Professional Documents
Culture Documents
Στο κεφάλαιο ΣΤ’ (σελ. 139-149) ερευνάται η (συνοδική) συζήτηση για το αλάθητο επί
τη βάσει της ιστορικής επιστήμης. Κατά τον συγγραφέα ο αριθμός των επιχειρημάτων και
αντεπιχειρημάτων για το αλάθητο ξεπερνά το θαυμαστό σύνολο των 200! Η όλη υπόθεση
όμως έχει μόνο φαινομενική σοβαρότητα· στην ουσία πρόκειται για μια φάρσα.
Ο αρχιεπίσκοπος του Ουεστμίνστερ Μάννιγκ μάλιστα διατύπωσε κατά την διάρκεια της
Συνόδου τη θεωρία, ότι υπήρχε αντίθεση μεταξύ παραδόσεως και ιστορίας. Η παράδοση είναι
θεία, η ιστορία ανθρώπινη. Η παράδοση δεν μπορούσε με βάση την ιστορία ούτε να
επιβεβαιωθή, ούτε να απορριφθή. Η διδακτική εξουσία – εγγυητής της εκκλησιαστικής
παραδόσεως – είναι υπέρ την ιστορία και ανεξάρτητη από αυτήν. Μόνο λοιπόν η διδακτική
εξουσία της Εκκλησίας μπορεί να αποφασίσει, τι είναι παράδοση. Στον Μάννιγκ και στον
κύκλο του άλλωστε αποδίδεται η φράση: «Το δόγμα ενίκησε την ιστορία!».
Οι αντίπαλοι του αλαθήτου είχαν μία εντελώς διαφορετική σχέση με την ιστορία. Όχι
μόνο αναγνώριζαν την σημασία της ιστορικής επιστήμης, αλλά φρόντιζαν να στηρίζονται σε
γνήσια κείμενα, ιδιαίτερα προερχόμενα από τους πρώτους αιώνες. Στην Σύνοδο έλαβαν
άλλωστε μέρος γνωστοί ιστορικοί (Χέφελε, Ράουσερ, Μαρέ, Ντέλλιγκερ κ.λπ.). Ο Ιγνάτιος
φον Ντέλλιγκερ ήταν ο σπουδαιότερος πολέμιος του αλαθήτου για καθαρά ιστορικούς
λόγους. Κατ’ αυτόν η Εκκλησία δεν είχε το δικαίωμα να δογματοποιήσει κάτι, που δεν
απαντά ούτε στην Γραφή, ούτε στην παράδοση. Αυτός θα διακηρύξη: «Ιστάμεθα επί του
σταθερού εδάφους της ιστορίας, των μαρτυριών, των γεγονότων».
Και ένας άλλος επιφανής ιστορικός, ο επίσκοπος Ιωσήφ Χέφελε, ακολούθησε τον
Ντέλλιγκερ στην επιστημονική αντίδραση κατά του αλαθήτου. Επίσης ο καρδινάλιος Τζων
Χένρυ Νιούμαν χαρακτήρισε το αλάθητο σκάνδαλο, όπως επίσης τον τρόπο
δογματοποιήσεώς του. Βέβαια αργότερα (1875) διαφοροποίησε την στάση του έναντι του
Ντέλλιγκερ, που έμεινε συνεπής μέχρι τέλους. Γενικά στην Α’ Βατικανή το ζήτημα της
ιστορικής εξελίξεως του δόγματος δεν έπαιξε τον παραμικρό ρόλο. Νομίσθηκε αντίθετα, ότι
η «μαγική» φράση «εκ καθέδρας» μπορούσε να διορθώσει κάθε αδυναμία του νέου δόγματος.
Μόνον οι «εκ καθέδρας» αποφάνσεις του πάπα είναι αλάθητες. Άλλο βέβαια, αν και αυτή η
φράση ήταν ολότελα άγνωστη στην παράδοση μέχρι τον 16ο αι. Έτσι, καλυμμένο πίσω από
την αοριστία των όρων, πιστεύθηκε ότι το αλάθητο δεν θα μπορούσε να έλθει σε αντίθεση
προς την ιστορία. Με πολλή ειρωνεία και χιούμορ είπε κάποιος σύγχρονος: «Όλες οι
αλάθητες αποφάνσεις είναι πράγματι αληθινές, καμία απόφανση όμως δεν είναι πραγματικά
αλάθητη»!