Βιολογικές Βάσεις Της Συμπεριφοράς Αλεξάνδρα Οικονόμου ΕΚΠΑ

Βιολογικές Βάσεις της Συμπεριφοράς
Αλεξάνδρα Οικονόμου
ΕΚΠΑ
Τι είναι η νευροψυχολογία
Σχέση εγκεφάλου και συμπεριφοράς (και νόησης,

αντίληψης, συναισθήματος…)
Οι σχετικοί κλάδοι
• Ψυχολόγος (Νευροψυχολόγος, Σχολικός Ψυχολόγος,

Κλινικός Ψυχολόγος, Οργανωσιακός Ψυχολόγος…)
• Ψυχίατρος
• Νευροεπιστήμονας (γνωσιακός
νευροεπιστήμονας)
• Νευρολόγος
Η σχέση εγκεφάλου-συμπεριφοράς, νου -1
Ερμηνεία της συμπεριφοράς, με έμφαση τις

οργανικές βάσεις της.
Ψυχολογία και Ιατρική: κοινές ρίζες. Όμως στο
παρελθόν οι δύο κλάδοι δεν είχαν σχέση μεταξύ
τους. Η ψυχολογία στράφηκε στην ψυχή, τον νου,
και η ιατρική στο σώμα.
Η σχέση εγκεφάλου-συμπεριφοράς, νου -2
20ος αιώνας: οι ανακαλύψεις των βιολογικών αιτιών

των ασθενειών (μικρόβια, ιοί) και των τρόπων
αντιμετώπισης (εμβολιασμοί, αντισηπτικές αγωγές)
οδήγησαν στη διαφοροποίηση της ψυχής από το
σώμα, με έμφαση τις βιολογικές ρίζες των
ασθενειών και τις βιολογικές θεραπείες.
Πριν τον 19ο αιώνα: οι εξηγήσεις ήταν πιο

πνευματικές και η Ψυχολογία δεν είχε τα
χαρακτηριστικά της επιστήμης
Ο πρώτος που ανακάλυψε τη σχέση μεταξύ

εγκεφάλου και νου
Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης (6ος – 5ος αιώνας π.Χ.)
Μαθητής του Πυθαγόρα
Ιατρική Σχολή του Κρότωνα (Σαλέρνο, κάτω Ιταλία)
Ο εγκέφαλος είναι το κέντρο των νοητικών
λειτουργιών και των αισθήσεων του ανθρώπου
Οι αισθητηριακές αντιλήψεις περνούν από το μάτι
και το αυτί μέσω «πόρων»
Η ψυχή είναι αθάνατη
Αριστοτέλης: κεντρικό όργανο της σκέψης και των
αισθήσεων είναι η καρδιά
Δυϊσμός-1
Rene Descartes (1590-1650)

Υλικό σώμα, άυλο πνεύμα.
Το σώμα ως μηχανή, διακριτή από το πνεύμα.
Immanuel Kant (1724-1804)

Η επιστήμη βασίζεται στη μέτρηση.
Οι άυλες ουσίες δεν δύνανται να μετρηθούν.
Δυϊσμός-2
Rene Descartes (1590-1650)

Η ψυχή (το πνεύμα) έχει διαφορετική υπόσταση από
το σώμα. Είναι ανεξάρτητη από αυτό.
Η ψυχή δεν έχει την δυνατότητα να επηρεάζει την ύλη
ή το σώμα. Όμως οι δύο ουσίες δύνανται να
επικοινωνούν: η ψυχή λαμβάνει μηνύματα μέσω της
επίφυσης (pineal gland), ενός μικρού αδένα στην
βάση του εγκεφάλου. Μέσω αυτής μπορεί να
τροποποιήσει την λειτουργία του εγκεφάλου.
Η επίφυση υπάρχει μόνο στον άνθρωπο, κατά τον RD.
Δυϊσμός-3
Απεικόνιση που δείχνει

την επίφυση να
απελευθερώνει ζωϊκά
πνεύματα σε «βαλβίδες»
στα τοιχώματα των
κοιλιών
Δυϊσμός-4
Από μία άποψη, έχω μια ξεκάθαρη και διακριτή ιδέα του εαυτού
μου, στο βαθμό που είμαι ένα σκεπτόμενο, καθορισμένο πράγμα.
Από την άλλη άποψη, έχω μια διακριτή ιδέα του σώματός μου,
στο βαθμό που είναι απλώς ένα καθορισμένο, μη σκεπτόμενο
πράγμα. Συνεπώς, είναι σίγουρο ότι είμαι πράγματι διακριτός από
το σώμα μου και υπάρχω χωρίς αυτό.
Μοντέρνος δυϊσμός-1
Οι ασθένειες δύνανται να έχουν είτε βιολογική είτε

ψυχολογική αιτία. Η ψυχολογική αιτία είναι ξεχωριστή
από την βιολογική αιτία.
Αντιλαμβανόμαστε βιωματικά την λειτουργία του

σώματος και του νου με δυϊστικό τρόπο. Αυτό οδηγεί
σε κενά στην κατηγοριοποίηση των προβλημάτων. Εάν
η αιτία μιας ασθένειας θεωρείτο «νευρικής φύσης»
(ψυχολογική), ο ιατρός σταμάταγε εκεί. Η «νευρική»
κατάσταση διαχωριζόταν από την σωματική, διότι
«νευρική» σήμαινε χωρίς οργανική βάση.
Μοντέρνος δυϊσμός-2
Όλο και περισσότεροι ιατροί ή επιστήμονες είναι

διατεθειμένοι να δεχθούν την σημασία των
ψυχολογικών παραγόντων στις ασθένειες. Ωστόσο,
πολλοί προσπαθούν να διαχωρίσουν το «οργανικό»
από το «ψυχολογικό».
Η ασθένεια και η ψυχοκοινωνική συμπεριφορά
θεωρούνται ανεξάρτητα φαινόμενα.
Ερμηνευτικές δυσκολίες-1
Ψυχοσωματικές ασθένειες
Αποτέλεσμα ψυχολογικών διεργασιών και όχι

οργανικών αιτιών (;)
Αποτέλεσμα εσωτερικών συγκρούσεων, ματαίωσης
στόχων, συναισθηματικών καταστάσεων (;)
Ψυχοσωματικές ασθένειες
Παρ’ όλες τις οργανικές αλλαγές, με αληθινά

συμπτώματα, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως ένα
οργανικό σύμπτωμα που το προξενούν «ψυχολογικοί»
παράγοντες δεν είναι πολύ σοβαρό. Είναι κάπως
«ψεύτικο», «ψυχολογικό».
Οι ψυχολογικοί παράγοντες, συνεπώς, δεν είναι τόσο
σοβαροί. Το άτομο πρέπει να επισκεφτεί ψυχίατρο ή
ψυχολόγο και όχι παθολόγο.
Παραδείγματα
Άσθμα
Υπέρταση
Δερματίτιδες
Έλκος
Ρευματοειδής αρθρίτιδα
Ελκώδης κολίτιδα
Ινομυαλγία …
Οργανικές ασθένειες
Ασθένειες που τις προξενούν παράσιτα, τοξικές

ουσίες, ιοί, κτλ.
Όμως όλες οι ασθένειες υπόκεινται σε ψυχολογικές
επιδράσεις.
Δεν κατανοούμε πάντα τον τρόπο με τον οποίο
διαφορετικοί παράγοντες επιδρούν για να
δημιουργηθεί μια ασθένεια.
Παραδείγματα
Άσθμα
Καρδιακές παθήσεις
Υπέρταση
Αρθριτικά
Καρκίνος
…
Μονισμός-1
Οι ψυχικές λειτουργίες δεν είναι ανεξάρτητες από το

σώμα. Υπάρχει ένα είδος «ουσίας» στο σύμπαν και όχι
δύο. Νοητικά και εγκεφαλικά φαινόμενα είναι
διαφορετικές εκδηλώσεις της ανθρώπινης φύσης.
Ηράκλειτος: Τὰ πάντα ῥεῖ
Ο λόγος: ο μόνος νόμος του σύμπαντος, με σύμβολο τη

φωτιά (πάντα αλλάζει, αλλά μένει η ίδια)
Μονισμός-2
Υλισμός: ο εγκέφαλος είναι ένα είδος μηχανής.

Σύμφωνα με μια εκδοχή του υλισμού, η ψυχή και η
εγκεφαλική λειτουργία είναι το ίδιο πράγμα.
Όλα τα πνευματικά και υλικά φαινόμενα είναι
χαρακτηριστικά του υλικού εαυτού, του εγκεφάλου.
Αναγωγισμός (biological reductionism, eliminative

materialism): τα νοητικά φαινόμενα μπορούν να
ερμηνευθούν σε ένα πιο βασικό, βιοχημικό επίπεδο.
(Patricia & Paul Churchland,…)
Η θεωρία της ανακύπτουσας ιδιότητας

(emergence)
Η συνείδηση εμφανίζεται όταν ο εγκέφαλος

οργανώνεται με συγκεκριμένους τρόπους.
Η θεωρία αυτή διαφέρει από μια απλή

συνδιαλλακτική τοποθέτηση. Το αποτέλεσμα δεν είναι
εμφανές ή προβλέψιμο από τις ατομικές εισόδους στο
πρόβλημα.
Το βιοψυχολογικό μοντέλο-1
Παράγοντες
Βιολογικοί Ψυχολογικοί Κοινωνικοί
Ηλικία Διάθεση Άγχος

Φύλο Αυτοεκτίμηση Προσωπικές
σχέσεις
Γενετικοί παρ. Προσωπικότητα Κοινωνική
στήριξη
Κοινωνική τάξη
Όρια όχι πάντοτε σαφή
Οι περισσότερες ασθένειες είναι αποτέλεσμα πολλών

παραγόντων (βιολογικών & ψυχολογικών).
Ένα σύνθετο μοντέλο. Πρόβλεψη. Συσχέτιση και όχι
αιτιολογία. Π.χ. προσωπικότητα και καρδιακές
παθήσεις.
Πώς ορίζουμε τι είναι οργανικό και πως τι είναι
ψυχολογικό / περιβαλλοντικό;
Το περιβαλλοντικό (ιδίως σε νεαρή ηλικία ή

προγεννητικά) μπορεί να έχει οργανικές επιπτώσεις
(π.χ. στην οργάνωση εγκεφαλικών λειτουργιών), ή να
επιδράσει στα γονίδια (επιγενετική).
Είναι πολύ δύσκολο να διαφοροποιηθούν οι οργανικές
αιτίες από τις ψυχολογικές σε πολλές ασθένειες.
Επίπεδα ανάλυσης-1
«Ασθενής» βιολογική θεωρία: ο εντοπισμός των
σκέψεων, συναισθημάτων, κλπ. στον εγκέφαλο δεν
προσθέτει κάτι στην κατανόηση μιας διαταραχής.
«Ισχυρή» βιολογική θεωρία: μία βιολογική εξήγηση
της συμπεριφοράς.
Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε την διάκριση μεταξύ

ασθενούς και ισχυρής βιολογικής εξήγησης. Τα πάντα έχουν
ασθενή βιολογική εξήγηση. Μπορεί κανείς ακόμα να βρει
διαφορές μεταξύ της ενεργοποίησης του εγκεφάλου ατόμων
που είναι χωρισμένοι και ατόμων που έχουν ευτυχισμένο γάμο.
Μπορούμε, συνεπώς, να συμπεράνουμε ότι το διαζύγιο έχει
βιολογική αιτία;
Επίπεδα ανάλυσης-2
1. Μια γυναίκα με εγκεφαλικό επεισόδιο και αφασία.

«Βιολογική» απώλεια λόγου.
2. Ένα κορίτσι με επιλεκτική αλαλία.
«Ψυχολογική» απώλεια λόγου.
Και στις δύο περιπτώσεις το φαινόμενο εντοπίζεται

στον εγκέφαλο. Η διαφορά ευρίσκεται στο επίπεδο της
ανάλυσης.
Προσοχή στα ενδιάμεσα επίπεδα!
Διαχωρισμός της γενετικής από την πολιτισμική

διαβίβαση-1
Πολλά γονίδια συντελούν σε μια συγκεκριμένη

συμπεριφορά, π.χ., κατάθλιψη, αλκοολισμός. Επίδραση
της γενετικής μας κληρονομιάς. Μεμονωμένα γονίδια,
σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, με κάποιο τρόπο
συντελούν σε σύνθετα αποτελέσματα.
Ποιο είναι το κατάλληλο επίπεδο ανάλυσης?

Διαχωρισμός της γενετικής από την πολιτισμική
διαβίβαση-2
Βιολογικοί παράγοντες που ωθούν στην εμφάνιση μιας

συμπεριφοράς: ανακλαστικά
Βιολογικοί παράγοντες που επιτρέπουν την εμφάνιση

μιας συμπεριφοράς: ορμονικές μεταβολές και
σεξουαλική συμπεριφορά
Το «μεγάλο πρόβλημα» στις νευροεπιστήμες
Πώς ο εγκέφαλος «δημιουργεί» τη συνείδηση;

(Πώς και γιατί προκύπτει η συνείδηση;)
Δεν έχει ακόμα απαντηθεί

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Δεν υπάρχει κάποια περιοχή του
εγκεφάλου που ελέγχει τις υπόλοιπες
Συντονισμένη επικοινωνία μεταξύ

διαφορετικών περιοχών
Νευράξονες του εγκεφάλου

Ρυγχαίος-ουραίος
Ραχιαίος-κοιλιακός
Νευράξονες του εγκεφάλου –συν.
ραχιαίος
ρυγχαίος ουραίος
κοιλιακός
Νευράξονες του εγκεφάλου –συν.

άνω μοίρα-
ραχιαίο
πρόσθιο-
ρυγχαίο
Κάτω μοίρα-
κοιλιακό
οπίσθιο-
ουραίο
Διατομές (απόψεις)
Οβελιαίες διατομές
(sagittal sections)
Μέση οβελιαία διατομή
Οριζόντιες (εγκάρσιες) διατομές

(horizontal or transverse sections)
Μετωπιαίες (στεφανιαίες) διατομές

(coronal sections)
Διατομές –συν.
Οριζόντια Μετωπιαία Οβελιαία

Διατομές –συν.
Οβελιαία
Οριζόντια
Μετωπιαία
Ορολογία
Ομόπλευρες: δομές στην ίδια πλευρά
Ετερόπλευρες: δομές σε αντίθετες πλευρές
Αμφίπλευρες: δομές και στα δύο ημισφαίρια (οι
περισσότερες)
Προσαγωγός: κατεύθυνση προς μία δομή
Απαγωγός: κατεύθυνση από μία δομή
Υποδιαιρέσεις του ΚΝΣ
ΚΝΣ: νωτιαίος μυελός, εγκέφαλος
ΠΝΣ: νεύρα που μεταφέρουν μηνύματα από τα
αισθητικά όργανα στο ΚΝΣ, από το ΚΝΣ στους μύς
και αδένες
Αυτόνομο νευρικό σύστημα (ΑΝΣ)
Κρανιακά (εγκεφαλικά) νεύρα
Νωτιαία νεύρα (σωματικό νευρικό σύστημα)
Υποδιαιρέσεις –συν.
ΠΝΣ:
- Εγκεφαλικά νεύρα: 12 ζεύγη (I-XII) με αισθητικές &
κινητικές λειτουργίες που περνούν από «τρήματα»
(μικρές οπές) στο κρανίο για να εισέλθουν/εξέλθουν
στον εγκέφαλο
- Νωτιαία νεύρα (σωματικό νευρικό σύστημα):
31 ζεύγη κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης
(σωματικά νεύρα), που ενώνονται με το νωτιαίο μυελό
διαμέσου τρημάτων. Ραχιαία ρίζα: αισθητικές οδοί
προς το σώμα, κοιλιακή ρίζα: κινητικές οδοί προς τους
μυς.
Υποδιαιρέσεις –συν.
ΑΝΣ: νευρώνες που ελέγχουν καρδιά, σπλάχνα,
εσωτερικά όργανα
– Συμπαθητικό ΝΣ: εμπλέκεται το ΚΝΣ, ΠΝΣ
– Παρασυμπαθητικό ΝΣ: αντίθετη κατεύθυνση
λειτουργίας από το ΣΝΣ
– Εντερικό σύστημα: τοπικό δίκτυο αισθητικών &
κινητικών νευρώνων, που δέχεται νεύρωση από το ΑΝΣ
(ΣΝΣ, ΠΝΣ)
Εγκέφαλος & νωτιαίος μυελός
Αναπνοή, κίνηση κεφαλής &

Αυχενική μοίρα αυχένα, καρδιακός ρυθμός,
κίνηση ώμων, κίνηση καρπού και
αγκώνα, χεριού & δακτύλων
Θωρακική μοίρα Συμπαθητικός τόνος (συμπεριλ.

ελέγχου της θερμοκρασίας),
σταθερότητα κορμού
Εκσπερμάτωση, κίνηση γοφών

Οσφυϊκή μοίρα Έκταση γονάτου, κίνηση ποδιού,
κάμψη γονάτου
Ιερή μοίρα
Σεξουαλική λειτουργία,
λειτουργία εντέρου και κύστης
Μέση οβελιαία διατομή
Μεσολόβιο Κεντρική αύλακα
Βρεγματικός λοβός
Μετωπιαίος λοβός
Θάλαμος & υποθάλαμος
Ινιακός λοβός
Οπτικό χίασμα
Μεσεγκέφαλος
Υπόφυση
Γέφυρα
Προμήκης μυελός
Νωτιαίος μυελός Παρεγκεφαλίδα
Όροι
Φαιά ουσία, Λευκή ουσία
Στιβάδα
στρώματα κυτταρικών σωμάτων που διαχωρίζονται
με ένα στρώμα νευραξόνων & δενδριτών (lamina)
Στήλη
ομάδες κυττάρων με παρόμοιες ιδιότητες
κάθετη διάταξη προς την επιφάνεια του φλοιού (column)
Δεμάτιο
(οδός) ομάδα νευραξόνων που προβάλλονται
από μια περιοχή σε μια άλλη (tract)
Αύλακα
(sulcus)
Σχισμή
βαθιά αύλακα (fissure)
Έλικα
λόφος (gyrus)
Φαιά & λευκή ουσία
Στιβάδα
οπτικός φλοιός
συνειρμικός φλοιός
κινητικός φλοιός
Στιβάδα
Φαιά ουσία
6 στιβάδες
Στ. 1 κορυφαίοι δενδρίτες από πυραμιδικά κύτταρα, όχι

κυτταρικά σώματα
Στ. 2 πυραμιδικοί νευρώνες
Στ. 2, 3 επικοινωνία με άλλες φλοιικές περιοχές
Στ. 4 κοκκιώδης στιβάδα, νευρώνες από θάλαμο, παχιά
στον πρωτοταγή αισθητικό φλοιό, απούσα στον
κινητικό φλοιό
Στ. 5 μεγαλύτεροι πυραμιδικοί νευρώνες, κινητικοί,
προβάλλονται στο εγκεφαλικό στέλεχος, νωτιαίο
μυελό
Στ. 5, 6 προβάλλονται εκτός εγκεφαλικού φλοιού
Στήλη
Οι κοιλίες
Πλάγιες κοιλίες
Πρόσθιο κέρας Ινιακό κέρας
Μεσοκοιλιακό τρήμα
Τρίτη κοιλία Κροταφικό κέρας
Υδραγωγός του εγκεφάλου
Τετάρτη κοιλία
Κεντρικός δίαυλος του νωτιαίου μυελού
Ανοίγματα από τα οποία το ΕΝΥ κυκλοφορεί

στην εξωτερική επιφάνεια του εγκεφάλου και
νωτιαίου μυελού
Η ροή του ΕΝΥ
Το ΕΝΥ
παράγεται
από το
χοριοειδές
πλέγμα στις
πλάγιες
κοιλίες, την
3 η & 4η
κοιλία.
Εξέρχεται
από δύο
τρήματα και
περιβάλει
την
εξωτερική
επιφάνεια
του
εγκεφάλου
και του
νωτιαίου
μυελού.
Οι μήνιγγες
Σκληρά μήνιγγα
Αραχνοειδής μήνιγγα
Χοριοειδής μήνιγγα
Μεταξύ αραχνοειδούς & χοριοειδούς:

Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό (ΕΝΥ)
Αραχνοειδείς κοκκοποιήσεις
Δεμάτιο
Αύλακα, σχισμή, έλικα

Νωτιαίος μυελός
Επικοινωνεί με τα αισθητικά όργανα & μύες

κάτω από το επίπεδο της κεφαλής.
Αποτελείται από νευροτόμια. Το καθένα
διαθέτει ένα αισθητικό και ένα κινητικό
νεύρο.
Νόμος Bell & Magendie

Αισθητικά νεύρα: εισέρχονται από την ραχιαία
πλευρά του νωτιαίου μυελού.
Κινητικά νεύρα: οι νευράξονες εξέρχονται από
την κοιλιακή πλευρά.
Τα κυτταρικά σώματα των αισθητικών νευρώνων
βρίσκονται έξω από το νωτιαίο μυελό, στα
γάγγλια των ραχιαίων ριζών.
Τα κυτταρικά σώματα των κινητικών νευρώνων
βρίσκονται μέσα στο νωτιαίο μυελό.
Εγκάρσια τομή νωτιαίου μυελού
γάγγλιο ραχιαίας ρίζας...
ραχιαία ρίζα
κοιλιακή ρίζα
Εγκάρσια τομή νωτιαίου μυελού

γάγγλιο ραχιαίας ρίζας κεντρικός δίαυλος
φλοιονωτιαίο δεμάτιο
κινητικό νεύρο
μυς
Ο εγκέφαλος
Οπίσθιος
(Hindbrain)
Μεσεγκέφαλος
(Midbrain)
Προσθεγκέφαλος
(Forebrain)
Τα κρανιακά νεύρα
I. Οσφρητικό (αισθ.) όσφρηση
II. Οπτικό (αισθ.) όραση
III. Οφθαλμοκινητικό (κιν.) πλάγιες κινήσεις, βλέφαρα, κόρη
IV. Τροχλιακό (κιν.) κινήσεις πάνω-κάτω
V. Τρίδυμο (αισθ., κιν.) μαστικές κινήσεις, πόνος,
θερμοκρασία, ανακλαστικά …
VI. Απαγωγό (κιν.) πλάγιες κινήσεις οφθαλμών έσω
VII. Προσωπικό (αισθ., κιν.) κινήσεις προσώπου, γεύση
VIII. Στατικο-ακουστικό (αισθ.) ακοή, ισορροπία
IX. Γλωσσοφαρυγγικό (αισθ., κιν.) γεύση, άνω μέρος
φάρυγγα (ανακλαστικό εμετού)
X. Πνευμονογαστρικό (αισθ., κιν.) εσωτ. όργανα, ουρανίσκος
XI. Παραπληρωματικό (κιν.) μύες λαιμού, ώμων, σπλάχνων
XII. Υπογλώσσιο (κιν.) κινήσεις της γλώσσας
Πρόσθιος
Μέσος
Οπίσθιος
Πρόσθιος Μεσεγκέφαλος Οπίσθιος
Κεντρική αύλακα
Βρεγματικός λοβός
Βρεγματοϊνιακή αύλακα
Μεσολόβιο
Ινιακός λοβός
Διεγκέφαλος
Κροταφικός λοβός Παρεγκεφαλίδα

Γέφυρα
NEYPOEΠIΣTHMH KAI ΣYMΠEPIΦOPA – ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ
Τα βασικά γάγγλια-πλάγια επιφάνεια
Κέλυφος Κερκοφόρος πυρήνας
Φακοειδής πυρήνας
(Ωχρά σφαίρα & κέλυφος)
Μέλαινα ουσία
Τα βασικά γάγγλια-στεφανιαία διατομή
Μεσολόβιο
Κερκοφόρος πυρήνας
Κέλυφος
Ωχρά σφαίρα
Δικτυωτός σχηματισμός
Δικτυωτός
σχηματισμός
Δικτυωτός σχηματισμός, πυρήνες ραφής
Διάχυτοι νευρώνες στον προμήκη μυελό, γέφυρα
Εκτείνει νευράξονες σε προσθεγκέφαλο
(μετωπιαίους λοβούς)
Εγρήγορση εγκεφάλου
ΔΣ: ανιών (θάλαμος, βασικά γάγγλια φλοιός),
κατιών (φλοιός, θάλαμος, βασικά γάγγλια,
υποθάλαμος, στέλεχος)
ΔΣ: νευρικές ώσεις όχι με νόμο όλου ή ουδενός
Στέλεχος –κοιλιακή επιφάνεια
θάλαμος
μαστία Οπτικό νεύρο

ΕΓΣ (θάλαμος)
γέφυρα
παρεγκεφαλίδα
πυραμίδες
Στέλεχος –ραχιαία επιφάνεια
Έσω κάψα
θάλαμος
Άνω διδύμια
Κάτω διδύμια
Προμήκης μυελός –χιασμός πυραμίδων

Προμήκης μυελός –χιασμός πυραμίδων
Χιασμός αισθητικής οδού

Λειτουργική νευροανατομία
Νευρικά κύτταρα
Τα είδη κυττάρων
• Νευρώνες
100 δισ.
μεταφέρουν πληροφορίες
ηλεκτροχημική μετάδοση
• Νευρογλοία
10 φορές μικρότερα από τους νευρώνες
10 φορές περισσότερα από τους νευρώνες
Η πληροφορία μεταδίδεται από τον ένα

νευρώνα στον άλλο μέσω συνάψεων
Δομή των νευρώνων

Πυρήνας
Πυρήνιο
Μικρολάχνες
Λείο ενδοπλασματικό δίκτυο (χωρίς ριβοσωμάτια)
Κυστίδιο
Κυτταρόπλασμα
Σύμπλεγμα του Golgi

Μικροσωληνίσκοι
Κυτταροπλασματική μεμβράνη
Λυσοσωμάτιο
Μιτοχόνδριο
Κοκκιώδες ενδοπλασματικό δίκτυο (με ριβοσωμάτια)

Κυτταροπλασματική μεμβράνη
2 στιβάδες λιπιδίων
Ελέγχει διακίνηση ουσιών:
ΝΑΙ: Νερό, οξυγόνο, διοξείδιο άνθρακα,
λιποδιαλυτά μόρια
ΟΧΙ: Μεγάλα μόρια, ηλεκτρικά φορτισμένα
μόρια
Κυτταρόπλασμα: μεταξύ μεμβράνης &

πυρήνα
Πυρήνας:
περιβάλλεται από διπλή μεμβράνη με πόρους
περιέχει χρωμοσώματα (DNA)
πυρήνιο
Μιτοχόνδριο
μεταβολικές δραστηριότητες (αερόβιες)
παρέχει ενέργεια
διασπά γλυκόζη
μεταβάλλει σχήμα, μετακινείται
δικές του γενετικές πληροφορίες (DNA),
μεταδίδεται από μητέρα σε παιδί

Ενδοπλασματικό δίκτυο: λείο & κοκκιώδες
πλέγμα σωλήνων
μεταφέρει πρωτεΐνες σε κυστίδια
Λείο (άκοκκο): χωρίς ριβοσωμάτια
Κοκκιώδες: με ριβοσωμάτια
Ριβοσωμάτια
στο κοκκιώδες ενδοπλασματικό δίκτυο
σύνθεση νέων πρωτεϊνικών μορίων (μεταφράζει
γενετικές οδηγίες σε πρωτεΐνες)
μεταφορά ουσιών σε κυστίδια
Σύμπλεγμα του Golgi
σύστημα μεμβρανών
περιέχει και τροποποιεί πρωτεΐνες
Λυσοσωμάτια
περιέχουν υδρολυτικά ένζυμα που διασπούν
πρωτεΐνες

Κυτταρικό σώμα
Κυτταρικός πυρήνας
Δυνατότητα συναπτικών επαφών
Ζώνες απαρτίωσης: εξειδικευμένες ζώνες
συνδυασμού εισερχομένων ερεθισμάτων
Δενδρίτες
Ζώνη εισόδου του ερεθίσματος
Λαμβάνουν πληροφορίες από άλλους νευρώνες
80% λιπίδια, 20% πρωτεΐνη
Είδη νευρώνων

Νευρώνες
Αστροκύτταρα
Ολιγοδενδροκύτταρα
Μικρογλοία
Είδη νευρώνων
Αισθητικός νευρώνας (υποδεκτικός)
ευαίσθητος σε ένα είδος ερεθισμού
Κινητικός νευρώνας
μεταφορά από νωτιαίο μυελό (κυτταρικό σώμα)
προς μύες ή αδένες
Ενδιάμεσος (διάμεσος) νευρώνας
η πλειοψηφία
δέχεται πληροφορίες από αισθητικούς,
ενδιάμεσους
στέλνει πληροφορίες σε κινητικούς, ενδιάμεσους

Είδη νευραξόνων
Απαγωγός νευράξονας
Φυγόκεντρος, μεταφέρει πληροφορίες μακριά
από μια δομή (afferent)
Προσαγωγός νευράξονας
Μεταφέρει πληροφορίες προς μια δομή (efferent)
Ενδογενής νευράξονας
Περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη δομή
Νευρογλοία
Δεν μεταδίδουν πληροφορίες
10 φορές μικρότερα από τους νευρώνες

10 φορές περισσότερα από τους νευρώνες
 Καταλαμβάνουν τον ίδιο χώρο

Ολιγοδενδροκύτταρα
Σχηματίζουν έλυτρο μυελίνης στο ΚΝΣ
Κάθε κύτταρο σχηματίζει το έλυτρο για

αρκετούς παράπλευρους νευρώνες
Κύτταρα του Schwann

Σχηματίζουν έλυτρο μυελίνης στο ΠΝΣ
Διασπούν νεκρούς άξονες
Βοηθούν στην ανάπτυξη καινούριων
νευραξόνων (δρουν σαν σωλήνες)
(Στο ΚΝΣ ουλή από αστροκύτταρα εμποδίζει την

ανάπτυξη καινούριων νευραξόνων, βλ. ΣΚΠ)
Μικρογλοία, αστρογλοία (-κύτταρα)
Διασπούν & απομακρύνουν άχρηστα υλικά
Διαιρούνται, σχηματίζουν ουλή στη θέση των
νεκρών νευρώνων
Απελευθερώνουν χημικές ουσίες που
σκοτώνουν εξασθενημένα κύτταρα
Αποτελούν τμήμα του αιματεγκεφαλικού
φραγμού (αστροκύτταρα)
Απορροφούν νευροδιαβιβαστές, Κ+
(αστροκύτταρα)
Ακτινοειδή νευρογλοία
Είδος αστροκυττάρου
Συντελούν στην ανάπτυξη των νευραξόνων &
δενδριτών κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη
Αλλαγές στη δομή των νευρόνων
Οι νευρώνες δεν αναπαράγονται
Μπορούν όμως να αλλάξουν τη δομή των δενδριτών
τους (πλαστικότητα)
Οινόπνευμα: αρνητική επίδραση στους δενδρίτες
Ηλικία: λιγότεροι νευρώνες, μεγαλύτερες
διακλαδώσεις (αντιστάθμιση)
Αιματεγκεφαλικός φραγμός
Οι περισσότερες χημικές ουσίες δεν μπορούν να
εισχωρήσουν στον εγκέφαλο
Προσβολή από ιό: εξώθηση από το κύτταρο στην
κυτταρική μεμβράνη
Ιός ανιχνεύσιμος από το ανοσοποιητικό σύστημα
Ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται
Καταστροφή ιού και κυττάρου
Αιματεγκεφαλικός φραγμός
ΚΝΣ: ο μηχανισμός εξώθησης ιού δεν ισχύει

Αντισώματα εισέρχονται στους νευρώνες
Ο νευρώνας επιζεί, το ίδιο και ο ιός
Παράδειγμα: ιός έρπητα

2 τύποι: απλός, γεννητικών οργάνων
Παραμένει για πάντα στο σώμα
Πολλαπλασιάζεται και ανεβαίνει τον πλησιέστερο
νευράξονα στην περιοχή μόλυνση
Εγκαθίσταται στο κυτταρικό σώμα
Απλός έρπητας: στο γάγγλιο του τρίδυμου κρανιακού
νεύρου
Δεν δρα πάντα, διότι ελέγχεται από το ανοσοποιητικό
& νευρικό σύστημα
Ενεργοποιείται με κούραση, στρες...
Αιματεγκεφαλικός φραγμός –συν.
Τα κύτταρα που σχηματίζουν το τοίχωμα τριχοειδών
αγγείων στον εγκέφαλο (ενδοθηλιακά κύτταρα)
είναι στενά συνδεδεμένα
Τα αστροκύτταρα περιβάλλουν ενδοθηλιακά
κύτταρα, ενισχύουν φραγμό
Μπορούν να περάσουν: οξυγόνο, CO2, ουδέτερα
μόρια, λιποδιαλυτά μόρια (ηρωίνη, νικοτίνη,
κανναβινόλη)
Αιματεγκεφαλικός φραγμός –συν.

Ο αιματεγκεφαλικός φραγμός
δεν είναι ομοιόμορφος σε όλο
το ΚΝΣ
Διαπερατός σε μια περιοχή
που ελέγχει τάση για εμετό
στον προμήκη μυελό (έσχατη
πτέρυγα, area postrema)
Διαπερατά τριχοφόρα αγγεία,
σύνδεση με ΑΝΣ
Λαμβάνει σήματα από το
γαστρεντερικό σύστημα
Εισέρχονται ορμόνες, πεπτίδια
Τρόπος ανίχνευσης πιθανών
τοξικών ουσιών στο αίμα από
τους νευρώνες
Θρέψη νευρώνων
Γλυκόζη
Μεταφέρεται στον εγκέφαλο μέσω μηχανισμού της
ενεργητικής μεταφοράς
Ο μηχανισμός απαιτεί οξυγόνο
Β1 (θειαμίνη) δίνει στο σώμα δυνατότητα να
χρησιμοποιήσει γλυκόζη
Χωρίς Β1 δεν δύναται να χρησιμοποιηθεί η γλυκόζη
Σκλήρυνση Κατά Πλάκας

(Πολλαπλή Σκλήρυνση)
ΣΚΠ
Μια διαταραχή του ΚΝΣ στην οποία καταστρέφεται το
έλυτρο μυελίνης
Θεωρείται διαταραχή αυτοανοσίας
Είναι πιθανό να οφείλεται σε εισβολή ιού
Σαν αποτέλεσμα της απομυελίνωσης των
νευραξόνων, δεν μπορεί να επιτευχθεί η
ηλεκτρική διαβίβαση μηνυμάτων
ΣΚΠ
Κατεστραμμένη
μυελίνη
Συμπτώματα
• Αδυναμία, δυσκαμψία, μούδιασμα, βελόνιασμα, ή
σφίξιμο στα άκρα (συνήθως στη μία πλευρά του
σώματος, ή στο κάτω τμήμα του σώματος)
• Τρόμος, αστάθεια, δυσκολία συντονισμού
κινήσεων
• Απώλεια όρασης (συνήθως στο ένα μάτι),
συνοδευόμενη από πόνο κατά την οφθαλμοκίνηση,
διπλωπία, θαμπή όραση, γρήγορες, ακούσιες
οφθαλμοκινήσεις
• Ακράτεια ούρων ή κοπράνων
• Κόπωση
• Ζαλάδα
Επιδημιολογία
• Πλειοψηφία των περιπτώσεων 15-45 ετών
• Πιο συνηθισμένη στις γυναίκες από τους άνδρες
(γυναίκες: 65-70% των πασχόντων)
• Πιο συνηθισμένη στους λευκούς από τους
μαύρους
• Πιο συνηθισμένη σε βόρειες χώρες ή περιοχές. Για
παράδειγμα, στον Καναδά είναι δύο φορές πιο
συνηθισμένη από τις ΗΠΑ
• Σχέση με βιταμίνη D – ηλιοφάνεια;
• Ελλάδα: 1/1000 περίπου
https://www.atlasofms.org/map/global/epidemiology/number-of-people-with-ms
Πορεία νόσου
Έναρξη ακόμα και στην εφηβεία.
Πρώτα συμπτώματα συνήθως ήπια, μπορεί να μην
ανιχνευτούν.
Πρώτα εμφανή συμπτώματα συνήθως μεταξύ 20-40 ετών & η
κάθε «κρίση» διαρκεί εβδομάδες ή και μήνες.
Οι «κρίσεις» που ακολουθούν συμβαίνουν σε ακανόνιστα
χρονικά διαστήματα.
Οι κατ’ επανάληψη φλεγμονές των νευρώνων δημιουργούν
ουλές (σκληρύνσεις). Αν και το έλυτρο μυελίνης μπορεί να
επουλωθεί, οι ουλές δημιουργούνται γρήγορα &
εμποδίζουν την επούλωση. Τα αποτελέσματα της
σκλήρυνσης γίνονται μόνιμα.
Το 77% των ατόμων με ΣΚΠ έχει κάποιο περιορισμό της
δραστηριότητας και το 25% περιορίζεται σε αναπηρική
καρέκλα.
Κατηγορίες ΣΚΠ
Διαλείπουσα-Υποτροπιάζουσα (Relapsing Remitting)
Κύκλοι συμπτωμάτων που υποχωρούν. Ξαφνική έναρξη
συμπτωμάτων, έντονα συμπτώματα, αλλά με σχεδόν πλήρη
υποχώρηση. Η πιο συνηθισμένη στη διάγνωση. Το 25% των
περιπτώσεων.
Πρωτοπαθώς Προϊούσα (Primary Progressive)
Λιγότερο συνηθισμένη. Λιγότερο σοβαρά συμπτώματα αλλά
χωρίς υποχώρηση. Σταδιακή μείωση λειτουργιών. Έναρξη σε
άτομα συνήθως > 40 ετών.
Δευτεροπαθώς Προϊούσα (Secondary Progressive)
Συνεχιζόμενη μείωση λειτουργιών, που μπορεί να
συνοδεύεται από ξαφνική έναρξη κρίσεων. Η πιο συνήθης
μορφή: άνω του 50% των ατόμων με Δ-Υ καταλήγουν σε
αυτή την κατηγορία.
Χρόνια προοδευτική (Progressive Relapsing)
Συμπτώματα που δεν υποχωρούν. Γρήγορα δημιουργείται
αναπηρία. Η πιο σπάνια.
Κατηγορίες ΣΚΠ
Κλινικά Μεμονωμένο Σύνδρομο (Clinically Isolated Syndrome)
Συμπτώματα παρόμοια με ΣΚΠ
Διάκριση με πρώτη ώση ΣΚΠ δύσκολη
Παράγοντες κινδύνου
Κληρονομικότητα: πιο συνηθισμένη σε άτομα με
καταγωγή από τη Β. Ευρώπη. Υπάρχει κάποια
μικρή γενετική προδιάθεση, ίσως να εμφανίζεται
όταν υπάρχουν περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Περιβάλλον: ιοί, βακτηρίδια, ο ιός Epstein-Barr
(λοιμώδης μονοπυρήνωση). Μόλυνση σε κρίσιμη
περίοδο ίσως οδηγεί στην εμφάνιση της ΣΚΠ μετά
από δεκαετία.
Γεωγραφικοί παράγοντες: πιο συνηθισμένη στα
εύκρατα κλίματα (Ευρώπη, Β. ΗΠΑ, ΝΑ
Αυστραλία). Αιτία;
Διάγνωση
Δύσκολη, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα τεστ
Νευρολογική εξέταση (οπτικό σύστημα, ανακλαστικά, μυϊκός
τόνος, αίσθηση πόνου, αφής, ισορροπία)
Μαγνητική τομογραφία (απομυελίνωση, βλάβη στους
νευράξονες)
Οσφυϊκή παρακέντηση (αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια ή
πρωτεΐνες, αποκλεισμός μόλυνσης ή άλλης νευρολογικής
διαταραχής)
Οπτικά προκλητά δυναμικά: ηλεκτρόδια στο πίσω μέρος του
κεφαλιού διακρίνουν την ηλεκτρική δραστηριότητα του
εγκεφάλου σαν αποτέλεσμα παρακολούθησης ενός
μεταβαλλόμενου σχεδίου
Αξιολόγηση, αποκατάσταση
Νευροψυχολογική αξιολόγηση (νοητικές λειτουργίες)
Φυσιοθεραπεία
Λογοθεραπεία
Εργοθεραπεία
Νοητική αποκατάσταση
Απεικόνιση
Απεικόνιση
EDSS: Expanded Disability Status Scale, Κλίμακα Εκτεταμένης Κατάστασης Αναπηρίας
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Μείωση των συμπτωμάτων
Ιντερφερόνη β: μειώνει τη συχνότητα της υποτροπής. Γενετικά
κατασκευασμένο αντίγραφο μιας φυσικής ανθρώπινης
πρωτεΐνης, που μειώνει τη φλεγμονή των νευρώνων και την
υπερβολική δράση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Αποτελεσματική κυρίως όταν δοθεί στην έναρξη, ιδίως για
τον τύπο Δ-Υ.
Κορτιζόνη: για την αντιμετώπιση φλεγμονών οπτικού νεύρου.
Glatiramer (οξική γλατιραμέρη): εναλλακτική της ιντερφερόνης β.
Εμποδίζει το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί στο έλυτρο
μυελίνης (στη Δ-Υ)
Μονοκλωνικά αντισώματα
Ανοσοτροποποιητικά φάρμακα
Mitoxantrone: Φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση της
λευχαιμίας. Σκοτώνει τα λεμφοκύτταρα που επιτίθενται στο
ΚΝΣ. Για βραχεία διάρκεια (παρενέργειες, καρδιά)
Ψυχολογική στήριξη, φυσιοθεραπεία, γυμναστική, νοητική
αποκατάσταση
Αγωγή, μεταβίβαση, ολοκλήρωση
Νευρική ώση
Άγγιγμα δακτύλου → αντίληψη

< 1/10 δευτ.
Μεταφορά πληροφοριών από νευράξονες
Δενδρίτες
Κυτταρικό
σώμα
Νευράξονας Έλυτρο μυελίνης
Τελικό κομβίο
Επιλεκτική διαπερατότητα μεμβράνης
Ελεύθερα: 02, Η20, CO2
Ιόντα: Να+, Κ+, Cl- μέσω διάυλων

(πρωτεϊνικών)
Δυνάμεις στη νευρική ώση
1. Δύναμη διάχυσης (κλίση συγκέντρωσης)
μετακίνηση μορίων από υψηλή σε χαμηλή
συγκέντρωση
(απόλυτο 0: 0ο Κ = -237,15ο C, μόρια σταματάνε την
κίνηση)
2. Δύναμη ηλεκτροστατικής πίεσης

σωματίδια με ίδια τάση απωθούνται
σωματίδια με αντίθετη τάση έλκονται
ηλεκτρολύτες: 2 μέρη με αντίθετο φορτίο
ιόντα: κατιόντα (+), ανιόντα (-)
NaCl: Na+, Cl-
Το δυναμικό ηρεμίας
Εσωτερικό νευρώνα: ελαφρά αρνητικό σε σχέση
με εξωτερικό
Κυτταρικό υγρό:
μέσα στη μεμβράνη: περισσότερα Κ+
έξω από τη μεμβράνη: περισσότερα Na+, Cl-
(αλάτι...)
Το δυναμικό ηρεμίας –συν.

Εξισορρόπηση των 2 δυνάμεων:
Δύναμη διάχυσης: Κ+ → έξω από τη μεμβράνη

αλλά
Δύναμη ηλεκτροστατικής πίεσης: Κ+ παραμένει μέσα
στη μεμβράνη
(εξωτερικό: + σε σχέση με εσωτερικό)
 αντιστάθμιση
Δύναμη διάχυσης: Cl- → μέσα στη μεμβράνη

αλλά
Δύναμη ηλεκτροστατικής πίεσης: Cl- παραμένει έξω από
τη μεμβράνη
(εσωτερικό: - σε σχέση με εξωτερικό)
 αντιστάθμιση
Δύναμη διάχυσης → Να+ μέσα στη μεμβράνη
Δύναμη ηλεκτροστατικής πίεσης → Να+ μέσα στη

μεμβράνη (έλκεται)
(εσωτερικό - σε σχέση με εξωτερικό)
αλλά...
Πώς το Να+ παραμένει σε μεγαλύτερη
συγκέντρωση έξω από τη μεμβράνη;
Κλίση συγκέντρωσης
Να+ >10 φορές μεγαλύτερη συγκέντρωση στην εξωτερική
πλευρά από την εσωτερική
Κ+ >20 φορές μεγαλύτερη συγκέντρωση στην εσωτερική
πλευρά από την εξωτερική
Εσωτερικό: ηλεκτροαρνητικό (-30 ως -90 mV) σε σχέση με
εξωτερικό
Επιλεκτική διαπερατότητα μεμβράνης

δίαυλοι ιόντων
Ανοικτός Κλειστός
Κατάσταση ηρεμίας
Δίαυλοι Cl-, Κ+ : διέλευση με μέτριο ρυθμό

Δίαυλοι Να+ : κλειστοί (πολύ χαμηλός
ρυθμός διέλευσης), τασοελεγχόμενοι
Δυναμικό ηρεμίας
Εσωτερικό ελαφρά αρνητικά φορτισμένο σε

σχέση με εξωτερικό (διαφορά τάσης)
Άνιση κατανομή ιόντων (Να+, Κ+, Cl-)

Ενεργητική & παθητική μεταφορά
Ενεργητική μεταφορά:
Αντλία ιόντων Να+ Κ+

3 Ιόντα Να+ → εξωτερικό του νευρώνα
2 Ιόντα Κ+ → εσωτερικό του νευρώνα
Παθητική μεταφορά:
Κ+ → εξωτερικό (ηλεκτρική πίεση)
Δυναμικό ηρεμίας
Το δυναμικό ηρεμίας καθορίζεται από (1) την άνιση κατανομή ιόντων εντός & εκτός του κυττάρου
(2) την αδυναμία των ανιόντων να εξέλθουν από το κύτταρο, (3) την αντλία ιόντων Na+/K+
Εξωκυτταρικό Κυτταρική Κυτταρόπλασμα
υγρό μεμβράνη
Δυναμικό
ηρεμίας
Δίαυλος Να+ Ιόντα Να+
Αντλία ιόντων Να+Κ+
Εξωκυτταρικός
χώρος
Μεμβράνη
Εσωκυτταρικό
Ιόντα Κ+ Δίαυλος Κ+ υγρό
Αρχή δυναμικού ενέργειας
Νόμος όλου ή ουδενός:
Μέγεθος & μορφή δυναμικού ανεξάρτητα έντασης
ερεθίσματος
Ερέθισμα καθορίζει συχνότητα, όχι ένταση & μορφή
δυναμικού
Τασοελεγχόμενοι δίαυλοι Να+

Αλλαγή ηλεκτρικού φορτίου → ανοίγουν δίαυλοι
Να+
Δίαυλοι Na+
κλείνουν, δεν
εισρέει άλλο Na+
Κ+ εξακολουθεί να
Δίαυλοι K+ ανοίγουν, εκρέει, επαναφέροντας
εκρέει το Κ+ το δυναμικό ηρεμίας
Δίαυλοι K+ κλείνουν,
Δίαυλοι Na+ δίαυλοι Na+ κλείνουν
ανοίγουν,
εισρέει το Na+
Επιπλέον K+ έξω από το

κύτταρο διαχέεται
Δυναμικό ενέργειας –συν.
Ουδός πυροδότησης (κατώφλι πυροδότησης)
Μικρότερη εκπόλωση : δίαυλοι Να+ ανοίγουν, αλλά
εξισορρόπηση από αυξημένη εκροή ιόντων Κ+
Εκπόλωση υπερβαίνει ουδό: δίαυλοι Να+ ανοίγουν
αρκετά, Να+ εισέρχεται γρηγορότερα απ’ ό,τι
εξέρχεται Κ+
Μεγαλύτερη εκπόλωση
Όταν δυναμικό > 0: θετικό (+20 mV)
Δυναμικό ενέργειας –συν.

Ακόμα και στην κορύφωση: μεγαλύτερη
συγκέντρωση Να+ στο εξωτερικό από ό,τι στο
εσωτερικό
Συγκέντρωση στο εσωτερικό αυξάνεται < 1/100
Εσωτερικό μεμβράνης θετικό: ιόντα Να+ δεν
έλκονται πλέον
Κατώφλι πυροδότησης
Τοπικά διαβαθμιζόμενο δυναμικό
Δυναμικό ενέργειας
Μεταφορά δυναμικού ενέργειας

Εμμύελος άξονας Δυναμικό ενέργειας
εκπόλωση
Έλυτρο μυελίνης
Κυτταρικό
σώμα
Αμμύελος άξονας Μεταφορά δυναμικού ενέργειας
Αποκατάσταση δυναμικού ηρεμίας
Απομάκρυνση Κ+ από εσωτερικό νευρώνα
δεν έλκονται από + φορτίο (ηλεκτροστατική πίεση)
περισσότερα στο εσωτερικό (διάχυση)
Υπερπόλωση (καθώς Κ+ απομακρύνονται)
Αποκατάσταση δυναμικού ηρεμίας –συν.

Αντλία ιόντων Να+ Κ+
(λίγο περισσότερα ιόντα Να+, λίγο λιγότερα ιόντα
Κ+ από πριν)
αποκαθιστά κατανομή ιόντων

αργή διαδικασία
Ανερέθιστη περίοδος
Δεν μπορεί να δημιουργηθεί καινούριο δυναμικό
ενέργειας
Χαμηλή διαπερατότητα ιόντων Να+

Υψηλή διαπερατότητα ιόντων Κ+
Ανώτατο φυσιολογικό όριο ρυθμού πυροδότησης

νευρώνα

Η μετάδοση του δυναμικού ενέργειας

Το δυναμικό ενέργειας γεννά ένα νέο δυναμικό
ενέργειας σε κάθε σημείο κατά μήκος του
νευράξονα.
Το δυναμικό ενέργειας έτσι είναι τόσο έντονο στο
τέλος όσο στην αρχή.
Η μετάδοση είναι πιο αργή από το ηλεκτρικό
ρεύμα, λόγω της διάχυσης των ιόντων νατρίου
κατά μήκος του νευράξονα.
Η μετάδοση του δυναμικού ενέργειας
Λεπτότεροι νευράξονες: 1 μ/δευτ.
Παχύτεροι νευράξονες: 10 μ/δευτ.
Νευράξονες με μυελίνη: 100 μ/δευτ. (και άνω)
Φως: 300 εκατομύρια μ/δευτ.
Αγωγή κατ’ άλματα

Το έλυτρο μυελίνης αυξάνει την ταχύτητα (αυξάνει
την αντίσταση)
Δίαυλοι νατρίου μόνο στους κόμβους
Αφού δημιουργηθεί το δυναμικό ενέργειας, κατιόντα
εισέρχονται στο νευράξονα & εκπολώνουν τη
μεμβράνη στην επόμενη περίσφιγξη
Εξοικονόμηση ενέργειας: αντλία ιόντων νατρίου-
καλίου δεν απαιτείται σε κάθε σημείο της
μεμβράνης
Αγωγή κατ’ άλματα
Επίδραση ουσιών
Δηλητήριο σκορπιού:
• Κρατάει διαύλους Να+ ανοικτούς, κλείνει διαύλους Κ+
• Παρατεταμένη εκπόλωση, δεν μεταφέρονται
πληροφορίες
Ξυλοκαΐνη (τοπικό αναισθητικό):
• Εμποδίζει εισροή ιόντων Να+, διότι προσκολλάται στους
διαύλους Να+
• Αναστέλλει δυναμικά ενέργειας τοπικά
Επίδραση ουσιών –συν.
Αιθέρας, χλωροφόρμιο (γενικά αναισθητικά):
• Ανοίγει διαύλους Κ+
• Εκροή ιόντων Κ+ από νευρώνα
• Υπερπόλωση, δεν δημιουργείται δυναμικό ενέργειας
• Δεν υπάρχει ανταπόκριση στα περισσότερα ερεθίσματα
Νευροδιαβιβαστές και συμπεριφορά
Το ανακλαστικό τόξο
Υποδοχείς (π.χ. δέρμα) → αισθητικός νευρώνας
→ διάμεσος νευρώνας (στο νωτιαίο μυελό)
→ κινητικός νευρώνας → μύες (κάμψη,
έκταση)
Βασίζεται στην επικοινωνία μεταξύ των
νευρώνων και όχι στην απλή μετάδοση
δυναμικών ενέργειας
Αυτόματες αντιδράσεις στο ερέθισμα
Γάγγλιο
Υποδοχέας πόνου
στο δέρμα
Αισθητικός νευρώνας
μυς
Κινητικός νευρώνας
Διάμεσος νευρώνας
Συναπτική καθυστέρηση
Βραδύτερη μετάδοση μέσω σύναψης από τη
μετάδοση ερεθισμού κατά μήκος του
νευράξονα.
Ταχύτητα κατά μήκος του νευράξονα: 40 m/s.
Ταχύτητα δια μέσου ανακλαστικού τόξου: 15
m/s.
Άθροιση στο χρόνο
Ελαφρό τσίμπημα→ δεν κουνιέται το πόδι.
Διέγερση μικρότερη του ουδού πυροδότησης του
μετασυναπτικού νευρώνα, δεν ανοίγει αρκετούς
διαύλους νατρίου. Μερική εκπόλωση: τοπικά
διαβαθμιζόμενο δυναμικό. Το Διεγερτικό
Μετασυναπτικό Δυναμικό (ΔΜΔ) δεν υπερβαίνει
ουδό πυροδότησης, εξασθενεί.
Ελαφρό τσίμπημα μερικές φορές→ κίνηση
Η διέγερση εξασθενεί γρήγορα, αλλά συνδυαζόμενη με
μια δεύτερη μικρή διέγερση αμέσως μετά,
υπερβαίνει ουδό πυροδότησης του μετασυναπτικού
νευρώνα. Δυναμικό ενέργειας

Δεν επανέρχεται
στο αρχικό επίπεδο
Ευαισθησία στον πόνο
Αρχικό
επίπεδο
χρόνος
Ερεθίσματα ίσης έντασης & διάρκειας
Άθροιση
Άθροιση στο χώρο
Ελαφρό τσίμπημα ταυτόχρονα σε 2 διαφορετικά
σημεία→ κίνηση
Ενεργοποιήθηκαν 2 αισθητικοί νευρώνες, ο καθένας
από τους οποίους εξέτεινε ένα νευράξονα στον ίδιο
διάμεσο νευρώνα. Δημιουργία μεγαλύτερου
Διεγερτικού Μετασυναπτικού Δυναμικού.
Άθροιση στο χώρο

Άθροιση στο χρόνο/χώρο
Ανασταλτικό Μετασυναπτικό Δυναμικό (ΑΜΔ):
υπερπόλωση μετασυναπτικού νευρώνα, αύξηση
αρνητικού φορτίου, μείωση πιθανότητας έκλυσης
δυναμικού ενέργειας. Οι συναπτικές πληροφορίες
ανοίγουν επιλεκτικά τους διαύλους Κ+ (+ ιόντα
εξέρχονται), ή τους διαύλους Cl- (- ιόντα
εισέρχονται).

Το κάθε κύτταρο έχει μυριάδες συναπτικές εισόδους
Το αν ο μετασυναπτικός νευρώνας πυροδοτήσει
καθορίζεται από το εάν μια εκπόλωση είναι αρκετή
για να υπερβεί τον ουδό πυροδότησης όταν
φτάσει στον εκφυτικό κώνο
Μυοτατικό ανακλαστικό
Κτύπημα κάτω από την επιγονατίδα: διάταση
τετρακέφαλου, έκταση κνήμης
Μεταφορά αισθητικής πληροφορίας της διάτασης του
τετρακέφαλου από προσαγωγούς νευρώνες στο
ΚΝΣ
Στο νωτιαίο μυελό: σύσπαση του τετρακέφαλου
Διάμεσοι νευρώνες: αναστολή κινητικών νευρώνων
που θα συσπούσαν ανταγωνιστές μυς (οπίσθιους
μηριαίους)
Ανακλαστική συμπεριφορά
Μυοτατικό ανακλαστικό
Άθροιση στο χρόνο/χώρο –συν.

ΔΜΔ, ΑΜΣΔ είναι τοπικά διαβαθμιζόμενα.
Εξασθενούν. Όσο πιο κοντά βρίσκεται η σύναψη
στον εκφυτικό κώνο, τόσο μεγαλύτερη επίδραση
έχει.
Τροποποίηση αυθόρμητου ρυθμού πυροδότησης
(αύξηση, μείωση).
Διπλή αναστολή: αναστολή της αναστολής→ αύξηση
της διέγερσης του 3ου κυττάρου.
Μετασυναπτική απαρτίωση
Ένας νευρώνας μπορεί να δέχεται ερεθίσματα από
συνάψεις που προκαλούν ΔΜΔ ή ΑΜΔ
Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια πολύπλοκη άθροιση
των επιδράσεων
Η συμπεριφορά εξαρτάται από ένα δίκτυο νευρώνων
και όχι από μεμονωμένους νευρώνες
Η διέγερση ή αναστολή του νευρώνα δεν αντιστοιχεί
πάντα με τη συμπεριφορά, απλά αλλάζει την
πιθανότητα η συμπεριφορά να γίνει ή να μην γίνει
Νευρωνικά δίκτυα
Ομάδες νευρώνων που λειτουργούν μαζί για να
διεξάγουν μια εργασία
Η κατανόηση της συνδεσμολογίας & λειτουργίας των
δικτύων αυτών είναι ο επόμενος ερευνητικός
στόχος
Το Πρόγραμμα Χαρτογράφησης Ανθρώπινων
Νευρωνικών Συναπτικών Συνδέσεων (Human
Connectome Project) είναι μια μεγάλης κλίμακας
πολυπανεπιστημιακή προσπάθεια για τη
χαρτογράφηση των κυκλωμάτων του εγκεφάλου
Οι νοητικές διεργασίες επιτελούνται από
νευρωνικά δίκτυα, στα οποία οι νευρώνες
συνεργάζονται συντονισμένα, σε τοπικά δίκτυα
αλλά και σε δίκτυα που εκτείνονται σε ολόκληρο
τον εγκέφαλο
Η απεικόνιση της λευκής ουσίας του εγκεφάλου
(Diffusion Tensor Imaging) δείχνει τις διαφορετικές
ισχύς των συνδέσεων
Χημικές διεργασίες στη σύναψη
Η δομή της σύναψης

Σύναψη: ο χώρος μεταξύ της τελικής απόληξης του
άξονα ενός νευρώνα και της μεμβράνης του
άλλου. Η διαβίβαση γίνεται προς μία διεύθυνση,
μόνο.
Προσυναπτική μεμβράνη
Μετασυναπτική μεμβράνη
Συναπτικό χάσμα
Δομές της τελικής απόληξης: μιτοχόνδρια, συναπτικά
κυστίδια.
Η δομή της σύναψης –συν.
Προσυναπτική μεμβράνη: 4 τύποι ιόντων
Νάτριο (Na+), κάλιο (Κ+), χλώριο (Cl-), ασβέστιο (Ca++).
Το ασβέστιο βρίσκεται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση
έξω από το κύτταρο. Προσυναπτικά το ασβέστιο
κάνει τα κυστίδια να χύνουν το νευροδιαβιβαστή.
Μετασυναπτικά το ασβέστιο ενεργοποιεί ειδικά
ένζυμα.
Συναπτικό χάσμα
Προσυναπτικά κυστίδια
Προσυναπτική μεμβράνη
Μετασυναπτική μεμβράνη
Χημικά γεγονότα στη σύναψη-1

• Δυναμικό ενέργειας → τελική απόληξη
• Με την εκπόλωση της μεμβράνης, ανοίγουν
τασοελεγχόμενοι δίαυλοι Ca++ προσυναπτικά,
εισροή Ca++
• Τα ιόντα Ca++ βρίσκονται σε μεγαλύτερη
συγκέντρωση στο εξωκυτταρικό υγρό & εισρέουν
λόγω της ηλεκτροστατικής πίεσης και της διάχυσης
• Ca++: σύντηξη συναπτικών κυστιδίων με την
προσυναπτική μεμβράνη, δημιουργία ενός «Ω»,
απελευθέρωση νευροδιαβιβαστή στο συναπτικό
χάσμα
• Ο νευροδιαβιβαστής δεσμεύεται σε έναν
μετασυναπτικό υποδοχέα
• Ταχεία διαδικασία, έως 2 χιλ. του δευτερολέπτου

• Μόρια νευροδιαβιβαστή προσδένονται στους
υποδοχείς στη μετασυναπτική μεμβράνη και
ανοίγουν (άμεσα ή έμμεσα) διαύλους ιόντων στη
μετασυναπτική μεμβράνη
• Η ροή ιόντων οδηγεί σε ΔΜΣ ή ΑΜΣ στο
μετασυναπτικό νευρώνα
• Αν η εκπόλωση υπερβεί τον ουδό, δημιουργείται
δυναμικό ενέργειας
• Ο νευροδιαβιβαστής αποδομείται από ένζυμα ή
απομακρύνεται από τη συναπτική σχισμή από
μεταφορείς ή ενεργοποιεί προσυναπτικούς
αυτοϋποδοχείς, μειώνοντας την απελευθέρωση
του νευροδιαβιβαστή
• Χωρίς Ca++, δεν δύναται να υπάρξει άνοιγμα
κυστιδίων. Η αντλία ιόντων ασβεστίου τα αφαιρεί
αργότερα, όπως η αντλία ιόντων νατρίου-καλίου.
• Πρόσδεμα: μόριο με το κατάλληλο σχήμα για να
εφαρμόσει σε έναν πρωτεϊνικό υποδοχέα (κλειδί-
κλειδαριά) και να τον ενεργοποιήσει ή αναστείλει
• Ενδογενή προσδέματα: νευροδιαβιβαστές
• Εξωγενή προσδέματα: φάρμακα, τοξίνες

• Οι νευροδιαβιβαστές ανοίγουν τους διαύλους ιόντων
με 2 διαφορετικές μεθόδους: άμεση, έμμεση.
• Ο νευρώνας συνθέτει νευροδιαβιβαστές &
νευροτροποποιητές & τους μεταφέρει στις απολήξεις
του νευράξονα. Το δυναμικό ενέργειας προκαλεί την
απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών &
νευροτροποποιητών από τις απολήξεις. Τα μόρια
δεσμεύονται σε υποδοχείς & μεταβάλλουν τη
δραστηριότητα του μετασυναπτικού νευρώνα.
• Ο προσυναπτικός νευρώνας επαναπροσλαμβάνει
μερικά από τα μόρια.
Ρύθμιση της δραστηριότητας στη σύναψη
Νευροαξονοδενδριτικές συνάψεις – προς δενδρίτες
Νευροαξονοσωματικές συνάψεις – προς κυτταρικά
σώματα
Νευροαξονοαξονικές συνάψεις – προς τις απολήξεις
του προσυναπτικού νευρώνα, επιδρούν στην
προσυναπτική διέγερση ή αναστολή, στην
αποδέσμευση του νευροδιαβιβαστή
ρυθμίζουν ποσότητα ασβεστίου που εισέρχεται
στην προσυναπτική απόληξη
Αυτοϋποδοχείς στην προσυναπτική απόληξη
ρυθμίζουν την έξοδο του νευροδιαβιβαστή,
ανάλογα με την ποσότητα αποδέσμευσής του
Είδη συνάψεων
Νευροαξονοδενδριτικές
συνάψεις
Νευροαξονοαξονικές
συνάψεις
Νευροαξονοσωματικές
συνάψεις
Απόληξη από άλλον
νευρώνα σχηματίζει Προσυναπτικός νευρώνας
νευροαξονοαξονική
σύναψη, ρυθμίζει
ποσότητα
νευροδιαβιβαστή που
εκλύεται
Κυστίδια
Αυτοϋποδοχείς
ανιχνεύουν την
ποσότητα του
νευροδιαβιβαστή και Οι υποδοχείς αλλάζουν
ρυθμίζουν την έξοδο ως προς τον αριθμό και
την ευαισθησία τους

Γλοιακά κύτταρα: εμποδίζουν την εξάπλωση του
νευροδιαβιβαστή, περιβάλλοντας τη σύναψη,
απομακρύνοντας τον νευροδιαβιβαστή από τη
σύναψη, αποδεσμεύοντας τους δικούς τους
νευροδιαβιβαστές που παίζουν ρυθμιστικό ρόλο
Νευροδιαβιβαστές
Χημικές ουσίες που απελευθερώνονται στη σύναψη.
Συνθέτονται στο κυτταρικό σώμα και στις
απολήξεις από πρόδρομες ουσίες που το άτομο
παίρνει από τη διατροφή. Φτάνουν στο κύτταρο
μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.
Ταχύτητα μεταφοράς: 1-100 χιλιοστόμετρα / μέρα.

Απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα για την
αντικατάστασή τους.
Νευροδιαβιβαστές –συν.
(Βιογενείς) αμίνες
Αμινοξέα
Πεπτίδια
(Βιογενείς) αμίνες
1. Ακετυλοχολίνη (τεταρτογενής αμίνη)

2. Μονοαμίνες: α. Σεροτονίνη
β. Κατεχολαμίνες:
Ντοπαμίνη
Νορεπινεφρίνη
Επινεφρίνη
(αδρεναλίνη)
Αμινοξέα
Γλουταμινικό οξύ
GABA
Γλυκίνη
Ισταμίνη
Πεπτίδια
Ενδορφίνες
Εγκεφαλίνες
Δυνορφίνες
Μεταφορά, απελευθέρωση, διάχυση

Πεπτίδια: σύνθεση στο κυτταρικό σώμα, μεταφορά
στις απολήξεις.
Μη πεπτιδικοί νευροδιαβιβαστές: σύνθεση κυρίως
στις απολήξεις. Επαναπρόσληψη & ανακύκλωση.
Αποθήκευση νευροδιαβιβαστών σε κυστίδια στην
συναπτική απόληξη & εκτός των κυστιδίων.
Μεταφορά, απελευθέρωση, διάχυση
Απελευθέρωση σε σταθερή ποσότητα: quantum,

μόνο σε ακέραια πολλαπλάσια, όχι σε
υποδιαιρέσεις
• Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί πολλούς
νευροδιαβιβαστές. Ο κάθε νευρώνας
απελευθερώνει ορισμένους μόνο, αλλά τον ίδιο
συνδυασμό νευροδιαβιβαστών σε όλες τις
διακλαδώσεις του.
• Ο κάθε νευρώνας ανταποκρίνεται σε έναν μεγάλο
αριθμό νευροδιαβιβαστών στις διάφορες συνάψεις
του, διαφορετικούς νευροδιαβιβαστές σε
διαφορετικές συνάψεις. Διαθέτει αρκετά είδη
υποδοχέων.
• Η επίδραση του νευροδιαβιβαστή εξαρτάται από το
είδος του υποδοχέα που θα τον δεσμεύσει.
Ακετυλοχολίνη (ACh)
• Η ακετυλοχολίνη δεσμεύεται σε υποδοχείς στη
μετασυναπτική μεμβράνη
• Μπορεί να έχει ταχεία & σύντομη δράση σε ένα
νευρώνα, βραδεία & παρατεταμένη δράση σε έναν
άλλο, καμία δράση σε έναν τρίτο.
• Κουράριο: ανταγωνιστής (ανασταλτής) της ACh
(δηλητήριο – Αμαζόνιος)
• Μουσκαρίνη: αγωνιστής της ACh (δηλητήριο –
amanita muscaria)
• Νικοτίνη: αγωνιστής της ACh
• Νικοτινικοί και μουσκαρινικοί υποδοχείς της ACh:
στον εγκέφαλο οι περισσότεροι είναι μουσκαρινικοί,
στο ΑΝΣ. Στη νευρομυϊκή σύναψη: νικοτινικοί
3 κατηγορίες δράσεων των

νευροδιαβιβαστών
Ιοντοτρόπος
Μεταβολοτρόπος (μεταβολοτροπικός)
(συστήματα 2ου αγγελιοφόρου)
Τροποποιητική
Ιοντοτρόπος-1
Ο νευροδιαβιβαστής δεσμεύεται σε έναν ιοντοτρόπο
υποδοχέα και ανοίγει διαύλους κάποιου ιόντος.
Π.χ. γλουταμινικό οξύ→ ανοίγει διαύλους νατρίου (+)→

εισέρχονται στο μετασυναπτικό κύτταρο→
εκπόλωση μεμβράνης→ διεγερτικός
νευροδιαβιβαστής
Π.χ. GABA→ ανοίγει διαύλους χλωρίου (-)→

εισέρχονται στο μετασυναπτικό κύτταρο→
υπερπόλωση μεμβράνης→ ανασταλτικός
Ιοντοτρόπος-2
Η ACh ασκεί ιοντοτρόπο δράση σε ορισμένες συνάψεις,
τις νικοτινικές.
Π.χ. Ach→ νικοτινικός υποδοχέας ανοίγει διαύλους Na+

για 1-3 ms → εισροή στο μετασυναπτικό κύτταρο→
εκπόλωση μεμβράνης→ διεγερτικός
Οι ιοντοτρόποι δράσεις στις συνάψεις είναι ταχείες

(<30 ms) αλλά μικρής διάρκειας. Χρήσιμες
συνάψεις για πληροφορίες από ακουστικά, οπτικά
ερεθίσματα, κινήσεις μυών.
Μεταβολοτρόπος (μεταβολοτροπικός)-1
• Βραδύτερη (30 ms), διαρκέστερη, πολυπλοκότερη.
Πιο συνήθης.
• Π.χ. Επινεφρίνη (πρώτος αγγελιοφόρος)→ πρωτείνη
(υποδοχέας)→ τροποποιεί την πρωτείνη (G) → η
πρωτείνη ενεργοποιεί ένζυμα→ παραγωγή
ουσιών→ ανοίγουν δίαυλοι ιόντων→ μεταφορά του
μηνύματος σε διάφορες περιοχές του
μετασυναπτικού κυττάρου → βιοχημικές αλλαγές.
• Οι ουσίες που ανοίγουν τους διαύλους ιόντων
λέγονται δεύτερος αγγελιοφόρος.
Μεταβολοτρόπος επίδραση (2ος αγγελιοφόρος)
Πρώτος αγγελιοφόρος (επινεφρίνη)
Πρωτεΐνη G
Δεύτερος αγγελιοφόρος
Μεταβολοτρόπος (μεταβολοτροπικός)-2
• Το μήνυμα που στέλνεται στο μετασυναπτικό
κύτταρο μπορεί να είναι διεγερτικό ή ανασταλτικό
(αυξάνει ή μειώνει την πιθανότητα να
δημιουργήσει δυναμικό ενέργειας)
• Ο ρυθμός της πυροδότησης εξαρτάται από τα
διεγερτικά ή ανασταλτικά αποτελέσματα που
δημιουργούνται στις συνάψεις με το σώμα ή τους
δενδρίτες του νευρώνα
Τροποποιητική
• Οι νευροτροποποιητές μεταβάλλουν τη δράση των
νευροδιαβιβαστών. Ασκούν μικρή επίδραση στους
νευρώνες. Συνήθως απελευθερώνονται στις
απολήξεις. Επηρεάζουν όλα τα γειτονικά κύτταρα
που έχουν υποδοχείς γι’ αυτούς. Μειώνεται η
συγκέντρωση του νευροτροποποιητή με την
απόσταση.
• Συνήθως ασκούν δράση μέσω δευτέρων
αγγελιοφόρων.
• Συχνά είναι πεπτίδια (2 ή περισσότερες αλυσίδες
αμινοξέων).
Υποδοχείς
• Ο υποδοχέας στον προσυναπτικό νευρώνα μπορεί
να είναι ευαίσθητος στον νευροδιαβιβαστή που
απελευθερώνει ο νευρώνας, ή σε άλλον
νευροδιαβιβαστή
• Αυτοϋποδοχέας: ο προσυναπτικός υποδοχέας που

είναι ευαίσθητος στον ίδιο νευροδιαβιβαστή με
αυτόν που απελευθερώνει ο νευρώνας
Επαναπρόσληψη-1
• Οι νευροδιαβιβαστές αδρανοποιούνται ή
επαναπροσλαμβάνονται.
• Π.χ. ACh→ διασπάται από το ένζυμο
ακετυλοχολιναστεράση→ οξικό οξύ & χολίνη
• Χολίνη→ διαχέεται πίσω στον προσυναπτικό
νευρώνα, που την ενανασυνδέει με το οξικό οξύ
που ήδη υπάρχει στο κύτταρο, για να σχηματίσει
ακετυλοχολίνη. Ανακύκλωση της χολίνης.
Προσυναπτικός
νευρώνας
ACh
χολίνη
Οξικό οξύ
Ακετυλοχολιναστεράση Μετασυναπτικός
νευρώνας
Υποδοχέας ACh
• Διαδοχική μείωση της χολίνης, διότι το κύτταρο
καταναλώνει ακετυλοχολίνη ταχύτερα από ότι
μπορεί να την επανασυνθέσει (Νόσος Alzheimer).
• Όταν η ακετυλοχολιναστεράση υπάρχει σε μικρή
ποσότητα, η ακετυλοχολίνη παραμένει στη σύναψη
για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και συνεχίζει να
την διεγείρει
• Φάρμακα που αναστέλλουν τη δράση της
ακετυλχολιναστεράσης αποτελούν τη βάση της
φαρμακευτικής (συμπτωματικής) αντιμετώπισης
της βαριάς μυασθένειας & της νόσου Alzheimer
• Σεροτονίνη, κατεκολαμίνες (ντοπαμίνη, επινεφρίνη,
νορεπινεφρίνη): δεν διασπώνται αλλά
επαναπροσλαμβάνονται
• Ορισμένα μόρια σεροτονίνης και κατεκολαμινών
μετατρέπονται σε μη δραστικές χημικές ουσίες από
ένζυμα (όπως η μονοαμινοξειδάση ή ΜΑΟ)
MAO inhibitors:
αντικαταθλιπτικά
SSRIs:
• Για κάθε νευροδιαβιβαστή υπάρχουν πολλά είδη
υποδοχέων. Υποδοχείς της ακετυλοχολίνης:
νικοτινικοί, μουσκαρινικοί
• Διαφορετικοί νευροδιαβιβαστές ελέγχουν
διαφορετικές παραμέτρους της συμπεριφοράς
• Η χημεία των συνάψεων και των υποδοχέων μπορεί
να είναι υπεύθυνη για ορισμένες ψυχικές
αποκλίσεις
Φάρμακα
Τα φάρμακα επιδρούν μέσω συνάψεων
• Αγωνιστές: ουσίες που ενισχύουν δράση

νευροδιαβιβαστή
• Ανταγωνιστές: ουσίες που αναστέλλουν
δράση νευροδιαβιβαστή
Τυροσίνη
Ντοπαμίνη
Ρεζερπίνη
Τρικυκλικά
Αμφεταμίνη
Τυροσίνη→ L-dopa→ ντοπαμίνη→ νορεπινεφρίνη

δέσμευση νορεπινεφρίνης→ επαναπρόσληψη από
το προσυναπτικό κύτταρο→ διάσπαση σε μη
δραστικές ουσίες από τα ένζυμα ΜΑΟ & COMT
ΑΜΡΤ: αναστέλλει τη δράση του ενζύμου που

μετατρέπει την τυροσίνη σε L-dopa → μειωμένη
παραγωγή νορεπινεφρίνης
Ρεζερπίνη: διάνοιξη & κένωση συναπτικών κυστιδίων
που περιέχουν νορεπινεφρίνη (νοραδρεναλίνη)
Αμφεταμίνη: αυξάνει την απελευθέρωση της
νορεπινεφρίνης, μειώνει την επαναπρόσληψή της
Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά: αναστέλλουν την
επαναπρόσληψη της νορεπινεφρίνης
Διεγερτικές ουσίες
• Αύξηση δραστηριότητας ντοπαμινεργικών
συνάψεων
• Ενίσχυση ντοπαμινεργικής διαβίβασης→
εξάρτηση (υποδοχείς D2, D3)
• Μείωση απελευθέρωσης ακετυλοχολίνης
• Σύνδρομο στέρησης: ντοπαμίνη,
ακετυλοχολίνη
Αμφεταμίνη
• Αυξάνει απελευθέρωση ντοπαμίνης

• Αναστέλλει επαναπρόσληψη ντοπαμίνης
 Η ντοπαμίνη παραμένει στο συναπτικό χάσμα
περισσότερο
Υπερκινητικά παιδιά
Χάπια διαίτης
Κοκαΐνη
• Μικρές δόσεις: διεγείρει μετασυναπτικούς

νευρώνες (διέγερση D2→ διέγερση μετασυναπτικών
νευρώνων)
• Μεγάλες δόσεις: αναστέλλει μετασυναπτικούς
νευρώνες (διέγερση D1→ αναστολή
μετασυναπτικών νευρώνων)
Αναισθητικές ιδιότητες (νοβοκαΐνη-τοπικό

αναισθητικό)
Μείωση δραστηριότητας πολλών εγκεφαλικών
περιοχών (αναστολή αναστολής → διέγερση)
Μείωση λειτουργίας προμετωπιαίου φλοιού
Κοκαΐνη –συν.
Αρνητική ανάδραση
• Σε υψηλά επίπεδα αναστέλλεται η απελευθέρωση
επί πλέον ντοπαμίνης
• Δεν γίνεται επαναπρόσληψη της ντοπαμίνης από
τον προσυναπτικό νευρώνα (ανακύκλωση), με
αποτέλεσμα αυτή να διαχέεται
• Η δημιουργία καινούριων αποθεμάτων ντοπαμίνης
είναι αργή διαδικασία  κατάθλιψη
Crack: κοκαίνη που έχει μετατραπεί στη μορφή της
ελεύθερης βάσης (έχει αφαιρεθεί μια υδροχλωρική
ομάδα). Καπνίζεται. Ταχύτατη είσοδος στον
εγκέφαλο, λίγα δευτερόλεπτα.
Κοκαΐνη –συν.
Καφεΐνη
• Συστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία

• Αυξάνει το ρυθμό της καρδιάς και την αιματική
ροή στον εγκέφαλο
• Αναστέλλει τον νευροδιαβιβαστή αδενοσίνη.
(Η αδενοσίνη αναστέλλει το γλουταμινικό οξύ -
διεγερτικό)
• Αναστολή της αδενοσίνης→ αύξηση
απελευθέρωσης γλουταμινικού οξέος
Νικοτίνη
• Σύνθετη δράση
• Διεγερτική, αλλά πολλοί την εισπράττουν σαν
χαλαρωτική
• Αύξηση ή μείωση του ρυθμού της αναπνοής
• Διεγείρει τους νικοτινικούς χολινεργικούς υποδοχείς
(ΚΝΣ, νευρομυϊκές συνάψεις)
• Μπορεί να αντικαταστήσει την ακετυλοχολίνη
(νευρομυϊκές συνάψεις)
(Το κουράριο αναστέλλει τους νικοτινικούς
υποδοχείς)
Οπιούχα
Μορφίνη, ηρωίνη, μεθαδόνη

• Ευχάριστη διάθεση, απόσυρση, μειωμένη
ευαισθησία στον πόνο
• Δέσμευση σε ειδικούς υποδοχείς στον εγκέφαλο
Ενδορφίνες: ενδογενείς μορφίνες.

• Αναστέλλουν τους νευρώνες που απελευθερώνουν
το GABA
• Το GABA αναστέλλει την απελευθέρωση της
ντοπαμίνης
Μαριχουάνα
Παυσίπονο
Γλαύκωμα (μείωση πίεσης εντός οφθαλμού)
Ψυχοκινητική επιβράδυνση
Επιπτώσεις του τσιγάρου
• Πολυάριθμοι υποδοχείς για τα κανναβινοειδή

στον ιππόκαμπο, στα βασικά γάγγλια, στην
• Όχι στο εγκεφαλικό στέλεχος, δεν βλάπτουν την
αναπνοή & τον καρδιακό ρυθμό σε μεγάλες
δόσεις
• Ανανταμίδιο: ενδογενής ουσία που δεσμεύεται
στους υποδοχείς των κανναβινοειδών
Οι θεραπευτικές επιδράσεις της κάνναβης
Τεκμηριωμένη, σημαντική επίδραση σε:

• Χρόνιο πόνο σε ενήλικες
• Ναυτία, εμετό λόγω χημειοθεραπείας
• Σπαστικότητα λόγω πολλαπλής σκλήρυνσης
Μέτρια επίδραση σε:
• Δευτερογενείς διαταραχές ύπνου
Παραισθησιογόνα
LSD, ψιλοκυβίνη, μεσκαλίνη

• Μοιάζουν με τη σεροτονίνη
• Αγωνιστές/ μερικοί αγωνιστές της σεροτονίνης
Ο μετασυναπτικός νευρώνας δύναται να αναπτύξει

μεγαλύτερο αριθμό σεροτονινεργικών υποδοχέων
σαν αντιστάθμιση, ακόμα μετά την απομάκρυνση των
σεροτονινεργικών νευρώνων
Φαινκυκλιδίνη (PCP, αγγελόσκονη)
• Αναισθητικό
• Εριστικότητα, κατατονία
• Σύγχυση, ψύχωση
• Ανταγωνιστής υποδοχέα NMDA
• Διεγείρει απελευθέρωση ντοπαμίνης
Υποδοχέας NMDA: γλουταμινικός ιοντοτρόπος

υποδοχέας, στον οποίο προσδένονται τα μόρια
NMDA. Επηρεάζεται από το αλκοόλ, το PCP, τα
αναισθητικά.
Έκσταση (MDMA)
• Παραισθησιογόνο αμφεταμινικό παράγωγο

• Μείωση πρόσδεσης σεροτονίνης
• Σε υψηλές δόσεις καταστρέφει τους
σεροτονινεργικούς νευρώνες
• Βλάβη στον ιππόκαμπο
• Ψυχιατρικές και νοητικές επιδράσεις
Οινόπνευμα
• Διαταραχή σκέψης, μνήμης

• Ηρεμιστικό
• Αναστέλλει τη ροή των ιόντων νατρίου μέσω της
μεμβράνης
• Μεγαλώνει την επιφάνεια όλων των μεμβρανών
• Μεταβάλλει ένα είδος υποδοχέων GABA, αυξάνοντας
την τάση τους για διέγερση
• Η διαβίβαση του GABA οδηγεί σε χαλάρωση
Γενετική προδιάθεση για κατάχρηση ουσιών
Ένα γονίδιο μεταβάλλει το μεταβολισμό του
οινοπνεύματος
Φυσιολογικός και αλκοολικός εγκέφαλος
Απεικονίσεις δύο εγκεφάλων ανδρών 53 ετών
Ανασκόπηση νευροδιαβιβαστών
Κατηγορίες;
Κατηγορίες
Αμίνες
Αμινοξέα
(Νευρο)Πεπτίδια
Πεπτιδορμόνες
Αέρια
Η επίδραση του νευροδιαβιβαστή στην
μετασυναπτική απόληξη έχει να κάνει
με τη φύση των μετασυναπτικών
υποδοχέων
Ακετυλοχολίνη –πού;
Βασικός
πυρήνας του
Meynert
Ακετυλοχολίνη: διάσπαση
Ακετυλοχολίνη→ ακετυλοχολιναστεράση→
οξικό οξύ & χολίνη
Χολίνη → προσυναπτικό νευρώνα
Ακετυλοχολίνη: υποδοχείς
Νικοτινικοί – ιοντοτρόπος. Μυς.

Μουσκαρινικοί – μεταβολοτρόπος.
ΚΝΣ: κυρίως μουσκαρινικοί υποδοχείς.
Αμανίτης ο μυγοκτόνος
Ακετυλοχολίνη: δράση
• Στις συνάψεις με μύες του σκελετού
(χολινεργικές): διέγερση της μεμβράνης των
μυών του σκελετού
Υποδοχείς ακετυλοχολίνης ελέγχουν ιόντα νατρίου
και προκαλούν εκπόλωση
• Στο αυτόνομο νευρικό σύστημα
Αναστολή της μεμβράνης των καρδιακών μυών
Υποδοχείς ακετυλοχολίνης ελέγχουν ιόντα καλίου
και προκαλούν υπερπόλωση
• Στο κεντρικό νευρικό σύστημα (προσοχή,
διέγερση)
Μονοαμίνες
Ντοπαμίνη
Νορεπινεφρίνη & Κατεκολαμίνες
Επινεφρίνη
Σεροτονίνη
Μονοαμίνες
Η υπερπαραγωγή των μονοαμινών
εμποδίζεται από την μονοαμινοξειδάση ή
ΜΑΟ (ένζυμο), το οποίο καταστρέφει τις
έξτρα ποσότητες του νευροδιαβιβαστή.
Ντοπαμίνη–πού;
Μεσομεταιχμιοφλοιική οδός: Μεσοραβδωτή οδός: μέλαινα

κοιλιακό καλυπτρικό πεδίο προς ουσία προς ραβδωτό σώμα (striate
επικλινή πυρήνα (nucleus body), (κερκοφόρος πυρήνας,
accumbens), φλοιό, ιππόκαμπο κέλυφος φακοειδούς πυρήνα)
Ντοπαμίνη
Διεγερτική ή ανασταλτική δράση
Εξαρτάται από τους διαύλους ιόντων που οι
μετασυναπτικοί υποδοχείς ελέγχουν
Νόσος Πάρκινσον: καταστροφή ντοπαμινεργικών
νευρώνων που βρίσκονται στο μέσο εγκέφαλο
(μέλαινα ουσία – substantia nigra). Χορήγηση L-
DOPA, πρόδρομου της ντοπαμίνης. Αυξάνεται η
σύνθεση της ντοπαμίνης.
Σχιζοφρένεια: βελτίωση των ψευδαισθήσεων και
παραληρηματικών ιδεών με φάρμακα που
εμποδίζουν την υπερβολική δράση της
ντοπαμίνης. Συμπτώματα σχιζοφρένειας
αποτελούν παρενέργεια της L-DOPA.
Ντοπαμίνη
Κινητικές λειτουργίες
Κίνητρα, επιθυμία για κάτι
Νόηση
Λιμβικό σύστημα: αύξηση διέγερσης, στοχευμένης
συμπεριφοράς, μειώνει πλάγια αναστολή
→ αύξηση δημιουργικής σκέψης, γέννηση ιδεών
(Πάρκινσον: «βραδυφρενία»), προσανατολισμός
προς το καινούριο, που προκαλεί το ενδιαφέρον
& ενισχύει
Νορεπινεφρίνη–πού;
• Στο αυτόνομο νευρικό σύστημα και στον
εγκέφαλο.
• Έλεγχος εγρήγορσης.
• Η επινεφρίνη παράγεται από τα
επινεφρίδια. Είναι λιγότερο σημαντική από
τη νορεπινεφρίνη.
• Η σύνθεση της νορεπινεφρίνης γίνεται
μέσα στα συναπτικά κυστίδια, από τη
ντοπαμίνη.
• Επηρεάζει μεγάλα τμήματα του εγκεφάλου,
επίδραση στην προσοχή, εγρήγορση, στον
έλεγχο της απόκρισης, στο μηχανισμό
ενίσχυσης & ανταμοιβής
• Ενέργεια, απώλεια ύπνου, όρεξης
Σεροτονίνη–πού;
Σεροτονίνη
• Από την τρυπτοφάνη (αμινο-οξύ). Ρύθμιση
της διάθεσης (χαλάρωση), του ύπνου, της
λήψης τροφής, της εγρήγορσης, της
επιθετικής συμπεριφοράς, του πόνου.
• Ρυθμίζει θυμό, επιθετικότητα,
θερμοκρασία σώματος, διάθεση, ύπνο
• Αυξάνει εσωστρέφεια, σεξουαλικότητα,
όρεξη, αίσθηση πληρότητας
• Μειώνει αίσθηση πόνου
Αμινο-οξέα
Τα 3 πιο σημαντικά αμινο οξέα για το ΚΝΣ:
• γλουταμινικό οξύ (+)

• GABA (-)
• Γλυκίνη (-)
Γλουταμινικό οξύ
Πιο διαδεδομένος, ταχύς, διεγερτικός νευροδιαβιβαστής
Σε πολύ απλούς οργανισμούς
ίσως ο πρώτος νευροδιαβιβαστής που να εξελίχθηκε
Σε φαγητά της Ασίας (MSG)
ήπια νευρολογικά συμπτώματα, όπως ζαλάδα
πονοκέφαλος
δεν διαπερνάει τον αιματεγκεφαλικό φραγμό (δράση στο
περιφερικό νευρικό σύστημα
Ο εγκέφαλος περιέχει διαφορετικούς γλουταμινικούς
υποδοχείς. Οι περισσότεροι είναι μεταβολοτρόποι
και ελέγχουν τα ιόντα νατρίου.
Υποδοχέας NMDA: βασικός για τη μνήμη, μάθηση και
ανάπτυξη.
GABA (γ amino-butyric acid)
Ο κύριος ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής (ανοίγει
διαύλους Cl- ή K+)
Φάρμακα εναντίον του άγχους (ηρεμιστικά) επιδρούν
στους υποδοχείς αυτούς
Νόσος Huntington (Huntington’s Chorea): αποτέλεσμα
του εκφυλισμού των GABA-εργικών νευρώνων στα
βασικά γάγγλια
Χωρίς ανασταλτικές συνάψεις, η διέγερση στον
εγκέφαλο θα ήταν συνεχής μέχρις ότου όλος ο
εγκέφαλος θα ήταν σε κατάσταση διέγερσης,
προξενώντας δυναμικά ενεργείας. Επιληπτική
κρίση. Οι GABA-εργικοί νευρώνες αναστέλλουν την
ανεξέλεγκτη διέγερση.
Γλυκίνη
Ανασταλτικός
Στο νωτιαίο μυελό και κατώτερο μέρος του
εγκεφάλου
Τα βακτηρίδια του τετάνου δημιουργούν ένα
δηλητήριο που εμποδίζει τη δραστηριότητα
των υποδοχέων γλυκίνης. Οι υποδοχείς
γλυκίνης συνήθως αναστέλλουν τη
δραστηριότητα των κινητικών νευρώνων.
Όταν η δράση τους αναστέλλεται, οι μύες
κάνουν συνεχείς συσπάσεις και το άτομο
αδυνατεί να κινηθεί.
Πεπτίδια
Ενδορφίνες, εγκεφαλίνες, ουσία Ρ
Αλυσίδες αμινο-οξέων, π.χ. ορμόνες της
υπόφυσης, ινσουλίνη.
Ελέγχουν την ευαισθησία στον πόνο, βασικές
λειτουργίες λήψης τροφής, άμυνα
Συνθέτονται στο σώμα του νευρώνα και
μεταφέρονται στη συναπτική απόληξη
Δεν επαναπροσλαμβάνονται
Δράσεις
Μακροπρόθεσμη ενίσχυση
Γλουταμινικό – υποδοχείς AMPA (Mg2+ αποκλείουν υποδοχείς NMDA)
Διέγερση AMPA – μερική εκπόλωση μετασυναπτικού νευρώνα, αφαίρεση Mg2+
Υποδοχείς NMDA αποκρίνονται στο γλουταμινικό
Υποδοχείς NMDA ενεργοί όταν: (α) εκπόλωση άλλων υποδοχέων, (β) παρουσία
γλουταμινικού (τασεο & χημειο εξαρτώμενοι, συνδυασμένη πυροδότηση)
Η συναπτική ενίσχυση καταγράφει την ύπαρξη δραστηριότητας σε δύο τουλάχιστον
εισόδους στο μετασυναπτικό νευρώνα
Διάρκεια μακροπρόθεσμης ενίσχυσης
Μακροπρόθεσμη ενίσχυση (LTP)

Υποδοχέας NMDA (ευαίσθητος στον αγωνιστή του
γλουταμινικού NMDA): τασεο-ευαίσθητος
Σε δυναμικό ηρεμίας, Mg2+ εμποδίζουν τον δίαυλο
ιόντων Ca2+
Υποδοχέας AMPA (μη NMDA):
Ενεργοποίηση AMPA → Na+ εντός του νευρώνα,
αφαιρεί Mg2+
Ο υποδοχέας NMDA αποκρίνεται, εισροή Ca2+
Βραδεία εκκίνηση, παρατεταμένη δράση (ως 500 ms)
Ρόλος στη μνήμη, μάθηση
Υποδοχείς μη NMDA: γρήγορη δράση
Δομή εγκεφάλου-επανάληψη
Υπερχείλιος
έλικα
Κεντρική
αύλακα
Γωνιώδης
έλικα Πλάγια
αύλακα
Άνω κροταφική
έλικα
Σωματαισθητικός
φλοιός
Κινητικός
φλοιός
Οπτικός
φλοιός Ακουστικός
φλοιός
Έλικα
προσαγωγείου Βρεγματο-
ινιακή αύλακα
Μεσολόβιο
Θάλαμος
Πληκτραία
Υποθάλαμος σχισμή
Υπόφυση Μέσος Παρεγκεφαλίδα

εγκέφαλος
Γέφυρα
Προμήκης
μυελός
Οσφρητικό
νεύρο Ι
Επιμήκης
σχισμή Προσωπικό
νεύρο VII
Χιασμός των
Οπτικό πυραμίδων
νεύρο ΙΙ
Οπτικοκινητικό
νεύρο ΙΙΙ
Στατικοακουστικό
νεύρο VIII
Δ ημισφαίριο
Επιμήκης
σχισμή
Παρεγκεφαλίδα
Κεντρική αύλακα Βρεγματικός λοβός
Λιμβικό σύστημα
Έλικα προσαγωγίου
Ψαλίδα
Μεσολόβιο
Θάλαμος
Οσφρητικός βολβός
Μαστία
Ιππόκαμπος
Αμυγδαλή
Ανάπτυξη
Ανάπτυξη του εγκεφάλου
• Μάθηση (εμπειρία)
• Ωρίμανση
Ανάπτυξη του εγκεφάλου –συν.
Διαμόρφωση του νευρικού συστήματος 2 εβδ.

μετά τη σύλληψη από τον ζυγώτη
(γονιμοποιημένο ωάριο)
Το νευρικό σύστημα αναπτύσσεται από την

εξωτερική στοιβάδα των κυττάρων (εξώδερμα)
Πρωτογενές πρόσθιο κυστίδιο

Πρωτογενές μέσο κυστίδιο
Πρωτογενές οπίσθιο κυστίδιο

Ζυγώτης
Εξώδερμα
Επιδερμίδα, μαλλιά
ΚΝΣ
ΠΝΣ
Εξώδερμα
Νευρική
πλάκα Νωτιαία χορδή
Νευρική ακρολοφία
Νευρική
αύλακα
Νευρικός
σωλήνας
Εγκέφαλος
Νωτιαίος σωλήνας
29 ημ. 33 ημ. 52 ημ. 59 ημ.
70 ημ. 20 εβδ. 6 μην. 9 μην.
Μικρό Έφηβος Ενήλικας

παιδί
Διαμόρφωση του ΚΝΣ 2 εβδ. μετά τη σύλληψη
Πρωτογενές πρόσθιο κυστίδιο

Διάμεσος & πρόσθιος (τελικός) εγκέφαλος
Πρωτογενές μέσο κυστίδιο

Μέσος εγκέφαλος
Πρωτογενές οπίσθιο κυστίδιο

Ρομβοειδής εγκέφαλος, μυελεγκέφαλος
Διάμεσος & πρόσθιος εγκέφαλος

• 3ος μήνας: μεγεθύνεται ο πρόσθιος εγκέφαλος. Ο
τελικός εγκέφαλος χωρίζεται από τον διάμεσο
εγκέφαλο (με την τελοδιεγκεφαλική σχισμή).
• 4ος μήνας: τα ημισφαίρια του τελικού εγκεφάλου

υπεραναπτύσσονται σε σχέση με τα υπόλοιπα
τμήματα του εγκεφάλου. Τώρα ο τελικός εγκέφαλος
υπερέχει κατά πολύ σε σχέση με τα άλλα μέρη του
εγκεφάλου.
Διάμεσος & πρόσθιος εγκέφαλος -συν.
• Στην αρχή της διάπλασης του εγκεφάλου, η
επιφάνεια του εγκεφαλικού φλοιού είναι λεία.
Στον 6ο μήνα εμφανίζονται οι πρώτες αύλακες
και έλικες. Η εμφάνισή τους είναι συμμετρική. Η
μεγαλύτερη αύξηση γίνεται μεταξύ 26-28
εβδομάδων.
• Στην γέννηση ο εγκέφαλος παρουσιάζει σχεδόν
όλες τις έλικες και αύλακες του ώριμου
εγκέφαλου.

• Κατά τη γέννηση ο εγκέφαλος ζυγίζει περίπου
350 γρ. Ορισμένες περιοχές του πρόσθιου
εγκεφάλου είναι ανώριμες στις πρώτες
εβδομάδες της ζωής (χαμηλά επίπεδα
κατανάλωσης γλυκόζης).
• Στο τέλος του πρώτου χρόνου ζυγίζει 1.000 γρ.
(ενήλικός εγκέφαλος: 1.200-1.400 γρ.).
Εβδομάδα
10 Επιμήκη σχισμή
14 Πλάγια αύλακα
16 Βρεγματοϊνιακή σχισμή
20 Κεντρική αύλακα
Λεία επιφάνεια εγκεφάλου
Μετά την 24η εβδομάδα: πρωτεύοντες
αύλακες και έλικες
3ο τρίμηνο: εμφάνιση τριτευόντων ελίκων &
αυλάκων

Διάπλαση
1ος Πρόσθιος σύνδεσμος. Ενώνει περιοχές
του κροταφικού λοβού, περιοχές της
όσφρησης στα 2 ημισφαίρια
2ος Σύνδεσμος του ιππόκαμπου
3ος Μεσολόβιο
Στάδια ανάπτυξης νευρώνων
Νευρογένεση: Πολλαπλασιασμός, διαίρεση
Μετανάστευση: Ο φλοιός αναπτύσσεται από μέσα
προς τα έξω
Συνάθροιση: Σχηματισμός στοιβάδων
Διαφοροποίηση: Σχηματισμός απολήξεων (πρώτα
νευράξονας, μετά δενδρίτες), διαφοροποίηση
ειδών κυττάρων και νευρογλοιακών κυττάρων
Συναπτογένεση: Η δημιουργία συνάψεων
Εμμυέλωση: Πρώτα στο νωτιαίο μυελό, μετά στον
οπίσθιο, μεσεγκέφαλο, και πρόσθιο εγκέφαλο
Νευρωνικός θάνατος: επιλεκτικός θάνατος νευρώνων
Συναπτική ανακατάταξη: απώλεια συνάψεων,
ανάπτυξη άλλων
Μετανάστευση νευρώνων
Εξωτερικό στρώμα
Μεταναστεύων
νευρώνας
Ζώνη
μετανάστευσης
Γλοιακή ίνα
Εσωτερικό στρώμα
• Πρόδρομα κύτταρα (μοιάζουν με ευθεία γραμμή)
• Διαφοροποίηση κυττάρων στον προορισμό τους
Επιρροές στη διαφοροποίηση
– Ενδογενής αυτό-οργάνωση
– Επαγωγή (η επιρροή ενός συνόλου κυττάρων στη μοίρα
γειτονικών κυττάρων), εκτενής αλληλεπίδραση μεταξύ
των κυττάρων, μια σύνθετη και ευέλικτη διαδικασία
Στα σπονδυλωτά η επαγωγή είναι ιδιαίτερα σημαντική
• Πρόδρομα κύτταρα (μοιάζουν με ευθεία γραμμή)
– Βλαστοκύτταρα (μη διαφοροποιημένα κύτταρα)
• Διαφοροποίηση κυττάρων στον προορισμό τους
Επιρροές στη διαφοροποίηση
– Ενδογενής αυτό-οργάνωση
– Επαγωγή (η επιρροή ενός συνόλου κυττάρων στη μοίρα
γειτονικών κυττάρων), εκτενής αλληλεπίδραση μεταξύ
των κυττάρων, μια σύνθετη και ευέλικτη διαδικασία
Στα σπονδυλωτά η επαγωγή είναι ιδιαίτερα σημαντική
• Η δημιουργία συνάψεων αρχίζει νωρίς στην
κύηση, στο 2ο τρίμηνο, στο διάστημα που η
μετανάστευση των νευρώνων τελειώνει.
• Αύξηση των συνάψεων μετά την γέννηση. Η
μεγαλύτερη αύξηση γίνεται μεταξύ 2-12 μηνών.
Μεγάλη πλαστικότητα σε αυτή την περίοδο.

• Απόπτωση: προγραμματισμένος κυτταρικός
θάνατος. Σε πολλές περιοχές είναι μαζικός
• Θανατηφόρα γονίδια: εκφράζονται μόνο όταν ένα
κύτταρο υφίσταται απόπτωση
• Απόπτωση → πρωτεΐνη Διάβολος → προσδένεται
σε πρωτεΐνες-αναστολείς απόπτωσης
• Σύνθετο σύστημα αναχαιτίσεων και
αντισταθμίσεων

• Νευροτροφικοί παράγοντες: βοηθούν τους
νευρώνες να επιβιώσουν, προέρχονται από τις
περιοχές-στόχους των νευρώνων
• Οι τροφικοί παράγοντες είναι εξειδικευμένοι για
ορισμένα είδη νευραξόνων, όπως για την επιβίωση
των νευρώνων που απελευθερώνουν ντοπαμίνη
ως νευροδιαβιβαστή τους
Η πορεία των νευραξόνων
• Ο κάθε νευράξονας ακολουθεί ένα χημικό ίχνος
για να φτάσει στον προορισμό του. Ο προορισμός
δεν είναι απόλυτα συγκεκριμένος. Διαβάθμιση
συγκέντρωσης χημικών ουσιών.
• Οι νευράξονες με τα μεγαλύτερα επίπεδα
συγκέντρωσης μιας ουσίας συνδέονται με τα
κύτταρα της εγκεφαλικής περιοχής με τη
μεγαλύτερη συγκέντρωση αυτής της ουσίας.
• Αν ένας νευράξονας έχει σχεδόν φτάσει στον
προορισμό του και τα κύτταρα στα οποία στόχευε
έχουν καταστραφεί, μπορεί να δημιουργήσει
σύναψη με την περιοχή που όσο το δυνατόν
προσεγγίζει τον αρχικό στόχο. Διαβάθμιση
προτιμήσεων.
Η πορεία των νευραξόνων –συν.

• Στα πρώτα στάδια ανάπτυξης του εμβρύου το ΝΣ
υπερπαράγει νευρώνες και νευράξονες. Πολλοί
νευράξονες σχηματίζουν συνάψεις με ένα μεγάλο
αριθμό νευρώνων.
• Ο μετασυναπτικός νευρώνας επιλέγει έναν/
περισσότερους νευράξονες και τους παρέχει έναν
τροφικό παράγοντα. Οι νευράξονες που δεν
δέχονται τον τροφικό παράγοντα αποσύρονται
από τον νευρώνα. Όσοι νευράξονες δεν
δημιουργούν συνάψεις, εκφυλίζονται.
• Οι συνάψεις που παραμένουν είναι λιγότερες αλλά
ισχυρότερες. Όταν νευράξονες είναι ταυτόχρονα
ενεργοί, διατηρούνται.
• Συναπτική αναδιάταξη (αναδιαμόρφωση): μετά
τον κυτταρικό θάνατο
• Νωτιαίος μυελός: εκτενής
• Εγκεφαλικός φλοιός: σημαντική αναδιάταξη στα
τέλη της παιδικής ηλικίας-μέσα της εφηβείας,
ρόλος της νευρικής δραστηριότητας
• Συνάψεις του Hebb
Ανάπτυξη του εγκεφάλου

• Ενδογενείς παράγοντες: γονίδια, κατευθύνουν την
παραγωγή πρωτεϊνών
• Εξωγενείς παράγοντες: θρεπτικά συστατικά στο
έμβρυο, αλληλεπιδράσεις μεταξύ κυττάρων,
εμπειρία (εμπλουτισμένα ή στερημένα
περιβάλλοντα)
Γονότυπος: γονιδίωμα
Φαινότυπος: τα σωματικά (ή συμπεριφορικά)
χαρακτηριστικά, καθορίζεται από την
αλληλεπίδραση του γονότυπου και των
εξωγενών παραγόντων (π.χ., ομοζυγώτες δίδυμοι)
Διαταραχές αναπτυσσόμενου εγκέφαλου
• Διαταραχές της μετανάστευσης των νευρώνων:
ήπιες ή τεράστιες. Εξαρτάται από το πότε
συνέβησαν. Όταν νευρώνες μεταναστεύουν στη
λάθος περιοχή του εγκεφάλου και δημιουργούν
ανώμαλες ομάδες νευρώνων στη λευκή ουσία,
δύνανται να προκαλέσουν επιληψία.
• Νωρίς στην ανάπτυξη: ανωμαλίες στις έλικες &
αύλακες. Ανεγκεφαλία, μικροκεφαλία.
• Αργότερα: ανωμαλίες στα ανώτερα στρώματα του
φλοιού ή σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως στην
παρεγκεφαλίδα.
Ευπλαστότητα
• Κατώτερα ζώα: τα γονίδια καθορίζουν την
συναρμολόγηση του ΝΣ με μεγάλη ακρίβεια γιατί η
εμπειρία τους είναι προβλέψιμη.
• Στα σπονδυλωτά η εμπειρία είναι λιγότερο
προβλέψιμη, αναδιοργάνωση του εγκεφάλου
βάσει της εμπειρίας (εντός ορίων). Τα γονίδια
καθορίζουν κατά προσέγγιση τον τρόπο
συναρμολόγησης του νευρικού μας συστήματος.
• Στα ζώα, εμπλουτισμένα περιβάλλοντα δύνανται
να επηρεάσουν τις δενδριτικές διακλαδώσεις και
των αριθμό νευρογλοιών του εγκεφάλου.
Κρίσιμες περίοδοι
• Το κελάηδημα στα πουλιά: Μια περιοχή του
εγκεφάλου των πουλιών περιέχει νευρώνες με
πολλές δενδριτικές άκανθες στον 1ο χρόνο ζωής.
• Στο τέλος του 1ου χρόνου ο κάθε νευρώνας έχει
πολύ λιγότερες άκανθες από την αρχή του χρόνου.
Οι άκανθες που παραμένουν είναι όμως πολύ
μεγαλύτερες.
• Οι πολλές δενδριτικές άκανθες συμβάλλουν ώστε
το πουλί να μάθει να κελαηδάει μια ποικιλία
καινούριων σκοπών. Στο τέλος του χρόνου, το
πουλί χάνει την ικανότητα να μάθει καινούριους
σκοπούς, χάνοντας τις υπόλοιπες άκανθες.
Ευαίσθητες περίοδοι
• Ανάπτυξη του ανθρώπου…
Βαριά μυασθένεια
Myasthenia gravis
Περιγραφή
• Νευρομυϊκή αναπηρία από ελάττωση του αριθμού
των υποδοχέων ACh στη νευρομυϊκή σύναψη
• Διαταραχή αυτοανοσίας: Ο ασθενής παράγει
αντισώματα κατά του νικοτινικού υποδοχέα της
ακετυλοχολίνης
• Τα αντισώματα διαταράσσουν τη συναπτική
διαβίβαση: Μειώνουν τον αριθμό των υποδοχέων
ή εμποδίζουν την αλληλεπίδραση της
ακετυλοχολίνης με τους υποδοχείς της
• Η ακετυλοχολίνη είναι ο μοναδικός διαβιβαστής
στη νευρομυϊκή σύναψη
Αιτία;
• Τι προκαλεί την έναρξη παραγωγής αντισωμάτων
κατά των υποδοχέων ACh;
• Δεν ανιχνεύονται αντισώματα κατά των
υποδοχέων σε όλους τους ασθενείς. Ετερογενές
σύνδρομο.
Συχνότητα
10/100.000, με αύξηση (λόγω καλύτερης διάγνωσης;)
Μηχανισμός-1
• Όταν ένα κινητικό νεύρο ερεθιστεί με ηλεκτρικό
ρεύμα, η ηλεκτρική δραστηριότητα μιας ομάδας
μυϊκών ινών ονομάζεται σύνθετο δυναμικό
ενέργειας, και μπορεί να μετρηθεί με ηλεκτρόδια
• Στον φυσιολογικό μυ, το εύρος ενός προκλητού
δυναμικού ενεργείας παραμένει σταθερό
• Στη βαριά μυασθένεια, το εύρος ελαττώνεται
γρήγορα
Ηλεκτρομυογράφημα μονήρους μυϊκής ίνας

Επαναλαμβανόμενος ερεθισμός νεύρου
Φυσιολογική αντίδραση Μείωση χαρακτηριστική της ΒΜ

• Δυναμικό ενέργειας σε έναν κινητικό νευράξονα:
απελευθερώνει ACh από συναπτικά κυστίδια
• Η απελευθέρωση προκαλεί ένα διεγερτικό
δυναμικό. Η μεγαλύτερη ποσότητα ACh που
ελευθερώνεται στη συναπτική σχισμή υδρολύεται
από την ακετυλχολιναστεράση (ACh-ase)
• Όταν ο αριθμός των υποδοχέων της ACh
ελαττώνεται, ένα μόριο ACh μπορεί να υδρολυθεί
προτού βρει υποδοχέα
• Η μυασθένεια επιδρά και στη μορφολογία της
μετασυναπτικής μεμβράνης, ελαττώνοντας ακόμα
περισσότερο την πιθανότητα αλληλοεπίδρασης της
ACh με τους εναπομείναντες υποδοχείς
• Αναστολείς ACh-ase: περισσότερα μόρια ACh
παραμένουν στη συναπτική σχισμή χωρίς να
υποστούν υδρόλυση
• Ο υποδοχέας της ACh αποτελείται από πεπτιδικές
ακολουθίες (πρωτεΐνες)
• Το αίμα ατόμων με μυασθένεια περιέχει αντισώματα
τα οποία επιτίθενται σε αυτές τις ακολουθίες
ACh Νευρομυϊκή σύναψη

Υποδοχέας ACh
Αντίσωμα ACh
Φυσιολογική Βαριά Μυασθένια
Ιστορία της νόσου-1
• Πρώτη περιγραφή: Thomas Willis, 1672 (ιατρός)
• Αναγνώριση ως νόσος το 1880 από τους Erb & Jolly
(Γερμανοί νευρολόγοι)
• 1895: όνομα «Myasthenia Gravis»
• 1850: Claude Bernard: το κουράριο (curare) εμποδίζει
την ενεργοποίηση των μυών από τους νευρώνες
Mary Walker, 1950
Ιστορία της νόσου-2
• 1934: η Dr. Mary Walker παρατήρησε πως τα

συμπτώματα της μυασθένειας είναι παρόμοια
κατάσταση με αυτά που προκαλεί το κουράριο
(τοξίνη στα βέλη ορισμένων ινδιάνων του Αμαζονίου)
• Το κουράριο δεσμεύεται από τους υποδοχείς της ACh
• Το αντίδοτο του κουραρίου είναι η νεοστιγμίνη
(physostigmine), η οποία αναστέλλει τη δράση της
ACh-ase & αυξάνει τη διάρκεια της ACh στη
νευρομυϊκή σύναψη
• Η Dr. Mary Walker υπέθεσε πως αν η νεοστιγμίνη
αναστρέφει τα συμπτώματα του κουραρίου, τότε θα
αναστρέφει και τα συμπτώματα της μυασθένειας
Συμπτώματα-1
• Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα: κούραση. Βελτίωση

μετά από ξεκούραση.
• Μυϊκή αδυναμία. Στην αρχή είναι ήπια. Το άτομο
μπορεί να αισθάνεται πως κουράζεται εύκολα. Τα
βλέφαρα μπορεί να αρχίζουν να κλείνουν.
• Χωρίς θεραπεία, το άτομο έχει απώλεια της κίνησης
και συνήθως πεθαίνει σε λίγα χρόνια από πνευμονία
(λόγω δυσκολίας αναπνοής και βήχα).
Συμπτώματα-2
• Συνήθως μυς ματιών & βλεφάρων, έκφρασης
προσώπου, κατάποσης
• Η έναρξη μπορεί να είναι ξαφνική
• Η επίδραση μπορεί να είναι εστιασμένη (π.χ. πτώση
βλεφάρου) ή γενικευμένη
• Άλλα συμπτώματα: διπλωπία, διαταραχή στη
βάδιση, αδυναμία (χέρια, πόδια), διαταραχή στην
κατάποση, δυσαρθρία, διαταραχή στην αναπνοή
Κατηγορίες
• Είναι πιθανόν να υπάρχουν δύο τύποι
μυασθένειας:
– μια επίκτητη αυτοάνοση μορφή (εκδηλούμενη σε
μεγαλύτερα παιδιά και ενηλίκους)
– μια μη άνοση, κληρονομήσιμη, συγγενής
μυασθένεια (χωρίς αντισώματα κατά του
υποδοχέα ACh)
Θεραπεία
• Τα συμπτώματα υποχωρούν με τη χορήγηση
αναστολέων της ACh-ase. Με αυτό τον τρόπο
παρατείνουν τη δράση του διαβιβαστή (ACh).
• Η χορήγηση νεοστιγμίνης αναστέλλει τη δράση της
ACh-ase & αυξάνει τη διάρκεια της ACh στη
νευρομυϊκή σύναψη
• Συνήθης θεραπεία: αφαίρεση του θύμου αδένα.
Υποχώρηση των συμπτωμάτων μετά την αφαίρεση.
Το 15% των ενηλίκων ασθενών παρουσιάζουν
καλοήθη όγκο.
• Χρησιμοποιώντας μοντέλα ζώων, ερευνητές έχουν
κατορθώσει να από-ευαισθητοποιήσουν το
ανοσοποιητικό σύστημα ώστε αυτό να μην
καταστρέφει τους υποδοχείς της ACh
Ο θύμος
• Αδένας με σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του

ανοσοποιητικού συστήματος στην παιδική ηλικία
• Σχετικά μεγάλος στα βρέφη, μεγαλώνει ως την
εφηβεία, μετά μικραίνει
• Στη ΒΜ: υπερπλασία, περιέχει ομάδες
ανοσοποιητικών κυττάρων
• Σε κάποια άτομα με ΒΜ: όγκοι του θύμου, συνήθως
καλοήθεις
Ο θύμος –συν.
• Ρόλος του θύμου στη ΒΜ;
• Λανθασμένες οδηγίες στα αναπτυσσόμενα κύτταρα
του ανοσοποιητικού συστήματος;
• Ανάπτυξη διαταραχής αυτοανοσίας, παραγωγή
αντισωμάτων της ACh
Μελλοντικές κατευθύνσεις
• Τι προκαλεί την αυτοάνοση αντίδραση;

• Σχέση θύμου με νόσο;
• Νέες θεραπείες (ανοσοθεραπείες…)
Αφή, πόνος
Ιδεοδεκτικότητα
•Η αίσθηση που μας ενημερώνει για τη θέση και την
κίνηση των μερών του σώματός μας
•Οι αισθητήρες της ιδεοδεκτικότητας ανιχνεύουν
τάση και έκταση μυών, γωνία των άκρων στις
κλειδώσεις
•Χωρίς την αίσθηση αυτή, θα βασιζόμασταν μόνο
στην όραση για τη στάση, τη βάδιση, τον έλεγχο των
κινήσεων
Αισθήσεις δέρματος
Μας πληροφορούν για τα εξωτερικά ερεθίσματα
αλλά και για το σώμα μας
Ελεύθερες νευρικές απολήξεις: ζέστη, κρύο, πόνος
Πόνος: θερμικός, χημικός (πχ., καψαϊκίνη), μηχανικός
Ενθυλακωμένοι υποδοχείς: αφή, υφή
Το δέρμα: υποδοχείς
Επιδερμίδα: το πιο λεπτό στρώμα
Κυρίως δέρμα: πλέγμα νευρικών ινών σε ένα δίκτυο
συνδετικού ιστού, αιμοφόρων αγγείων
•Σωμάτια του Pacini (δόνηση)
•Σωμάτια του Meissner (αφή, σχήμα, περισσότερα
σωμάτια αλλά με λιγότερη ανάλυση, αλλαγές σε
ερεθίσματα, κίνηση)
•Δίσκοι του Merkel (άκρες δακτύλων, γλώσσα, υψηλή
διακριτική ικανότητα και ανάλυση, Braille)
•Απολήξεις του Ruffini (τάση-τέντωμα δέρματος)
Υποδοχείς δόνησης, αφής
Στο σώμα, δέρμα, στους μυς
Ελεύθερες απολήξεις
Ενθυλακωμένοι υποδοχείς
Σωμάτια Meissner Ελεύθερες νευρικές απολήξεις
(ζέστη, κρύο, πόνος)
Απολήξεις Ruffini
Δίσκοι του Merkel
Σωμάτια Pacini Σωμάτιο Meissner
(αφή)
Απολήξεις Ruffini
(τάση, τέντωμα)
Δίσκοι του Merkel Σωμάτιο Pacini

(διάκριση, ανάλυση) (δόνηση)
Garrett 2018

Σωμάτιο του Pacini, σωμάτιο του Meissner
Σωμάτιο Meissner
(αφή)
Σωμάτιο Pacini
(δόνηση)
Στο σώμα, δέρμα, στους μυς

Μηχανικό ερέθισμα (δόνηση) → διαβαθμιζόμενο
ηλεκτρικό δυναμικό
Εύρος ανάλογο της ισχύος του ερεθίσματος
Μηχανικό ερέθισμα → παραμόρφωση σωματίου Pacini
→ πίεση νευράξονα → αύξηση εισόδου νατρίου →
νευρικές ώσεις (εάν > ουδού πυροδότησης)
Μόνο για ερεθίσματα > 200 Hz
(Σωμάτια Meissner:
χαμηλές συχνότητες)
•Σωμάτια του Pacini: μεγάλα υποδεκτικά πεδία

•Σωμάτια του Meissner: μικρά υποδεκτικά πεδία
Υποδοχείς δέρματος κατά την ανάγνωση Braille
Μέγεθος υποδεκτικού πεδίου
Εξοικείωση
Δίσκοι Merkel: πυροδότηση μόνο πάνω από την κουκίδα Braille,

συνεχιζόμενη πυροδότηση, παρέχουν πιστή αναπαράσταση του
σχήματος των κουκίδων
Σωμάτια Meissner: γρήγορη προσαρμογή, άρα επιβράδυνση
καθώς το δάκτυλο διέρχεται από τις κουκίδες
Απολήξεις Ruffini: ευαισθησία στην τάση (τέντωμα δέρματος),
όχι στη μορφή
Σωμάτια Paccini: ευαισθησία στη δόνηση
Εξοικείωση
Προοδευτική απώλεια της αντίδρασης παρ’ όλη τη
διατήρηση του ερεθίσματος
Τονικοί υποδοχείς: βραδεία ή μη ελάττωση
συχνότητας νευρικών ώσεων παρουσία του
ερεθίσματος (μικρή εξοικείωση)
Φασικοί υποδοχείς: ταχεία ελάττωση συχνότητας
ώσεων παρουσία του ερεθίσματος (εξοικείωση)
Χρησιμότητα εξοικείωσης στην καθημερινότητα

Κεντρική ρύθμιση αισθητικών πληροφοριών
Κατιούσα οδός από τον εγκέφαλο σε χαμηλότερα
επίπεδα της αισθητικής οδού (ή και στον υποδοχέα)
Υψηλότερα κέντρα (πόνος) αναστέλλουν τα
εισερχόμενα ερεθίσματα του πόνου
Διάκριση 2 σημείων
Δερμοτόμια
Αυχενική μοίρα
Θωρακική μοίρα
Οσφυϊκή μοίρα
Ιερή μοίρα
Δερμοτόμια
Σωματαισθητικός φλοιός
Σωματαισθητικός χάρτης του σώματος
Ιεραρχική επεξεργασία των σωματαισθήσεων:
Θάλαμος → πρωτοταγής σωματαισθητικός φλοιός
→ δευτεροταγής σωματαισθητικός φλοιός
(συνδιάζει πληροφορίες από τον Δ & Α πρωτοταγή
σωματαισθητικό φλοιό)
Θάλαμος → πρωτοταγής σωματαισθητικός φλοιός
→ οπίσθιος βρεγματικός φλοιός (θέση του σώματος
στο χώρο, προσανατολισμός στο χώρο)
Πρωτοταγής σωματαισθητικός
φλοιός
Δευτεροταγής σωματαισθητικός
φλοιός
Πλάγια αναστολή
Α. Χωρίς ενίσχυση Β. Με ενίσχυση της αντίθεσης

Νευροπλαστικότητα
Μέλη φαντάσματα
Συναισθησία
Ο πόνος
Βραχείας διάρκειας: απόσυρση από την πηγή,
προλαβαίνει περαιτέρω βλάβη
Μακράς διάρκειας: προάγει ύπνο, αδράνεια,
περιποίηση, τροφή, λήψη υγρών, προάγει
ανάρρωση
.
Ο πόνος: ανιούσες οδοί διαβίβασης
Πρωτοταγής
σωματαισθητικός
φλοιός
Θάλαμος
(ενδοπετάλιοι και
οπίσθιοι κοιλιακοί
πυρήνες)
Ραχιαίες ρίζες
νευραξόνων
Νωτιαίο-θαλαμική οδός
Στο νωτιαίο μυελό οι
νευρώνες για τον πόνο Η νωτιαιο-θαλαμική οδός
απελευθερώνουν (πόνος, θερμοκρασία)
γλουταμινικό & ουσία P, ένα
νευροπεπτίδιο που αυξάνει Νωτιαίος μυελός
την ευαισθησία στον πόνο
Ο πόνος: κατιούσες οδοί τροποποίησης

Περί τον υδραγωγό
φαιά ουσία
Μεσεγκέφαλος (periaqueductal gray)
Πυρήνες της ραφής
Ραχιαίο κέρας
Η κατιούσα οδός επηρεάζει την περί τον υδραγωγό φαιά ουσία (που προκαλεί
αναλγησία διότι έχει υποδοχείς για ενδορφίνες αλλά και για κανναβινοειδή), η οποία
επηρεάζει τους πυρήνες της ραφής, οι οποίοι ρυθμίζουν τη ροή της αλγαισθητικής
πληροφορίας από τα ραχιαία κέρατα του νωτιαίου μυελού.
Η θεωρία ελέγχου της πύλης (Gate control theory)
Τα σήματα πόνου που φτάνουν στον εγκέφαλο

ενεργοποιούν έναν ανασταλτικό μηχανισμό πίσω προς
τον νωτιαίο μυελό, όπου «κλείνει» μια νευρική
«πύλη» της οδού του πόνου
Η ενδορφίνη αναστέλλει την αποδέσμευση της ουσίας
Ρ (substance P), κλείνοντας την «πύλη» του πόνου
στον νωτιαίο μυελό (η εγκεφαλίνη, είδος ενδορφίνης
στον νωτιαίο μυελό, μειώνει την αποδέσμευση της
ουσίας Ρ με προσυναπτική αναστολή)
Το κύκλωμα ενδορφίνης ξεκινάει από πολλές
περιοχές: έλικα προσαγωγείου (αναλγησία από
placebo), αμυγδαλή (αναλγησία λόγω φόβου)
Ο πόνος: κατιούσες οδοί τροποποίησης
Εγκεφαλίνη Προσυναπτική αναστολή
Μήνυμα από τους

Μεσεγκέφαλος υποδοχείς πόνου
Περί τον υδραγωγό

φαιά ουσία
Γέφυρα
Νωτιαίος μυελός Μείωση

αποδέσμευσης
ουσίας Ρ
Garrett 2018
Η αφή και ο πόνος
Ραχιαία στήλη
Νωτιαίο-θαλαμικό σύστημα
Ραχιαία στήλη-έσω λημνίσκος: αντίληψη αφής, δόνησης,

διάκρισης δύο σημείων
Νωτιαίο-θαλαμικό σύστημα: αντίληψη πόνου, θερμοκρασίας
Όραση
Το φως
Αντιλαμβανόμαστε ένα πολύ μικρό τμήμα του
ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, μεταξύ 380-760 nm
(1/δισεκατομυριοστό του μέτρου).
Το τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου που
αποκαλούμε φως δεν είναι ποιοτικά διαφορετικό
από το υπόλοιπο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο – είναι
απλώς το τμήμα που μπορούμε να δούμε.
Το ορατό φάσμα του φωτός
Μήκος κύματος
Στοιχεία του φωτός
Ακτινοβολία: σε πολύ μικρά φορτία ενέργειας (quanta)
Quantum: αντιπροσωπεύει το μήκος κύματος του
φορτίου ενέργειας
Φωτόνια: τα quanta της φωτεινής ενέργειας μεταξύ 380-
800 nm που μπορούμε να δούμε
Κάθε φωτόνιο είναι μια πολύ μικρή ποσότητα ενέργειας
(η οποία εξαρτάται από το μήκος κύματος)
Αυξανόμενη ενέργεια
Αυξανόμενο μήκος κύματος

Σχετική ένταση
Μήκος κύματος
Η αντίληψη του χρώματος

Αποτέλεσμα 3 παραμέτρων:
Απόχρωσης (hue). Αλλάζει ανάλογα με την ένταση του
φωτισμού. Βραχύτερα μήκη: ιώδες, μπλε, κλπ.
Μακρύτερα: κόκκινο.
Έντασης. Φωτεινότητα (brightness)
Κορεσμού (saturation). Βαθμός καθαρότητας του
χρώματος. Μια απόχρωση πλησιάζει ένα απλό
χρώμα, ή αποτελείται από διαφορετικά μήκη
κύματος; Ένα απλό χρώμα είναι πλήρως
κορεσμένο. Η ανάμιξη του λευκού μειώνει τον
κορεσμό του.
Η αίσθηση της όρασης
Το αποτέλεσμα της επίδρασης του φωτός όταν πέφτει
στον αμφιβληστροειδή χιτώνα και τελικά επιδρά
στους νευρώνες του εγκεφάλου.
Όταν το φως (φυσική ενέργεια) φθάνει στους
οφθαλμούς, ενεργοποιεί τους υποδοχείς της
όρασης. Η φυσική ενέργεια μετασχηματίζεται σε
ηλεκτροχημική ενέργεια στους νευρώνες-
υποδοχείς.
Οι φωτοϋποδοχείς δύνανται να ανταποκριθούν σε
πολύ λίγη ενέργεια, αυτή ενός φωτονίου. Η
ενέργεια αυτή μετατρέπεται σε γενεσιουργό
δυναμικό (τοπική υπερπόλωση του νευρώνα).
Η αισθητηριακή κωδικοποίηση
Οι νευρώνες στέλνουν ένα μόνο είδος μηνύματος:
δυναμικά ενεργείας. Ο εγκέφαλος ερμηνεύει τα
δυναμικά ενεργείας από το οπτικό νεύρο ως φως,
και αυτά από το ακουστικό νεύρο ως ήχο.
Οι νευρώνες έχουν έναν αυθόρμητο ρυθμό
πυροδότησης. Αντιδρούν σε ένα ερέθισμα
αυξάνοντας ή μειώνοντας τον ρυθμό
πυροδότησης. Ο ρυθμός των ώσεων μεταφέρει το
είδος της πληροφορίας.
Το νόημα της ώσης ενός μεμονωμένου νευρώνα μπορεί
να εξαρτάται και από το ποιοι άλλοι νευρώνες
είναι ενεργοί.
Αμφιβληστροειδής
φακός
Κεντρικό βοθρίο
Ωχρή κηλίδα
Οπτικό νεύρο
κερατοειδής
Ο οφθαλμός-1
Το φως εισέρχεται μέσω ενός ανοίγματος του
οφθαλμικού βολβού, την κόρη (pupil)
Εστιάζεται με τη βοήθεια του κερατοειδούς (cornea)
και του κρυσταλλοειδή φακού (lens) στον
αμφιβληστροειδή (retina)
Ο κερατοειδής (κυρίως) και ο φακός κάμπτουν τις
ακτίνες του φωτός – σχηματισμός εικόνας στον
αμφιβληστροειδή
Το σχήμα του φακού ελέγχεται από τους ακτινωτούς
μύες, που μπορούν να αλλάξουν το σχήμα του
(προσαρμογή).
Οι φακοί γίνονται λιγότερο ελαστικοί με την ηλικία.
Ο βαθμός του φωτός που εισχωρεί εξαρτάται από το
μέγεθος της κόρης.
Η κόρη ανοίγει στην ίριδα.
Η διαστολή των κορών ελέγχεται από τους
συμπαθητικούς κλάδους του ΑΝΣ
Η συστολή των κορών ελέγχεται από τους
παρασυμπαθητικούς κλάδους του ΑΝΣ.
Φάρμακο που παρεμποδίζει τη διαβίβαση της
ακετυλοχολίνης (νευροδιαβιβαστής του ΠΝΣ)
χαλαρώνει τις ίνες του σφιγκτήρα μυός, ανοίγει την
κόρη (belladona)
Οι κινήσεις των οφθαλμών ελέγχονται από τους
οφθαλμοκινητικούς μύες
Ίρις Ακτινωτός μυς

Ωχρή κηλίδα
Τυφλό σημείο
Κόρη
κερατοειδής
φακός
αμφιβληστροειδής Οπτικό νεύρο
Δεν έχουμε συναίσθηση του τυφλού σημείου.
Ο εγκέφαλος συμπληρώνει τις λεπτομέρειες που
λείπουν από το οπτικό ερέθισμα.
Ήξερες πως τα μάτια σου έχουν ένα τυφλό σημείο;

Δεν έχουμε συναίσθηση του τυφλού σημείου. Ο εγκέφαλος
συμπληρώνει τις λεπτομέρειες που λείπουν από το οπτικό
ερέθισμα.
Κλείσε το αριστερό σου μάτι και εστίασε το βλέμμα σου στη

μαύρη κουκίδα, ενώ μετατοπίζεις αργά τον κέρσορα πάνω στην
κόκκινη γραμμή. Ο κέρσορας θα εξαφανιστεί όταν μπει στο τυφλό
σημείο και θα επανα-εμφανιστεί όταν βγει
Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας καλύπτεται από
φωτοϋποδοχείς: ραβδία & κωνία (rods & cones).
Όπως και στην φωτογραφική μηχανή, οι ακτίνες του
φωτός εστιάζονται έτσι ώστε η εικόνα να
αναστρέφεται: το δεξί μέρος του οπτικού πεδίου
διεγείρει το αριστερό ήμισυ του
αμφιβληστοειδούς και αντίθετα. Το άνω μέρος
του οπτικού πεδίου διεγείρει το κάτω ήμισυ του
αμφιβληστοειδούς και αντίθετα.
Κεντρικό βοθρίο (fovea): η περιοχή του
αμφιβληστροειδούς που είναι εξειδικευμένη για την
οξεία όραση. Δεν υπάρχουν αιμοφόρα αγγεία και
νευράξονες των γαγγλιακών κυττάρων σε αυτό το
σημείο να την παρεμποδίσουν. Οι υποδοχείς στο
κεντρικό βοθρίο έχουν πυκνή διάταξη.
Η πιο ευαίσθητη περιοχή δεν βρίσκεται στο ίδιο μέρος
σε όλα τα είδη.
Γεράκια: μεγαλύτερη πυκνότητα φωτοϋποδοχέων
στο άνω ήμισυ του αμφιβληστροειδούς (κάτω ήμισυ
του οπτικού πεδίου). Οξύτητα όρασης όταν πετάνε.
Το αντίθετο συμβαίνει στους αρουραίους.
ραβδία
κωνία
Οριζόντια κύτταρα
Δίπολα κύτταρα
Βραχύινα κύτταρα
Γαγγλιακά κύτταρα
Ίνες οπτικού νεύρου
Φως
Το φως πρέπει να περάσει διαμέσου των
γαγγλιακών και δίπολων κυττάρων πριν φτάσει
στους υποδοχείς. Τα γαγγλιακά και τα δίπολα
κύτταρα είναι σχεδόν διαφανή.
Κωνία
Εξειδικευμένα για την χρωματική όραση. Μικρή
ευαισθησία στο αμυδρό φως.
Φωτωπικό σύστημα, απαιτεί περισσότερο φως (η
φωτοχρωστική ιωδοψίνη απαιτεί υψηλό
επίπεδο έντασης φωτός).
Περισσότερο ευαίσθητα στις λεπτομέρειες
(λιγότερα κωνία συγκλίνουν προς ένα
μετασυναπτικό νευρώνα).
Μεγαλύτερη πυκνότητα στο κέντρο το
αμφιβληστοειδούς (κεντρικό βοθρίο).
Ραβδία
Περισσότερο ευαίσθητα στα αμυδρά φωτεινά
ερεθίσματα. Δεν συμβάλλουν στην χρωματική
όραση.
Σκοτωπικό σύστημα (η φωτοχρωστική ροδοψίνη
απορροφά το φως πολύ γρήγορα).
Λιγότερο ευαίσθητα στις λεπτομέρειες (περισσότερα
ραβδία συγκλίνουν προς ένα μετασυναπτικό
νευρώνα).
Μεγαλύτερη πυκνότητα στην περιφέρεια του
αμφιβληστοειδούς.
(Σε έντονο φως η ροδοψίνη διασπάται και η ανασύνθεσή της απαιτεί χρόνο.
Αυτός είναι ο λόγος που οι οφθαλμοί καθυστερούν να προσαρμοστούν
σε μια σκοτεινή αίθουσα.)
ραβδία κωνία
Η διέγερση των υποδοχέων-1
Η μεμβράνη των φωτοϋποδοχέων περιέχει δίαυλους
ιόντων οι οποίοι είναι συνήθως ανοικτοί. Οι
δίαυλοι αυτοί δέχονται ανιόντα. Έτσι, το δυναμικό
υποδοχέα είναι η υπερπόλωση.
Σε αντίθεση με άλλους νευρώνες, οι φωτοϋποδοχείς
συνεχώς διαχέουν τον νευροδιαβιβαστή τους.
Όταν το φως απελευθερώνει ενέργεια, οι δίαυλοι
ιόντων του φωτοϋποδοχέα κλείνουν. Τα ανιόντα
δεν μπορούν να διαπεράσουν την μεμβράνη, η
οποία υπερπολώνεται περισσότερο, και ο
νευροδιαβιβαστής δεν διαχέεται.

Σαν αποτέλεσμα των αλλαγών, δημιουργείται μια
διαβαθμιζόμενη υπερπόλωση του υποδοχέα: όσο
πιο έντονο το ερέθισμα, τόσο πιο έντονη η
υπερπόλωση.
Η υπερπόλωση έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του
νευροδιαβιβαστή από τον φωτοϋποδοχέα.
Ο νευροδιαβιβαστής υπερπολώνει το δίπολο κύτταρο.
Η μείωσή του έχει σαν αποτέλεσμα την εκπόλωση
του δίπολου κυττάρου.
Η υπερπόλωση είναι ένα νευρικό σήμα, όπως η
εκπόλωση.
Το φως υπερπολώνει τον φωτοϋποδοχέα και
εκπολώνει το δίπολο κύτταρο. Το δίπολο κύτταρο
εκχέει νευροδιαβιβαστές, οι οποίοι εκπολώνουν
τη μεμβράνη του γαγγλιακού κυττάρου και
αυξάνει τον ρυθμό πυροδότησής του.
Η αναστολή του υποδοχέα επίσης μεταβιβάζει
πληροφορίες. Η υπερπόλωση του φωτοϋποδοχέα
μειώνει την ανασταλτική διαβίβαση προς τα
δίπολα κύτταρα, άρα αυτά διεγείρονται.
Υπερπόλωση
φωτοϋποδοχέα
Εκπόλωση δίπολου
κυττάρου
Εκπόλωση
γαγγλιακού κυττάρου
φως
Οι 2 θεωρίες της χρωματικής όρασης
(συμπληρωματικές)
Η τριχρωματική θεωρία
(Young-Helmholtz)
Κάθε κωνίο είναι ευαίσθητο σε ένα ευρύ φάσμα
μηκών κύματος, αλλά περισσότερο ευαίσθητο σε
ορισμένα. Διακρίνουμε το μήκος κύματος βάσει της
σχετικής διέγερσης των 3 ειδών κωνίων:
Βραχέος μήκους
Μεσαίου μήκους
Μακρού μήκους κύματος
Η ποσοστιαία σχέση της αντίδρασης των 3 κωνίων
καθορίζει την αντίληψη του χρώματος. Συγκριτική
διεργασία. Όταν και τα 3 είδη ενεργοποιούνται στον
ίδιο βαθμό, βλέπουμε άσπρο ή γκρι.
Η τριχρωματική θεωρία
(Young-Helmholtz)
Πρόβλημα: η αντίληψη του χρώματος δεν είναι

απόλυτη αλλά σχετική
Η θεωρία της ανταγωνιστικής (αντίθετης)
επεξεργασίας
(Hering)
Κάθε δίπολο κύτταρο δέχεται πληροφορίες από 2-3 είδη
κωνίων. Αντιλαμβανόμαστε τα χρώματα με την
μορφή συμπληρωματικών ζευγαριών χρωμάτων:
Άσπρο - μαύρο
Κόκκινο - πράσινο
Μπλε - κίτρινο
Συγκεκριμένοι νευρώνες διεγείρονται από το πράσινο &
αναστέλλονται από το κόκκινο, κλπ. Όταν το κύτταρο
εκπολώνεται, ο εγκέφαλος γνωρίζει πως κοιτάμε κάτι
πράσινο, αλλά όχι κόκκινο ή λευκό. Άσπρο: διέγερση
από τον συνδυασμό όλων των μηκών κύματος.
Η ανάμειξη φωτός είναι προσθετική, η ανάμειξη

χρωμάτων είναι αφαιρετική
φώτα μπογιές
Όταν κοιτάζετε το κόκκινο για πολύ θα δείτε ένα

πράσινο μετείκασμα (afterimage), κλπ. Κατά την
παρατεταμένη έκθεση σε κόκκινο φως, ένα ειδικό
δίπολο κύτταρο μπορεί να υποστεί παρατεταμένη
διέγερση. Όταν το κόκκινο φως απομακρυνθεί, το
κύτταρο υπερπολώνεται και οι πληροφορίες που
στέλνει εκλαμβάνονται σαν πράσινο.
Η αχρωματοψία
Έλλειψη κωνίων μεσαίου ή βραχέος μήκους κύματος
(γενετικοί λόγοι).
Πιο συνήθης μορφή: διάκριση κόκκινου-πράσινου. Ο
κόσμος φαίνεται σαν αποχρώσεις του κίτρινου και
του μπλε. Τα άτομα βλέπουν το κόκκινο και το
πράσινο σαν αποχρώσεις του κίτρινου. Δεν
οφείλεται σε έλλειψη κωνίων, γιατί η διακριτική
τους ικανότητα είναι φυσιολογική. Τα κόκκινα
κωνία τους περιέχουν πράσινη οψίνη.
Άλλα άτομα επίσης μπερδεύουν το κόκκινο-πράσινο
και έχουν φυσιολογική διακριτική ικανότητα. Τα
πράσινα κωνία τους περιέχουν κόκκινη οψίνη.
Η αχρωματοψία –συν.
Οι δύο αυτές μορφές έχουν να κάνουν με υπολειπόμενα
γονίδια που βρίσκονται στο χρωμόσωμα Χ.
Υπάρχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό στους άνδρες
διότι αυτοί έχουν ένα χρωμόσωμα Χ (8% έναντι 1%).
Η 3η μορφή είναι πολύ σπάνια και δεν έχει να κάνει με
γονίδιο του χρωμοσώματος Χ. Δεν υπάρχουν μπλε
κωνία. Ο κόσμος φαίνεται σαν αποχρώσεις του
πράσινου και κόκκινου. Ο ουρανός φαίνεται
πράσινος και το κίτρινο φαίνεται ροζ. Η διακριτική
ικανότητα δεν επηρεάζεται διότι ο
αμφιβληστροειδής περιέχει λίγα μπλε κωνία.
Μπορεί να υπάρχει έλλειψη δύο ειδών κωνίων.
Είδη αχρωματοψίας
Είδη αχρωματοψίας
Το Ishihara τεστ αχρωματοψίας
Αχρωματοψία
Οι οπτικές οδοί
Οπτικές οδοί
Οπτικό νεύρο Οπτικός φλοιός

Έξω Γονατώδες Σώμα
(θάλαμος)
Βλάβες οπτικού πεδίου
Μονόπλευρη
απώλεια
οπτικού πεδίου
(Ετερώνυμη) Οπτικό χίασμα

ημιανοψία
Ομώνυμη
ημιανοψία
Έξω Γονατώδες Σώμα
Οπτικός Φλοιός
1. Αμφιβληστροειδής Οπτικές οδοί
2. Οπτικό νεύρο
3. Οπτικό χίασμα
4. Οπτικά δεμάτια
5. Άνω διδύμια
6. Έξω γονατώδες σώμα
7. Οπτική ακτινοβολία
8. Οπτικός φλοιός
Κοιλιακή επιφάνεια εγκεφάλου/οπτικής οδού
Τυφλή όραση
(Αμυγδαλή)
Προσκέφαλο Οπίσθιος βρεγματικός λοβός
(θαλάμου)
Άνω διδύμια
Αμφιβληστροειδής
• Απουσία οπτικού φλοιού
• Μη συνειδητή όραση
• Αποφυγή αντικειμένων
• Μη συνειδητή συναισθηματική αντίδραση
Το οπτικό πεδίο
Μηχανισμοί επεξεργασίας οπτικού

συστήματος
• Αμφιβληστροειδής χιτώνας: 6 εκατομμ. κωνία,
120 εκατομμ. ραβδία
• Δεν χρειαζόμαστε πληροφορίες από 126
εκατομμ. σημεία
• Σημαντικές πληροφορίες: όρια αντικειμένων,
κίνηση
• Σύγκριση ενός τμήματος του
αμφιβληστροειδούς χιτώνα με ένα άλλο
Υποδεκτικά πεδία
• Υποδεκτικό πεδίο νευρώνα: το τμήμα του
αμφιβληστροειδούς που επηρεάζει τη
δραστηριότητα του νευρώνα όταν προσπέσει
κάποιο φωτεινό ερέθισμα.
• Π.χ., υποδεκτικό πεδίο γαγγλιακού κυττάρου, ή
κυττάρου φλοιού: το τμήμα του
αμφιβληστροειδούς όπου οι υποδοχείς
διεγείρουν τα διάφορα κύτταρα, μέχρις ότου
το μήνυμα φτάσει στο γαγγλιακό κύτταρο ή
στο κύτταρο του φλοιού
Υποδεκτικά πεδία –συν.

• Περιοχή του αμφιβληστροειδούς
• Περιοχή του οπτικού πεδίου
Κάθε σημείο του αμφιβληστροειδούς δέχεται
πληροφορίες από κάθε σημείο του οπτικού
πεδίου (δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο)
• Διεγερτικά υποδεκτικά πεδία (αύξηση ρυθμού

πυροδότησης του νευρώνα)
• Ανασταλτικά υποδεκτικά πεδία (μείωση
ρυθμού πυροδότησης του νευρώνα)
Κέντρο + Κέντρο -
Πυροδότηση γαγγλιακού κυττάρου

Πλάγια (πλευρική) αναστολή
• Mείωση της δραστηριότητας ενός νευρώνα
λόγω της δραστηριότητας ενός άλλου νευρώνα
• Ενισχύει την ενίσχυση της αντίθεσης της
φωτεινότητας στα όρια των σχημάτων
• Απροσδόκητα αποτελέσματα
Πλάγια αναστολή
Η οπτική πλάνη πλέγματος του Hermann
Μηχανισμός
Κάθε φωτοϋποδοχέας διεγείρει δύο ή περισσότερα
δίπολα κύτταρα. Διεγείρει επίσης ένα οριζόντιο
κύτταρο. Το οριζόντιο κύτταρο αναστέλλει κάπως
το δίπολο κύτταρο και αναστέλλει τα γειτονικά
δίπολα κύτταρα (πλάγια αναστολή).
Το τελικό αποτέλεσμα της διέγερσης και της
σχετικής αναστολής είναι η διέγερση του δίπολου
κυττάρου που έχει διεγερθεί από τον
φωτοϋποδοχέα και η αναστολή των γειτονικών
δίπολων κυττάρων.
Μηχανισμός –συν.
Τα κύτταρα στο εξωτερικό του τετραγώνου
δέχονται μεγαλύτερη διέγερση
- + -
Εστίαση στο πορτοκαλί: λίγη πλάγια αναστολή του κέντρου
από το περιβάλλον, διότι τα υποδεκτικά πεδία των
γαγγλιακών κυττάρων στο κεντρικό βοθρίο είναι μικρά,
ακρίβεια στην κεντρική όραση
Πράσινο: ισορροπία μεταξύ σκοτεινών & φωτεινών σημείων,
λευκό χρώμα
Μωβ: πλάγια αναστολή
Δομή υποδεκτικών πεδίων

Δίπολα κύτταρα → Γαγγλιακά κύτταρα → Έξω
Γονατώδες Σώμα → …
Τα υποδεκτικά πεδία τους συνδυάζονται στους

διαδοχικούς σταθμούς και έτσι τα υποδεκτικά
πεδία μεγαλώνουν
Οι παράλληλες οδοί του αμφιβληστροειδούς
χιτώνα στο Έξω Γονατώδες Σώμα (ΕΓΣ)
Γαγγλιακά κύτταρα:
Μικρά (κύτταρα Χ) κυρίως κοντά στο κεντρικό βοθρίο.
Μικρά υποδεκτικά πεδία, χρώμα, λεπτομέρειες.
Στέλνουν πληροφορίες σε μικρά κύτταρα του ΕΓΣ
(μικροκυτταρικούς νευρώνες).
Μεγάλα (κύτταρα Υ) σε όλο τον αμφιβληστροειδή.
Μεγάλα υποδεκτικά πεδία. Όχι χρώμα. Αντίδραση σε
κινούμενα ερεθίσματα, σύντομη αντίδραση σε στατικά
ερεθίσματα.
Τα Χ & Υ στέλνουν πληροφορίες σε μεγάλα κύτταρα του
ΕΓΣ (μεγαλοκυτταρικούς νευρώνες). Αντίληψη βάθους,
μεγάλων μορφών, κίνησης.
Οι παράλληλες οδοί του αμφιβληστροειδούς

χιτώνα στο ΕΓΣ
Μεγαλοκυτταρική οδός: σε όλα τα θηλαστικά.
Μικρότερη διακριτική ικανότητα. Κίνηση.
Φωτεινότητα.
Μικροκυτταρική οδός: πίθηκοι, άνθρωπος. Χρώμα,

λεπτομέρεια.
Οι παράλληλες οδοί
Οπτικός φλοιός (ταινιωτός φλοιός, περιοχή V1):
δέχεται τον κύριο όγκο των οπτικών πληροφοριών από
τον θάλαμο.
Δευτερογενής οπτικός φλοιός (περιοχή V2):
πληροφορίες από περιοχή V1 & από τον θάλαμο.
Ο δευτερογενής οπτικός φλοιός στέλνει τις
πληροφορίες στις περιοχές V3, V4, V5, και μερικές
πίσω στην περιοχή V1.
Οι περιοχές αυτές υποδιαιρούνται περαιτέρω. Έχουμε
περισσότερες από 20 οπτικές περιοχές στο φλοιό.
3 παράλληλες οδοί στον φλοιό

Τμήμα της μικροκυτταρικής οδού: ευαίσθητο
πρωταρχικά στις λεπτομέρειες
Το κύριο τμήμα της μεγαλοκυτταρικής οδού:
ευαίσθητο στην κίνηση
Μεγαλοκυτταρική & μικροκυτταρική οδός:
ευαίσθητες στη φωτεινότητα & στο χρώμα
Οι μεγαλοκυτταρικοί & μικροκυτταρικοί νευρώνες
δεν αλληλεπικαλύπτονται
Οπτικός φλοιός
Πληκτραία σχισμή
Οπτικές περιοχές
Οπτικές περιοχές
Αναγνώριση της μορφής

Τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς αντιδρούν σε
ορισμένου τύπου ερεθίσματα (από την καταγραφή
ηλεκτρικής δραστηριότητας φλοιού)
Τα περισσότερα κύτταρα έχουν διοφθάλμια
υποδεκτικά πεδία
Τα περισσότερα κύτταρα έχουν υποδεκτικά πεδία
σχήματος ορθογωνίου. Λειτουργούν σαν ανιχνευτές
χαρακτηριστικών γνωρισμάτων (feature detectors).
Κατηγορίες κυττάρων
•Απλά
•Σύνθετα
•Πολυσύνθετα
Απλά
Στον κύριο οπτικό φλοιό. Διέγερση από ένα
φωτεινό ερέθισμα μορφής κηλίδας σε οποιοδήποτε
σημείο του διεγερτικού υποδεκτικού πεδίου.
Αναστολή από ένα φωτεινό ερέθισμα μορφής
κηλίδας σε οποιοδήποτε σημείο του ανασταλτικού
υποδεκτικού πεδίου.
Ο βαθμός της διέγερσης ή αναστολής είναι
συνάρτηση του βαθμού του φωτός που προσπίπτει.
Απλά
Σύνθετα
Στην περιοχή V1 ή V2. Ευρύτερο υποδεκτικό πεδίο από
τα απλά κύτταρα.
Δεν έχουν διεγερτικές και ανασταλτικές ζώνες.
Αντιδρούν σε πρότυπο φωτός συγκεκριμένου
προσανατολισμού, κινούμενο κάθετα στον άξονα του
κυττάρου (κάθετη ράβδος, κτλ.). Οποιοδήποτε
ερέθισμα με κατάλληλο προσανατολισμό & κίνηση
εντός του μεγάλου υποδεκτικού πεδίου διεγείρει το
κύτταρο, ανεξάρτητα από την ακριβή θέση του μέσα
στο πεδίο.
Σύνθετα
Πολυσύνθετα
Σαν τα σύνθετα αλλά με ισχυρή ανασταλτική
περιοχή στο ένα άκρο του ορθογώνιου υποδεκτικού
τους πεδίου.
Το ερέθισμα δεν πρέπει να εκτείνεται πέραν ενός
ορισμένου σημείου.
Πολυσύνθετα
Στήλες
Κύτταρα με ίδιες ιδιότητες ομαδοποιούνται σε
στήλες.
Όλα τα κύτταρα μιας στήλης αντιδρούν στα ίδια
χαρακτηριστικά του ερεθίσματος (ίδιο χρώμα,
πληροφορίες και από τα 2 μάτια, κτλ.).
Αντίληψη πληροφοριών από τον φλοιό
V1 (πρωτοταγής οπτικός φλοιός): αντίληψη,
σχηματισμός νοερών εικόνων (πληκτραίος φλοιός)
V2: παρόμοιες ιδιότητες με V1, περιγράμματα
V4: χρωματική όραση
V5 (έσω κροταφική περιοχή): αντίληψη κίνησης
Κάτω κροταφικός φλοιός: αντίληψη μορφής
Αντίληψη χρώματος
Περιοχή V4
Υποδεκτικά πεδία: περιοχές γύρω από το κεντρικό βοθρίο.
Χρωματιστά γυαλιά ηλίου: σύγκριση των χρωμάτων με τα
γειτονικά χρώματα και αφαίρεση μιας ποσότητας του χρώματος
από το χρώμα του κάθε αντικειμένου.
ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΓΚΡΙΖΑ! ΚΟΙΤΑΞΤΕ ΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΤΡΥΠΑ ΓΙΑ
ΝΑ ΤΟ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕΤΕ.
Αντίληψη χρώματος
Σταθερότητα του χρώματος
Σύμφωνα με τους Land & Zeki, η αντίληψη του
χρώματος και η αντίληψη του μήκους κύματος
αποτελούν δύο διαφορετικές διαστάσεις.
Η περιοχή V4 έχει νευρώνες, των οποίων η εκπόλωση
συσχετίζεται με το φαινόμενο χρώμα του
αντικειμένου και όχι με τη σύνθεση των μηκών
κύματος του φωτός που αντανακλάται.
Τα κύτταρα διπλού ανταγωνισμού συγκεντρώνονται
κυρίως στην περιοχή V1 - μικροκυτταρικό σύστημα.
Από τη V1 το σύστημα προβάλλει στη V2 και από εκεί
στη V4.
Αντίληψη κίνησης
V5. Αντίδραση κυττάρων βάσει της ταχύτητας και

κατεύθυνσης της κίνησης.
Ορισμένα κύτταρα αντιδρούν στην κίνηση μικρού
αντικειμένου σε σχέση με τον φόντο του. Άλλα
αντιδρούν στη μεγέθυνση, σμίκρυνση, περιστροφή
μιας μεγάλης οπτικής εικόνας (όπως με την κίνηση του
κεφαλιού).
Τα κύτταρα αυτά δεν αντιδρούν στο χρώμα.
Ακινητοψία: αγνωσία της κίνησης. Το άτομο βλέπει
εικόνες ατόμων ή αντικειμένων που εμφανίζονται σε
διαφορετικά σημεία ξαφνικά.
Οπτική πλάνη κίνησης (“rotating snakes”)
Εξήγηση: https://www.npr.org/sections/13.7/2014/03/24/293740555/the-rotating-snakes-are-all-in-your-
mind?t=1610289239784
Αντίληψη βάθους
Στερεοσκοπική αντίληψη: βάσει της αντίληψης
διαφορών σε αυτά που βλέπουν τα 2 μάτια.
Τα περισσότερα κύτταρα του φλοιού έχουν διοφθάλμια
υποδεκτικά πεδία.
Ορισμένα κύτταρα της μεγαλοκυτταρικής οδού είναι
πολύ ευαίσθητα στο βαθμό της ασυμφωνίας των
πληροφοριών. Δεν ενεργοποιούνται όταν μόνο το ένα
μάτι κοιτάζει κάτι.
Η αντίληψη του βάθους μπορεί να επιτευχθεί με
πολλούς τρόπους (προοπτική, αχνή εικόνα). Όμως η
στερεοσκοπική αντίληψη είναι πιο ακριβής, ιδίως για
τον συντονισμό των λεπτών κινήσεων του χεριού.
Σύνθεση της αντίληψης
Ξεχωριστές οδοί του οπτικού συστήματος είναι

υπεύθυνες για διαφορετικές παραμέτρους της
οπτικής αντίληψης.
Η εμπειρία της οπτικής πληροφορίας ως ενιαίας
μπορεί να οφείλεται στο ότι οι νευρώνες που
διεγείρονται από το ίδιο αντικείμενο συχνά
παράγουν εγκεφαλικά κύματα συχνότητας 40 Hz σε
συγχρονισμό μεταξύ τους.
Διαταραχές της οπτικής αντίληψης

Οπτική αγνωσία: αδυναμία αναγνώρισης μέσω της
όρασης.
Τυφλή όραση (blindsight): μετά από φλοιική τύφλωση
(καταστροφή οπτικού φλοιού). Δεν υπάρχει συνείδηση
της όρασης. Το άτομο όμως στρέφεται προς το οπτικό
ερέθισμα, μπορεί να αποφύγει αντικείμενα βάσει
γεμάτου – άδειου χώρου. Οπτική συμπεριφορά μέσω
υποφλοιωδών περιοχών.
Δεν έχουμε επίγνωση του τυφλού σημείου του
αμφιβληστροειδούς, διότι ο εγκέφαλος «καλύπτει» τα
κενά. Έτσι, άτομα με απώλεια τμήματος του οπτικού
πεδίου μπορεί να μην το αντιλαμβάνονται.
Προσωποαγνωσία: αδυναμία αναγνώρισης γνωστών
προσώπων. Σε ορισμένες περιπτώσεις το άτομο
μπορεί να διακρίνει ηλικία, φύλο. Σε άλλες, διακρίνει
τμήματα του προσώπου αλλά όχι το σύνολο. Μπορεί
να μη δύναται να διακρίνει το δικό του πρόσωπο.
Επίσης να μην μπορεί να σχηματίσει νοερά εικόνες
προσώπων.
Δυσκολία στην αναγνώριση κατηγοριών αντικειμένων
(ζώων και ιδίως προσώπων, φυτών).

Αχρωματοψία: Διαφορά από αμφιβληστροειδική
αχρωματοψία: Το άτομο μπορεί να διακρίνει
διαφορετικά μήκη κύματος (σαν αποχρώσεις του
γκρίζου), διότι διαθέτει φωτοϋποδοχείς ευαίσθητους
στο μήκος κύματος στον οφθαλμό. Δεν μπορεί όμως
να μεταφράσει το μήκος κύματος σε χρώμα. Επίσης,
δεν υπάρχει χρωματική σταθερότητα του γκρι:
διαφορετικά φίλτρα άλλαζαν σημαντικά την κλίμακα
των χρωμάτων.
Μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα μπορεί να
επέλθει απώλεια της μνήμης του χρώματος.
Τι μπορεί να κάνει ο
εγκέφαλός μας …
‘ Οφθαλμαπάτες ‘
ή
‘ Όταν οι νευρώνες ερμηνεύουν αυτά
που βλέπουν τα μάτια ‘
Αλλά, τι βλέπουν τα μάτια μας;
Αυτό μόνο ξέρει να κάνει ο εγκέφαλός μας !

Διάβαζε και ας σου φαίνεται παράξενο !
Σωφνυμα με μετελη Αγκιλγου Πεπανησιμοτυ η

σριεα των γωραματμν σε μια λξεη δεν εεχι
σαιμησα, ατυο που μρετα εαινι το πωτρο και το το
τλευτιαεο γμαρμα. Τα υλιoποπα μοπορυν να εαινι
σε οηπιδτοε σριεα και μεριπος αοκμα να δαεζιαβις
χριως πβηρλμοα.
Ο αεικίνητος
νερόμυλος
Τα πάνω-κάτω
Κοίταξε την εικόνα αυτή προσεκτικά. Τι βλέπεις;
Διάβασε παρακάτω για να δεις τι είδες πραγματικά !
Ενδιαφέρον δεν είναι !
Μελέτες έδειξαν ότι τα παιδιά δεν

αναγνωρίζουν την εικόνα «ιδιωτικής» στιγμής
γιατί δεν υπάρχουν στην μνήμη τους τέτοιες
παραστάσεις.
Αυτό που βλέπουν τα παιδία είναι 9 δελφίνια.
Τα βλέπεις και εσύ ;
Κοίταζε τις χρωματιστές λέξεις και λέγε μεγαλόφωνα το χρώμα και όχι
την λέξη
ΚΙΤΡΙΝΟ ΜΠΛΕ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ

ΜΑΥΡΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΠΡΑΣΙΝΟ
ΚΑΦΕ ΚΙΤΡΙΝΟ ΚΟΚΚΙΝΟ
ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ ΠΡΑΣΙΝΟ ΜΑΥΡΟ
ΜΠΛΕ ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΑΦΕ
ΠΡΑΣΙΝΟ ΜΠΛΕ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ
Διαμάχη δεξιού – αριστερού

Η δεξιά πλευρά του εγκεφάλου σου προσπαθεί να πει το
χρώμα αλλά η αριστερή επιμένει να διαβάζει την λέξη,
Αν βλέπεις κάτι να γυρίζει, τρέξε στον οφθαλμίατρο !

Τίποτα δεν κουνιέται όπως μπορείς να διαπιστώσεις βάζοντας το χέρι σου μπροστά στην
εικόνα !
Συνεχίζουμε;
Κοίταξε καλά τις εικόνες που ακολουθούν

Στην πραγματικότητα, τίποτα δεν κινείται!
...οι κόκκινες οριζόντιες γραμμές είναι παράλληλες ή όχι ?
Τι βλέπεις; σπείρα ή κύκλους. Για ακολούθησε με το δάχτυλό σου την σπείρα.

Συγκέντρωσε την προσοχή σου στον σταυρό στην μέση, μετά από μερικά
δευτερόλεπτα θα διαπιστώσεις ότι ο ροζ κύκλος που γυρίζει είναι στην
πραγματικότητα πράσινος!!!
Αν κοιτάξεις μόνο τον

σταυρό στην μέση, θα δεις
τους ροζ κύκλους να
εξαφανίζονται και να μένει
μόνο ο πράσινος που στην
πραγματικότητα είναι ροζ!
Πλησίαζε και
απομάκρυνε
το κεφάλι σου
από την
οθόνη
εστιάζοντας
στο κεντρικό
σημείο
Μέτρησε τις μαύρες κουκίδες…
Είναι καταπληκτική οπτική απάτη..... Ακολούθησε τις οδηγίες:

1) Χαλάρωσε και συγκέντρωσε την προσοχή σου στις 4 κουκίδες περίπου στο κέντρο της εικόνας
για 40 δευτερόλεπτα .
2) Μετά στρέψε σιγά το βλέμμα σου σε ένα κοντινό τοίχο με λεία μονόχρωμη επιφάνεια
3) Στην συνέχεια βλέπεις να σχηματίζεται στον τοίχο μία ανοιχτόχρωμη κηλίδα (κοίταξε με επιμονή)
4) Ανοιγόκλεισε τα μάτια σου και θα δεις να σχηματίζεται μέσα στην ανοιχτόχρωμη κηλίδα μία εικόνα.
5) Τι βλέπεις, η μάλλον ποιόν βλέπεις;
Μάθηση και μνήμη
Αμνησία
Η ιστορία του H.M.
Σύντομο ιστορικό του ΗΜ
Henry Gustav Molaison (H.M.) (1926-2008, ΗΠΑ)
(Το πραγματικό του όνομα έγινε γνωστό μετά θάνατο)
Ήπια επιληψία (μερικές κρίσεις), ανεξέλεγκτη από
τα 16 έτη (γενικευμένες, τονικο-κλονικές)
Άργησε να αποφοιτήσει από το Λύκειο, απουσίες
Εργάστηκε σε εργοστάσιο, σταμάτησε στα 27 λόγω
των κρίσεων
Το 1953 (27 ετών) ο νευροχειρουργός W. B. Scoville
του αφαίρεσε το μεγαλύτερο τμήμα της πρόσθιας
μοίρας του κροταφικού λοβού (συν αμυγδαλή,
ιππόκαμπο, ενδορινικό φλοιό) αμφοτερόπλευρα
Μείωση κρίσεων, έλεγχος με φαρμακευτική αγωγή
Αλλά: προσθιόδρομη (εμπροσθόδρομη) αμνησία
Πρώτη αναφορά του περιστατικού από τους W. B.
Scoville & B. Milner (νευροψυχολόγο) τo 1957.
Η βλάβη του ΗΜ
Άγκιστρο Ιππόκαμπος
Ενδορινικός φλοιός Αμυγδαλή
Ιππόκαμπος Ιπποκάμπεια έλικα Ιππόκαμπος

(οπίσθια)
Η βλάβη του ΗΜ
a, b: περιγράμματα της έσω
μοίρας των κροταφικών λοβών
που υπέστησαν χειρουργική τομή
→: σημάδι οξείδωσης από

χειρουργικό σύνδεσμο στην
παραϊπποκάμπεια έλικα του Δ
ημισφαιρίου
c: βλάβη στον κογχομετωπιαίο

λοβό, που επιδρά σε φλοιό και
λευκή ουσία
Annese et al. 2014, Nature Communications
Το νευροψυχολογικό του προφίλ

Έντονη εμπροσθόδρομη αμνησία
Κάποια οπισθόδρομη αμνησία (από ημερ.
επέμβασης)
Φυσιολογική βραχύχρονη μνήμη
Διατήρηση υψηλής προνοσηρής
νοημοσύνης
Διατήρηση διαδικαστικής μνήμης,
αντιληπτικής μνήμης, νέες συνήθειες
Ευδιάθετος, ήρεμος, αίσθηση χιούμορ
Με το χρόνο, ανέπτυξε την αίσθηση ότι δεν
αποκτούσε νέες μνήμες και εξέφρασε
ανησυχία για αυτό
Νευροψυχολογικές δοκιμασίες
διαδικαστικής μνήμης
The Tower of Hanoi
Κατοπτρική ιχνηλάτηση (mirror tracing task
Η μνήμη
Έκδηλη (δηλωτική)
Σημασιολογική (μνήμη γνώσεων)
Επεισοδιακή (μνήμη συμβάντων)
Άδηλη
Διαδικαστική (δεξιότητες)
Αντιληπτική (προπαίδευση)
Κλασσική εξαρτημένη μάθηση
Η υπόθεση πολλαπλών μνημονικών ιχνών
Βραχυπρόθεσμη
Μακροπρόθεσμη
Η έκδηλη (δηλωτική) μνήμη
Επίδοση
Ανάκληση
Μνήμη εργασίας
Αισθητηριακή τροποποίηση
Κωδικοποίηση Παγίωση Μακροπρόθεσμη

αποθήκευση
Βραχυπροπρόθεσμη
αποθήκευση
Απώλεια πληροφοριών
Το υπόστρωμα της έκδηλης μνήμης
Το λιμβικό σύστημα
5
2 (DG (οδοντωτή έλικα), CA3, CA1,

Subiculum (Υπόθεμα))
1
3
Ιππόκαμπος Μαστία
Ψαλίδα
Ενδορινικός φλοιός Έλικα προσαγωγείου Πρόσθιος θαλαμικός π.
Διατιτραίνουσα οδός
Η λειτουργία του ιππόκαμπου
3
4 Ενδορινικός φλοιός (EC) → Οδοντωτή έλικα (DG) → CA3
→ CA1 → Υπόθεμα (S) → Ενδορινικός φλοιός (EC)
2
5
1
6
Η μνήμη φόβου
ΠΜΦ, πρόσθια
έλικα
προσαγωγείου
Ιππόκαμπος
Αμυγδαλή
Τελική ταινία
(πυρήνας
Bed)
Θάλαμος
Προς τα κάτω έλεγχος Πληροφορίες πλαισίου για τη Σύνθεση πληροφοριών για Σύνθεση πληροφοριών για τα Επεξεργασία αισθητηριακών
των υποφλοιικών δομών ρύθμιση της δραστηριότητας τα αρνητικά και φοβιστικά αρνητικά και φοβιστικά πληροφοριών για τα
για ρύθμιση αποκρίσεων του λιμβικού συστήματος και ερεθίσματα για την άμεση ερεθίσματα για τη διατήρηση αρνητικά και φοβιστικά
του φλοιού απόκριση φόβου απόκρισης φόβου ερεθίσματα
Flores et al. 2018, Nature Communications

Το υπόστρωμα της άδηλης μνήμης
Η άδηλη μνήμη
Διαδικαστική μνήμη, κινητικές δεξιότητες: βασικά γάγγλια
Προπαίδευση (priming): νεοφλοιός
Κλασσική εξαρτημένη μάθηση: αμυγδαλή (συναισθηματικές αντιδράσεις),
παρεγκεφαλίδα (κινητικές αντιδράσεις)
Ευαισθητοποίηση (sensitization), εξοικείωση (habituation): ανακλαστικές οδοί
Βασικά γάγγλια Νεοφλοιός
Αμυγδαλή Έσω κροταφικός Ιππόκαμπος

Παρεγκεφαλίδα λοβός
Ανακλαστικές οδοί
Η εξέταση συνιστωσών της μνήμης
των ζώων
Η έκδηλη μνήμη
Ακτινωτός λαβύρινθος 8 διαδρομών
Αναγνώριση της θέσης στο χώρο: βλάβη στον

ιππόκαμπο μόνο
Kesner et al. 1993, Experimental Brain Research

Η έκδηλη μνήμη
Αναγνώριση της θέσης στο χώρο: βλάβη στον
Morris water maze
ιππόκαμπο μόνο
Μνήμη της κινητικής αντίδρασης στο χώρο:

βλάβη στον κερκοφόρο πυρήνα μόνο
Α’ φάση: τοποθέτηση στο μεσαίο

κουτί. Τροφή στο 1 ή 3.
Β’ φάση: Τοποθέτηση στο μεσαίο
κουτί, στην άλλη πλευρά. Τροφή
μόνο αν γυρίσει προς την ίδια
πλευρά, όπως στην Α’ φάση.

Η εκμάθηση συνηθειών (habits): βλάβη στον κερκοφόρο πυρήνα
Ο επίμυς στρίβει Δ ή Α
ανάλογα με τον τόνο
Οι νευρωνικές αποκρίσεις των αλλαγών κατά την εκμάθηση μιας διαδικασίας δείχνουν τα στάδια σχηματισμού
μιας συνήθειας. Τα βασικά γάγγλια φαίνεται ότι προσλαμβάνουν τις αισθητηριακές πληροφορίες και στέλνουν
σήματα για τις κινητικές αποκρίσεις.
Jog et al. 1999, Science
Η αναγνώριση αντικειμένων
Μνήμη αναγνώρισης του νέου αντικείμενου
Μνήμη αναγνώρισης αντικειμένων με

αναντιστοιχία: βλάβη στον εξωραβδωτό οπτικό
φλοιό μόνο
Α’ φάση: ο επίμυς μετακινεί ένα

αντικείμενο (Α) και βρίσκει τροφή.
Β’ φάση: ο επίμυς βρίσκει τροφή
μόνο αν μετακινήσει το διαφορετικό
αντικείμενο ως προς το δείγμα (Β).

Συμπεράσματα
Διπλός διαχωρισμός μεταξύ των εγκεφαλικών

περιοχών και των δοκιμασιών
Η έκδηλη και η άδηλη μνήμη μπορεί να

μειωθούν επιλεκτικά, ανάλογα με την περιοχή
της βλάβης
Μοντέλα ζώων: πειραματική εξέταση αυτού του

διαχωρισμού

Βιολογικές Βάσεις Της Συμπεριφοράς Αλεξάνδρα Οικονόμου ΕΚΠΑ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Βιολογικές Βάσεις Της Συμπεριφοράς Αλεξάνδρα Οικονόμου ΕΚΠΑ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Βιολογικές Βάσεις της Συμπεριφοράς

Σχέση εγκεφάλου και συμπεριφοράς (και νόησης,

• Ψυχολόγος (Νευροψυχολόγος, Σχολικός Ψυχολόγος,

Η σχέση εγκεφάλου-συμπεριφοράς, νου -1

Ερμηνεία της συμπεριφοράς, με έμφαση τις

20ος αιώνας: οι ανακαλύψεις των βιολογικών αιτιών

Πριν τον 19ο αιώνα: οι εξηγήσεις ήταν πιο

Ο πρώτος που ανακάλυψε τη σχέση μεταξύ

Rene Descartes (1590-1650)

Immanuel Kant (1724-1804)

Rene Descartes (1590-1650)

Απεικόνιση που δείχνει

Οι ασθένειες δύνανται να έχουν είτε βιολογική είτε

Αντιλαμβανόμαστε βιωματικά την λειτουργία του

Όλο και περισσότεροι ιατροί ή επιστήμονες είναι

Αποτέλεσμα ψυχολογικών διεργασιών και όχι

Παρ’ όλες τις οργανικές αλλαγές, με αληθινά

Ασθένειες που τις προξενούν παράσιτα, τοξικές

Οι ψυχικές λειτουργίες δεν είναι ανεξάρτητες από το

Ηράκλειτος: Τὰ πάντα ῥεῖ

Ο λόγος: ο μόνος νόμος του σύμπαντος, με σύμβολο τη

Υλισμός: ο εγκέφαλος είναι ένα είδος μηχανής.

Αναγωγισμός (biological reductionism, eliminative

Η θεωρία της ανακύπτουσας ιδιότητας

Η συνείδηση εμφανίζεται όταν ο εγκέφαλος

Η θεωρία αυτή διαφέρει από μια απλή

Βιολογικοί Ψυχολογικοί Κοινωνικοί

Ηλικία Διάθεση Άγχος

Οι περισσότερες ασθένειες είναι αποτέλεσμα πολλών

Το περιβαλλοντικό (ιδίως σε νεαρή ηλικία ή

Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε την διάκριση μεταξύ

1. Μια γυναίκα με εγκεφαλικό επεισόδιο και αφασία.

Και στις δύο περιπτώσεις το φαινόμενο εντοπίζεται

Διαχωρισμός της γενετικής από την πολιτισμική

Πολλά γονίδια συντελούν σε μια συγκεκριμένη

Ποιο είναι το κατάλληλο επίπεδο ανάλυσης?

Βιολογικοί παράγοντες που ωθούν στην εμφάνιση μιας

Βιολογικοί παράγοντες που επιτρέπουν την εμφάνιση

Το «μεγάλο πρόβλημα» στις νευροεπιστήμες

Πώς ο εγκέφαλος «δημιουργεί» τη συνείδηση;

Δεν έχει ακόμα απαντηθεί

Συντονισμένη επικοινωνία μεταξύ

Νευράξονες του εγκεφάλου

Νευράξονες του εγκεφάλου –συν.

Οριζόντιες (εγκάρσιες) διατομές

Μετωπιαίες (στεφανιαίες) διατομές

Οριζόντια Μετωπιαία Οβελιαία

Εγκέφαλος & νωτιαίος μυελός

Αναπνοή, κίνηση κεφαλής &

Θωρακική μοίρα Συμπαθητικός τόνος (συμπεριλ.

Εκσπερμάτωση, κίνηση γοφών

Μεσολόβιο Κεντρική αύλακα

Θάλαμος & υποθάλαμος

Νωτιαίος μυελός Παρεγκεφαλίδα

Στ. 1 κορυφαίοι δενδρίτες από πυραμιδικά κύτταρα, όχι

Πρόσθιο κέρας Ινιακό κέρας

Τρίτη κοιλία Κροταφικό κέρας

Υδραγωγός του εγκεφάλου

Κεντρικός δίαυλος του νωτιαίου μυελού

Ανοίγματα από τα οποία το ΕΝΥ κυκλοφορεί

Μεταξύ αραχνοειδούς & χοριοειδούς:

Αύλακα, σχισμή, έλικα

Επικοινωνεί με τα αισθητικά όργανα & μύες

Νόμος Bell & Magendie