ΕΚΘΕΣΗ 3Η 1/10/2018

Θέμα: Γλώσσα

1) Αν και η γλώσσα έχει θαυμαστή δύναμη (κόκαλα δεν έχει και κόκαλα
τσακίζει), σήμερα όλο και πιο πολλοί παρατηρούν πως «πληθαίνουν οι
ενδείξεις που δείχνουν ότι ο γλωσσικός κώδικας, όπως χρησιμοποιείται
από τους νέους, διέρχεται κρίση. Αυτό συμβαίνει», ισχυρίζονται, «για
πολλούς λόγους και δύσκολα θα ξεπεραστεί η διαφαινόμενη βαθιά
κρίση».

 Η άποψή σας;…

2)«…το μόνο μέσο που βρίσκεται στη διάθεσή μας, για να εκφράσουμε τη
σκέψη μας και τα αισθήματά μας με χρώμα, με βάρος, με ενάργεια και με
σκιές, είναι αυτή η γλώσσα που γράφουμε <και μιλάμε> όλοι μας, η
σημερινή ελληνική γλώσσα». «Γ. Σεφέρης»

Κάποιοι όμως ισχυρίζονται πως τα πράγματα όσον αφορά τη γλώσσα δεν

πάνε και τόσο καλά. Μιλούν για συρρίκνωση, (παρα)φθορά και γενικά
κακή χρήση του γλωσσικού οργάνου, όταν το χρησιμοποιούν κυρίως οι
νέοι. Είναι μάλιστα πολύ απαισιόδοξοι ως προς το ξεπέρασμα της
διαφαινόμενης κρίσης.

 Βλέπετε κι εσείς να υπάρχει αυτή η γλωσσική κρίση σήμερα στην

Ελλάδα; Αν ναι, πώς νομίζετε ότι θα μπορούσε να ξεπεραστεί;

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
Πρόλογος

ορισμός:

 σύστημα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, που χρησιμοποιεί τους

φθόγγους για τη μετάδοση σκέψεων, γνώσεων, πληροφοριών, επιθυμιών
και συναισθημάτων
 Το σύνολο των φραστικών μέσων, με τα οποία ο άνθρωπος εκφράζεται
και ανακοινώνει τα νοήματά του. Είναι η έμφυτη δύναμη «του λέγειν και
επικοινωνείν» με τους συνανθρώπους μας.
 Είναι ένα «σημείο» που περιέχει ό,τι ποτέ διανοήθηκε ή αισθάνθηκε ο
άνθρωπος αλλά και μέσο και όργανο προς ανακοίνωση των εννοιών (Γ.
Χατζηδάκις)
 Είναι ένας κώδικας επικοινωνίας με τον οποίο τα μέλη μιας γλωσσικής
κοινότητας ανταλλάσσουν πληροφορίες, σκέψεις, απόψεις,
συναισθήματα… Συνιστά ανώτερο στοιχείο του πολιτισμού, εφόσον
στηρίζεται στο Λόγο, στην ικανότητα του ανθρώπου όχι μόνο να
διακρίνει και να εκφράζει τη μορφή και τον τρόπο της κοσμικής αρμονίας
ΕΚΘΕΣΗ 3Η 1/10/2018

και τάξης, αλλά και να δημιουργεί «κόσμο», να βάζει τάξη στο χάος της
γύρω πραγματικότητας.
 Η γλώσσα δεν είναι μόνο μέσο επικοινωνίας αλλά και καλλιέργεια της
σκέψης, του ήθους και της αισθητικής ενός λαού. Αποτελεί το μέσο
κωδικοποίησης της αποκρυσταλλωμένης πολιτιστικής εμπειρίας και
μεταβίβασής της στις επερχόμενες γενιές. Μέσα στη γλώσσα ενός λαού,
στην κάθε λέξη και φράση, απεικονίζονται στοιχεία από την ιστορία, τη
νοοτροπία, τον πολιτισμό του. «Η γλώσσα είναι πρώτα και πάνω απ' όλα
εθνική ταυτότητα, η έκφραση της σύγχρονης ύπαρξης και της ιστορικής
μαζί διαδρομής κάθε λαού» (Μπαμπινιώτης)

Κυρίως Θέμα

Ε1. Ενδείξεις κρίσης (περιγραφή)

• μη κατανόηση του προβλήματος

• έλλειψη ενδιαφέροντος
• φτωχό λεξιλόγιο
• αδυναμία εκφραστικής κυριολεξίας
• άγνοια λογοτεχνικής παραγωγής
• μετάφραση κειμένων όπως τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη ή η ιστορία
του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου στη «σημερινή δημοτική»!
• άγνοια γλωσσικών κανόνων: γραμματικής, συντακτικού, κανόνων
ύφους…
• χρήση ξενόφερτων λέξεων-εκφράσεων
• «κομματική» χρήση της γλώσσας από τους πολιτικούς: ξύλινη γλώσσα
• σολοικισμοί, βαρβαρισμοί, ασυνταξίες ακόμα και από τους
υποτιθέμενους «μορφωμένους»
• λειψή σχετική βιβλιογραφία, π.χ. δεν υπάρχει επίσημο λεξικό της
ελληνικής γλώσσας
• συχνές αμφισβητήσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό (π.χ. γαλλική
πρόταση για κατάργηση της ελληνικής γλώσσας στα πλαίσια της
Ευρωπαϊκής Ένωσης)

Ε2. Αιτίες κρίσης

• γενικότερη πολιτιστική, ηθική, παιδευτική κρίση

• γενικότερη επικοινωνιακή κρίση
• περιορισμός διαπροσωπικών σχέσεων
• προβληματική διδασκαλία της γλώσσας στην εκπαίδευση
• μακραίωνη (άγνωστη) ιστορία & διαμόρφωση ελληνικής γλώσσας
• γλωσσικό πρόβλημα: διγλωσσία, γλωσσική διμορφία (καθαρεύουσα-
δημοτική)
ΕΚΘΕΣΗ 3Η 1/10/2018

• ξενομανία, μίμηση ξενόφερτων λέξεων-φράσεων (κυρίως από τους

νέους)
• Μ.Μ.Ε.
• προβολής σωστών προτύπων
• διαφημιστικός λόγος: σύντομος, συνθηματικός…
• υλισμός
• μηχανοποίηση ζωής, μαζικοποίηση/τυποποίηση συμπεριφοράς
περιορισμός σε συγκεκριμένα εκφραστικά σχήματα, στερεοτυπία
• χρησιμοποίηση εκφραστικών μέσων που εξυπηρετούν επαγγελματικές
ανάγκες χωρίς εμβάθυνση στο λόγο
• οι ανάγκες της επιστήμης και της τεχνολογίας που απαιτούν χρήση
συγκεκριμένων ξενόγλωσσων τεχνικών όρων
• περιθωριακή-συνθηματική γλώσσα νέων (ιδιότυπα εκφραστικά σχήματα
ως ένδειξη διαφοροποίησης/προοδευτισμού)
• ατελής γνώση πολλών γλωσσών
• αδυναμία μεταγραφής ξένων λέξεων
• καταλυτική επίδραση της εικόνας (τηλεόραση)
• επαναστατική πρακτική νέων απόπειρα διαφυγής από τα παραδομένα
γλωσσικά σχήματα, αναζήτηση νέων εκφραστικών μέσων…
• επικρατούσα θεωρητική και πρακτική αντίληψη για καταβολή ήσσονος
προσπάθειας

Ε3. Συνέπειες κρίσης

• επίταση της γλωσσικής κρίσης

• μείωση εκφραστικής δυνατότητας
• δυσκολία επικοινωνίας
• έλλειψη επαφής
• εξάρτηση από συγκεκριμένα εκφραστικά σχήματα
• ασυνεννοησία
• ταξική περιχαράκωση-απομόνωση: δημιουργία αργκό
• πνευματική-πολιτιστική στασιμότητα και μαρασμός
• άλωση της εθνικής ταυτότητας του ελληνισμού: η γλώσσα είναι ένα από
τα βασικότερα στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας
• πολιτική, πολιτιστική… εξάρτηση

Ε4. Ξεπέρασμα κρίσης

α)Το πρόβλημα μπορεί να ξεπεραστεί (αισιόδοξη προοπτική), γιατί η

ελληνική είναι γλώσσα:

• ζωντανή
• με μεγάλη ιστορία
• δοκιμασμένη, εύρωστη
ΕΚΘΕΣΗ 3Η 1/10/2018

• που λέξεις της επιβιώνουν έως σήμερα σε ξένες γλώσσες και συνεχώς
παράγονται καινούργιες, κυρίως ιατρική ή άλλη ορολογία, π.χ. ο ιατρικός
όρος απόπτωσις (apoptosis)
• με μεγάλη λογοτεχνική παράδοση
• που μελετιέται (σήμερα) σ' όλο τον κόσμο και σε πανεπιστημιακό
επίπεδο

β)όμως χρειάζεται:

• συνειδητοποίηση του προβλήματος

• εξάλειψη των αιτίων
• ενημέρωση
• σωστή προβολή-χρήση της απλής δημοτικής γλώσσας
• αντικειμενικές μελέτες για το πού έχει φτάσει η κρίση
• ενίσχυση (οικονομική, ηθική...) της λογοτεχνικής παραγωγής, ενίσχυση
«εξαγωγών» της
• καλύτερη/ελκυστικότερη διδασκαλία της γλώσσας στα σχολεία
• κατάργηση/περιορισμός της διδασκαλίας αρχαίων ελληνικών
• οργάνωση βιβλιοθηκών-ανάγνωση βιβλίων
• ειδική γλωσσική εκπαίδευση δημοσιογράφων
• νομική παρέμβαση για γλωσσικές εκπομπές και παρουσιάσεις στα Μ.Μ.Ε.
• γενική κινητοποίηση κρατικών φορέων
• γενική κινητοποίηση πνευματικών ανθρώπων-πολιτιστικών φορέων
• γενικότερη μέριμνα για τον πολιτισμό
• ισχυροποίηση της θέσης της Ελλάδας: οικονομική, πολιτισμική,
πολιτική… (!)
• υλιστικού πνεύματος

Επίλογος

• συνειδητοποίηση του προβλήματος, κατανόηση της αναγκαιότητας,

συστράτευση για την έξοδο από την κρίση.
• κορύφωση: Η σημαντικότερη όμως συνεισφορά μας, σαν κοινωνία και
σαν πολίτες, αναφορικά με τη διόρθωση της κείμενης κατάστασης της
γλωσσικής ανεπάρκειας και αφασίας θα ήταν ασφαλώς η βελτίωση και
ολοκλήρωση τρόπον τινά της παρεχόμενης παιδείας και ιδίως η καλύτερη
και ελκυστικότερη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στο σχολείο.
Μόνον έτσι θα τεθούν γερές και στέρεες βάσεις για το ξεπέρασμα της
διαφαινόμενης γλωσσικής κρίσης και μόνο τότε θα μπορούσε να
καρποφορήσει και οποιαδήποτε άλλη απ' τις προαναφερθείσες
προσπάθειες.