Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας 321B6- 322Α
Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς
δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ
ἠπόρει ὅ,τι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν
νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν
τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον· ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν,
ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ
Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς
τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί—ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ
χρησίμην γενέσθαι—καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον
σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί.
Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει
εἰσελθεῖν—πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν—εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ
Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας
τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν
ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ
δι' Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.

Να απαντήσετε στα παρακάτω:

1α. Να γράψετε στο τετράδιό σας καθεμία από τις προτάσεις της στήλης
Α, συμπληρωμένη με την ορθή επιλογή από τη στήλη Β:     
Στήλη
Α                                                                     
Στήλη Β
1. Με τον την έλλειψη βιολογικού
όρο ἀκόσμητον γίνεται λόγος οπλισμού τού ανθρώπου για την
για: αντιμετώπιση των κινδύνων
την έλλειψη λόγου
την έλλειψη πολιτικής τέχνης
2. Η διανομή του Επιμηθέα φτερά και υπόγεια κατοικία
 άφησε τον
άνθρωπο ἀνυπόδητον, ενώ τα
ζώα  μετά τη διανομή είχαν
3. Για να αντιμετωπίσει ο
Προμηθέας την απρονοησία τού
αδελφού του, μπαίνει κρυφά
4. Τα δώρα τού Προμηθέα
δόθηκαν στον άνθρωπο
5. Ο όρος δίκη  στο κείμενο
δηλώνει
μεγάλη σωματική δύναμη
οπλές
στο κοινό εργαστήρι τού
Ηφαίστου και τής Αθηνάς
στην ακρόπολη
στην κατοικία τού Δία
μετά την εμφάνισή του στη γη
λίγο προτού βγει στην επιφάνεια
τής γης
μαζί με τα υλικά δημιουργίας
στο εσωτερικό τής γης
την καλή συνήθεια, την τάξη,
την αρμονία
το ορθό, το δίκαιο
τη δικαστική διαδικασία, την
εκδίκαση μιας υπόθεσης.

Μονάδες 5

1β. Γιατί τιμωρήθηκε ο Προμηθέας, σύμφωνα με το κείμενο;

                                                                                                       
Μονάδες 5

2. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των υπογραμμισμένων λέξεων ή

φράσεων στις παρακάτω προτάσεις:
«λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος»
«ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι
ἐκ γῆς εἰς φῶς»
«κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί»

                                                                                 
                                                      Μονάδες 10

3. Τι συμβολίζει η φάση τού Επιμηθέα σε σχέση με τη βιολογική κατάσταση

τού ανθρώπου;
Μονάδες 10

4. Να αντιστοιχίσετε τα ονόματα τής στήλης Α’ με την ιδιότητά καθενός

στη στήλη Β’ (μία για το κάθε όνομα), γράφοντας δίπλα σε κάθε γράμμα τον
αντίστοιχο αριθμό (δύο στοιχεία από κάθε στήλη περιττεύουν).

Α’ Β’
α. Ιππίας 1. μανιακός με τους ορισμούς των εννοιών
β. Άνυτος 2. εξέχων εκπρόσωπος τού Πυθαγορισμού
γ. Αρίστωνας 3. παππούς τού Πλάτωνα
δ. Πρόδικος 4. ποιητής
ε. Αλκιβιάδης 5. οικοδεσπότης των συνομιλητών τού
στ. Αριστοκλής διαλόγου Πρωταγόρας
ζ. Αρχύτας 6. δημοκρατικός, αλλά εξαιρετικά
αμφιλεγόμενος
7. πλούσιος βυρσοδέψης και γνωστός πολιτικός

Μονάδες 10

5. Να απαντήσετε στα ακόλουθα ζητούμενα:

α. εισιτήριο: να εντοπίσετε στο αρχαίο κείμενο μία λέξη ετυμολογικά
συγγενή.
β. ἄλογα: να γράψετε ένα αντώνυμο στα αρχαία ελληνικά
γ. ἀνυπόδητον: να γράψετε ένα ομόρριζο ρήμα στα αρχαία ελληνικά
δ. ἔδει: να γράψετε ένα παράγωγο στα νέα ελληνικά
ε. ἔμπυρον: να γράψετε την ετυμολογία τής λέξης                                  
Μονάδες 10

6. Ποιο είναι το αντικείμενο διδασκαλίας τού Πρωταγόρα, σύμφωνα με το

ακόλουθο μεταφρασμένο απόσπασμα, και τι διδάσκει ο μύθος (στο
πρωτότυπο κείμενο) σε σχέση με αυτό;
                                                                                                           
Μονάδες 10

Πλάτωνος Πρωταγόρας 318 Ε – 319 Α
 «Το μάθημα [το οποίο διδάσκω] είναι η εὐβουλία, η σωστή
σκέψη και λήψη αποφάσεων τόσο για τα θέματα που αφορούν
τα οἰκεῖα, την ιδιωτική ζωή, πώς δηλαδή να διευθετεί κανείς με
τον καλύτερο τρόπο τα ζητήματα του οἴκου του, όσο και για τα
θέματα που αφορούν την πόλη, ώστε να είναι κανείς όσο γίνεται
πιο ικανός να πράξει και να μιλήσει για τα πολιτικά θέματα».
«Άραγε», είπα εγώ [δηλ. ο Σωκράτης, που αφηγείται τη
συζήτησή του με τον Πρωταγόρα σε τρίτο φίλο του],
«παρακολουθώ σωστά τα λεγόμενά σου; Γιατί απ' ό,τι
καταλαβαίνω, μιλάς για την πολιτική τέχνη και εννοείς πως
αναλαμβάνεις να κάνεις τους άνδρες αγαθούς πολίτες».
«Αυτό ακριβώς, Σωκράτη», είπε, «είναι το μάθημα που
ισχυρίζομαι πως διδάσκω».

Αδίδακτο Κείμενο
Θουκυδίδης, Α, 4α – 5β
Στο Α΄ βιβλίο  του Θουκυδίδη, μετά το προοίμιο, ακολουθεί η
λεγόμενη  αρχαιολογία.  Τα κεφάλαια αυτά φέρουν το όνομα
"Αρχαιολογία" επειδή ακριβώς πραγματεύονται γεγονότα
πανάρχαια· και τίποτα δεν θα ήταν γνωστό για τις μακρινές αυτές
εποχές, εκτός από όσα αποκαλύπτουν οι μύθοι και οι θρύλοι.
Μίνως γὰρ παλαίτατος ὧν ἀκοῇ ἴσμεν ναυτικὸν ἐκτήσατο καὶ τῆς
νῦν Ἑλληνικῆς θαλάσσης ἐπὶ πλεῖστον ἐκράτησε καὶ τῶν Κυκλάδων
νήσων ἦρξέ τε καὶ οἰκιστὴς πρῶτος τῶν πλείστων ἐγένετο, Κᾶρας
ἐξελάσας καὶ τοὺς ἑαυτοῦ παῖδας ἡγεμόνας ἐγκαταστήσας· τό τε
λῃστικόν, ὡς εἰκός, καθῄρει ἐκ τῆς θαλάσσης ἐφ' ὅσον ἐδύνατο,
τοῦ τὰς προσόδους μᾶλλον ἰέναι αὐτῷ.  οἱ γὰρ Ἕλληνες τὸ πάλαι
καὶ τῶν βαρβάρων οἵ τε ἐν τῇ ἠπείρῳ παραθαλάσσιοι καὶ ὅσοι
νήσους εἶχον, ἐπειδὴ ἤρξαντο μᾶλλον περαιοῦσθαι ναυσὶν ἐπ'
ἀλλήλους, ἐτράποντο πρὸς λῃστείαν, ἡγουμένων ἀνδρῶν οὐ τῶν
ἀδυνατωτάτων κέρδους τοῦ σφετέρου αὐτῶν ἕνεκα καὶ τοῖς
ἀσθενέσι τροφῆς, καὶ προσπίπτοντες πόλεσιν ἀτειχίστοις καὶ κατὰ
κώμας οἰκουμέναις ἥρπαζον καὶ τὸν πλεῖστον τοῦ βίου ἐντεῦθεν
ἐποιοῦντο, οὐκ ἔχοντός πω αἰσχύνην τούτου τοῦ ἔργου, φέροντος
δέ τι καὶ δόξης μᾶλλον·    

1. Να μεταφραστεί το απόσπασμα "οἱ γὰρ Ἕλληνες τὸ

πάλαι ... ἐντεῦθεν ἐποιοῦντο". 
Μονάδες 10

2. Ποια επιτεύγματα τού Μίνωα αναφέρονται στο κείμενο;

Μονάδες 10

3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις

παρακάτω λέξεις του κειμένου
ἴσμεν: ο ίδιος τύπος στην ευκτική
ἐγκαταστήσας: ο ίδιος τύπος στον ενεστώτα
ἐδύνατο: το ίδιο πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα
ἰέναι: το β’ ενικό προστακτικής ίδιου χρόνου
προσπίπτοντες: ο ίδιος τύπος στον αόριστο β’
Μίνως: η γενική ενικού
ἑαυτοῦ: ο αντίστοιχος τύπος στον άλλο αριθμό
ἡγεμόνας: η κλητική ενικού
ναυσὶν: η αιτιατική ίδιου αριθμού
παλαίτατος: ο αντίστοιχος τύπος στον συγκριτικό
Μονάδες 10

4α.  Να αναγνωριστούν συντακτικά οι ακόλουθες λέξεις τού

κειμένου: παλαίτατος, νήσων, ἡγεμόνας, τοῦ ἰέναι, ναυσὶν,
ἡγουμένων, αὐτῶν
Μονάδες 7

4β.  ὧν ἀκοῇ ἴσμεν: Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο τής

δευτερεύουσας αναφορικής πρότασης και να δικαιολογήσετε την
πτώση τής αναφορικής αντωνυμίας.
Μονάδες 3