1ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΑΒΒΑΤΟ 20-10-2018
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤ.ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Διδαγμένο κείμενο Πλάτωνος Πρωταγόρας (322a-d)

Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ
συγγένειαν ζῴων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε
ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν· ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ
διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ
στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ’
ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν· ἀπώλλυντο οὖν
ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ
δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν
τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής —πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος
πολεμική— ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις· ὅτ’
οὖν ἁθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν
τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ
γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ
τε καὶ δίκην, ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί.
Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις·
«Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; Νενέμηνται δὲ
ὧδε· εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί·
καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω»;
«Ἐπὶ πάντας», ἔφη ὁ Ζεύς, «καὶ πάντες μετεχόντων· οὐ γὰρ ἂν γένοιντο
πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν· καὶ νόμον γε θὲς
παρ’ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον
πόλεως.[…]

Α1. Α.Ποια προβλήµατα αντιµετώπιζαν οι άνθρωποι, όταν ζούσαν

διασκορπισµένοι και ποια προβλήµατα αντιµετώπισαν στις πόλεις
αµέσως µετά την ίδρυσή τους ; (5)

Β.Σε ποια ενέργεια προέβη ο Δίας, όταν ανησύχησε για τη δυσοίωνη τύχη
του ανθρώπου; Ποια απάντηση έδωσε στον Ερμή ως προς τον τρόπο
διανομής της αὶδοῦς και της δίκης;(5)

Μονάδες 10
Β1. Ποιο είναι το περιεχόμενο των ορων αιδώς και δίκη και ποια η
σημασία τους για τη συγκρότηση κοινωνιών;

Μονάδες 10

Β2. “ καὶ νόμον γε θὲς παρ’ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης
μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως..”. Nα σχολιάσετε τη φράση

Μονάδες 10

B3.Ποια άποψη εκφράζει για τη γλώσσα ο Πρωταγόρας; Να τη συγκρίνετε

με τις απόψεις του Ηροδότου για το ίδιο θέμα.

Ηρόδοτος, II 2

Τώρα, οι Αιγύπτιοι, προτού ανέβει στο θρόνο τους ο Ψαμμήτιχος, πίστευαν

ότι ήταν ο αρχαιότερος λαός του κόσμου. Όταν όμως ο Ψαμμήτιχος ανέβηκε
στο θρόνο και θέλησε να μάθει ποιος λαός ήταν ο αρχαιότερος του κόσμου,
από τότε πιστεύουν ότι οι Φρύγες φάνηκαν στον κόσμο πριν απ’ τους ίδιους,
κι οι ίδιοι τους πριν από τους υπόλοιπους. Ο Ψαμμήτιχος λοιπόν καθώς, μ’
όλες τις πληροφορίες που συγκέντρωνε, δεν μπορούσε να βρει κανένα
τρόπο για να εξακριβώσει ποιος ήταν ο αρχαιότερος λαός του κόσμου,
καταφεύγει στο εξής πείραμα: δυο βρέφη νεογέννητα, απ’ τα πρώτα
αντρόγυνα που βρήκε τυχαία, τα έδωσε σ’ ένα βοσκό να τ’ ανατρέφει στη
στάνη του∙  και να ποια θα ήταν η ανατροφή τους, κατά τις εντολές του∙  να
μη προφέρει κανένας μπροστά τους καμιά λέξη, αλλά να ζουν
απομονωμένα σε καλύβα χωρίς ανθρώπινη ψυχή και την ώρα του θηλασμού
τους να φέρνει κοντά τους κατσίκες∙  κι αφού χορτάσουν γάλα, να βολεύει
τις υπόλοιπες ανάγκες τους. Κι αυτά τα έβαλε μπρος ο Ψαμμήτιχος κι έδινε
αυτές τις εντολές, επειδή ήθελε ν’ ακούσει τα παιδιά, ποια λέξη θα
βγάλουν πρώτη από το στόμα τους, μόλις θα σταματούσαν τα άναρθρα
ψελλίσματά τους. Έτσι κι έγινε. Δηλαδή, είχαν περάσει δυο χρόνια με το
βοσκό να κάνει ό,τι του είπαν, όταν, τη στιγμή που άνοιγε την πόρτα κι
έμπαινε μέσα, τα παιδάκια και τα δυο μπουσουλώντας στα πόδια του
φώναζαν «βεκός» απλώνοντας τα χέρια τους. Λοιπόν, όταν το πρωτοάκουσε
ο βοσκός, δεν έκανε λόγο∙  αλλά καθώς πήγαινε και ξαναπήγαινε σ’ αυτά
και τα φρόντιζε κι εκείνα επαναλάμβαναν ασταμάτητα αυτή τη λέξη, το
μήνυσε στον αφέντη του∙  κι αυτός τον πρόσταξε να του τα παρουσιάσει,
οπότε τα έφερε μπροστά του. Κι όταν άκουσε κι ο Ψαμμήτιχος με τ’ αυτιά
του, ρωτούσε να μάθει σε τίνος λαού τη γλώσσα «βέκος» σημαίνει κάτι∙  και
ρωτώντας βρήκε ότι «βέκος» οι Φρύγες λένε το ψωμί. Έτσι οι Αιγύπτιοι
παραδέχτηκαν κι απ’ αυτό το περιστατικό έβγαλαν το συμπέρασμα ότι οι
Φρύγες είναι λαός αρχαιότερος από τους ίδιους. Αυτή την εκδοχή άκουσα
από τους ιερείς του Ηφαίστου στη Μέμφη. Όμως οι Έλληνες, κοντά σε
πολλές άλλες ανοησίες, λένε και πως τάχα ο Ψαμμήτιχος έκοψε τις
γλώσσες κάποιων γυναικών κι έτσι έβαλε τα παιδάκια να ζουν μαζί μ’
αυτές.

Μονάδες 10

Β4. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο

τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση,
τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η
πρόταση είναι λανθασμένη.

1. Ο Σωκράτης, απέναντι στην αμφισβήτηση των σοφιστών

αντιπαραθέτει μία θετική αμφισβήτηση.

2.Στη σωκρατική μαιευτική η όλη διανοητική προσπάθεια έγκειται στο να

εξαχθεί από τον ίδιο τον Σωκράτη η αλήθεια.

3. Χάρη στην προσωπικότητα του Σωκράτη, οι φιλόσοφοι έπαψαν να

ασχολούνται τόσο με τα φυσικά φαινόμενα, όσο με τον ίδιο τον άνθρωπο
και την κοινωνία του.

4. Το λαϊκό δικαστήριο της Ηλιαίας, που απαρτιζόταν από 500 δικαστές

κληρωμένους από το σύνολο των πιο ηλικιωμένων πολιτών, έκρινε τον
Σωκράτη ένοχο με μέτρια πλειοψηφία.

5.Η καταδίκη του Σωκράτη δεν επηρέασε την πολιτική δράση του
Πλάτωνα

Μονάδες 10

Β5. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά

συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της
νέας ελληνικής: βάθρο, δέσιμο, επίτοκος, ανέφικτος ,όλεθρος,
διασκέδαση, κόσμιος, διανομή,  αντοχή, παράθεση,

Μονάδες 10
Γ. Αδίδακτο κείμενο

Στο απόσπασμα που παρατίθεται, ο ρήτορας εκφράζει τις απόψεις

του για τη στάση των αρχόντων και των πολιτών απέναντι στους
νόμους και επισημαίνει την ανάγκη για αυστηρότερη τιμωρία των
αρχόντων παρά των απλών πολιτών 

Δεῖ δ’ ὑμᾶς ἅπαντας μὲν ἀπείργειν καὶ κωλύειν τοὺς

παρανομοῦντας, πολὺ δὲ μάλιστα τοὺς ἐν ταῖς ἀρχαῖς ὄντας
καὶ τοὺς πολιτευομένους· διὰ γὰρ τούτους τὰ κοινὰ καὶ
βλάπτεσθαι φύεται, ἐὰν ὦσι φαῦλοι, καὶ τὰ μέγιστα πάλιν
ὠφελεῖσθαι, ἐὰν ὦσιν ἐπιεικεῖς καὶ θέλωσιν ἐμμένειν τοῖς
νόμοις. ὡς ἐὰν ἅπαξ δῶτε τοῖς ὑπὲρ τῶν κοινῶν ἐγχειροῦσί τι
πράττειν τὸ παρανομεῖν καὶ καταφρονεῖν τῶν ὡρισμένων
δικαίων, ἀναγκαῖόν ἐστιν ἅπαντας ἀπολαύειν τοὺς
μετέχοντας τῆς πόλεως. ὥσπερ γὰρ τῶν ἐν ταῖς ναυσὶν
ἁμαρτημάτων ἃ συμβαίνει περὶ τοὺς πλοῦς, ὅταν μὲν τῶν
ναυτῶν τις ἁμάρτῃ, βραχεῖαν τὴν βλάβην ἤνεγκεν, ὅταν δ’ ὁ
κυβερνήτης ἀποσφαλῇ, κοινὴν τὴν ἀτυχίαν ἅπασι τοῖς
ἐμπλέουσι παρεσκεύασεν, ὡσαύτως τὰ μὲν τῶν ἰδιωτῶν
ἁμαρτήματα οὐκ εἰς τὸ πλῆθος, εἰς δ’ αὐτοὺς ἤνεγκε τὰς
βλάβας, τὰ δὲ τῶν ἀρχόντων καὶ πολιτευομένων εἰς ἅπαντας
ἀφικνεῖται.

• ἀπείργω= απομακρύνω
• ἐπιεικής= τίμιος
• ἀποσφάλλω= κάνω λάθος

Γ 1..Να μεταφραστεί στα Νέα Ελληνικά το απόσπασμα «Δεῖ δ’

ὑμᾶς…… ἐμμένειν τοῖς νόμοις»
Μονάδες 10

Γ2.Ο Δημοσθένης στην προσπάθεια του να πείσει για

αυστηρότερη τιμωρία των αρχόντων παρά των απλών
πολιτών επιχειρεί μια αναλογία (σύγκριση) αναφορικά με τα
σφάλματα και τις συνέπειες τους. Τι ακριβώς συγκρίνει και σε
ποιο συμπέρασμα καταλήγει;
Μονάδες 10

Γ3α.τὰ μὲν τῶν ἰδιωτῶν ἁμαρτήματα οὐκ εἰς τὸ πλῆθος, εἰς δ’ αὐτοὺς
ἤνεγκε τὰς βλάβας
Να μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό τους υπογραμμισμένους τύπους του
πιο πάνω αποσπάσματος.
Μονάδες 4
Β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται

κωλύειν: το β΄ ενικό προστακτικής αορίστου

ἤνεγκεν απαρέμφατο του Αορίστου β΄
ἀφικνεῖται β΄ πρόσωπο ενικού στην ευκτική του Ενεστώτα
ἐμμένειν β΄ πρόσωπο πληθυντικού στην οριστική του Παρατατικού
ἐπιεικεῖς: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος
ταῖς ναυσὶν: την αιτιατική ενικού

Μονάδες 6
Γ4.α.Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τους παρακάτω τύπους.
ἅπαντας, κωλύειν, φαῦλοι, τοῖς νόμοις, τῶν ἰδιωτῶν, τῶν ναυτῶν

Μονάδες 6

β.διὰ γὰρ τούτους τὰ κοινὰ καὶ βλάπτεσθαι φύεται, ἐὰν ὦσι φαῦλοι
(i) Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο (υπόθεση, απόδοση, εκφορά,
σημασία).
(ii) (ii) Nα τον μετατρέψετε έτσι, ώστε να δηλώνει την απλή σκέψη του
λέγοντος.

Μονάδες 4