ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
Διδαγμένο Κείμενο
Πλάτωνος Πολιτεία 615 C – 616 A
Αρδιαίoς ο τύραννος

{ Eφη γάρ δή παραγενέσθαι [ερωτωμέν?ω ]ετέρ?ω ]υπό ]ετέρου \οπου ε{ιη [ Αρδια~ιος ]ο μέγας. ] Ο δέ [ Αρδια~ιος
ο#υτος τ~ης Παμφυλίας {εν τινι πόλει τύραννος [εγεγόνει, {ηδη χιλιοστόν {ετος ε[ις [εκε~ινον τόν χρόνον,
γέροντά τε πατέρα [αποκτείνας καί πρεσβύτερον [αδελφόν, καί {αλλα δή πολλά τε καί [ανόσια
ε[ιργασμένος, ]ως [ελέγετο. { Εφη ο@υν τόν [ερωτώμενον ε[ιπε~ιν , «Ο[υχ \ηκει,» φάναι, «ο[υδ[ {αν \ηξει δε~υρο.
[ Εθεασάμεθα γάρ ο@υν δή καί το~υτο τ~ων δειν~ων θεαμάτων· [επειδή [εγγύς το~υ στομίου @ημεν μέλλοντες
[ανιέναι καί τ@αλλα πάντα πεπονθότες, [εκε~ινόν τε κατείδομεν [εξαίφνης καί {αλλους – σχεδόν τι α[υτ~ων
τούς πλείστους τυράννους· @ησαν δε καί [ιδι~ωταί τινες τ~ων μεγάλα ]ημαρτηκότων – ο\υς ο[ιομένους {ηδη
[αναβήσεσθαι ο[υκ [εδέχετο τό στόμιον, [αλλ[ [εμυκ~ατο ]οπότε τις τ~ων ο\υτως [ανιάτως [εχόντων ε[ις
πονηρίαν {η μή ]ικαν~ως δεδωκώς δίκην [επιχειρο~ι [ανιέναι.
[ Εντα~υθα δή {ανδρες, {εφη, {αγριοι, διάπυροι [ιδε~ιν, παρεστ~ωτες καί κατα-μανθάνοντες το φθέγμα, τούς
μέν διαλαβόντες @ηγον, τόν δέ [ Αρδια~ιον καί {αλλους συμποδίσαντες χε~ιράς τε καί πόδας καί κεφαλήν,
καταβαλόντες καί [εκδείραντες, ε#ιλκον παρά τήν ]οδόν [εκτός [επ[ [ασπαλάθων κνάμπτοντες, καί το`ις [αεί
παριο~υσι σημαίνοντες #ων \ενεκά τε καί \οτι ε[ις τόν Τάρταρον [εμπεσούμενοι {αγοιντο.»

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «[επειδή [εγγύς
… {αγοιντο».
Μονάδες 10
Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:
Β1. Με βάση συγκεκριμένα δεδομένα του χωρίου αυτού, να δείξετε ότι κατά τον Πλάτωνα οι ποινές
στον Κάτω Κόσμο για τα εξαιρετικώς βαριά εγκλήματα είναι μεγάλης διάρκειας, κάποτε ίσως και
αιώνιες.
Μονάδες 15
Β2. Από ποια συγκεκριμένη διατύπωση του χωρίου αυτού προκύπτει ότι ο Πλάτων ανακαλύπτει τους
μεγάλους αμαρτωλούς κυρίως στις τάξεις των «τυράννων»; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 15
Β3. Ποιες οι θεμελιώδεις αρετές της ιδεώδους πολιτείας κατά τον Πλάτωνα και πώς συσχετίζονται με
τη διάρθρωση των κοινωνικών τάξεων της πολιτείας του;
Μονάδες 10
Β4. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσ-σας, απλές ή σύνθετες,
για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: {ετος, κατείδομεν, πλείστους, [εδέχετο ,
[εμπεσούμενοι.
Μονάδες 10
Γ. Αδίδακτο κείμενο
Πλάτων, [ Αλκιβιάδης Α΄ 133 Β – C
ΣΩΚΡ. [ Οφθαλμός {αρ[ ε[ι μέλει [ιδε~ιν α]υτόν, ε[ις [οφθαλμόν α[υτ?~ω βλεπτέον, καί το~υ {ομματος ε[ις [εκε~ινον
τόν τόπον [εν #?ω τυγχάνει ]η [οφθαλμο~υ [αρετή [εγγιγνομένη· {εστι δέ το~υτό που {οψις; - ΑΛΚ. Ο\υτως.
ΣΩΚΡ. @Αρ[ ο@υν, @ω φίλε [ Αλκιβιάδη, καί ψυχή ε[ι μέλλει γνώσεσθαι α]υτήν, ε[ις ψυχήν α[υτ?~η βλεπτέον,
καί μάλιστ[ ε[ις το~υτον α[υτ~ης τόν τόπον [εν #?ω [εγγίγνεται ]η ψυχ~ης [αρετή, σοφία, καί ε[ις {άλλο #?ω το~υτο
τυγχάνει \ομοιον {ον; - ΑΛΚ. { Εμοιγε δοκε~ι @ω Σώκρατες.
ΣΩΚΡ. { Εχομεν ο@υν ε[ιπε~ιν \οτι [εστί τ~ης ψυχ~ης θειότερον {η το~υτο, περί \ο τό ε[ιδέναι τε και φρονε~ιν
[εστιν; - ΑΛΚ. Ο[υκ {εχομεν. ΣΩΚΡ.Τ?~ω θε?~ω {αρα το~υτ[ {εοικεν α[υτ~ης, καί τις ε[ις το~υτο βλέπων καί π~αν
τό θε~ιον γνούς, θεόν τε καί φρόνησιν, ο\υτω καί ]εαυτόν {αν γνοίη μάλιστα.
Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο
Μονάδες 20
Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
[ιδε~ιν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου της ίδιας φωνής.
τυγχάνει: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού.
γνώσεσθαι: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄.
ε[ιδέναι: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα.
{εχομεν: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής.
Μονάδες 5

Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
{ομματος: τη δοτική του ενικού αριθμού.
το~υτον: την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους.
{ομοιον: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού του ουδέτερου γένους.
π~αν : τη γενική ενικού αριθμού θηλυκού γένους.
φρόνησιν: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού.
Μονάδες 5
Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων:
[ιδε~ιν, [εγγιγνομένη, α[υτήν, {ομοιον, τό ε[ιδέναι.
Μονάδες 5
Γ3.β. «Τ?~ω θε?~ω… μάλιστα». Να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να τον
αναλύσετε.
Μονάδες 5
 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Διδαγμένο Κείμενο

Α. Όταν βρισκόμαστε κοντά στο στόμιο έχοντας κατά νου ν’ ανεβούμε και αφού είχαμε υποστεί όλες
τις άλλες δοκιμασίες, ξαφνικά είδαμε και εκείνον και άλλους – σχεδόν οι περισσότεροι απ’ αυτούς
τύραννοι· ήταν ακόμη και μερικοί απλοί πολίτες από εκείνους που είχαν διαπράξει μεγάλα
κακουργήματα – τους οποίους, όταν νόμιζαν πια ότι θα ανεβούν επάνω, το στόμιο δεν τους
δεχόταν, αλλά εμούγκριζε κάθε φορά που επιχειρούσε ν’ ανεβεί κάποιος από εκείνους που ήταν
αγιάτρευτα κακοήθης ή που δεν είχε τιμωρηθεί όπως του άξιζε. Τότε πια, είπε, άνθρωποι άγριοι,
κατακόκκινοι στην όψη, που ήταν τοποθετημένοι κοντά στην είσοδο και ήξεραν τι σημαίνει το
μουγκρητό, κάποιους τους άρπαξαν από τη μέση και τους πήραν από εκεί, όμως τον Αρδιαίο και
κάποιους άλλους, αφού τους έδεσαν χέρια, πόδια και κεφάλι, τους έριξαν καταγής και τους
μαστίγωσαν άγρια και στη συνέχεια τους έσερναν έξω στο δρόμο και παράλληλα προς αυτόν πάνω
σε ασπαλάθους ξεσκίζοντας το σώμα τους και εξηγώντας σ’ όσους κάθε τόσο περνούσαν από κει
για ποιους λόγους [υπέφεραν αυτά] και ότι οδηγούνταν για να ριχτούν στον Τάρταρο.
Β1.Με βάση συγκεκριμένα δεδομένα του αποσπάσματος μπορεί κανείς να καταλάβει πως κατά τον
Πλάτωνα όσοι έχουν διαπράξει ιδιαιτέρως βαριά εγκλήματα πρέπει να τιμωρηθούν με σκληρές
ποινές στον Κάτω Κόσμο, οι οποίες θα διαρκέσουν πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα ή ακόμα και αιώνια.
Συγκεκριμένα, στο χωρίο αυτό διαβάζουμε πως ο Αρδιαίος ήταν τύραννος σε κάποια πόλη της Παμφυλίας
πριν από χίλια χρόνια από τη στιγμή που διαδραματίζονται όσα πληροφορούμαστε σ’ αυτό το χωρίο. Αυτό
σημαίνει πως είχε ήδη διανύσει όλη την πορεία των χιλίων χρόνων κάτω στη γη, έχοντας υποστεί όλες τις
προβλεπόμενες κακουχίες ως τιμωρία για τα κακουργήματα που είχε διαπράξει κατά την επίγεια ζωή του .
Στη συνέχεια του χωρίου διαβάζουμε πως, αυτός που ρωτήθηκε πότε και εάν ο Αρδιαίος έρθει στο σημείο
όπου υπήρχαν τα δύο χάσματα πάνω στη γη και τα άλλα δύο απέναντι στον ουρανό προκειμένου στη
συνέχεια να κατευθυνθεί προς το Λειμώνα για να επιλέξει τη νέα του ζωή, απαντά πως ο Αρδιαίος δεν έχει
έρθει και ούτε είναι πιθανό να έρθει, στοιχείο που προοικονομεί ότι η τιμωρία του δεν έχει λήξει. Εξάλλου,
ρητά διατυπώνεται αυτή η θέση στο σημείο όπου αναφέρεται πως το στόμιο του σπηλαίου μούγκριζε κάθε
φορά που επιχειρούσε ν’ ανεβεί κάποιος που ήταν αθεράπευτα κακοήθης ή που δεν είχε τιμωρηθεί όπως του
άξιζε, όπως δηλαδή ο πατροκτόνος και αδελφοκτόνος Αρδιαίος. Τέλος, από το χωρίο αυτό
πληροφορούμαστε πως αυτοί που στέκονταν στην είσοδο του στομίου της σπηλιάς και διευκόλυναν στην
ανάβαση όσους δε δεχόταν το στόμιο, δεν διευκολύνουν τον Αρδιαίο και κάποιους άλλους, αλλά τους
οδήγησαν σε φοβερά βασανιστήρια και στη συνέχεια στον Τάρταρο, στο πιο σκοτεινό μέρος του Άδη, από
όπου δεν έβγαινε ποτέ κανένας.
Β2. Η διατύπωση του χωρίου από την οποία προκύπτει ότι ο Πλάτων ανακαλύπτει τους αμετανόητους
εγκληματίες στις τάξεις των «τυράννων» είναι αυτή που αναφέρει πως οι περισσότεροι απ’ αυτούς που
επιχειρούσαν ν’ ανεβούν και να εξέλθουν από το στόμιο του σπηλαίου και το σπήλαιο δεν τους δεχόταν,
ήταν τύραννοι («σχεδόν τι α[υτ~ων τους πλείστους τυράννους»). Εξάλλου, παραπάνω έχουμε πληροφορηθεί
πως ο Αρδιαίος υπήρξε τύραννος μιας πόλης της Παμφυλίας πριν από χίλια χρόνια. Ο Πλάτων λοιπόν,
ισχυρίζεται πως οι τύραννοι, οι βασιλείς και οι δυνάστες, επειδή ακριβώς είναι άνθρωποι που κατέχουν
απόλυτη εξουσία, συχνά διαφθείρονται απ’ αυτήν, κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους, φέρονται
αλαζονικά και διαπράττουν τα μέγιστα ανοσιουργήματα. Επιπλέον, μπορεί να αναφερθεί πως όσοι κατέχουν
απόλυτη εξουσία νιώθουν ανασφαλείς για τη διατήρησή της, ενώ παράλληλα τους βασανίζει η καχυποψία
για επικείμενη ανατροπή τους από επίδοξους σφετεριστές της θέσης τους.
Β3. Η ιδεώδης πολιτεία κατά τον Πλάτωνα ενσαρκώνει τέσσερις θεμελιώδεις αρετές: είναι σοφή, γιατί οι
άρχοντες της, δηλαδή οι φιλόσοφοι – βασιλείς είναι σοφοί και την καθοδηγούν προς το Αγαθόν. Είναι
ανδρεία, καθώς οι φύλακες – επίκουροι είναι ανδρείοι και μπορούν να υπερασπιστούν και την εδαφική της
ακεραιότητα αλλά και τις αξίες που προβάλλονται από το εκπαιδευτικό της σύστημα. Κοσμείται από
σωφροσύνη, γιατί ανάμεσα στις τρεις κοινωνικές τάξεις βασιλεύει η αρμονία, εφόσον η κατώτερη τάξη
υποτάσσεται στις ανώτερες. Τέλος, η ιδεώδης πολιτεία είναι δίκαιη, γιατί το κάθε στοιχείο εκπληρώνει τη
λειτουργία του, χωρίς να παρακωλύει τη λειτουργία των άλλων , δηλαδή ο καθένας πράττει το έργο που του
έχει ανατεθεί και δεν πολυπραγμονεί!.
Β4. {ετος > πολυετής, ετήσιος
κατείδομεν > όραση, ιδέα
πλείστους > πλειστηριασμός , επιπλέον
[εδέχετο > παραδοχή , δεκτικότητα
[εμπεσούμενοι > πτώση, παράπτωμα

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Γ1. ΣΩ. Αν λοιπόν ένας οφθαλμός σκοπεύει να δει (θεαθεί) τον εαυτό του, πρέπει να κοιτάξει (να προσηλώσει
την προσοχή του) σε έναν άλλο οφθαλμό, και μάλιστα σ’ εκείνο το σημείο του ματιού όπου συμβαίνει
να ενυπάρχει (να είναι εγκαταστημένη) η οφθαλμική ικανότητα (κύρια ιδιότητα) · αυτό είναι κατά
πάσα πιθανότητα (= που) η όραση;
ΑΛ. Σωστά.
ΣΩ. Άραγε, φίλε μου Αλκιβιάδη και μια ψυχή, αν σκοπεύει να γνωρίσει τον εαυτό της, πρέπει να κοιτάξει
προσεχτικά μιαν άλλη ψυχή, και ιδιαίτερα σ’ εκείνο το σημείο της όπου ενυπάρχει η βασική ιδιότητα
της ψυχής, δηλ. η σοφία, και σε όποιο άλλο σημείο το οποίο συμβαίνει να είναι όμοιο με το πρώτο;
ΑΛ. Εγώ, Σωκράτη, αυτό νομίζω.
ΣΩ. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι υπάρχει κάποιο μέρος της ψυχής πιο θεϊκό από τούτο, αυτό δηλ. που
σχετίζεται με τη γνώση και τη διανόηση;
ΑΛ. Δεν μπορούμε.
ΣΩ. Επομένως αυτό το τμήμα της ψυχής μοιάζει με τον θεό, και αν κάποιος [είναι] προσηλωμένος σ’ αυτό
[και] γνωρίσει καλά τη θεότητα, δηλ. τον θεό και τη νοητική ικανότητα, θα μπορούσε μ’ αυτόν τον
τρόπο να γνωρίσει κάλλιστα και τον εαυτό του.

ΣΧΟΛΙΟ: Οι δυο μετοχές τής τελευταίας περιόδου «βλέπων – γνούς», αν και συνδέονται παρατακτικά, δεν είναι
όμοιες: η πρώτη πρέπει να θεωρηθεί τροπική, καθώς το ρ. βλέπω σημαίνει «στρέφω το βλέμμα μου και εξετάζω κάτι
με προσοχή», δηλώνει δηλ. μια διαδικασία με σχετική διάρκεια· η δεύτερη μετοχή είναι υποθετική. Το φαινόμενο
παρατακτικής σύνδεσης ανόμοιων (γραμματικά ή συντακτικά) όρων, η παράλλαξη, δεν είναι και τόσο σπάνιο στην
Αρχαία ελληνική· ενδεικτικά ν’ αναφερθεί ότι ο Πλάτωνας στο έργο «Πολιτεία» (327α) αρχίζει ακριβώς την πρώτη
φράση με παράλλαξη μετοχών: «Κατέβην χθές ε[ις Πειραι~α… προσευξόμενός τε καί βουλόμενος …» (τελική μετοχή +
αιτιολογική).

Γ2.α. [ιδέ – [ετύγχανον – γνόντων/ γνώτωσαν – ε[ιδ~ωμεν – {εσχηκε.

Γ2.β. {ομματι – ο#υτοι - ο] μοίοις – πάσης – φρονήσεσι.

Γ3.α. [ιδε~ιν = τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο «μέλλει».

[εγγιγνομένη = κατηγορηματική μετοχή από το «τυγχάνει»· προσδιορίζει το υποκείμενο «[αρετή».
α]υτήν = αντικείμενο στο «γνώσεσθαι».
\ομοιον = κατηγορούμενο στο «το~υτο» από το «{ον».
τό ε[ιδέναι = έναρθρο απαρέμφατο , υποκείμενο στο «[εστίν».

Γ3.β. Στην περίοδο υπάρχει η υποθετική μετοχή «γνούς» (βλ. παραπ. ΣΧΟΛΙΟ) με απόδοση τη δυνητική
ευκτική «γνοίη {αν», η οποία σαν έγκλιση δηλώνει το δυνατό/ πιθανό να γίνει στο παρόν και μέλλον· η
δήλωση της απόδοσης σε συνδυασμό με το νόημα της φράσης, κατά την οποία δηλώνεται κάτι το
υποθετικό / δυνητικό…, ο υποθετικό λόγος δηλώνει την απλή σκέψη, και συνεπώς αναλύεται: « ε{ι τις
γνοίη».