TECHNOLOGIE
Obróbka termiczno-wilgotnościowa
METODĄ VAPORYZACJI
Przedmiotem artykułu jest zabieg pozwalający na uzyskanie już po około 12÷24 godzinach wibroprasowanych
elementów betonowych o wytrzymałości przewyższającej rzeczywistą wytrzymałość 28-dniową
P
dr inż. Jan Antoni Rubin odczas procesu produkcyjnego prefabry-
Politechnika Śląska kowanych elementów betonowych stosu-
je się na ogół przyśpieszone dojrzewanie
masy betonowej. Przy użyciu sztucznego doj-
rzewania intensyfikuje się wiązanie tegoż be-
tonu, by po upływie kilku bądź kilkudziesięciu
godzin osiągnąć wytrzymałość pozwalającą
na rozformowanie wspomnianych prefabry-
katów. Skraca to znacząco długość cyklu pro-
dukcyjnego, który w sporej mierze zależy od
wytrzymałości początkowej osiąganej przez
prefabrykowany wyrób betonowy.
W procesie produkcji prefabrykatów betono-
wych wyróżnia się następujące wytrzymałości:
• tzw. wytrzymałość rozformowywania,
czyli wytrzymałość konieczną do rozfor-
mowania elementu bez uszkodzeń oraz
do jego przemieszczenia na miejsce doj-
rzewania;
• tzw. wytrzymałość składowania, czyli
wytrzymałość umożliwiającą ułożenie
elementów w pryzmy (powinna ona wy-
nosić ok. 50% fc28 [MPa]);
• tzw. wytrzymałość handlową, która pre-
dysponuje do transportu elementów
prefabrykowanych na plac budowy i ich
wbudowanie (powinna ona wynosić circa
70÷80% fc28 [MPa]).
SPOSOBY OBRÓBKI CIEPLNEJ
Metody i sposoby przyspieszające dojrzewanie
betonu można podzielić umownie na trzy grupy:
• Po pierwsze – mechaniczne przyspie-
szenie dojrzewania tworzywa betonowe-
go. Odbywa się ono poprzez właściwe
zagęszczenie mieszanki betonowej za
pomocą prasowania i/lub wibrowania,
ubijania (sztychowania), odpowietrzania
oraz wirowania.
• Po drugie – chemiczne przyspieszenie
dojrzewania betonu. Odbywa się ono
16 BRUKBIZNES • nr 5 • 2012
poprzez stosowanie odpowiednich do-
datków chemicznych, które przyśpiesza-
ją proces wiązania cementu (np. chlorek
wapniowy, cementy specjalne – szybko
twardniejące).
• Po trzecie – tzw. obróbkę termiczną. Me-
toda ta stosowana jest najczęściej razem
z metodami z grupy pierwszej lub drugiej.
Wspomniane sposoby obróbki termicznej
można uszeregować następująco:
• Naparzanie pod naturalnym ciśnieniem.
Opiera się ono na oddziaływaniu na za-
formowaną mieszankę betonową parą
wodną o ciśnieniu normalnym i tem-
peraturze do +100°C. Metoda ta polega
na zwykłym lub na skokowym wzroście
temperatur oraz ewentualnie na zasto-
sowaniu gorącej mieszanki betonowej.
Dojrzewanie trwa w tym przypadku circa
5÷7 dni.
• Ogrzewanie energią elektryczną. W meto-
dzie tej wykorzystuje się przemianę wspo-
mnianej energii elektrycznej w cieplną.
Element prefabrykowany jest nagrzewany
ciepłem wytworzonym w wyniku przepły-
wu prądu przez elektrody, które stykają się
z betonem.
• Nagrzewanie pośrednie gorącym powie-
trzem bądź parą wodną. Wspomniane
media rozprowadza się wewnątrz urzą-
dzeń grzewczych, które umieszczone są
przy dojrzewających prefabrykatach be-
tonowych.
• Nagrzewanie promieniowaniem pod-
czerwonym. W tym przypadku beton jest
napromieniowany na ogół od zewnątrz,
jedynie przy prefabrykatach wielokanało-
wych – również od wewnątrz.
• Stosowanie tzw. ciepłych bądź gorących
mieszanek betonowych. W tej sytuacji
z kolei istotną sprawą jest zapobieganie
www.brukbiznes.pl
 TECHNOLOGIE

ubytkom ciepła technologicznego – po- Rys. 1. Fazy dojrzewania wyrobów betonowych w czasie
przez „ocieplenie” form.
Jako środek grzewczy na ogół stosuje się parę
wodną. Zalety jakie z tego wynikają to:
• łatwość wytwarzania i prostota konstruk-
cyjna stosowanych urządzeń;
• funkcjonalność realizacji właściwych
programów obróbki cieplnej.
Niekorzystne z kolei są ewidentne straty ener-
gii cieplnej, jak również równomierna wilgot-

RYS. JAN ANTONI RUBIN

ność w całej objętości komory technologicz-
nej.
Do bezpośredniej obróbki elementów betono-
wych odpowiednia jest wyłącznie para nasy-
cona. Wprost niedopuszczalne jest stosowa-
nie pary przegrzanej, gdyż para taka odbiera
mieszance betonowej wilgoć, niezbędną dla
efektywnego przebiegu procesów hydratacji
spoiw cementowych. Nie powinno się rów-
nież dopuszczać do zbytniego nasycenia mie-
szanki parowo-powietrznej w komorze tech-
nologicznej, ponieważ przy braku dopływu
wilgoci do komory i dalszym wzroście tempe-
ratury, może stać się ona mieszanką parowo-
-powietrzną przegrzaną, tak samo szkodliwą
dla prefabrykatu betonowego jak przegrzana
para wodna. Powinno się więc zapewnić od-
powiednie nasycenie wilgocią komory tech-
nologicznej.

OBRÓBKA TERMICZNA BETONU

Ogólny schemat obróbki termicznej betonu

FOT. JAN ANTONI RUBIN

składa się z następujących faz:
I. Wstępne dojrzewanie.
II. Podnoszenie temperatury.
III. Nagrzewanie izotermiczne.
IV. Studzenie.
Faza I – wstępne dojrzewanie betonu. Czas
jej trwania ma spory wpływ na wytrzymałość
betonu bezpośrednio po obróbce cieplnej, jak
i po dalszym czasokresie twardnienia. Idealny
czas wstępnego dojrzewania betonu zależy: od
rodzaju spoiwa cementowego i składu betonu,
od początkowej i maksymalnej temperatury
obróbki termicznej oraz od jej sposobu.
Czasokres wstępnego dojrzewania elementu
betonowego powinien zawierać się w prze-
dziale 3÷8 godzin. Przedłużenie tego okresu
powyżej 8 godzin nie jest wskazane, gdyż nie
daje to już praktycznie żadnych korzyści tech-
niczno-ekonomicznych.
Faza II – podnoszenie temperatury. Szybkość
podnoszenia temperatury zależy od sposobu
oddziaływania na beton czynnika grzejnego,
konsystencji masy betonowej oraz czasu trwa- Fot. 1. Przyspieszone
nia wstępnego dojrzewania betonu (Fazy I). dojrzewanie, komory
Dozwolone prędkości wzrostu temperatury technologiczne zamykane
masy betonowej wynoszą: żaluzjami
- 30°C/h przy długim czasokresie wstępnego
dojrzewania i konsystencji mieszanki betono-
wej na pograniczu wilgotna / gęstoplastyczna;
- 20°C/h przy krótkim czasokresie dojrze-
wania wstępnego (mniej niż 3 godziny) oraz
konsystencji mieszanki betonowej na pozio-
mie półciekłej.
Faza III – nagrzewanie izotermiczne. Wzrost
cech wytrzymałościowych betonu jest skorelo-
wany ze wzrostem temperatury i czasu nagrze-
wania tylko w pewnych granicach. Przy przekro-
czeniu tychże granic, efektywność ekonomiczna
obróbki cieplnej raptownie spada. I tak m.in.

www.brukbiznes.pl BRUKBIZNES • nr 5 • 2012 17

 TECHNOLOGIE

FOT. J. MATUSZEWSKI
Fot. 2. Składowanie wyrobów przed paletyzacją (pakowaniem) na regałach Fot. 3. Linia (stanowisko) pakowania gotowych
wyrobów

kracza nawet 130% wytrzymałości jaką osią-

DO BEZPOŚREDNIEJ OBRÓBKI ELEMENTÓW BETONOWYCH gnął przedmiotowy beton w chwili rozpoczę-
ODPOWIEDNIA JEST WYŁĄCZNIE PARA NASYCONA. cia jego studzenia.

WPROST NIEDOPUSZCZALNE JEST STOSOWANIE PARY TECHNOLOGIA VAPOR ENERGY

PRZEGRZANEJ, GDYŻ PARA TAKA ODBIERA MIESZANCE Badania empiryczne przeprowadzone przez
P. Kressego w fabrykach niemieckich – na
BETONOWEJ WILGOĆ, NIEZBĘDNĄ DLA EFEKTYWNEGO przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku, nad
PRZEBIEGU PROCESÓW HYDRATACJI SPOIW CEMENTOWYCH warunkami dojrzewania betonów wibropra-
sowanych i dachówki cementowej wykazały
m.in. iż w sytuacji, gdy mieszanka betonowa
przy wykorzystaniu cementów portlandzkich jest należycie zaprojektowana i zagęszczona
i temperatur do +60°C nie jest celowe przedłuża- oraz są stworzone właściwe warunki dostępu
nie nagrzewu powyżej 12 godzin, przy tempera- dwutlenku węgla CO2 do powierzchni wyrobu
turach +80°C – powyżej 8 godzin, a przy tempe- betonowego, pełna kolmatacja porów kapi-
raturach +100°C – powyżej 4 godzin. larnych przez kalcyt CaCO3 następuje już po
Faza IV – studzenie betonu. Dozwolona szyb- 8 godzinach. Ma to ścisły związek z powsta-
kość studzenia elementów betonowych zależy waniem – lub też nie, tzw. wykwitów pierwot-
od ich rozmiarów i wytrzymałości na ściskanie. nych oraz tzw. wykwitów wtórnych. Wyniki
Im przekroje elementów są mniejsze, a wytrzy- tychże doświadczeń korelują bardzo wysoko
małość betonu wyższa, tym studzenie betonu z wynikami uzyskanymi podczas badań pro-
może następować w szybszym tempie. W wa- wadzonych na początku lat 70. ubiegłego wie-
runkach przeciętnych, obniżenie temperatury ku na Wydziale Budownictwa Politechniki
powinno odbywać się w tempie nie większym Śląskiej w Gliwicach – pod kierunkiem prof.
niż 20°C/h i trwać do momentu, aż różnica J. Mikosia, a dotyczących wpływu stężenia
temperatury wyrobu betonowego i otaczające- CO2 na dojrzewanie w czasie oraz wybranych
go go środowiska spadnie poniżej 40°C. cech technicznych zapraw cementowych.
Jeśli z aspektów organizacyjno-produkcyjnych Z doświadczeń powyższych wynika novum
nie wynika konieczność szybkiego studzenia technologiczne, jakim jest stosowana w ostat-
prefabrykatów betonowych, to czas trwania nich latach coraz częściej – w procesie pro-
fazy IV może być wykorzystany do dalszego dukcji wibroprasowanych elementów betono-
narastania wytrzymałości betonu. Statystycz- wych, tzw. obróbka termiczno-wilgotnościowa.
nie rzecz ujmując, przy powolnym stygnięciu Wspomniany zabieg – według technologii Va-
elementu betonowego – trwającym około 10 por Energy, przebiega w specjalnych komorach
godzin, przyrost wytrzymałości betonu prze- w temperaturze rzędu 50÷60°C. W komorach

18 BRUKBIZNES • nr 5 • 2012 www.brukbiznes.pl

 TECHNOLOGIE

tych – przy wykorzystaniu specjalistycznych

generatorów spalających gaz naturalny – jest
wytwarzane specyficzne środowisko, składające
się z mieszaniny dwutlenku węgla i pary wod-
nej. Pozwala to na uzyskanie już po około 12÷24
godzinach wytrzymałości przewyższającej rze-
czywistą wytrzymałość 28-dniową. Wyniki ba-
dań kontrolnych pozwalają na stwierdzenie, iż
zastosowanie omawianej technologii umożliwia
osiągnięcie następujących efektów:
1. Znacznego skrócenia czasu wiązania be-
tonu, przez co spada zapotrzebowanie na
palety i regały nawet o 30%.
2. Relatywnie krótkiego okresu od momen-
tu wyprodukowania do chwili spakowa-
nia, z możliwością praktycznie natych-
miastowej wysyłki do zamawiającego.
3. Wysokiej wytrzymałości wczesnej, po-
zwalającej na wbudowanie omawianych
wyrobów (np. w nawierzchnię) już po 24
godzinach od ich wyprodukowania.
4. Sporego przewyższenia wytrzymało-
ści 28-dniowej, co pozwala per saldo na
zmniejszenie ilości zastosowanego ce-
mentu na 1 m³ mieszanki betonowej na-
wet o 13%.
5. Pozytywnej zmiany strukturalnej w war-
stwie licowej wyrobu betonowego, po-
zwalającej w zasadzie na zablokowanie
zjawiska powstawania wykwitów węgla-
nowych na powierzchni omawianych wy-
robów.
6. Potencjalnie powtarzalnego oraz wyrazi-
stego wybarwienia wyrobów.
7. Możliwości wytwarzania elementów be-
tonowych w systemie produkcyjnym
„just in time”, niezależnie od panujących
warunków atmosferycznych.

PODSUMOWANIE
Problematyka teorii zjawisk obserwowanych
przy obróbce cieplnej betonu jest w literaturze
FOT. J. MATUSZEWSKI

przedmiotu szeroko naświetlona i sklasyfiko-

wana. W zasadniczym podziale klasyfikacja ta
rozróżnia:
• procesy fizyko-chemiczne, ściśle skorelo-
wane z tworzeniem się struktury zaczynu
cementowego w środowisku podwyższo-
nych temperatur;
• procesy fizyczne, zachodzące w poszcze-
gólnych fazach obróbki cieplnej w mie-
szance betonowej, traktowanej jako zbiór
ingredientów w postaci stałej, ciekłej oraz
gazowej. 
Fot. 4. Silosy z cementem oraz zbiorniki z kruszywami
LITERATURA
1. Błociszewska G., Talbierski J.: Zasady bezciśnieniowej obróbki cieplnej betonu zwykłego. Centralny Ośrodek
Informacji Budownictwa. Warszawa 1971.
2. Brylicki W.: Zasady kształtowania właściwości wibroprasowanej kostki brukowej. Cementownia Nowiny.
Zakopane 2000.
3. Jasiczak J.: Technologie budowlane II. Poznań 2003.
4. Zgoła B.: Drobnowymiarowe elementy z wibroprasowanego betonu – nowoczesny materiał stosowany w małej
■ architekturze. Sympozjum Naukowo-Techniczne, Poznań 2000.

www.brukbiznes.pl
The author has requested enhancement of the downloaded file. All in-text references underlined in blue are linked toBRUKBIZNES • nr 5
publications on• 2012
ResearchGate. 19