SAOBRAĆAJNI FAKULTET DOBOJ

Seminarski rad

Predmet: Transportne osobine robe

Tema: Klasa 1 – Eksplozivne materije

Profesor: Dr. Perica Gojković

Student: Selma Fejzic 752/13

Sadržaj:

Uvod.............................................................................................................................3

Klase opasnih materija.................................................................................................4

KLASA 1 – eksplozivne tvari i predmeti...................................................................................6

Posebne mjere bezbjednosti za prijevoz određenih vrsta opasnih materija..........................8

Listice opasnosti.....................................................................................................................11

Zaključak................................................................................................................................12

Literatura...............................................................................................................................13

2
Uvod

Eksplozivne materije su hemijska jedinjenja ili mehaničke smjese hemijskih jedinjenja u

čvrstom ili tečnom stanju, koje u sebi sadrže neophodne elemente
zaproticanje hemijske reakcije, praćene oslobađanjem toplote i gasnih produkata.Svaka
eksplozivna materija nije tehnički upotrebljiva, niti se u tehničkom smislu može nazvati
eksplozivom.

Eksplozivne materije, predmeti punjeni eksplozivnim materijama, sredstva za paljenje,

vatrometni predmeti i drugi predmeti su čvrste i tečne hemijske materije koje imaju osobinu
da, pod pogodnim spoljnim dejstvom (udar ili trenje), eksplozivnim hemijskim razlaganjem
oslobađaju energiju u obliku toplote ili gasova.

3
Klase opasnih materija

Europskim sporazumom o međunarodnom cestovnom prijevozu opasnih roba (ADR) sve

opasne robe (opasne tvari i predmeti koji sadrže opasne tvari) podijeljene su u devet grupa:

Klasa 1 - eksplozivne tvari i predmeti punjeni eksplozivnom tvarima

krute su i tekuće kemijske tvari koje imaju svojstvo da,

pod pogodnim vanjskim djelovanjem (udar, trenje ili toplina), eksplozivnim kemijskim

razlaganjem oslobađaju plinove i energiju u obliku topline.

Klasa 2 - stlačeni plinovi, tekući plinovi ili pod tlakom otopljeni plinovi

tvari su koje imaju kritičnu temperaturu nižu od 50 °C ili na 50

stupnjeva tlak pare viši od 300 kPa (3 bara).

Klasa 3 - zapaljive tekućine su tekućine ili smjese tekućina koje na temperaturi od 50

°C imaju tlak pare niže od 300 kPa (3 bara), a plamište niže od 100 °C.

Klasa 4.1 - zapaljive krute tvari jesu krute tvari koje se, kada su u suhom stanju, mogu

lako zapaliti u dodiru s plamenom ili iskrom (sumpor, celuloid, nitroceluloza, crveni

fosfor i dr.), ali nisu sklone samozapaljenju.

Klasa 4.2 - samozapaljive tvari krute su tvari koje se pale u dodiru sa zrakom ili vodom

bez posredovanja drugih tvari (bijeli i žuti fosfor, cinkovi-alkili, otpatci, nitro celulozni

filmovi, sirovi pamuk, rabljene krpe i dr.).

Klasa 4.3 - tvari koje stvaraju zapaljive plinove u dodiru s vodom tvari su koje u dodiru

s vodom razvijaju plinove koje se pale u dodiru s plamenom i iskrom (natrij, kalij,

kalcij, kalcijev karbid, alkalni silicidi i dr.).

4
Klasa 5.1 - oksidirajuće tvari su tvari koje se u dodiru s drugim tvarima razlažu i

pritom mogu uzrokovati vatru (kloriti, perklorati, vodena otopina vodikova peroksida,

peroksid alkalnih metala i njihove smjese i dr.).

Klasa 5.2 - organski peroksidi su organske tvari s višim stupnjem oksidacije koje mogu

izazvati štetne posljedice za zdravlje ili život ljudi ili oštećenje materijalnih dobara, a

manje su osjetljive na eksploziju od dinitrobenzena u dodiru s plamenom ili na udar,

odnosno trenje.

Klasa 6.1 - otrovi su tvari sintetičkog, biološkog ili prirodnog porijekla i preparati

proizvedeni od tih tvari, koji uneseni u organizam ili u dodiru s organizmom

mogu ugroziti život ili zdravlje ljudi ili štetno djelovati na životnu okolinu.

Klasa 6.2 - infektivne tvari su tvari koje šire neugodni miris ili sadrže mikroorganizme

ili njihove toksine za koje se zna da mogu izazvati zarazne bolesti u ljudi i životinja

(svježa nesoljena ili usoljena koža, otpaci, iznutrice, žlijezde, fekalije i dr.).

Klasa 7 - radioaktivne tvari su tvari čija specifična aktivnost premašuje 74 bekerela

(0,002 mikrokirija) po gramu.

Klasa 8 - sirovine (nagrizajuće) tvari su tvari koje u dodiru s drugim tvarima i živim

organizmima izazivaju njihovo oštećenje ili uništenje (sulfatna kiselina, nitratna

kiselina, brom, mravlja kiselina, natrijev hidroksid i dr.)

Klasa 9 - ostale opasne tvari i predmeti tvari su koje za vrijeme prijevoza predstavljaju

opasnost za sudionike prometa, pučanstvo i okoliš.

5
KLASA 1 – eksplozivne tvari i predmeti

Podjela tvari klase 1:

-tvari ili sredstva (uređaji) koji su osjetljivi, te postoji opasnost od eksplozije

-tvari ili sredstva koja su bacanjem pogibeljna ali nema opasnosti od eksplozije

-tvari ili sredstva koja mogu izazvati požar, a manje su eksplozivno opasna

-tvari ili sredstva manje opasnosti od ekspozije i zapaljenja tijekom prijevoza

-neosjetljive tvari kod kojih postoji opasnost od eksplozije ekstremno neosjetljivi predmeti kod kojih
nema opasnosti od eksplozije.

U okviru same klase, eksplozivne materije su razvrstane u

6 Razreda (podklasa)1 i to: 1.1 1.2 1.3 1.4. 1.5 i 1.6 i
13 Grupa kompatibilnosti označenih velikim slovima latinice A – S
Broj razreda i slovna oznaka grupe kompatibilnosti čini KLASIFIKACIONI KOD.

Brojne oznake: 1.4 ; 1.5 ili 1.6 označavaju Broj razreda

*Mesto za grupu kompatibilnosti.
1Po prevodu ADR-a Uprave za transport opasnog tereta pri Ministarstvu saobraćaja.

6
Eksplozivne supstance i predmeti koriste se za izvođenje eksplozija i pirotehničkih efekata dele
se na:

-Materije i predmeti kojima je imanenta opasnost od akumulirane (koncentrisane, masene)

eksplozije (akumulirana eksplozija je ona eksplozija koja dovodi do toga da praktično celokupno
punjenje trenutno reaguje).

-Materije i predmeti kojima je imanentna opasnost od rasejavanja šarpnela ali ne i opasnost od

akumulirane eksplozije.

-Materije i predmeti kojima je imanentna opasnost od vatre , manjih detonacija, rasejavanja

šarpnela ili od obe ove poslednje opasnosti zajedno ali ne i opasnost od akumulirane eksplozije.
Koje prilikom sagorevanja oslobađaju značajnu energiju putem zračenja ili koje progresivno
sagorevaju proizvodeći manje detonacije, manja rasejavanja šrapnela ili oba ova efekta zajedno.

- Materije i predmeti koji predstavljaju samo manji rizik od eksplozije u slučaju upaljenja ili
inicijacije (aktiviranja) tokom prevoza. Efekti su u velikoj meri ograničeni na pakete tako da se ne
očekuje izbacivanje fragmenata znatnije veličine ili opsega. Spoljašnji požar ne sme dovesti do
toga da praktično celokupni sadržaj paketa trenutno eksplodira.

-Materije kojima je imanenta opasnost od akumulirane eksplozije ali koje su u toj meri
neosetljive da je verovatnoća njihovog aktiviranja ili prelaza sa normalnog na
detonativno sagorijevanje u uslovima normalnog prevoza zaista vrlo mala. Minimalni zahtev za
ove materije je da ne smeju da eksplodiraju prilikom ispitivanja u uslovima okruženja zahvaćenog
požarom.

- Izrazito neosetljivi predmeti kojima nije imanenta opasnost od akumulirane eksplozije.

Predmeti sadrže isključivo izrazito neosetljive detonativne materije kod kojih je mogućnost
akcidentalnog aktiviranja ili prostiranja svedena na minimum

7
Prevoz eksplozivnih materija

TRANSPORTNA DOKUMENTACIJA

Prilikom transporta opasne robe u vozilu se moraju nalaziti sledeći dokumenti:

1. Sertifikat za vozača

2. Sertifikat za vozilo

3. Isprava o prevozu

4. Uputstvo o posebnim merama bezbednosti

5. Odobrenje za prevoz

6. Potvrda o osiguranju robe

POSEBNE MJERE BEZBEDNOSTI ZA PREVOZ ODREĐENIH VRSTA OPASNIH MATERIJA

1. Eksplozivne materije

Član 40.

Utovar i istovar eksplozivnih materija van kruga preduzeća koja te materije proizvode ili drže za svoju
redovnu delatnost mogu da se vrše samo na mestima koja odredi nadležni organ u republici,
odnosno autonomnoj pokrajini.

Član 41.

1 Za prevoz eksplozivnih materija potrebno je odobrenje.

2 Odobrenje za prevoz eksplozivnih materija u unutrašnjem saobraćaju izdaje nadležni organ u

republici, odnosno autonomnoj pokrajini iz koje se upućuje pošiljka.

3 Odobrenje iz stava 1. ovog člana nije potrebno ako se prevoz eksplozivnih materija vrši za potrebe
uz vojno obezbeđenje.

8
Član 42.

1 Zahtev za izdavanje odobrenja za prevoz eksplozivnih materija podnosi pošiljalac eksplozivne

materije.

2 Zahtev iz stava 1. ovog člana sadrži:

1) naziv, odnosno lično ime i adresu pošiljaoca;

2) vrstu, tehnički naziv, količinu i način pakovanja eksplozivne materije;

3) ivični broj pod kojim se eksplozivna materija vodi u nomenklaturi opasnih materija odgovarajućeg
međunarodnog sporazuma za prevoz opasnih materija;

4) naziv i adresu proizvođača eksplozivne materije;

5) naziv, odnosno lično ime i adresu prevoznika;

6) datum i približni čas započinjanja prevoza, itinerer i krajnje mesto prevoza;

7) naznačenje vrste i oznaku prevoznog sredstva;

8) naziv, odnosno lično ime i adresu primaoca;

9) vanredne mere bezbednosti za vreme prevoza eksplozivne materije;

10) naziv ulaznog ili izlaznog graničnog prelaza i vreme kad će se izvršiti prevoz eksplozivne materije
preko graničnog prelaza.

Član 43.

1 Organ nadležan za izdavanje odobrenje za prevoz eksplozivnih materija (član 41. stav 2.) može, po
potrebi, da naredi preduzimanje i posebnih mera bezbednosti pri prevozu određene eksplozivne
materije (pravac kretanja, pratnja pošiljaoca ili prevoznika, pratnja pripadnika milicije i dr.).

2 Ako organ iz stava 1. ovog člana naredi preduzimanje posebnih mera bezbednosti pri prevozu
određene eksplozivne materije čije je krajnje mesto prevoza na teritoriji druge republike, odnosno
autonomne pokrajine, dužan je da o potrebi preduzimanja posebnih mera bezbednosti obavesti
organ unutrašnjih poslova republike, odnosno autonomne pokrajine preko čije teritorije treba da se
izvrši prevoz eksplozivne materije.

3 Troškove posebnih mera bezbednosti iz stava 1. ovog člana u unutrašnjem saobraćaju snosi
pošiljalac eksplozivne materije, a pri uvozu, izvozu ili tranzitu eksplozivne materije - prevoznik.

Član 44.

Ako je ugovoren uvoz ili izvoz veće količine eksplozivnih materija koje ne mogu da se prevezu preko
granice jednim prevoznim sredstvom niti istovremeno sa više prevoznih sredstava, odobrenje za
prevoz može da se izda za celu količinu eksplozivnih materija. U tom slučaju, prevoz cele količine

9
eksplozivnih materija mora da se izvrši preko istog graničnog prelaza i u roku koji ne može da bude
duži od tri meseca.

Član 45.

1 Eksplozivne materije i sredstva za njihovo iniciranje ne smeju da se prevoze zajedno u istom

prostoru prevoznog sredstva.

2 Odredba stava 1. ovog člana neće se primenjivati na prevoz predmeta napunjenih eksplozivnim
materijama kod kojih su sredstva za paljenje ugrađena u toku proizvodnje (municija, protivgradne
rakete, privredna municija i dr.), kao ni na zajednički prevoz eksploziva do 50 kilograma (osim
eksploziva oznake 9a i 10a iz Evropskog sporazuma o međunarodnom prevozu opasne robe u
drumskom saobraćaju, potrebne količine detonatorskog štapina za taj eksploziv i najviše 200
upaljača, pod uslovom da se upaljači nalaze u originalnom pakovanju i da je eksploziv odvojen od
detonatora).

3 Eksplozivne materije nije dozvoljeno prevoziti u kabini vozača i u prostoru prevoznog sredstva u
kome se prevoze lica.

Član 46.

Preduzeća i druga pravna lica i pojedinci koji prevoze eksplozivne materije dužni su da o svakoj
nestaloj količini eksplozivne materije pri prevozu odmah obaveste najbližu stanicu milicije.

10
Listice opasnosti
Listice opasnosti prikazane su na slici 7. Dimenzije listica su 250x250mm po ADR-u, dok naš

zakon predviđa dimenzije listica 300x300mm. Po ADR-u iz 2007. godine broj listice opasnosti ne

predstavlja broj klase opasne materije, i nema nikakve veze sa etiketom koja se nalazi na samom

proizvodu. Etiketa na proizvodu se odnosi na upotrebu samog proizvoda, dok listica opasnosti se

odnosi na transport opasne materije.

11
Zaključak

Opasne tvari, od mjesta proizvodnje do mjesta uporabe, moraju biti brižno pripremljene za

transport radi sigurnosti ljudskih života i materijalnih dobara. Ta priprema osigurava se

odgovarajućim pakiranjem. Pakiranje opasnih tvari u prvom redu ovisi o agregatnom stanju i o

grupi odnosno kategoriji kojoj tvar pripada. S obzirom na fizikalno-kemijska svojstva, opasne se

tvari razvrstavaju u nekoliko skupina.

Za prijevoz opasnih tvari moraju biti ispunjeni sljedeći uvjeti:

1. Opasna tvar ne smije se prevoziti kao prtljaga;

2. Mora se imati odobrenje od nadležnog ministarstva;

3. Potrebno je imati isprave o prijevozu i upute o toj opasnoj tvari;

4. Osoba koja vrši prijevoz dužna je imati sve isprave o prijevozu, potvrdu o ispravnom vozilu

i potvrdu o stručnoj osposobljenosti vozača.

12
Literatura:

http://sh.wikipedia.org/wiki/Klasifikacija_opasnih_materija

http://bib.irb.hr/datoteka/696443.Plazonic_H_Adiponitril.pdf

http://sh.wikipedia.org/wiki/Transport_opasnih_materija

13