Ονοματεπώνυμο: _________________________________

Ημερομηνία: _____________________________________

Έκφραση – Έκθεση Α΄ Λυκείου

Η σημασία της γλωσσομάθειας

του Μανόλη Τριανταφυλλίδη.

Το περιεχόμενο της έννοιας «γλωσσομάθεια»

παρουσιάζει ποικιλία κατά το είδος της γλώσσας,
κατά τις ανάγκες ή τις βλέψεις του διδασκόμενου και κατά τις ποικίλες
περιπτώσεις που τυχαίνουν στη ζωή.
Λέγοντας για κάποιον πως ξέρει καλά, πως κατέχει μια γλώσσα,
εννοούμε εδώ στην Ελλάδα πως τη μιλεί καλά, πως εκφράζεται σ’ αυτήν
καλά, σα να ήταν η μητρική του περίπου, με την προφορά των
ξενόγλωσσων και με τη γραμματική της, με τους ιδιωτισμούς της και με
την ορθογραφία της. Τέτοιος ορισμός θα φανεί ίσως υπερβολικός με το
απόλυτό του, είναι όμως ο μόνος που δίνει με το ιδανικό του κάτι ορισμένο
και που δεν μπορεί ν’ αμφισβητηθεί.
Η σημασία που έχει η γλωσσομάθεια, το να έχει μάθει κανείς και να
ξέρει πλάι στη δική του μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες, και η ανάγκη
να γίνει αυτό, στα χρόνια προπάντων που ετοιμάζεται για τη ζωή, είναι
τόσο μεγάλη, σχεδόν αυτονόητη – ιδίως στην εποχή μας με την τόσο
στενή και έντονη διεθνική συγκοινωνία (ταξίδια, αεροπλάνα, ραδιόφωνα,
κινηματογράφοι) – που δε χρειάζεται να γίνει διεξοδικός λόγος.
Οι λόγοι που μας σπρώχνουν στη γλωσσομάθεια είναι πολλοί.
Πρώτα πρακτικοί: χρειαζόμαστε την ξένη για τη ζωή, για να
συνεννοούμαστε με τους αλλόγλωσσους άμα ταξιδεύουμε στην πατρίδα
τους, ή και στον τόπο μας, ιδίως για το επάγγελμα που ενδεχομένως θα
διαλέξουμε (λ.χ. έμπορος, υπάλληλος, δαχτυλογράφος, διπλωμάτης
κ.τ.λ.). Μας χρειάζεται έπειτα η ξένη γλώσσα αν ετοιμαζόμαστε για
στάδιο επιστημονικό, αφού με αυτή, και μάλιστα με αυτές, θα
καταρτιστούμε αρτιότερα και θα μπορούμε να καταφύγουμε στην
ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Τέλος, με την ξένη γλώσσα ερχόμαστε σ’
επικοινωνία, επιπόλαιη ή βαθύτερη, με τις ξενόγλωσσες λογοτεχνίες και
με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Γιατί η γνώση μιας ξένης γλώσσας που μαθαίνουμε δε μας
αποκαλύπτει μόνο, από τις άμεσες πηγές, τους θησαυρούς της σοφίας

1
ενός ξένου λαού. Μας μεταφέρει από τον ορισμένο και πάντα
περιορισμένο ορίζοντα της μητρικής γλώσσας σε ιδίωμα διαφορετικό. Μας
πάει στην ψυχολογία και στη νοοτροπία άλλου λαού, διαφορετική από τη
δική μας. Μας ανοίγει ένα νέο κόσμο και σαν να μας χαρίζει μια
καινούρια ψυχή μας κάνει ακόμη, με τη σύγκριση, να νιώσουμε καλύτερα
τη δική μας εθνική γλώσσα και την ιδιοτυπία του έθνους μας. Γι’ αυτό
είπε ένας Γερμανός ποιητής, ο Ruckert, πως με κάθε γλώσσα που
μαθαίνεις παραπάνω, ελευθερώνεις μέσα σου ένα πνεύμα δεμένο ως
τότε. Εκτός από το περιεχόμενο αυτό της ξένης γλώσσας, ας προστεθεί
ακόμη και ότι με αυτή και με την προσπάθεια να την καταλαβαίνομε
κάνει το μυαλό μας ιδιαίτερη άσκηση.
Αν τέτοια είναι γενικά η σημασία της γλωσσομάθειας, αυτή γίνεται
ακόμη μεγαλύτερη για το λαό όπως εμείς οι Έλληνες που είμαστε λίγοι
αριθμητικά πλάι στους μεγάλους ευρωπαϊκούς, που ταξιδεύουμε πολύ
στο εξωτερικό και σε τόπους που δεν ξέρουν τη γλώσσα μας, που δεν
έχουμε ακόμη φιλολογία αρκετά αναπτυγμένη και δεν μπορούμε να
καταρτιστούμε επιστημονικά χωρίς ξένη γλώσσα.

Παρατηρήσεις
Α. Στην εφημερίδα του σχολείου σας θα δημοσιεύσετε ένα κείμεο 80 – 100
περίπου λέξεις στο οποίο θα παρουσιάζετε το περιεχόμενο του παραπάνω
αποσπάσματος.
Β. 1. α. Δώστε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου
που είναι γραμμένες με έντονη γραφή.
β. Σχηματίστε από μία περίοδο λόγου με καθεμία από τις παρακάτω
φράσεις, έτσι ώστε να φαίνεται η σημασιολογική τους διαφορά:
μητρική γλώσσα, εθνική γλώσσα, διεξοδικός λόγος, μητρική
γλώσσα, βιβλιογραφία, γλωσσική ιδιοτυπία.
2. Να βρείτε τα δομικά μέρη και τη μέθοδο με την οποία αναπτύσσεται η
τρίτη και η τέταρτη παράγραφος του κειμένου.
3. Δημιουργήστε ονοματικές φράσεις με το ουσιαστικό διάλογος
χρησιμοποιώντας πέντε τουλάχιστον διαφορετικά επίθετα.
4. Ποιο ρηματικό πρόσωπο χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στο παρόν
κείμενο; Αιτιολογήστε την επιλογή του αυτή.
5. “ Οι λόγοι που μας σπρώχνουν στη γλωσσομάθεια είναι πολλοί. ”:
χρησιμοποιώντας την πρόταση αυτή ως θεματική περίοδο να

2
 αναπτύξετε μία παράγραφο με τη μέθοδο της αιτιολόγησης (80 – 100
λέξεις)
Γ. Να γράψετε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα, στο
οποίο θα αναλύετε την αξία και αναγκαιότητα της γλωσσομάθειας στη
σύγχρονη εποχή (400 λέξεις περίπου).

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ
Γλωσσομάθεια είναι η εκμάθηση μιας ή περισσότερων ξένων γλωσσών
σε βαθμό που το άτομο να μπορεί να επιτύχει επικοινωνία με άρτιο και
επιστημονικό τρόπο, σα να ήταν η μητρική του γλώσσα. Η γλωσσομάθεια
αναφέρεται τόσο στην ικανότητα χειρισμού του προφορικού όσο και του
γραπτού λόγου σε όλα τα επίπεδα (γραμματική, συντακτικό, προφορά,
ορθογραφία, χρήση γλωσσικών ιδιοματισμών)

ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΟΜΑΘΕΙΑΣ - ΣΗΜΑΣΙΑ

Οικονομικοί
α) Ανάπτυξη εμπορίου, εμπορικές συναλλαγές, εισαγωγικό και
εξαγωγικό εμπόριο.
β) Παρακολούθηση διεθνών, οικονομικών, χρηματιστηριακών εξελίξεων.
γ) Απαραίτητο προσόν για την ευκολότερη επαγγελματική
αποκατάσταση. Διευρύνονται οι προοπτικές του ατόμου.
Παρακολουθεί σεμινάρια – εισηγήσεις σε διεθνείς συναντήσεις, επαφή
με συναφείς επαγγελματικούς κλάδους αλλόγλωσσων χωρών.
Περισσότερες δυνατότητες επαγγελματικής ανέλιξης.
δ) Ανάπτυξη τουρισμού

Κοινωνικοί – πολιτιστικοί
α) Γνωριμία με άλλους λαούς, επαφή με την κουλτούρα και τον πολιτισμό
τους (ήθη, έθιμα, παραδόσεις, συνήθειες, καθημερινότητα, τρόπος
ζωής).
β) Επαφή με την ιστορία ενός λαού και καλύτερη κατανόηση των
πολιτισμικών της καταβολών. Αποδοχή των γόνιμων επιδράσεων
από άλλους λαούς.
γ) Πρόοδος επιστημών, μελέτη ξένης βιβλιογραφίας, εμπλουτισμός
γνώσεων, η επιστήμη καθίσταται πανανθρώπινη, πρόσβαση σε ξένες
βάσεις δεδομένων.
Πολιτικοί
α) Δυνατότητα συμμετοχής στις κοινωνικές εξελίξεις και στο διεθνές
προσκήνιο. Πολιτικοποίηση, ενημέρωση σχετικά με την διεθνή πολιτική
κατάσταση. Ενεργός συμμετοχή στο πολιτικό «γίγνεσθαι».

3
Πνευματικοί
α) Η γλωσσομάθεια συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια του
ατόμου. Η μελέτη ξένης γλώσσας δημιουργεί νέους ορίζοντες στον
πνευματικό κόσμο. Τα εκφραστικά μέσα, η πολυσχιδία των εκφραστικών
τρόπων, ο λεξιλογικός πλούτος διευρύνουν το γνωστικό πεδίο και
εμπλουτίζουν τη σκέψη.
β) Η διεύρυνση της γραμματικο-συντακτικής δομής μιας άλλης γλώσσας
και η σχετική ασκησιολογία αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα του
μαθητή.
γ) Η γνώση ξένης γλώσσας καθίσταται αναγκαία για την αναβάθμιση
του μορφωτικού επιπέδου. Αξιοποιείται η ξένη βιβλιογραφία. Καθίσταται
πιο εύκολη η φοίτηση σε ξένα πανεπιστήμια.

Διεθνιστικοί
α) Η γλωσσομάθεια ευνοεί τη βαθύτερη επικοινωνία μεταξύ των λαών
και διαμορφώνει πνεύμα οικουμενικής συνείδησης. Προσδιορίζεται η
ιδιοτυπία κάθε λαού. Αποτρέπεται οποιαδήποτε παραμόρφωση και
παραποίηση της πραγματικότητας και διαμορφώνεται μια σφαιρική
άποψη, που αντιστοιχεί περισσότερο στην αλήθεια.
β) Η επαφή με τον τρόπο σκέψης και την κουλτούρα ενός λαού βοηθά να
απαλλαγεί το άτομο από προκαταλήψεις και προϊδεασμούς, συνήθη
παράγωγα των στερεότυπων αντιλήψεων για τα χαρακτηριστικά κάποιου
λαού.

Αισθητικοί
α) Εμπλουτίζει την αισθητική του με στοιχεία από την καλλιτεχνική
δημιουργία των άλλων λαών και διευρύνει τις ψυχαγωγικές επιλογές:
απολαμβάνει με άμεσο τρόπο – χωρίς την, ενδεχομένως, παραμορφωτική
διαμεσολάβηση του μεταφραστή - την καλλιτεχνική δημιουργία
αλλόγλωσσων χωρών (τραγούδι, κινηματογράφος, λογοτεχνική
παραγωγή κ.λπ.)

Ψυχολογικοί
α) Η γλωσσομάθεια επιδρά ευεργετικά στην ψυχολογία του ανθρώπου ,
τονώνει την αυτοπεποίθησή του, απαλλάσσεται από τυχόν συμπλέγματα
κατωτερότητας, επικοινωνεί και συναλλάσσεται απρόσκοπτα και ισότιμα
με τους πολίτες άλλων χωρών.
β) Αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη αισιοδοξία και αίσθηση ασφάλειας το
επαγγελματικό του μέλλον, γιατί διαθέτει το εφόδιο της κατοχής ξένης
γλώσσας, που θεωρείται απαραίτητο προσόν στο ιδιαίτερα ανταγωνιστικό
εργασιακό περιβάλλον της εποχής μας.

4
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΓΛΩΣΣΟΜΑΘΕΙΑΣ
α) Σχολείο και φορείς εκπαίδευσης: παροχή σωστής παιδείας, κατανόηση
της αξίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε λαού. Σωστή διδασκαλία
της νεοελληνικής γλώσσας.
β) Άτομο: επιδίωξη της δια βίου Παιδείας και της συνεχούς κατάρτισης και
προσπάθεια συνεχούς εξάσκησης της γλωσσικής ικανότητας. Επίδειξη
κριτικής στάσης ώστε να εξασφαλιστεί μια γόνιμη σύζευξη των
ντόπιων στοιχείων με αυτά που υιοθετούνται.
γ) Κράτος: Έλεγχος του τρόπου και του βαθμού που γίνεται η προσπάθεια
γλωσσομάθειας στη χώρα μας.
δ) Οικογένεια: οι γονείς πρότυπο προς μίμηση για τα παιδιά, καλλιέργεια
της φιλαναγνωσίας από μικρή ηλικία, προώθηση του γόνιμου
διαλόγου.
ε) Πνευματικοί ηγέτες: να καλλιεργήσουν την αγάπη προς το γλωσσικό
στοιχείο μέσω του έργου τους.
στ) Μ.Μ.Ε. : προσπάθεια σωστής χρήσης της ελληνικής γλώσσας και όχι
ευτελισμός της.

Χρήσιμο λεξιλόγιο
 Ρήματα:
Απαιτείται, αναπτύσσει, απαλλάσσει, απελευθερώνει, αποκαλύπτει,
δημιουργεί, διευκολύνει, διευρύνει, ελευθερώνει, εμπλουτίζει, ενισχύει,
εξασφαλίζει, ευνοεί, επιδρά, επιτρέπει, ικανοποιεί, κατακτιέται,
κατανοείται, μεταφέρει, οικουμενοποιεί, προϋποθέτει, προωθεί,
συμβάλλει, συντείνει, συντελεί, τονώνει, υπηρετεί, φέρνει, χρειάζεται.

 Ουσιαστικά:
Αλληλοδιείσδυση, άσκηση, γραικυλισμός (:συμπεριφορά που ταιριάζει
σε ξεπεσμένο και συνήθως δουλοπρεπή έλληνα), διαφορετικότητα,
διεθνισμός, εκγύμναση, εκμάθηση, επάγγελμα, επικοινωνία, ιδιοτυπία,
ιδιοφυΐα, ιδίωμα, ιδιωτισμός, κατάρτιση, κοσμοπολίτης,
κοσμοπολιτισμός, μεταφραστής, παγκοσμιοποίηση, συγγραφή,
συγκοινωνία, χρησιμότητα.

 Επίθετα:
Αλλόγλωσσος, διεθνικός, εθνικός, ευεργετικός, μητρική, (γλώσσα).
ξενικός, ξενότροπος, ξενόγλωσσος.