Αρχαία Ελληνικά Γ’ Λυκείου

Ομάδας Προσανατολισμού
2η θεματική ενότητα
Κριτήριο Αξιολόγησης

I. Διδαγμένο Κείμενο

Πλάτων, Πρωταγόρας, 322Α-323Α

[…]Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν

τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῴων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει
βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν· ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα
ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις
καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. οὕτω δὴ
παρεσκευασμένοι κατ’ ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δὲ
οὐκ ἦσαν· οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ’ ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν
σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν· ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ
τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη
αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων
πόλεμον ἐνδεής ―πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος
πολεμική―ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις· ὅτ’
οὖν ἁθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν
τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. Ζεὺς οὖν δείσας
περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν,Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς
ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ
φιλίας συναγωγοί. ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην
καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις· «Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ
ταύτας νείμω; νενέμηνται δὲ ὧδε· εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς
ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί· καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν
τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω;» «Ἐπὶ πάντας», ἔφη ὁ Ζεύς, «καὶ
πάντες μετεχόντων· οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν
μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν· καὶ νόμον γε θὲς παρ’ ἐμοῦ τὸν μὴ
δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως».

Αριστοτέλους Πολιτικά Α 2 15-16. Θ 2, 1-4

Φύσει μὲν οὖν ἡ ὁρμὴ ἐν πᾶσιν ἐπὶ τὴν τοιαύτην κοινωνίαν [: την
πόλιν]· ὁ δὲ πρῶτος συστήσας μεγίστων ἀγαθῶν αἴτιος. Ὥσπερ
γὰρ καὶ τελεωθεὶς βέλτιστον τῶν ζῴων ἄνθρωπός ἐστιν, οὕτω καὶ
1
χωρισθεὶς νόμου καὶ δίκης χείριστον πάντων. Χαλεπωτάτη γὰρ
ἀδικία ἔχουσα ὅπλα· ὁ δὲ ἄνθρωπος ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει καὶ
ἀρετῇ, οἷς ἐπὶ τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα. Διὸ ἀνοσιώτατον καὶ
ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆς, καὶ πρὸς ἀφροδίσια καὶ ἐδωδὴν χείριστον.
Ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ γὰρ δίκη πολιτικῆς κοινωνίας τάξις
ἐστίν, ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις.

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. α. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως Σωστές ή

Λανθασμένες (μονάδες 3) και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας
γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την
επιβεβαιώνουν (μονάδες 3):
1. Ο άνθρωπος απέκτησε μερίδιο στη θεϊκή φύση και οδηγήθηκε
στην πίστη ότι υπάρχουν θεοί.
2. «κτίζοντες πόλεις»: η κατασκευαστική ικανότητα του
ανθρώπου προβάλλεται ως πολιτική οργάνωση.
3. Η πολεμική τέχνη εμφανίζεται σε προκοινωνικό στάδιο.
(Μονάδες 6).

β. 1. «Ὥσπερ γὰρ καὶ τελεωθεὶς βέλτιστον τῶν ζῴων ἄνθρωπός

ἐστιν, οὕτω καὶ χωρισθεὶς νόμου καὶ δίκης χείριστον πάντων»:
Σε ποια λέξη του αρχαίου κειμένου αναφέρονται οι μετοχές
«τελεωθεὶς» και «χωρισθεὶς» ;
2. «οἷς ἐπὶ τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα»: Σε ποια λέξη του
αρχαίου κειμένου αναφέρεται η μετοχή «οἷς»; (Μονάδες 4)
Μονάδες 10

Β1. Ο Πρωταγόρας έχει εκτιμήσει άριστα τη σημασία του

καταμερισμού της παραγωγικής εργασίας. Να εντοπίσετε και να
αναλύσετε το σημείο του πρωτότυπου κειμένου όπου είναι εμφανής
αυτή η αναφορά. Είναι και η πολιτική αρετή για τον Πρωταγόρα ένα
ειδικό επάγγελμα που ανήκει στον κοινωνικό καταμερισμό των
επαγγελμάτων;

Μονάδες 10

2
Β2. «Διὸ ἀνοσιώτατον καὶ ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆς, καὶ πρὸς
ἀφροδίσια καὶ ἐδωδὴν χείριστον. Ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ
γὰρ δίκη πολιτικῆς κοινωνίας τάξις ἐστίν, ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ
δικαίου κρίσις.»
Ποιες είναι οι βλαβερές επιπτώσεις της αδικίας σύμφωνα με τον
Αριστοτέλη, στην περίπτωση που δεν ακολουθείται από τον άνθρωπο
«ὁ κατὰ νοῦν βίος»; Ποια η σχέση δικαιοσύνης και αρετής στον
κοινωνικό βίο;
Μονάδες 10

Β3. Να γράψετε στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί
σε καθεμία από τις παρακάτω θέσεις, τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή,
ή τη λέξη Λάθος, αν είναι λανθασμένη:

1. Η κατηγορία για διαφθορά των νέων ήταν η πραγματική αιτία

της δίωξης του Σωκράτη.
2. Ο Πλάτωνας ήλθε σε επαφή με τον Πυθαγορισμό κατά τη
διάρκεια των ταξιδιών του.
3. Μύθος ορίζεται κάθε αφήγηση που έχει ποιητικό χαρακτήρα
και πρόκειται για κατασκευή κάποιου διανοητή.
4. Ο Πρωταγόρας τοποθετεί την κοινωνική οργάνωση στο κέντρο
της μυθικής αφήγησης.
5. Οι Σοφιστές θεωρούνται πρωτοπόροι της λογοτεχνικής
ανάλυσης, της φιλολογίας και της γλωσσολογίας.

Μονάδες 10

Β4. α) Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά

συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής
: φιλόπατρις, προίκα, δειλός, όλεθρος, έδεσμα, κατάθεση
(μονάδες 6).

β. Για καθεμιά από τις δύο παρακάτω λέξεις να γράψετε μία περίοδο
λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της
(μέρος του λόγου, πτώση, αριθμό, γένος, έγκλιση, χρόνο),

3
χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο
αρχαίο κείμενο: κόσμοι , κρίσις (μονάδες 4).
Μονάδες 10

Β5. Ποια η άποψη του Αριστοτέλη για τον συνεκτικό δεσμό των μελών
μιας κοινωνίας στο παρακάτω απόσπασμα από τα Ηθικά Νικομάχεια;
Συνάδει η άποψή του με τα όσα αναφέρει ο Πρωταγόρας στο
πρωτότυπο κείμενο για τα στοιχεία που θα εξασφαλίσουν πειθαρχία
και συνεκτικούς δεσμούς φιλίας στις πόλεις;

«Φαίνεται επίσης ότι η φιλία συνέχει και τις πόλεις, και οι νομοθέτες
νοιάζονται πιο πολύ γι' αυτήν παρά για τη δικαιοσύνη (πολύ φυσικό,
αφού η ομόνοια φαίνεται πως είναι κάτι παρόμοιο με τη φιλία): αυτήν
επιθυμούν κατά κύριο λόγο, και κοιτάζουν κατά κύριο λόγο να διώξουν
από την πόλη τη διχόνοια, που τι άλλο είναι παρά μίσος και έχθρα; Αν
οι άνθρωποι είναι φίλοι μεταξύ τους, δεν την έχουν ανάγκη τη
δικαιοσύνη, ενώ αν είναι δίκαιοι, χρειάζονται επιπλέον και τη φιλία, και
η πιο γνήσια μορφή δικαιοσύνης θεωρείται πως έχει όλα τα
χαρακτηριστικά της φιλίας.»
Ἀριστοτέλης, Ἠθικά Νικομάχεια, Θ, 1155a 22-31

Μονάδες 10

Τύχηαγαθή!
Τύχη αγαθή!!!