Φυσική Γ' Κατεύθυνσης (2013)

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΤΣΙΛΙΒΙΓΚΟΣ
ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
Γ Λυκείου
Σαλαμίνα 2013
Φυσική Γ’ Λυκείου
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Με το μικρό αυτό βιβλίου θα ήθελα να βοηθήσω τους
μαθητές της Γ’ τάξης του Ενιαίου Λυκείου να οργανώσουν
καλύτερα την επανάληψή τους στο μάθημα της Φυσικής
Κατεύθυνσης.
Το βιβλίο περιέχει:
 Συνοπτική θεωρία
 Χρήσιμες υποδείξεις για τη θεωρία και τις ασκήσεις
 Επαναληπτικές ερωτήσεις
 Επαναληπτικές ασκήσεις
Κάθε παρατήρηση ή υπόδειξη που θα μπορούσε να συμβάλει στη

βελτίωση του βιβλίου, θα γίνει δεκτή με ιδιαίτερη χαρά.
Νεκτάριος Τσιλιβίγκος
Επικοινωνία: info@spoud.gr
2 ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΤΣΙΛΙΒΙΓΚΟΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Κεφάλαιο Σελίδα
1.1 Ευθύγραμμη κίνηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.2 Δυναμική σε μία διάσταση . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
1.3 Δυναμική στο επίπεδο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
2.1 Διατήρηση της ορμής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

2.2 Διατήρηση της Μηχανικής Ενέργειας . . . . . . . . 111
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 146
ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ Μ.Ε. 3
Επαναληπτική Θεωρία
1. Είδη κινήσεων
Α. Ευθύγραμμη ομαλή κίνηση

dx
Επιτάχυνση: α=0 Ταχύτητα: υ = μετατόπιση: x = υ∙t
dt
α υ x
υ>0
t t t
α υ x
υ<0 t t t
B. Ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση
Επιτάχυνση: α = dυ Ταχύτητα: υ = υ + α∙t μετατόπιση: x = υ t + 1  α  t 2

ο ο
dt 2
α υ x
α>0
t υο t t
α υ x
υο
α<0 t t t
Επανάληψη
Γ. Ομαλή κυκλική κίνηση

ds
Γραμμική ταχύτητα περιστροφής: υ =
dt
dφ
R ds Γωνιακή ταχύτητα περιστροφής: ω =
dt
dφ Σχέση δύο ταχυτήτων: υ = ω∙R
1
Σχέση περιόδου Τ ~ συχνότητας f : Τ =
υ f
υ
2
Κεντρομόλος επιτάχυνση: α κ =
R
2. Είδη δυνάμεων
Βάρος w
Η δύναμη με την οποία η Γη, έλκει ένα σώμα. Έχει κατεύθυνση προς
το κέντρο της Γης.
Δίνεται από τη σχέση: w = m∙g όπου: g: η επιτάχυνση της βαρύτητας.
Δύναμη στήριξης επιφάνειας Ν

Είναι η δύναμη με την οποία η επιφάνεια εμποδίζει ένα σώμα να
εισχωρήσει σε αυτή. Έχει διεύθυνση κάθετη στην επιφάνεια και φορά
που απομακρύνεται από αυτήν.
N=0 N N
N
w w w
w
w
Τριβή Ολίσθησης Τ
Είναι παράλληλη στην επιφάνεια επαφής και αντίρροπη της ταχύτητας
του σώματος. Δίνεται από τη σχέση: T = μ∙Ν
όπου: Ν: η δύναμη στήριξης
μ: ο συντελεστής τριβής ολίσθησης.
υ
υ
T
T υ
T
Τάση νήματος Τν
Είναι η δύναμη που ασκεί ένα τεντωμένο νήμα σε ένα σώμα. Έχει τη
διεύθυνση του νήματος στο σημείο επαφής, και φορά προς το νήμα.
Τν
Τν2
Τν Τν1
Δύναμη Ελατηρίου Fελ

Είναι η δύναμη που ασκεί ένα παραμορφωμένο ελατήριο σε ένα σώμα
που βρίσκεται σε επαφή με αυτό. Έχει κατεύθυνση προς τη θέση του
φυσικού του μήκους. Δίνεται από τη σχέση: Fελ = Κ∙x
όπου: Κ: η σταθερά του ελατηρίου
x: η παραμόρφωσή του.
Κεντρομόλος δύναμη Fκ
Είναι η συνισταμένη δύναμη που αναγκάζει ένα σώμα να κινείται σε
m  υ2
κυκλική τροχιά. Δίνεται από τη σχέση: Fκ =
R
Έχει ως διεύθυνση την ακτίνα και φορά προς το κέντρο της κυκλικής
τροχιάς.
Η κεντρομόλος δύναμη δεν είναι μια νέα δύναμη, όπως οι παραπάνω.
Η συνισταμένη δύναμη που έχει τα παραπάνω χαρακτηριστικά, λέμε ότι
«παίζει το ρόλο» της κεντρομόλου.
3. Σύνθεση – Ανάλυση δυνάμεων

Ισορροπία υλικού σημείου
Σύνθεση F2
F1 F2 F2 F1
F1
F = F1  F2 F = F1  F2 F = F  F22
1
2
Ανάλυση
Fy
Fx = F∙συνθ wx wx = w∙ημθ
θ
Fy = F∙ημθ wy wy = w∙συνθ
θ w
Fx
Επανάληψη
Ισορροπία Όταν ένα υλικό σημείο ισορροπεί (ακίνητο ή κινούμενο με

σταθερή ταχύτητα), η συνι-σταμένη των δυνάμεων που ασκούνται
σε αυτό είναι ίση με μηδέν:
ΣF = 0
Αν οι δυνάμεις δεν έχουν την ίδια διεύθυνση, αναλύονται σε
άξονες x και y και ισχύει:
ΣFx = 0 και ΣFy = 0
Υπολογισμός δύναμης στήριξης Ν

Προκύπτει από τη συνθήκη: ΣFy = 0 όπου y: άξονας κάθετος στην
κίνηση του σώματος.
N
N
N N F
Fy
θ
Fx θ
F w
w w
w
N=w N=w+F N = w ‒ Fy N = wy
4. Νόμοι του Newton
1ος νόμος: Αν σε ένα υλικό σημείο δεν ασκούνται δυνάμεις, (ή ασκούνται

αλλά η συνισταμένη τους είναι ίση με μηδέν) το υλικό σημείο
ισορροπεί (παραμένει ακίνητο ή κινείται με σταθερή ταχύτητα).
2ος νόμος: Ένα υλικό σημείο στο οποίο ασκείται συνισταμένη δύναμη ΣF,
αποκτά επιτάχυνση α που υπολογίζεται από τη σχέση:
ΣF = m∙α
F υ
Στην έκφραση αυτή, θεω- υ
ρούμε συνήθως ως θετι-
κή, τη φορά κίνησης του T F w
σώματος.
ΣF = F – T = m∙α ΣF = F – w = m∙α
3ος νόμος: Αν ένα υλικό σημείο Α ασκεί μια δύναμη FΑΒ (δράση) σε ένα
υλικό σημείο Β, τότε και το υλικό σημείο Β ασκεί μια δύναμη
FBA στο Α, ίσου μέτρου αλλά αντίθετης φοράς.
FAB = ‒FBA
5. Είδη ενεργειών
Α. Κινητική ενέργεια:
Ένα σώμα μάζας m που κινείται με ταχύτητα υ, έχει κινητική ενέργεια:
Κ = ½ m υ2
Β. Δυναμική ενέργεια λόγω:
Ι. θέσης:
Ένα σώμα μάζας m έχει βαρυτική δυναμική ενέργεια
Uβ = Wh = m∙g∙h.
όπου h η κατακόρυφη απόσταση από ένα οριζόντιο
επίπεδο όπου αυθαίρετα ορίσαμε ότι Uβ = 0.
h
Συνήθως, το επίπεδο αυτό είναι το χαμηλότερο με
το οποίο σχετίζεται η κίνηση του σώματος. Uβ = 0
ΙΙ. παραμόρφωσης:
Ένα ελαστικό σώμα (ελατήριο), παραμορφωμένο κατά x έχει δυναμική
ενέργεια λόγω παραμόρφωσης: Uελ = ½ Κ x2,
όπου Κ η σταθερά παραμόρφωσης.
Γ. Μηχανική ενέργεια Ε:
Ονομάζεται το άθροισμα της δυναμικής και της κινητικής: Ε = Κ + U.
Δ. Θερμική ενέργεια Q:
Αναπτύσσεται κυρίως μετά από κρούση δύο σωμάτων, ή κατά την κίνη-
σή τους σε επίπεδο όπου υπάρχει τριβή.
Ε. Χημική ενέργεια Εχημ:

Είναι η ενέργεια που οφείλεται σε χημικές αντιδράσεις.
(η ενέργεια ενός ζωντανού οργανισμού, μιας μπαταρίας κλπ.)
6. Έργο δυνάμεων
Α. Η δύναμη F έχει την ίδια κατεύθυνση με την ταχύτητα του σώματος υ.

υ
F WF = F∙x
Β. Η δύναμη F είναι κάθετη στη μετατόπιση.

F
υ
WF = 0
Επανάληψη
Παραδείγματα δυνάμεων με μηδενικό έργο.

α. Το βάρος σε οριζόντιο επίπεδο.
β. Η δύναμη στήριξης Ν.
γ. Η τάση του νήματος στο εκκρεμές.
δ. Η δύναμη που «παίζει το ρόλο» της κεντρομόλου.
Γ. Η δύναμη F σχηματίζει τυχαία γωνία θ με τη μετατόπιση.

Fy F
υ WF = Fx∙x = F∙x∙συνθ
Fx
Δ. Η δύναμη F σχηματίζει γωνία 180ο με τη μετατόπιση (είναι αντίρροπη της

ταχύτητας υ).
υ
F WF = F∙x∙συν180ο = ‒F∙x
Παρατηρούμε ότι στη (Δ) περίπτωση, το έργο της δύναμης F είναι

αρνητικό (καταναλισκόμενο), σε αντίθεση με την (Α) και τη (Γ)
περίπτωση όπου είναι θετικό (παραγόμενο).
Η τριβή ολίσθησης που ασκείται σε υλικό σημείο έχει πάντα
καταναλισκόμενο έργο. WT = ‒T∙x
7. Φυσική σημασία έργου
Α. Μετατροπή ενέργειας από μία μορφή σε άλλη.

Ι. Σώμα μάζας m αφήνεται από ύψος h να πέσει στο έδαφος. Το έργο
του βάρους εκφράζει τη μετατροπή της ενέργειάς του από δυναμική,
σε κινητική (το αντίστροφο, στην αντίθετη πορεία).
ΙΙ. Σώμα μάζας m έχοντας αρχική ταχύτητα υ κινείται σε οριζόντιο επίπεδο
με τριβές χωρίς την επίδραση εξωτερικής δύναμης, και μετά από λίγο
σταματά. Το έργο της τριβής εκφράζει την κινητική ενέργεια του σώμα-
τος που μετατράπηκε σε θερμότητα.
Β. Μεταφορά ενέργειας από ένα σώμα σε άλλο.

Ένας άνθρωπος μετακινεί αρχικά ακίνητο σώμα σε οριζόντιο επίπεδο
χωρίς τριβές με αποτέλεσμα αυτό μετά από μετατόπιση x να αποκτήσει
κινητική ενέργεια Κ. Το έργο της δύναμης του ανθρώπου εκφράζει τη
μεταφορά ενέργεια από αυτόν στο σώμα, ως κινητική ενέργεια.
WF = F∙x = m∙α∙x = m∙α∙½∙α∙t2 = ½∙m∙(α∙t)2 = ½∙m∙υ2 = K
● Η χημική ενέργεια που καταναλώνει ένας ζωντανός οργανισμός είναι
ίση με το έργο της δύναμης που ασκεί.
● Η θερμότητα που αναπτύσσεται κατά την κίνηση ενός σώματος σε
επίπεδο με τριβές είναι ίση με την απόλυτη τιμή του έργου της
τριβής που του ασκείται. Q = |WT|
8. Συντηρητικές δυνάμεις
Συντηρητικές ονομάζονται οι δυνάμεις των οποίων το έργο κατά μήκος

κλειστής διαδρομής είναι ίσο με μηδέν.
Σε μία ανοικτή διαδρομή, το έργο μιας συντηρητικής δύναμης
εξαρτάται μόνο από την αρχική και την τελική θέση του σώματος. Δεν
εξαρτάται από την πορεία που αυτό ακολουθεί.
Το έργο μιας συντηρητικής δύναμης σχετίζεται με κάποια μορφή
δυναμικής ενέργειας του σώματος και μπορεί να υπολογιστεί από τη
σχέση: W = ‒dU = Uαρχ ‒ Uτελ
Το έργο μιας συντηρητικής δύναμης δεν μεταβάλλει τη μηχανική
ενέργεια ενός σώματος.
Συντηρητικές δυνάμεις: ● Το βάρος
● Η δύναμη παραμορφωμένου ελατηρίου
Μη συντηρητικές δυνάμεις: ● Η τριβή

● Η τάση του νήματος
● Η δύναμη στήριξης
● οποιαδήποτε δύναμη ασκεί ένας ζωντανός
οργανισμός ή μία μηχανή στο σώμα
9. Θεώρημα Μεταβολής Κινητικής Ενέργειας

Θ.Μ.Κ.Ε.
Κατά την κίνηση ενός σώματος ανάμεσα σε δύο σημεία Α και Γ, η
μεταβολή της κινητικής του ενέργειας σε μία μετατόπιση, είναι ίση με
το αλγεβρικό άθροισμα των έργων των δυνάμεων που ασκήθηκαν σε
αυτό κατά τη διάρκεια της παραπάνω μετατόπισης.
dK = Wολ ή Κτελ – Καρχ = WF1 + WF2 + . . .
Επανάληψη
10. Υπολογισμός έργου βάρους – δύναμης ελατηρίου

Α. Έργο Βάρους
Δίνεται από τη σχέση: Ww = ±W∙h
όπου h: η κατακόρυφη μετατόπιση του σώματος.
Το έργο του βάρους είναι θετικό όταν το σώμα κατεβαίνει κατά h και
αρνητικό, όταν το σώμα ανεβαίνει κατά h.
(1) (1) O
s θ L
υ
w h w R
w Δ
(2) (2) A
(1)
h
Γ
w (2)
Ww = 0 Ww = W∙h Ww = Wx∙s Ww = W∙R

Ww = W∙h
= W∙(ΟΓ – ΟΔ)
= W∙(L – Lσυνθ)
Β. Έργο ελατηρίου
1 1
Δίνεται από τη σχέση: Wελ = Uαρχ – Uτελ =  K  x αρχ 2 –  K  x τελ 2
2 2
όπου xαρχ και xτελ, η αρχική και η τελική παραμόρφωση του ελατηρίου.
● Στο Θ.Μ.Κ.Ε. το έργο του ελατηρίου γράφεται πάντα με το πρόσημο
(+), άσχετα αν η δύναμη που ασκεί στο σώμα βοηθά ή εμποδίζει την
κίνηση. Φ.Μ. xαρχ
● Αν σε κατακόρυφο ή πλάγιο ελατη- xαρχ
ριο, ισορροπεί σώμα βάρους w, τότε
το ελατήριο είναι παραμορφωμένο Φ.Μ.
κατά xαρχ το οποίο και πρέπει να
υπολογιστεί. φ
11. Ισχύς
Α. Μέση ισχύς W
Δίνεται από τη σχέση: Pμ = όπου W: το έργο της δύναμης
t F σε χρόνο t.
B. Στιγμιαία ισχύς. (Ρυθμοί έργου ή ενέργειας)

F Fy F
F υ υ θ υ
Fx
PF = F∙υ PF = 0 PF = Fx∙υ = F∙υ∙συνθ
Ι. Ρυθμός μεταβολής δυναμικής ενέργειας σε κινητική, σε κατακόρυφη

κίνηση σώματος:
dUβ
 PW  W  t  m  g  υ
dt
ΙΙ. Ρυθμός ανάπτυξης θερμότητας κατά την κίνηση σώματος σε επίπεδο με
τριβές:
dQ
 PT  T  υ
dt
dK
ΙΙΙ. Ρυθμός μεταβολής κινητικής ενέργειας:  PΣF  F  υ
dt
12. Ορμή σώματος – συστήματος σωμάτων

Διατήρηση της Ορμής
Η ορμή ενός σώματος δίνεται από τη σχέση p = m∙υ.

Έχει την κατεύθυνση της ταχύτητας του σώματος υ και μονάδα
μέτρησης το 1 kgm/s
Η ορμή ενός σώματος παραμένει σταθερή όταν η συνισταμένη των
δυνάμεων που ασκούνται σε αυτό, είναι ίση με μηδέν.
Αν η ορμή του σώματος μεταβάλλεται, η συνισταμένη δύναμη που
dp
ασκείται σε αυτό είναι ίση με το ρυθμό μεταβολής της: F 
dt
Η ορμή ενός συστήματος σωμάτων, είναι ίση με το διανυσματικό
άθροισμα των ορμών του κάθε σώματος ξεχωριστά: p  p1  p2  ...
Σε ένα σύστημα σωμάτων ασκούνται εσωτερικές και εξωτερικές
δυνάμεις.
Εσωτερικές ονομάζονται οι δυνάμεις που ασκούνται από σώματα που
ανήκουν στο σύστημα.
Εξωτερικές ονομάζονται οι δυνάμεις που ασκούνται από σώματα που
δεν ανήκουν στο σύστημα.
Οι εσωτερικές δυνάμεις (δράση – αντίδραση) δεν μεταβάλλουν την ολική
ορμή του συστήματος σωμάτων. Μόνο οι εξωτερικές δυνάμεις μπορούν
να τη μεταβάλλουν.
Σε ένα μονωμένο σύστημα (στο οποίο η συνισταμένη των εξωτερικών
δυνάμεων ΣFεξ που ασκούνται σε αυτό, είναι ίση με μηδέν), η ολική
ορμή του συστήματος σωμάτων παραμένει σταθερή.
Η ορμή του κάθε σώματος μπορεί να μεταβάλλεται. Αυτό που μένει
σταθερό είναι η ολική ορμή του συστήματος.
Επανάληψη
Για μονωμένο σύστημα δύο σωμάτων που αλληλεπιδρούν με εσωτερι-

κές δυνάμεις ισχύει:
pολ = σταθερή ή p1  p2  p1 '  p2 '
Παραδείγματα διατήρησης ορμής συστήματος σωμάτων:
● Ανάκρουση όπλου ● Προώθηση πυραύλου ● Κρούσεις
Επαναληπτικά Προβλήματα
1. Σώμα μάζας m, αρχικά ακίνητο, αρχίζει να εκτελεί ευθύγραμμη κίνηση με
σταθερή επιτάχυνση α = 4m/s2. α) Υπολογίστε την ταχύτητα που έχει αποκτήσει
και τη μετατόπισή του τη χρονική στιγμή t = 2s. β) Σε πόσο χρόνο θα έχει
μετατοπιστεί κατά x = 32m; Ποια θα είναι τότε η ταχύτητά του; γ) Ποια είναι η
μετατόπισή του τη χρονική στιγμή που θα έχει αποκτήσει ταχύτητα υ = 12m/s;
ο
δ) Να υπολογιστεί η μετατόπισή του στο 2 δευτερόλεπτο. ε) Αν η μάζα του
είναι ίση με m = 4kg, να υπολογίσετε τη συνισταμένη δύναμη που του ασκείται.
( Απ: α. 8 m/s , 8 m β. 4 s , 16 m γ. 18 m δ. 6 m ε. 16 N )
2. Σώμα μάζας m = 4kg κινείται σε ευθεία τροχιά με ταχύτητα υ = 8m/s και τη χρο-
νική στιγμή t = 0 αρχίζει να του ασκείται σταθερή δύναμη F = 8N, με φορά αντί-
θετη της ταχύτητας υ. α) Υπολογίστε το μέτρο της επιτάχυνσης (επιβράδυνσης)
που αυτό αποκτά. β) Υπολογίστε την ταχύτητα και τη μετατόπισή του τη χρονι-
κή στιγμή t = 3s. γ) Σε πόσο χρόνο θα σταματήσει; δ) Ποια θα είναι τότε η
ολική του μετατόπιση; ( Απ: α. 2 m/s2 β. 2 m/s , 15 m γ. 4 s δ. 16 m )
3. Σώμα μάζας m = 2kg κινείται σε οριζόντιο επίπεδο υπό την επίδραση σταθερής
οριζόντιας δύναμης F με σταθερή ταχύτητα υ = 3m/s. Ο συντελεστής τριβής μετα-
ξύ σώματος και επιπέδου είναι μ = 0.2. α) Υπολογίστε τα μέτρα των δυνάμεων
που ασκούνται στο σώμα. β) Υπολογίστε τη μετατόπισή του τη χρονική στιγμή
t = 4s. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ: α. w = 20 N , N = 20 N , T = 4 N , F = 4 N β. 12 m )
4. Σώμα μάζας m = 2kg αφήνεται αρχικά ακίνητο από την κορυφή κεκλιμένου
επιπέδου γωνίας κλίσης φ = 30ο και μήκους s = 16m. Ο συντελεστής τριβής
μεταξύ του σώματος και του επιπέδου είναι μ = √3/5. Αν δίνεται ότι g = 10m/s2,
να υπολογίσετε: α) τα μέτρα των δυνάμεων που ασκούνται στο σώμα. β) την
επιτάχυνσή που αυτό αποκτά. γ) το χρόνο και την ταχύτητα με την οποία
φτάνει στη βάση του κεκλιμένου επιπέδου.
( Απ: α. w = 20 N , N = 10√3 N , T = 6 N β. 2 m/s2 γ. 4 s , 8 m/s )
5. Αρχικά ακίνητο σώμα μάζας m = 4kg αρχίζει να κινείται σε οριζόντιο επίπεδο υπό
την επίδραση σταθερής οριζόντιας δύναμης F = 40N. O συντελεστής τριβής κατά
την κίνηση του σώματος είναι ίσος με μ = 0.5. Αν δίνεται ότι g = 10m/s2, να υπο-
λογίσετε: α) τα μέτρα των δυνάμεων που ασκούνται στο σώμα. β) την επιτάχυ-
νση που αυτό αποκτά. γ) την ταχύτητα και τη μετατόπισή του, τη χρονική
στιγμή t = 4s. δ) το ρυθμό προσφοράς ενέργειας στο σώμα, τη χρονική στιγμή
t = 4s. ε) το ρυθμό ανάπτυξης θερμότητας λόγω τριβής, τη χρονική στιγμή t = 4s.
( Απ: α. w = 40 N , N = 40 N , T = 20 N β. 5 m/s2
γ. 20 m/s , 40 m δ. 800 J/s ε. 400 J/s )
6. Σώμα μάζας m = 2kg αφήνεται από ύψος h = 80m να πέσει στο έδαφος.
α) Σε ποιο ύψος θα βρίσκεται και με ποια ταχύτητα θα κινείται τη χρονική
στιγμή t = 2s; β) Υπολογίστε το ρυθμό μεταβολής της δυναμικής του ενέργειας
εκείνη τη στιγμή. γ) Σε πόσο χρόνο φτάνει στο έδαφος και με ποια ταχύτητα;
δ) Υπολογίστε το ρυθμό μεταβολής της κινητικής του ενέργειας εκείνη τη στιγμή.
Οι αντιστάσεις του αέρα θεωρούνται αμελητέες. Δίνεται g = 10m/s2.
( Απ: α. 60 m , 20 m/s β. 400 J/s γ. 4 s , 40 m/s δ. 800 J/s )
7. Σώμα μάζας m = 2kg κινείται σε κεκλιμένο επίπεδο υπό F

την επίδραση σταθερής δύναμης F = 40N παράλληλης
σε αυτό. O συντελεστής τριβής κατά την κίνηση του
σώματος είναι ίσος με μ = 0.5. α) Υπολογίστε τα μέτρα φ
των δυνάμεων που ασκούνται στο σώμα. β) Υπολογίστε τα έργα τους για
μετατόπιση x = 2m. γ) Αν το σώμα είναι αρχικά ακίνητο, με τη βοήθεια του
Θ.Μ.Κ.Ε., υπολογίστε την ταχύτητα που θα έχει αποκτήσει τη στιγμή που θα έχει
μετατοπισθεί κατά x = 2m. δ) Ποιος είναι ο ρυθμός προσφοράς ενέργειας στο
σώμα εκείνη τη στιγμή; ε) Τη στιγμή που το σώμα έχει μετατοπισθεί κατά x =
2m, η δύναμη F παύει να ασκείται. Με τη βοήθεια του Θ.Μ.Κ.Ε. υπολογίστε τη
μετατόπιση του σώματος μέχρι να σταματήσει στιγμιαία. στ) Θα μπορέσει να
επιστρέψει; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. Δίνονται: g = 10m/s2, ημφ = 3/5 και
συνφ = 4/5. ( Απ: α. w = 20 N , N = 16 N , T = 8 N
β. WF = 80 J , WW = ‒24 J , WT = ‒16 J , WN = 0
γ. √40 m/s δ. 40√40 J/s ε. 2 m στ. ναι )
υ
8. Σώμα μάζας m = 2kg ηρεμεί δεμένο σε ιδανικό ελατήριο
σταθεράς Κ = 100Ν/m όπως φαίνεται στο σχήμα. Τη
χρονική στιγμή t = 0 αποκτά ταχύτητα υ με απότέλεσμα
να συμπιέσει το ελατήριο κατά x = 10cm. α) Υπολογίστε Φ.Μ.
το έργο του ελατηρίου γι’ αυτήν την παραμόρφωση. β) Με τη βοήθεια του
Θ.Μ.Κ.Ε. υπολογίστε την ταχύτητα υ. ( Απ: α. ‒0.5 J β. √0.5 m/s )
9. Σώμα μάζας m = 1kg ισορροπεί στην κορυφή κατακόρυφου Φ.Μ.

ελατηρίου σταθεράς Κ = 100Ν/m στο σημείο Ο. xαρχ
α) Υπολογίστε την παραμόρφωση του ελατηρίου, τη δύναμη Ο
που ασκεί το σώμα και τη δυναμική του ενέργεια.
β) Συμπιέζουμε το ελατήριο κατά x = 20cm προς τα κάτω.
Υπολογίστε τη νέα δύναμη που ασκεί-ται στο σώμα και τη
νέα δυναμική του ενέργεια. γ) Υπολογίστε το έργο του
ελατηρίου για την παραπάνω μετατόπιση. δ) Υπολογίστε το έργο του ελατηρίου
για μετατόπιση του σώματος από το Ο προς τα πάνω κατά:
Ι. 10cm II. 20cm III. 30cm
( Απ: α. 0.1 m , 10 N , 0.5 J β. 30 N , 4.5 J γ. ‒4 J δ. 0.5 J , 0 , ‒1.5 J )
10. Σώμα μάζας m = 4kg ισορροπεί στο άνω άκρο ελατηρίου xαρχ
σταθεράς Κ = 200Ν/m. α) Υπολογίστε την αρχική παραμό-
ρφωση του ελατηρίου και το έργο του για μετατόπιση του
Φ.Μ.
σώματος κατά x = 0.1m: i) προς τα κάτω ii) προς τα πάνω.
β) Σε κάθε μία από τις νέες θέσεις, υπολογίστε τη δύναμη
που ασκεί το ελατήριο στο σώμα.
( Απ: α. 0.1 m , ‒3 N , 1 J β. 40 N , 0 )
Επανάληψη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Κρούσεις
Βασικά σημεία θεωρίας
Κρούσεις
Ορμή σώματος
Η ορμή ενός υλικού σημείου ( p ) ορίζεται το γινό-

υ p
μενο της μάζας του (m) επί την ταχύτητά του ( υ ). m
Ισχύει p  m  υ
Η ορμή p έχει την κατεύθυνση της ταχύτητας του σώματος υ, και
μονάδα μέτρησης το 1 kg∙m/s.
Ορμή συστήματος σωμάτων

Ορμή συστήματος σωμάτων ονομάζουμε το διανυσματικό άθροισμα των
ορμών των σωμάτων του συστήματος.
p  p1  p2  ...  p ν  m1υ1  m2 υ2  ...  mν υν
Αρχή Διατήρησης της Ορμής

"Η ορμή ενός συστήματος σωμάτων διατηρείται, εφόσον δεν ασκούνται
εξωτερικές δυνάμεις"
Αν το σύστημα σωμάτων αποτελείται από δύο σώματα που αλληλεπι-
δρούν μεταξύ τους χωρίς την ύπαρξη εξωτερικών δυνάμεων, ισχύει:
pαρχ  p τελ m1υ1  m2 υ2  m1v1  m2 v 2
όπου: υ1, υ2: οι ταχύτητες των σωμάτων πριν την αλληλεπίδραση
v1, v2: οι ταχύτητές τους, αμέσως μετά.
Αν όλες οι ταχύτητες έχουν την ίδια διεύθυνση, μπορούμε στην παρα-
πάνω σχέση να γράφουμε μόνο τις αλγεβρικές τους τιμές.
m1υ1  m2 υ2  m1v1  m2 v2
Κρούση
Κρούση ονομάζουμε το φαινόμενο όπου 2 σώματα κινούμενα με αρκετά
μεγάλη ταχύτητα έρχονται σε επαφή.
Η έννοια της κρούσης μπορεί να επεκταθεί και στον μικρόκοσμο, στις κι-
νήσεις μεταξύ φορτισμένων σωματιδίων. Στην περίπτωση αυτή, τα κινούμε-
να σωματίδια δεν έρχονται σε επαφή, όπως την αντιλαμβανόμαστε στην
καθημερινή μας εμπειρία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αναπτύσσονται

ισχυρές απωστικές ηλεκτρικές δυνάμεις ανάμεσα στα φορτισμένα κινούμενα
σωματίδια.
Άρα μπορούμε να ορίσουμε ως κρούση και κάθε φαινόμενο του μικρό-
κοσμου στο οποίο τα συγκρουόμενα σωματίδια αλληλεπιδρούν με σχετικά
μεγάλες δυνάμεις για πολύ μικρό χρόνο. Το φαινόμενο αυτό στη σύγχρονη
φυσική ονομάζεται και σκέδαση.
Κατηγορίες κρούσεων ανάλογα με τη διεύθυνση κίνησης των σωμάτων

Ανάλογα με τη διεύθυνση κίνησης των σωμάτων που συγκρούονται, οι
κρούσεις χωρίζονται σε:
Κεντρικές: Τα διανύσματα των ταχυτήτων των κέντρων μάζας, υ cm υ cm
βρίσκονται πάνω στην ίδια ευθεία. Αν τα σώματα
που συγκρούονται είναι σφαίρες, οι ταχύτητές
τους και μετά την κρούση θα συνεχίσουν να βρίσκονται στην
ίδια διεύθυνση.
Έκκεντρες: Τα διανύσματα των ταχυτήτων των κέντρων μάζας, υ cm υ cm
είναι παράλληλα.
Πλάγιες: Τα διανύσματα των ταχυτήτων των κέντρων μάζας, υ cm
υ cm
είναι σε τυχαίες διευθύνσεις.
Κατηγορίες κρούσεων ανάλογα με τη διατήρηση της συνολικής κινητικής

τους ενέργειας
Ανάλογα με τις ενέργειες των σωμάτων που συγκρούονται, οι κρούσεις
χωρίζονται σε:
Ελαστικές: Τα σώματα δεν παραμορφώνονται κατά την κρούση και η κι-
νητική ενέργεια του συστήματος σωμάτων παραμένει σταθερή.
Ανελαστικές: Ένα μέρος της κινητικής ενέργειας των σωμάτων που
συγκρούονται μετατρέπεται σε θερμότητα. Υπάρχουν παρα-
μορφώσεις για τα σώματα που συγκρούονται.
Μια ειδική περίπτωση ανελαστικής κρούσης είναι η πλαστική.
Κρούσεις και διατήρηση της ορμής

Σε όλες τις κρούσεις η συνολική ορμή των σωμάτων διατηρείται σταθερή.
pαρχ  p τελ
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι εξωτερικές δυνάμεις είτε δεν
υπάρχουν, είτε η επίδρασή τους είναι αμελητέα λόγω του πολύ μικρού
χρόνου που διαρκεί η κρούση.
Επανάληψη
Πλαστική κρούση
Πλαστική ονομάζουμε την κρούση δύο σωμάτων στην οποία τα σώματα
μετά την κρούση κινούνται με κοινή ταχύτητα.
Θεωρούμε την πλαστική κρούση δύο σωμάτων, m1
υ1
m2
όπου το m1 αρχικά κινείται με ταχύτητα υ1, ενώ

το m2 είναι ακίνητο. Μετά την κρούση, αποκτούν m1 m2
υ
κοινή ταχύτητα υ.
Η ορμή του συστήματος των δύο σωμάτων
διατηρείται, άρα:
υ m1
pαρχ  p τελ  m1υ1  0  (m1  m 2 )υ  
υ1 m1  m 2
Η ολική κινητική ενέργεια των σωμάτων είναι:
πριν την κρούση: Kαρχ = ½ m1υ12 μετά την κρούση: Kτελ = ½ (m1 + m2)υ2
2
 τελ 1
m1  m 2  m1 
(m1  m 2 )υ2 m1
 2
     1
 αρχ 1
2 m1 υ1
2
m1  m1  m 2  m1  m 2
Άρα η ολική κινητική ενέργεια του συστήματος των δύο σωμάτων
ελαττώνεται. Η απώλεια ΔΚ = Κτελ – Καρχ μετατρέπεται στο μεγαλύτερο
μέρος της σε θερμότητα.
Κεντρική ελαστική κρούση δύο σφαιρών

Ταχύτητες πριν και μετά την κρούση
m1 m2
Η ορμή του συστήματος των δύο σφαιρών υ1 υ2
διατηρείται:
pαρχ  p τελ  m1υ1  m2 υ2  m1υ1'  m2 υ2 ' (1) m1
υ1ꞌ
m2
υ2ꞌ
Διατηρείται επίσης και η κινητική ενέργεια:

 αρχ   τελ  1 2 m1υ12  1 2 m2 υ22  1 2 m1υ1'2  1 2 m2 υ2'2 (2)
Θεωρούμε ότι υ1 ≠ υ1ꞌ και υ2 ≠ υ2ꞌ και διαιρούμε κατά μέλη τις σχέσεις (2)
και (1). Τελικά προκύπτει: υ1 + υ1ꞌ = υ2 + υ2ꞌ (3)
Λύνοντας το σύστημα των εξισώσεων (1) και (3), προκύπτει πως οι
ταχύτητες των δύο σωμάτων αμέσως μετά την κρούση είναι:
2m 2 m  m2 2m1 m  m1
υ1'  υ2  1 υ1 και υ2 '  υ1  2 υ2
m1  m 2 m1  m 2 m1  m 2 m1  m 2
Κατά τον υπολογισμό των ταχυτήτων των σφαιρών, θεωρήσαμε ότι οι
δύο σφαίρες αμέσως μετά την κρούση θα συνεχίσουν να κινούνται στην
ίδια διεύθυνση.
Αν μετά τις πράξεις, η υ1ꞌ προκύψει αρνητική, η πρώτη σφαίρα αλλάζει
τη φορά κίνησής της.
Κεντρική ελαστική κρούση – Τα δύο σώματα έχουν ίσες μάζες

Αν οι μάζες των σωμάτων που συγκρούονται κεντρικά κι ελαστικά είναι
ίσες, ανταλλάσουν ταχύτητες κατά μέτρο και κατεύθυνση.
υ1ꞌ = υ2 και υ2ꞌ = υ1
Κεντρική ελαστική κρούση – Το 2ο σώμα m2 είναι αρχικά ακίνητο

Αν πριν από την κρούση το σώμα μάζας m2 είναι ακίνητο, οι ταχύτητες
των δύο σωμάτων μετά από αυτήν είναι:
m  m2 2m1
υ1'  1 υ1 και υ2 '  υ1
m1  m 2 m1  m 2
m1  m 2
Από τη σχέση υ1'  υ1 συμπεραίνουμε τα παρακάτω:
m1  m 2
• Αν m1 > m2  υ1ꞌ > 0, το m1 διατηρεί τη φορά κίνησής του.
• Αν m1 < m2  υ1ꞌ < 0, το m1 αντιστρέφει τη φορά κίνησής του.
• Αν m1 = m2  υ1ꞌ = 0 και υ2ꞌ = υ1.
Αν πριν από την κρούση το σώμα μάζας m1 είναι ακίνητο, οι ταχύτητες

των δύο σωμάτων μετά από αυτήν:
m  m1 2m 2
υ2 '  2 υ2 και υ1'  υ2
m 2  m1 m 2  m1
(εναλλάσσονται οι δείκτες)
Ελαστική κρούση σώματος με άλλο ακίνητο πολύ

μεγάλης μάζας
Σώμα μάζας m1 συγκρούεται ελαστικά με ακίνητο σώμα πολύ μεγαλύτερης
μάζας
Σώμα μάζας m1 προσκρούει ελαστικά και κάθετα στην επιφάνεια ενός
σώματος m2.
Αν η μάζα του σώματος m2 είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν του m1
(m1 << m2), τότε αμέσως μετά την κρούση: υ1ꞌ ≈ ‒υ1, υ2ꞌ ≈ 0
Άρα, αν μια σφαίρα μικρής μάζας προσκρούει κάθετα m
υ
και ελαστικά στην επιφάνεια ενός τοίχου, ή στο δάπεδο,
ανακλάται με ταχύτητα ίδιου μέτρου, αλλά αντίθετης m
φοράς. ‒υ
Η αρχική και η τελική ορμή έχουν μέτρο m∙υ, η μετα-

βολή όμως της ορμής είναι: dp = mυ – (–mυ) = 2mυ.
Επανάληψη
Σώμα μάζας m1 συγκρούεται ελαστικά με ακίνητο σώμα πολύ μεγαλύτερης

μάζας υπό τυχαία γωνία
Αναλύουμε την ταχύτητα της σφαίρας σε δύο συνιστώσες: τη υx κάθετη
στον τοίχο και τη υy παράλληλη σε αυτόν. Αφού ο τοίχος έχει πολύ μεγα-
λύτερη μάζα από τη σφαίρα: υxꞌ = ‒υx.
Αφού η δύναμη που ασκείται στη σφαίρα είναι κάθετη υꞌ
υyꞌ
στον τοίχο, η συνιστώσα υy της ταχύτητας, δεν μεταβάλ-
λεται: υyꞌ = υy. υxꞌ
Άρα το μέτρο της ταχύτητας μετά την κρούση είναι:
υ'  υx '2  υy '2  υx 2  υ y 2  υ
m F
Αν π και α είναι οι γωνίες που σχηματίζουν οι
ταχύτητες της σφαίρας υ και υꞌ πριν και μετά την
κρούση, έχουμε:
υy υy'
ημπ  και ημα 
υ υ'
Αφού υyꞌ = υy και υꞌ = υ, έχουμε: ημπ = ημα  π = α
Άρα η γωνία πρόσπτωσης είναι ίση με τη γωνία ανάκλασης.
Χρήσιμες υποδείξεις στη θεωρία

1. Σε όλες τις κρούσεις διατηρείται η ορμή του συστήματος που μελετάμε.
Η κινητική ενέργεια του συστήματος διατηρείται μόνο στην ελαστική
κρούση.
2. Στις κρούσεις διατηρείται σταθερή η ορμή του συστήματος σωμάτων και

όχι η ορμή του κάθε σώματος ξεχωριστά.
3. Στις ελαστικές κρούσεις διατηρείται η κινητική ενέργεια του συστήματος

σωμάτων και όχι η κινητική ενέργεια του κάθε σώματος ξεχωριστά.
4. Οι κρούσεις, από ενεργειακή άποψη, χωρίζονται σε ελαστικές και ανελα-

στικές. Η πλαστική είναι μια ειδική περίπτωση ανελαστικής κρούσης.
5. Για δύο σώματα που αποτελούν ένα σύστημα σωμάτων, είναι δυνατόν να
έχουν ολική ορμή ίση με μηδέν και ολική κινητική ενέργεια διαφορετική
του μηδενός (προφανώς έχουν αντίθετες ορμές).
Το αντίθετο δεν μπορεί να ισχύει.
6. Στην ελαστική κεντρική κρούση δύο σωμάτων, και στη σχέση που συνδέει
τις ταχύτητές τους πριν και μετά την κρούση: υ1 + υ1ꞌ = υ2 + υ2ꞌ
οι ταχύτητες των σωμάτων γράφονται με τα πρόσημά τους.
7. Στην ελαστική κεντρική κρούση δύο σωμάτων με μάζες m1 και m2, με

ακίνητο αρχικά το σώμα μάζας m2, οι ταχύτητες των δύο σωμάτων αμέ-
σως μετά την κρούση δίνονται από τις σχέσεις:
m  m2 2m1
υ1'  1 υ1 και υ2 '  υ1
m1  m 2 m1  m 2
Αν m1 > m2, το σώμα μάζας m1, διατηρεί τη φορά της κίνησής του.
Αν m1 < m2, το σώμα μάζας m1, αντιστρέφει τη φορά της κίνησής του.
Αν γνωρίζουμε από την εκφώνηση του προβλήματος πως το σώμα μάζας
m1 μετά την κρούση αντιστρέφει τη φορά κίνησής του, τότε στον παρα-
πάνω τύπο η υ1ꞌ γράφεται με αρνητικό πρόσημο.
Αν η κρούση δεν είναι κεντρική, οι παραπάνω τύποι δεν ισχύουν.
8. Στην ελαστική κεντρική κρούση δύο σωμάτων με ίσες μάζες, τα δύο σώ-
ματα ανταλλάσουν ταχύτητες κατά μέτρο και κατεύθυνση.
9. Η κρούση δύο σωμάτων θεωρείται ότι διαρκεί για αμελητέο χρονικό διά-
στημα. Αρχίζει δηλαδή και τελειώνει στο ίδιο σημείο.
Επανάληψη
10. Όταν η ορμή ενός σώματος μεταβάλλεται κατά Δp, ασκείται σε αυτό
dp
συνισταμένη δύναμη: F 
dt
11. Όταν ένα σώμα μάζας m κινούμενο με ταχύτητα υ χτυπά ελαστικά σε

σώμα πολύ μεγαλύτερης μάζας, αναπηδά με ταχύτητα του ίδιου μέτρου.
12. Στις ανελαστικές κρούσεις, η απώλεια της μηχανικής ενέργειας του συ-
στήματος σωμάτων, ταυτίζεται με την απώλεια της κινητικής ενέργειας.
Είναι ίση με τη θερμότητα που αναπτύσσεται κατά την κρούση. Η ολική
όμως ενέργεια του συστήματος (με τη θερμότητα) παραμένει σταθερή.
13. Το θεώρημα μεταβολής της κινητικής ενέργειας ενός σώματος, δεν

μπορεί να εφαρμοστεί ανάμεσα σε δύο σημεία της κίνησής του, όταν
ανάμεσά τους υπάρχει σημείο όπου το παραπάνω σώμα συμμετέχει σε
κρούση.
14. Η θερμότητα που αναπτύσσεται κατά την κίνηση ενός σώματος σε επι-
φάνεια όπου υπάρχει τριβή, είναι ίση με την απόλυτη τιμή του έργου
της τριβής.
15. Θερμότητα κατά την κίνηση ενός σώματος μπορεί να αναπτυχθεί:

είτε από κρούση (Q = dK),
είτε λόγω κίνησης σε επιφάνεια με τριβή (Q = |WΤ|),
είτε και από τις δύο αιτίες.
1. Ανελαστική ‒ πλαστική κρούση

Ερωτήσεις
1.1 Κατά την πλαστική κρούση δύο σωμάτων:

α. η κινητική ενέργεια του συστήματος των σωμάτων παραμένει σταθερή.
β. η κινητική ενέργεια του συστήματος των σωμάτων αυξάνεται.
γ. η κινητική ενέργεια του συστήματος των σωμάτων ελαττώνεται.
δ. η κινητική ενέργεια και η ορμή του συστήματος σωμάτων ελαττώνεται.
1.2 Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές;

Όταν 2 σώματα συγκρούονται πλαστικά:
α. η κινητική ενέργεια του συστήματος των σωμάτων διατηρείται σταθερή.
β. η ορμή του συστήματος σωμάτων παραμένει σταθερή.
γ. τα σώματα ενώνονται μεταξύ τους.
δ. η συνολική μηχανική ενέργεια του συστήματος των σωμάτων διατηρείται
σταθερή.
1.3 Είναι δυνατόν για δύο σώματα να συγκρούονται κεντρικά και πλαστικά και να
παραμένουν ακίνητα; Τι ακριβώς συμβαίνει;
1.4 Σώμα μάζας m1 συγκρούεται κεντρικά και πλαστικά με ένα ακίνητο δεύτερο
σώμα ίσης μάζας. Αποδείξτε ότι χάνει το μισό της κινητικής του ενέργειας.
1.5 Είναι δυνατόν ένα σύστημα 2 σωμάτων να έχει συνολική ορμή ίση με μηδέν και
συνολική κινητική ενέργεια διαφορετική του μηδενός;
1.6 Κατά την ανελαστική κρούση 2 σωμάτων ποιά από τα παρακάτω παραμένουν
σταθερά;
α. Η ολική τους ορμή β. Η ολική τους κινητική ενέργεια
γ. Η ολική τους μηχανική ενέργεια δ. Η ολική τους ενέργεια
1.7 Σώμα μάζας m1 κινούμενο με ταχύτητα υ1 συγκρούεται κεντρικά και πλαστικά με

ακίνητο σώμα μάζας m2. Αν η συνολική κινητική ενέργεια του συστήματος των 2
σωμάτων μετά την κρούση είναι ίση με το ένα τέταρτο της αρχικής του
σώματος m1 πριν την κρούση, υπολογίστε το λόγο των μαζών m1/m2.
1.8 Σώμα μάζας m1 κινούμενο με ταχύτητα υ1 συγκρούεται κεντρικά και πλαστικά με

ακίνητο σώμα τριπλάσιας μάζας. Υπολογίστε το κλάσμα απώλειας της μηχανικής
ενέργειας του συστήματος των 2 σωμάτων.
1.9 Ένα αυτοκίνητο Α μάζας Μ βρίσκεται σταματημένο σε κόκκινο φανάρι. Ένα άλλο
αυτοκίνητο Β μάζας m, ο οδηγός του οποίου είναι απρόσεκτος, πέφτει στο πίσω
μέρος του αυτοκινήτου Α. Η κρούση θεωρείται κεντρική και πλαστική. Αν αμέ-
σως μετά την κρούση το συσσωμάτωμα έχει το 1/3 της κινητικής ενέργειας που
είχε αμέσως πριν την κρούση, τότε θα ισχύει:
α. m/M = 1/6 β. m/M = 1/3 γ. m/M = 1/2
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. ( ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2007 )
Επανάληψη
1.10 Δύο σώματα, το Α με μάζα m1 και το Β με μάζα m2, είναι διαρκώς σε επαφή
και κινούνται σε λείο οριζόντιο επίπεδο με την ίδια ταχύτητα υ. Τα σώματα
συγκρούονται κεντρικά με σώμα Γ μάζας 4m1, το οποίο αρχικά είναι ακίνητο.
Μετά την κρούση το Α σταματά, ενώ το Β κολλάει στο Γ και το συσσωμάτωμα
αυτό κινείται με ταχύτητα υ/3. Τότε θα ισχύει:
α. m1 /m2 = ½ β. m1 /m2 = 1 γ. m1 /m2 = 2
( ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2011 )
Ασκήσεις
1.11 Ένα σώμα μάζας m1 = 1kg ηρεμεί σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Δεύτερο σώμα
μάζας m2 = 3kg κινείται στο οριζόντιο επίπεδο με ταχύτητα υo = 2m/s, και κάποια
στιγμή συγκρούεται πλαστικά με το πρώτο σώμα. Να βρείτε: α) Την ταχύτητα
του συστήματος των 2 σωμάτων μετά την κρούση. β) Τη θερμότητα που παρά-
χθηκε κατά την κρούση. γ) Τη μεταβολή της ορμής του m2.
( Απ : α) 1.5 m/s β) 1.5 J , 1.5 kg∙m/s )
1.12 Δύο σώματα που έχουν μάζες m1 = 4kg και m2 = 1kg, κινούνται σε λείο οριζόντιο
επίπεδο κατά μήκος της ίδιας ευθείας με ταχύτητες που έχουν αντίθετη κατεύ-
θυνση, και μέτρα υ1 = 10m/s και υ2 = 20m/s αντίστοιχα. Τα σώματα συγκρούονται
μετωπικά και πλαστικά. Να υπολογιστούν: α) Το μέτρο της ταχύτητας του συσ-
σωματώματος των 2 σωμάτων. β) Το ποσοστό επί τοις εκατό της αρχικής κινη-
τικής ενέργειας του συστήματος που μετατράπηκε σε θερμότητα.
( Απ : α) 4 m/s β) 90 % )
1.13 Δύο σφαίρες που έχουν μάζες m1 = 3kg και m2 = 1kg κινούνται σε λείο οριζόντιο
επίπεδο με ταχύτητες που έχουν την ίδια διεύθυνση, αντίθετη φορά, και μέτρα
υ1 = 8m/s και υ2 = 4m/s αντίστοιχα. Οι σφαίρες συ-γκρούονται μετωπικά και
πλαστικά. Να βρεθούν: α) Το μέτρο της ταχύτητας του συσσωματώματος των 2
σφαιρών. β) Η απώλεια της μηχανικής ενέργειας του συστήματος. γ) Η μέση
δύναμη που ασκήθηκε στην σφαίρα μάζας m1, αν η διάρκεια της κρούσης ήταν
Δt = 0.1s. ( Απ : α) 5 m/s β) 54 J γ) −90 Ν )
1.14 Σώμα μάζας m1 = 2kg κινείται σε λείο οριζόντιο επίπεδο με ταχύτητα υ1 = 4m/s,
και συγκρούεται με σώμα m2 = 2kg που κινείται με ταχύτητα υ2. Αμέσως μετά
την κρούση το m2 κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση απ’ ότι αρχικά με ταχύτητα
υ2ꞌ = 1m/s, ενώ το m1 ακινητοποιείται.
α) Υπολογίστε την ταχύτητα m2. β) Υπολογίστε τη μεταβολή της ορμής του m2
λόγω κρούσης. γ) Υπολογίστε τη θερμότητα που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια
της κρούσης δ) Υπολογίστε το έργο της δύναμης που ασκήθηκε από το m2 στο
m1 κατά τη διάρκεια της κρούσης.
( Απ : α) 3 m/s β) 8 kg m/s γ) 24J δ) −8 J )
1.15 Σώμα μάζας m κινούμενο με ταχύτητα 3υ σε λείο οριζόντιο επίπεδο συγκρούεται

κεντρικά και πλαστικά με σώμα μάζας 3m που κινείται με ταχύτητα υ στην ίδια
κατεύθυνση. Υπολογίστε το κλάσμα της θερμότητας που αναπτύσσεται.
( Απ : 1/4 )
1.16 Βλήμα μάζας m = 1kg κινούμενο οριζόντια με ταχύτητα υ1 = 400m/s, συγκρούεται

με σώμα μάζας Μ = 4kg που ηρεμεί σε λείο οριζόντιο επίπεδο και εξέρχεται από
αυτό με ταχύτητα υ1ꞌ = υ1/2. Υπολογίστε: α) Τη ταχύτητα υΜ που αποκτά το
σώμα Μ αμέσως μετά την κρούση. β) Tη θερμότητα που αναπτύχθηκε κατά τη
διάρκεια της κρούσης. γ) Tη μεταβολή της ορμής για κάθε σώμα λόγω κρούσης.
δ) Τη δύναμη που ασκήθηκε σε κάθε σώμα λόγω κρούσης, αν η κρούση
διήρκεσε 0.2sec. ( Απ : α) 50 m/s β) 55.000 J γ) 200 kg m/s δ) 1.000Ν )
1.17 Βλήμα μάζας m = 0.5kg κινούμενο οριζόντια με ταχύτητα υ1 = 200m/s,

συγκρούεται με σώμα αμελητέων διαστάσεων μάζας m1 = 2kg που ηρεμεί σε
λείο οριζόντιο επίπεδο και εξέρχεται από αυτό με ταχύτητα υ1ꞌ = υ1/2. Στη
συνέχεια συγκρούεται πλαστικά με σώμα μάζας m2 = 2.5kg το οποίο κινείται στο
οριζόντιο επίπεδο αντίρροπα με ταχύτητα υ2, με αποτέλεσμα, το συσσωμάτωμα
των m και m2 να ακινητοποιηθεί. α) Υπολογίστε την ταχύτητα υ2. β) Το σώμα
m1 στη συνέχεια συγκρούεται με το συσσωμάτωμα m και m2 πλαστικά.
Υπολογίστε την κοινή ταχύτητα που αποκτούν τα τρία σώματα. γ) Υπολογίστε το
ποσό θερμότητας που αναπτύχθηκε στην πρώτη πλαστική κρούση.
( Απ : α) 20 m/s β) 10 m/s γ) 3000 J )
1.18 Το σώμα μάζας Μ = 1.5kg του σχήματος ηρεμεί M

m1 υ1 υ2 m2
σε λείο οριζόντιο επίπεδο ενώ τα δύο βλήματα
m1 = 0.4kg και m2 = 0.1kg, κινούμενα με ταχύτητες
υ1 = 200m/s και υ2 = 600m/s αντίστοιχα, συγκρούονται ταυτόχρονα και πλαστικά
με το σώμα Μ. Υπολογίστε την κοινή ταχύτητα που αποκτά το σύνολο των τριών
σωμάτων, καθώς και τη θερμότητα λόγω κρούσης.
( Απ : α) 10 m/s β) 25.900 J )
2. Ανελαστική κρούση και κίνηση

Ασκήσεις
2.1 Σώμα μάζας M = 1kg βρίσκεται ακίνητο πάνω σε οριζόντιο επίπεδο. Βλήμα μάζας
m = 50g κινούμενο οριζόντια με σταθερή ταχύτητα υo = 400m/s πέφτει πάνω στο
σώμα, το διαπερνά, και βγαίνει από αυτό με ταχύτητα υ = 100m/s. Αν ο συντελε-
στής τριβής σώματος - επιπέδου είναι μ = 0.6, να βρεθεί το διάστημα που θα
διανύσει το σώμα μέχρι να σταματήσει. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : 18.75 m )
2.2 Σώμα μάζας m = 5kg ηρεμεί πάνω σε οριζόντιο επίπεδο. Βλήμα μάζας mβ = 50g
κινείται οριζόντια με ταχύτητα μέτρου υ1 = 400m/s, διαπερνά το σώμα, και
βγαίνει από αυτό με ταχύτητα μέτρου υ2 = 100m/s. Μετά την κρούση, το σώμα
ολισθαίνει στο οριζόντιο επίπεδο και σταματάει, αφού διανύσει διάστημα s =
4.5m. Να υπολογιστούν: α) Το μέτρο της ταχύ-τητας του σώματος αμέσως μετά
την κρούση. β) Ο συντελεστής τριβής μεταξύ του σώματος και του επιπέδου.
2
Δίνεται g = 10 m/s . ( Απ : α) 3 m/s β) 0.1 )
2.3 Ένα βλήμα μάζας m = 20g κινείται οριζόντια με ταχύτητα υ και προσκρούει σε
ένα σώμα μάζας M = 1.98kg που ηρεμεί πάνω σε οριζόντιο επίπεδο. Ο συντελε-
στής τριβής μεταξύ του σώματος και του επιπέδου είναι μ = 0.2. Το βλήμα σφη-
Επανάληψη
νώνεται στο κέντρο μάζας του σώματος και το συσσωμάτωμα ολισθαίνει κατά
διάστημα s = 4m, μέχρι να σταματήσει. Να υπολογιστούν:
α) Το μέτρο της ταχύτητας υ του βλήματος την στιγμή που προσκρούει στο
σώμα. β) Η μεταβολή της ορμής του σώματος κατά τη διάρκεια της κρούσης.
( Απ : α) 400 m/s β) 7.92 kgm/s )
2.4 Ξύλινος κύβος έχει μάζα M = 9kg και ηρεμεί πάνω σε οριζόντιο επίπεδο. Ένα
βλήμα, μάζας m = 1kg, που κινείται οριζόντια με ταχύτητα μέτρου υο = 100m/s,
σφηνώνεται ακαριαία στον κύβο. α) Πόσο είναι το μέτρο της ταχύτητας του
συσσωματώματος μετά την κρούση; β) Πόσο είναι το % ποσοστό της κινητικής
ενέργειας που έχασε το σύστημα σωμάτων κατά την κρούση; γ) Αν ο συντελε-
στής τριβής μεταξύ σώματος και επιπέδου είναι μ = 0.5, να βρείτε πόσο διάστη-
μα θα διανύσει το συσσωμάτωμα μέχρι να σταματήσει. Δίνεται g = 10m/s2.
( Απ : α) 10 m/s β) 90 % γ) 10 m )
2.5 Ένα κομμάτι ξύλο μάζας M = 1980g είναι δεμένο με νήμα σε ένα ακλόνητο ση-
μείο και ισορροπεί με το νήμα κατακόρυφο. Ενα βλήμα μάζας m = 20g κινείται
οριζόντια με ταχύτητα υ1 = 100m/s και σφηνώνεται στο κέντρο του ξύλου, προ-
καλώντας την ανύψωσή του κατά h. α) Πόση είναι η ταχύτητα υ του συσσωμα-
τώματος ξύλο ‒ βλήμα, αμέσως μετά την κρούση; β) Πόση είναι η ανύψωση h
του ξύλου; γ) Πόση είναι η απώλεια της μηχανικής ενέργειας του συστήματος
ξύλο ‒ βλήμα κατά την κρούση; Δίνεται g = 10m/s2
( Απ : α) 1 m/s β) 0.05 m γ) 99 J )
2.6 Ένα κομμάτι ξύλο μάζας M = 1.9kg είναι δεμένο στο ένα άκρο νήματος μήκους
ℓ = 0.9m, το άλλο άκρο του οποίου είναι δεμένο σε ακλόνητο σημείο. Το ξύλο
ισορροπεί με το νήμα στην κατακόρυφη θέση. Βλήμα μάζας m = 0.1kg που
κινείται οριζόντια με ταχύτητα υο σφηνώνεται στο ξύλο. Το σύστημα βλήμα ‒
ξύλο εκτρέπεται, ώστε η μέγιστη απόκλιση του νήματος από την αρχική κατακό-
ρυφη θέση του να είναι φ = 60o. Να υπολογιστούν: α) Το μέτρο της ταχύτητας
υο του βλήματος. β) Το ποσοστό επί τοις εκατό της ελάττωσης της κινητικής
ενέργειας του συστήματος βλήμα ‒ ξύλο κατά την κρούση.
( Απ : α) 60 m/s β) 95 % )
2.7 Δύο σφαιρίδια με μάζες m1 και m2 όπου m1 = 2m2 είναι κρεμασμένα με νήματα
ίσου μήκους d. Στην θέση ισορροπίας τους τα νήματα είναι κατακόρυφα, και τα
σφαιρίδια εφάπτονται. Εκτρέπουμε το σφαιρίδιο μάζας m1 κατά γωνία φ = 90ο
και το αφήνουμε ελεύθερο. Αν η κρούση των σφαιριδίων είναι πλαστική να
βρεθεί πόσο θα ανέβει το σύστημά τους μετά την κρούση σε συνάρτηση με το
d. ( Απ : 4d / 9 )
2.8 Κάτω από μια κούνια μιας παιδικής χαράς ακριβώς στην κατακόρυφη που
περνάει από το σημείο εξάρτησης, στέκεται αμέριμνο ένα παιδί. Ένας νεαρός
ξεκινάει χωρίς φόρα μαζί με την κούνια από ύψος h = 2m πάνω από το έδαφος
και την στιγμή που συγκρούεται με το παιδί, το αρπάζει και συνεχίζει το
κούνημα. Αν η μάζα του παιδιού είναι m1 = 10kg και του νεαρού m2 = 50kg, να
βρεθεί το ύψος πάνω από το έδαφος που θα φτάσει η κούνια μετά την
σύγκρουση. Δίνεται οτι η μάζα της κούνιας είναι ασήμαντη, τριβές δεν υπάρχουν
και οι διαστάσεις του παιδιού και του νεαρού δεν λαμβάνονται υπόψη. Δίνεται
g = 10m/s2. ( Απ : 1.38 m )
2.9 Παιδί μάζας m = 30kg βρίσκεται στην κορυφή τσουλήθρας ύψους h = 2m. Αν τη
στιγμή που φτάνει στην οριζόντια βάση της τσουλήθρας πέσει μέσα σε ακίνητο
καρότσι μάζας Μ = 10kg, να βρεθεί το διάστημα που θα διανύσει το σύστημα
καρότσι – παιδί μέχρι να σταματήσει. Δίνεται ο συντελεστής τριβής μ = 0.4 μεταξύ
συστήματος σωμάτων και οριζόντιου επιπέδου και g = 10m/s2. ( Απ : 2.8 m )
2.10 Βλήμα μάζας m= 0.2kg κινούμενο με ταχύτητα υ = 200m/s κατά μήκος κεκλιμένου
επιπέδου γωνίας κλίσεως φ = 30ο, συγκρούεται κεντρικά και πλαστικά με σώμα
μάζας Μ = 1.8kg που ηρεμεί στο επίπεδο. Να υπολογιστούν: α) Η κοινή ταχύ-
τητα που αποκτά το συσσωμάτωμα αμέσως μετά την κρούση, και η θερμότητα
που αναπτύσσεται λόγω κρούσης. β) το συσσωμάτωμα μετά την κρούση
ανεβαίνει κατά μήκος του επιπέδου κατά x, μέχρις ότου η ταχύτητά του να
μηδενιστεί στιγμιαία. Η θερμότητα που αναπτύχθηκε συνολικά σε όλη τη
διάρκεια του φαινομένου, (κρούση και κίνηση), είναι ίση με 3675J. Υπολογίστε
τη μετατόπιση x. γ) Πόσο χρόνο t κινήθηκε το συσσωμάτωμα μέχρι να μηδε-
νιστεί στιγμιαία η ταχύτητά του; δ) Τη χρονική στιγμή tꞌ = t/2 υπολογίστε το
ρυθμό μεταβολής της κινητικής ενέργειας και τον ρυθμό μεταβολής της ορμής
του συσσωματώματος. Δίνεται ο συντελεστής τριβής ανάμεσα στο σώμα και το
επίπεδο μ = √3/5, και η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2. ε) θα κινηθεί στη
συνέχεια το συσσωμάτωμα προς τα κάτω;
( Απ : α) 20 m/s , 3600 J β) 25 m γ) 2.5 s δ) 160 J/s , 16N ε) ναι )
2.11 Βλήμα μάζας m = 0.2kg κινούμενο οριζόντια με ταχύτητα υ = 100m/s συγκρούεται

κεντρικά και πλαστικά με σώμα μάζας M = 0.8kg, το οποίο είναι δεμένο στο
κάτω άκρο νήματος μήκους L = 1m, του οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητα
στερεωμένο. Να υπολογιστεί η τάση του νήματος αμέσως μετά την κρούση
καθώς και στη συνέχεια, την στιγμή που το νήμα έχει γίνει οριζόντιο. Δίνεται η
επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2. ( Απ : 410 Ν , 380 Ν )
2.12 Ένα βλήμα μάζας m1 = 30g κινείται οριζόντια και προσκρούει με ταχύτητα
υ1 = 300m/s σε ένα ακίνητο κομμάτι ξύλο μάζας m2 = 29.97kg στο οποίο ενσω-
ματώνεται. Το σύστημα ολισθαίνει χωρίς τριβές πάνω σε οριζόντιο επίπεδο, και
συμπιέζει ελατήριο που βρίσκεται οριζόντια τοποθετημένο, με τον άξονά του
κατά την διεύθυνση της κίνησης του βλήματος και που είναι στηριγμένο στο
άλλο άκρο του σε κατακόρυφο ανένδοτο τοίχωμα. Να βρεθούν:
α) Η ταχύτητα του συστήματος ξύλου - βλήματος αμέσως μετά την μετωπική
κρούση. β) Η μέγιστη συμπίεση του ελατηρίου, αν το θεωρήσουμε αμελητέας
μάζας και με σταθερά Κ = 270N/m. ( Aπ : α) 0.3 m/s β) 0.1 m )
2.13 Βλήμα μάζας m = 50gr εκτοξεύεται με οριζόντια ταχύτητα υο = 200m/s. To βλήμα

χτυπά σε κομμάτι ξύλου μάζας M = 2kg που βρίσκεται πάνω σε λείο οριζόντιο
επίπεδο και συνδέεται με την μια άκρη ελατηρίου, η άλλη άκρη του οποίου
συνδέεται σε κατακόρυφο τοίχο. Το ελατήριο είναι αρχικά ασυμπίεστο, και έχει
σταθερά K = 200N/m. Το βλήμα διαπερνά το κομμάτι του ξύλου και βγαίνει από
αυτό με ταχύτητα υ. Αν η μέγιστη συμπίεση του ελατηρίου είναι x = 0.2m, να
βρείτε: α) Την ταχύτητα υ. β) Την απώλεια ενέργειας κατά την κρούση.
( Απ : α) 120 m/s β) 636 J )
Επανάληψη
A m1
2.14 Σώμα μάζας m1 = 1kg κινείται πάνω σε σιδηροτροχιά
σχήματος τεταρτοκυκλίου ακτίνας R = 5m. Αρχικά το
R
σώμα ηρεμεί στην κορυφή Α. Το επίπεδο της Z
σιδηροτροχιάς είναι κατακόρυφο. Όταν φτάσει στην Γ m2
βάση Γ του τεταρτοκυκλίου έχει χάσει λόγω τριβής,

μηχανική ενέργεια ίση με το 19% της αρχικής του δυναμικής ενέργειας. Στη
θέση Γ συγκρούεται μετωπικά και πλαστικά με ακίνητο σώμα μάζας m2 = 2kg, το
οποίο είναι συνδεδεμένο στη μια άκρη ιδανικού οριζόντιου ελατηρίου, του
οποίου η άλλη άκρη είναι στερεωμένη σε κατακόρυφο τοίχωμα. Το ελατήριο
βρίσκεται στο φυσικό του μήκος και έχει σταθερά Κ = 600N/m. Να υπολογίσετε:
α) Το μέτρο της ταχύτητας του σώματος μάζας m1, τη στιγμή που συγκρούεται
με το σώμα μάζας m2, στη θέση Γ. β) Την απώλεια της κινητικής ενέργειας
εξαιτίας της πλαστικής κρούσης. γ) Τη μέγιστη συμπίεση του ελατηρίου, αν ο
συντελεστής τριβής ολίσθησης μεταξύ συσσωματώματος και οριζοντίου επιπέδου
είναι μ = 0.25. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 9 m/s β) 27 J γ) 0.2 m )
2.15 Από την κορυφή κεκλιμένου επιπέδου ύψους h = 1.6m και γωνίας κλίσεως φ =
30ο, αφήνεται να ολισθήσει σώμα μάζας m1 = 1kg. Στη βάση του κεκλιμένου
επιπέδου το σώμα συναντά λείο οριζόντιο επίπεδο, στο οποίο κινείται μέχρι να
συγκρουστεί με ακίνητο σώμα μάζας m2 = 4kg και να ενωθεί μ’ αυτό. Το
συσσωμάτωμα κινούμενο συναντά και συσπειρώνει ιδανικό οριζόντιο ελατήριο, το
οποίο έχει μόνιμα στερεωμένο το ένα του άκρο. Αν ο συντελεστής τριβής
ολίσθησης επί του κεκλιμένου επιπέδου είναι μ = √3/4, να υπολογιστεί η μέγιστη
συσπείρωση του ελατηρίου. Δίνονται g = 10m/s2, K = 1000N/m. Δεν υπάρχουν
απώλειες ενέργειας κατά τη στιγμή που το σώμα μάζας m1 συναντά το οριζόντιο
επίπεδο. ( Απ : 0.04 m )
m
2.16 Σφαίρα μάζας m = 1kg αφήνεται να πέσει από ύψος h = 0.8m πάνω
σε δίσκο μάζας M = 3kg ο οποίος ισορροπεί στερεωμένος στην άκρη
h
κατακόρυφου ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ = 200N/m, όπως φαίνε-
ται στο σχήμα. Η σφαίρα συγκρούεται μετωπικά και πλαστικά με τον M
δίσκο. Να υπολογίσετε: α) Την απώλεια της κινητικής ενέργειας του
K
συστήματος σφαίρα – δίσκος κατά την κρούση. β) Τη μέγιστη συσπεί-
ρωση του ελατηρίου σε σχέση με το φυσικό του μήκος.
Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 6 J β) 0.35 m )
2.17 Σώμα μάζας Μ = 0.8kg ισορροπεί στο κάτω άκρο κατακόρυφου

ελατηρίου, το άλλο άκρο του οποίου είναι στερεωμένο σε ακλόνητο m
σημείο. Σε απόσταση h = 0.8m πάνω από το σώμα, αφήνεται μικρή
σφαίρα από πλαστελίνη, μάζας m = 0.2kg η οποία συγκρούεται h
πλαστικά με αυτό. Η μέγιστη επιπλέον επιμήκυνση του ελατηρίου
είναι 10 cm. Να υπολογιστούν: α) Η σταθερά Κ του ελατηρίου. β) Το M
ποσοστό της κινητικής ενέργειας που έχει η σφαίρα λίγο πριν την
κρούση, που μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια. ( Απ : 104 N/m , 20 % )
2.18 Σώμα μάζας m1 = 2kg είναι προσαρμοσμένο στην άκρη m2

ελατηρίου σταθεράς Κ και ισορροπεί σε λείο κεκλιμένο
m1
επίπεδο, όπως φαίνεται στο σχήμα. Ένα δεύτερο σώμα, s1
μάζας m2 = 3kg αφήνεται από την κορυφή του κεκλι- K
μένου επιπέδου, γωνίας κλίσης φ = 300. Αν η αρχική φ
απόσταση των 2 σωμάτων είναι s1 = 2m, η κρούση τους είναι πλαστική, και η
επιπλέον συσπείρωση του ελατηρίου είναι x = 0.4m να υπολογίσετε τη σταθερά
Κ. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : 300 N/m )
2.19 Σφαίρα μάζας m1 = 3kg ισορροπεί στο σημείο Α λείου m2
κεκλιμένου επιπέδου, γωνίας κλίσεως φ = 30ο, όπως B

φαίνεται στο σχήμα. Μια άλλη σφαίρα, μάζας m2 = 2kg, m1
s1
εκτοξεύεται από το σημείο Β, που απέχει s = 1.6m από K
A
το Α, με αρχική ταχύτητα μέτρου υo = 3m/s. Η σφαίρα φ
μάζας m2 συγκρούεται μετωπικά και πλαστικά με την σφαίρα μάζας m1.

Η διάρκεια της κρούσης είναι πολύ μικρή, και το ελατήριο μετά την κρούση συ-
μπιέζεται επιπλέον κατά x2 = 0.2m. Να υπολογίσετε: α) Το μέτρο της ταχύτητας
της σφαίρας μάζας m2, τη στιγμή που συγκρούεται με την σφαίρα μάζας m1.
β) Την απώλεια κινητικής ενέργειας κατά την κρούση. γ) Τη σταθερά Κ του
ελατηρίου. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 5 m/s β) 15 J γ) 600 N/m )
2.20 Από την κορυφή κεκλιμένου επιπέδου γωνίας κλίσης φ = 30ο, στερεώνεται διαμέ-
σου ιδανικού ελατηρίου σώμα μάζας m1 = 2kg και το σύστημα ισορροπεί πάνω
στο κεκλιμένο επίπεδο. Από την βάση του κεκλιμένου επιπέδου κινείται προς τα
πάνω σώμα μάζας m2 = 3kg και αρχικής ταχύτητας υο = 5 m/s, που έχει την
διεύθυνση του ελατηρίου. Τα 2 σώματα συγκρούονται μετωπικά και η κρούση
είναι πλαστική. Η αρχική απόσταση των 2 σωμάτων είναι S = 0.9m. Αν η μέγιστη
συσπείρωση του ελατηρίου μετά την κρούση είναι x = 0.2m, να υπολογιστεί η
σταθερά Κ του ελατηρίου. Δεν υπάρχουν τριβές. Δίνεται g = 10 m/s2.
( Απ : 570 N/m )
3. Ελαστική κρούση
Ερωτήσεις
3.1 Για να χαρακτηρίσουμε ως ελαστική μια κρούση 2 σωμάτων, πρέπει να:

α. διατηρείται σταθερή η συνολική κινητική ενέργεια των σωμάτων που
συγκρούονται.
β. διατηρείται σταθερή η συνολική ορμή των σωμάτων που συγκρούονται.
γ. παραμένει ακίνητο το ένα από τα 2 σώματα μετά την κρούση.
δ. είναι ίσες οι μάζες των 2 σωμάτων.
3.2 Κατά την ελαστική κρούση 2 σωμάτων:

α. η ολική κινητική ενέργεια των σωμάτων παραμένει σταθερή.
β. η κινητική ενέργεια κάθε σώματος παραμένει σταθερή.
γ. η ολική κινητική ενέργεια των σωμάτων αυξάνεται.
δ. η ολική κινητική ενέργεια των σωμάτων ελαττώνεται.
Επανάληψη

Μια σφαίρα Α κινείται με ταχύτητα 10m/s και συγκρούεται μετωπικά και ελαστι-
κά με μια όμοια, ακίνητη, σφαίρα Β. Αμέσως μετά την κρούση:
α. η ταχύτητα της Β είναι 10m/s.
β. η ταχύτητα της Α είναι 5m/s.
γ. η ταχύτητα της Α είναι μηδέν.
δ. η ορμή του συστήματος σωμάτων είναι ίση με την αρχική του ορμή πριν την
κρούση.

α. Κατά την κρούση 2 σωμάτων η μεταβολή της ορμής του ενός σώμα-τος είναι
αντίθετη της μεταβολής της ορμής του άλλου.
β. Κατά την ελαστική κρούση 2 σωμάτων η μεταβολή της κινητικής ενέργειας
του ενός σώματος είναι αντίθετη της μεταβολής της κινητικής ενέργειας του
άλλου.
γ. Στις κεντρικές κρούσεις οι ταχύτητες των σωμάτων πριν και μετά την κρούση
έχουν την ίδια διεύθυνση.
δ. Στην ανελαστική κρούση η ολική κινητική ενέργεια των σωμάτων πριν την
κρούση είναι μεγαλύτερη από την ολική κινητική τους ενέργεια μετά την
κρούση.
ε. Κατά την κεντρική ελαστική κρούση δύο σωμάτων ίσων μαζών, παρα-τηρείται
ανταλλαγή ταχυτήτων μεταξύ των σωμάτων.
3.5 Αν ένα κινούμενο σώμα συγκρουστεί μετωπικά και ελαστικά με ένα άλλο ακίνητο
μεγαλύτερης μάζας, τότε:
α. θα ελαττωθεί το μέτρο της ταχύτητάς του και η φορά της θα διατηρηθεί.
β. θα ελαττωθεί το μέτρο της ταχύτητάς του και η φορά της θα αντιστραφεί.
γ. θα αυξηθεί το μέτρο της ταχύτητάς του και η φορά της θα διατηρηθεί.
δ. θα αυξηθεί το μέτρο της ταχύτητάς του και η φορά της θα αντιστραφεί.
3.6 Σώμα μάζας m1 συγκρούεται ελαστικά και κεντρικά με ένα δεύτερο ακίνητο
σώμα μάζας m2. Αποδείξτε οτι το ποσοστό μεταβολής της κινητικής του
4m1m 2
ενέργειας είναι ίσο με: dΚ1 = Κ1.
m1  m2 2
Τι συμβαίνει όταν m1 = m2;
Είναι δυνατόν μετά από μια ελαστική κρούση τα 2 σώματα να παραμένουν
ακίνητα;
3.7 Σφαίρα μάζας m κινείται κατακόρυφα και συγκρούεται ελαστικά με ταχύτητα υ

με ένα οριζόντιο επίπεδο.
Ι. Η μεταβολή της ορμής της σφαίρας έχει μέτρο :
α. 0 β. mυ γ. 2mυ δ. mυ/2
ΙΙ. Η μεταβολή του μέτρου της ορμής είναι :
α. 0 β. mυ γ. 2mυ δ. mυ/2
3.8 Μία σφαίρα μάζας m πέφτει κατακόρυφα και συγκρούεται ελαστικά με ταχύτητα
υ σε οριζόντιο επίπεδο. Η μεταβολή της κινητικής ενέργειας της σφαίρας είναι:
α. 0 β. ½ mυ2 γ. mυ2 δ. 2mυ2
3.9 Κατά τη μετωπική ελαστική κρούση 2 σφαιρών, οι διαφορές των ταχυτήτων τους
πριν και μετά την κρούση είναι αντίθετες όταν:
α. οι σφαίρες έχουν ίσες μάζες.
β. πάντοτε.
γ. οι σφαίρες έχουν λόγο μαζών μεγαλύτερο της μονάδας.
δ. η μία σφαίρα είναι αρχικά ακίνητη και έχει μεγαλύτερη μάζα από αυτήν που
κινείται.
3.10 Δύο σφαίρες της ίδιας μάζας κινούνται χωρίς τριβές πάνω στην ίδια ευθεία
οριζόντιου επιπέδου. Αν 3s πριν την κρούση τους απέχουν 0.45m ενώ 3s μετά
την κρούση τους απέχουν 0.36m:
α. η κρούση των 2 σφαιρών είναι τελείως ελαστική.
β. η κρούση των 2 σφαιρών είναι ανελαστική.
γ. η κρούση των 2 σφαιρών είναι πλαστική.
3.11 Σώμα μάζας m1 κινούμενο με ταχύτητα υ1 συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με

ακίνητο σώμα μάζας m2. Αν μετά την κρούση συνεχίζει να κινείται στην ίδια
διεύθυνση και φορά με ταχύτητα υ1ꞌ = υ1/4, υπολογίστε το λόγο των μαζών
m1/m2.
3.12 Σώμα μάζας m1 κινούμενο με ταχύτητα υ1 συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με

ακίνητο σώμα μάζας m2. Αν μετά την κρούση συνεχίζει να κινείται στην ίδια
διεύθυνση αλλά αντίθετη φορά με ταχύτητα μέτρου υ1ꞌ = υ1/3, υπολογίστε το
λόγο των μαζών m1/m2.
3.13 Σφαίρα μάζας m1 κινούμενη με ταχύτητα υ1 συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά

με ακίνητη σφαίρα μάζας m2. Αμέσως μετά την κρούση οι δύο σφαίρες
κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις με ταχύτητες μέτρου υ. Να υπολογίσετε τον
λόγο των μαζών m1/m2.
3.14 Σφαίρα μάζας m1 κινούμενη με ταχύτητα συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με

ακίνητη σφαίρα μάζας m2. Αν m1 = 3m2, υπολογίστε το κλάσμα της κινητικής
ενέργειας που μεταφέρθηκε από την m1 στην m2.
3.15 Δύο σφαίρες αμελητέων διαστάσεων m1 και m2 κινούμενες σε αντίθετες

κατευθύνσεις με ταχύτητες υ1 και υ2 συγκρούονται κεντρικά και ελαστικά.
Αμέσως μετά την κρούση αντιστρέφουν τη φορά κίνησης τους κινούμενες όμως
με ταχύτητες μέτρων υ1΄ = υ1 και υ2΄ = υ2. Να αποδείξετε ότι η ολική ορμή του
συστήματος των 2 σφαιρών είναι ίση με μηδέν.
3.16 Σφαίρα μάζας m1 κινούμενη σε λείο οριζόντιο επίπεδο m1 m2

συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με ακίνητη σφαίρα υ1
μάζας m2. Το τοίχωμα είναι λείο. Για ποιες τιμές του

λόγου m1/m2 οι δύο σφαίρες θα συγκρουστούν ξανά;
Ασκήσεις
3.17 Δύο σημειακά αντικείμενα κινούνται πάνω στην ίδια ευθεία με αντίθετη φορά.
Το πρώτο έχει μάζα m και το μέτρο της ταχύτητάς του είναι υ1 = 20m/s ενώ το
Επανάληψη
δεύτερο έχει μάζα 3m και το μέτρο της ταχύτητάς του είναι υ2 = 10m/s. Τα
αντικείμενα συγκρούονται ελαστικά. Να βρείτε: α) τις ταχύτητές τους μετά την
κρούση. β) το λόγο των κινητικών ενεργειών του δεύτερου αντικειμένου, πριν
και μετά την κρούση. ( Απ : α) −25 m/s , 5 m/s β) 4 )
3.18 Δύο σφαίρες Α και Β, με μάζες m1 = 0.6kg και m2 = 0.4kg κινούνται ευθύγραμμα
πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο με ταχύτητες υ1 = 5m/s και υ2 = 10m/s αντί-
στοιχα. Τα κέντρα των σφαιρών βρίσκονται πάνω στον άξονα xꞌx. Η σφαίρα Α
κινείται προς την θετική κατεύθυνση του άξονα ενώ η σφαίρα Β προς την
αρνητική. Οι σφαίρες συγκρούονται μετωπικά. Ι. Αν η κρούση είναι πλαστική να
βρείτε: α) την κοινή ταχύτητα των σφαιρών μετά την κρούση. β) την μεταβολή
της κινητικής ενέργειας του συστήματος. ΙΙ. Αν η κρούση είναι ελαστική, να
βρείτε τις ταχύτητες των σφαιρών μετά την κρούση.
( Απ : Ι. α) −1 m/s β) −27 J II. α) −7 m/s , 8 m/s )
3.19 Σφαίρα μάζας m συγκρούεται κεντρικά και τελείως ελαστικά με άλλη ακίνητη
σφαίρα μάζας 2m. Να υπολογιστεί ο λόγος της κινητικής ενέργειας της δεύτερης
σφαίρας μετά την κρούση προς την κινητική ενέργεια της πρώτης σφαίρας πριν
την κρούση. ( Απ: 8/9 )
3.20 Δύο σφαιρίδια με μάζες m1 = 0.2kg και m2 = 0.4kg κινούνται πάνω στην ίδια
ευθεία αντίθετα με ταχύτητες υ1 = 6m/s και υ2 = 2m/s αντίστοιχα. Αν η κρούση
που θα ακολουθήσει είναι μετωπική ελαστική, και η χρονική της διάρκεια είναι
Δt = 0.01s, να βρεθούν: α) οι ταχύτητες των σφαιριδίων μετά την κρούση. β) οι
δυνάμεις που ασκούνται στα σφαιρίδια κατά την κρούση. γ) η μεταβολή της
ορμής του κάθε σωματιδίου.
( Απ : α) 4.6 m/s , 3.3 m/s β) 212 Ν , γ) 2.12 kgm/s )
3.21 Σφαίρα μάζας m1 = 2kg κινούμενη με ταχύτητα υ1 = 7m/s, συγκρούεται μετωπικά

και ελαστικά με δεύτερη ακίνητη σφαίρα μάζας m2 = 5kg.
α) Υπολογίστε τις ταχύτητες των 2 σφαιριδίων αμέσως μετά την κρούση.
β) Υπολογίστε την μεταβολή της ορμής της πρώτης σφαίρας.
( Απ : α) –3 m/s , 4 m/s β) 20 Kgm/s )
3.22 Σφαίρα μάζας m1 = 2kg κινούμενη με ταχύτητα υ1 = 10m/s, συγκρούεται μετωπικά

με δεύτερη σφαίρα μάζας m2 = 1kg που κινείται με ταχύτητα υ2 = 10m/s σε
αντίθετη κατεύθυνση. Μετά την κρούση, η πρώτη σφαίρα κινείται στην ίδια
κατεύθυνση με ταχύτητα υ1 = 4m/s. Εξετάστε αν η παραπάνω κρούση είναι
ελαστική.
3.23 Δύο σφαίρες με μάζες m1 και m2 αντίστοιχα, συγκρούονται μετωπικά και τελείως
ελαστικά. Η μία σφαίρα είναι ακίνητη. Ποιός πρέπει να είναι ο λόγος των μαζών
m1/m2, ώστε μετά την κρούση οι 2 σφαίρες να κινούνται στην ίδια κατεύθυνση,
και ο λόγος των ταχυτήτων τους να είναι υ1/υ2 = 1/3; ( Απ : 1/3 )
3.24 Δύο σημειακές σφαίρες m1 και m2 κινούνται σε λείο οριζόντιο επίπεδο σε

αντίθετες κατευθύνσεις, με ταχύτητες υ1 και υ2, και συγκρούονται κεντρι-κά και
ελαστικά. Αμέσως μετά την κρούση η σφαίρα m1 ακινητοποιείται, ενώ η m2
αντιστρέφει τη φορά κίνησης της, κινούμενη με ταχύτητα μέτρου υ2΄ = 3υ1.
α) Να υπολογιστεί ο λόγος των μαζών m1/m2. β) Αν η ορμή του m2 πριν την

κρούση έχει μέτρο 10kg m/s, υπολογίστε το μέτρο της μεταβολής της ορμής της
λόγω κρούσης. γ) Υπολογίστε το έργο της δύναμης που ασκήθηκε από το m1
στο m2 λόγω κρούσης αν η αρχική κινητική ενέργεια του m2 είναι ίση με 4J.
( Απ : α) 5 β) 25kg m/s γ) 5J )
4. Ελαστική κρούση και κίνηση

4.1 Μικρή σφαίρα μάζας m = 0.1kg κινείται σε λείο οριζόντιο επί-
πεδο με ταχύτητα μέτρου υ1 = 6m/s και συγκρούεται μετωπικά
και ελαστικά με το σφαιρίδιο ενός εκκρεμούς μάζας m2 = 0.2kg. l
Αν το μήκος του εκκρεμούς είναι l = 1.6m, να υπολογιστούν: m1

υ1
m2
α) Το μέτρο της τάσης του νήματος του εκκρεμούς αμέσως
μετά την κρούση. β) Η μέγιστη γωνία εκτροπής του νήματος
ο
του εκκρεμούς. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 4 Ν β) 60 )
4.2 Δύο σφαιρίδια έχουν μάζες m1 και m2 και κρέμονται από δύο σημεία με
νήματα ίσου μήκους, ώστε στην θέση ισορροπίας τους και τα 2 νήματα να είναι
κατακόρυφα και τα σφαιρίδια να εφάπτονται. Ανυψώνουμε το σφαιρίδιο μάζας
m1 σε ύψος h1 = 20cm και όταν το αφήνουμε ελεύθερο, αυτό συγκρούεται
μετωπικά και ελαστικά με το άλλο. Αν μετά την κρού-ση το σφαιρίδιο μάζας m2
ανυψώνεται σε ύψος h2 = 45cm, να βρεθεί ο λόγος των μαζών m1/m2 των 2
σφαιριδίων. ( Απ : 3 )
4.3 Σφαίρα μάζας m1 = 2kg κρέμεται από σταθερό σημείο από νήμα μήκους
L = 1.8m, που δεν έχει βάρος και δεν είναι ελαστικό. Αρχικά ανυψώνεται η
σφαίρα, ώστε το νήμα να είναι τεντωμένο σε οριζόντια θέση, και στην συνέχεια
αφήνεται ελεύθερη. Στο κατώτερο σημείο της διαδρομής της η σφαίρα
συγκρούεται μετωπικά και ελαστικά με ακίνητο κύβο μάζας m2 = 1kg ο οποίος
μπορεί να ολισθαίνει σε οριζόντιο επίπεδο. Αν ο συντε-λεστής τριβής ολίσθησης
μεταξύ κύβου και επιπέδου είναι μ = 0.2, να υπολογίσετε: α) Την μέγιστη γωνία
που σχηματίζει το νήμα με την κατα-κόρυφο μετά την κρούση. β) Το κλάσμα
της κινητικής ενέργειας της σφαίρας που μεταβιβάστηκε στον κύβο κατά την
κρούση. γ) Το διάστημα που θα διανύσει ο κύβος μέχρι να σταματήσει. Δίνεται
g = 10m/s2. ( Απ : α) 8/9 β) 8/9 γ) 16 m )
4.4 Σώμα μάζας m = 2kg κινείται σε οριζόντιο επίπεδο χωρίς τριβές με ταχύτητα
υ = 5m/s και συγκρούεται ελαστικά με σώμα μάζας M = 3kg ενωμένο στο ένα
άκρο οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς Κ = 300N/m, του οποίου το άλλο άκρο
είναι ακλόνητα στερεωμένο σε κατακόρυφο επίπεδο. Να υπο-λογιστεί η μέγιστη
συμπίεση του ελατηρίου. ( Απ: 0.4 m )
4.5 Από την κορυφή λείου κεκλιμένου επιπέδου γωνίας κλίσης φ = 30ο στε-ρεώνεται
διαμέσου ιδανικού ελατηρίου σώμα μάζας m2 = 2kg και το σύ-στημα ισορροπεί
πάνω στο κεκλιμένο επίπεδο. Από την βάση του κεκλι-μένου επιπέδου κινείται
προς τα πάνω σώμα μάζας m1 = 4kg και αρχικής ταχύτητας μέτρου υo = 5m/s. Η
διεύθυνση της κίνησης του σώματος μάζας m1 ταυτίζεται με τον άξονα του
ελατηρίου. Τα 2 σώματα συγκρούονται μετωπικά και η κρούση είναι ελαστική. Η
Επανάληψη
αρχική απόσταση των 2 σωμά-των είναι s = 1.6m. Αν το ελατήριο μετά την

κρούση μόλις που αποκτά το φυσικό του μήκος, να υπολογίσετε: α) Το μέτρο
της ταχύτητας του σώματος μάζας m1 κατά την χρονική στιγμή που συγκρούεται
με το σώμα μάζας m2. β) Το μέτρο της ταχύτητας του σώματος μάζας m2,
αμέσως μετά την κρούση. γ) Τη σταθερά Κ του ελατηρίου. Δίνεται g = 10m/s2.
( Απ : α) 3 m/s β) 4 m/s γ) 3.125 N/m )
4.6 Δύο σφαίρες αμελητέων ακτίνων, με μάζες m1 και m2, όπου m1 = m2, αφήνονται
διαδοχικά να πέσουν από το ίδιο ύψος h1 = 18m, επί οριζοντίου επιπέδου. Οι
σφαίρες κινούνται επάνω στην ίδια κατακόρυφο. Αφήνεται πρώτα η σφαίρα
μάζας m1, και μετά η σφαίρα μάζας m2. Η σφαίρα μάζας m1 προσκρούει στο
οριζόντιο επίπεδο, και αρχίζει να κινείται κατακόρυφα προς τα επάνω. Μόλις
αποχωριστεί από το επίπεδο συγκρούεται μετωπικά με την κατερχόμενη σφαίρα,
μάζας m2. Να βρεθεί το ύψος h2 στο οποίο θα φτάσει η μάζα m2. Να θεωρηθεί
ότι όταν οι σφαίρες συγκρούονται, έχουν διανύσει την ίδια κατακόρυφη από-
σταση h1 από το σημείο εκκινήσεως. Όλες οι κρούσεις είναι απολύτως ελαστικές,
και η αντίσταση του αέρα θεωρείται αμελητέα. ( Απ: 18 m )
4.7 Σφαίρα μάζας m1 στερεώνεται στην άκρη νήματος L = 1.6m, η άλλη άκρη του
οποίου είναι στερεωμένη σε σταθερό σημείο. Φέρουμε τη σφαίρα σε τέτοια
θέση, ώστε το νήμα να σχηματίζει γωνία φ = 60ο με την κατά-κόρυφο. Όταν το
νήμα γίνει κατακόρυφο, η σφαίρα m1 συγκρούεται μετωπικά και ελαστικά με
δεύτερη σφαίρα μάζας m2 = 3kg η οποία ηρεμεί στο άκρο οριζόντιου ελατηρίου
σταθεράς Κ = 1200N/m. Μετά την κρούση το ελατήριο, το οποίο είχε αρχικά το
φυσικό του μήκος και το άλλο του άκρο είναι στερεωμένο σε σταθερό σημείο,
συσπειρώνεται κατά x1 = 10cm. α) Πόση είναι η μάζα m1; β) Ποιά θα είναι η
μέγιστη γωνία που θα σχηματίσει το νήμα με την κατακόρυφο μετά την κρούση;
γ) Ποιό ποσοστό της αρχικής δυναμικής ενέργειας της σφαίρας m1 γίνεται
2
δυναμική ενέργεια του ελατηρίου; Οι τριβές είναι αμελητέες. Δίνεται g = 10 m/s .
( Απ : α) 1 kg β) εφθ = 7/8 γ) 75% )
4.8 Σφαίρα μάζας m1 = 1kg αφήνεται να πέσει από ύψος h = 5m πάνω σε m1

δίσκο μάζας m2 = 3kg ο οποίος ισορροπεί στερεωμένος στην άκρη κα-
τακόρυφου ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ = 10.000N/m, όπως φαίνεται h
στο σχήμα. Η κρούση θεωρείται ελαστική. Να υπολογίσετε:
α) την ταχύτητα υ1 με την οποία η μάζα m1 θα προσκρούσει στο m2
δίσκο. β) την πρόσθετη συσπείρωση x1 του ελατηρίου, από την αρχική
θέση του δίσκου. γ) το ύψος h1 πάνω από την αρχική θέση του K
δίσκου, στο οποίο θα αναπηδήσει η μάζα m1 μετά την κρούση. Δίνεται
g = 10m/s2. ( Απ : α) 10 m/s β) 0.05 m γ) 1.25 m )
4.9 Σώμα μάζας m1 = 1kg κινείται σε λείο οριζόντιο επίπεδο με ταχύτητα υ1 = 8m/s
και συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με ακίνητο σώμα μάζας m2. Αμέσως μετά
την κρούση το m1 κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση με ταχύτητα μέτρου 4m/s.
α) Να υπολογιστεί η μάζα m2. β) Να υπολογιστεί η ταχύτητα που αποκτά το m2
λόγω κρούσης. γ) Πόσο θα απέχουν τα δύο σώματα, 2sec μετά την κρούση;
( Απ : α) 3 kg β) 4 m/s γ) 16 m )
4.10 Σώμα μάζας m1 κινούμενο σε οριζόντιο επίπεδο συγκρούεται με ταχύτητα μέτρου

υ1 = 15m/s κεντρικά και ελαστικά με ακίνητο σώμα μάζας m2. Η χρονική διάρκεια
της κρούσης θεωρείται αμελητέα. Αμέσως μετά την κρούση, το σώμα μάζας m1
κινείται αντίρροπα με ταχύτητα μέτρου υ1 = 9m/s. α) Να προσδιορίσετε το λόγο
των μαζών m1/m2. β) Να βρεθεί το μέτρο της ταχύτητας του σώματος μάζας m2
αμέσως μετά την κρούση. γ) Να βρεθεί το ποσοστό της αρχικής κινητικής
ενέργειας του σώματος μάζας m1 που μεταβιβάστηκε στο σώμα μάζας m2 λόγω
της κρούσης. δ) Να υπολογισθεί πόσο θα απέχουν τα σώματα όταν σταματή-
σουν. Ο συντελεστής τριβής ολίσθησης μεταξύ του επιπέδου και κάθε σώματος
είναι μ = 0.1. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 1/4 β) 6 m/s γ) 64% δ) 58.5m )
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2008)
5. Πλάγια κρούση
5.1 Σφαίρα μάζας m κινείται σε λείο οριζόντιο επίπεδο με ταχύτητα υ = 10m/s, και
συγκρούεται ελαστικά με όμοια ακίνητη σφαίρα. Μετά την κρούση, η πρώτη
σφαίρα συνεχίζει να κινείται σε διεύθυνση που σχηματίζει γωνία φ = 30ο με την
αρχική ταχύτητα. Να υπολογιστούν τα μέτρα των ταχυτήτων των 2 σφαιρών
καθώς και η διεύθυνση κίνησης της δεύτερης σφαίρας αμέσως μετά την κρούση.
( Απ : 5√3 m/s , 5 m/s , 60ο με την αρχική διεύθυνση )
5.2 Πάνω σε οριζόντιο επίπεδο κινούνται δύο βλήματα μαζών m1 = 60gr και
m2 = 80gr με ταχύτητες υ1 = 500m/s και υ2 = 400m/s, σε διευθύνσεις που είναι
κάθετες μεταξύ τους. Αν η κρούση των βλημάτων είναι πλαστική, να υπολογιστεί
η κοινή τους ταχύτητα μετά την κρούση. ( Απ: 313.2 m/s )
5.3 Ο πυρήνας ενός στοιχείου και ένα νετρόνιο κινούνται σε κάθετες διευθύνσεις με
ταχύτητες υπ = 300m/s και υν = 3000m/s. Τα 2 σωματίδια συγκρούονται, και το
νετρόνιο ενσωματώνεται στον πυρήνα. Να βρεθεί η ορμή του συσσωματώματος
που προκύπτει μετά την κρούση. Δίνεται: mπ = 66.410−27kg και mν = 1.6610−27kg.
( Απ : 205∙10−25 kgm/s , εφφ = 0.25 )
5.4 Οριζόντιο ελατήριο σταθεράς Κ = 200N/m είναι m

φ
στερεωμένο στο ένα του άκρο σε κατακόρυφο τοίχο, Κ Μ
υ
ενώ στο άλλο του άκρο υπάρχει σώμα μάζας Μ = 5kg.
Βλήμα μάζας m = 60gr κινείται με ταχύτητα υ = 300m/s
υπό γωνία φ = 30ο ως προς τον ορίζοντα και σφηνώνεται στο σώμα. Να βρεθεί η
συμπίεση του ελατηρίου. Δίνεται ο συντελεστής τριβής μεταξύ σώματος και
οριζοντίου επιπέδου μ = 0.4 και g = 10m/s2. ( Απ : 0.39 m )
5.5 Δύο σφαίρες της ίδιας μάζας m συγκρούονται πλάγια με ίσες

υ
σε μέτρο ταχύτητες υ που σχηματίζουν μεταξύ τους γωνία φ φ
όπως φαίνεται στο σχήμα. Αν η κρούση είναι τέλεια ελαστική υ
να υπολογιστούν οι ταχύτητες των σφαιρών αμέσως μετά την
m m
κρούση. ( Απ : υσυνφ , υ√ 1 + ημ2φ )
5.6 Από τις 3 κορυφές τετραγώνου Α, Β, Γ πλευράς α, ξεκινούν ταυτόχρονα 3

σώματα με μάζες m1 = m2 = m3 = m, κινούμενα ευθύγραμμα με ταχύτητες υ1, υ2
και υ3 αντίστοιχα προς την τέταρτη κορυφή του τετραγώνου Δ και συγκρούονται
Επανάληψη
πλαστικά. Υπολογίστε το κλάσμα της αρχικής κινητικής ενέργειας που μετα-

τράπηκε σε θερμότητα λόγω κρούσης. ( Απ: 1/3 )
5.7 Δύο σώματα με μάζες m1 = 2kg και m2 = 3kg κινούνται χωρίς τριβές στο ίδιο ορι-
ζόντιο επίπεδο και σε κάθετες διευθύνσεις με ταχύτητες υ1 = 4m/s και υ2 = 2m/s
και συγκρούονται πλαστικά. Υπολογίστε την κινητική ενέργεια του συσσωματώμα-
τος. (Απ: 10 J)
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010
6. Επαναληπτικές ασκήσεις
(1) m1 m2
6.1 Σφαίρα μάζας m1 κινείται σε λείο ορι- υ
ζόντιο επίπεδο με ταχύτητα υ = 10m/s
και συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά
με το τοίχωμα (1) όπως φαίνεται στο
σχήμα. Η μεταβολή της ορμής της λόγω κρούσης είναι ίση με 20kgm/s. Στη
συνέχεια η σφαίρα m1 κινείται προς τα δεξιά και συγκρούεται κεντρικά και
ελαστικά με σφαίρα m2 = 3kg που ηρεμεί.
α) Υπολογίστε τη μάζα m1. β) Υπολογίστε την ορμή που αποκτά η σφαίρα m2
αμέσως μετά την κρούση. γ) Η σφαίρα m2 στη συνέχεια κινείται προς ιδανικό
ελατήριο σταθεράς Κ = 300N/m του οποίου το δεξί άκρο είναι ακλόνητα στερεω-
μένο, και το συμπιέζει. Υπολογίστε τη μέγιστη συμπίεση του ελατηρίου. δ) Υπο-
λογίστε το ρυθμό της μεταβολής της ορμής του m2 τη στιγμή που το ελατήριο
είναι στη θέση της μέγιστης συμπίεσης.
( Απ : α) 1 kg β) 20 kgm/s γ) 2/3 m δ) 200 Ν )
6.2 Δύο μικρές σφαίρες αμελητέων διαστάσεων m1 και m2 m1

υ υ
m2
κινούνται στην ίδια διεύθυνση και με αντίθετη φορά
όπως φαίνεται στο σχήμα με ταχύτητες ίσων μέτρων υ.
Μετά την κρούση η σφαίρα μάζας m1 ακινητοποιείται. Η κρούση είναι ελαστική.
α) Αποδείξτε ότι ο λόγος των μαζών είναι m1/m2 = 3. β) Αν πριν την κρούση η
σφαίρα m1 έχει κινητική ενέργεια ίση με 60J, υπολογίστε την κινητική ενέργεια
της δεύτερης σφαίρας αμέσως μετά την κρούση. γ) Αν η ορμή της πρώτης
σφαίρας πριν την κρούση είναι ίση με 10kgm/s, υπολογίστε την μεταβολή της
ορμής της δεύτερης σφαίρας λόγω κρούσης. δ) Ποια θα ήταν η μεταβολή της
ορμής της δεύτερης σφαίρας αν η κρούση των 2 σωμάτων είναι κεντρική και
πλαστική;
Σημ: Στην απάντηση των ερωτημάτων α) και β) να μη χρησιμοποιηθεί το δεδο-
μένο του ερωτήματος γ). ( Απ : β) 80 J γ) 10 kgm/s δ) 10 kgm/s )
m1 m2
6.3 Σώμα μάζας m1 = 3kg κινούμενο με ταχύτητα υ
υο = 9m/s σε λείο οριζόντιο επίπεδο συγκρούε-
ται κεντρικά και ελαστικά με ακίνητο σώμα
μάζας m2 = 6kg το οποίο ηρεμεί ακλόνητα στερεωμένο στο αριστερό άκρο ιδα-
νικού ελατηρίου σταθεράς Κ = 600N/m όπως φαίνεται στο σχήμα. Υπολογίστε:
α) τις ταχύτητες των 2 σωμάτων αμέσως μετά την κρούση. β) τη μέγιστη συ-
σπείρωση του ελατηρίου xmax. γ) την ορμή καθώς και το ρυθμό μεταβολής της
ορμής του δεύτερου σώματος τη στιγμή που το ελατήριο είναι συμπιεσμένο

κατά x = xmax/2. ( Απ : α) ‒3 m/s , 6 m/s β) 0.6 m γ) 18√3 kgm/s δ) 180 Ν )
6.4 Σώμα μάζας m1 = 4kg κινείται κατά μήκος κεκλιμένου επιπέδου γωνίας κλίσεως φ
(ημφ = 3/5, συνφ = 4/5), με φορά προς τα πάνω, και τη χρονική στιγμή t = 0
συγκρούεται κεντρικά με ακίνητο σώμα μάζας m2 = 2kg που ηρεμεί στο επίπεδο.
Αμέσως μετά την κρούση το m2 αποκτά ταχύτητα υ2 = 5m/s και τη χρονική
στιγμή t1 αφού ανέβει κατά μήκος του επιπέδου κατά L = 0.8m έχει ταχύτητα
υ2ꞌ = 3m/s. Ο συντελεστής τριβής μεταξύ των σωμάτων και του κεκλιμένου επι-
πέδου είναι μ και η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2. Η συνολική θερμό-
τητα που αναπτύχθηκε στη διάρκεια του όλου φαινομένου από τη χρονική στιγμή
t = 0 έως τη χρονική στιγμή t1 είναι ίση με Q = 13.9J. Με τη βοήθεια κατάλ-
ληλου λιπαντικού δεν έχουμε τριβή μεταξύ του m1 και της επιφάνειας του
επιπέδου. α) Αποδείξτε ότι η κρούση των 2 σωμάτων δεν είναι ελαστική.
β) Υπολογίστε την ταχύτητα υο του σώματος m1 λίγο πριν την κρούση με το m2
καθώς και την ταχύτητά του υ1 αμέσως μετά την κρούση. γ) Πόσο απέχουν τα
2 σώματα τη στιγμή που το m2 έχει αποκτήσει ταχύτητα υ2ꞌ = 3m/s;
( Απ : β) 4.5 m/s , 2 m/s γ) 0.52 m )
6.5 Βλήμα μάζας m = 1kg κινούμενο οριζόντια με ταχύτητα υ = 100m/s

συγκρούεται μετωπικά και πλαστικά με σώμα μάζας Μ = 9kg το
οποίο ηρεμεί στερεωμένο στο κάτω άκρο νήματος όπως φαίνεται
στο σχήμα. Δίνεται g = 10m/s2. Να υπολογίσετε: m υο Μ
α) την ταχύτητα που αποκτά το συσσωμάτωμα αμέσως μετά την
κρούση. β) την απώλεια ενέργειας του συστήματος των 2 σωμάτων λόγω κρού-
σης. γ) τη μεταβολή της ορμής του σώματος Μ λόγω κρούσης. δ) το ύψος που
θα καταφέρει να ανέλθει το συσσωμάτωμα αμέσως μετά την κρούση;
( Απ : α) 10 m/s β) 4500 J γ) 90 kgm/s δ) 5 m )
6.6 Από τη βάση λείου κεκλιμένου επιπέδου γωνίας κλίσεως θ = 30ο, εκτοξεύεται
σώμα μάζας m1 = 2kg με αρχική ταχύτητα υo = 20m/s, προς την κορυφή του.
Ταυτόχρονα από την κορυφή του επιπέδου εκτοξεύεται σώμα m2 = 4kg με αρχική
ταχύτητα υα, να κινηθεί προς τη βάση του. Για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή
η ολική ορμή του συστήματος των δύο σωμάτων είναι ίση με μηδέν.
α) Υπολογίστε την ταχύτητα υα. β) Υπολογίστε την ολική ορμή του συστήματος
των δύο σωμάτων τη χρονική στιγμή t = 1sec. γ) Τη στιγμή που η ταχύτητα του
σώματος m1 μηδενίζεται στιγμιαία, τα δύο σώματα συγκρούονται πλαστικά. Υπο-
λογίστε το μέτρο της κοινής ταχύτητας που αποκτούν. δ) Αν η κρούση διήρκησε
0.1sec, υπολογίστε το μέτρο της δύναμης που ασκήθηκε στο m1. ε) Καθώς τα
δύο σώματα ενωμένα κινούνται προς τη βάση του κεκλιμένου επιπέδου, υπο-
λογίστε το ρυθμό μεταβολής της ορμής τους. Δίνεται g = 10m/s2.
( Απ : α) 10 m/s β) 30 kgm/s γ) 20 m/s δ) 400 Ν ε) 30 Ν )
6.7 Τα δύο σώματα του σχήματος m1 = 8kg και m2 = 3.8kg m m1 m2

υ
ηρεμούν σε οριζόντιο επίπεδο. Ανάμεσα στα σώματα
και το επίπεδο υπάρχει τριβή με συντελεστή μ. d
Βλήμα μάζας m = 0.2kg κινούμενο με ταχύτητα υ =
200m/s διαπερνά το σώμα m1 με ταχύτητα υ΄ = 40m/s και σφηνώνεται πλαστικά
στο σώμα m2. Αν τα δύο σώματα m1 και m2 απέχουν αρχικά d = 10m, σε πόσο
χρόνο μετά την πλαστική κρούση, θα συναντηθούν; Δίνεται g = 10m/s2.( Απ : 4.75 sec )
Επανάληψη
6.8 Σώμα μάζας m1 κινείται σε λείο οριζόντιο επίπε- Γ

δο με ταχύτητα υ = 10m/s και συγκρούεται κε-
ντρικά και πλαστικά με ακίνητο σώμα m2. R
α) Αποδείξτε ότι το κλάσμα απώλειας της κινητι- m1
υ1
m 2
κής ενέργειας του συστήματος των δύο σωμάτων

είναι ίσο με m2/(m1 + m2). β) Αν το κλάσμα ελάττωσης του μέτρου της ορμής
του m1 λόγω της κρούσης είναι ίσο με ¼, υπολογίστε το λόγο των μαζών m1/m2.
γ) Το συσσωμάτωμα στη συνέχεια αρχίζει να κινείται σε κατακόρυφο επίπεδο,
στο εσωτερικό κυκλικού οδηγού ακτίνας R. Υπολογίστε τη μέγιστη τιμή της R,
ώστε το συσσωμάτωμα να καταφέρει να φτάσει στο ψηλότερο σημείο του
οδηγού Γ. ( Απ : β) 3 γ) 9/8 m )
6.9 Σώμα m1 κινείται σε οριζόντιο επίπεδο και τη στιγμή που έχει κινητική ενέργεια
Κ1 = 20J συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με σώμα μάζας m2 = 2m1 που κινεί-
ται αντίρροπα. Το μέτρο της τριβής ανάμεσα στο έδαφος και το m1 είναι ίσο με
10Ν. Αν μετά την κρούση το m1 αντιστρέφει τη φορά κίνησής του, υπολογίστε
τη μέγιστη απόσταση που μπορεί στη συνέχεια να διανύσει. ( Απ : 18 m )
6.10 Έστω σώμα (Σ) μάζας Μ = 1kg και κωνικό βλήμα (β) μάζας
m = 0.2kg. Για να σφηνώσουμε με τα χέρια μας ολόκληρο το
βλήμα στο σταθερό σώμα (Σ), όπως φαίνεται στο σχήμα,
πρέπει να δαπανήσουμε ενέργεια 100J. Έστω τώρα ότι το σώμα
(Σ) που είναι ακίνητο σε λείο οριζόντιο επίπεδο, πυροβολείται με το βλήμα (β).
Το βλήμα αυτό κινούμενο οριζόντια με κινητική ενέργεια Κ προ-σκρούει στο
σώμα (Σ) και ακολουθεί πλαστική κρούση. α) Για Κ = 100J θα μπορούσε το
βλήμα να σφηνωθεί ολόκληρο στο σώμα (Σ); β) Ποια είναι η ελάχιστη κινητική
ενέργεια του βλήματος για την οποία το βλήμα θα σφηνωθεί ολόκληρο στο
σώμα; γ) Για ποια τιμή του λόγου m/Μ το βλήμα με κινητική ενέργεια Κ = 100J
σφηνώνεται ολόκληρο στο (Σ); ( Απ: β) 120 J )
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2005)
6.11 Σώμα Σ1 με μάζα m1 κινείται σε οριζόντιο επί-

Σ1 Σ2 k
πεδο ολισθαίνοντας προς άλλο σώμα Σ2 με μάζα υο
m2 = 2m1, το οποίο αρχικά είναι ακίνητο. Έστω
d ℓo
υο η ταχύτητα που έχει το σώμα Σ1 τη στιγμή
tο = 0 και ενώ βρίσκεται σε από-σταση d = 1m από το σώμα Σ2. Το σώμα Σ2
είναι δεμένο στο ένα άκρο ορι-ζόντιου ιδανικού ελατηρίου με αμελητέα μάζα και
σταθερά ελατηρίου k, και το οποίο έχει το φυσικό του μήκος ℓο. Το δεύτερο
άκρο του ελατηρίου είναι στερεωμένο σε ακλόνητο τοίχο, όπως φαίνεται στο
σχήμα: Αμέσως μετά την κρούση, που είναι κεντρική και ελαστική, το σώμα Σ1
αποκτά ταχύτητα με μέτρο υ1΄ = √10m/s και φορά αντίθετη της αρχικής. Δίνεται
ο συντελεστής τριβής ολίσθησης των σωμάτων με το οριζόντιο επίπεδο μ = 0.5
και η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2. Να υπολογίσετε: α) την αρχική
ταχύτητα υο του σώματος Σ1. β) το ποσοστό κινητικής ενέργειας που μετα-
φέρθηκε από το Σ1 στο Σ2 κατά την κρούση. γ) το συνολικό χρόνο κίνησης του
σώματος Σ1 από την αρχική χρονική στιγμή tο μέχρι να ακινητοποιηθεί τελικά.
(√10 ≈ 3.2) δ) τη μέγιστη συσπείρωση του ελατηρίου, αν δίνεται ότι m2 = 1kg
και k = 105N/m. Θεωρήστε ότι η χρονική διάρκεια της κρούσης είναι αμελητέα
και ότι τα δύο σώματα συγκρούονται μόνο μία φορά.
( Απ : α) 10 m/s β) 800/9 % γ) 0.72 s δ) 4/7 m )
6.12 Σε λείο οριζόντιο επίπεδο τα τρία σώμα- Σ1

υ1
Σ2 Σ3 K
τα του σχήματος Σ1, Σ2, Σ3, βρίσκονται
στην ίδια ευθεία που συμπίπτει με τον
άξονα του ελατηρίου. Το σώμα Σ1 κινούμενο με ταχύτητα μέτρου υ1 = 6m/s
συγκρούεται μετωπικά και ελαστικά με το ακίνητο σώμα Σ2 μάζας m2 = 5kg.
Μετά την κρούση, το σώμα Σ2 έχει ταχύτητα μέτρου υ2 = 2m/s και συγκρούεται
μετωπικά και πλαστικά με το ακίνητο σώμα Σ3 μάζας m3 = 15kg. Το σώμα Σ3
είναι στερεωμένο στην άκρη του ιδανικού ελατηρίου σταθεράς K = 320N/m, του
οποίου η άλλη άκρη είναι ακλόνητη. Να βρείτε: α) τη μάζα m1 του σώματος Σ1.
β) τη μέγιστη συμπίεση του ελατηρίου γ) την απώλεια της μηχανικής ενέργειας
κατά την πλαστική κρούση. δ) το μέτρο της μέγιστης δύναμης που δέχεται το
συσσωμάτωμα από το ελατήριο. ( Απ : α) 1 kg β) 1/8 m γ) 7.5 J δ) 40 Ν )
( Εξετάσεις 1999 )
6.13 Δύο σώματα με ίσες μάζες m είναι δεμένα m m K m

υ
στις άκρες οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς
Κ και ισορροπούν πάνω σε λεία οριζόντια
επιφάνεια. Τρίτο σώμα της ίδιας μάζας κινείται στην διεύθυνση του ελατηρίου,
και πέφτει με ταχύτητα υ πάνω στο πρώτο σώμα. Αν η κρούση είναι μετωπική
και τέλεια ελαστική, να αποδειχθεί ότι τα 2 σώματα μετά την κρούση θα
κινηθούν κατά την ίδια φορά, και να υπολογιστούν οι ταχύτητές τους, όταν το
ελατήριο θα έχει την μέγιστη παραμόρφωση. Να υπολογιστεί η μέγιστη
m
παραμόρφωση. ( Απ : υ/2 , υ )
2K
6.14 Βλήμα μάζας m = 0.2kg κινούμενο οριζόντια με m1

υo m
ταχύτητα υο = 500m/s, πέφτει πάνω σε κιβώτιο
m2
μάζας m1 = 10kg που είναι ακίνητο πάνω σε καρό-
τσι μάζας m2 = 14.8kg. Ο συντελεστής τριβής ανάμεσα στο κιβώτιο και το καρό-
τσι είναι μ = 0.8. Το καρότσι μπορεί να κινείται χωρίς τριβές πάνω σε οριζόντιο
επίπεδο. Να υπολογιστούν: α) Η τελική ταχύτητα του καροτσιού. β) Η τελική
θέση του κιβωτίου πάνω σε αυτό. Η διάρκεια εισόδου του βλήματος είναι αμε-
λητέα. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 4 m/s β) 3.55 m )
6.15 Το καρότσι και τα σώματα έχουν την ίδια μάζα m και m υ

o
m
μπορούν να κινούνται χωρίς τριβή. Δίνουμε στο σώμα m
Α αρχική ταχύτητα υο. Το Α συγκρούεται πλαστικά με
το Β και αποκτούν ακαριαία κοινή ταχύτητα. Πόση είναι η συμπίεση του
ελατηρίου όταν και τα 3 σώματα έχουν κοινή ταχύτητα;
m
( Απ : υο )
6K
6.16 Βλήμα μάζας m = 0.1kg κινείται οριζόντια με ταχύτητα υ1 = 200m/s, προσκρούει
σε ακίνητο σώμα – κύβο πλευράς α = 0.2m και μάζας Μ = 5kg που ηρεμεί σε
λείο οριζόντιο επίπεδο, και εξέρχεται από αυτόν με ταχύτητα υ1’ = 100m/s αφού
έχει μετακινήσει οριζόντια το κέντρο μάζας του κύβου κατά απόσταση S.
Να υπολογίσετε: α) το μέτρο της ταχύτητας που αποκτά ο κύβος αμέσως μετά
την κρούση. β) την απώλεια της μηχανικής ενέργειας του συστήματος των 2
σωμάτων. γ) το μέτρο της δύναμης που ασκεί το βλήμα m στο σώμα Μ αν
υποθέσουμε ότι είναι σταθερό. δ) τη μετατόπιση S του κέντρου μάζας του
κύβου Μ. ( Απ : α) 2 m/s β) 1490 J γ) 7450 Ν δ) 1/745 m )
Επανάληψη
6.17 Δύο σφαίρες αμελητέων διαστάσεων, μαζών m1 και m2, κινούμενα με σταθερές
ταχύτητες υ1 και υ2, στην ίδια ευθεία και αντίθετες κατευθύνσεις, συγκρούονται
κεντρικά και ελαστικά με αποτέλεσμα η δεύτερη σφαίρα να ακινητοποιηθεί.
α) Αποδείξτε ότι m1 < m2. β) Αν για τα μέτρα των ταχυτήτων ισχύει ότι υ2 = 2υ1,
υπολογίστε το λόγο των μαζών m1/m2. γ) Αν η κινητική ενέργεια της πρώτης
σφαίρας πριν την κρούση είναι ίση με 20J υπολογίστε την κινητική της ενέργεια
μετά την κρούση. ( Απ : β) ½ γ) 180 J )
6.18 Σώμα μάζας m1 κινείται σε οριζόντιο επίπεδο, και στο σημείο Α έχει ταχύτητα
υο = 20m/s. Η απόσταση των σημείων Α και Γ όπου ηρεμεί σώμα m2 είναι ίση
με 10m. Τα 2 σώματα συγκρούονται και το m1 αντιστρέφει τη φορά κίνησής του
έχοντας χάσει το 75% της αρχικής κινητικής του ενέργειας. Να αποδείξετε ότι η
κρούση των 2 σωμάτων είναι ελαστική. Δίνονται, ο συντελεστής τριβής ανάμεσα
στις επιφάνειες των 2 σωμάτων και το επίπεδο, μ= 0.5, καθώς και g = 10m/s2.
6.19 Σφαίρα μάζας m και ακτίνας R συγκρούεται κεντρικά με όμοια

ακίνητη σφαίρα. Υπολογίστε τις ταχύτητες που αποκτούν οι 2 υ1
σφαίρες αμέσως μετά την κρούση σε συνάρτηση με την ακτίνα
d
τους R και την απόσταση d.
2 2 d
( Απ : υ1 4 R  d
R
, υ1 )
2R 2R
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Μηχανικές – Ηλεκτρικές Ταλαντώσεις
Βασικά σημεία θεωρίας

Περιοδικά φαινόμενα
Περιοδικά, ονομάζονται τα φαινόμενα που επαναλαμβάνονται με τον ίδιο
ακριβώς τρόπο σε ορισμένα χρονικά διαστήματα.
Περιοδικά φαινόμενα είναι η κίνηση της Γης γύρω από τον Ήλιο, η
κίνηση του εκκρεμούς, το φλάς του αυτοκινήτου όταν αναβοσβήνει κ.λπ.
Η Περίοδος και η συχνότητα στα περιοδικά φαινόμενα

Περίοδος Τ ενός περιοδικού φαινομένου ονομάζεται ο χρόνος που χρειά-
ζεται για να πραγματοποιηθεί το φαινόμενο. Π.χ. η περίοδος κίνησης της
Γής γύρω από τον εαυτό της είναι ίση με Τ = 1 ημέρα.
Συχνότητα f του περιοδικού φαινομένου ονομάζεται ο αριθμός των επανα-
λήψεων του φαινομένου στη μονάδα του χρόνου.
Ισχύει f = N/t, όπου Ν ο αριθμός των επαναλήψεων σε χρόνο t.
1
Αν θέσουμε t = T, τότε Ν = 1, οπότε έχουμε: f 
T
Η μονάδα μέτρησης της συχνότητας στο S.I. είναι το: 1 Hz (= sec‒1)
Πολλαπλάσια του Hz: 1 kHz = 103 Hz
1 MHz = 106 Hz
Η γωνιακή συχνότητα (κυκλική συχνότητα) ω, είναι ένα φυσικό μέγεθος
2π
που δίνεται από τη σχέση: ω  2πf  με μονάδα μέτρησης το 1rad/s.
T
Απλή αρμονική ταλάντωση

Ταλάντωση – γραμμική ταλάντωση
Ταλάντωση ονομάζεται η περιοδική κίνηση που γίνεται παλινδρομικά
γύρω από μία θέση ισορροπίας.
Όταν η κίνηση γίνεται σε μία ευθεία γραμμή, τότε έχουμε γραμμική
ταλάντωση.
Θέση ισορροπίας – πλάτος ταλάντωσης

Η θέση ισορροπίας της ταλάντωσης είναι η θέση στην οποία ηρεμούσε το
σώμα πριν τεθεί σε κίνηση και στην οποία θα ηρεμήσει αφού πραγματο-
ποιήσει έναν αριθμό ταλαντώσεων. Στην θέση ισορροπίας η συνισταμένη
Επανάληψη
δύναμη που ασκείται στο ταλαντευόμενο σώμα στον άξονα κίνησης είναι
ίση με μηδέν.
Το πλάτος της ταλάντωσης είναι η απόσταση των ακραίων θέσεων της
ταλάντωσης του σώματος από τη θέση ισορροπίας. Στη θέση αυτή, η
ταχύτητα του σώματος μηδενίζεται και η κίνηση αντιστρέφει τη φορά της.
Αρμονική ταλάντωση
Μια γραμμική ταλάντωση ονομάζεται αρμονική, Α
όταν η απομάκρυνση του σώματος από τη θέση
ισορροπίας, είναι αρμονική συνάρτηση του
χρόνου και δίνεται από τη σχέση: x = Aημ(ωt) Γ Ο Β
Το Α είναι η μέγιστη απομάκρυνση και ονομάζεται πλάτος της ταλάντω-
σης, ενώ το ω είναι η κυκλική συχνότητα της ταλάντωσης.
Παράδειγμα αρμονικής ταλάντωσης είναι η κίνηση σώματος, δεμένου στα
άκρα ελατηρίου, χωρίς τριβές.
Εξισώσεις απομάκρυνσης, ταχύτητας και επιτάχυνσης στην Α.Α.Τ.

Έστω ότι τη χρονική στιγμή t = 0 το σώμα βρίσκεται
στη θέση x = 0 (Στη θέση ισορροπίας). Η απομάκρυνσή x
του από τη θέση ισορροπίας σε συνάρτηση με το Α
χρόνο t δίνεται από τη σχέση: x = Aημ(ωt) t
0
Το Α είναι η μέγιστη απομάκρυνση (πλάτος της τα-   3 
4 4
λάντωσης) και το ω η κυκλική συχνότητά της.
2
-Α
υ
Η ταχύτητα σώματος που εκτελεί αρμονική ταλάντω- υο
ση δίνεται από τη σχέση: υ = υοσυν(ωt) t
0
Το υο είναι η μέγιστη ταχύτητά του: υο = ωΑ   3 
4 2 4
-υο
α
Η επιτάχυνση σώματος που εκτελεί αρμονική ταλά- αο
ντωση δίνεται από τη σχέση: α = −αοημ(ωt) t
Το αο είναι η μέγιστη επιτάχυνσή του: αο = ω2Α 0
  3 
4 2 4
-αο
Παρατηρούμε ότι: Στη θέση ισορροπίας: x = 0, υ = ±υο και α = 0

Στα σημεία μέγιστης απομάκρυνσης: x = ±Α υ = 0 και  =  
Σημείωση: Αν για t = 0, x ≠ 0 (το σώμα δεν βρίσκεται στη θέση ισορρο-

πίας), υπάρχει αρχική φάση φο και οι εξισώσεις της αρμονικής
ταλάντωσης γίνονται αντίστοιχα:
x = A ημ (ωt + φο)
υ = υο συν (ωt + φο)
α = −αο ημ (ωt + φο)
Παρατηρούμε ότι:
Α. Στις θέσεις μέγιστης απομάκρυνσης, η ταχύτητα του σώματος μηδενίζε-
ται, ενώ η επιτάχυνση γίνεται μέγιστη θετική ή μέγιστη αρνητική.
(x = ±Α, υ = 0 και  =   )
Β. Στη θέση ισορροπίας η απομάκρυνση και η επιτάχυνση μηδενίζονται ενώ
η ταχύτητα γίνεται μέγιστη ή ελάχιστη. (x = 0, α = 0 και υ = ±υο)
Γ. Κάθε χρονική στιγμή, η τιμή της απομάκρυνσης έχει αντίθετο πρόσημο
από αυτήν της επιτάχυνσης.
Δ. Όταν η απομάκρυνση γίνεται μέγιστη θετική, τότε η επιτάχυνση γίνεται
μέγιστη αρνητική και αντίστροφα. Σε αυτές τις χρονικές στιγμές, η
ταχύτητα του κινητού μηδενίζεται.
Φάση – Αρχική φάση ταλάντωσης

Έστω ότι ένα κινητό εκτελεί αρμονική ταλάντωση με εξίσωση:
x = Aημ(ωt + φο)
Η φάση της ταλάντωσης είναι ίση με: φ = ωt + φο
Η αρχική φάση της ταλάντωσης φο , είναι η φάση της για t = 0.
Υπολογισμός:
Αν για t = 0, x = x1 ≠ 0 , τότε υπάρχει αρχική φάση:
x1
x  Aημ (ω  0  φ ο )  x 1  Aημ (φ ο )  ημ (φ ο )  
A
φ ο  ω αν η ταχύτητα υ είναι θετικη για t  0
ημ (φ ο )  ημ (ω)  
φ ο  π  ω αν η ταχύτητα υ είναι αρνητική για t  0
Διαγράμματα απομάκρυνσης – ταχύτητας – επιτάχυνσης με αρχική φάση
x
Διαφορά φάσης 2π
A
χρονική διαφορά t = T x = A ημ (ωt + π/2) 0

t
Τ Τ 3Τ Τ
4 2 4
Διαφορά φάσης π -A
υ
χρονική διαφορά t = T/2 υο
υ = υο συν (ωt + π/2) 0

t
Διαφορά φάσης π/2 Τ Τ 3Τ Τ
4 2 4
-υο
χρονική διαφορά t = T/4 α
αο
Δίπλα απεικονίζονται τα α = −αο ημ (ωt + π/2) 0

t
Τ Τ 3Τ Τ
διαγράμματα με φο = π/2. 4 2 4
-αο
Επανάληψη
Σχέση επιτάχυνσης – απομάκρυνσης στην Απλή Αρμονική Ταλάντωση

Η επιτάχυνση ενός σώματος που εκτελεί Α.Α.Τ. δίνεται από τη σχέση
α = −αο ημ(ωt + φο) 
α = −ω2Α ημ(ωt + φο) 
α = −ω2x  α = −ω2x
Η δύναμη και τα χαρακτηριστικά της στην αρμονική ταλάντωση

Από το 2ο νόμο Νεύτωνα προκύπτει πως στο σώμα που εκτελεί αρμονική
ταλάντωση, ασκείται στον άξονα κίνησης συνισταμένη δύναμη της μορφής:
F = mα = m(‒ω2x) = ‒mω2x = ‒Dx όπου D = mω2, η σταθερά επαναφοράς
Η τιμή της σχετίζεται με τα φυσικά χαρακτηριστικά του συστήματος που
ταλαντώνεται.
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι:
Α. Η φορά της δύναμης είναι πάντοτε αντίθετη με τη φορά της μετατόπι-
σης του σώματος. Αυτός είναι ο λόγος που η δύναμη αυτή ονομάζεται
δύναμη επαναφοράς.
Β. Η δύναμη επαναφοράς είναι ανάλογη της απομάκρυνσης του σώματος
από τη θέση ισορροπίας.
Γ. Η δύναμη έχει μηδενική τιμή στη θέση ισορροπίας και μέγιστη ή ελά-
χιστη στις θέσεις ελάχιστης και μέγιστης απομάκρυνσης.
Συμπεραίνουμε ότι για να εκτελεί ένα σώμα απλή αρμονική ταλάντωση,
θα πρέπει η συνισταμένη δύναμη που ασκείται σ’ αυτό:
α. Να έχει μέτρο ανάλογο της απομάκρυνσης του σώματος από τη θέση
ισορροπίας.
β. Να έχει κατεύθυνση πάντοτε προς το σημείο ισορροπίας της ταλάντω-
σης. Είναι ο λόγος που ονομάζεται δύναμη επαναφοράς.
Το αρνητικό πρόσημο στη σχέση F = ‒Dx, δείχνει πως η δύναμη επαναφο-
ράς και η απομάκρυνση, έχουν πάντα αντίθετη φορά.
Η περίοδος και η συχνότητα στην αρμονική ταλάντωση

Από τη σταθερά επαναφοράς της ταλάντωσης D έχουμε:
2
 2π  4π 2 m
D  mω2  m    m    2π όπου Τ η περίοδος.
  2
D
1 1 D
Η συχνότητα της ταλάντωσης είναι f   f  .
 2π M
Αν το σύστημα που ταλαντώνεται, αποτελείται από μάζα m και ένα ελα-
τήριο, τότε D = K, όπου Κ: η σταθερά του ελατηρίου.
m 1 Κ
Άρα η περίοδος γίνεται:   2π και η συχνότητα: f 
Κ 2π m
Δυναμική – Κινητική ενέργεια ταλάντωσης

Το σώμα m του σχήματος ταλαντώνεται Α Α
ανάμεσα στα σημεία Γ και Δ με πλάτος Α. m m m
x
Γ Ο Ζ Β
Σε ένα τυχαίο σημείο Ζ, η δυναμική του
ενέργεια δίνεται από τη σχέση:
U = ½ Dx2
Στα ακραία σημεία Δ και Γ έχει μέγιστη δυναμική ενέργεια: Umax = ½ DA2
Στο σημείο ισορροπίας Ο έχει μηδενική δυναμική ενέργεια: U = 0
Σε ένα τυχαίο σημείο Ζ, η κινητική του ενέργεια δίνεται από τη σχέση:
Κ = ½ mυ2
Στα ακραία σημεία Δ και Γ έχει μηδενική κινητική ενέργεια: Κ = 0
Στο σημείο ισορροπίας Ο έχει μέγιστη κινητική ενέργεια: Κ = ½ mυο2
Απόδειξη της σχέσης U = ½ Dx2

Το σώμα μάζας m του σχήματος, ηρεμεί στο x
σημείο Ο. Εκτρέπουμε το σώμα ως το σημείο
m m
Γ με σταθερή ταχύτητα, ασκώντας του δύναμη
F παράλληλη με τον άξονα του ελατηρίου. Ο Γ
Η δύναμη F έχει μέτρο F = D∙x και μεταβάλλεται
F όπως φαίνεται στο διάγραμμα. Το έργο της είναι
D∙x ίσο με το εμβαδόν του σχήματος και μεταφέρεται
στο σώμα ως δυναμική ενέργεια.
E
x Άρα: U = E = D∙x∙x/2 ή U = ½∙D∙x2
0 x
Διατήρηση ενέργειας
Το σώμα μάζας m του σχήματος, ηρεμεί στο
σημείο Ο. Εκτρέπουμε το σώμα ως το σημείο m
Γ, ασκώντας του δύναμη F παράλληλη με τον Ο

Α
άξονα του ελατηρίου. Το αφήνουμε ελεύθερο m m
να εκτελέσει απλή αρμονική ταλάντωση χωρίς Γ
τριβές, με σημείο ισορροπίας το Ο.
Αν για t = 0, το σώμα περνά από το Ο, οι εξισώσεις που περιγράφουν
την κίνησή του είναι: x = Aημ(ωt) και υ = υοσυν(ωt).
Η δυναμική ενέργειά του δίνεται από τη σχέση: U = ½ D x2
H κινητική ενέργειά του δίνεται από τη σχέση: Κ = ½ m υ2
Άρα η ολική του ενέργεια σε μία τυχαία χρονική στιγμή είναι:
Ε = U + Κ = ½Dx2 + ½mυ2 = ½DA2 ημ2(ωt) + ½mυο2 συν2(ωt) (1)
Επανάληψη
Σημείωση: Η ολική ενέργεια με την οποία ταλαντώνεται το σώμα είναι ίση

με την ενέργεια που του δώσαμε όταν το εκτρέψαμε από τη
θέση που αρχικά ισορροπούσε.
Θέτοντας στην (1) υο = ω xo: Εολ = ½DA2 ημ2(ωt) + ½mω2Α2 συν2(ωt) 

όμως D = mω2 άρα: Εολ = ½DA2 ημ2(ωt) + ½DΑ2 συν2(ωt) 
Εολ = ½DΑ2 ( ημ2(ωt) + συν2(ωt) ) 
Εολ = ½DΑ2
Άρα η μέγιστη δυναμική ενέργεια του ταλαντωτή Umax είναι ίση με τη
μέγιστη κινητική του ενέργεια Kmax: Εολ = ½DA2 = ½mυο2
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως η ολική ενέργεια του απλού αρμονι-
κού ταλαντωτή καθορίζει το πλάτος της ταλάντωσης Α και τη μέγιστη
ταχύτητα υο που αυτός αποκτά.
Διαγράμματα ενεργειών και χρόνος

Το σώμα του σχήματος εκτελεί απλή αρμο- m
νική ταλάντωση πλάτους Α με σημείο ισορ-
Ο
ροπίας το Ο. Α Α
m m
Η δυναμική του ενέργεια δίνεται από τη σχέση:
Γ Δ
U = ½ D x2 = ½ D A2ημ2(ωt) = Ε ημ2(ωt)
Η κινητική του ενέργεια δίνεται από τη σχέση: Ε
Κ = ½ m υ2 = ½ m υο2συν2(ωt) = Ε συν2(ωt) Ε=Κ+U
Η γραφική παράσταση των παραπάνω, δίνεται K

στο διπλανό διάγραμμα.
Από τη γραφική παράσταση προκύπτει πως: U t
0 Τ Τ 3Τ Τ
Ι. Το άθροισμα της δυναμικής και της κινητικής 4 2 4
ενέργειας είναι κάθε χρο-νική στιγμή σταθερό.
ΙΙ. Η κινητική ενέργεια δεν μπορεί να υπερβεί την τιμή ½mυο2 και η δυνα-
μική ενέργεια την τιμή ½DA2.
ΙΙΙ. Στη διάρκεια μιας περιόδου Τταλ, η δυναμική ενέργεια γίνεται ίση με
την κινητική σε 2 σημεία, 4 φορές.
Ηλεκτρικές ταλαντώσεις
Αμείωτες ηλεκτρικές ταλαντώσεις – εξισώσεις φορτίου & έντασης ρεύματος
Στους οπλισμούς πυκνωτή χωρητικότητας C, συνδέουμε
ιδανικό πηνίο με συντελεστή αυτεπαγωγής L. Φορτίζουμε δ
τον πυκνωτή με φορτίο Q και τη χρονική στιγμή t = 0
L C
κλείνουμε το διακόπτη δ (α). Ο πυκνωτής αρχίζει να
εκφορτίζεται, οπότε το κύκλωμα διαρρέεται από ηλεκτρικό
ρεύμα έντασης i. Κάποια στιγμή, ο πυκνωτής έχει εκφορτιστεί πλήρως και

το ρεύμα i έχει αποκτήσει τη μέγιστη τιμή (β). Στη συνέχεια, ο πυκνωτής
αρχίζει να φορτίζεται με αντίθετη πολικότητα από ότι πριν ενώ η ένταση i
του ηλεκτρικού ρεύματος αρχίζει να μειώνεται. Κάποια στιγμή ο πυκνωτής,
έχει φορτιστεί πλήρως (γ), ενώ η ένταση i του ηλεκτρικού ρεύματος έχει
μηδενιστεί. Στη συνέχεια, ο πυκνωτής αρχίζει και πάλι να εκφορτίζεται ενώ
δημιουργείται ρεύμα έντασης i αντίθετης φοράς (δ), το οποίο θα φορτίσει
τον πυκνωτή με τον ίδιο τρόπο που ήταν φορτισμένος αρχικά (ε).
I I
L Q C L C L Q C L C L Q C
t=0 Τ/4 Τ/2 3Τ/4 Τ

(α) (β) (γ) (δ) (ε)
Το φορτίο του πυκνωτή μεταβάλλεται με τη σχέση: q = Qσυν(ωt)

και η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα είναι: i = -Iημ(ωt).
(οι σχέσεις αυτές ισχύουν αν κλείνουμε τον διακόπτη για t = 0).
Το παραπάνω φαινόμενο ονομάζεται ηλεκτρική ταλάντωση.
Είναι ένα περιοδικό φαινόμενο με περίοδο: T = 2 LC
1 1
και συχνότητα f = =
T 2 LC
Απαραίτητες προϋποθέσεις για τη δημιουργία αμείωτων ηλ. ταλαντώσεων

Α. Η απουσία ωμικής αντίστασης από το κύκλωμα.
Β. Το κύκλωμα, καθώς διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα, δεν εκπέμπει
ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.
Ηλεκτρικές ταλαντώσεις και ενέργεια

Οι μορφές ενέργειας που εμφανίζονται στο παραπάνω κύκλωμα, είναι:
1 q2
Η ηλεκτρική ενέργεια του πυκνωτή: U E =
2 C
και η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου του πηνίου: UB = ½Li2.
1 Q2
Αρχικά, (t = 0), ο πυκνωτής έχει τη μέγιστη ηλεκτρική ενέργεια U E =
και το πηνίο μηδενική μαγνητική (αφού i = 0). 2 C
Καθώς ο πυκνωτής αρχίζει να εκφορτίζεται, το φορτίο του και η ηλεκτρι-
κή του ενέργεια αρχίζουν να ελαττώνονται, ενώ η ένταση του ρεύματος και
η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου του πηνίου αρχίζουν να αυξάνονται.
Όταν ο πυκνωτής έχει εκφορτιστεί πλήρως, έχει μηδενική ηλ. ενέργεια
ενώ το πηνίο έχει τη μέγιστη ενέργεια μαγνητικού πεδίου UB = ½LI2.
Στη συνέχεια, έχουμε την ακριβώς αντίστροφη ενεργειακή μετατροπή.
Επανάληψη
1 Q2 1 2
Αν το κύκλωμα δεν έχει ωμικές αντιστάσεις, τότε: = LI
2 C 2
Η ολική ενέργεια του κυκλώματος σε μία τυχαία χρονική στιγμή είναι:
1 q2 1 2
E = UE + UB = + Li
2 C 2
1 Q2
Όταν ο πυκνωτής έχει το μέγιστο φορτίο του (q = Q , i = 0): E =
2 C
1 2
Όταν ο πυκνωτής έχει εκφορτιστεί πλήρως (q = 0 , i = I): E = LI
2
Αφού η ολική ενέργεια παραμένει σταθερή:
1 q 2 1 2 1 Q2 1 2
E = UE + UB = + Li = = LI
2 C 2 2 C 2
Η ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου του πυκνωτή
σε συνάρτηση με το χρόνο, δίνεται από τη σχέση: Ε
2 2
Ε = UE + UB
1q 1Q
UE = =  (t ) = E  (t )
2 2 UE
2 C 2 C
Η ενέργεια του μαγνητικού πεδίο στο πηνίο σε
UB t
συνάρτηση με το χρόνο, δίνεται από τη σχέση: 0 Τ Τ 3Τ Τ
1 1 4 2 4
U B = Li2 = LI2 2 (t ) = E 2 (t )
2 2
Φθίνουσες ταλαντώσεις
Φθίνουσες μηχανικές ταλαντώσεις
Φθίνουσα (ή αποσβεννύμενη) ονομάζουμε την ταλάντωση της οποίας το
πλάτος μειώνεται με την πάροδο του χρόνου και τελικά, μηδενίζεται. Το
γεγονός αυτό οφείλεται στις αντιστάσεις (κυρίως στις τριβές), που
οφείλονται στην κίνησή του.
Στην πραγματικότητα, όλες οι ελεύθερες ταλαντώσεις είναι φθίνουσες
γιατί υπάρχουν πάντοτε τριβές ή άλλες αντιστάσεις.
Οι δυνάμεις που προκαλούν τη μείωση του πλάτους μιας ελεύθερης
ταλάντωσης δεν μπορούν να προσδιοριστούν εύκολα π.χ. η αντίσταση του
αέρα δεν μπορεί να προσδιοριστεί, γιατί εξαρτάται από το σχήμα, την υφή
του σώματος και την ταχύτητά του.
Έχει βρεθεί πειραματικά ότι η συνισταμένη δύναμη που μετατρέπει μια
ταλάντωση σε φθίνουσα είναι ανάλογη της ταχύτητας υ του σώματος και
δίνεται από τη σχέση: F = −bυ. (To (−) δείχνει πως η F είναι πάντα αντίρ-
ροπη της ταχύτητας υ).
Ο συντελεστής b λέγεται σταθερά απόσβεσης και εξαρτάται από το

μέγεθος και το σχήμα του σώματος που κινείται, καθώς και από τις
ιδιότητες του μέσου μέσα στο οποίο κινείται. Έχει ως μονάδα μέτρησης το
1 kg/s.
Όσο πιο μεγάλη είναι η τιμή του b, τόσο πιο γρήγορα μειώνεται το
πλάτος.
Φθίνουσες μηχανικές ταλαντώσεις

Τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της
φθίνουσας ταλάντωσης είναι: t απόσβεση
μηδέν
α. Το πλάτος της ταλάντωσης είναι b=0
φθίνουσα συνάρτηση του χρόνου.
β. Η περίοδος για κάθε φθίνουσα τα- t μικρή
λάντωση είναι σταθερή για σταθερή b απόσβεση
b1
και αυξάνεται όταν αυξάνεται τη b.
γ. Ο ρυθμός με τον οποίο μειώνεται το
πλάτος, αυξάνει με τη σταθερά από- t μεσαία
σβεσης, απόσβεση
b2
δ. Για μεγάλες τιμές της σταθεράς από-
σβεσης, η κίνηση γίνεται απεριοδική
(Το σώμα επιστρέφει στη θέση ισορ- t μεγάλη
απόσβεση
ροπίας του και δεν απομακρύνεται από b3
αυτήν).
ε. Ο λόγος δύο διαδοχικών μέγιστων απομακρύνσεων της ταλάντωσης προς
την ίδια κατεύθυνση, παραμένει σταθερός.
Το πλάτος στη φθίνουσα ταλάντωση

Έστω ότι για t = 0 το πλάτος της φθίνουσας ταλάντωσης είναι ίσο με Αο.
Αποδεικνύεται ότι σε χρόνο t, το πλάτος της ταλάντωσης είναι: Α = Αοe‒Λt :
b
= σταθερά που εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του συστήματος.
2m
Μονάδα μέτρησής της είναι το s‒1.
Το πλάτος στη φθίνουσα ταλάντωση

Χρόνος υποδιπλασιασμού του πλάτους της φθίνουσας ταλάντωσης είναι ο
χρόνος στον οποίο το πλάτος μειώνεται στη μισή τιμή:
Ao ln 2
= A o e t ⇒ t1/ 2 =
2 
Παρατηρούμε ότι ο χρόνος υποδιπλασιασμού είναι σταθερός και εξαρτά-
ται από τα χαρακτηριστικά του συστήματος που ταλαντώνεται.
Επανάληψη
Παραδείγματα φθίνουσας μηχανική ταλάντωσης

Παραδείγματα φθίνουσας ταλάντωσης είναι, η κίνηση του συστήματος
ανάρτησης αυτοκινήτων όταν περνούν πάνω από μία ανωμαλία του
δρόμου, η κατακόρυφη ταλάντωση σώματος – ελατηρίου βυθισμένου στο
νερό κλπ.
Μικρή σταθερά b επιδιώκεται σε εκκρεμή, μηχανικά ρολόγια κλπ.
Μεγάλη σταθερά b επιδιώκεται σε συστήματα απόσβεσης κραδασμών,
όπως το σύστημα ανάρτησης αυτοκινήτων ή σε μεγάλες κατασκευές (ψηλά
κτήρια, κρεμαστές γέφυρες). Με αυτό τον τρόπο προστατεύονται οι κατα-
σκευές από σεισμικές δονήσεις, ισχυρούς ανέμους κλπ.
Παραδείγματα φθίνουσας μηχανική ταλάντωσης

Σε κύκλωμα LC, οι ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις, είναι φθίνουσες όταν
το κύκλωμα περιέχει και ωμική αντίσταση R. Αυτό οφείλεται στο γεγονός
ότι η ενέργεια του κυκλώματος μετατρέπεται σταδιακά σε θερμότητα μέσω
της αντίστασης R. Όσο πιο μεγάλη είναι η αντίσταση, τόσο πιο μεγάλη
είναι η απόσβεση, τόσο πιο γρήγορα μετατρέπεται η ενέργεια του κυκλώ-
ματος σε θερμότητα.
Για ορισμένη τιμή της αντίστασης R, η περίοδος των ταλαντώσεων είναι
σταθερή. Η περίοδος αυξάνεται όταν αυξάνεται η τιμή της R. Για μεγάλη
τιμή της R, η ταλάντωση γίνεται απεριοδική.
Εξαναγκασμένες ταλαντώσεις
Ελεύθερη ταλάντωση
Ελεύθερη ονομάζεται η ταλάντωση που εκτελεί ένα σώμα, το οποίο,
αφού του προσφέρουμε αρχικά ενέργεια, στη συνέχεια ταλαντώνεται χωρίς
καμία εξωτερική αλληλεπίδραση. Στην ελεύθερη ταλάντωση, το σώμα ταλα-
ντώνεται με συχνότητα ίση με την ιδιοσυχνότητά του:
1 D
fo =
2 m
Στην πραγματικότητα, όλες οι ελεύθερες ταλαντώσεις είναι φθίνουσες
γιατί η ολική τους ενέργεια μετατρέπεται σταδιακά σε θερμότητα, με
ρυθμό που καθορίζουν οι δυνάμεις απόσβεσης. Για να έχουμε αμείωτη
ταλάντωση, θα πρέπει να προσφέρουμε στο σύστημα που ταλαντώνεται
συνεχώς ενέργεια, ίση με αυτή που μετατρέπεται σε θερμότητα.
Εξαναγκασμένες ταλαντώσεις
Εξαναγκασμένες, ονομάζουμε τις ταλαντώσεις των οποίων το πλάτος
παραμένει σταθερό με την επίδραση εξωτερικής δύναμης. Η δύναμη αυτή
προσφέρει περιοδικά ενέργεια στο σώμα που ταλαντώνεται και ονομάζεται

διεγέρτης.
Εξαναγκασμένη ταλάντωση εκτελεί η κούνια όταν κατά ορισμένα χρονικά
διαστήματα της προσφέρουμε ενέργεια.
Στην εξαναγκασμένη ταλάντωση, το σύστημα ταλαντώνεται με συχνότητα
ίση με τη συχνότητα της εξωτερικής δύναμης F που προσφέρει ενέργεια.
Στο σχήμα, ο τροχός – διεγέρτης καθώς περιστρέφεται ασκεί
διεγείρουσα δύναμη στο σώμα και αυτό εκτελεί εξαναγκασμέ-
νη ταλάντωση με συχνότητα ίση με αυτή του τροχού.
Το πλάτος στην εξαναγκασμένη ταλάντωση εξαρτάται από K
τη συχνότητα του διεγέρτη. Αν μεταβληθεί η συχνότητα, θα
μεταβληθεί και το πλάτος.
m
Συντονισμός στην εξαναγκασμένη ταλάντωση

Συντονισμό στην εξαναγκασμένη ταλάντωση ονομάζουμε το φαινόμενο
όπου το σώμα ταλαντώνεται με συχνότητα ίση με την ιδιοσυχνότητά του:
f = f o.
Στο συντονισμό, το πλάτος της ταλάντωσης γίνεται μέγιστο. Αυτό γίνεται
γιατί η ενέργεια του συστήματος που καθορίζει το πλάτος έχει γίνει
μέγιστη, άρα η απορρόφηση ενέργειας που προσφέρει η εξωτερική δύναμη
στο σύστημα έχει γίνει μέγιστη. Η προσφορά ενέργειας από το διεγέρτη
στο σύστημα, γίνεται με το βέλτιστο δυνατό τρόπο.
Μεταβολή του πλάτους στην εξαναγκασμένη ταλάντωση

Η μεταβολή του πλάτους μιας εξ-
αναγκασμένης ταλάντωσης σε συνάρτη- πλάτος b=0
ση με τη συχνότητα f της εξωτερικής b1
δύναμης, φαίνεται στο σχήμα.
b <b <b <b <b <b
Από το σχήμα προκύπτουν τα εξής: b2
1 2 3 4 5 6
α. Το πλάτος της ταλάντωσης μεγιστο- b3

ποιείται για μια συχνότητα fo περίπου b4
ίση με την ιδιοσυχνότητα του συστή- αο b5
b6
ματος. συχνότητα
β. Σε περίπτωση που η απόσβεση b είναι f1 fo
μηδενική, το πλάτος της ταλάντωσης
απειρίζεται. (θεωρητικά αδύνατο).
γ. Σε περίπτωση που η απόσβεση είναι μεγάλη (b5 και b6), το φαινόμενο
μεταβολής του πλάτους δεν παρατηρείται, ή γίνεται ελάχιστα αντιληπτό.
Παρατηρούμε ότι όλες οι καμπύλες ξεκινούν από το ίδιο
σημείο στον κατακόρυφο άξονα. Η απόσταση αο είναι ίση
με την απόσταση ανάμεσα στο κέντρο του τροχού και το
σημείο που έχουμε δέσει το νήμα. K
αο
m
Επανάληψη
Όταν αυξάνεται η σταθερά απόσβεσης b η συχνότητα συντονισμού ελατ-

τώνεται και στο διάγραμμα μετατοπίζεται προς τα αριστερά. Στην πράξη,
θεωρούμε ότι η μετατόπιση είναι αμελητέα οπότε δεν είναι ανάγκη να
φαίνεται στο διάγραμμα.
Ο συντονισμός στις ηλεκτρικές ταλαντώσεις

Ένα κύκλωμα LC αν διεγερθεί, εκτελεί ελεύθερη ηλεκτρική ταλάντωση με
1
ιδιοσυχνότητα f o = .
2 LC
Αν το κύκλωμα περιέχει ωμική αντίσταση, πρέπει να προσφέρουμε περιο-
δικά ενέργεια με συχνότητα f, οπότε το κύκλωμα θα εκτελεί εξαναγκασμένη
ταλάντωση με συχνότητα f. Αν f = fo, τότε έχουμε συντονισμό και η ένταση
του ρεύματος γίνεται μέγιστη. Θεωρητικά, αν R = 0 η ένταση του ρεύματος
απειρίζεται.
Εφαρμογές του συνοντισμού στις μηχανικές και τις ηλεκτρικές ταλαντώσεις

Θεωρητικά κάθε σώμα έχει τη δυνατότητα να εκτελέσει ελεύθερη ταλάν-
τωση, με συχνότητα ίση με την ιδιοσυχνότητά του.
α. Έστω ότι ένα κτήριο έχει ιδιοσυχνότητα fo. Κατά τη διάρκεια ενός
σεισμού, το έδαφος αναγκάζει το κτήριο να εκτελέσει εξαναγκασμένη
ταλάντωση με συχνότητα f. Αν f = fo, τότε έχουμε συντονισμό, το κτήριο
πάλλεται με μέγιστο πλάτος και καταστρέφεται.
β. Μια γέφυρα έχει ιδιοσυχνότητα fo. Όταν περπατούν σε αυτήν στρατιώτες

με σταθερό ρυθμικό βηματισμό, αναγκάζουν τη γέφυρα σε ταλάντωση με
συχνότητα f ίση με αυτή του βηματισμού. Αν f = fo, η γέφυρα πάλλεται
με μέγιστο πλάτος και καταρρέει.
γ. Η επιλογή ενός σταθμού στο ραδιόφωνο, στηρίζεται στο φαινόμενο του

συντονισμού. Στην κεραία του ραδιοφώνου κάθε στιγμή φτάνουν ηλεκτρο-
μαγνητικά κύματα πολλών συχνοτήτων. Όταν γυρίζουμε το κουμπί
επιλογής των σταθμών, μεταβάλλουμε τη χωρητικότητα ενός μεταβλητού
πυκνωτή. Ο πυκνωτής αποτελεί μέρος ενός κυκλώματος LC το οποίο
βρίσκεται σε επαγωγική σύζευξη (αλληλεπιδρά) με την κεραία του
ραδιοφώνου.
Στην κεραία, τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα αναγκάζουν τα ηλεκτρόνιά της
να εκτελέσουν αρμονική ταλάντωση. Η κίνησή τους δημιουργεί ένα πολύ
ασθενές μεταβαλλόμενο ρεύμα. Εξαιτίας της επαγωγικής σύζευξης, το
κύκλωμα LC αναγκάζεται να εκτελέσει ηλεκτρική ταλάντωση.
Μεταβάλλοντας τη χωρητικότητα του πυκνωτή, πετυχαίνουμε για κάποια
τιμή της να έχουμε συντονισμό, οπότε το πλάτος της ταλάντωσης γίνεται
σημαντικό και το κύκλωμα διαρρέεται από ρεύμα μεγάλης έντασης. Το

παραπάνω ρεύμα αποτελεί το ηλεκτρικό σήμα, το οποίο αφού ενισχυθεί,
οδηγείται στο μεγάφωνο του ραδιοφώνου και το διεγείρει.
Σύνθεση ταλαντώσεων
Σύνθεση ταλαντώσεων
Σύνθεση ταλαντώσεων ονομάζουμε τον προσδιορισμό της συνισταμένης
κίνησης που εκτελεί ένα σώμα όταν πραγματοποιεί δύο ή περισσότερες
ταλαντώσεις ταυτόχρονα.
Σύνθεση δύο απλών ταλαντώσεων της ίδιας διεύθυνσης και συχνότητας

που γίνονται γύρω από το ίδιο σημείο
Έστω ότι ένα σώμα εκτελεί ταυτόχρονα δύο Ι Διαφορά φάσης 0
σ α<β
ταλαντώσεις με εξισώσεις: β
x1 = A1ημ(ωt) και x2 = A2ημ(ωt + φ) α t
που παρουσιάζουν διαφορά φάσης φ.
Η απομάκρυνση του σώματος κάθε χρονική
στιγμή θα είναι ίση με το αλγεβρικό άθροισμα ΙΙ Διαφορά φάσης 180ο
β α>β
των απομακρύνσεων που προκαλεί η κάθε
ταλάντωση ξεχωριστά: t
x = x1 + x2 = A1ημ(ωt) + A2ημ(ωt + φ) σ
Αποδεικνύεται πως η σύνθεση των παραπάνω α

αρμονικών ταλαντώσεων είναι επίσης αρμονική ΙΙΙ Διαφορά φάσης 180ο
ταλάντωση, με την ίδια κυκλική συχνότητα ω και β
α=β
εξίσωση απομάκρυνσης: x = A ημ(ωt + θ) t

σ
όπου: A  A12  A 22  2A1A 2 συνφ α
ΙV Διαφορά φάσης φ
A1ημφ
και: εφθ  α α>β
A1  A 2 συνφ t
σ
β
Ειδικές περιπτώσεις:
α. φ = 0ο (οι δύο ταλαντώσεις έχουν συμφωνία φάσης)
Ισχύει: Α = Α1 + Α2 και θ = 0ο άρα: x = Aημ(ωt)
β. φ = 180ο (οι δύο ταλαντώσεις βρίσκονται σε αντίθεση φάσης)
Ισχύει: Α = |Α1 ‒ Α2| και θ = 0ο ή θ = 180ο
Αν Α1 > Α2 , τότε: θ = 0 και x = Aημ(ωt)
Αν Α1 < Α2 , τότε: θ = 180ο και x = Aημ(ωt + π)
Επανάληψη
Αν μάλιστα: Α1 = Α2 , τότε: Α = 0 και το σώμα ηρεμεί.

Διακρότημα
Έστω ένα σώμα Σ συμμετέχει σε δύο κινήσεις με σχέσεις:
x1 = Aημ(ω1t) και x2 = Aημ(ω2t)
Η απομάκρυνση του σώματος θα δίνεται, τότε, από τη σχέση:
x = x1 + x2 = Aημ(ω1t) + Aημ(ω2t)
Από την τριγωνομετρική ταυτότητα: ημα  ημβ  2συν 
 α β   α β 
 ημ  
 2   2 
ω  ω2 ω ω
έχουμε: x  2A συν 1 t ημ 1 2 t
2 2
Στην περίπτωση που οι γωνιακές συχνότητες ω1 και ω2 διαφέρουν πολύ

ω  ω2
λίγο μεταξύ τους, ο παράγοντας: Α'  2A συν 1 t μεταβάλλεται σε
2
ω  ω2
σχέση με το χρόνο, πολύ πιο αργά από τον άλλο: ημ 1 t
2
ω1  ω 2
(Ισχύει: ω1  ω 2  0 ,  ω , ω  ω1  ω 2 )
2
Άρα η εξίσωση της κίνησης μπορεί να γραφεί: x = A ' (t)
Η κίνηση που περιγράφει η παραπάνω σχέση ονομάζεται διακρότημα.

Πραγματοποιείται με συχνότητα  περίπου ίση με τη συχνότητα των
επιμέρους ταλαντώσεων, ενώ το πλάτος Αꞌ, μπορεί να πάρει τιμές από 0
έως 2A.
Η περίοδος Τδ του διακροτήματος είναι ο χρόνος ανάμεσα σε δύο δια-
δοχικούς μηδενισμούς (ή δύο διαδοχικές μεγιστοποιήσεις) του πλάτους.
Υπολογισμός περιόδου διακροτήματος
ω1  ω 2
Το πλάτος του διακροτήματος μηδενίζεται όταν: συν t0
2
ω1  ω 2 π
Άρα: t  (2κ  1) , κ  1, 2, 3, ...
2 2
Για δύο διαδοχικές χρονικές στιγμές t1 και t2 που αποτελούν λύσεις της
παραπάνω εξίσωσης, ισχύει:
| ω1  ω 2 | π π
t1   t1  και
2 2 | ω1  ω 2 |
| ω1  ω 2 | 3π 3π
t2   t2 
2 2 | ω1  ω 2 |
Η περίοδος του διακροτήματος είναι:

3π π 1
Τδ  t 2  t 1   
| ω1  ω 2 | | ω1  ω 2 | | f1  f 2 |
1
και η συχνότητά του: f δ   | f1  f 2 |
Τδ
Επανάληψη
Χρήσιμες υποδείξεις στη θεωρία

1. Για ένα σώμα που εκτελεί αρμονική ταλάντωση, η αρχική φάση στην
εξίσωση της απομάκρυνσης είναι ίση με μηδέν όταν τη χρονική στιγμή
t = 0 το σώμα βρίσκεται στη θέση ισορροπίας (x = 0) και κινείται προς τη
θετική κατεύθυνση (υ > 0).
2. Η περίοδος Τ, η συχνότητα f καθώς και η κυκλική συχνότητα ω της
αρμονικής ταλάντωσης είναι ανεξάρτητα του πλάτους. Εξαρτώνται μόνο
από τα χαρακτηριστικά του σώματος που ταλαντώνεται.
3. Για να εκτελεί ένα σημειακό αντικείμενο αρμονική ταλάντωση θα πρέπει
η συνισταμένη δύναμη που ασκείται σε αυτό στον άξονα κίνησης να
είναι της μορφής: ΣF = ‒Dx.
4. Για το ελατήριο στους τύπους: Fελ = Kx και Uελ = ½Κx2, το x είναι η
απόσταση από το φυσικό μήκος του ελατηρίου.
Για την αρμονική ταλάντωση, στους τύπους: ΣF = ‒Dx και Uελ = ½Dx2 το x
είναι η απόσταση από το σημείο ισορροπίας της ταλάντωσης.
5. Η ολική ενέργεια ελεύθερης αμείωτης ταλάντωσης δίνεται από τις
σχέσεις: Ε = ½DΑ2 = ½mυmax2 = ½Dx2 + ½mυ2 , όπου x και υ, η
απομάκρυνση και η ταχύτητα αντίστοιχα, σε ένα ενδιάμεσο σημείο.
6. Η απόσταση ανάμεσα στα δύο ακραία σημεία της ταλάντωσης είναι
διπλάσια του πλάτους Α.
7. Ο ελάχιστος χρόνος που απαιτείται για να μεταφερθεί το σώμα από το
σημείο ισορροπίας μέχρι το ακραίο σημείο, είναι ίσος με Τ/4. Το ίδιο
ισχύει και για την αντίστροφή πορεία. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για δύο
τυχαία σημεία της ταλάντωσης που απέχουν μεταξύ τους απόσταση Α.
8. Ο χρόνος που απαιτείται για να μεταφερθεί το σώμα ανάμεσα στα δύο
ακραία σημεία της ταλάντωσης είναι ίσος με το μισό της περιόδου Τ/2.
Το σώμα περνά στη διάρκεια μιας περιόδου, δύο φορές από κάθε
σημείο (εκτός των ακραίων).
9. Η ταχύτητα υ, προηγείται της απομάκρυνσης x κατά π/2.
Η επιτάχυνση α, προηγείται της ταχύτητας υ κατά π/2.
Π.χ. αν x = Aημ(ωt + φο), τότε: υ = υmaxημ(ωt + φο + π/2)
και: α = αmaxημ(ωt + φο + π)
10. Η ενέργεια που προσφέρεται σε ένα αρχικά ακίνητο σώμα ώστε να

αρχίσει να εκτελεί αρμονική ταλάντωση, είναι ίση με την ολική ενέργεια
ταλάντωσης.
11. Η δυναμική ενέργεια ταλάντωσης γίνεται ίση με την κινητική σε 2

σημεία, 4 φορές στη διάρκεια μιας περιόδου.
12. Η σταθερά ταλάντωσης D (D = mω2), εξαρτάται μόνο από τα χαρακτη-

ριστικά του σώματος που ταλαντώνεται. Π.χ. για ένα ελατήριο σταθεράς
Κ ισχύει: D = K.
13. Εκτρέπουμε ένα σώμα από τη θέση ισορροπίας του κατά x1 και το
αφήνουμε ελεύθερο. Το πλάτος της ταλάντωσής του είναι ίσο με Α = x1.
Αν σε κάποιο σημείο της ταλάντωσης, η ταχύτητα του σώματος είναι
μηδέν, αυτό είναι ακραίο σημείο.
14. Διαφορά φάσης 2π αντιστοιχεί σε διαφορά χρόνου ίση με την περίοδο Τ.
15. Για δύο σώματα που ταλαντώνονται ενωμένα, οι σταθερές

ταλάντωσής τους είναι: D1 = m1ω2 και D2 = m2ω2 άρα: D1 m1

D2 m2
16. Η ολική ενέργεια ταλάντωσης σε κύκλωμα LC είναι ίση με:
1 Q2 1 1 q2 1 2
E = = LI2 = + Li
2 C 2 2 C 2
όπου Q, το μέγιστο φορτίο, Ι η μέγιστη τιμή της έντασης του ρεύματος
και q, i το φορτίο και η ένταση σε μία τυχαία χρονική στιγμή.
17. Η συνισταμένη δύναμη που ασκείται σε ένα σώμα και προκαλεί μείωση
του πλάτους ταλάντωσης (φθίνουσα ταλάντωση), δίνεται από τη σχέση:
FΤ = ‒bυ. Η σταθερά απόσβεσης b εξαρτάται από το μέγεθος και το
σχήμα του σώματος που ταλαντώνεται καθώς και από το μέσο διάδοσης.
Η FΤ = ‒bυ δεν έχει σχέση με τη ΣF = ‒Dx που επίσης ασκείται και
αναγκάζει το σώμα να εκτελεί αρμονική ταλάντωση.
18. Στη φθίνουσα ταλάντωση ο λόγος 2 διαδοχικών πλατών καθώς και ο

λόγος 2 διαδοχικών ολικών ενεργειών ταλάντωσης παραμένουν σταθερά.
19. Στη φθίνουσα ταλάντωση, για σταθερό b η περίοδος ταλάντωσης παρα-

μένει σταθερή. Όταν όμως το b αυξάνεται, η περίοδος Τ αυξάνεται και η
συχνότητα f με το ω μειώνονται.
20. Στη φθίνουσα ταλάντωση, το πλάτος καθώς και η ενέργεια ταλάντωσης
μειώνονται εκθετικά με το χρόνο.
21. Σε κάθε περίοδο της φθίνουσας ταλάντωσης, το πλάτος μειώνεται όχι

κατά το ίδιο ποσό, αλλά κατά το ίδιο ποσοστό.
Επανάληψη
22. Στην ελεύθερη αμείωτη ταλάντωση, η συχνότητα εξαρτάται μόνο από τα

χαρακτηριστικά του συστήματος που ταλαντώνεται.
1 D
fo = (ιδιοσυχνότητα)
2 m
Στην εξαναγκασμένη ταλάντωση, η συχνότητα ταλάντωσης, ταυτίζεται με
αυτή του διεγέρτη.
23. Συντονισμό έχουμε μόνο στην εξαναγκασμένη ταλάντωση.
24. Στο συντονισμό, η συχνότητα του διεγέρτη είναι ίση με την ιδιοσυχνότη-
τα του συστήματος που ταλαντώνεται. Το πλάτος καθώς και η ολική
ενέργεια ταλάντωσης είναι σε αυτή την περίπτωση μέγιστα.
25. Για τις ταλαντώσεις x1 = Aημ(ωt) και x2 = Aσυν(ωt), η διαφορά φάσης

είναι ίση με π/2. ( x2 = Aημ(ωt + π/2) )
26. Όταν συνθέτουμε δύο ταλαντώσεις με ίδιο πλάτος και ω1 ≈ ω2 , προκύπτει

ταλάντωση μη αρμονική, με μεταβαλλόμενο πλάτος (διακρότημα).
ω  ω2
Η συχνότητα της ταλάντωσης δίνεται από τη σχέση: ω  1  2π f
2
Η συχνότητα του διακροτήματος δίνεται από τη σχέση: fδ = | f1 – f2 |
27. Η συχνότητα του διακροτήματος είναι ίση με τον αριθμό μεγίστων ανά
δευτερόλεπτο. Η χρονική διάρκεια ανάμεσα σε δύο μέγιστα είναι ίση με
την περίοδο του διακροτήματος.
1. Εξισώσεις κίνησης στην αρμονική ταλάντωση

Ερωτήσεις
1.1 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί αρμονική ταλάντωση με εξίσωση: x = 0.2ημ20πt (SI)

α. Το πλάτος ταλάντωσης είναι ίσο με . . . . . . . . .
β. Η γωνιακή συχνότητα είναι ίση με . . . . . . . . .
γ. Η συχνότητα της ταλάντωσης είναι ίση με . . . . . . . . .
δ. H μέγιστη ταχύτητα είναι ίση με . . . . . . . . .
1.2 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί 20 ταλαντώσεις σε 5 δευτερόλεπτα.

α. Η συχνότητα της ταλάντωσης είναι ίση με . . . . . . . . .
β. Η περίοδος ταλάντωσης είναι ίση με . . . . . . . . .
γ. Η γωνιακή συχνότητα ταλάντωσης είναι ίση με . . . . . . . . .
1.3 Τι σημαίνει το (−) στην εξίσωση: α = −ω2x ;

α. Η επιτάχυνση έχει πάντοτε αντίθετη φορά από την απομάκρυνση.
β. Η επιτάχυνση βρίσκεται σε συμφωνία φάσης με την απομάκρυνση.
γ. Η επιτάχυνση και η απομάκρυνση έχουν μέγιστο μέτρο στα ίδια σημεία.
1.4 Σημειακό αντικείμενο ταλαντώνεται με σημείο ισορροπίας το Ο και πλάτος Α.

Αν η περίοδος ταλάντωσης είναι Τ:
Ι. Ο χρόνος που απαιτείται για την μετάβαση του σώματος από το Ο ως το
ακραίο σημείο είναι:
α. Τ β. Τ/2 γ. Τ/4 δ. Τ/8
ΙΙ. Ο χρόνος που απαιτείται για την μετάβαση του σώματος από το Ο ως το
σημείο Γ, με ΟΓ = xο/2, (χωρίς να αντιστραφεί η ταχύτητά του), είναι:
α. Τ β. Τ/12 γ. Τ/4 δ. Τ/8
xo
1.5 Σημειακό αντικείμενο ταλαντώνεται ανάμεσα στα
σημεία Α και Γ με σημείο ισορροπίας το Ο.
Γ O A
Ι. Σε ποιά από τα παρακάτω στάδια ταλάντωσης έχει θετική απομάκρυνση; A
α. ΟΑ β. ΑΟ γ. ΟΓ δ. ΓΟ
ΙΙ. Σε ποιά από τα παρακάτω στάδια ταλάντωσης έχει θετική ταχύτητα;
ΙΙΙ. Σε ποιά από τα παρακάτω στάδια ταλάντωσης έχει αρνητική επιτάχυνση;
ΙV. Σε ποιά από τα παρακάτω στάδια ταλάντωσης η επιτάχυνση και η απο-
μάκρυνση έχουν αντίθετο πρόσημο;
1.6 Υλικό σημείο πραγματοποιεί γραμμική αρμονική ταλάντωση και σε 10sec περνά
40 φορές από τη θέση ισορροπίας του. Υπολογίστε τη συχνότητα με την οποία
Επανάληψη
1.7 Να παρασταθούν γραφικά οι εξισώσεις της απομάκρυνσης, της ταχύτητας και της
επιτάχυνσης στην αμείωτη αρμονική ταλάντωση, αν η αρχική φάση των εξισώ-
σεων είναι ίση με π.
1.8 Υλικό σημείο πραγματοποιεί γραμμική αρμονική ταλάντωση και το μέτρο της
επιτάχυνσης γίνεται μέγιστο κάθε 0.2sec. Υπολογίστε τη συχνότητα με την οποία
Ασκήσεις
1.9 Σημειακό αντικείμενο ταλαντώνεται αρμονικά σύμφωνα με την εξίσωση απο-

μάκρυνσης: x = 0.2ημ10πt (S.I.) α) Υπολογίστε την περίοδο και τη συχνότητα
ταλάντωσής του. β) Να γράψετε τις εξισώσεις μεταβολής της ταχύτητας και της
επιτάχυνσής του σε συνάρτηση με το χρόνο.
( Aπ : α) 1/5 s , 5 Hz β) υ = 2πσυν10πt (S.I.) , α = −200ημ10πt (S.I.) )
1.10 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί γ.α.τ. με πλάτος Α = 0.2m. Η ταχύτητα με την

οποία περνά από το σημείο ισορροπίας του έχει μέτρο 10π m/s. Τη χρονική
στιγμή t = 0 το σώμα βρίσκεται στη θέση ισορροπίας του κινούμενο προς τη
θετική φορά. α) Να γράψετε τις εξισώσεις της απομάκρυνσης, της ταχύτητας
καθώς και της επιτάχυνσής του σε συνάρτηση με το χρόνο. β) Πόσες φορές
περνά από τη θέση ισορροπίας του σε 10sec;
( Απ : α) x = 0.2ημ50πt , υ = 10πσυν50πt , α = −5000ημ50πt (S.I.) β) 500 φορές )
1.11 Τα ακραία σημεία ταλάντωσης ενός υλικού σημείου απέχουν μεταξύ τους 0.4m
και ο χρόνος που απαιτείται για να μετακινηθεί ένα υλικό σημείο ανάμεσά τους
0.4sec. Να γράψετε τις εξισώσεις απομάκρυνσης και ταχύτητας του κινητού σε
συνάρτηση με το χρόνο, και να τις παραστήσετε γραφικά. Θεωρείστε ότι δεν
υπάρχει αρχική φάση. ( Απ : x = 0.2ημ2.5πt , υ = 0.5πσυν2.5πt (S.I.) )
1.12 Υλικό σημείο εκτελεί αρμονική ταλάντωση και η εξίσωση ταχύτητας του σε
συνάρτηση με το χρόνο δίνεται από τη σχέση: υ =10π∙συν20πt (S.I.)
α) Υπολογίστε το πλάτος ταλάντωσης του. β) Υπολογίστε την εξίσωση της απο-
μάκρυνσης και της επιτάχυνσης του κινητού σε συνάρτηση με το χρόνο.
( Απ : α) 0.5 m β) x = 0.5ημ20πt , α = −200π2ημ20πt )
1.13 Υλικό σημείο εκτελεί αρμονική ταλάντωση πλάτος 0.4m. Τη χρονική στιγμή που
θεωρούμε ως αρχή μέτρησης του χρόνου το σώμα βρίσκεται στη θέση ελάχιστης
απομάκρυνσης −0.4m. Αν ο χρόνος που απαιτείται για να μεταβεί από την
παραπάνω θέση ως τη θέση ισορροπίας είναι 0.05sec, να γράψετε τις εξισώσεις
απομάκρυνσης και ταχύτητας του κινητού σε συνάρτηση με το χρόνο και να τις
παραστήσετε γραφικά. ( Απ : x = 0,4ημ(10πt + 3π/2) , υ = 4πσυν(10πt + 3π/2) (S.I.) )
1.14 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση. Τη χρονική στιγμή t = 0

διέρχεται από τη θέση ισορροπίας του, κινούμενο προς τη θετική κατεύθυνση.
Το πλάτος ταλάντωσης είναι Α = 4cm και η συχνότητα f = 2Hz. α) Να γράψετε
την εξίσωση της απομάκρυνσης σε συνάρτηση με το χρόνο. β) Να υπολογίσετε
το μέτρο της μέγιστης ταχύτητας, καθώς και τη χρονική στιγμή που θα την
αποκτήσει για πρώτη φορά μετά τη στιγμή t = 0. γ) Να προσδιορίσετε το μέτρο
της μέγιστης επιτάχυνσης που αποκτά, καθώς και τη χρονική στιγμή που θα την
αποκτήσει για πρώτη φορά μετά τη στιγμή t = 0. δ) Να υπολογίσετε τη συνολική
απόσταση που διένυσε το σημειακό αντικείμενο από τη στιγμή t = 0 ως τη
στιγμή t = 1.25sec.
( Απ : α) x = 410−2ημ4πt β) 0.16π m/s , 0.25 s γ) 0.64π2 m/s2 , 1/8 s δ) 0.4 m )
1.15 Τα 2 ακραία σημεία της αρμονικής ταλάντωσης ενός σώματος απέχουν Δx = 0.8m
Ο χρόνος που μεσολαβεί για τη μετακίνηση του σώματος ανάμεσα στα 2 ακραία
σημεία είναι ίσος με t = 2sec. Αν τη χρονική στιγμή t = 0 το σώμα βρίσκεται στη
θέση x = 0.2m κινούμενο προς την αρνητική κατεύθυνση να υπολογίσετε:
α) την αρχική φάση ταλάντωσής του. β) τις εξισώσεις απομάκρυνσης και ταχύ-
τητας του κινητού σε συνάρτηση με το χρόνο
( Απ : α) 5π/6 β) x = 0.4ημ(πt/2 + 5π/6) , υ = 0.2πσυν(πt/2 + 5π/6) (S.I.) )
1.16 Σημειακό αντικείμενο εκτρέπεται από τη θέση ισορροπίας του προς τη θετική
φορά κατά 0.2m και τη χρονική στιγμή t = 0 αφήνεται ελεύθερο να εκτελέσει
γ.α.τ. με συχνότητα 5Hz. α) Να υπολογίσετε την αρχική φάση ταλάντωσής του.
β) Να γράψετε τις εξισώσεις της ταχύτητας και της επιτάχυνσης του κινητού σε
συνάρτηση με το χρόνο, και να τις σχεδιάσετε σε βαθμολογημένους άξονες.
γ) Να υπολογίσετε το διάστημα που διανύει το κινητό σε χρόνο t = 1sec.
( Απ : α) π/2 β) υ = 2πσυν(10πt + π/2) , α = −200ημ(10πt+ π/2) (S.I.) γ) 4 m )
1.17 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί αρμονική ταλάντωση πλάτους Α = 0.2m. To κινητό

σε 10sec περνά 20 φορές από τη θέση ισορροπίας του. Τη χρονική στιγμή t = 0
βρίσκεται στη θέση ισορροπίας του κινούμενο προς την αρνητική φορά.
α) Να γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσής του σε συνάρτηση με το χρόνο.
β) Υπολογίστε το ρυθμό μεταβολής της ταχύτητάς του τη χρονική στιγμή t = 1/4s.
( Απ : α) x = 0.2ημ(2πt + π) (S.I.) β) 8 m/s2 )
1.18 Το μέτρο της μέγιστης ταχύτητας ενός σώματος που ταλαντώνεται αρμονικά
είναι 2m/s, ενώ το μέτρο της μέγιστης επιτάχυνσής του είναι 20m/s2. Αν τη
χρονική στιγμή t = 0, το σώμα βρίσκεται στη θέση x = −Α/2, όπου Α το πλάτος
ταλάντωσής του και κινείται προς τη θετική κατεύθυνση, να γράψετε τις εξισώ-
σεις απομάκρυνσης και επιτάχυνσής του σε συνάρτηση με το χρόνο.
( Απ : x = 0.2ημ(10t + 11π/6) , α = −20ημ(10t + 11π/6) (S.I.) )
1.19 Ο ελάχιστος χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα στη μεγιστοποίηση των μέτρων της
ταχύτητας και της επιτάχυνσης ενός υλικού σημείου που ταλαντώνεται αρμονικά
είναι 0.01sec. Αν το πλάτος ταλάντωσής του είναι 0.2m και τη χρονική στιγμή
t = 0 βρίσκεται στη θέση x = 0.1m κινούμενο με θετική ταχύτητα, υπολογίστε την
εξίσωση απομάκρυνσής του σε συνάρτηση με το χρόνο.
( Απ : x = 0.2ημ(50πt + π/6) (S.I.) )
1.20 Η εξίσωση απομάκρυνσης ενός κινητού που εκτελείται γ.α.τ. δίνεται από τη
σχέση: x = 20ημ(10πt + π/2) (το x σε cm) α) Σε ποια θέση βρίσκεται το κινητό
τη χρονική στιγμή t = 0; β) Να γράψετε την εξίσωση της ταχύτητάς του σε
συνάρτηση με το χρόνο. γ) Ποια χρονική στιγμή η φάση του είναι ίση με 2,5π
rad; ( Απ : α) 20 cm β) υ = 2πσυν(10πt + π/2) (S.I.) γ) 0.2 sec )
Επανάληψη
1.21 Σώμα εκτελεί γ.α.τ. σύμφωνα με την εξίσωση: x = 0.6ημ10πt (S.I.). Σε πόσο
χρόνο θα περάσει από τη θέση x = 0.3m, α) για πρώτη φορά με θετική ταχύτη-
τα; β) για πρώτη φορά με αρνητική ταχύτητα; γ) για 3 φορά με θετική ταχύ-
τητα; ( Απ : α) 1/60 sec β) 5/60 sec γ) 5/12 sec )
1.22 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί γ.α.τ. και η εξίσωση της ταχύτητάς του σε
συνάρτηση με το χρόνο δίνεται από την σχέση: υ = 0.8συν(10πt + π/2) (S.I.). α)
Ποιά χρονική στιγμή το σώμα περνά από τη θέση x = +Α/2, όπου Α το πλάτος
ταλάντωσης, για πρώτη φορά; β) Υπολογίστε τον ελάχιστο χρόνο που μεσολαβεί
για τη μετατόπιση του σώματος από τη θέση x = +Α/2 έως τη θέση x = −Α/2.
( Απ : α) 1/30 sec β) 1/30 sec )
1.23 Υλικό σημείο ταλαντώνεται αρμονικά σύμφωνα με την εξίσωση x = 0,2ημ20πt (SI)
α) Ποια χρονική στιγμή φτάνει για πρώτη φορά στις θέσεις:
i. 0.2m ii. −0.2m iii. 0.1m iv. −0.1m.
β) Ποια χρονική στιγμή φτάνει για δεύτερη φορά στη θέση x = −0.2m;
γ) Ποια χρονική στιγμή φτάνει για τρίτη φορά στη θέση 0.1√2m;
( Απ : α) i. 1/40 sec ii. 3/40 sec iii. 1/120 sec iv. 7/120 sec
β) 7/40 sec γ) 9/80 sec )
2. Η δύναμη στην αρμονική ταλάντωση

Ερωτήσεις
A
2.1 Σημειακό αντικείμενο ταλαντώνεται ανάμεσα στα
σημεία Α και Γ με σημείο ισορροπίας το Ο. Γ O A
Ι. Η απομάκρυνσή του παίρνει την μέγιστη τιμή στο σημείο ___, την ελάχιστη A
τιμή στο σημείο ___ και μηδενίζεται στο σημείο ___.
ΙΙ. Η επιτάχυνσή του παίρνει τη μέγιστη τιμή στο σημείο ___, την ελάχιστη τιμή
στο σημείο ___ και μηδενίζεται στο σημείο ___.
ΙΙΙ. Η ταχύτητα του μηδενίζεται στα σημεία ___ και ___.
IV. Η δύναμη επαναφοράς που ασκείται σε αυτό μηδενίζεται στο σημείο …...
V. Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές;
α. Η απομάκρυνση γίνεται μέγιστη κατά απόλυτη τιμή στα σημεία Α και Γ.
β. Η ταχύτητα του σώματος γίνεται μέγιστη στο σημείο Α και ελάχιστη στο
σημείο Γ.
γ. Η δύναμη που ασκείται στο σώμα είναι μέγιστη στο σημείο Α και
ελάχιστη στο σημείο Γ.
δ. Η δύναμη που ασκείται στο σώμα είναι μέγιστη στο σημείο Γ και
ελάχιστη στο σημείο Α.
2.2 Αντιστοιχίστε σωστά τις εκφράσεις της αριστερής στήλης με αυτές της δεξιάς.
α. υmax i. ωΑ
β. αmax ii. ω2Α2
γ. Fmax iii. ω2Α
iv. mω2Α
2.3 Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές για την απλή αρμονική ταλά-
ντωση;
α. Η ταχύτητα προηγείται της απομάκρυνσης κατά π/2.
β. Η ταχύτητα προηγείται της επιτάχυνσης κατά π/2.
γ. Η επιτάχυνση είναι συμφασική με την απομάκρυνση.
δ. Η επιτάχυνση προηγείται της απομάκρυνσης κατά π.
ε. Η δύναμη είναι συμφασική με την επιτάχυνση.
στ. Η δύναμη είναι συμφασική με την απομάκρυνση.
2.4 Από τι εξαρτάται η σταθερά ταλάντωσης D;

α. Από τα χαρακτηριστικά του συστήματος που ταλαντώνεται.
β. Από τα χαρακτηριστικά του συστήματος που ταλαντώνεται, καθώς και από το
πλάτος ταλάντωσης.
γ. Από τα χαρακτηριστικά του συστήματος που ταλαντώνεται και την περίοδο
ταλάντωσης.
2.5 Ποιές από τις παρακάτω εξισώσεις αντιστοιχούν στην γραμμική αρμονική
ταλάντωση;
α. F = 20x β. F = −20x γ. F = −20x2 δ. F = 20 – x
2.6 Στο κάτω άκρο Α ελατηρίου του οποίου το άλλο άκρο είναι
ακλόνητα στερεωμένο από την οροφή στερεώνουμε σώμα μάζας m
και αυτό εκτελεί αρμονική ταλάντωση με σημείο ισορροπίας το Ο.
Αντιστοιχίστε σωστά τις εκφράσεις της αριστερής στήλης με τα A
σημεία του σχήματος στην δεξιά. O
α. ΣF = 0 i. Α xo
β. Fελ = 0 ii. Ο Γ
γ. υ = 0 iii. Γ
2.7 I. Σημειακό αντικείμενο εκτελεί απλή

αρμονική ταλάντωση με εξίσωση: α. x . . . .
x = Αημ(ωt + π/2). t
i.
Αντιστοιχίστε σωστά τα φυσικά με- β. υ . . . .
γέθη της αριστερής στήλης με τα
διαγράμματα της δεξιάς. γ. F . . . .
t
ii.
II. Σημειακό αντικείμενο εκτελεί απλή

αρμονική ταλάντωση, και η αλγε-
βρική τιμή της δύναμης επαναφο- α. x . . . . t
ράς μεταβάλλεται με τον χρόνο iii.
σύμφωνα με την εξίσωση: β. υ . . . .
F = Fοημωt.
Αντιστοιχίστε σωστά τα φυσικά με-
γ. F . . . .
γέθη της αριστερής στήλης με τα iv. t
διαγράμματα της δεξιάς.
Επανάληψη
2.8 Δύο σώματα ίσης μάζας εκτελούν γ.α.τ. και το μέτρο της συνι- F (1)
σταμένης δύναμης επαναφοράς σε συνάρτηση με την απομά- (2)
κρυνση x μεταβάλλεται για τα 2 κινητά όπως φαίνεται στο
x
σχήμα. Ποιο από τα 2 κινητά έχει μεγαλύτερη περίοδο
ταλάντωσης;
2.9 Υλικό σημείο ταλαντώνεται αρμονικά με εξίσωση απομάκρυνσης: x = Αημωt.

Να σχεδιάσετε ποιοτικά τα διαγράμματα της συνισταμένης δύναμης ταλάντωσης
σε συνάρτηση με: Ι. την απομάκρυνση F = F(x). ΙΙ. το χρόνο F = F(t).
2.10 Δύο σώματα ίσης μάζας εκτελούν γ.α.τ. ίδιου πλάτους Α, F (1)
και στο διάγραμμα παριστάνεται η μεταβολή της συνι-
(2)
σταμένης δύναμης που ασκείται σε αυτά σε συνάρτηση
με την απομάκρυνση x. Να συγκρίνετε: −A x
Ι. τις σταθερές των ταλαντώσεων DA και DB. +A
ΙΙ. τις περιόδους ταλαντώσεων ΤΑ και ΤΒ.
Ασκήσεις
2.11 Σημειακό αντικείμενο μάζας m = 100gr εκτελεί αρμονική ταλάντωση με εξίσωση:

x = 0.2ημ(ωt + φο). Αν για t = 0 το αντικείμενο βρίσκεται στη θέση x = 0.1m
κινούμενο προς την αρνητική κατεύθυνση και ο χρόνος που απαιτείται για τη
μετακίνησή του ανάμεσα στα 2 ακραία σημεία είναι 2sec, να γράψετε τις
εξισώσεις της απομάκρυνσης, της ταχύτητας, της επιτάχυνσης και της δύναμης
επαναφοράς που ασκείται στο κινητό, σε συνάρτηση με το χρόνο.
( Απ : x = 0.2ημ(πt/2 + 5π/6) , υ = 0.1πσυν(πt/2 + 5π/6) ,
α = −0.05π2ημ(πt/2 + 5π/6) , F = −510−3π2ημ(πt/2 + 5π/6) )
2.12 Σώμα μάζας m = 1kg είναι δεμένο στο δεξί άκρο οριζόντιου ελατηρίου, σταθεράς
Κ = 100N/m το άλλο άκρο του οποίου είναι επίσης ακλόνητα στερεωμένο. Εκτρέ-
πουμε το σώμα οριζόντια προς τη θετική φορά κατά 5cm και τη χρονική στιγμή
t = 0 το αφήνουμε ελεύθερο. α) Σε πόσο χρόνο περνά για πρώτη φορά από τη
θέση ισορροπίας του; Σε πόσο χρόνο φτάνει για πρώτη φορά στο άλλο άκρο
ταλάντωσής του; β) Να γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσής του σε συνά-
ρτηση με το χρόνο.
( Απ : α) π/20 s , π/10 s β) x = 5∙10−2ημ(10t + π/2) (S.I.) )
2.13 Σημειακό αντικείμενο μάζας m = 4kg εκτελεί γ.α.τ. χωρίς αρχική φάση. Ο χρόνος
που απαιτείται για να μετατοπιστεί ανάμεσα στα 2 άκρα ταλάντωσής του είναι
ίσος με t = 1sec. α) Υπολογίστε τη σταθερά ταλάντωσης D. β) Αν το πλάτος
ταλάντωσης είναι ίσο με Α = 0.4m υπολογίστε το μέτρο της δύναμης επανα-
φοράς τη στιγμή που το σώμα περνά από τη θέση x = Α/2. γ) Να γράψετε την
εξίσωση της δύναμης σε συνάρτηση με την απομάκρυνση και να την παρα-
στήσετε σε βαθμολογημένους άξονες. δ) Να γράψετε την εξίσωση της δύναμης
σε συνάρτηση με το χρόνο και να την παραστήσετε σε βαθμολογημένους άξονες.
( Απ : α) 40 N/m β) 8 Ν γ) F = −40x δ) F = −16ημπt (S.I.) )
2.14 Σημειακό αντικείμενο μάζας m = 1kg εκτελεί γ.α.τ. και η εξίσωση επαναφοράς
του σε συνάρτηση με το χρόνο δίνεται από τη σχέση: F = −10ημ(20πt + π/2)
(S.I.). α) Υπολογίστε την περίοδο ταλάντωσής του. β) Να γράψετε την εξίσωση

της ταχύτητάς του σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Να υπολογίστε το ρυθμό
μεταβολής της ταχύτητας καθώς και το ρυθμό μεταβολής της ορμής του τη
χρονική στιγμή t = 0.4sec. Δίνεται π2 = 10.
( Απ : α) 0.1 s β) υ = π/20 συν(20πt + π/2) (S.I.) γ) −10 m/s2 , −10 Ν )
2.15 Υλικό σημείο μάζας m = 0.2kg ταλαντώνεται σύμφωνα με την εξίσωση απομά-
κρυνσης: x = 0,4ημ10πt (S.I.). Υπολογίστε: α) τη σταθερά επαναφοράς της ταλά-
ντωσης D. β) το μέτρο της δύναμης επαναφοράς τη χρονική στιγμή t = 1/60sec.
γ) την εξίσωση της δύναμης επαναφοράς σε συνάρτηση με την απομάκρυνση και
σε συνάρτηση με το χρόνο. Δίνεται π2 = 10.
( Απ : α) 200 N/m β) 40 Ν γ) F = −200x , F = −80ημ10πt (S.I.) )
2.16 Η εξίσωση της δύναμης επαναφοράς ενός σώματος που εκτελεί αρμονική ταλά-
ντωση σε συνάρτηση με το χρόνο δίνεται από τη σχέση F = −20ημ(40πt + π/2)
(S.I.). Αν η μάζα του είναι m = 1.25gr, υπολογίστε:
α) την περίοδο ταλάντωσής του. β) το πλάτος ταλάντωσης του. γ) την εξίσωση
απομάκρυνσης. δ) τη χρονική στιγμή που το σώμα περνά για πρώτη φορά από
τη θέση ισορροπίας του. Δίνεται π2 = 10.
( Απ : α) 1/20 sec β) 1 m γ) x = 1ημ(40πt + π/2) (S.I.) δ) 1/80 sec )
3. Σώματα που εκτελούν αρμονική ταλάντωση

Ασκήσεις
3.1 Σώμα μάζας m = 1kg είναι δεμένο στο άκρο οριζοντίου

ελατηρίου σταθεράς K = 100Ν/m. Αποδείξτε ότι αν το
εκτρέψω οριζόντια από τη θέση ισορροπίας του θα
εκτελέσει αρμονική ταλάντωση, και υπολογίστε την περίοδο ταλάντωσης του.
( Απ : π/5 s )
3.2 Σώμα μάζας m είναι δεμένο στο άκρο κατακόρυφου ελατηρίου

σταθεράς Κ. Αποδείξτε ότι αν το εκτρέψουμε κατακόρυφα από τη
θέση ισορροπίας του θα εκτελέσει αρμονική ταλάντωση, και K
υπολογίστε την περίοδο ταλάντωσης του. m
( Απ : Τ = 2π )
K m
3.3 Να επαναλάβετε την παραπάνω άσκηση αν το ελατήριο σταθεράς Κ είναι ακλό-

νητα στερεωμένο στο άνω άκρο κεκλιμένου επιπέδου γωνίας κλίσεως φ. m
( Απ : Τ = 2π )
K
3.4 Τα ελατήρια του σχήματος σταθερών Κ1 = 800Ν/m Κ1 Κ2
και Κ2 = 100N/m έχουν το φυσικό τους μήκος και M
ανάμεσά τους ισορροπεί σώμα μάζας Μ = 1kg
στερεωμένο ακλόνητα και στα 2 ελατήρια. Αποδείξτε ότι αν εκτρέψουμε το
σώμα από τη θέση ισορροπίας του οριζόντια κατά x, αυτό θα εκτελέσει γ.α.τ.
και να υπολογίσετε την περίοδο ταλάντωσής του. ( Απ : π/15 sec )
Επανάληψη
3.5 Να επαναλάβετε την παραπάνω άσκηση αν τα ελατήρια έχουν σταθερές Κ1 και

Κ2 αντίστοιχα, το σώμα μάζα Μ, και τα ελατήρια δεν έχουν το φυσικό τους
μήκος. M
( Απ : Τ = 2π )
K1  K 2
3.6 Ένα σώμα μάζας m = 2kg ισορροπεί πάνω σε λείο Κ Κ

οριζόντιο επίπεδο, στερεωμένο στα άκρα δύο m
οριζόντιων ελατηρίων της ίδιας σταθεράς Κ, όπως
φαίνεται στο σχήμα. Τα ελατήρια στην θέση ισορροπίας έχουν το φυσικό τους
μήκος. Απομακρύνουμε το σώμα από την θέση ισορροπίας του προς τα δεξιά
κατά x = 20cm και τη χρονική στιγμή t = 0 το αφήνουμε ελεύθερο. Το σώμα
επανέρχεται στην θέση ισορροπίας του την χρονική στιγμή t = π/20sec.
α) Να αποδείξετε οτι το σώμα θα εκτελέσει απλή αρμονική ταλάντωση.
β) Να υπολογίσετε την τιμή της Κ των 2 ελατηρίων. γ) Να γράψετε την εξίσω-
ση της απομάκρυνσης του σώματος σε συνάρτηση με το χρόνο.
( Απ : β) 100 N/m γ) x = 0.2ημ(10t + π/2) )
3.7 Τα ελατήρια του σχήματος σταθερών Κ1 = 100Ν/m Κ1 Κ2

και Κ2 = 300N/m έχουν το φυσικό τους μήκος και M
ανάμεσά τους ισορροπεί σώμα μάζας Μ = 1kg
στερεωμένο ακλόνητα μόνο στ’ αριστερό, ενώ με το δεύτερο ελατήριο απλά
βρίσκεται σε επαφή. Αποδείξτε ότι αν εκτρέψουμε το σώμα από τη θέση ισορ-
ροπίας του οριζόντια κατά x, αυτό θα εκτελέσει ταλάντωση μη αρμονική, και
υπολογίσετε την περίοδο ταλάντωσής του. ( Απ : 3π/20 sec )
3.8 Σημειακό αντικείμενο μάζας m = 0.1kg έχει τη δυνατότητα να κινείται σε

οριζόντιο άξονα x1 υπό την επίδραση οριζόντιας δύναμης F = 8 − 10x1 (S.I.).
Αρχικά ισορροπεί σε μία αρχική θέση Ο. α) Αποδείξτε ότι αν εκτρέψουμε ορι-
ζόντια το σώμα κατά x από τη θέση ισορροπίας του, αυτό θα εκτελέσει γ.α.τ.
β) Θεωρούμε ότι τη χρονική στιγμή t = 0 το σώμα είναι στιγμιαία ακίνητο στη
θέση x1 = 1m. Να γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσής του σε συνάρτηση με
το χρόνο, θεωρώντας ως θετική τη φορά προς τα δεξιά.
( Απ : β) x = 0.2ημ(10t + π/2) (S.I.) )
3.9 Σώμα μάζας m = 1kg ισορροπεί δεμένο στα άκρα 2 κατακόρυφων ιδα-
νικών ελατηρίων όπως φαίνεται στο σχήμα. Οι σταθερές των ελατηρίων
είναι Κ1 = 250N/m και K2 = 150N/m αντίστοιχα. Απομακρύνουμε τη μάζα K1
από την θέση ισορροπίας της κατά τη διεύθυνση του άξονα των ελατη-
m
ρίων και την αφήνουμε ελεύθερη. Να δείξετε οτι το σύστημα θα εκτε-
λέσει απλή αρμονική ταλάντωση, και να υπολογίσετε την περίοδό του K2
Τ. Να θεωρήσετε οτι στη θέση ισορροπίας το ελατήριο σταθεράς Κ1
είναι τεντωμένο και το ελατήριο Κ2 συσπειρωμένο. ( Απ : π/10 sec )
3.10 α) Αποδείξτε οτι αν εκτρέψουμε το σώμα του σχήματος Κ1

μάζας m = 4kg από τη θέση ισορροπίας του οριζόντια Κ2 m
κατά x, και το αφήσουμε ελεύθερο, αυτό θα εκτελέσει

αρμονική ταλάντωση, και υπολογίστε την περίοδό του. β) Αν x = 0.2m, και για
t = 0 το σώμα περνά από τη θέση ισορροπίας κινούμενο με θετική ταχύτητα, να
γράψετε τις εξισώσεις της απομάκρυνσης και της ταχύτη-τάς του σε συνάρτηση
με το χρόνο. Δίνονται: Κ1 = 60N/m, K2 = 40N/m.
( Απ : α) 0.4π sec β) x = 0.2ημ5t , υ =1 συν5t )
3.11 Κύλινδρος μάζας m και εμβαδού διατομής S ισορροπεί σε υγρό

πυκνότητας d. Αποδείξτε οτι αν τον εκτρέψουμε προς τα κάτω
κατά x, θα εκτελέσει αρμονική ταλάντωση, και υπολογίστε την
περίοδό του. m
( Απ : Τ = 2π )
dgs
3.12 Δύο ίσα σημειακά φορτία +Q τοποθετούνται σε οριζόντιο μονωτικό επίπεδο, σε

απόσταση 2ℓ μεταξύ τους. Στο μέσο της μεταξύ τους απόστασης τοποθετούμε
φορτισμένη σφαίρα, μάζας m και φορτίου +q. Αποδείξτε οτι αν εκτρέψουμε το
σφαιρίδιο λίγο από την θέση ισορροπίας του και το αφήσουμε ελεύθερο (x ≪ ℓ)
θα εκτελέσει γραμμική αρμονική ταλάντωση, και να υπολογίσετε την περίοδό
του. Δίνεται η σταθερά Κηλ. ml3
( Απ : Τ = 2π )
4  Qq
4. Η ενέργεια στην αρμονική ταλάντωση
Ερωτήσεις
4.1 Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές για ένα αρμονικά ταλαντευού-
μενο σώμα;
α. Στα ακραία σημεία ταλάντωσης η ολική ενέργεια είναι ίση με τη δυναμική.
β. Στο σημείο ισορροπίας η δυναμική ενέργεια ταλάντωσης είναι μηδενική.
γ. Η κινητική ενέργεια είναι ελάχιστη στο σημείο ισορροπίας.
δ. Η μέγιστη δυναμική ενέργεια είναι ίση με τη μέγιστη κινητική.
ε. Καθώς το σώμα απομακρύνεται από το σημείο ισορροπίας, η δυναμική
ενέργεια ελαττώνεται.
στ. Καθώς το σώμα απομακρύνεται από το σημείο ισορροπίας, η κινητική
ενέργεια ελαττώνεται.
ζ. Σε κάθε σημείο της τροχιάς του το κινητό έχει δυναμική ενέργεια.
η. Όταν η δυναμική ενέργεια ελαττώνεται, η κινητική αυξάνεται, και αντιστρό-
φως.
θ. Υπάρχει μόνο ένα σημείο όπου U = K.
4.2 Σώμα μάζας m ταλαντώνεται ανάμεσα στα ση- xo

μεία Α και Γ με σημείο ισορροπίας το σημείο
Ο. Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι Γ O A
σωστές; A
α. Καθώς το σώμα κινείται από το Ο στο Α, η δυναμική του ενέργεια
αυξάνεται.
β. Καθώς το σώμα κινείται προς τα δεξιά η δυναμική του ενέργεια αυξάνεται.
γ. Όταν η δυναμική ενέργεια γίνεται μέγιστη, η κινητική είναι ελάχιστη, και αντι-
στρόφως.
δ. Καθώς το σώμα κινείται προς το Ο, η κινητική ενέργεια αυξάνεται.
Επανάληψη
4.3 Σώμα μάζας m ταλαντώνεται αρμονικά, και η εξίσωση της απομάκρυνσής του
είναι: x = Αημωt. Ποιό από τα παρακάτω διαγράμματα σε σχέση με την
απομάκρυνση αντιστοιχεί στην:
α. Επιτάχυνση i. ii.
β. Δυναμική ενέργεια
x x
γ. Κινητική ενέργεια
δ. Ολική ενέργεια
iii. iv. v.
x x x
4.4 Σημειακό αντικείμενο ταλαντώνεται με πλάτος ταλάντωσης A. Αν τριπλασιάσουμε

το πλάτος του, ποιές μεταβολές θα υποστούν:
α. Η μέγιστη ταχύτητα; β. Η μέγιστη επιτάχυνση;
γ. Η μέγιστη δύναμη; δ. Η ολική ενέργεια;
ε. Η περίοδος; στ. Η συχνότητα;
4.5 Σημειακό αντικείμενο μάζας m ταλαντώνεται δεμένο στα E I.

άκρο ιδανικού ελατηρίου μήκους L με πλάτος ταλάντω-
σης xο.
Ι. Ποιά από τις διπλανές καμπύλες αποδίδει τη μεταβολή II. x
της δυναμικής και ποιά τη μεταβολή της κινητικής L − xo L L + xo
του ενέργειας σε συνάρτηση με την παραμόρφωση
του ελατηρίου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
ΙΙ. Να σχεδιάσετε πάνω στο ίδιο διάγραμμα την μεταβολή της ολικής ενέργειας
σε συνάρτηση με την παραμόρφωση του ελατηρίου
( ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2001 )
4.6 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση, και η δύναμη επανα-
φοράς μεταβάλλεται με την απόσταση x όπως δείχνουν τα σχήματα Α και Β.
Για κάθε γραφική παράσταση της αριστερής στήλης, να βρείτε την αντίστοιχη
γραφική παράσταση U ~ x της δεξιάς.
i.
α. x
−xο xο
x
−xο xο ii.
x
−xο xο
β. iii.
x x
−xο xο
−xο xο
iv.
x
−xο xο
4.7 Αποδείξτε οτι η κινητική ενέργεια ενός σώματος που εκτελεί απλή αρμονική
ταλάντωση δίνεται από την σχέση: Κ = C(Α2 – x2), όπου C σταθερά, Α το πλάτος
ταλάντωσης και x η απομάκρυνση του σώματος. Από ποιά σχέση δίνεται η
σταθερά C;
4.8 Σε ποιά απομάκρυνση ισχύει: U = K;

α. x = 0 β. x = Α√2/2 γ. x = Α/2 δ. x = Α
4.9 Να σχεδιάσετε σε κοινούς άξονες τη δυναμική, την κινητική καθώς και την ολική
ενέργεια ενός σώματος που ταλαντώνεται γραμμικά και αρμονικά σε συνάρτηση
με την ταχύτητά του υ.
4.10 Στο πρότυπο του απλού αρμονικού ταλαντωτή με ορισμένη ολική ενέργεια, η
απομάκρυνση της μάζας από την θέση ισορροπίας σε συνάρτηση με τον χρόνο
δίνεται από την σχέση: x = Αημ(ωt + π/2). Να σχεδιάσετε στους ίδιους άξονες τα
διαγράμματα της δυναμικής, της κινητικής και της ολικής ενέργειας σε συνάρτη-
ση με το χρόνο.
4.11 Να αποδείξετε ότι στην αμείωτη αρμονική ταλάντωση η ταχύτητα ταλάντωσης υ

συνδέεται με την απομάκρυνση x σύμφωνα με τη σχέση: υ2 = ω2(Α2 – x2).
4.12 Υλικό σημείο ταλαντώνεται γραμμικά αρμονικά με πλάτος Α. Υπολογίστε το λόγο

δυναμικής προς κινητική ενέργεια (U/K) στη θέση με απομάκρυνση x = Α/3.
4.13 Σε πόσα σημεία της αρμονικής ταλάντωσης η δυναμική ενέργεια γίνεται ίση με
την κινητική; Πόσες φορές συμβαίνει αυτό στη διάρκεια μιας περιόδου;
Ασκήσεις
4.14 Σώμα μάζας m ταλαντώνεται αρμονικά με πλάτος Α = 0.2m δεμένο σε οριζόντιο

ελατήριο σταθεράς Κ = 100Ν/m. α) Υπολογίστε την ενέργεια ταλάντωσης του.
β) Σε ποια απομάκρυνση x η δυναμική του ενέργεια είναι ίση με την κινητική;
γ) Υπολογίστε το λόγο δυναμικής προς κινητική ενέργεια για το συγκεκριμένο
σώμα στη θέση x = 0.1m. δ) Αν διπλασιάζαμε το πλάτος ταλάντωσης του
σώματος ποια θα ήταν η ολική του ενέργεια;
( Απ : α) 2J β) ±0,1√2 m γ) 1/3 δ) 8 J )
4.15 Υλικό σημείο εκτελεί αρμονική ταλάντωση πλάτους Α. α) Σε ποιο σημείο:

i. η δυναμική του ενέργεια είναι ίση με την κινητική; ii. η δυναμική του ενέ-
ργεια είναι τριπλάσια της κινητικής; β) Αν υmax το μέτρο της μέγιστης ταχύτητας
ταλάντωσης, υπολογίστε το λόγο U/K: i. στη θέση x = Α/2. ii. στη θέση x =
Α/4. iii. στη θέση όπου υ = υmax/2. iv. στη θέση όπου υ = υmax/4.
γ) υπολογίστε το λόγο κινητικής προς την ολική ενέργεια στη θέση x = Α/3.
δ) Σε ποια απομάκρυνση ισχύει: Κ/U = 1/15;
( Απ : α) i. ± Α√2/2 ii. Α/2 β) i. 1/3 ii. 1/15 iii. 3 iv. 15 γ) 8/9 δ) Α√15/4 )
4.16 Σώμα μάζας m ταλαντώνεται με περίοδο Τ = 0.5π sec, και στη θέση με απομά-
κρυνση x = 1cm, έχει ταχύτητα υ = 3cm/s. Υπολογίστε το πλάτος ταλάντωσης.
( Απ : 1.25 cm )
Επανάληψη
4.17 Σώμα μάζας m = 0.1kg είναι στερεωμένο στο ένα άκρο οριζόντιου ελατηρίου
σταθεράς Κ = 100N/m, του οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο.
Εκτρέπουμε το σώμα κατά x = 0.2m από τη θέση ισορροπίας του, και το
ωθούμε στιγμιαία, δίνοντάς του ταχύτητα υ = 5√2m/s. Υπολογίστε το πλάτος της
ταλάντωσης που θα ακολουθήσει.
( Απ : 0.3 m)
4.18 Τα 2 ελατήρια του σχήματος έχουν σταθερές Κ1 Κ2

Κ1 = 60N/m και K2 = 40N/m, και όταν το σώμα m
m = 1kg ισορροπεί στο Ο, έχουν το φυσικό τους
μήκος. Εκτρέπουμε το σώμα κατά xο = 0.2m, από τη θέση ισορροπίας του, και το
αφήνουμε ελεύθερο.
Υπολογίστε: α) την ολική ενέργεια ταλάντωσης. β) τη μέγιστη ταχύτητα του
σώματος. γ) την ταχύτητα του σώματος όταν αυτό απέχει x = 0.1m από τη θέση
ισορροπίας του. ( Απ : α) 2 J β) 2 m/s γ) √3 m/s )
4.19 Ένα σώμα εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση που περιγράφεται από την εξίσωση
x = Αημ(ω + φο). Οι 2 ακραίες θέσεις του σώματος απέχουν μεταξύ τους απόστα-
ση d = 12cm. Κατά τη χρονική στιγμή t = 0 η απομάκρυνση του σώματος είναι
x = +3cm και η ταχύτητά του υ = +15√3m/s. Υπολογίστε: α) το πλάτος Α της
ταλάντωσης. β) την κυκλική συχνότητα ω της ταλάντωσης. γ) την αρχική φάση
φ ο. ( Απ : α) 6 cm β) 5 rad/s γ) π/6 )
4.20 Ένα σώμα μάζας m = 0.5kg εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση και περνά από 2
σημεία Α και Γ με απομακρύνσεις xΑ = 10cm, xΓ = 16cm, έχοντας ταχύτητες
υΑ = 20√3cm/s και υΓ = 24cm/s αντίστοιχα. Αν ως αρχή μέτρησης του χρόνου
θεωρηθεί η χρονική στιγμή κατά την οποία το σώμα διέρχεται από το σημείο Α
κινούμενο προς τη θετική κατεύθυνση, να υπολογίσετε: α) Τη γωνιακή συχνό-
τητα ω. β) Το πλάτος Α. γ) Την εξίσωση της απομάκρυνσης σε συνάρτηση με
το χρόνο. ( Απ : α) 2 rad/s β) 20 cm γ) x = 0.2ημ(2t + π/6) )
4.21 Σώμα μάζας m = 1kg ισορροπεί δεμένο στα άκρα 2 κατακόρυφων ιδανι-
κών ελατηρίων όπως φαίνεται στο σχήμα. Οι σταθερές των ελατηρίων
είναι Κ1 = 250N/m και K2 = 150N/m αντίστοιχα. Απομακρύνουμε τη μάζα K1
από τη θέση ισορροπίας της κατά τη διεύθυνση του άξονα των

m
ελατηρίων και την αφήνουμε ελεύθερη. α) Να δείξετε ότι το σύστημα
θα εκτελέσει απλή αρμονική ταλάντωση, και να υπολογίσετε την K2
περίοδό του Τ. β) Αν το πλάτος της ταλάντωσης είναι Α = 0.2m, να
υπολογίσετε τη μέγιστη κινητική ενέργεια της μάζας m. Να θεωρήσετε
οτι στη θέση ισορροπίας το ελατήριο σταθεράς Κ1 είναι τεντωμένο και
το ελατήριο Κ2 συσπειρωμένο. ( Απ : α) π/10 sec β) 8 J )
4.22 Σώμα μάζας m = 1kg ισορροπεί σε λείο οριζόντιο επί- Κ1

πεδο συνδεδεμένο στα άκρα 2 οριζόντιων ιδανικών Κ2
m
ελατηρίων, όπως φαίνεται στο σχήμα. Οι σταθερές των
ελατηρίων είναι Κ1 = 220N/m και K2 = 180N/m αντίστοιχα. Απομακρύνουμε τη
μάζα από τη θέση ισορροπίας της κατά τη διεύθυνση του άξονα των ελατηρίων
κατά 0.2m και την αφήνουμε ελεύθερη. α) Να δείξετε οτι το σύστημα μάζας –
ελατηρίων θα εκτελέσει απλή αρμονική ταλάντωση, και να υπολογίσετε την
περίοδό του. β) Πόση είναι η ολική ενέργεια ταλάντωσης; γ) Να γράψετε την
εξίσωση της απομάκρυνσης σε συνάρτηση με το χρόνο, αν για t = 0 η μάζα

διέρχεται από την θέση x = −0.1m, κινούμενη προς την αρνητική κατεύθυνση.
( Απ : α) π/10 sec β) 8 J γ) x = 0.2ημ(20t + 7π/6) )
4.23 Σώμα μάζας m εκτελεί γ..α.τ. πλάτους A, και περιόδου Τ = 2sec. Υπολογίστε τον
ελάχιστο χρόνο που μεσολαβεί ανάμεσα σε 2 χρονικές στιγμές όπου η δυναμική
και η κινητική του ενέργεια ταλάντωσης είναι ίσες. ( Απ : 0.5 s )
4.24 Σώμα μάζας m = 1kg είναι δεμένο στο ελεύθερο άκρο ενός κατακόρυφου ιδανι-
κού ελατηρίου σταθεράς Κ = 100N/m, το οποίο έχει το κάτω άκρο του στερεω-
μένο σε ακλόνητο σημείο. Ένας άνθρωπος προκαλεί πρόσθετη συσπείρωση του
παραμορφωμένου ελατηρίου κατά x = 20cm και τη χρονική στιγμή t = 0 αφήνει
το σύστημα ελεύθερο. α) Να υπολογίσετε τη χημική ενέργεια που κατανάλωσε
ο άνθρωπος για την πρόσθετη συσπείρωση του ελατηρίου. β) Να γράψετε την
εξίσωση της απομάκρυνσης του σώματος σε συνάρτηση με το χρόνο.
γ) Να γράψετε την εξίσωση της δύναμης επαναφοράς σε συνάρτηση με το
χρόνο. ( Απ : α) 2 J β) x = 0.2ημ(10t + 3π/2) γ) F = −20ημ(10t + 3π/2) )
4.25 Σημειακό αντικείμενο μάζας m = 0.2kg έχει τη δυνατότητα να κινείται σε

οριζόντιο άξονα x1 υπό την επίδραση οριζόντιας δύναμης F = 10 − 20x1 (S.I.).
Αρχικά ισορροπεί σε μία αρχική θέση Ο. α) Αποδείξτε ότι αν εκτρέψουμε
οριζόντια το σώμα κατά x από τη θέση ισορροπίας του, αυτό θα εκτελέσει γ.α.τ.
β) Θεωρούμε ότι τη χρονική στιγμή t = 0 το σώμα είναι στιγμιαία ακίνητο στη
θέση x1 = 0. Να γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσής του σε συνάρτηση με
το χρόνο, θεωρώντας ως θετική τη φορά προς τα δεξιά. γ) Υπολογίστε την ολική
του ενέργεια. Σε ποια θέση η δυναμική του ενέργεια είναι ίση με την κινητική;
( Απ : β) x = 0.5ημ(10t + 3π/2) (S.I.) γ) 2.5 J , ±0.5√2/2m )
4.26 Σώμα μάζας m = 2kg είναι δεμένο στο κάτω άκρο ιδανικού ελατηρίου σταθεράς
Κ του οποίου το άνω άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο στην οροφή. Εκτρέπουμε
το σώμα προς τα κάτω κατά 50cm και το αφήνουμε ελεύθερο. Κατά τη διάρκεια
της ταλάντωσης του, η δυναμική του ενέργεια έγινε ίση με την κινητική 12
φορές σε 3sec. α) Θεωρώντας ως θετική τη φορά προς τα κάτω, να γράψετε
την εξίσωση της απομάκρυνσής του σε συνάρτηση με το χρόνο. β) Υπολογίστε
το μέτρο της ταχύτητάς του τη στιγμή που μηδενίζεται το μέτρο της δύναμης
του ελατηρίου. γ) Υπολογίστε το ρυθμό μεταβολής της ορμής καθώς και το
ρυθμό μεταβολής της κινητικής ενέργειάς του την παραπάνω στιγμή.
Δίνεται g = 10m/s2. (π2 = 10).
( Απ : α) x = 0.5ημ(2πt + π/2) (S.I.) β) √30 m/s γ) 20Ν , 20√30 J/s )
Επανάληψη
5. Ταλάντωση και ελατήριο

Ερωτήσεις
5.1 Στο κάτω άκρο Α ελατηρίου του οποίου το άλλο άκρο είναι
ακλόνητα στερεωμένο από την οροφή στερεώνουμε σώμα μάζας
m και αυτό εκτελεί αρμονική ταλάντωση με σημείο ισορροπίας
το Ο. Αντιστοιχίστε σωστά τις εκφράσεις της αριστερής στήλης με A
τα σημεία του σχήματος στην δεξιά. O
α. ΣF = 0 i. Α Α
β. Fελ = 0 ii. Ο Γ
γ. υ = 0 iii. Γ
Ασκήσεις
5.2 Το ένα άκρο κατακόρυφου ελατηρίου σταθεράς Κ = 200N/m στερεώνεται σε

οροφή, και στο ελεύθερο άκρο του προσδένεται σώμα μάζας m = 2kg. Ανυψώ-
νουμε το σώμα κατακόρυφα, ώστε το ελατήριο να αποκτήσει το φυσικό του
μήκος, και το αφήνουμε ελεύθερο. α) Να βρείτε το πλάτος και την κυκλική
συχνότητα της ταλάντωσης. β) Να υπολογίσετε την μέγιστη κινητική ενέργεια
του αρμονικού ταλαντωτή. γ) Να υπολογίσετε τον λόγο της μέγιστης δυναμικής
ενέργειας του αρμονικού ταλαντωτή προς την μέγιστη δυναμική ενέργεια του
ελατηρίου. ( Απ : α) 0.1 m , 10 rad/s β) 1 J γ) ¼ )
5.3 To ένα άκρο ελατηρίου σταθεράς Κ = 100N/m στερεώνεται στην κορυφή λείου
κεκλιμένου επιπέδου γωνίας θ = 30ο και στο άλλο άκρο του προσδένεται σώμα
μάζας m = 4kg το οποίο μπορεί να κινείται χωρίς τριβές πάνω στο κεκλιμένο
επίπεδο. Μετακινούμε το σώμα προς τα πάνω ώστε το ελατήριο να αποκτήσει
το φυσικό του μήκος, και το αφήνουμε ελεύθερο. Να υπολογίσετε: α) Το
πλάτος της ταλάντωσης. β) Το μέτρο της μέγιστης ταχύτητας του σώματος. γ)
Τη μέγιστη δυναμική ενέργεια του συστήματος. δ) Τη μέγιστη δυναμική ενέργεια
του ελατηρίου. ( Απ : α) 20 cm β) 1 m/s γ) 2 J δ) 8 J )
5.4 Σώμα μάζας m = 2kg είναι δεμένο στο κάτω άκρο ιδανικού ελατη-
ρίου σταθεράς Κ = 200N/m και εκτελεί αρμονική ταλάντωση με εξί-
σωση: x = 0.2ημωt (S.I.). α) Υπολογίστε την περίοδο ταλάντωσής του.
β) Υπολογίστε την εξίσωση της δύναμης επαναφοράς καθώς και την K
εξίσωση της δύναμης του ελατηρίου σε συνάρτηση με το χρόνο. Να
τις σχεδιάσετε σε βαθμολογημένους άξονες. γ) Να υπολογίσετε το
λόγο των μέγιστων μέτρων της δύναμης επαναφοράς ταλάντωσης m
προς τη δύναμη του ελατηρίου. δ) Να επαναλάβετε το ίδιο ερώ-
τημα και για τις αντίστοιχες δυναμικές ενέργειες. ε) Να υπολογίσετε το λόγο
των μέτρων της δύναμης επαναφοράς ταλάντωσης προς τη δύναμη του ελατη-
ρίου στο ψηλότερο σημείο της τροχιάς του σώματος. Δίνεται g = 10m/s2.
Θεωρείστε ως θετική τη φορά κίνησης προς τα κάτω.
( Απ : α) π/5 sec β) Fεπ = −40ημ10t , Fελ = −20 − 40ημ10t (S.I.)
γ) 2/3 δ) 4/9 ε) 2 )
5.5 Στο κάτω άκρο ιδανικού κατακόρυφου ελατηρίου του οποίου το άνω άκρο είναι
ακλόνητα στερεωμένο στερεώνουμε σώμα μάζας m = 4kg. Εκτρέπουμε το σώμα
κατακόρυφα και το αφήνουμε ελεύθερο. Το σώμα εκτελεί γ.α.τ. και η εξίσωση
της ορμής του σε συνάρτηση με το χρόνο είναι: p = 4συν(ωt + π/2) (S.I.).
Tο πηλίκο των μέτρων της μέγιστης δύναμης ταλάντωσης προς τη μέγιστη δύνα-
μη που ασκεί το ελατήριο στο σώμα είναι ίσο με 0.5. α) Υπολογίστε το πλάτος
ταλάντωσης του σώματος και τη σταθερά του ελατηρίου Κ. β) Να γράψετε την
εξίσωση απομάκρυνσης του σώματος σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Κάθε πότε
μεγιστοποιείται το μέτρο της δύναμης του ελατηρίου; Δίνεται g = 10m/s2.
( Απ : α) 0.1 m , 400 N/m β) x = 0.1ημ(10t + π/2) (S.I.) γ) π/5 sec )
6. Ενωμένα σώματα ‒ Χάσιμο επαφής

6.1 Στο σχήμα, δίνεται το οριζόντιο ελατήριο σταθε-
Κ m1 m2
ράς Κ = 900Ν/m, στο οποίο είναι ακλόνητα στε-
ρεωμένο σώμα m1 = 1kg, ενώ βρίσκεται σε
επαφή σώμα m2 = 8kg. Συμπιέζουμε το ελατήριο,
σπρώχνοντας το m2 προς τα αριστερά κατά 0.3m, και τη χρονική στιγμή t = 0 το
αφήνουμε ελεύθερο. α) Θεωρώντας ως θετική τη φορά κίνησης προς τα δεξιά
να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσης για τα 2 σώματα. Σε ποιο σημείο θα
χαθεί η επαφή ανάμεσα στα 2 σώματα; β) Στη θέση x = 0.1m υπολογίστε το
μέτρο της δύναμης αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα 2 σώματα. γ) Σε ποιο σημείο
θα χαθεί η επαφή ανάμεσα στα 2 σώματα; δ) Αφού χαθεί η επαφή να γράψετε
την εξίσωση απομάκρυνσης για το m1 θεωρώντας ότι δεν υπάρχει αρχική φάση.
ε) Υπολογίστε τη δυναμική ενέργεια που αντιστοιχεί στο m1, τη στιγμή που αυτό
περνά για πρώτη φορά σε απόσταση 0.1m: i. αριστερά του Ο ii. δεξιά του Ο.
( Απ : α) x = 0.3 ημ(10t + 3π/2) (S.I.) β) 80 Ν δ) x = 0.1 ημ30t (S.I.) ε) i. 0.5 J ii. 4.5 J )
6.2 Το σώμα μάζας m1 = 1kg είναι δεμένο στο δεξί

άκρο ελατηρίου σταθεράς Κ = 100N/m. Πάνω στο Κ m2
m1
m1 είναι τοποθετημένο σώμα m2 = 3kg. Tα 2
σώματα εκτελούν αρμονική ταλάντωση πλάτους
ίσου με Α = 0.2m. α) Να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσής του ζεύγους των
2 σωμάτων αν υποθέσουμε ότι δεν υπάρχει αρχική φάση. β) Να υπολογιστεί η
ολική ενέργεια ταλάντωσης. γ) Υπολογίστε το μέτρο της συνισταμένης δύναμης
επαναφοράς τη χρονική στιγμή t = 0.2π sec. δ) Υπολογίστε το μέτρο της δύναμης
επαναφοράς που ασκείται στο m1 καθώς και τη δυναμική του ενέργεια τη στι-
γμή που το μέτρο της απομάκρυνσης είναι το μισό του πλάτους. ε) Να γράψετε
την εξίσωση της δύναμης επαναφοράς που ασκείται στο m2 σε συνάρτηση με το
χρόνο. στ) Ποιος είναι ο ελάχιστος συντελεστής στατικής τριβής ανάμεσα στις
επιφάνειες των 2 σωμάτων ώστε να ταλαντώνονται ενωμένα μεταξύ τους; Δίνεται
g = 10m/s2. ( Απ : α) x = 0.2ημ5t (S.I.) β) 2 J γ) 0 δ) 2.5 Ν , 0.125 J
ε) F2 = −15ημ5t (S.I.) στ) 0.5 )
6.3 Σώμα μάζας m1 = 1kg στερεώνεται στο άνω άκρο κατακόρυφου ελατηρίου σταθε-
ράς Κ = 100N/m όπως φαίνεται στο σχήμα. Πάνω στο m1 αφήνεται σώμα μάζας
m2 = 3kg. To συσσωμάτωμα εκτελεί αρμονική ταλάντωση πλάτους Α = 0.4m.
Επανάληψη
α) Υπολογίστε την ταχύτητα του συσσωματώματος τη στιγμή που m2

περνά από το φυσικό μήκος του ελατηρίου. β) Υπολογίστε τη m1
δύναμη επαναφοράς που ασκείται στο σώμα μάζας m1 τη στιγμή
που η ταχύτητα του συσσωμα-τώματος είναι ίση με το μισό της
K
μέγιστης τιμής της. γ) Υπολογίστε το μέγιστο πλάτος ταλάντωσης
ώστε το m2 να μη χάνει την επαφή του με το m1.
Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 0 β) 5√3 Ν γ) 0.4 m )
6.4 Σώμα Σ1 μάζας m1 = 1kg ισορροπεί πάνω σε λείο

κεκλιμένο επίπεδο που σχηματίζει με τον ορίζοντα Σ1
γωνία φ = 30ο. Το σώμα Σ1 είναι δεμένο στην άκρη K
ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ = 100Ν/m το άλλο
φ
άκρο του οποίου στερεώνεται στη βάση του κεκλιμέ-
νου επιπέδου, όπως φαίνεται στο σχήμα.
Εκτρέπουμε το σώμα Σ1 κατά d1 = 0.1m από τη θέση ισορροπίας του κατά μήκος
του κεκλιμένου επιπέδου και το αφήνουμε ελεύθερο. α) Να αποδείξετε ότι το
σώμα Σ1 εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση. β) Να υπολογίσετε τη μέγιστη τιμή
του μέτρου του ρυθμού μεταβολής της ορμής του σώματος Σ1.
Μετακινούμε το σώμα Σ1 προς τα κάτω κατά μήκος του κεκλιμένου επιπέδου
μέχρι το ελατήριο να συμπιεστεί από το φυσικό του μήκος κατά Δℓ = 0.3m.
Τοποθετούμε ένα δεύτερο σώμα Σ2 μάζας m2 = 1kg στο κεκλιμένο επίπεδο, ώστε
να είναι σε επαφή με το σώμα Σ1, και ύστερα αφήνουμε τα σώματα ελεύθερα.
γ) Να υπολογίσετε τη σταθερά επαναφοράς του σώματος Σ2 κατά τη διάρκεια
της ταλάντωσής του. δ) Να υπολογίσετε σε πόση απόσταση από τη θέση που
αφήσαμε ελεύθερα τα σώματα χάνεται η επαφή μεταξύ τους.
Δίνονται: ημ30ο = 1/2, g = 10m/s2. ( Απ : β) 10 kgm/s2 γ) 50 N/m δ) 0.3 m )
Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2010
6.5 Τα 2 σώματα του σχήματος έχουν μάζες m1 = m2 = 3kg και είναι

στερεωμένα στο κάτω άκρο ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ = 300Ν/m.
Τη χρονική στιγμή t = 0 κόβουμε το σχοινί. Να υπολογίσετε το πλάτος
ταλάντωσης του m1. β) Τη στιγμή που το σώμα περνά από το κατώ- K
τερο σημείο της τροχιάς του υπολογίστε το μέτρο της δύναμης επα-
ναφοράς που του ασκείται. γ) Υπολογίστε το λόγο της μέγιστης δυνα- m1
μικής ενέργειας ταλάντωσης προς τη μέγιστη δυναμική ενέργεια του
ελατηρίου. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 0.1 m β) 60 Ν γ) ¼ ) m2
7. Κρούση και ταλάντωση

7.1 Σώμα μάζας Μ = 2kg είναι στερεωμένο στο άκρο ορι- Κ Μ
υ m
ζόντιου ελατηρίου, σταθεράς Κ = 4000N/m, όπως φαίνε-
ται στο σχήμα. Βλήμα μάζας m = 0.5kg κινείται με
ταχύτητα υ = 100m/s, και σφηνώνεται στο σώμα. Υπολογίστε: α) την κοινή ταχύ-
τητα που αποκτούν. β) το πλάτος ταλάντωσης του συσσωματώματος. γ) την εξί-
σωση της απομάκρυνσης θεωρώντας ως θετική την κίνηση του συσσωματώματος
προς τα δεξιά. δ) σε πόσο χρόνο το συσσωμάτωμα θα ξαναπεράσει για πρώτη
φορά από την θέση ισορροπίας του;
( Απ : α) 20 m/s β) 0.5 m γ) x = 0.5ημ(40t + π) δ) π/40 sec )
7.2 Σφαίρα μάζας m = 1kg αφήνεται να πέσει ελεύθερα από ύψος h1 = 5m m

πάνω από δίσκο μάζας M = 10kg ο οποίος ισορροπεί συνδεδεμένος στη
μιά άκρη κατακόρυφου ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ = 1000N/m, h1
όπως φαίνεται στο σχήμα. Η σφαίρα συγκρούεται μετωπικά με το
δίσκο και η διάρκεια της κρούσης είναι αμελητέα. Μετά την κρούση M
της με το δίσκο η σφαίρα φτάνει σε ύψος h2 = 1.25m. Να υπολογίσε-
K
τε: α) τα μέτρα των ταχυτήτων της σφαίρας και του δίσκου αμέσως
μετά την κρούση. β) το πλάτος ταλάντωσης του δίσκου. γ) το ρυθμό
μεταβολής της ορμής του δίσκου όταν βρίσκεται στις ακραίες θέσεις
της τροχιάς του. ( Απ : α) 5 m/s , 1.5 m/s β) 0.15 m γ) −150 Ν , 150 Ν )
7.3 Βλήμα μάζας m = 0.2kg κινείται οριζόντια με ταχύτητα m υο

υο = 100m/s συγκρούεται με σώμα Μ = 2kg, το δια-
Μ
περνά, και εξέρχεται από αυτό με ταχύτητα ίση με Κ
υο/2. Το σώμα Μ πριν την κρούση ισορροπούσε δεμένο
στο δεξί άκρο ελατηρίου σταθεράς Κ = 800N/m, όπως φαίνεται στο σχήμα.
α) Υπολογίστε την ταχύτητα που αποκτά το σώμα Μ αμέσως μετά την κρούση.
β) Να γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσης της ταλάντωσης που θα πραγμα-
τοποιήσει το Μ σε συνάρτηση με το χρόνο. Θεωρείστε ως θετική τη φορά
κίνησης προς τα δεξιά. γ) Πόσο θα απέχουν τα 2 σώματα π/5 sec μετά την
κρούση; ( Απ : α) 5 m/s β) x = 0.25ημ20t (S.I.) γ) 10π m )
7.4 Τα σώματα Σ1 και Σ2, αμελητέων διαστάσεων, με Σ1 Σ2

μάζες m1 = 1kg και m2 = 3kg αντίστοιχα είναι
τοποθετημένα σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Το σώμα ℓo
Σ1 είναι δεμένο στη μία άκρη οριζόντιου ιδανικού
ελατηρίου σταθεράς k = 100N/m. Η άλλη άκρη του ελατηρίου, είναι ακλόνητα
στερεωμένη. Το ελατήριο με τη βοήθεια νήματος είναι συσπειρωμένο κατά 0.2m,
όπως φαίνεται στο σχήμα. Το Σ2 ισορροπεί στο οριζόντιο επίπεδο στη θέση που
αντιστοιχεί στο φυσικό μήκος ℓο του ελατηρίου. Κάποια χρονική στιγμή κόβουμε
το νήμα και το σώμα Σ1 κινούμενο προς τα δεξιά συγκρούεται κεντρικά και
ελαστικά με το σώμα Σ2. Θεωρώντας ως αρχή μέτρησης των χρόνων τη στιγμή
της κρούσης και ως θετική φορά κίνησης την προς τα δεξιά, να υπολογίσετε:
α) την ταχύτητα του σώματος Σ1 λίγο πριν την κρούση του με το σώμα Σ2.
β) τις ταχύτητες των σωμάτων Σ1 και Σ2, αμέσως μετά την κρούση.
γ) την απομάκρυνση του σώματος Σ1, μετά την κρούση σε συνάρτηση με το
χρόνο. δ) την απόσταση μεταξύ των σωμάτων Σ1 και Σ2 όταν το σώμα Σ1
ακινητοποιείται στιγμιαία για δεύτερη φορά. Δεχθείτε την κίνηση του σώματος
Σ1 πριν και μετά την κρούση ως απλή αρμονική ταλάντωση σταθεράς Κ.
( Απ : α) 2 m/s β) −1 m/s , 1 m/s γ) x = 0.1ημ(10t + π) (S.I.) δ) 0.37 m )
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2006
7.5 Δίσκος μάζας Μ = 1kg είναι στερεωμένος στο πάνω άκρο κατακόρυφου m
ιδανικού ελατηρίου σταθεράς K = 200N/m, του οποίου το άλλο άκρο
είναι ακλόνητα στερεωμένο σε οριζόντιο επίπεδο. Πάνω στον δίσκο κά- M
θεται ένα πουλί μάζας m = 0.2kg, το οποίο κάποια στιγμή εκτινάσσεται
κατακόρυφα προς τα πάνω με ταχύτητα υ = 2m/s. K
Να υπολογίσετε:
Επανάληψη
α) Το μέτρο της ταχύτητας που αποκτά ο δίσκος. β) Το πλάτος ταλά-ντωσης του

δίσκου. γ) Τη μέγιστη δυναμική ενέργεια ταλάντωσης. δ) Τη μέγιστη δυναμική
ενέργεια του ελατηρίου. ( Απ : α) 0.4 m/s β) 0.03 m γ) 0.09 J δ) 0.64 J )
7.6 Σώμα μάζας m1 = 2kg είναι τοποθετημένο στο άνω άκρο ελατηρίου m2
σταθεράς Κ = 100N/m και ισορροπεί. Από ύψος h = 0.6m αφήνουμε
ελεύθερο σώμα m2 = m1, το οποίο πέφτει και συγκρούεται κεντρικά h
και πλαστικά με το m1. α) Υπολογίστε την απώλεια ενέργειας λόγω
m1
κρούσης. β) Υπολογίστε το πλάτος ταλάντωσης που θα ακολουθήσει.
γ) Θεωρώντας ως θετική τη φορά προς τα πάνω να γράψετε την
K
εξίσωση της απομάκρυνσης του συσσωματώματος σε συνάρτηση με το
χρόνο. δ) Σε πόσο χρόνο το συσσωμάτωμα φτάνει για πρώτη φορά
στο κατώτερο σημείο της τροχιάς του; Δίνεται g = 10m/s2.
( Aπ : α) 1.5 J β) 0.4 m γ) x = 0.4ημ(5t + 5π/6) (S.I.) δ) 2π/15 sec )
7.7 Σώμα μάζας m1 = 2kg είναι τοποθετημένο στο άνω άκρο ελατηρίου m2
σταθεράς Κ = 200N/m και ισορροπεί. Από ύψος h = 0.45m αφήνουμε
h
ελεύθερο σώμα m2 = 1kg, το οποίο πέφτει και συγκρούεται κεντρικά
και ελαστικά με το m1. α) Υπολογίστε την ταχύτητα που αποκτά το m1
m1 αμέσως μετά την κρούση. β) Θεωρώντας ως θετική τη φορά ταλά-
ντωσης προς τα κάτω να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσης του m1 K
σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Σε πόσο χρόνο το m1 φτάνει για
πρώτη φορά στο κατώτερο σημείο της τροχιάς του; Δίνεται g = 10m/s2.
( Απ : α) 2 m/s β) x = 0.2ημ10t (S.I.) γ) π/20 sec )
7.8 Σώμα μάζας m = 1kg είναι δεμένο στο δεξί άκρο οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς
Κ του οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο. Το σώμα m εκτελεί
γ.α.τ. με εξίσωση απομάκρυνσης x = 0.2ημ10t (S.I.). Τη στιγμή που περνά από τη
θέση ισορροπίας του συγκρούεται μετωπικά και πλαστικά με σώμα Μ = 3kg που
κινείται προς την αντίθετη φορά. Αμέσως μετά την κρούση το συσσωμάτωμα
αποκτά ταχύτητα αντίθετης φοράς από αυτή που είχε το m λίγο πριν την
κρούση και αρχίζει να πραγματοποιεί γ.α.τ. με πλάτος ίσο με αυτό που είχε το
m πριν την κρούση. α) Υπολογίστε την ταχύτητα του σώματος Μ λίγο πριν την
κρούση. β) Να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσης του συσσωματώματος σε
συνάρτηση με τον χρόνο. γ) Στη θέση όπου η απομάκρυνση είναι ίση με το
μισό του πλάτους, υπολογίστε την ταχύτητα του συσσωματώματος καθώς και το
ρυθμό μεταβολής της κινητικής του ενέργειας. δ) Στην παραπάνω θέση
υπολογίστε το λόγο των δυνάμεων επαναφοράς Fm / FM που ασκούνται ξεχωριστά
στα 2 σώματα. 3
( Απ : α) 2 m/s β) x = 0.2ημ(5t + π) (S.I.) γ) m/s , −5√3 J/s δ) 1/3 )
2
7.9 Μπουκάλι μάζας M = 1kg είναι δεμένο στο κάτω άκρο ελατηρίου στα-
θεράς Κ = 100N/m και περιέχει ουίσκυ μάζας m = 1kg. Το σύστημα
των 2 σωμάτων εκτελεί αρμονική ταλάντωση πλάτους ίσου με 0.3m. K
Στο κατώτερο σημείο της τροχιάς το πώμα ανοίγει, και το ποτό εξέ-
ρχεται ακαριαία από το μπουκάλι. α) Υπολογίστε το νέο πλάτος ταλά-
ντωσης που θα πραγματοποιήσει το άδειο πλέον μπουκάλι. β) Να
γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσης του σε συνάρτηση με το χρόνο θεωρώ-
ντας ως θετική τη φορά προς τα πάνω, και να τη σχεδιάσετε σε βαθμολογημέ-
νους άξονες. Δίνεται g = 10m/s2. ( Απ : α) 0.4 m β) x = 0.4ημ(10t – π/2) (S.I.) )
7.10 Βλήμα μάζας m = 0.2kg κινούμενο οριζόντια με ταχύ- m υο

τητα υο συγκρούεται πλαστικά με ακίνητο σώμα μάζας
Μ
M = 1.8kg το οποίο είναι στερεωμένο στο άκρο ορι- Κ
ζόντιου ελατηρίου σταθεράς Κ, όπως φαίνεται στο
σχήμα. Μετά την κρούση το συσσωμάτωμα εκτελεί γ.α.τ. χωρίς τριβές με εξίσω-
ση απομάκρυνσης: x = 0.2ημ(20t + π) (S.I.) α) Σε πόσο χρόνο το συσσωμάτωμα
φτάνει για πρώτη φορά στη θέση μέγιστης απομάκρυνσης; β) Υπολογίστε τη
σταθερά Κ του ελατηρίου. γ) Υπολογίστε το μέτρο της ταχύτητας του συσσωμα-
τώματος στη θέση x = 0.1m. δ) Υπολογίστε την ταχύτητα του βλήματος λίγο πριν
την κρούση. ε) Υπολογίστε το μέγιστο μέτρο της δύναμης που δέχεται το βλήμα
κατά τη διάρκεια ταλάντωσής του.
( Απ : α) 3π/40 sec β) 800 N/m γ) 2√3 m/s δ) 40 m/s ε) 16 Ν )
7.11 Ακίνητο σώμα μάζας Μ = 9∙10−2kg βρίσκεται πάνω σε

Μ Κ
λείο οριζόντιο επίπεδο και είναι προσδεμένο στην m υ
άκρη οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς K = 1000N/m. Η
άλλη άκρη του ελατηρίου είναι ακλόνητα στερεω-
μένη, όπως φαίνεται στο σχήμα. Βλήμα μάζας m = 1∙10−2 kg που κινείται κατά τη
διεύθυνση του άξονα του ελατηρίου με ταχύτητα υ, συγκρούεται με το ακίνητο
σώμα μάζας Μ και σφηνώνεται σ' αυτό. Μετά την κρούση το συσσωμάτωμα
εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση πλάτους Α = 0.1m. Να υπολογίσετε: α) την
περίοδο Τ της ταλάντωσης του συσσωματώματος. β) την ταχύτητα του συσσω-
ματώματος, αμέσως μετά την κρούση. γ) την ταχύτητα υ, με την οποία το βλήμα
προσκρούει στο σώμα μάζας Μ. δ) Να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσης της
ταλάντωσης σε σχέση με το χρόνο. Η θετική φορά θεωρείται προς τα δεξιά.
( Απ : α) 2π∙10−2 sec β) 10 m/s γ) 100 m/s δ) x = 0.1ημ100t (S.I.) )
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΣΠΕΡΙΝΑ 2002
7.12 Σώμα μάζας m1 = 3kg είναι στερεωμένο στην άκρη οριζοντίου ιδανικού ελατηρίου
σταθεράς Κ = 400N/m, του οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο. Το
σώμα εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση σε λείο οριζόντιο επίπεδο με περίοδο Τ
και πλάτος Α = 0.4m. Τη χρονική στιγμή to = 0 το σώμα βρίσκεται στη θέση της
μέγιστης θετικής απομάκρυνσης. Τη χρονική στιγμή t = Τ/6, ένα σώμα μάζας
m2 = 1kg που κινείται στην ίδια κατεύθυνση με το σώμα μάζας m1 και έχει
ταχύτητα μέτρου υ2 = 8m/s συγκρούεται κεντρικά και πλαστικά με αυτό.
Να υπολογίσετε: α) την αρχική φάση της ταλάντωσης του σώματος μάζας m1.
β) τη θέση στην οποία βρίσκεται το σώμα μάζας m1 τη στιγμή της σύγκρουσης
γ) την περίοδο ταλάντωσης του συσσωματώματος δ) την ενέργεια της ταλάντω-
σης μετά την κρούση. ( Απ : α) π/2 β) 0.2 m γ) π/5 s δ) 58 J )
Εξετάσεις Ομογενών 2001
7.13 Σώμα μάζας m1 = 0.1kg που είναι προ-

σδεμένο στο άκρο τεντωμένου νήματος
αφήνεται ελεύθερο από ύψος h, όπως m1
φαίνεται στο σχήμα. Όταν το νήμα βρί-
σκεται στην κατακόρυφη θέση, το σώμα h m2 m3
έχει ταχύτητα μέτρου υ1 = 2m/s και συ-
γκρούεται μετωπικά και ελαστικά με ακί-
νητο σώμα μάζας m2, όπου m2 = m1. Το σώμα μάζας m2, μετά την σύγκρουση,
κινείται σε λείο οριζόντιο επίπεδο και συγκρούεται μετωπικά και πλαστικά με
Επανάληψη
σώμα μάζας m3 = 0.7kg. Το σώμα μάζας m3 είναι προσδεμένο στο ένα άκρο
οριζόντιου ιδανικού ελατηρίου σταθεράς k = 20N/m, το άλλο άκρο του οποίου
είναι ακλόνητα στερεωμένο. Τη στιγμή της σύγκρουσης, το ελατήριο έχει το
φυσικό του μήκος και ο άξονάς του συμπίπτει με τη διεύθυνση της κίνησης του
σώματος μάζας m2. Να θεωρήσετε αμελητέα τη χρονική διάρκεια των κρούσεων
και τη μάζα του νήματος. Να υπολογίσετε: α) το ύψος h από το οποίο αφέθηκε
ελεύθερο το σώμα μάζας m1. β) το μέτρο της ταχύτητας του σώματος μάζας
m2, με την οποία προσκρούει στο σώμα μάζας m3. γ) το πλάτος της ταλάντωσης
που εκτελεί το συσσωμάτωμα που προέκυψε από την πλαστική κρούση. δ) το
μέτρο της ορμής του συσσωματώματος μετά από χρόνο t = π/15sec από τη
χρονική στιγμή που αυτό άρχισε να κινείται. Δίνεται g = 10m/s2.
( Απ : α) 0.2 m β) 2 m/s γ) 0.05 m δ) 0.1 kgm/s )
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2003
7.14 Το σώμα Σ του σχήματος είναι συνδεδεμένο στο άκρο

Σ
ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ = 900N/m, το άλλο άκρο
του οποίου είναι στερεωμένο σε ακλόνητο σημείο. Το
σύστημα ταλαντώνεται σε λείο οριζόντιο επίπεδο με
περίοδο Τ = (π/15)sec. Το σώμα τη χρονική στιγμή t = 0 διέρχεται από τη θέση
ισορροπίας του με ταχύτητα υ = 6m/s κινούμενο προς τα δεξιά. Να βρείτε: α) Το
πλάτος της ταλάντωσης του σώματος. β) Τη μάζα του σώματος. γ) την
απομάκρυνση του σώματος από τη θέση ισορροπίας σε συνάρτηση με το χρόνο
και να τη σχεδιάσετε σε αριθμημένους άξονες για το χρονικό διάστημα από 0
έως 2π/15sec. δ) Για ποιες απομακρύνσεις ισχύει Κ = 3U, όπου Κ η κινητική
ενέργεια και U η δυναμική ενέργεια του συστήματος.
( Απ : α) 0.2 m β) 1 Kg δ) ±0.1 m )
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ 2006
7.15 Κατακόρυφο ελατήριο σταθεράς Κ = 100Ν/m έχει το κάτω άκρο του Σ2

στερεωμένο στο δάπεδο. Στο επάνω άκρο του ελατηρίου έχει h
προσδεθεί σώμα Σ1 με μάζα Μ = 4kg που ισορροπεί. Δεύτερο σώμα
Σ2 με μάζα m = 1kg βρίσκεται πάνω από το πρώτο σώμα Σ1 σε Σ1
άγνωστο ύψος h, όπως φαίνεται στο σχήμα. Μετακινούμε το σώμα
Σ1 προς τα κάτω κατά d = π/20m και το αφήνουμε ελεύθερο, ενώ την
ίδια στιγμή αφήνουμε ελεύθερο και το δεύτερο σώμα Σ2.
α) Να υπολογίσετε την τιμή του ύψους h ώστε τα δύο σώματα να
συναντηθούν στη θέση ισορροπίας του σώματος Σ1. β) Αν η κρούση των δύο
σωμάτων είναι πλαστική να δείξετε ότι το συσσωμάτωμα αμέσως μετά την
κρούση ακινητοποιείται στιγμιαία. γ) Να υπολογίσετε το πλάτος της ταλάντωσης
του συσσωματώματος. δ) Να υπολογίσετε το μέτρο της μέγιστης δύναμης που
ασκεί το ελατήριο στο συσσωμάτωμα. Δίνεται g = 10m/s2 και π2 ≈ 10.
( Απ : α) 0.5 m γ) 0.1 m δ) 60 Ν )
8. Κυκλώματα L – C
Ερωτήσεις
C
8.1 Πυκνωτής χωρητικότητας C έχει αρχικά φορτίο Qο. Τη χρονική
στιγμή t = 0 κλείνουμε τον διακόπτη δ, και το σύστημα εκτελεί
δ
αμείωτες ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις με περίοδο Τ. Μετά
από πόσο χρόνο:
L
Ι. Ο πυκνωτής θα εκφορτιστεί για πρώτη φορά; …………….
ΙΙ. Η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα θα γίνει μέγιστη για πρώτη
φορά; …………..
ΙΙΙ. Η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα θα γίνει μέγιστη για
δεύτερη φορά; …………..
ΙV. Ο πυκνωτής θα αποκτήσει το αρχικό του φορτίο Q με αντίθετη πολικότητα
για πρώτη φορά; ………….
V. Ο πυκνωτής θα αποκτήσει το αρχικό του φορτίο Q με αντίθετη πολικότητα
για δεύτερη φορά; ………….
8.2 Ηλεκτρικό κύκλωμα με ιδανικό πηνίο L και πυκνωτή C εκτελεί αμείωτες ταλα-
ντώσεις περιόδου Τ.
Ι. Πως θα μεταβληθεί η περίοδος του παραπάνω κυκλώματος αν:
α. Διπλασιάσουμε το L και το C. ……….
β. Τριπλασιάσουμε το L και δώδεκαπλασιάσουμε το C. …………….
γ. Διπλασιάσουμε το L και υποδιπλασιάσουμε το C. …………….
ΙΙ. Αν θέλουμε να υποδιπλασιάσουμε την περίοδο Τ, διατηρώντας την τιμή του
συντελεστή L σταθερή, πως πρέπει να μεταβάλλουμε την χωρητικότητα του
πυκνωτή C; ………………..
C
8.3 Στο κύκλωμα LC του σχήματος, ο πυκνωτής είναι φορτισμένος
με φορτίο Qο, και την χρονική στιγμή t = 0 κλείνουμε τον
διακόπτη, οπότε το κύκλωμα εκτελεί αμείωτες ηλεκτρομαγνητικές δ
ταλαντώσεις με περίοδο Τ. Να σχεδιάσετε στους ίδιους άξονες
τα παρακάτω διαγράμματα: L
I. Της ηλεκτρικής ενέργειας του πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο.
II. Της μαγνητικής ενέργειας στο εσωτερικό του πηνίου σε συνάρτηση με το
χρόνο.
III. Της ολικής ενέργειας του κυκλώματος σε συνάρτηση με το χρόνο.
8.4 Πυκνωτής χωρητικότητας C φορτίζεται υπό τάση V C

V, και στη συνέχεια συνδέεται στο κύκλωμα του
Qo
σχήματος, οπότε το κύκλωμα εκτελεί αμείωτες δ δ
ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις περιόδου Τ. Αν ο
πυκνωτής είχε αρχικά φορτιστεί υπό τάση 2V,
C L
ποιά μεταβολή θα υποστεί:
α. Το μέγιστο φορτίο του; …………..
β. Η μέγιστη τιμή της έντασης του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα; …………
γ. Η μέγιστη ηλεκτρική ενέργεια του πυκνωτή; ………….
Επανάληψη
δ. Η ολική ενέργεια του κυκλώματος; …………..

ε. Η μέγιστη μαγνητική ενέργεια στο εσωτερικό του πηνίου; …………
στ. Η περίοδος των ηλεκτρομαγνητικών ταλαντώσεων; …………..
8.5 Κύκλωμα LC εκτελεί ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις. Τι από τα παρακάτω πρέπει

να κάνουμε ώστε να μειώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την συχνότητά
του;
α. Να υποδιπλασιάσουμε το L και το C.
β. Να υποδιπλασιάσουμε το L και να διπλασιάσουμε το C.
γ. Να διπλασιάσουμε το L και να υποδιπλασιάσουμε το C.
δ. Να διπλασιάσουμε το L και το C.
8.6 Σε ένα κύκλωμα LC, η ολική ενέργεια του κυκλώματος είναι U.

Η μέγιστη ηλεκτρική ενέργεια που αποθηκεύεται στον πυκνωτή στην διάρκεια
μιας ταλάντωσης είναι:
α. U / 2 β. U / 2 γ. U δ. U / (2π) ε. U / π
8.7 Σε ένα κύκλωμα LC, η ολική ενέργεια του κυκλώματος είναι U, και το μέγιστο
φορτίο που αποθηκεύεται στον πυκνωτή είναι Q. Τη στιγμή που το φορτίο του
πυκνωτή είναι Q/2, η ενέργεια που είναι αποθηκευμένη εκείνη τη στιγμή στον
πυκνωτή είναι :
α. U /2 β. U / 4 γ. 4U / 3 δ. 3U / 2 ε. 3U/4
8.8 Δύο πυκνωτές χωρητικοτήτων C1 και C2, φορτί- C1 C2

ζονται με την ίδια τάση V, συνδέονται ο καθένας
ξεχωριστά με πηνία συντελεστών αυτεπαγωγής L1 δ δ
και L2, οπότε εκτελούνται αμείωτες ηλεκτρομαγνη-
τικές ταλαντώσεις. Η μεταβολή του φορτίου του L1 L2
κάθε πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο δίνεται
στο παρακάτω σχήμα. Αν Q2 = 2Q1: q (C)
Q2
Ι. Ποιές από τις παρακάτω σχέσεις είναι σωστές; Q1
α. C1 = C2 β. C1 = 2C2 t (s)
γ. C2 = 2C1 δ. L1 = L2
ε. L1 = 2L2 στ. L2 = 2 L1
ζ. Τ1 = Τ2 η. Τ1 = 2Τ2
θ. Τ2 = 2Τ1
ΙΙ. Να παραστήσετε στους ίδιους άξονες τα διαγράμματα μεταβολής της έντασης
του ρεύματος Ι1 = Ι1(t) και Ι2 = Ι2(t) σε συνάρτηση με το χρόνο.
III. Ποιά σχέση συνδέει τις ολικές ενέργειες των 2 κυκλωμάτων;

Σε ένα ταλαντευούμενο κύκλωμα LC, όταν ο πυκνωτής εκφορτίζεται:
α. Αυξάνονται η ένταση του ρεύματος, καθώς και η ένταση του ηλεκτρικού
πεδίου ανάμεσα στους οπλισμούς του πυκνωτή.
β. Αυξάνεται η ένταση του μαγνητικού πεδίου στο εσωτερικό του πηνίου, και
μειώνεται η ηλεκτρική ενέργεια του πυκνωτή.
γ. Αυξάνεται το φορτίο του πυκνωτή, και μειώνεται η ένταση του ρεύματος που
διαρρέει το κύκλωμα.
δ. Μειώνεται το φορτίο του πυκνωτή και αυξάνεται η ηλεκτρική ενέργεια του
κυκλώματος.
C
8.10 Κάποια χρονική στιγμή η πολικότητα του πυκνωτή και η φορά
του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα είναι αυτές που
δ
δίνονται στο σχήμα. Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι I
σωστές;
α. Η ένταση του ρεύματος και η τιμή του ηλεκτρικού φορτίου L
αυξάνονται.
β. Η ένταση του ρεύματος μειώνεται και η ηλεκτρική ενέργεια αυξάνεται.
γ. Η ένταση του ρεύματος αυξάνεται, η μαγνητική ενέργεια αυξάνεται, και η
τιμή του ηλεκτρικού φορτίου μειώνεται.
δ. Η μαγνητική ενέργεια αυξάνεται και η ηλεκτρική ενέργεια μειώνεται.
8.11 Σε κύκλωμα LC που εκτελεί αμείωτες ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις, το φορτίο

του πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο δίνεται από την σχέση: q = Qσυνωt.
Να σχεδιάσετε τα διαγράμματα:
α. Της τάσης στα άκρα του πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο.
β. Της τάσης στα άκρα του πηνίου σε συνάρτηση με το χρόνο.
γ. Του ρυθμού μεταβολής του φορτίου του πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο.
δ. Του ρυθμού μεταβολής της τάσης στα άκρα του πυκνωτή σε συνάρτηση με
το χρόνο.
ε. Του ρυθμού μεταβολής της έντασης του ρεύματος του κυκλώματος σε συνά-
ρτηση με το χρόνο.
8.12 Ένα σύστημα LC έχει ολική ενέργεια ταλάντωσης Ε. Αν τετραπλασιάσουμε την

ενέργεια της ταλάντωσης αυτού του συστήματος, τότε
α. η συχνότητα ταλάντωσης θα διπλασιαστεί.
β. η συχνότητα ταλάντωσης θα παραμείνει σταθερή
γ. το πλάτος του φορτίου θα τετραπλασιαστεί.
δ. το πλάτος της έντασης του ρεύματος θα υποδιπλασιαστεί.
8.13 Σε ιδανικό κύκλωμα LC με διακόπτη, φορτίζουμε τον πυκνωτή και κλείνουμε τον
διακόπτη. Μετά από πόσο χρόνο από τη στιγμή που κλείσαμε το διακόπτη, ο
πυκνωτής θα αποκτήσει για πρώτη φορά την αρχική του ενέργεια;
LC
α. 2π LC β. π LC γ. .

Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
8.14 Σε κύκλωμα αμείωτων ηλεκτρικών ταλαντώσεων LC.

α. η ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου δίνεται από τη σχέση UE = ½ Cq2.
β. το άθροισμα των ενεργειών ηλεκτρικού και μαγνητικού πεδίου κάθε χρονική
στιγμή είναι σταθερό.
γ. η ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου είναι αρμονική συνάρτηση του χρόνου.
δ. όταν η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου γίνεται μέγιστη η ένταση του ρεύμα-
τος στο κύκλωμα μηδενίζεται.
Επανάληψη
8.15 Θεωρούμε δύο κυκλώματα Α (LA, C) και Β (LB, C) που i

εκτελούν ελεύθερες αμείωτες ηλεκτρικές ταλαντώσεις. Οι A
t
πυκνωτές στα δύο κυκλώματα έχουν την ίδια χωρητικό-
τητα C.
Οι καμπύλες Α και Β παριστάνουν τα ρεύματα στα δύο B
πηνία σε συνάρτηση με το χρόνο. Για τους συντελεστές
αυτεπαγωγής LA, LB των πηνίων στα δύο κυκλώματα ισχύει ότι:
α. LA = 4 LΒ β. LΒ =4 LΑ γ. LA =2 LΒ
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
8.16 Σ’ ένα ιδανικό κύκλωμα ηλεκτρικών ταλαντώσεων LC το μέγιστο φορτίο Q ενός

οπλισμού του πυκνωτή:
α. παραμένει σταθερό. β. μειώνεται εκθετικά με το χρόνο.
γ. μειώνεται γραμμικά με το χρόνο. δ. αυξάνεται.
8.17 Πυκνωτής χωρητικότητας C φορτίζεται υπό τάση V. Στη συνέχεια συνδέεται πα-
ράλληλα στα άκρα ιδανικού πηνίου συντελεστή αυτεπαγωγής L.
I. Nα σχεδιάσετε σε κοινούς άξονες την ηλεκτρική ενέργεια του πυκνωτή, τη
μαγνητική στο εσωτερικό του πηνίου καθώς και την ολική ενέργεια σε συνά-
ρτηση με το φορτίο του πυκνωτή q.
II. Nα σχεδιάσετε σε κοινούς άξονες την ηλεκτρική ενέργεια του πυκνωτή, τη
μαγνητική στο εσωτερικό του πηνίου καθώς και την ολική ενέργεια σε
συνάρτηση με το χρόνο t. Να εξηγηθεί με τη βοήθεια του διαγράμματος το
γεγονός ότι οι 2 ενέργειες έχουν διπλάσια συχνότητα ταλάντωσης από το
φορτίο του πυκνωτή.
Προβλήματα
8.18 Φορτισμένος πυκνωτής χωρητικότητας C = 4μF συνδέεται στα άκρα πηνίου

συντελεστή αυτεπαγωγής L = 4H. Αν οι ωμικές αντιστάσεις του κυκλώματος είναι
αμελητέες, υπολογίστε την περίοδο και τη συχνότητα των ηλεκτρομαγνητικών
ταλαντώσεων. ( Απ : 8π10−3 sec , 125/π Hz )
8.19 Ένας πυκνωτής χωρητικότητας C = 2μF φορτίζεται από μια πηγή που έχει ΗΕΔ
50V. Συνδέουμε κατόπιν τον πυκνωτή, αφού πρώτα τον αποσυνδέουμε από την
πηγή, με πηνίο συντελεστή αυτεπαγωγής L = 20mH. Αν θεωρήσουμε τις ωμικές
αντιστάσεις του κυκλώματος αμελητέες, να υπολογιστούν: α) Σε πόσο χρόνο το
φορτίο του πυκνωτή γίνεται μηδέν για πρώτη φορά; β) Η μέγιστη τιμή που
αποκτά η ένταση του ρεύματος. ( Απ : α) π10−4 sec β) 0.5 Α )
8.20 Σε ιδανικό κύκλωμα LC που εκτελεί ηλεκτρικές ταλαντώσεις, ο πυκνωτής έχει

χωρητικότητα C = 10μF και το πηνίο συντελεστή αυτεπαγωγής L = 0.1Η. Αν ο
πυκνωτής έχει αρχικά φορτιστεί από πηγή Ε = 100V, και θεωρήσουμε ως αρχή
των χρόνων τη χρονική στιγμή που ο πυκνωτής είναι πλήρως φορτισμένος, να
γράψετε τις εξισώσεις του ρεύματος και του φορτίου σε συνάρτηση με το
χρόνο. ( Απ : q = 10−3 συν1000t , i = −ημ1000t )
8.21 Πυκνωτής χωρητικότητας C = 2μF φορτίζεται υπό τάση V = 2V και συνδέεται στα
άκρα ιδανικού πηνίου με συντελεστή αυτεπαγωγής L = 2Η. Υπολογίστε:
α) Το μέγιστο φορτίο που αποκτά ο πυκνωτής. β) Την ολική ενέργεια του
κυκλώματος. γ) Τη μέγιστη τιμή που αποκτά η ένταση του ρεύματος.
δ) Τις εξισώσεις του φορτίου και της έντασης του ρεύματος σε συνάρτηση με το
χρόνο. ε) Τις εξισώσεις της ηλεκτρικής και της μαγνητικής ενέργειας του κυκλώ-
ματος σε συνάρτηση με το χρόνο. στ) Τη χρονική στιγμή όπου η ηλεκτρική και
η μαγνητική ενέργεια γίνονται ίσες για πρώτη φορά.
( Απ : α) 4 μC β) 410−6 J γ) 210−3 Α δ) q = 410−6συν500t , i = −210−3ημ500t
ε) UE = 410−6συν2500t , UB = 410−6ημ2500t στ) π / 2000 sec )
8.22 Η εξίσωση του φορτίου του πυκνωτή σε συνάρτηση με τον χρόνο σε ένα
κύκλωμα LC που εκτελεί αμείωτες ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις είναι:
q = 410−6συν1000t. Υπολογίστε: α) Τη μέγιστη τιμή της έντασης του ρεύματος
που διαρρέει το κύκλωμα. β) Την εξίσωση της έντασης του ρεύματος σε
συνάρτηση με τον χρόνο. ( Απ : α) 410−3 Α β) i = −410−3ημ1000t )
8.23 Ιδανικό πηνίο ηλεκτρομαγνητικών ταλαντώσεων αποτελείται από πηνίο L = 0.5mΗ

και πυκνωτή C = 40μF. Το πλάτος της έντασης του ρεύματος είναι Ι = 0.4Α. Να
υπολογίσετε το φορτίο του πυκνωτή όταν η ένταση του ρεύματος γίνει i = 0.5Ι.
( Απ : 20√6 μC )
8.24 Το μέγιστο φορτίο ενός πυκνωτή ιδανικού κυκλώματος LC είναι Q = 40μC. Όταν
το φορτίο του πυκνωτή είναι q = 10μC η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το
πηνίο είναι i = 5mA. Nα βρείτε την περίοδο των ηλεκτρομαγνητικών ταλαντώσεων
του κυκλώματος. ( Απ : 2π10−3√60 sec )
8.25 Σε ένα κύκλωμα LC να βρείτε την έκφραση του ρεύματος σε συνάρτηση με το

φορτίο του πυκνωτή. Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση αυτής της συνά-
ρτησης σε άξονες Ι ~ q. Δίνονται, η μέγιστη ένταση Ι και το μέγιστο φορτίο Q.
i2 q2
( Απ :  1 )
I2 Q2
8.26 Η ολική ενέργεια του ιδανικού κυκλώματος LC του σχήματος είναι: Ε = 4.5·10−5J
και η περίοδος ταλάντωσής του: Τ = 4π∙10−4 sec. Αν η χωρητικότητα του πυκνωτή
είναι ίση με C = 4·10−5F, να υπολογίσετε: α) Το συντελεστή αυτεπαγωγής του
πηνίου L. β) Το πλάτος της έντασης του ρεύματος. γ) Το μέγιστο φορτίο στους
οπλισμούς του πυκνωτή. δ) Το φορτίο στους οπλισμούς του πυκνωτή τις χρονι-
κές στιγμές που η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου στο πηνίο είναι τριπλάσια
της ενέργειας του ηλεκτρικού πεδίου του πυκνωτή.
( Απ : α) 1 mH β) 0.3 Α γ) 60 μC δ) ± 30 μC )
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2004
8.27 Ηλεκτρικό κύκλωμα LC αποτελείται από πυκνωτή χωρητικότητας δ

C = 2·10−5F και ιδανικό πηνίο με συντελεστή αυτεπαγωγής L =
0.05H. Αρχικά ο διακόπτης δ είναι ανοικτός και ο πυκνωτής
έχει φορτίο Q = 5·10−7C. Αν τη χρονική στιγμή t = 0 κλείσουμε L C
το διακόπτη, να υπολογίσετε: α) την περίοδο της ηλεκτρικής
ταλάντωσης. β) το πλάτος της έντασης του ρεύματος. γ) την
Επανάληψη
ένταση του ρεύματος τις στιγμές που το φορτίο στον πυκνωτή είναι q = 3·10−7C.
( Απ : α) 2π∙10−3 sec β) 5∙10−4 Α γ) ±4∙10−4 Α )
8.28 Ο πυκνωτής ιδανικού κυκλώματος LC είναι φορτισμένος αρχικά από τάση

V = 300V. Τα στοιχεία του κυκλώματος έχουν τιμές L = 20mH και C = 2μF. Να
βρεθεί ο χρόνος που χρειάζεται για να υποτετραπλασιαστεί η αρχική ενέργεια
του πυκνωτή. Για εκείνη τη χρονική να υπολογιστούν επίσης, η τιμή της έντασης
του ρεύματος, η μαγνητική ενέργεια του πηνίου και ο ρυθμός μεταβολής της
έντασης του ρεύματος dΙ/dt. ( Απ : 2π/310−4 sec , 2.6 Α , 6.810−2 J , 75102 A/s )
8.29 Σε κύκλωμα LC φορτίζουμε τον πυκνωτή με φορτίο Q. Μετά από πόσο χρόνο
από τη στιγμή που το φορτίο στον πυκνωτή είναι μέγιστο, η ενέργεια του
ηλεκτρικού πεδίου του πυκνωτή θα είναι ίση με την ενέργεια του μαγνητικού
πεδίου του πηνίου; Δίνονται L = 10mH και C = 1μF. ( Απ : 78.5 μs )
8.30 Ηλεκτρικό κύκλωμα περιλαμβάνει ιδανικό πηνίο με συντελεστή αυτεπαγωγής

L = 8mH, πυκνωτή χωρητικότητας C και διακόπτη Δ. Η ωμική αντίσταση του
κυκλώματος θεωρείται αμελητέα. Ο πυκνωτής φορτίζεται πλήρως και τη χρονική
στιγμή t = 0 ο διακόπτης κλείνει, οπότε το κύκλωμα κάνει αμείωτη ηλεκτρική
ταλάντωση με περίοδο T = 8π∙10−4sec. H ολική ενέργεια του κυκλώματος είναι
E = 9.10−5J. Να υπολογίσετε:
α) την τιμή της χωρητικότητας C του πυκνωτή β) τη μέγιστη τιμή της έντασης
του ρεύματος στο κύκλωμα γ) την τιμή της έντασης του ρεύματος στο κύκλωμα
τη χρονική στιγμή, κατά την οποία η ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου του
πυκνωτή γίνεται για πρώτη φορά τριπλάσια της ενέργειας του μαγνητικού πεδίου
στο πηνίο δ) την παραπάνω χρονική στιγμή t1.
( Απ : α) 20 μC β) 0.15 Α γ)∙ 3/40 Α δ) π/15∙10−3 sec )
8.31 Πυκνωτής χωρητικότητας C, φορτισμένος αρχικά με φορτίο Q, συνδέεται στα

άκρα ιδανικού πηνίου, συντελεστή αυτεπαγωγής L. Τη χρονική στιγμή t = 0
κλείνουμε τον διακόπτη. Υπολογίστε το ρυθμό μεταβολής της έντασης του
ρεύματος που διαρρέει το πηνίο: α) τη χρονική στιγμή t = 0. β) τη χρονική
στιγμή όπου το φορτίο του πυκνωτή είναι q = Q/2. Σχεδιάστε τον παραπάνω
ρυθμό μεταβολής σε συνάρτηση με το χρόνο.
Q Q
( Απ : α) β) )
LC 2 LC
8.32 Πυκνωτής χωρητικότητας C = 1μF αποκτά φορτίο Qo = 4μC και C

συνδέεται στα άκρα ιδανικού πηνίου. Τη χρονική στιγμή t = 0
κλείνουμε τον διακόπτη δ. Υπολογίστε τη μέγιστη τιμή που
αποκτά ο ρυθμός μεταβολής της τάσης στα άκρα του πυκνωτή, δ
αν η περίοδος των ταλαντώσεων που πραγματοποιεί το κύκλωμα
είναι ίση με: Τ = 2π10−3sec. L
( Απ : 4000 V/s )
8.33 Πυκνωτής χωρητικότητας C = 100μF φορτίζεται υπό τάση V = 10V. Στη συνέχεια
αποσυνδέεται από την πηγή και τη χρονική στιγμή t = 0 συνδέεται με ιδανικό
πηνίο συντελεστή αυτεπαγωγής L = 1Η. Να γραφούν οι εξισώσεις σε συνάρτηση
με το χρόνο: α) του φορτίου του πυκνωτή. β) της έντασης του ρεύματος που
διαρρέει το κύκλωμα. γ) της τάσης στα άκρα του πυκνωτή. δ) της τάσης στα
άκρα του πηνίου. ε) της ενέργειας του μαγνητικού πεδίου του πηνίου. στ) του
ρυθμού μεταβολής της έντασης του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα.
( Απ : α) q = 10−3συν100t β) i = −0.1ημ100t γ) VC = 10συν100t
d
δ) VL = −10συν100t ε) UL = 510 ημ 100t
−3 2
στ) = 10συν100t )
dt
8.34 Πυκνωτής χωρητικότητας C = 4μF φορτίζεται υπό τάση V = 10Volt και στη συνέ-
χεια συνδέεται στα άκρα ιδανικού πηνίου με συντελεστή αυτεπαγωγής L = 1H,
οπότε τη χρονική στιγμή t = 0 αρχίζει η ηλεκτρική ταλάντωση.
α) Να γράψετε τις εξισώσεις του φορτίου του πυκνωτή καθώς και της έντασης
του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα σε συνάρτηση με το χρόνο.
β) Ποιες χρονικές στιγμές το φορτίο του πυκνωτή έχει μέτρο ίσο με το μισό της
μέγιστης τιμής του; γ) Υπολογίστε την ολική ενέργεια του κυκλώματος.
δ) Υπολογίστε το φορτίο του πυκνωτή τη στιγμή που το ρεύμα είναι ίσο με το
μισό της μέγιστης τιμής του. ε) Να γράψετε τις εξισώσεις της τάσης του
πυκνωτή καθώς και της τάσης στα άκρα του πηνίου σε συνάρτηση με το χρόνο.
στ) Να γράψετε την εξίσωση του ρυθμού μεταβολής της έντασης του ρεύματος
σε συνάρτηση με το χρόνο. ζ) Να γράψετε την εξίσωση του ρυθμού απο-
θήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας του πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο.
 2  
( Απ : α) q = 40∙10−6συν500t , i = −20∙10−3ημ500t β)   s γ) 2∙10−4 J
 500 1500 
di
δ) ±20 3 μC ε) VC = 10συν500t , VL = −10συν500t στ) = 10συν500t
dt
dU C
ζ) = −0.2ημ500t∙συν500t = −0.1ημ1000t )
dt
8.35 Στο κύκλωμα του σχήματος δίνονται: Ε = 12V, r = 1Ω, δ

C = 4μF, L = 1H. α) Αρχικά ο διακόπτης δ είναι
κλειστός. Υπολογίστε την ένταση του ρεύματος που
διαρρέει το πηνίο. β) Τη χρονική στιγμή t = 0 ανοί- Ε
L C
γουμε το διακόπτη. Να γράψετε τις εξισώσεις της
r
μεταβολής της έντασης του ρεύματος καθώς και του
φορτίου του πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο.
γ) Να γράψετε την εξίσωση της τάσης στα άκρα του
πηνίου σε συνάρτηση με το χρόνο. δ) Υπολογίστε
την ηλεκτρική ενέργεια του πυκνωτή τη χρονική στιγμή t = T/2, όπου Τ η
περίοδος ταλάντωσης. ε) Ποιος οπλισμός του πυκνωτή φορτίζεται πρώτος και
γιατί;
( Απ : α) 12 Α β) i = 12συν500t , q = 24∙10−3ημ500t γ) VL = −6∙103ημ500t δ) 0 )
8.36 Κύκλωμα LC εκτελεί αμείωτες ηλεκτρικές ταλαντώσεις με περίοδο Τ = 2π·10−5sec.

Τη χρονική στιγμή t = 0 ο πυκνωτής έχει μέγιστο φορτίο Q = 4·10−4C.
α) Να γράψετε την εξίσωση της μεταβολής του φορτίου του πυκνωτή σε συ-
νάρτηση με το χρόνο. β) Υπολογίστε την τιμή της έντασης του ρεύματος τη
στιγμή που ο πυκνωτής έχει φορτίο ίσο με το μισό της μέγιστης τιμής του.
( Απ : α) q = 4∙10−4συν105t β) ± 20√3 Α )
Επανάληψη
8.37 Στο κύκλωμα του σχήματος δίνονται: Ε = 6V, r = 2Ω, δ1 δ2

R = 4Ω, C = 2μF, L = 2H. α) Αρχικά ο διακόπτης δ1
είναι κλειστός και ο δ2 ανοικτός. Υπολογίστε το φορτίο r
του πυκνωτή καθώς και την ηλεκτρική του ενέργεια. R C L
β) Τη χρονική στιγμή t = 0 ανοίγουμε το διακόπτη δ1 Ε
και κλείνουμε το δ2. Να γράψετε τις εξισώσεις τις
μεταβολής του φορτίου του πυκνωτή, της εντάσεως
του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα καθώς και της μαγνητικής ενέργειας στο
εσωτερικό του πηνίου σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Υπολογίστε το ρυθμό
μεταβολής της έντασης του ρεύματος τη στιγμή που η ηλεκτρική ενέργεια του
πυκνωτή είναι ίση με τη μαγνητική στα άκρα του πηνίου.
( Απ : α) 8 μC , 16∙10−6 J β) q = 8∙10−6συν500t , i = -4∙10−3ημ500t
UB = 16∙10−6ημ2500t γ) ±√2 A/s )
8.38 Πυκνωτής χωρητικότητας C1 = 8μF φορτίζεται υπό τάση 20V

και στη συνέχεια τη χρονική στιγμή t = 0 συνδέεται στο κύ- δ1 δ2
κλωμα του σχήματος. α) Υπολογίστε το φορτίο που αποκτά
καθώς και την ηλεκτρική του ενέργεια. β) Να γράψετε τις C1 L C2
εξισώσεις μεταβολής του φορτίου του πυκνωτή C1 και της
εντάσεως του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο σε συνάρτη-
ση με το χρόνο. γ) Τη χρονική στιγμή t1 όπου ο C1 είναι
αφόρτιστος ανοίγουμε το διακόπτη δ1 και ταυτόχρονα κλεί-
νουμε το δ2. Θεωρώντας τη χρονική στιγμή t1 ως αρχή μέτρησης του χρόνου να
γράψετε τις εξισώσεις μεταβολής του φορτίου του πυκνωτή C2 και της έντασης
του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο σε συνάρτηση με το χρόνο. δ) Υπολογίστε
το λόγο UE1 / UE2 της μέγιστης ηλεκτρικής ενέργειας που αποθηκεύεται στους 2
πυκνωτές. Δίνονται, L = 0.02H, C2 = 2μF.
( Απ : α) 160 μC , 16∙10−4 J β) q = 160 συν2500t (q→μC) , i = −0.4 ημ2500t (S.I.)
γ) q = 80 ημ5000t (q→μC) , i = 0.4 συν5000t δ) 1 )
8.39 Σε ένα κύκλωμα LC η εξίσωση μεταβολής της ενέργειας του ηλεκτρικού πεδίου
του πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο δίνεται από τη σχέση:
UE = 2.10−4συν500t (S.I.)
Τη χρονική στιγμή t1 όπου η ηλεκτρική ενέργεια του πυκνωτή είναι ίση με τη
μαγνητική ενέργεια του πηνίου το ρεύμα που διαρρέει το κύκλωμα είναι ίσο με
i = 0.05√2A. Υπολογίστε: α) το πλάτος της έντασης του ρεύματος I. β) το συντε-
λεστή αντεπαγωγής L. γ) το πηλίκο της ηλεκτρικής ενέργειας του πυκνωτή προς
τη μαγνητική του πηνίου, τη στιγμή t2 που το κύκλωμα διαρρέεται από i = I/3.
δ) Για την παραπάνω χρονική στιγμή t2 να υπολογίσετε: i. το φορτίο του πυκνωτή
ii. μέτρο της τάσης στα άκρα του πηνίου, iii. το ρυθμό μεταβολής της ηλεκτρικής
ενέργειας στο εσωτερικό του πυκνωτή.
( Απ : α) 0.1 Α β) 4∙10−2 Η γ) 8 δ) i. 4/3√2∙10−4 C
ii. 4√2/3 Volt iii. 0.4/9 √2 J/s )
8.40 Πυκνωτής χωρητικότητας 2·10−6F φορτίζεται σε τάση 50V. Τη χρονική στιγμή

t = 0 οι οπλισμοί του πυκνωτή συνδέονται στα άκρα ιδανικού πηνίου με συντε-
λεστή αυτεπαγωγής 2·10−2H και το κύκλωμα εκτελεί αμείωτη ηλεκτρική ταλάντω-
ση. α) Να υπολογίσετε την περίοδο της ηλεκτρικής ταλάντωσης. β) Να γράψετε
την εξίσωση η οποία δίνει την ένταση του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο σε
συνάρτηση με το χρόνο. γ) Να υπολογίσετε το λόγο της ενέργειας του ηλεκτρι-

κού πεδίου του πυκνωτή προς την ενέργεια του μαγνητικού πεδίου του πηνίου,
όταν το πηνίο διαρρέεται από ρεύμα έντασης i = 0.1A. Δίνεται: π = 3,14.
( Απ : α) 4π∙10−4 sec β) i = −0.5ημ5000t (S.I.) γ) 24 )
8.41 Στο κύκλωμα του σχήματος δίνονται: πηγή ηλεκτρε-

γερτικής δύναμης Ε = 5V μηδενικής εσωτερικής αντίστα-
σης, πυκνωτής χωρητικότητας C = 8·10−6F, πηνίο με
συντελεστή αυτεπαγωγής L = 2·10−2H. Αρχικά ο δια-
κόπτης Δ1 είναι κλειστός και ο διακόπτης Δ2 ανοιχτός.
α) Να υπολογίσετε το φορτίο Q του πυκνωτή.
Ανοίγουμε το διακόπτη Δ1 και τη χρονική στιγμή t = 0
κλείνουμε το διακόπτη Δ2. Το κύκλωμα LC αρχίζει να εκτελεί αμείωτες ηλεκτρι-
κές ταλαντώσεις β) Να υπολογίσετε την περίοδο των ηλεκτρικών ταλαντώσεων.
γ) Να γράψετε την εξίσωση σε συνάρτηση με το χρόνο για την ένταση του
ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει το πηνίο. δ) Να υπολογίσετε το ηλεκτρικό
φορτίο του πυκνωτή τη χρονική στιγμή κατά την οποία η ενέργεια του μαγνη-
τικού πεδίου στο πηνίο είναι τριπλάσια από την ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου
στον πυκνωτή.
( Απ : α) 4∙10−5 C β) 8π∙10−4 sec γ) i = −0.1 ημ2500t (S.I.) δ) 2∙10−5 C )
9. Φθίνουσες μηχανικές ταλαντώσεις

Ερωτήσεις
9.1 Ποιά είναι η μονάδα μέτρησης της σταθεράς απόσβεσης b;

α. Ν β. kg/s γ. N/s δ. αδιάστατο μέγεθος
9.2 Από ποιούς παράγοντες εξαρτάται η σταθερά απόσβεσης b;

α. Από τα φυσικά χαρακτηριστικά του συστήματος που ταλαντώνεται.
β. Από το σχήμα του.
γ. Από το μέγεθός του.
δ. Από όλα τα παραπάνω.
9.3 Ι. Η περίοδος της φθίνουσας ταλάντωσης για σταθερή τιμή της σταθεράς από-
σβεσης b:
α. παραμένει σταθερή β. αυξάνεται γ. μειώνεται
ΙΙ. Αν αυξηθεί η τιμή της σταθεράς b, η περίοδος της ταλάντωσης :

9.4 Το πλάτος της απομάκρυνσης στην φθίνουσα ταλάντωση:

α. μειώνεται γραμμικά με τον χρόνο β. μειώνεται εκθετικά με τον χρόνο
γ. παραμένει σταθερό δ. αυξάνεται εκθετικά με τον χρόνο
Επανάληψη
9.5 Το πλάτος μιας φθίνουσας ταλάντωσης για t = 0 είναι Αο = 100cm, ενώ σε χρόνο
t = Τ είναι 50cm. Σε χρόνο t = 2Τ, το πλάτος της ταλάντωσης θα είναι:
α. 100cm β. 50cm γ. 25cm δ. 0
9.6 Η ιδιοσυχνότητα ενός μηχανικού συστήματος σωμάτων που εκτελεί φθίνουσα
ταλάντωση δίνεται από την σχέση: ω = √ωο2 – Λ2, όπου ωο η ιδιοσυχνότητά του,
b
όταν δεν έχουμε απόσβεση. (   )
2m
Ι. Με την βοήθεια της παραπάνω σχέσης αποδείξτε οτι η αύξηση της σταθεράς
απόσβεσης b οδηγεί στην αύξηση της περιόδου Τ.
ΙΙ. Υπολογίστε την μέγιστη τιμή του b για την οποία η παραπάνω κίνηση θεωρεί-
ται περιοδική.
9.7 Ο χρόνος υποδιπλασιασμού μιας φθίνουσας ταλάντωσης ενός μηχανικού συστή-
ματος είναι t1/2, και το αρχικό της πλάτος Αο. Σε χρόνο t = 3t1/2 το πλάτος ταλά-
ντωσης είναι:
α. Αο/3 β. Αο/9 γ. Αο/8 δ. Αο/16
9.8 Η συνισταμένη δύναμη που προκαλεί την φθίνουσα ταλάντωση σε ένα μηχανικό
σύστημα:
α. έχει πάντοτε κατεύθυνση προς το σημείο ισορροπίας.
β. έχει κατεύθυνση που πάντοτε απομακρύνεται από το σημείο ισορροπίας.
γ. έχει κατεύθυνση της ίδιας φοράς με την ταχύτητα του σώματος.
δ. έχει κατεύθυνση αντίθετης φοράς από την ταχύτητα του σώματος.
Σε μια φθίνουσα ταλάντωση:
α. Σε κάθε περίοδο το πλάτος μειώνεται κατά το ίδιο ποσό.
β. Σε κάθε περίοδο το πλάτος μειώνεται κατά το ίδιο ποσοστό.
γ. Η μείωση του πλάτους στην πρώτη περίοδο είναι ίση με την αντίστοιχη
μείωση του πλάτους στη δεύτερη.
δ. Η μείωση του πλάτους στην πρώτη περίοδο είναι διπλάσια από την αντίστοι-
χη μείωση του πλάτους στη δεύτερη.
9.10 Όταν ένα σύστημα εκτελεί φθίνουσα ταλάντωση στην οποία η αντιτιθέμενη
δύναμη είναι ανάλογη της ταχύτητας, τότε:
α. η περίοδος μεταβάλλεται.
β. η μηχανική ενέργεια παραμένει σταθερή.
γ. ο λόγος δύο διαδοχικών μεγίστων απομακρύνσεων προς την ίδια κατεύθυνση
αυξάνεται.
δ. το πλάτος μειώνεται εκθετικά με το χρόνο.
9.11 Σε μια φθίνουσα ταλάντωση της οποίας το πλάτος μειώνεται εκθετικά με το
χρόνο:
α. το μέτρο της δύναμης που προκαλεί την απόσβεση είναι ανάλογο της απομά-
κρυνσης.
β. ο λόγος δύο διαδοχικών πλατών προς την ίδια κατεύθυνση δεν διατηρείται
σταθερός.
γ. η περίοδος διατηρείται σταθερή για ορισμένη τιμή της σταθεράς απόσβεσης.
δ. το μέτρο της δύναμης που προκαλεί την απόσβεση είναι σταθερό.

9.12 Με την πάροδο του χρόνου και καθώς τα αμορτισέρ ενός αυτοκινήτου παλιώ-
νουν και φθείρονται:
α. η τιμή της σταθεράς απόσβεσης b αυξάνεται.
β. η τιμή της σταθεράς απόσβεσης b μειώνεται.
γ. το πλάτος της ταλάντωσης του αυτοκινήτου, όταν περνά από εξόγκωμα του
δρόμου, μειώνεται πιο γρήγορα.
δ. η περίοδος των ταλαντώσεων του αυτοκινήτου παρουσιάζει μικρή αύξηση.
9.13 Σε μία φθίνουσα ταλάντωση ο λόγος δύο διαδοχικών μεγίστων απομακρύνσεων

προς την ίδια κατεύθυνση παραμένει σταθερός. Στην περίπτωση αυτή το πλάτος
της ταλάντωσης:
α. μειώνεται εκθετικά με το χρόνο. β. μειώνεται ανάλογα με το χρόνο.
γ. παραμένει σταθερό. δ. αυξάνεται εκθετικά με το χρόνο.
9.14 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί φθίνουσα αρμονική ταλάντωση, με περίοδο Τ. Αν

την χρονική στιγμή t = 4T το πλάτος ταλάντωσης είναι Α = 8cm, και για t = 8Τ
είναι 2cm, να υπολογιστεί το πλάτος ταλάντωσης τη χρονική στιγμή t = 0.
( Απ : 32 cm )
9.15 Σημειακό αντικείμενο μάζας m = 1kg εκτελεί φθίνουσα αρμονική ταλάντωση

σύμφωνα με την εξίσωση: x = 4e−2tσυν10πt. (Το x σε cm). Δεχόμαστε κατά
προσέγγιση οτι η συχνότητα με την οποία ταλαντώνεται το σώμα ταυτίζεται με
την ιδιοσυχνότητά του όταν b = 0. Να υπολογίσετε: α) Το αρχικό πλάτος
ταλάντωσης. β) Το χρόνο υποδιπλασιασμού του πλάτους. γ) Το χρόνο που
απαιτείται για να υποδεκαεξαπλασιαστεί η αρχική ενέργεια του σώματος. δ) Την
απώλεια της ενέργειας σε χρόνο t = 5Τ. ε) Σε πόσο χρόνο το πλάτος ταλά-
ντωσης θα γίνει το 1/8 του αρχικού; στ) Πόσες ταλαντώσεις απαιτούνται για να
υποδεκαεξαπλασιαστεί το αρχικό πλάτος; ζ) Πόσες ταλαντώσεις απαιτούνται για
να σταματήσει το σώμα; Δεχόμαστε πρακτικά οτι το σώμα σταματά όταν το
πλάτος γίνει Α = Αο/512. η) Πόση ενέργεια έχει χαθεί όταν το σώμα ηρεμήσει.
Δίνεται ln2 = 0.7. ( Απ : α) 4 cm β) ln2/2 sec γ) ln2 sec δ) 810-1(1 − e−4) sec
ε) 3ln2/2 sec στ) 7 ταλ. ζ) 157 ταλ. η) 810−2 J )
9.16 Το πλάτος μιας φθίνουσας ταλάντωσης την χρονική στιγμή t = 0 είναι 8cm, ενώ
την χρονική στιγμή t = 2Τ, όπου Τ η περίοδος ταλάντωσης, είναι 2cm.
α) Να υπολογιστεί ο χρόνος υποδιπλασιασμού του πλάτους σε συνάρτηση με
την περίοδο. β) Να υπολογιστεί το κλάσμα ελάττωσης της αρχικής ενέργειας του
σώματος τη χρονική στιγμή t = 3Τ. ( Απ : α) T β) 63 / 64 )
9.17 Ο χρόνος υποδιπλασιασμού μιας φθίνουσας ταλάντωσης είναι t1/2 = ln2 sec. Αν
για t = 0 το πλάτος της ταλάντωσης είναι Αο = 4cm, να γράψετε την εξίσωση του
πλάτους καθώς και της ολικής ενέργειας του συστήματος που ταλαντώνεται σε
συνάρτηση με τον χρόνο. Δίνεται η σταθερά ταλάντωσης, D = 100N/m.
( Απ : Α = 4e−t (cm) , E = 810−2e−2t )
Επανάληψη
9.18 Σώμα εκτελεί φθίνουσα ταλάντωση με αρχικό πλάτος Αο, και σε χρόνο t = 2T το
πλάτος του υποδιπλασιάζεται. Να υπολογίσετε το πλάτος του τη χρονική στιγμή
t = 8T, σε συνάρτηση με το αρχικό πλάτος Αο. ( Απ : Αο / 16 )
9.19 Το πλάτος μιας φθίνουσας ταλάντωσης μειώνεται σύμφωνα με την σχέση: Α =

Aoe−Λt. Σε χρονικό διάστημα t1 = 30sec πραγματοποιούνται 40 πλήρεις ταλαντώ-
σεις, και το πλάτος γίνεται ίσο με Αο/5. Να υπολογίσετε το πλάτος της ταλάντω-
σης όταν πραγματοποιηθούν ακόμη 80 ταλαντώσεις. ( Απ : Αο/125 )
9.20 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί φθίνουσα ταλάντωση αρχικού πλάτους Α και

αρχικής ενέργειας Ε. Σε πόσο χρόνο εκλύεται θερμότητα ίση με 8Ε/9;
Δίνεται: Λ = 2ln3 sec−1. ( Απ: 0.5 sec )
9.21 Υλικό σημείο εκτελεί φθίνουσα γραμμική ταλάντωση. Η αρχική του ενέργεια είναι
ίση με 100J ενώ μετά από 2 ταλαντώσεις είναι 50J. α) Υπολογίστε την περίοδο
ταλάντωσης. β) Μετά από πόσες ταλαντώσεις το πλάτος έχει πέσει στο μισό
του αρχικού; γ) Υπολογίστε το έργο της δυναμικής αντίστασης εκείνη τη στιγμή.
Δίνεται Λ = ln2 sec−1 ( Απ : α) 0.25 sec β) 4 γ) −75 J )
9.22 Υλικό σημείο μάζας m = 1kg εκτελεί φθίνουσα γραμμική ταλάντωση σταθεράς
d = 100N/m. Ο συντελεστής απόσβεσης λόγω τριβών είναι ίσος με b = 15kg/s.
Εκτρέπουμε αρχικά το σώμα κατά 0.2m και τη χρονική στιγμή t = 0 το αφήνουμε
ελεύθερο. α) Υπολογίστε την αρχική του επιτάχυνση. β) Εξάγετε μια σχέση της
επιτάχυνσης σε συνάρτηση με την ταχύτητα του σώματος υ και την απο-
μάκρυνση του. γ) Με ποιον ρυθμό χάνει ενέργεια το σώμα τη στιγμή που η
ταχύτητά του έχει μέτρο υ = 1m/s; Δεχόμαστε ότι η κυκλική συχνότητα ταλά-
ντωσης ταυτίζεται με την κυκλική ιδιοσυχνότητα.
( Απ : α) 20 m/s2 β) α = −100x − 15υ γ) 15 J/s )
9.23 Το πλάτος μιας φθίνουσας μηχανικής ταλάντωσης κάποια χρονική στιγμή t είναι
16cm, ενώ μετά από χρόνο ίσο με μια περίοδο είναι 12cm. Aν το αρχικό πλάτος
ταλάντωσης είναι Αo = 128cm, υπολογίστε τον αριθμό των ταλαντώσεων που με-
σολαβούν από την έναρξη της ταλάντωσης μέχρι την χρονική στιγμή t. Υπολογί-
στε το χρόνο υποδιπλασιασμού του πλάτους σε συνάρτηση με την περίοδο ταλά-
ντωσης Τ. Δίνονται ln2 = 0.7 και ln3 = 1.1. ( Απ : α) 7 ταλ. β) 7Τ/3 )
9.24 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί φθίνουσα ταλάντωση και τη χρονική στιγμή t = 0

έχει πλάτος Αο = 8cm. Τη χρονική στιγμή t = ln2 sec το πλάτος του είναι Α = 4cm.
Έστω ότι δεν υπάρχει αρχική φάση. α) Υπολογίστε τη σταθερά Λ.
Αν η σταθερά απόσβεσης είναι b = 10N/s και η περίοδος ταλάντωσης Τ = 0.4sec
να υπολογίσετε: β) τη θερμότητα που εκλύεται στο περιβάλλον σε χρόνο t =
2ln2 sec. γ) το έργο της δύναμης απόσβεσης από τη χρονική στιγμή t = ln2 sec
έως τη χρονική στιγμή t = 2ln2 sec. δ) το ρυθμό απώλειας ενέργειας τη χρονική
στιγμή t = 2ln2 sec. Δίνεται η σταθερά ταλάντωσης D = 250N/m.
( Απ : α) Λ = 1 sec−1 β) 0.75 J γ) 0.15 J δ) 1 J/s )
9.25 Το αρχικό πλάτος μιας φθίνουσας ταλάντωσης μηχανικού συστήματος μάζας m =

1kg είναι 32cm, ενώ μετά από 3sec είναι 24cm. Αν η περίοδος ταλάντωσης είναι
Τ = 1sec, υπολογίστε: α) Τη σταθερά Λ. β) Το χρόνο υποδιπλασιασμού του
πλάτους. γ) Το έργο της δύναμης F = −bυ, στα πρώτα 3sec. δ) Τη συνολική
θερμότητα λόγω τριβών, όταν το σώμα ηρεμήσει. Δίνονται: π2 = 10, ln2 = 0.7,
ln3 = 1.1. Δεχόμαστε κατά προσέγγιση οτι η συχνότητα της φθίνουσας ταλάντω-
σης ταυτίζεται με την ιδιοσυχνότητά της, όταν b = 0.
( Απ : α) 0.1 sec−1 β) 10ln2 γ) 0.896 J δ) 2.048 J )
10. Εξαναγκασμένες μηχανικές ταλαντώσεις

Ερωτήσεις
10.1 Στην εξαναγκασμένη ταλάντωση ενός μηχανικού συστήματος:

α. Το σύστημα δέχεται από τον διεγέρτη ενέργεια ίση με αυτήν που χάνει στην
διάρκεια μιας περιόδου.
β. Το σύστημα ταλαντώνεται με σταθερό πλάτος.
γ. Η συχνότητα του διεγέρτη είναι ίση με την ιδιοσυχνότητα του συστήματος.
δ. Η συχνότητα του διεγέρτη εξαρτάται από την ιδιοσυχνότητα του συστήματος.
ε. Όταν η συχνότητα του διεγέρτη πάρει πολύ μεγάλες τιμές το πλάτος ταλά-
ντωσης απειρίζεται.
10.2 Γιατί όταν fδ > fο , μειώνεται το πλάτος της εξαναγκασμένης ταλάντωσης όταν
αυξάνεται η συχνότητα του διεγέρτη;
10.3 Σώμα μάζας m = 1kg είναι δεμένο στο ένα άκρο οριζοντίου ελατηρίου σταθεράς
Κ = 100N/m του οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο. Στο σώμα
επιδρά εξωτερική δύναμη με συχνότητα f = 10Hz.
Ι. Με ποιά συχνότητα ταλαντώνεται το σύστημα;
ΙΙ. Αν διπλασιαστεί η συχνότητα του διεγέρτη, το πλάτος ταλάντωσης:
α. θα αυξηθεί β. θα ελαττωθεί γ. θα παραμείνει σταθερό
10.4 Σώμα μάζας m είναι δεμένο με ελατήριο σταθεράς Κ και ταλαντώνεται υπό την
επίδραση εξωτερικής δύναμης, συχνότητας 3Hz. Αν m = 1kg, ποιά πρέπει να
είναι η σταθερά του ελατηρίου Κ ώστε το σώμα να ταλαντώνεται με το μέγιστο
δυνατό πλάτος;
10.5 Σώμα μάζας m = 2kg είναι δεμένο στο ένα άκρο ελατηρίου σταθεράς Κ = 200π2
N/m, του οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο, και εκτελεί εξανα-
γκασμένη ταλάντωση σύμφωνα με την εξίσωση: x = Αημ4t.
Ι. Αποδείξτε οτι το σώμα εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση.
ΙΙ. Αποδείξτε οτι αν διπλασιαστεί η συχνότητα του διεγέρτη, το πλάτος της ταλά-
ντωσης θα αυξηθεί.
10.6 Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές:

Στο συντονισμό:
α. Το πλάτος της ταλάντωσης εξαρτάται από την συχνότητα του διεγέρτη.
β. Το πλάτος της ταλάντωσης εξαρτάται από την σταθερά απόσβεσης b.
γ. Όσο πιο μεγάλο είναι το b, τόσο πιο μικρό είναι το πλάτος της ταλάντωσης.
δ. Αν b = 0, το πλάτος της ταλάντωσης απειρίζεται.
ε. Όταν αυξάνεται το b, η συχνότητα συντονισμού ελαττώνεται.
Επανάληψη
10.7 Στην εξαναγκασμένη ταλάντωση:

α. Το πλάτος της ταλάντωσης παραμένει σταθερό.
β. Το πλάτος της ταλάντωσης μειώνεται εκθετικά με τον χρόνο.
γ. Η ενέργεια του συστήματος που ταλαντώνεται παραμένει σταθερή.
δ. Σε κάθε περίοδο προσφέρεται στο σύστημα το ίδιο ποσό ενέργειας.
ε. Ο ρυθμός με τον οποίο προσφέρεται ενέργεια είναι ίσος με τον ρυθμό με
τον οποίο το σύστημα χάνει ενέργεια.

α. Η συχνότητας του συστήματος στην εξαναγκασμένη ταλάντωση μεγιστοποιείται
στον συντονισμό.
β. Η συχνότητας του συστήματος στην εξαναγκασμένη ταλάντωση εξαρτάται από
τα φυσικά χαρακτηριστικά του συστήματος.
γ. Όταν fo  fδ, δεν έχουμε αρμονική ταλάντωση.
δ. Στον συντονισμό δεν έχουμε απώλεια ενέργειας.
10.9 Ταλαντούμενο σώμα ελατηρίου μάζας έχει ιδιοπερίοδο Το, και εκτελεί εξανα-
γκασμένη ταλάντωση με περίοδο Τ. Η μάζα του συστήματος με κάποιον τρόπο
αυξάνεται. Ποιά από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστή;
α. Η ιδιοπερίοδος Το αυξάνεται.
β. Η ιδιοπερίοδος Το ελλατώνεται.
γ. Η περίοδος ταλάντωσης Τ αυξάνεται.
δ. Η περίοδος ταλάντωσης Τ ελαττώνεται.
ε. Τίποτα από τα παραπάνω.
10.10 Ποιές από τις προτάσεις είναι σωστές για την εξαναγκασμένη ταλάντωση;
α. Το πλάτος ταλάντωσης μικραίνει αν αυξήσουμε τη συχνότητα του διεγέρτη.
β. Δεν έχουμε μεταφορά ενέργειας από το διεγέρτη στο ταλαντούμενο σύστημα
επειδή το πλάτος της ταλάντωσης είναι σταθερό.
γ. Έχουμε διαρκώς μετατροπή μηχανικής ενέργειας της ταλάντωσης σε θερμότη-
τα λόγω τριβών.
10.11 Προσπαθώντας να συντονίσουμε ένα ταλαντούμενο μηχανικό σύστημα, παρατη-

ρούμε οτι καθώς αυξάνουμε την συχνότητα του διεγέρτη, το πλάτος της ταλά-
ντωσης αυξάνεται. Είναι η συχνότητα αυτή μικρότερη ή μεγαλύτερη από την
ιδιοσυχνότητα του συστήματος; Δικαιολογείστε την απάντησή σας.
10.12 Δίνεται ότι το πλάτος μιας εξαναγκασμένης μηχανικής ταλάντωσης με απόσβεση

υπό την επίδραση μιας εξωτερικής περιοδικής δύναμης είναι μέγιστο. Αν διπλα-
σιάσουμε τη συχνότητα της δύναμης αυτής το πλάτος της ταλάντωσης θα:
α. διπλασιασθεί. β. μειωθεί.
γ. τετραπλασιασθεί. δ. παραμείνει το ίδιο.
10.13 Η συχνότητα της εξαναγκασμένης ταλάντωσης...

α. είναι πάντα ίση με την ιδιοσυχνότητα της ταλάντωσης.
β. είναι πάντα μεγαλύτερη από την ιδιοσυχνότητα της ταλάντωσης.
γ. είναι ίση με τη συχνότητα του διεγέρτη.
δ. είναι πάντα μικρότερη από την ιδιοσυχνότητα της ταλάντωσης.
10.14 Σώμα μάζας m είναι κρεμασμένο από ελατήριο σταθεράς k και εκτελεί
εξαναγκασμένη ταλάντωση πλάτους Α1 και συχνότητας f1. Παρατηρούμε ότι, αν η
συχνότητα του διεγέρτη αυξηθεί και γίνει f2, το πλάτος της εξαναγκασμένης
ταλάντωσης είναι πάλι Α1. Για να γίνει το πλάτος της εξαναγκασμένης
ταλάντωσης μεγαλύτερο του Α1, πρέπει η συχνότητα f του διεγέρτη να είναι:
α. f > f2 β. f < f1 γ. f1 < f < f2
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
10.15 Σώμα μάζας m = 1kg εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση δεμένο στο ένα άκρο
ελατηρίου σταθεράς Κ = 100N/m. Η εξίσωση της απομάκρυνσής του είναι:
x = 0.2ημπt (S.I.). α) Υπολογίστε την περίοδο και την συχνότητα της ταλάντωσης.
β) Την εξίσωση της ταχύτητας και της επιτάχυνσης του σώματος σε συνάρτηση
με τον χρόνο. γ) Αν η σταθερά απόσβεσης είναι b = 2kg/s, να γράψετε την
εξίσωση της δύναμης απόσβεσης που ασκείται στο σώμα σε συνάρτηση με το
χρόνο και να την παραστήσετε γραφικά. δ) Γιατί το πλάτος ταλάντωσης δεν
είναι το μέγιστο δυνατό;
( Απ : α) 2 sec , 0.5 Hz β) υ = 0.2πσυνπt , α = -0.2π2ημπt γ) Fb = −0.4πσυνπt )
10.16 Η εξίσωση της δύναμης που ασκεί εξωτερικός διεγέρτης σε σώμα που εκτελεί
εξαναγκασμένη ταλάντωση σε συντονισμό, πλάτους 0.4m, είναι: F = 8συν(2t + π/3)
α) Να υπολογίσετε την σταθερά απόσβεσης b. β) Να γράψετε την εξίσωση της
απομάκρυνσης του σώματος σε συνάρτηση με τον χρόνο. γ) Από ποιά σχέση
δίνεται ο ρυθμός με τον οποίο το εξωτερικό αίτιο προσφέρει ενέργεια στο
σώμα; Υπολογίστε τον παραπάνω ρυθμό για t = 0, καθώς και την μέγιστη τιμή
του. ( Απ : α) 10 Kg/s β) x = 0.4ημ(2t + π/3)
γ) P = 6.4συν2(2t + π/3) , Pt = 0 = 1.6 W , Pmax = 6.4 W )
10.17 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση πλάτους Α. Αποδείξτε

οτι η ενέργεια που του προσφέρεται ανά περίοδο είναι: Ε = πbωΑ2, όπου ω η
κυκλική συχνότητα ταλάντωσης και b η σταθερά απόσβεσης.
10.18 Σημειακό αντικείμενο εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση σε συντονισμό σύμφωνα

με την εξίσωση: x = 0.2ημπt. α) Αν b = 4kg/s, υπολογίστε την εξίσωση της
δύναμης που ασκεί ο εξωτερικός διεγέρτης στο σώμα σε συνάρτηση με το
χρόνο. β) Πόση ενέργεια προσφέρεται στο σώμα ανά περίοδο; γ) Πόση
ενέργεια προσφέρεται στο σώμα σε σε χρόνο t = 10sec; Δεχόμαστε κατά
προσέγγιση οτι η συχνότητα της φθίνουσας ταλάντωσης ταυτίζεται με την
ιδιοσυχνότητά της, όταν b = 0. Δίνεται: π2 = 10.
( Απ : α) F = 0.8πσυνπt β) 1.6 J γ) 8 J )
10.19 Σώμα μάζας m = 2kg είναι δεμένο στο ένα άκρο οριζόντιου ελατηρίου, του
οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο, και εκτελεί εξαναγκασμένη
ταλάντωση. Πειραματικά, υπολογίστηκε όταν ταλαντώνεται με μέγιστο πλάτος, η
συχνότητα ταλάντωσής του είναι 10/π Hz. Υπολογίστε τη σταθερά του ελατηρίου
Κ. ( Απ : 800 N/m )
Επανάληψη
10.20 Στο σχήμα ο κινούμενος τροχός έχει ακτίνα R = 0.2m, το

ελατήριο έχει σταθερά Κ = 100N/m και το σώμα m έχει μάζα
1kg. Ο τροχός περιστρέφεται με συχνότητα f = 4/π Hz, και το
νήμα που είναι στερεωμένο στην περιφέρειά του αναγκάζει το K
σώμα να εκτελέσει αρμονική ταλάντωση πλάτους Α = 0.4m.
α) Να γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσης του σώματος
σε συνάρτηση με το χρόνο. Δεχθείτε ότι δεν υπάρχει αρχική m
φάση. β) Αυξάνουμε ελάχιστα τη συχνότητα περιστροφής του τροχού. Το πλάτος
ταλάντωσης του σώματος θα αυξηθεί, ή θα μειωθεί και γιατί; γ) Αν το μέγιστο
πλάτος στο συντονισμό είναι ίσο με Α = 0.8m, να σχεδιάσετε τη μεταβολή του
πλάτους του m σε συνάρτηση με τη συχνότητα f σε βαθμολογημένους άξονες.
( Απ : α) x = 0,4ημ8t (S.I.) β) θα αυξηθεί )
10.21 Σώμα m εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση έχοντας το μέγιστο δυνατό πλάτος,

Α = 0.2m, με συχνότητα f = 4Hz. Αν b = 20kg/s, να γράψετε τις εξισώσεις της
δύναμης του διεγέρτη και του ρυθμού προσφοράς ενέργειας από αυτόν σε
συνάρτηση με το χρόνο. Δεν υπάρχει αρχική φάση. Να τις σχεδιάσετε σε
βαθμολογημένους άξονες και να υπολογίσετε τις τιμές τους τη χρονική στιγμή
t = 0.5sec. dWF 2
( Απ : α) F = 32πσυν8πt β) = 512συν 8πt (S.I.) )
dt
10.22 Σε δρόμο πεδιάδας πέρασε ερπυστριοφόρο μηχάνημα (τανκ) , το οποίο άφησε
ίχνη με μορφή κοιλωμάτων και υψωμάτων, που απέχουν μεταξύ τους απόσταση
l = 0.3m. Από τον ίδιο δρόμο πέρασε δίτροχη άμαξα η οποία έχει ελατήρια
τέτοια ώστε να συμπιέζονται κατά Δl = 1cm όταν φορτίζονται με βάρος Β = 10Ν.
Με ποιά ταχύτητα κινήθηκε η άμαξα πάνω στα ίχνη που άφησε ο ερπυστήρας
αν κατά την κίνησή της φέρεται σε συντονισμο; Η ολική μάζα άμαξας – φορτίου
είναι Μ = 10kg. ( Απ : 0.47 m/s )
ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ
10.23 Στο ένα άκρο ιδανικού οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς Κ = 100N/m είναι
στερεωμένο σώμα μάζας m = 1kg το οποίο μπορεί να κινείται σε οριζόντιο
επίπεδο. Το άλλο άκρο του ελατηρίου στερεώνεται σε ακλόνητο σημείο. Απομα-
κρύνουμε το σώμα από την θέση ισορροπίας του κατά την διεύθυνση του άξονά
του κατά A = 0.2m και το αφήνουμε ελεύθερο. Λόγω τριβών το πλάτος της
ταλάντωσης ελαττώνεται κατά 20% μετά από κάθε πλήρη ταλάντωση.
α) Ποιά είναι η ιδιοσυχνότητα fο του ταλαντωτή; β) Πόση ενέργεια αφαιρείται
από τον ταλαντωτή μέσω του έργου των τριβών στην διάρκεια μιας περιόδου;
γ) Πόση ενέργεια πρέπει να μεταφερθεί στον ταλαντωτή μέσω του έργου
εξωτερικής περιοδικής δύναμης, σε χρόνο t = 62.8sec, ώστε να εκτελεί αμείωτες
ταλαντώσεις με συχνότητα fο; ( Απ : α) 5/π Hz β) 0.72 J γ) 72 J )
10.24 Σώμα μάζας m = 1kg είναι δεμένο στο άκρο οριζοντίου ελατηρίου σταθεράς
Κ = 400N/m, του οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο. Το σώμα
εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση με εξίσωση απομάκρυνσης x = 0,4ημ20t (S.I.).
α) Αποδείξτε ότι το σώμα ταλαντώνεται με το μέγιστο δυνατό πλάτος. β) Αν η
σταθερά απόσβεσης είναι b = 20kg/s να γράψετε την εξίσωση της δύναμης του
διεγέρτη σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Ποιος είναι ο μέγιστος ρυθμός προσφο-
ράς ενέργειας από το διεγέρτη; δ) Αυξάνουμε ελάχιστα το ω. Τι θα συμβεί στο
πλάτος ταλάντωσης; ( Απ : β) F = 160συν20t (S.I.) γ) 1280 J/s δ) θα μειωθεί )
11. Φθίνουσες ‒ εξαναγκασμένες ηλεκτρικές ταλαντώσεις

Ερωτήσεις
11.1 Κύκλωμα RLC εκτελεί φθίνουσες ηλεκτρικές ταλαντώσεις. Το φορτίο του

πυκνωτή:
α. Αυξάνεται γραμμικά με τον χρόνο. β. Παραμένει σταθερό.
γ. Μειώνεται γραμμικά με τον χρόνο. δ. Μειώνεται εκθετικά με τον χρόνο.
11.2 Ι. Για σταθερή τιμή της αντίστασης R σε ένα κύκλωμα RLC , η συχνότητα της
φθίνουσας ταλάντωσης:
ΙΙ. Οταν αυξηθεί η τιμή της αντίστασης R , η παραπάνω συχνότητα:

11.3 Κύκλωμα RLC που εκτελεί φθίνουσες ηλεκτρικές ταλαντώσεις:

α. Η περίοδος ταλάντωσης παραμένει σταθερή.
β. Η αρχική ενέργεια του πυκνωτή μετατρέπεται σταδιακά σε θερμότητα.
γ. Η μέγιστη τιμή της έντασης του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα μειώνε-
ται εκθετικά με το χρόνο.
δ. Σε κάθε περίοδο αναπτύσσεται το ίδιο ποσό θερμότητας.
ε. Ο ρυθμός ανάπτυξης θερμότητας ελαττώνεται συνεχώς.
στ. Η θερμότητα που αναπτύσσεται στην διάρκεια της πρώτης περιόδου ταλάντω-
σης είναι ίση με την αντίστοιχη της δεύτερης.
11.4 Στο κύκλωμα του σχήματος έχουμε μετατροπή ενέργειας:

α. ηλεκτρικού πεδίου σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου.
β. ηλεκτρικού πεδίου σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου και θερμότητα.
γ. μαγνητικού πεδίου σε ενέργεια ηλεκτρικού πεδίου και θερμότητα.
11.5 Συμπληρώστε τα κενά στην παρακάτω πρόταση:

Κατά τις φθίνουσες ηλεκτρικές ταλαντώσεις έχουμε μετατροπή της _________
ενέργειας σε μαγνητική και αντιστρόφως. Όμως στη διάρκεια του φαινομένου,
ποσότητα των ενεργειών μετατρέπεται σε _________ πάνω στην αντίσταση R.
11.6 Σε ιδανικό κύκλωμα ηλεκτρικών ταλαντώσεων LC, τη στιγμή που το φορτίο του
πυκνωτή είναι το μισό του μέγιστου φορτίου του (q = Q/2), η ενέργεια UB του
μαγνητικού πεδίου του πηνίου είναι το: α. 25% β. 50% γ. 75%
της ολικής ενέργειας Ε του κυκλώματος.
11.7 Κύκλωμα RLC εκτελεί εξαναγκασμένη ηλεκτρική ταλάντωση. Ποιές από τις παρα-
κάτω προτάσεις είναι σωστές;
1
α. H συχνότητα ταλάντωσης είναι f  .
2 LC
β. Αφού η ταλάντωση είναι αμείωτη δεν έχουμε μετατροπή ενέργειας σε θερμό-
τητα.
Επανάληψη
γ. Η ενέργεια που προσφέρεται από την εξωτερική πηγή είναι ανά περίοδο
σταθερή.
11.8 Κύκλωμα RLC με L = 2Η και C = 2μF εκτελεί εξαναγκασμένη ηλεκτρική ταλάντω-

ση υπό την επίδραση πηγής της μορφής: v = Vημ20πt.
Ι. Ποιά είναι η συχνότητα ταλάντωσης του παραπάνω κυκλώματος;
ΙΙ. Εξηγείστε το γεγονός οτι η μέγιστη τιμή του ρεύματος Ιο δεν παίρνει τη
μεγαλύτερη θεωρητική τιμή.
11.9 Δύο κυκλώματα LC βρίσκονται σε επαγωγική σύζευξη. Αν L1 = 2H, C1 = 2μF, για

ποιό από τα παρακάτω ζεύγη τιμών το Qο του πυκνωτή του πρώτου κυκλώματος
είναι μεγαλύτερο;
α. L2 = 1H, C2 = 10μF β. L2 = 2H, C2 = 3μF γ. L2 = 3H, C2 = 1μF
11.10 Κύκλωμα RLC τροφοδοτείται από τάση της μορφής: V = Vοημωt, της οποίας
μπορούμε να μεταβάλλουμε την κυκλική συχνότητα ω. Αντιστοιχίστε τις σχέσεις
της αριστερής στήλης με τις εκφράσεις της δεξιάς.
α. 0 < ω < ωο i. Μεγιστοποίηση της έντασης του ρεύματος
β. ω = ωο ii. Αύξηση της ω θα οδηγήσει σε ελάττωση του Ι
γ. ω > ωο iii. Αύξηση της ω θα οδηγήσει σε αύξηση του Ι
11.11 Ενώ ακούμε ένα ραδιοφωνικό σταθμό που εκπέμπει σε συχνότητα 100MHz,
θέλουμε να ακούσουμε το σταθμό που εκπέμπει σε 100.4MHz. Για το σκοπό
αυτό στο δέκτη πρέπει να…
α. αυξήσουμε τη χωρητικότητα του πυκνωτή.
β. αυξήσουμε την αυτεπαγωγή του πηνίου.
γ. ελαττώσουμε τη χωρητικότητα του πυκνωτή.
R
11.12 Στο κύκλωμα των εξαναγκασμένων ηλεκτρικών ταλαντώσεων του
σχήματος. L
α. το πλάτος Ι της έντασης του ρεύματος είναι ανεξάρτητο της
C
συχνότητας της εναλλασσόμενης τάσης. ~
β. η συχνότητα της ηλεκτρικής ταλάντωσης του κυκλώματος είναι V
πάντοτε ίση με την ιδιοσυχνότητά του.
γ. η ιδιοσυχνότητα του κυκλώματος είναι ανεξάρτητη της χωρητικότητας C του
πυκνωτή.
δ. όταν η συχνότητα της εναλλασσόμενης τάσης γίνει ίση με την ιδιοσυχνότητα
του κυκλώματος, έχουμε μεταφορά ενέργειας στο κύκλωμα κατά το βέλτιστο
τρόπο.
11.13 Κύκλωμα RLC εκτελεί φθίνουσες ηλεκτρικές ταλαντώσεις. Κάποια χρονική στιγμή
t1 το φορτίο του πυκνωτή είναι Q = 12mC, ενώ το ρεύμα που διαρρέει το
κύκλωμα είναι μηδέν. Τη χρονική στιγμή t2 ο πυκνωτής έχει εκφορτιστεί, ενώ το
ρεύμα που διαρρέει το κύκλωμα είναι ίσο με Ι = 4Α. Αν C = 2μF, L = 2Η,
υπολογίστε τη θερμότητα που εκλύεται ανάμεσα στις χρονικές στιγμές t1 και t2.
( Απ : 20 J )
11.14 Πυκνωτής έχει αρχικό φορτίο Qo και συνδέεται στα άκρα ιδανικού πηνίου
συντελεστή αυτεπαγωγής L μέσω αντίστασης R. Πόση ενέργεια πρέπει να
προσφέρουμε ανά περίοδο ώστε το σύστημα να εκτελεί εξαναγκασμένες
ηλεκτρικές ταλαντώσεις; Εξηγείστε γιατί στο συντονισμό προσφέρεται το μέγιστο
ποσό ενέργειας. Q R
2
( Απ: o
)
2 LCf
11.15 Κύκλωμα RLC με R = 500Ω, L = 2H και C = 2μF, εκτελεί εξαναγκασμένες
ηλεκτρικές ταλαντώσεις υπό την επίδραση εξωτερικής πηγής. Αν για t = 0 η τάση
στα άκρα του πυκνωτή είναι μέγιστη, και ίση με Vmax = 8V, και το ρεύμα που
διαρρέει το κύκλωμα μεταβάλλεται σύμφωνα με τη σχέση: i = −Ιημ500t:
α) Εξετάστε αν το κύκλωμα βρίσκεται σε κατάσταση συντονισμού.
β) Υπολογίστε το μέγιστο φορτίο του πυκνωτή Qο και τη μέγιστη ένταση του
ρεύματος Ι. γ) Πόσο είναι το φορτίο του πυκνωτή όταν το ρεύμα που διαρρέει
το κύκλωμα είναι i = 4mA; δ) Να γραφεί η εξίσωση της τάσης στα άκρα του
πυκνωτή σε συνάρτηση με το χρόνο και να παρασταθεί γραφικά.
ε) Αν διπλασιαστεί η συχνότητα της εξωτερικής πηγής, η μέγιστη τιμή του
ρεύματος θα αυξηθεί, θα ελαττωθεί ή θα παραμείνει η ίδια; Δικαιολογείστε την
απάντησή σας. ( Απ : β) 16 μC , 810−3 Α γ) 8√3 μC δ) Vc = 8συν500t )
12. Σύνθεση ταλαντώσεων

Ερωτήσεις
12.1 Η περίοδος 2 απλών αρμονικών ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται γύρω από

το ίδιο σημείο, και στην ίδια διεύθυνση, είναι 2sec. Υπολογίστε την διαφορά
φάσης μεταξύ τους, αν η πρώτη ταλάντωση προηγείται χρονικά της δεύτερης
κατά:
α. t = 1sec ______ β. t = 0.5sec ______ γ. t = 2sec ______
12.2 Η διαφορά φάσης των 2 παρακάτω εξισώσεων απομάκρυνσης απλών αρμονικών

ταλαντώσεων x1 = 0.5ημ(ωt + π/2) και x2 = 0.5ημ(ωt + π/3) είναι:
α. π/2 β. π/3 γ. π/6 δ. 0
12.3 Η σύνθεση 2 αρμονικών ταλαντώσεων της ίδιας διεύθυνσης, ίδιας συχνότητας

που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο σημείο, είναι:
α. περιοδική κίνηση, όχι όμως ταλάντωση.
β. ταλάντωση, όχι όμως αρμονική.
γ. αρμονική ταλάντωση της ίδιας κυκλικής συχνότητας με τις παραπάνω ταλα-
ντώσεις.
δ. αρμονική ταλάντωση, της ίδιας κυκλικής συχνότητας και της ίδιας φάσης με
τις παραπάνω 2 ταλαντώσεις.
12.4 Κατά τη σύνθεση 2 αρμονικών ταλαντώσεων της ίδιας κυκλικής συχνότητας ω,

θέλουμε να προκύψει αρμονική ταλάντωση, με κυκλική συχνότητα επίσης ω.
Απαραίτητες προϋποθέσεις για να συμβεί αυτό είναι:
Επανάληψη
α. Οι 2 ταλαντώσεις να βρίσκονται στην ίδια διεύθυνση.

β. Οι 2 ταλαντώσεις να έχουν το ίδιο πλάτος.
γ. Οι 2 ταλαντώσεις να έχουν διαφορά φάσης μηδέν.
δ. Οι 2 ταλαντώσεις να πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο σημείο.
12.5 Κατά την σύνθεση 2 ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο
σημείο και στην ίδια διεύθυνση, με εξισώσεις απομάκρυνσης: x1 = 3ημ20t και
x2 = 3ημ(20t + π/2) , (x1, x2 σε cm), προκύπτει αρμονική ταλάντωση.
Ι. Το πλάτος της είναι ……………… cm.
II. Η διαφορά φάσης της με την ταλάντωση x1 είναι ………………
ΙΙΙ. Η κυκλική συχνότητά της ω είναι …………….. rad/s.
12.6 Κατά τη σύνθεση 2 ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο

x2 = 4ημ(ω2t + φ2) προκύπτει αρμονική ταλάντωση με εξίσωση: x = 7ημ(20t + φ3).
Συμπληρώστε τα παρακάτω κενά:
ω2 = _________ φ2 = _________ φ3 = _________

x2 = 4ημ(ω2t + φ2) προκύπτει αρμονική ταλάντωση με εξίσωση: x = 1ημ(20t + φ3).
Συμπληρώστε τα παρακάτω κενά:
ω2 = _________ φ2 = _________ φ3 = _________

x2 = 4ημ(20t + φ2) προκύπτει αρμονική ταλάντωση.
Αντιστοιχίστε τις πιθανές τιμές της φ2 στην αριστερή στήλη, με το πλάτος της
συνισταμένης ταλάντωσης στη δεξιά.
α. 0 i. 1
β. π/2 ii. 4
γ. π iii. 5
iv. 7
12.9 Ποιά είναι η διαφορά φάσης των παρακάτω αρμονικών ταλαντώσεων:

x1 = Αημωt και x2 = Βσυνωt;
12.10 Κατά τη σύνθεση 2 ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο ση-
μείο και στην ίδια διεύθυνση, με εξισώσεις απομάκρυνσης: x1 = 5ημ(20t + φ1) και
x2 = 3ημ(20t + φ2) προκύπτει αρμονική ταλάντωση με πλάτος Α. (x1, x2 σε cm)
Ι. Η μέγιστη τιμή του πλάτους Α είναι _________.
ΙΙ. Η ελάχιστη τιμή του πλάτους Α είναι _________.
12.11 Κατά τη σύνθεση 2 ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο ση-
μείο και στην ίδια διεύθυνση, με εξισώσεις απομάκρυνσης: x1 = Αημωt και
x2 = Bημ(ωt + φ), σε ποιά περίπτωση η ολική ενέργεια της συνισταμένης ταλά-
ντωσης ταυτίζεται με το άθροισμα των ολικών ενεργειών των 2 παραπάνω
ταλαντώσεων;
12.12 Κατά τη σύνθεση δύο απλών αρμονικών ταλαντώσεων της ίδιας διεύθυνσης που
γίνονται γύρω από το ίδιο σημείο, προκύπτει απλή αρμονική ταλάντωση
σταθερού πλάτους, μόνο όταν οι επιμέρους ταλαντώσεις έχουν:
α. ίσες συχνότητες.
β. παραπλήσιες συχνότητες.
γ. διαφορετικές συχνότητες.
δ. συχνότητες που η μια είναι ακέραιο πολλαπλάσιο της άλλης.
12.13 Σώμα Σ εκτελεί ταυτόχρονα δύο απλές αρμονικές ταλαντώσεις που γίνονται γύρω
από το ίδιο σημείο, στην ίδια διεύθυνση, με εξισώσεις:
x1 = 5ημ10t και x2 = 8ημ(10t + π)
Η απομάκρυνση του σώματος κάθε χρονική στιγμή θα δίνεται από την εξίσωση:
α. y = 3ημ(10t + π) β. y = 3ημ10t γ. y = 11ημ(10t + π)
12.14 Το αποτέλεσμα της σύνθεσης δύο αρμονικών ταλαντώσεων που γίνονται πάνω
στην ίδια διεύθυνση και γύρω από την ίδια θέση ισορροπίας είναι μια νέα
αρμονική ταλάντωση, όταν οι δύο αρχικές ταλαντώσεις έχουν:
α. παραπλήσιες συχνότητες και ίδια πλάτη.
β. παραπλήσιες συχνότητες και διαφορετικά πλάτη.
γ. ίδιες συχνότητες και διαφορετικά πλάτη.
δ. ίδια πλάτη και διαφορετικές συχνότητες.
12.15 Κατά τη σύνθεση 2 αρμονικών ταλαντώσεων, ποιές είναι οι απαραίτητες προϋπο-

θέσεις ώστε να προκύψει διακρότημα;
α. Οι 2 ταλαντώσεις έχουν το ίδιο πλάτος.
β. Οι 2 ταλαντώσεις έχουν την ίδια κυκλική συχνότητα.
γ. Οι 2 ταλαντώσεις βρίσκονται στην ίδια διεύθυνση.
δ. Οι 2 ταλαντώσεις έχουν κυκλικές συχνότητες που διαφέρουν πολύ λίγο μετα-
ξύ τους.
12.16 Ι. Κατά τη σύνθεση 2 ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο

σημείο και στην ίδια διεύθυνση, με εξισώσεις απομάκρυνσης: x1 = 4ημ200πt
και x2 = 4ημ202πt (x1, x2 σε cm), προκύπτει ταλάντωση με πλάτος που δίνεται
από τη σχέση: ……………………………………….
ΙΙ. Η μέγιστη τιμή του πλάτους είναι ………… cm, και η ελάχιστη ………… cm.
ΙΙΙ. Η συχνότητα της ταλάντωσης που προκύπτει είναι ………… Hz.
IV. Η συχνότητα του διακροτήματος είναι ………… Hz.
V. Η περίοδος του διακροτήματος είναι ………… sec.
VI. Πόσα μέγιστα του διακροτήματος πραγματοποιούνται σε 2sec; ………
VII. Σχεδιάστε τη μεταβολή του διακροτήματος σε άξονες απομάκρυνσης – χρόνου.

σημείο και στην ίδια διεύθυνση, με εξισώσεις απομάκρυνσης: x1 = 4ημ200πt και
x2 = Α2ημω2t, προκύπτει διακρότημα. (x1, x2 σε cm)
Ι. Το πλάτος Α2 είναι ίσο με ……………….
ΙΙ. Η μέγιστη τιμή που παίρνει το πλάτος του διακροτήματος είναι ………………
Επανάληψη
ΙΙΙ. Αν πραγματοποιούνται 2 μέγιστα ανά δευτερόλεπτο, η περίοδος του

διακροτήματος είναι …………….. και η συχνότητά του …………….
IV. Ποιές από τις παρακάτω είναι πιθανές τιμές του ω2;
α. 196π rad/s β. 198π rad/s γ. 200π rad/s
δ. 202π rad/s ε. 204π rad/s

σημείο και στην ίδια διεύθυνση, με συχνότητες f1 = 400Hz και f2, προκύπτει
διακρότημα συχνότητας 2Hz.
Ι. Ποιές μπορεί να είναι οι τιμές της συχνότητας f2; ………… …………
ΙΙ. Ποιές είναι οι πιθανές τιμές της συχνότητας της ταλάντωσης που προκύπτει;
………… …………
ΙΙΙ. Πόσα μέγιστα του διακροτήματος πραγματοποιούνται σε 2sec; …………
12.19 Με τη βοήθεια γεννήτριας παραγωγής ακουστών ήχων, μπορούμε να υπολογί-

σουμε την συχνότητα ενός εξωτερικού ήχου. Μεταβάλλουμε την συχνότητα της
γεννήτριας ώστε σχεδόν να συμπέσει με την εξωτερική συχνότητα, και να
προκύψει διακρότημα. Αν η συχνότητα της γεννήτριας είναι 300 Hz και μετράμε
3 μέγιστα ανά δευτερόλεπτο, ποιές είναι οι πιθανές τιμές της συχνότητας του
εξωτερικού ήχου; ………… …………
12.20 Συνθέτουμε 2 αρμονικές ταλαντώσεις στην ίδια διεύθυνση, του ίδιου πλάτους,
γύρω από το ίδιο σημείο, και με συχνότητες f1 και f2 που διαφέρουν πολύ λίγο
μεταξύ τους. Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές για το αποτέ-
λεσμα που προκύπτει;
α. Η σύνθεση είναι αρμονική ταλάντωση.
β. Το πλάτος της ταλάντωσης που προκύπτει έχει τιμή 2Α.
γ. Το πλάτος της ταλάντωσης που προκύπτει είναι μεταβάλλόμενο σε συνάρτηση
με το χρόνο.
δ. Η συχνότητα της ταλάντωσης που προκύπτει είναι : f  f1  f 2 .
f1  f 2
ε. Η συχνότητα του διακροτήματος είναι: f  .
2
στ. Η συχνότητα του διακροτήματος είναι: f  f1  f 2 .
ζ. Το πλάτος της ταλάντωσης που προκύπτει παίρνει ακόμη και μηδενική τιμή.
12.21 Διακρότημα δημιουργείται κατά τη σύνθεση δύο απλών αρμονικών ταλαντώσεων

οι οποίες πραγματοποιούνται στην ίδια διεύθυνση και γύρω από την ίδια θέση
ισορροπίας, όταν οι δύο ταλαντώσεις έχουν:
α. ίσα πλάτη και ίσες συχνότητες.
β. άνισα πλάτη και ίσες συχνότητες.
γ. ίσα πλάτη και παραπλήσιες συχνότητες.
δ. ίσα πλάτη και συχνότητες εκ των οποίων η μια είναι πολλαπλάσια της άλλης.
12.22 Σώμα συμμετέχει ταυτόχρονα σε δυο απλές αρμονικές ταλαντώσεις που περι-
γράφονται από τις σχέσεις: x1 = Αημω1t και x2 = Αημω2t, των οποίων οι συχνό-
τητες ω1 και ω2 διαφέρουν λίγο μεταξύ τους. Η συνισταμένη ταλάντωση έχει:
α. συχνότητα 2(ω1 − ω2).

β. συχνότητα ω1 + ω2.
γ. πλάτος που μεταβάλλεται μεταξύ των τιμών μηδέν και 2Α.
δ. πλάτος που μεταβάλλεται μεταξύ των τιμών μηδέν και Α.
12.23 Να γραφεί η εξίσωση της απομάκρυνσης της συνισταμένης ταλάντωσης που προ-
κύπτει από τη σύνθεση 2 αρμονικών ταλαντώσεων στην ίδια διεύθυνση, του
ίδιου πλάτους, γύρω από το ίδιο σημείο, με εξισώσεις: x1 = 4ημ20t
και x2 = 4ημ(20t + φ) (S.I.), αν: α) φ = 0ο, β) φ = π, γ) φ = π/2, δ) φ = π/3.
( Απ : α) x = 8ημ20t β) x = 0 γ) x = 4√2ημ(ωt + π/4) δ) x = 4√3ημ(20t + π/6) )
12.24 α) Να γραφεί η εξίσωση της απομάκρυνσης της συνισταμένης ταλάντωσης που

προκύπτει από τη σύνθεση των παρακάτω ταλαντώσεων, που πραγματοποιούνται
στην ίδια διεύθυνση και γύρω από το ίδιο σημείο:
x1 = 2ημ100t , x2 = 2√3ημ(100t + π/2) (x1, x2 σε cm).
β) Για την ταλάντωση που προκύπτει, να γραφούν οι εξισώσεις της ταχύτητας
και της επιτάχυνσης σε συνάρτηση με το χρόνο.
( Απ : α) x = 4ημ(100t + π/3) (cm) β) υ = 4συν(100t + π/3) (S.I.) , α = −4000ημ(100t + π/3) )
12.25 Η εξίσωση απομάκρυνσης x = 0.3ημ(10πt + π) (S.I.) που πραγματοποιεί σώμα

μάζας m = 2kg προκύπτει από τη σύνθεση 2 αρμονικών ταλαντώσεων:
x1 = 0.4ημ10πt (S.I.) και x2 = x2(t). α) Να υπολογίσετε την εξίσωση ταλάντωσης
x2 = x2(t). β) Να υπολογίσετε την ολική ενέργεια του σώματος.
( Απ : α) x2 = 0.7ημ(10πt + π) (S.I.) β) 90 J )
12.26 Δίνονται οι εξισώσεις απομάκρυνσης των παρακάτω αρμονικών ταλαντώσεων που

πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο σημείο, και στην ίδια διεύθυνση:
x1 = Αημωt και x2 = Αημ(ωt + φ). Να υπολογιστεί η τιμή της φ ώστε η εξίσωση
της απομάκρυνσης που προκύπτει από την σύνθεση των δύο ταλαντώσεων να
έχει το ίδιο πλάτος Α. ( Απ : 2π/3 )
12.27 Να υπολογιστεί η εξίσωση της απομάκρυνσης που προκύπτει από τη σύνθεση

των παρακάτω 3 ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο σημείο,
και στην ίδια διεύθυνση: x1 = 2ημ100t, x2 = 8ημ(100t + π/3), x3 = 2√3ημ(100t + π/2)
( Απ : x = 12ημ(100t + π/3) )
12.28 Η εξίσωση της ταχύτητα αρμονικής ταλάντωσης που προκύπτει από την σύνθεση
2 ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο σημείο, και στην ίδια
διεύθυνση είναι: υ = 20συν(100t + π/6) (S.I.). α) Να υπολογιστεί η εξίσωση της
απομάκρυνσής της. β) Αν η μια από τις 2 ταλαντώσεις έχει απομάκρυνση που
δίνεται από την εξίσωση: x1 = 0.1√3ημ100t, υπολογίστε την εξίσωση της
δεύτερης. ( Απ : α) x = 0.2ημ(100t + π/6) β) x2 = 0.1ημ(100t + π/2) )
12.29 α) Να γραφεί η εξίσωση της απομάκρυνσης μιας σύνθετης ταλάντωσης σώματος

μάζας m = 1kg, που προκύπτει από την σύνθεση των παρακάτω ταλαντώσεων
που πραγματοποιούνται γύρω από το ίδιο σημείο, και στην ίδια διεύθυνση:

Επανάληψη
x1 = 4ημ10t και x2 = 4ημ(10t + π/3) (S.I.) β) Για την παραπάνω σύνθετη ταλάντω-
ση να γραφούν οι εξισώσεις της ταχύτητας και της επιτάχυνσης με τον χρόνο.
γ) Υπολογίστε το μέτρο της δύναμης επαναφοράς που ασκείται στο σώμα όταν
περνά από την θέση x = +2m. δ) Υπολογίστε την εξίσωση της δυναμικής
ενέργειας του σώματος σε συνάρτηση με το χρόνο. ε) Ποιά είναι η κινητική του
ενέργεια για t = 0; στ) Υπολογίστε την ολική ενέργεια ταλάντωσης.
( Απ : α) x = 4√3ημ(10t + π/6) β) υ = 40√3συν(10t + π/6) , α = −400√3ημ(10t + π/6)
γ) 200 Ν δ) U = 2400ημ2(10t + π/6) ε) 600 J στ) 2400 J )
12.30 Να γραφεί η εξίσωση της απομάκρυνσης της συνισταμένης ταλάντωσης που προ-
κύπτει από τη σύνθεση των 2 αρμονικών ταλαντώσεων στην ίδια διεύθυνση, του
ίδιου πλάτους, γύρω από το ίδιο σημείο, με εξισώσεις απομάκρυνσης:
x1 = 4ημ(100t + π/6) , x2 = 4ημ(ωt + φ), αν: α) φ = 2π/3, β) φ = π/2.
( Απ : α) 4√2ημ(100t + 5π/6) β) 4√3ημ(100t + π/3) )
12.31 Δύο απλές αρμονικές ταλαντώσεις πραγματοποιούνται στην ίδια ευθεία και γύρω
από το ίδιο σημείο. Η πρώτη έχει πλάτος Α1 = 20cm, συχνότητα f = 5Hz και
αρχική φάση φο = 0. Η δεύτερη έχει πλάτος Α2 = 40cm, την ίδια συχνότητα και
αρχική φάση φο = π. Ενα σώμα μάζας m = 0.5kg εκτελεί ταλάντωση που προ-
κύπτει από τη σύνθεση των 2 αυτών ταλαντώσεων. α) Να γραφεί η εξίσωση της
συνισταμένης ταλάντωσης. β) Να γραφεί η εξίσωση της δύναμης επαναφοράς.
γ) Να υπολογιστεί η ολική ενέργεια ταλάντωσης. δ) Να γραφούν οι εξισώσεις
σε συνάρτηση με το χρόνο για τη δυναμική και την κινητική ενέργεια ταλάντω-
σης. ( Απ : α) x = 0.2ημ(ωt + π) β) F = −10π2ημ(ωt + π)
γ) π2 J δ) U = π2ημ2(ωt + π) , Κ = π2συν2(ωt + π) )
12.32 Συνθέτουμε δύο απλές αρμονικές ταλαντώσεις που πραγματοποιούνται στην ίδια
ευθεία, και γύρω από το ίδιο σημείο, της μορφής: x1 = 4ημ100πt και x2 =
4ημ102πt (S.I.) α) Να γραφούν η μέγιστη καθώς και η ελάχιστη τιμή του
διακροτήματος. β) Να γραφεί η συχνότητα του διακροτήματος καθώς και η
εξίσωση της μεταβολής του σε συνάρτηση με τον χρόνο. γ) Να γραφεί η
εξίσωση της απομάκρυνσης της συνισταμένης ταλάντωσης που προκύπτει, σε
συνάρτηση με το χρόνο.
( Απ : α) 8 m , 0 β) 1 Hz , Α = 8συνπt γ) x = 8 συνπt ημ101πt )
12.33 Ενα διακρότημα προκύπτει από σύνθεση 2 απλών αρμονικών ταλαντώσεων που
έχουν την ίδια διεύθυνση, το ίδιο πλάτος Α = 10cm και συχνότητες f1 = 200Hz
και f2 = 202Hz. α) Να βρείτε την εξίσωση του πλάτους και την περίοδο του
διακροτήματος. β) Ποιό είναι το μέγιστο πλάτος και η συχνότητα της συνιστα-
μένης ταλάντωσης; ( Απ : α) Α = 20συν2πt , 0.5 sec β) 20 cm , 2 Hz )
12.34 Κατά τη σύνθεση δύο απλών αρμονικών ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται

στην ίδια ευθεία και γύρω από το ίδιο σημείο, προκύπτει διακρότημα. Η εξίσω-
ση της απομάκρυνσης της πρώτης ταλάντωσης είναι: x1 = 2ημ200πt, ενώ η δεύτε-
ρη έχει μεγαλύτερη κυκλική συχνότητα από την πρώτη. Αν έχουμε 2 μέγιστα του
διακροτήματος ανά δευτερόλεπτο, υπολογίστε: α) Τη συχνότητα του διακροτήμα-
τος. β) Τη συχνότητα της δεύτερης ταλάντωσης. γ) Την εξίσωση της απομάκρυ-
νσης της δεύτερης ταλάντωσης σε συνάρτηση με το χρόνο. δ) Την εξίσωση του

πλάτους σε συνάρτηση με τον χρόνο. ε) Την εξίσωση της απομάκρυνσης της

συνισταμένης ταλάντωσης σε συνάρτηση με τον χρόνο.
( Απ : α) 2 Hz β) 102 Hz γ) x2 = 2ημ204πt δ) Α = 4συν2πt ε) x = 4 συν2πtημ202πt )
12.35 Κατά τη σύνθεση 2 απλών αρμονικών ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται στην

ίδια ευθεία και γύρω από το ίδιο σημείο, εκ των οποίων η πρώτη έχει εξίσωση
απομάκρυνσης x1 = 10ημ200πt (S.I.), προκύπτει διακρότημα, με 4 μέγιστα ανά
δευτερόλεπτο. α) Ποιές είναι οι πιθανές εξισώσεις της απομάκρυνσης της δεύτε-
ρης ταλάντωσης σε συνάρτηση με το χρόνο; β) Για κάθε μία από αυτές να
γράψετε την εξίσωση μεταβολής του πλάτους σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Για
κάθε μία από τις παραπάνω συχνότητες, να γράψετε την εξίσωση της συνι-
σταμένης ταλάντωσης σε συνάρτηση με το χρόνο.
( Απ : α) x2 = 10ημ192πt , x2 = 10ημ208πt β) Α = 20συν4πt , Α = 20συν4πt
γ) x = 20 συν4πtημ196πt , x = 20 συν4πtημ204πt )
12.36 Κατά τη σύνθεση 2 απλών αρμονικών ταλαντώσεων που πραγματοποιούνται στην

ίδια ευθεία και γύρω από το ίδιο σημείο προκύπτει διακρότημα. Οι εξισώσεις
απομάκρυνσής τους είναι της μορφής: x1 = 6ημ200πt και x2 = 6ημ208πt (S.Ι.).
α) Υπολογίστε τη συχνότητα του διακροτήματος. β) Υπολογίστε την εξίσωση του
πλάτους σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Πόσος χρόνος μεσολαβεί ανάμεσα σε 2
μέγιστα του πλάτους; δ) Πόσα μέγιστα του πλάτους πραγματοποιούνται σε 10s;
ε) Ποιά είναι η συχνότητα της απομάκρυνσης της συνισταμένης ταλάντωσης σε
συνάρτηση με το χρόνο; στ) Να γραφεί η εξίσωση της απομάκρυνσης της συνι-
σταμένης ταλάντωσης σε συνάρτηση με το χρόνο. ζ) Πόσες ταλαντώσεις πραγμα-
τοποιούνται σε χρόνο ίσο με μια περίοδο του διακροτήματος;
( Απ : α) 4 Hz β) Α = 12συν4πt γ) 0.25 s δ) 40 ε) 102 Hz
στ) x = 12 συν2πtημ204πt ζ) 25.5 ταλαντώσεις )
13. Ερωτήσεις Θεωρίας (Θέματα Πανελληνίων)

Σε κάθε μία από τις ερωτήσεις που έχουν τρεις επιλογές (α. β. γ.), να δικαιολογείτε την
απάντησή σας.
13.1 Δύο σώματα Σ1 και Σ2 με ίσες μάζες ισορροπούν κρεμασμένα από κατακόρυφα
ιδανικά ελατήρια με σταθερές k1 και k2 αντίστοιχα, που συνδέονται με τη σχέση
k1 = k2/2. Απομακρύνουμε τα σώματα Σ1 και Σ2 από τη θέση ισορροπίας τους
κατακόρυφα προς τα κάτω κατά x και 2x αντίστοιχα και τα αφήνουμε ελευθέρα
την ίδια χρονική στιγμή, οπότε εκτελούν απλή αρμονική ταλάντωση. Τα σώματα
διέρχονται για πρώτη φορά από τη θέση ισορροπίας τους:
α. ταυτόχρονα.
β. σε διαφορετικές χρονικές στιγμές με πρώτο το Σ1.
γ. σε διαφορετικές χρονικές στιγμές με πρώτο το Σ2 .
13.2 Σώμα μάζας Μ έχει προσδεθεί στο κάτω άκρο κατακόρυφου ιδανικού ελατηρίου
σταθεράς Κ του οποίου το άνω άκρο είναι στερεωμένο σε ακλόνητο σημείο.
Απομακρύνουμε το σώμα κατακόρυφα προς τα κάτω κατά απόσταση α από τη

Επανάληψη
θέση ισορροπίας και το αφήνουμε ελεύθερο να κάνει ταλάντωση. Επαναλαμβά-

νουμε το πείραμα και με ένα άλλο ελατήριο σταθεράς Κ΄ = 4Κ.
Να γίνουν οι γραφικές παραστάσεις των δυναμικών ενεργειών των δύο ταλαντώ-
σεων σε συνάρτηση με την απομάκρυνση στο ίδιο διάγραμμα.
13.3 Σώμα μάζας m που είναι προσδεδεμένο σε οριζόντιο ελατήριο σταθεράς k, όταν
απομακρύνεται από τη θέση ισορροπίας κατά Α, εκτελεί απλή αρμονική ταλάντω-
ση με περίοδο Τ. Αν τετραπλασιάσουμε την απομάκρυνση Α, η περίοδος της
ταλάντωσης γίνεται
α. 2Τ β. Τ γ. Τ/2 δ. 4Τ
13.4 Δύο απλοί αρμονικοί ταλαντωτές Α και Β που εκτελούν αμείωτες αρμονικές
ταλαντώσεις του ίδιου πλάτους, έχουν σταθερές επαναφοράς DA και DB
αντίστοιχα, με DA > DB. Ποιος έχει μεγαλύτερη ολική ενέργεια;
α. ο ταλαντωτής Α β. ο ταλαντωτής Β.
13.5 Το σώμα Σ1 του παρακάτω σχήματος είναι δεμένο Σ1

στο ελεύθερο άκρο οριζόντιου ιδανικού ελατηρίου του
οποίου το άλλο άκρο είναι ακλόνητο. Το σώμα Σ1
εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση πλάτους Α σε λείο
οριζόντιο δάπεδο. Το μέτρο της μέγιστης επιτάχυνσης του Σ1 είναι α1max. Το
σώμα Σ1 αντικαθίσταται από άλλο σώμα Σ2 διπλάσιας μάζας, το οποίο εκτελεί
απλή αρμονική ταλάντωση ίδιου πλάτους Α. Για το μέτρο α2max της μέγιστης
επιτάχυνσης του Σ2, ισχύει:
α. α2max = ½ α1max β. α2max = α1max γ. α2max = 2α1max
13.6 Υλικό σημείο Σ εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση πλάτους Α και κυκλικής
συχνότητας ω. Η μέγιστη τιμή του μέτρου της ταχύτητάς του είναι υο και του
μέτρου της επιτάχυνσής του είναι αο. Αν x, υ, α είναι τα μέτρα της απο-
μάκρυνσης, της ταχύτητας και της επιτάχυνσης του Σ αντίστοιχα, τότε σε κάθε
χρονική στιγμή ισχύει:
α. υ2 = ω (Α2 − x2) β. x2 = ω2 (αo2 − α2) γ. α2 = ω2 (υo2 − υ2)
13.7 Στο ελεύθερο άκρο κατακόρυφου ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ ισορροπεί

σώμα μάζας m. Εκτρέπουμε το σώμα κατακόρυφα προς τα κάτω και το
αφήνουμε ελεύθερο να εκτελέσει απλή αρμονική ταλάντωση. Αν η εκτροπή ήταν
μεγαλύτερη, τότε ο χρόνος μιας πλήρους αρμονικής ταλάντωσης του σώματος θα
ήταν:
α. μεγαλύτερος.
β. μικρότερος.
γ. ίδιος και στις δύο περιπτώσεις.
13.8 Δύο όμοια ιδανικά ελατήρια κρέμονται από δύο

ακλόνητα σημεία. Στα κάτω άκρα των ελατηρίων
δένονται σώματα Σ1 μάζας m1 και Σ2 μάζας m2. Κάτω
από το σώμα Σ1 δένουμε μέσω αβαρούς νήματος
άλλο σώμα μάζας m2, ενώ κάτω από το Σ2 σώμα
μάζας m1 (m1 ≠ m2), όπως φαίνεται στο σχήμα.

Αρχικά τα σώματα είναι ακίνητα. Κάποια στιγμή κόβουμε τα νήματα και τα

σώματα Σ1 και Σ2 αρχίζουν να ταλαντώνονται. Αν η ενέργεια της ταλάντωσης
του Σ1 είναι Ε1 και του Σ2 είναι Ε2, τότε:
2
E1 m2 E1 m2 E1
α.  β.  2
γ. 1
E2 m1 E2 m1 E2
13.9 Στο κύκλωμα του σχήματος ο πυκνωτής είναι φορτισμένος και

ο διακόπτης βρίσκεται στη θέση Β. Τη χρονική στιγμή tο = 0 ο
διακόπτης τίθεται στη θέση Α και αρχίζει να εκτελείται
ηλεκτρική ταλάντωση με περίοδο Τ.
Τη χρονική στιγμή t1 = 5Τ/8 ο διακόπτης μεταφέρεται στη
θέση Γ. Αν Ιmax,1 είναι το μέγιστο ρεύμα στο κύκλωμα L1C
και Ιmax,2 το μέγιστο ρεύμα στο κύκλωμα L2C, τότε:
I max,1 I max,1 I max,1
α.  2 β.  3 γ. 2
I max,2 I max,2 I max,2
Δίνεται L1 = L2 και ότι ο διακόπτης μεταφέρεται από τη μία θέση στην άλλη
ακαριαία και χωρίς να δημιουργηθεί σπινθήρας.
13.10 Σε κύκλωμα αμείωτων ηλεκτρικών ταλαντώσεων LC:

α. η ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου δίνεται από τη σχέση UE = ½ Cq2.
β. το άθροισμα των ενεργειών ηλεκτρικού και μαγνητικού πεδίου κάθε χρονική
στιγμή είναι σταθερό.
γ. η ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου είναι αρμονική συνάρτηση του χρόνου.
δ. όταν η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου γίνεται μέγιστη η ένταση του ρεύμα-
τος στο κύκλωμα μηδενίζεται.
13.11 κύκλωμα LC του σχήματος έχουμε αρχικά τους διακόπτες

Δ1 και Δ2 ανοικτούς. Ο πυκνωτής χωρητικότητας C1 έχει δ1 δ2
φορτιστεί μέσω πηγής συνεχούς τάσης με φορτίο Q1. Tη
χρονική στιγμή tο = 0 ο διακόπτης Δ1 κλείνει, οπότε στο C1 L C2
κύκλωμα LC1 έχουμε αμείωτη ηλεκτρική ταλάντωση. Τη
χρονική στιγμή t1 = 5Τ/4, όπου Τ η περίοδος της
ταλάντωσης του κυκλώματος LC1, o διακόπτης Δ1 ανοίγει
και ταυτόχρονα κλείνει ο Δ2. Το μέγιστο φορτίο Q2 που
θα αποκτήσει ο πυκνωτής χωρητικότητας C2, όπου C2 = 4C1, κατά τη διάρκεια
της ηλεκτρικής ταλάντωσης του κυκλώματος LC2 θα είναι ίσο με:
α. Q1 β. Q1/2 γ. 2Q1
13.12 Η εξίσωση που δίνει την ένταση του ρεύματος σε ιδανικό κύκλωμα ηλεκτρικών
ταλαντώσεων LC είναι i = −0.5ημ104t στο S.I. Η μέγιστη τιμή του φορτίου του
πυκνωτή του κυκλώματος είναι ίση με:
α. 0.5C β. 0.5104C γ. 104C δ. 510−5C
13.13 Ένα σώμα μάζας m είναι προσδεμένο σε ελατήριο σταθεράς Κ και εκτελεί
εξαναγκασμένη ταλάντωση. Η συχνότητα του διεγέρτη είναι f = fο, όπου fο η
ιδιοσυχνότητα του συστήματος. Αν τετραπλασιάσουμε τη μάζα m του σώματος,
ενώ η συχνότητα του διεγέρτη παραμένει σταθερή, τότε:

Επανάληψη
Ι. Η ιδιοσυχνότητα του συστήματος:

α. γίνεται fο/2 β. γίνεται 2fο γ. παραμένει σταθερή
ΙΙ. Το πλάτος της ταλάντωσης του συστήματος
α. αυξάνεται β. ελαττώνεται γ. παραμένει σταθερό
13.14 Γυρίζουμε το κουμπί επιλογής των σταθμών ενός ραδιοφώνου από τη συχνότητα
91.6 MHz στη συχνότητα 105.8 ΜΗz. Η χωρητικότητα του πυκνωτή του κυκλώμα-
τος LC επιλογής σταθμών του ραδιοφώνου:
α. αυξάνεται β. μειώνεται γ. παραμένει σταθερή.
13.15 Σε μια εξαναγκασμένη ταλάντωση η συχνότητα του διεγέρτη είναι μικρότερη από
την ιδιοσυχνότητα του ταλαντωτή. Αυξάνουμε συνεχώς τη συχνότητα του
διεγέρτη. Το πλάτος της εξαναγκασμένης ταλάντωσης θα:
α. αυξάνεται συνεχώς.
β. μειώνεται συνεχώς.
γ. μένει σταθερό.
δ. αυξάνεται αρχικά και μετά θα μειώνεται.
13.16 Όταν ένα σύστημα εκτελεί φθίνουσα ταλάντωση στην οποία η αντιτιθέμενη
δύναμη είναι ανάλογη της ταχύτητας, τότε:
α. η περίοδος μεταβάλλεται.
β. η μηχανική ενέργεια παραμένει σταθερή.
γ. ο λόγος δύο διαδοχικών μεγίστων απομακρύνσεων προς την ίδια κατεύθυνση
αυξάνεται.
δ. το πλάτος μειώνεται εκθετικά με το χρόνο.
13.17 Κύκλωμα LC με αντίσταση R εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση με συχνότητα f1.

Τότε το πλάτος του ρεύματος είναι Ι1. Παρατηρούμε ότι όταν η συχνότητα του
διεγέρτη ελαττώνεται με αφετηρία την f1, το πλάτος του ρεύματος συνεχώς
ελαττώνεται. Με αφετηρία τη συχνότητα f1 αυξάνουμε τη συχνότητα του
διεγέρτη. Στην περίπτωση αυτή, τι ισχύει για το πλάτος του ρεύματος;
α. Θα μειώνεται συνεχώς.
β. Θα αυξάνεται συνεχώς.
γ. Θα μεταβάλλεται και για κάποια συχνότητα του διεγέρτη θα γίνει και πάλι Ι1.
Να αιτιολογήσετε την απάντηση σας.
13.18 Ένας αρμονικός ταλαντωτής εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση. Όταν η συχνότητα

του διεγέρτη παίρνει τις τιμές f1 = 5Hz και f2 =10Hz, το πλάτος της ταλάντωσης
είναι το ίδιο. Θα έχουμε μεγαλύτερο πλάτος ταλάντωσης, όταν η συχνότητα του
διεγέρτη πάρει την τιμή:
α. 2Hz β. 4Hz γ. 8Hz δ. 12Hz
13.19 Ένα σώμα μετέχει σε δύο αρμονικές ταλαντώσεις ίδιας διεύθυνσης που γίνονται
γύρω από το ίδιο σημείο με το ίδιο πλάτος και γωνιακές συχνότητες, που
διαφέρουν πολύ λίγο. Οι εξισώσεις των δύο ταλαντώσεων είναι:
x1 = 0.2ημ(998πt) και x2 = 0.2ημ(1002πt) (όλα τα μεγέθη στο S.I.)
Ο χρόνος ανάμεσα σε δύο διαδοχικούς μηδενισμούς του πλάτους της ιδιόμορφης
ταλάντωσης (διακροτήματος) του σώματος είναι:
α. 2sec β. 1sec γ. 0.5sec

13.20 Ηχητική πηγή εκπέμπει ήχο σταθερής συχνότητας f. Με μια δεύτερη ηχητική
πηγή δημιουργούμε ταυτόχρονα ήχο, τη συχνότητα του οποίου μεταβάλλουμε. Σε
αυτήν τη διαδικασία δημιουργούνται διακροτήματα ίδιας συχνότητας για δύο
διαφορετικές συχνότητες f1, f2 της δεύτερης πηγής. Η τιμή της f είναι:
f f f1 f 2 f  f
α. 1 2 β. γ. 2 1
2 f1  f 2 2

Επανάληψη
14. Επαναληπτικά προβλήματα

14.1 Σώμα μάζας m = 2kg εκτελεί γ.α.τ. πλάτους Α = 0.4m. Τη χρονική στιγμή t = 0
βρίσκεται στη θέση x = 0.2m κινούμενη με θετική ταχύτητα. Ο χρόνος που
μεσολαβεί για τη μετακίνηση του ανάμεσα στα 2 ακραία σημεία ταλάντωσης
είναι 0.2sec. α) Υπολογίστε την αρχική φάση ταλάντωσης. β) Να γράψετε τις
εξισώσεις απομάκρυνσης και ορμής του σώματος σε συνάρτηση με το χρόνο.
γ) Υπολογίστε την ταχύτητά του και το ρυθμό μεταβολής τη ορμής του τη
χρονική στιγμή t = 0.1sec. δ) Υπολογίστε την ενέργεια ταλάντωσης.
( Απ : α) π/6 β) x = 0,4ημ(5πt + π/6) (S.I.) , p = 0.4π.συν(5πt + π/6) (S.I.)
γ) −π m/s , 10√3π2 Ν δ) 4π2 J )
14.2 Σώμα μάζας m = 50gr ισορροπεί δεμένο στο δεξί άκρο οριζοντίου ελατηρίου του
οποίο το άλλο άκρο είναι ακλόνητα στερεωμένο. Στο σώμα ασκούμε οριζόντια
δύναμη F = 100N προς τα δεξιά (θετική κατεύθυνση), η οποία το μετατοπίζει
κατά x = 10cm και στη συνέχεια καταργείται. Στη συνέχεια το σώμα εκτελεί γ.α.τ.
χωρίς τριβές. α) Υπολογίστε την ενέργεια ταλάντωσής του. β) Αν η σταθερά του
ελατηρίου είναι Κ = 500Ν/m, να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσης του σε
συνάρτηση με το χρόνο. Θεωρούμε ως χρονική στιγμή t = 0 τη στιγμή που
μηδενίζεται η F. γ) Για ποιες τιμές απομάκρυνσης x η δυναμική ενέργεια του
σώματος γίνεται ίση με την κινητική; Πότε θα συμβεί για πρώτη φορά; Υπολο-
γίστε το μέτρο της ταχύτητας του σώματος σε αυτή τη θέση. δ) Στην παραπάνω
χρονική στιγμή υπολογίστε τους ρυθμούς μεταβολής κινητικής ενέργειας του
σώματος καθώς και δυναμικής ενέργειας ταλάντωσης.
( Απ : α) 10 J β) x = 0.2ημ(100t + π/6) (S.I.)
γ) ±0.1√2m , π/1200 s , 10√2m/s δ) −100 J/s , 100 J/s )
14.3 Σώμα μάζας m ισορροπεί σε σημείο του οριζόντιου άξονα x, υπό τη επίδραση
δύο οριζόντιων δυνάμεων της μορφής: F1 = 8 − 60x και F2= −40x (S.I.)
α) Βρείτε τη θέση που ισορροπεί το σώμα. β) Αποδείξτε ότι αν εκτραπεί ορι-
ζόντια κατά x από τη θέση ισορροπίας του, θα εκτελέσει αρμονική ταλάντωση.
γ) Αν η εξίσωση απομάκρυνσης του δίνεται από τη σχέση: x = 0.3ημ10t (S.I.), σε
ποιο σημείο και ποια χρονική στιγμή η ταχύτητά του μηδενίζεται για πρώτη
φορά; Θεωρείστε ως θετική τη φορά κίνησης προς το θετικό ημιάξονα.
δ) Υπολογίστε τη μάζα του σώματος.
( Aπ : α) 0.4 m γ) 0.7 m , π/20 s δ) 1 kg )
14.4 Tα 2 ελατήρια του σχήματος είναι στο Κ1 m1 m2 Κ2

φυσικό τους μήκος, και τα 2 σώματα μαζών
m1 = m2 = 1kg είναι ακλόνητα στερεωμένα Δx
στα άκρα τους και ηρεμούν σε αρχική απόσταση Δx = 2cm. Εκτρέπουμε το σώμα
m1 προς τα αριστερά, συμπιέζοντας το ελατήριο κατά Α = 4cm, και το αφήνουμε
ελεύθερο. Το σώμα m1 συγκρούεται πλαστικά με το m2, και το συσσωμάτωμα
εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση. Υπολογίστε την εξίσωση της απομάκρυνσης
του συσσωματώματος. Δίνονται οι σταθερές των ελατηρίων Κ1 = Κ2 = 100N/m.
Θεωρείστε θετική φορά την προς τα δεξιά. ( Απ : x = 2ημ(10t + π/6) )
14.5 Στο ένα άκρο ιδανικού κατακόρυφου ελατηρίου είναι στερεωμένο σώμα μάζας
m1 = 1.44kg, ενώ το άλλο του άκρο είναι ακλόνητο. Πάνω στο σώμα κάθεται ένα
πουλί μάζας m2 και το σύστημα ταλαντώνεται σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Η

μέγιστη ταχύτητα ταλάντωσης του συστήματος είναι 0.4π m/s και η δυναμική του
ενέργεια μηδενίζεται κάθε 0.5sec. Όταν το σύστημα διέρχεται από την ακραία
θέση ταλάντωσης, το πουλί πετά κατακόρυφα και το νέο σύστημα ταλαντώνεται
με κυκλική συχνότητα 2.5π rad/s. Να βρείτε: α) Την περίοδο και το πλάτος της
αρχικής ταλάντωσης. β) Τη σταθερά του ελατηρίου. γ) Tη μέγιστη ταχύτητα της
νέας ταλάντωσης. δ) Τη μάζα του πουλιού.
( Απ : α) 1 s β) 90 N/m γ) 0.5 m/s δ) 0.81 kg )
Πανελλήνιες Εσπερινών 2007
14.6 Ένα σώμα Σ μάζας m1 είναι δεμένο στο ένα άκρο Σ

υ
οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς Κ. Το άλλο άκρο του
ελατηρίου είναι ακλόνητα στερεωμένο. Το σύστημα
x=0
ελατήριο-μάζα εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση σε
λείο οριζόντιο επίπεδο και τη χρονική στιγμή t = 0 το σώμα Σ διέρχεται από τη
θέση ισορροπίας του, κινούμενο κατά τη θετική φορά. Η εξίσωση της
απομάκρυνσης της ταλάντωσης του σώματος Σ δίνεται από τη σχέση x =
0.1ημ10t (S.I.). Η ολική ενέργεια της ταλάντωσης είναι Ε = 6J. Τη χρονική στιγμή
t = π/10 sec στο σώμα Σ σφηνώνεται βλήμα μάζας m2 = m1/2 κινούμενο με
ταχύτητα υ2 κατά την αρνητική φορά. Το συσσωμάτωμα που προκύπτει μετά την
κρούση εκτελεί νέα απλή αρμονική ταλάντωση πλάτους Α΄ = 0.1√6m. α) Να
υπολογίσετε τη σταθερά Κ του ελατηρίου και τη μάζα m1 του σώματος Σ. β)
Να υπολογίσετε την ολική ενέργεια Ε΄ και τη γωνιακή συχνότητα ω΄ της
ταλάντωσης του συσσωματώματος. γ) Να υπολογίσετε την ταχύτητα υ2 του
βλήματος πριν από την κρούση.
( Απ : α) 1200 N/m , 12 kg β) 36 J , 10√6/3 rad/s γ) 4 m/s )
Πανελλήνιες Ιουνίου 2007
14.7 Σε ιδανικό κύκλωμα LC παραγωγής ηλεκτρικών ταλαντώσεων, η ένταση του

ρεύματος i που διαρρέει το κύκλωμα συναρτήσει του χρόνου t δίνεται από τη
σχέση: i = −0.5ημ(104t) (S.I.). Το πηνίο έχει συντελεστή αυτεπαγωγής L = 10−2H.
Να υπολογίσετε: α) Την περίοδο Τ των ηλεκτρικών ταλαντώσεων. β) Τη
χωρητικότητα C του πυκνωτή. γ) Το μέγιστο φορτίο Q του πυκνωτή. δ) Την
απόλυτη τιμή της έντασης του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα, όταν το
ηλεκτρικό φορτίο του πυκνωτή είναι q = 3∙10−5C.
( Απ : α) 2π∙10−4 s β) 10−6 F γ) 5∙10−5 C δ) 0.4 Α )
Εξετάσεις Εσπερινών 2009
14.8 Λείο κεκλιμένο επίπεδο έχει γωνία κλίσης φ = 30ο. Στα k2

σημεία Α και Β στερεώνουμε τα άκρα δύο ιδανικών m1
ελατηρίων με σταθερές k1 = 60Ν/m και k2 = 140Ν/m
αντίστοιχα. Στα ελεύθερα άκρα των ελατηρίων, δένουμε k1 Σ1
σώμα Σ1, μάζας m1 = 2kg και το κρατάμε στη θέση φ
όπου τα ελατήρια έχουν το φυσικό τους μήκος (όπως
φαίνεται στο σχήμα). Τη χρονική στιγμή tο = 0 αφήνουμε το σώμα Σ1 ελεύθερο.
α) Να αποδείξετε ότι το σώμα Σ1 εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση.
β) Να γράψετε τη σχέση που δίνει την απομάκρυνση του σώματος Σ1 από τη
θέση ισορροπίας του σε συνάρτηση με το χρόνο. Να θεωρήσετε θετική φορά τη
φορά από το Α προς το Β.
Κάποια χρονική στιγμή που το σώμα Σ1 βρίσκεται στην αρχική του θέση,
τοποθετούμε πάνω του (χωρίς αρχική ταχύτητα) ένα άλλο σώμα Σ2 μικρών

Επανάληψη
διαστάσεων μάζας m2 = 6kg. Το σώμα Σ2 δεν ολισθαίνει πάνω στο σώμα Σ1

λόγω της τριβής που δέχεται από αυτό. Το σύστημα των δύο σωμάτων κάνει
απλή αρμονική ταλάντωση. γ) Να βρείτε τη σταθερά επαναφοράς της ταλάντω-
σης του σώματος Σ2. ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2012
( Απ : β) x = 0.005ημ(10t + π/2) (S.I.) γ) 150 N/m δ) 2√3/3 )
14.9 Σώμα μάζας m αφήνεται ελεύθερο από ύψος h και συγκρούεται m

κεντρικά και ελαστικά με σώμα Μ = 2kg, στερεώμένο στο άνω άκρο
κατακόρυφου ελατηρίου. Αμέσως μετά την κρούση το Μ εκτελεί h
ελεύθερη αμείωτη ταλάντωση, και η εξίσωση της ταχύτητάς του σε
συνάρτηση με τον χρόνο δίνεται από την σχέση: υ = 2συνπt (S.I.). M
Τριβές δεν υπάρχουν. Δίνεται g = 10m/s2. (π2  10). α) Για το σώμα
K
Μ να γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσής του σε συνάρτηση με
το χρόνο. Να τη σχεδιάσετε σε βαθμολογημένους άξονες χ ~ t.
β) Για το σώμα μάζας Μ να γράψετε την εξίσωση της δύναμης
ταλάντωσης καθώς και την εξίσωση της δύναμης που ασκεί σε αυτό το ελατήριο
σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Σε ποιά απομάκρυνση x από τη θέση ισορροπίας
του το σώμα Μ έχει δυναμική ενέργεια ίση με το ¼ της ολικής του; δ) Τα
σώματα Μ και m συγκρούονται ξανά όταν το σώμα Μ περνά για πρώτη φορά
από την θέση ισορροπίας του κινούμενο προς τα πάνω. Υπολογίστε το ύψος h
από το οποίο αφέθηκε αρχικά ελεύθερο το σώμα m.
( Απ : α) x = 2/πημπt (S.I.) β) Fταλ = -40/πημπt (S.I.) ,
Fελ = 20 + 4πημπt (S.I.) γ) ±1/π m δ) 5 m )
13.10 Σημειακό αντικείμενο μάζας m = 4kg είναι δεμένο στο κάτω άκρο κατακόρυφου
ελατηρίου σταθεράς Κ = 200N/m, του οποίου το άνω άκρο είναι ακλόνητα
στερεωμένο στην οροφή. α) Αποδείξτε οτι αν εκτρέψουμε το σώμα προς τα
κάτω κατά x, αυτό θα εκτελέσει κατακόρυφη ελεύθερη αμείωτη ταλάντωση.
Υπολογίστε την περίοδό του. Τριβές δεν υπάρχουν. β) Εκτρέπουμε το σώμα
προς τα κάτω κατά x = 0.2m, και το αφήνουμε ελεύθερο. Να γράψετε τις
εξισώσεις της απομάκρυνσης και της ταχύτητάς του σε συνάρτηση με το χρόνο.
Θεωρείστε οτι η θετική φορά είναι η προς τα κάτω. γ) Υπολογίστε τη δύναμη
ταλάντωσης καθώς και τη δύναμη που ασκεί το ελατήριο στο κινητό στο
ψηλότερο σημείο της τροχιάς του. δ) Στο κατώτερο σημείο της τροχιάς του το
σώμα σπάει σε 2 κομμάτια ίσης μάζας. Το ένα από αυτά πέφτει ελεύθερα προς
τα κάτω χωρίς αρχική ταχύτητα, ενώ το δεύτερο παραμένει στερεωμένο στο
ελατήριο. Υπολογίστε την εξίσωση της απομάκρυνσης για την ελεύθερη κατα-
κόρυφη αμείωτη ταλάντωση που θα συνεχίσει να εκτελεί το δεύτερο κομμάτι.
Θεωρείστε ότι δεν υπάρχει αρχική φάση.
( Απ : β) x = 0.2ημ(5√2t + π/2) , υ = √2συν(5√2t + π/2) (S.I.)
γ) 40 Ν , 0 δ) x = 0.3ημ10t (S.I.) )
13.11 Στο σχήμα το ελατήριο είναι ακλόνητα στε- Κ υ1 m1 m2 υ2

ρεωμένο στο αριστερό του άκρο, και έχει
σταθερά Κ = 100N/m. Στο δεξί του άκρο L
στερεώνουμε σώμα μάζας m1 = 1kg. Δίπλα στο m1 τοποθετούμε σώμα m2. Τη
χρονική στιγμή t = 0 δίνουμε στα δύο σώματα ταυτόχρονα ταχύτητες υ1 και υ2
όπως φαίνεται στο σχήμα. Το m2 διανύει απόσταση L = π m, συγκρούεται
ελαστικά με το τοίχωμα του σχήματος, και επιστρέφοντας συγκρούεται πλαστικά
με το m1 στο σημείο από το οποίο τα 2 σώματα ξεκίνησαν τις κινήσεις τους, με

αποτέλεσμα να αποκτήσουν κοινή ταχύτητα μέτρου υκ = 10m/s. Τριβές δεν

υπάρχουν. Ως θετική ορίζεται η φορά κίνησης προς τα δεξιά. α) Υπολογίστε το
ο
μέτρο της ταχύτητας υ2 του σώματος μάζας m2. β) Αν το 1 σώμα είχε ξεκινήσει
με ταχύτητα υ1ꞌ = 2υ1, τα 2 σώματα θα είχαν συγκρουστεί: i. στο σημείο ισορ-
ροπίας; ii. δεξιά του σημείου ισορροπίας; iii. αριστερά του σημείου ισορροπίας;
Δικαιολογείστε την απάντησή σας. γ) Αν η αρχική ταχύτητα του σώματος μάζας
m1 είχε μέτρο υ1 = 10m/s, να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσής του.
δ) Τα 2 σώματα μετά την κρούση ταλαντώνονται με εξίσωση απομάκρυνσης:
x = Αημ(ωt + π). Υπολογίστε τη μάζα m2 του δεύτερου σώματος, το πλάτος
ταλάντωσης του συσσωματώματος Α καθώς και την κυκλική τους συχνότητα ω.
(Για την νέα ταλάντωση του συσσωματώματος θεωρείστε ως αρχική χρονική
στιγμή τη στιγμή της κρούσης).
( Απ : α) 20 m/s β) i. γ) x1 = 1ημ(10t + π) (S.I.) γ) 2 kg , 10√3/3 rad/s )
13.12 Τα 2 σώματα του σχήματος m1 = 1kg και m2 = 3kg ηρεμούν τοπο- m1

θετημένα στο άνω άκρο ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ = 100N/m, m2
όπως φαίνεται στο σχήμα. Το m2 είναι ακλόνητα στερεωμένο στο
ελατήριο, ενώ το m1 είναι απλά σε επαφή με το m2. Συμπιέζουμε το
σύστημα ελατήριο – 2 σώματα προς τα κάτω κατά 0.8m και τη K
χρονική στιγμή t = 0 το αφήνουμε ελεύθερο να εκτελέσει αρμονική

ταλάντωση. Ως θετική ορίζεται η φορά κίνησης προς τα πάνω.
Δίνεται g = 10m/s2. α) Να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσης σε
συνάρτηση με το χρόνο για το παραπάνω σύστημα σωμάτων. β) Υπολογίστε το
μέτρο της ταχύτητας των 2 σωμάτων, καθώς και τη δυναμική ενέργεια ταλά-
ντωσης που αντιστοιχεί στο σώμα m1 τη στιγμή που το ελατήριο έχει αποκτήσει
το φυσικό του μήκος. γ) Υπολογίστε την απομάκρυνση x στην οποία το m1 θα
χάσει την επαφή του με το m2. δ) Υπολογίστε το νέο πλάτος της ταλάντωσης
που θα εκτελέσει στη συνέχεια μόνο του πλέον το m2.
( Απ : α) x = 0.8ημ(5t + 3π/2) (S.I.) β) 2√3 m/s , 2 J γ) 0.4 m δ) 0.3√5 m )
m υ
13.13 Σώμα μάζας Μ = 6kg είναι δεμένο στο άκρο οριζόντιου ο
ελατηρίου σταθεράς Κ = 600N/m όπως φαίνεται στο Μ

Κ
σχήμα, και ισορροπεί. Βλήμα m = 0.2kg κινούμενο ορι-
ζόντια με ταχύτητα υο = 100m/s, συγκρούεται με το σώμα Μ και εξέρχεται από
αυτό με ταχύτητα υ. Το σώμα Μ αποκτά ταχύτητα υΜ = 2m/s. α) Υπολογίστε την
περίοδο ταλάντωσης του Μ. Να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσης του.
Δεχόμαστε ότι δεν υπάρχει αρχική φάση. β) Πόσο θα απέχουν τα σώματα m και
Μ τη χρονική στιγμή t = 2π/5 sec; γ) Εστω ότι η ταλάντωση του Μ είναι
φθίνουσα, με σταθερά Λ = ln2 sec−1. Υπολογίστε το πλάτος ταλάντωσης τη
χρονική στιγμή t = 1sec, καθώς και τη θερμότητα που έχει αναπτυχθεί εκείνη τη
στιγμή. Δεχόμαστε ότι η κυκλική συχνότητα της φθίνουσας ταλάντωσης είναι ίση
με τη κυκλική συχνότητα στην αμείωτη. δ) Πόσο θα απέχουν τώρα τα 2 σώματα
m και Μ τη χρονική στιγμή t = 2π/5 sec; Δεχόμαστε ότι η θέση x = 0 αντιστοιχεί
στη θέση ισορροπίας της ταλάντωσης.
( Απ : α) x = 0.2ημ10t (S.I.) β) 16π m γ) 0.1 m , 9 J δ) 16π m )
13.14 Σώμα μάζας m2, αφήνεται από ύψος h και προσκρούει κεντρικά σε σώμα m1
που ισορροπεί στο άνω άκρο ιδανικού ελατηρίου σταθεράς Κ, όπως φαίνεται
στο σχήμα. Λίγο πριν την κρούση το m2 έχει κινητική ενέργεια ίση με 200J. Η
θερμότητα που αναπτύσσεται λόγω κρούσης είναι ίση με 80J. Αμέσως μετά την

Επανάληψη
κρούση το m1 εκτελεί γ.α.τ., και η δύναμη επαναφοράς που ασκείται m2

σε αυτό μεταβάλλεται με το χρόνο σύμφωνα με την εξίσωση:
F = −Fmax ημ(10t + φο) με φο ≠ 0. α) Εξηγείστε γιατί η κρούση των 2 h
σωμάτων είναι πλαστική. β) Η ενέργεια ταλάντωσης των 2 σωμάτων m1
είναι: i. 80J ii. 120J iii. 150J Δικαιολογείστε την απάντησή σας.
γ) Υπολογίστε το λόγο m1/m2. δ) Υπολογίστε τη μέγιστη δυναμική K
ενέργεια ταλά-ντωσης του m2. Δεχόμαστε ότι η θέση x = 0 αντιστοιχεί
στη θέση ισορροπίας της ταλάντωσης. ( Απ : γ) 2/3 δ) 90 J )
13.15 Τη χρονική στιγμή t = 0 το LC κύκλωμα του σχήματος έχει αποθηκευμένες ίσες

ποσότητες ενέργειας στο ηλεκτρικό πεδίο του πυκνωτή και στο μαγνητικό πεδίο
του πηνίου, η κάθε μια από τις οποίες είναι 500μJ. Τη στιγμή αυτή το ρεύμα
στο κύκλωμα έχει φορά προς το θετικό οπλισμό του πυκνωτή και τιμή io > 0. Αν
η χωρητικότητα του πυκνωτή είναι 20μF και το πλάτος του ρεύματος 0.2Α:
α) Ποια η ιδιοσυχνότητα fo του κυκλώματος; β) Ποια η τιμή της αυτεπαγωγής
L; γ) Γράψτε τις εξισώσεις q(t) και i(t).
( Απ : α) 159 Ηz β) 50 mH γ) q = 2∙10−4ημ(1000t + π/4) , i = 0.2συν(1000t + π/4) (S.I.) )
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ
13.16 Λεπτή άμμος πασπαλίζεται σε οριζόντια μεμβράνη η οποία ταλαντώνεται

κατακόρυφα με συχνότητα f = 500Ηz. Οι κόκκοι της άμμου αναπηδούν μέχρις
ύψους 3mm πάνω από το επίπεδο της ισορροπίας της μεμβράνης. Ποιο είναι το
πλάτος της ταλάντωσης της μεμβράνης; Δίνεται g = 9.8m/s2.
( Απ : 0.0772mm )
13.17 Σώμα μάζας Μ = 1 είναι δεμένο στο κάτω άκρο κατακόρυφου

ελατηρίου σταθεράς Κ = 4Ν/cm. Όταν το σώμα ταλαντώνεται
ελεύθερα, ενεργεί πάνω του δύναμη αντίστασης της μορφής
Fαντ = −0.2υ (S.I.). Για να διατηρείται το πλάτος της ταλά-
ντωσης του σώματος σταθερό και ίσο με Α = 20cm, ασκούμε K
στο σύστημα εξωτερική περιοδική δύναμη μέσω του τροχού Τ
που τον στρέφουμε με σταθερή γωνιακή ταχύτητα ωΤ = 30rad/s m
(σχήμα). α) Να γράψετε τις εξισώσεις της απομάκρυνσης και
της ταχύτητας της εξαναγκασμένης ταλάντωσης [x = f(t), υ = f(t)] θεωρώντας ότι
τη χρονική στιγμή t = 0 το σώμα διέρχεται από τη θέση ισορροπίας του
κινούμενο κατά τη θετική κατεύθυνση. β) Να παραστήσετε γραφικά με το χρόνο
και για το χρονικό διάστημα από t = 0 έως t = 2π/15sec το μέτρο της συνιστα-
μένης δύναμης που ενεργεί στο σώμα κατά την εξαναγκασμένη ταλάντωση του.
Με ποια περίοδο μεταβάλλεται το μέτρο της συνισταμένης δύναμης;
γ) Να βρείτε την απόλυτη τιμή του ρυθμού απορρόφησης ενέργειας από τη
δύναμη της αντίστασης σε συνάρτηση με το χρόνο. Ποια είναι η μέγιστη τιμή
του ρυθμού αυτού; δ) Αν αυξήσουμε τη γωνιακή ταχύτητα περιστροφής του
τροχού, το πλάτος της εξαναγκασμένης ταλάντωσης θα αυξηθεί, θα μειωθεί ή θα
μείνει αμετάβλητο; Να δικαιολογήσετε την απάντηση σας.
( Aπ : α) x = 0.2ημ30t , U = 6συν30t (S.I.) β) π/30 sec γ) 7.2 J/s δ) θα μειωθεί )

13.18 Σώμα μάζας m ισορροπεί σε λείο οριζόντιο επίπεδο, δεμένο στο άκρο οριζόντιου
ελατηρίου σταθεράς Κ = 100Ν/m. Στο σώμα ασκούμε οριζόντια δύναμη:
F = 20 + 200x (S.I.) προς τη θετική κατεύθυνση (x η παραμόρφωση του ελατη-
ρίου). Η δύναμη καταργείται στο σημείο όπου x = 0.2m. α) Υπολογίστε το έργο
της δύναμης F για την παραπάνω μετατόπιση. β) Στη συνέχεια το σώμα εκτελεί
αρμονική ταλάντωση. Υπολογίστε το πλάτος της. γ) Να σχεδιάσετε τη γραφική
παράσταση του ρυθμού μεταβολής της ορμής του σώματος σε συνάρτη-ση με τη
μετατόπιση από τη θέση x = 0 έως τη θέση όπου η ταχύτητα του σώματος
μηδενίζεται για πρώτη φορά. ( Απ : α) 8 J β) 0.4 m)
13.19 Το ελατήριο του σχήματος έχει σταθερά Κ = 600Ν/m, και τα 2 σώματα,

ενωμένα με αβαρές νήμα έχουν μάζες m1 = 2kg και m2 = 4kg αντίστοι-
χα. Εκτρέπουμε τα σώματα προς τα κάτω, προς την αρνητική φορά,
κατά 0.05m και τα αφήνουμε ελεύθερα να εκτελέσουν γραμμική αρμο- K
νική ταλάντωση. α) Να γράψετε την εξίσωση απομάκρυνσης της ταλά-
ντωσης. β) Να γράψετε την εξίσωση της μεταβολής της τάσης του m1
νήματος σε συνάρτηση με τη μετατόπιση. γ) Ποιο είναι το μέγιστο
επιτρεπτό πλάτος ταλάντωσης ώστε να μην λυγίσει το νήμα; m2
Δίνεται g = 10m/s2.
( Απ : α) x = 0.05ημ(10t + 3π/2) (S.I.) β) Τ = 40 + 400x γ) 0.1 m )
13.20 Βλήμα μάζας m = 0.2kg κινούμενο οριζόντια m1 Κ m2

m υο
με ταχύτητα U = 20m/s συγκρούεται πλαστι-
κά με σώμα μάζας Μ1 = 1.8kg.
λείο τριβές
α) Υπολογίστε την κοινή ταχύτητα που
αποκτούν αμέσως μετά την κρούση. β) Αν για το Μ2 και το έδαφος ο συντελε-
στής στατικής τριβής είναι μσ = 0.9, αποδείξτε ότι κατά τη διάρκεια της ταλάντω-
σης του συσσωματώματος m και Μ1, το Μ2 θα παραμείνει ακίνητο. γ) Ποια
είναι η ελάχιστη τιμή του συντελεστή στατικής τριβής που θα εξασφαλίσει την
ακινησία του m2; Δίνεται g = 10m/s2, Μ2 = 20kg. ( Απ : α) 2 m/s γ) 0.8 )
13.21 Σώμα μάζας m εκτελεί φθίνουσα ταλάντωση έχοντας για t = 0 αρχική ενέργεια
Ε1. α) Αν στη διάρκεια της πρώτης ταλάντωσης χάσει το 19% της αρχικής του
ενέργειας, υπολογίστε την περίοδο ταλάντωσης του. Δίνεται Λ = 0.5sec−1.
β) Υπολογίστε το ποσοστό μείωσης του αρχικού του πλάτους, τη χρονική στιγμή
t = 2T, όπου Τ η περίοδος ταλάντωσης του. ( Απ : α) 0.2 sec β) 19% )
O
13.22 Σώμα μάζας m = 0.1kg κινείται στον
r
άξονα x´x υπό την επίδραση συνιστα- F
h
μένης δύναμης F = αr, όπου α = 10 N/m m
Fx Δ
x´ x
και r η απόσταση του σώματος από
σταθερό σημείο Ο εκτός του άξονα x
x´x. Η κατεύθυνση της F περνά πάντοτε από το Ο όπως φαίνεται στο σχήμα.
α) Αποδείξτε ότι το σώμα εκτελεί αρμονική ταλάντωση. β) Αν στο ακραίο
σημείο ταλάντωσης η F σχηματίζει με τον άξονα x´x γωνία θ με συνθ = ½,
υπολογίστε το μέτρο της ταχύτητας του σώματος τη στιγμή που η F σχηματίζει
με τον άξονα x´x γωνία θꞌ με συνθꞌ = √13/13.
Δίνεται ΟΔ = h = 2√3m. Τριβές δεν υπάρχουν.
( Απ : α) π/5 s β) 10√3 m/s )

Φυσική Γ' Κατεύθυνσης (2013)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Φυσική Γ' Κατεύθυνσης (2013)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΤΣΙΛΙΒΙΓΚΟΣ

Κάθε παρατήρηση ή υπόδειξη που θα μπορούσε να συμβάλει στη

1.1 Ευθύγραμμη κίνηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2.1 Διατήρηση της ορμής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 146

Α. Ευθύγραμμη ομαλή κίνηση

B. Ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση

Επιτάχυνση: α = dυ Ταχύτητα: υ = υ + α∙t μετατόπιση: x = υ t + 1  α  t 2

Γ. Ομαλή κυκλική κίνηση

Δύναμη στήριξης επιφάνειας Ν

Δύναμη Ελατηρίου Fελ

3. Σύνθεση – Ανάλυση δυνάμεων

Ισορροπία Όταν ένα υλικό σημείο ισορροπεί (ακίνητο ή κινούμενο με

Υπολογισμός δύναμης στήριξης Ν

4. Νόμοι του Newton

1ος νόμος: Αν σε ένα υλικό σημείο δεν ασκούνται δυνάμεις, (ή ασκούνται

Ε. Χημική ενέργεια Εχημ:

Α. Η δύναμη F έχει την ίδια κατεύθυνση με την ταχύτητα του σώματος υ.

Β. Η δύναμη F είναι κάθετη στη μετατόπιση.

Παραδείγματα δυνάμεων με μηδενικό έργο.

Γ. Η δύναμη F σχηματίζει τυχαία γωνία θ με τη μετατόπιση.

Δ. Η δύναμη F σχηματίζει γωνία 180ο με τη μετατόπιση (είναι αντίρροπη της

Παρατηρούμε ότι στη (Δ) περίπτωση, το έργο της δύναμης F είναι

7. Φυσική σημασία έργου

Α. Μετατροπή ενέργειας από μία μορφή σε άλλη.

Β. Μεταφορά ενέργειας από ένα σώμα σε άλλο.

Συντηρητικές ονομάζονται οι δυνάμεις των οποίων το έργο κατά μήκος

Μη συντηρητικές δυνάμεις: ● Η τριβή

9. Θεώρημα Μεταβολής Κινητικής Ενέργειας

10. Υπολογισμός έργου βάρους – δύναμης ελατηρίου

Ww = 0 Ww = W∙h Ww = Wx∙s Ww = W∙R

B. Στιγμιαία ισχύς. (Ρυθμοί έργου ή ενέργειας)

PF = F∙υ PF = 0 PF = Fx∙υ = F∙υ∙συνθ

Ι. Ρυθμός μεταβολής δυναμικής ενέργειας σε κινητική, σε κατακόρυφη

12. Ορμή σώματος – συστήματος σωμάτων

Η ορμή ενός σώματος δίνεται από τη σχέση p = m∙υ.

Για μονωμένο σύστημα δύο σωμάτων που αλληλεπιδρούν με εσωτερι-

7. Σώμα μάζας m = 2kg κινείται σε κεκλιμένο επίπεδο υπό F

9. Σώμα μάζας m = 1kg ισορροπεί στην κορυφή κατακόρυφου Φ.Μ.

Βασικά σημεία θεωρίας

Η ορμή ενός υλικού σημείου ( p ) ορίζεται το γινό-

Ορμή συστήματος σωμάτων

Αρχή Διατήρησης της Ορμής

καθημερινή μας εμπειρία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αναπτύσσονται

Κατηγορίες κρούσεων ανάλογα με τη διεύθυνση κίνησης των σωμάτων

Κατηγορίες κρούσεων ανάλογα με τη διατήρηση της συνολικής κινητικής

Κρούσεις και διατήρηση της ορμής

όπου το m1 αρχικά κινείται με ταχύτητα υ1, ενώ

Κεντρική ελαστική κρούση δύο σφαιρών

Διατηρείται επίσης και η κινητική ενέργεια:

Κεντρική ελαστική κρούση – Τα δύο σώματα έχουν ίσες μάζες

Κεντρική ελαστική κρούση – Το 2ο σώμα m2 είναι αρχικά ακίνητο

Αν πριν από την κρούση το σώμα μάζας m1 είναι ακίνητο, οι ταχύτητες

Ελαστική κρούση σώματος με άλλο ακίνητο πολύ

Η αρχική και η τελική ορμή έχουν μέτρο m∙υ, η μετα-

Σώμα μάζας m1 συγκρούεται ελαστικά με ακίνητο σώμα πολύ μεγαλύτερης

Χρήσιμες υποδείξεις στη θεωρία

2. Στις κρούσεις διατηρείται σταθερή η ορμή του συστήματος σωμάτων και

3. Στις ελαστικές κρούσεις διατηρείται η κινητική ενέργεια του συστήματος

4. Οι κρούσεις, από ενεργειακή άποψη, χωρίζονται σε ελαστικές και ανελα-

7. Στην ελαστική κεντρική κρούση δύο σωμάτων με μάζες m1 και m2, με

11. Όταν ένα σώμα μάζας m κινούμενο με ταχύτητα υ χτυπά ελαστικά σε

13. Το θεώρημα μεταβολής της κινητικής ενέργειας ενός σώματος, δεν