Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών PDF

‘Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών
εκµεταλλεύσεων Νοµού Ευβοίας’
Ασυνούλα Αθανασίου Χαρτσά
∆ΙΑΤΡΙΒΗ
Που υποβλήθηκε στο Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών

Περιβαλλοντική Πολιτική και ∆ιαχείριση
του Τµήµατος Περιβάλλοντος ως µέρος
των απαιτήσεων για την απόκτηση
∆ιπλώµατος Ειδίκευσης
στην Περιβαλλοντική Πολιτική και ∆ιαχείριση
Μυτιλήνη
Νοέµβριος / 2007
1
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ∆ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΡΙΒΗΣ
Αξιολόγηση ∆ιπλωµατικής ∆ιατριβής της: Χαρτσά Ασυνούλας
Θέµα: ‘Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων Νοµού Ευβοίας’
Ηµεροµηνία παρουσίασης: 14 Νοεµβρίου 2007
Η παρούσα διπλωµατική διατριβή αφού εξετάστηκε ως προς:

τη δοµή/µορφή της εργασίας, τη σαφήνεια του ερευνητικού ερωτήµατος, τη
βιβλιογραφική έρευνα, τη θεωρητική τεκµηρίωση, τη µεθοδολογία, το εµπειρικό µέρος,
την αυτονοµία της έρευνας, την ποιότητα παρουσίασης καθώς και τελικά
συµπεράσµατα της έρευνας,
από την τριµελή επιτροπή αξιολόγησης που αποτελείται από τους:
Κ.Π. Χαλβαδάκης Βογιάννης Α.Στασινάκης

Καθηγητής Ιδιότητα Λέκτορας
Συνολικά αξιολογήθηκε µε βαθµό …………….....
O
∆ιευθυντής του ΠΜΣ
Κ.Π.Χαλβαδάκης
Καθηγητής
2
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον επιβλέποντα καθηγητή κ. Κ. Χαλβαδάκη για την επίβλεψη και την
καθοδήγησή του που συνέβαλλαν στην πραγµατοποίηση αυτής της εργασίας, καθώς και για το
‘προσωπικό µάθηµα περί υπευθυνότητας και φιλοδοξίας’.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω επίσης τα µέλη της επιτροπής αξιολόγησης αυτής της έρευνας,
κ. Βογιάννη και τον κ. Στασινάκη για τις επισηµάνσεις τους.
Ευχαριστώ θερµά τον κτηνίατρο κ. Κ. Καραµατζιάνη υπεύθυνο τριών χοιροτροφικών
εκµεταλλεύσεων για την ξενάγηση του κατά την διάρκεια των επισκέψεών µου στις
εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων και για τις πολύτιµές υποδείξεις του.
Θα ήθελα επίσης να εκφράσω τις θερµές ευχαριστίες µου προς όλους τους ιδιοκτήτες των
χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων του νοµού Ευβοίας που δέχτηκαν να πάρουν µέρος στην
διεξαγωγή της παρούσας έρευνας, διέθεσαν τον χρόνο τους και µοιράστηκαν µαζί µου τις
ανησυχίες και τους προβληµατισµούς τους. Ευχαριστώ ιδιαιτέρως την διεύθυνση της
χοιροτροφικής επιχείρησης που εδρεύει στην περιοχή των Οινοφύτων, που αποτέλεσε µια πολύ
σηµαντική πηγή πληροφοριών για την διεξαγωγή της παρούσας µελέτης.
Επιπλέον, δεν θα µπορούσα να µην ευχαριστήσω τους φίλους µου Μαριάνα Βλασταρά,
Ανδρέα Μάρκου, Ελένη Χαρτσά, Γιώργο Αποστολόπουλο και ∆ήµητρα Αιγηνίτη που
παραστάθηκαν ο καθένας µε τον δικό του τρόπο στην ολοκλήρωση της παρούσας.
3
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
:
Ηµεροµηνία γέννησης 16/10/1977
∆ιεύθυνση κατοικίας : Ναυάρχου Βότση 71, 104 45, Κάτω Πατήσια - Αθήνα
Τηλέφωνο : 210 8327281, 697 4548553
Οικογενειακή κατάσταση
: Άγαµος
Ηλεκτρονική δ/νση : a.chartsa@gmail.gr
ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ
9/1995 – 7/2002 : Πτυχίο Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών (Γ.Π.Α), Τµήµα
Ζωικής Παραγωγής, Ειδικότητα Παρασιτολογίας.
Βαθµός πτυχίου: 7,16 (Λίαν Καλώς)
- Πτυχιακή µελέτη :
“Η πανίδα των γαστρεντερικών νηµατωδών παρασίτων στις
χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις του νοµού Ευβοίας”
Βαθµός εξέτασης: 10 (∆έκα)
- Πρακτική εξάσκηση :
1/7/98 – 31/8/98: Εργαστήριο Ανατοµίας και Φυσιολογίας
Αγροτικών Ζώων
1/7/99 – 31/8/99 Εργαστήριο Εφαρµοσµένης Υδροβιολογίας
1992 - 1995 : Γενικό Λύκειο Κύµης Ευβοίας
Βαθµός απολυτηρίου : 18 και 5/10.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ
ΕΜΠΕΙΡΙΑ
1/03/2007 - σήµερα : Έναρξη απασχόλησης στην χοιροτροφική επιχείρηση Pig

Hellas Ε.Π.Ε. ως Γεωπόνος , υπεύθυνη τήρησης των
απαραίτητων στοιχείων για το πρόγραµµα του Υπουργείου
Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, τµήµα Γενετικής
Βελτίωσης Αγροτικών Ζώων µε θέµα ‘ ∆ηµιουργία Πυρήνα
Γενετικού ∆υναµικού Χοίρων’.
15/06/2006-5/2/2007 : ∆ιοικητικό στέλεχος σε Εταιρεία χονδρικής εµπορίας

Λιπασµάτων µε έδρα την Αθήνα . Εκπόνηση µελετών για την
έκδοση οριστικών αδειών κυκλοφορίας Λιπασµάτων από το
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίµων.
13/1/2006-31/12/2006 : Εκπαιδεύτρια αγροτών του νοµού Ευβοίας, στο πλαίσιο

υλοποίησης του έργου ‘Εκπαίδευση αγροτών για την ανάληψη
δράσεων στο δευτερογενή και τον τριτογενή τοµέα της
οικονοµίας’. Υπουργείο Εθν. Παιδείας & Θρησκευµάτων.
4
10/2004 – 5/2005 : Εκτιµήτρια Γεωπόνος του ΕΛΓΑ. Πραγµατοποίηση
εκτιµήσεων στους Νοµούς Λακωνίας και Χανίων. ∆ιοικητικός
έλεγχος των φακέλων των υποψηφίων για ένταξη στο
Ευρωπαϊκό Πρόγραµµα FROST.
6/2004 – 9/2004 : Τοµεάρχης ∆ακοκτονίας στον Τοµέα Κύµης, Εύβοια.
3/2003 – 6/2003 : Ωροµίσθιος εργαστηριακός συνεργάτης στο ΤΕΙ Βιολογικής

Γεωργίας, Αργοστόλι
9/2002 – 11/2002 : Απασχόληση στα Ιχθυοτροφεία Κεφαλονιάς Α.Ε.
«Πειραµατικός προσδιορισµός της χρονικής στιγµής του

∆ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ – επόµενου ψεκασµού»
ΕΡΕΥΝΕΣ Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ευβοίας, 2004
ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ
24-26 /06/2006 ‘Σχεδιασµός, εισαγωγή & επιθεώρηση Συστήµατος HACCP’ ,

διοργάνωση ΓΕΩΤ.Ε.Ε, διεξαγωγή από την EUCAT SA και
πιστοποίηση προγράµµατος από την PrCert Hellas , Αθήνα.
25-28 /11/2005 Σεµινάριο επιµόρφωσης Συντακτών Σχεδίων Βελτίωσης των

γεωργικών εκµεταλλεύσεων και Σχεδίων ∆ράσης για τους
νέους Αγρότες, , Αθήνα.
22/11/2004 : Ενηµερωτική Ηµερίδα – Παρουσίαση Εγχειριδίων

Εκτιµητικής στους Γεωπόνους του ΕΛΓΑ, Αθήνα
2/2003 : «FORUM ΝΕΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ, εφαρµοσµένη έρευνα

στο χώρο των Εντατικών και Εκτατικών Υδατοκαλλιεργειών»,
Πάτρα
4/2002 : 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Βιολογικών Επιστηµών για το

Περιβάλλον, Αθήνα
11/1999 : 15Ο Ετήσιο Συνέδριο Ελληνικής Ζωοτεχνικής Εταιρίας,

Χανιά
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ : Windows XP
ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ Office 2003 : Word, Excel, Power Point
Internet
Κάτοχος διπλώµατος ECDL για τις ενότητες : επεξεργασία
κειµένου, υπολογιστικών φύλων και υπηρεσιών διαδικτύου.
: Αγγλικά - Certificate of Proficiency in English (CPE)

ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ University of Michigan (Ιούλιος 2005)
5
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Χαρτσά Ασυνούλα
‘Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών Εκµεταλλεύσεων

Νοµού Ευβοίας’
Νοέµβριος / 2007
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία των χοιροτροφικών

εκµεταλλεύσεων που δραστηριοποιούνται στον νοµό Ευβοίας (26 στο σύνολο)
εκτιµήθηκαν µέσω επιτόπιων επισκέψεων και συλλογή δεδοµένων. Επιτόπιες
επισκέψεις έλαβαν χώρα σε 8 από αυτές (ποσοστό 31%), όπου συµπληρώσαµε ένα
ερωτηµατολόγιο, λάβαµε φωτογραφίες των εγκαταστάσεων και αποτυπώσαµε τη θέση
της επιχείρησης σε χάρτη του νοµού. Μέσω του ερωτηµατολογίου συλλέξαµε
πληροφορίες σχετικά µε την δυναµικότητα, την παλαιότητα, τις πηγές ενέργειας που
χρησιµοποιούνται στην κάθε επιχείρηση, καθώς και πληροφορίες για το υπάρχον
σύστηµα συλλογής, επεξεργασίας και διάθεσης των υγρών αποβλήτων. Καταγράφηκαν
επίσης τα χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής όπου εδρεύει η κάθε εκµετάλλευση
δηλαδή οικισµοί, επιφανειακά ύδατα, ακτές, αρχαιολογικοί χώροι κ.α. Τέλος
υπολογίστηκε ο ηµερήσιος όγκος των παραγόµενων αποβλήτων για κάθε µια
χοιροτροφική επιχείρηση.
Η έρευνα συµπεριέλαβε µια χοιροτροφική επιχείρηση που εδρεύει στην περιοχή
των Οινοφύτων του Νοµού Βοιωτίας. Για την συγκεκριµένη εκµετάλλευση πέρα από τα
παραπάνω δεδοµένα , συµπεριλήφθηκαν µελέτη της µείωσης του ρυπαντικού φορτίου
των παραγόµενων αποβλήτων (εκφρασµένο σε BOD5 ) κατά τα διάφορα στάδια
επεξεργασίας των αποβλήτων. Κατατέθηκαν οικονοµικά στοιχεία σχετικά µε την
λειτουργία της επιχείρησης και τη συνολική κατανάλωση των διαφόρων ειδών
ενέργειας. Επιπλέον έλαβε χώρα µετατροπή της συνολικής ενεργιακής κατανάλωσης σε
εκλυόµενο διοξείδιο του άνθρακα (CO2).
6
Περιγράφηκε αναλυτικά η ισχύουσα νοµοθεσία σχετικά µε την λειτουργία των
χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων και τις ενέργειες που είναι αναγκαίο να γίνουν ώστε
να εκδοθούν νέες άδειες λειτουργίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση της
οποίας αφορά η Έγκριση Πλήρωσης των Περιβαλλοντικών Όρων. Οι Περιβαλλοντικοί
Όροι αφορούν βασικά την τήρηση κάποιων απαραίτητων αποστάσεων από επιφανειακά
ύδατα, ακτές, οικισµούς, κ.α. και την διαχείριση των υγρών αποβλήτων.
∆ιαπιστώθηκε εν γένει, η παλαιότητα των εγκαταστάσεων και η ανάγκη
εκσυγχρονισµού τους καθώς και οι δύσκολες οικονοµικές συνθήκες που επικρατούν
στην χοιροτροφία. Επίσης, διαπιστώθηκε πως 6 από τις 9 χοιροτροφικές
εκµεταλλεύσεις που µετέχουν στην παρούσα µελέτη είχαν απόσταση από επιφανειακά
ύδατα (ποτάµια, χείµαρροι κ.α.) µικρότερη των 2 Km. Μια από τις 9 δεν είχε κανένα
σύστηµα διαχείρισης των αποβλήτων της ενώ 6 από αυτές διέθεταν σύστηµα αερόβιας
επεξεργασίας ενεργού ιλύς, µια διέθετε βόθρους και µια διέθετε σύστηµα από
χωµάτινες δεξαµενές
Ενέργειες για την έκδοση νέων αδειών λειτουργίας έγιναν από δυο χοιροτροφικές
εκµεταλλεύσεις, από τις οποίες η µια έκλεισε γιατί δεν τηρούσε την απαραίτητη
απόσταση από βασικό οικισµό.
Στο τέλος έγινε αναφορά στα γεγονότα που απασχόλησαν την κοινή γνώµη σχετικά
µε την κατανάλωση µολυσµένου νερού µε νιτρικά και εξασθενές χρώµιο (CR+6) από
την περιοχή των Οινοφύτων και την υποβάθµιση του ποταµού Ασωπού, που αποτελούν
αφορµή για την λήψη µέτρων από το Υπουργείο ΥΠΕΧΩ∆Ε και τους παράγοντες της
Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
7
ABSTRACT
Asynoula Chartsa
‘The environmental effects of pig enterprises in the region of Evia.’
November / 2007
The environmental effects of the function of pig enterprises (26 in total) have been
activated in the region of Evia, have been valuated through visiting and collecting data.
We visited 8 of these (31 percent) where we filled in a questionnaire, took pictures of
the facilities and marked down the site of each on a map.
We gathered this information from a questionnaire based on the extent, the oldness,
the sources of energy used and also gathered information related to their Collection,
Treatment and Disposal Systems of liquid waste. Local features like settlements, rivers,
torrents, archeological sites, coasts, etc were listed as well. Finally, we calculated the
volume of the daily waste within each enterprise.
In the research, we also included a swine enterprise which is based in Inofita, a region
in the province of Viotia. In the particular pig farm, apart from what was mentioned
above, a research on the diminution of waste polluting load (expressed in BOD5)
through various stages of waste treatment was added.
Moreover, financial factors and the total consumption from all means of energy were
considered. The total consumption was converted into released carbon dioxide (CO2).
The current regulation on pig farm functioning was presented and the necessary
actions must be carried out by the farmers so as to attain a new Operational License. A
prerequisite, in order for the operational license to be issued is the Approval of the
fulfillment of the Environmental Standards. These concern the distances between the
6
enterprise and the previously described local features and their Waste Management
Systems.
In general the bad conditions of the facilities and the importance of an updating was
established as was the shortage of funds in this field. Six out of nine pig farms keep less
than 2 Km distance from rivers and torrents. One out of nine hasn’t got a Waste
Management System, while six of them command Biological Treatment (the activated-
sludge system), one use cesspools and the last has a system of earthen Lagoons.
Actions over the new operational license issue were taken by two of the nine pig
farms. One of which was closed down because it hasn’t respected the required distance
from a basic settlement.
Ending, a statement was made related to the public opinion on the consumption of
polluted water with nitrates and Cr+6 in the region of Inofyta, resulting into the
degradation of Asopos river. These environmental impacts are the reason for measures
to be taken by the ministry YPEXODE and the local Authorities.
7
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
1. Ευχαριστίες…………………………………………………...……..1
2. Βιογραφικό Σηµείωµα………………………………………………2
3. Περίληψη……………………………………………………………4
4. Abstract……………………………………………………………...6
5. Εισαγωγή…………………………………………………………...15
6. Στόχοι της έρευνας…………………………………………………16
7. Μέθοδος της έρευνας………………………………………………18

7.1 Ετοιµασία Ερωτηµατολογίου………………………………………..……………18
7.2 Επίσκεψη-συλλογή στοιχείων ……………………………………………………18
7.3 Υπολογισµοί σχετικά µε τις εκµεταλλεύσεις της Εύβοιας………………………..19
7.4 ‘Πρότυπη’ χοιροτροφική εκµετάλλευση των Οινοφύτων…………………………19
7.5 Ισχύουσα Περιβαλλοντική Πολιτική……………………………………………...20
7.6 Χάρτες Γεωγραφικού Συστήµατος Πληροφοριών (GIS)…………………………20
7.7 Χειρισµός στοιχείων………………………………………………………………21
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ…………………….………..22
8.1 Γενικά……………………………………………………………………………...22
8.2 Βιολογικά Χαρακτηριστικά των Αποβλήτων……………………………………...24
8.3 Επιπτώσεις στο Περιβάλλον από τη ∆ιάθεση των Κτηνοτροφικών Αποβλήτων….25
8.4 ∆ιαχείριση των αποβλήτων µέσα στον στάβλο………………………………....…27
8.5 ∆ιαχείριση των αποβλήτων έξω από τους στάβλους………………………………29
8.6 ∆ιάθεση και αξιοποίηση των επεξεργασµένων αποβλήτων……………………….38
8.7 Νοµοθεσία σχετικά µε την διαχείριση των αποβλήτων……………………………39
8.8 Υφιστάµενη κατάσταση στην διαχείριση των αποβλήτων……………………...…45
9. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΩΝ

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ…………….....52
9.1 Ιανουάριος και Φεβρουάριος 2007…………………………………………………….54
8
9.2 1η χοιροτροφική εκµετάλλευση………………………………………………………..55
9.10 Προσδιορισµός του ηµερήσιου όγκου των αποβλήτων των
χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων .....................................……………………...82
10. ‘ΠΡΟΤΥΠΗ’ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΣΤΗΝ
ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΟΙΝΟΦΥΤΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΒΟΙΩΤΙΑΣ……89
10.1. Γενικά………………………………………………………………………..89
10.2 Σύστηµα συλλογής των αποβλήτων της επιχείρησης ………………………89
10.3 Σύστηµα επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων ………………………….…94
10.4 Μελέτη των αποβλήτων …………………………………………………....100
10.5 ∆ιάθεση των αποβλήτων …………………………………………………...103
10.6 Ετήσια κατανάλωση ενέργειας και εκποµπές CO2…………………………105
11. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ……………………………………...……….111
11.1 . Χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις του νοµού Ευβοίας……………………..111
11.2 ∆ιαµαρτυρία - Καταγγελία / 01-08-2002…………………………………119
11.3 Ισχύουσα νοµοθεσία σχετικά µε τη διαχείριση των αποβλήτων………….121
11.4 ‘Πρότυπη’ χοιροτροφική εκµετάλλευση Οινοφύτων………………...……129
12. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ……………………...………………………134
13. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………...…………………….140
14. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1……………………………...…………………..143
15. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2………………………………...………………..145
9
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΕΛΙ∆Α
Πίνακας 1 : Παραγωγή αποβλήτων προερχόµενα από τον γεωργικό τοµέα για διάφορες
ευρωπαϊκές χώρες…………………………………………………….................................46
Πίνακας 2 : Οι δέκα πρώτοι νοµοί της χώρας, σε αριθµό χοιροτροφικών µονάδων……..49
Πίνακας 3 : Τα βασικά χαρακτηριστικά των 8 χοιροτροφικών µονάδων που
επισκεφτήκαµε στην Εύβοια…………………………………………………………….…55
Πίνακας 4. Προσδιορισµός ηµερήσιου όγκου παραγόµενων αποβλήτων 1ης χοιρ.
Εκµετάλλευσης………………………………………………………………………….…83
Εκµετάλλευσης………………………………………………………………………….…83
Πίνακας 6 Προσδιορισµός ηµερήσιου όγκου παραγόµενων αποβλήτων 3ης χοιρ.
Εκµετάλλευσης…………………………………………………………………………….84
Εκµετάλλευσης…………………………………………………………………………….85
Εκµετάλλευσης…………………………………………………………………………….85
Εκµετάλλευσης…………………………………………………………………………….86
Εκµετάλλευσης…………………………………………………………………………….87
Εκµετάλλευσης…………………………………………………………………………….87
Πίνακας 12. Συγκεντρωτικός πίνακας που παραθέτει για κάθε χοιροτροφική µονάδα τα
δυναµικότητα, ηµερήσιο όγκο αποβλήτων (m3 ), BOD5 , COD …………………………..88
Πίνακας 13. Όγκος παραγόµενων αποβλήτων της ‘Πρότυπης’ χοιροτροφικής
εκµετάλλευσης…………………………………………………………………………....100
Πίνακας 14. Ρυπαντικά φορτία της ‘Πρότυπης’ χοιροτροφικής εκµετάλλευσης…….…100
Πίνακας 15. Ισοζύγιο µάζας στην εξισορρόπηση………………………………………..101
Πίνακας 16. Ισοζύγιο µάζας στο διαχωριστή στερεών…………………………………..101
Πίνακας 17. Ισοζύγιο µάζας στη Α’ δεξαµενή αερόβιας-αναερόβια Επεξεργασίας…….102
Πίνακας 18. Ισοζύγιο µάζας στη δεξαµενή οξείδωσης (καθίζηση)…………………......102
Πίνακας 19. Ισοζύγιο µάζας στη Β’ δεξαµενή αερόβιας-αναερόβιας Επεξεργασίας…...103
Πίνακας 20. Υπολογισµός επιφανειακού συστήµατος διάθεσης µε βάση το οργανικό
φορτίο και την υδραυλική φόρτιση…………………………………………………….....104
10
Πίνακας 21. Ετήσιες καταναλώσεις ενέργειας της ‘Πρότυπης’ χοιροτροφικής
εκµετάλλευσης……………………………………………………………………..……..107
Πίνακας 22. Εκποµπές αερίων ρύπων σταθµών ηλεκτροπαραγωγής, αγοραζόµενης και
πωλούµενης θερµικής ενέργειας (g ρύπου ανά kWh) ……………………………..…….108
Πίνακας 23. Στοιχεία καυσίµων ……………………………………………………..….109
Πίνακας 24: Υπολογιστικός πίνακας εκποµπών CO2 …………………………………...110
Πίνακας 25 : Συγκεντρωτικός πίνακας για όλες τις επιχειρήσεις της παρούσας
µελέτης……………………………………………………………………………………113
Πίνακας 26 : Απαραίτητες αποστάσεις από διαφόρου τύπου χώρους προστασίας ανάλογα
µε τα ισοδύναµα ζώα……………………………………………………………………...122
Πίνακας 27 : Για κάθε τύπο σιτηρεσίου µια µέση µηνιαία κατανάλωση, το κόστος
παραγωγής και η συνολική δαπάνη……………………………………………………....131
Πίνακας 28 : Για κάθε είδος ενέργειας µια µέση µηνιαία κατανάλωση, το κόστος µονάδας
και η συνολική δαπάνη………………………………………………………………...…131
11
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΕ∆ΙΩΝ
ΣΧΕ∆ΙΟ ΣΕΛΙ∆Α
Σχέδιο 1 : Το διάγραµµα ροής της 1ης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης……………………..57

Σχέδιο 2: Το διάγραµµα ροής της 2ης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης……………………...60
Σχέδιο 8: Το διάγραµµα ροής της ‘Πρότυπης’ χοιροτροφικής εκµετάλλευσης……....……95
12
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
ΕΙΚΟΝΑ ΣΕΛΙ∆Α
Εικόνα 1 : Οδικός χάρτης της Εύβοιας µε αποτυπωµένες τις χοιροτροφικές µονάδες που
επισκεφτήκαµε……………………………………………………………………………….…54
Εικόνα 2 : Μηχανικός διαχωριστής υγρών – στερεών………………………………………56
Εικόνα 3: Στρογγυλή δεξαµενή καθίζησης, ορθογώνια δεξαµενή συλλογής και η πρώτη
δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας των αποβλήτων. ………………………………...………….58
Εικόνα 4: Μηχανικός αεριστήρας τύπου προπέλας σε λειτουργία……………….…………58
Εικόνα 5: Κοπροσωροί στερεών αποβλήτων…………………………………….…………59
Εικόνα 6 : Κεντρική δεξαµενή συλλογής- εξισορρόπησης………………………………….61
Εικόνα 7 : µηχανικοί διαχωριστές µε περιστρεφόµενα κόσκινα………………….…………61
Εικόνα 8 : ∆εξαµενή αερόβιας επεξεργασίας µε τους επιφανειακούς αεριστήρες σε
λειτουργία……………………………………………………………………………..………..62
Εικόνα 9 : Προοπτική του συστήµατος επεξεργασίας των αποβλήτων της 2ης µονάδας…...63
Εικόνα 10 : Προοπτική της χωµάτινης δεξαµενής συλλογής των αποβλήτων……………...66
Εικόνα 11 : Άφθονες φυσαλίδες στην επιφάνεια της χωµάτινης δεξαµενής…………..……67
Εικόνα 12 : Μηχανικός διαχωριστής µε βούρτσες……………………………………..……67
Εικόνα 13 : ∆εξαµενή πρωτογενούς καθίζησης……………………………………….…….69
Εικόνα 14 : Πρώτη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας…………………………………..…..70
Εικόνα 15 : ∆εύτερη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας..........................................................70
Εικόνα 16 : Σύστηµα τριών χωµάτινων δεξαµενών σε βαθµίδες……………………………73
Εικόνα 17 : Η επιφάνεια της πρώτης χωµάτινης δεξαµενής………………………..……….73
Εικόνα 18 : Η επιφάνεια της δεύτερης χωµάτινης δεξαµενής………………………………78
Εικόνα 19 : Η επιφάνεια του τσιµεντένιου βόθρου και η αντλία στην επιφάνεια……….….79
Εικόνα 20 : Η επιφάνεια του ηµιανοικτού βόθρου και η αντλία στο βάθος………………...80
Εικόνα 21 : Μηχανικός διαχωριστής τύπου περιστρεφόµενων κόσκινων…………………..80
Εικόνα 22 : Λεπτοµέρεια της σωλήνας που µεταφέρει τα υγρά απόβλητα σε απόσταση 300
µέτρων περίπου…………………………………………………………………………………81
Εικόνα 23 : Όψη του συστήµατος των δεξαµενών βιολογικής επεξεργασίας που τελεί υπό
κατασκευή……………………………………………………………………………………....81
Εικόνα 24 : Θάλαµος πάχυνσης µε πλήρως εσχαρωτό τσιµεντένιο δάπεδο………………...91
Εικόνα 25 : Χωµάτινη δεξαµενή συλλογής των αποβλήτων του Θαλάµου 13 της
Πάχυνσης.....................................................................................................................................91
Εικόνα 26 : Μορφή του δαπέδου στα κελιά προπάχυνσης και πάχυνσης………………..…92
13
Εικόνα 27 : Μορφή των καναλιών στο άκρο των θαλάµων, λίγο πριν τον κεντρικό
αποχετευτικό αγωγό………………………………………………………………………...…..93
Εικόνα 28 : Εξωτερικός διάδροµος µεταξύ των θαλάµων πάχυνσης που διατρέχεται από
υπόγειο αποχετευτικό αγωγό………………………………………………………………...…93
Εικόνα 29 : Άποψη της δεξαµενής συλλογής-εξισορρόπησης και του µηχανικού διαχωριστή
υγρών-στερεών………………………………………………………………………………....96
Εικόνα 30 : Μηχανικός διαχωριστής υγρών-στερεών και πτώση των υγρών στην Ά
χωµάτινη δεξαµενή επεξεργασίας……………………………………………………………...97
Εικόνα 31 : Α’ χωµάτινη δεξαµενή αερόβιας-αναερόβιας επεξεργασίας …………………..98
Εικόνα 32 : Β’ χωµάτινη δεξαµενή αερόβιας-αναερόβιας επεξεργασίας ……………….….99
Εικόνα 33: Αεροφωτογραφία της χοιροτροφικής εκµετάλλευσης όπου φαίνονται µε µαύρο
χρώµα οι χωµάτινες δεξαµενές αποθήκευσης των τελικών υγρών αποβλήτων………………103
Εικόνα 34: Οι εκβολές του ποταµού Ασωπού στην θέση ‘Αλµύρα’……………………....120
14
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το περιβαλλοντικό πρόβληµα αποτελεί αναµφισβήτητα τον πιο άµεσο κίνδυνο τον οποίο
πρέπει να αντιµετωπίσει η ανθρωπότητα ενώ είναι παγκοσµίως αποδεκτό (και επίσηµα πλέον)
ότι οφείλεται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η γεωργία και η κτηνοτροφία είναι από τις πιο
παλιές δραστηριότητες του ανθρώπου, που επηρεάζουν το περιβάλλον και επηρεάζονται από
αυτό και σε χώρες όπως η Ελλάδα, διαµόρφωσαν το χώρο και τη ζωή µέσα σε αυτόν.
O τρόπος άσκησης της γεωργίας και της κτηνοτροφίας έχει αλλάξει σηµαντικά µε την
πάροδο του χρόνου λύνοντας πολλά προβλήµατα όσον αναφορά την ικανοποίηση των
διατροφικών αναγκών των ανθρώπων δηµιουργώντας, όµως, άλλα. Οι αλλαγές που έφερε η
µαζική χρήση των λιπασµάτων, των γεωργικών µηχανηµάτων, των νέων αρδευτικών
συστηµάτων η µη ορθολογική χρήση των αγροχηµικών, καθώς και η εγκατάλειψη
παραδοσιακών τρόπων καλλιέργειας και εκτροφής των ζώων (εντατική κτηνοτροφία), έδωσαν
νέα ώθηση στους κλάδους αυτούς η οποία αύξησε µεν το γεωργικο-κτηνοτροφικό εισόδηµα,
αλλά παράλληλα δηµιούργησε προβλήµατα τόσο στην αγροκτηνοτροφική εκµετάλλευση, όσο
και στο ευρύτερο περιβάλλον της και εποµένως στο κοινωνικό σύνολο.
Έτσι, δηµιουργήθηκε η ανάγκη για την προώθηση ενός “νέου” (ανταγωνιστικότερου)
µοντέλου γεωργίας – κτηνοτροφίας το οποίο οικοδοµείται πάνω στην αειφορία, στο σεβασµό
και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και στην ασφάλεια και ποιότητα των
παραγοµένων προϊόντων. Με αυτό τον τρόπο ενισχύονται δράσεις και πρακτικές (π.χ. Κώδικες
Ορθής Γεωργικής Πρακτικής) προκειµένου να αντιµετωπιστούν τα προβλήµατα που έχουν
προκύψει από την γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα και οι οποίες αποσκοπούν:
• στην αειφορική διαχείριση των γεωργικών γαιών και των φυσικών πόρων
• στην προστασία και διαφύλαξη του αγροτικού τοπίου και των χαρακτηριστικών του
• στην προστασία της υγείας των αγροτών - κτηνοτρόφων και των καταναλωτών.
Είναι πλέον απαραίτητο, ο ρόλος του αγρότη – κτηνοτρόφου να µην περιορίζεται
αποκλειστικά στην παραγωγή αλλά να επεκτείνεται και στην προστασία του περιβάλλοντος, της
πολιτιστικής κληρονοµιάς, του χώρου της υπαίθρου και τέλος στη διατήρηση των καλών
υπηρεσιών της γεωργίας – κτηνοτροφίας προς το κοινωνικό σύνολο.
Με γνώµονα τα προαναφερθέντα, η παρούσα εργασία αποσκοπεί στην αξιολόγηση των
περιβαλλοντικών επιπτώσεων οι οποίες προκύπτουν από την επεξεργασία, διατήρηση και
διάθεση των αποβλήτων 9 χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων οι οποίες δραστηριοποιούνται στο
Νοµό Ευβοίας.
15
ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Ο στόχος της παρούσας µελέτης αρχικά ήταν η εξέταση των πιθανών περιβαλλοντικών
επιπτώσεων στον νοµό Ευβοίας από την λειτουργία των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων. Για
τον καθορισµό τους έλαβαν χώρα οι εξής ενέργειες :
¾ Εντοπισµός των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων στο Ν. Ευβοίας
¾ Επίσκεψη στις εγκαταστάσεις τους
¾ Συµπλήρωση ερωτηµατολογίου σχετικά µε το µέγεθος, τα χαρακτηριστικά
της τοποθεσίας όπου εδρεύουν οι εγκαταστάσεις, τα συστήµατα συλλογής
και επεξεργασίας των υγρών και τους τόπους διάθεσης των τελικών
αποβλήτων.
¾ Λήψη φωτογραφικού υλικού των εγκαταστάσεων επεξεργασίας των
αποβλήτων.
¾ Υπολογισµός του ηµερήσιου όγκου και του ρυπαντικού φορτίου των
υγρών αποβλήτων.
¾ Συλλογή των πληροφοριών , συσχετισµό των δεδοµένων και εξαγωγή
συµπερασµάτων.
Στην πορεία και επ’ ευκαιρία της ανάληψης εργασίας σε µια χοιροτροφική εκµετάλλευση
στην περιοχή των Οινοφύτων του νοµού Βοιωτίας, και της δυνατότητας ανεύρεσης πληθώρας
δεδοµένων σχετικά µε την λειτουργία της επιχείρησης θέσαµε ως επιπλέον στόχο µας να
εκτιµήσουµε την απόδοση του συστήµατος επεξεργασίας και τον συσχετισµό αυτών µε την
ενεργειακή κατανάλωση και την εκποµπή CO2. Για τη εκτίµηση αυτή έλαβαν χώρα οι εξής
ενέργειες:
¾ Αναλυτική περιγραφή του συστήµατος συλλογής, επεξεργασίας και
διάθεσης των αποβλήτων.
¾ Λήψη φωτογραφικού υλικού των εγκαταστάσεων επεξεργασίας των
αποβλήτων.
¾ Υπολογισµός του ηµερήσιου όγκου και του ρυπαντικού φορτίου των
¾ Υπολογισµός της µείωσης του οργανικού φορτίου των αποβλήτων σε
κάθε στάδιο επεξεργασίας
¾ Υπολογισµός της απαιτούµενης εδαφικής έκτασης για την διάθεση των
τελικών αποβλήτων.
¾ Οικονοµική ανάλυση της λειτουργίας της επιχείρησης (κόστη συντήρησης
ή εκσυγχρονισµού και κόστος ενεργειακής κατανάλωσης)
¾ Αντιστοίχιση της ενεργειακής κατανάλωσης µε την εκποµπή CO2.
16
Τέλος, αναζητήσαµε την ισχύουσα περιβαλλοντική πολιτική σχετικά µε την λειτουργία των
χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων και τις απαραίτητες προϋποθέσεις που πρέπει να πληρεί ένα
σύστηµα επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων µε βάση τις προδιαγραφές της ισχύουσας
νοµοθεσίας.
17
ΜΕΘΟ∆ΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
1. Ετοιµασία Ερωτηµατολογίου
Ως εργαλείο για την συλλογή στοιχείων σχετικά µε τις χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις του
νοµού Ευβοίας, αποφασίσαµε να χρησιµοποιήσουµε ένα ερωτηµατολόγιο, το οποίο και θα
συµπληρώναµε κατά τις επιτόπιες επισκέψεις µας στις εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων. Το
ερωτηµατολόγιο αυτό δηµιουργήθηκε µε γνώµονα την συλλογή πληροφοριών σχετικά µε :
¾ Την επωνυµία, την διεύθυνση, το έτος ίδρυσης, την δυναµικότητα, την
συνολική επιφάνεια των εγκαταστάσεων και του αγροτεµαχίου όπου
εδρεύει η επιχείρηση.
¾ Την απόσταση των εγκαταστάσεων από περιβαλλοντικά ευαίσθητες ή µη
περιοχές όπως οικισµούς, ποτάµια, αρχαιολογικούς χώρους κ.α.
¾ Τις πηγές ενέργειας που χρησιµοποιούνται και πως αυτές κατανέµονται
µέσα στην επιχείρηση.
¾ Το σύστηµα συλλογής των αποβλήτων, δηλαδή το είδος των δαπέδων
όπου φυλάσσονται τα ζώα, τους τρόπους που χρησιµοποιούνται για την
πλήρη αποµάκρυνση των αποβλήτων και τα κατασκευαστικά στοιχεία των
καναλιών που προωθούν τα απόβλητα στο σύστηµα επεξεργασίας.
¾ Το σύστηµα επεξεργασίας των αποβλήτων, δηλαδή τα είδη, τον αριθµό,
την διάταξη και τις διαστάσεις των δεξαµενών από όπου διέρχονται τα
απόβλητα µε σκοπό να µειωθεί το ρυπαντικό τους φορτίο.
¾ Το σύστηµα διάθεσης των αποβλήτων, δηλαδή τα σηµεία όπου καταλήγουν
τα στερεά και υγρά επεξεργασµένα απόβλητα.
¾ Τη γνώµη των ιδιοκτητών για το ρυπαντικό φορτίο των αποβλήτων, τις
επιθυµίες- απαιτήσεις τους από ένα σύστηµα διαχείρισης και την
ενηµέρωσή τους για την αναφορά των αποβλήτων στους Κώδικες Ορθής
Γεωργικής Πρακτικής.
Το ερωτηµατολόγιο που προέκυψε επισυνάπτεται στο Παράρτηµα 1.
2. Επίσκεψη-συλλογή στοιχείων
Για τον εντοπισµό των χοιροτροφικών µονάδων της Εύβοιας χρησιµοποιήθηκαν στοιχεία της
οµοσπονδίας Χοιροτροφικών Συλλόγων Ελλάδος (1998) και τηλεφωνική επικοινωνία µε τον
αντιπρόεδρο του συλλόγου στην Εύβοια. Ώστε να επιβεβαιωθεί ποιες µονάδες εξακολουθούσαν
να λειτουργούν, κάτω από ποια ιδιοκτησία και πως θα µπορούσαµε να έρθουµε σε επαφή µαζί
18
τους. ∆ιαπιστώθηκε πως λειτουργούν 26 χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις στον νοµό, από τις
οποίες οι πέντε είχαν ενοικιασθεί από άλλες επιχειρήσεις.
Έλαβαν χώρα επισκέψεις σε 8 χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις (31%). Συγκεκριµένα,
διενεργήθηκαν επιτόπιοι έλεγχοι στις εφτά ενώ ο όγδοος ιδιοκτήτης προτίµησε να λάβει το
ερωτηµατολόγιο της έρευνας ταχυδροµικά, να το συµπληρώσει µόνος του και να µας το
αποστείλει ταχυδροµικά. Οι επισκέψεις αυτές έγιναν το πρώτο δίµηνο του 2007 και
γεωγραφικά κατανέµονται ως εξής, οι δύο εδρεύουν στην Αυλίδα, που διοικητικά υπάγεται
στον νοµό Ευβοίας. ∆ύο µονάδες εδρεύουν στην ανατολική Εύβοια και οι υπόλοιπες τέσσερις
στην περιφέρεια της Χαλκίδας.
Κατά την διάρκεια των επιτόπιων επισκέψεών µας συµπληρώναµε το ερωτηµατολόγιο µε τον
ιδιοκτήτη της επιχείρησης και στην συνέχεια επισκεπτόµασταν τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας
των αποβλήτων και λαµβάναµε φωτογραφίες. Τέλος, ζητούσαµε από την διεύθυνση να
σηµειώσει σε ταξιδιωτικό χάρτη µεγάλης ανάλυσης της Εύβοιας το σηµείο όπου εδρεύει η
µονάδα.
Να επισηµάνουµε σε αυτό το σηµείο πως από την συζήτησή µας µε τους ιδιοκτήτες των
επιχειρήσεων προέκυψε κάποιες φορές να ενηµερωθούµε για περιστατικά περιβαλλοντικής
υποβάθµισης της περιοχής στο παρελθόν.
3. Υπολογισµοί σχετικά µε τις εκµεταλλεύσεις της Εύβοιας.
Στην συνέχεια υπολογίσαµε τον ηµερήσιο όγκο των παραγόµενων αποβλήτων για την κάθε
χοιροτροφική επιχείρηση και το ρυπαντικό φορτίο των αποβλήτων βασιζόµενοι σε
µαθηµατικούς τύπους και συντελεστές από σχετική βιβλιογραφία. Έτσι προέκυψε ένας
συγκεντρωτικός πίνακας όπου αναγράφονται οι ηµερήσιοι όγκοι και τα αντίστοιχα ρυπαντικά
τους φορτία για το σύνολο των εκµεταλλεύσεων που συλλέξαµε στοιχεία.
Για κάθε µια χοιροτροφική εκµετάλλευση φτιάξαµε ένα διάγραµµα ροής του συστήµατος
επεξεργασίας των αποβλήτων της. Τα διαγράµµατα προέκυψαν από τις πληροφορίες του
ερωτηµατολογίου, τις φωτογραφίες των εγκαταστάσεων και τα σκαριφήµατα που σχεδίαζαν οι
ιδιοκτήτες κατά τις επισκέψεις µας.
4. ‘Πρότυπη’ χοιροτροφική εκµετάλλευση των Οινοφύτων.
Την 01/03/2007 έλαβε χώρα η έναρξη απασχόλησής µου σε µια χοιροτροφική επιχείρηση του
νοµού Βοιωτίας, στην περιοχή των Οινοφύτων. Αυτό αποτέλεσε την αφορµή να σταµατήσουµε
τις επισκέψεις σε άλλες επιχειρήσεις του νοµού Ευβοίας και να προσανατολισθούµε στην
συγκεκριµένη µονάδα.
19
Για την συγκεκριµένη µονάδα, συµπληρώσαµε το ερωτηµατολόγιο που είχαµε ετοιµάσει,
φωτογραφίσαµε τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας των αποβλήτων αλλά και του εσωτερικού των
εγκαταστάσεων και είχαµε την δυνατότητα καθηµερινής παρακολούθησης του τρόπου
λειτουργίας του συνόλου του συστήµατος διαχείρισης των αποβλήτων από την γένεση έως την
διάθεσή τους. Η καθηµερινή παρακολούθηση του εκσυγχρονισµένου συστήµατος βιολογικού
καθαρισµού ενεργού ιλύς, µας παρείχε την δυνατότητα να εξάγουµε συµπεράσµατα για την
αποτελεσµατικότητα της επεξεργασίας και να επισηµάνουµε τις ατέλειες του συστήµατος.
Η συγκεκριµένη επιχείρηση βρίσκεται σε διαδικασία έκδοσης άδειας λειτουργίας (η
διαδικασία περιγράφεται αναλυτικά στο κεφάλαιο των αποτελεσµάτων). Αυτό σηµαίνει πως
είχε πραγµατοποιηθεί µελέτη των αποβλήτων και µελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων,
στα πλαίσια της συλλογής των απαραίτητων δικαιολογητικών για την έκδοση της άδειας. Τα
παραπάνω, µας παρείχαν την δυνατότητα αφενός να έχουµε αναλυτικά στοιχεία γύρω από την
απόδοση της επεξεργασίας του χρησιµοποιούµενου συστήµατος και αφετέρου να
παρακολουθήσουµε πως εφαρµόζεται στην πράξη η περιβαλλοντική πολιτική του Υπουργείου
Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων για την λειτουργία των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων.
Τέλος, συλλέξαµε στοιχεία σχετικά µε τα κόστη εκσυγχρονισµού των εγκαταστάσεων και τα
κόστη λειτουργίας της επιχείρησης. Καθώς επίσης και αναλυτικά οικονοµικά στοιχεία για την
κατανάλωση των διαφόρων πηγών ενέργειας από την επιχείρηση. Στην πορεία, βασιζόµενοι
στην συνολική ενεργειακή κατανάλωση υπολογίσαµε την ποσότητα των εκποµπών CO2 από
την επιχείρηση, ως δείκτη της περιβαλλοντικής επίπτωσης από τις κτιριακές εγκαταστάσεις.
5. Ισχύουσα Περιβαλλοντική Πολιτική
Πληροφορίες για την ισχύουσα Περιβαλλοντική Πολιτική αναζητήσαµε στο διαδίκτυο µε

προσανατολισµό στα Φύλλα της Εφηµερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ), στις Οδηγίες και
Κανονισµούς που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Ένωση και στους Νόµους και τις Υπουργικές ή Κοινές
Υπουργικές Αποφάσεις.
6. Χάρτες Γεωγραφικού Συστήµατος Πληροφοριών (GIS)
Για τις ανάγκες απεικόνισης των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων στην ευρύτερη περιοχή της
Εύβοιας δηµιουργήθηκε γεωγραφική βάση δεδοµένων, η οποία περιλαµβάνει τους κυριότερους
οικισµούς, το υδρογραφικό δίκτυο και τις χοιροτροφικές µονάδες. Το ψηφιακό µοντέλο
εδάφους προέκυψε από ισοϋψείς των 20 µέτρων, οι οποίες χορηγήθηκαν από την Γεωγραφική
Υπηρεσία Στρατού (ΓΥΣ) σε ψηφιακή µορφή. Ο εντοπισµός των µονάδων βασίστηκε στις
αποστάσεις από βασικούς οικισµούς, ποτάµια, παράκτιες ζώνες κ.α καθώς και στην σήµανση
20
της µονάδας από τον ιδιοκτήτη στον ταξιδιωτικό χάρτη που είχαµε µαζί µας κατά τις
επισκέψεις µας.
7. Χειρισµός στοιχείων
Τα στοιχεία σου συλλέξαµε από τις χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις του νοµού Ευβοίας τα
παρουσιάζουµε αναλυτικά στο κεφάλαιο ‘Υφιστάµενη Κατάσταση’. Τα βασικά στοιχεία της
κάθε επιχείρησης δηλαδή η δυναµικότητα και το σύστηµα επεξεργασίας των αποβλήτων που
χρησιµοποιεί παρουσιάζονται στις λεζάντες των µονάδων σε χάρτη GIS. Έτσι προκύπτει µια
εικόνα µε πληροφορίες για το ανάγλυφο τις περιοχής, το υδρογραφικό σύστηµα, την ακριβή
θέση της επιχείρησης, την απόστασή της από βασικούς οικισµούς και άλλες χοιροτροφικές
εκµεταλλεύσεις, καθώς και το µέγεθός της και το ποσοστό της επεξεργασίας των αποβλήτων.
Τα στοιχεία σου συλλέξαµε από την χοιροτροφική εκµετάλλευση των Οινοφύτων τα
παρουσιάζουµε αναλυτικά στο κεφάλαιο ‘Πρότυπη’. Στην πορεία συσχετίζονται τα δεδοµένα
σχετικά µε τις εγκαταστάσεις, την επεξεργασία των αποβλήτων, την ενεργειακή κατανάλωση,
την εκποµπή CO2, τα κόστη εκσυγχρονισµού και λειτουργίας. Χρονικά το σηµείο εξαγωγής
των συµπερασµάτων µας στο τέλος της παρούσας µελέτης συνέπεσε µε τα νέα που
‘απασχόλησαν’ την κοινή γνώµη σχετικά µε το νερό των Οινοφύτων και την επικίνδυνη
περιεκτικότητά του σε εξασθενές χρώµιο ( Cr+6).
21
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ
Α. Γενικά :
Κατά την διατήρηση των αγροτικών ζώων µέσα στους στάβλους παράγονται υγρά ή στερεά
απόβλητα , αποτέλεσµα του µεταβολισµού των τροφών που παρέχονται σε αυτά, αλλά και των
διαφυγών κατά την διάρκεια διανοµής της τροφής και του νερού, συνήθως µέσα ή κοντά στους
χώρους εκτροφής . Η ποσότητα των παραγόµενων αποβλήτων είναι ανάλογη του βαθµού
εντατικοποίησης της εκτροφής και της πυκνότητας των εκτρεφόµενων ζώων. Αποτέλεσµα της
παραγωγής των αποβλήτων είναι η έκλυση ενοχλητικών οσµών και η µεταφορά προς το
περιβάλλον οργανικής και ανόργανης µορφής ρύπων, που µπορούν να υποβαθµίσουν την
ποιότητα του τελικού τους αποδέκτη, υδάτινου ή εδαφικού. (∆. Γεωργακάκης, 1998)
Η διαχείριση των πτηνοκτηνοτροφικών αποβλήτων, εν γένει, αφορά στις ενέργειες και
διαδικασίες, που θα πρέπει να εφαρµοσθούν σε κάθε περίπτωση για την ελαχιστοποίηση ή και
ακόµα την πλήρη εξουδετέρωση των δυσµενών επιπτώσεων από την παραγωγή και διάθεση
των αποβλήτων αυτών.
Τα χαρακτηριστικά των πτηνοκτηνοτροφικών αποβλήτων είναι η οργανική τους προέλευση,
ο µικρός σχετικά όγκος τους, συγκρινόµενα µε τα αντίστοιχα απόβλητα των βιοµηχανιών
τροφίµων και πολύ περισσότερο µε τα λύµατα αστικών και περιαστικών περιοχών και η µεγάλη
τους πυκνότητα. Η κατηγορία αυτή των αποβλήτων περιέχει µικρή ποσότητα νερού και ως εκ
τούτου εµφανίζονται µε πολύ µεγάλες τιµές ρυπαντικών φορτίων ανά µονάδα όγκου. .( Κ.
Θεσσαλού- Α. Παπαθεοδώρου- ∆. Γεωργακάκη, 1988)
Αναλυτικά, τα κτηνοτροφικά απόβλητα χαρακτηρίζονται από µεγάλη περιεκτικότητα σε
οργανικές ουσίες, ποσοστό µεγαλύτερο του 70% είναι οργανικής σύστασης. Η οργανική ουσία
προέρχεται κατά κύριο λόγο από τις ζωοτροφές που δεν αφοµοιώθηκαν κατά την διέλευσή τους
από το πεπτικό σύστηµα των ζώων και κατά µικρότερο µέρος από τις ζωοτροφές που
παρασύρθηκαν ή διασκορπίστηκαν µέσα στα αποχετευτικά κανάλια. Συνέπεια της προέλευσης
αυτής είναι ο εµπλουτισµός τους µε µικροοργανισµούς, κύρια µεθανοβακτήρια από το πεπτικό
σύστηµα των ζώων. Αυτοί οι µικροοργανισµοί βρίσκουν άφθονο οργανικό υπόστρωµα και
αναπτύσσονται σε µεγάλο ή µικρό βαθµό ανάλογα µε τις επικρατούσες συνθήκες του
περιβάλλοντος κύρια, θερµοκρασίας και ph. Προϊόντα της ανάπτυξης των µικροοργανισµών
είναι το νερό, το διοξείδιο του άνθρακα, το υδρόθειο, η αµµωνία, το µεθάνιο και διάφορες
άλλες δύσοσµες ουσίες π.χ αµίνες. Τα εκλυόµενα αυτά προϊόντα είναι οι γνωστές µας
δυσάρεστες οσµές και προκαλούν ανεπιθύµητες καταστάσεις διάφορης έντασης στο
περιβάλλον και ιδιαίτερα στον αποδέκτη. Η ένταση των οσµών αυτών εξαρτάται από τις
22
συνθήκες διατήρησης των αποβλήτων.( Κ. Θεσσαλού- Α. Παπαθεοδώρου- ∆. Γεωργακάκη,
1988)
Ο δε όγκος των αποβλήτων εξαρτάται από το είδος και την ηλικία ή το βάρος των ζώων,
καθώς επίσης και από το σύστηµα διατροφής. Ο τελικός όγκος, όµως των αποβλήτων που
προκύπτει είναι µεγαλύτερος λόγω της αραίωσης τους µε νερό από πλυσίµατα των χώρων,
βροχοπτώσεις ή και διαρροών καθώς επίσης από την προσθήκη στρωµνής (άχυρο, υπολείµµατα
ζωοτροφών, φτερά, τρίχες κλπ). Στην πράξη η αραίωση αυτή φτάνει πολλές φορές ακόµα και
στο δεκαπλάσιο του αρχικού όγκου, στην περίπτωση των χοιροστασίων. Το χαρακτηριστικό
αυτό των αποβλήτων έχει οικονοµικό αντίκτυπο στο χειρισµό και στο σχεδιασµό της
επεξεργασίας τους και αποτελεί χαρακτηριστικό µέγεθος για κάθε µονάδα οπότε και πρέπει να
εξετάζεται κατά περίπτωση. (Κ. Θεσσαλού- Α. Παπαθεοδώρου- ∆. Γεωργακάκη, 1988)
Με βάση τη σχέση νερού και στερεών συστατικών τα κτηνοτροφικά απόβλητα µπορούν να
θεωρηθούν στερεής, ηµιστερεής, ηµιρευστής και υγρής µορφής.
Στερεά : Περιέχουν υγρασία λιγότερη από 80 % ή Ολικά Στερεά (ΟΣ) περισσότερα από
20%.Στην κατηγορία αυτή υπάγονται:
1. Κοπριά αιγοπροβάτων και πτηνών
2. Βουστασίων και χοιροστασίων αναµιγµένη µε στρωµνή
3. Στερεά φυγοκεντρικού διαχωρισµού υγρών αποβλήτων χοιροστασίων
Ηµιστερεά : Με υγρασία 80-85% ή Ολικά Στερεά (ΟΣ) περισσότερα από 15-20%. Αυτή
τη µορφή έχουν:
1. Τα στερεά απόβλητα των βουστασίων
2. Τα στερεά διαχωρισµού (µε κόσκινα) υγρών αποβλήτων χοιροστασίων
3. Στερεά της προηγούµενης µορφής εµπλουτισµένα µε νερό (κύρια βροχής)
Ηµίρευστα : Με υγρασία 85-90% ή Ολικά Στερεά (ΟΣ) περισσότερα από 5-15%. Αυτή
τη µορφή έχουν:
1. Απόβλητα χοιροστασίων και βουστασίων όπως παράγονται από τα ζώα (κοπριά
και ούρα)
2. Απόβλητα χοιροστασίων όπως βγαίνουν από τους στάβλους µετά από την
αραίωσή τους µε νερά πλύσεως κλπ
3. Λάσπες των δεξαµενών συγκέντρωσης, επεξεργασίας και αποθήκευσης
Υγρά : Με υγρασία πάνω από 95% ή Ολικά Στερεά (ΟΣ) λιγότερα από 5%. Αυτή τη
µορφή έχουν τα:
1. Τα υγρά απόβλητα των χοιροστασίων όπως βγαίνουν από τους στάβλους
(συµπεριλαµβανοµένων των νερών πλυσίµατος και βροχής).
23
2. Τα υγρά που προέρχονται από την στράγγιση των κοπροσωρών (χοιροστασίων
και βουστασίων)
3. Τα υγρά τα προερχόµενα από τα συστήµατα µε προορισµό τον τελικό
αποδέκτη. (Κ. Θεσσαλού- Α. Παπαθεοδώρου- ∆. Γεωργακάκη, 1988)
Ο τρόπος λοιπόν παραγωγής των αποβλήτων επιτρέπει τον χειρισµό τους µε τέτοιο τρόπο ,
ώστε να είναι δυνατή η πλήρης αξιοποίηση τους µε ανακύκλωση των τελικών υγρών και
στερεών στο έδαφος για λίπανση – άρδευση αυτοφυών ή καλλιεργούµενων φυτών µετά από
επαρκή αποθήκευση και επεξεργασία σε ειδικές προς τούτο εγκαταστάσεις. Επιτρέπει κατ’
επέκταση την εφαρµογή της αειφορικής ανάπτυξης την οποία προωθεί τελευταία η Ευρωπαϊκή
Ένωση και η οποία εφόσον γίνει δυνατό να γενικευθεί και σε άλλους τοµείς της παραγωγής
µπορεί να δώσει διέξοδο στα µεγάλα περιβαλλοντικά προβλήµατα της ανθρωπότητας
συνδυάζοντας συνέχιση της ανάπτυξης µε την προστασία του περιβάλλοντος.
Προϋπόθεση για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η διαχείριση των αποβλήτων µε τέτοιο
τρόπο, που να µην προκαλούνται ενοχλήσεις ή αντιαισθητικές καταστάσεις στην περιοχή
λειτουργίας των µονάδων αυτών. Η χωροταξική κατανοµή κτηνοτροφικών µονάδων ,µε τέτοιες
προδιαγραφές, µέσα ή γύρω από καλλιεργούµενες εκτάσεις, θα προωθούσε την υποκατάσταση
των χηµικών λιπασµάτων, το οποίο είναι προς το συµφέρον των αγροτών γιατί θα έχουν όφελος
από την αύξηση της γονιµότητας των εδαφών τους, αντίστοιχη µείωση της δαπάνης αγοράς των
χηµικών λιπασµάτων και φυσικά την διατήρηση της ποιότητας του περιβάλλοντος. (∆.
Γεωργακάκης, 1998)
Β. Βιολογικά Χαρακτηριστικά των Αποβλήτων
Για το προσδιορισµό του ρυπαντικού δυναµικού του οργανικού µέρους των αποβλήτων έχουν
καθιερωθεί οι εξής παράµετροι : τα πτητικά στερεά (Π.Σ.) η βιοχηµική ζήτηση του Οξυγόνου 5
ηµερών (BOD5) και η χηµική ζήτηση του οξυγόνου (COD). Οι ίδιοι παράµετροι
χρησιµοποιούνται και στο σχεδιασµό και έλεγχο της απόδοσης των συστηµάτων βιολογικής
επεξεργασίας των αποβλήτων.
Αναλυτικά, τα Πτητικά Στερεά προκύπτουν µετά από ξήρανση του δείγµατος των αποβλήτων
στους 103 C και στη συνέχεια αποτέφρωσή τους στους 550 C για 24 ώρες και 16 ώρες
αντίστοιχα. Τα Πτητικά Στερεά εκφράζονται συνήθως επί τις εκατό (%) των ολικών στερεών .
Όπου τα Ολικά Στερεά εκφράζονται συνήθως επί τις εκατό (%) του βάρους των αποβλήτων. (
Κ. Θεσσαλού- Α. Παπαθεοδώρου- ∆. Γεωργακάκη, 1988)
Η Βιοχηµική ζήτηση του Οξυγόνου 5 ηµερών (BOD5) έχει καθιερωθεί ως η ικανή
παράµετρος να µας δείξει την ικανότητα των αποβλήτων να προκαλέσουν οργανική ρύπανση
24
και κατ’ επέκταση ποιοτική υποβάθµιση του αποδέκτη τους. Η τιµή αυτή αφορά την ποσότητα
του Οξυγόνου που χρειάζεται να καταναλώσουν οι µικροοργανισµοί για να αποσυνθέσουν το
βιοαποδοµήσιµο µέρος του οργανικού φορτίου των αποβλήτων, σε διάστηµα 5 ηµερών, όταν
βρεθούν σε ιδανικές συνθήκες (20 , επάρκεια θρεπτικών συστατικών και απουσία τοξικών
ουσιών). Η τιµή της (BOD5) για τα πτηνοκτηνοτροφικά απόβλητα αντιπροσωπεύει το 16- 60 %
της ολικής BOD, σε αντίθεση µε τα αστικά λύµατα για τα οποία το BOD5 φθάνει το 80-90 %
του ολικού BOD.
Σαν εναλλακτική παράµετρος της BOD5 ή και συµπληρωµατικά χρησιµοποιείται η χηµική
ζήτηση του Οξυγόνου (COD). Αυτή η παράµετρος δείχνει την ποσότητα του Οξυγόνου που
χρειάζεται για να διαλυθεί όλη η οργανική ύλη των αποβλήτων µε χηµικά µέτρα. Η COD είναι
πάντα µεγαλύτερη από τη BOD5 γιατί οξειδώνει την οργανική ουσία που δεν αποδοµείται από
τους µικροοργανισµούς ή αποδοµείται δύσκολα, καθώς και µέρος των ανόργανων συστατικών
των αποβλήτων. Η διαφορά στην τιµή της COD βασίζεται στο γεγονός ότι όλη η οργανική ύλη,
εκτός ορισµένων εξαιρέσεων, µπορεί να οξειδωθεί µε την βοήθεια ισχυρών οξειδωτικών µέσων
κάτω από όξινες συνθήκες και να µετατραπεί σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό. ( Κ.
Γ. Επιπτώσεις στο Περιβάλλον από τη ∆ιάθεση των Κτηνοτροφικών Αποβλήτων
Οι ζωντανοί οργανισµοί βρίσκονται σε συνεχή επαφή µε το φυσικό τους περιβάλλον, από το

οποίο προσλαµβάνουν τις πρώτες ύλες (τροφές κλπ) και στο οποίο αποδίδουν ότι δεν τους
χρειάζεται. Ο όρος περιβάλλον περιλαµβάνει, το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών
παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική
ισορροπία, την ποιότητα ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση
και τις αισθητικές αξίες.
Ο άνθρωπος είναι εκείνος που κατάφερε τα τελευταία χρόνια να διαταράξει µε συνεχώς
αυξανόµενο ρυθµό, τις λεπτές αυτές ισορροπίες στη φύση µε τις κάθε είδους δραστηριότητές
του προκαλώντας σε µεγάλο ή µικρό βαθµό υποβάθµιση του περιβάλλοντος του. Όπως κάθε
οργανισµός, έτσι και ο άνθρωπος, πάντοτε ερύπαιναν το περιβάλλον µε τα υποπροϊόντα των
δραστηριοτήτων τους. Τη ρύπανση αυτή όµως ήταν σε θέση να αντιµετωπίσουν τα
οικοσυστήµατα µέσω των οµοιοστατικών µηχανισµών που διαθέτουν. Από τη στιγµή όµως που
οι δραστηριότητες του ανθρώπου απέκτησαν εντατικό χαρακτήρα, η συσσώρευση µεγάλων
ποσοτήτων άχρηστων υλικών ή υποπροϊόντων σε µικρό χώρο δηµιούργησε τα προβλήµατα
ρύπανσης, που είναι εντονότερα, όσο εντονότερες και πιο συγκεντρωµένες είναι οι
δραστηριότητες αυτές. Μέσα σε αυτές τις δραστηριότητες υπάγεται και η πτηνοκτηνοτροφική
25
παραγωγή που τις τελευταίες δεκαετίες απέκτησε έντονα επιχειρηµατική µορφή µε
συγκέντρωση µεγάλου αριθµού ζώων σε µικρό χώρο.
Συνέπεια αυτής της εντατικοποίησης είναι η συσσώρευση µεγάλων ποσοτήτων αποβλήτων,
οργανικής όπως ειπώθηκε προέλευσης, γύρω από τις µονάδες και η επιτακτική ανάγκη
διάθεσής τους στο γύρω περιβάλλον. Το µεγάλο µέγεθος των αποβλήτων ξεπέρασε τις
δυνατότητες των οικοσυστηµάτων να αντεπεξέλθουν και προκλήθηκε υποβάθµιση του
περιβάλλοντος. Το πρόβληµα σε ορισµένες περιοχές γίνεται εντονότερο µε την προσθήκη
αποβλήτων κι από άλλες δραστηριότητες .
Τα προβλήµατα που δηµιουργούνται σε µια περιοχή από την διάθεση κτηνοτροφικών
αποβλήτων (κοπριά, ούρα, νερό πλυσίµατος χώρων, υπολείµµατα ζωοτροφών, νερά βροχής σε
ακάλυπτους χώρους διακίνησης των ζώων) οφείλονται στην προκαλούµενη µόλυνση και
ρύπανση.
Μόλυνση : Αφορά την ανάπτυξη και διάδοση των παθογόνων µικροοργανισµών και
εξαρτάται κυρίως από την υγιεινή κατάσταση και την καθαριότητα των ζώων, καθώς και των
χώρων διαβίωσής τους στην µονάδα. Παρά το ότι οι επιδηµιολογικοί παράγοντες που είναι
δυνατόν να εµφανισθούν στα απόβλητα είναι ακίνδυνοι για τον άνθρωπο, δεν είναι για τα ζώα.
Ο σωστός χειρισµός των αποβλήτων τους αδρανοποιεί ή και τους καταστρέφει σε µεγάλο
βαθµό. Ο κίνδυνος της µόλυνσης επιπλέον µπορεί να αντιµετωπισθεί στην πράξη µε φυσική ή
χηµική απολύµανση. Ως φυσική απολύµανση ορίζεται η εφαρµογή φυσικών µεθόδων όπως
αερισµός, υψηλές θερµοκρασίες και παρατεταµένος χρόνος παραµονής των αποβλήτων στις
εγκαταστάσεις επεξεργασίας τους. Ως χηµική απολύµανση ορίζεται η προσθήκη χλωρίου,
ασβεστίου κλπ. Γενικά, µπορεί να λεχθεί ότι όσο µεγαλύτερος είναι ο χρόνος παραµονής των
αποβλήτων στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας, τόσο αβλαβέστερα γίνονται από υγειονοµικής
πλευράς, ιδιαίτερα µάλιστα αν συνδυάζονται και µε εδαφική διάθεση. Σε πολλές περιπτώσεις
που ο τελικός αποδέκτης είναι υδάτινος, η φυσική απολύµανση είναι απαραίτητο να
συµπληρώνεται µε χηµική απολύµανση.
Ρύπανση : Στην οποία υπάγονται η αισθητική υποβάθµιση, η έλκυση δυσοσµίας και η
ανόργανη και οργανική ρύπανση. Η αισθητική υποβάθµιση αφορά την εµφάνιση των χώρων
µέσα και γύρω από τις κτηνοτροφικές µονάδες. Πεταµένα αντικείµενα ή ψόφια ζώα και
διασκορπισµένα εδώ και εκεί υγρά ή στερεά απόβλητα , αποτέλεσµα κακού χειρισµού ή
ανεπάρκειας ή βλάβης των εγκαταστάσεων επεξεργασίας προδιαθέτουν άσχηµα τον επισκέπτη
ή τον γείτονα και επισύρουν ευκολότερα διαµαρτυρίες και ενοχλήσεις. Η έκλυση δυσοσµίας
είναι από τις συνηθέστερες αιτίες προστριβών µε τους περίοικους και παρά το ότι τα αέρια που
εκλύονται δεν προκαλούν ασθένειες, η ενόχληση που προκαλούν είναι ανάλογη της
συγκέντρωσής τους. Σε εξαιρετικά ακραίες περιπτώσεις µπορεί να φτάσει µέχρι και στον
26
θάνατο ανθρώπων και ζώων. Γίνεται µε αυτό τον τρόπο κατανοητό ότι κατά την επιλογή της
θέσης της µελλοντικής µονάδας και του χώρου διάθεσης των επεξεργασµένων αποβλήτων θα
πρέπει να λαµβάνονται σοβαρά υπ’ όψιν η κατεύθυνση των επικρατούντων ανέµων στην
περιοχή, το ανάγλυφο του εδάφους και η ιδιαιτερότητα των προσκείµενων κατοικηµένων
περιοχών. Η ανόργανη ρύπανση προκαλείται από τα διάφορα ανόργανα στοιχεία των
αποβλήτων .Κατά σειρά σπουδαιότητας τα συστατικά αυτά είναι το άζωτο, ο φωσφόρος, το
κάλι και ακολουθούν τα άλατα ασβεστίου, µαγνησίου και νατρίου και τέλος τα βαρέα µέταλλα
χαλκού, σιδήρου, µαγγανίου, ψευδαργύρου και άλλων. Η κύρια επίπτωση αυτών είναι η
εµφάνιση ευτροφισµού σε στάσιµα νερά. Επίσης µπορεί να προκληθεί αύξηση της αλατότητας
στα νερά ή στο έδαφος καθώς επίσης και η εµφάνιση τοξικότητας από υπερβολική
συγκέντρωση ορισµένων συστατικών π.χ. αµµωνίας. Τέλος, η οργανική ρύπανση αφορά στη
διάθεση οργανικών ουσιών στον αποδέκτη, συνέπεια της οποίας είναι η ανάπτυξη κατά
προτεραιότητα αερόβιων µικροοργανισµών που ενυπάρχουν σε αυτά ή στον αποδέκτη µε ρυθµό
ανάλογο µε την ποσότητα της οργανικής ύλης και το βαθµό βιοαποικοδοµησιµότητάς της.
Συνέπεια αυτής της ανάπτυξης είναι η κατανάλωση του οξυγόνου του αποδέκτη σε πολύ
σύντοµο χρονικό διάστηµα που κυµαίνεται από λίγες ώρες, έως λίγες εβδοµάδες. Ο βαθµός
µείωσης τελικά του διαθέσιµου οξυγόνου στον αποδέκτη, εξαρτάται από τον ρυθµό
αναπλήρωσης του σε αυτόν. Συνεπώς αν ο ρυθµός κατανάλωσης υπερέχει σε σχέση µε τον
ρυθµό αναπλήρωσης, όπως συνήθως συµβαίνει στους υδάτινους αποδέκτες, τότε γρήγορα
δηµιουργείται έλλειψη οξυγόνου και θάνατος των αερόβιων οργανισµών από ασφυξία. (Κ.
∆. ∆ιαχείριση των αποβλήτων µέσα στον στάβλο.
Ο χειρισµός των αποβλήτων µέσα στα κτίρια στέγασης των ζώων, αποβλέπει στην διατήρηση
των χώρων καθαρών και του περιβάλλοντος των ζώων απαλλαγµένου από οσµές και αέρια, που
επηρεάζουν δυσµενώς την ανάπτυξή τους και τις συνθήκες εργασίας του προσωπικού. Κατ’
επέκταση αποβλέπει στην ελαχιστοποίηση των ενοχλήσεων των περιοίκων και περαστικών από
την δυσοσµία, που συνήθως επικρατεί γύρω από τις πτηνοκτηνοτροφικές µονάδες. Τα
παραπάνω επιτυγχάνονται µε :
• Τη σωστή σχεδίαση, κατασκευή και λειτουργία του αποχετευτικού συστήµατος
• Την τακτική και προγραµµατισµένη αποµάκρυνση των αποβλήτων
• Τον σωστό αερισµό των χώρων διαβίωσης των ζώων.
Εν γένει, επιτυχηµένο αποχετευτικό σύστηµα θεωρείται εκείνο που έχει σχεδιασθεί για την
χωρίς πρόβληµα διατήρηση και αποµάκρυνση των αποβλήτων ,ανάλογα µε τη µορφή και τον
27
όγκο τους. Για το λόγο ό,τι η παρούσα µελέτη αφορά την επεξεργασία των χοιροτροφικών
αποβλήτων , θα επικεντρωθούµε σε εκείνες τις µεθόδους που χρησιµοποιούνται ή είναι δυνατόν
να χρησιµοποιηθούν στα χοιροστάσια.
Για τα στερεά και ηµιστερεά απόβλητα η αποµάκρυνση γίνεται µε µηχανικά ξέστρα και πτύα
προσαρµοσµένα σε ελκυστήρα ή αυτόµατα µε συνεχή ταινία, αλυσίδα ή κοχλία. Στις
περιπτώσεις αυτές δεν παρουσιάζονται ιδιαίτερα προβλήµατα λειτουργίας και η αποµάκρυνση
των αποβλήτων είναι συνήθως ικανοποιητική αρκεί ο χρησιµοποιούµενος εξοπλισµός να είναι ο
κατάλληλος για την µορφή και τον όγκο των αποβλήτων. (Κ. Θεσσαλού- Α. Παπαθεοδώρου- ∆.
Γεωργακάκη, 1988)
Για τα υγρά και ηµιυγρά απόβλητα, η αποµάκρυνση γίνεται µε φυσική ροή µέσα στο
αποχετευτικά κανάλια κατά τακτά χρονικά διαστήµατα ή συνεχώς µε υπερχείλιση. Σε αυτήν
την περίπτωση συνιστάται η συγκέντρωση των αποβλήτων µέσα στα κανάλια για διάστηµα από
1 µέχρι 15 ηµερών και στην συνέχεια ανοίγεται µια θυρίδα στο άκρο των καναλιών και τα
απόβλητα ρέουν έξω από το κτίριο προς το κεντρικό σηµείο συλλογής τους. Σε ορισµένες
περιπτώσεις η διατήρησή του περιεχοµένου µέσα στα κανάλια µπορεί να διαρκέσει µέχρι και 3
µήνες (αποθηκευτικά κανάλια). Για την αποτελεσµατικότερη διακίνηση των αποβλήτων µέσα
στα κανάλια µπορεί να προστεθεί νερό σε προκαθορισµένες ποσότητες. Οι τύποι των καναλιών
είναι τρεις:
• Τα στενά και βαθειά κανάλια : αυτά συγκεντρώνουν και αποµακρύνουν τα υγρά
απόβλητα από κελιά µε συµπαγές έδαφος. Είναι αυτοεκκενούµενα και δεν επιτρέπουν
την καθίζηση των στερεών στον πυθµένα του καναλιού λόγω µικρού χρόνου
παραµονής. Η γρήγορη εκκένωση περιορίζει την παραγωγή αερίων και την έκλυση
οσµών.
• Τα κανάλια ρυθµιζόµενης εκκένωσης: αυτά είναι ρηχά σχήµατος V ,U,ή Y κάτω από
εσχαρωτά δάπεδα. Τα απόβλητα παραµένουν σε αυτά για περίοδο 4 µέχρι 7 ηµερών
συνήθως. Στη συνέχεια αποφράσσεται το ένα άκρο τους µε την µετακίνηση εµβόλου,
σωλήνα ή άλλου µέσου και εκκενώνονται εκτός κτιρίου.
• Τα κανάλια συνεχούς ροής: αυτά χρησιµοποιούνται στα βουστάσια αλλά και κάτω από
εσχαρωτά δάπεδα των χοιροστασίων. Στο κατώτερο άκρο τους υπερυψώνονται κατά
15-20 cm ώστε να υπερχειλίζει η περίσσεια των υγρών. Σε αυτά το πλάτος δεν είναι
περιοριστικός παράγοντας, αντίθετα είναι σηµαντικό να διατηρείται το περιεχόµενό
τους σε υγρή κατάσταση και το στόµιο εξόδου των καναλιών να µην επιτρέπουν την
επιστροφή των δύσοσµων αερίων ή την εισαγωγή κρύου αέρα από τον χώρο
διακίνησης των αποβλήτων προς τον χώρο διατήρησης των ζώων.
28
Για την διατήρηση των αποβλήτων σε υγρή κατάσταση συνιστάται η προσθήκη νερού κατά
διαστήµατα και ιδιαίτερα αµέσως µετά την εκκένωσή τους µε άνοιγµα θυρίδας. Στα κανάλια
συνεχούς ροής συνιστάται η εκκένωση και το πλύσιµό τους µε νερό για πλήρη αποµάκρυνση
των στερεών που καθιζάνουν στον πυθµένα. Τέλος, µε την διατήρηση των καναλιών
εµβαπτισµένα στα υγρά αποφεύγεται η εισροή αερίων από τους χώρους δια διακίνησης των
αποβλήτων προς τον χώρο διατήρησης των ζώων.
Εκτός από τη σωστή σχεδίαση και λειτουργία του αποχετευτικού συστήµατος, η
αποτελεσµατική αντιµετώπιση των οσµών ολοκληρώνεται µε τον ενδεδειγµένο αερισµό στο
επίπεδο των καναλιών. Πλήρως ή µερικώς εσχαρωτά δάπεδα ευνοούνται ιδιαίτερα από ένα
καλοσχεδιασµένο τέτοιο σύστηµα αερισµού, ακόµα και αν τα απόβλητα αποµακρύνονται
τακτικά µε κύµατα νερού ή µε µηχανικούς αποξεστήρες. Ο αερισµός στο επίπεδο των καναλιών
µπορεί να γίνει είτε µέσω διάτρητου αεραγωγού κατά µήκος των αποχετευτικών καναλιών, είτε
µέσω θαλαµίσκων εφοδιασµένων µε ανεµιστήρες εξαερισµού πλευρικά των αποχετευτικών
καναλιών. Οι ανεµιστήρες αυτοί, επειδή λειτουργούν κάτω από έντονα διαβρωτικές συνθήκες
θα πρέπει να είναι κατασκευασµένοι από υλικά ανθεκτικά στη διάβρωση π.χ. ανοξείδωτο
χάλυβα ή πλαστικό. (Κ. Θεσσαλού- Α. Παπαθεοδώρου- ∆. Γεωργακάκη, 1988- όλο)
Ε. ∆ιαχείριση των αποβλήτων έξω από τους στάβλους.
Η διαχείριση των αποβλήτων έξω από τους χώρους παραγωγής τους είναι ουσιαστικά θέµα
επεξεργασίας και διάθεσης του τελικού προϊόντος. Πριν από κάθε προσπάθεια διαχείρισης
οφείλουµε να εξετάζουµε µε κάθε λεπτοµέρεια τον τρόπο λειτουργίας της µονάδας που παράγει
τα απόβλητα και τις δυνατότητες του τελικού αποδέκτη που προορίζεται να τα δεχτεί.
Ένα σύστηµα διαχείρισης αποβλήτων µε στόχο την προστασία του περιβάλλοντος θεωρείται
επιτυχηµένο, όταν συνδυάζει διάφορες εναλλακτικές λύσεις που παρέχουν αποδεκτό επίπεδο
ποιότητας περιβάλλοντος και παράλληλα επιτρέπουν οικονοµία και απλότητα στη λειτουργία
και συντήρηση των εγκαταστάσεων. Οι διάφορες εναλλακτικές λύσεις µπορεί να επηρεάζονται
από νοµικούς, διοικητικούς, δανειοδοτικούς και κοινωνικοπολιτικούς περιορισµούς, ανάλογα
µε τις απαιτήσεις προστασίας του περιβάλλοντος σε κάθε περιοχή.
Βασική αρχή κατά την επιλογή ενός συστήµατος επεξεργασίας και διάθεσης αποβλήτων θα
πρέπει να αποτελεί το γεγονός ότι σε καµιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να αντιµετωπίζεται το
πρόβληµα µε τη µεταφορά του ή τη δηµιουργία νέου σε κάποια άλλη περιοχή. Ως εκ τούτου
συνιστάται η λύση του θέµατος επί τόπου.
Το µέγεθος και το είδος των απαιτούµενων εγκαταστάσεων επεξεργασίας των αποβλήτων
µιας γεωργοκτηνοτροφικής δραστηριότητας καθορίζεται βασικά από τον τύπο και το µέγεθος
29
της δραστηριότητας που τα δηµιουργεί, καθώς επίσης και από τις δυνατότητες του αποδέκτη
και την ισχύουσα νοµοθεσία, που ορίζει τους όρους διάθεσης.
Όσον αφορά τον αποδέκτη των επεξεργασµένων αποβλήτων, εξετάζεται αν αυτός είναι το
φυσικό έδαφος, κάποιο υδάτινο ρέµα ή ποτάµι ή τέλος ο κεντρικός σταθµός επεξεργασίας
αστικοβιοµηχανικών αποβλήτων της περιοχής. Παράλληλα εκτιµώνται οι ιδιαίτερες συνθήκες
του αποδέκτη, όπως τα ρεύµατα του αέρα, η σχέση βροχόπτωσης και επιφανειακής απορροής,
τα χαρακτηριστικά του εδάφους, τις προβλεπόµενες προδιαγραφές ποιότητας του νερού, η
απόσταση από κατοικηµένες περιοχές, η ύπαρξη και η πυκνότητα τυχόν, άλλων εστιών
ρύπανσης στην περιοχή οι οποίες και χρησιµοποιούν τον ίδιο αποδέκτη και τέλος οι
κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της περιοχής. Άλλη µια επιπλέον παράµετρος που πρέπει να
ληφθεί υπ’ όψιν είναι η εξέταση της µελλοντικής ανάπτυξης της περιοχής π.χ. η διαµόρφωση
των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών ( επέκταση οικιστικών- βιοµηχανικών ζωνών, οι τυχόν
αυξηµένες απαιτήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος κλπ) Η τυχόν ύπαρξη
αναπτυξιακών µελετών, κρίνεται ιδιαίτερα χρήσιµη σε µια τέτοια περίπτωση.
Μετά την εξέταση των παραπάνω παραγόντων γίνεται δυνατή η επιλογή του καταλληλότερου
κατά περίπτωση συστήµατος επεξεργασίας των αποβλήτων. Είναι φανερό ότι όσο µεγαλύτερο
είναι το µέγεθος της µονάδας και όσο πιο ακατάλληλος είναι ο αποδέκτης τόσο εντονότερη και
συστηµατικότερη επεξεργασία των αποβλήτων απαιτείται. Αντίθετα, όσο µικρότερη είναι η
µονάδα και καταλληλότερος ο αποδέκτης, τόσο απλούστερη και οικονοµικότερη µπορεί η
µονάδα και καταλληλότερος ο αποδέκτης, τόσο απλούστερη και οικονοµικότερη µπορεί να
είναι η λύση, που µπορεί να προταθεί.
Για το βαθµό της απαιτούµενης επεξεργασίας υπάρχουν γενικά τρεις επιλογές :
9 Η πρώτη επιλογή αφορά στη µερική επεξεργασία των αποβλήτων µε σκοπό την
ελάττωση του άµεσα αποικοδοµήσιµου ρυπαντικού τους φορτίου µε στόχο την
εξάλειψη των οσµών και τη βελτίωση των ρεολογικών χαρακτηριστικών των
αποβλήτων (αποµάκρυνση αιωρούµενων σωµατιδίων και φερτών υλών κλπ) και χωρίς
να υποβαθµίζεται η ποιότητα του γύρω περιβάλλοντος. Η επιλογή αυτή αφορά στις
περιπτώσεις κατά τις οποίες ο τελικός αποδέκτης είναι το φυσικό έδαφος
καλλιεργούµενο ή µη.
9 Η δεύτερη επιλογή αφορά στη µέγιστη δυνατή επεξεργασία των αποβλήτων και
συνιστά την ακριβότερη λύση. Κρίνεται όµως επιβεβληµένη για ορισµένες περιπτώσεις
που οι ιδιαίτερες συνθήκες το απαιτούν π.χ. λειτουργία της µονάδας κοντά σε
κατοικηµένες ή πολυσύχναστες περιοχές, ελλείψει επαρκούς επιφάνειας εδαφικού
αποδέκτη, ύπαρξη επιφανειακών νερών καλής ποιότητας, υψηλός υπόγειος υδάτινος
ορίζοντας κλπ
30
9 Η Τρίτη επιλογή αφορά στη χρησιµοποίηση µεθόδων, που καθιστούν τα απόβλητα ή
ορισµένων από τα συστατικά τους άµεσα αξιοποιήσιµων π.χ. λίπασµα, ζωοτροφή,
βιοαέριο κλπ
Από τις τρεις επιλογές η πρώτη θα πρέπει να εξετάζεται κατά προτεραιότητα, λόγω της
µεγαλύτερης οικονοµικότητας και ευελιξίας στην εφαρµογή της. Από την φύση τους οι
κτηνοτροφικές δραστηριότητες ιδιαίτερα εκείνες µικρού και µεσαίου µεγέθους, προσιδιάζουν
προς την επιλογή αυτή. Αντίθετα, η δεύτερη επιλογή προσιδιάζει περισσότερο σε µεγάλες,
σύγχρονες, βιοµηχανικού τύπου µονάδες και γενικότερα στις βιοµηχανίες τροφίµων. Η Τρίτη
επιλογή έχει την δυνατότητα εφαρµογής σε όλες τις περιπτώσεις σε συνδυασµό όµως, µε
κάποια από τις άλλες δύο και αφορά µάλλον ειδικού τύπου περιπτώσεις διάθεσης των τελικών
υγρών και στερεών για λίπανση καλλιεργειών, που αποκτά ηµέρα µε την ηµέρα όλο και
µεγαλύτερο ενδιαφέρον. Με τα σηµερινά δεδοµένα και τις τάσεις που επικρατούν, για την
προστασία των ευαίσθητων υδάτινων αποδεκτών, η πρώτη επιλογή τείνει να αποτελέσει πια τον
κανόνα.
Ένα αποδεκτό σύστηµα επεξεργασίας αποβλήτων θα πρέπει να είναι τεχνικά άρτιο,
οικονοµικά ανταγωνιστικό, να απαιτεί ελάχιστη συντήρηση και γενικά παρακολούθηση, να
είναι απλό στη λειτουργία του, να µη δηµιουργεί ενοχλήσεις ή κακές συνθήκες εργασίας του
προσωπικού , στους περίοικους και στα αγροτικά ζώα. Τέλος θα πρέπει να επιτρέπει
προσαρµογή σε νέα τεχνολογία, να είναι ευέλικτο και να επιδέχεται επέκταση .
Η απλότητα και η αξιοπιστία των εγκαταστάσεων επεξεργασίας των αποβλήτων είναι
µεγάλης σηµασίας, παρά το ότι θεωρείτο δευτερεύουσας σηµασίας η απασχόληση µε τα
απόβλητα και όχι άµεσου οικονοµικού ενδιαφέροντος για τον παραγωγό. Ως εκ τούτου θα
πρέπει να µπορούν να λειτουργούν ικανοποιητικά µε το λιγότερο δυνατό προσωπικό, τόσο σε
αριθµό όσο και σε επίπεδο εξειδίκευσης. (∆. Γεωργακάκης, 1998)
Απαραίτητοι χειρισµοί στα απόβλητα πριν τη βιολογική τους επεξεργασία

(πρωτογενής επεξεργασία)
Πριν την εφαρµογή της βιολογικής επεξεργασίας των αποβλήτων είναι απαραίτητοι κάποιοι
χειρισµοί που στοχεύουν στην αποµάκρυνση του µεγαλύτερου δυνατού µέρους από τα
χονδρόκοκκα και λεπτόκοκκα αιωρούµενα, καθιζήσιµα και επιπλέοντα συστατικά που
υπάρχουν στα απόβλητα και µπορεί να δηµιουργήσουν προβλήµατα στην οµαλή λειτουργία των
εγκαταστάσεων βιολογικής επεξεργασίας.
Οι χειρισµοί αυτοί αφορούν γενικά :
31
1. στο διαχωρισµό ή αποφυγή ανάµιξης βρόχινου νερού από στέγες που
‘βλέπουν’ στους ανοιχτούς χώρους άσκησης των ζώων µε τα απόβλητα.
2. στην αποµάκρυνση ογκωδών αντικειµένων και φερτών υλικών από τα
απόβλητα µε τη χρήση µεταλλικών εσχάρων.
3. Στην εξισορρόπηση του όγκου των αποβλήτων µε την προσωρινή τους
αποθήκευση σε δεξαµενές εξισορρόπησης ή οµογενοποίησης για διάστηµα
ολίγων ωρών ή µιας- δύο κατά προσέγγιση ηµερών πριν την διοχέτευσή τους
στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας. Η δεξαµενή αυτή ονοµάζεται δεξαµενή
συλλογής- εξισορρόπησης και µπορεί να φέρει κάλυµµα από πλαστικό δίχτυ ή
φύλλα PVC για ελάττωση των οσµών. Συνιστάται η εγκατάστασή της σε τέτοιο
σηµείο ώστε τα απόβλητα από το αποχετευτικό σύστηµα να καταλήγουν σε
αυτή µε φυσική ροή. Επιβάλλεται η παράλληλη πλήρης οµοιογενοποίηση του
περιεχοµένου της µε σύστηµα τύπου προπέλας ή ιδιαίτερης αντλίας βορβόρου.
4. Στην αποµάκρυνση φερτών υλών π.χ. απόβλητα σφαγείων, υπολείµµατα
τροφής κ.α για αποφυγή απόφραξης των αγωγών µεταφοράς των αποβλήτων,
των αντλιών και γενικά των εγκαταστάσεων κύριας επεξεργασίας.
Η αποµάκρυνση των συστατικών αυτών για τα χοιροστάσια µε ή χωρίς σφαγείο
επιτυγχάνεται µε την εγκατάσταση και λειτουργία των µηχανικών διαχωριστών. Οι µηχανικοί
διαχωριστές είναι γενικά περιστρεφόµενες σήτες, στατικά, δονούµενα ή φυγοκεντρικά κόσκινα
ή τέλος κόσκινα µε σύστηµα κυλίνδρων συµπίεσης και βουρτσών σάρωσης των στερεών.
Μετά τον µηχανικό διαχωρισµό των υγρών και στερεών, τα υγρά απόβλητα των
χοιροστασίων καταλήγουν µε φυσική ροή σε µια τσιµεντένια συνήθως ή χωµάτινη δεξαµενή
χωρητικότητας 5-15 ηµερών. Εκεί τα απόβλητα παραµένουν σε ηρεµία και έτσι
αποµακρύνονται µε φυσική καθίζηση και επίπλευση όλα τα λεπτόκοκκα συστατικά π.χ.
µικροβιακά συσσωµατώµατα, τρίχες. Σχηµατίζεται έτσι ένα ίζηµα ή ιλύς στον πυθµένα και µια
αφρώδης κρούστα στην επιφάνεια, τα οποία υφίστανται βραδεία χώνευση. Στη δεξαµενή αυτή
αποµακρύνονται συνήθως το 15 % της BOD5 και το 25 % της COD και το 25% των ολικών
στερεών, ανάλογα µε την πυκνότητά τους και τη σύνθεση της τροφής. Τα υγρά στη συνέχεια
αποµακρύνονται µε υπερχείλιση ή άντληση προς τις εγκαταστάσεις βιολογικής επεξεργασίας.
Η µέθοδος της καθίζησης όταν εφαρµόζεται πριν τη βιολογική επεξεργασία των αποβλήτων
ονοµάζεται πρωτογενής καθίζηση. Μπορεί να εφαρµοσθεί όµως και µετά την αερόβια
βιολογική επεξεργασία οπότε ονοµάζεται δευτερογενής καθίζηση. Στη δεύτερη περίπτωση
χρησιµοποιείται κύρια για την αποµάκρυνση του βιολογικού ιζήµατος από τα υγρά εκροής. (∆.
32
Η βιολογική επεξεργασία των υγρών αποβλήτων.
(δευτερογενής επεξεργασία)
Η βιολογική επεξεργασία των αποβλήτων των χοιροστασίων, και των κτηνοτροφικών

αποβλήτων γενικά, αποτελεί το κύριο σηµείο της όλης διαδικασίας του χειρισµού των
αποβλήτων και αυτό γιατί κατά την διάρκειά της µειώνεται σηµαντικά το ρυπαντικό φορτίο
οργανικής προέλευσης. Με την διαδικασία αυτή αξιοποιείται η δυνατότητα των
µικροοργανισµών, αερόβιων ή αναερόβιων, που υπάρχουν στα απόβλητα να διασπούν τα
οργανικά συστατικά για τις ανάγκες του µεταβολισµού τους προς σταθερότερα από ενεργειακής
πλευράς τελικά προϊόντα κατά κανόνα άοσµα. Εξαιτίας της σοβαρότητας του σταδίου τούτου,
θα πρέπει να εξετάζεται πάντα µε ιδιαίτερη προσοχή ως προς την επιλογή και εφαρµογή του
στην πράξη.
Η βιολογική επεξεργασία των αποβλήτων των χοιροστασίων γίνεται µέσα σε δεξαµενές, όπου
τα απόβλητα παραµένουν όσο διάστηµα χρειάζονται οι µικροοργανισµοί για να
εξουδετερώσουν το αποικοδοµήσιµο µέρος του οργανικού φορτίου. Για το λόγο ότι και τα δύο
είδη µικροοργανισµών ενυπάρχουν στα απόβλητα δεν χρειάζεται να προστεθούν
µικροοργανισµοί παρά µόνο να διατηρούνται οι κατάλληλες προς τούτο συνθήκες ανάπτυξης
δηλαδή αερόβιες ή αναερόβιες. Κατ’ επέκταση η βιολογική διαδικασία αποκαλείται αερόβια ή
αναερόβια αντίστοιχα.
Η δηµιουργία των συνθηκών αυτών είναι η αιτία διαφοροποίησης των συστηµάτων, ενώ η
ευκολία ή δυσκολία διατήρησης των είναι η αιτία διαφοροποίησης του κόστους λειτουργίας. (∆.
Αναερόβια επεξεργασία
Η αναερόβια επεξεργασία, εν γένει, µπορεί να γίνει κάτω από φυσικές συνθήκες
περιβάλλοντος µε ανοιχτές αναερόβιες δεξαµενές ή σε κλειστές ελεγχόµενου περιβάλλοντος
δεξαµενές θερµοκρασίας υγρών 35-55 .
Η αναερόβια επεξεργασία σε σύστηµα µονής ή διπλής, ανοιχτής δεξαµενής αποτελεί ένα
εκτατικό σύστηµα επεξεργασίας που διακρίνεται για την απλότητα και την οικονοµικότητά του.
Βασίζεται στην διατήρηση των αποβλήτων σε υγρή κατάσταση µέσα σε βαθιές χωµάτινες κατά
κανόνα δεξαµενές µε στεγανά τοιχώµατα και πυθµένα. ∆ιακρίνεται σε βασικό σύστηµα
επεξεργασίας για τα απόβλητα χοιροστασίων µε πολύ καλά αποτελέσµατα και ευκολία
προσαρµογής στις ιδιαιτερότητες της κάθε εκµετάλλευσης αλλά και στον συνδυασµό µε άλλα
συστήµατα επεξεργασίας. Στην πράξη συνδυάζεται µε δυναµική αερόβια επεξεργασία και
διευκολύνεται τα µέγιστα στην πράξη σε συνδυασµό µε µηχανικό διαχωρισµό υγρών- στερεών.
33
Η θέση κατασκευής της δεξαµενής πρέπει να επιλέγεται µακριά από κατοικηµένες περιοχές,
µε τέτοιο προσανατολισµό ώστε οι επικρατούντες άνεµοι να αποµακρύνουν τις δυσάρεστες
οσµές και σε σχήµα κυκλικό, τετράγωνο ή ορθογώνιο, ανάλογα µε το διαθέσιµο χώρο στη
µονάδα και το µέγεθος της δεξαµενής. Τα κυκλικό και τετράγωνο σχήµα εφαρµόζονται σε
µεγάλου µεγέθους δεξαµενές ενώ το ορθογώνιο σε µικρού. Τα τοιχώµατά της διαµορφώνονται
κατάλληλα ώστε να παραµένουν σταθερά, απαλλαγµένα κατά το δυνατό από αυτοφυή
βλάστηση, προσεγγίσιµα όλο το χρόνο, µε πρόβλεψη στέψης περιφερειακά και τέλος
κατακόρυφα ή µε κλίση ανάλογα µε την φύση και τη συνεκτικότητα του υπεδάφους. Η πιο
οικονοµική κατασκευή προϋποθέτει κατακόρυφα τοιχώµατα και έδαφος συνεκτικό,
αδιαπέραστο, µε χαµηλό υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα.
Τα στόµια των αγωγών υπερχείλισης και άντλησης των υγρών συνιστάται να είναι εξ’
ολοκλήρου εµβαπτισµένα στο υγρό περιεχόµενο και σε αντιδιαµετρική θέση από το στόµιο
εισόδου, ώστε να αποφεύγεται η έµφραξη των στοµίων από την επιφανειακή κρούστα και η
αποµάκρυνση των αποβλήτων πριν την ολοκλήρωση της επεξεργασίας µέσα στην δεξαµενή. Η
ποσότητα των αντιβιοτικών, απολυµαντικών και άλλων σκευασµάτων που χρησιµοποιούνται
για την υγιεινή των ζώων και την απολύµανση των χώρων µπορεί να επηρεάσουν δυσµενώς την
λειτουργία της δεξαµενής.
∆είκτης της ορθής λειτουργίας του συστήµατος είναι η ύπαρξη άφθονων φυσαλίδων στην
επιφάνεια της και η απουσία έκλυσης δυσάρεστων οσµών. Ο χρόνος αποθήκευσης ποικίλλει
από 3 έως 12 µήνες, µε πλέον συνήθη τους 4-6 µήνες.
Η εµπειρία που υπάρχει από τη συστηµατική εφαρµογή της σε διάφορες χώρες και ιδιαίτερα
στις κεντροδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ αλλά και στην Ελλάδα την τελευταία δεκαπενταετία
έχουν δείξει πως η διαχείριση του παραπάνω συστήµατος εξαρτάται από τον έλεγχο τριών
βασικών παραµέτρων : του ph, της ηλεκτρικής αγωγιµότητας και του πάχους του λασπώδους
ιζήµατος στον πυθµένα και τις πρανές της.
Τα αποτελέσµατα διετούς έρευνας του Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών του
Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών , πάνω στη λειτουργία των ανοιχτών δεξαµενών σε δύο
αντιπροσωπευτικά χοιροστάσια, µε δυναµικότητες 500 και 100 χοιροµητέρων αντίστοιχα,
έδειξαν ότι τόσο στην πρώτη περίπτωση του βιοµηχανικού τύπου χοιροστάσιο, όπου
χρησιµοποιείται άφθονο νερό για τον καθαρισµό των χώρων, όσο και στον δεύτερο τύπο
χοιροστάσιο, όπου γίνεται περιορισµένη χρήση νερού, υπήρξε εξίσου ικανοποιητική
λειτουργία, χαρακτηριζόµενη από έντονη παραγωγή φυσαλίδων και ελάχιστη έκλυση οσµών.
(∆. Γεωργακάκης, 1998)
Η κλειστή αναερόβια δεξαµενή ή αναερόβιος χωνευτήρας είναι πιο σύνθετη κατασκευή γιατί
προϋποθέτει ελεγχόµενη λειτουργία, θερµοµόνωση, στεγανότητα και θέρµανση του
34
περιεχοµένου της για αριστοποίηση των βιολογικών διεργασιών. Είναι σηµαντικά µικρότερου
όγκου και παρέχει την δυνατότητα αξιοποίησης του παραγόµενου µίγµατος µεθανίου-
διοξειδίου του άνθρακα, γνωστού ως βιοαέριο για παραγωγή θερµότητας ή ηλεκτρικής
ενέργειας όταν συντρέχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις. ( ∆. Γεωργακάκης, 1998) . Η ακριβής
σύσταση του βιοαερίου είναι, µεθάνιο κατά τα 2/3 του µίγµατος και διοξείδιο του άνθρακα µαζί
µε άλλα αέρια κατά 1/3. Τα υπόλοιπα αέρια προσδίδουν την χαρακτηριστική οσµή του
βιοαερίου. (Richard T. Wright)
Η υιοθέτηση µιας εγκατάστασης παραγωγής ενέργειας µε κάλυψη της δεξαµενής καθίζησης
πρωτογενούς ιζήµατος µετά τον µηχανικό διαχωριστή µπορεί να συµβάλει θετικά όχι µόνο µε
την ενεργειακή αξιοποίηση των αποβλήτων αλλά και µε τη βελτίωση της απόδοσης της
βιολογικής επεξεργασίας που θα ακολουθήσει. ( ∆. Γεωργακάκης, 1998 )
Παρά το ότι η συγκεκριµένη επεξεργασία για να εφαρµοσθεί απαιτεί υψηλό κόστος
εγκατάστασης και λειτουργίας, σε γενικές γραµµές αυτά αντισταθµίζονται µε την παραγωγή
του βιοαερίου και την αύξηση στην αποτελεσµατικότητα της επεξεργασίας. Υπάρχουν πολλά
διαφορετικά είδη αναερόβιων χωνευτήρων µε κριτήρια τον σχεδιασµό τους, τα κατασκευαστικά
υλικά, την µέθοδο παραγωγής του βιοαερίου, την ένταση της ανάµιξης κ.α. Αν και η
εκτεταµένη χρήση τους οδήγησε στην καθιέρωση κάποιων µοντέλων, υπάρχει η δυνατότητα
καινοτοµίας ώστε ο αναερόβιος χωνευτήρας να ανταποκρίνεται στις δεδοµένες τοπικές
συνθήκες. (Κ. Χαλβαδάκης-Ι. Λεκάκης, 1998)
Αερόβια βιολογική επεξεργασία ενεργού ιλύς

(βιολογικός καθαρισµός)
Συνιστά το κλασικό σύστηµα επεξεργασίας των αποβλήτων µικρού σχετικά οργανικού

φορτίου, όπως είναι τα αστικά λύµατα και τα απόνερα των γεωργικών βιοµηχανιών. Η
επέκταση της διαδικασίας στα χοιροτροφικά απόβλητα δεν έδειξε την ίδια αποτελεσµατικότητα
στην ελάττωση του οργανικού φορτίου. Οι λόγοι µπορούν να αποδοθούν στα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά των αποβλήτων ( υψηλό οργανικό φορτίο, ανοµοιογένεια στη σύσταση κ.α.)
και των χοιροτροφικών µονάδων ( µικρή σχετικά οικονοµική επιφάνεια, απουσία κατάλληλης
στελέχωσης και υποδοµής κ.α.)
Η λειτουργία του συστήµατος βασίζεται στην δραστηριότητα των αερόβιων
µικροοργανισµών και έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση την διατήρηση αερόβιων συνθηκών
εντός της δεξαµενής. Αποτελεί λοιπόν βασική προϋπόθεση η ύπαρξη επαρκούς ποσότητας
διαλυµένου οξυγόνου. Το οξυγόνο κατατάσσεται στα αέρια που διαλύονται δύσκολα στο νερό
και µάλιστα τόσο δυσκολότερα όσο η θερµοκρασία του νερού είναι υψηλότερη, η επιφάνεια
35
επαφής νερού- αέρα ηρεµότερη και η ατµοσφαιρική πίεση µικρότερη. Η διαλυτότητα του
οξυγόνου ελαττώνεται ακόµα περισσότερο όταν στο νερό υπάρχουν διαλυµένα ή αιωρούµενα
συστατικά, όπως συµβαίνει στα απόβλητα. Για τη διάλυση, λοιπόν, επαρκούς ποσότητας
οξυγόνου στα υγρά των δεξαµενών αερόβιας επεξεργασίας είναι αναγκαία η βίαιη ανάµιξη
µεγάλων σχετικά ποσοτήτων ατµοσφαιρικού αέρα στα υγρά.
Η ανάµιξη αυτή διενεργείται πρακτικά µε πρακτικό τρόπο µε τη βοήθεια επιφανειακών
αναδευτήρων , που ονοµάζονται µηχανικοί αεριστές ή οξυγονωτές, ή µε διάχυση πεπιεσµένου
αέρα στη µάζα των υγρών, κοντά στον πυθµένα, µέσω ειδικών ακροφυσίων. Και στις δύο
περιπτώσεις η διάλυση του απαραίτητου οξυγόνου γίνεται µε ανάλογη κατανάλωση ηλεκτρικής
ενέργειας, της οποίας το ύψος εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως το αρχικό οργανικό
φορτίο των αποβλήτων, τη σύσταση και θερµοκρασία των αποβλήτων, τις δυνατότητες των
µηχανηµάτων αερισµού και τέλος την επικρατούσα συγκέντρωση διαλυµένου οξυγόνου στα
υγρά.
Οι αερόβιες δεξαµενές είναι κατά κανόνα τσιµεντένιες και ανάλογα µε το σύστηµα αερισµού
τα απόβλητα παραµένουν σε αυτές από µερικές ώρες µέχρι λίγες µέρες. Παράλληλα µε τον
αερισµό του περιεχοµένου διενεργείται ανάδευσή του, για την όσο το δυνατό οµοιόµορφη
ανάµιξη του αέρα. Στη συνέχεια τα υγρά εισέρχονται από µια δεξαµενή καθίζησης όπου
ηρεµούν και διαχωρίζεται το βιολογικό ίζηµα (συσσωµατώµατα µικροβιακών κυττάρων)
γνωστό σαν ενεργός ιλύς, από την υγρή φάση. Η δεξαµενή δευτερογενούς καθίζησης είναι
τσιµεντένια µε κωνικά διαµορφωµένο πυθµένα, για εύκολη λήψη του ιζήµατος. Το τελευταίο
ανακυκλώνεται εν µέρει προς την δεξαµενή αερισµού για την διατήρηση επαρκούς αριθµού
ενεργών µικροοργανισµών. Η περίσσεια ιζήµατος εναποτίθεται σε κλίνες ξήρανσης για
αποστράγγιση και ξήρανση ή υφίσταται περαιτέρω επεξεργασία ανάλογα µε τον αρχικό όγκο
και την σύσταση των αποβλήτων. (∆. Γεωργακάκης, 1998)
Συγκριτικά συµπεράσµατα της βιολογικής επεξεργασίας των αποβλήτων
1. Η αερόβια επεξεργασία είναι µια δαπανηρή διαδικασία λόγω του µεγάλου ρυπαντικού
φορτίου των αποβλήτων αυτών. Απαιτεί στενή παρακολούθηση και καλή συντήρηση
των εγκαταστάσεων.
2. Η αναερόβια επεξεργασία είναι µια απλή φυσική διαδικασία, που αποδίδει τα µέγιστα
όταν τα απόβλητα διατηρούνται στην κατάλληλη αραίωση. ∆εν απαιτεί εντατική
παρακολούθηση και ενεργοβόρες εγκαταστάσεις.
3. Και τα δύο προαναφερθέντα συστήµατα βιολογικού καθαρισµού δεν είναι σε θέση από
µόνα τους, παρά µόνο αν συνδυαστούν µαζί, να ελαττώσουν πρακτικά το ρυπαντικό
36
φορτίο των αποβλήτων σε επίπεδο BOD5 που να προσεγγίζουν εκείνα που συνήθως
απαιτούνται στην πράξη για την διάθεσή τους σε υδάτινο αποδέκτη
4. Η επιλογή του καταλληλότερου συστήµατος επεξεργασίας κατά περίπτωση εξαρτάται
ουσιαστικά από το είδος και τις συνθήκες του αποδέκτη των αποβλήτων, σε συνδυασµό
µε τη θέση και το µέγεθος της κτηνοτροφικής µονάδας.
Η βιολογική επεξεργασία των στερεών αποβλήτων
Χειρισµός των αποβλήτων σε κοπροσωρούς
Από τις πτηνοκτηνοτροφικές εκµεταλλεύσεις εκτός από τα υγρά παράγονται και τα στερεά
απόβλητα. Στην περίπτωση των χοιροστασίων τα στερεά προκύπτουν µετά από µηχανικό
διαχωρισµό τους από τα υγρά απόβλητα. Τα στερεά απόβλητα µετά την αποµάκρυνση τους από
τους χώρους παραγωγής συγκεντρώνονται σε ένα διασκευασµένο χώρο για αποθήκευση και
επεξεργασία (χώνευση) πριν από την διάθεσή τους στον τελικό αποδέκτη. Ο χώρος αυτός
ονοµάζεται κοπροσωρός και συνιστάται από µια επίπεδη επιφάνεια από διαµορφωµένο έδαφος
ή κατά προτίµηση σκυρόδεµα, µε ενιαία κλίση προς το ένα άκρο για την αποµάκρυνση των
στραγγιζόντων υγρών ή του νερού της βροχής.
Μια εγκατάσταση κοπροσωρού θα πρέπει να εξασφαλίζει την αποφυγή του διασκορπισµού
των αποβλήτων στον εδαφικό αποδέκτη, να περιορίζει τις οσµές και την συγκέντρωση µύγας,
να έχει χαµηλό κόστος και να εξασφαλίζει ασφαλείς συνθήκες εργασίας για το προσωπικό. Για
την επίτευξη των παραπάνω η εγκατάσταση του κοπροσωρού θα πρέπει να είναι περιφραγµένη
για να µην πλησιάζουν ζώα ή άνθρωποι, να εγκαθίστανται κοντά στον στάβλο ή σε τέτοια θέση
που να επιτρέπει άνετη προσέγγιση.
Το µέγεθος του κοπροσωρού καθορίζεται από τον αριθµό των ζώων και τον τύπο του
εξοπλισµού, τον τύπο των στερεών αποβλήτων, τον τύπο και την ποσότητα της
στρωµνής που ενδεχόµενα χρησιµοποιείται στη µονάδα ή την ποσότητα των στερεών,
που προκύπτει από τον µηχανικό διαχωριστή, τον απαιτούµενο ή επιθυµητό χρόνο
παραµονής- αποθήκευσης των αποβλήτων και το ύψος του κοπροσωρού ανάλογα µε
την υδαρότητα των αποβλήτων. (∆. Γεωργακάκης, 1998)
Χειρισµός των αποβλήτων για παραγωγή κοµπόστας
Κατά την παραµονή των στερεών αποβλήτων στην εγκατάσταση του κοπροσωρού
υφίστανται φυσική χώνευση µε την βοήθεια των µικροοργανισµών. Η επιθυµητή αυτή
διαδικασία οδηγεί σε ένα άοσµο τελικό προϊόν, κατάλληλο για οργανική και ανόργανη λίπανση
των καλλιεργειών, καθώς επίσης και σε εδαφοβελτιωτικό γιατί επηρεάζει διάφορες παράγοντες
όπως το ph, η θερµοκρασία,, η σχέση οργανικού άνθρακα µε άζωτο κ.α. Η φυσική διαδικασία
37
της χώνεψης διαρκεί πολύ χρόνο, που ξεπερνά τους 6 και συχνά τους 12 µήνες, το οποίο έχει
σαν αποτέλεσµα την ανάγκη πρόβλεψης µεγάλων εγκαταστάσεων ή την διάθεση µερικά
χωνεµένου τελικού προϊόντος.
Η διαδικασία της χώνεψης µπορεί να επιταχυνθεί και έτσι ο χρόνος παραµονής των
αποβλήτων στον κοπροσωρό να περιορίζεται στις 180 ηµέρες περίπου και παράλληλα να
προκύψει ένα βιολογικά αδρανές, άοσµο και πλούσιο σε οργανικές ύλες και συστατικά τελικό
προϊόν, εµπορικής αξίας. Αυτή η διαδικασία, η οποία, καλείται δηµιουργία κοµπόστας
(composting) και µπορεί να είναι αερόβια ή αναερόβια, αν και στην πράξη έχει επικρατήσει η
αερόβια.
Με την διαδικασία της κοµπόστας επιδιώκονται η σταθεροποίηση της οργανικής ύλης, η
θανάτωση των παθογόνων και των σπόρων των ζιζανίων, η διατήρηση της περιεκτικότητας σε
θρεπτικά συστατικά και η παραγωγή ενός οµοιογενούς άοσµου και ξηρού τελικού προϊόντος
οικονοµικά αξιοποιήσιµου σαν λίπασµα και σαν εδαφοβελτιωτικό. (∆. Γεωργακάκης, 1998)
ΣΤ. ∆ιάθεση και αξιοποίηση των επεξεργασµένων αποβλήτων
Η δυνατότητα αξιοποίησης των επεξεργασµένων υγρών γεωργικών αποβλήτων συνιστά µια

ιδιαίτερα ελκυστική προοπτική, γιατί εκτός από τη θετική συµβολή στην προστασία του
περιβάλλοντος προκαλεί και το ενδιαφέρον του παραγωγού λόγω του οικονοµικού οφέλους που
µπορεί να αποφέρει και κατά συνέπεια τη µείωση του κόστους επεξεργασίας των αποβλήτων.
Αυτή τη δυνατότητα παρέχει ιδιαίτερα η αναερόβια βιολογική επεξεργασία είτε στην απλή
εκτατική της µορφή για παραγωγή µόνο υγρού λιπάσµατος, είτε στην εντατική της µορφή για
συνδυασµένη παραγωγή ενέργειας (µε τη µορφή βιοαερίου) και υγρού λιπάσµατος.
Η εφαρµογή των επεξεργασµένων υγρών αποβλήτων των κτηνοτροφικών µονάδων στο
έδαφος για λίπανση των καλλιεργειών ή για την απορρόφησή τους από αυτοφυή βλάστηση,
συνιστά την πιο ενδεδειγµένη περιβαλλοντική χρήση, γιατί εµπλουτίζει το έδαφος µε θρεπτικά
στοιχεία και αποφεύγεται έτσι κάθε δυσµενής επίπτωση στο περιβάλλον. Πολλές ερευνητικές
προσπάθειες βρίσκονται σήµερα σε εξέλιξη για την συστηµατική εφαρµογή- αξιοποίηση των
υγρών αυτών στο έδαφος και αποφυγή της διάθεσής τους στους ευαίσθητους υδάτινους
αποδέκτες. (∆. Γεωργακάκης, 1998)
Παράλληλα, λαµβάνει χώρα ο εµπλουτισµός των εδαφών µε οργανική ουσία και ενισχύει
κατ’ επέκταση την ικανότητα συγκράτησης των θρεπτικών συστατικών στο έδαφος και έτσι
αποφεύγεται η έκπλυση τους από τα νερά της βροχής προς υδάτινους αποδέκτες και η
εκδήλωση ευτροφικών φαινοµένων σε στάσιµα ή µικρής κινητικότητας νερά. Η πιο
ενδεδειγµένη πρακτικά εφαρµογή επεξεργασµένων υγρών αποβλήτων στο έδαφος για λίπανση
38
καλλιεργειών είναι η ανάµιξή τους µε το νερό άρδευσης. Με τον τρόπο αυτό γίνεται δυνατή η
διάθεση µε οικονοµικό τρόπο της απαιτούµενης ποσότητας υγρών ανά στρέµµα και
αποφεύγεται η υπερλίπανση µε τις συνέπειες που µπορεί αυτή να έχει στην απόδοση των
καλλιεργειών, αν τα υγρά εφαρµόζονταν σε δόσεις άρδευσης. Στην πράξη γίνεται συνήθως η
εφαρµογή των υγρών πρώτα και στη συνέχεια συµπληρώνεται η δόση άρδευσης µε νερό. Ο
προσδιορισµός των δόσεων λίπανσης γίνεται µε βάση τη σύσταση των υγρών και τις ανάγκες
των καλλιεργειών σε λίπασµα. (∆. Γεωργακάκης, 1998)
Στην περίπτωση που ο τελικός αποδέκτης είναι υδάτινος απαιτείται ο καθαρισµός ή η
απολύµανση των υγρών αποβλήτων, µε σκοπό την εξάλειψη των µικροοργανισµών παρά το
γεγονός ότι λίγα παθογόνα επιβιώνουν των συνδυασµένων σταδίων επεξεργασίας. Το πιο
ευρέως διαδεδοµένο απολυµαντικό είναι το χλώριο γιατί συνδυάζει αποτελεσµατικότητα και
είναι και οικονοµικό. Αυτή η πρακτική όµως έχει ως αποτέλεσµα την µεταφορά του χλωρίου
στον υδάτινο αποδέκτη και έτσι µπορεί να προκαλέσει τον θάνατο των υδρόβιων οργανισµών
ακόµα και σε µικρές ποσότητες. Επιπλέον το χλώριο είναι επικίνδυνο στη χρήση του από το
προσωπικό. Άλλες εφαρµόσιµες τεχνικές είναι η χρήση όζοντος και η χρήση της υπεριώδους
ακτινοβολίας. Το όζον είναι δραστικό στην θανάτωση των µικροοργανισµών και επιπλέον
διασπάται σε οξυγόνο, βελτιώνοντας την ποιότητα του νερού αλλά είναι ασταθές και κατ ‘
επέκταση εκρηκτικό. Έτσι η χρήση του δεν είναι δυνατόν να γενικευτεί προτού ληφθούν τα
απαραίτητα προφυλακτικά µέτρα. Τέλος η χρήση της ακτινοβολίας είναι αποτελεσµατική κατά
των µικροοργανισµών, χωρίς να επηρεάζει µε κάποιο τρόπο την ποιότητα του νερού. (Richard
T. Wright)
Ζ. Νοµοθεσία σχετικά µε την διαχείριση των αποβλήτων
Η κατάσταση στην διαχείριση των αποβλήτων αλλάζει συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Οι

αλλαγές που λαµβάνουν χώρα αφορούν αφενός την πρόοδο στην επιστήµη και την τεχνολογία
και αφετέρου στον τρόπο που αντιµετωπίζεται η κατάσταση από την πλευρά των Υπουργείων,
των Κυβερνήσεων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσων αφορά την Ευρώπη, καθώς και τις
υπόλοιπες αναπτυγµένες χώρες του πλανήτη µε πρωταρχικό ρόλο τις Ηνωµένες Πολιτείες της
Αµερικής. Η αλλαγή πλεύσης από τις χώρες εν γένει εκφράζεται µέσω της Νοµοθεσίας και της
επιβολής κυρώσεων. Στην αλλαγή της νοοτροπίας γύρω από το περιβαλλοντικό ζήτηµα, µέρος
του οποίου είναι η διαχείριση των αποβλήτων, σηµαντικό ρόλο έχουν παίξει οι διάφορες
περιβαλλοντικές οργανώσεις κυρίως µέσω της αφύπνισης της κοινής γνώµης αλλά και την
συλλογή στοιχείων και τις διαφόρου τύπου διαµαρτυρίες.
39
Παρακάτω παραθέτουµε ένα παράδειγµα δράσης των περιβαλλοντικών οργανώσεων και
συγκεκριµένα µια µελέτη από το Κίνηµα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών από την Λευκωσία της
Κύπρου. Η µελέτη καταθέτει πως τα πτηνοσφαγεία προκαλούν σοβαρά προβλήµατα ρύπανσης.
Εν τούτοις εξακολουθούν να λειτουργούν τέτοιες εγκαταστάσεις χωρίς την αναγκαία υποδοµή.’
Καθώς επίσης ότι ‘Η λειτουργία των χοιροστασίων δηµιουργεί σοβαρά περιβαλλοντικά
προβλήµατα λόγω της παραγωγής µεγάλων όγκων κοπριάς και µεγάλων όγκων χοιρολυµάτων
(συνολικά 1.5 εκ. τόνοι χοιρολυµάτων παγκύπρια) τα οποία έχουν ψηλή αλατότητα και ψηλή
περιεκτικότητα σε άζωτο και βόριο, εποµένως ρυπαίνουν τα επιφανειακά και υπόγεια νερά. Η
επεξεργασία των χοιρολυµάτων είναι ιδιαίτερα δύσκολη και δαπανηρή. Για τη λειτουργία τους
τα χοιροστάσια χρειάζονται µεγάλες ποσότητες νερού τις οποίες λαµβάνουν κυρίως από
διατρήσεις επιτείνοντας περαιτέρω τις επιπτώσεις στα υπόγεια νερά λόγω υπεράντλησης. Τα
χοιροστάσια εξ’ άλλου παρουσιάζουν σοβαρά προβλήµατα ενόχλησης λόγω δυσοσµίας και
εκποµπής αερίων ρύπων αλλά και λόγω κινδύνων για τη δηµόσια υγεία από την παρουσία
τρωκτικών, µυγών και φορέων άλλων µεταδοτικών ασθενειών.’ Και τέλος ότι ‘Η παράταση που
έχει εξασφαλίσει η Κύπρος για την κατασκευή συστηµάτων επεξεργασίας χοιρολυµάτων λήγει
το 2007 .’ (greenparty@cytanet.com.cy ,10-12- 2006)
Όσον αφορά τον τοµέα της επιστήµης, µπορούµε να διακρίνουµε την αλλαγή της
κατάστασης σε δύο επιµέρους τοµείς. Ο πρώτος αφορά την ανάγκη να υπάρξει µια σαφής
εικόνα της υφιστάµενης κατάστασης. Αυτή την ανάγκη κλήθηκε να καλύψει η Στατιστική,
µέσω της καταγραφής των πηγών περιβαλλοντικής επιβάρυνσης παράλληλα µε το µέγεθος της
επιβάρυνσης αυτής και στην συνέχεια, µέσω της στατιστικής επεξεργασίας αυτών των
δεδοµένων, ώστε να προκύψουν συγκεντρωτικά στοιχεία που να σκιαγραφούν το ζήτηµα στο
πραγµατικό µέγεθος.
Σε αυτά συνέβαλαν η εξέλιξη της τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών αλλά και των
εργαστηριακών µεθόδων. Ο δεύτερος τοµέας της επιστήµης που επέφερε αλλαγή στην
κατάσταση αφορά την έρευνα αφενός στον τοµέα της διαχείρισης και της επεξεργασίας των
αποβλήτων, ούτως ώστε να παρέχει την δυνατότητα εναλλακτικών λύσεων για κάθε
µεµονωµένη περίπτωση περιβαλλοντικής υποβάθµισης και αφετέρου την έρευνα γύρω από την
παραγωγή ενέργειας και άλλων υποπροϊόντων, όπως λίπασµα και νερό, από τα απόβλητα .
Το σύνολο αυτής της γνώσης είναι πλέον, όχι µόνο αναγνωρίσιµο από τις νοµοθετικές αρχές,
τουναντίον αποτελεί τα δεδοµένα επάνω στα οποία στηρίζονται για την έκδοση οδηγιών,
κανονισµών, νοµοθετικών πλαισίων και κυρώσεων. Τα συνεχώς αυξανόµενα σε ένταση
αποθαρρυντικά µηνύµατα από τα επί µέρους οικοσυστήµατα είχαν ως αποτέλεσµα την αλλαγή
στην στάση των κυβερνήσεων απέναντι στην πάσης φύσης πηγή µόλυνσης και ρύπανσης. Τον
40
συντονιστικό ρόλο αυτής της αλλαγής πλεύσης διαδραµατίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τα
πλαίσια της χώρας µας.
Από την απλή παρακολούθηση µιας κατάστασης, προχώρησε στην έκδοση οδηγιών προς
δράση και συµµόρφωση, καθώς και χρονοδιαγραµµάτων εντός των οποίων τα κράτη µέλη
οφείλουν να ενεργοποιηθούν και να έχουν αποτελέσµατα. Οι σχετικές Οδηγίες µε τα πάσης
φύσεως απόβλητα είναι οι 99/31/ΕΚ και η 94/62/ΕΚ.
Η Οδηγία 94/62/ΕΚ εισηγείται µια νέα προοπτική στην πολιτική της διαχείρισης των
αποβλήτων, προάγοντας την πρόληψη της συγκέντρωσης αποβλήτων προερχόµενα από
συσκευασίες, µέσω της µείωσης της παρατεταµένης χρήσης των συσκευασιών, της
επαναχρησιµοποίησης τους και της ανακύκλωσής τους. Η Οδηγία εγκαθιδρύει ποσοτικούς
στόχους και θέτει ένα χρονοδιάγραµµα στα πλαίσια του οποίου θα πραγµατωθούν. Όσον αφορά
την Ελλάδα οι στόχοι αυτοί είναι οι ακόλουθοι:
• Ανακύκλωση του 25% του συνολικού βάρους των αποβλήτων από υλικά
συσκευασίας µέχρι την 30/06/2001.
• Ανακύκλωση του 50% του συνολικού βάρους των αποβλήτων από υλικά
συσκευασίας µέχρι την 31/12/2005
(Thomas Pretz, Νίκος Νίκου, Χρήστος Κοντός, 2001)
Η Οδηγία 1999/31/ΕΚ εκδόθηκε στις 20 Σεπτεµβρίου 2002 και διακρίνει τρεις κατηγορίες
χώρων εναπόθεσης αποβλήτων (για επικίνδυνα απόβλητα, για µη επικίνδυνα απόβλητα και για
αδρανή απόβλητα) αυστηρά καθορισµένων ως προς τα απόβλητα που µπορούν να δεχθούν. Η
παρούσα πρόταση απόφασης, συµπληρώνεται µε στόχο την κατάρτιση, αφενός, των
διαδικασιών χαρακτηρισµού των αποβλήτων, του ελέγχου της συµµόρφωσης των αποβλήτων
µε τα κριτήρια αποδοχής στο χώρο εναπόθεσης και τον επιτόπιο έλεγχο της συµφωνίας τους
προς την περιγραφή που γίνεται στα συνοδευτικά έγγραφα, και, αφετέρου, συµπληρώνει τα
κριτήρια αποδοχής αδρανών αποβλήτων, επικινδύνων αποβλήτων που εναποτίθενται µαζί µε
σταθερά και µη αντιδραστικά επικίνδυνα απόβλητα, και επικίνδυνα απόβλητα, καθώς και τα
κριτήρια σε θέµατα υπόγειας αποθήκευσης, και, τέλος, τις µεθόδους δοκιµής που θα πρέπει να
χρησιµοποιούνται. (∆ΕΛΤΙΟ ,ΕΕ, 9-2002, Περιβάλλον (10/25))
Η Οδηγία 99/31/ΕΚ στοχεύει στην ελαχιστοποίηση της διάθεσης των αποβλήτων σε
εγκεκριµένους χώρους εναπόθεσης, µέσω της επιβολής επεξεργασίας των βιοδιασπόµενων
αποβλήτων. Η επεξεργασία βασίζεται σε αερόβια ή αναερόβια ζύµωση, σε εγκαταστάσεις, για
την παραγωγή compost.Η Οδηγία καθορίζει τους παρακάτω ποσοτικούς στόχους και θέτει ένα
χρονοδιάγραµµα στα πλαίσια του οποίου θα πραγµατωθούν :
• 25% µείωση του συνόλου (σε µονάδες βάρους) των βιοδιασπόµενων
αποβλήτων που διατίθενται σε εγκεκριµένους χώρους, µέχρι το 2006
41
αποβλήτων που διατίθενται σε εγκεκριµένους χώρους, µέχρι το 2009
αποβλήτων που διατίθενται σε εγκεκριµένους χώρους, µέχρι το 2020.
Τα ποσοστά που αναφέρονται παραπάνω αφορούν το συνολικό όγκο των παραγόµενων
βιοδιασπόµενων αποβλήτων κατά το 1995. (Thomas Pretz, Νίκος Νίκου, Χρήστος Κοντός,
2001)
Με τη λήψη Οδηγιών ή Κανονισµών που εκδίδει η Ε.Ε η κάθε χώρα/ µέλος προχωρά σε
νοµοθετικές ρυθµίσεις. Μέσω αυτής της διαδικασίας εκδόθηκαν οι Κανόνες Ορθής Γεωργικής
Πρακτικής, µέσω της Υπουργικής Απόφασης 125347/568/2004, η οποία εξαγγέλλει ότι
αποφασίζουµε :
‘Την εφαρµογή γεωργικών πρακτικών, τις οποίες θα πρέπει να τηρούν οι αγρότες και
ονοµάζονται Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής (Κ.Ο.Γ.Π), όπως αυτοί εγκρίθηκαν µε την
£(2003)3139/22.8.2003 απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που τροποποιεί το 'Εγγραφο
Προγραµµατισµού Αγροτικής Ανάπτυξης 2000 - 2006. Οι Κ.Ο.Γ.Π. στοχεύουν στην
αντιµετώπιση των προβληµάτων που έχει δηµιουργήσει η γεωργική δραστηριότητα και τη
συνέχιση των θετικών λειτουργιών αυτής.
Οι πρακτικές αυτές αποσκοπούν:

• Στην αειφορική διαχείριση των γεωργικών γαιών και των φυσικών πόρων.
• Στην προστασία και διαφύλαξη του αγροτικού τοπίου και των χαρακτηριστικών του.
• Στην προστασία της υγείας των αγροτών και των καταναλωτών.
Οι Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής παρεµβαίνουν σε όλο το φάσµα της Γεωργικής και
Κτηνοτροφικής δραστηριότητας, καθώς και σε ειδικές περιπτώσεις περιοχών ή ζωνών που
εντάσσονται σε ειδικά καθεστώτα προστασίας.’ (ΥΑ 125347/568/2004 ΦΕΚ 142/Β/29.1.2004)
Οι Κώδικες αφορούν συνολικά 21 Άρθρα για την ορθή γεωργική και κτηνοτροφική πρακτική
στην Ελλάδα. Συγκεκριµένα στο Άρθρο 13 περιγράφεται ότι ‘Ο χειρισµός των υγρών
αποβλήτων αναφέρεται κυρίως στα χοιροστάσια, δεδοµένου ότι στα βουστάσια για τον
περιορισµό των υγρών αποβλήτων πρέπει να αποφεύγεται η συλλογή και αποθήκευση τους σε
κανάλια και η αποµάκρυνση τους ως στερεά µε ξέστρα.’ Και στη συνέχεια περιγράφει
αναλυτικά ’Για την ασφαλή διάθεση των επεξεργασµένων αποβλήτων πρέπει:
• 'Οταν πραγµατοποιείται σε εδάφη µε κλίση, να γίνεται σε τέτοια ποσότητα και µε τέτοια
µέθοδο που να αποκλείεται η απορροή.
• Να µη διατίθενται στο έδαφος, κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων και ειδικά όταν
αυτό βρίσκεται σε κατάσταση υδατοκορεσµού ή όταν είναι παγωµένο.
42
• Η διάθεση σε καλλιέργειες να γίνεται όταν τα φυτά βρίσκονται στο κατάλληλο
βλαστικό στάδιο (την περίοδο εφαρµογής των χηµικών λιπασµάτων).
• Η θέση διάθεσης των αποβλήτων θα πρέπει να απέχει τουλάχιστον 50 µέτρα από
επιφανειακά νερά, µε την προϋπόθεση ότι έχουν ληφθεί µέτρα για την πρόληψη της
επιφανειακής απορροής, καθώς και τη διαφυγή σε υπόγεια νερά.’
Συνέχεια στο Άρθρο 13 αναφέρεται ότι ‘Τα απόβλητα των χοιροστασίων είναι συνήθως
υγρής µορφής και πρέπει να υποστούν επεξεργασία πριν διατεθούν. Η διάθεση των
επεξεργασµένων αποβλήτων µπορεί να γίνει σε καλλιεργούµενες εκτάσεις για λίπανση και
εµπλουτισµό του εδάφους µε οργανική ουσία µε άµεση ενσωµάτωση ή σε εδάφη µε αυτοφυή
βλάστηση µε απορρόφηση και εξάτµιση. Οι δόσεις εφαρµογής των υγρών αποβλήτων τόσο στις
καλλιεργούµενες εκτάσεις όσο και σ' εκείνες που καλύπτονται από αυτοφυή βλάστηση πρέπει
να είναι τέτοιες, που να αποκλείουν και την κατάκλιση και την επιφανειακή απορροή. Για τα
στερεά απόβλητα προβλέπεται πάντα άµεση ενσωµάτωση µε όργωµα, την κατάλληλη εποχή.’
Στη συνέχεια της Υπουργικής Απόφασης και συγκεκριµένα στο Άρθρο 14 δίνεται ο ορισµός
των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών. Αναλυτικά ‘Ως οικολογικά ευαίσθητες περιοχές
καθορίζονται οι περιοχές του δικτύου NATURA 2000 µε βάση την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Οι
περιοχές, που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο, έχουν επιλεγεί, µε βάση τις προδιαγραφές που έχει
θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, σαν σηµαντικές για το φυσικό περιβάλλον της χώρας αλλά και
ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι ζώνες, που περιβάλλουν δάση, λίµνες, δέλτα ποταµών και ακτές, και δεν έχουν ενταχθεί
στο ∆ίκτυο NATURA 2000 αποτελούν τόπους µε ιδιαίτερη σηµασία για τα οικοσυστήµατα που
περιβάλουν, γιατί τα επηρεάζουν άµεσα. Η οικολογικά ευαίσθητη ζώνη των ως άνω περιοχών
είναι η ζώνη, που εκτείνεται σε απόσταση µέχρι 600 µέτρων από τις όχθες λιµνών, µέχρι 150
µέτρα ένθεν και ένθεν κοίτης ποταµών, µέχρι 1000 µέτρα από την ακτογραµµή προκειµένου για
κλειστούς κόλπους, µέχρι 300 µέτρα για τις λοιπές ακτές και µέχρι 500 µέτρα από τα όρια
δασών. Οι αποστάσεις καθορίζονται µε βάση τους χάρτες 1:5.000 της Γεωγραφικής Υπηρεσίας
Στρατού. Για τις ζώνες αυτές, οι αρµόδιες υπηρεσίες κατά περίπτωση και εφόσον κριθεί
απαραίτητο, δύναται να εξειδικεύσουν τους ΚΟΓΠ µε στόχο την προστασία των ευαίσθητων
οικοσυστηµάτων.
Στις περιοχές του ∆ικτύου NATURA 2000 δύνανται να προσαρµοστούν οι ΚΟΓΠ, σύµφωνα
µε τα αποτελέσµατα των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών και των ∆ιαχειριστικών Σχεδίων
όπου αυτά έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί.’
Τέλος, στο Άρθρο 18 της ίδιας Υπουργικής Απόφασης αναφέρεται ότι ‘Οι γεωργοί οφείλουν
να τηρούν τους ΚΟΓΠ µέσα στο πλαίσιο που ορίζουν οι Κοινοτικοί Κανονισµοί. Στην
περίπτωση που διαπιστωθεί, κατά τη διάρκεια ελέγχου, ότι ο ελεγχόµενος δεν τηρεί έναν ή
43
περισσότερους από τους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, επιβάλλονται κυρώσεις.’ (ΥΑ
125347/568/2004 ΦΕΚ 142/Β/29.1.2004)
Η προτροπή και η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την αντιµετώπιση του
περιβαλλοντικού ζητήµατος εκδηλώνεται µε την χρηµατοδότηση µέσω προγραµµάτων.
Καθοριστικό ρόλο στην λήψη των απαραίτητων µέτρων για τον περιορισµό των
περιβαλλοντικών επιπτώσεων µπορούν να παίξουν οι ευρωπαίοι πολίτες µέσω της δυνατότητας
προσφυγής τους στην αρµόδια Επιτροπή της Ε.Ε. Παράδειγµα τέτοιας περίπτωσης αποτελεί η
αναφορά 150 του 2004 του Jose Carlos Faria Feijoeiro, πορτογαλικής ιθαγένειας συνοδευµένη
από 2500 υπογραφές, σχετικά µε τη ρύπανση του ποταµού Milagres που προκαλείται από
σφαγεία χοίρων στην Πορτογαλία. Η αναφορά καταγγέλλει πως απόβλητα και περιττώµατα
απορρίπτονται κατ’ ευθεία στον ποταµό, χωρίς να έχουν υποστεί καµία επεξεργασία
καθαρισµού. Συνέπεια τούτων είναι οι κάτοικοι να υποφέρουν από δυσοσµία και στην περιοχή
όπου εκβάλει ο ποταµός στον Ατλαντικό να έχει απαγορευθεί κατά καιρούς η πρόσβαση στην
Θάλασσα εξαιτίας της ρύπανσης. Η αναφορά καταγγέλλει την αλληγορία των αρχών να
αναλάβουν δράση για το λόγω ότι ο τοµέας της χοιροτροφίας βρίσκεται σε κρίση και επίσης
επειδή τα σφαγεία σηµαίνουν έσοδα και δυνατότητες απασχόλησης στην περιοχή. Ο ποταµός
Milagres βρίσκεται στις λεκάνες Lis και Seica, για τον καθαρισµό των οποίων παρουσίασαν
πρόταση οι πορτογαλικές αρχές στο Ταµείο Συνοχής το 1997. Η πρόταση αυτή οδήγησε στην
απόφαση του Ταµείου Συνοχής το 1999, να συµµετάσχει στο έργο µε ποσό ύψους 11
εκατοµµυρίων ευρώ, σε πρώτο στάδιο. Το χρονοδιάγραµµα που σχεδιάστηκε µε απόφαση του
2000 υπολόγιζε το έργο να ολοκληρωθεί στις 30/06/2005 µε δεύτερη χρηµατοδότηση ύψους 33
εκατοµµυρίων ευρώ. Στόχος του έργου ήταν οι πηγές που προκαλούν βιοµηχανική ρύπανση µε
λύµατα εγκαταστάσεων εκτροφής χοίρων να υποβάλλονται σε µια πρώτη επεξεργασία πριν από
την µεταφορά τους στους σταθµούς καθαρισµού των αστικών λυµάτων που θα
συγχρηµατοδοτούνται από το Ταµείο Συνοχής, και αυτό για λόγους συµβατότητας. Την ευθύνη
για την λειτουργία των σταθµών προεπεξεργασίας είχε η ένωση εκτροφέων χοίρων, οι οποίοι
τελικά δεν ήταν σε θέση να λειτουργήσουν. Η Επιτροπή Αναφορών, µετά την ενηµέρωσή της
προχώρησε στην αποσαφήνιση του θέµατος µε τις πορτογαλικές αρχές υπό το φως αφενός, των
υποχρεώσεών της που απορρέουν από τις διατάξεις της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ Της 21ης Μαΐου
1991 για την επεξεργασία των αστικών λυµάτων και της Οδηγίας 76/160/ΕΟΚ της 8ης
∆εκεµβρίου 1975 περί της ποιότητας των υδάτων κολυµβήσεως, αφετέρου, των δεσµεύσεων
στο πλαίσιο του έργου κοινοτικής χρηµατοδότησης. (http://europa.eu.int. Ιανουάριος 2007)
∆εν είναι µακριά η χρονική στιγµή που θα δούµε και την επιβολή προστίµων προς τις µη
συνεργάσιµες χώρες αλλά και επιχειρήσεις- δραστηριότητες. Παράδειγµα τέτοιας πορείας
αφορά η Νοµολογία του ∆ικαστηρίου και του Πρωτοδικείου της Ε.Ε. προς την Ιταλική
44
∆ηµοκρατία, όπου αναφέρεται ότι, µη έχοντας λάβει τα απαραίτητα µέτρα προκειµένου να
διασφαλίσει ότι τα απόβλητα που απορρίπτονται στο χείµαρρο που διασχίζει την κοιλάδα San
Rocco θα διατίθενται χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου και χωρίς να
βλάπτουν το περιβάλλον και µη έχοντας λάβει τα αναγκαία µέτρα ώστε τα απόβλητα που
συλλέγονται σε χώρο παράνοµης απορρίψεως να παραδίδονται σε δηµόσιο ή ιδιωτικό φορέα
συλλογής αποβλήτων ή σε επιχείρηση διαθέσεως αποβλήτων, παρέβη τις υποχρεώσεις που
υπέχει υπό τα άρθρα 4 πρώτο εδάφιο και 8 πρώτη περίπτωση της οδηγίας 75/442/ΕΟΚ του
Συµβουλίου, της 15ης Ιουλίου 1975, σχετικά µε τα απόβλητα όπως τροποποιήθηκε από την
οδηγία 91/156/ΕΟΚ του Συµβουλίου, της 18ηςΜαρτίου1991. (∆ΕΛΤΙΟ, Ε.Ε., 1/2-2000,
Νοµολογία του ∆ικαστηρίου και του Πρωτοδικείου (9/81)
Σε φύλλο της εφηµερίδας Financial Times που κυκλοφόρησε στις 07/02/2007 αναφέρεται
πως η Κοµισιόν θα προτείνει την υιοθέτηση από τις χώρες-µέλη της Ε.Ε. ενός σκληρότερου
νοµικού πλαισίου για την αντιµετώπιση των ‘πράσινων εγκληµάτων’, δηλαδή των βλαβών που
προκαλούνται στο περιβάλλον από πρόθεση ή αµέλεια, µε την επιβολή ποινών φυλάκισης και
προστίµων. Σύµφωνα µε την Οδηγία που αναµένεται να εκδοθεί, τα ισχύοντα νοµοθετήµατα
και οι ποινές που προβλέπονται στις χώρες-µέλη θεωρούνται ανεπαρκή για την προστασία του
περιβάλλοντος. Η Οδηγία επικεντρώνεται σε εννέα παραβιάσεις, µεταξύ των οποίων η
παραµονή απόρριψη σκουπιδιών ή αποβλήτων και η πρόκληση βλαβών ή θανάτων ζώων
απειλούµενων ειδών. Οι ελάχιστες ποινές που αναµένονται είναι από δύο έως πέντε χρόνια
κάθειρξης για την πρόκληση σηµαντικής µόλυνσης. Εάν πρόκειται για έργο εγκληµατικών
συµµοριών ή εάν οι ζηµιές στο περιβάλλον είναι ανεπανόρθωτες, οι προβλεπόµενες ποινές
εκτιµάται να φθάνουν τα 10 χρόνια κάθειρξης. (Financial Times, 07/02/2007)
Η. Υφιστάµενη κατάσταση στην διαχείριση των αποβλήτων.
Οι εκτάσεις που χρησιµοποιούνται συνολικά από τη Γεωργία και την Κτηνοτροφία

αποτελούν το 44% της συνολικής επιφάνειας της Ευρώπης, οπότε υπάρχει ξεκάθαρη σύνδεση
µεταξύ της αγροτικής δραστηριότητας και του περιβάλλοντος. Συγκεκριµένα η Κτηνοτροφία
µπορεί να επιδράσει σφόδρα στο περιβάλλον. Κυρίως µέσω :
• Της διασποράς της κοπριάς των ζώων, που προκαλεί την διήθηση του αζώτου
στα υπόγεια ύδατα και την απορροή του στα επιφανειακά ύδατα
• Συµβολής στο φαινόµενου του ‘θερµοκηπίου’, µέσω της εκποµπής µεθανίου
από τις εγκαταστάσεις φύλαξης των ζώων, αλλά και αµµωνίας.
Παράλληλα µε την ανάγκη έκδοσης Οδηγιών και Κανονισµών, δηµιουργήθηκε η ανάγκη της
συλλογής στατιστικών δεδοµένων σχετικά µε την παραγωγή και την επεξεργασία των
45
αποβλήτων. Στην έκθεση ‘Environment Statistics Pocketbook. Data 1980-1999 ’ παρατίθενται
αυτά τα συγκεντρωτικά στοιχεία. Στον πίνακα σχετικά µε τη συνολική παραγωγή αποβλήτων
των κρατών- µελών, η Ελλάδα έχει δεδοµένα µόνο για το έτος 1996 µε 33.129.000 τόνους
αποβλήτων. Τη µέγιστη παραγωγή αποβλήτων εµφανίζει το Ηνωµένο Βασίλειο µε 377.000.000
τόνους το 1995 και 1999 και µε 369.000.000 τόνους το 1996. Τη µικρότερη παραγωγή
αποβλήτων εµφανίζει η Ισλανδία µε µέσο όρο 220.000 τόνους αποβλήτων µε δεδοµένα για 7
συνεχή χρόνια (από το 1993 έως το 1999). Οι παραπάνω τιµές τονίζεται ότι αφορούν δεδοµένα
των ιδίων χωρών, και ότι στις παραπάνω τιµές συµπεριλαµβάνονται τα υγρά των υπονόµων και
µέρη των αποβλήτων που προέρχονται από την Γεωργία και τα Λατοµεία εξ’ όρυξης, χωρίς να
δίνονται όµως παραπάνω επεξηγήσεις. (http://epp.eurostat.ec.europa.eu , 15/02/07)
Στην ίδια έκθεση υπάρχει ένας πίνακας που δίνει δεδοµένα για την παραγωγή αποβλήτων ανά
οικονοµικό τοµέα. Σε αυτό το πίνακα παρατίθενται δεδοµένα για κάθε χώρα της Ευρώπης, δεν
αναφέρονται όµως για την ίδια χρονιά για την κάθε χώρα, ούτε απαραίτητα για όλες τις
οικονοµικές δραστηριότητες. Απόβλητα από τον γεωργικό τοµέα εµφανίζουν οι εξής χώρες,
όπως παρουσιάζει ο παρακάτω πίνακας.
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΧΩΡΑ ΧΡΟΝΙΑ
(1 000 τόνους)
ΕΛΛΑ∆Α 1997 7.781
ΓΑΛΛΙΑ 1995 377.000
ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ 1998 64.578
ΙΤΑΛΙΑ 1997 242
ΦΙΛΑΝ∆ΙΑ 1997 24.000
ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ 1999 84.000
ΤΣΕΧΙΑ 1999 12.443
ΟΥΓΓΑΡΙΑ 1998 62.000
ΡΟΥΜΑΝΙΑ 1999 1.240
ΣΛΟΒΑΚΙΑ 1998 4.375
ΣΛΟΒΕΝΙΑ 1995 118
Πίνακας 1 : Παραγωγή αποβλήτων προερχόµενα από τον γεωργικό τοµέα για διάφορες
ευρωπαϊκές χώρες.
Το 2002 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε το έκτο Πρόγραµµα δράσης για το Περιβάλλον,

µε στόχο την συλλογή στοιχείων έως το 2012 και µε απώτερο σκοπό να υπάρχει το υλικό για
νοµοθετικές ρυθµίσεις γύρω στο 2020. Στην έκθεση ‘ Europe in Figures- Eurostat yearbook
2006-2007 ‘ στις θεµατικές ενότητες για τα Απόβλητα και την Γεωργία δεν υπήρχε καµία
46
αναφορά στα κτηνοτροφικά απόβλητα, ούτε βεβαίως και στατιστικά στοιχεία σχετικά µε την
επεξεργασία τους. Τα µόνα δεδοµένα που αναφέρονταν στην Κτηνοτροφία ήταν σχετικά µε την
φόρτωση των βοσκοτόπων. Όπου την µεγαλύτερη επιβάρυνση εµφανίζουν οι βοσκότοποι στην
Ολλανδία και το Βέλγιο ενώ την µικρότερη η Εσθονία. Η Ελλάδα εµφανίζει χαµηλές τιµές µαζί
µα την Σλοβακία και την Λιθουανία. (http://epp.eurostat.ec.europa.eu , 15/02/07)
Στην έκθεση ‘Το Περιβάλλον στην Ευρώπη. Κατάσταση και προβλέψεις για το 2005’ και
σχετικά µε το ερώτηµα εάν µειώνονται οι συγκεντρώσεις των θρεπτικών ουσιών στα γλυκά
ύδατα της Ευρώπης, αναφέρει πως οι συγκεντρώσεις του φωσφόρου γενικά µειώθηκαν κατά
την δεκαετία του 1990, σε αντίθεση µε τις συγκεντρώσεις των νιτρικών ιόντων στα υπόγεια
ύδατα που παραµένουν σταθερές. Το θέµα σχετικά µε τα νιτρικά εξηγείται µε την περιορισµένη
επιτυχία των µέτρων που εφαρµόσθηκαν για τον περιορισµό των γεωργικών εισροών. Η
γεωργία είναι ο τοµέας που συµβάλλει περισσότερο στη ρύπανση των υπόγειων υδάτων και
πολλών συστηµάτων επιφανειακών υδάτων µε άζωτο καθώς χρησιµοποιούνται λιπάσµατα και
κοπριά στις καλλιέργειες για αύξηση της απόδοσης. Συγκεκριµένα η κοπριά εκτιµάται πως
συµβάλλει κατά 40% στις εισροές του αζώτου στα γεωργικά εδάφη. Οι γεωργικές πηγές
φωσφόρου και αζώτου, από τα λιπάσµατα ζωικής προέλευσης και από τη διάχυτη ρύπανση που
προκαλεί η διάβρωση και η έκπλυση, είναι σηµαντικές και απαιτούν αυξηµένη προσοχή για την
επίτευξη καλής κατάστασης σε ποταµούς και λίµνες.
Σύµφωνα µε την ίδια έκθεση και σχετικά µε το ερώτηµα γύρω από το πόσο στρεφόµαστε
στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας για την κάλυψη των ενεργειακών µας αναγκών αναφέρεται
πως µεταξύ 1990 και 2002 οι σηµαντικότερες πηγές ήταν η βιοµάζα και τα απόβλητα µε
συµµετοχή κατά 65,6% και στη συνέχεια η υδροηλεκτρική µε 26,7%. Η βιοµάζα και τα
απόβλητα όπως ορίζονται από τη Eurostat, καλύπτουν τα οργανικά, µη ορυκτά βιολογικής
προέλευσης, τα οποία µπορούν να χρησιµοποιηθούν για τη παραγωγή θερµότητας ή
ηλεκτρισµού. Περιλαµβάνουν το ξύλο και τα απόβλητά του, το βιοαέριο, τα δηµοτικά στερεά
απόβλητα και τα βιοκαύσιµα.
Στην ίδια έκθεση, ειδικά στην περιγραφή των προοπτικών της Ελλάδας και στην θεµατική
ενότητα σχετικά µε τη διαχείριση των αποβλήτων γενικά, δηλώνεται πως συνεχίζουν να
υπάρχουν ακατάλληλες πρακτικές διαχείρισης και διάθεσης των αποβλήτων, οδηγώντας σε
υποβάθµιση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Ωστόσο, έχει σηµειωθεί σηµαντική
πρόοδος στη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων και λάσπης, ενώ η παραγωγή ηλεκτρικής
ενέργειας από αέρια βιοµάζας και απόβλητα έχει αυξηθεί από 1 Gwh το 1999 σε 126 Gwh το
2002.
Τέλος αναφέρεται στην ίδια έκθεση επιγραµµατικά πως έχουν καταβληθεί σηµαντικές
προσπάθειες για τον καθαρισµό των λυµάτων, συγκεκριµένα το 50% των περιβαλλοντικών
47
δαπανών, αλλά ο δρόµος είναι ακόµα µακρύς. Οι βέλτιστες προσεγγίσεις συνδυάζουν τις
επενδύσεις στην επεξεργασία των λυµάτων µε οικονοµικά µέτρα για τη µείωση των λυµάτων
στη πηγή. Θα χρειαστούν δεκαετίες για την απορρύπανση των υπόγειων υδάτων. Η πρόληψη
κοστίζει λιγότερο από την απορρύπανση. Η αλλαγή στην συµπεριφορά των ευρωπαίων
πολιτών, όπως π.χ. αλλαγή των γεωργικών πρακτικών µέσω οικονοµικών κινήτρων στο
πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής µπορούν να συµβάλλουν σε αυτό.
(http://reports.eea.europa.eu/state_of_environment_report_2005_1/el , 20/02/07)
Τον Ιούλιο του 2001 κατατέθηκε έκθεση µε την τροποποιηµένη πρόταση κανονισµού του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου που αφορά τις στατιστικές των αποβλήτων. Σε
αυτήν την έκθεση περιγράφεται η ανάγκη της Ε.Ε. να διαθέτει τακτικά, συγκρίσιµα,
ενηµερωµένα και αντιπροσωπευτικά στοιχεία για την παραγωγή, ανακύκλωση,
επαναχρησιµοποίηση και διάθεση των αποβλήτων προκειµένου να εξετασθεί η συσχέτιση της
αύξησης της παραγωγής των αποβλήτων µε την άνοδο της οικονοµίας και να εφαρµοσθεί
πολιτική. Τονίζεται ότι η εκούσια έρευνα των κρατών µελών, µε τριετή αναφορά στην Ε.Ε.
φάνηκε εντελώς ανεπαρκής και ότι πλέον τακτοποιήθηκαν τα περισσότερα τεχνικό-στατιστικά
προβλήµατα µεταξύ της Eurostat και των στατιστικών υπηρεσιών των κρατών µελών. Με την
Τροπολογία αποφασίζετε ότι οι στατιστικές καταρτίζονται για όλες τις οικονοµικές
δραστηριότητες συµπεριλαµβανοµένων της Γεωργίας, θήρας, ∆ασοκοµίας και Αλιείας που
απείχαν .µε αιτιολόγηση πως δεν υφίστανται αντικειµενικοί λόγοι για τον αποκλεισµό των
αποβλήτων που προέρχονται από αυτούς τους τοµείς. Στο τέλος της έκθεσης αναφέρεται πως τα
κράτη-µέλη διαθέτουν διετή µεταβατική περίοδο, δεδοµένου ότι ο κανονισµός τίθεται σε
εφαρµογή µόνον µετά από δύο χρόνια, µε χρονιά έναρξης ισχύος το 2002. Υπολογίζεται, λοιπόν
πως τα πρώτα στοιχεία θα συγκεντρωθούν κατά το 2004 και οι στατιστικές για το πρώτο χρόνο
των δεδοµένων (2004) θα δηµοσιευθούν από την Eurostat το 2007.
(http://epp.eurostat.ec.europa.eu , 15/02/07)
Η ελληνική πραγµατικότητα είναι δυστυχώς δυσάρεστη. Απουσία δεδοµένων γύρω από την
υφιστάµενη κατάσταση των κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων χαρακτηρίζει την Εθνική
Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (Ε.Σ.Υ.Ε). Τα όποια δεδοµένα δεν έχουν συλλεχθεί και
επεξεργαστεί, ώστε να προκύπτει µια ολοκληρωµένη εικόνα του ζητήµατος. Από επιµέρους
µελέτες και εργασίες προκύπτει πως οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία των
µονάδων, ‘70 % των χοιροστασίων στην Ελλάδα απέχουν λιγότερο από 1km από
περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές’ και την απουσία ικανοποιητικού επιπέδου επεξεργασίας
‘Η πιο κοινή µέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων στα χοιροστάσια είναι η προώθηση των
αποβλήτων σε βόθρους’ αναµένεται τα επόµενα χρόνια να φέρουν την χώρα µας σε πολύ
48
δύσκολη θέση, όχι µόνο απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά κυρίως απέναντι στην
περιβαλλοντική υποβάθµιση. (Κ. Χαλβαδάκης- Ι. Λεκάκης, 1988)
Στο χρονικό διάστηµα από το Μάϊο του 1993 µέχρι τον Φεβρουάριο του 1994,
πραγµατοποιήθηκε απογραφή των συστηµατικών χοιροτροφικών µονάδων όλης της χώρας,
δυναµικότητας µεγαλύτερης ή ίσης των 20 χοιροµητέρων, µε ταυτόχρονη καταγραφή στοιχείων
σχετικών µε την υπάρχουσα υποδοµή και το ζωικό κεφάλαιο. Η έρευνα πραγµατοποιήθηκε για
λογαριασµό του Υπουργείου Γεωργίας µε ευθύνη των γεωπόνων της Κεντρικής Υπηρεσίας του
Υπουργείου, κ.κ. Θαν. Παπαθεοδώρου και ∆ηµ. Παπαβασιλείου. Η συγκέντρωση των
στοιχείων, κατά νοµό, έγινε από τους γεωπόνους κτηνοτροφίας των αντίστοιχων ∆ιευθύνσεων
Γεωργίας, µε την καθοδήγηση των υπεύθυνων της έρευνας. Σκοπός της έρευνας αυτής ήταν
αφενός η δηµιουργία ενός αρχικού µητρώου των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων, και
αφετέρου η εκτίµηση της κατάστασης που επικρατούσε στον κλάδο την παραπάνω περίοδο.
Από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν, προέκυψε ότι σε όλη τη χώρα, υπάρχουν 920
χοιροτροφικές µονάδες µε δυναµικότητα ίση ή µεγαλύτερη από 20 χοιροµητέρες. Ο νοµός
Τρικάλων έχει τις περισσότερες (110), ενώ στους νοµούς Λέσβου, Χίου και Σάµου δεν
υπάρχουν καθόλου χοιροτροφικές µονάδες µε την παραπάνω δυναµικότητα.
Οι δέκα πρώτοι νοµοί της χώρας, σε αριθµό χοιροτροφικών µονάδων παρουσιάζονται στον
πίνακα που ακολουθεί :
α/α Νοµός Αριθµός χοιροτροφικών µονάδων

1 Τρικάλων 110
2 Εύβοιας 58
3 Λάρισας 50
4 Πρέβεζας 45
5 Θεσσαλονίκης 44
6 Άρτας 42
7 Αιτωλοακαρνανίας 41
8 Σερρών 39
9 Ανατ. Αττικής 33
10 Πιερίας 28
Σύνολο 490 (53.3%)
Σύνολο µονάδων χώρας 920
Πίνακας 2 : Οι δέκα πρώτοι νοµοί της χώρας, σε αριθµό χοιροτροφικών µονάδων
Στις σταβλικές εγκαταστάσεις των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων (χώροι εκτροφής των

ζώων) παρατηρείται µεγάλη διαφοροποίηση, τόσο στο σχεδιασµό, όσο και στον τρόπο
49
κατασκευής τους ανάλογα µε τη χρονική περίοδο κατασκευής τους, το µέγεθος της µονάδας, το
σύστηµα εκτροφής που εφαρµόζεται κ.λπ.
Γενική διαπίστωση είναι ότι, στις περισσότερες µονάδες µέσης και µεγάλης δυναµικότητας,
οι σταβλικές εγκαταστάσεις λειτουργούν ικανοποιητικά και καλύπτουν, σε γενικές γραµµές, τις
ανάγκες των ζώων.
Αντίθετα, σε µεγάλο αριθµό µονάδων, µικρής κατά κανόνα δυναµικότητας, οι σταβλικές
εγκαταστάσεις δεν καλύπτουν ούτε τις βασικές ανάγκες των ζώων, µε συνέπεια να
προκαλούνται σοβαρά προβλήµατα στην υγεία και τις αποδόσεις τους. ∆ιαπιστώθηκε επίσης
ότι οι µονάδες της κατηγορίας αυτής, δεν διαθέτουν σε µεγάλο ποσοστό, ούτε τις στοιχειώδεις
εγκαταστάσεις συλλογής και αποθήκευσης των αποβλήτων, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία
σοβαρών προβληµάτων, από απόψεως υγιεινής, τόσο για τις ίδιες τις µονάδες, όσο και για το
περιβάλλον και τη δηµόσια υγεία γενικότερα (π.χ. ∆. Αττική).
Αναλυτικά σχετικά µε την επεξεργασία αποβλήτων αναφέρεται πως στο σύνολο των 683
µονάδων µόνο 120 (ποσοστό 17,5%) διαθέτουν ολοκληρωµένα συστήµατα συλλογής-
επεξεργασίας και διάθεσης των αποβλήτων, µε βάση την αερόβια ή αναερόβια επεξεργασία. Οι
µονάδες αυτές είναι συνήθως µεγάλης δυναµικότητας και πρόσφατης κατασκευής.
Πολλές µονάδες διαθέτουν υποτυπώδεις εγκαταστάσεις (απλούς βόθρους) όπου γίνεται
µόνο αποθήκευση των αποβλήτων, για ένα µικρό χρονικό διάστηµα και στη
συνέχεια διάθεσή τους σε διάφορους αποδέκτες (έδαφος, ποτάµια, κανάλια, κ.λπ.) κατά
παράβαση της ισχύουσας νοµοθεσίας.
Πολλές από τις µονάδες αποφεύγουν να λειτουργούν τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας των
αποβλήτων, ιδιαίτερα όπου εφαρµόζεται η αερόβια επεξεργασία, για εξοικονόµηση ενέργειας.
Προφανής ήταν η έλλειψη στοιχειώδους ελέγχου από τις αρµόδιες υπηρεσίες, τόσο για την
ύπαρξη τέτοιων εγκαταστάσεων, όσο και για την αποτελεσµατική λειτουργία τους. Το
πρόβληµα της διαχείρισης των αποβλήτων παραµένει ένα από τα σοβαρότερα προβλήµατα των
χοιροτροφικών µονάδων της χώρας και πρέπει να αντιµετωπιστεί αποτελεσµατικότερα.
(http://www.kirki.gr/statistics.htm , 15/02/07).
Τα κυριότερα συµπεράσµατα από την έρευνα συνοψίζονται στα εξής:
9 Η κατανοµή των µονάδων σε όλη τη χώρα είναι σχεδόν

κανονική. Σε λίγες µόνο περιοχές και για ειδικούς λόγους (π.χ. νησιά
Αιγαίου, Ευρυτανία, κ.λπ.) δεν υπάρχουν συστηµατικές χοιροτροφικές
µονάδες.
50
9 Το µεγαλύτερο ποσοστό των µονάδων (58%) είναι µικρού
µεγέθους (20-99 χοιροµητέρες) και στις µονάδες αυτές εκτρέφεται το
21% του συνολικού αριθµού χοιροµητέρων.
9 Η πληρότητα των µονάδων εξαρτάται άµεσα από τις συνθήκες

της αγοράς. Το 1993 η πληρότητα ήταν 89%.
9 Οι εγκαταστάσεις των µονάδων είναι σε ποσοστό 57%, ηλικίας

15 ετών και άνω και ο ρυθµός εκσυγχρονισµού τους πολύ χαµηλός (στη
δεκαετία 1983-93 εκσυγχρονίστηκε µόνο το 15%).
9 Μεγάλο ποσοστό του υπάρχοντος γενετικού υλικού, 60% των

χοιροµητέρων και 25% των κάπρων, είναι ζώα µάλλον ακατάλληλα για
αναπαραγωγή.
9 Η παραγωγικότητα της χοιροτροφίας είναι σχετικά χαµηλή και

βρίσκεται στο 83,2% περίπου του µέσου όρου της Ε.Ε. των 12.
9 Μόνο το 17,5% των µονάδων διαθέτουν ολοκληρωµένα

συστήµατα συλλογής-επεξεργασίας και διάθεσης των αποβλήτων.
9 Με δεδοµένο τον έντονο ανταγωνισµό που δέχεται ο κλάδος,

κάθε προσπάθεια ανασυγκρότησης πρέπει να στοχεύει πρωτίστως στη
βελτίωση της παραγωγικότητας των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων
που, σε ότι αφορά την παρούσα έρευνα, εστιάζεται κυρίως στη βελτίωση
του γενετικού υλικού και τον εκσυγχρονισµό των εγκαταστάσεων.
(http://www.kirki.gr/statistics.htm , 15/02/07)
51
ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΤΟΥ
ΝΟΜΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ
Για τον εντοπισµό των χοιροτροφικών µονάδων του νοµού Ευβοίας, κατά την διάρκεια της
πτυχιακής µου µελέτης που έλαβε χώρα στον νοµό, είχαν χρησιµοποιηθεί στοιχεία της
οµοσπονδίας Χοιροτροφικών Συλλόγων .Ελλάδος (1998). Με βάση τα στοιχεία εκείνα υπήρχαν
58 µονάδες στον συγκεκριµένο νοµό. Μετά από τις επισκέψεις που έλαβαν χώρα το χρονικό
διάστηµα από Απρίλη 2000 έως Μάιο 2001 στα πλαίσια της συλλογής στοιχείων διαπιστώθηκε
ότι 20 µονάδες από τις εγεγγραµένες ήταν εκτός λειτουργίας, ποσοστό (34.48%). Τελούσαν σε
λειτουργία 38 µονάδες εντατικού τύπου, δηλαδή µε δυναµικότητα πάνω από 20 χοιροµητέρες.
Τον Μάιο του 2006 αναζητήθηκε κατάσταση των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων που
λειτουργούσαν στον Νοµό Ευβοίας, στα πλαίσια της συλλογής στοιχείων για την παρούσα
διατριβή. Αξίζει να πούµε πως η οµοσπονδία Χοιροτροφικών Συλλόγων. Ελλάδος δεν είχε
εκδώσει νέα στοιχεία από το 1998. Με βάση τα αποτελέσµατα της απογραφής του 1999-2000
για την Γεωργία και Κτηνοτροφία στην Ελλάδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και
Τροφίµων, στον συγκεντρωτικό πίνακα µε θέµα ‘Εκµεταλλεύσεις και αριθµός ζώων κατά είδος,
Περιφέρεια και Νοµό’ αναφέρεται πως υπάρχουν 1.541 χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις και
71.838 ζώα. ( www.minagric.gr Ιανουάριος 2007) ∆εν υπάρχει αναφορά που να εξηγεί τον
τύπο των εκµεταλλεύσεων που περιλαµβάνονται σε αυτό το νούµερο δηλαδή εντατικής ή
εκτατικής µορφής, συµβατικές ή βιολογικές ή κάτι άλλο. Η Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ευβοίας
δήλωσε πως δεν υπάρχουν στοιχεία µε επωνυµίες, διευθύνσεις και τηλέφωνα για της µονάδες
που τελούν σε λειτουργία στον Νοµό και µας παρέπεµψε στον Χοιροτροφικό Σύλλογο Ευβοίας.
Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία µε τον αντιπρόεδρο του Συλλόγου στην Εύβοια και µε βάση
την λίστα που είχε χρησιµοποιηθεί το 2000, διαπιστώθηκε πως λειτουργούν 26 χοιροτροφικές
εκµεταλλεύσεις εν έτη 2007.
Όπως σχολιάζει ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου και χοιροτρόφος κύριος Αγγέλου η κατάσταση
του Χοιροτροφικού Συλλόγου είναι πολύ άσχηµη, ακολουθώντας την κατάσταση της
χοιροτροφίας στην Ελλάδα. Η δράση του είναι υποτυπώδης, πολλές µονάδες έχουν κλείσει
λογιστικά αλλά συνεχίζουν να εκτρέφουν και να εµπορεύονται ζώα. Η παράνοµη εισροή ζώων
είναι δεδοµένη και δεν υπάρχουν χρηµατοδοτήσεις στον κλάδο.
Οι εγκαταστάσεις πέντε εκµεταλλεύσεων που λειτουργούσαν το 1998 έχουν ενοικιασθεί από
άλλες επιχειρήσεις. Αυτό έχει ως µακροχρόνια συνέπεια πως εγκαταστάσεις που ως επί το
πλείστον ιδρύθηκαν στην αρχή της δεκαετίας του 70 λειτουργούν εντατικά χωρίς να
δαπανώνται κεφάλαια για την συντήρηση των κτιρίων και του µηχανολογικού εξοπλισµού.
52
Τέλος το σύνηθες είναι οι µονάδες να έχουν άδεια για λιγότερες χοιροµητέρες σε σύγκριση µε
τον αριθµό που εκτρέφουν.
Στο τεύχος του περιοδικού ‘Γεωργία Κτηνοτροφία’ στο άρθρο ‘Το παρόν και το µέλλον της
Ελληνικής χοιροτροφίας’ αναφέρει µεταξύ άλλων βασικών χαρακτηριστικών της Χοιροτροφίας
:
¾Το µικρό µέγεθος των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων που δεν µπορούν να
εφαρµόσουν µεγάλες τεχνολογικές αλλαγές
¾Το χαµηλό συντελεστή εκµετάλλευσης τροφής, που σηµαίνει σπατάλη θρεπτικών
συστατικών, ρύπανση του περιβάλλοντος αφού ένα µεγάλο µέρος αυτών αποβάλλονται µε τα
κόπρανα, και αύξηση του κόστους παραγωγής. Να σηµειώσουµε ότι στις περισσότερες
µονάδες τα σιτηρέσια τα παρασκευάζουν οι ίδιοι οι χοιροτρόφοι
¾Την κατάχρηση, µέχρι ασυδοσίας αντιβιοτικών, που ανεβάζουν σηµαντικά το κόστος
παραγωγής
¾Την πολυεπαγγελµατικότητα των χοιροτρόφων και το πολύ χαµηλό µορφωτικό επίπεδο
των εργαζοµένων στις χοιροτροφικές µονάδες.
¾Την έλλειψη οργάνωσης και σωστής διαχείρισης. Υπάρχουν χοιροτρόφοι που κρατούν
πρόχειρα ‘τεφτέρια’ πολλές φορές.
¾Οι όποιες βελτιώσεις, επεκτάσεις, µετεγκαταστάσεις και καινούργιες εγκαταστάσεις
έγιναν µε µελέτη, επίβλεψη και κατασκευή των ίδιων χοιροτρόφων. Χωρίς ειδικές τεχνικές
γνώσεις και αυτοσχεδιάζοντας σε κρίσιµους τοµείς όπως είναι ο εξαερισµός, οι µονώσεις και
ο βιολογικός καθαρισµός των λυµάτων. (Ιωάννης Μπάλιος, Τεύχος 8)
Κατά τις επισκέψεις που πραγµατοποιήθηκαν το 2000- 2001 και σε επανάληψη τον
Ιανουάριο, Φεβρουάριου του 2007 διαπιστώθηκε ότι:
οι πολύ µικρές επιχειρήσεις δεν άντεξαν και οδηγήθηκαν σε κλείσιµο. Οι

εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων που κλείνουν ενοικιάζονται από µεγαλύτερες
εκµεταλλεύσεις.
Στην πλειοψηφία των εκµεταλλεύσεων τα σιτηρέσια παρασκευάζονται από τον
ιδιοκτήτη. Οι µεγάλες εκµεταλλεύσεις έχουν κάποιες συνταγές επάνω στις οποίες
προσαρµόζονται ανάλογα µε τις τιµές των ζωοτροφών
Η πολυεπαγγελµατικότητα είναι γεγονός στις µικρού (20- 100 χοιροµητέρες)
και µεσαίου (100-300 χοιροµητέρες) τύπου εκµεταλλεύσεις. Πολλές φορές συνδυάζεται µε
την λειτουργία κρεοπωλείου.
53
Το 50% των ερωτηθέντων κατά το 2007 δήλωσαν πως δεν γίνεται χρήση
αντιβιοτικών, για το απλούστερο λόγω ότι δεν αντέχεται το κόστος αγοράς. Το υπόλοιπο 50%
των εκµεταλλεύσεων και συγκεκριµένα οι µεγαλύτερες σε δυναµικότητα και σε ένταση
παραγωγής δήλωσαν πως αναγκαστικά για τον ένα ή τον άλλο λόγω κάποια ζώα µέσα στην
µονάδα λαµβάνουν αντιβιοτικά. ∆εν εφαρµόζεται όµως ως πρακτική πρόληψης ή ως
αυξητικός παράγοντας για οικονοµικούς λόγους και γιατί έχει απαγορευτεί.
Οι µικρού τύπου εκµεταλλεύσεις παρουσιάζουν ελλείψεις στην οργάνωση και
απουσία στην τήρηση αρχείου αγοράς, διασταύρωσης και µετακίνησης των ζώων από το ένα
στάδιο της διαδικασίας στο άλλο.
Ιανουάριος και Φεβρουάριος 2007
Έλαβαν χώρα επισκέψεις σε 8 χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις .Αναλυτικά, διενεργήθηκαν

επιτόπιοι έλεγχοι στις εφτά ενώ ο όγδοος ιδιοκτήτης προτίµησε να λάβει το ερωτηµατολόγιο
της έρευνας ταχυδροµικά, να το συµπληρώσει µόνος του και να το επιστρέψει ταχυδροµικά.
Γεωγραφικά οι 8 εκµεταλλεύσεις κατανέµονται ως εξής, οι δύο εδρεύουν στην Αυλίδα, που
διοικητικά υπάγεται στον νοµό Ευβοίας. ∆ύο µονάδες εδρεύουν στην ανατολική Εύβοια και οι
υπόλοιπες τέσσερις στην περιφέρεια της Χαλκίδας.
Εικόνα 1 : Οδικός χάρτης της Εύβοιας µε αποτυπωµένες τις χοιροτροφικές µονάδες που
επισκεφτήκαµε.
54
Ο πίνακας που ακολουθεί περιγράφει τα βασικά χαρακτηριστικά των
χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων :
Αύξων Έδρα ∆υναµικότητα Έτος ίδρυσης

αριθµός επιχείρησης (αριθ.Χοιροµητ).
1 ΑΦΡΑΤΙ 1120 1968
2 ΩΡΟΛΟΓΙΟ 225 1997
3 ∆ΡΟΣΙΑ 170 1992
ΧΑΛΚΙ∆ΑΣ
4 ΒΑΘΥ ΑΥΛΙ∆ΑΣ 1000 1971
5 ΒΑΘΥ ΑΥΛΙ∆ΑΣ 150 1973
6 ΜΕΝΤΟΥΛΙ 250 1981
ΚΥΜΗΣ
7 ΑΦΡΑΤΙ 150 1989
8 ΚΑΘΕΝΟΙ 800 1973
Πίνακας 3 : Τα βασικά χαρακτηριστικά των 8 χοιροτροφικών µονάδων που επισκεφτήκαµε
στην Εύβοια.
Στη συνέχεια ακολουθεί αναλυτική περιγραφή των συστηµάτων συλλογής και επεξεργασίας
των χοιροτροφικών αποβλήτων που χρησιµοποιούν οι παραπάνω εκµεταλλεύσεις.
1η χοιροτροφική εκµετάλλευση
Η συγκεκριµένη χοιροτροφική εκµετάλλευση εδρεύει στην περιοχή Αφρατίου και απέχει 3,5
χλµ από το χωριό Πισσώνας και 5 χλµ από έναν ξεροπόταµο ονόµατι ‘Αγιανάκος’. Η
δυναµικότητά της ανέρχεται στις 1120 χοιροµητέρες, οι εγκαταστάσεις έχουν συνολική
επιφάνεια 15 στρέµµατα και η συνολική επιφάνεια του αγροτεµαχίου όπου εδρεύει η µονάδα
είναι 225 στρέµµατα.
Οι πηγές ενέργειας που χρησιµοποιούνται είναι το ηλεκτρικό, για όλες τις λειτουργίες, και το
πετρέλαιο που χρησιµοποιείται για την λειτουργία των γεννητριών σε περιπτώσεις διακοπής ή
βλάβης της ηλεκτροδότησης. Τα περισσότερα είδη ζώων φυλάσσονται σε πλήρως εσχαρωτό
δάπεδο µε εξαίρεση τους κάπρους που φυλάσσονται σε συµπαγές τσιµεντένιο δάπεδο και τις
χοιροµητέρες σε ξηρά περίοδο που φυλάσσονται σε δάπεδο συνδυασµού επιπέδου και εσχάρας
Τα απόβλητα της µονάδας συγκεντρώνονται σε µια δεξαµενή συλλογής- εξισορρόπησης όπου
παραµένουν µέχρι να γεµίσει και στην συνέχεια το περιεχόµενό της µε άντληση διοχετεύεται
55
στο σύστηµα µηχανικών διαχωριστών τύπου περιστρεφόµενων κόσκινων. (Εικόνα 2) Τα
στερεά πέφτουν σε ένα φορτηγό και τα υγρά διοχετεύονται σε δεξαµενή καθίζησης. Το σηµείο
εισόδου του αγωγού είναι στον πυθµένα και το σηµείο εξόδου βρίσκεται στην επιφάνεια όπου
τα υγρά προχωρούν µε υπερχείλιση σε τσιµεντένια δεξαµενή ηρεµίας ( Εικόνα 3).
Η βασική επεξεργασία των αποβλήτων γίνεται µε σύστηµα αερόβιας βιολογικής
επεξεργασίας ενεργού ιλύς που πραγµατοποιείται σε δύο τσιµεντένιες δεξαµενές. Στην
επιφάνειά τους επιπλέει µε την βοήθεια τριών πλωτήρων ένας µηχανισµός που οµοιάζει µε
προπέλα. Ο µηχανισµός λειτουργεί µε χρονοδιακόπτη και συγκεκριµένα για 15 λεπτά κάθε
τέταρτο της ώρας ( Εικόνα 4). Μεταξύ των δύο δεξαµενών αερόβιας επεξεργασίας υπάρχει µια
δεξαµενή καθίζησης. Μετά την δεύτερη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας τα υγρά
συγκεντρώνονται σε µια τελική δεξαµενή καθίζησης. Η κίνηση των υγρών στο σύστηµα που
περιγράφεται από την πρώτη δεξαµενή καθίζησης έως την τελευταία γίνεται µε υπερχείλιση.
Εικόνα 2 : Μηχανικός διαχωριστής υγρών – στερεών.
56
Σχέδιο 1 : Το διάγραµµα ροής της 1ης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης.
57
Εικόνα 3: Στρογγυλή δεξαµενή καθίζησης, ορθογώνια δεξαµενή συλλογής και η πρώτη
δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας των αποβλήτων.
Εικόνα 4: Μηχανικός αεριστήρας τύπου προπέλας σε λειτουργία
Τα υγρά απόβλητα αντλούνται από την τελευταία δεξαµενή καθίζησης και αρδεύονται 70
στρέµµατα µε 3,000 Ευκαλύπτους που υπάγονται στο συνολικό αγροτεµάχιο την επιχείρησης.
Τα στερεά απόβλητα από τον µηχανικό διαχωριστή φορτώνονται σε φορτηγό και µεταφέρονται
σε περιοχή πλησίον του συστήµατος βιολογικού καθαρισµού, όπως φαίνεται στο βάθος και
αριστερά της εικόνας 5, όπου δηµιουργούν κοπροσωρούς. Εκεί παραµένουν για 6 µήνες και
στην συνέχεια µεταφέρονται µε ιδιόκτητα φορτηγά και λιπαίνουν 25 στρέµµατα ιδιόκτητων
αγροτεµαχίων µε αµπελώνες που εδρεύουν στον δήµο Ληλαντίων.
58
Εικόνα 5: Κοπροσωροί στερεών αποβλήτων.
Ο ιδιοκτήτης της χοιροτροφικής εκµετάλλευσης θεωρεί ότι το ρυπαντικό φορτίο των

χοιροτροφικών αποβλήτων είναι πολύ µεγάλο, επιθυµεί από ένα σύστηµα διαχείρισης να
εξασφαλίζει µείωση οσµών και δευτερευόντως την παραγωγή ενέργειας. Τέλος, αγνοεί την
αναφορά της διαχείρισης των αποβλήτων στους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής.
Η συγκεκριµένη χοιροτροφική εκµετάλλευση ιδρύθηκε το 1997 και εδρεύει στην περιοχή

Ωρολογίου του δήµου Αυλώνος, απέχει 2 χλµ από το χωριό Ωρολόγιο και 600 µέτρα από έναν
αγνώστου ονόµατος Χείµαρρο. Η δυναµικότητά της ανέρχεται στις 225 χοιροµητέρες, οι
εγκαταστάσεις έχουν συνολική επιφάνεια 3 στρέµµατα και η συνολική επιφάνεια του
αγροτεµαχίου όπου εδρεύει η µονάδα είναι 58 στρέµµατα.
Οι πηγές ενέργειας που χρησιµοποιούνται είναι το ηλεκτρικό, το γκάζι και το αργό πετρέλαιο.
Η ηλεκτρική ενέργεια αφορά όλες τις λειτουργίες, το γκάζι στο σφαγείο και το πετρέλαιο για
την θέρµανση. Σε συµπαγές τσιµεντένιο δάπεδο φυλάσσονται οι κάπροι, και σε πλήρως
εσχαρωτό δάπεδο φυλάσσονται τα υπόλοιπα ζώα εκτός από τις χοιροµητέρες που φυλάσσονται
σε δάπεδο συνδυασµού επιπέδου και εσχάρας.
Τα κανάλια κάτω από τις εσχάρες παραµένουν κλειστά όσο τα κελία έχουν ζώα. Κάθε φορά
που αδειάζει το κελί , κατά µέσο όρο κάθε 40 ηµέρες, τα κανάλια ανοίγουν και µαζί µε τα νερά
πλυσίµατος συγκεντρώνονται σε µια κεντρική δεξαµενή συλλογής- εξισορρόπησης (Εικόνα 6).
Υπολογίζεται πως κάθε τέτοιο φορτίο ανέρχεται στα 5 έως 8 κυβικά µέτρα. Η τσιµεντένια
δεξαµενή γεµίζει µε φυσική ροή µέσω υπόγειου αγωγού, φέρει αναδευτήρες και αντλία
βορβόρου για την προώθηση του περιεχοµένου της.
Στη συνέχεια υπάρχουν µηχανικοί διαχωριστές µε περιστρεφόµενα κόσκινα ( Εικόνα 7 ) και
τα υγρά µεταφέρονται σε τσιµεντένια δεξαµενή πρωτογενούς καθίζησης.
59
Σχέδιο 2: Το διάγραµµα ροής της 2ης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης..
60
Εικόνα 6 : Κεντρική δεξαµενή συλλογής- εξισορρόπησης.
Εικόνα 7 : µηχανικοί διαχωριστές µε περιστρεφόµενα κόσκινα.
61
Ακολουθεί άλλος ένας φυγοκεντρικός διαχωριστής και το υγρό µέρος συγκεντρώνεται στην
πρώτη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας. Ο αερισµός επιτυγχάνεται µε δύο αναδευτήρες.
Μεσολαβεί µια τσιµεντένια δεξαµενή καθίζησης όπου γίνεται ο διαχωρισµός της βιολογικού
ιλύς και η επιστροφή της στην πρώτη δεξαµενή αερισµού. Τα υγρά υπερχειλίζουν στην
δεύτερη δεξαµενή αερισµού µε επιφανειακούς αεριστήρες ( Εικόνα 8).
Εικόνα 8 : ∆εξαµενή αερόβιας επεξεργασίας µε τους επιφανειακούς αεριστήρες σε

λειτουργία.
Τα υγρά απόβλητα παραµένουν στο σύστηµα αερόβιας επεξεργασίας για 2-3 ηµέρες και στην
συνέχεια αρδεύουν αυτοφυή βλάστηση του αγροτεµαχίου που εδρεύει η εκµετάλλευση . Τα
στερεά µεταφέρονται σε κοπροσωρούς όπου παραµένουν για έναν χρόνο και συγκεκριµένα
κάθε Αύγουστο λιπαίνουν αγροτεµάχια του δήµου Κονιστρών µε καλλιέργειες σιτηρών και
κηπευτικών. Στην εικόνα 9 φαίνεται προοπτική του συστήµατος επεξεργασίας των αποβλήτων
µε τον χώρο εναπόθεσης των στερεών αριστερά. Ο σχεδιασµός του συγκεκριµένου συστήµατος
επεξεργασίας βασίστηκε στις προδιαγραφές που έχει θέσει η Νοµαρχία για την έκδοση της
άδειας λειτουργίες στην επιχείρηση.
62
Εικόνα 9 : Προοπτική του συστήµατος επεξεργασίας των αποβλήτων της 2ης µονάδας.

χοιροτροφικών αποβλήτων είναι µεγάλο, επιθυµεί από ένα σύστηµα διαχείρισης να εξασφαλίζει
µείωση των οσµών και του οργανικού τους φορτίου. Έχει καταλήξει µετά από προσωπική του
έρευνα ότι η παραγωγή ενέργειας δεν είναι συµφέρουσα και αγνοεί την αναφορά της
διαχείρισης των αποβλήτων στους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής.
Στην συγκεκριµένη χοιροτροφική εκµετάλλευση δεν έλαβε χώρα επιτόπια επίσκεψη, ο

ιδιοκτήτης της προτίµησε να συµπληρώσει το ερωτηµατολόγιο και να το αποστείλει
ταχυδροµικά, για αυτό το λόγω δεν θα συµπεριληφθούν φωτογραφίες των εγκαταστάσεων. Η
συγκεκριµένη χοιροτροφική εκµετάλλευση ιδρύθηκε το 1992 και εδρεύει στην περιοχή της
∆ροσιάς στον δήµο Αυλίδας, απέχει 10 χλµ από το Βαθύ Αυλίδας 18 χλµ από την παράκτια
ζώνη του Βαθύ και 1 χλµ από τον αρχαιολογικό χώρο της Ριτσώνα. Η δυναµικότητά της
ανέρχεται στις 170 χοιροµητέρες, οι εγκαταστάσεις έχουν συνολική επιφάνεια 3 στρέµµατα και
η συνολική επιφάνεια του αγροτεµαχίου όπου εδρεύει η µονάδα είναι 30 στρέµµατα.
63
64
Το ηλεκτρικό και το πετρέλαιο είναι οι πηγές ενέργειας που χρησιµοποιούνται στην µονάδα.
Η πρώτη για την λειτουργία όλων των συστηµάτων και το πετρέλαιο ως καύσιµο για τις
γεννήτριες. Τα δάπεδα της µονάδας είναι είτε συνδυασµός επιπέδου και εσχάρας είτε πλήρως
εσχαρωτά.
Συγκεκριµένα οι κάπροι και οι χοιροµητέρες σε ξηρά περίοδο φυλάσσονται σε δάπεδο
συνδυασµού επιπέδου και εσχάρας. Κάτω από τις εσχάρες υπάρχουν κανάλια διαστάσεων 70
µέτρων µήκος, 1 πλάτος, 1,10 βάθος κάτω από τους κάπρους και 70 µέτρων µήκος, 3 πλάτος
και 1,10 βάθος κάτω από τις χοιροµητέρες. Όλα τα άλλα είδη ζώων φυλάσσονται σε πλήρως
εσχαρωτά δάπεδα κάτω από τα οποία υπάρχουν κανάλια τύπου πεπλατυσµένων δεξαµενών
διαφόρων διαστάσεων. Για παράδειγµα κάτω από τον θάλαµο του απογαλακτισµού υπάρχει
χώρος συγκέντρωσης των αποβλήτων διαστάσεων 6,50 µέτρα πλάτος, 9 µέτρα µήκος και 1,10
βάθος µε κλίση 2% προς το σηµείο εξόδου. Η πλήρης αποµάκρυνση των αποβλήτων
εξασφαλίζεται µε τα νερά των πλυσιµάτων που πραγµατοποιούνται κάθε φορά που αδειάζει το
κελί και µια φορά ενδιάµεσα αυτού του χρονικού διαστήµατος.
Τα απόβλητα συγκεντρώνονται σε επιφανειακή δεξαµενή συλλογής και εξισορρόπησης και
στην συνέχεια το περιεχόµενο διαχωρίζεται σε στερεά κα υγρά από µηχανικούς διαχωριστήρες
όπου το υγρό µέρος προωθείται προς την πρώτη δεξαµενή καθίζησης µε κωνικό πυθµένα. Στην
πορεία ακολουθεί η πρώτη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας. Τα υγρά απόβλητα συνεχίζουν
στην δεύτερη δεξαµενή καθίζησης και στην δεύτερη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας. Στο
τελικό στάδιο τα υγρά συλλέγοντα στην δεξαµενή τελικών αποβλήτων. Όλες οι δεξαµενές είναι
τσιµεντένιες. Ο εξοπλισµός του συστήµατος αφορά αντλίες, αναδευτήρες και φυσητήρες.
Τα υγρά έχουν τελικό προορισµό 5 γεώλακους µεγέθους 500 κυβικών µέτρων έκαστος και τα
στερεά διασκορπίζονται σε 10 στρέµµατα ιδιόκτητων αγροτεµαχίων. Σύµφωνα µε τον ιδιοκτήτη
της µονάδας το ρυπαντικό φορτίο των αποβλήτων είναι ασήµαντο όταν τίθενται σε λειτουργία
οι εγκαταστάσεις του βιολογικού καθαρισµού. ∆ηλώνει τέλος πως η σχεδίαση του συστήµατος
επεξεργασίας των αποβλήτων έγινε µε βάση τις προδιαγραφές τις Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η χοιροτροφική εκµετάλλευση ιδρύθηκε το 1971 στο Βαθύ Αυλίδας. Απέχει 6 χλµ από το
Σχηµατάρι, 13 χλµ από την παράκτια ζώνη στο Βαθύ και 13 χλµ από την Τανάγρα. Οι
εγκαταστάσεις καλύπτουν συνολική έκταση 20 στρεµµάτων και το αγροτεµάχιο όπου εδρεύει
η µονάδα έχει επιφάνεια 300 στρεµµάτων. Η δυναµικότητά της ανέρχεται στις 1000
χοιροµητέρες και χρησιµοποιούνται το ηλεκτρικό και το υγραέριο ως πηγές ενέργειας. Η
ηλεκτρική χρησιµοποιείται για όλες τις λειτουργίες εκτός από την θέρµανση στους θαλάµους
65
του απογαλακτισµού, και στους θαλάµους τις προπάχυνσης και πάχυνσης σε περιπτώσεις
ακραίων καιρικών συνθηκών, καθώς και στο σφαγείο.
Σε τσιµεντένιο συµπαγές δάπεδο φυλάσσονται µόνο οι κάπροι και η αποµάκρυνση των
αποβλήτων γίνεται αρχικά µε φτυάρισµα και στη συνέχεια µε πλύσιµο µε συχνότητα µια φορά
την εβδοµάδα. Όλα τα υπόλοιπα ζώα φυλάσσονται σε πλήρως εσχαρωτό δάπεδο µε
κατασκευαστικά στοιχεία που διαφέρουν ανάλογα µε το στάδιο ανάπτυξης των ζώων. Κάτω
από τις εσχάρες υπάρχουν κανάλια µε σύνηθες βάθος 30 cm αλλά και 50- 60 cm σε κάποια
σηµεία. Η πλήρης αποµάκρυνση των αποβλήτων γίνεται µε πλύσιµο κάθε φορά που αδειάζει το
κελί.
Οι εγκαταστάσεις της συγκεκριµένης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης είναι χωρισµένες σε δύο
µέρη. Τα απόβλητα χειρίζονται µε διαφορετικό τρόπο για το κάθε τµήµα των εγκαταστάσεων
και συγκεκριµένα στο ένα µέρος τα απόβλητα συλλέγοντα σε µια µεγάλη χωµάτινη δεξαµενή
όπου και παραµένουν χωρίς περαιτέρω επεξεργασία ενώ τα απόβλητα του άλλου µέρους
υφίστανται αερόβια επεξεργασία. Στις εικόνες 10 και 11 απεικονίζεται η χωµάτινη δεξαµενή
όπου συλλέγοντα τα απόβλητα του πρώτου τµήµατος των εγκαταστάσεων, οι οποίες φαίνονται
στο βάθος, και λεπτοµέρεια του αφρού που σχηµατίζεται στην επιφάνεια του περιεχοµένου και
είναι δείγµα δράσης των µικροοργανισµών. Αξίζει να σηµειώσουµε πως η δεξαµενή έχει βάθος
περίπου 6 µέτρα και έτσι πληρεί τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη αναερόβιων συνθηκών που
είναι απαραίτητες για την ορθή ανάπτυξη των µικροοργανισµών.
Εικόνα 10 : Προοπτική της χωµάτινης δεξαµενής συλλογής των αποβλήτων.
66
Εικόνα 11 : Άφθονες φυσαλίδες στην επιφάνεια της χωµάτινης δεξαµενής.
Τα απόβλητα από το άλλο τµήµα των εγκαταστάσεων συγκεντρώνονται σε µια κεντρική

δεξαµενή συλλογής και παραµένουν εκεί µέχρι να γεµίσει η δεξαµενή οπότε και το περιεχόµενό
της προωθείται στον µηχανικό διαχωριστή µε βούρτσες ( Εικόνα 12).
Εικόνα 12 : Μηχανικός διαχωριστής µε βούρτσες
67
68
Το υγρό µέρος περνάει σε δεύτερη δεξαµενή εξισορρόπησης που φέρει αεριστήρες για την
παροχή ατµοσφαιρικού αέρα. Ακολουθούν δύο δεξαµενές κροκίδωσης όπου προστίθενται
χηµικά για την βελτίωση της καθίζησης των αιωρούµενων σωµάτων, η οποία και λαµβάνει
χώρα στην ακόλουθη δεξαµενή καθίζησης (Εικόνα 13). Στην συνέχεια συγκεντρώνονται σε µια
ορθογώνια χωµάτινη δεξαµενή.
Εικόνα 13 : ∆εξαµενή πρωτογενούς καθίζησης.
Το περιεχόµενο µε υπερχείλιση προωθείται σε δύο δεξαµενές αερόβιας επεξεργασίας

( Εικόνες 14, 15) , όπου η παροχή ατµοσφαιρικού αέρα γίνεται µε αεριστήρες και η ανάδευση
του περιεχοµένου τους µε αναδευτήρες. Τα υγρά απόβλητα δεν περνούν από την µια δεξαµενή
αερόβιας επεξεργασίας στην άλλη αλλά µοιράζονται σε αυτές τις δύο. Στην πορεία
υπερχειλίζουν σε δυο κωνικές δεξαµενές καθίζησης, µια για το περιεχόµενο της κάθε
δεξαµενής αερισµού. Τέλος τα υγρά συγκεντρώνονται σε µια δεξαµενή ηρεµίας. Η απόδοση
του συστήµατος επεξεργασίας των αποβλήτων ελέγχεται µε µέτρηση του BOD5 του
περιεχοµένου της δεξαµενής ηρεµίας. Ο ιδιοκτήτης µας πληροφόρησε πως η τιµή του BOD5
είναι 700.
Τα στερεά απόβλητα που προκύπτουν από τον διαχωρισµό των αποβλήτων διασκορπίζονται
σε ιδιόκτητα αγροτεµάχια επιφανείας 5 στρεµµάτων µε ιδιόκτητα µηχανήµατα. Τα υγρά
απόβλητα αρδεύουν ιδιόκτητα αλλά και ενοικιασµένα αγροτεµάχια, 20 στρεµµάτων, µε
αυτοφυή βλάστηση. Όλα τα παραπάνω αγροτεµάχια υπάγονται στον δήµο της Αυλίδας.
69
Εικόνα 14 : Πρώτη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας.
Εικόνα 15 : ∆εύτερη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας.

χοιροτροφικών αποβλήτων δεν είναι µεγάλο, δηλώνει πως η προοπτική παραγωγής ενέργειας
από ένα σύστηµα επεξεργασίας έχει ενδιαφέρον και αγνοεί την αναφορά της διαχείρισης των
αποβλήτων στους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής.
70
Η χοιροτροφική εκµετάλλευση ιδρύθηκε το 1974 στο Βαθύ Αυλίδας. Απέχει 5 χλµ από την
πόλη Βαθύ Αυλίδας και 3 χλµ από την παράκτια ζώνη στο Βαθύ, τέλος τα όρια του
αγροτεµαχίου όπου εδρεύει η µονάδα συνορεύουν µε χείµαρρο δηλαδή απόσταση λιγότερη από
500 µέτρα. Οι εγκαταστάσεις καλύπτουν συνολική έκταση 12 στρεµµάτων και το αγροτεµάχιο
της µονάδας έχει επιφάνεια 20 στρεµµάτων. Η δυναµικότητά της ανέρχεται στις 150
χοιροµητέρες και χρησιµοποιούνται το ηλεκτρικό και το υγραέριο ως πηγές ενέργειας. Η
ηλεκτρική χρησιµοποιείται για όλες τις λειτουργίες εκτός από την θέρµανση στους θαλάµους
του απογαλακτισµού, και στους θαλάµους τις προπάχυνσης και πάχυνσης σε περιπτώσεις
ακραίων καιρικών συνθηκών.
Τη συγκεκριµένη χοιροτροφική εκµετάλλευση έχει ενοικιάσει η χοιροτροφική επιχείρηση
που περιγράφηκε προηγουµένως. Έτσι στην µονάδα δεν φυλάσσονται κάπροι, αφού οι ανάγκες
για σπέρµα καλύπτονται από την άλλη επιχείρηση, καθώς επίσης δεν υπάρχει σφαγείο. Όλα τα
ζώα φυλάσσονται σε πλήρως εσχαρωτό δάπεδο. Τα κατασκευαστικά στοιχεία των εσχαρών
διαφέρουν ανάλογα µε το στάδιο ανάπτυξης και την παραγωγική κατεύθυνση που βρίσκονται
τα ζώα. Κάτω από τις εσχάρες υπάρχουν κανάλια µήκους 10 µέτρων και βάθους 2 µέτρων µε
κλίση προς την έξοδο 10 % περίπου. Για την πλήρη αποµάκρυνση των αποβλήτων επεµβαίνουν
µε πλύσιµο κάθε φορά που αδειάζει το κελί.
Τα απόβλητα της εκµετάλλευσης στο σύνολο τους µεταφέρονται µε φυσική ροή και
συγκεντρώνονται σε µια χωµάτινη επιφανειακή δεξαµενή. Αυτή η δεξαµενή αποτελεί την
πρώτη από ένα σύστηµα τριών συνεχόµενων χωµάτινων επιφανειακών δεξαµενών που έχουν
κατασκευαστεί στην πλαγιά ενός λόφου ακριβώς στα όρια του αγροτεµαχίου και στην πλευρά
που συνορεύει µε τον χείµαρρο. Είναι κατασκευασµένες η µια δίπλα από την άλλη ώστε το
περιεχόµενο της πρώτης να υπερχειλίζει στην δεύτερη και της δεύτερης στην τρίτη. Το βάθος
της πρώτης είναι 6 µέτρα, της δεύτερης είναι κατά 1 µέτρο περίπου µικρότερο από της πρώτης
και της τρίτης 1 µέτρο λιγότερο της δεύτερης. Η απόδοση της αναερόβιας διαδικασίας δεν
ελέγχεται µε κάποιο τρόπο και τα απόβλητα στο σύστηµα των δεξαµενών παραµένουν για
χρονικό διάστηµα περίπου 5-6 χρόνια. Τελευταία φορά πριν από πέντε χρόνια ο ιδιοκτήτης των
εγκαταστάσεων, λίγο πριν την ενοικιάσει, µε την βοήθεια ιδιώτη εκφορτωτή άντλησε το υγρό
περιεχόµενο του συστήµατος και το χρησιµοποίησε για την λίπανση ιδιόκτητων καλλιεργειών
στον δήµο της Χαλκίδας. Η διαβάθµιση των χωµάτινων δεξαµενών φαίνεται στην Εικόνα 16.
71
72
Εικόνα 16 : Σύστηµα τριών χωµάτινων δεξαµενών σε βαθµίδες.
Η προσέγγιση του συστήµατος δεν ήταν εύκολη, λόγω της αυτοφυούς βλάστησης. Οι
Εικόνες 17 και 18 που ακολουθούν, παρουσιάζουν τις υγρές επιφάνειες της πρώτης και
δεύτερης δεξαµενής. Στην παρούσα κατάσταση η τρίτη δεξαµενή ήταν άδεια.
Εικόνα 17 : Η επιφάνεια της πρώτης χωµάτινης δεξαµενής
73
Εικόνα 18 : Η επιφάνεια της δεύτερης χωµάτινης δεξαµενής.
Η νέα διεύθυνση της εκµετάλλευσης δηλώνει πως το ρυπαντικό φορτίο των αποβλήτων είναι
µεγάλο, επιθυµεί από ένα σύστηµα διαχείρισης να µειώνει το οργανικό φορτίο και αγνοεί την
ύπαρξη των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής.
Οι εγκαταστάσεις της χοιροτροφικής εκµετάλλευσης δηµιουργήθηκαν το 1974 στην περιοχή

Μεντούλι του ∆ήµου Κύµης και το 1981 η επιχείρηση πέρασε στη τωρινή της διεύθυνση.
Απέχει απόσταση µικρότερη του 1 χλµ από τον οικισµό Μεντούλι και τα όρια του
αγροτεµαχίου όπου εδρεύει η εκµετάλλευση είναι οι κοίτες του ποταµού Μέλανος. Οι
εγκαταστάσεις καλύπτουν συνολική έκταση 3,5 στρεµµάτων και το αγροτεµάχιο της µονάδας
έχει επιφάνεια 20 στρέµµατα. Η δυναµικότητά της ανέρχεται στις 250 χοιροµητέρες και
χρησιµοποιούνται το ηλεκτρικό, το υγραέριο και το πετρέλαιο ως πηγές ενέργειας. Η ηλεκτρική
χρησιµοποιείται για όλες τις λειτουργίες εκτός των θερµαντικών λαµπτήρων στους θαλάµους
τοκετού, όπου χρησιµοποιούνται οι άλλες δύο πηγές.
Σε συµπαγές δάπεδο φυλάσσονται οι Κάπροι και τα παχυνόµενα ζώα στην προπάχυνση και
πάχυνση. Το πλαστικό δάπεδο παρουσιάζει µικρή κλίση, που διευκολύνει την αποµάκρυνση
των αποβλήτων που γίνεται µε πλύσιµο µια φορά τον µήνα και σε συνδυασµό µε απολύµανση
κάθε φορά που αδειάζει το κελί. Σε πλήρως εσχαρωτό δάπεδο φυλάσσονται οι χοιροµητέρες σε
όλα τα στάδια της αναπαραγωγικής τους ζωής και τα απογαλακτισµένα χοιρίδια. Οι εσχάρες
είναι µεταλλικές µε φολίδες, διαστάσεων 60 Χ 40 cm. Τα κανάλια κάτω από τις εσχάρες είναι
ορθογώνια, µε πλάτος 60 cm, µήκος όσο οι αντίστοιχοι θάλαµοι και κλίση περίπου 10%. Η
πλήρης αποµάκρυνση των αποβλήτων γίνεται µε πλύσιµο κάθε φορά που αδειάζει το κελί. Στο
74
σηµείο εξόδου των καναλιών υπάρχει µια µεταλλική πλάκα που φράσει το στόµιο ώστε να
συλέγονται τα νερά πλυσίµατος και να αποµακρύνονται όλα µαζί µε ορµή παρασύροντας και τα
απόβλητα.
Τα απόβλητα της µονάδας συγκεντρώνονται σε έναν µη διαπερατό, τσιµεντένιο βόθρο. Ο

κεντρικός αγωγός που φέρει τα απόβλητα στον βόθρο είναι υπόγειος, κατασκευασµένος από
σωλήνα για φρεάτια διαµέτρου 30 cm, και το σηµείο εισόδου στον βόθρο είναι στο 1 µέτρο
από τα πλαϊνά τοιχώµατα και στο 1 µέτρο από την επιφάνειά του. Στην ίδια γωνία της
ορθογώνιας κατασκευής υπάρχει αντλία που µεταφέρει το περιεχόµενο του βόθρου σε µηχανικό
διαχωριστή, τύπου δονούµενων κόσκινων. Το υγρό µέρος µεταφέρεται σε µια ορθογώνια,
τσιµεντένια, κλειστή, δεξαµενή µε τις ίδιες διαστάσεις του βόθρου. Το σηµείο εισόδου του
75
περιεχοµένου είναι στην µια µικρή πλευρά του ορθογωνίου και το σηµείο εξόδου στην απέναντι
µικρή πλευρά όπου υπάρχει αντλία.
Τα στερεά απόβλητα µεταφέρονται σε κοπροσωρούς όπου παραµένουν για 6 µήνες έως 1
χρόνο και στην συνέχεια διασκορπίζονται σε ιδιόκτητα αγροτεµάχια επιφάνειας 100 περίπου
στρεµµάτων. Στα ίδια αγροτεµάχια, που καλλιεργούνται εναλλάξ µε καλαµπόκι και βρώµη
χρησιµοποιούνται και τα αντλούµενα από τον δεύτερο βόθρο υγρά απόβλητα, ως λίπανση. Η
συγκοµιδή αποτελεί ζωοτροφή για την χοιροτροφική εκµετάλλευση. Οι καλλιεργήσιµες
εκτάσεις βρίσκονται στα όρια των ∆ήµων Κύµης και Κονιστρών, και διασχίζονται από
παραπόταµο του ποταµού Μέλανο.
Ο ιδιοκτήτης της µονάδας θεωρεί πως το ρυπαντικό φορτίο των αποβλήτων είναι ασήµαντο,
επιθυµεί από ένα σύστηµα διαχείρισης την παραγωγή παραπροϊόντων και συγκεκριµένα
λιπάσµατος και τέλος γνωρίζει πως η διαχείριση των αποβλήτων αναφέρεται στους Κώδικες
Ορθής Γεωργικής Πρακτικής.
Η χοιροτροφική εκµετάλλευση ιδρύθηκε το 1989 στη θέση Φυτό, στην περιοχή Αφράτι του
∆ήµου Ληλαντίων. Απέχει 2 χλµ από τον οικισµό Καµαρίου και καλύπτει επιφάνεια 1500 m2,
ενώ το αγροτεµάχιο όπου εδρεύει η επιχείρηση έχει έκταση 21 στρέµµατα. Η δυναµικότητά της
ανέρχεται στις 150 χοιροµητέρες και χρησιµοποιείται το ηλεκτρικό ως πηγή ενέργειας για όλες
τις λειτουργίες.
Σε πλήρως συµπαγές τσιµεντένιο δάπεδο φυλάσσονται µόνο οι κάπροι σε συνδυασµό µε
στρωµνή. Η αποµάκρυνση των αποβλήτων µαζί µε την στρωµνή γίνεται κάθε 7-10 ηµέρες µε
φτυάρισµα. Όλες οι υπόλοιπες κατηγορίες ζώων φυλάσσονται σε πλήρως εσχαρωτό δάπεδο. Οι
εσχάρες είναι τσιµεντένιες διαστάσεων 40 cm Χ 1,20 m και φέρουν 2 σειρές των τεσσάρων
ανοιγµάτων πλάτους 1 cm. Κάτω από τις εσχάρες υπάρχουν κανάλια µε διαστάσεις 50 µέτρα
µήκος, 8 µέτρα πλάτος και κλίση περίπου 10%. Επέµβαση για την πλήρη αποµάκρυνση των
αποβλήτων γίνεται µε πλύσιµο µια φορά την εβδοµάδα.
Τα λύµατα βγαίνουν από τις κτιριακές εγκαταστάσεις και µε φυσική ροή, απουσία αγωγού
συγκεντρώνονται σε µια κοιλότητα του εδάφους σχεδόν κυκλική µε διάµετρο 20 µέτρα και
βάθος 1 µέτρο. Από εκεί τα λύµατα κατρακυλούν µε φυσική ροή και καταλήγουν σε ένα ρυάκι
µε πολύ µικρή ροή. Κατά την διαδροµή τους τα απόβλητα αλλάζουν 4 υψοµετρικά επίπεδα. Το
ρυάκι, που αποτελεί και τον τελικό αποδέκτη, διατρέχει το αγροτεµάχιο και εκβάλλει στον
ποταµό Λήλα που καταλήγει στην θάλασσα.
76
Κοντά στην διαδροµή που ακολουθούν τα απόβλητα είναι σε εξέλιξη η διάνοιξη χωµάτινης
δεξαµενής που πρόκειται να λειτουργήσει στο µέλλον. Εκεί κοντά υπήρχε επίσης και ένας
παλιός διαχωριστήρας υγρών- στερεών. Όπως δήλωσε ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης το
σύστηµα επεξεργασίας των αποβλήτων ήταν βιολογικός καθαρισµός µέχρι το 1998, το οποίο
καταστράφηκε ολοσχερώς από µια µεγάλη πυρκαγιά. Εκ των υστέρων ο ιδιοκτήτης είναι σε
δικαστικές διαµάχες µε την Νοµαρχία και διεκδικεί αποζηµίωση. Αυτός είναι ο λόγος που τόσα
χρόνια δεν έχει προχωρήσει σε δηµιουργία ενός νέου συστήµατος, εφόσον δεχτούµε ότι υπήρχε
παλιό.
Ο ιδιοκτήτης της εκµετάλλευσης θεωρεί πως το ρυπαντικό φορτίο των χοιροτροφικών
αποβλήτων είναι µικρό, επιθυµεί από ένα σύστηµα επεξεργασίας την µείωση των οσµών και
του οργανικού φορτίου των αποβλήτων, καθώς επίσης και την παραγωγή παραπροϊόντων πχ
λιπάσµατος. Εξέφρασε την επιθυµία του να χρησιµοποιεί τα υγρά απόβλητα για την λίπανση
των ελιόδεντρων και των σιτηρών που καλλιεργεί στο υπόλοιπο αγροτεµάχιο. Τέλος, δεν
γνωρίζει πως η διαχείριση των αποβλήτων αναφέρεται στους Κώδικες Ορθής Γεωργικής
Πρακτικής.
Η συγκεκριµένη χοιροτροφική εκµετάλλευση ιδρύθηκε το 1973 στην περιοχή των Καθενών.

Η συνολική επιφάνεια των εγκαταστάσεων καλύπτει 7.200 m2 και η συνολική επιφάνεια του
αγροτεµαχίου όπου και εδρεύει η επιχείρηση ανέρχεται στα 55 στρέµµατα. Τα τελευταία επτά
χρόνια η µονάδα είναι ενοικιασµένη σε άλλον χοιροτρόφο. Οι εγκαταστάσεις απέχουν ένα
µόλις χλµ από τον οικισµό των Καθενών, ενώ στα όρια του αγροτεµαχίου υπάρχει
παραπόταµος του ποταµού Λήλα, αγνώστου ονόµατος.
Η δυναµικότητα της µονάδας είναι 800 χοιροµητέρες και χρησιµοποιούνται ως πηγές
ενέργειας η ηλεκτρική, το γκάζι και το πετρέλαιο. Αναλυτικά για όλες τις λειτουργίες
χρησιµοποιείται το ηλεκτρικό εκτός από την θέρµανση των θαλάµων των απογαλακτισθέντων
χοιριδίων όπου χρησιµοποιείται το γκάζι. Το πετρέλαιο χρησιµοποιείται για την λειτουργία των
διαφόρων τύπων γεννητριών σε περίπτωση διακοπής της ηλεκτροδότησης.
Όλες οι κατηγορίες ζώων, εκτός από τις χοιροµητέρες σε ξηρά περίοδο, φυλάσσονται σε
πλήρως εσχαρωτό δάπεδο. Οι εσχάρες είναι τσιµεντένιες διαστάσεων 40 cm Χ 1,20 m και
φέρουν 2 σειρές των τεσσάρων ανοιγµάτων πλάτους 1 cm. Κάτω από τις εσχάρες υπάρχουν
κανάλια βάθους 1 µέτρου, µε σχεδόν οριζόντια κλίση και διαστάσεις ανάλογες των διαστάσεων
των κελιών. Για την πλήρη αποµάκρυνση των αποβλήτων επεµβαίνουν µε πλύσιµο κάθε φορά
που αδειάζει το κελί.
77
78
Οι χοιροµητέρες σε ξηρά περίοδο, περίπου 200, φυλάσσονται σε δάπεδο συνδυασµού
επιπέδου και εσχάρας και συγκεκριµένα κατά τα 2/3 είναι τσιµεντένιο συµπαγές δάπεδο και
κατά το 1/3 τσιµεντένια εσχάρα µε κατασκευαστικά στοιχεία ανάλογα αυτών που
περιγράφησαν παραπάνω. Κάτω από τις εσχάρες υπάρχουν ανάλογα κανάλια βάθους 1 µέτρου,
σχεδόν οριζόντια και µε διαστάσεις ανάλογες του θαλάµου. Για την πλήρη αποµάκρυνση των
αποβλήτων επεµβαίνουν µε φτυάρισµα κάθε εβδοµάδα και πλύσιµο κάθε φορά που αδειάζει το
κελί.
Τα υγρά απόβλητα µαζί µε τα νερά πλυσίµατος συλλέγονται σε δύο τσιµεντένιους βόθρους.
Αναλυτικά τα απόβλητα που προέρχονται από τους θαλάµους των παχυντηρίων καταλήγουν σε
έναν κλειστό βόθρο που φέρει αντλία στην επιφάνειά του. (Εικόνα 19) ενώ τα υγρά απόβλητα
από την υπόλοιπη µονάδα συγκεντρώνονται σε έναν ηµιανοικτό τσιµεντένιο βόθρο.(Εικόνα 20)
Εικόνα 19 : Η επιφάνεια του τσιµεντένιου βόθρου και η αντλία στην επιφάνεια.
79
Εικόνα 20 : Η επιφάνεια του ηµιανοικτού βόθρου και η αντλία στο βάθος.
Τα απόβλητα παραµένουν σε αυτές τις κατασκευές έως ότου αυτές γεµίσουν οπότε και το
περιεχόµενό τους µεταφέρεται µε άντληση σε σύστηµα µηχανικών διαχωριστών τύπου
περιστρεφόµενων κόσκινων. (Εικόνα 21)
Εικόνα 21 : Μηχανικός διαχωριστής τύπου περιστρεφόµενων κόσκινων.
Τα στερεά συγκεντρώνονται εκεί και σε παρακείµενους χώρους ενώ το υγρό µέρος

µεταφέρεται σε µια τσιµεντένια τετράγωνη δεξαµενή που φαίνεται δεξιά στην Εικόνα 21, από
όπου µε απλούς πλαστικούς σωλήνες (Εικόνα 22) καταλήγουν σε µια επιφανειακή, ορθογώνια,
χωµάτινη δεξαµενή µε συνολική επιφάνεια 2 στρεµµάτων και βάθος περίπου 6 µέτρων. Η
µετάβαση στο σηµείο όπου λαµβάνει χώρα η χωµάτινη δεξαµενή ήταν αδύνατη γιατί έπρεπε να
80
διασχίσουµε τον παραπόταµο και την εποχή της επίσκεψης το νερό ήταν πολύ και η ροή
έντονη.
Εικόνα 22 : Λεπτοµέρεια της σωλήνας που µεταφέρει τα υγρά απόβλητα σε απόσταση 300
µέτρων περίπου.
Οφείλουµε να τονίσουµε πως το σύστηµα επεξεργασίας των αποβλήτων τελεί υπό

ανακατασκευή ή εκσυγχρονισµό, συγκεκριµένα η µελέτη και υλοποίηση του έργου έχει
ανατεθεί σε κάποια κατασκευαστική εταιρεία. (Εικόνα 23) Όπως απεικονίζεται, το έργο είναι
στο στάδιο που µόλις ολοκληρώθηκε το χτίσιµο των δεξαµενών που θα αφορούν τις δεξαµενές
αερόβιας επεξεργασίας ενεργού ιλύς. Η τσιµεντένια δεξαµενή µε κωνικό πυθµένα θα αφορά την
δεξαµενή δευτερογενούς καθίζησης και διαχωρισµού της ενεργού ιλύς.
Εικόνα 23 : Όψη του συστήµατος των δεξαµενών βιολογικής επεξεργασίας που τελεί υπό
κατασκευή.
81
Για όσο χρονικό διάστηµα έχει περάσει από την ανάληψη του έργου από την κατασκευαστική
εταιρεία, τα απόβλητα µεταφέρονται στην επιφανειακή, χωµάτινη, ανοικτή δεξαµενή. Ο
εργαζόµενος της επιχείρησης που µας ξενάγησε δεν γνώριζε να απαντήσει σχετικά µε το ποιος
είναι ο τελικός αποδέκτης των στερεών, καθώς και να µας δώσει λεπτοµέρειες της διαδικασία
που υφίστανται τα υγρά. Η απάντηση σε κάθε µας ερώτηση ήταν ότι αυτά τα ξέρει η εταιρεία
που έχει αναλάβει το έργο. Την ίδια απάντηση πήραµε και από την νέα διεύθυνση της
επιχείρησης, που δήλωσε επίσης πως αυτό που επιθυµεί από ένα σύστηµα επεξεργασίας είναι η
µείωση των οσµών.
Προσδιορισµός του ηµερήσιου όγκου των αποβλήτων των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων που
εδρεύουν στον νοµό Ευβοίας.
Στη συνέχεια θα υπολογίσουµε, κατά προσέγγιση, τον ηµερήσιο όγκο των παραγόµενων
αποβλήτων χρησιµοποιώντας ως δεδοµένο την δυναµικότητα, σε χοιροµητέρες, της κάθε
χοιροτροφικής επιχείρησης. Ο όγκος των αποβλήτων εξαρτάται από την ηλικία ή το βάρος των
ζώων, καθώς επίσης από το είδος και τη µέθοδο διατροφής. (∆. Γεωργακάκης, 1998)
Ο προσδιορισµός του τελικού όγκου γίνεται µε βάση την περιεκτικότητα των αποβλήτων σε
Ολικά Στερεά, κατά την έξοδο τους από το στάβλο, λίγο πριν καταλήξουν στην κεντρική
δεξαµενή συλλογής. Για τον υπολογισµό αυτού του όγκου θα χρησιµοποιήσουµε ορισµένες
παραµέτρους που αφορούν τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των αποβλήτων όπως
αυτά παράγονται από τα ζώα, συγκεκριµένα:
• Το ειδικό βάρος των αποβλήτων είναι 0,977 Kg/ Lt.
• Ο όγκος των αποβλήτων είναι 0,058 Lt/ Kg Ζ.Β.
• Τα Ολικά Στερεά των αποβλήτων αφορούν το 10% του τελικού όγκου.
• Τα Πτητικά Στερεά αφορούν το 80% των Ολικών Στερεών.
Πολλές φορές, ο τελικός όγκος των παραγόµενων αποβλήτων σε µια κτηνοτροφική µονάδα
είναι µεγαλύτερος στην πράξη σε σχέση µε εκείνον που υπολογίζεται µέσω υπολογισµών, λόγω
των διαφόρων χειρισµών και κύρια της αραίωσης τους µε νερό. Έτσι είναι δυνατό δυο µονάδες
µε την ίδια δυναµικότητα να παράγουν διαφορετικούς όγκους αποβλήτων και αντίστροφα. Στην
πράξη η αραίωση αυτή µπορεί να φτάσει µέχρι και το δεκαπλάσιο του αρχικού όγκου των
αποβλήτων.
Επίσης θα χρησιµοποιηθούν, παράµετροι προσδιορισµού του οργανικού φορτίου των
χοιροτροφικών αποβλήτων . Αναλυτικά :
82
• Το BOD5 αφορά το 3,1 % του αρχικού όγκου των αποβλήτων.
• Το COD αφορά το 9,6 % του αρχικού όγκου των αποβλήτων.
(∆. Γεωργακάκης, 1998)
Ο όγκος των παραγόµενων αποβλήτων της 1ης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης προκύπτει από
τον ακόλουθο πίνακα 4 :
α/α Κατανοµή ζωικού Αριθµ Μέσο Ζ.Β. Συνολικό Ζ.Β. (kg) Παραγωγή Ηµερήσιος
πληθυσµού ός (kg) Lt/kgZB όγκος
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 1120 165 184800 0,058 10718,4
2 Χοιρίδια ανάπτυξης 3055 13 39715 0,058 2303,47
3 Χοιρίδια προπάχυνσης 3584 25 89600 0,058 5196,8
4 Χοίροι πάχυνσης 3696 70 258720 0,058 15005,76
5 Κάπροι 60 200 12000 0,058 696
ΣΥΝΟΛΟ 11515 51,44 584835 0,058 33920,43
Πίνακας 4. Προσδιορισµός ηµερήσιου όγκου παραγόµενων αποβλήτων 1ης χοιρ. Εκµετάλλευσης.
Εποµένως ο Αρχικός Όγκος = 33.92 m3 / ηµέρα µε Ο.Σ 10%
Και ο Τελικός Όγκος = 33.92 * 10/ 3,5 = 96,91 m3 / ηµέρα µε Ο.Σ 3,5%
Επιπλέον, το οργανικό φορτίο των αποβλήτων δείχνει η βιοχηµική ζήτηση Ο2 ή (BOD5 )=
33920,43 * 3,1 /100= 1051,52 Kg/ηµέρα ή αλλιώς 40.443 mg/Lt .
Ενώ η χηµική ζήτηση Ο2 ή (COD) = 33920,43 * 9,6 /100= 3256,36 Kg/ηµέρα ή αλλιώς
125.244 mg/Lt.
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 225 165 3.7125 0,058 2.153,25
2 Χοιρίδια ανάπτυξης 610 13 7.930 0,058 459,94
3 Χοιρίδια προπάχυνσης 495 25 12.375 0,058 717,75
4 Χοίροι πάχυνσης 790 70 55.300 0,058 3.207,4
5 Κάπροι 11 200 2.200 0,058 127,6
ΣΥΝΟΛΟ 2.131 51,44 114.930 0,058 6.665,94
83
Εποµένως ο Αρχικός Όγκος = 6,65 m3 / ηµέρα µε Ο.Σ 10%
Και ο Τελικός Όγκος = 6,65 * 10/ 3,5 = 19 m3 / ηµέρα µε Ο.Σ 3,5%
6665,94 * 3,1/100=206,64 Kg/ηµέρα ή αλλιώς 7.947 mg/Lt .
Ενώ η χηµική ζήτηση Ο2 ή (COD) =6665,94 * 9,6 /100= 639,93 Kg/ηµέρα ή αλλιώς
24.612 mg/Lt.
τον ακόλουθο πίνακα 6:
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 170 165 28.050 0,058 1.626,9
4 Χοίροι πάχυνσης 595 70 41.650 0,058 2.415,7
5 Κάπροι 9 200 1.800 0,058 104,4
ΣΥΝΟΛΟ 1.658 51,44 87.480 0,058 5.073,84
Πίνακας 6 Προσδιορισµός ηµερήσιου όγκου παραγόµενων αποβλήτων 3ης χοιρ. Εκµετάλλευσης.
Εποµένως ο Αρχικός Όγκος = 5 m3 / ηµέρα µε Ο.Σ 10%
Και ο Τελικός Όγκος = 5 * 10/ 3,5 = 14,28 m3 / ηµέρα µε Ο.Σ 3,5%
Ενώ η χηµική ζήτηση Ο2 ή (COD) = 5073,84 * 9,6 /100= 487,08 Kg/ηµέρα ή αλλιώς
18.734 mg/Lt.
84
Ο όγκος των παραγόµενων αποβλήτων της 4ης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης προκύπτει
από τον ακόλουθο πίνακα 7:
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 1.000 165 165.000 0,058 9.570
2 Χοιρίδια ανάπτυξης 3.160 13 41.080 0,058 2.382,64
3 Χοιρίδια προπάχυνσης 1.997 25 49.925 0,058 2.895,65
4 Χοίροι πάχυνσης 3.514 70 245.980 0,058 14.266,84
5 Κάπροι 52 200 10.400 0,058 603,2
ΣΥΝΟΛΟ 9.718 51,44 355.855 0,058 29.718,33

Και ο Τελικός Όγκος = 29,72 * 10/ 3,5 = 84,91 m3 / ηµέρα µε Ο.Σ 3,5%
29718,33 * 3,1 /100= 921,27 Kg/ηµέρα ή αλλιώς 35.433 mg/Lt .
Ενώ η χηµική ζήτηση Ο2 ή (COD) =29718,33 * 9,6 /100= 2852,96 Kg/ηµέρα ή αλλιώς
109.729 mg/Lt.
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 150 165 24.750 0,058 1.435,5
4 Χοίροι πάχυνσης 540 70 37.800 0,058 2.192,4
5 Κάπροι 0 200 0 0,058 0
ΣΥΝΟΛΟ 1.448 51,44 76.364 0,058 4.429,10
85
Ενώ η χηµική ζήτηση Ο2 ή (COD) =4429,10 * 9,6 /100= 425,190Kg/ηµέρα ή αλλιώς
16.353 mg/Lt.
τον ακόλουθο πίνακα 9:
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 250 165 41.250 0,058 2.392,5
4 Χοίροι πάχυνσης 825 70 57.750 0,058 3.349,5
5 Κάπροι 11 200 2.200 0,058 127,6
ΣΥΝΟΛΟ 2.286 51,44 123.100 0,058 7.139,8
7139,8* 3,1/100= 221,33 Kg/ηµέρα ή αλλιώς 8.513 mg/Lt .
Ενώ η χηµική ζήτηση Ο2 ή (COD) =7139,8 * 9,6 /100= 685,42 Kg/ηµέρα ή αλλιώς 26.362
mg/Lt.
Ο όγκος των παραγόµενων αποβλήτων της 7ης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης προκύπτει

από τον ακόλουθο πίνακα 10:
86
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 150 165 24.750 0,058 1.435,5
4 Χοίροι πάχυνσης 495 70 34.650 0,058 2.009,7
5 Κάπροι 3 200 600 0,058 34,8
ΣΥΝΟΛΟ 1.338 51,44 72.390 0,058 4.198,62
Και ο Τελικός Όγκος = 4,2 * 10/ 3,5 = 12 m3 / ηµέρα µε Ο.Σ 3,5%
Ενώ η χηµική ζήτηση Ο2 ή (COD) =4198,62 * 9,6 /100= 403.07 Kg/ηµέρα ή αλλιώς 15.502
mg/Lt.
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 800 165 132.000 0,058 7.656
2 Χοιρίδια ανάπτυξης 2.320 13 30.160 0,058 1.749,28
3 Χοιρίδια προπάχυνσης 1.680 25 42.000 0,058 2.436
4 Χοίροι πάχυνσης 2.640 70 184.800 0,058 10.718,4
5 Κάπροι 0 200 0 0,058 0
ΣΥΝΟΛΟ 7.440 51,44 388.960 0,058 22.559,68
22559,68 * 3,1/100= 699,35 Kg/ηµέρα ή αλλιώς 26.898 mg/Lt .
Ενώ η χηµική ζήτηση Ο2 ή (COD) =22559,68 * 9,6 /100= 2166 Kg/ηµέρα ή αλλιώς 83.297
mg/Lt.
87
Ηµερήσιος
Αύξων Έδρα ∆υναµικότητα Έτος όγκος

BOD5 COD
αριθµός επιχείρησης (αρ.xοιρ/τέρων) ίδρυσης αποβλήτων
(m3 / ηµέρα)
1 ΑΦΡΑΤΙ 1120 1968 97 40.443 125.244
2 ΩΡΟΛΟΓΙΟ 225 1997 19 7.947 24.612
3 ∆ΡΟΣΙΑ 170 1992 14 6.049 18.734
ΒΑΘΥ
4 1000 1971 85 35.433 109.729
ΑΥΛΙ∆ΑΣ
ΒΑΘΥ
5 150 1973 13 5.281 16.353
ΑΥΛΙ∆ΑΣ
ΜΕΝΤΟΥΛΙ
6 250 1981 21 8.513 26.362
ΚΥΜΗΣ
7 ΑΦΡΑΤΙ 150 1989 12 5.006 15.502
8 ΚΑΘΕΝΟΙ 800 1973 64 26.898 83.297
Πίνακας 12. Συγκεντρωτικός πίνακας που παραθέτει για κάθε χοιροτροφική µονάδα τα δυναµικότητα,
ηµερήσιο όγκο αποβλήτων (m3 ), BOD5 , COD .
88
‘ΠΡΟΤΥΠΗ’ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ
ΟΙΝΟΦΥΤΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΒΟΙΩΤΙΑΣ
Α. Γενικά :
Κατά την διάρκεια της διεξαγωγής της παρούσας µελέτης έλαβε χώρα η έναρξη απασχόλησης
µου σε µια χοιροτροφική εκµετάλλευση δυναµικότητας 520 χοιροµητέρων, που εδρεύει στην
περιοχή των Οινοφύτων του νοµού Βοιωτίας. Η συγκεκριµένη θέση εργασίας µου έδωσε την
δυνατότητα να δω στην πράξη την παραγωγική διαδικασία, να έχω άµεση πρόσβαση σε ένα
πλήθος δεδοµένων σχετικά µε την παρούσα µελέτη και να έχω σταθερή παρακολούθηση και
ολοκληρωµένη άποψη για το σύνολο του συστήµατος συλλογής, µεταφοράς, επεξεργασίας και
διάθεσης των αποβλήτων.
Αυτή η χοιροτροφική εκµετάλλευση καλείται στο κείµενο και απεικονίζεται στους χάρτες ως
‘πρότυπη’. Η ονοµασία αυτή δεν αποσκοπεί στον χαρακτηρισµό της συγκεκριµένης ως
παράδειγµα λειτουργίας, αν και οφείλουµε εκ των προτέρων, να παραδεχτούµε πως η
διεύθυνση είναι σε συνεχή εκσυγχρονισµό των εγκαταστάσεων εν γένει, µετά την πλήρη
ανακαίνιση του συστήµατος διαχείρισης των αποβλήτων. Ακολουθώντας τις επιταγές της
νοµοθεσίας, έγιναν όλες οι απαραίτητες ενέργειες για την έκδοση του πιστοποιητικού ότι
πληρεί τους Περιβαλλοντικούς Όρους Λειτουργίας. Σκοπός µας πάντως είναι να την
ονοµατίσουµε µε κάποιον διαφορετικό τρόπο σε σχέση µε τις υπόλοιπες εκµεταλλεύσεις γιατί
για αυτήν υπάρχει πληθώρα δεδοµένων, το οποίο και αποτέλεσε αφορµή για την εµβάθυνση
µας στον τρόπο εκτίµησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων µιας χοιροτροφικής
εκµετάλλευσης.
Β. Σύστηµα συλλογής των αποβλήτων της επιχείρησης :
Η παρούσα εκµετάλλευση ιδρύθηκε το 1973 και εδρεύει στον Άγιο Θωµά Βοιωτίας πολύ
κοντά στην βιοµηχανική περιοχή των Οινοφύτων. Το 1986 εγκαινιάσθηκε το σφαγείο και ο
επόµενος εξοπλισµός ήταν το 2006 που αφορούσε τον Βιολογικό Καθαρισµό. Απέχει 5 χλµ.
από τον οικισµό και τον αρχαιολογικό χώρο του ∆ίλεση , 2 χλµ. από τον οικισµό των
Οινοφύτων και 1,5 χλµ. από τον ποταµό Ασωπό. Η δυναµικότητά της ανέρχεται σε 500
χοιροµητέρες. Η µονάδα διαθέτει ιδιόκτητη έκταση 60 περίπου στρεµµάτων από τα οποία τα 20
καταλαµβάνουν οι πάσης φύσεως κτιριακές και µηχανολογικές εγκαταστάσεις
συµπεριλαµβανοµένων και των ακάλυπτων χώρων µεταξύ των κτιρίων καθώς και των
εσωτερικών δρόµων.
89
Οι πηγές ενέργειας που χρησιµοποιούνται είναι το ηλεκτρικό, για όλες τις λειτουργίες, εκτός
της θέρµανσης των θαλάµων ανάπτυξης όπου χρησιµοποιείται το γκάζι, ενώ το πετρέλαιο
χρησιµοποιείται για την λειτουργία των γεννητριών σε περιπτώσεις διακοπής ή βλάβης της
ηλεκτροδότησης. Η µονάδα απαρτίζεται από 14 θαλάµους, αναλυτικά στον πρώτο θάλαµο
φυλάσσονται οι κάπροι σε συµπαγές δάπεδο σε συνδυασµό µε στρωµνή, το οποίο και
καθαρίζεται µε φτυάρισµα µια φορά την εβδοµάδα. Στον πρώτο θάλαµο παραµένουν επίσης οι
χοιροµητέρες που θα κάνουν επίβαση και τα θυληκά αντικατάστασης.
Στους θαλάµους 2, 3 βρίσκονται οι χοιροµητέρες σε ξηρά περίοδο. Οι θάλαµοι αυτοί είναι
ηµιανοικτού τύπου και τα ζώα φυλάσσονται σε οµαδικά κελιά των 6-10 ,όπου η µισή επιφάνεια
είναι εντός του κτιρίου και η άλλη µισή εκτός κτιρίου ώστε να παρέχεται η δυνατότητα στα ζώα
να περπατούν και να εξασφαλίζεται έτσι η ευζωΐα τους. Ο χώρος άσκησης βρίσκεται πάνω από
κανάλι αποκοµιδής και αποθήκευσης της κόπρου για την πλήρη αποµάκρυνση της οποίας
επεµβαίνουν 2 φορές τον µήνα µε πλύσιµο. Επίσης ο θάλαµος 14 χρησιµοποιείται για τη
φύλαξη χοιροµητέρων ξηράς περιόδου µε σύστηµα φύλαξης σε µεταλλικούς, ατοµικούς
κλωβούς. Υπάρχουν τρεις σειρές κλωβών επάνω σε εσχαρωτό τσιµεντένιο δάπεδο που
παρέχουν την δυνατότητα περιορισµού των χοιροµητέρων, ενώ δυο µεγάλα κανάλια διατρέχουν
τον θάλαµο για την αποµάκρυνση των αποβλήτων . Για την πλήρη αποµάκρυνση των οποίων
επεµβαίνουν κάθε εβδοµάδα µε φτυάρισµα και 2 φορές τον µήνα µε πλύσιµο.
Σε πλήρως εσχαρωτό δάπεδο φυλάσσονται τα ζώα στους θαλάµους 4,5,6 που αφορούν τους
θαλάµους τοκετού και πρώτης ανάπτυξης. Τα κατασκευαστικά στοιχεία των εσχαρών
διαφέρουν ανάλογα µε το στάδιο. Συγκεκριµένα στους θαλάµους των τοκετών υπάρχουν
µεταλλικά κελιά τοκετών που κρατούν την χοιροµητέρα περιορισµένη σε ένα χώρο ώστε να
αποφεύγονται οι συνθλίψεις των χοιριδίων που παραµένουν στον περιβάλλοντα χώρο. Οι
εσχάρες κάτω από την χοιροµητέρα είναι ορθογώνιες ενώ στο υπόλοιπο κελί µε οπές, ώστε να
αποφεύγονται οι µικροτραυµατισµοί των νυχιών τους. Σε κάθε θάλαµο υπάρχουν δυο σειρές µε
κελιά τοκετών κάτω από τις οποίες υπάρχουν κανάλια για την αποµάκρυνση των αποβλήτων. Η
πλήρης αποµάκρυνση εξασφαλίζεται µε φτυάρισµα κάθε 15 ηµέρες περίπου, ενώ πλύσιµο και
απολύµανση εφαρµόζεται κάθε φορά που αδειάζουν τα κελιά, δηλαδή µια φορά τον µήνα. Οι
εσχάρες στα κελιά πρώτης ανάπτυξης είναι πλαστικές µε µορφή ανοιγµάτων στρογγυλή ή
ροµβοειδής. Κάτω από τις δυο σειρές κελιών που υπάρχει σε κάθε θάλαµο υπάρχουν κανάλια
συλλογής των αποβλήτων τα οποία και αποµακρύνονται κάθε φορά που αδειάζουν τα κελία,
δηλαδή κάθε 40-50 ηµέρες.
Πλήρως εσχαρωτό δάπεδο εµφανίζεται και στον θάλαµο 13 της πάχυνσης ( Εικόνα 24). Εκεί
οι εσχάρες είναι τσιµεντένιες µε ανοίγµατα ορθογώνια. Κάτω από τον εσχαρωτό δάπεδο
υπάρχουν δυο βαθιά κανάλια όπου συλλέγοντα τα απόβλητα και παραµένουν µέχρι να αδειάσει
90
ο θάλαµος. Οπότε και εφαρµόζεται η πλήρης αποµάκρυνση των αποβλήτων και καθαρισµός
των καναλιών, δηλαδή µια φορά κάθε δυο µήνες περίπου. Για λόγους καθαρά χωροταξικούς τα
απόβλητα από τον συγκεκριµένο θάλαµο δεν διοχετεύονται στο σύστηµα επεξεργασίας των
αποβλήτων αλλά καταλήγουν σε µια ανεξάρτητη χωµάτινη δεξαµενή που βρίσκεται δίπλα από
τον θάλαµο (Εικόνα 25).
Εικόνα 24 : Θάλαµος πάχυνσης µε πλήρως εσχαρωτό τσιµεντένιο δάπεδο.
Εικόνα 25 : Χωµάτινη δεξαµενή συλλογής των αποβλήτων του Θαλάµου 13 της Πάχυνσης.
91
Τα ζώα της προπάχυνσης στους θαλάµους 7,8 και της τελικής πάχυνσης στους θαλάµους 9,
10, 11, 12 φυλάσσονται σε δάπεδα συνδυασµού επιπέδου και εσχάρας. Αναλυτικότερα τα
επίπεδο δάπεδο είναι τσιµεντένιο και καταλαµβάνει τα 2/3 της επιφάνειας του κελιού, ενώ οι
εσχάρες είναι τσιµεντένιες µε ορθογώνια ανοίγµατα και αποτελούν το υπόλοιπο 1/3 (Εικόνα
26). Σε κάθε έναν από αυτούς τους θαλάµους υπάρχουν δυο σειρές κελιών κάτω από το
εσχαρωτό τµήµα των οποίων υπάρχουν κανάλια για την παραµονή των αποβλήτων. Στην
προπάχυνση δεν επεµβαίνουν για την πλήρη αποµάκρυνση των αποβλήτων, παρά µόνο κάθε
φορά που αδειάζει το κελί , δηλαδή 1 φορά κάθε 1,5 µήνα. Στους θαλάµους της πάχυνσης
υπάρχει η ίδια διάταξη και τα ανάλογα κανάλια, ενώ επεµβαίνουν µε πλύσιµο για την πλήρη
αποµάκρυνση των αποβλήτων σε κελιά επιλεκτικά και µια φορά κάθε µήνα καθολικά.
Εικόνα 26 : Μορφή του δαπέδου στα κελιά προπάχυνσης και πάχυνσης.
Όλα αυτά τα επιµέρους κανάλια (Εικόνα 27) καταλήγουν σε τρεις µεγαλύτερης διατοµής
αγωγούς που βρίσκονται κάτω από τους διαδρόµους που βρίσκονται µεταξύ των θαλάµων
(Εικόνα 28). Στην συνέχεια ενώνονται σε έναν κοινό αγωγό που οδηγεί τα υγρά απόβλητα µε
φυσική ροή στο σύστηµα επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων.
92
Εικόνα 27 : Μορφή των καναλιών στο άκρο των θαλάµων, λίγο πριν τον κεντρικό
αποχετευτικό αγωγό.
Εικόνα 28 : Εξωτερικός διάδροµος µεταξύ των θαλάµων πάχυνσης που διατρέχεται από
υπόγειο αποχετευτικό αγωγό.
93
Γ. Σύστηµα επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων :
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω η συγκεκριµένη µονάδα ακολουθώντας τις αλλαγές στο
νοµικό καθεστώς των χοιροτροφικών επιχειρήσεων προχώρησε στην διαδικασία έκδοσης
αδείας λειτουργίας, για την έκδοση της οποίας ήταν απαραίτητη η εκτίµηση των
περιβαλλοντικών επιπτώσεων και κατ’ επέκταση η µελέτη των αποβλήτων. Την µελέτη
ανέλαβε το 2006 µια ιδιωτική επιχείρηση που εδρεύει στην Θεσσαλονίκη. Για την επιλογή της
µεθόδου επεξεργασίας καθώς και του ηλεκτροµηχανικού εξοπλισµού λήφθηκαν υπόψη τα
παρακάτω:
1. Αποφυγή των οχλήσεων
2. Αντιµετώπιση της συνεχούς διακύµανσης του υδραυλικού και
ρυπαντικού φορτίου.
Η έκταση των 40 περίπου στρεµµάτων που είναι ιδιόκτητη θα χρησιµοποιηθεί για την
διάθεση των αποβλήτων και των υποπροϊόντων επεξεργασίας, χωρίς δυσµενείς επιδράσεις στο
περιβάλλον. Η όλη διεργασία διακρίνεται στα εξής στάδια ,όπως απεικονίζεται και στο
διάγραµµα ροής που ακολουθεί µετά την απαρίθµηση:
1. Συγκέντρωση-εξισορρόπηση-οµοιογενοποίηση και διαχωρισµό των
στερεών-υγρών αποβλήτων
2. Φυσική βιολογική επεξεργασία κατά βάση αναερόβια σε χωµάτινη
δεξαµενή
3. Οξείδωση µε διάχυση οξυγόνου (σε συνδυασµό µε καθίζηση)
4. Φυσική βιολογική επεξεργασία σε δεύτερη χωµάτινη δεξαµενή
5. Αποθήκευση σε διαδοχικές αερόβιες χωµάτινες δεξαµενές-τελική διάθεση
(έδαφος).
94
Σχέδιο 8: Το διάγραµµα ροής της ‘Πρότυπης’ χοιροτροφικής εκµετάλλευσης..
Tα απόβλητα, λοιπόν, συλέγονται µε φυσική ροή στην δεξαµενή εξισορρόπησης η οποία

είναι απαραίτητη λόγω των σηµαντικών διακυµάνσεων που παρουσιάζει η ροή από το ωράριο
πλυσίµατος των χώρων. Στην παρούσα δεξαµενή επιτυγχάνεται εξισορρόπηση της παροχής
προς τα επόµενα στάδια επεξεργασίας αλλά και οµογενοποίηση των ποιοτικών
χαρακτηριστικών των αποβλήτων. Η δεξαµενή βρίσκεται υπό συνεχή αερισµό για την καλή
ανάµιξη και αποφυγή δυσοσµιών, είναι υπόγεια, κλειστή, κατασκευασµένη από οπλισµένο
σκυρόδεµα χωρητικότητας ικανής για απόβλητα δύο ηµερών ( Εικόνα 29).
95
Εικόνα 29 : Άποψη της δεξαµενής συλλογής-εξισορρόπησης και του µηχανικού διαχωριστή
υγρών-στερεών.
Η απαραίτητη ποσότητα αέρα στη δεξαµενή εξισορρόπησης είναι 1-1,5Nm3/ m3/hr

αποβλήτων και τροφοδοτείται µέσω ενός φυσητήρα και συστήµατος διαχυτών. Για την
τροφοδοσία των επόµενων σταδίων επεξεργασίας (αρχικά διαχωριστής κόπρου) είναι
εγκατεστηµένη στη δεξαµενή εξισορρόπησης υποβρύχια αντλία ακαθάρτων η λειτουργία της
οποίας γίνεται µέσω φλοτεροδιακοπτών. Η αντλία τροφοδοτεί το περιστρεφόµενοκόσκινο
διαχωριστή κόπρου (Εικόνα 30) µε σταθερή παροχή. Στη δεξαµενή εξισορρόπησης
επιτυγχάνεται µείωση του οργανικού φορτίου µέχρι και 20%.
96
Εικόνα 30 : Μηχανικός διαχωριστής υγρών-στερεών και πτώση των υγρών στην Ά χωµάτινη
δεξαµενή επεξεργασίας.
Η διαχωριζόµενη στερεά φάση υφίσταται ζύµωση (διαπιστώνεται από την άνοδο της
θερµοκρασίας ανεξάρτητα των εξωτερικών συνθηκών) και σε σχετικά µικρό χρονικό διάστηµα
(περίπου 30 ηµέρες) υφίσταται χώνευση. Λόγω των υψηλών θερµοκρασιών που αναπτύσσονται
(µέχρι 60οC) εξουδετερώνονται οι δυσάρεστες µυρωδιές, αδρανοποιούνται οι σπόροι ζιζανίων
και οι περισσότεροι µικροοργανισµοί µε αποτέλεσµα να µπορεί να διατεθεί ως λίπασµα.
Μετά την αποµάκρυνση της κοπριάς τα απόβλητα οδηγούνται µε φυσική ροή στην Α’
χωµάτινη δεξαµενή αερόβιας-αναερόβιας επεξεργασίας (Εικόνα 31) στην οποία η
αποµάκρυνση σε οργανικό φορτίο είναι της τάξης του 80% ενώ ο χρόνος παραµονής σε αυτή
περίπου 85ηµέρες.
97
Εικόνα 31 : Α’ χωµάτινη δεξαµενή αερόβιας-αναερόβιας επεξεργασίας .
Μέσω εµβαπτισµένης αντλίας τα απόβλητα οδηγούνται στη δεξαµενή οξείδωσης-καθίζησης

όπου γίνεται οξείδωση του οργανικού φορτίου από µικροοργανισµούς µε τη βοήθεια
διαλυµένου οξυγόνου. Στη δεξαµενή αερισµού προβλέπεται ανακυκλοφορία ιλύος από τον
πυθµένα της δεξαµενής της τάξεως του 100% έτσι ώστε διατηρείται σταθερή η συγκέντρωση
των µικροοργανισµών (MLSS) για την οξείδωση του εισερχόµενου οργανικού φορτίου.
Τα διαυγασµένα από τη δεξαµενή καθίζησης υπερχειλίζουν προς την Β’ αναερόβια-αερόβια
δεξαµενή επεξεργασίας (Εικόνα 32). Στην οποία µέσω της βιολογικής δράσης και λόγω της
µικρότερης φόρτισης του υγρού εισόδου σε BOD5 και του µεγαλύτερου χρόνου παραµονής σε
σχέση µε την Α΄ δεξαµενή επιτυγχάνεται ποσοστό αποµάκρυνσης οργανικού φορτίου
µεγαλύτερο του 90%.Οι παραγόµενες ποσότητες βιοαερίου είναι ελάχιστες και δεν αναµένεται
πρόβληµα δυσοσµίας.
98
Εικόνα 32 : Β’ χωµάτινη δεξαµενή αερόβιας-αναερόβιας επεξεργασίας .
Τα επεξεργασµένα υγρά διοχετεύονται διαδοχικά σε χωµάτινες δεξαµενές αποθήκευσης

όπου επικρατούν αερόβιες συνθήκες. Με συνολική επιφάνεια που των δεξαµενών 6στρ. και
µέσο βάθος 3m η αποθηκευτική ικανότητα των δεξαµενών αντιστοιχεί σε χρονικό διάστηµα
περίπου 1 χρόνο. Τα απόβλητα απαλλαγµένα από το µεγαλύτερο µέρος του ρυπαντικού φορτίου
υφίστανται επιπλέον επεξεργασία µέσω τριών ζωνών βιολογικής δράσεως σε κάθε
αποθηκευτικής δεξαµενή:
Οι δεξαµενές αυτές λειτουργούν ως επαµφοτερίζουσες δεξαµενές στις οποίες λαµβάνει χώρα
περαιτέρω µείωση του οργανικού φορτίου µέσω της βιολογικής δράσης σε τρεις
διαµορφωµένες ζώνες:
1 Την επιφανειακή αερόβια ζώνη µε αερόβια βακτήρια και φύκη σε συµβίωση
2 Την αναερόβια ζώνη του πυθµένα, στην οποία συγκεντρώνονται τα ιζήµατα και
αποσυντίθενται από αναερόβια βακτήρια και
3 Την ενδιάµεση ζώνη που είναι αναερόβια όπου οι οργανικές ουσίες
αποδοµούνται από επαµφοτερίζουσες (facultative) µικροοργανισµούς
Ο ρόλος των δεξαµενών είναι διπλός: Πέρα από την επιπρόσθετη µείωση σε οργανικό φορτίο
η δεξαµενή διαθέτει µεγάλη αποθηκευτική ικανότητα µε αποτέλεσµα τα επεξεργασµένα υγρά
να διατίθενται σε περιόδους που το έδαφος δεν είναι κορεσµένο. Επίσης δεν υπάρχει ο κίνδυνος
δηµιουργίας αναερόβιων συνθηκών και δυσοσµιών καθώς τα απόβλητα µετά την επεξεργασία
έχουν απαλλαχθεί από το µεγαλύτερο µέρος του οργανικού φορτίου.
99
∆. Μελέτη των αποβλήτων :
Τα απόβλητα της µονάδας παράγονται σε υγρή µορφή και είναι µίγµα νερού, διαλυµένων και
αιωρούµενων στερεών συστατικών. Τα απόβλητα προέρχονται από το πλύσιµο των
εγκαταστάσεων, τον καθαρισµό των χώρων καθώς και από διαρροές ποτίστρων ή σωληνώσεων.
Το σηµαντικότερο µέρος των αποβλήτων προέρχεται από τα ούρα και τα κόπρανα των ζώων.
Έχουν συγκέντρωση σε στερεά της τάξεως του 3% κατά βάρος. Συνεπώς σύµφωνα µε τον
πίνακα 13 ο όγκος των µικτών αποβλήτων (ουροκόπρος και νερά πλύσης) είναι:
Qw=15335/0,3=52m3/d
ενώ το οργανικό φορτίο των αποβλήτων (πίνακας 14) είναι: 12000mg/lt.
ζώων (lt/d)
1 Χοιροµητέρες 500 165 82.500 0,058 4.785
2 Χοιρίδια ανάπτυξης 1.300 13 16.900 0,058 980,2
3 Χοιρίδια προπάχυνσης 1.600 25 40.000 0,058 2.320
4 Χοίροι πάχυνσης 1.700 70 119.000 0,058 6.902
5 Κάπροι 30 200 6.000 0,058 348
ΣΥΝΟΛΟ 5.130 51,44 264.400 0,058 15.335,2
Πίνακας 13. Όγκος παραγόµενων αποβλήτων της ‘Πρότυπης’ χοιροτροφικής εκµετάλλευσης.
α/α Παράµετρος Συνολικό Ζ.Β. Ποσότητα Ποσότητα Συγκέντρωση

(kg) Kg/d/1000kgΖ.Β. kg/d mg/lt
1 BOD5 264.400 2,2 581,7 12.000

2 COD 264.400 6,6 1.745,0 33.560
3 TSS 264.400 6,0 1.586,0 30.000
4 TVS 264.400 4,5 1.190,0 22.885
5 ΤΚΝ 264.400 0,39 103.116 1.983
6 P 264.400 0,17 44.948 864
7 K 264.400 0,1 26.440 508
Πίνακας 14. Ρυπαντικά φορτία της ‘Πρότυπης’ χοιροτροφικής εκµετάλλευσης.
Στη δεξαµενή εξισορρόπησης καταλήγουν τα απόβλητα της εγκατάστασης µε φυσική ροή .Η

δεξαµενή είναι υπόγεια, κλειστή, κατασκευασµένη από οπλισµένο σκυρόδεµα χωρητικότητας
ικανής για απόβλητα δύο ηµερών.
100
Οι διαστάσεις της δεξαµενής είναι:
Μήκος :6,5m
Πλάτος : 6,5m
Ολικό βάθος : 5m
Ωφέλιµο βάθος : 2,5m
Ο ωφέλιµος όγκος της δεξαµενής είναι 106m3.
Στην εξισορρόπηση παρατηρείται µείωση σε οργανικό φορτίο της τάξης του 20%. Συνεπώς
εφαρµόζοντας ισοζύγιο µάζας στην εξισορρόπηση προκύπτον τα εξής:
ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΜΟΝΑ∆Α ΕΙΣΟ∆ΟΣ ΕΞΟ∆ΟΣ ΑΠΟΜΑΚ.

ΑΠΟΜΑΚ.
Qw m3/d 52 52
COD 20% mg/lt 33.560,0 26.846,0

kg/d 1.745,0 1.396,0 349,0
BOD 20% mg/lt 12.000,00 8.950,00
kg/d 581,7 465,4 116,3
Πίνακας 15. Ισοζύγιο µάζας στην εξισορρόπηση
Τα απόβλητα στη συνέχεια καταθλίβονται στο κόσκινο. Εκεί παρατηρείται αποµάκρυνση

στερεών 40% και µείωση σε οργανικό φορτίο της τάξης του 25%. Συνεπώς εφαρµόζοντας
ισοζύγιο µάζας προκύπτον τα εξής:

ΑΠΟΜΑΚ.
Qw m3/d 52 52
COD 25% mg/lt 26.846,0 20.135,0

kg/d 1.396,0 1.047,0 349,0
BOD 25% mg/lt 8.950,00 6.714,00
kg/d 465,4 349,1 116,3
SS 40% mg/lt 30.000,00 18.300,00
kg/d 1.586,0 951,6 634,4
Πίνακας 16. Ισοζύγιο µάζας στο διαχωριστή στερεών
101
Τα απόβλητα στη συνέχεια οδηγούνται στη χωµάτινη αερόβια-αναερόβια δεξαµενή
διαστάσεων 36x20x6,0Hωφ, συνολικού όγκου 4320m3. Στη δεξαµενή εµβαπτίζεται αντλία για
την τροφοδοσία της δεξαµενής οξείδωσης. Εφαρµόζοντας το ισοζύγιο µάζας την αερόβια-
αναερόβια δεξαµενή προκύπτει:

ΑΠΟΜΑΚ.
Qw m3/d 52 52
COD 80% mg/lt 20.135,0 16.115,0

kg/d 1.047,0 838,0 209,0
BOD5 80% mg/lt 6.714,00 1343
kg/d 349,1 69,82 157,5
SS 90% mg/lt 18.300,00 1.830,0
kg/d 951,6 95,16 856,4
Πίνακας 17. Ισοζύγιο µάζας στη Α’ δεξαµενή αερόβιας-αναερόβιας
Επεξεργασίας.
Στη συνέχεια ακολουθούν οι δεξαµενές οξείδωσης και καθίζησης. Κατασκευάζεται δεξαµενή

οξείδωσης 6,5x6,5x2,2m συνολικού όγκου 93,0m3 η οποία ακολουθείται από δεξαµενή
καθίζησης διαστάσεων 5x5x1,8 (µέσο βάθος). Εφαρµόζοντας το ισοζύγιο µάζας στον αερισµό
προκύπτει :

ΑΠΟΜΑΚ.
Qw m3/d 52 52
COD 50% mg/lt 16.115,0 8.058

kg/d 838,0 419 419
BOD5 50% mg/lt 1.343,00 671,5
kg/d 69,82 34,92 34,9
SS 60% mg/lt 1.830,0 732,0
kg/d 95,16 38,1 57,06
Πίνακας 18. Ισοζύγιο µάζας στη δεξαµενή οξείδωσης (καθίζηση).
Τα απόβλητα στη συνέχεια οδηγούνται στη χωµάτινη αερόβια-αναερόβια δεξαµενή.

Κατασκευάζεται δεξαµενή διαστάσεων 35x45x4,5Hωφ, συνολικού όγκου 7087m3.
Εφαρµόζοντας το ισοζύγιο µάζας στην αερόβια-αναερόβια δεξαµενή προκύπτει:
102
ΑΠΟΜΑΚ.
Qw m3/d 52 52
COD 90% mg/lt 8.058 806

kg/d 419 41,9 377,0
BOD5 90% mg/lt 3.365,00 337
kg/d 175,00 17,5 157,5
SS 90% mg/lt 10.980 1.098,0
kg/d 571,0 57,1 513,9
Πίνακας 19. Ισοζύγιο µάζας στη Β’ δεξαµενή αερόβιας-αναερόβιας
Επεξεργασίας.
Ε. ∆ιάθεση των αποβλήτων :
Τα επεξεργασµένα απόβλητα αποθηκεύονται σε διαδοχικές χωµάτινες δεξαµενές εντός του

οικοπέδου ( Εικόνα 33 ) στις οποίες υφίστανται περαιτέρω επεξεργασία. Με συνολική
επιφάνεια των δεξαµενών 6στρ. και µέσο βάθος 3m η αποθηκευτική ικανότητα των δεξαµενών
αντιστοιχεί σε χρονικό διάστηµα περίπου 1 χρόνο.
Η απαιτούµενη έκταση για τη διάθεση των αποβλήτων γίνεται µε βάση την υδραυλική
φόρτιση εδάφους, οργανική φόρτιση, και µε βάση την φόρτιση αιωρούµενων στερεών. Το
έδαφος είναι ιλυοαργιλώδες µίγµα.
Εικόνα 33: Αεροφωτογραφία της χοιροτροφικής εκµετάλλευσης όπου φαίνονται µε µαύρο

χρώµα οι χωµάτινες δεξαµενές αποθήκευσης των τελικών υγρών αποβλήτων.
103
ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΜΟΝΑ∆Α ΤΙΜΕΣ
3
Παροχή σχεδιασµού m /d 52
BOD5 Kg/d 14
SSin kg/d 46
Παραδοχές
Υδραυλική φόρτιση του εδάφους, Κ (1-2,3) m/yr 1,5
Οργανική φόρτιση BOD5 Kg/ha/d 121
Φόρτιση στερεών SS Kg/ha/d 100
Υπολογισµοί
Απαιτούµενη επιφάνεια για υδραυλικό φορτίο ha 1,26

(ετήσιο φορτίοF1=Qx365/k)
Απαιτούµενη επιφάνεια για οργανικό φορτίο ha 0,115
(F2=BOD5max/οργανική φόρτιση)
Απαιτούµενη επιφάνεια για αιωρούµενα στερεά ha 0,46
(F3=SSin/SS)
Πίνακας 20. Υπολογισµός επιφανειακού συστήµατος διάθεσης µε βάση το οργανικό φορτίο και την
υδραυλική φόρτιση.
Όπως προκύπτει από τους υπολογισµούς η επιφάνεια µε βάση το µέγιστο υδραυλικό φορτίο
που µπορεί να δεχθεί το έδαφος είναι περίπου 12 στρέµµατα. Η διαθέσιµη έκταση,
υπερκαλύπτει την παραπάνω απαίτηση (συνολική διαθέσιµη έκταση για πότισµα περίπου 30
στρέµµατα).
Όσον αφορά την διάθεση των υποπροϊόντων και συγκεκριµένα τα εσχαρίσµατα από τον
µηχανικό διαχωριστή των στερεών και την παραγόµενη ιλύ. Προκύπτει ότι η ηµερήσια
ποσότητα κοπριάς που παράγεται στο διαχωριστή είναι της τάξης των 3,5m3/d (µε
συγκέντρωση 18%).
Τα στερεά αυτά εναποτίθενται αρχικά σε πλάκα από οπλισµένο σκυρόδεµα και παραµένουν
εκεί για αρκετό χρονικό διάστηµα. Κατά την παραµονή της η κοπριά σταθεροποιείται µε
αερόβια θερµόφιλη αποσύνθεση των οργανικών ουσιών, ενώ παράλληλα µειώνεται σηµαντικά
ο όγκος της.
Η κοπριά διατίθεται ως λίπασµα καθώς διαθέτει τα βασικά θρεπτικά συστατικά τα οποία
επανέρχονται στο έδαφος.
104
Προκύπτει, επίσης από υπολογισµούς ότι η περίσσεια της καθιζάνουσας ιλύος από την
αερόβια βιολογική επεξεργασία είναι πλήρως σταθεροποιηµένη (tc=18d) µε αποτέλεσµα να
µπορεί να διατεθεί και αυτή ως λίπασµα µαζί µε τα διαχωριζόµενα στερεά από τον διαχωριστή
στερεών. Πριν τη διάθεσή της η περίσσεια της σταθεροποιηµένης ιλύος οδηγείται σε
αµµοκλίνες ξηράνσεως.
Η ελάττωση του περιεχόµενου νερού (µέχρι 80%) της λάσπης επιτυγχάνεται µέσω µηχανικής
στράγγισης ενώ η ξήρανση µέσω εξάτµισης (λόγω εµφράξεως της άµµου).
Η απαιτούµενη εδαφική έκταση για την αποξήρανση της λάσπης στη Μεσογειακή περιοχή
(µε διάρκεια ξηράνσεως 1 µήνα) είναι για την σταθεροποιηµένη λάσπη [2], 0,5kg
στερεά/m2_ηµ. Συνεπώς η απαιτούµενη έκταση στη συγκεκριµένη περίπτωση είναι:
25kg/d/0,5kg/m2_d=50m2.
Κατασκευάζεται αµµοκλίνη διαστάσεων 7x20m2=140m2, που υπερκαλύπτει την απαίτηση.

Η αµµοκλίνη κατασκευάζεται µε µικρή κλίση έτσι ώστε τα στραγγίδια να συγκεντρώνονται σε
κεντρικό σωλήνα από όπου διοχετεύονται προς επεξεργασία µαζί µε τα απόβλητα. Το
υποκείµενο στρώµα των χαλικιών είναι πάχους 20cm της άµµου 10-20cm, ενώ η λάσπη
διαµορφώνει πάχος στρώµατος περίπου 30cm.
ΣΤ. Ετήσια κατανάλωση ενέργειας και εκποµπές διοξειδίου του Άνθρακα (CO2 ) :
Σχετικά µε το ύψος της ετήσιας κατανάλωσης ενέργειας, βασικά αφορά την κατανάλωση
ηλεκτρικής ενέργειας, και επιπλέον την κατανάλωση υγραερίου και πετρελαίου θέρµανσης.
Όπως προκύπτει από την περιγραφή της εκµετάλλευσης στα πλαίσια της έκδοσης Άδειας
Λειτουργίας, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανέρχεται στις 40.000 Kwh ετησίως, του
υγραερίου στα 2000 Lt ετησίως και του πετρελαίου θέρµανσης στα 5.500 Lt ετησίως.
Αναλυτικά η ηλεκτρική ενέργεια χρησιµοποιείται για :
¾ Την λειτουργία του µύλου, που περιλαµβάνει την µεταφορά των ζωοτροφών
από τους χώρους αποθήκευσης (σιλό) στον µύλο, την άλεση των ζωοτροφών και την
ανάµιξή τους για την παραγωγή των διαφόρων τύπων σιτηρεσίων.
¾ Την λειτουργία του αυτόνοµου συστήµατος διανοµής της τροφής που
εφαρµόζεται στην προπάχυνση και την πάχυνση.
105
¾ Την λειτουργία του συστήµατος ενεργητικού αερισµού που εφαρµόζεται στην
προπάχυνση, την πάχυνση, στον χώρο φύλαξης των αρσενικών και σε έναν από τους
θαλάµους πρώτης ανάπτυξης.
¾ Την λειτουργία των θερµαντικών λαµπτήρων που χρησιµοποιούνται στους
θαλάµους τοκετών και πρώτης ανάπτυξης.
¾ Τον φωτισµό των εσωτερικών και περιβάλλοντων χώρων.
¾ Την λειτουργία του σφαγείου
¾ Την λειτουργία του γραφείου της επιχείρησης
¾ Την κατανάλωση από τις 4 µόνιµες κατοικίες των εργατών της επιχείρησης .
¾ Την λειτουργία του συστήµατος επεξεργασίας των αποβλήτων που
περιλαµβάνει την περιοδική λειτουργία των µηχανικό διαχωριστή υγρών και στερεών,
αεριστήρων και αντλιών.
Το υγραέριο χρησιµοποιείται στην θέρµανση των θαλάµων πρώτης ανάπτυξης και το

πετρέλαιο θέρµανσης στο σφαγείο για την παραγωγή ζεστού νερού.
Με βάση τα δεδοµένα της συνολικά καταναλωθείσας ηλεκτρικής ενέργειας, υγραερίου και
πετρελαίου, θα υπολογίσουµε στην πορεία την ποσότητα των εκποµπών CO2 από την
επιχείρηση. Αυτή η µετατροπή χρησιµοποιείται τα τελευταία χρόνια ως δείκτης της
περιβαλλοντικής επίπτωσης από κτιριακές εγκαταστάσεις.
Ο υπολογισµός των εκποµπών CO2 από ένα κτίριο αφορά :
¾ Το εκπεµπόµενο CO2 από την χρήση ηλεκτρικής ενέργειας.
Για τον ακριβή υπολογισµό, θα πρέπει να γνωρίζουµε:
• Το καύσιµο που χρησιµοποιείται για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας
(περιεκτικότητα κατά µάζα του καυσίµου σε άνθρακα και κατώτερη θερµογόνος
ικανότητα του καυσίµου).
• Τον βαθµό απόδοσης του συστήµατος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
• Την άεργο ηλεκτρική ενέργεια ( η καταναλωθείσα ενέργεια για τη µεταφορά
του ρεύµατος από το σηµείο παραγωγής του, στο κτίριο).
¾Το εκπεµπόµενο CO2 από την καύση πρώτης ύλης για την κάλυψη αναγκών
θέρµανσης.
Και σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να είναι γνωστό:
• Το καύσιµο που χρησιµοποιείται για την παραγωγή θερµότητας
(περιεκτικότητα κατά µάζα του καυσίµου σε άνθρακα και κατώτερη
θερµογόνος ικανότητα του καυσίµου).
106
• Ο βαθµός απόδοσης του καυστήρα, λέβητα ή οποιουδήποτε ανάλογου
συστήµατος.
¾ Το εκπεµπόµενο CO2 που προέκυψε από τη χρησιµοποίηση υλικών για την
κατασκευή του κτιρίου και τον εξοπλισµό του.
Η επιλογή των κατασκευαστικών και άλλων υλικών που χρησιµοποιούνται στα κτίρια
επηρεάζει την ενεργειακή συµπεριφορά του κτιρίου, καθότι τα υλικά εµπεριέχουν διαφορετικά
ποσά ενέργειας. Τα κατασκευαστικά υλικά σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους από την εξόρυξη,
παραγωγή, διακίνηση, προµήθεια, κατασκευή, χρήση και αποδόµηση έχουν σηµαντικές
ενεργειακές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η ενέργεια που εµπεριέχει ένα υλικό περιλαµβάνει την ποσότητα της ενέργειας που
καταναλώθηκε κατά την διαδικασία παραγωγής, κατασκευής, χρήσης και διάθεσης µετά την
“χρήσιµη διάρκεια” ζωής του (γραφεία, καρέκλες, πόρτες κ.τ.λ.).
Προκειµένου να υπολογιστεί το εκπεµπόµενο CO2, λαµβάνονται υπόψη οι εξής παραδοχές:
• Στους υπολογισµούς δεν συµπεριλαµβάνεται η άεργος ηλεκτρική ενέργεια
και
• το εκπεµπόµενο CO2 που προέκυψε από τη χρησιµοποίηση υλικών για την
κατασκευή του κτιρίου και τον εξοπλισµό του.
Οι υπολογισµοί αφορούν τα έτη 2004 – 2007 καθότι µόνο για αυτή την περίοδο υπάρχουν
ολοκληρωµένα στοιχεία αφού είναι σχετικά πρόσφατες όλες αυτές οι αλλαγές στις κτιριακές
εγκαταστάσεις που οδήγησαν και σε αλλαγή στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Ο
πίνακας 21 δείχνει τις ετήσιες καταναλώσεις των τριών ειδών ενέργειας που χρησιµοποιούνται.
ΕΤΗΣΙΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Ηλεκτρική ενέργεια 40.000 Kwh
Υγραέριο 2000 Lt
Πετρέλαιο Θέρµανσης 5.500 Lt
Πίνακας 21. Ετήσιες καταναλώσεις ενέργειας της ‘Πρότυπης’ χοιροτροφικής εκµετάλλευσης.
Σύµφωνα µε το Υπουργείο Ανάπτυξης (Μέτρο 6.5 «Προώθηση συστηµάτων ΑΠΕ,

Συµπαραγωγής στο ενεργειακό σύστηµα της χώρας - Εξοικονόµηση Ενέργειας»), τα Οινόφυτα
ανήκουν στις περιοχές που είναι διασυνδεδεµένες µε το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο, οπότε µε
βάση τον πίνακα 22, η κατανάλωση 1 kwh προκαλεί εκποµπή 850 gr CO2 .
107
Περιοχή CO2 SO2 CO NOx HC Σωµα-
τίδια
ΣΤΑΘΜΟΙ
Περιοχές που είναι διασυνδεδεµένες ή 850 15,5 0,18 1,2 0,05 0,8
πρόκειται να διασυνδεθούν µε το
ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο µέχρι το
2006
Νησιά που δεν πρόκειται να 1062,5 19,4 0,18 1,5 0,05 1,0
διασυνδεθούν µε το ηπειρωτικό
ηλεκτρικό δίκτυο µέχρι το 2006
(Πίνακας Α2)
ΑΓΟΡΑΖΟΜΕΝΗ – 346,6 1,55 0,06 0,567 0,02 0,2
ΠΩΛΟΥΜΕΝΗ
ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Πίνακας 22. Εκποµπές αερίων ρύπων σταθµών ηλεκτροπαραγωγής, αγοραζόµενης και πωλούµενης
θερµικής ενέργειας (g ρύπου ανά kWh) (Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης)
Εποµένως, στην περίπτωση της χοιροτροφικής εκµετάλλευσης, η µέση ετήσια εκποµπή CO2
από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (βάση των πινάκων 21, 22 ) είναι:
40,000 (kwh / έτος) * 0,85 (kgr CO2 / kwh) = 34.000 kgr CO2 / έτος ή 34 τόνοιCO2 / έτος
(Εξίσωση 1).
Η πυκνότητα του υγραερίου είναι 1,8 kgr/lt Εποµένως η ετήσια κατανάλωση σε υγραερίου
µετατρέπεται σε :
2000 (lt υγραερίου/έτος) * 1,8 (kgr υγραερίου/lt)=3600 kgr υγραερίου/ έτος.
Σύµφωνα µε την ίδια πηγή, η καύση 1 kgr υγραερίου προκαλεί την εκποµπή 3.030 gr CO2
όπως φαίνεται στον πίνακα 23.
Εποµένως, στην χοιροτροφική εκµετάλλευση, η µέση ετήσια εκποµπή CO2 από την καύση
υγραερίου (βάση των πινάκων 21, 23 ) είναι:
1350 (kgr υγραερίου / έτος) * 3.030 (gr CO2 / kgr υγραερίου) = 4.090.500 gr CO2 / έτος
1350 (kgr υγραερίου /έτος) * 3,030 (kgr CO2 / kgr υγραερίου) = 40.905 kgr CO2 / έτος ή
40,9 τόνοι CO2/έτος (Εξίσωση 2).
Σύµφωνα µε την ίδια πηγή, η καύση 1 kgr πετρελαίου diesel προκαλεί την εκποµπή 3.142
gr CO2 όπως φαίνεται στον πίνακα 23.
Η πυκνότητα του diesel είναι 0,850kgr/lt Εποµένως η ετήσια κατανάλωση σε πετρέλαιο
diesel µετατρέπεται σε :
5.500 (lt diesel/ έτος) * 0,850 (kgr diesel /lt)= 4.675 kgr diesel / έτος.
Εποµένως, στην χοιροτροφική εκµετάλλευση, η µέση ετήσια εκποµπή CO2 από την καύση
του πετρελαίου diesel (βάση των πινάκων 21, 23 ) είναι:
108
4.675 (kgr diesel / έτος) * 3.142 (gr CO2 / kgr diesel) = 14.688.850 gr CO2 / έτος
4.675 (kgr diesel /έτος) * 3,142 (kgr CO2 / kgr diesel) = 14.688,85 (kgr CO2 / έτος) ή 14,69
τόνοι CO2/έτος (Εξίσωση 3).
Kαύσιµο Κατωτέρα Εκποµπές αερίου ρύπου [λκ,ν] (g/kg καυσίµου)

θερµογόνος
CO2 SO2 CO NOx HC Σωµατί
δύναµη, Θκ
δια
(kWh/kg)
Μαζούτ Νο 1 11,45 3175 14 0,565 5,363 0,188 1,832

(1500) Χαµηλού
Θείου
Μαζούτ Νο 1 11,11 3109 64 0,553 5,251 0,184 1,832

(1500) Υψηλού
Θείου
Μαζούτ Νο 3 11,40 3175 14 0,565 5,363 0,188 1,832

(3500) Χαµηλού
Θείου
Μαζούτ Νο 3 11,05 3091 64 0,550 5,221 0,183 1,832

(3500) Υψηλού
Θείου
Ντήζελ 11,92 3142 0,7 0,572 2,384 0,191 0,286
Υγραέριο 12,73 3030 0,0 0,332 2,102 0,080 0,100
Φυσικό αέριο 13,83 2715 0,0 0,332 2,102 0,080 0,100
Άλλα καύσιµα Σύµφωνα µε Τεκµηρίωση
Πίνακας 23. Στοιχεία καυσίµων (Πηγή: Υπουργείο Aνάπτυξης)
Σύνολο : Η συνολική µέση ετήσια εκποµπή CO2, προκύπτει από το άθροισµα των εξισώσεων
1, 2, 3 και είναι ίση µε :
34 + 40,9 + 14,69 = 89,59 ή 90 τόνοι C02 / έτος .
109
Ένας δεύτερος τρόπος υπολογισµού, σύµφωνα µε την greenpeace, του εκπεµπόµενου
- από τα κτίρια – CO2, υπολογίζεται µε βάση τον πίνακα 24. Όπως φαίνεται υπάρχει
µια διαφορά 30 τόνους CO2, µεταξύ των δύο µεθόδων υπολογισµού των εκποµπών.
Ετήσια κατανάλωση Τόνοι CO2 ετησίως

(από λογαριασµούς κοινοχρήστων, ∆ΕΗ και
αερίου)
Πετρέλαιο κιλά 14.51
(κιλά ή λίτρα)
5500 λίτρα
Φυσικό αέριο m3
(m3 ή kWh)
kWh
Υγραέριο 1350 κιλά 4.09
Ηλεκτρική 40000 kWh 44.00

ενέργεια
(kWh ή ΩΧΒ)
Συνολικές εκποµπές από την κατοικία
62.60
τόνοι CO2 ετησίως
Πίνακας 24: Υπολογιστικός πίνακας εκποµπών CO2

(http://www.greenpeace.org/greece/137368/137462)
110
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Α. Χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις του νοµού Ευβοίας.
Με αφορµή την παρούσα µελέτη προσπαθήσαµε να εντοπίσουµε τον ακριβή αριθµό και την
θέση των εν λειτουργία χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων του Νοµού Ευβοίας. ∆ιαπιστώθηκε
πως λειτουργούν 26 χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις εν έτη 2007 και έλαβε χώρα συλλογή
δεδοµένων από 8 χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις ( ποσοστό 30.8 %), δηλαδή το 1/3 περίπου. Το
παραπάνω δείγµα µπορεί να θεωρηθεί αντιπροσωπευτικό λαµβάνοντας υπ’ όψη την κατανοµή
των επιχειρήσεων στον Νοµό. Αναλυτικά λειτουργούν 2 επιχειρήσεις στην Βόρεια Εύβοια, 2
στην Ανατολική, καµία στην Νότια Εύβοια, 3 στο κοµµάτι της Στερεάς που διοικητικά
υπάγεται στον νοµό και οι υπόλοιπες 19 εδρεύουν στην κεντρική Εύβοια περιφερειακά της
Χαλκίδας. Στον χάρτη 1 που ακολουθεί απεικονίζονται οι θέσεις των µονάδων σε γεωφυσικό
χάρτη µε τα ονόµατα των περιοχών στις οποίες εδρεύουν.
Από τα ερωτηµατολόγια που συµπληρώσαµε και τις φωτογραφίες που λάβαµε κατά τις
επισκέψεις µας στους χώρους συλλογής και επεξεργασίας των χοιροτροφικών αποβλήτων, της
κάθε χοιροτροφικής επιχείρησης δηµιουργήθηκε η εικόνα που περιγράψαµε αναλυτικά σε
προηγούµενο κεφάλαιο µε τίτλο η Υφιστάµενη κατάσταση των χοιροτροφικών
εκµεταλλεύσεων του νοµού Ευβοίας.
Με µαθηµατικούς τύπος υπολογίσαµε τον ηµερήσιο όγκο των αποβλήτων που παράγονται
από την κάθε επιχείρηση ,ως ένδειξη του ρυπαντικού φορτίου της κάθε χοιροτροφικής
εκµετάλλευσης. Έτσι προέκυψε ο παρακάτω συγκεντρωτικός πίνακας που παραθέτει την έδρα,
την δυναµικότητα, το έτος ίδρυσης, τον ηµερήσιο παραγόµενο όγκο των αποβλήτων και το
ρυπαντικό τους φορτίο εκφρασµένο σε BOD5 και COD για όλες τις επιχειρήσεις της παρούσας
έρευνας. (πίνακας 25)
111
112
Ηµερήσιος
Αύξων Έδρα ∆υναµικότητα Έτος όγκος

BOD5 COD
αριθµός επιχείρησης (αρ.xοιρ/τέρων) ίδρυσης αποβλήτων
(m3 / ηµέρα)
1 ΑΦΡΑΤΙ 1120 1968 97 40.443 125.244
2 ΩΡΟΛΟΓΙΟ 225 1997 19 7.947 24.612
3 ∆ΡΟΣΙΑ 170 1992 14 6.049 18.734
ΒΑΘΥ
4 1000 1971 85 35.433 109.729
ΑΥΛΙ∆ΑΣ
ΒΑΘΥ
5 150 1973 13 5.281 16.353
ΑΥΛΙ∆ΑΣ
ΜΕΝΤΟΥΛΙ
6 250 1981 21 8.513 26.362
ΚΥΜΗΣ
7 ΑΦΡΑΤΙ 150 1989 12 5.006 15.502
8 ΚΑΘΕΝΟΙ 800 1973 64 26,898 83,297
9 ΟΙΝΟΦΥΤΑ 520 1972 52 12,000 33,560
Πίνακας 25 : Συγκεντρωτικός πίνακας για όλες τις επιχειρήσεις της παρούσας µελέτης.
Στην συνέχεια, στον χάρτη 2 απεικονίζονται οι χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις που εδρεύουν

στο κοµµάτι της στερεάς Ελλάδας που διοικητικά υπάγεται στον νοµό Ευβοίας. Η απεικόνιση
γίνεται σε γεωφυσικό χάρτη όπου παρουσιάζονται επίσης το υδρογραφικό δίκτυο και οι
κυριότεροι οικισµοί, καθώς επίσης στις λεζάντες των επιχειρήσεων υπάρχουν πληροφορίες
σχετικά µε την δυναµικότητα και το υπάρχον σύστηµα επεξεργασίας των αποβλήτων. Οι
απαραίτητες αποστάσεις των εγκαταστάσεων των επιχειρήσεων από οικισµούς, ποτάµια κλπ
καλύπτονται σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία.
113
114
Παρατηρούµε πως οι τρεις χοιροτροφικές εκµεταλλεύσεις που εδρεύουν στην στερεά Ελλάδα
βρίσκονται πολύ κοντά µεταξύ τους και όλες βρίσκονται στο υδρογραφικό δίκτυο του ποταµού.
Οι δυναµικότητες των εκµεταλλεύσεων είναι η µία 1000 και οι άλλες δύο 170 χοιροµητέρες .
∆ύο από αυτές, µε δυναµικότητες 1000 και 170, χρησιµοποιούν σύστηµα αερόβιας
επεξεργασίας , ενώ η τρίτη µε 170, διοχετεύει τα απόβλητά της σε σύστηµα χωµάτινων
δεξαµενών.
Στον χάρτη 3 που ακολουθεί απεικονίζονται οι χοιροτροφικές επιχειρήσεις που
επισκεφτήκαµε και εδρεύουν στην κεντρική Εύβοια, περιφερειακά της Χαλκίδας.
Υπενθυµίζουµε στο σηµείο αυτό πως στο συγκεκριµένο γεωγραφικό κοµµάτι εδρεύουν
συνολικά 19 µονάδες και έλαβαν χώρα επισκέψεις σε τρεις. Η απεικόνιση γίνεται σε γεωφυσικό
χάρτη όπου παρουσιάζονται το υδρογραφικό δίκτυο, οι κυριότεροι οικισµοί και οι πληροφορίες
σχετικά µε τις δυναµικότητες και τα συστήµατα επεξεργασίας των αποβλήτων των µονάδων. Οι
δυναµικότητες σε χοιροµητέρες είναι 1120, 800 και 150. Η µονάδα µε δυναµικότητα 1120 έχει
σύστηµα αερόβιας επεξεργασίας, η µονάδα µε δυναµικότητα 150 δεν έχει κάποιο σύστηµα
επεξεργασίας και η µονάδα µε δυναµικότητα 800 είχε ένα σύστηµα αερόβιας επεξεργασίας υπό
κατασκευή. Για όσο καιρό τελούνταν τα έργα, τα απόβλητα διοχετεύονταν σε βόθρους και σε
χωµάτινες δεξαµενές µετά από µηχανικό διαχωρισµό.
Στον χάρτη 3 στην 8η χοιροτροφική εκµετάλλευση απεικονίζονται τα δεδοµένα της σε
χρωµατιστή λεζάντα. Για το λόγω ότι πριν το πέρας της παρούσας µελέτης επιβλήθηκε στην
επιχείρηση το κλείσιµο από την επιτροπή αξιολόγησης, για την πλήρωση των απαραίτητων
αποστάσεων από οικισµούς για την έκδοση άδειας λειτουργίας σύµφωνα µε την ισχύουσα
νοµοθεσία. Σηµειώνεται πως η απόσταση των εγκαταστάσεων από τον οικισµό των Καθενών
είναι 1 χλµ. Για την συγκεκριµένη δυναµικότητα των 800 χοιροµητέρων που µετατρέπονται σε
800 ισοδύναµα ζώα, η απόσταση των εγκαταστάσεων από οικισµούς µέχρι 2000 κατοίκους,
όπως συµβαίνει µε τους Καθενούς, πρέπει να είναι 1,5 χλµ. Προσθέτουµε ότι στα όρια του
αγροτεµαχίου όπου εδρεύει η µονάδα ρέει παραπόταµος του ποταµού Λήλα, και η ισχύουσα
νοµοθεσία καθορίζει απόσταση 500 µέτρων από ποτάµια συνεχούς ροής.
115
116
Στον χάρτη 4 απεικονίζονται οι δύο χοιροτροφικές επιχειρήσεις που λειτουργούν στην
ανατολική Εύβοια και τις οποίες επισκεφτήκαµε. Έχουν δυναµικότητες 250 και 225
χοιροµητέρες και αντίστοιχα ως συστήµατα επεξεργασίας, βόθρους και βιολογικό καθαρισµό.
Η µονάδα µε τις 225 χοιροµητέρες ή 225 ισοδύναµα ζώα απέχει 2 χλµ από τον οικισµό
Ωρολόγιο και 600 µέτρα από χείµαρρο και η µονάδα µε τα 250 ισοδύναµα ζώα 1 χλµ από τον
οικισµό Μεντούλι και τα όρια του αγροτεµαχίου είναι οι όχθες του ποταµού Μέλανα. Η
ισχύουσα νοµοθεσία για τις παραπάνω δυναµικότητες ορίζει αποστάσεις 750 µέτρων από τους
οικισµούς µέχρι 500 κατοίκους (Ωρολόγιο και Μεντούλι ) και 350 µέτρα από ποτάµια συνεχούς
ροής εφόσον έτσι χαρακτηρισθούν από την επιτροπή αξιολόγησης.
Στο σηµείο αυτό θα καταθέσουµε τα λόγια του ιδιοκτήτη της 6ης εκµετάλλευσης, ο οποίος
δήλωσε πως η επιχείρησή του, εδρεύει σε µια περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή λόγω του
ποταµού Μέλανα στα όρια του αγροτεµαχίου. Ο ίδιος εξιστόρησε πως το 1997 περίπου, κατά
την διάρκεια µιας περιόδου έντονων βροχοπτώσεων ένα µεγάλο µέρος τον αποβλήτων, εξαιτίας
του τότε συστήµατος φύλαξης των ζώων στην επιχείρηση, παρασύρθηκε από το βρόχινο νερό
και έπεσαν στον ποταµό. Εκείνη την εποχή, σε χαµηλότερα σηµεία της κοίτης του ποταµού
έδρευαν ένα πτηνοτροφείο και ένα ελαιοτριβείο. Τα οποία επίσης έριχναν τα απόβλητά τους
στον ποταµό.
Ο ιδιοκτήτης µας πληροφόρησε πως αυτά τα τρία είδη λυµάτων έδωσαν στα νερά του
ποταµού ένα καφέ χρωµατισµό που έγινε αντιληπτός από τους κατοίκους του παραθαλάσσιου
οικισµού Πλατάνα όπου και εκβάλλει ο ποταµός στην θάλασσά. Έλαβε χώρα µια συλλογική
κίνηση διαµαρτυριών µε πρωτεργάτες τον κυνηγετικό σύλλογο, κατατέθηκαν µηνήσεις και η
εκδίκαση της υπόθεσης επέβαλλε πρόστιµο εκατοµµυρίων στην κάθε µια από τις επιχειρήσεις.
Η πτηνοτροφική επιχείρηση έκλεισε µετά από λίγα χρόνια και ο ιδιοκτήτης της χοιροτροφικής
επιχείρησης προχώρησε σε αλλαγή του συστήµατος φύλαξης των ζώων .
117
118
Β. ∆ιαµαρτυρία - Καταγγελία / 01-08-2002
Τον Μάιο του 2007 βρέθηκε στα χέρια µας αντίγραφο της ∆ιαµαρτυρίας – Καταγγελίας που
κατατέθηκε στην Νοµαρχία Ευβοίας τον Αύγουστο του 2002 από τους οικιστές- παραθεριστές
και πολλούς µόνιµους κατοίκους του ∆ήµου Αυλίδας (∆.∆ Βαθέως). Οι συνολικά 80 πολίτες
καταγγέλλουν ότι « η ρύπανση που προκάλεσαν οι βιοµηχανίες της περιοχής (χοιροστάσια,
οινοποιεία κ.λ.π) κατά τους χειµερινούς µήνες, µε την συνεχή ρίψη των αποβλήτων τους στους
χείµαρρους του ποταµού Ασωπού και την κατάληψη αυτών (των αποβλήτων) στην περιοχή της
‘Αλµύρας’ και στην συνέχεια στην θάλασσα έχει προκαλέσει τους θερινούς µήνες τα εξής
φαινόµενα:
1. Αύξηση των διαφόρων βλαβερών εντόµων, όπως κουνούπια, µύγες, σφίγγες
κ.α.
2. αφόρητη δυσοσµία που εντάθηκε αµέσως µετά την νεροποντή στις
27/7/2002, µε αποτέλεσµα να δηµιουργείται δυσφορία και δύσπνοια.
3. Τα µη απορροφηµένα νερά της βροχής έχουν δηµιουργήσει έλη, καθώς και
διάφορες εστίες µόλυνσης, θίγοντας άµεσα την δηµόσια υγεία των κατοίκων.
4. Με την κατάσταση αυτή υπάρχει κίνδυνος για τους διαµένοντες στην περιοχή.
Στην συνέχεια οι οικιστές ζητούν άµεσα «από την αρµόδια Υπηρεσία την επίσκεψη των
ειδικών επιστηµόνων της στην περιοχή για την εξαγωγή συµπερασµάτων και την άµεση
αποκατάσταση του προβλήµατος». Η Καταγγελία κοινοποιήθηκε στον ∆ήµο Αυλίδας
(∆ήµαρχο και ∆ηµοτικό Συµβούλιο), στον τοπικό τύπο και Πολιτιστικό Σύλλογο. Καθώς
επίσης κοινοποιήθηκε στους Επόπτες ∆ηµόσιας Υγείας και στο Τµήµα Προστασίας του
Περιβάλλοντος Ευβοίας.
Ακολουθεί η διπλή εικόνα 34 όπου φαίνονται τα σηµεία εκβολής του ποταµού Ασωπού στην
θάλασσα ) στην περιοχή της ‘Αλµύρας’.
119
Εικόνα 34: Οι εκβολές του ποταµού Ασωπού στην θέση ‘Αλµύρα’.
Η κινητοποίηση των πολιτών δεν βρήκε τελικά ανταπόκριση από ότι µας ενηµέρωσε ένας
από τους συµµετέχοντες στην Καταγγελία. Παρά το ότι το ενδιαφέρον των πολιτών συνέχισε
και πέρα της Καταγγελίας µε τηλεφωνικές επικοινωνίες στις Υπηρεσίες που κοινοποιήθηκε.
120
Γ. Ισχύουσα νοµοθεσία σχετικά µε τη διαχείριση των αποβλήτων
Ξεκινώντας από την δεκαετία του 1990 σύµφωνα µε την εφηµερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ
678 / Β / 25-10-90) η έγκριση περιβαλλοντικών όρων αφορά οποιαδήποτε κτηνοτροφική
εκµετάλλευση που ιδρύεται, ή αυξάνει την δυναµικότητά της, ή υφίσταται εκσυγχρονισµό που
επιτείνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Αφορά επίσης της ήδη λειτουργούσες εκµεταλλεύσεις
που οφείλουν να υποβάλλουν σχετική µελέτη και να ζητήσουν έγκριση περιβαλλοντικών
επιπτώσεων από την αρµόδια υπηρεσία Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩ∆Ε µέχρι 25/10/94. Όσες
δεν προβούν στις παραπάνω ενέργειες, θεωρούνται ότι δεν πληρούν τους περιβαλλοντικούς
όρους, µε αποτέλεσµα να παρουσιάζονται προβλήµατα καθυστερήσεων κατά την
πραγµατοποίηση επενδυτικών προγραµµάτων εκσυγχρονισµού κ.λ.π.
Απαραίτητα η µελέτη για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων συνοδεύεται από την
προέγκριση χωροθέτησης και από την έγκριση για την διάθεση των υγρών αποβλήτων. Η
προέγκριση χωροθέτησης αφορά τις χοιροτροφικές µονάδες µε δυναµικότητα πάνω από 20
χοιροµητέρες και εκδίδεται από τις Περιφέρειες (ΦΕΚ 678 / Β / 25-10-90), ενώ για την έγκριση
της διάθεσης των υγρών αποβλήτων υποβάλλεται στη Νοµαρχιακή ∆ιεύθυνση Υγιεινής µελέτη
χειρισµού των αποβλήτων. ( Υγειονοµική διάταξη Υ1β 2000 ΦΕΚ 343/ Β / 4-5-95)
Απαραίτητη προϋπόθεση για την προέγκριση χωροθέτησης και την έγκριση περιβαλλοντικών
όρων των πτηνοκτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων είναι να τηρούνται οι ελάχιστες αποστάσεις
από διαφόρων τύπων χώρους σύµφωνα µε το (ΦΕΚ 17/ Α/ 25-2-86). Οι ελάχιστες αποστάσεις
επηρεάζονται από τον αριθµό των ισοδύναµων ζώων της κάθε εκµετάλλευσης. Στην περίπτωση
των χοιροστασίων ένα ισοδύναµο ζώο αντιστοιχεί:
1 χοιροµητέρα µε όλα τα παράγωγά της, για µονάδες µικτής κατεύθυνσης
5,5 χοίροι πάχυνσης, για αµιγείς µονάδες χοίρων πάχυνσης από 25- 100 κιλά.
2,75 χοιροµητέρες µε τα παράγωγά της µέχρι 25 κιλά, για αµιγείς µονάδες
αναπαραγωγής.
Οι απαραίτητες ελάχιστες αποστάσεις καταδεικνύονται στον παρακάτω πίνακα για
δυναµικότητες µεγαλύτερες των 20 χοιροµητέρων, άρα για πάνω από 20 ισοδύναµα ζώα.
121
Αριθµός ισοδύναµων ζώων →
20-40 41-80 81-160 161-320 321-650 > 650
Χώροι προστασίας(m) ↓
o Επαρχιακοί δρόµοι και
50 100 150 150 200 200
o Σιδηροδροµικές γραµµές
Εθνικοί δρόµοι 100 150 200 200 250 250
o Οικισµοί και χωριά µέχρι και
500 κάτοικοι 250 400 550 750 1100 1500
o Εκπαιδευτήρια
Οικισµοί και χωριά µε
400 550 750 1100 1500 1500
501 έως 2000 κάτοικοι
o Πόλεις και κωµοπόλεις 2001-
5000 κάτοικοι. 550 750 1000 1500 2000 2000
o Λίµνες, Ακτές
o Πόλεις µε πληθυσµό >5000
κατοίκων
o Λουτροπόλεις, τουριστικοί
750 1100 1500 2000 2500 2500
χώροι κ.α.
o Νοσοκοµεία, Ευαγή ιδρύµατα
κ.α
o Ποτάµια συνεχούς ροής
εφόσον χαρακτηρισθούν έτσι 200 250 300 350 400 500
από την Επιτροπή
Πίνακας 26 : Απαραίτητες αποστάσεις από διαφόρου τύπου χώρους προστασίας ανάλογα µε τα
ισοδύναµα ζώα.
Παράλληλα συντάσσεται και υποβάλλεται τεχνική έκθεση η οποία πρέπει να περιλαµβάνει το

περιβάλλον της µονάδας ( άνεµοι, υπόγεια και επιφανειακά νερά), την αρχιτεκτονική και
λειτουργικότητα εγκαταστάσεων και τοπογραφικά.
Η παραπάνω διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων είναι ουσιαστικό κοµµάτι στην
διαδικασία έκδοσης άδειας ίδρυσης ή/και λειτουργίας. Με βάση τις µεταβατικές διατάξεις
πρέπει:
Οι µονάδες , που έχουν άδεια ίδρυσης και οικοδοµική άδεια να λάβουν άδεια
λειτουργίας µέχρι τον Μάϊο του 1998
Οι µονάδες που έχουν άδειες λειτουργίας εκδοθείσες βάσει των Γ1/22399/70,
Γ1γ/6001/67 ή άδειες απεριόριστης διάρκειας που εκδόθηκαν προ της Γ1γ/6001/67
122
πρέπει να συµµορφωθούν µε τα άρθρα σχετικά µε τα χαρακτηριστικά εγκαταστάσεων
και συλλογή, επεξεργασία και διάθεση υγρών αποβλήτων και στερεάς κόπρου, το
αργότερο µέχρι το Μάϊο του 1997.
Μονάδες που λειτουργούν την 4η Μαΐου του 1995 χωρίς άδεια λειτουργίας πρέπει να
πληρούν όλες τις απαιτήσεις της Υ1β 2000 και αν λάβουν άδεια λειτουργίας µέχρι το
Μάϊο του 1997
Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσαρµογή θα επιβάλλεται χρονοδιάγραµµα
µετεγκατάστασης το αργότερο µέχρι το Μάϊο του 1997.
Σηµειώνεται ότι µέχρι τον Σεπτέµβριο του 1995 οι νοµαρχιακές υπηρεσίες Υγιεινής,
Γεωργίας και ΟΤΑ θα καταγράφουν τις λειτουργούσες χωρίς άδεια µονάδες των οποίων οι
φορείς θα ειδοποιηθούν για τις υποχρεώσεις τους. Σε όσες απαιτούνται προσαρµογές για την
εκπλήρωση των απαραίτητων όρων θα προταθούν βελτιώσεις από την 7µελή επιτροπή που
διενεργεί τον επιτόπιο έλεγχο της εκµετάλλευσης, στα χρονικά πλαίσια συγκεκριµένου
χρονοδιαγράµµατος (2 χρόνια το µέγιστο) ( ∆.Γεωργακάκης , 1998)
Εφαρµογή κοινοτικών οδηγιών
A. Συνθήκες καλής διαβίωσης των χοίρων:
Οι οδηγίες 629 και 630 του 1990 έχουν εναρµονισθεί µε τις σχετικές υπουργικές αποφάσεις
που εκδίδονται µε τα ΦΕΚ και αναφέρονται σε ελάχιστες προϋποθέσεις ( m2 /ζώο, αερισµό,
φωτισµό, χειρισµούς των ζώων κ.λ.π.) που πρέπει να πληρούν οι σταβλικές εγκαταστάσεις στα
πλαίσια συγκεκριµένου χρονοδιαγράµµατος.
Γενικά σηµειώνουµε ότι οι απαιτούµενες αυτές προδιαγραφές ικανοποιούνται από την
συντριπτική πλειοψηφία των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων στην χώρα µας και η προσαρµογή
µπορεί να γίνει σχετικά εύκολα. Στις περιπτώσεις που θα είναι αναγκαίες κάποιες προσαρµογές,
αυτές θα είναι απαραίτητες για την έκδοση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας των µονάδων.
Οι προδιαγραφές αυτές έχουν ληφθεί υπόψη στη σύνταξη των σχετικών αποφάσεων για την
εφαρµογή του προγράµµατος της µετεγκατάστασης του 1994- 1999.
B. Προστασία των νερών από τα νιτρικά γεωργικής προέλευσης.
Έχει ήδη καθυστερήσει η εναρµόνιση της οδηγίας της Ε.Ε η οποία προβλέπει ότι σε όποιες
περιοχές βρεθούν στο νερό (υπόγειο ή επιφανειακό) πάνω από 50 mgr/ lt νιτρικών, ή οι
περιοχές που κινδυνεύουν να βρεθούν σ’ αυτήν την κατάσταση, θεωρούνται ευπρόσβλητες και
πρέπει να εφαρµοσθούν σε αυτές προγράµµατα δράσης µε στόχο την εξυγίανσή τους.
( ∆.Γεωργακάκης , 1998)
123
Εν έτη 2007 και µε αφορµή την παρούσα µελέτη ερευνήσαµε την ισχύουσα
περιβαλλοντική πολιτική που εκφράζεται µέσω της ισχύουσας νοµοθεσίας. Σύµφωνα
µε τον Νόµο 3010 του 2002 (εναρµόνιση του Νόµου 1650/1986 µε τις Οδηγίες 97/11
Ε.Ε και 96/61 Ε.Ε) τα νέα έργα και δραστηριότητες καθώς και τα υφιστάµενα έργα και
δραστηριότητες που υπόκεινται σε εκσυγχρονισµό, επέκταση, βελτίωση ή τροποποίηση
και υφίστανται ουσιαστικές αλλαγές υποχρεούνται να λάβουν Έγκριση
Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.) Η διαδικασία για την λήψη της έγκρισής έχει δύο
στάδια. Το πρώτο αφορά την Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίµηση και
Αξιολόγηση (ΠΠΕΑ) που αφορά την υποβολή Προµελέτης Περιβαλλοντικών
Επιπτώσεων (ΠΠΕ) στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της Περιφέρειας (ΦΕΚ 332/ Β/
20/03/03 ). Η ΠΠΕ περιλαµβάνει τις εξής πληροφορίες:
Τη θέση και το µέγεθος του έργου
Το είδος, την εφαρµοζόµενη τεχνολογία και τα γενικά τεχνικά της δραστηριότητας
Τις συνθήκες της περιοχής που λαµβάνει χώρα η δραστηριότητα, κυρίως ως προς το
φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον
Την χρήση των φυσικών πόρων
Τη συσωρευτική δράση µε άλλα έργα ή δραστηριότητες
Την παραγωγή αποβλήτων
Την προκαλούµενη ρύπανση και τις οχλήσεις
Την πρόληψη ατυχηµάτων ιδίως από την χρήση ουσιών ή τεχνολογίας.
Το δεύτερο στάδιο αφορά την κατάθεση της θετικής γνωµοδότησης της ΠΠΕΑ και
ταυτόχρονα την υποβολή στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της Περιφέρειας (ΦΕΚ 332/ Β/
20/03/03 ) Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) που στην περίπτωση των
χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων είναι τύπου Β. Η σχετική µελέτη πρέπει βασικά να
περιλαµβάνει πληροφορίες σχετικές µε το έργο ή την δραστηριότητα και περιγραφή της
υφιστάµενης κατάστασης του περιβάλλοντος.
Η περιγραφή του έργου ή της δραστηριότητας περιλαµβάνει:
Ονοµασία του είδος του έργου.
Γεωγραφική θέση και περιγραφή σε ακτίνα 7 χλµ και υφιστάµενη ρύπανση
Στοιχεία του φορέα
Περιγραφή του έργου, δυναµικότητα, παραγωγική διαδικασία.
Κάτοψη του έργου µε τις θέσεις των µηχανηµάτων και τα σηµεία εκποµπής ρύπων.
Χρησιµοποιούµενες (είδος και ποσότητα) πρώτες ύλες, νερό και ενέργεια.
Παραγόµενα προϊόντα (είδος και ποσότητες)
124
Παραγόµενα απόβλητα (ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά).
Αποδέκτες (θέση, έκταση, αποστάσεις κ.τ.λ.)
Χρήση των αποβλήτων
Επιπτώσεις στην φυσιογνωµία της περιοχής.
Τρόπους αντιµετώπισης αρνητικών επιπτώσεων.
Εναλλακτικές λύσεις.
Φωτογραφίες.
Χάρτες.
Πλήρης µελέτη χειρισµού και διάθεσης των αποβλήτων
Η περιγραφή της υφιστάµενης κατάστασης του περιβάλλοντος µε τα απαραίτητα στοιχεία και
τεκµηριώσεις (ΦΕΚ 332/ Β/ 20/03/03 ) προκειµένου να γίνει η αξιολόγηση και εκτίµηση των
κυριότερων άµεσων και έµµεσων περιβαλλοντικών επιπτώσεων της δραστηριότητας:
Στον άνθρωπο, στην πανίδα και στην χλωρίδα.
Στο έδαφος, στα νερά, στον αέρα, στο κλίµα και στο τοπίο
Στα υλικά αγαθά και στην πολιτιστική κληρονοµιά
Στην αλληλεπίδραση µεταξύ των παραγόντων που αναφέρονται
Στην ίδια µελέτη (ΜΠΕ) περιλαµβάνεται η περιγραφή των µέτρων που προβλέπονται να
ληφθούν προκειµένου να αποφευχθούν, να µειωθούν και εφόσον είναι δυνατό να
επανορθωθούν σηµαντικές δυσµενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον. Περιλαµβάνει επίσης
συνοπτική έκθεση των κυρίων εναλλακτικών λύσεων που µελετά ο κύριος της δραστηριότητας
και υπόδειξη κύριων λόγων επιλογής του λαµβανοµένων υπόψη των επιπτώσεών τους στο
περιβάλλον. (ΦΕΚ 332/ Β/ 20/03/03 )
Η διαδικασία αξιολόγησης τόσο της Προµελέτης όσο και της Μελέτης Περιβαλλοντικών
επιπτώσεων ξεκινά µε την υποβολή των µελετών στην υπηρεσία Περιβάλλοντος της
Περιφέρειας η οποία εξετάζει την πληρότητα του φακέλου και εφόσον το κρίνει σκόπιµο ζητεί
από τις συναρµόδιες Περιφερειακές και Νοµαρχιακές Υπηρεσίες, Εφορίες Αρχαιοτήτων,
Φορείς και Οργανισµούς τυχόν παρατηρήσεις επί του περιεχοµένου τους. Η υπηρεσία
Περιβάλλοντος της Περιφέρειας στην περίπτωση που κρίνει σηµαντικές επιπτώσεις στο
περιβάλλον εισηγείται στην αρµόδια κεντρική υπηρεσία Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩ∆Ε για
γνωµοδότηση. Επίσης ο φάκελος διαβιβάζεται κάθε φορά στο ή στα οικεία Νοµαρχιακά
Συµβούλια για δηµοσιοποίηση και γνωµοδότηση. Μετά την παραλαβή των παραπάνω θετικών
γνωµοδοτήσεων η υπηρεσία Περιβάλλοντος της Περιφέρειας εισηγείται στον Γενικό
Γραµµατέα της Περιφέρειας και εκδίδεται η Έγκριση των Περιβαλλοντικών Όρων.
Ως κριτήρια αξιολόγησης λαµβάνονται σύµφωνα µε τον Νόµο 3010/2002 τα
χαρακτηριστικά της δραστηριότητας όπως αυτά περιγράφονται στην ΠΠΕ και η χωροθέτηση
125
της δραστηριότητας. Αναλυτικά όσον αφορά τα κριτήρια της χωροθέτησης, εξετάζεται η
περιβαλλοντική ευαισθησία των γεωγραφικών περιοχών που θα θιγούν από την δραστηριότητα
ιδίως ως προς:
Την υπάρχουσα χρήση γης

Τον σχετικό πλούτο, την ποιότητα και την αναγεννητική ικανότητα των φυσικών
πόρων της περιοχής
Την ικανότητα απορρόφησης του φυσικού περιβάλλοντος µε ιδιαίτερη προσοχή
στους υγροτόπους, παράκτιες, ορεινές και δασικές περιοχές, στις προστατευόµενες
φυσικές περιοχές και φυσικά πάρκα, στις διατηρητέες περιοχές σύµφωνα µε την
νοµοθεσία ειδικής προστασίας, στις περιοχές που καταστρατηγούνται ήδη τα
πρότυπα για την ποιότητα του περιβάλλοντος, στις πυκνοκατοικηµένες περιοχές και
στους χώρους και τα τοπία ιστορικής, πολιτιστικής ή αρχαιολογικής σηµασίας.
Τα χαρακτηριστικά των ενδεχόµενων επιπτώσεων που καθορίζονται από την έκταση
των επιπτώσεων (γεωγραφική περιοχή και µέγεθος του θιγόµενου πληθυσµού), το
διασυνοριακό χαρακτήρα, το µέγεθος και την πολυπλοκότητα, την πιθανότητα
εµφάνισης και τέλος την διάρκεια, τη συχνότητα και την αναστρεψιµότητα των
επιπτώσεων.
Στην περίπτωση των γεωργοκτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων αναφέρονται επιπλέον µέτρα
για την εξασφάλιση της προστασίας της ατµόσφαιρας, του νερού και του εδάφους ιδίως µε τον
καθορισµό οριακών τιµών εκποµπής και την χρήση των βέλτιστων διαθέσιµων τεχνικών για τον
καθορισµό αυτών των οριακών τιµών. Στον ενδεικτικό κατάλογο των σηµαντικότερων
ρυπογόνων ουσιών που πρέπει να λαµβάνονται υποχρεωτικά υπόψη και αφορούν την Γεωργία
και Κτηνοτροφία είναι:
Βιοκτόνα και φυτοϋγειονοµικά προϊόντα
Αιωρούµενες ουσίες
Ουσίες που συµβάλουν στον ευτροφισµό (ιδίως νιτρικά και φωσφορικά άλατα)
Ουσίες που έχουν αρνητική επίδραση στον ισολογισµό του οξυγόνου και που
µετρούνται µε παραµέτρους όπως BOD, COD.
(ΦΕΚ 332/ Β/ 20/03/03 )
Τέλος, στην ισχύουσα Υγειονοµική ∆ιάταξη Υ1β/ 2000 περί της συλλογής, αποθήκευσης,
επεξεργασίας και διάθεσης υγρών αποβλήτων και στερεάς κόπρου αναφέρεται ότι οπωσδήποτε
θα τηρούνται τα παρακάτω:
126
Σχετικά µε τα υγρά απόβλητα:
Οι δεξαµενές των υγρών αποβλήτων πιθανόν να είναι χωµάτινες εφόσον
εδαφολογικά διασφαλίζεται η στεγανότητα, ύστερα από κατάλληλη διαµόρφωση π.χ.
συµπίεση, ή τσιµεντένιες ή µε άλλη επένδυση εφόσον είναι στεγανές και έχουν τέτοια
χωρητικότητα ώστε να αποφεύγεται η υπερχείλιση.
Στις δεξαµενές συλλογής και αποθήκευσης µη επεξεργασµένων υγρών αποβλήτων θα
λαµβάνονται όλα τα κατάλληλα µέτρα για την αποφυγή αναπτύξεως και
καταπολέµησης µύϊγας κ.τ.λ
Οι ελάχιστοι όροι για την διάθεση των υγρών αποβλήτων σε υδάτινους αποδέκτες
είναι πρόσθετα να γίνεται κατάλληλη επεξεργασία και διέλευση από κατάλληλο
εδαφικό φίλτρο ή άλλο ισοδύναµο σύστηµα ώστε να επιτυγχάνεται αποµάκρυνση
κύρια φωσφόρου (P), αζώτου (Ν), οργανικού φορτίου καθώς και άλλων
ιχνοστοιχείων και ενώσεων, στο βαθµό που κρίνεται απαραίτητο ανάλογα µε τις
τοπικές συνθήκες και τις καθορισµένες χρήσεις του νερού του αποδέκτη- σε
εδαφικούς αποδέκτες, χωρίς απορροή, για λίπανση επιτρεπόµενων καλλιεργειών,
εξάτµιση, άρδευση κ.λ.π. Πέραν αυτών πρέπει να τηρούνται οι όροι, ότι το BOD5
επεξεργασµένων υγρών αποβλήτων είναι µέχρι 1200 mg/l και το COD µέχρι 4500
mg/l και η περιεκτικότητα σε στερεά µέχρι 0,45 % κατά βάρος.
Απαγορεύεται η διάθεση υγρών αποβλήτων σε εδαφικούς αποδέκτες που βρίσκονται
σε κατάσταση υδατοκορεσµού ή έχουν κλίσεις µεγαλύτερες από 8 µοίρες και µπορεί
να επηρεάσουν τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα λόγω συστάσεως εδάφους, στάθµης
υπογείων νερών κ.λ.π.
Επιβάλλεται η λήψη των αναγκαίων µέτρων, ώστε να αποκλείεται η επαφή των ζώων
της µονάδας ή άλλων ζώων και πτηνών του ιδιοκτήτη ή ξένων φορέων µε τα υγρά
απόβλητα (στοιχειώδης, περίφραξη ασφαλείας κ.λ.π.)
Σχετικά µε τη στερεά κόπρο:
Στις δεξαµενές συλλογής και αποθήκευσης στερεάς κόπρου ή στους κοπροσωρούς
επιβάλλεται να έχουν διαµορφωµένο δάπεδο ( µε ανάλογη περιµετρική υπερύψωση )
αδιαπότιστο (π.χ. τσιµεντένιο ) µε λεία επιφάνεια και µε κατάλληλες κλίσεις για την
συλλογή των υγρών στραγγίσεων ή της βροχής προς τους χώρους επεξεργασίας των
Στους χώρους αυτούς θα λαµβάνονται τα κατάλληλα µέτρα για την αποφυγή
αναπτύξεως και καταπολέµησης µύϊγας κ.τ.λ
127
Επιβάλλεται η λήψη των αναγκαίων µέτρων, ώστε να αποκλείεται η επαφή των ζώων
της µονάδας ή άλλων ζώων και πτηνών του ιδιοκτήτη ή ξένων φορέων µε τη στερεά
κόπρο ή τον κοπροσωρό (στοιχειώδης, περίφραξη ασφαλείας κ.λ.π.)
Απαγορεύεται η διάθεση της στερεάς κόπρου σε υδάτινους αποδέκτες (στα
επιφανειακά ή απευθείας στα υπόγεια νερά)
Ως θέσης τελικής διάθεσης της στερεάς κόπρου δύναται να χρησιµοποιηθούν το
έδαφος επιφανειακά ή υπεδάφια και ειδικότερα οι καλλιεργήσιµες εκτάσεις για
λίπανση, εφόσον κρίνεται ότι η κόπρος λόγω του διαστήµατος που διέρρευσε, του
τρόπου επεξεργασίας, της ποιότητας κ.λ.π δεν δύναται να προκαλέσει κινδύνους για
τη ∆ηµόσια Υγεία ή βλάβες στις καλλιέργειες και στα εδάφη εν γένει. Οι
λιπαινόµενες µε στερεά κόπρο εκτάσεις, δεν θα χρησιµοποιούνται για την
καλλιέργεια λαχανικών, ειδικότερα όσων τρώγονται χωρίς προηγούµενο βρασµό. Η
λίπανση τέτοιων καλλιεργειών επιτρέπεται εφόσον αυτή διακόπτεται τουλάχιστον
ένα µήνα πριν την συγκοµιδή.
Προκειµένου για την διάθεση της στερεάς κόπρου στο έδαφος επιφανειακά ,
ανεξάρτητα αν πρόκειται για λίπανση ή όχι, η ποσότητα αυτή σε σχέση µε την
χρησιµοποιούµενη εδαφική έκταση θα είναι τόση, ώστε να µη δηµιουργείται
υπερκορεσµός µε οργανικές ενώσεις, που έχουν ως συνέπεια την ανάπτυξη
αναερόβιων καταστάσεων και τη δηµιουργία δυσοσµιών
Η διάθεση της στερεάς κόπρου στο έδαφος σε καµιά περίπτωση δεν πρέπει να
επηρεάζει τα υπόγεια ή τα επιφανειακά νερά (για το σκοπό αυτό πρέπει να
λαµβάνονται υπόψη η ποιότητα, η κλίση και γενικά η µορφολογία του εδάφους, οι
βροχοπτώσεις και η απορροή των νερών της βροχής κ.λ.π) και τους κατοικηµένους ή
ειδικούς τόπους ( τουριστικοί και αρχαιολογικοί χώροι, χώροι που παρουσιάζουν
τουριστικό ενδιαφέρον, ακτές οµαδικής κολυµβήσεως, εργοστάσια, βιοτεχνίες,
σχολεία, νοσηλευτικά και λοιπά ιδρύµατα, εθνικοί και επαρχιακοί δρόµοι κ.λ.π)
Όπως αναφέρεται στην συνέχεια της Υγειονοµικής ∆ιάταξης Υ1β/2000 οι φορείς
εκµεταλλεύσεως πτηνοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων που λειτουργούν χωρίς να έχουν
εφοδιασθεί ποτέ µε άδειες ιδρύσεως και λειτουργίας και εφόσον καλύπτουν τις απαραίτητες
προδιαγραφές σχετικά µε τις αποστάσεις οφείλουν να φροντίζουν για την νοµιµοποίησή τους το
αργότερο µέσα σε µια διετία από την έναρξη ισχύος της παρούσας.
128
∆. ‘Πρότυπη’ χοιροτροφική εκµετάλλευση Οινοφύτων
Στο σηµείο αυτό θα επιχειρήσουµε µια οικονοµική ανάλυση της επιχείρησης που εδρεύει στα
Οινόφυτα. Η επιχείρηση έχει ως παραγωγική κατεύθυνση την ανάπτυξη και εµπορία
παχυνόµενων χοίρων, της κατηγορίας των 90-100 Kgr. Για την οικονοµική ανάλυση θα
εξετάσουµε τα εξερχόµενα (έξοδα) και τα εισερχόµενα (έσοδα). Στα εξερχόµενα γίνεται
ιδιαίτερη µνοία στις κάτωθι δαπάνες :
A. Τα κόστη εκσυγχρονισµού των εγκαταστάσεων.
B. Το µηνιαίο κόστος λειτουργίας των εγκαταστάσεων.
Όσον αφορά την πρώτη κατηγορία, έχουν γίνει διαφόρου τύπου επενδύσεις σε πάγιο
κεφάλαιο κατά την διάρκεια των τελευταίων δύο χρόνων, συγκεκριµένα από το 2005, που
αφορούν τον εκσυγχρονισµό των εγκαταστάσεων και την δηµιουργία του συστήµατος
βιολογικού καθαρισµού. Σκοπός των ανωτέρω είναι η επίτευξη του στόχου κερδοφορία της
επιχείρησης και επιπλέον η υπεραξία που τυχόν θα δηµιουργηθεί στον υπό εξέταση κλάδο.
Στα πλαίσια του εκσυγχρονισµού των εγκαταστάσεων έλαβε χώρα αλλαγή της στέγης στους
θαλάµους της προπάχυνσης και πάχυνσης, συνολικά 6 θάλαµοι. Καθώς επίσης εφαρµόστηκε
σύστηµα αερισµού και σύστηµα αυτόµατης διανοµής της τροφής. Για κάθε ένα θάλαµο το
κόστος εκσυγχρονισµού ανήλθε µεταξύ 12.000 και 14.000 €.
Επιπλέον, έγιναν οι απαραίτητες ενέργειες για την εξασφάλιση του κατάλληλου
µικροκλίµατος στο χώρο φύλαξης των κάπρων. Οι ενέργειες αυτές αφορούσαν την αλλαγή της
στέγης, την εγκατάσταση συστήµατος ψύξης (air condition) και υδρόψυξης. Επίσης
δηµιουργήθηκε εξ’ αρχής ένας ακόµα µικρός θάλαµος πρώτης ανάπτυξης, οπότε έγιναν
επενδύσεις σε πάνελ, παράθυρα, πόρτα, εξαεριστήρα και εσχάρες. Όσον αφορά το σύστηµα
επεξεργασίας των αποβλήτων έλαβαν χώρα η κατασκευή τριών τσιµεντένιων δεξαµενών, η
διάνοιξη της πρώτης µεγάλης χωµάτινης δεξαµενής αναερόβιας επεξεργασίας και η αγορά των
αεριστήρων, αντλιών και του µηχανικού διαχωριστή υγρών και στερεών. Μόνο η εσκαφή της
πρώτης µεγάλης χωµάτινης δεξαµενής στοίχισε 7.000 €. Για την ανακαίνιση του
προϋπάρχοντος συστήµατος επεξεργασίας, κάποια ιδιωτική εταιρεία έδωσε προσφορά 60.000 €.
Η όλη διαδικασία εκσυγχρονισµού του συστήµατος επεξεργασίας των αποβλήτων παρόλα
αυτά κόστισε 15.000 € µε την οργάνωση του έργου από την διεύθυνση και την εργασία
σύσσωµου του προσωπικού. Τέλος αντικαταστήθηκαν οι στέγες από τσίγκο, µε πάνελ, στον 1
από τους 3 θαλάµους Ξηράς περιόδου των χοιροµητέρων. Στο σύνολό τους οι επενδύσεις
εκσυγχρονισµού ανήλθαν στο ποσό των 200.000 µε 220.000 €.
129
Όσον αφορά την δεύτερη κατηγορία δαπανών, στα µηνιαία λειτουργικά έξοδα της
επιχείρησης συνεισφέρουν τα παρακάτω:
1) ∆ιατροφή των χοίρων
2) Μισθοδοσία των υπαλλήλων της επιχείρησης
3) Ενεργειακή κάλυψη
4) Εφοδιασµός µε Φάρµακα
5) Λοιπές δαπάνες
Η διατροφή των ζώων είναι η βασική δαπάνη σε όλους τους τύπους των κτηνοτροφικών
εκµεταλλεύσεων. Στην περίπτωση των χοίρων, που ανήκουν στα παµφάγα, βασίζεται στους
δηµητριακούς καρπούς δηλαδή καλαµπόκι, σιτάρι, κριθάρι και πίτυρα διαφόρων τύπων. Οι
διατροφικές απαιτήσεις των χοίρων σε πρωτείνες καλύπτονται βασικά από την σόγια αλλά και
το ρεγγάλευρο. Στα σιτηρέσια ,επίσης, των µικρών χοιριδίων συµµετέχουν γάλα σε σκόνη και
ορός γάλακτος.
Στην χοιροτροφική επιχείρηση παρασκευάζονται καθηµερινά από τις πρώτες ύλες 6 τύποι
σιτηρεσίων. Ο κάθε τύπος αφορά αποκλειστικά µια εκ των κατηγοριών των ζώων που
φυλάσσονται στην µονάδα για τον απλούστατο λόγω των ιδιαιτέρων απαιτήσεων του κάθε
σταδίου ανάπτυξης. Στο σύνολο των σιτηρεσίων, καταναλώνονται µηνιαίως 250 τόνοι
τροφής. Στον πίνακα 27 που ακολουθεί φαίνονται οι 6 τύποι σιτηρεσίων, µια µέση µηνιαία
κατανάλωση για τον κάθε τύπο, το κόστος του καθενός και έτσι προκύπτει η συνολική δαπάνη
διατροφής. Να σηµειώσουµε στο σηµείο αυτό πως η µηνιαία κατανάλωση του κάθε τύπου
σιτηρεσίου εµφανίζει διακυµάνσεις αναλόγως του πληθυσµού των ζώων, της εποχής, της
φυσικής κατάστασης των ζώων και του γενετικού δυναµικού των ζώων. Να τονίσουµε επίσης,
πως τα οικονοµικά στοιχεία σχετικά µε το κόστος των σιτηρεσίων αφορούν τις τιµές των
πρώτων υλών του πρώτου εξαµήνου του 2007. Οι τιµές των δηµητριακών συνεχώς αυξάνουν
και οι προβλέψεις για τον χειµώνα είναι δυσοίωνες καθώς οι εσοδείες δεν ήταν πολύ καλές και
µέρος του παραγόµενου καλαµποκιού θα απορροφηθεί στην παραγωγή βιοκαυσίµου.
130
Εναρκτήριο Πρώτης Προπάχυνσης Πάχυνσης Χοιροµητέρων
Χοιροµητέρων
Χοιριδίων Ανάπτυξης Χοιριδίων Χοίρων Θηλασµού
Ξηράς Περιόδου Σύνολα
Χοιριδίων
(5)
(1) (2) (3) (4) (6)
5 τόνοι 20 τόνοι 81 τόνοι 100 τόνοι 32 τόνοι 12 τόνοι 250 τον
618 €/ τον 549 €/ τον 264 €/ τον 248 €/ τον 257 €/ τον 291 €/ τον
3.090 € 10.980 € 21.384 € 24.800 € 8.224 € 3.492 € 71.970€
Πίνακας 27 : Για κάθε τύπο σιτηρεσίου µια µέση µηνιαία κατανάλωση, το κόστος
παραγωγής και η συνολική δαπάνη.
Εποµένως η µηνιαία δαπάνη διατροφής είναι 70.000 µε 72.000 €.
Η επιχείρηση απασχολεί συνολικά 10 άτοµα. Οι 7 είναι ανειδίκευτοι εργάτες και οι άλλοι

τρεις Λογιστής, Γεωπόνος και Κτηνίατρος. Ο Κτηνίατρος συνεργάζεται ως εξωτερικός
συνεργάτης µε την επιχείρηση, οι Γεωπόνος και Λογιστής υπάρχουν ως µισθωτές πλήρους
απασχόλησης ασφαλισµένοι στο ΙΚΑ και οι 7 εργάτες ινδικής καταγωγής απασχολούνται µε
ασφάλιση ΟΓΑ.
Το σύνολο της µηνιαίας δαπάνης στην µισθοδοσία του προσωπικού δεν µπορούµε να τη
γνωρίζουµε απόλυτα. Μια καλή προσέγγιση πάντως είναι να κυµαίνεται µεταξύ 10.500 µε
12.000 €
Όσον αφορά τις δαπάνες για ενέργεια η επιχείρηση καταναλώνει στην διάρκεια ενός έτους
40.000 Kwh ηλεκτρικής ενέργειας, 1350 Kgr Υγραερίου και 5500 Lt πετρελαίου diesel. Η
χρέωση για την ηλεκτρική ενέργεια έχει έκπτωση λόγω της γεωργοκτηνοτροφικής κατεύθυνσης
της επιχείρησης. Το υγραέριο χρησιµοποιείται σε φιάλες των 50 Kgr που όταν αδειάσουν της
ξαναγεµίζουν. Εποµένως χρησιµοποιούνται 27 φιάλες υγραερίου ετησίως. Στον πίνακα 28 που
ακολουθεί εµφανίζονται οι τρεις τύποι ενέργειας, η µέση ετήσια κατανάλωση, η τιµή µονάδας
καυσίµου και η δαπάνη για το κάθε είδος ενέργειας.
Πετρέλαιο
Ηλεκτρική ενέργεια Υγραέριο
diesel
40.000 Kwh 27 φιάλες 5.500 Lt
0,09 € / Kwh 20 € / φιάλη 0,60 € / Lt
3600 € 540 € 3300 €
Πίνακας 28 : Για κάθε είδος ενέργειας µια µέση µηνιαία κατανάλωση, το κόστος µονάδας
και η συνολική δαπάνη.
131
Εποµένως η ετήσια δαπάνη για τον εφοδιασµό µε ενέργεια είναι 8.000 µε 8.500 €. Παρά το
ότι η κατανάλωση της ενέργειας παρουσιάζει µεγάλες διακυµάνσεις µέσα στην διάρκεια του
χρόνου ανάλογα κυρίως µε την εποχή, µπορούµε να κατανέµουµε την ετήσια δαπάνη σε 12 ίσα
µέρη.
Εποµένως η µηνιαία δαπάνη για τον εφοδιασµό µε ενέργεια είναι 650 µε 700 €
Επιπλέον για αγορές φαρµάκων, εµβολίων, καθαριστικών και απολυµαντικών υπάρχει µια
µηνιαία δαπάνη των 5.000 µε 6.000 €.
Τέλος στις λοιπές δαπάνες θα υπολογίσουµε το ποσό των 2.000 € , για λοιπά αναλώσιµα.
Με την πρόσθεση των παραπάνω δαπανών, ξεχωριστά για τα κατώτερα και

ανώτερα όρια, προκύπτει ότι τα συνολικά έξοδα της επιχείρησης (σε µηνιαία βάση)
κυµαίνονται από 88.000 έως 93.000 €.
Σχετικά µε τα έσοδα της επιχείρησης, οι παχυνόµενοι χοίροι των 90- 100 Kgr πωλούνται
ζωντανοί. Το σφαγείο της επιχείρησης εξυπηρετεί ως επί το πλείστον άλλες µικρότερες σε
µέγεθος µονάδες που λειτουργούν στην περιοχή. Παράλληλα σφάζεται µικρός αριθµός ζώων,
περίπου 40 τον µήνα που πωλούνται στην λιανική που λειτουργεί στην επιχείρηση. Τα έσοδα
της επιχείρησης αφορούν τα έσοδα από την λιανική πώληση και την πώληση των ζωντανών
ζώων.
Οι πωλήσεις παρουσιάζουν άλλοτε περιόδους ύφεσης και άλλοτε περιόδους µεγάλης
ζήτησης. Είναι γνωστό πως κοντά στις γιορτές των Χριστουγέννων η ζήτηση του χοιρινού είναι
µεγάλη, µε δεύτερη περίοδο υψηλής ζήτησης τους καλοκαιρινούς µήνες. Οφείλουµε επίσης να
τονίσουµε πως µεγάλες διακυµάνσεις εµφανίζουν και οι τιµές πώλησης. Οι τιµές χονδρικής
επηρεάζονται από πλήθος παραγόντων µεταξύ των οποίων οι τιµές των εισαγόµενων ζώων, οι
τιµές των πρώτων υλών, την συσπείρωση του χοιροτροφικού συλλόγου για την διατήρηση των
τιµών κ.α.
Με βάση τα δεδοµένα της επιχείρησης για το 2007, ο µέσος όρος των πωλήσεων είναι 900
χοίροι τον µήνα. Η τιµή το πρώτο τρίµηνο του 2007 ήταν σταθερά πτωτική και άγγιξε το 0,80
έως 0,85 €/ Kgr Ζώντος Βάρους. Το δεύτερο τρίµηνο άρχισε η άνοδος της τιµής και πριν τους
καλοκαιρινούς µήνες είχε φτάσει τα 1,20 έως 1,25 €/ Kgr Ζώντος Βάρους. Να σηµειώσουµε
εδώ πως αυτή ακριβώς είναι η τιµή κόστους για πολλές από τις χοιροτροφικές επιχειρήσεις.
132
Από το καλοκαίρι ξεκίνησε µια σταθερά ανοδική πορεία στην τιµή του χοιρινού που έχει
φτάσει πλέον την τιµή 1,40 έως 1,45 €/ Kgr Ζώντος Βάρους.
Με βάση πάλι τα δεδοµένα της επιχείρησης, µπορούµε να θεωρήσουµε µια µέση τιµή πώλησης
των ζωντανών χοίρων µε 1,30 έως 1,35 €/ Kgr Ζώντος Βάρους.
Συνδυάζοντας όσα περιγράψαµε παραπάνω τα έσοδα της επιχείρησης υπολογίζονται:

900 χοίροι/ µήνα * 95 Kgr Ζώντος Βάρους/ χοίρο = 85.500 Kgr Ζ. Β.
85.500 Kgr Ζ. Β.* 1,30 €/ Kgr Ζώντος Βάρους= 111.150 €
85.500 Kgr Ζ. Β.* 1,35 €/ Kgr Ζώντος Βάρους= 115.425 €
Τα έσοδα της λιανικής πώλησης ανέρχονται σε 3000 € τον µήνα περίπου.
Εποµένως τα έσοδα της επιχείρησης (σε µηνιαία βάση) ανέρχονται σε 115.000 µε

120.000 €
133
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Αρχές Απριλίου 2007 και συγκεκριµένα Μεγάλη ∆ευτέρα, η εφηµερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

είχε άρθρο µε τίτλο «Ρασοφόρος Ακτιβιστής». Το άρθρο παράθετε συνέντευξη του παπά-
Γιάννη που ζει και λειτουργεί σε ενορία των Οινοφύτων και τα τελευταία 3-4 χρόνια ασχολείτο
µε την καταγραφή, την φωτογραφική τεκµηρίωση, τις καταγγελίες και τις κινητοποιήσεις
σχετικά µε την µόλυνση του ποταµού Ασωπού. Συγκεκριµένα ο παπά- Γιάννης εξορµεί και
φωτογραφίζει τις «µπούκες» που καταλήγουν στον ανοικτό υπόνοµο- άλλοτε ποταµό Ασωπό
από τις βιοµηχανίες και του προσδίδουν τον χαρακτηριστικό κόκκινο χρωµατισµό καθώς και τις
αυτοσχέδιες χωµατερές και τα στοιβαγµένα υλικά που περιµένουν για «ανακύκλωση». Στη
συνέντευξή του αναφέρει τους λόγους που τον ώθησαν να αναλάβει αυτή τη δράση, πως
συνδυάζεται αυτή η δράση µε την ιδιότητα του ιερωµένου, πως αντιδρούν οι ιδιοκτήτες των
επιχειρήσεων στην δράση του και τέλος σχολιάζει την αλληγορία των αρχών. Καταγγέλλει την
Αστυνοµία και γενικά όλες αυτές τις υπηρεσίες πως « όταν πάρουν µια καταγγελία, ξεκινούν µε
πολύ αργούς ρυθµούς µια διαδικασία που αντί να λύνει το πρόβληµα το ‘θάβει’ .Φαντάσου µια
υπόθεση µόλυνσης των υπογείων υδάτων να θέλει 10 χρόνια για να φτάσει στο ακροατήριο ενός
δικαστηρίου. Αλλά δεν απογοητευόµαστε και δεν τους το χαρίζουµε.». Σε σηµείο της συνέντευξής
του παροµοιάζει την εποχή µας µε εκείνη του Ηρώδη. Αναλυτικά «Τότε, µέσα σε απόλυτη
νοµιµότητα, ένας βασιλιάς έβγαλε µια νόµιµη διαταγή, οι στρατιώτες την έλαβαν και όλοι
νοµότυπα έσφαξαν τα βρέφη. Το ίδιο ακριβώς βλέπω να συµβαίνει σήµερα στον τόπο µου. Ο
προηγούµενος ∆ήµαρχος, ο Νοµάρχης, ο Υπουργός σε ένα ρόλο στρατιώτη του Ηρώδη,
καλυπτόµενοι πίσω από νόµους, παραγράφους, χαρτιά και παραχαρτιά, ουσιαστικά σκοτώνουν τα
παιδιά. Είµαστε µια κοινωνία όπου ακόµη και σήµερα βασιλεύει ο Ηρώδης…» Θεωρεί πως το
πιο ουσιαστικό αποτέλεσµα της δουλειάς του είναι ότι αφυπνίστηκε ο κόσµος «Ας πούµε θα
συνέχιζε να πίνει νερό από τη βρύση. Πριν 5-6 χρόνια το θέµα σκουπίδια δεν απασχολούσε
κανέναν. Τώρα είναι από τα πρώτα.»
Η χρονική στιγµή εξαγωγής των Συµπερασµάτων µας, µε το πέρας της παρούσας µελέτης,
συνέπεσε µε την συνεχή αναφορά στον Τύπο και στα υπόλοιπα µέσα ενηµέρωσης για την
ποιότητα του νερού των Οινοφύτων και της Βοιωτίας γενικά, καθώς και την υποβάθµιση του
ποταµού Ασωπού.
Με βάση δηµοσιεύµατα ηµερησίων αθηναϊκών εφηµερίδων και συγκεκριµένα της
«Καθηµερινής» το θέµα της υποβάθµισης του Ασωπού τοποθετείται στα πέντε µεγαλύτερα από
περιβαλλοντικής άποψης ζητήµατα της χώρας. Σύµφωνα µε το τεύχος του Αυγούστου της
µηνιαίας τοπικής εφηµερίδας «Ελεύθερος Λόγος» του Σχηµαταρίου ‘το πρόβληµα που
δηµιουργούν τα ανεπεξέργαστα απόβλητα που πέφτουν στον Ασωπό είναι γνωστό «τοις πάσι» και
134
στην συνέχεια του άρθρου ‘ενώ είναι βέβαιο πως οι αρχές γνωρίζουν και επιθυµούν την λύση του
προβλήµατος, υπάρχει µια απραξία που εγγίζει τα όρια της παράνοιας’. Παρακάτω καταγγέλλει
ως συναρµόδιους για ολιγωρία τα Υπουργεία, την Περιφέρεια, τη Νοµαρχία και τις ∆ηµοτικές
αρχές και τελειώνει µε τα ερωτήµατα « Ποιο ρόλο ανέλαβε ο καθένας; Ποια πρόοδος υπάρχει:
Πότε επιτέλους θα έρθουν σιγά-σιγά τα καλά νέα για τον τόπο αυτό;» Σε άλλο άρθρο της ιδίας
εφηµερίδας και τεύχους καταθέτει πως « η Νέα ∆ηµοτική Αρχή του ∆ήµου Οινοφύτων κατάθεσε
αίτηση παρέκκλισης (8 Ιουνίου 2007) στο Υπουργείο Υγείας µε την οποία ενώ η ποιότητα του
νερού παρουσιάζεται µε τα µελανότερα χρώµατα, ζητείται άδεια για την συνέχιση της διανοµής
του εφόσον δεν υπάρχει εναλλακτική λύση» ∆υστυχώς αγνοήθηκε η σηµαντική προϋπόθεση
παραχώρησης παρέκκλισης που σύµφωνα µε την σχετική ΚΥΑ Υ2/2600/2001- ΦΕΚ- 892 ΄Β /
11-7-01 άρθρο 9, παρ. 1 είναι η : «…να µην συνεπάγεται κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία».
Σηµειώνεται πως « η παρέκκλιση έφερε µόνο την υπογραφή του ∆ηµάρχου, ο οποίος φαίνεται να
ενήργησε αυτοβούλως, και ζητήθηκε µόνο για τα νιτρικά αγνοώντας τις άλλες σηµαντικές
παραµέτρους, όπως είναι τα βαρέα µέταλλα και ειδικά το χρώµιο.» Σχολιάζεται τέλος πως « στην
αίτηση δεν αναφέρονταν όπως επιβάλει ο νόµος, τα επανορθωτικά µέτρα που πρόκειται να
ληφθούν για την εξυγίανση του νερού, που εκτός από πόσιµο χρησιµοποιείται στις καλλιέργειες,
την κτηνοτροφία και τις βιοµηχανίες της περιοχής. Αντί αυτών αναφέρεται πως η εναλλακτική
υδροδότηση από την ΕΥ∆ΑΠ πιθανό να καθυστερήσει τουλάχιστον δυο χρόνια»
Στην συνέχεια του ιδίου άρθρου περιγράφεται η κλιµάκωση της έντασης που υποχρέωσε την
∆ηµοτική Αρχή να διοργανώσει εσπευσµένα συνάντηση στην οποία κλήθηκαν και
παρευρέθηκαν, να ενηµερώσουν τους πολίτες στελέχη από το Γενικό Χηµείο του Κράτους και
το Υπουργείο Υγείας. Οι οµιλητές δεν είχαν την ιδιότητα του γιατρού και οι εισηγήσεις τους
αφορούσαν την περιγραφή της ποιότητας του νερού µε επιστηµονικούς όρους που έκλεισε µε
την δήλωση της αναρµοδιότητας τους να µιλήσουν για τις συνέπειες της κατανάλωσης του στην
ανθρώπινη υγεία. Η οµιλήτρια του Γενικού Χηµείου δήλωσε «…εάν δεν δοθεί παρέκκλιση το
νερό πρέπει να κηρυχθεί µη πόσιµο!» ενώ η οµιλήτρια του Υπουργείου Υγείας χαρακτήρισε την
παρέκκλιση «…νοµικό τερτίπι» και ξεκαθάρισε πως η ίδια διαφωνεί µε την πρακτική των
παρεκκλίσεων.
Το άρθρο κλείνει « Η συνέλευση αυτή, διανθισµένη µε διαπληκτισµούς που έδειχναν το µέγεθος
της αντίδρασης και ανησυχίας των δηµοτών, έληξε απότοµα και χωρίς να ικανοποιηθούν οι
πολίτες, µια και δεν υπήρχε προεδρείο να συντονίσει την συζήτηση… η οποία όµως συνεχίστηκε
σε πηγαδάκια στον προαύλιο χώρο για αρκετό χρόνο- ενδεικτικό του κοινού ενδιαφέροντος. Εκεί
κέρδισε η άποψη πως το χαρτί ‘ΜΗ ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ’ δεν πρέπει να καεί µε νοµικά τερτίπια και
πρέπει να χρησιµοποιηθεί µε τρόπο που να πιέσει την ΕΥ∆ΑΠ να φέρει το νερό γρηγορότερα.
Αρκεί η νέα ∆ηµοτική Αρχή να γίνει ποιο διεκδικητική όπως άλλωστε είχε δεσµευτεί και
135
προεκλογικά.» Για τέλος, αναφέρεται « ας µην ξεχάσουµε πως είναι πρωταρχικής σηµασίας να
καταφέρουµε να καθαρίσουµε και να προστατέψουµε τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα διότι εάν
δεν το κάνουµε τότε στο άµεσο µέλλον δεν θα µπορεί ούτε η ΕΥ∆ΑΠ να βρει καθαρό νερό για να
υδροδοτήσει τα παιδιά µας.»
Λίγες ηµέρες αργότερα στην ηµερήσια εφηµερίδα Α∆ΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ αναφέρεται πως
ο δήµαρχος των Οινοφύτων προτίθεται να κατέβει σε απεργία πείνας εάν δεν βρεθεί λύση στο
τεράστιο πρόβληµα που έχουν δηµιουργήσει πάνω από τις µισές από τις 500 βιοµηχανίες της
ευρύτερης περιοχής. Ο ∆ήµαρχος δηλώνει ότι το πρόβληµα υφίσταται από το 1969 και πλέον
µε τις διαστάσεις που έχει πάρει το θέµα δεν µένει άλλη επιλογή από την απεργία πείνας. Ο
∆ήµαρχος επρόκειτο να συναντήσει τον πρόεδρο της ΕΥ∆ΑΠ. Η εταιρεία µετά από πρόδροµες
εργασίες διαβεβαίωσε πως είναι σε θέση να προσφέρει νερό στον δήµο των Οινοφύτων ακόµη
και µέσα σε τρεις ηµέρες αλλά αυτό θα ήταν αδιύλιστο, δηλαδή µη πόσιµο. Οπότε πρέπει να
διυλιστεί πριν φτάσει στους καταναλωτές, άρα να δηµιουργηθούν εγκαταστάσεις διύλισης που
στην καλύτερη περίπτωση θα χρειαστούν αφενός κάποιοι µήνες εντατικών εργασιών και
αφετέρου ένας ανάδοχος του έργου. Η ΕΥ∆ΑΠ δήλωνε διατεθειµένη να αναλάβει το έργο
εφόσον της ζητηθεί. Η ανάγκη να βρεθεί λύση στο πρόβληµα της µόλυνσης του περιβάλλοντος
σε δεύτερο αν και όχι λιγότερο σηµαντικό ρόλο, θα ήταν το θέµα της συνάντησης του
∆ηµάρχου µε τον Γενικό Γραµµατέα του ΥΠΕΧΩ∆Ε.
Σε άλλο άρθρο του τεύχους του Αυγούστου της µηνιαίας τοπικής εφηµερίδας «Ελεύθερος
Λόγος» του Σχηµαταρίου, αρχικά περιγράφεται η ισχύουσα Νοµοθεσία σε σχέση µε την
έκδοση νέων Αδειών Λειτουργίας. Ξεκαθαρίζεται πως ο όρος «ειδικά απόβλητα» είναι πλέον
µια νοµικά αποσαφηνισµένη οντότητα και η κάθε παραγωγική διαδικασία που αναµένεται να τα
δηµιουργήσει είναι πλέον ξεκαθαρισµένη υπόθεση. Ενηµερώνει τους αναγνώστες πως το θέµα
της διαχείρισης των «ειδικών αποβλήτων» είναι καθοριστικό και αγγίζει και τα ήδη
αδειοδοτηµένα, λειτουργούντα εργοστάσια, που µπαίνουν ουσιαστικά σε διαδικασία
«αναθεώρησης» της άδειάς τους και υποχρεούνται να συντάξουν και να καταθέσουν προς
έγκριση νέες «Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Μ.Π.Ε.» µέχρι τον Σεπτέµβρη του 2007.
Αφού περιγράψει αναλυτικά το περιεχόµενο των Μ.Π.Ε , τις χαρακτηρίζει µια ουσιαστική και
δεσµευτική πρόταση της επιχείρησης προς την εξουσία, και δια µέσου αυτής ,προς τον κόσµο
των τόπων, για το πώς θα είναι σύννοµη και θα αντιµετωπίζει τις επιπτώσεις λειτουργίας της
εκµηδενίζοντας τις συνέπειες.
Στην συνέχεια του άρθρου εκφράζονται αιχµές πως εάν οι Μ.Π.Ε είναι ξανά «µαϊµούδες» ή
«παλιόχαρτα γραµµένα» και το περιεχόµενό τους «ανοησίες» και «ψέµατα» και η εκδίδοντες
τις Άδειες ξαναδεχτούν «µη εφαρµόσιµες» ή «µη νόµιµες» υποσχέσεις για λύσεις , τότε η όλη
υπόθεση ‘επανάκρισης των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας’ θα καταλήξει διαβλητή,
136
παραπλανητική και τελικά άσκοπη. Την στιγµή που ο παρανοµαστής του τοπικού προβλήµατος
θα παραµένει ο ίδιος και τα «ειδικά απόβλητα» δεν αφήνουν πλέον άλλα περιθώρια.
Χαρακτηρίζεται « ανήκουστο και σχιζοφρενικό» να υπάρχουν εδώ και χρόνια εργοστάσια που
λειτουργούν καθηµερινά µε χίλιες δυο παρανοµίες αλλά κατέχουν «νοµίµως εκδοθείσες άδειες
λειτουργίας».
Στο τέλος του άρθρου εφιστάται η προσοχή µε τον παρακάτω γλαφυρό τρόπο «Προσέξτε
τώρα. Συµµετάσχετε τώρα. Κρίνεται και έχετε ενεργή άποψη τώρα που είναι η ευκαιρία. Είναι ο
µόνος τρόπος να µην ξαναδείξουν εγκληµατική αδιαφορία, να µην τους καταβάλει ‘αυτοκτονική
διάθεση’, όχι προς αυτούς αλλά προς εσάς». Παροτρύνει να «µην αφεθεί στις Μ.Π.Ε. να γραφτεί
το άσπρο- µαύρο, και µέχρι τον Σεπτέµβρη του 2007 να ρεύσει µπόλικο έλαιο για αυτούς. Μην
επιτρέψουµε να εγκρίνει το Νοµαρχιακό Συµβούλιο, οµόφωνα, σε µια συνεδρία µιας νύχτας
παραµύθια και εφοδιάσουν νόµιµα και επ’ ονοµατί τους, τέτοιες εγκαταστάσεις µε ‘άδειες
λειτουργίας’ που δεν µας διασφαλίζουν τίποτα.»
Το πρώτο δεκαήµερο του Σεπτεµβρίου είδαν το φως της δηµοσιότητας αποτελέσµατα
αναλύσεων του νερού της Ασωπίας, που περιλαµβάνει τις περιοχές των Οινοφύτων, του ∆ήλεσι
και του Σχηµαταρίου, αλλά και της Θήβας. Τα αποτελέσµατα ήταν ανησυχητικά καθώς οι τιµές
του εξασθενούς Χρωµίου ανέρχονταν στα 17 µgr/Lt νερού. Τις αναλύσεις αυτές
πραγµατοποίησαν Πανεπιστηµιακά Ιδρύµατα µε αφορµή τα γεγονότα σχετικά µε το νερό των
Οινοφύτων. Τα αποτελέσµατα αυτά σχολιάζονταν από κάποιους ως ανησυχητικά και από
άλλους ως µικρής σηµασίας και τη βάση της διαφωνίας αποτέλεσε ουσιαστικά το αµφιλεγόµενο
επιτρεπτό όριο συγκέντρωσης. Συγκεκριµένα αλλού εµφανιζόταν µε τιµή 70 µgr/Lt νερού και
αλλού µε µηδενική τιµή.
Την ίδια εποχή εκπρόσωπος κόµµατος από την πλευρά της αντιπολίτευσης έφερε το θέµα
στην Βουλή των Ελλήνων και σύγκρινε τα αποτελέσµατα των αναλύσεων του νερού των
Οινοφύτων µε τα αποτελέσµατα των αναλύσεων του νερού της περιοχής Χίκλεϊ της Νότιας
Καλιφόρνιας που παρουσιάστηκε ως θέµα της ταινίας ‘Έριν Μπρόκοβιτς’ πριν λίγα χρόνια. Η
τιµή του εξασθενούς χρωµίου στα Οινόφυτα µετρήθηκε στα 73 µgr/Lt νερού µε επιτρεπτό όριο
συγκέντρωσης 70 µgr/Lt νερού. Στην υπόθεση Χίκλεϊ η τιµή του εξασθενούς χρωµίου ήταν
55 µgr/Lt νερού µε επιτρεπτό όριο το µηδέν.
Να θυµίσουµε σε αυτό το σηµείο πως πριν από περίπου 11 χρόνια η Έριν Μπρόκοβιτς
ανέλαβε την υπεράσπιση των κατοίκων στο Χίκλεϊ της Νότιας Καλιφόρνιας, οι οποίοι
διαµαρτύρονταν ότι το πόσιµο νερό ήταν δηλητήριο, µολυσµένο από την τοξική ουσία
εξασθενές χρώµιο- υπεύθυνο για µια σειρά από ασθένειες µε πιο σοβαρή τον καρκίνο- και
ξεκίνησε µια δικαστική µάχη µε µια από τις µεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής ρεύµατος στην
Αµερική. Η υπόθεση Χίκλεϊ που έκλεισε θετικά για τους κατοίκους έχει πάρα πολλές
137
οµοιότητες µε αυτή των Οινοφύτων γιατί αφενός πρόκειται για µόλυνση πόσιµου νερού από
την πολύ επικίνδυνη τοξική ουσία, το εξασθενές χρώµιο και αφετέρου οι κάτοικοι και στις δυο
περιοχές ξεσηκώθηκαν και είναι αυτοί που ανέδειξαν τις υποθέσεις.
Σε ρεπορτάζ της εφηµερίδας τα ΝΕΑ η νοµική σύµβουλος σε περιβαλλοντικά θέµατα Έριν
Μπρόκοβιτς αναφέρει « Μέσα στις επόµενες εβδοµάδες θέλω να έρθω στην Ελλάδα, µε στόχο να
επισκεφθώ τα Οινόφυτα. Θέλω να βοηθήσω και να αναλάβω την υπόθεση. Είδα τα επίπεδα σε
εξασθενές χρώµιο αλλά και φωτογραφίες από τον κόκκινο πια ποταµό που βρίσκεται στην
περιοχή και έχω σοκαριστεί» και συνεχίζει « Υπάρχει µια πολύ µεγάλη διαφορά µεταξύ των
δύο όµοιων κατά τα άλλα υποθέσεων. Στο Χίκλεϊ υπήρχε µια µόλις εταιρεία που αποδεδειγµένα
ρύπαινε το πόσιµο νερό. Αντίθετα, στην υπόθεση των Οινοφύτων και του ποταµού Ασωπού δεν
είναι µια αλλά δεκάδες που ρίχνουν τα λύµατά τους στο ποτάµι, οι περισσότερες από τις οποίες
επεξεργάζονται βαρέα µέταλλα. Αυτό είναι που κάνει την ελληνική περίπτωση πιο σοβαρή». Η
νοµική σύµβουλος σηµειώνει επίσης πως « στο Χίκλεϊ οι κάτοικοι ήταν µερικές εκατοντάδες-
περίπου 600 και όχι περίπου 30.000, όπως στα Οινόφυτα. Είναι επιτακτική ανάγκη να
καταλάβουν οι κάτοικοι αλλά κυρίως η ελληνική κυβέρνηση ότι πρόκειται για ένα πολύ µεγάλο
και σοβαρό πρόβληµα. Αυτό που κινδυνεύει είναι η υγεία τους. ∆εν πρέπει να το αφήσουν να
περάσει έτσι. Πρέπει όλοι να δραστηριοποιηθούν.»
Στο τεύχος του Σεπτεµβρίου 2007 της εφηµερίδας «Ελεύθερος Λόγος» του Σχηµαταρίου
σχολιάζεται πως « Επιτέλους τον Αύγουστο οι κάτοικοι των Οινοφύτων πέτυχαν την πρώτη
ουσιαστική νίκη στην µάχη για την προστασία της υγείας τους, αφού σύµφωνα µε ανακοίνωση
του γενικού γραµµατέα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας ξεκινούν άµεσα:
¾ Η κατασκευή αγωγού που θα συνδέει το ∆ίκτυο Ύδρευσης των Οινοφύτων µε το
κανάλι του Μόρνου
¾ Η κατασκευή διυλιστηρίου του νερού που θα φτάνει στο δήµο, για το οποίο ο ∆ήµος
οφείλουν να συντάξουν το Τεχνικό ∆ελτίο του έργου και τις διαδικασίες δηµοπράτησης
¾ Η κατασκευή προσωρινού αγωγού µεταφοράς νερού στο ∆ήλεσι για την κάλυψη των
αναγκών των κατοίκων και ένταξη του έργου για µόνιµη λύση του προβλήµατος στις
δράσεις του ∆’ ΚΠΣ.
¾ Η άµεση παροχή νερού στα Οινόφυτα από γεώτρηση της ΕΥ∆ΑΠ.
Η υλοποίηση των παραπάνω έργων αποφασίστηκε από την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας σε
συνεννόηση µε το Υπουργείο Εσωτερικών ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης, το
ΥΠΕΧΩ∆Ε και την ΕΥ∆ΑΠ σε συνεργασία µε τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης»
Στο τέλος του άρθρου σχολιάζεται πως µετά από όσα µεσολάβησαν τον Σεπτέµβριο,
αναφερόµενοι στις πυρκαγιές και τις εκλογές. «Ο ∆ήµαρχος επιµένει πως η οριστική λύση του
ζητήµατος έχει δροµολογηθεί και πως σύντοµα θα υλοποιηθεί. Οι πολίτες ανυποµονούν να
138
πιούν καθαρό νερό που σήµερα για να το απολαύσουν το κουβαλούν µε πετονιά… ακόµη και
από τον γειτονικό νοµό…Περιµένουµε….»
Στο ίδιο τεύχος, της ίδιας εφηµερίδας ενηµερωνόµαστε για µια φωτογραφική έκθεση που
έλαβε χώρα στη Σκάλα Ωροπού από τις 10- 12 Αυγούστου από την εθελοντική Μ.Κ.Ο.
«Πολίτες εν δράσει». Αναλυτικά οι «Πολίτες εν δράσει» σε συνεργασία µε το ∆ήµο Ωροπού
έθεσαν σε εφαρµογή ένα διεθνές εθελοντικό πρόγραµµα στον Ωροπό για τον Ασωπό ποταµό.
20 εθελοντές από την Τουρκία, τη Ρωσία, την Πολωνία, την Κορέα, την Ιταλία, τη Γερµανία, τη
Γαλλία, τη Σλοβακία και την Ελλάδα φιλοξενήθηκαν από τις 30 Ιουλίου έως τις 13 Αυγούστου.
Το άρθρο αναφέρει πως «Στόχος τους η επιτόπια έρευνα στον Ασωπό ποταµό, το ποτάµι που
ενώ παλιά υπήρχαν πολλά είδη ζώων και φυτών και µπορούσαν οι πολίτες να κολυµπήσουν,
από το 1979 ως σήµερα έχει χαρακτηρισθεί επίσηµα ως δέκτης βιοµηχανικών αποβλήτων και
300 βιοµηχανίες ρίχνουν τα απόβλητά τους σε αυτόν. Οι εθελοντές µετά την επίσκεψή τους
στον ποταµό διοργάνωσαν καµπάνια πληροφόρησης, µε σκοπό να συζητήσουν και να
µοιραστούν ιδέες για το πώς θα διασωθεί ο Ασωπός». Ανάλογο στόχο είχε και η
Συνοµοσπονδία Συλλόγων Ωροπού που επίσης πραγµατοποίησε εκδήλωση τον Αύγουστο στο
Χαλκούτσι. Στόχευε, συγκεκριµένα, στην ενηµέρωση, την ευαισθητοποίηση και την
κινητοποίηση των πολιτών της περιοχής σχετικά µε την µόλυνση του Ασωπού και του
Υδροφόρου Ορίζοντα. Ως οµιλητές συµµετείχαν οι ∆ήµαρχοι Οινοφύτων και Σχηµαταρίου.
Στο τέλος των εξελίξεων θα καταθέσουµε πως την τελευταία εβδοµάδα του Σεπτεµβρίου και
µετά την ορκωµοσία την νέας Κυβέρνησης, ο Υπουργός ΥΠΕΧΩ∆Ε κύριος Γεώργιος
Σουφλιάς, δήλωσε πως θα επανεξετασθούν εξ’ αρχής όλες οι Άδειες Λειτουργίας, παλιές και
πρόσφατες, των εργοστασίων και βιοτεχνιών που εδρεύουν στην περιοχή των Οινοφύτων.
Στόχος της επανεξέτασης είναι να επιβεβαιωθεί πως όσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται
στην περιοχή γίνεται µε τρόπο που δεν θα επιβαρύνει στο εξής το περιβάλλον. Ανακοίνωσε
τέλος, την έναρξη των διαδικασιών καθαρισµού του ποταµού Ασωπού.
139
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Γεωργακάκης ∆., 1998. Σηµειώσεις Εργαστηρίου «Οργάνωση και Σχεδιασµός
Κτηνοτροφικών Μονάδων», Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών (Γ.Π.Α.)
2. Γεωργακάκης ∆., 1998. ‘Επεξεργασία και ∆ιάθεση Αποβλήτων Πτηνοκτηνοτροφικών
Μονάδων και Γεωργικών Βιοµηχανιών’
3. Ελληνικός Σύνδεσµος Συµπαραγωγής Ηλεκτρισµού και Θερµότητας,
«πλεονεκτήµατα και επιπτώσεις της συµπαραγωγής – περιβαλλοντικές επιπτώσεις », σε
(http://www.hachp.gr/htmls/Frameset.htm).
4. Ellen Taylor- Power, 1998, Questionnaire Design: Asking questions with a purpose,
Agricultural Extension Service, Texas
5. «Εξοικονόµηση ενέργειας στον κτιριακό τοµέα»
(http://www.cres.gr/energy_saving/Ktiria/ktiria_intro.htm)
6. greenparty@cytanet.com.cy , 10- 12- 2006
7. Greenpeace, «Υπολογίστε τις εκποµπές σας»
(http://www.greenpeace.org/greece/137368/137462)
8. Θεσσαλός Κ., Παπαθεοδώρου Α., Γεωργακάκης ∆., ‘Γεωργοκτηνοτροφικές
Εφαρµογές’ σε συνεργασία των Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών (Γ.Π.Α.) και ∆/νσης
Μονόπλων και Μυρηκαστικών του Υπουργείου Γεωργίας
9. Halvadakis C., Lekakis J., 1988 ‘Hog-Farm Waste Management: Investment
Opportunities in Greece’
10. http:// europa.eu.int
11. http://www.kirki.gr/statistics.htm
12. http://epp.eurostat.ec.europa.eu
13. http://reports.eea.europa.eu/state_of_environment_report_2005_1/el
14. Καραβασίλη, Μ., «Οι ρυθµίσεις του ΥΠΕΧΩ∆Ε για τη βελτίωση της ενεργειακής –
περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων και τον περιορισµό των εκποµπών του CO2»
140
(http://www.plantmanagement.gr/online/article.asp?returnPage=SECTION&group=3&secti
on=16&articleid=679)
15. Κυρίτσης Σ, ,Παναγάκης Π., 1999, ‘ΧΟΙΡΟΣΤΑΣΙΑ’
16. Οδηγία 93/76/ΕΟΚ του Συµβουλιίου της 13ης Σεπτεµβρίου 1993 για περιορισµό των
εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα µε τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης (SAVE),
(http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EL&nu
mdoc=31993L0076&model=guichett)
17. Σανταµούρης, Μ., «Ενεργειακή κατανάλωση κτιρίων και οι νέες τεχνικές για τη
µείωσή της.» (http://www.ecocity.gr/main.php?cat=54&art=95#)
18. Σανταµούρης, Μ., «Ενέργεια και Κτίριο - Το κτιριακό περιβάλλον», σε
(http://www.spitia.gr/show_article_details.asp?pop=%FC%F7%E9&article_id=147&cat
id=484)
19. Thomas Pretz, Nikos Nikou, Christos Kontos, 2001 ‘The effects of the European
Directives 94/62/EC and 99/31/EC to the waste management sector in Greece’
20. Υπουργείο Ανάπτυξης, Μέτρο 6.5 «Προώθηση συστηµάτων ΑΠΕ, Συµπαραγωγής στο
ενεργειακό σύστηµα της χώρας - Εξοικονόµηση Ενέργειας», οδηγός ενεργειακών επενδύσεων,
παράρτηµα 1, Ιούλιος 2005
21. Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και ∆ηµοσίων ‘Eργων: «Οδηγός για
εξοικονόµηση ενέργειας στις κατοικίες». Εκδόσεις Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών,
Ευώνυµος Οικολογική Βιβλιοθήκη, Μπαλάρας, Κ., 2001
22. Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και ∆ηµοσίων ‘Eργων: «∆ηµόσια κτίρια για
µία αειφόρο ανάπτυξη. Οδηγός εφαρµογής της ΚΥΑ21475/4707 για τη βελτίωση της
ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων». Ενηµερωτικό έντυπο, Ιούλιος 2000
23. ΦΕΚ 142/Β/29.1.2004, ‘Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής’
24. Wright R., 2005, ‘Environmental Science’
141
25. C. M. Wathes and D.R. Charles, Animal Science and Engineering Division, Silsoe
Research Institute, UK
142
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 : ∆ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ∆ΕΞΑΜΕΝΏΝ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ
ΕΥΒΟΙΑΣ
• Η δεξαµενή συλλογής (τσιµεντένια, τετράγωνη), διαστάσεων 4Χ4 και βάθος 3 µέτρων.
• Οι δεξαµενές καθίζησης (στρογγυλές, τσιµεντένιες, µε κωνικό πυθµένα) µε διάµετρο 12
και βάθος 4 µέτρων.
• Η ορθογώνια τσιµεντένια δεξαµενή µε διαστάσεις 35 Χ 4 και βάθος 3 µέτρων.
• Οι δεξαµενές ενεργού ιλύς (τσιµεντένιες, ορθογώνιες), µε διαστάσεις 7 Χ 15 η πρώτη
και 7 Χ 20 η δεύτερη και βάθους 6 µέτρων
• Τελική δεξαµενή καθίζησης (τετράγωνη), διαστάσεων 2,5 Χ 2,5 και βάθος 4 µέτρων.
• Η κεντρική δεξαµενή συλλογής- εξισορρόπησης (τσιµεντένια) µε διαστάσεις 4 Χ 5 και
βάθος 4 µέτρα .
• Η δεξαµενή πρωτογενούς καθίζησης (τσιµεντένια) διαστάσεων 4 Χ 5 και βάθος 4
µέτρα.
• Η πρώτη δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας µε διαστάσεις 10 Χ 10 και βάθος 5 µέτρα.
• Η δεξαµενή καθίζησης που µεσολαβεί διαστάσεων 6 Χ 1,5 και βάθος 4 µέτρων όπου
γίνεται ο διαχωρισµός της βιολογικού ιλύς και η επιστροφή της στην πρώτη δεξαµενή
αερισµού.
• Η δεύτερη δεξαµενή αερισµού, µε διαστάσεις 8 Χ 8 και βάθος 4 µέτρα.
• Η επιφανειακή δεξαµενή συλλογής και εξισορρόπησης (τσιµεντένια) διαστάσεων 3,5
µέτρα µήκος, 2 πλάτος και 3,5 βάθος.
• Οι δεξαµενές καθίζησης (τσιµεντένιες) µε διαστάσεις 3,5 µέτρα µήκος, 2 πλάτος και
3,5 βάθος µε κωνικό πυθµένα.
• Οι δεξαµενές αερόβιας επεξεργασίας (τσιµεντένιες) διαστάσεων 3,5 µέτρα µήκος, 5,5
πλάτος και 3,5 βάθος .
• Η δεξαµενή τελικών αποβλήτων (τσιµεντένια) διαστάσεων 3,5 µέτρα µήκος, 2 πλάτος
και 3,5 βάθος.
• Οι 5 γεώλακοι µε µεγέθους 500 κυβικών µέτρων έκαστος.
143
• Η ορθογώνια, χωµάτινη δεξαµενή µήκους και βάθους 6 µέτρων.
• Οι δύο δεξαµενές αερόβιας επεξεργασίας διαστάσεων 12 Χ 15 µέτρων έκαστη.
• Οι δυο κωνικές δεξαµενές καθίζησης µε διαστάσεις 3 µέτρα πλάτος και 3,5 µέτρα
βάθος,
• Οι τρεις χωµάτινες δεξαµενές είναι τετράγωνες µε διαστάσεις 25 Χ 25 µέτρα.
• Το βάθος της πρώτης είναι 6 µέτρα, της δεύτερης είναι κατά 1 µέτρο περίπου
µικρότερο από της πρώτης και της τρίτης 1 µέτρο λιγότερο της δεύτερης.
• Ο τσιµεντένιος βόθρος µε διαστάσεις 3 µέτρα πλάτος, 15 µέτρα µήκος και 4 µέτρα
βάθος.
• Η τσιµεντένια, κλειστή, δεξαµενή µε τις ίδιες διαστάσεις.
• ∆εν υπάρχουν δεξαµενές και κατ’ επέκταση διαστάσεις.
• Ο κλειστός βόθρος παχυντηρίων µε διαστάσεις 3 Χ 4 µέτρα και βάθος 4 µέτρων .
• Ο ηµιανοικτός τσιµεντένιος βόθρος µε διαστάσεις 12 Χ 3 µέτρα και βάθος 4 µέτρων.
• Η τσιµεντένια τετράγωνη δεξαµενή µε διαστάσεις 6 Χ 6 και βάθος 4 µέτρων.
• Η επιφανειακή, ορθογώνια, χωµάτινη δεξαµενή µε συνολική επιφάνεια 2 στρεµµάτων
και βάθος περίπου 6 µέτρων.
144
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΙΣ

ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΕΣ ΜΟΝΑ∆ΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ
145
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ
ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΙΣ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΕΣ ΜΟΝΑ∆ΕΣ ΤΟΥ
ΝΟΜΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ
Ηµεροµηνία λήψεως του ερωτηµατολογίου ……/……/200...

Νο……………… (Συµπληρώνεται από το Παν/µιο Αιγαίου).
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ
1) Επωνυµία :___________________________________
∆ιεύθυνση :___________________________________
2) Συνολική επιφάνεια της µονάδας (m2):____________
Συνολική επιφάνεια του αγροτεµαχίου όπου εδρεύει η µονάδα
(m2):____________
3) Έτος ίδρυσης επιχείρησης : _____________
4) Χρονολογία 1ου εξοπλισµού : ____________
Χρονολογία 2ου εξοπλισµού : _____________
5) Απόσταση από περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές ___________

(συµπληρώνεται στο είδος της περιοχής το όνοµα της και την ακριβή ή κατά προσέγγιση την
απόσταση σε km)
Είδος περιοχής Όνοµα Απόσταση

Οικισµός / Χωριό / Πόλη 1
Ποτάµι / Ρυάκι / Χείµαρρος 2
Φυσική ή Τεχνική Λίµνη 3
∆άση NATURA 4
Παράκτια Ζώνη 5
Ιαµατική Πηγή 6
Αρχαιολογικός Χώρος 7
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

6) ∆υναµικότητα (αριθµός χοιροµητέρων) : ________________
7) Ετήσια παραγωγή ( αριθµός αναπτυσσόµενων χοιριδίων / χρόνο)

______________
8) Ποια είδη πηγών ενέργειας χρησιµοποιείτε στην µονάδα ;
(Συµπληρώστε µε Χ στο αντίστοιχο είδος του πίνακα)
146
Κανένα 1
Ηλεκτρική 2
Γκάζι 3
Καύση Ξύλων κ.α. 4
Πετρέλαιο 5
Βενζίνη 6
Συνδυασµός 7
9) Πως διανέµονται οι διάφορες πηγές ενέργειας µέσα στην µονάδα ;

(Συµπληρώστε το Νο που αντιστοιχεί στο κάθε είδος του πίνακα 8 δίπλα στον
αντίστοιχο εξοπλισµό)
Θερµαντικοί Λαµπτήρες
(Θάλαµοι τοκετού) 1
Αυτόµατοι διανοµείς τροφής 2
Αντλίες 3
Ανεµιστήρες 4
Μύλοι , Αναµικτήρες τροφών 5
Σφαγείο 6
Άλλο, ποιο ; 7
ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

10) Τα ζώα φυλάσσονται µόνο σε συµπαγές δάπεδο ;
(συµπληρώστε 1 µόνο Χ )
Ναι 1 πήγαινε ερώτηση 11
Όχι 2 πήγαινε ερώτηση 15
11) Ποιες κατηγορίες ζώων φυλάσσονται σε συµπαγές δάπεδο ;

(Συµπληρώστε Χ στο αντίστοιχο είδος του πίνακα)
Κάπροι 1
Χοιροµητέρες σε ξηρά
Περίοδο / Εγκυµοσύνη 2
Χοιροµητέρες µε χοιρίδια
Προ του απογαλακτισµού 3
Χοιρίδια απογαλακτισµού 4
Προπάχυνση 5
Τελική Πάχυνση 6
Όλα τα ζώα 7
147
12) Ποιο είναι το υλικό κατασκευής του συµπαγούς δαπέδου ;
(Συµπληρώστε 1 µόνο Χ στο αντίστοιχο είδος του πίνακα)
Τσιµέντο 1
Πλαστικό 2
Σκυρόδεµα 3
Στρώµνη 4
Άλλο τι ; 6
13) Με ποιο τρόπο γίνεται η αποµάκρυνση των αποβλήτων ;

Με φτυάρισµα 1
Με πλύσιµο 2
Συνδυασµοί 1,2 3
Άλλο, τι ; 4
14) Πόσο συχνά γίνεται η αποµάκρυνση των αποβλήτων από τους

χώρους φύλαξης των ζώων ;
Ποτέ 1
1 φορά /χρόνο 2
Κάθε 6 µήνες 3
Κάθε εποχή (π.χ. Άνοιξη) 4
Κάθε µήνα 5
Κάθε φορά που αδειάζει το κελί 6
Άλλο τι ; 7
15) Τα ζώα φυλάσσονται σε πλήρως εσχαρωτό δάπεδο ;

Ναι 1
Όχι 2
148
16) Ποια /ες κατηγορίες ζώων φυλάσσονται σε τέτοιον τύπο δαπέδου ;
(Συµπληρώστε Χ δίπλα από την κάθε κατηγορία)
Κάπροι 1
17) Περιγράψτε τα κατασκευαστικά στοιχεία της εσχάρας.

δηλ. τύπος οπών (κυκλική , τετραγωνική, τριγωνική), διαστάσεις οπών, υλικό εσχάρας.
18) Περιγράψτε τα κατασκευαστικά στοιχεία των καναλιών κάτω από τις

εσχάρες δηλ. βάθος, πλάτος σχήµα σε εγκάρσια τοµή, υπάρχουσα κλίση.
19) Επεµβαίνετε για την πλήρη αποµάκρυνση των αποβλήτων ;

Ποτέ 1
1 Φορά / χρόνο 2
Κάθε µήνα 5
1 Φορά / εβδοµάδα 6
Κάθε µέρα 7
149
20) Με ποιο τρόπο επεµβαίνετε για την πλήρη αποµάκρυνση των
αποβλήτων ;
Φτυάρισµα 1
Πλύσιµο 2
Άλλο, τι ; 3
21)Τα ζώα φυλάσσονται σε δάπεδο συνδυασµού επιπέδου και εσχάρας;

Ναι 1
Όχι 2
22) Ποια / ες κατηγορίες ζώων φυλάσσονται σε τέτοιου τύπου δάπεδο ;

Κάπροι 1
23) Ποιο είναι το υλικό κατασκευής του δαπέδου ;
Τσιµέντο 1
Πλαστικό 2
Σκυρόδεµα 3
Στρώµνη 4
Άλλο τι ; 6
24) Περιγράψτε τα κατασκευαστικά στοιχεία της εσχάρας.

∆ηλ. τύπος οπών (κυκλική , τετραγωνική, τριγωνική), διαστάσεις οπών υλικό εσχάρας.
150
25) Περιγράψτε τα κατασκευαστικά στοιχεία των καναλιών κάτω από τις
εσχάρες
δηλ. βάθος, πλάτος σχήµα σε εγκάρσια τοµή, υπάρχουσα κλίση.
26) Επεµβαίνετε για την πλήρη αποµάκρυνση των αποβλήτων ;

Ποτέ 1
1 Φορά / χρόνο 2
Κάθε µήνα 5
1 Φορά / εβδοµάδα 6
Κάθε µέρα 7
27) Με ποιο τρόπο επεµβαίνετε για την πλήρη αποµάκρυνση των

Φτυάρισµα 1
Πλύσιµο 2
Άλλο, τι ; 3
ΣΥΣΤΗΜΑ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

28) Υπάρχει κάποιος χώρος / κατασκευή όπου συγκεντρώνονται τα
απόβλητα της µονάδας ;

29) Τι είδους κατασκευή είναι αυτή;

Βόθρος 1 πήγαινε ερώτηση 30

Επιφάνεια δεξαµενή
Συλλογής 2 πήγαινε ερώτηση 33
Άλλο τι; 4 πήγαινε ερώτηση 38
151
30) Ο Βόθρος είναι :
∆ιαπέρατος δηλ. Χωµάτινος 1

Μη διαπέρατος δηλ. Τσιµεντένιος 2
31) Περιγράψτε το Βόθρο .

δηλ. διαστάσεις , σχήµα, σηµείο εισόδου του αγωγού των αποβλήτων, διατοµή και
διαστάσεις
αγωγού εισόδου , σηµείο αδειάσµατος του βόθρου αν υπάρχει
32) Ποιος είναι ο χρόνος παραµονής των αποβλήτων µέσα στον Βόθρο ;
Για πάντα 1
Μέχρι να γεµίσει 2
Άλλο τι; 3
33) Η επιφανειακή δεξαµενή συλλογής είναι :

∆ιαπερατή δηλ. χωµάτινη 1

Μη διαπερατή δηλ. Τσιµεντένια 2
34) Υπάρχει ειδικός εξοπλισµός στην δεξαµενή ;


35) Τι είδους εξοπλισµός ;

Αντλίες 1
Κάλυµµα 2
Αναδευτήρας 3
Άλλο τι ; 4
152
36) Περιγράψτε την επιφανειακή δεξαµενή συλλογής.
∆ηλ. πλάτος, µήκος, βάθος, υπάρχουσα κλίση πυθµένα, σηµείο εισόδου του αγωγού
αποβλήτων,
διατοµή και διαστάσεις αγωγού, αν είναι ανοικτός ή κλειστός, αν υπάρχουν εσχάρες.
37) Ποιος είναι ο χρόνος παραµονής των αποβλήτων µέσα στην

επιφανειακή δεξαµενή συλλογής ;
2 -3 ηµέρες 1
1 µήνα 2
Άλλο τι; 3
ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ
38) Υπάρχει κεντρική δεξαµενή συλλογής – εξισορρόπησης;


39) Πόσο καιρό παραµένουν εκεί τα απόβλητα πριν την διοχέτευση τους
στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας ;
Μέχρι να γεµίσει 1
Λίγες ώρες 2
1 ηµέρα 3
2 ηµέρες 4
Άλλο τι ; 5
40) Υπάρχει εξοπλισµός στην δεξαµενή εξισορρόπησης ;

(Συµπληρώστε Χ σε κάθε είδος εξοπλισµού που υπάρχει)
Μεταλλικές εσχάρες στην είσοδο 1

Κάλυµµα από δίχτυ ή φύλλα P.V.C. 2
Αναδευτήρες 3
Άλλο τι ; 4
153
41) Περιγράψτε την δεξαµενή εξισορρόπησης.
∆ηλ. βάθος , µήκος, πλάτος, υλικό κατασκευής , τρόπος γεµίσµατος (φυσική ροή,
άντληση)
42) Υπάρχουν µηχανικοί διαχωριστές υγρών – στερεών ;


43) Τι τύπου είναι οι µηχανικοί διαχωριστές ;
Με δονούµενα κόσκινα 1
Με στατικά κόσκινα 2
Κόσκινα µε κυλίνδρους συµπίεσης 3
Περιστρεφόµενα κόσκινα 4
Φυγοκεντρικοί διαχωριστές 5
Άλλο τι ; 6
44) Υπάρχει δεξαµενή πρωτογενούς καθίζησης στην οποία καταλήγουν

τα υγρά απόβλητα µετά τον διαχωρισµό τους από τα στερεά ;

45) Περιγράψτε την δεξαµενή πρωτογενούς καθίζησης .

δηλ. µήκος πλάτος, βάθος, σχήµα, υλικό κατασκευής, σηµεία εισόδου – εξόδου.
154
46) Υπάρχει σύστηµα κλειστής αναερόβιας δεξαµενής των υγρών

47) Υπάρχει σύστηµα κλειστής αναερόβιας δεξαµενής ή αναερόβιου

χωνευτήρα για παραγωγή µίγµατος µεθανίου – διοξειδίου του άνθρακα
(CH4, CO2)
Ναι 1
Οχι 2
48) Υπάρχει σύστηµα µονής ή διπλής κλειστής αναερόβιας δεξαµενής ;

Μονή 1
∆ιπλή 2
49) Περιγράψτε την / τις δεξαµενές αναερόβιας επεξεργασίας .

δηλ. σχήµα , βάθος εµβάπτισης του αγωγού εισόδου των αποβλήτων και κλίση του
αγωγού, βάθος δεξαµενής, κλίση τοιχωµάτων, µήκος και πλάτος επιφάνειας, χωµάτινη ή
και µε επενδεδηµένο πυθµένα.
50) Ελέγχεται µε κάποιο τρόπο η απόδοση της αναερόβιας διαδικασίας ;


155
51) Με ποιο τρόπο ελέγχεται η απόδοση της αναερόβιας διαδικασίας;
PH 1
Ηλεκτρική Αγωγιµότητα 2
Πάχος ιζήµατος πυθµένα 3
Ύπαρξη φυσαλίδων στην επιφάνεια 4
Άλλο τι ; 5
52) Πόσο χρόνο παραµένουν τα απόβλητα στην δεξαµενή αναερόβιας

διαδικασίας ;
5 ηµέρες 1
15 ηµέρες 2
1 µήνα 3
2 µήνες 4
3 µήνες 5
Άλλο τι ; 7
53) Υπάρχει σύστηµα αερόβιας βιολογικής επεξεργασίας ενεαγού ιλύς ;


54) Πως γίνεται η παροχή οξυγόνου;

Μηχανικοί αεριστές ή οξυγονοτές 1

∆ιάχυση πεπιεσµένου αέρα µε ακροφύσια 2
Άλλο τι ; 3
55) Περιγράψτε την δεξαµενή αερόβιας επεξεργασίας .

δηλ. πλάτος, µήκος, βάθος, υλικό κατασκευής, ύπαρξη ή όχι αναδευτήρα, ύπαρξη ή
όχι οξυγονοµέτρου.
156
56) Πόσο χρόνο παραµένουν τα απόβλητα εντός του συστήµατος
αερόβιας επεξεργασίας ;
3 ώρες 1
6 ώρες 2
10 ώρες 3
24 ώρες 4
2 – 3 ηµέρες 5
5 ηµέρες 6
Άλλο τι ; 8
57) Ελέγχεται µε κάποιο τρόπο η απόδοση του συστήµατος ;

Ναι 1
Όχι 2
58 ) Υπάρχει δεξαµενή δευτερογενούς καθίζησης όπου διαχωρίζεται το

βιολογικό ίζηµα ;
Ναι 1
Όχι 2
59) Τα στερεά απόβλητα που προκύπτουν από τον µηχανικό διαχωρισµό

υγρών – στερεών ή / και την δεξαµενή πρωτογενούς καθίζησης ή /και το
ίζηµα του πυθµένα της αναερόβιας δεξαµενής, που καταλήγουν ;
Κοπροσωρό 1
Παραγωγή Compost 2
Αλλού, που ; 3 Πήγαινε ερώτηση 60
ΣΥΣΤΗΜΑ ∆ΙΑΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ
60) Το περιεχόµενο του βόθρου ή της επιφανειακής συλλογής όταν

αδειασθούν ή τα απόβλητα της µονάδας εν γένει ή τα στερεά απόβλητα
µετά από διαχωρισµό ή επεξεργασία, που καταλήγουν ;
157
∆εν απαντώ 1
∆εν ξέρω 2
Σε παρακείµενου χώρους 3
Σε χωράφια 4
Στο δάσος 5
Σε σκουπιδότοπο 6
Στη θάλασσα 7
Σε ποτάµι 8
Σε λίµνη 9
Αλλού που ; 10
61) ∆ώστε τα στοιχεία του οδηγού οχήµατος ή της εταιρίας που ανήκει το
όχηµα ή του ∆ήµου , υπάλληλος του οποίου παραλαµβάνει.
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ_____________________________________
ΤΗΛΕΦΩΝΟ_____________________________________________
∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ_____________________________________________
62) Στοιχεία ιδιοκτήτη καλλιεργήσιµων ή µη αγροτεµαχίων:
ΟΝΟΜΑΤΕΝΩΝΥΜΟ_____________________________________
∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ_____________________________________________
ΤΗΛΕΦΩΝΟ_____________________________________________
63) Τα επεξεργασµένα υγρά χοιροτροφικά απόβλητα πως αξιοποιούνται;
Λίπανση Καλλιεργειών 1 πήγαινε ερώτηση 64

Αυτοφυή Βλάστηση 2 πήγαινε ερώτηση 65
Υδάτινος Αποδέκτης 3 πήγαινε ερώτηση 65
Άλλο τι; 4 πήγαινε ερώτηση 65
64) ∆ώστε τα στοιχεία του ιδιοκτήτη των αγροτεµαχίων :
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ_____________________________________
∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ_____________________________________________
ΤΗΛΕΦΩΝΟ_____________________________________________
158
65) ∆ιευκρινίστε το όνοµα του αποδέκτη, ∆ήµος.
________________________________________________________
66) Είναι περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή ;
_________________________________________________________
ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
67) Ποια είναι η γνώµη σας για το ρυπαντικό φορτίο των χοιρ/φικών
Ασήµαντο 1
Μικρό 2
Μεγάλο 3
Πολύ µεγάλο 4
∆εν γνωρίζω 5
68) Σε ένα σύστηµα διαχείρισης αποβλήτων ποιο στοιχείο θα θέλατε /

προτιµούσατε να εξασφαλίσετε ;
Μείωση οργανικού φορτίου 1

Μείωση οσµών 2
Παραγωγή ενέργειας 3
Παραγωγή παραπροϊόντων
Π.χ. Λίπασµα, νερό 4
Άλλο τι ; 5
69) Γνωρίζεται πως η διαχείριση των αποβλήτων αναφέρεται στους

Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής ;
Ναι 1
Όχι 2
159

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‘Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών

εκµεταλλεύσεων Νοµού Ευβοίας’

Ασυνούλα Αθανασίου Χαρτσά

Που υποβλήθηκε στο Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών

Αξιολόγηση ∆ιπλωµατικής ∆ιατριβής της: Χαρτσά Ασυνούλας

Θέµα: ‘Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων Νοµού Ευβοίας’

Ηµεροµηνία παρουσίασης: 14 Νοεµβρίου 2007

Η παρούσα διπλωµατική διατριβή αφού εξετάστηκε ως προς:

Κ.Π. Χαλβαδάκης Βογιάννης Α.Στασινάκης

Συνολικά αξιολογήθηκε µε βαθµό …………….....

1/03/2007 - σήµερα : Έναρξη απασχόλησης στην χοιροτροφική επιχείρηση Pig

15/06/2006-5/2/2007 : ∆ιοικητικό στέλεχος σε Εταιρεία χονδρικής εµπορίας

13/1/2006-31/12/2006 : Εκπαιδεύτρια αγροτών του νοµού Ευβοίας, στο πλαίσιο

6/2004 – 9/2004 : Τοµεάρχης ∆ακοκτονίας στον Τοµέα Κύµης, Εύβοια.

3/2003 – 6/2003 : Ωροµίσθιος εργαστηριακός συνεργάτης στο ΤΕΙ Βιολογικής

9/2002 – 11/2002 : Απασχόληση στα Ιχθυοτροφεία Κεφαλονιάς Α.Ε.

«Πειραµατικός προσδιορισµός της χρονικής στιγµής του

24-26 /06/2006 ‘Σχεδιασµός, εισαγωγή & επιθεώρηση Συστήµατος HACCP’ ,

25-28 /11/2005 Σεµινάριο επιµόρφωσης Συντακτών Σχεδίων Βελτίωσης των

22/11/2004 : Ενηµερωτική Ηµερίδα – Παρουσίαση Εγχειριδίων

2/2003 : «FORUM ΝΕΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ, εφαρµοσµένη έρευνα

4/2002 : 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Βιολογικών Επιστηµών για το

11/1999 : 15Ο Ετήσιο Συνέδριο Ελληνικής Ζωοτεχνικής Εταιρίας,

: Αγγλικά - Certificate of Proficiency in English (CPE)

‘Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Χοιροτροφικών Εκµεταλλεύσεων

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία των χοιροτροφικών

‘The environmental effects of pig enterprises in the region of Evia.’

6. Στόχοι της έρευνας…………………………………………………16

7. Μέθοδος της έρευνας………………………………………………18

9. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΩΝ

Σχέδιο 1 : Το διάγραµµα ροής της 1ης χοιροτροφικής εκµετάλλευσης……………………..57

3. Υπολογισµοί σχετικά µε τις εκµεταλλεύσεις της Εύβοιας.

4. ‘Πρότυπη’ χοιροτροφική εκµετάλλευση των Οινοφύτων.

5. Ισχύουσα Περιβαλλοντική Πολιτική

Πληροφορίες για την ισχύουσα Περιβαλλοντική Πολιτική αναζητήσαµε στο διαδίκτυο µε

6. Χάρτες Γεωγραφικού Συστήµατος Πληροφοριών (GIS)

Β. Βιολογικά Χαρακτηριστικά των Αποβλήτων

Γ. Επιπτώσεις στο Περιβάλλον από τη ∆ιάθεση των Κτηνοτροφικών Αποβλήτων

Οι ζωντανοί οργανισµοί βρίσκονται σε συνεχή επαφή µε το φυσικό τους περιβάλλον, από το

∆. ∆ιαχείριση των αποβλήτων µέσα στον στάβλο.

Ε. ∆ιαχείριση των αποβλήτων έξω από τους στάβλους.

 Απαραίτητοι χειρισµοί στα απόβλητα πριν τη βιολογική τους επεξεργασία

Η βιολογική επεξεργασία των αποβλήτων των χοιροστασίων, και των κτηνοτροφικών

Αερόβια βιολογική επεξεργασία ενεργού ιλύς

Συνιστά το κλασικό σύστηµα επεξεργασίας των αποβλήτων µικρού σχετικά οργανικού

Συγκριτικά συµπεράσµατα της βιολογικής επεξεργασίας των αποβλήτων

Χειρισµός των αποβλήτων σε κοπροσωρούς

Χειρισµός των αποβλήτων για παραγωγή κοµπόστας

ΣΤ. ∆ιάθεση και αξιοποίηση των επεξεργασµένων αποβλήτων

Η δυνατότητα αξιοποίησης των επεξεργασµένων υγρών γεωργικών αποβλήτων συνιστά µια

Ζ. Νοµοθεσία σχετικά µε την διαχείριση των αποβλήτων

Η κατάσταση στην διαχείριση των αποβλήτων αλλάζει συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Οι

Οι πρακτικές αυτές αποσκοπούν:

Η. Υφιστάµενη κατάσταση στην διαχείριση των αποβλήτων.

Οι εκτάσεις που χρησιµοποιούνται συνολικά από τη Γεωργία και την Κτηνοτροφία

Το 2002 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε το έκτο Πρόγραµµα δράσης για το Περιβάλλον,

α/α Νοµός Αριθµός χοιροτροφικών µονάδων

Στις σταβλικές εγκαταστάσεις των χοιροτροφικών εκµεταλλεύσεων (χώροι εκτροφής των

9 Η κατανοµή των µονάδων σε όλη τη χώρα είναι σχεδόν

9 Η πληρότητα των µονάδων εξαρτάται άµεσα από τις συνθήκες

9 Οι εγκαταστάσεις των µονάδων είναι σε ποσοστό 57%, ηλικίας

9 Μεγάλο ποσοστό του υπάρχοντος γενετικού υλικού, 60% των

9 Η παραγωγικότητα της χοιροτροφίας είναι σχετικά χαµηλή και

Απαραίτητοι χειρισµοί στα απόβλητα πριν τη βιολογική τους επεξεργασία

οι πολύ µικρές επιχειρήσεις δεν άντεξαν και οδηγήθηκαν σε κλείσιµο. Οι