Ακόμα ο σχεδιασμός αυτός παρέχει μερικά πλεονεκτήματα στον
ερευνητή, όπως ότι μετρά τις τρέχουσες στάσεις και οι πληροφορίες δίνονται σε μικρό
χρονικό διάστημα. Θα ζητηθεί λίστα από τα γραφεία της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας
Εκπαίδευσης Νομού Καστοριάς με τους δασκάλους γενικής αγωγής που υπηρετούν στα
Δημοτικά σχολεία που υπάγονται στον Νομό Καστοριάς. Έτσι θα επιλεγούν οι σχολικές
μονάδες με τον μεγαλύτερο αριθμό οργανικών θέσεων ώστε να εξασφαλιστεί ο
απαραίτητος αριθμός δασκάλων που θα αποτελέσουν το δείγμα της έρευνάς μας. Η
διανομή των ερωτηματολογίων θα πραγματοποιηθεί από τον ίδιο τον ερευνητή. Θα
προηγηθεί η διασφάλιση αδειών από τους διευθυντές των σχολικών μονάδων και
επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς προκειμένου να συναινέσουν ως προς τη συμμετοχή
τους στην έρευνα. τους εκπαιδευτικούς. Η συγκέντρωση των ερωτηματολογίων θα γίνει
από τον ίδιο τον ερευνητή. Τα δεδομένα θα καταχωρηθούν και θα αναλυθούν με το
στατιστικό πακέτο SPSS, θα εξαχθούν αποτελέσματα. (Creswell, 2011).

Συμμετέχοντες
Ο πληθυσμός- στόχος μας είναι οι εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Νομού
Καστοριάς. Από αυτόν τον πληθυσμό – στόχο θα επιλεγεί το τελικό δείγμα.
Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα το φαινόμενο της επαγγελματικής
εξουθένωσης σε σχέση με τα δημογραφικά και εργασιακά χαρακτηριστικά των
εκπαιδευτικών θα απευθυνθούμε σε εκπαιδευτικούς που υπηρετούν σε κεντρικά αλλά
και περιφερειακά σχολεία.

Εργαλείο συλλογής δεδομένων

Κλίμακα Επαγγελματικής Εξουθένωσης των Εκπαιδευτικών (Maslach Burnout Inventory
– MBI Ed, Maslach, Jackson & Schwab, 1996). Το εργαλείο αυτό αποτελεί το πλέον
διαδεδομένο εργαλείο μέτρησης της επαγγελματικής εξουθένωσης, αφού έχει
χρησιμοποιηθεί τουλάχιστον στο 90% των σχετικών ερευνών στη διεθνή βιβλιογραφία
(Hastings, Horne & Mitchell, 2004). Περιλαμβάνει 22 στοιχεία- δηλώσεις
αυτοαξιολόγησης, που υποδιαιρούνται σε τρεις υποκλίμακες, μια για κάθε διάσταση της
επαγγελματικής εξουθένωσης (συναισθηματική εξάντληση, αποπροσωποίηση, χαμηλή
αίσθηση προσωπικής επίτευξης).

Βιβλιογραφία:
Αβεντισιάν-Παγοροπούλου, Α., Κουμπιάς, Ε., Γιαβρίμης, Π. (2002). Σύνδρομο
επαγγελματικής εξουθένωσης: το χρόνιο άγχος των δασκάλων και η μετεξέλιξή του σε
επαγγελματική εξουθένωση. Μέντορας, 5, 103-127.

Antoniou, A.S., Polychroni, F., Vlachakis, A.N. (2006). Gender and age differences in
occupational stress and professional burnout between primary and high-school teachers
in Greece. Journal of Managerial Psychology, 21(7), 682-690.

Creswell, J.W. (2011). Η έρευνα στην εκπαίδευση: Σχεδιασμός, διεξαγωγή και αξιολόγηση

της ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας (Επιμέλεια Χαράλαμπος Τζορμπατζούδης). Αθήνα:

Ίων.
European Trade Union Committee for Education (E.T.U.C.E.) (2008). Report on the
E.T.U.C.E. survey on teacher’s work-related stress
Ανακτήθηκε από: (http://etuce.homestead.com).

Farber, B.A. (1991). Crisis in Education: Stress and burnout in thw American teacher.
San Francisco: Jossey-Bass.

Hastings, R.P., Horne, S. & Mitchell, G. (2004). Burnout in direct care staff in
intellectual disability services: A factor analytic study of the Maslach Burnout Inventory.
Journal of intellectual disability research, 48, 268-273.

Kondilis, E., Giannakopoulos, S., Gavana, M., Ierodiakonou, I., Waitzkin, E., & Benos,
A. (2013). Economic crisis, restrictive policies and the population’s health
and health care: the Greek case. American journal of public health, 103(6), 973-979.

Κουστέλιος, Α. & Κουστέλιου, Ι. (2001). Επαγγελματική ικανοποίηση και

επαγγελματική εξουθένωση στην εκπαίδευση. Ψυχολογία, 8(1), 30-39.

Λεονταρή, Α., Κυρίδης, Α. & Γιαλαμάς, Β. (1997). Το στρες των εκπαιδευτικών.

Ψυχολογικά Θέματα, 7 (2-3), 139-152.

Maslach, C., Jackson, S. E., & Leiter, M. P. (1996). The Maslach Burnout Inventory (3rd
ed.). Palo Alto: Consulting Psychologists Press.

Μόττη-Στεφανίδη,Φ. (2000). Επαγγελματική εξουθένωση ειδικού προσωπικού σχολικών

μονάδων ατόμων με ειδικές ανάγκες και μελών ομάδων ιατροπαιδαγωγικών κέντρων.
Στο Α. Καλαντζή-Αζίζι & Η. Μπεζεβέγκης (Επιμ. Εκδ.), Θέματα επιμόρφωσης
ευαισθητοποίησης στελεχών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων (σ. 95-103). Αθήνα:
Ελληνικά Γράμματα

Μούζουρα, Ε. (2005). Πηγές και αντιμετώπιση επαγγελματικού-συναισθηματικού φόρτου

εκπαιδευτικών: σύνδεση ατομικών και κοινωνικών συνθηκών έντασης (Διδακτορική
Διατριβή, Α.Π.Θ.).

Platsidou, M. & Agaliotis, I. (2008). Burnout, job satisfaction and instructional

assignment-related sources of stress in Greek special education teachers. International
journal of disability, development and education, 55(1), 61-76.

Παπαστυλιανού, Α., & Πολυχρονόπουλος, Μ.(2007). Επαγγελματική εξουθένωση,

κατάθλιψη, ασάφεια και σύγκρουση ρόλων στους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας
εκπαίδευσης. Ψυχολογία: Το Περιοδικό της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας, 14, 367-
391.

Στάγια, Δ. & Ιορδανίδης, Γ. (2014). Το επαγγελματικό άγχος και η επαγγελματική

εξουθένωση των εκπαιδευτικών στην εποχή της οικονομικής κρίσης. Επιστημονική
Επετηρίδα Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 7, 56-82.
Ανακτήθηκε από: http://dx.doi.org/10.12681/jret.855
1

1
Η φόρμα για την Πρόταση Εκπόνησης Διπλωματικής Εργασίας ισχύει με αυτόν τον τρόπο στο αντίστοιχο
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Οργάνωση και Διοίκηση Εκπαίδευσης του Τμήματος Δημοτικής
Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας από όπου και υιοθετήθηκε.