Αριστοτέλης, Πολιτικά: «Ο λόγος, απόδειξη της έμφυτης ανθρώπινης κοινωνικότητας»

(εν. 13)

Α. Ποιο καινούριο επιχείρημα προσθέτει ο Αριστοτέλης στην Ενότητα 13 για να δείξει

την έμφυτη κοινωνικότητα του ανθρώπου;

► Στην ενότητα αυτή ο Αριστοτέλης επικαλείται το επιχείρημα του λόγου → διατυπώνει την
άποψη ότι η φύση προίκισε τον άνθρωπο με την ικανότητα του λόγου (που δεν είναι η απλή
ανταλλαγή ‘τυποποιημένων’ ήχων/σημάτων, αλλά η ολοκληρωμένη επικοινωνία με τη χρήση
λεκτικών συμβόλων) ακριβώς γιατί τον προόριζε να ζήσει σε κοινωνίες. Χάρη στην έμφυτη
προδιάθεση του λόγου ο άνθρωπος επιτυγχάνει:
1. Να επικοινωνήσει με τους άλλους  να μεταφέρει τις επιθυμίες του, να συνδιαλλαγεί με
ευελιξία και αποτελεσματικότητα και
2. Να αναπτύξει την αφηρημένη σκέψη, το στοχασμό και να καλλιεργήσει την ηθικότητά του 
να αποζητήσει τη βελτίωση και την πρόοδο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η γλώσσα, ο λόγος υπάρχει στον άνθρωπο για να μπορεί να κοινωνικοποιείται

σωστά!

Β. Πως ολοκληρώνεται στην ενότητα αυτή η ‘συζήτηση’ που ξεκίνησε από την εν. 11 ο
Αριστοτέλης για τη σχέση ατόμου/(πολιτικής) κοινότητας ή αλλιώς ατομικής και
συλλογικής ευδαιμονίας;

Ο Αριστοτέλης έδειξε μέχρι στιγμής με τους συλλογισμούς του δύο πράγματα:

1) Ότι η πόλη ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως – αφού είναι το τέλος / ο σκοπός / η φύση μιας
εξελικτικής διαδικασίας που ολοκληρώνεται με την κατάκτηση της αυτάρκειας και

2) Ότι ο άνθρωπος είναι φύσει πολιτικόν ζώον – αφού η ίδια του η φύση τον οδηγεί στην
αυτάρκεια την οποία κατακτά μόνο μέσα στην πόλη που επιδιώκει τον ίδιο ακριβώς σκοπό.

► Μένει λοιπόν τώρα να δείξει ότι η πόλη υπερέχει του ατόμου αξιολογικά (σε σχέση με το
σκοπό που επιτελεί)
κι επομένως:

Όχι μόνο ‘συναντώνται’ αμοιβαία το ατομικό με το συλλογικό συμφέρον στα πλαίσια της
πόλης – κράτους αλλά επιπλέον η πόλη είναι εκείνη που χαράζει τις ηθικές αξίες (και)
του ατόμου.

Γ. Πως αποδεικνύεται λοιπόν η υπεροχή της πόλης έναντι του ατόμου;

● Ο Αριστοτέλης μεταχειρίζεται και πάλι ένα εμπειρικό παράδειγμα: όπως στην τάξη της φύσης το
όλον προηγείται του μέρους (=το μέρος δεν υπάρχει χωρίς το όλο) → έτσι δεν υφίσταται και ο
πολίτης (το άτομο) χωρίς την πόλη  η πόλη προηγείται στην ιεραρχία των αξιών γιατί ο σκοπός
της υπερέχει (η ύψιστη αυτάρκεια) έναντι του ατόμου και προσδιορίζει και το σκοπό του ατόμου.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ (επανάληψη των ενοτήτων 11-12-13)

1) Να δείξετε με τρόπο επιγραμματικό τα βήματα που ακολούθησε στο συλλογισμό του ο

Αριστοτέλης από την εν. 11 μέχρι το τέλος της εν. 13 σε σχέση με αυτό που επεδίωκε να
αποδείξει.
2) Να συγκρίνετε τη θεωρία του Αριστοτέλη με τη θεωρία του Πρωταγόρα από τον ομώνυμο
Πλατωνικό διάλογο α)ως προς τη γένεση και β)ως προς το σκοπό της πολιτικής κοινότητας. Τι
παρατηρείτε; Πως το εξηγείτε;
3) Στην αρχή της εν. 11 ο Αριστοτέλης παρουσίασε το σχήμα της εξέλιξης των ανθρώπινων
κοινοτήτων· στην εν. 13 διατείνεται ότι η πόλη προηγείται κατά την τάξη της φύσης από το
άτομο. Να επισημάνετε το διαφορετικό κριτήριο που μεταχειρίστηκε κατά περίπτωση.