Professional Documents
Culture Documents
I. Kapasitas Prarancangan
= 3535,35 kg/jam
1. Metanol
2. Udara
Nitrogen = 79 % mol
Oksigen = 21 % mol
3. Urea
4. Urea Formaldehid
II. Reaksi
Konversi metanol = 99 %
Selektivitas = 94 %
Reaksi utama :
Reaksi samping :
Konversi = 97 %
3NHCONH(CH2OH)2(l)+
NHCON(CH2OH)3 (l)
III. Notasi
CH3OH = Metanol
H2O = Air
O2 = Oksigen
CO2 = Karbondioksida
CO = Karbonmonoksida
A.3
N2 = Nitrogen
Urea = CO(NH2)2
Formaldehid = HCHO
UF1 = HOCH2NHCONH2
UF3 = NHCON(CH2OH)3
V. Basis Perhitungan
Gambar :
80
Berat urea formaldehid total dalam produk = 3535,35 kg / jam
100
= 2828,28 kg/jam
=
9 90,09 3 120,12 1 150,15
13
= 101,64 kg/kmol
2828,28kg / jam
Mol Urea formaldehid total =
101,64kg / kmol
= 27,83 kmol/jam
A.5
9
Mol UF1 = 27,83 kmol / jam
13
= 19,26 kmol/jam
= 1735,54 kg/jam
3
Mol UF2 = 27,83 kmol / jam
13
= 6,42 kmol/jam
= 771,35 kg/jam
1
Mol UF3 = 27,83 kmol / jam
13
= 2,14 kmol/jam
= 321,40 kg/jam
M 28,69 40,16
= 1206,06 kg/jam
A.6
= 1722,94 kg/jam
268,04 gr 1722,94 x 10 3 gr
100 ml x
x = 642,80 L = 642,80 kg
0,73 %
Jumlah kandungan air dalam urea = x 1722,94 kg / jam
100 %
= 12,58 kg/jam
= 655,38 kg/jam
= 51,69 kg/jam
Fungsi : Tempat mereaksikan uap metanol dan oksigen untuk membentuk gas
Gambar :
100 %
HCHO yang dihasilkan pada reaksi 1 = 40,16 kmol / jam
94 %
= 42,73 kmol/jam
6
HCHO yang bereaksi pada reaksi 2 = 42,73 kmol / jam
100
= 2,56 kmol/jam
M 43,16 47,95
= 1382,75 kg/jam
A.8
0,1%
Massa H2O dalam CH3OH = 1382,75 kg / jam
99,9 %
= 1,38 kg/jam
= 1534,47 kg/jam
79 %
Massa N2 Umpan = 47,95kmol / jam x 28,01 kg / kmol
21%
= 5052,77 kg/jam
= 1206,06 kg/jam
= 13,83 kg/jam
= 809,85 kg/jam
= 815,65 kg/jam
= 817,04 kg/jam
= 71,80 kg/jam
Fungsi : Tempat pencampuran urea dengan sejumlah air agar terbentuk larutan
Gambar :
0,73 %
Jumlah kandungan air dalam urea = x 1722,94 kg / jam
100 %
= 12,58 kg/jam
268,04 gr 1722,94 x 10 3 gr
100 ml x
x = 642,80 L = 642,80 kg
= 655,38 kg/jam
4. SEPARATOR (SE-201)
Fungsi : Memisahkan H2O liquid dari fraksi gas produk reaktor 201 (sintesa
Gambar :
Pemisahan antara fasa gas dan cairan pada separator dapat dilihat dari perbedaan
titik didihnya.
Tabel A.4. Titik didih produk reaktor 201
Komponen Titik didih (oC)
CH3OH 64,7
O2 -183
HCHO -21
CO -192
H2O 100
N2 -195,8
Berdasarkan data titik didih diatas maka H2O mempunyai fasa liquid karena titik
didihnya lebih besar dari temperatur separator 70oC, sedangkan yang lain masih
dalam fasa gas.
Pemisahan campuran fasa gas dengan fasa cair di dalam separator juga dapat
𝐵
ln 𝑃𝑖 = 𝐴 −
(𝑇 + 𝐶)
T = Temperatur, K
𝐵
log 𝑃𝑖 = 𝐴 −
(𝑇 + 𝐶)
Dengan : Pi = Tekanan uap komponen i, mmHg
T = temperatur, oC
Jika Pi > P, maka komponen tersebut dalam fasa gas. Dan sebaliknya, jika Pi < P,
maka komponen tersebut dalam fasa cair. Di mana P = 1bar, sehingga yang
merupakan fasa cair adalah H2O, sedangkan yang lainnya merupakan fasa gas.
Asumsi seluruh komponen fasa gas ke atas, dan seluruh fasa cair ke bawah.
Aliran Masuk :
Aliran Keluar :
Bagian atas :
Bagian bawah :
Neraca energi:
Energi secara umum yang terlibat berupa energi panas (Q) dan kerja (W).
m1 W Q m2
U1 U2
P1 P2
K1 K2
w1 Sistem w2
1 2
Batas Sistem
-W -Q
Gambar B.1. Proses Secara Umum Perpindahan Energi Pada Suatu Sistem
B.2
Pada Gambar B.1 terlihat proses perpindahan energi secara pada suatu sistem.
Pada keadaan 1, suatu materi atau bahan memiliki empat buah energi yaitu energi
kinetik (K1), energi potensial (P1), energi dalam (U1), dan energi berupa kerja p1 v1
(w1) serta memiliki laju alir massa m1. Materi atau bahan tersebut kemudian
melewati sebuah sistem tertentu, dimana materi atau bahan tersebut membutuhkan
energi dari luar berupa panas (-Q) dan kerja (-W) atau sebaliknya, dapat
menghasilkan energi berupa panas (Q) dan kerja (W). Setelah melewati sistem,
bahan atau materi tersebut berada pada keadaan 2, dimana materi tersebut
memiliki energi berupa energi kinetik (K2), energi potensial (P2), energi dalam
(U2), dan energi berupa kerja p2v2 (w2) serta memiliki laju alir massa m2.
Jika tidak ada perubahan laju alir massa sebesar m1=m2=m dan tidak akumulasi
Jika pada sistem perubahan energi kinetik dan energi potensial sangat kecil
dibandingkan energi yang timbul akibat adanya reaksi maka nilai ∆Ek dan ∆P
dapat diabaikan (bernilai nol) dan jika tidak ada kerja yang diberikan atau
dihasilkan ke dan dari sistem maka persamaan neraca energi tersebut menjadi,
Q = ∆H
Q = ∆H = Hproduk - Hreaktan
Jika tidak ada panas yang timbul akibat perubahan fasa materi pada suatu sistem
0 = ∆H = (Σ n CP dT)keluar – (Σ n CP dT)masuk
(Σ n CP dT)keluar = (Σ n CP dT)masuk
Keterangan :
T T
Cp dT (A BT CT DT 3 ET 4 ) dT
2
Tref Tref
T
B 2 C D E
Cp dT A(T T ) (T Tref2 ) (T 3 Tref ) (T 4 Tref4 ) (T 5 Tref
3 5
ret )
Tref
2 3 4 5
Keterangan :
A,B,C,D,E = Konstanta
= 484798.7334 - 17322.5643
= 467476.1691 kJ/jam
Hl = 1344 kJ/kg
Hv = 2749 kJ/kg
∆𝐻 467476.1691 kJ/jam
𝑊𝑠 = = = 332.723252 𝑘𝑔/𝑗𝑎𝑚
𝜆𝑠 1405 𝑘𝐽/𝑘𝑔
= 914656.2198 kJ/jam
= 447180.0507 kJ/jam
B.7
= 1414892.398 kJ/jam
Hl = 1344 kJ/kg
Hv = 2749 kJ/kg
∆𝐻 1414892.398 kJ/jam
𝑊𝑠 = = = 1007.040852 𝑘𝑔/𝑗𝑎𝑚
𝜆𝑠 1405 𝑘𝐽/𝑘𝑔
= 2768355.304 kJ/jam
= 1353462.906 kJ/jam
Fungsi : Mereaksikan CH3OH fasa gas dengan gas O2 sehingga akan terbentuk
Dimana : ∆H3 = Laju alir panas umpan CH3OH dari Vaporizer 101 (kJ/jam)
∆H6 = Laju alir panas umpan udara dari Heater 101 (kJ/jam)
∆H7 = Laju alir panas produk yang keluar Reaktor 201 (kJ/jam)
Panas masuk pada aliran 3 sama dengan panas keluar dari Vaporizer 101
Panas masuk pada aliran 6 sama dengan panas keluar dari Heater 101
T in = (273.15+240oC) = 513.15 K
T ref = (273.15+25oC) = 298.15 K
diabaikan.
B.12
𝑛
Reaktor dioperasikan secara isotermal maka 𝐹𝐴0 𝑖=1 𝜃𝑖 𝐻𝑖0 − 𝐻𝑖 =0
sehingga,
0 = 𝑄 − ∆𝐻𝑅𝑥 (𝑇)𝐹𝐴0 𝑋
𝑄 = ∆𝐻𝑅𝑥 (𝑇)𝐹𝐴0 𝑋
dimana:
𝑇 𝑇
𝑜
∆𝐻𝑅𝑥 𝑇 = ∆𝐻 𝑅𝑥 𝑇𝑅 + 𝐶𝑝𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘 𝑑𝑇 − 𝐶𝑝𝑟𝑒𝑎𝑘𝑡𝑎𝑛 𝑑𝑇
𝑇𝑅 𝑇𝑅
(298,15 K):
(Perry, 1997)
= -859492.9698 kj
∆H reaktan
∆𝐻𝑅 = 𝐶𝑝𝑟𝑒𝑎𝑘𝑡𝑎𝑛 𝑑𝑇
298,15
berikut :
∆H produk
∆𝐻𝑃 = 𝐶𝑝𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘 𝑑𝑇
298 ,15
berikut :
Sehingga :
o
∆Hreaksi = (∆H Rx 298,15 K + ∆Hoproduk - ∆Horeaktan)
T in = (273.15+30oC) = 303.15 K
T out = (273.15+60oC) = 333.15 K (Kern,594)
T ref = (273.15+25oC) = 298.15 K
Sehingga didapat,
ſCP dT = 2256.67 9 kj/kmol
𝑄
𝑠𝑒𝑟𝑎𝑝
mol pendingin = (ſCP dT )
= 266.317 kmol/jam
= 4793.72 kg/jam
Menghitung Q pendingin :
∆H pendingin in = n ſCP dT
= 100531.347 kj/jam
= 701525.4242 kj/jam
B.15
Panas masuk ke dalam cooler 201 adalah panas keluaran reaktor 201.
= (1932974,88-511136,4546) kg/jam
= 1421838,43 kg/jam
B.17
T in = (273.15+30oC) = 303.15 K
T out = (273.15+45oC) = 323.15 K (Kern,594)
T ref = (273.15+25oC) = 298.15 K
Sehingga didapat,
ſCP dT = 1881,178293 kj/kmol
𝑄
𝑠𝑒𝑟𝑎𝑝
mol pendingin = (ſCP dT )
= 755,8233 kmol/jam
= 13604,81973 kg/jam
Menghitung Q pendingin :
∆H pendingin in = n ſCP dT
= 302869,608 kj/jam
= 1707151,436 kj/jam
B.18
berikut:
Fungsi : Memisahkan fasa liquid dan fasa gas produk keluaran cooler 201
201.
T in = (273.15+70oC) = 343.15 K
berikut:
Fungsi : Memanaskan air umpan untuk pelarut urea pada temperatur 42oC
= 32265.54505 kJ/jam
Hl = 1344 kJ/kg
Hv = 2749 kJ/kg
∆𝐻 32265.54505 kJ/jam
𝑊𝑠 = = = 22.96480075 𝑘𝑔/𝑗𝑎𝑚
𝜆𝑠 1405 𝑘𝐽/𝑘𝑔
= 63130.23726 kJ/jam
= 30864.69221 kJ/jam
202
T in = (273.15+30oC) = 303.15 K
T ref = (273.15+25oC) = 298.15 K
T in = (273.15+42oC) = 315.15 K
T ref = (273.15+25oC) = 298.15 K
3) Panas pengenceran
dilakukan perhitungan trial and error dimana ∆Hhitung harus sama dengan
∆H15. Dengan bantuan solver Excel maka didapatkan hasil sebagai berikut:
Neraca energi:
Dimana : ∆H11 = Laju alir panas umpan HCHO dari separator 101 (kJ/jam)
∆H17 = Laju alir panas gas buang yang keluar Reaktor 202 (kJ/jam)
∆H18 = Laju alir panas produk yang keluar Reaktor 202 (kJ/jam)
Panas masuk pada aliran 11 sama dengan panas keluar dari bagian atas
Panas masuk pada aliran 16 sama dengan panas keluar dari mixing tank
13 CO(NH2 ) 2 (l ) 18 CH 2 O (g)
9 HOCH2 NHCONH2 (l )
𝐻𝑖 = 0 sehingga,
B.28
0 = 𝑄 − ∆𝐻𝑅𝑥 (𝑇)𝐹𝐴0 𝑋
𝑄 = ∆𝐻𝑅𝑥 (𝑇)𝐹𝐴0 𝑋
dimana:
𝑇 𝑇
𝑜
∆𝐻𝑅𝑥 𝑇 = ∆𝐻 𝑅𝑥 𝑇𝑅 + 𝐶𝑝𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘 𝑑𝑇 − 𝐶𝑝𝑟𝑒𝑎𝑘𝑡𝑎𝑛 𝑑𝑇
𝑇𝑅 𝑇𝑅
(298,15K):
(Perry, 1997)
= -4333191.066 kj
∆H reaktan
∆𝐻𝑅 = 𝐶𝑝𝑟𝑒𝑎𝑘𝑡𝑎𝑛 𝑑𝑇
298,15
berikut :
∆H produk
∆𝐻𝑃 = 𝐶𝑝𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘 𝑑𝑇
298 ,15
berikut :
Sehingga :
∆Hreaksi = ∆HoRx 298,15 K + ∆Hoproduk - ∆Horeaktan
= -1590041.284 + 358815.3751 - 175565.663
= 1406791.572 kj/jam
T in = (273.15+30oC) = 303.15 K
T out = (273.15+60oC) = 333.15 K (Kern,594)
T ref = (273.15+25oC) = 298.15 K
Sehingga didapat,
ſCP dT = 2256.67 9 kj/kmol
𝑄
𝑠𝑒𝑟𝑎𝑝
mol pendingin = (ſCP dT )
= 623.389 kmol/jam
= 11221.018 kg/jam
Menghitung Q pendingin :
∆H pendingin in = n ſCP dT
= 235321.207 kj/jam
= 1642112.779 kj/jam
B.31
Dimana : ∆H18 = Laju alir panas keluaran reaktor 202 masuk (kJ/jam)
Panas masuk ke dalam cooler 301 adalah panas keluaran reaktor 202.
T in = (273.15+70oC) = 343.15 K
= (424609.8614-81903.76405) kg/jam
= 342706.0974 kg/jam
B.33
T in = (273.15+30oC) = 303.15 K
T out = (273.15+45oC) = 323.15 K (Kern,594)
T ref = (273.15+25oC) = 298.15 K
Sehingga didapat,
ſCP dT = 1505.533 kj/kmol
𝑄
𝑠𝑒𝑟𝑎𝑝
mol pendingin = (ſCP dT )
342706.10 𝑘𝐽 /𝑗𝑎𝑚
= 1505.533 kj/kmol
= 227.63 kmol/jam
= 4097.35 kg/jam
Menghitung Q pendingin :
∆H pendingin in = n ſCP dT
= 85927.59 kj/jam
= 428633.68 kj/jam
B.34
berikut:
liquid = wi
wi
1
=
0,00131
= 763,898 kg/m3
= 47,688 lb/ft3
232.533,75 4 kg
=
763,898 kg/m 3
= 304,404 m3
= 10.749,540 ft3
3,150.000
3,100.000
Luas, A 3,050.000
3,000.000
2,950.000
2,900.000
2,850.000
0.00 0.50 1.00 1.50 2.00
H/D
Terlihat bahwa rasio Hs/D yang memberikan luas tangki yang paling kecil
yaitu 0,7-0,72.
Vdh = 0,000049 D3
= 0,000049 (28 ft)3
= 1,076 ft3
Vsf = ¼ π D2 sf
= ¼ π.(336 in)2.3
= 265.870,08 in3
= 153,86 ft3
Untuk menentukan tekanan hidrostatis, jika densitas fluida lebih kecil dari
densitas air, maka densitas yang digunakan adalah densitas air (Brownell &
Young,1959: 46).
g g H L
Phidrostatis =
c
144
C.8
Berikut ini adalah tabel perhitungan tekanan desain untuk setiap courses :
Tabel C.4. Tekanan Desain Masing-masing Courses
Courses H (ft) HL (ft) Phid (psi) Pabsolut(psi) Pdesain (psi)
1 20 17,466 7,565 30,291 33,320
2 14 11,466 4,966 27,693 30,462
3 8 5,466 2,368 25,094 27,603
4 2 -0,534 -0,231 22,495 24,745
keterangan :
ts = ketebalan dinding shell, in
Pd = tekanan desain, psi
C.9
D = diameter tangki, in
f = nilai tegangan material, psi
Carbon Steel SA-283 Grade C
12.650 psi (Tabel 13.1, Brownell & Young, 1959:251)
E = efisiensi sambungan = 80% (Tabel 13.2, B & Y, hal 254)
jenis sambungan las (single-welded butt joint without
backing strip, no radiographed)
C = korosi yang diizinkan (corrosion allowance)
0,25 in/20 th (Timmerhaus, 1991)
Panjang Shell
Untuk menghitung panjang shell, persamaan yang digunakan adalah :
π.Do - ( weld length)
L = (Brownell and Young,1959:55)
12.n
keterangan :
L = Panjang shell, in
Do = Diameter luar shell, in
n = Jumlah plat pada keliling shell
weld length = Banyak plat pada keliling shell dikalikan dengan banyak
sambungan pengelasan vertikal yang diizinkan.
C.10
= n x butt welding
OD
b = tinngi
icr dish
OA
B A
sf
ID t
a
r
1 rc
w = 3 (Brownell and Young,1959.hal.258)
4 icr
Diketahui :
rc = 336 in
icr = 20,160 in
s
Maka :
1 336
w = . 3
4 20,160
= 1,771 in
Untuk th = 1 1/2 in, Dari Tabel 5.8 (Brownell and Young, 1959) diperoleh:
sf = 1,5 – 4,5 in
Direkomendasikan nilai sf = 3 in
Keterangan :
th = Tebal head (in)
P = Tekanan desain (psi)
rc = Radius knuckle, in
icr = Inside corner radius ( in)
w = stress-intensitication factor
E = Effisiensi pengelasan
C = Faktor korosi (in)
k. Desain Lantai
Untuk memudahkan pengelasan dan memperhitungkan terjadinya korosi,
maka pada lantai (bottom) dipakai plat dengan tebal minimal ½ in. Tegangan
yang bekerja pada plat yang digunakan pada lantai harus diperiksa agar
diketahui apakah plat yang digunakan memenuhi persyaratan atau tidak
(Brownell and Young, 1959).
512.651,853 lb
S1 =
1 (3,14)(336 in ) 2
4
= 5,785 psi
25,116 490
S2 =
144
= 85,465 psi
2. Pompa (PP-101)
Alasan Pemilihan
T2
2 P2
T1
1 z2
P1
FV
z1
FV
Asumsi :
Fluida incompressible
Data-data perhitungan :
Suction : Discharge :
T1 = 30 oC T2 = 30 oC
P1 = 1 atm P2 = 1 atm
= 1522,5424 kg/jam
= 0,4229 kg/detik
Gv
Q
1384,129489
763,898
Keterangan :
= 14,3939 mm
= 0,5667 in
1993, pers.4.5-5) :
ρ x ID x v
NRe =
μ
C.18
Keterangan :
4Qtan gki
Dimana : Kecepatan aliran, v
D 2
4 0,0005
=
3,14 (0,0214 2)
= 1,4018 m/det
NRe =
763,898
kg/m 3 1,4018 m/s 0,0214 m
0,0006 kg/m. s
Faktor koreksi, = 1
ε /D = 0,0022
2
A V2
2
V
hc = 0,55 1 2 = Kc
A1 2 2
Keterangan :
hc = friction loss
A2/A1 = 0
Kc = 0,55000
V2
hc = Kc (Pers.2.10-16, Geankoplis, 1993)
2
(1,4018 ) 2
= 0,55
2 1
= 0,5404 J/kg
NRe = 41379,9182
/ID = 0,0022
L V 2 (46,6118 ) (1,4018) 2
Ff = 4f = 4 x 0,007
ID 2 (0,0214 ) (2 1)
= 59,9555 J/kg
Jumlah elbow = 3
V 2 (1,4018) 2
hf = f 2 3 0,75 (2 1)
K =
= 2,2106 J/kg
A2/A1 = 0
Kex = 0,55
2
V2 (1,4018)
he = K ex = 0,55
2 (2 1)
= 0,5404 J/kg
V 2
hf = f 2
K
2
(1,4018)
= ((1 9,5) (1 0,17))
(2 1)
= 9,5005 J/kg
= 72,7473 J/kg
V22 V12 p p1
-Ws.η = g Z 2 Z1 2 F
2
1,4018 2 02
= 9,8 3,0 101,325 - 101,325 72,7473
2 1
= 102,1653 J/kg
102,1653 J/kg
-Wp =
102,1653
-WP = = 352,2942 J/kg
0,29
Power, P = G. -WP
= 0,1998 hp
Menghitung NPSH
Cek Kavitasi:
Pv = 0,0263 atm
P1 PV
NPSH A H suction Fsuction
g
NPSH A = 13,1654 m
CQ = 0,035
Q = 7,9786 gal/min
4/3
n Q 0,5
NPSH required = (pers. 7.15 Walas, 1988)
S
= 1,3486 ft = 0,4110 m
Kalau (NPSH)r lebih kecil maka pompa dibawah sehingga suction mengalami
Kode : VP-201
Gambar :
Pada komposisi output, metanol dan air berada dalam fase uap.
Tref = 298,15 K
T = 303,15 K
Tref = 298,15 K
T = 513,15 K
C.26
Kebutuhan steam
∆Hsteam = ∆H1 - ∆H2
= 484798.7334 - 17322.5643
= 467476.1691 kJ/jam
Hl = 1344 kJ/kg
Hv = 2749 kJ/kg
∆𝐻 467476.1691 kJ/jam
𝑊𝑠 = = = 332.723252 𝑘𝑔/𝑗𝑎𝑚
𝜆𝑠 1405 𝑘𝐽/𝑘𝑔
= 914656.2198 kJ/jam
= 447180.0507 kJ/jam
C.27
Pemilihan tube
Menghitung ∆TLMTD
(T1 t 2 ) (T2 t1 )
∆TLMTD =
(T t )
Ln 1 2
(T2 t1 )
= 251,3158 oF
C.28
Pemanasan dari suhu umpan ke titik didihnya 64,7 °C jumlah panas yang
= 467476,1691 kJ/jam.
Q = 467476,1691 kj/jam
= 443080,1747 Btu/jam
Koreksi UD
A = Nt.L.a”
= 3 x 10 x 0,1963
= 5,889 ft2
Q
UD =
A.T
443080,1747
=
5,889 251,3158
= 299,3775 Btu/hr.ft2.oF
R
PT
Luas
P Q
= ½ (3)2.sin (60)
= 3,8971 in2
= 0,0271 ft2
A’ = Nt . 2 luas PQR
= 3 x 2 x 0,0271
= 0,1626 ft2
Diameter bundle :
4. A'
Dbl =
= 0,46 ft
H = 4,5718 ft
= 1.2192 m
Jadi tinggi cairan dalam vaporizer, yaitu 4,5718 ft dan diameter vaporizer,
yaitu 4,5718 ft
Ruang uap
Hv = 21,2562 ft
= 6,4 m
Tinggi vaporizer
HVP = HL + Hv
= 4,5718 + 21,2562
= 25,828 ft
= 7,62 m < 12 m (Tabel 4-7 Ulrich, 1984)
Cek geometri
keterangan :
ts = ketebalan minimum dinding shell, in
pd = tekanan desain, psi
di = diameter shell bagian dalam , in
f = nilai tegangan material, psi
digunakan material stainless steel SA 167 Grade 11 type 316
(18,750 psi).
(App.D.Item 4. Brownell and Young, 1959, Hal 342)
E = efisiensi sambungan (single-welded butt joint with backing strip,
no radiographed ) = 0,85
(Tabel 13.2 Brownell and Young,1959,Hal 254).
C = korosi yang diizinkan (corrosion allowance) = 0,25 in/20 tahun
30,86 psi x 70,7687 in
ts = 0,25 in
2. (18.750 psi x 0,85 0,6 x 30,86 psi)
= 0,31 in (digunakan plat standar 0,3125 in)
4. Blower (BL-103)
kg
Jumlah udara masuk (GG) = 1384,1295
jam
Keterangan :
Q : Laju alir (ft 3/menit)
P : Tekanan (inH2O)
Konversi :
1 ft3 = 0.02831685 m3
1 atm = 406,79 inH2O
5. Blower (BL-101)
6. Heater (HE-101)
Tee
Return
Head
a. Neraca panas
Beban panas, Q = 1414892,398 kJ/jam = 1341053,966 Btu/jam
b. Menghitung ∆TLMTD
Driving force dari proses perpindahan panas adalah perbedaan temperatur
antara fluida panas (hot fluid) dengan fluida dingin (cold fluid). Perbedaan
Karena nilai ∆TLMTD pada jenis aliran countercurrent lebih besar daripada
jenis aliran paralel maka luas area perpindahan panas (surface area) yang
T1 T2
AH-301
t2 t1
572 572
=
2
= 572 oF
t1 t 2
tavg =
2
86 464
=
2
= 275 oF
Pada T = 572 oF
µ = 0,013 cp (Fig.15, Kern 1965)
Pipa :
Pada t = 86 oF
µ = 0,018 cp (Fig.15, Kern 1965)
Karena viskositas fluida pada terminal dingin < 1 cp (Kern, 1965, Hal:
111), maka:
Tc = Tavg
tc = tavg
C.40
= 15 Btu/hr.ft2.°F.
Q
A=
U D . Δt
1341053,966
=
15 251,318
= 182,78 ft2
Karena A < 200 ft2, maka digunakan tipe double pipe dengan ukuran
Tabel C.19. Spesifikasi double pipe yang digunakan (Kern, Tabel 6.2 dan
11)
Annulus : Pipa :
IPS = 4 In IPS = 3 in
Sch. No = 40 Sch. No = 40
OD = 4,5 In OD = 3,5 in
ID = 4,026 In ID = 3,068 in
a'' = 1,178 ft2/ft a'' = 0,917 ft2/ft
D2 = 4,026/12
= 0,336 ft
D1 = 45/12
= 0,292 ft
( D 2 D1 )
2 2
= 0,0216 ft2
C.41
Diameter equivalent, De :
( D 2 D1 )
2 2
De = (Pers.6.3 Kern, 1965)
D1
= 0,094 ft
Pipa :
D = 3,068/12
= 0,256 ft
D 2
ap =
4
= 0,051 ft2
W
Ga =
aa
2220,12
=
0,022
= 3.378,368 lb/hr.ft2
Pipa :
w
Gp =
ap
14522,22
=
0,051
= 93.426,730 lb/hr.ft2
= 51,36 Btu/hr.ft2.oF
𝑖𝑜 𝑖 𝑂𝐷
= 𝑥
𝜑𝑝 𝜑𝑝 𝐼𝐷
1341053,966
=
47,53 251,316
= 57,68 ft2
a” = 0,917 ft2/ft (Kern, Tabel 11)
Panjang pipa :
A
L =
a"
= 62,90 ft linier
Panjang hairpin = 12, 15, 20 ft (Kern, Hal: 103)
Diambil Lh = 20 ft
De a '.G a
Rea’ =
μ
0,044 3.378,368
=
0,0314
= 3.221,840
0,264
𝑓 = 0,0035 + = 0,012 (Kern, Pers. 3.47b)
3.221 ,840 0,42
C.46
Densitas steam :
ρ = 0,03518 lb/ft3 (Appendix A.2-12, Geankoplis)
4 f Ga 2 L
Fa = (Pers.6.14 Kern, 1965)
2 g ρ 2 De'
4 0,012 (3.378,368) 2 80
=
2 4,18.10 8 0,03518 2 0,044
= 996,620 ft
Ga
Va =
3600
3.378,368
=
0,03518 3600
= 26,68 ft/s
V2
ΔFi = 2 x
2g
26,68 2
= 2
2 32, 2
= 22,098 ft
Pipa :
Rep = 10.125,360
0,264
𝑓 = 0,0035 + = 0,0089 (Kern, Pers. 3.47b)
10.125 ,360 0 ,42
4 0,0089 (93.426,730) 2 80
=
2 4,18.10 8 0,0662 2 0,256
= 1.785,412 ft
Fp
Pp =
144
1.785,412 0,0662
=
144
= 0,821 psi
ΔPp untuk udara < 2 psi (memenuhi)
7. BLOWER (BL-102)
kg
Jumlah udara masuk (GG) = 6587,2387
jam
Keterangan :
Q : Laju alir (ft 3/menit)
P : Tekanan (inH2O)
Konversi :
1 ft3 = 0.02831685 m3
1 atm = 406,79 inH2O
Kondisi operasi : Isotermal pada suhu (T) 240 oC dan tekanan (P) 1,4 atm
Konversi : 99%
Berikut ini adalah neraca massa dan neraca energi reaktor (RE-201),
perhitungannya dapat dilihat pada Lampiran A dan Lampiran B.
Bentuk : silinder
Ukuran : ¼ in x ¼ in
Keterangan :
rA = kecepatan reaksi (kmol/kgcat.j)
k = konstanta kecepatan reaksi (m6/kmol.j.kgcat)
T = suhu (K)
CA = konsentrasi metanol (kmol/m3)
CB = konsentrasi oksigen (kmol/m3)
Dengan nilai k sebagai berikut :
−2385
𝑘 = 6,6435 𝑥 1011 exp( )
𝑇
C.52
berikut :
FA W ΔW
ID
ΔW
FA W
∆𝑊
Neraca massa pada elemen volume : V = 𝜌
(Rate of mass input) - (Rate of mass output) - (Rate of mass reaction) = (Rate
of mass accumulation)
∆𝑊
FA |W − FA |W +∆W − (−rA ). =0
𝜌
F A |W +∆W −F A |W −r A
lim∆W →0 =−
∆W ρ
dF A −r A
=−
dW ρ
Sehingga,
dX A −r A
−FAo =−
dW ρ
dX A (-rA )
.............(4)
dW FA0
C.53
Dengan menggunakan persamaan aliran yang masuk dan keluar dari tabel
neraca massa di atas, dapat diketahui persamaan umum untuk konsetrasi
umpan, yaitu:
Laju volumetrik umpan reaktor
Fin tot 7.971,3723
V0 18,9035 m 3 /jam
mix 421,687
= 0,3151 m3/menit
= 0,0053 m3/s
d. Pressure Drop
Pressure drop dalam tube
Pressure drop pada pipa berisi katalisator dapat didekati dengan
persamaan Ergun (Fogler, 1999).
dP G' 1 1501
1,75 G ' .............(8)
dz g DP DP
C.54
Keterangan :
ΔP = penurunan tekanan dalam tube, lb/ft2
Z = panjang pipa, ft
G’ = kecepatan aliran massa perluas penampang, lb/jam/ft 2
ρ = densitas fluida, lb/ft 3
Dp = diameter partikel katalis, ft
ε = porositas partikel katalis
µ = viskositas fluida, lb/jam/ft
gc = faktor konversi, 4,18.108 ft/jam2
Dimana :
Dp/Dt = rasio diameter katalis per diameter pipa
hw/h = rasio koefisien transfer panas pipa berisi katalis terhadap
koefisien transfer panas pada pipa kosong
Dari data diatas dipilih (hw/h) 7,8 pada (Dp/Dt) = 0,15
𝐷𝑝 0,5 𝑐𝑚
Dt = = = 3,3333 cm = 0,0333 m
0,15 0,15
Pada T = 513,15 K
ρ = 421,6870 kg/m3
o Viskositas
B
Log μ = A + T + C.T + D. T 2
Pada T = 513,15 K
μ = 0,0160 cP
= 0,0387 lb/ft.hr
o Kapasitas Panas
Kapasitas panas dihitung dengan persamaan sebagai berikut :
Cpi = A + B.T + C.T2 + D.T3
Keterangan :
Cp = kapasitas panas, kJ/kmol.K
T = suhu, K
Cp = 34,6942
o Konduktivitas Panas
Konduktivitas termal beberapa komponen dalam campuran dihitung
dengan persamaan Weber (Pers. 8.12 Coulson)
Konduktivitas campuran dihitung dengan metode Bretsnajder (1971)
1 3
−5
ρ4
k = 3,56 x 10
M
Keterangan :
k = Konduktivitas panas, W/(m.K)
M = Berat molekul
CP = Kapasitas panas spesifik temperatur
ρ = densitas cairan pada temperature
C.56
Konduktivitas panas :
k = 63,076 W/m.K
= 36,445 Btu/ft.hr.F
dP G' 1 1501
b). 3 1,75 G'
dz g c DP DP
Kondisi batasnya adalah :
Zo = 0 m
XO = 0
PO = 2 atm
Δw = 0,099
Penyelesaian persamaan difrensial menggunakan metode Runge Kutta orde 4:
Xi+1 = xi + 1/6. (k1 + 2k2 + 2k3 + k4)
Pi+1 = Pi + 1/6. (l1 + 2l2 + 2l3 + l4)
Dengan:
k1 = f1 (wi, Xi) ∆w
l1 = f2 (wi, Pi) ∆w
w k
k2 = f1 (wi + , Xi + 1 ) ∆w
2 2
w l
l2 = f2 (wi + , Pi + 1 ) ∆w
2 2
w k
k3 = f1 (wi + , Xi + 2 ) ∆w
2 2
C.57
w l
l3 = f2 (wi + , Pi + 2 ) ∆w
2 2
k4 = f1 (wi+ ∆w, Xi + k3) ∆w
l4 = f2 (wi +∆w, Pi + l3) ∆
111,8376514 0,222
113,8620285 0,232
115,1049165 0,238
115,7345154 0,241
117,4406486 0,249
117,6567435 0,25
117,8734755 0,251
118,7468287 0,255
120,3003495 0,262
122,3461081 0,271
125,1618628 0,283
125,8820761 0,286
127,3426307 0,292
129,332831 0,3
130,3467612 0,304
132,4134111 0,312
133,7320054 0,317
135,6139114 0,324
136,9844232 0,329
139,5083643 0,338
141,8155442 0,346
142,9923553 0,35
145,6986888 0,359
148,4889327 0,368
149,7569445 0,372
152,3462738 0,38
154,0017206 0,385
159,8547909 0,402
163,1015497 0,411
164,9520087 0,416
166,4571581 0,42
171,1097772 0,432
175,1516234 0,442
177,2314826 0,447
179,7812108 0,453
184,1666326 0,463
186,4255998 0,468
190,6082598 0,477
194,4574217 0,485
197,9316409 0,492
200,4763696 0,497
203,0755458 0,502
207,8966928 0,511
219,3153002 0,531
C.59
224,1771993 0,539
228,5801887 0,546
231,1612193 0,55
237,1494281 0,559
243,4010264 0,568
244,112633 0,569
244,8277245 0,57
250,6769221 0,578
258,3245727 0,588
264,7291246 0,596
274,8502787 0,608
312,7264755 0,647
319,3420614 0,653
328,5414636 0,661
340,6939171 0,671
350,9810461 0,679
352,3043703 0,68
361,8125309 0,687
374,702438 0,696
388,4043558 0,705
402,9953047 0,714
415,0137684 0,721
441,0091548 0,735
469,981133 0,749
500,0093165 0,762
520,2123471 0,77
553,3533625 0,782
587,1709634 0,793
624,8481928 0,804
647,2659367 0,81
683,7176851 0,819
743,3519884 0,832
795,9749545 0,842
875,33516 0,855
962,4620826 0,867
1020,993116 0,874
1127,426921 0,885
1218,617396 0,893
1384,236811 0,905
1577,606878 0,916
1777,916687 0,925
2065,279127 0,935
2206,46597 0,939
2325,057132 0,942
C.60
2503,532116 0,946
2655,618129 0,949
2826,552084 0,952
3090,373003 0,956
3321,661472 0,959
3406,381693 0,96
3495,396597 0,961
3589,04092 0,962
4017,965828 0,966
4411,221877 0,969
4559,514721 0,97
5069,161394 0,973
5264,708298 0,974
6220,871523 0,978
7590,92115 0,982
9083,038488 0,985
9717,790691 0,986
12285,55551 0,989
13468,23066 0,99
NPS : 1,5 in
Sch. No. : 40
Dengan :
Z = tinggi tumpukan katalis (m)
V = volume katalis dalam tube (m3)
w = berat katalis (kg)
ρkatalis = densitas katalis (kg/m3)
ID = diameter dalam tube (m)
Maka tinggi katalis keseluruhan :
4 13468,23
Z 9149,6153 m
0,0409 2 1121
= 80% x 24 ft
= 19,2 ft = 5,8522 m
a. Tube
Ukuran tube (Kern,1983):
Susunan tube = Triangular pitch
Bahan = Stainless steel
Diameter nominal (NPS) = 1,50 in
Diameter luar (OD) = 1,90 in = 0,0483m = 0,1583 ft
Diameter dalam (ID) = 1,61 in = 0,0409 m = 0,1342 ft
Schedule number = 40
Luas penampang = 2,04 in2 = 0,0013 m2
Tinggi tumpukan katalis = 5,8522 meter
Susunan pipa yang digunakan adalah triangular pitch (segitiga sama sisi)
dengan tujuan agar memberikan turbulensi yang lebih baik, sehingga akan
C
PT
60
o
60 60
A D o B
o
C'
Gambar C.14. Susunan pipa model triangular pitch
0,0013
1.564
= 2,9187 m2
= 22,1490 ft2
Batas kecepatan supervisial pada tube reaktor fixed bed katalitik adalah
(0,0005 m/s ≤ u ≤ 0,1 m/s)
C.64
𝜇 0,14
7,8 𝑥 0,021 𝑥 𝑘 𝑓 𝑥 𝑅𝑒0,8 𝑥 𝑃𝑟0,33 𝑥 𝜇𝑤
𝑖 = (Wallas, 1959)
𝐼𝐷𝑡
Dimana :
𝐶𝑝 .𝜇
Pr = 𝑘𝑓
0,1342 Btu
hio = 0,1583 x 1726,7967 hr .ft 2 .F
Btu
𝑖𝑜 = 1.463,233
hr. ft 2 . F
b. Shell
Bahan yang digunakan adalah stainless steel SA 167 grade 11 type 316
Ukuran Shell
C.65
0,5
4 𝑥 0,866 𝑥 𝑁𝑡 .𝑃𝑇2
IDs = (Brownell & Young, 1979)
𝜋
2 0,5
4 𝑥 0,866 𝑥 2.218 𝑥 2,375
= 3,14
= 98,6350 in
= 8,2196 ft
= 2,5053 m
Jarak Buffle
Bs = IDs x 0,3
= 0,7516 m
= 29,5905 in
= 2,4659 ft
Re = 3.575,55
Maka,
0,55 1
Kp D es G p Cp p μ p 3
ho = 0,36. D . . (Kern, hal 137)
es μp Kp
Btu
ho = 55,2803 jam .ft 2 .F
Dengan :
Kp = konduktivitas panas pendingin = 0,3623 Btu/hr.ft.oF
Cpp = kapasitas panas pendingin = 1 Btu/lb.oF
p = viskositas pendingin = 1,8143 lb/ft jam
= 44,0638 Btu/h.ft2.F
= 37,4611 Btu/hr.ft2.F
= 212,71153 J/s. m2.K
Pressure drop di shell
𝑓. 𝐺𝑠2 . 𝐷𝑠 𝑁 + 1
∆𝑃𝑠 =
5,22 𝑥 1010 . 𝐷𝑒 . 𝑠. 𝜑𝑠
dimana
Ds = diameter shell (IDs) = 9,7893 ft
Mass velocity (Gs) = 6.938,5358 lb/jam.ft2
Equivalent diameter (De) = 0,1145 ft
s correctedc oefficient s = 1,0 (hal.121 Kern, 1950)
𝐿 22
𝑁+1 = = =8
𝐵 3,0501
untuk Re = 437,6981 maka diperoleh
s = specific gravity =1
f = shell side friction factor = 0,0018 ft2/in2 (Fig.29 Kern, 1950)
Tebal Shell
Spesifikasi bahan Stainless steel SA 167 Grade 11 type 316
Tekanan yang diijinkan (f) = 18.750 psi
Efisiensi sambungan (ε) = 0,8 (double welded joint)
Corrosion allowanced = 0,25 in
C.68
dengan
ts = tebal shell, inchi
P = tekanan dalam reaktor, psi
ε = efisiensi sambungan
ri = jari-jari dalam shell, inchi
f = tekanan maksimum yang diijinkan, psi
C = Corrosion allowance = 0,25
Tekanan dalam shell
Tekanan desain diambil 20% diatasnya, maka:
Pd = 1,2 x P
= 1,2 x 15 atm
= 16,5 atm
Pd = 242,4837 psi
maka,
122 ,0024
242 ,4837 x
2
𝑡𝑠 = 18.750 x 0,8−0,6 x 242 ,4837 + 0,25
= 1,2458 in
Bentuk head dan bottom yang digunakan adalah Torispherical (flanged &
dished head) yang sesuai dengan kisaran tekanan sistem yaitu 15 – 200 psi.
Bahan yang digunakan untuk membuat head dan bottom sama dengan bahan
shell yaitu Low alloy Steell SA 240.
C.69
1 𝑟𝑐
𝑤 =4 3+ (Pers. 7.76, Brownel&Young)
𝑖𝑐𝑟
w = 1,75
= 1,8651 in
dari tabel 5.6 Brownell & Young untuk
th = 2 in
sf = 3 in
= 0,25 ft
Spesifikasi head :
OD
b=depth
OA
icr
B
of dish A
sf
ID t
a
r
Keterangan :
th = Tebal head (in)
icr = Inside corner radius ( in)
r = Radius of dish( in)
sf = Straight flange (in)
OD = Diameter luar (in)
ID = Diameter dalam (in)
b = Depth of dish (in)
OA = Tinggi head (in)
ID 2
b = rc − rc − icr 2 − − icr (Brownell and Young,1959.hal.87)
2
b = 20,4127 in
= 25,4127 in
= 0,6455 m
Jadi tinggi head = 25,4127 in = 0,6455 m
d. Tinggi Reaktor
Dari hasil perhitungan diperoleh tinggi tumpukan katalis yang dibutuhkan
yaitu 5,8522 m.
Tinggi shell = Tinggi pipa standar yang digunakan
= 24 ft
= 7,3152 m
C.71
Kode RE – 201
Jenis Reaktor Fixed Bed Multitubular
Kondisi Operasi T = 240 oC
P = 1,4 atm
Dimensi Diameter = 2,988 m
Tinggi = 8,5815 m
Jumlah tube = 2.218 tube
Tinggi bed = 5,8522 m
Diameter tube = 0,0409 m
Rancangan Alat Material = Stainless steel 316 (SA-240)
Tebal dinding = 1,25 in
Posisi alat = vertikal
Jumlah 1 Buah
Data design
Tube
Fluida panas = Aliran F7 dari RE-201
Laju alir, W = 7971,35 kg/jam (17.573,8185 lb/jam) (Lampiran B)
o o
T1 = 240 C (464 F) (Lampiran B)
T2 = 70 oC (158 oF) (Lampiran B)
C.74
Shell
Fluida dingin = Cooling water
Laju alir, w = 13.604,819 kg/jam (29.993,493 lb/jam) (Lampiran A)
t1 = 30 oC (86 oF) (Lampiran B)
t2 = 45oC (113 oF) (Lampiran B)
Δt LMTD =
T1 t 2 T2 t1
T t
ln 1 2
T2 t1
= 176,123 oF
3. Memilih Ud trial
Dari tabel 8 (Kern, 1965) dipilih U d untuk
hot fluid = light organic
cold fluid = water
Range Ud = 75-150 BTU/j ft2 °F
dipilih Ud = 80 BTU/j ft2 °F
C.75
b. Pemilihan jenis HE
Karena A > 200 ft2, maka digunakan tipe shell and tube exchanger
Sehingga dalam perancangan ini digunakan klasifikasi sebagai berikut,
(Tabel 10, Kern)
L = 20 ft
BWG = 16
OD tube = 0,75 in
ID tube = 0,62 in
a” = 0,1963 ft2/ft
Jumlah tube :
A
Nt =
L a
= 65,0112 tube
- Baffle space = ID = 10 in
-C = Pitch, PT – OD tube = 0,25 in
- A terkoreksi = Nt x L x a”
= 76 x 20 ft x 0,1963 ft
= 298,376 ft2
- UD terkoreksi
Q
Ud =
A TLMTD
= 77,6176 Btu/hr ft2 °F
c. Analisa Kinerja HE
Analisa kinerja HE meliputi :
1) Menghitung Koefisien Overall Perpindahan Panas (U)
2) Menghitung Rd
3) Menghitung ∆P
Tube :
Nt at ' 52 0,3020
at =
144n 144 6
= 0,0545 ft2
W
Gs =
as
17.573,8185 lb/hr
=
0,1736 ft 2
= 1,5105 lb/hr.ft
De = 0,0792 ft
De Gs
Res =
0,0792 156706,7760
=
1,5105
= 8213,1270
Kapasitas panas, Cp :
Cp = 0,6938 Btu/lb.oF
k = 0,8106 Btu/hr.ft2.oF.ft
1
c .μ 3
= 1,0894
k
Rd = 0,0052 Btu/hr.ft2.oF
Rd yang diperlukan = 0,003 hr.ft2.oF/btu (Tabel 12. Kern, 1965).
Rdhitung > Rddiperlukan (memenuhi)
Ps
5,55 1010 De s s
Tube:
Ret = 14154,090
f = 0,0003 (fig 26, hal 836, Kern)
ρ larutan = 844,0784 kg/m3 (pada Tc)
C.81
1 fG 2 Ln
Pt
2 5.22 1010 Dst
1 0.0003 153166,78 2 20 6
=
2 5,22 1010 0,0517 0,8636 1
= 6,839 × 10-7 psi
Gt = 153.166,7800 lb/hr.ft2
V2
0,003 (Fig.27, Kern)
2g
4n V 2
Pr
s 2g
4 2
= 0,003 0,0278 psi
0,8636
Fungsi : Memisahkan campuran gas dan liquid yang berasal dari CO-201
Kondisi operasi :
Tekanan : 1 atm
Suhu : 70oC
W ρV
FLV = L
WV ρL
Keterangan :
Dimana :
ρL - ρV
(Uv)maks = K V (Couper, 2005)
ρV
= 5 ft/s
WV
Qv =
ρV
QV = 24,697 ft3/s
QV
AVmin =
(U V ) max
4 . A total min
Dmin =
4(4,9315 ft 2 )
Dmin =
π
in.
WL
QL =
ρL
QL = 0,051959 ft3/s
= 0,051959 ft3/s x 3 00 s
= 15,587 ft3
HV
18 in
Tinggi Liquid
HL
Diameter
4 𝑥 15,587
HL =
𝜋 𝑥 (2,52 )
HL = 37,92+18
HL = 55,92 in
HV = 48 in
L = H L + HV
L = 55,92 + 48
m. Cek geometri
Untuk seperator vertikal nilai (HL + HV)/D, harus terletak diantara 3 dan 5,
sehingga
C.86
103,9299
(HL + HV)/D =
30
Pd .D i
ts = C (Brownell & Young, 1959)
2(f .E 0,6.Pd )
E = Efisiensi pengelasan
Bentuk head dan bottom yang digunakan adalah torispherical flanged and
dished head.
C.87
Keterangan :
th = Tebal head, in
rc = Radius of dish, in
sf = Straight flange,in
OD = Diameter luar, in
ID = Diameter dalam, in
b = Depth of dish, in
OA = Tinggi head, in
Pd .rc W
th = C (Pers. 7.77 Brownell and Young, 1959)
2 .f.ε 0.2 Pd
dimana,
1 rc
0,5
= 30 in + 2(1/4) = 30,5 in
1 30
0,5
Sehingga, W 3 1,75
4 1,875
Pd .rc W
th = C
2 .f.ε 0.2 Pd
th = 0,201 in
dimana,
2
b = rc rc icr 2 ID h 2 icr
b = 5,12 in
Straight flange (sf) untuk torispherical head adalah 1,5 in atau 0,125 ft
(Megyesy, 1983).
= 0,000049.Di3 + ¼..Di.sf 2
= 54,5 in3
kg
Jumlah udara masuk (GG) = 7154,3089
jam
kg
7154,3089
jam m3
= = 4357,9107
kg jam
1,6417 3
m
A. Menentukan Kapasitas
1249575,985 kg
Volume Urea = 3
1202,4742 m3
1039,1706 kg/m
Over design factor = 20 % (Peter, Timmerhaus, 2002, Tabel. 3-1, hal. 82)
Volume design = 1,2 x 1202,4742 m3
= 1442,9691 m3
h
o
90
D
2
D = diameter tangki,ft
r = jari-jari, in
r 6D
90 sin
sudut elemen konis
dengan horizontal
Tinggi head dapat dihitung dengan korelasi sudut pada gambar C.7.
Pada Gambar C.7. diameter gudang = lebar gudang, dengan mengambil sudut
θ = 10 0 , maka tinggi atap dapat dihitung dengan korelasi sudut pada Gambar
C.7.
h
tan θ =
Lebar warehouse / 2
h
tan 10 0 = → h = 1,629 m = 5,344 ft
18,487 / 2
Gambar C.21. Troughed Belt on 20o Idlers (Sumber : Perry’s, Ed.7th, hal. 21-11)
Data operasi :
= 2,08262 ton/jam
Tabel. 21-7, hal. 21-11, Perry’s, Ed.7th, 1999, didapatkan spesifikasi Belt
20 %.
Belt speed : Kecepatan belt untuk mengangkut material adalah 200 ft/min
Panjang belt : 7m
C.96
Gambar C.23. Continous Bucket Elevator (Sumber : Perry’s, Ed.7th, hal. 21-13)
C.97
Data Operasi :
Laju alir massa = 1735,52 kg/jam
Over design factor = 20 % (Walas, M., 1990, Tabel 1.4, hal 7)
Sehingga kapasitas Bucket Elevator = 1,2 x (1735,52 kg/jam x 1 ton/1000 kg)
= 2,08262 ton/jam
Jenis : Feeder
Tekanan : 1 atm
1 (Coulson, 1983:238)
wi
i
1
ρ=
9.79E - 04
= 433,88 kg
W
Volume padatan =
433,88 kg
=
1021.040 kg
m3
= 0,4249 m3
= 15,01 ft3
Over design : 20 %
V = 1,2 x 0,4249 m3
= 0,510 m3
= 18,01 ft3
Vshell = ¼ π D2 H
Dimana :
D = diameter shell, ft
H = tinggi shell, ft
H = tinggi konis, ft
θ = sudut konis
tg (D d)
h = (Hesse, Pers 4-17: 92)
2
C.101
Diketahui angle of repose (sudut gelinding) zat = 40o (Tabel 5.3, Hal: 79,
bagian conical. Pada perhitungan ini diambil nilai θ = 40o, karena pada
tg 40( D d )
h =
2
= 0,419( D d )
maka
D
Diketahui bahwa : 4 (Ludwig,
d
Hal.165)
d = D/4
maka,
D3 = 8,299 ft
C.102
= 0,951 ft3
Vshell = ¼ π D2 H
= 13,03 ft3
Htotal = H+h
= 15,01 – 0,951
= 14,05 ft3
V padatan di shell = x D 2 x Hs
4
3,14
14,05 ft3 = 2,02 2.Hs
4
Hs = 3,2930 ft
= 3,293 ft + 0,50 ft
= 3,79 ft
C.103
Asumsi :
(h 1)
dimana P hidrostatis = (Pers 3.17. Brownell, 1959:46)
144
thumb. Walas,1988:xviii)
P.ri
ts C (Pers 14.31 Brownell, 1959:275)
f .E 0,6P
Dimana :
ts = Tebal shell, in
Timmerhaus,1991:542)
19,08 x (24,29/2)
ts = + 0,125
((12.650 0,8) - ( 0,6 19,08))
Kemiringan konis = = 40 o
P.D
tc C (Pers 6.154. Brownell
2 cos (f .E 0,6P)
&Young,1959:118)
19,08 24,29
= 0,125
2cos 40(12.650 0,8) - ( 0,6 19,08))
202)
Bahan Konstruksi : SA-167 Grade 11 Type 316 (18 % Cr, 10 % Ni, 2 % Mo)
Tekanan : 1 atm
Air
Asam Fosfat
Out
xi
xi
ρ campuran =
ρ campuran = 980.4604 kg/m3
ρ campuran = 61,208 lb/ft3
xi
μ campuran =
xi
μ campuran = 0,7241cp
μ campuran = 0,000724N/s.m2
μ campuran = 0,000724 kg/m.s
Bentuk mixing tank dirancang berupa silinder tegak dengan head dan
bagian bawah berbentuk torisperical.
H = ID
Volume head/bottom = 0,000049 ID3
Volume mixing tank = Volume silinder + (2 x volume head)
102,791 ft3 = (1/4 x л x ID2 x H) + 0,000098 D3
102,791 ft3 = 0,79 ID3 + 0,000098 D3
102,791 ft3 = 0,79 ID3
ID3 = 130,93 ft3
ID = 5,08 ft = 1,55 m = 60,93 in
H = ID = 5,08 ft = 1,55 m = 60,93 in
H = 5,08 ft = 1,55 m = 60,93 in
4xVl
Tinggi cairan dalam silinder (hl) = xID 2
hl = 4,232 ft = 1,289 m = 50,78 in
C.107
b = tinggi
icr dish
OA
B A
sf
ID t
a
r
Keterangan :
t = Tebal head, in
Icr = Inside corner radius, in
rc = Radius of dish, in
sf = Straight flange,in
OD = Diameter luar, in
ID = Diameter dalam, in
b = Depth of dish, in
OA = Tinggi head, in
Tebal head (t h) :
P.rc. w
th = C (Brownell and Young,1959: 258)
2.fE 0,2P
Dimana :
1 r
w = . 3 c (Brownell and Young,1959:258)
4 icr
Keterangan :
t = Tebal head (in)
P = Tekanan desain (psi)
rc = Radius knuckle, in
icr = Inside corner radius ( in)
w = stress-intensitication factor
E = Effisiensi pengelasan
C = Faktor korosi (in)
OD = ID + ( 2 x tebal dinding)
OD = 61,68 in
dari Tabel 5.7 Brownell:89 diambil OD = 120 in dengan OD
Diperoleh:
rc = 114 in (Brownell & Young,1959:89)
icr = 7,25 in
C.109
Maka :
w = 1,741 in
th = 0,3878 in
thstandar = 7/16 in = 0,4375 in
e. Desain Pengaduk
Dari Fig. 10.57 Coulson, untuk volume vessel = 2,425 m3 dan viskositas
0,0007242 N/s.m2, digunakan impeller tipe turbine.
C.110
Karena turbin memiliki range volume yang besar dan dapat digunakan
untuk kecepatan putaran yang cukup tinggi, sehingga dipilih jenis flat six
blade turbine whit disc dengan geometri sebagai berikut:
Lebar baffle:
J = 1/12 Dt
J = 0,42 ft = 6,093in = 0,15 m
Lebar impeller:
W = 1/5 Da
W = 0,507 ft = 6,093 in = 0,15 m
Tinggi impeller:
E = 1/3 Dt
E = 1,69 ft = 20,31 in = 0,51m
viskositas liquid < 25000 cP dan rasio H/D = 1 maka jumlah impeller yang
f. Daya pengadukan
Kecepatan putaran motor standar yang tersedia secara komersil adalah 37,
45, 56, 68, 84, 100, 125, 155, 190 dan 320 rpm. (Walas, 1990)
N = 56 rpm
N = 0,933 rps
Bilangan Reynold,
mix D a N
2
Nre =
mix
Nre = 756773,79
Dari Gambar 10.6 Walas 1990 untuk kurva 1 diperoleh angka daya,
Np = 5
16
d3 = Zp x 16
d = 1,1159 cm
Digunakan diameter sumbu 4 cm.
0.93 ID
N QR
Di
NQR = 1,86
Maka,
QR = NQR.N.Di3
= 3978,41 m3/jam
Secara sederhana:
V
Tmix = = 0,0007 jam = 2,634 detik
QR
Tee
Return
Head
a. Neraca panas
Beban panas, Q = 32265,54505 kJ/jam = 30581,7158 Btu/jam
b. Menghitung ∆TLMTD
Driving force dari proses perpindahan panas adalah perbedaan temperatur
antara fluida panas (hot fluid) dengan fluida dingin (cold fluid). Perbedaan
Karena nilai ∆TLMTD pada jenis aliran countercurrent lebih besar daripada
jenis aliran paralel maka luas area perpindahan panas (surface area) yang
T1 T2
AH-301
t2 t1
t1 t 2
tavg =
2
86 107,6
=
2
= 96,8 oF
Pada T = 572 oF
µ = 0,0195 cp (Fig.15, Kern 1965)
C.118
Pipa :
Pada t = 86 oF
µ = 0,86 cp (Fig.15, Kern 1965)
Karena viskositas fluida pada terminal dingin < 1 cp (Kern, 1965, Hal:
111), maka:
Tc = Tavg
tc = tavg
Ud = 600 Btu/hr.ft2.°F.
Q
A=
U D . Δt
30581,7158
=
15 475,118
= 0,1072 ft2
Karena A < 200 ft2, maka digunakan tipe double pipe dengan ukuran
Tabel C.39. Spesifikasi double pipe yang digunakan (Kern, Tabel 6.2 dan
11)
Annulus : Pipa :
IPS = 2,5 in IPS = 1,25 in
Sch. No = 40 Sch. No = 40
OD = 2,88 in OD = 1,66 in
ID = 2,469 in ID = 1,38 in
a'' = 0,753 ft2/ft a'' = 0,435 ft2/ft
C.119
D2 = 2,469/12
= 0,2057 ft
D1 = 1,66/12
= 0,1382 ft
( D 2 D1 )
2 2
= 0,0182ft2
Diameter equivalent, De :
( D 2 D1 )
2 2
De = (Pers.6.3 Kern, 1965)
D1
= 0,167 ft
Pipa :
D = 1,38/12
= 0,115 ft
D 2
ap =
4
= 0,01038 ft2
W
Ga =
aa
1417,12
=
0,0182
= 77822,99 lb/hr.ft2
C.120
Pipa :
w
Gp =
ap
50,6281
=
0,01038
= 4876,712 lb/h
g. Menghitung Bilangan Reynold (Re)
Annulus :
Tavg = 96,8 oF
µ = 0,86 cp × 2,42 (Kern, Fig. 15)
= 2,080 lb/jam ft
Rea = De.Ga/µ (Pers. 7.3)
=16272,77
Pipa :
Pada tavg = 572 oF
µ = 0,0195cp × 2,42 (Kern, Fig. 15)
= 0,046 lb/jam ft
D = 3,068/12 = 0,256 ft (Kern, Tabel 10)
Rep = D.Gp/µ (Pers. 3.6)
= 17335,755
Pipa:
hio = 1500 Btu/hr.ft2.oF
30581,7157
=
287,38 475,11
= 0,2239 ft2
a” = 0,435 ft2/ft (Kern, Tabel 11)
Panjang pipa :
A
L =
a"
= 0,5148 ft linier
Panjang hairpin = 12, 15, 20 ft (Kern, Hal: 103)
Diambil Lh = 12 ft
C.122
De a '.G a
Rea’ =
μ
0,0674 77822
=
2,080
= 25218,712
0,264
𝑓 = 0,0035 + = 0,012 (Kern, Pers. 3.47b)
3.221 ,840 0,42
4 f Ga 2 L
Fa = (Pers.6.14 Kern, 1965)
2 g ρ 2 De'
4 0,012 (77822) 2 24
=
2 4,18.10 8 0,03518 2 0,0674
= 996,620 ft
Ga
Va =
3600
77822
=
0,03518 3600
= 26,68 ft/s
V2
ΔFi = 2 x
2g
26,68 2
= 2
2 32,2
= 22,098 ft
C.124
1 ΔFa ΔFi ρ
Pa =
2 144
1 996,620 22,098 0,03518
= x
2 144
= 3,239 psi
ΔPa untuk liquid < 10 psi (memenuhi)
Pipa :
Rep = 17335,7559
0,264
𝑓 = 0,0035 + = 0,000525 (Kern, Pers. 3.47b)
17335 ,7559 0,42
4 0,000525 (4876,7124) 2 24
=
2 4,18.10 8 0,0682 2 0,167
= 1848,417 ft
Fp
Pp =
144
1.848,417 0,0682
=
144
= 0,573 psi
ΔPp untuk steam < 1 psi (memenuhi)
C.125
Alasan Pemilihan :
V2
P2
T2
V1
Z2
P1
T1
Z1
V4
P4
V3 Z4
P3
Z3
Asumsi :
Fluida incompressible
Data-data perhitungan :
T1 = 42 oC T2 = 42 oC
P1 = 1 atm P2 = 1 atm
= 707,085 kg/jam
= 0,196 kg/detik
Fv
Q
707,085
885,448
Keterangan :
= 9,3151 mm
= 0,3667 in
1993, Pers.4.5-5) :
ρ x ID x v
NRe =
μ
Keterangan :
Dimana :
Qtangki = Qpipa
2
= D pipav pipa
4
4 𝑄𝑡𝑎𝑛𝑔𝑘𝑖
vpipa = 2
𝜋 𝐷𝑝𝑖𝑝𝑎
C.129
4 𝑥 0,00022
= 𝜋 0,0212
= 0,645 m/detik
NRe =
885,448 kg/m 0,645 m/s 0,021 m
3
0,00044 kg/m. s
ε/D = 0,0022
2
A3 V 2 V2
hc = 0,55 1 = Kc
A1 2 2
C.130
Keterangan :
hc : friction loss
Dimana : A3/A1 = 0
Kc = 0,55
V2
hc = Kc (Pers.2.10-16, Geankoplis, 1993)
2
(0,645) 2
= 0,55 x
2 1
= 0,114 J/kg
NRe = 23.248,107
/ID = 0,0022
L V 2 (23,317) (0,645) 2
Ff = 4f = 4 x 0,008
ID 2 (0,021x0,0254) (2 1)
= 292,033 J/kg
Jumlah elbow = 4
V2 (0,645) 2
hf = f 2
K = 4 0,75
(2 1)
= 0,624 J/kg
C.131
Jumlah tee = 0
Kf = 1
V 2
hf = f
K
2
= 0,000 J/kg
2
A
Kex = 1 4
A2
A2/A4 = 0
Kex =1
V2 (0,645) 2
he = K ex = 1 = 0,208 J/kg
2 (2 1)
V 2
hf = f
K
2
(0,645) 2
= ((1 9,5) (1 0,17))
(2 1)
= 2,012 J/kg
C.132
= 294,991 J/kg
V22 V12 p p1
(Wp).η = - Ws = g Z 2 Z1 2 F
2
= 328,896 J/kg
328,896 J/kg
Wp =
2.187,090
Wp = = 1429,983 J/kg
0,40
Power, P = G.Wp
= 280,866 J/s
= 0,377 hp
p 4 p3 V32 V 242
1
g Z 3 Z 4 Ws F
2
p3 p4 Ws .
p3 p 4 ((328,896 J / kg) / 2,988) x ( (55,275 lb / ft 3 ) / 144)
p3 p 4 42,252 psia 2,875atm
h. Menghitung NSPH
Cek Kavitasi :
Pv = 0,004 atm
P1 PV
NPSH A Hsuction Fsuction
g
NPSH A = 11,624 m
N = 3.500 rpm
Q = 0,470 ft3/min
4/3
N Q0,5
NPSH = (pers. 7.15 Walas, 1988)
S
= 0,204 ft = 0,062 m
Keterangan :
Temperatur operasi : 70 oC
Konversi : 97 %
Kondisi : Isotermal
pertimbangan :
2. Proses kontinyu
Asumsi-asumsi:
3NHCONH(CH2OH)2(l)+
NHCON(CH2OH)3 (l)
Reaksi antara CO(NH2)2 (aq) dan HCHO (g) merupakan suatu reaksi
Keterangan :
𝑚𝑜𝑙𝑎𝑟 𝑟𝑎𝑡𝑒 𝑎𝑡
𝑚𝑜𝑙𝑎𝑟 𝑓𝑙𝑜𝑤 𝑟𝑎𝑡𝑒 𝑚𝑜𝑙𝑎𝑟 𝑓𝑙𝑜𝑤 𝑟𝑎𝑡𝑒
𝑤𝑖𝑐 𝐴 𝑖𝑠
𝑎𝑡 𝑤𝑖𝑐 𝐴 𝑖𝑠 − = 𝑎𝑡 𝐴𝑤𝑖𝑐 𝑙𝑒𝑎𝑣𝑒𝑠
𝑐𝑜𝑛𝑠𝑢𝑚𝑒𝑑 𝑤𝑖𝑡𝑖𝑛
𝑓𝑒𝑑 𝑡𝑜 𝑡𝑒 𝑠𝑦𝑠𝑡𝑒𝑚 𝑡𝑒 𝑠𝑦𝑠𝑡𝑒𝑚
𝑡𝑒 𝑠𝑦𝑠𝑡𝑒𝑚
𝐹𝐴0 − 𝐹𝐴0 𝑋 = 𝐹𝐴
𝐹𝐴0 𝑋1
𝑘 𝐶𝑎1 𝐶𝑏1
𝑉1 𝐶𝑎0 − 𝐶𝑎1
𝜏1 = = =
𝑣0 𝐹𝐴0 𝑋1 𝑘𝐶𝑎1 𝐶𝑏1
𝐶𝑎0 − 𝐶𝑎1
C.139
1 1
ρmix = =
wi 0,000486
i
massa total
νo =
densitas campuran
10.738,69 kg/jam
=
2.054,08 kg/m 3
= 5,228 m3/jam
= 184,61 ft3/jam
Cao = (m / BM )
v0
= 5,4872 kmol/m3
(m / BM )
Cbo =
v0
C.140
= 7,6821 kmol/m3
𝐹𝐴 1
Ca1 = = 0,1646 kmol/m3
ѵ0
𝐹𝐵1
Cb1 = = 0,3123 kmol/m3
ѵ0
𝐹𝐴 𝑥 𝑋
V = 𝑘 𝐶𝑜
𝐴 𝐶𝐵
= 21,7045 m3
= 4,15 jam
ID 2 H L ID i2 sf 3
Vtotal = + + 0,000076 I D
4 4
Keterangan :
HL = Tinggi cairan, ft
C.141
HL = ID (Geankoplis, 1993)
sf = 2 in = 0,167 ft
ID 2 H L ID i2 sf 3
Vtotal = + + 0,000076 I D
4 4
ρ mix . g H L
gc
Phidrostatik =
144
Keterangan :
gm.cm/gf.s2
adalah:
C.142
c. Bahan Konstruksi
f = 18.750 psi
C = 0,25 in
E = 0,85
𝑖𝑃𝑟
𝑡𝑠 = 𝑓 𝐸−0,6 + 𝑐 (Brownell & Young, 1959:45)
𝑃
Keterangan :
E = Efisiensi pengelasan
21,253 (114 / 2)
ts = 0,25
18.750 0,85 - 0,6 21,253
= 0,326 in (digunakan tebal standar 3/8 in = 0,375 ft)
C.143
ODs = ID + 2. ts
= 118,75 in
= 9,56 ft
= 2,91 m
head and bottom torispherical, dan volume straight flange head and
bottom.
π ID 2 H s π ID 2 sf
169,844 ft3 = +2 + (2 0,000076 I D 3 )
4 4
Hs = 117,87 in
OA = th + b + sf
Keterangan :
sf = straight flange, in
C.144
P.ID.V
th C (Brownell & Young,pers. 7.77,1959)
2.f .E 0,2.P
1
V (2 k 2 ) (Brownell & Young,pers. 7.76,1959)
6
Keterangan :
V = stress-intensification factor
a
k= , mayor-to-minor-axis ratio
b
ID 114
a = = = 57 in
2 2
ID 114
b= 28,5 in
4 4
57
k= 2
28,5
1
V= (2 2 2 ) 1
6
21,253 114 1
t= 0,25
2 18.750 0,85 21,253 0,2
= 0,326 in
OD
b
icr
OA
B A
sf
ID
t
OA = th + b + sf
= 0,375 in + 28,5 in + 2 in
= 30,875 in
= 2,57 ft = 0,78 m
= 118 in – 30,875 in
= 83,125 in
= 6,93 ft
= 2,11 m
Tinggi total reaktor = tinggi shell (Hs) + 2 tinggi tutup atau OA
= 14,65 ft = 4,46 m
C.146
5. Perancangan Sparger
- Menentukan Koefisien Difusifitas (D AL)
Proses difusi terjadi di dalam fasa cair. Persamaan yang digunakan adalah :
117,3.1018 M T
0,5
DAL
μ Vm
0,6
Keterangan :
Φ : Association parameter = 1
M : Berat molekul larutan, kg/ kgmol = 267,9886
T : Temperatur, K = 453 K
μ : Viskositas larutan, kg/m.det = 9,7467 x 10-5
Vm : Volume molal zat terlarut, m3/ kmol
Berdasarkan Tabel 8.6 Coulson Vol 6, 1989; hal 256
Vm H2 = 0,0143 m3/ kmol
- Menentukan Δρ
ρgas pada T = 343 K dan P = 1 atm
Δρ = (766,1451-0,3228) kg/m3 = 765,8223 kg/m3
P ρ L ρ v
4
L ch 10
12
M
(Pers 8.23, hal 258; Coulson Vol 6, 1989)
Keterangan :
σL : Surface tension, dyne/cm
Pch : Sudgen’s parachor
ρL : Densitas cairan, kg/m3
ρv : Densitas saturated vapor, kg/m3
C.147
M : Berat molekul
Dari Coulson Vol 6, 1989; hal 258 dapat dicari nilai P ch :
Pch H2 = 34,2
Maka σL = 0,0001 mJ/m2
= 0,0001 dyne/cm2
= 9,1232 x 10-8 kg/ det
Keterangan :
Dh : diameter hole, cm
db : diameter bubble, cm
ρL : densitas liquid, gr/cm3
ρG : densitas gas, gr/cm3
C.148
U sg
4.Qt
Ds
U sg 3.14
Keterangan :
Qt : laju alir total umpan gas masuk, m3/ jam
Dimana Qtotal = P/(nRT)
= 0,0410 m3/ jam
Ds : diameter sparger, m
C.149
0,0410m 3 / jam
Ds = = 3,2401 m
0,005 m / jam.3,14
Baffle
Baffle
HL
L
W
Dd
Da E
Dt
a. Dimensi pengaduk
ID = 114 in
ID
3
Di
Di = 38 in = 0,96 m = 3,17 ft
C.151
Di
=8 (Gean Koplis, 1993)
W
ID
J=
12
J
Offset top = = 1,58 in = 0,04 m = 0,13 ft
6
Di
Offset Bottom = = 19 in = 0,48 m = 1,58 ft
2
Zi
1,3
Di (Brown, 1950)
Menurut Dickey (1984) dalam Walas 1990 hal. 288, kriteria jumlah impeller
Diketahui bahwa :
C.152
ID = 9,5 ft
HL = 9,5 ft
HL /ID = 1
µ liquid = 0,0185 cP
Rasio HL/ID maksimum untuk penggunaan 1 buah impeller adalah 1,4 untuk
viscositas liquid < 25.000 cP dan rasio HL/ID = 1 maka jumlah impeller
Kecepatan putaran motor standar yang tersedia secara komersil adalah 37,
45, 56, 68, 84, 100, 125, 155, 190 dan 320 rpm. Digunakan putaran motor
D I .N. mix
2
NRe = (Geankoplis,Pers.3.4-1, 1978)
mix
= 1.438.018,055
Dari Figur 10.6 Walas halaman 292 untuk six blades turbine, Np = 5
Kebutuhan teoritis:
N p .mix .N3D5i
P = (Geankoplis,Pers.3.4-2, 1978)
550x32,17
5 x70,101x1,4 3 x 3,167 5
=
550 x32,17
= 17,309 hp
= 17,309 hp + 1,7309 hp
= 19,04 hp
100
P= x 19,04 hp = 23,80 hp
80
= 21,15 hp
P = 11.634,22 ft.lbf/s
Kecepatan putaran,
3 𝑃.𝑔𝑐
N = 𝑁𝑝 .𝐷𝑎 5 .𝜌
N = 1,497 rps
N = 89,81 rpm
axis length (L) = tinggi total tangki + jarak dari motor ke bagian atas
= 11,53 ft (3,51 m)
n. Diameter Sumbu
Z p x 16
d3 =
Menghitung Tm
Digunakan Tm = 1,5 Tc
P x 75 x 60
Tc = (M.V. Joshi, Pers. 14.8, hal 400)
2xπxN
Keterangan :
P = Daya, Hp
23,80 x 75 x 60
Tc = = 202,92 kg.m
2 x π x 84
Menghitung Zp
Tm
Zp = (Pers.14.9, M.V. Joshi)
fs
Keterangan :
Tm = Torsi maksimum
P = Shear stress
C.156
304,34 x 100
Zp = = 55,34 cm
550
. d 3
Zp =
16
Z p x 16
d3 =
d = 6,56 cm
Me Me
f= =
Zp d3
32
1
M M 2 Tm
2
Me =
2
M = Fm x L
Tm
Fm = (Pers.14.11, M.V. Joshi)
0.75 x Rb
Keterangan :
Rb = Jari-jari impeller = ½ Di
= ½ x 0,965 m = 0,483 m
304,38 kg.m
Fm = = 840,96 kg
0,75 x 0,483
M = 840,96 kg x 3,51 m
= 2.955,19 kg.m
1
M M 2 Tm
2
Me =
2
= 2.963,01 kg.m
Me
f= = 47.157,808 kg/cm2
d
3
32
Diameter sumbu
Karena f > batasan elastis dalam tegangan (47.157,808 > 2.460) maka
6. Desain Pendingin
sebesar 32,17oC sehingga temperatur akhir bila tanpa pendingin adalah sebesar
C.158
Pemberian atau pengambilan sejumlah panas pada sebuah tangki proses dapat
dilakukan dengan 2 cara yaitu dengan memberikan jacket atau lilitan pipa
panjang (coil) di dalam tangki proses tersebut (Kern, D., 1950, Hal: 716).
Untuk menentukan pemakaian jacket atau coil pada tangki proses, dilakukan
perhitungan terhadap luas selubung tangki terhadap luas transfer panas (Moss,
Jika luas transfer panas ≤ luas selubung tangki proses : menggunakan jacket
Jika luas transfer panas > luas selubung tangki proses : menggunakan coil
= π x Ds x H s
= 274,84 ft2
Luas transfer panas pada Reaktor = Luas selimut silinder + Luas penampang
= 345,26 ft2
Karena luas transfer panas > luas selubung tangki proses maka digunakan coil.
vc = 2,5 m/s
A = Fv /v
C.159
Fv = M/
A = 0,00063 m2
A
2
Dcoil
4
Dcoil = 0,0284 m = 1,117 in
Temperatur masuk, T1 = 35 oC = 86 oF
Tav = 113 oF
Gi = ρsteam.vc
Dipilih :
Diperoleh :
Gi = 42,527 x 8,2021
= 348,813 lb/s.ft2
Gi
v c ,cek
c
hi
ID0, 2
hi = 8.816,35 Btu/jam.ft2.oF
hio = hi x IDcoil/ODcoil
= 0,8 x 9,5 ft
= 7,6 ft
ID
hio,coil = h io 1 3,5 coil
D
spiral
hio,coil = 7.701,895 Btu/jam.ft2.oF
hd = 1/Rd = 1000
Uc hd
UD = 469,79 Btu/(jam)(ft 2)(oF)
Uc hd
Q = 2.104.704,97 Btu/jam
Q
A =
UD t
A = 25,86 ft2
C.163
Qc
Q ci
Nc
2.104.704,97 Btu/jam
Q ci 2.104.704,97 Btu/jam
1
Q ci
A ci
U D TLMTD
= 25,86 ft2
Jsp = ½.ODcoil
L he 1 / 2..rhe 1 / 2..d he
= 6,65 ft = 2,02 m
= 20,88 ft = 6,36 m
A ci
L ci
a "t
25,86
L ci 71,43 ft = 21,77 m
0,362
L ci
N pc
L he
71,43 ft
N pc 3,42 4 putaran
20,88 ft
Lc = Jsp x Npc x Nc
Lc = 3,98 ft = 1,19 m
Vc = Nc ( / 4 (OD)2 Lci)
Tinggi koil harus lebih kecil daripada tinggi cairan setelah ditambah koil
3
VL Vc 678,636 ft 1,15 ft
3
hL =
A shell 70,846 ft 2
hL = 9,595 ft = 2,878 m
C.165
Uc U D
Rd
Uc U D
886,06 469,79
Rd 0,3 0,001 (memenuhi)
886,06 469,79
ID .G t
NRe = = 3.933.171,13
μ
0,264
f 0,0035 0 , 42
N Re
f = 0,0039
Pressure Drop
f .G i2 .L he
Pt = 0,1361 psi < 10 psi (memenuhi)
5,22.1010.D k .s. L
C.166
47,8080 in
1,250 in
79,8 in
Data design
C.168
Tube
Fluida panas = Aliran F21 dari RE-202
Laju alir, W = 3535,35 kg/jam (7794,11 lb/jam) (Lampiran B)
T1 = 70 oC (158 oF) (Lampiran B)
T2 = 30 oC (86 oF) (Lampiran B)
Shell
Fluida dingin = Cooling water
Laju alir, w = 5726,7 kg/jam (12.625,21 lb/jam) (Lampiran A)
t1 = 30oC (86 oF) (Lampiran B)
t2 = 45oC (113 oF) (Lampiran B)
Δt LMTD =
T1 t 2 T2 t1
T t
ln 1 2
T2 t1
= 18,2oF
6. Memilih Ud trial
C.169
e. Pemilihan jenis HE
Karena A > 200 ft2, maka digunakan tipe shell and tube exchanger
Sehingga dalam perancangan ini digunakan klasifikasi sebagai berikut,
(Tabel 10, Kern)
L = 20 ft
BWG = 16
OD tube = 0,75 in
ID tube = 0,62 in
a” = 0,1963 ft2/ft
Jumlah tube :
A
Nt =
L a
= 61,0852 tube
f. Analisa Kinerja HE
Analisa kinerja HE meliputi :
4) Menghitung Koefisien Overall Perpindahan Panas (U)
5) Menghitung Rd
6) Menghitung ∆P
10 0,25 10
= = 0,1736 ft2
144 1
C.171
Tube :
N t at ' 61 0,3020
at =
144n 144 6
= 0,016 ft2
7794,11 lb/hr
=
0,1736 ft 2
D Gt
Ret =
0,0517 153166,78
=
0,5591
= 14154,090
Shell :
Viskositas pada ta = 99,5 oF :
µ liquid = 0,6743 cP
= 1,5105 lb/hr.ft
De = 0,0792 ft
De Gs
Res =
0,0792 156706,7760
=
1,5105
= 8213,1270
1
c .μ 3
= 0,4719
k
Shell :
Pada ta = 99,50 oF
μ = 1,5105 lb/hr.ft
Kapasitas panas, Cp :
Cp = 0,6938 Btu/lb.oF
k = 0,8106 Btu/hr.ft2.oF.ft
1
c .μ 3
= 1,0894
k
0,8106
= 40. .1,0894
0,0792
= 446,1743 Btu/hr.ft2.oF
0,6200
= 249,5067
0,75
= 206,2589 Btu/hr.ft2.oF
206,2589 446,1743
=
206,2589 446,1743
= 141,0526 Btu/hr.ft2.oF
Rd = 0,0052 Btu/hr.ft2.oF
Rd yang diperlukan = 0,003 hr.ft2.oF/btu (Tabel 12. Kern, 1965).
Rdhitung > Rddiperlukan (memenuhi)
Ps
5,55 1010 De s s
Tube:
Ret = 14154,090
f = 0,0003 (fig 26, hal 836, Kern)
ρ larutan = 844,0784 kg/m3 (pada Tc)
ρ air = 977,3974 kg/m3 (pada Tc)
laru tan
s = = 0,8636
air
1 fG 2 Ln
Pt
2 5.22 1010 Dst
1 0.0003 153166,78 2 20 6
=
2 5,22 1010 0,0517 0,8636 1
= 6,839 × 10-7 psi
Gt = 153.166,7800 lb/hr.ft2
V2
0,003 (Fig.27, Kern)
2g
4n V 2
Pr
s 2g
4 2
= 0,003 0,0278 psi
0,8636
∆Ptotal = ∆Pt + ∆Pr
= 0,0278 psi
∆Pt < 10 psi (memenuhi)
C.176
atm))
Bahan Konstruksi : SA-167 Grade 11 Type 316 (18 % Cr, 10 % Ni, 2 % Mo)
Pertimbangan : Mempunyai allowable stress cukup besar (18.750 psi)
Tahan terhadap korosi
Temperatur fluida : 30 oC
Tekanan : 1 atm
C.178
dan apabila dinding tangki tidak dirancang sesuai kondisi tersebut, maka
semakin tebal dinding tangki, maka transfer panas dari dinding ke fluida
T = 50 oC
= 14,70 psi
liquid =
wi =
1
wi
0,00106
= 56.21 lb/ft3
C.180
= 593939,80 kg
m liquid
Volume liquid =
ρ liqud
593939,80 kg
=
900.34 kg/m 3
= 659,68 m3
= 23292.52 ft3
= 1,1 x 659,68 m3
= 732,98 m3
= 25883,53 ft3
= ¼ π D2 H + 0,000049 D3 + ¼ π D2 sf
= (¼ π D2 + π D H) + 0,842 D2
C.181
Keterangan :
D = diameter tangki, in
Hs
Berdasarkan Tabel 4-27 Ulrich 1984, dimana <2
D
Rasio H/D yang diambil adalah rasio yang memberikan luas tangki yang
paling kecil. Hasil trial rasio H/D terhadap luas tangki dapat dilihat pada
H/D
Terlihat bahwa rasio Hs/D yang memberikan luas tangki yang paling kecil
D = 34,33 ft
= 411,93 in
= 10,46 m
H = 23,54 ft
= 282,45 in
= 7,17 m
Hs/D = 25/35
= 0,71 memenuhi
C.183
25 ft
Jumlah courses =
6 ft
= 4,17 buah
Vshell = ¼ π D2 H
= 24040,63 ft3
Vdh = 0,000049 D3
= 2,10 ft3
Vsf = ¼ π D2 sf
= ¼ π (420 in)2(3)
= 415422,00 in3
= 240,41 ft3
= 24283.13 ft3
= 687,63 m3
= 987,61 ft3
= 745,11 ft3
4.Vshell kosong
Hshell kosong =
.D 2
4 745,11
=
35 2
= 0,77 ft
= 25 ft – 0,77 ft
= 24,23 ft
Ketebalan shell akan berbeda dari dasar tangki sampai puncak. Hal ini
karena tekanan zat cair akan semakin tinggi dengan bertambahnya jarak
titik dari permukaan zat cair tersebut ke dasar tangki. Sehingga tekanan
dengan persamaan :
= 56,21 lb/ft3
C.185
g H L
gc
Phidrostatis =
144
= 9,46 psi
= 24,16 psi
= 26,58 psi
Berikut ini adalah tabel perhitungan tekanan desain untuk setiap courses :
Tebal Shell
Pd .d
ts = c (Brownell & Young,1959, hal.256)
2.(f .E 0,6 P)
Keterangan :
D = diameter tangki, in
strip, no radiographed)
= 0,52 in (0,625in)
Panjang Shell
C.187
Keterangan :
L = Panjang shell, in
diizinkan.
= n x butt welding
ts = 0,625 in
Do = Di + 2.ts
= 421,25in
n = 3 buah
hal. 55)
= 3 . 5/32
= 0,47 in
C.188
= 36 ft
Bentuk atap yang digunakan adalah torispherical flanged and dished head.
pressuse antara 15 psig (1,0207 atm) sampai dengan 200 psig (13,6092
OD
b = tinngi
icr dish
OA
B A
sf
ID t
a
r
1 rc
w = 3 (Brownell and Young,1959, hal.258)
4 icr
icr
6% , dimana rc =Di (Perry, 1997, Tabel 10.65)
rC
P.rc .w
th = C
2fE 0,2P
Keterangan :
rc = Radius knuckle, in
w = stress-intensitication factor
E = Effisiensi pengelasan
Diketahui :
rc = 420 in
= 25,20 in
C.190
Maka :
1 240
w = . 3
4 14,40
= 1,77 in
= 0,83 in (dipakai plat standar 5/8 in) (Tabel 5.6 Brownell and
Young, 1959)
Untuk th = 7/8 in, Dari Tabel 5.8 (Brownell and Young, 1959)
2
ID
b = rc (rc icr )
2
icr
2
2
240
= 240 (240 14,40) 2
14,40
2
= 71,12 in
OA = 0,875 in + 40,64 in + 3
= 75.00 in = 6,25 ft
j. Desain Lantai
maka pada lantai (bottom) dipakai plat dengan tebal minimal ½ in.
Tegangan yang bekerja pada plat yang digunakan pada lantai harus
w
S1 = (Brownell and Young,1959, hal.156)
1 D 2
4 i
Keterangan :
= konstanta (= 3,14)
1309417,76 lb
S1 =
1 (3,14)(420 in ) 2
4
= 9,46 psi
X ρs
S2 (Brownell and Young,1959, hal.156)
144
C.192
Keterangan :
= konstanta (= 3,14)
31,23 490
S2 =
144
= 106,26 psi
St = S1 + S2
= 115,72 psi
kelancaran pada sistem produksi di seluruh pabrik. Unit-unit yang ada di utilitas
terdiri dari :
Unit penyediaan dan pengolahan air (Water system) dan steam (Steam
generation system)
distribution system)
meliputi:
dan lain-lain. Air yang diperlukan untuk keperluan umum ini adalah
sebanyak :
D.2
= 0,0152 m3/jam
= 40180,91 kg/jam
= 40,18291 m3/jam
Kebutuhan air di penuhi dengan satu sumber yaitu air sungai (DAS)
Dimana :
Sehingga :
A = 38,767 ft2
Diambil d = 16 ft = 4,8768 m
D.5
Panjang (L) = 4W
Dimana W = (V/4d)1/2
4.275,453 ft3/jam 1/ 2
=
4 16 ft
= 6,36 ft = 1,94 m
L = 4(6,36 ft)
= 25,45 ft
= 7,76 m
Ax = cross-sectional area
Ax = Wd
= 101,807 ft2
= 0,018 ft/min
0,0018 ft/min < 0,5 ft/min, menandakan lumpur tidak terbawa oleh
= 3,116 kg
= 40177.794 kg/jam
= 40,156 m3/jam
= 40177.794kg/jam
= 44,1716 m3
V = ¼ π D2 H
= 43,708 kg/jam
43,708 kg/jam
Suplai alum ke bak penggumpal =
0,55
= 79,469 kg/jam
79,469 kg/jam
Laju alir alum =
1.307 kg/m 3
= 0,061 m3/jam
= 0,037 m3/jam
= 36,423 kg/jam
36,423 kg/jam
Suplai NaOH ke bak penggumpal =
0,9
= 40,471 kg/jam
40,471 kg/jam
Laju alir NaOH =
1.044,431 kg/m 3
= 0,039 m3/jam
= 0,881 m3/jam
= 874,165 kg/jam
874,165 kg/jam
Suplai kaporit ke bak penggumpal =
1
= 874,165 kg/jam
D.9
874,165 kg/jam
Laju alir klorin =
1.043,25 kg/m 3
= 0,838 m3/jam
= 1/3 × 4,68 m
= 1,56 m
= 5,12 ft
= 4,26 m
= 13,97 ft
WELH = Z1 × s.g.
= 4,26 × 1,002
= 4,26 m
D.10
= 13,97 ft
= 43,58 rpm
= 0,73 rps
N Di
2
NRe =
= 4,257.104
Efisiensi = 80 %
4,735 hp
Power motor =
0,8
= 5,92 hp
D.11
c. Clarifier (CL-401)
60 menit
D1
h
D2
Over design = 10 %
= 80,708 m3
Diambil D2 = 0,61 D1
D2/D1 = (y/y + h)
y = 4,7674 m
Diperoleh: D1 = 7,93 m
D2 = 4,83 m
Tinggi = 3,05 m
discharge
Asumsi :
Alum = 30 ppm
= 3,336 kg sludge
= 40174,454 kg/jam
= 40,348 m3/jam
tangki Clarifier
Over design = 10 %
= 44,3828 m3/jam
0,5
V 2. f .( P)
(Pers. 14.2-24, Geankoplis, Hal. 814)
A.tc tc .. .cs
Keterangan :
P = tekanan (Pa)
μ = viskositas (Pa.s)
D.15
Diketahui :
V = 0,448 m3/s
∆P = 70.000 Pa
tc = 250 s
= (4,37.109 x 70.000)0,3
μ = 0,0008 Pa.s
ρ = 992,857 kg/m3
cx
cs =
1 mc x
992,857 x 0,191
=
1 (2 x0,191)
Maka,
0,5
0,448 2 . 0,33 . (70.000)
= 11 x 250
A 250 x 0,0008 x 1,242 x 10 x 306,854
A = 23,033 m2
D.16
A = (1/4) x π x D2
Diperoleh D = 5,42 m
= 213,204 in
V .t c 0,448.250
Hshell = = = 4,87 m = 15,97 ft
A 23,033
Media filter :
g
R ρ B
PB =
2μ K
g c 1 e 2μ K ZT /R (Mc. Cabe and Smith, 1985)
Dimana:
= 59,307 lb/ft³
= 16 ft
R = jari-jari tangki
= 1/2 D = 9 ft
= 0,5 x 4,716
= 2,358 lb/in2
= 7,074 lb/in2
c = 0,125 in
ri = 108 in
icr
6% , dimana rc =Di (Perry, 1997, Tabel 10.65)
rC
1 rc
w . 3
4 icr
= 1,65 in
P .rc .w
th c
2 f 0,2 P
Untuk tebal dinding head = ½ in, dari Tabel 5.8 Brownell and
in.
2
b 170 in 170 132 170 2 13
b = 13,54 in
D.19
= (0,50 + 13,54 + 3) in
= 17,04 in = 0,43 m
V = 0,0000439 × ID3
= 0,0000439 × 183
= 0,256 ft3
Volume pada sf
Vsf = 0,25 × π × r2 × sf
= 15,904 ft3
Air keluar filter = Air masuk filter - Air yang tertinggal di filter
Diambil = 10 jam
Diambil = 15 gpm/ft 2
= 247,925 ft2
= 3.718,872 gpm
Diambil = 4 %
= 9,782 m3
= 2.584,224 gal
2.584,224 gal
Waktu backwash =
3.718,872 gpm
= 0,695 menit
= 0,0037 m3/jam
Sehingga air keluaran filter = air yang masuk – air yang tetinggal
= 40,3448 m3/jam
D.21
Tower
= 40797,4103 kg/jam
Over design = 20 %
= 49,2029 m3
D.22
Dimana :
Sehingga :
A = 89,886 ft2
Diambil d = 16 ft = 4,88 m
Panjang (L) = 4 W
Dimana W = (V/4d)1/2
= 9,69 ft = 2,95 m
L = 38,76 ft = 11,81 m
sebagai berikut :
(fan)
D.24
dingin)
temperatur basah)
Tinggi menara
= 40797,4103 kg/jam
= 41.00242 m3/jam
=180,528 gpm
95 %
= 7,8 oC = 46,04 oF
Cooling range = T1 – T2 = 15 oC = 59 oF
Dimensi menara
180,528 gpm
= = 72,211 ft2
2,5 gal / min ft 2
Dimensi, P/L = 2
Sehingga diperoleh:
Dimensi basin
Lebar, L = 3,73 m
Panjang, P = 7,46 m
V 20,501 m 3
Tinggi = = = 3,06 m
PxL 7,46 m x 3,73 m
Tenaga fan
Daya fan =
Efisiensi fan
D.26
= 9,29 hp
Efisiensi fan = 75 %
9,29
Daya fan = = 12,38 hp
0,75
12,38
Tenaga motor = = 14,57 hp = 15 hp
0,85
Dispersant
= 84,457 kg/jam
84,457
Suplai dispersant ke cooling tower =
0,1
= 844,567 kg/jam
844,567 kg/jam
Laju alir dispersant =
995,68 kg/m 3
D.27
= 0,848 m3/jam
Asam Sulfat
= 16,891 kg/jam
16,891 kg/jam
Suplai H2SO4 ke bak penggumpal =
0,98
= 17,236 kg/jam
17,236 kg/jam
Laju alir H2SO4 =
1.834 kg/m 3
= 0,0094 m3/jam
Inhibitor
= 407,97 kg/jam
407,97 kg/jam
Suplai inhibitor ke bak penggumpal =
0,10
= 4079,7 kg/jam
4079,7 kg/jam
Laju alir inhibitor =
2.526,042 kg/m 3
= 0,067 m3/jam
= 21,691 m3.K/jam
= 0,340 m3/jam
diambil S = 5
170,129 m 3 /jam
Wb =
5 -1
= 21,266 m3/jam
Wm = We + Wd + Wb
= 43,298 m3/jam
D.29
= 1648.902 kg/jam
= 16,489 m3/jam
= 393 gpm
Kondisi operasi :
= 16,35 kg/m3
= 59,307 lb/ft3
Ca2+ yg hilang = kation hilang (%/100) x laju alir air (gpm) x total
(menit).
= 439,088 kgrain
439,088
=
16,35
= 26,86 ft3
= 0,76 m3
D.31
252,298
=
8
= 31,537 ft2
4 31,537 ft 2
D =
3,14
0,761
=
2,929
= 0,259 m
= 0,852 ft
regenerasi)
= 0,195 m
= 0,129 m
D.32
(Powell, 1954).
= 0,719 m
= 2,361 ft
= (0,719 + 0,195) m
= 0,914 m
= 2,999 ft
Dimana:
= 0,842 psi
D.33
= 0,421 psi
= 1,263 psi
= 17,559 psi
Grade C
c = 0,125 in
ri = 38,5 in
OD = ID + (2 x ts)
= 77 in + (2 x 0,25) = 77,50 in
rc = 78
icr = 4, 75
D.34
1 rc
w . 3
4 icr
= 1,76 in
P .rc .w
th c
2 f 0,2 P
Untuk th = ¼ in, dari Tabel 5.8 Brownell and Young Hal. 93, maka
2
b 78 in 78 4,75 77 4,75
2
2
b = 12,99 in
= (0,25 + 12,99 + 2) in
= 15,24 in
= 1,27 ft
D.35
Volume tanpa bagian sf
V = 0,0000439 × ID3
= 0,0000439 × 6,423
= 3,66 x 10-4 m3
Volume pada sf
Vsf = 0,25 × π × r2 × sf
= 0,038 m3
= 0,0385 m3
Regenerasi Resin
= 184,632 lb regeneran
= 110 % x 184,632
= 203,095 lb regeneran
= 92,122 kg
D.36
Kebutuhan teknis
Volume regeneran =
densitas regeneran
= 0,0902 m3
= 23,822 gal
Volume regeneran
Waktu regenerasi =
Flowrate Luas re sin
23,822 gal
=
5 gal/minft 2 31,54ft 2
= 0,151 menit
Luas resin
= 2.365,298 galon/shift
D.37
penukar ion
berikut :
D.38
j. Deaerator (DA-401)
sparger
= 3,362 m3
Over design = 20 %
Vd = 0,1039D3 (Wallas)
= ¼ π D2 H + 0,1039D3 + 0,1039D3
Diambil Hs/D = 5
4,034 m3 = 4,1348 D3
Sehingga :
D = 3,5 ft = 42 in = 1,067 m
Packing size = 1 in
Lw = 13.350,795 kg/jam
Vw = 10 % × 13.350,795 kg/jam
μL = 0,0008 kg/m.s
Lw ρV
FLV
Vw ρL
= 1,711
packing.
Didapat K4 = 0,18
0,18
% flooding = 100 % = 47,43 % (< 85 % memuaskan)
0,80
= (3,5 ft)0,3
ρ(h 1)
P abs = 14,7 +
144
= 21,802 psi
= 23,98 psi
P.r
ts C (Pers. 13.1 Brownell and Young, 1959)
f.E 0,6P
Dimana :
Diperoleh ts = 0,1748 in
Standardisasi OD :
OD = ID + 2 t
= 42 + (2 × 0,1875)
= 42,375 in
= 0,222 in
k. Boiler
Kondisi operasi :
Temperatur = 300 oC
= 16,489 m3/jam
ms (h h f )
mf
eb x F
Keterangan :
Pada T = 300 oC
D.44
= 726.420,968 Btu/lbm
= 287,321 lbm/jam
Daya boiler:
m f (h h f )
hp
970,3 34,5
= 1,327 hp
= 2 hp
Kapasitas boiler :
ms (h h f )
Q
1000
= 306.590,035 Btu/jam
= 323.469,625 kJ/jam
D.45
= 1762,30,498 kg/jam
= 1774,98 m3/jam
Heating surface :
1 hp boiler = 10 ft 2
= 10 x 1,326 hp
= 13,266 ft2
= 1,232 m2
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
= 1,2 x 40,3448 m3
= 48,328 m3
tank berlaku :
D = 8H/3
H = 0,375 D
D.47
V = 1/4 x π x D2 x H
D = ((4V)/(π x H))0,5
= ((32V)/(3μ))0,5
H = 4,15 m = 13,63 ft
D = 40 ft = 12,19 m = 480 in
H = 12 ft = 3,66 m = 144 in
Maka,
Number of courses = 2
Dimana, Phidrostatis :
HL g g
c
P hidrostatis = (Pers. 3.17, Brownell, 1959)
144
= 4,035 psi
Keterangan :
650 oF)
Maka,
19,67 480
ts = 2 0,125
12.650 0,8 0,6 19,67
ts = 0,592 in
adalah :
π.Do - ( weld length)
L=
12.n
Keterangan :
L = panjang plate, in
n = jumlah plate
= n x Butt welding
Do = Di + (2 x ts)
= 480 + (2 x (10/16))
= 481,25 in
n = 2 buah
Maka,
6. Desain Atap
dengan persamaan :
D
min sin (Pers. 4.6, Brownell and Young, 1959)
430t
Keterangan :
D = diameter tangki, ft
θ = 8,559o
t = tebal konis, in
= 3.783,276 in
h
90o
D
2
D = diameter tangki,ft
r = jari-jari, in
r 6D
90 sin
sudut elemen konis
dengan horizontal
= 12 ft + 3,01 ft
= 15,01 ft
= 4,56 m
D.52
7. Desain Lantai
Tegangan yang bekerja pada plat yang digunakan pada lantai harus
cairan
w
S1
1 D 2
4 i
w = 2,205 lb
S1 = 0,000012 psi
X s
S2
144
Keterangan :
Timmerhaus)
Maka,
15,01 489
S2
144
S2 = 50,97 psi
St = S1 + S2
= 50,972 psi
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
Dengan cara perhitungan yang sama seperti pada Filtered Water Tank
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
Dengan cara perhitungan yang sama seperti pada Filtered Water Tank
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
Dengan cara perhitungan yang sama seperti pada Filtered Water Tank
sebagai berikut :
boiler
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
Dengan cara perhitungan yang sama seperti pada Filtered Water Tank
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
Dengan cara perhitungan yang sama seperti pada Filtered Water Tank
berikut.
Jumlah 1 buah
Exchanger
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
Dengan cara perhitungan yang sama seperti pada Filtered Water Tank
berikut :
demin
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
Dengan cara perhitungan yang sama seperti pada Filtered Water Tank
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Diketahui :
Temperatur = 30 oC = 86 oF
= 43,708 kg/jam
= 79,469 kg/jam
= 0,0608 m3/jam
Volume tangki :
Overdesign = 20 %
= 12,258 m3
D.62
Dimensi tangki :
H/D = 1,2
12,258 m3 = 0,9421D3
1
12,258 3
D =
0,9421
= 2,35 m
Sehingga diperoleh :
D = 92,59 in
H = 1,2 x 92,59
= 111,12 in
Diambil standar :
Dstantar = 93 in
= 7,75 ft
= 2,36 m
Hstantar = 112 in
= 9,33 ft
= 3,54 m
VL
HL = x HT
VT
= 2,35 m = 7,72 ft
Dimana, Phidrostatis :
HL g g
c
P hidrostatis = (Pers. 3.17, Brownell, 1959)
144
= 4,37 psi
ri = jari-jari tangki, in
E = efisiensi sambungan
Maka,
ts = 0,233 in
Desain Atap
OD
b = tingi
icr dish
OA
B A
sf
ID t
a
r
OD = 93,5 in
icr = 5,875 in
r = 96 in
th = tebal head, in
D.65
r = radius crown, in
1 r
W= . 3 c
4 icr
= 1,38
Maka,
th = 0,256 in
Dari Tabel 5.6, Brownel & Young, Hal. 88, untuk nilai t h =
Dipilih : sf = 3 in
Menentukan BC
BC = r + icr = 101,88 in
Menentukan AB
Menentukan b
r ( BC
=b 3,3838 in ) ( AB )
2 2
= 3,76 in
Menentukan OA
OA = th + b + sf
= 5,80 in
D.66
= 8,20 ft = 2,49 m
Perancangan Pengadukan
Daya motor
Daya input
Daya motor yang digunakan =
Efisiensi motor
Keterangan :
P = power (W)
Np = Power Number
DI = diameter impeller, m
mix .N .DI 2
NRe = (Pers. 3.4-1, Geankoplis, 1978)
mix
Viskositas campuran:
WELH
N= (Rase, Pers. 8.9, Hal. 345, 1977) :
ID
Keterangan :
D.67
laru tan
Spesific gravity (sg) =
air
1.307 kg/m 3
=
1.000 kg/m 3
= 1,307
= 1,115 m
WELH
Jumlah pengaduk, n =
ID
1,115 m
=
7,72 m
berikut :
DI .N . mix
2
NRe = (Pers. 3.4-1, Geankoplis, 1978)
mix
(7,72m) 2 (0,65rps)(1.307kg / m 3 )
=
0,0196kg / m.s
= 243.235,651
=1,5.
P=
N p . mix .N 3 .DI
5
(Pers. 3.4-2, Geankoplis, 1978)
(550 x32,17)
= 0,1 x 0,143 hp
= 0,0143 hp
Daya input
= 0,143 hp + 0,0143 hp
= 0,157 hp
100
P = x 0,157 hp
80
= 0,196 hp
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
Dengan cara perhitungan yang sama seperti pada Tangki Alum (TP-
cooling tower
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
tower
= 84.457 kg/jam
= (84,457 kg/jam)/10 %
= 844,567 kg/jam
D.72
= 0,848 m3/jam
= 71,252 m3
= 1,2 x 71,252 m3
= 85,502 m3
Rasio H/D yang diambil adalah rasio yang memberikan luas tangki
yang paling kecil. Hasil trial rasio H/D terhadap luas tangki dapat
H = 0,7 ID
Maka,
ID = 17 ft = 204 in
H = 12 ft = 144 in
= 12/6 = 2 plat
𝜋
Volume tangki = 4 𝐷2 𝐻
𝜋
= 4 17 𝑓𝑡 2 (12 𝑓𝑡)
= 2.723,761 ft3
D.74
VL
HL = x HT
VT
= 4,05 m = 13,30 ft
Dimana, Phidrostatis :
HL g g
c
P hidrostatis = (Pers. 3.17, Brownell, 1959)
144
= 5,72 psi
ri = jari-jari tangki, in
316
20 - 650 oF)
E = efisiensi sambungan
Maka,
ts = 0,143 in
Maka,
OD = ID + (2 x t s)
= 201,02 in
= 202 in (standar)
= 16,83 ft = 5,13 m
Desain Atap
OD
b = tingi
icr dish
OA
B A
sf
ID t
a
r
OD = 202 in
icr = 12,25 in
r = 170 in
th = tebal head, in
r = radius crown, in
1 r
W= . 3 c
4 icr
= 1,68
Maka,
th = 0,428 in
Dari Tabel 5.6, Brownel & Young, Hal. 88, untuk nilai t h =
0,25 in :
sf = 1,5 – 3
Dipilih : sf = 3 in
D.77
Menentukan BC
BC = r + icr = 182,25 in
Menentukan AB
Menentukan b
r ( BC
=b 3,3838 in ) ( AB )
2 2
= 11,38 in
Menentukan OA
OA = th + b + sf
= 14,88 in
= 0,38 m
Perancangan Pengadukan
Daya motor
Daya input
Daya motor yang digunakan :=
Efisiensi motor
Keterangan :
P = power (W)
Np = Power Number
DI = diameter impeller, m
mix .N .DI 2
NRe = (Pers. 3.4-1, Geankoplis, 1978)
mix
Viskositas campuran:
WELH
N= (Rase, Pers. 8.9, Hal. 345, 1977) :
ID
Keterangan :
laru tan
Spesific gravity (sg) =
air
995,68 kg/m 3
=
1.000 kg/m 3
= 0,9957
= 4,04 m
D.79
WELH
Jumlah pengaduk, n =
ID
4,04 m
=
5,18 m
berikut :
DI .N . mix
2
= 846.290,832
=1,5.
P=
N p . mix .N 3 .DI
5
(Pers. 3.4-2, Geankoplis, 1978)
(550 x32,17)
= 0,1 x 17,77 hp
= 1,777 hp
Daya input
= 17,77 hp + 1,777 hp
= 19,55 hp
100
P = x 19,55 hp
80
= 24,44 hp
Cooling Tower
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
berikut :
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
berikut :
Tipe tangki : Silinder tegak (vertikal) dengan dasar datar (flat bottom)
Temperatur : 30 oC = 86 oF
3. Pompa Utilitas
Sedimentasi (BS-01).
Alasan Pemilihan :
Asumsi :
Fluida incompressible
Diketahui :
Over desain = 10 %
= 44199,001 kg/jam
= 22,26 kg/s
Debit, Q :
G
Q=
ρ
44199,001
=
992,857
= 80,712 m3/jam
= 0,022 m3/s
= 355,360 gpm
Dari Fig. 7.14 a & b Walas dan Tabel 10.17 Coulson untuk kapasitas
= 95,27 mm
= 3,751 in
Keterangan :
NPS = 4 in
ID = 4,026 in (0,102 m)
OD = 4,5 in
ρ x ID x v
NRe = (Geankoplis, 1993, pers.4.5-5)
μ
Keterangan :
Kecepatan aliran, v :
Q
v =
A
0,0022
=
0,0082
= 2,736 m/s
ΔL v 2 v12 v 22 v12
Σ F = 4f K ex Kc Kf
ID 2 2 2 2
2
ΔL v
Σ F = 4f K ex K c K f
ID 2
2
A V
2
hc = 0,55 1 2 (Geankoplis, 1993. pers.2.10-16)
A1 2 α
V2
= Kc
2α
Keterangan :
hc = friction loss
A2/A1 = 0
Kc = 0,55
V2
hc = K c
2α
2,736 2
= 0,55
2 1
= 2,059 J/kg
Diketahui :
NRe = 335.322,522
ID = 0,102 m
/ID = 0,0004
∆L = 571,324 m
ΔL V 2
Ff = 4 f (Geankoplis, 1993. Pers.2.10-6)
ID 2
571,324 2,736 2
= 4 0,004
0,102 2
= 501,968 J/kg
Diketahui :
Jml elbow = 3
V2
hf = f2
K (Geankoplis, 1993. pers.2.10-17)
2,736 2
= 3 0,75 = 8,423 J/kg
2
V2
hf = K f (Geankoplis, 1993. pers.2.10-17)
2
2,736 2
= (1 x 9,5 + 2 x 0,17) x
2
= 36,837 J/kg
D.91
Total friksi :
= 549,287 J/kg
V22 V12 p p1
-Ws = g Z 2 Z1 2 F
2α ρ
Diketahui :
Z2 = 4 m (tujuan pemompaan)
P1 = 1 atm (101.325N/m2)
P2 = 1 atm (101.325N/m2)
v1 = v2 = 2,736 m/s
ρ = 992,857 kg/m3
α =1
g = 9,806 m/s2
ΣF = 549,287 J/kg
Sehingga :
= 598,317 J/kg
D.92
Ws
Wp = (Geankoplis, 1993. pers.3.3-1)
η
598,317
=
0,78
= 767,074 J/kg
= 22,26 x 767,074
= 17.074,845 J/s
= 17,075 kW
= 22,898 hp
D.93
Motor penggerak :
motor = 80 %
Power
P = (Geankoplis, 1993. pers.3.3-5)
motor
22,898
=
0,8
= 28,622 hp
Pt
Z2 BS - 01
PU-01
Z1
Ps blowdown
Suction head
Diketahui :
Z1 = -1 m
Ps = 101.325 N/m2
v1 = 2,736 m/s
Friction loss :
V2
= Kc
2α
Keterangan :
hc = friction loss
A1/A2 = 0
Kc = 0,55
V2
hc = K c
2α
2,736 2
= 0,55
2 1
= 2,059 J/kg
Diketahui :
NRe = 335.322,522
ID = 0,102 m
/ID = 0,00045
∆L = 25 m
ΔL V 2
Ff = 4 f (Geankoplis, 1993. pers.2.10-6)
ID 2
25 2,736 2
= 4 0,004
0,102 2
= 21,965 J/kg
Diketahui :
Jml elbow =1
V2
hf = K f (Geankoplis, 1993. pers.2.10-17)
2
2,736 2
= 1 0,75
2
= 2,808 J/kg
V2
hf = f2
K (Geankoplis, 1993. pers.2.10-17)
2,736 2
= (1 x 9,5 + 1 x 0,17) x
2
= 36,201 J/kg
= 63,033 J/kg
Fs
hfs =
g
63,033
=
9,806
= 6,428 m
Ps
Hs = Z1 h fs (Alfa Laval Pump Handbook, 2001)
ρ.g
101.325
= (-1) 6,428
992,857 9,806
= 2,979 m
Discharge head :
Diketahui :
Z2 = 4 m
Pt = 101.325
v2 = 2,736 m/s
Friction loss :
D.97
Diketahui :
NRe = 335.322,522
ID = 0,102 m
/ID = 0,0004
∆L = 475 m
ΔL V 2
Ff = 4 f (Geankoplis, 1993. pers.2.10-6)
ID 2
475 2,736 2
= 4 0,005 = 417,337 J/kg
0,102 2
Diketahui :
Jml elbow = 2
V2
hf = f2
K (Geankoplis, 1993. pers.2.10-17)
2,736 2
= 2 0,75
2
= 5,615 J/kg
D.98
V2
hf = f2
K (Geankoplis, 1993. pers.2.10-17)
2,736 2
= (1 x 0,17) x
2
= 0,636 J/kg
= 423,589 J/kg
FD
hfD =
g
423,589
=
9,806
= 43,197 m
Pt
HD = Z 2 h fD (Alfa Laval Pump Handbook, 2001)
ρ.g
101.325
= 4 43,197
992,857 9,806
= 57,499 m
Head total :
H = HD - Hs
= 57,499 – 2,979
= 54,520 m
D.99
Cek kavitasi
4/3
n Q 0,5
NPSHR =
S
4/3
3.500 355,360 0,5
=
7.900
= 5,165 m
= 16,945 ft
Keterangan :
Power motor 30 hp
NPSH 5,165 m
Jumlah 2 buah (1 cadangan)
Efisiensi 83 %
Dimensi NPS = 6 in
Sch = 40 in
Panjang pipa lurus (L) : 50 m
Jumlah globe valve : 1 unit
Standar elbow 90o : 4 unit
Jumlah gate valve : 1 unit
Beda ketinggian : 2m
Power 5 hp
NPSH 3,368 m
Jumlah 2 buah (1 cadangan)
stage
Bahan Konstruksi Carbon Steel SA-283 Grade C
Kapasitas 63,034 gal/min
Efisiensi 75 %
Dimensi NPS = 4 in
Sch = 40 in
Panjang pipa lurus (L) : 3 m
Jumlah globe valve : 1 unit
Standar elbow 90o : 4 unit
Jumlah gate valve : 1 unit
Beda ketinggian : 2 m
Power 1 hp
NPSH 1,631 m
Jumlah 2 buah (1 cadangan)
Beda ketinggian : 4m
Power 2 hp
NPSH 1,364 m
Jumlah 2 buah (1 cadangan)
1. Compressor (CP-01)
kebutuhan instrumentasi.
Kebutuhan udara = 28 × 33
Overdesign = 20%
= 0,018 m3/s
Diketahui :
V = 66,528 m3/jam
P = 1 atm
T = 30 oC (303,15 K)
R = 82,057.10-3 m3.atm/kgmol.K
PV
n =
RT
D.112
1 66,528
=
82,057.10 3 303,15
= 2,674 kmol/jam
= 77,478 kg/jam
η = 65 %
T1 = 30 oC (303,15 K)
m
P
T2 = T1 2 (Coulson, 1983 hal 79)
P1
Untuk kompresi:
m =
1 (Coulson, 1983 hal 79)
Ep
Cp
γ = ,
Cv
D.113
= 1,4 (udara)
Sehingga:
m =
1,4 1 = 0,44
1,4 0,65
0 , 44
2,36
T2 = 303,15
1
= 442,155 K
= 169,005 oC
Tc = -40,7 oC
= 232,45 K
T1 T2
Tr mean =
2Tc
303,15 442,155
=
2 232,45
= 1,603
Pc = 37,246 atm
= 37,740 bar
P1 P2
Pr mean =
2Pc
1,013 2,392
=
2 37,74
= 0,045
T1 T2
Tmean =
2
303,15 442,155
=
2
= 372,653 K
2 2
(3.012 / T ) (1.484 / T )
C o
P = 28.958 9.390 7.580
sinh(3.012 / T ) cosh(1.484 / T )
= 29.125,243 J/kmol.K
= 29,125 kJ/kmol.K
D.115
Cp - C oP = 0,26 kJ/kmol.K
Sehingga :
Cp = 0,26 + 29,125
= 29,385 kJ/kmol.K
z =1
x = 0,02
y =1
D.117
z R 1
m = x (Coulson, 1983 hal 79)
Cp Ep
1 8,314 1
= 0,02
29,385 0,65
= 0,441
0 , 441
2,36
T2 = 303,15
1
= 442,678 K
= 169,528 oC
Power compressor
n 1
n P2
1
z R T1 n
-W = (Coulson, 1983 hal 73)
M n 1 P1
1
n = (Coulson, 1983 hal 79)
1 m
n = 1,789
1, 7891
1 8,314 303,15 1,789 2,36 1, 789
-W = 1
28,97 1,789 1 1
= -133 kJ/kmol
W = 133 kJ/kmol
= 204,616 kJ/kmol
P = Waktual x n
= 547,231 kJ/jam
= 0,152 kW
= 0,204 hp
a. Kebutuhan penerangan
jenis lampu yang digunakan, maka dapat dihitung jumlah listrik yang
D.119
aF
L
UD
6.245.793,751
= 3.186,629 buah
1.960
= 3.187 buah
3.864.999,263
Jumlah lampu yang dibutuhkan =
10.000
= 386,5 buah
= 387 buah
D.121
Daya/ Daya
No Nama Alat Jumlah
alat hp Watt
Unit Air dan
Steam :
1. Bak Penggumpal 1 6,0 6,0 4.474,20
2. Boiler 1 4,0 4,0 2.982,80
3. Motor tangki dispersant 1 25,0 25,0 18.642,50
4. Motor tangki inhibitor 1 58,0 58,0 43.250,60
5. Motor tangki NaOH 1 1,0 1,0 745,70
6. Blower 1 3,0 3,0 2.237,10
7. Pompa utilitas 1 2 30,0 30,0 44.742,00
8. Pompa utilitas 2 2 5,0 5,0 7.457,00
9. Pompa utilitas 3 2 5,0 5,0 7.457,00
10. Pompa utilitas 4 2 3,0 3,0 4.474,20
11. Pompa utilitas 5 2 1,0 1,0 1.491,40
12. Pompa utilitas 6 2 5,0 5,0 7.457,00
13. Pompa utilitas 7 2 2,0 2,0 2.982,80
14. Pompa utilitas 8 2 7,5 7,5 11.185,50
15. Pompa utilitas 9 2 5,0 5,0 7.457,00
16. Pompa utilitas 10 2 5,5 5,5 7.457,00
17. Pompa utilitas 11 2 2,0 2,0 2.982,80
18. Pompa utilitas 12 2 2,0 2,0 2.982,80
19. Pompa utilitas 13 2 1,0 1,0 1.491,40
20. Pompa utilitas 14 2 2,0 2,0 2.982,80
21. Pompa utilitas 15 2 1,0 1,0 1.491,40
22. Pompa utilitas 16 2 1,0 1,0 1.491,40
Unit Udara Tekan :
23. Kompressor udara 0,5 0,5 372,85
= 1745,98 kW
= 2095,176 kW
= 2,095 MW
a. Generator
Efisiensi = 80 %
= 2618,97 kW = 2,61897 MW
Jumlah solar :
= 0,247 m3/jam
= 59,28 m3
Volume tangki :
Over desain = 20 %
= 71,136 m3
= 2512,144 ft3
= ¼ π D2 H + 0,000049 D3 + ¼ π D2 sf
= (¼ π D2 + π D H) + 0,842 D2
Keteragan :
D = diameter tangki, in
Hs
<2 (Ulrich, 1984)
D
Rasio H/D yang diambil adalah rasio yang memberikan luas tangki
yang paling kecil. Hasil trial rasio H/D terhadap luas tangki dapat
850
840
830
Luas, A
820
810
800
790
0 0.5 1 1.5 2
H/D
Terlihat bahwa rasio H/D yang memberikan luas tangki yang paling kecil
D = 18,67 ft
= 224,044 in
= 5,69 m
H = 12,88 ft
= 154,59 in
= 3,92 m
= 6 ft
12 ft
Jumlah courses =
6 ft
= 2 buah
Vshell = ¼ π D2 H
= ¼ π (20 ft)2.12 ft
= 3.768 ft3
Vdh = 0,000049 D3
= 0,000049 (240)3
= 677,376 ft3
Vsf = ¼ π D2 sf
= ¼ π.(240)2.2
= 90.432 in3
= 52,333 ft3
= 3.378,732 ft3
= 3.378,732 – 3.434,82
= 1.062,889 ft3
D.128
= 333,180 ft3
4.Vshell kosong
Hshell kosong =
π.D 2
4 333,180
=
17,5 2
= 1,061 ft
= 12 – 1,061
= 10,939 ft
Ketebalan shell akan berbeda dari dasar tangki sampai puncak. Hal ini
karena tekanan zat cair akan semakin tinggi dengan bertambahnya jarak
titik dari permukaan zat cair tersebut ke dasar tangki. Sehingga tekanan
dengan persamaan :
Tekanan hidrostatis :
g g H
Phidrostatis =
144
D.129
= 4,331 psi
= 14,696 + 4,126
= 18,822 psi
= 20,704 psi
Berikut ini adalah tabel perhitungan tekanan desain untuk setiap courses :
P.d
ts = c (Brownell & Young,1959.hal.256)
2.( f .E 0,6 P)
keterangan :
D.130
ts = Tebal shell, in
d = Diameter shell, in
E = Efisiensi pengelasan
c = Faktor korosi, in
Dari Tabel 13.1 & 13.2 pada 20-650 oF, Brownell and Young, 1959
diperoleh data :
f = 12.650 psi
Bentuk atap yang digunakan adalah torispherical flanged and dished head.
pressuse antara 15 psig (1,0207 atm) sampai dengan 200 psig (13,6092
OD
b = tinngi
icr dish
OA
B A
sf
ID t
a
r
Diketahui :
icr = 14,438 in
Maka :
1 180
w = . 3
4 14,438
= 1,633 in
P.rc .w
th = C
2 fE 0,2 P
D.132
Untuk th = 0,4375 in, Dari Tabel 5.8 (Brownell and Young, 1959)
Direkomendasikan nilai sf = 2 in
Keterangan :
rc = Radius knuckle, in
w = stress-intensitication factor
E = Effisiensi pengelasan
2
ID
b = rc (rc icr )
2
icr
2
2
180
= 180 (180 14,438) 2
14,438 = 52,456 in
2
OA = 0,4375 + 52,456 + 2
= 54,893 in
= 4,57 ft
D.133
= 144 + 54,893
= 198,893 in = 16,574 ft
4. Analisa keuntungan
5. Analisa Kelayakan
tahun 2015 sampai akhir tahun 2016. Pabrik mulai beroperasi pada awal tahun
2017.
sebesar 20 %.
beroperasi.
10. Chemical Engineering Index (CE Indeks) tahun 2015 adalah 741,83.
11. Harga-harga peralatan pabrik menggunakan referensi grafik yang dibuat pada
12. Metode yang digunakan dalam melakukan analisa ekonomi adalah metoda
Ix
Cx = Cy x (Ulrich, 1984)
Iy
Keterangan:
Harga alat untuk jenis yang sama dengan kapasitas berbeda dapat
0,6
b
Cb Ca (Ulrich, 1984)
a
Keterangan:
Harga alat untuk tahun A dapat diperoleh dari buku Peters, M.S and
Timmerhaus, K.D. (1990) (Cost Index = 356), Ulrich (1982) (Cost Index =
itu, untuk indeks harga peralatan diperoleh dari www.CHF.com yang tertera
700
600
500
400
Index
300
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Tahun
Dengan asumsi bahwa perubahan harga indeks peralatan tiap tahun terjadi
secara linier maka dengan pendekatan linier diperoleh indeks harga peralatan
Contoh Perhitungan :
Shaft Power = 10 hp
I
Cp2015 = Cp1982 2015
I 1982
741,83
= 4.000
315
= $ 9.0821,90
= $ 9.0821,90 3,2
= $ 29.062,09
= Rp. 279.490.169,9
Perincian harga alat-alat proses dan utilitas dapat dilihat pada Tabel berikut:
EC = Rp 17.049.398.559,223 + Rp 16.447.659.198,803
= Rp 33.497.057.758,026
Investment terdiri biaya langsung (direct cost) dan biaya tidak langsung
(indirect cost).
Direct cost atau biaya langsung adalah biaya yang diperlukan untuk
Transportasi ke pelabuhan = 10 % EC
= 10 % x Rp 33.497.057.758,026
= Rp 3.349.705.775,802
= 0,5 % x Rp 33.497.057.758,026
= Rp 1674.852.887,901
Transportasi ke lokasi = 5 % x EC
= 5 % x Rp 33.497.057.758,026
= Rp 1.674.852.887,901
1991).
Pemasangan = 40 % x PEC
= 40 % x Rp 38.689.101.710,519
= Rp 15.475.640.684,207
E.9
Instrumentasi = 10 % x PEC
= 10 % x Rp 38.689.101.710,519
= Rp 3.868.910.171,052
Perpipaan = 40 % x PEC
= 40 % x Rp 38.689.101.710,519
= Rp 15.475.640.684,207
Listrik = 40 % x PEC
= 40 % x Rp 38.689.101.710,519
= Rp 15.475.640.684,207
E.10
Bangunan = 50 % x PEC
= 50 % x Rp 38.689.101.710,519
= Rp 19.344.550.855,259
= 10 % x Rp 38.689.101.710,519
= Rp 3.868.910.171,052
Tanah (land)
Biaya untuk tanah dan survey tergantung pada lokasi properti dan
Tanah = 8 % x PEC
= 8 % x Rp 38.689.101.710,519
= Rp 3.095.128.136,841
E.11
Service Facilities
1991).
= 30 % x 38.689.101.710,519
= Rp 11.606.730.513,156
DC = Rp 126.900.253.610,505
= 8 % x Rp 126.900.253.610,505
= Rp 10.152.020.288,840
Konstruksi = 15 % x DC
= 15 % x Rp 126.900.253.610,505
= Rp 19.035.038.041,575
= 4 % x 126.900.253.610,505
= Rp 5.076.010.144,420
kesalahan dalam estimasi, dan biaya tak terduga lainnya. Biaya ini
Timmerhaus, 1991).
Plant start up
1991).
FCI = Rp 177.102.551.742,13
Working capital untuk industri pabrik terdiri dari jumlah total uang yang
diinvestasikan untuk (1) stok bahan baku dan persediaan, (2) stok produk
akhir dalam proses yang sedang dibuat, (3) uang diterima (account
receivable), (4) uang terbayar (account payable), dan (5) pajak terbayar
(taxes payable).
TCI = Rp 208.355.943.226,04
plant overhead.
Jumlah bahan baku yang harus disuplai persatuan waktu atau per
Utilitas (Utilities)
Direct Supervisory
Direct supervisory = 15 % x OL
= 1,5 % x TPC
Perawatan = 5 % x FCI
= 5 % x Rp 177.102.551.742,13
= Rp 8.855.127.587,11
E.17
Operating Supplies
Operating supplies = 10 % MR
= 10 % x Rp 8.855.127.587,11
= Rp 885.512.758,71
Laboratory Charges
Timmerhaus, 1991)
Laboratory Charges = 15 % x OL
= 1,5 % x TPC
Timmerhaus, 1991)
capital investment dan harganya tetap dari tahun ke tahun serta tidak
Depresiasi (Depreciation)
depresiasi bangunan.
= 10 % x Rp 177.102.551.742,13
= Rp 17.710.255.174,21
Depresiasi bangunan = 3 % x BV
= 3 % x Rp 19.344.550.855,259
= Rp 580.336.525,66
Nilai pajak lokal properti tergantung pada lokasi utama pabrik dan
Timmerhaus, 1991).
= 4 % x Rp 177.102.551.742,13
= Rp 7.084.102.069,69
Asuransi (Insurance)
1991).
Asuransi = 1 % x FCI
= 1 % x Rp 177.102.551.742,13
= Rp 1.771.025.517,42
FC = Rp 27.145.719.286,98
Manufacturing cost
overhead
= Rp 213.848.618.933,58 + 20 % TPC
2. General Expenses
dari biaya administrasi, biaya distribusi dan pemasaran, biaya riset dan
Total gaji karyawan dapat dilihat pada tabel E.7. dibawah ini.
Biaya ini termasuk kaji dan upah semua pekerja yang berhubungan
langsung dengan tipe pekerjan tersebut, biaya tetap dan operasi semua
mesin dan peralatan yang terlibat, biaya untuk barang dan persediaan,
dan biaya lain-lain. Dalam industri kimia, biaya ini sekitar 2 - 5 % dari
Finance (Interest)
Finance = 5 % x TCI
= 5 % x Rp 208.355.943.226,04
= Rp 10.417.797.161,30
General Expenses :
= Rp 232.780.216.094,89 + 32 % TPC
TPC = Rp 342.323.847.198,36
= 10 % x TPC = Rp 34.232.384.719,84
untuk didirikan dilihat dari segi ekonominya. Untuk itu perlu diketahui harga
diketahui dengan dua metode, yaitu: metode analisis kelayakan linier dan
metode analisis kelayakan discounted cash flow. Berikut ini adalah tabel
Profit:
Sales = Rp 413.874.910.121,62
Taxes = 20 % x Pb
= 20 % Rp 71.551.062.923,25
= Rp 14.310.212.584,65
= Rp 57.240.850.338,60
Pb
ROIb = x 100 %
TCI
Rp 71.551.062.923,25
= x 100 %
Rp 208.355.94 3.226,04
= 34,34 %
Pa
ROIa = x 100 %
TCI
E.25
Rp 57.240.850.338,60
= x 100 %
Rp 208.355.94 3.226,04
= 27,47 %
FCI
POTb =
Pb 0,1 FCI
Rp.177.102.551.742,13
=
Rp 71.551.062.923,25 0,1 Rp 177.102.551.742,13
= 1,98 tahun
FCI
POTa =
Pa 0,1 FCI
Rp.177.102.551.742,13
=
Rp 57.240.850.338,60 0,1 Rp 177.102.551.742,13
= 2,36 tahun
E.26
Tabel 9.6 Acceptable pay out time untuk tingkat resiko pabrik
Pay Out Time
Industri Sebelum Pajak Sesudah Pajak
Low Avr High Low Avr High
Chemical proses 6,7 3,3 2,2 14,3 6,7 4,8
Drugs 4,0 2,3 1,8 7,7 4,3 3,3
Petroleum 5,6 3,4 2,5 8,3 5,0 3,6
Metal 10,0 5,9 4,0 20,0 11,1 7,7
Fa 0,3R a
BEP = x 100 %
Sa Va 0,7R a
Keterangan:
Total 176.962.259.300,79
BEP = 45,92 %
0,3R a
SDP = 100 %
Sa Va 0,7R a
= 27,19 %
Grafik BEP dan SDP pabrik Urea formaldehid ditunjukkan oleh Gambar
E.2 berikut.
BEP
8.E+11
6.E+11
RP
4.E+11
2.E+11
0.E+00
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Kapasitas Produksi (%)
Keterangan:
FCI = Rp 177.102.551.742,13
WCI = Rp 31.253.391.483,91
= Rp 75.531.442.038,47
i = 31,42 %
Diketahui data :
- TCI = Rp 208.355.943.226,04
= 55 % x Rp 208.355.943.226,04
= Rp 114.595.768.774,32
= Rp 93.760.174.451,72
- TPC = Rp 342.323.847.198,36
- Depresiasi = Rp 18.290.591.699,87
- Pajak = 20 %
Semua adalah pinjaman dari bank, jadi total hutang pada awal tahun 0
adalah :
= Rp 14.791.233.110,84
Tabel E.12.
Pajak : 20 %
E .32
E.F
E .33
Tabel E.12 Lanjutan
Modal Sendiri Pinjaman Bunga Pinjaman Total Pinjaman Pengembalian Hutang
114.595.768.774 - - - -
E .34
LAMPIRAN F
and dish Head (toripsherical) sebagai tutup atas dan bawah, karena
80
Berat urea formaldehid total dalam produk = 3535,35 kg / jam
100
= 2828,28 kg/jam
=
9 90,09 3 120,12 1 150,15
13
= 101,64 kg/kmol
2828,28kg / jam
Mol Urea formaldehid total =
101,64kg / kmol
= 27,83 kmol/jam
9
Mol UF1 = 27,83 kmol / jam
13
= 19,26 kmol/jam
F.4
= 1735,54 kg/jam
3
Mol UF2 = 27,83 kmol / jam
13
= 6,42 kmol/jam
= 771,35 kg/jam
1
Mol UF3 = 27,83 kmol / jam
13
= 2,14 kmol/jam
= 321,40 kg/jam
Reaksi:
M 28,69 40,16
= 1206,06 kg/jam
= 1722,94 kg/jam
268,04 gr 1722,94 x 10 3 gr
100 ml x
x = 642,80 L = 642,80 kg
0,73 %
Jumlah kandungan air dalam urea = x 1722,94 kg / jam
100 %
= 12,58 kg/jam
= 655,38 kg/jam
= 51,69 kg/jam
Dimana : ∆H11 = Laju alir panas umpan HCHO dari separator 101 (kJ/jam)
F.6
∆H17 = Laju alir panas gas buang yang keluar Reaktor 202 (kJ/jam)
∆H18 = Laju alir panas produk yang keluar Reaktor 202 (kJ/jam)
Panas masuk pada aliran 11 sama dengan panas keluar dari bagian atas
Panas masuk pada aliran 16 sama dengan panas keluar dari mixing tank
13 CO(NH2 ) 2 (l ) 18 CH 2 O (g)
9 HOCH2 NHCONH2 (l )
3 NHCONH(CH2 OH)2 (l) NHCON(CH2 OH)3(l)
(Kirk – Othmer, 1955).
Neraca panas umum di Reaktor:
= 0 sehingga,
dimana:
(298,15K):
∆H reaktan
berikut :
∆H produk
berikut :
Sehingga :
∆Hreaksi = ∆HoRx 298,15 K + ∆Hoproduk - ∆Horeaktan
= -1590041.284 + 358815.3751 - 175565.663
= 1406791.572 kj/jam
T in = (273.15+30oC) = 303.15 K
T out = (273.15+60oC) = 333.15 K (Kern,594)
T ref = (273.15+25oC) = 298.15 K
F.11
Sehingga didapat,
ſCP dT = 2256.67 9 kj/kmol
mol pendingin =
= 623.389 kmol/jam
= 11221.018 kg/jam
Menghitung Q pendingin :
∆H pendingin in = n ſCP dT
= 235321.207 kj/jam
∆H pendingin out = n ſCP dT
= 1642112.779 kj/jam
3NHCONH(CH2OH)2(l)+
NHCON(CH2OH)3 (l)
Bereaksi 27,82 kmol 38,52 kmol 19,26 kmol 6,42 kmol 2,14 kmol
Sisa 0,86 kmol 1,63 kmol 19,26 kmol 6,42 kmol 2,14 kmol
F.13
2. Proses kontinyu
Asumsi-asumsi:
Reaksi antara CO(NH2)2 (aq) dan HCHO (g) merupakan suatu reaksi
Keterangan :
1 1
ρmix = =
wi 0,000486
i
massa total
νo =
densitas campuran
10.738,69 kg/jam
=
2.054,08 kg/m 3
= 5,228 m3/jam
= 184,61 ft3/jam
(m / BM )
Cao = v0
= 5,4872 kmol/m3
(m / BM )
Cbo =
v0
= 7,6821 kmol/m3
F.16
= 0,8606 kmol/jam
= 1,6330 kmol/jam
V=
= 21,7045 m3
τ =
= 4,15 jam
ID 2 H L ID i2 sf 3
Vtotal = + + 0,000076 I D
4 4
Keterangan :
HL = Tinggi cairan, ft
HL = ID (Geankoplis, 1993)
F.17
sf = 2 in = 0,167 ft
ID 2 H L ID i2 sf 3
Vtotal = + + 0,000076 I D
4 4
ρ mix . g H L
gc
Phidrostatik =
144
Keterangan :
adalah:
c. Bahan Konstruksi
F.18
f = 18.750 psi
C = 0,25 in
E = 0,85
Keterangan :
E = Efisiensi pengelasan
21,253 (114 / 2)
ts = 0,25
18.750 0,85 - 0,6 21,253
= 0,326 in (digunakan tebal standar 3/8 in = 0,375 ft)
ODs = ID + 2. ts
ODs = ID + 2. ts
= 119,75 in
= 9,97 ft
F.19
= 3.041 m
head and bottom torispherical, dan volume straight flange head and
bottom.
π ID 2 H s π ID 2 sf
169,844 ft = 3
+ 2 + (2 0,000076 I D 3 )
4 4
Hs = 117,87 in
OA = th + b + sf
Keterangan :
sf = straight flange, in
P.ID.V
th C (Brownell & Young,pers. 7.77,1959)
2.f .E 0,2.P
1
V (2 k 2 ) (Brownell & Young,pers. 7.76,1959)
6
Keterangan :
V = stress-intensification factor
F.20
a
k= , mayor-to-minor-axis ratio
b
ID 114
a = = = 57 in
2 2
ID 114
b= 28,5 in
4 4
57
k= 2
28,5
1
V= (2 2 2 ) 1
6
21,253 114 1
t= 0,25
2 18.750 0,85 21,253 0,2
= 0,326 in
OD
b
icr
OA
B A
sf
ID
t
OA = th + b + sf
= 0,375 in + 28,5 in + 2 in
= 30,875 in
= 2,57 ft = 0,78 m
= 118 in – 30,875 in
= 83,125 in
= 6,93 ft
= 2,11 m
Tinggi total reaktor = tinggi shell (Hs) + 2 tinggi tutup atau OA
= 14,65 ft = 4,46 m
5. Perancangan Sparger
- Menentukan Koefisien Difusifitas (D AL)
Proses difusi terjadi di dalam fasa cair. Persamaan yang digunakan adalah :
117,3.1018 M T
0,5
DAL
μ Vm
0,6
Keterangan :
Φ : Association parameter = 1
M : Berat molekul larutan, kg/ kgmol = 267,9886
T : Temperatur, K = 453 K
μ : Viskositas larutan, kg/m.det = 9,7467 x 10-5
Vm : Volume molal zat terlarut, m3/ kmol
F.22
- Menentukan Δρ
ρgas pada T = 343 K dan P = 1 atm
Δρ = (766,1451-0,3228) kg/m3 = 765,8223 kg/m3
P ρ L ρ v
4
L ch 10
12
M
(Pers 8.23, hal 258; Coulson Vol 6, 1989)
Keterangan :
σL : Surface tension, dyne/cm
Pch : Sudgen’s parachor
ρL : Densitas cairan, kg/m3
ρv : Densitas saturated vapor, kg/m3
M : Berat molekul
Dari Coulson Vol 6, 1989; hal 258 dapat dicari nilai P ch :
Pch H2 = 34,2
Maka σL = 0,0001 mJ/m2
= 0,0001 dyne/cm2
= 9,1232 x 10-8 kg/ det
Keterangan :
Dh : diameter hole, cm
db : diameter bubble, cm
ρL : densitas liquid, gr/cm3
ρG : densitas gas, gr/cm3
σ : tegangan permukaan liquid
g : percepatan gravitasi, 980cm/det 2
Maka Dh = 0,9954 cm = 0,01 m
Jadi luas tiap hole :
0,9954 2
Ah = 0,7777 cm2
4
Qh6/5 =
U sg
4.Qt
Ds
U sg 3.14
Keterangan :
Qt : laju alir total umpan gas masuk, m3/ jam
Dimana Qtotal = P/(nRT)
= 0,0410 m3/ jam
Ds : diameter sparger, m
usg : kecepatan superficial gas, m/s
0,0410m 3 / jam
Ds = = 1,7401 m = 68.50 in
0,005 m / jam.3,14
Data perancangan:
t h
Gasket
W
hG
hT R hD C
go
HG
HT g1
g1/2
do y p.m
=
di y p(m 1)
Dimana :
Digunakan gasket dengan tebal 1/8 in, dari Fig. 12.11 (Brownell and
y = 2600 lb/in2
m = 6,5
Sehingga diperoleh:
= 1,0043
F.27
asumsi bahwa diameter dalam gasket, di sama dengan diameter luar shell
sehingga:
di = 119,7500 in
do
do = x di
di
= 1,0043 x 114,7500
= 115,2485 in
d di
n = o
2
115,2485 114,7500
=
2
G = di + n
= 119,7500 + 0,2500
= 120,00 in
n
bo =
2
0,2500
= = 0,125 in
2
b = bo
= 0,125 in
F.28
Wm2 = Hy
= 117.417,0254 lb
Keterangan :
= 12.477,1966 lb
Keterangan :
π G2
H = p (B & Y,1959, pers. 12.89)
4
π (120) 2
= 21,2528
4
= 220.750,4006 lb
Keterangan :
F.29
= 220.750,4006 + 12.477,1966
= 233.227,5972 lb
Keterangan :
Wm1
Am1 = (B & Y,1959, pers. 12.92)
fb
233.227,5972
=
20.000
= 11,6614 in2
Keterangan :
= 117,8588 in + 2 (1,125 ) in
= 120,1088 in
= 16 x 0,7280
= 11,6480 in2
A b actual f allaw
Nmin =
2yπG
l. Perhitungan momen
= 233.093,7986 lb
Keterangan :
hG = ½ (BC – G)
= ½ (117,8588 – 115)
= 1,4294 in
Keterangan :
Ma = W x hG
= 233.093,7986 lb x 1,4294 in
= 333.178,4483 lb-in
= 0,785.(114,75)2.21,2528
= 219.680,2345 lb
Keterangan :
hD = ½ (BC – B)
= 1,5544 in
MD = HD x hD
= 219,680 lb x 1,5544 in
= 341.465,4645 lb-in
HG = Wm1 – H
= 233.227,5972 lb – 220.750,4006 lb
= 12.477,1966 lb
MG = HG x hG
= 12.477,1966 lb x 1,4294 in
= 17.834,5928 lb-in
HT = H – HD
= 220.750,4006 lb – 219.680,2345 lb
= 1.070,1661 lb
hT = ½ (hD + hG )
=1,4919 in
MT = HT x hT
= 1.070,1661 lb x 1,4919 in
=1.596,5541 lb-in
= 360.896,6114 lb-in
pengontrol adalah :
A
K =
B
120,1088
= = 1,0467
114,7500
F.34
Y M max
t =
f B
50 360.896,6114
=
20.000 114,7500
= 2,8040 in
Keterangan :
Bolt
t = tebal flange
Gasket
d = diameter
baut
Gambar F.5. Detail untuk flange dan bolt pada head Reaktor
7. Desain Pengaduk
F.35
Baffle
Baffle L
HL
W
Dd
Da E
Dt
a. Dimensi pengaduk
ID = 114 in
ID
3
Di
Di = 38 in = 0,96 m = 3,17 ft
Di
=8 (Gean Koplis, 1993)
W
ID
J=
12
J
Offset top = = 1,58 in = 0,04 m = 0,13 ft
6
Di
Offset Bottom = = 19 in = 0,48 m = 1,58 ft
2
Zi
1,3
Di (Brown, 1950)
Menurut Dickey (1984) dalam Walas 1990 hal. 288, kriteria jumlah impeller
Diketahui bahwa :
ID = 9,5 ft
HL = 9,5 ft
F.37
HL /ID = 1
µ liquid = 0,0185 cP
Rasio HL/ID maksimum untuk penggunaan 1 buah impeller adalah 1,4 untuk
viscositas liquid < 25.000 cP dan rasio HL/ID = 1 maka jumlah impeller
Kecepatan putaran motor standar yang tersedia secara komersil adalah 37,
45, 56, 68, 84, 100, 125, 155, 190 dan 320 rpm. Digunakan putaran motor
D I .N. mix
2
= 1.438.018,055
Dari Figur 10.6 Walas halaman 292 untuk six blades turbine, Np = 5
Kebutuhan teoritis:
N p .mix .N3D5i
P = (Geankoplis,Pers.3.4-2, 1978)
550x32,17
5 x70,101x1,4 3 x 3,167 5
=
550 x32,17
= 17,309 hp
= 17,309 hp + 1,7309 hp
= 19,04 hp
100
P= x 19,04 hp = 23,80 hp
80
F.39
P=
= 21,15 hp
P = 11.634,22 ft.lbf/s
Kecepatan putaran,
N =
N = 1,497 rps
N = 89,81 rpm
axis length (L) = tinggi total tangki + jarak dari motor ke bagian atas
= 11,53 ft (3,51 m)
n. Diameter Sumbu
Z p x 16
d3 =
Menghitung Tm
Digunakan Tm = 1,5 Tc
P x 75 x 60
Tc = (M.V. Joshi, Pers. 14.8, hal 400)
2xπxN
Keterangan :
P = Daya, Hp
23,80 x 75 x 60
Tc = = 202,92 kg.m
2 x π x 84
Menghitung Zp
Tm
Zp = (Pers.14.9, M.V. Joshi)
fs
Keterangan :
Tm = Torsi maksimum
P = Shear stress
304,34 x 100
Zp = = 55,34 cm
550
. d 3
Zp =
16
Z p x 16
d3 =
d = 6,56 cm
Me Me
f= =
Zp d3
32
1
M M 2 Tm
2
Me =
2
M = Fm x L
Tm
Fm = (Pers.14.11, M.V. Joshi)
0.75 x Rb
Keterangan :
Rb = Jari-jari impeller = ½ Di
= ½ x 0,965 m = 0,483 m
F.42
304,38 kg.m
Fm = = 840,96 kg
0,75 x 0,483
M = 840,96 kg x 3,51 m
= 2.955,19 kg.m
1
M M 2 Tm
2
Me =
2
= 2.963,01 kg.m
Me
f= = 47.157,808 kg/cm2
d
3
32
Diameter sumbu
Karena f > batasan elastis dalam tegangan (47.157,808 > 2.460) maka
8. Desain Pendingin
sebesar 32,17oC sehingga temperatur akhir bila tanpa pendingin adalah sebesar
Pemberian atau pengambilan sejumlah panas pada sebuah tangki proses dapat
dilakukan dengan 2 cara yaitu dengan memberikan jacket atau lilitan pipa
F.43
panjang (coil) di dalam tangki proses tersebut (Kern, D., 1950, Hal: 716).
Untuk menentukan pemakaian jacket atau coil pada tangki proses, dilakukan
perhitungan terhadap luas selubung tangki terhadap luas transfer panas (Moss,
Jika luas transfer panas ≤ luas selubung tangki proses : menggunakan jacket
Jika luas transfer panas > luas selubung tangki proses : menggunakan coil
= π x Ds x H s
= 274,84 ft2
Luas transfer panas pada Reaktor = Luas selimut silinder + Luas penampang
= 345,26 ft2
Karena luas transfer panas > luas selubung tangki proses maka digunakan coil.
vc = 2,5 m/s
A = Fv /v
Fv = M/
A = 0,00063 m2
A
2
Dcoil
4
Dcoil = 0,0284 m = 1,117 in
Temperatur masuk, T1 = 35 oC = 86 oF
Tav = 113 oF
F.45
Gi = ρsteam.vc
Dipilih :
Diperoleh :
Gi = 42,527 x 8,2021
= 348,813 lb/s.ft2
Gi
v c ,cek
c
hi
ID0, 2
hi = 8.816,35 Btu/jam.ft2.oF
hio = hi x IDcoil/ODcoil
= 0,8 x 9,5 ft
= 7,6 ft
ID
hio,coil = h io 1 3,5 coil
D
spiral
hio,coil = 7.701,895 Btu/jam.ft2.oF
hd = 1/Rd = 1000
Uc hd
UD = 469,79 Btu/(jam)(ft 2)(oF)
Uc hd
Q = 2.104.704,97 Btu/jam
Q
A =
UD t
A = 25,86 ft2
Qc
Q ci
Nc
2.104.704,97 Btu/jam
Q ci 2.104.704,97 Btu/jam
1
Q ci
A ci
U D TLMTD
F.48
= 25,86 ft2
Jsp = ½.ODcoil
L he 1 / 2..rhe 1 / 2..d he
= 6,65 ft = 2,02 m
= 20,88 ft = 6,36 m
A ci
L ci
a "t
25,86
L ci 71,43 ft = 21,77 m
0,362
L ci
N pc
L he
71,43 ft
N pc 3,42 4 putaran
20,88 ft
Lc = Jsp x Npc x Nc
Lc = 3,98 ft = 1,19 m
Vc = Nc ( / 4 (OD)2 Lci)
Tinggi koil harus lebih kecil daripada tinggi cairan setelah ditambah koil
3
VL Vc 678,636 ft 1,15 ft
3
hL =
A shell 70,846 ft 2
hL = 9,595 ft = 2,878 m
Uc U D
Rd
Uc U D
886,06 469,79
Rd 0,3 0,001 (memenuhi)
886,06 469,79
ID .G t
NRe = = 3.933.171,13
μ
0,264
f 0,0035 0 , 42
N Re
f = 0,0039
Pressure Drop
f .G i2 .L he
Pt = 0,1361 psi < 10 psi (memenuhi)
5,22.1010.D k .s. L
47,8080 in
1,250 in
79,8 in
optimum tube untuk stainless steel dan alirannya turbulen (NRe > 2.100)
Dimana :
Data perhitungan :
Dari persamaan 5.15, hal. 161. Coulson, 1983, dianggap aliran turbulen.
sehingga diperoleh :
diopt = 226.G0,5.ρ-0,35
= 46,0840 mm
= 1,8143 in
IPS = 2 in
Sch = 40
ID = 2,0670 in
= 0,0525 m
OD = 2,3800 in
= 0,0605 m
A = 3,3800 in2
F.52
= 0,0022 m2
G
Fv =
ρ mix
2.822,94 kg/jam
=
1.140,3911 kg/m 3
= 18,1163 m3/jam
= 0,0050 m3/s
Kecepatan aliran, v :
Fv
v =
A
0,0050 m 3 /s
=
0,0022 m 2
= 2,3077 m/s
ρ mix v ID
NRe =
μ mix
= 120.775,2504 (turbulen)
Data perhitungan :
Dari persamaan 5.15, hal. 161. Coulson, 1983, dianggap aliran turbulen.
sehingga diperoleh :
diopt = 226.G0,5.ρ-0,35
= 45,6596 mm
= 1,7976 in
IPS = 2 in
Sch = 40
ID = 2,0670 in
= 0,0525 m
OD = 2,3800 in
= 0,0605 m
A = 3,3800 in2
= 0,0022 m2
G
Fv =
ρ mix
19.774,6508 kg/jam
=
1.099,9448 kg/m 3
= 17,9779 m3/jam
= 0,0050 m3/s
Kecepatan aliran, v :
F.54
Fv
v =
A
0,0050 m 3 /s
=
0,0022m 2
= 2,2901 m/s
ρ mix v ID
NRe =
μ mix
= 148.902,0833 (turbulen)
Data perhitungan :
Dari persamaan 5.15, hal. 161. Coulson, 1983, dianggap aliran turbulen.
sehingga diperoleh :
diopt = 226.G0,5.ρ-0,35
= 10,3238 mm
= 0,4064 in
IPS = 0,5 in
F.55
Sch = 40
ID = 0,6220 in
= 0,0158 m
OD = 0,8400 in
= 0,0213 m
A = 0,3040 in2
= 0,0002 m2
G
Fv =
ρ mix
1.093,9745 kg/jam
=
1.231,2591 kg/m 3
= 0,8885 m3/jam
= 0,0002 m3/s
Kecepatan aliran, v :
Fv
v =
A
0,0002 m 3 /s
=
0,0002m 2
= 1,2584 m/s
ρ mix v ID
NRe =
μ mix
= 18.186,1210 (turbulen)
F.56
Data perhitungan :
= 11,5356 kg/s
Dari persamaan 5.15, hal. 161. Coulson, 1983, dianggap aliran turbulen.
sehingga diperoleh :
diopt = 226.G0,5.ρ-0,35
= 67,4503 mm
= 2,6555 in
IPS = 3 in
Sch = 40
ID = 3,0680 in
= 0,0779 m
OD = 3,500 in
= 0,0889 m
A = 7,3800 in2
= 0,0048 m2
G
Fv =
ρ mix
41.528,2108 kg/jam
=
1.041,2541 kg/m 3
= 39,8829 m3/jam
= 0,0111 m3/s
Kecepatan aliran, v :
Fv
v =
A
0,0111 m 3 /s
=
0,0048m 2
= 2,3268 m/s
ρ mix v ID
NRe =
μ mix
= 184.471,6695 (turbulen)
e. Nozzle pengaduk
Diameter sumbu:
D = 7 cm
= 2,7559 in
Data perhitungan :
= 1,0768 kg/s
Dari persamaan 5.15, hal. 161. Coulson, 1983, dianggap aliran turbulen.
sehingga diperoleh :
diopt = 226.G0,5.ρ-0,35
= 23,9071 mm
= 0,9412 in
IPS = 1in
Sch = 40
ID = 1,0490 in
= 0,0266 m
OD = 1,3200 in
= 0,0335 m
A = 0,8640 in2
= 0,0006 m2
G
Fv =
ρ
3.876,4327 kg/jam
=
681,1989 kg/m 3
= 5,6906 m3/jam
= 0,0016 m3/s
F.59
Kecepatan aliran, v :
Fv
v =
A
0,0016 m 3 /s
=
0,0006 m 2
= 2,8358 m/s
ρ v ID
NRe =
μ
= 188.536,3672 (turbulen)
Data perhitungan :
= 1,0768 kg/s
Dari persamaan 5.15, hal. 161. Coulson, 1983, dianggap aliran turbulen.
sehingga diperoleh :
diopt = 226.G0,5.ρ-0,35
= 23,9071 mm
= 0,9412 in
F.60
IPS = 1in
Sch = 40
ID = 1,0490 in
= 0,0266 m
OD = 1,3200 in
= 0,0335 m
A = 0,8640 in2
= 0,0006 m2
G
Fv =
ρ
3.876,4327 kg/jam
=
681,1989 kg/m 3
= 5,6906 m3/jam
= 0,0016 m3/s
Kecepatan aliran, v :
Fv
v =
A
0,0016 m 3 /s
=
0,0006 m 2
= 2,8358 m/s
ρ v ID
NRe =
μ
F.61
= 188.536,3672 (turbulen)
d1
h
d2
f b
d3
Tebal flange = 3 in
Jumlah = satu
Ukuran potongan :
Weld A = 0,1875 in
Weld B = 0,3125 in
Diameter manhole, ID = 20 in
Dp = 24,5 in
,5" 121/4"
45
27"
45,5"
9"
2" 261/4"
283/4"
5/8" diam rod
1/4 "
3"
5/16"
5"
(min) 6"
5/16"
5/16'’
20" 3/16"
241/2"
a. Berat Shell
IDs = 9,5 ft
ODs = 9,5625 ft
Hs = 9,25 ft
= 4.232,5329 lb
b. Berat Head
ODdish = 114,7500 in
sf = 2 in
icr = 0,9375 in
OD
bd = OD + + 2 . Sf + 2/3 . icr (B & Y. Eq.5-12,p.88)
42
= 122,1071 in
= 10,1756 ft
= 2.485,4121 lb
c. Berat coil
Vc = 1,156 ft3
= 1,156 x 489
= 565,45 lb
d. Berat opening
F.64
Berat manhole
Berat nozzles
Nozzle aliran 3 :
Ukuran Nozzle = 2 in
Nozzle aliran 7 :
Ukuran Nozzle = 2 in
Nozzle aliran 14 :
Nozzle pengaduk :
Ukuran Nozzle = 3 in
Ukuran Nozzle = 1 in
Ukuran Nozzle = 1 in
Ukuran Nozzle = 3 in
= 38 lb
Berat impeller
Berat impeller
Diketahui :
Da = 3,1667 ft
W = 0,3958 ft
ta = 0,6333 ft
Berat = 6[(Da/2).W.ta.ρsteel]
F.66
= 1.164,6010 lb
Berat sumbu
Diketahui :
L = 11,2791 ft
d = 7 cm (0,2297 ft)
Berat sumbu = ¼ π d2 L ρ
= 228,4744 lbm
= 1.164,6010 + 228,4744
= 1.393,0755 lb
Berat baffle
= 0,3958 ft
Jumlah = 4 buah
= 3.194,5654 lb
= 39.646,1265 lb
Ρ = 681,1989 lb/ft3
= 1,156 x 681,1989
= 49,17 lb
= 39.646,1265 lb + 49,17 lb
= 39.695,30 lb
Berat reaktor
= 50.486,055 lb
= 22.900,117 kg
= 1,2 x 50.486,055 lb
= 60.583,267 lb
Kaki penyangga dilas ditengah – tengah ketinggian (50 % dari tinggi total
reaktor).
3,120
10'
12"
5/8"
60,8125"
60"
3/16"
a. Leg Planning
Digunakan kaki (leg) tipe I-beam dengan pondasi dari cor atau beton.
F.69
1 1
kaki:
Hleg =½ H+L
= (½. 14,3958) + 5
= 12,1979 ft
= 146,3750 in
keterangan :
dimensi I-beam :
kedalaman beam = 5 in
Berat/ft = 14,75 lb
F.70
I = 15 in4
S = 6 in3
r = 1,87 in
I = 1,7 in4
S = 1 in3
r = 0,63 in
Axis 1-1
18.000
fc = (Pers. 4.21, brownell and Young,1959)
l2
1
18.000 r
2
18.000
=
146,3750 2
1
18.000 1,87
2
= 13.428,9172 lb/in2
Jarak antara center line kolom penyangga dengan center line shell (a) :
= ½ x 3,284 +1,5
= 3,1420 in
y = ½ x lebar flange
F.71
= ½ x 3,284
= 1,6420 in
Z = I/y
= 15/1,6420
= 9,1352 in3
4 Pw (H L) Σ W
P = (Pers. 10.76, B & Y, 1959)
n D bc n
dalam keadaan terisi oleh cairan cenderung stabil (Hal.197, Brownell &
Young, 1959).
ΣW
P =
n
= 60.583,2671 lb/4
= 15.145,81 lb
F.72
Keterangan :
n = jumlah penyangga, n
ΣW = berat reaktor kosong + berat liquid dan beban mati lainnya, lbm
= 60.478,2333 lbm
P. a
fec = (Pers. 10.98, B & Y, 1959)
Z
15.119,5583 x 3,1420
=
9,1352
= 5.209,31 lb/in2
f = fc – fec
= 8.219,60 lb/in2
P
A = (Pers. 10.98, Brownell and Young, 1959)
f
= 15.45,81 / 8.219,60
Axis 2-2
b. Lug Planning
P = 15.119,5583 lb
P
Pbolt =
nb
15.145,81
=
4
= 3.786,45 lb
Pbolt
Abolt = (Pers.10.35, B &Y, 1959)
f bolt
3.786,45
=
12.000
= 0,315 in2
Keterangan :
= 12.000 psi
1959)
6 My
thp = (Pers.10.41, B & Y, 1959:193)
f allow
F.74
Pbolt
1 ln 1 1
2l
My = (Pers.10.40, B & Y, 1959:192)
4 e
dengan :
= 3.779,8896 lb
h = tinggi gusset
b = lebar gusset, in
= 6 in
= 12,000 psi
= ½ x 7/8 in = 0,4375 in
F.75
b
= 9,875 in/ 6 in
l
= 1,4792 in
γ1 = 1,4792
3.786,45 2 6
My = 1 0,3 ln 1 0,1770
4 0,4375
= 1.097,53 lb-in
6 1.097,53
thp =
12.000
Ketebalan gusset
= 3/8 x 7/8
= 0,2813 in
F.76
6"
9,5"
¾”
1½“
¾”
3,43"
= 179,9193 lb
Beban base plate
Pb = berat 1 leg + P
= 179,9193 lb + 3.786,45 lb
= 3.966,37 lb
le
m
0,95 hb
pa n
0,8 fw
Pb
Abp =
f
3.966,37
=
545
Dengan:
dengan :
m = n (diasumsikan awal)
maka,
= 1,8376 in
pa = (0,95 x 5) + (2 x -0,3948)
= 3,9604 in
Abp,baru = 1e x pa
F.78
= 3,9604 x 3,9604
= 15,6849 in2
(1e 0,8. f w )
nbaru =
2
= 0,6666 in
p a 0,95.hb
mbaru =
2
3,9604 0,95 5
=
2
= -0,3948 in
Tekanan aktual, Pa :
P
Pa =
A bp,baru
3.966,37
=
15,68
= 252,87 psi
berbentuk limas terpancung. Dianggap hanya gaya vertikal dari berat kolom
= 56,25 ft2
Tinggi pondasi = 30 in
= 229.750 in2
= 132,9572 ft3
= 18.614,0045 lbm
= 83.163,64 lbm
Keterangan :
F.80
Wtot
Г =
b
83.163,64
= = 1.478,46 lb/ft2
56,25
Pondasi dapat dipasang pada tanah clay, sebab tegangan tanah karena beban