Professional Documents
Culture Documents
Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος
Απαρτιωμένη Διδασκαλία
ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
Άγχος Φόβος
Φόβος: πρωτογενές συναίσθημα όταν σαφής και
πραγματική απειλή
Άγχος: σύνθετο συναίσθημα χωρίς σαφή ή ση-
μαντική για την ζωή απειλή. Ψυχική λειτουργία
(αμυντική) που επηρεάζεται από βιολογικούς,
ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες
Το άγχος κοινή πανανθρώπινη εμπειρία γίνεται
ψυχική διαταραχή όταν έχει μεγάλη ένταση,
διάρκεια, ή προκαλεί μεγάλη δυσλειτουργία
Τύποι Αγχωδών Διαταραχών
Το άγχος εκδηλώνεται με:
Φοβίες
Αγοραφοβία
Διαταραχή κοινωνικού άγχους
Ειδικές φοβίες
Έμμονες ιδέες και τελετουργίες
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Αναβιώσεις τραυματικών γεγονότων
Οξεία αντίδραση στο stress
Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό stress
Με χρόνιες ανήσυχες σκέψεις και ποικίλα σωματικά
συμπτώματα
Διαταραχή γενικευμένου άγχους ή επεισόδια παροξυσμικού
άγχους με έντονα αυτονομικά συμπτώματα μεγάλης έντασης
Διαταραχή πανικού
Νεύρωση (ιστορία)
Lovell (1661) neurotick: φυτικό μίγμα κατά-
πραϋντικό του νευρικού συστήματος
William Cullen (1784) neurosis: παθήσεις που
επηρεάζουν την αίσθηση και την κίνηση χωρίς
να οφείλονται σε εντοπισμένη παθολογία των
οργάνων ή του Νευρικού Συστήματος και χωρίς
να συνοδεύονται από πυρετό (γενικές-τοπικές)
Pinell (1801): διαταραχές της αίσθησης και της
κίνησης χωρίς νευροπαθολογική βάση που
οφείλονται σε ηθικές και συμπαθητικές αιτίες
(ηθικές-συναίσθημα, συμπαθητικές-όργανα)
Νεύρωση (ιστορία)
Georget (1840): νοσολογική κατηγορία με μη
θανατηφόρες, μη ψυχωτικές διαταραχές.
Υστερία, άσθμα, νευρικοί προκάρδιοι παλμοί,
γαστραλγία, νευραλγίες
Da Costa (1871): «σύνδρομο ευερέθιστης
καρδιάς»
George Beard (1869) neurasthaenia: κόπωση
και συναισθηματική διαταραχή χωρίς σαφή
αιτία (κληρονομική διαταραχή – αρρώστια της
μόδας στα τέλη του 19ου αιώνα)
Sigmund Freud
1894 αγχώδης νεύρωση – νευρωτικό άγχος
Δύο τύποι άγχους:
Διάχυτη αίσθηση ανησυχίας ή τρόμου (που
προέρχεται από απωθημένη σκέψη ή επιθυ-
μία)
Κατακλυσμιαία αίσθηση πανικού, με
εκδηλώσεις από το Α.Ν.Σ. και υποκειμενική
αίσθηση τρόμου) (έλλειψη σεξουαλικής
δραστηριότητας – ενεστώσα νεύρωση)
Sigmund Freud
1926: (δομικό μοντέλο ή 2η τοπική) το άγχος αποτέλεσμα ψυχι-
κής σύγκρουσης, μεταξύ των ασυνείδητων (ΑΣ) σεξουαλικών ή
επιθετικών επιθυμιών που προέρχονται από το Εκείνο και των
αντίστοιχων απειλών τιμωρίας που προέρχονται από το Yπερεγώ
Το άγχος σήμα πως στο ΑΣ ελλοχεύει ένας κίνδυνος.
Τότε το Eγώ κινητοποιεί τους μηχανισμούς άμυνας για να εμποδί-
σει τις μη αποδεκτές σκέψεις και συναισθήματα να αναδυθούν
στην συνειδητή επιφάνεια.
Αποτυχία του άγχους σήματος να ενεργοποιήσει αμυντικούς πό-
ρους του Εγώ έχει αποτέλεσμα έντονο, πιο επίμονο άγχος ή άλλα
νευρωτικά συμπτώματα. Άρα, το άγχος εκδήλωση της νευρωτικής
σύγκρουσης σε επίπεδο συμπτώματος αλλά και προσαρμοστική
προειδοποίηση ώστε να απομακρυνθεί η σύγκρουση από το
συνειδητό.
Sigmund Freud
Το άγχος περιλαμβάνεται στα συναισθήματα του Εγώ
Το Εγώ ελέγχει την πρόσβαση στο συνειδητό
Μέσω της απώθησης απομακρύνεται από κάθε σύνδεση
με τις ενστικτώδεις διακινήσεις του Εκείνο
Λογοκρίνει μαζί και την ενόρμηση και την αντίστοιχη
ενδοψυχική αναπαράσταση
Μία απωθημένη ενστικτώδης επιθυμία ή ενόρμηση ίσως
και πάλι να εκφραστεί ως σύμπτωμα ή να μετατεθεί
Ανάλογα με την αμυντική λειτουργία και τα συμπτώματα
που εμφανίζονται η νεύρωση παίρνει μορφή ψυχαναγκα-
στικής σκέψης, υστερικής παράλυσης ή φοβικής αποφυ-
γής
Στο DSM-ΙΙΙ
Υπερεγωτικό άγχος
Άγχος ευνουχισμού
Φόβος απώλειας αγάπης
Φόβος απώλειας αντικειμένου (άγχος
αποχωρισμού)
Διωκτικό άγχος
Διαλυτικό (αποδιοργανωτικό) άγχος
Γενική προσέγγιση
του ασθενούς με άγχος
1. Συμπτώματα του άγχους
Βασανιστικό συναίσθημα που εκφράζεται ευθέως:
άγχος, φόβος, εσωτερική ένταση, ανησυχία, ευερε-
θιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης
Σωματικά ενοχλήματα (από υπερδραστηριοποίηση
του αυτόνομου νευρικού συστήματος): δύσπνοια ή
ταχύπνοια, ναυτία, έμετος, ξηροστομία ανορεξία ή
δυσκαταποσία, σφίξιμο ή πόνος στο στήθος ή
αίσθημα παλμών, ζάλη, πονοκέφαλος, αιμωδίες,
τρόμος, θολή όραση …
Ανήσυχες σκέψεις που υποδηλώνουν άγχος
Συμπεριφορές που υποδηλώνουν άγχος όπως από-
φυγή, ψυχαναγκασμοί, συχνές επισκέψεις σε για-
τρούς-νοσοκομεία …
Γενική προσέγγιση
του ασθενούς με άγχος
Συννοσηρότητα με:
Αλκοόλ και ουσίες
Κατάθλιψη – αυτοκτονικός ιδεασμός
Διαταραχή προσωπικότητας
Δυσμενής πρόγνωση
Αιτιολογία Αγχωδών Διαταραχών
(πολυπαραγοντική)
Γενετική επιβάρυνση: οι μονοζυγωτικοί Χ10,
σε σχέση με διζυγωτικούς διδύμους για
ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής
Επίδραση περιβάλλοντος:
Έκθεση σε ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής
κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης
Πορεία διαδικασίας του φαινομένου της
παιδικής προσκόλησης
Ευαισθησία στο άγχος
Αλληλεπίδραση βιολογίας-περιβάλλοντος:
Προφίλ:
Γυναίκα, νεαρή, ανύπανδρη, χαμηλού
κοιν/οικ/μορφ επιπέδου
Συννοσηρότητα με κατάθλιψη,
κατάχρηση ουσιών
Πορεία – Πρόγνωση ΔΚΑ
Μεγαλύτερη νοσηρότητα από την
απλή φοβία λόγω κοινωνικής από-
μόνωσης
Έναρξη στην εφηβεία – σύνδεση με
αγχώδεις καταστάσεις στην παιδική
ηλικία. Χρόνια πορεία
Θεραπεία ΔΚΑ
SSRIs
ΒΖΡ
CBT – εκπαίδευση σε
κοινωνικές δεξιότητες
β-αδρενεργικοί αναστολείς
ΙΜΑΟ
Αγοραφοβία
Κλινική εικόνα και διάγνωση
Φόβος να βρεθεί μόνος σε μέρη ή καταστάσεις
όπου η έξοδος θα ήταν δύσκολη ή η βοήθεια
όχι διαθέσιμη επί κρίσεως πανικού (ανοιχτός
χώρος, πλήθος, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς)
Μεγάλη δυσλειτουργία όταν αποφυγή εξόδου
από σπίτι χωρίς συνοδεία
Ζάλη, αποπροσωποποίηση, κατάθλιψη, κατά-
χρηση αλκοόλ
Κρίσεις πανικού
Πορεία – Πρόγνωση
Αγοραφοβίας
Πυροδότηση ή ένταση από γε-
γονότα ζωής
Ξεκινά με ΚΠ και εγκαθίσταται
με μηχανισμούς αποφυγής
Χρόνια πορεία με εξάρσεις και
υφέσεις
Επιδημιολογία
Αγοραφοβίας
2/3- ηλικία έναρξης 15-35
Το 20% και άλλη αγχώδη διαταραχή
Λιγότεροι από 25% αναζητούν
θεραπεία
Θεραπεία
Αγοραφοβίας
Συμπεριφορική
Αγχολυτικά και σεροτονι-
νεργικά φάρμακα
Διαταραχή Πανικού (ΔΠ)
Κλινική εικόνα χαρακτηρίζεται από την εμφά-
νιση κρίσεων πανικού
Κρίση πανικού: επεισόδια έντονου άγχους και αυτό-
νομικών εκδηλώσεων, τα οποία εκλύονται αυ-
θόρμητα και αιφνίδια και διαρκούν συνήθως
λιγότερο από μία ώρα
Συνοδεύεται από:
Πόνο στο στήθος, αίσθημα πνιγμού, υπεραερισμός
Ζάλη, αίσθημα παλμών, αίσθημα λιποθυμίας
Τρόμο, εφίδρωση, παραισθήσεις, εξάψεις ή ρίγη
Ναυτία, επιγαστρική δυσφορία
Οξύ φόβο ότι πεθαίνουν
Έντονο φόβο ότι τρελαίνονται ή ότι χάνουν τον έλεγχο
3 Ομάδες Ασθενών με ΔΠ
Κλινική συμπτωματολογία
Καρδιοαναπνευστικά συμπτώματα
Συμπτώματα τύπου ζάλης
Ψυχολογικά συμπτώματα
2 τύποι ΔΠ:
Αναπνευστικός
(πνιγμός, βάρος-πόνος στο στήθος, μουδιάσματα,
φόβος θανάτου, τάση φυγής)
Μη αναπνευστικός
(αίσθημα παλμών, ζάλη, τρόμος, εξάψεις, εφίδρωση,
ναυτία, φόβος τρέλας, αποπροσωποποίηση)
Διάγνωση ΔΠ
Πολλές ΚΠ στη διάρκεια ενός μηνός
που να ακολουθούνται από επίμονο
φόβο ότι θα επαναληφθούν
Χωρίς φοβογόνο αντικείμενο
Όχι χρήση ή νόσος (όργ. ή ψυχ.)
Πορεία – Πρόγνωση ΔΠ
QοL παρόμοια με κατάθλιψη
Πάνω από 60% κάποια στιγμή
κατάθλιψη
30-60% των καταθλιπτικών
δευτερογενώς ΔΠ
Μεγάλα ποσοστά χρήσης σε
προσπάθεια αυτοϊασης
Χ18 ΑΑ σε σχέση με άτομα χωρίς
ιστορικό ψυχικής νόσου
Καλή πρόγνωση με θεραπεία
Επιδημιολογία ΔΠ
Μεγάλη χρήση υπηρεσιών υγείας –
πρωτοβάθμια περίθαλψη
Συνδέονται με κάπνισμα, υπέρταση,
άσθμα, ευερέθιστο έντερο, ημικρανίες
Το 25% των καρδιολογικών ασθενών
πληρούν κριτήρια Δ.Π.
Επιπολασμός βίου 1-2% (Χ20 συγγενείς
ΔΠ)
Σε εφήβους
Χ 2-6 σε
Θεραπεία ΔΠ
CBT
SSRIs
ΒΖΡ
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή
(ΓΑΔ)
Χρόνια αγχώδης κατάσταση με συχνές
και επίμονες ανησυχίες για πολλαπλά
θέματα της ζωής, δυσανάλογες προς τις
αντικειμενικές διαστάσεις αυτών των
θεμάτων
Κλινική Εικόνα και Διάγνωση ΓΑΔ
Χρόνια και έντονα συμπτώματα από το αυτόνομο
συμπαθητικό λόγω διαρκούς υπερεγρήγορσης
(μείωση συγκέντρωσης, ανησυχία, αϋπνία), μυϊκής
έντασης (τρόμος, μυϊκή τάση, κινητική ανησυχία,
εύκολη κόπωση)
Το άγχος δεν αναδύεται μόνο κάτω από ορισμένες
συνθήκες, ούτε βελτιώνεται κάτω από ορισμένες
περιστάσεις αλλά αποτελεί διαρκές βίωμα
Συχνή αλλά λιγότερο θορυβώδης γι’αυτό σπάνια σε
ψυχίατρο
Διάρκεια συμπτωμάτων τουλάχιστον 6 μήνες, αδυ-
ναμία ελέγχου της ανησυχίας, σημαντική επίδραση
στη λειτουργικότητα
Πορεία – Πρόγνωση ΓΑΔ
Μέση ηλικία έναρξης το τέλος της εφηβείας ή αρχή
ενήλικης ζωής
Χρόνια πορεία με μικρές διακυμάνσεις
Προσέρχονται για θεραπεία μετά από πολυετή
παρουσία των συμπτωμάτων
Επιδημιολογία ΓΑΔ
Επιπολασμός 2-5%
Μετά τα 20 χρόνια συχνότερη
στις 2/1 έως 3/1
Θεραπεία ΓΑΔ
Εκτίμηση βαρύτητας συμπτωμάτων και
αποκλεισμός άλλης ειδικής κατάστασης
ΒΖΡ ?
Βουσπιρόνη
SSRIs – SNRIs
CBT ?
Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΔΨ)
Ίσως αποτελεί μια νοσολογική κατηγορία από
μόνη της
Βιολογικά ευρήματα για δυσλειτουργία στο κύκλω-
μα βασικών γαγγλίων – μεταιχμιακού συστήματος –
προμετωπιαίου φλοιού
Νευροβιολογικές ενδείξεις για σεροτονινεργική
δυσλειτουργία
Αυξημένη παρουσία ηπίων νευρολογικών σημείων
Ίση αναλογία ανδρών-γυναικών
Κληρονομική-γενετική σχέση με διαταραχή Tourette
συνηγορούν για βιολογική ιδιαιτερότητα της διατα-
ραχής
Ιδεοληψίες
Ιδέες, σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις αιφνίδιας εισβο-
λής, επίμονες και επαναλαμβανόμενες που βιώνονται
από τον ασθενή ως παρείσακτες, ανεπιθύμητες, παρά-
λογες ή απαράδεκτες και βασανιστικές που συνήθως
οδηγούν σε
Ψυχαναγκασμούς
Επαναλαμβανόμενες σκόπιμες συμπεριφορές ή νοητι-
κές δραστηριότητες με τελετουργικό χαρακτήρα που
αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στη
μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες
Επίγνωση νοσηρού, ατελής
Ψυχαναγκαστική βραδύτητα
Πυρηνικά Χαρακτηριστικά
ΙΔΨ Σκέψης
Παθολογική εκτίμηση του κινδύνου
Παθολογική αμφιβολία
Αίσθημα ατελείωτου
Ψυχοθεραπεία (διεξοδική
αναβίωση στη φαντασία)
Επεξεργασία της εμπειρίας
SSRIs (σερτραλίνη)
Βιβλιογραφία
«Σύγγραμμα Ψυχιατρικής», Κ Σολδάτος, Λ Λύκουρας.
Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2007
«Σύγχρονη Ψυχιατρική», ΓΝ Παπαδημητρίου, ΙΑ Λιάππας,
Ε Λύκουρας, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2013
«Η Ψυχοδυναμική Ψυχιατρική στην Κλινική Πράξη», Glen
O. Gabbard, Επιμέλεια ΘΝ Υφαντής. Ελληνικές Εκδόσεις,
2006
«Εγχειρίδιο Κλινικής Ψυχιατρικής». Kaplan & Sadock’s.
Επιμέλεια Κ. Σολδάτος, Εκδόσεις Παρισιάνος, 2001
«Ψυχοπαθολογία». ΑΜ Kring, GC Davison, et al. Επιμέλεια
Ε Αυδή και Π Ρούσση. Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2010