GP011-A

DRAF

GARIS PANDUAN PERANCANGAN

Tempat Letak Kenderaan

MEI 2011
GARIS PANDUAN PERANCANGAN

Tempat Letak Kenderaan

JABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA

SEMENANJUNG MALAYSIA
(KEMENTERIAN PERUMAHAN DAN KERAJAAN TEMPATAN)
 Cetakan Pertama 2011
© Hakcipta
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan

Hakcipta terpelihara.
Mana-mana bahagian dalam laporan ini tidak boleh diterbitkan semula,
disimpan dalam cara yang boleh dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan
dalam apa-apa bentuk cara, sama ada dengan cara elektronik,
gambar rakaman dan sebagainya tanpa kebenaran bertulis daripada Penerbit
terlebih dahulu.

ISBN XXX-XXXX-XX-X

Diterbitkan di Malaysia
oleh
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
Semenanjung Malaysia
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
Malaysia.
Tel.: 03 – 2698 9211 Fax: 03 – 2929 9994
 Pemberitahuan

Garis panduan ini menggantikan

Garis Panduan dan Piawaian Perancangan Tempat Letak Kereta
(JPBD 5/2000); dan Garis Panduan dan Piawaian Perancangan
Tempat Letak Kereta Bertingkat (JPBD 7/2003)
yang disediakan oleh
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia,
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan.

Garis panduan ini hendaklah dibaca bersama dengan kandungan

Rancangan Pemajuan, khususnya
Rancangan Tempatan dan Rancangan Kawasan Khas.

Garis panduan ini tidak mengatasi mana-mana garis panduan lain,

sama ada dari segi subjek atau pun pertapakan, yang disediakan
di bawah peruntukan perundangan oleh mana-mana pihak.

Garis panduan ini juga perlu dibaca bersama dengan beberapa

garis panduan lain yang berkaitan yang disediakan oleh
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia.
 i
ISIKANDUNGAN
1. TUJUAN 1

2. LATAR BELAKANG 1

3. SKOP 2
3.1 Definisi 2
3.2 Dasar dan Perundangan Sedia Ada 2

4. PRINSIP PERANCANGAN 3
4.1 Menepati Keperluan 3
4.2 Inovatif dan Responsif 3
4.3 Kemudah-sampaian 4
4.4 Mesra-Pengguna 4
4.5 Sistematik dan Teratur 4

5. GARIS PANDUAN UMUM 5

5.1 Tempat Letak Kereta 5
5.2 Tempat Letak Motosikal 30
5.3 Tempat Letak Basikal 31
5.4 Tempat Letak Beca 32

6. GARIS PANDUAN KHUSUS 33

6.1 Tempat Letak Kereta 33
6.2 Tempat Letak Motosikal 40
6.3 Tempat Letak Basikal 40
6.4 Tempat Letak Beca 41

7. PENUTUP 50
LAMPIRAN
 1
1. TUJUAN Klang bakal menikmati kemudahan
perkhidmatan awam yang lebih terurus
pada tahun 20121.
Garis panduan ini bertujuan membantu
Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa
tempatan, pemaju dan pihak
berkepentingan lain untuk merancang
keperluan tempat letak kenderaan yang
mencukupi di lokasi sesuai bagi semua
pengguna, termasuk Orang Kurang Upaya
(OKU) dalam penyediaan Rancangan
Pemajuan dan permohonan kebenaran
merancang.

2. LATAR BELAKANG
Utusan Malaysia, 6 Oktober 2010.

Perkembangan kawasan bandar ke Kekurangan tempat letak kenderaan yang

kawasan pertanian dan kawasan hutan
(greenfields) telah menyumbang secara
langsung kepada perubahan iklim dunia.
Idea menghadkan perkembangan kawasan
bandar melalui pembangunan compact city
yang mengutamakan connectivity dan
walkability akan menggalakkan
penggunaan meluas sistem pengangkutan
awam.
Walau bagaimanapun, sistem
pengangkutan awam sedia ada di Negara
kita belum berupaya memberikan
perkhidmatan yang efisien dan efektif.
Sebaliknya, ia telah mendorong ke arah
menambah kesesakan lalu-lintas akibat
kapasiti penggunaan kenderaan
persendirian yang tinggi. Berdasarkan
inisiatif Bidang Keberhasilan Utama Negara
(NKRA), Kerajaan menyasarkan 600,000
pengguna atau 25% penduduk di Lembah
disediakan di samping kadar bayaran yang
tinggi dan membebankan pengguna pula
mempengaruhi isu kenderaan diletakkan di
merata tempat yang bukan disediakan
khusus baginya. Situasi sebegini
merupakan faktor kacau-ganggu yang
menyebabkan kesesakan di jalan raya
kerana ia menghalang kelancaran
pergerakan lalu-lintas dan sering kali
keadaan ini membahayakan pengguna lain.
Penyediaan kawasan letak kenderaan di
lokasi yang tidak sesuai pula menyebabkan
penggunaan tanah tidak optimum dan
mengakibatkan pembaziran sumber,
terutamanya di bandar-bandar besar.
Garis panduan ini disediakan untuk
menangani isu-isu semasa melalui
perancangan dan reka bentuk tempat letak
1 Ke arah pengangkutan awam mesra pengguna; Utusan Malaysia, 28.12.2009.
2
kenderaan yang seragam, selamat dan
selesa serta kuantiti mencukupi mengikut
jenis berdasarkan keluasan tapak dan di
lokasi strategik demi meningkatkan
kecekapan fungsi dan aktiviti bandar. Ini
seterusnya membantu meningkatkan
penggunaan pangangkutan awam dan
menggalakkan orang ramai berjalan kaki
atau berbasikal dalam usaha Kerajaan ke
arah mengurangkan pelepasan karbon
sehingga 40 peratus menjelang tahun
2020.
Garis panduan ini juga disediakan sebagai
kemudahan sokongan bagi garis panduan-
garis panduan lain yang telah disediakan
oleh Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa Semenanjung Malaysia, termasuk
Garis Panduan Perancangan Kemudahan
Masyarakat, Garis Panduan Perancangan
Perdagangan dan Garis Panduan
Perancangan Reka Bentuk Sejagat
(Universal Design).
meliputi reka bentuk terperinci mengikut
jenis dan kategori tempat letak kenderaan,
peruntukan umum serta piawaian
perancangan berdasarkan kegunaan tanah
dan hierarki bandar, termasuk keperluan
tempat letak kereta bagi Orang Kurang
Upaya (OKU).
3.1 Definisi
Tempat letak kenderaan dimaksudkan
sebagai ruang dirancang yang meliputi
petak atau lot letak kenderaan itu sendiri,
laluan kenderaan (driveway), laluan pelican
crossing bagi OKU, siar kaki dan kawasan
landskap. Bagi tempat letak kereta yang
disediakan di bangunan atau kompleks, ia
juga termasuk landas (ramp), ruang lobi
serta tangga ke/dari tempat letak
kenderaan.

3.2 Dasar dan Perundangan Sedia

3. SKOP Ada

Garis panduan ini ditumpukan pada Peruntukan perundangan yang perlu

penyediaaan ruang tempat letak kenderaan
secara terancang bagi kereta, motosikal,
beca dan basikal. Skopnya meliputi prinsip
perancangan, garis panduan umum dan
garis panduan khusus.
Garis panduan umum merangkumi
kehendak dan keperluan tempat letak
kenderaan mengikut jenis, reka bentuk,
susun atur, ciri-ciri, sistem bayaran dan
landskap. Garis panduan khusus pula
diambilkira dalam perancangan dan
pembangunan kemudahan tempat letak
kenderaan, antaranya ialah:
i. Akta Perancangan Bandar dan Desa,
1976 [Akta 172];
ii. Akta Kerajaan Tempatan, 1976 [Akta
171];

iii. Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 [Akta
127];
iv. Kanun Tanah Negara, 1965 [Akta 56];
v. Akta Parit, Jalan dan Bangunan, 1974
[Akta 133];
vi. Akta Orang Kurang Upaya, 2008 [Akta
685]; dan
vii. Undang-Undang Kecil Bangunan
Seragam, 1984.
Sementara piawaian berikut hendaklah
dipatuhi dalam penyediaan tempat letak
kenderaan:
i. Malaysian Standard MS1183: Part 8:
1990 Specification for Fire Precautions
In The Design And Construction of
Buildings Part 8: Code Of Practice for
Means of Escape for Disabled People;
ii. Malaysian Standard MS1184: 2002
Code of Practice On Access for
Diasabled Persons to Public Buildings
(First Revision);dan
iii. Malaysian Standard MS1331: 2003
Code of Practice For Access Of Disabled
Persons Outside Buildings (First
Revision).
3
4. PRINSIP PERANCANGAN
4.1 Menepati Keperluan
Perancangan perlu menepati keperluan dan
kepentingan semua pengguna mengikut
jenis pembangunan melalui penyediaan
reka bentuk dan susun atur yang seragam,
selamat dan selesa secara terancang dan
mencukupi bagi semua jenis tempat letak
kenderaan.
4.2 Inovatif dan Responsif
Susun atur dan reka bentuk ruang perlu
inovatif dan responsif kepada semua
pengguna dan terhadap alam sekitar. Ia
perlu mengutamakan penggunaan
teknologi hijau yang mesra-alam dengan
nilai estetika yang tinggi ke arah
merendahkan suhu panas global dan
seterusnya mewujudkan bandaraya hijau.
Kemudahan 'handicap lift' patut digalakkan bagi
kemudahan OKU di samping penyediaan landas
konvensional.
Sumber:
http://www.worldslowestpric
e.com/Harmar.html#vertical
platform lift
4
4.3 Kemudah-sampaian
Penyediaan tempat letak kenderaan perlu
memberi penekanan terhadap kemudah-
sampaian di mana perletakannya perlu di
lokasi strategik, selamat dan memudahkan
semua pengguna, iaitu di kawasan yang
mempunyai kemudahan sistem
pengangkutan awam yang lengkap, efisien
dan efektif.
Laluan masuk-keluar perlu diletakkan di
lokasi strategik dan dalam jarak yang
sesuai. Perletakan di persimpangan dan
jalan sibuk hendaklah dielakkan bagi
menjauhkan gangguan serta
menghindarkan berlakunya kesesakan
demi menjamin keselamatan dan memberi
keselesaan kepada pengguna.
Contoh tempat letak kereta bertingkat
yang inovatif di lokasi yang strategik.
semua pengguna, terutamanya OKU ke
arah mewujudkan Negara mesra-pengguna
menjelang tahun 2012.
KHAS
Contoh tempat letak kereta yang responsif
kepada OKU.
4.5 Sistematik dan Teratur
Sistem yang efisien, efektif dan teratur
dengan maklumat yang jelas, senang
difahami serta ditempatkan di lokasi sesuai
perlu disediakan melalui penggunaan
sistem pintar (smart/intelligent parking
system) supaya ia mudah dilihat dan
menjimatkan masa pengguna. Contohnya;
papan tanda panduan mengenai jumlah
dan lokasi kesediaan petak mengikut masa
sebenar (real-time parking lots location),
penunjuk arah, maklumat bayaran dan
kaunter atau kiosk bayaran.

4.4 Mesra-Pengguna

Perletakan dan reka bentuk perlu

menitikberatkan faktor penggunaan ruang
yang dirancang bagi menjamin
keselamatan, kesejahteraan serta
keselesaan dan seterusnya mewujudkan
ruang tempat letak kenderaan yang
seragam, selamat dan responsif kepada
 5
Contoh papan tanda panduan ‘real-time parking lots
location’.
5. GARIS PANDUAN UMUM

5.1 Tempat Letak Kereta

a. Konsep
Contoh kemudahan ‘plug-ins’.
Penyediaan tempat letak kereta mesti
sesuai dengan aktiviti gunatanah dan
b. Reka bentuk dan Susun Atur
kawalan had ketinggian bangunan serta
keluasan sesuatu kawasan pembangunan.
Reka bentuk dan ciri-ciri bergantung pada
Tempat letak kereta berkonsepkan park tiga (3) kategori tempat letak kereta yang
and ride di Terminal Pengangkutan diambilkira, iaitu:-
Bersepadu (Intergrated Transport Terminal
atau ITT) yang meliputi stesen LRT, i. Dalam Lorong (On-Street Parking);
komuter, monorail, lapangan terbang dan ii. Luar Jalan (Off-Street Parking); dan
terminal bas perlu digalakkan agar lebih iii. Bertingkat.
ramai orang menggunakan kemudahan
pengangkutan awam dan penggunaan Tempat letak kereta bertingkat terbahagi
kenderaan persendirian dapat dikurangkan. pada lima (5) jenis, iaitu:

Konsep gunasama (joint-use parking) juga i. aras permukaan dan bawah tanah
perlu digalakkan di mana beberapa (basement);
gunatanah atau aktiviti bandar yang ii. aras atas dan bumbung bangunan;
mengalami permintaan tempat letak kereta iii. berpodium;
pada waktu puncak yang berbeza dan tidak iv. bangunan berasingan (free standing
berkonflik diintegrasikan di suatu kawasan building); dan
atau kompleks. Penggunaan sistem v. mekanikal.
mekanikal perlu diperluaskan terutamanya
di kawasan yang mempunyai keluasan Susun atur pula terdiri dari tiga (3) jenis,
terhad kerana ia dapat menjimatkan ruang. iaitu:-

Kemudahan plug-ins bagi kenderaan hybrid i. TLK Selari (Parallel Parking);

pula perlu disediakan di lokasi strategik ii. TLK Bersudut 30o/45o/60o (Herring Bone
sebagai usaha meningkatkan penggunaan Parking); dan
kenderaan mesra-alam agar selari dengan iii. TLK Bersudut Tegak (Right-Angle
Pelan Strategik 2008-2015, Kementerian Parking).
Pengangkutan Malaysia.
6
Setiap petak letak kereta hendaklah Tempat letak kereta hendaklah disediakan
disediakan penghalang konkrit (parking bagi:
chock) untuk menggalakkan semua
kenderaan diletakkan secara mengundur  semua pembangunan baru;
(reverse-park) di samping mengelakkan
 tambahan dan ubahsuai pada nisbah
kereta daripada terlajak ke belakang bagi
plot rumah kedai sedia ada;
memastikan sistem sirkulasi lalu-lintas
yang efisien.  rumah kedai tradisional yang
mengekalkan sepenuhnya fasad lama
tetapi tambahan tingkat melebihi
ketinggian bangunan sedia ada;
 rumah kedai tradisional yang
dirobohkan tetapi didirikan semula
dengan ciri-ciri fasad bangunan lama
dan tambahan tingkatnya melebihi
ketinggian dan ruang lantai bangunan
asal; dan
 cadangan pembangunan komersial yang
Contoh 'parking chock' konkrit. bersepadu dengan stesen rel bagi
menyokong konsep park and ride.

Bilangan petak letak kereta hendaklah

disediakan mengikut piawaian perancangan
yang ditetapkan. Setiap petak yang
dikecualikan atau gagal disediakan
hendaklah diganti dalam bentuk bayaran
sumbangan kepada PBT, tertakluk pada:

 peruntukan Undang-Undang Kecil

Bangunan (Tempat Letak Kereta)2 atau
peruntukan statutori yang terpakai di
kawasan pentadbiran PBT berkenaan;
dan
 kadar yang ditetapkan oleh PBT
http://dirtamericana.blogspot.com/2009/10/ada-
terbabit, setelah ditolak insentif,
sometimes-treatment-is-worse-than.html sekiranya ada.

c. Syarat-syarat Penyediaan 2 Pandangan Undang-Undang Mengenai Bayaran Sumbangan Tempat Letak

Kereta Majlis Perbandaran Taiping; Jabatan Peguam Negara, Malaysia, 29 Julai
2003.
 7
Tempat letak kereta tambahan i. ruang lantai TLK itu sendiri;
dikecualikan bagi:
ii. ruang ‘food court’, surau, bilik
 pembangunan semula rumah rehat/sakit dan rekreasi untuk
kedai tradisional atas tujuan kegunaan kakitangan; dan
pengekalan atau pemeliharaan
warisan tanpa melibatkan iii. ruang servis M & E iaitu ruang
tambahan tingkat baru pada mekanikal/elektrik seperti bilik
bangunan sedia ada; janakuasa, sunction room, back of
house, switch room dan lain-lain.
 pembangunan semula rumah
kedai tradisional atas tujuan
Peratusan ruang lantai servis M & E
pengekalan atau pemeliharaan
adalah berbeza-beza mengikut jenis
warisan dengan tambahan
aktiviti dan ketetapan PBT,
tingkat tetapi bersamaan
contohnya:
ketinggian bangunan sedia ada;
dan
▪ 20% - Pembangunan rumah
 rumah kedai tradisional yang kedai dan kilang perusahaan.
dirobohkan dan didirikan semula
dengan ciri-ciri fasad bangunan ▪ 30% - Pembangunan
lama tetapi tidak melebihi perdagangan, pejabat dan
ketinggian dan ruang lantai pembangunan bercampur.
bangunan asal.
▪ 35% - Pembangunan hotel dan
Bagi premis perniagaan dan pejabat, pangsapuri servis (tidak melebihi
penyediaan bilangan petak letak kereta 300 bilik).
adalah bergantung pada jenis atau
kegunaan aktiviti pembangunan. ▪ 40% - Pembangunan hotel
mewah (melebihi 300 bilik).
Keluasan lantai bagi kegunaan tertentu
dibenarkan dikecualikan dalam pengiraan Penyediaan bilangan petak perlu
keperluan tempat letak kereta sebagai satu berasaskan peruntukan Kanun Tanah
kemudahan dan insentif kepada sesuatu Negara, sama ada bangunan mempunyai
pembangunan, tertakluk kepada kelulusan hakmilik strata atau landed property3.
PBT berkenaan. Sekiranya hakmilik strata, pengiraan bagi
rumah dan kedai hendaklah berasingan.
Luas lantai yang diambilkira ialah luas
lantai bersih atau luas lantai yang boleh
disewa (rentable floor area), iaitu setelah
ditolak: 3
Surat JPBD(IP)185/689/6 Jld. 2(12) bertarikh 17 Februari,
2003.
8
PBT perlu mengenakan bayaran
sumbangan pada kadar yang tinggi bagi
mempastikan pihak pemaju dan pihak
berkepentingan lain menyediakan petak
yang mencukupi mengikut piawaian yang
ditetapkan. Bayaran sumbangan boleh
dikecualikan sekiranya tempat letak kereta Contoh meter dan kad pintar bagi Tempat Letak Kereta
Dalam Lorong (On-street Parking) dan Luar Jalan (Off-
alternatif disediakan di kawasan street Parking)
berdekatan dalam jarak maksimum 250
meter atau 5 minit berjalan kaki dan Bagi tempat letak kereta dalam lorong,
mendapat kelulusan PBT berkenaan. sistem had masa satu jam perlu digunakan
bagi mengelakkan kereta diletakkan dalam
Bagi tempat letak kereta jenis bertingkat tempoh yang panjang dan bagi memberi
dan bangunan berasingan (free standing peluang kepada lebih ramai orang yang
building) bilangan petak letak kereta perlu menjalankan urusan singkat
disediakan sekurang-kurangnya 75 peratus menggunakannya.
sepertimana ditetapkan. Kawasan
selebihnya boleh digunakan untuk tujuan Sewaan bulanan pula perlu dihadkan
landskap, rekreasi awam atau kegunaan kepada dua (2) petak bagi setiap pemilik
lain yang dibenarkan oleh PBT. premis sama ada di hadapan atau di
belakang rumah kedainya bagi
Lokasi tempat letak kereta bangunan mengelakkan isu kekurangan petak untuk
berasingan boleh dibenarkan di kawasan kegunaan orang awam.
pinggir bandar sekiranya rangkaian sistem
pengangkutan awamnya lengkap dan
berdaya-laksana untuk menghubungkan-
nya ke pusat bandar secara efisien dan
efektif, tertakluk kepada kelulusan PBT
berkenaan.

d. Sistem Bayaran

Sistem meter tunggal atau meter berpusat,

tiket/kupon atau kad pintar boleh Meter berpusat menggunakansyiling/kad
digunakan manakala kemudahan sistem pintar/kreditsesuai bagi Tempat Letak Kereta Dalam
kad pintar OKU hendaklah digalakkan. Lorong (On-street Parking) dan Luar Jalan atau
bermedan (Off-street Parking)

 Bayar Ketika Masuk

 9
 mengikut kadar tetap, dibuat
di mesin atau kiosk bayaran
setiap kali ketika masuk.
 Laluan tambahan perlu
disediakan bagi mengelakkan
kesesakan.
 Sesuai bagi kawasan aktiviti
khas atau untuk meletak
kereta sepanjang hari dan di
kawasan yang kurang
sibuktetapi tidak sesuai di
kawasan yang mengalami
waktu permintaan puncak.
Contoh Papan Tunjuk Arah dan Mesin 'Autopay'

 Tiket perlu dimasukkan ke

dalam mesin ketika keluar dan
dalam tempoh masa yang
dibenarkan.

Kiosk Bayaran Ketika Masuk

Tiket dimasukkan ke mesin ketika keluar

gambar local
Mesin/Kiosk Bayaran Masuk

 Bayar Sebelum Keluar

 Tiket diambil semasa masuk

dan bayaran dijelaskan
sebelum keluar sama ada di Kaunter bayaran/ Mesin Bayaran (ganti gambar local)
mesin atau kaunter bayaran
mengikut tempoh masa dan – Laluan keluar tambahan perlu
kadar yang ditetapkan. disediakan bagi mengelakkan
kesesakan.
10
– Sesuai di kawasan yang kurang sibuk
dan tidak mengalami waktu
permintaan puncak.

Mesin/Kiosk Bayaran Keluar

 Sesuai di kompleks
perniagaan dan kawasan yang
mempunyai aktiviti pesat pada
Kiosk Bayaran Ketika Keluar
waktu puncak.

e. Caj atau Kadar Bayaran

Tempat letak kereta di kawasan

perumahan, pemilik premis di kawasan
warisan yang masih menetap/
Contoh kiosk bayaran keluar yang menarik menggunakan bangunan warisan, tempat
letak motosikal, tempat letak beca dan
 Bayar Ketika Keluar tempat letak basikal pula hendaklah
disediakan secara percuma.
 Tiket diambil semasa masuk
dan bayaran dijelaskan
sebelum keluar mengikut
tempoh masa dan kadar yang
ditetapkan, sama ada di mesin
atau kaunter bayaran. Tiket
perlu dimasukkan ke dalam
mesin ketika keluar dalam
tempoh masa yang
Contoh papan tanda bagi
dibenarkan. pemilik premis warisan.

 Laluan keluar tambahan perlu Di kawasan kegunaan tanah lain, seperti

disediakan bagi mengelakkan komersial, PBT atau pengusaha boleh
kesesakan. menyediakannya sama ada secara
percuma atau mengenakan caj atau kadar
 11
bayaran mengikut jam/harian/sewaan
bulanan.

Sekiranya caj dikenakan, kadar bayaran

hendaklah berpatutan dan tidak
membebankan bagi mempastikan sistem
menarik kepada pengguna4. Walau pun
begitu, ia tertakluk pada peruntukan
Undang-Undang Kecil atau peraturan di
bawah Akta Parit, Jalan dan Bangunan,
1974 [Akta 133]; Akta Pengangkutan Jalan
1978 [Akta 333] dan akta-akta lain yang
terpakai.

f. Landskap

Penyediaan landskap bergantung pada

jenis tempat letak kenderaan, lokasi dan
keluasan kawasan.

Spesis pokok sesuai, jarak penanaman dan

peruntukan-peruntukan lain boleh dirujuk
pada Garis Panduan Landskap Negara Edisi
2 yang diterbitkan oleh Jabatan Landskap
Negara pada tahun 2005.

4 Pemberitahuan Pertanyaan Dewan Rakyat Malaysia, Mesyuarat Ketiga

Penggal Ketiga Parlimen Kedua Belas; Oktober-Disember 2010.
12
5.1.1 Tempat Letak Kereta Dalam Lorong (On-Street Parking)

Jenis Susun Atur dan Reka

Ciri-ciri Landskap
Bentuk

i. Bergantung pada kesesuaian  Berfungsi sebagai pemisah di antara pejalan kaki dan  Ruang hendaklah disedia-
mengikut hierarki jalan sama laluan kenderaan bermotor bagi tujuan keselamatan. kan bagi tujuan
ada di jalan tempatan (local pengindahan dan
distributor) atau jalan akses Laluan Pejalan Kaki keselesaan pengguna.
(access road). Pembahagi Jalan/
Landskap
ii. Tidak dibenarkan di Jalan TLK
Pengagih Utama (Primary
Distributor) dan Pengagih Laluan Kenderaan
Daerah (District Distributor). Pembahagi
Jalan/Landskap
iii. Tiga (3) jenis susun atur
Laluan Kenderaan
sesuai, iaitu:
 bersudut tegak; TLK
Pembahagi
Jalan/Landskap
 Penanaman spesis sesuai
sebagai penghadang silau,
Jalan Dua Hala penunjuk arah dan penebat
bunyi.

Pembahagi  Pemilihan spesis pokok

Jalan/ hendaklah sesuai dan
Landskap memerlukan penyeleng-
garaan minimum bagi
mengelakkan bahaya dan
Laluan memberi teduhan kepada
Kenderaan
kenderaan dan pengguna.
Pembahagi
 selari; dan Jalan/Landskap
 Di kawasan terhad, ruang
penanaman minimum
Laluan
Pejalan Kaki hendaklah disediakan bagi
Jalan Sehala penanaman spesis sesuai.
Penggunaan kotak tanaman
dan pergola digalakkan.
a. Dimensi Laluan (Driveways)

 Dimensi laluan sehala bagi semua jenis susun atur

 bersudut 30o, 45o dan 60o.
di sebelah jalan dan di kedua belah jalan adalah
sama.
 Dimensi laluan dua hala bagi semua jenis susun
atur di sebelah jalan dan di kedua belah jalan Barisan petak letak kereta di kawasan
terhad dilandskapkan dengan topiari
adalah sama.
b. Bebendul (Kerb)  Spesis pokok sesuai, jarak
penanaman dan
iv. Mengutamakan laluan sehala  Perlu disediakan sebagai sempadan atau pemisah di peruntukan-peruntukan lain
di kawasan mengalami antara laluan kenderaan dan laluan pejalan kaki boleh dirujuk pada Garis
kapasiti kenderaan tinggi dan serta lorong berbasikal. Panduan Landskap Negara
keluasan terhad. Edisi 2 terbitan Jabatan
Landskap Negara pada
tahun 2005.

 Teknik hijau perlu

 13
Jenis Susun Atur dan Reka
Ciri-ciri Landskap
Bentuk
c. Pencahayaan diutamakan melalui
penggunaan grass crete
 Cahaya hendaklah mencukupi melalui penyediaan bertujuan untuk menyerap
lampu jalan dan bollard untuk memastikan air, menyediakan peng-
keselamatan pengguna dan mengelakkan perlakuan udaraan bagi akar pokok
jenayah. dan mengurangkan haba.
Batu-bata (pavers), konkrit
 Lampu jenis terang hendaklah digunakan supaya telap air (pervious concrete)
dapat memberi pencahayaan ke setiap petak atau tar/aspal berongga
tempat letak kereta, terutamanya di sudut yang (porous asphalt) juga boleh
terlindung daripada pandangan orang ramai. digunakan.
 Tahap silauan hendaklah dikawal melalui jenis
lampu dan alat atau sistem kawalan silau bagi
mengatasi:
- Silauan Terus (direct glare) iaitu pancaran
cahaya lampu kenderaan terus ke arah pengguna
lain.
- Silauan Pantulan (reflected glare) iaitu silauan
akibat pancaran cahaya lampu ke permukaan
berkilat yang memantul ke arah pengguna lain.
-

Contoh grass crete/grass grid.

14
5.1.2 Tempat Letak Kereta Luar Jalan (Off-Street Parking)

Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

i. Tempat letak kereta bermedan di kawasan  Reka bentuk perlu kreatif supaya  Ruang yang mencukupi
terbuka. tidak mewujudkan ruang terpencil hendaklah disediakan untuk
(territoriality) dan kurang selamat tujuan pengindahan dan
yang boleh mengundang perlakuan keselesaan pengguna.
jenayah. Ia perlu boleh dilihat
secara terus dan tidak menghalang  Berfungsi sebagai zon pemisah,
pandangan orang ramai (natural pembahagi lot, peneduh kepada
surveillance). pejalan kaki dan kereta,
penghadang silau dan penyerap
bunyi serta pengawalan
pencemaran udara.

ii. Sesuai di kawasan pembangunan bersepadu  Setiap baris petak letak kereta
seperti pusat bandar, kompleks pejabat, perlu diteduhi.
kawasan rehat dan rawat, ‘park and ride’,
dan perumahan pangsapuri kos sederhana
dan rendah. TLK boleh dilihat secara terus dan
tidak menghalang pandangan pengguna
iii. Tiga (3) jenis susun atur, iaitu:
 Menyediakan sistem keselamatan
 bersudut tegak; yang baik di setiap laluan masuk-
 bersudut 30o, 45o, 60o; dan keluar serta menempatkan
 selari. pengawal keselamatan di lokasi Medan terbuka yang tidak menyediakan
sesuai di kawasan yang mempunyai teduhan mewujudkan keadaan panas
iv. Hanya susun atur bersudut tegak digalakkan dan tidak selesa kepada pengguna.
potensi berlakunya kegiatan
di Jalan Mati (Cul-de-Sac). jenayah.  Penanaman pokok sesuai
mengikut pemilihan spesis
tertentu bagi membentuk identiti
tersendiri. Contoh ciri-ciri pokok
ialah malar hijau, berbatang
lurus, berdaun padat dan
Contoh penyediaan Kamera Kawalan Keselamatan
rendang serta mempunyai
(CCTV). struktur dahan yang kuat dan
tidak memerlukan
v. Rekabentuk perlu menggunakan teknologi  Hendaklah diterangi cahaya lampu penyelenggaraan tinggi.
hijau. yang cerah pada waktu malam atau
ketika cuaca mendung.
vi. Sistem sirkulasi dalaman hendaklah
memudahkan pergerakan pengguna.
vii. Lebar dan bilangan laluan masuk-keluar
hendaklah mencukupi.
Medan terbuka yang diteduhi pokok utama
viii. Susun atur secara modul perlu digunakan. mewujudkan suasana nyaman dan selesa
Setiap modul hendaklah mempunyai laluan kepada pengguna
masuk dan keluar berasingan.
 Tahap pancaran cahaya lampu
ix. Setiap modul hendaklah dihubungkan
hendaklah dikawal melalui jenis
dengan rangkaian laluan pejalan kaki yang
lampu dan alat atau sistem kawalan
selesa dan selamat.
silau.

Pokok Penaga Lilin (Mesua Ferrae) yang

berbentuk bujur atau kon dan berakar tunjang
 15
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

Pokok Tanjung yang rendang dan berdaun

padat serta mempunyai struktur dahan yang
kuat sesuai ditanam di tempat letak kereta

Medan letak kereta diterangi dengan cahaya lampu

 Contoh spesis pokok utama yang
pada waktu malam sesuai adalah seperti di Jadual 1.
 Sistem pintar perlu digunakan; Jadual 1: Contoh Spesis Pokok Sesuai
contohnya papan paparan NamaTempatan Nama Saintifik
maklumat, papan tanda penunjuk Batai Laut Peltophorum pterocarpum
arah aliran kenderaan dan sistem
pernomboran yang jelas, mudah Pokok Tanjung Mimusops elengi
dilihat dan mesra pengguna. Hujan-hujan Enterobolium saman
Jambu Laut Eugenia grandis
Kayu Manis Cinnamomum iners
x. Setiap modul hendaklah dipisahkan oleh Penaga Lilin Mesua ferrea
jaluran landskap lembut dan kejur untuk Pokok Kaya Khaya grandis
kemudahan dan keselesaan pengguna. Tamalan Dalbergia
xi. Sistem mekanikal pintar (smart parking Tekoma Tabebuia pentaphylla
system) berskala kecil dan sederhana Sumber: Kajian Penyelidikan Jabatan
Perancangan Bandar dan Desa,
digalakkan. Semenanjung Malaysia, 2008

xii. Papan tanda perlu diletakkan di lokasi yang  Digalak menggunakan teknik
dapat dilihat dengan jelas dan mudah dibaca hijau bertujuan untuk menyerap
dari pelbagai arah serta mempunyai warna air dan haba serta memberi
dan saiz sesuai; seperti papan tanda pengudaraan kepada akar pokok.
penunjuk arah, kadar bayaran dan papan
tanda amaran atau arahan; contohnya
‘UNTUK Orang Kurang Upaya’.

Contoh papan tanda penunjuk arah tempat letak

kereta menggunakan sistem pintar

OKU SAHAJA

Contoh TLK menggunakan ‘grass crete’

 Spesis pokok sesuai, jarak

penanaman dan peruntukan lain
boleh dirujuk pada Garis
Panduan Landskap Negara Edisi
2 terbitan Jabatan Landskap
Negara pada tahun 2005.
 Landskap kejur hendaklah
Petak letak kereta OKU disediakan; contohnya perabot
16
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap
jalan dan lampu jalan/taman.
 17
5.1.3 Tempat Letak Kereta Bertingkat

Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

a. Tempat Letak Kereta Bertingkat Aras Permukaan dan Bawah Tanah

 Sesuai di bangunan kompleks perniagaan,  Sistem pencahayaan dan pengudaraan  Elemen landskap lembut dan
kompleks pejabat, kondominium, pangsapuri yang baik hendaklah disediakan bagi kejur perlu disediakan
mewah, hospital, pusat teater, pusat tujuan keselamatan dan keselesaan mengikut kesesuaian bagi
konvensyen, institusi dan kawasan kawalan pengguna. menghasilkan reka bentuk
had ketinggian bangunan. menarik dan mesra alam;
contohnya tanaman berpasu
 Penggunaan ruang hendaklah diasingkan atau menggunakan kotak
dengan jelas mengikut aras di mana tempat tanaman.
letak kereta di aras bawah dan
kegunaan/aktiviti lain di aras atas.
 Ruang lobi, pusat kawalan keselamatan,
aktiviti mencuci kereta dan kedai serbaneka
berskala kecil boleh dibenarkan.
 Reka bentuk aras permukaan dan bawah tanah
perlu serasi (blend) dengan reka bentuk
bangunan di bahagian atas.
 Modul perlu berbentuk empat segi dan susun
atur perlu lurus bagi menghasilkan
penggunaan ruang yang maksimum.

Contoh sistem pencahayaan yang baik.

 Sistem keselamatan yang baik hendaklah

disediakan di setiap laluan masuk dan
keluar dan di lokasi lain yang sesuai;
contohnya pemasangan CCTV dan
penempatan pengawal keselamatan.
18
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

 Speed breaker hendaklah dipasang untuk

mengelakkan kereta dipandu laju.

Gambar speed breaker

 Setiap petak perlu dipasang penghalang

konkrit (parking chock) untuk mengelakkan
Contoh susun atur tempat letak kereta yang lurus, kereta daripada terlajak ke hadapan.
berbentuk empat segi dan mempunyai
sistem pencahayaan yang baik.

 Tempat letak kereta mekanikal sistem berlapis

(Car Stacking System) boleh digunakan untuk
mengatasi masalah ketidak-cukupan petak
letak kereta.

 Papan paparan maklumat, papan tanda

penunjuk arah aliran kenderaan dan sistem
pernomboran yang jelas, mudah dilihat dan
mesra pengguna hendaklah disediakan.

Contoh Tempat Letak Kereta Mekanikal

Sistem Berlapis (Car Stacking System).

 Bilik mekanikal bawah tanah hendaklah

ditempatkan jauh dari kawasan sibuk.
 Sistem kawalan banjir yang diluluskan oleh
pihak berwajib hendaklah disediakan;
contohnya flood gate5.
 Keperluan umum reka bentuk dan peruntukan
lain Guidelines on Flood Loss Prevention
Measures For Basement Car Parks terbitan
Jabatan Pengairan dan Saliran Malaysia
bertarikh September 2006 hendaklah dipatuhi.

5 Keputusan Mesyuarat Jemaah Menteri pada 10 September, 2003.

 19
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

b. Tempat Letak Kereta Aras Atas dan Bumbung Bangunan

20
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

 Sesuai di bangunan kompleks perniagaan,  Pencahayaan dan pengudaraan semulajadi  Elemen landskap lembut dan
kondominium, pangsapuri mewah dan boleh digunakan tetapi di kawasan ruang kejur perlu disediakan untuk
kawasan yang mempunyai kawalan had terpencil sistem pencahayaan yang baik tujuan pengindahan dan
ketinggian bangunan. hendaklah disediakan bagi tujuan keselesaan pengguna.
keselamatan dan keselesaan pengguna.
 Pertukaran kegunaan aras boleh diubah  Pemilihan spesis sesuai boleh
sekiranya keperluan tempat letak kereta  Sistem keselamatan yang baik hendaklah berfungsi sebagai penanda
bertambah atau berkurangan, tertakluk pada disediakan di laluan utama masuk dan sempadan bumbung dan
kelulusan PBT. keluar, di laluan masuk dan keluar setiap pemberi teduhan daripada
tingkat, di pintu masuk bangunan dan pancaran matahari serta
 Tempat letak kereta mekanikal sistem berlapis lokasi lain yang sesuai; contohnya membantu merendahkan
boleh digunakan untuk mengatasi masalah pemasangan peralatan CCTV dan suhu dengan menyerap haba.
ketidak-cukupan petak letak kereta. penempatan pengawal keselamatan.
 Speed breaker hendaklah dipasang untuk
mengelakkan kereta dipandu laju.
 Penghalang konkrit (parking chock) perlu
dipasang di setiap petak untuk
mengelakkan kereta daripada terlajak ke
hadapan/belakang. Landskap boleh berfungsi sebagai
sempadan bumbung bangunan.
 Papan paparan maklumat, papan tanda
Tempat Letak Kereta Mekanikal penunjuk arah aliran kenderaan dan sistem  Penggunaan kotak tanaman
Sistem Berlapis (Car Stacking System). pernomboran yang jelas, mudah dilihat dan dan pergola juga perlu
mesra pengguna hendaklah disediakan. digalakkan.
 Reka bentuk tempat letak kereta perlu
menggunakan teknologi hijau ke arah
pembangunan hijau bagi mengurangkan
pemanasan global.

Contoh menarik yang disediakan dengan

kotak tanaman dan pergola.

Landskap lembut dapat membantu

merendahkan suhu.

c. Tempat Letak Kereta Bertingkat Sistem Mekanikal (Automated Mechanical System)

 Merupakan dimensi baru dalam  Landskap lembut perlu

perancangan dan merekabentuk tempat disediakan melalui pemilihan
letak kereta perbandaran6. spesis pokok saiz sederhana
yang sesuai di tingkat bawah
 Sistem pasang-siap ini lebih mesra-alam, dan atas bumbung bagi
menjimatkan ruang dan penggunaan sistem berskala besar.
sumber tenaga elektrik, menjamin

6http://www.stolzer.com/en/html/how_automatic_parking_works.html
 21
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap
keselamatan, mudah dan tidak bising.  Penyediaan kotak tanaman
dengan penanaman pokok
 Reka bentuk bangunan perlu mengutama- renek dan tanaman penutup
kan teknologi hijau. bumi atau pokok berbentuk
 Sistem pengudaraan sokongan yang baik topiari di tingkat-tingkat lain
hendaklah disediakan bagi mengelakkan boleh membantu menurunkan
peningkatan suhu ketika cuaca panas. suhu di samping berfungsi
sebagai sempadan dinding.
 Sistem keselamatan yang baik dengan
pemasangan peralatan CCTV, hendaklah
disediakan di pintu utama masuk dan
Contoh sistem mekanikal canggih dan berskala besar.
keluar, di pelantar pengangkat (turntable)
dan di lokasi lain yang sesuai.
Gambar GM Plaza

d. Tempat Letak Kereta Bertingkat Jenis Berpodium

 Sesuai bagi kompleks pejabat, kondominium,  Reka bentuk dan susun atur perlu  Elemen landskap lembut dan
pangsapuri dan pembangunan yang menghasilkan penggunaan ruang yang kejur hendaklah diintergrasi-
berkepadatan sederhana dan tinggi. maksimum tetapi hendaklah selamat dan kan dengan kawasan sekitar
selesa kepada pengguna dan kenderaan. bagi menghasilkan reka
 Reka bentuk hendaklah mengutamakan bentuk menarik dan mesra
teknologi hijau serta mesra pengguna,  Pencahayaan dan pengudaraan semulajadi alam.
terutamanya OKU. boleh digunakan namun di kawasan ruang
terpencil (isolated) sistem pencahayaan  Penggunaan kotak tanaman
dan pengudaraan yang baik hendaklah dengan penanaman pokok
disediakan bagi tujuan keselamatan dan renek dan tanaman penutup
keselesaan pengguna. bumi perlu disediakan sebagai
sempadan dinding.

Contoh bangunan tempat letak kereta

menggunakan teknologi hijau
Tempat letak kereta diterangi pada sepanjang masa
 Laluan kenderaan hendaklah diasingkan dari
 Sistem keselamatan yang baik melalui
22
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap
laluan pejalan kaki dan OKU. pemasangan peralatan CCTV dan
penempatan pengawal keselamatan
 Kedudukan lif, tangga dan landas untuk OKU hendaklah disediakan di setiap laluan
hendaklah strategik dan mudah-sampai. masuk dan keluar dan di lokasi lain yang
 Ruang pejalan kaki, koridor, jejantas, tangga sesuai.
atau laluan yang menghubungkan ke  Speed breaker hendaklah dipasang untuk
bangunan bersebelahan perlu disediakan. mengelakkan kereta dipandu laju.
 Pengasingan ruang perlu jelas mengikut  Penghalang konkrit (parking chock) perlu  Penyediaan taman atas
kegunaan. dipasang di setiap petak untuk bumbung hendaklah digalak-
 Aras bumbung boleh digunakan untuk mengelakkan kereta daripada terlajak ke kan ke arah mengurangkan
kegunaan lain seperti taman atas bumbung, hadapan/belakang. pemanasan global melalui
kiosk menjual makanan dan minuman/ penanaman spesis pokok
 Papan paparan maklumat, papan tanda
kopitiam atau aktiviti rekreasi awam. sesuai di samping pembinaan
penunjuk arah aliran kenderaan serta
elemen air seperti struktur air
 Reka bentuk fasad bangunan di tingkat yang sistem pernomboran yang jelas, mudah
pancut atau air terjun
menempatkan tempat letak kereta perlu dilihat dan mesra pengguna perlu
bertingkat.
mewujudkan kualiti visual yang menarik dan disediakan.
serasi dengan bangunan sekeliling.

Contoh aras bumbung podium yang

digunakan untuk tujuan rekreasi

Reka bentuk fasad podium dan penyediaan

elemen landskap yang menarik.

 Reka bentuk dan susun atur perlu

mengambilkira keperluan masa hadapan.

e. Tempat Letak Kereta Bertingkat Bangunan Berasingan (Free Standing Building)

 Sesuai untuk semua jenis pembangunan dan  Pencahayaan dan pengudaraan semulajadi  Elemen landskap lembut dan
merupakan kaedah yang ekonomik dan efisien boleh digunakan. Namun, di kawasan kejur hendaklah diintergrasi-
sekiranya keluasan kawasan mencukupi. ruang terpencil sistem pencahayaan yang kan dengan pembangunan
baik hendaklah disediakan bagi tujuan bersebelahan bagi menghasil-
 23
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap
keselamatan dan keselesaan pengguna. kan reka bentuk menarik dan
mesra alam.
 Sistem keselamatan yang baik hendaklah
disediakan di setiap laluan masuk dan  Penyediaan taman atas
keluar dan di lokasi lain yang sesuai, bumbung hendaklah digalak-
contohnya pemasangan peralatan CCTV kan ke arah mengurangkan
dan penempatan pengawal keselamatan. pemanasan global melalui
penanaman spesis pokok
Contoh tempat letak kereta sesuai di samping pembinaan
bangunan berasingan (free standing building) elemen air seperti air
 Reka bentuk dan susun atur lebih anjal kerana pancutan atau air terjun
tidak dibatasi oleh grid struktur tempat letak bertingkat.
kereta.  Penggunaan kotak tanaman
 Ruang pejalan kaki, jejantas, tangga atau dengan penanaman pokok
laluan yang menghubungkan ke bangunan renek dan tanaman penutup
 Speed breaker hendaklah dipasang untuk
bersebelahan perlu disediakan di tempat yang bumi perlu disediakan sebagai
mengelakkan kereta dipandu laju.
strategik dan mudah-sampai, terutamanya penanda sempadan atau
kepada OKU.  Hendaklah diterangi dengan cahaya lampu dinding.
yang cerah pada sepanjang masa dan
 Fasad tempat letak kereta perlu serasi dengan tahap silauan lampu perlu dikawal melalui
kawasan sekeliling bagi mewujudkan kualiti jenis lampu dan alat atau sistem kawalan
visual menarik. silau.
 Boleh dibina secara keseluruhan sebagai  Papan paparan maklumat, papan tanda
tempat letak kereta atau mengikut keperluan penunjuk arah aliran kenderaan serta
dan kesesuaian aktiviti. Contohnya; aras sistem pernomboran yang jelas, mudah
bumbung boleh digunakan untuk kegunaan dilihat dan mesra pengguna hendaklah
lain seperti taman atas bumbung, ‘kopitiam’ disediakan.
atau rekreasi awam.
 Reka bentuk bangunan perlu mengutamakan
penggunaan teknologi hijau.

Contoh papan paparan maklumat

Contoh Bangunan Tempat Letak Kereta
Berasingan Menggunakan Teknologi Hijau

f. Peruntukan Umum

i. Tempat Letak Kereta Orang Kurang Upaya (OKU)

 Hendaklah disediakan berdekatan dengan  Laluan OKU hendaklah tidak berbonggol
pintu atau laluan masuk dan keluar bangunan. dan bebas halangan.
 Landas dengan kecerunan dibenarkan
hendaklah disediakan sekiranya laluan dan
pintu masuk-keluar bangunan mempunyai
 Elemen lembut dan kejur
hendaklah disediakan bagi
kemudahan, keselamatan
dan keselesaan OKU, seperti
pelican crossing, pemegang
atau railings kalis haba,
24
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap
aras berbeza. landas dan laluan pejalan kaki
bangunan
taktil (tactile) serta dipasang
kerb di bahagian tepi.
pintu masuk

laluan ke landas
landas
pintu masuk

 Hendaklah disediakan secara petak khas

(dedicated bay) dan dibezakan dari petak
umum menggunakan tanda, simbol atau
warna.
Pemegang di kiri-kanan landas
 Semua garis panduan dan piawaian
berkaitan penyediaan kemudahan yang
ditetapkan bagi OKU hendaklah dipatuhi.

 Hanya jenis susun atur bersudut tegak Pemasangan kerb atau guiding blocks di kiri-kanan laluan
dibenarkan.
 Di sebelah kiri-kanan dan hadapan petak
hendaklah disediakan ruang untuk laluan
(aisle).

Blok tektil bermaksud Blok tektil bermaksud

"JALAN' 'BERHENTI'

Sumber: Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan

Bandar dan Desa, Semenanjung
Malaysia, 2010

Petak letak kereta OKU yang tidak menepati

reka bentuk dan piawaian sepatutnya.

http://www.vincent.wa.gov.au/Services/
Access_Inclusion/ACROD_Parking

 Landas OKU hendaklah landai dan bebas

halangan serta dipasang pemegang di
bahagian kiri dan kanan landas.

Akses automobil (automobile accessibility)

sebagai alternatif kepada landas OKU
 25
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap
 Tactile warning tiles hendaklah dipasang
sebagai tanda amaran penghujung laluan
atau perubahan arah laluan.

http://knowledge.allianz.com/demographics/aging/?499/universal-design-building-for-the-
future-interview-fischer

 Reka bentuk landas hendaklah mengelakkan

larian air permukaan (surface water run-off).

landas http://petpositive.blogspot.com/201
0/09/time-to-change-way-we-think-
about.html

tempat letak
kereta khas tempat letak
bagi OKU kereta umum


 Lebar laluan ke pintu masuk-keluar bangunan
dari tempat letak kereta OKU hendaklah muat
untuk pengguna kerusi roda.

Sumber: http://www.google.com.my/universal+design+images; 14 April 2011

 Hendaklah mematuhi peruntukan Malaysian

Standard MS1183: 1990, Malaysian Standard
MS1184: 2002 dan Malaysian Standard
MS1331: 2003.
 Hendaklah dibaca bersama Garis Panduan
Perancangan Reka Bentuk Sejagat (Universal
Design).
26
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

contoh penanda
berbeza untuk
petak OKU
bangunan

pelican
crossing
contoh penanda
dan warna
berbeza
masuk
pintu

untuk petak OKU

Contoh Reka Bentuk Perletakan Tempat Letak Kereta

OKU

ii. Aliran Masuk-Keluar Kenderaan dan Landas (Ramp)

 Laluan ke landas hendaklah jelas,
selamat dan selesa kepada pengguna.
 Bilangan landas bagi lorong masuk dan
keluar hendaklah mencukupi untuk
mengelak kesesakan.
 Laluan landas dua hala atau lebih dari
satu lorong hendaklah dipisahkan
dengan pemasangan bebendul
(mountable curb).
 Speed breaker hendaklah dipasang
untuk mengelakkan kereta dipandu laju
bagi menjamin keselamatan pengguna.
 Laluan masuk-keluar perlu diletakkan di  Pembahagi landas boleh
lokasi dan dalam jarak sesuai. Perletakan disediakan menggunakan
di persimpangan dan jalan sibuk hendaklah kotak tanaman yang ditanami
dielakkan bagi menjauhkan gangguan serta pokok renek dan tanaman
menghindarkan berlakunya kesesakan. penutup bumi.
 Tambahan laluan masuk-keluar hendaklah
disediakan, sekiranya perlu dan diletakkan
di jalan yang berlainan.
 Dinding tepi landas hendaklah ditanda
dengan jelas sebagai amaran supaya
pemandu berhati-hati, seperti penggunaan
garisan berwarna, lampu atau cat’s eyes
sebagai penunjuk arah.
 Bebendul (mountable curb) perlu dipasang
di landas untuk tujuan keselamatan
pengguna.

Laluan landas hendaklah diasingkan melalui pemasangan

bebendul

 Reka bentuk landas terbahagi kepada

dua jenis, iaitu:-
 Laluan Sehala
- ‘Double threaded helix’
- ‘End to end helix’
- ‘Camel back helix’
- ‘Split level’
- ‘Three bay double threaded
helix’
- ‘Three bay interlocked helix’
 27
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

Camel Back Helix Split Level Three Bay Doubled Threaded Helix Thre

Doubled Threaded Helix

Landas Laluan Sehala

 Laluan Dua Hala

- ‘Single threaded helix’
- ‘Three bay side by side helix’
- ‘Four bay side by side helix’
- ‘Split level’
- ‘Large footprint single threaded
parking bays’
- ‘Single threaded exterior
express ramps’

Split Level Doubled Threaded Helix Three Bay Side By Side Helix

Four Bay Side By Side Helix

Landas Laluan Dua Hala

28
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

iii. Jarak Antara Dinding dan Jarak Antara ‘Interlocking’

 Jarak antara satu dinding dengan

dinding lain bangunan dan jarak antara
interlocking tempat letak kereta perlu
sesuai bagi memberi ruang yang
mencukupi untuk laluan dan baris petak
letak kereta.
 Lebar jarak bergantung pada jenis
susun atur.
Bangunan

Bangunan
Dinding

Dinding

Jarak Antara
Jarak Antara Dinding Interlocking
(A) (B)

iv. Lebar Kawasan Tempat Letak Kereta

 Lebar kawasan tempat letak kereta

berbeza bergantung pada jenis laluan,
jumlah baris petak letak kereta dan
bilangan laluan.

v. Keselamatan

 Reka bentuk perlulah kreatif supaya  Kamera Kawalan Keselamatan (CCTV)

boleh dilihat secara terus dan tidak hendaklah disediakan di lokasi sesuai dan
menghalang pandangan pengguna serta rondaan oleh pengawal keselamatan secara
tidak mewujudkan ruang-ruang kerap juga perlu di kawasan yang
terpencil (territoriality) dan kurang mempunyai potensi berlaku kegiatan
selamat yang boleh mengundang jenayah.
perlakuan jenayah.
 Pencahayaan dan pengudaraan semulajadi
boleh digunakan.
 Di kawasan terpencil seperti di sudut atau
tepi dinding terlindung, lampu yang cerah
hendaklah digunakan supaya dapat
menerangi keseluruhan kawasan untuk
mempastikan keselamatan pengguna dan
menghindari perlakuan jenayah.
 Di kawasan terkepung, sistem
Silauan akibat pantulan cahaya boleh dikawal melalui pengudaraan yang baik hendaklah
penggunaan lampu yang sesuai atau sistem kawalan disediakan untuk memastikan
silau.
kesejahteraan dan keselesaan pengguna.
 Tahap silauan lampu hendaklah dikawal
 29
Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap
Liputan Kawasan Yang Diterangi melalui jenis lampu, alat atau sistem
Mengikut Ketinggian Siling kawalan silau bagi mengatasi silauan terus
dan silauan pantulan.
siling rendah-kawasan liputan yang diterangi adalah kecil  Perletakan lampu hendaklah sesuai
mengikut ketinggian siling supaya boleh
menerangi secara maksimum ke semua
ruang tempat letak kereta.
siling tinggi-kawasan liputan yang diterangi adalah luas  Setiap petak perlu dipasang penghalang
konkrit (parking chock) untuk mengelakkan
kereta daripada terlajak ke
hadapan/belakang.

Contoh penyediaan parking chock daripada konkrit.

30
5.2 Tempat Letak Motosikal

Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

 Hendaklah disediakan di kawasan tanah rata  Tidak dibenarkan dalam lorong di  Elemen landskap lembut dan
atau landai. jalan utama untuk mengelakkan kejur perlu disediakan bagi
gangguan dan menghindari bahaya tujuan teduhan, keselesaan,
kepada pengguna. penghadang dan pengindahan.
 Hendaklah diasingkan dari laluan
pejalan kaki melalui pemasangan
Petak letak motosikal Struktur besi berpalang
bollard bagi mengelakkan konflik
dan bahaya kepada pengguna.
 Digalakkan di aras bawah tanah di bangunan  Hendaklah diturap dan dilengkapi
tempat letak kereta bertingkat. dengan struktur besi berpalang
berukuran jejari tayar motosikal
 Reka bentuk sesuai ialah bersudut 45o atau untuk tujuan mengunci tayar
bersudut tegak (90o). motosikal bagi mengelakkan Keadaan yang tidak selesa kepada pengguna di
 Perlu disediakan secara berkelompok di kejadian kecurian. mana motosikal terdedah pada cuaca panas
dan hujan tanpa penyediaan landskap.
kawasan awam yang boleh dilihat secara telus
dan terus.

 Perlu berbumbung dan disediakan papan

tanda ‘MOTOSIKAL SAHAJA’.

MOTOSIKAL
SAHAJA
 31
5.3 Tempat Letak Basikal

Jenis Susun Atur dan Reka

Ciri-ciri Landskap
Bentuk

 Hendaklah disediakan di kawasan  Hendaklah dilengkapi struktur rak besi atau steep  Elemen landskap lembut dan
tanah rata atau landai. hoop bagi menyandar dan menguncikan basikal. kejur perlu disediakan bagi
tujuan teduhan, keselamatan,
 Perlu disediakan secara penghadang dan pengindahan
berkelompok di kawasan yang seperti penanaman pokok dan
sesuai dan hendaklah boleh dilihat pemasangan lampu jalan.
secara telus dan terus dari
kawasan pembangunan.
 Hendaklah disediakan rizab dengan
menggantikan minimum 1 petak  Hendaklah diasingkan dari laluan kenderaan
tempat letak kereta dengan petak bermotor bagi mengelakkan bahaya kepada
letak basikal di setiap TLK dalam pengguna dan penyalah-gunaan laluan.
lorong, luar jalan dan TLK
 Perlu diasingkan daripada laluan pejalan kaki bagi
bertingkat.
mengelakkan konflik dan bahaya kepada
 Sistem kemudahan sewaan basikal pengguna.
dan stesen berteknologi tinggi
 Kemudahan sewaan basikal menggunakan pas/
perlu disediakan di terminal
kad pintar yang boleh dibeli dengan kadar murah
pengangkutan awam, taman
mengikut pakej perlu disediakan.
rekreasi dan tempat tumpuan
awam lain ke arah menggalakkan
orang ramai berbasikal.
 Hendaklah diturap atau disimen,
berbumbung dan disediakan papan
tanda ‘BASIKAL SAHAJA’ di lokasi
yang mudah dilihat.

Contoh Sistem Sewaan Basikal ‘Velib’ di Paris, Peranchis

Contoh papan tanda berukuran 300mmx450mm

(12x18in)

Contoh Sistem Sewaan Basikal Velo'V Station, di Lyon, Peranchis.

32
5.4 Tempat Letak Beca

Jenis Susun Atur dan Reka Bentuk Ciri-ciri Landskap

 Hendaklah disediakan di kawasan tanah rata  Elemen pencahayaan perlu disediakan  Elemen landskap lembut dan
atau landai. pada waktu malam. kejur perlu disediakan bagi
tujuan teduhan, penghadang dan
pengindahan seperti penanaman
pokok dan pemasangan lampu
jalan.

Sumber: http://www.visitpenang.gov.my; 14 April, 2011

 Perlu disediakan secara berkelompok di
kawasan tumpuan aktiviti pelancongan dan
lokasi lain yang sesuai.
 Perlu bersudut tegak atau 45o dalam lorong
di ruang hentian sebelah (lay-by).
 Dibenarkan di jalan tempatan sehala dan dua
hala bergantung pada lebar minimum jalan.

 Boleh disediakan di atas medan pejalan kaki

di kawasan terhad dengan syarat tidak
menganggu pergerakan pejalan kaki.

Sumber: http://www.aswetravel.com/things-to-do-in-malaysia
 Hendaklah diturap dan disediakan papan
tanda ‘BECA SAHAJA’ di lokasi yang mudah
dilihat.
 33
6. GARIS PANDUAN KHUSUS

6.1 Tempat Letak Kereta

6.1.1 Dimensi Laluan dan Ukuran Jejari Lengkungan

Jenis Ukuran
Dimensi Dimensi
Susun Jejari
Laluan Sehala dan Reka Bentuk Laluan Dua Hala dan Reka Bentuk
Atur Lengkungan

6.0m 9.2m
Selari 9.2m 4.0m 9.2m 6.0m 6.0m
2.5m 6.0m
4.0m

4.8m

o 4.2m
30 2.2m 4.0m 2.2m 2.2m
6.0m 7.0m

4.0m

3.5m

4.8m

45o 2.2m 4.5m 2.2m 2.2m 7.0m

7.0m
4.5m
34
Jenis Ukuran
Dimensi Dimensi
Susun Jejari
Laluan Sehala dan Reka Bentuk Laluan Dua Hala dan Reka Bentuk
Atur Lengkungan

3.0m

5.5m
60o 2.2m 4.8m 2.2m 2.2m
7.0m
7.0m

4.8m

2.5m

Sudut 4.8m
Tegak 4.5m 6.0m 4.5m 4.5m 7.5m
7.5m
(90o)
6.0m

Dimensi adalah
sama bagi Tempat
Letak Kereta Di
Sebelah dan Dua
7.5m Belah
Jalan

Jalan
Mati
(Cul- 4.5m 6.0m - 7.5m
de-
Sac)
 35
6.1.2 Peruntukan Umum

Peruntukan TLK Dalam Lorong TLK Luar Jalan

TLK Bertingkat TLK Di Jalan Mati
Umum (On-street Parking) (Off-street Parking)
Jenis
Susun Atur Selari 30o/45o/60o/ Selari 30o/45o/60o/ Selari 30o/45o/60o/ Selari 30o/45o/ SudutTegak
SudutTegak(90o) SudutTegak(90o) SudutTegak(90o) 60o (90o)

Saiz petak atau lot 2.5m 2.5m x 4.8m 2.5m 2.5mx4.8m 2.5m 2.5m x 4.8m - - 2.5mx4.8m
(lebar x panjang) x x x
6.0m 6.0m 6.0m

 2.65m x 5.1m bagi sistem mekanikal berlapis (car stacking system).

 2 petak biasa bagi sistem mekanikal pintar berskala kecil dan
sederhana memuatkan 6 hingga 12 kereta.

Petak khas OKU  3.8m x 4.8m  3.8m x 4.8m  bergantung pada kedudukan landas: -
 landas di sebelah tepi:
3.6m x 6.6m;

l
1.2m

1.5m
7

3.6m

 landas di hadapan:
3.6m x 4.8m
36
Peruntukan TLK Dalam Lorong TLK Luar Jalan
TLK Bertingkat TLK Di Jalan Mati
Umum (On-street Parking) (Off-street Parking)

l
a
n
d
a
s

5
kerusi roda tidak dapat
digunakan di antara dua
2.5m lebar untuk OKU
3.6m
buah kereta di TLK umum

Saiz Modul - Maksimum 100 petak Digalakkan 8.5m x 8.5m. -

setiap modul.

Landas (ramp) OKU  Kecerunan maksimum  Kecerunan maksimum  Kecerunan maksimum 8.3%. -
8.3%. 8.3%.
 Lebar minimum 1.0m.
 Lebar minimum 1.0m.  Lebar minimum 1.0m.
 Panjang maksimum 10.0m.
 Panjang maksimum  Panjang maksimum
10.0m. 10.0m.

Ketinggian Siling - -  Minimum 2.1m. -

 Minimum 3.5m hingga 4.0m bagi
sistem mekanikal berlapis atau untuk
tujuan menukar kepada kegunaan lain.
 37
Peruntukan TLK Dalam Lorong TLK Luar Jalan
TLK Bertingkat TLK Di Jalan Mati
Umum (On-street Parking) (Off-street Parking)
38
Peruntukan TLK Dalam Lorong TLK Luar Jalan
TLK Bertingkat TLK Di Jalan Mati
Umum (On-street Parking) (Off-street Parking)

Aliran Masuk dan -  1 laluan masuk-keluar  1 laluan masuk-keluar perlu disediakan  1 laluan masuk-keluar.
Keluar perlu disediakan bagi bagi setiap 300 hingga 500 petak letak
setiap 300 hingga 500 kereta pertama.
petak letak kereta
pertama.  Tambahan laluan masuk-keluar perlu
disediakan bagi setiap 200 hingga 250
 Tambahan laluan masuk- petak letak kereta berikutnya dan
keluar perlu disediakan diletakkan di jalan yang berlainan.
bagi setiap 200 hingga
250 petak letak kereta  Dua lorong masuk dan tiga lorong
berikutnya dan diletakkan keluar hendaklah disediakan bagi
di jalan yang berlainan. tempat letak kereta melebihi 500 petak.

 Dua lorong masuk dan

tiga lorong keluar
hendaklah disediakan
bagi tempat letak kereta
melebihi 500 petak.

Sistem Bayaran  1 unit mesin meter  1 unit mesin meter  Bayar ketika masuk, sebelum keluar  1 unit mesin meter berpusat di
berpusat dalam jarak berpusat di setiap laluan atau ketika keluar. laluan masuk-keluar.
setiap 30 meter. masuk-keluar.
 1 unit meter tunggal di setiap
 1 unit meter tunggal di  Bayar ketika masuk, petak letak kereta.
setiap petak letak kereta. sebelum keluar atau
ketika keluar.

Contoh meter tunggal

menggunakankad pintar/kredit.

Kemudahan Plug-in Sekurang-kurangnya satu di Satu di lokasi berhampiran Satu di laluan masuk dan satu di laluan Satu di laluan masuk-keluar.
bagi Kenderaan setiap lokasi. meter berpusat atau di keluar di setiap tingkat.
Hybrid laluan masuk/keluar.

Kemudahan Sewa Satu stesen/hentian perlu Satu stesen/hentian perlu Satu stesen/hentian perlu disediakan di -
Basikal disediakan di kawasan disediakan. tingkat bawah atau laluan masuk utama.
tumpuan awam.
39
6.1.3 Keselamatan Jadual 3: Lebar Minimum Kawasan Tempat
Letak Kereta Mengikut Jenis
 Jarak antara dinding dan antara Laluan
interlocking tempat letak kereta
adalah seperti di Jadual 2. Lebar Bilangan Baris / Bilangan
Minimum Laluan
Sudut Jenis
TLK Laluan Laluan 1/1 2/1 3/1 4/2
Jadual 2: Jarak Antara Dinding dan
Interlocking (m) (m) (m) (m) (m)
Sehala 3.7 9.0 13.0 16.0 24.0
30o
Jarak Jarak Dua Hala 6.0 11.0 15.5 18.5 29.0
Lebar Antara Antara
Sudut TLK TLK Dinding Interlocking 45o Sehala 4.0 10.0 15.5 19.0 28.5
(A) (B)
Dua Hala 6.5 12.5 17.5 21.5 32.5
(m) (m) (m)
Sehala 5.0 11.0 17.0 21.0 31.5
o
2.5 – 2.9 18.0 – 19.0 17.0 – 17.5 60o
30 Dua Hala 6.5 13.0 17.5 23.0 35.5
2.9 – 3.1 18.0 – 18.5 16.5 – 17.0
Tegak Sehala 6.0 11.0 16.0 21.0 32.0
45o 2.5 – 3.1 14.5 – 16.0 13.0 – 13.5 (90o)
Dua Hala 7.5 12.5 17.5 22.0 34.5
o
2.5 – 2.9 17.5 – 18.5 16.0 – 17.0
60 Sumber: Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar
2.9 – 3.1 16.5 – 17.5 15.5 – 16.5 dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008.
Tegak 2.5 – 2.7 19.0 – 20.0 19.0 – 20.0
(90o) Lebar Minimum Lebar
2.7 – 3.0 19.0 – 19.5 19.0 – 19.5 Laluan Minimum
Petak

Sumber: Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar

dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008. Ruang
Landska
p

 Bebendul (mountable curb) Lebar Petak 1 Baris 1 Laluan

landas perlu berukuran 0.5m Lebar Petak 2 Baris 1 Laluan
Lebar Petak 3 Baris 2 Laluan
lebar dan 0.15m tinggi. Lebar Petak 4 Baris 2 Laluan

Lebar Minimum Lebar Minimum

Laluan Petak

6.1.4 Lebar Minimum Kawasan

 Lebar minimum kawasan tempat

letak kereta medan terbuka
adalah seperti di Jadual 3.
Lebar Petak 1 Baris 1 Laluan
Lebar Petak 2 Baris 1 Laluan
Lebar Petak 3 Baris 2 Laluan
Lebar Petak 4 Baris 2 Laluan
 40
6.1.5 Piawaian Perancangan 6.3 Tempat Letak Basikal
Mengikut Jenis Gunatanah
 Saiz petak ialah 0.7m lebar dan 1.83m
 Piawaian bagi tempat letak kereta panjang.
mengikut jenis gunatanah adalah
seperti di Jadual 8 hingga Jadual  Lebar steep hoop ialah 0.45m.
13 manakala Jadual 14
menunjukkan piawaian tempat  Minimum 10 petak basikal atau
2
letak kereta untuk OKU. keluasan minimum 9m bagi setiap
kelompok dengan laluan 1.5m lebar.
 Bagi bandar kecil dengan
penduduk kurang dari tiga ratus  4 petak letak basikal boleh disediakan
ribu orang, mana-mana kaedah bagi menggantikan 1 petak letak kereta
Modal Split boleh digunapakai dengan syarat maksimum hanya 5%
dalam menentukan bilangan jumlah petak letak kereta asal boleh
petak letak kereta yang perlu digantikan.
disediakan.
 Jarak maksimum dari kawasan
pembangunan ialah 20m.
6.2 Tempat Letak Motosikal
1.52m

 Saiz petak ialah 1.2m lebar dan 2.37m

panjang.

 Keluasan minimum tempat letak 0.45m 0.7m

motosikal berkelompok ialah 47m2

L a l u a n
dengan dimensi laluan ialah 1.5m. 4.57m
steep hoop
0.45m

1.83m

1.5m 1.2m
2.37m

1.98m

Tempat Letak Basikal Berkelompok

Tempat Letak Motosikal Berkelompok
41
6.4 Tempat Letak Beca  2 petak tempat letak beca tambahan
perlu disediakan untuk mengambil atau
 Kecerunan hendaklah tidak melebihi 4 menurunkan penumpang.
peratus.
 Dibenarkan di jalan tempatan dengan
 Saiz petak ialah 1.4m lebar dan 2.8m lebar minimum jalan ialah 15m dan
panjang. laluan kenderaan tidak kurang dari
8.0m selepas disediakan petak letak
 Minimum 10 petak bagi setiap beca.
kelompok.
 Di kawasan terhad, petak hentian beca
 Jarak maksimum dari kawasan tumpuan boleh disediakan di atas ruang pejalan
aktiviti ialah 50m. kaki dengan ukuran 2.0m x 0.8m,
dengan syarat tidak mengganggu
 Lebar minimum ruang hentian sebelah pergerakan pejalan kaki.
(lay-by) ialah 2.0m.
 42
Jadual 4: Piawaian Tempat Letak Kereta Perumahan Bagi Bandar Melebihi 1 Juta
Penduduk

MODAL SPLIT
JENIS UMUM
50:50 60:40 70:30 80:20

Rumah Sesebuah  2.5 petak kereta/1 - - - -

unit rumah
Rumah  2.5 petak kereta/1 - - - -
Berkembar unit rumah
Rumah Teres  2 petak kereta/1 - - - -
unit rumah
Rumah Teres Kos  1 petak kereta/1 - - - -
Rendah unit rumah
Rumah Bandar  1 petak kereta/1 - - - -
unit rumah
Kondominium/ a. 2.5 petak kereta/ a. 1.5 petak kereta/ a. 1.8 petak kereta/ a. 2.2 petak/ a. 2.5 petak kereta/ 1
Pangsapuri 1 unit rumah 1 unit rumah 1 unit rumah kereta/1 unit unit rumah
Mewah b. Tambahan 10% b. Tambahan 10% b. Tambahan 10% rumah b. Tambahan 10%
untuk pelawat untuk pelawat untuk pelawat
b. Tambahan 10% untuk pelawat
c. Tambahan 10% c. Tambahan 10% c. Tambahan 10% untuk pelawat c. Tambahan 10%
untuk motosikal untuk motosikal untuk motosikal c. Tambahan 10% untuk motosikal
untuk motosikal
Pangsapuri Kos a. 2 petak kereta/1 a. 1.2 petak kereta/ a. 1.5 petak kereta/ a. 1.8 petak kereta/ a. 2 petak kereta/1
Sederhana unit rumah 1 unit rumah 1 unit rumah 1 unit rumah unit rumah
b. Tambahan 10% b. Tambahan 20% b. Tambahan 20% b. Tambahan 20% b. Tambahan 20%
untuk pelawat untuk pelawat untuk pelawat untuk pelawat untuk pelawat
c. Tambahan 20% c. Tambahan 20% c. Tambahan 20% c. Tambahan 20% c. Tambahan 20%
untuk motosikal untuk motosikal untuk motosikal untuk motosikal untuk motosikal
Pangsapuri Kos a. 1 petak kereta/1 a. 0.4 petak kereta/ a. 0.6 petak kereta/ a. 0.8 petak kereta/ a. 1 petak kereta/1
Rendah unit rumah 1 unit rumah 1 unit rumah 1 unit rumah unit rumah
b. Tambahan 10% b. Tambahan 10% b. Tambahan 10% b. Tambahan 10% b. Tambahan 10%
untuk pelawat untuk pelawat untuk pelawat untuk pelawat untuk pelawat
c. Tambahan 1 c. Tambahan 1 c. Tambahan 1 c. Tambahan 1 petak c. Tambahan 1 petak
petak motosikal/2 petak petak motosikal/2 unit motosikal/2 unit
unit rumah motosikal/2 unit motosikal/2 unit rumah rumah
rumah rumah
Sumber : Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008
43
Jadual 5: Piawaian Tempat Letak Kereta Perumahan Bagi Bandar Kurang 1 Juta Penduduk

MODAL SPLIT
JENIS UMUM
50:50 60:40 70:30 80:20
Rumah  2 petak kereta/1 - - - -
Sesebuah unit rumah
Rumah  2 petak kereta/1 - - - -
Berkembar unit rumah
Rumah Teres  1 petak kereta/1 - - - -
unit rumah
Rumah Teres  1 petak kereta/1 - - - -
Kos Rendah unit rumah
Rumah Bandar  1.5 petak kereta/1 - - - -
unit rumah
Kondominium/ a. 2 petak kereta/ 1 a. 1.2 petak a. 1.5 petak a. 1.8 petak kereta/ a. 2 petak kereta/
Pangsapuri unit rumah kereta/ 1 unit kereta/ 1 unit 1 unit rumah 1 unit rumah
Mewah b. Tambahan 10% rumah rumah b. Tambahan 20% b. Tambahan 20%
untuk pelawat b. Tambahan 20% b. Tambahan 20% untuk pelawat untuk pelawat
c. Tambahan 10% untuk pelawat untuk pelawat c. Tambahan 10% c. Tambahan 10%
untuk motosikal c. Tambahan 10% c. Tambahan 10% untuk motosikal untuk motosikal
untuk motosikal untuk motosikal
Pangsapuri a. 1.5 petak kereta/1 a. 0.8 petak a. 1 petak kereta/ a. 1.3 petak kereta/ a. 1.5 petak
Kos Sederhana unit rumah kereta/ 1 unit 1 unit rumah 1 unit rumah kereta/1 unit
b. Tambahan 10% rumah b. Tambahan 20% b. Tambahan 20% rumah
untuk pelawat b. Tambahan 20% untuk pelawat untuk pelawat b. Tambahan 20%
c. Tambahan 20% untuk pelawat c. Tambahan 20% c. Tambahan 20% untuk pelawat
untuk motosikal c. Tambahan 20% untuk motosikal untuk motosikal c. Tambahan 20%
untuk motosikal untuk motosikal
Pangsapuri a. 1 petak kereta/1 a. 0.4 petak a. 0.6 petak a. 0.8 petak kereta/ a. 1 petak kereta/1
Kos Rendah unit rumah kereta/ 1 unit kereta/ 1 unit 1 unit rumah unit rumah
b. Tambahan 10% rumah rumah b. Tambahan 10% b. Tambahan 10%
untuk pelawat b. Tambahan 10% b. Tambahan 10% untuk pelawat untuk pelawat
c. Tambahan 1 petak untuk pelawat untuk pelawat c. Tambahan 1 c. Tambahan 1
motosikal/2 unit c. Tambahan 1 c. Tambahan 1 petak petak
rumah petak petak motosikal/2 unit motosikal/2 unit
motosikal/2 unit motosikal/2 unit rumah rumah
rumah rumah

Sumber : Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008
Nota:
1. Bilangan tambahan petak adalah jumlah peratus yang ditetapkan berbanding bilangan unit kediaman.
2. Bandar kecil boleh menggunapakai mana-mana ‘Modal Split’ yang bersesuaian sebagai piawaian perancangannya.
3. Andaian jarak maksimum ke perhentian bas ialah 150m (500 kaki).

Jadual 6: Piawaian Tempat Letak Kereta Kawasan Perdagangan
Bil Lokasi/Kegunaan
1 Premis Perniagaan dan Pejabat
 Dalam kawasan perdagangan
pusat (KPP)
 Dalam kawasan had bandar
 Kawasan-kawasan lain bandar
2  Perkhidmatan Komersil
(Bank, Institusi Kewangan,
Pos, Telekom, TNB dan
seumpamanya)
 Ibu Pejabat/Pejabat Wilayah
Perkhidmatan Komersil
3 Kedai Pejabat 2-5 tingkat
4 Rumah Kedai/Pusat Perkedaian
(Kawasan Perumahan)
5 Kafetaria, Restoran, Bar
6 Restoran Makanan Segera
7 Pasar dan Pasar Mini
8 Pasar Malam/Minggu/Tani
9 Pasaraya Besar (Hypermarket)
10 Hotel Mewah (4-5 Bintang)
11 Hotel (3 Bintang dan Ke Bawah)
44
Piawaian
 1 petak kereta/100m2 ruang lantai dan tambahan 10% kegunaan pelawat
 1 petak kereta/75m2 ruang lantai dan tambahan 10% kegunaan pelawat
 1 petak kereta/50m2 ruang lantai dan tambahan 10% kegunaan pelawat
 1 petak letak motosikal/275m2
a. 1 petak kereta/1 kakitangan pengurusan
b. Tambahan 1 petak kereta/4 kakitangan lain
c. Tambahan 1 petak kereta/25m2 ruang lantai perniagaan
d. Tambahan 20% petak motosikal
a. 1 petak kereta kereta/75m2 ruang lantai
b. Tambahan 10% kegunaan pelawat
c. Tambahan 1 petak motosikal/100m2 ruang lantai
a. 1 petak kereta/100m2 ruang lantai
b. Tambahan 10% kegunaan pelawat
c. Tambahan 1 petak motosikal/100m2 ruang lantai
a. 1 petak kereta/25m2 ruang lantai
b. Tambahan 1 petak motosikal/50m2 ruang lantai
a. 1 petak kereta/20m2 ruang lantai
b. Tambahan 1 petak motosikal/20m2 ruang lantai
c. Tambahan ruang beratur untuk 8 buah kereta jika kaunter drive-in disediakan
a. 1 petak kereta/25m2 ruang lantai
b. Tambahan 1 petak motosikal/50m2 ruang lantai
c. Tambahan ruang minimum 100m2 untuk 2 kenderaan perkhidmatan (service
vehicles)
 30 petak kereta sementara dengan keluasan 0.1 hektar (0.25 ekar)
a. 1 petak kereta/15m2 ruang lantai
b. Tambahan 20% petak motosikal
c. Ruang menunggu teksi untuk memuatkan minimum 10 teksi
a. 1 petak kereta/3 bilik
b. Tambahan 75% untuk kegunaan berkaitan operasi hotel
c. Tambahan ruang berhenti bas dan teksi untuk menurun/mengambil penumpang
a. 1 petak kereta/4 bilik
b. Tambahan 75% untuk kegunaan berkaitan operasi hotel
c. Tambahan ruang berhenti bas dan teksi untuk menurun/mengambil penumpang
45
Bil Lokasi/Kegunaan Piawaian
12 Pangsapuri Perkhidmatan a. 1.5 petak kereta/1 unit pangsapuri
b. Tambahan 20% petak kereta untuk pengunjung
c. Tambahan 20% petak motosikal
d. Tambahan 1 petak bas (55.5m2)/40 unit pangsapuri
13 Asrama, Rumah Tetamu a. 1 petak kereta/50m2 luas lantai ruang tidur
b. Tambahan 1 petak kereta untuk penjaga asrama
c. Tambahan minimum 1 petak kereta/30m2 dewan makan
d. Tambahan 1 petak bas

14 Motel a. 1 petak kereta/1 pekerja

b. Tambahan 1 petak kereta/2 bilik tetamu
c. Tambahan 1 petak kereta/30m2 dewan makan
15 Kemudahan Asuhan Harian a. 1 petak/1 pekerja
b. Tambahan 1 petak kereta/20 kanak-kanak berdaftar
c. Tambahan ruang menurun/mengambil kanak-kanak
16 Pusat Konvensyen/Pameran a. 1 petak kereta/25m2 ruang lantai pameran
b. Tambahan 1 petak motosikal/100m2
c. Tambahan ruang secukupnya (minimum 200m2) untuk kenderaan perkhidmatan
17 Stesen Minyak/Perkhidmatan a. Minimum 2 petak kereta bagi keseluruhan stesen
b. Tambahan 1 petak motosikal/4 pam minyak
c. Tambahan 1 petak kereta/15m2 ruang lantai kedai serbanika (convenient shop)
18 Premis Jualan Kenderaan  1 petak kereta/150m2 ruang pameran kenderaan

19 Padang Golf a. 2 petak kereta/1 lubang golf

b. Tambahan 1 petak kerata/15m2 ruang lantai rumah kelab
20 Kelab Eksklusif a. 1 petak kereta/25m2 ruang lantai
b. Tambahan 10% petak motosikal

21 Kelab Malam, Disko, Dewan Tari- a. 1 petak kereta/25m2 ruang lantai

Menari b. Tambahan 50% petak motosikal
22 Panggung Wayang, Teater, Dewan a. 1 petak kereta/5 tempat duduk
Konsert b. Tambahan 50% petak motosikal
23 Gelanggang Bowling a. 2 petak kereta/1 lorong bowling
b. Tambahan 1 petak motosikal/1 lorong bowling
24 Gelanggang Tenis, Sukan Beraket a. 2 petak kereta/1 gelanggang
b. Tambahan 1 petak motosikal/1 gelanggang
25 Stadium Dengan Kelab a. 1 petak kereta/8 tempat duduk atau 25m2 ruang lantai
b. Tambahan 50% untuk petak motosikal
26 Marina, Tambatan Bot a. 1 petak kereta/1 tambatan bot
b. Tambahan 1 petak kereta/50m2 ruang lantai aktiviti sampingan marina
27 Taman Tema a. 1 petak kereta/300m2 luas tapak taman tema
b. Tambahan 20% petak motosikal
c. Tambahan 1 petak bas/4,000m2 luas tapak taman tema
 46
Bil Lokasi/Kegunaan Piawaian
28 Pembangunan Tarikan a. 1 petak kereta/20m2 ruang lantai kedai pelancongan
Pelancongan b. Tambahan 1 petak bas persiaran/100 pelancong harian yang dijangkakan
29 Tapak Pesta Sementara (Fun  60 petak kereta sementara dengan keluasan 0.16 hektar (0.4 ekar)
Fair)/ Ekspo / Aktiviti Jangka
Pendek atau Bermusim
Sumber: Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008

Jadual 7: Piawaian Tempat Letak Kereta Kawasan Industri

Jenis Piawaian
Industri Bertingkat a. 1 petak kereta/150m2 ruang lantai
b. Tambahan 10% petak kereta untuk pelawat
c. Tambahan 1 petak motosikal/100m2 ruang lantai
d. Tambahan 1 petak lori/1,500m2 jumlah ruang lantai
Industri Teres a. 1 petak kereta/150m2 ruang lantai
b. Tambahan 1 petak kereta/50m2 ruang pentadbiran
c. Tambahan 1 petak motosikal/100m2 ruang lantai
d. Tambahan 1 petak lori/5 unit industri teres
Industri Sesebuah/ a. 1 petak kereta/150m2 ruang lantai
Berkembar (saiz lot b. Tambahan 1 petak kereta/50m2 ruang pentadbiran
kurang 1.0 ekar) c. Tambahan 1 petak motosikal/100m2 ruang lantai
d. Tambahan 1 petak lori (55.5m2)
e. Semua petak kenderaan perlu disediakan di dalam lot industri (kecuali tempat letak kenderaan
berkelompok)
Industri Sesebuah/ a. 1 petak kereta/250m2 ruang lantai
Berkembar b. Tambahan 1 petak kereta/50m2 ruang pentadbiran
(saiz lot lebih 1.0 c. Tambahan 1 petak motosikal/250m2 ruang lantai
ekar)
d. Tambahan 1 petak lori/2,000m2 ruang lantai
e. Semua petak kenderaan perlu disediakan di dalam lot industri
f. Hentian sebelah (lebar minimum 3.5m) yang mencukupi untuk bas kilang perlu disediakan
Taman Industri Kawasan Penyelidikan dan Pembangunan (R&D) dan Institusi:
Teknologi Tinggi  1 petak kereta/25m2 ruang lantai
Kawasan Industri:
a. 1 petak kereta/50m2 ruang lantai
b. Tambahan 1 petak lori (55.5m2)/1,500m2 ruang lantai industri
c. Tambahan 1 petak lori/500m2 ruang lantai gudang
Sumber : Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008
47
Jadual 8: Piawaian Tempat Letak KeretaTaman Rekreasi dan Taman Tema

Jenis Piawaian

Taman Awam/Kawasan Luas Tapak Kurang 1.0 Ekar (0.405 Hektar):

Lapang Bandar/Taman
Tema a. 1 petak kereta/400m2 luas tapak
b. Tambahan 30% petak motosikal
Luas Tapak 1.0–5.0 Ekar (0.405–2.0 Hektar):
a. 10 petak kereta bagi 1.0 ekar pertama
b(i). Tambahan 1 petak kereta/450m2 luas tapak selebihnya (bagi bandar > 300 ribu
penduduk)
b(ii). Tambahan 1 petak kereta/600m2 luas tapak selebihnya (bagi bandar < 300 ribu
penduduk)
c. Tambahan 30% petak motosikal
Luas Tapak Lebih 5.0 Ekar (2.0 Hektar):
a(i). 45 petak kereta bagi 5.0 ekar pertama (bagi bandar > 300 ribu penduduk)
a(ii). 35 petak kereta bagi 5.0 ekar pertama (bagi bandar < 300 ribu penduduk)
b(i). Tambahan 1 petak kereta/1,000m2 luas tapak selebihnya (bagi bandar > 300 ribu
penduduk)
b(ii). Tambahan 1 petak kereta/1,500m2 luas tapak selebihnya (bagi bandar < 300 ribu
penduduk)
c. Tambahan 30% petak motosikal
d. Tambahan petak bas perlu disediakan secukupnya

Kompleks Sukan a. 1 petak kereta/50m2 ruang lantai kompleks sukan

b. Tambahan 1 petak kereta/10 tempat duduk
c. Tambahan 30% petak motosikal
d. Tambahan petak bas perlu disediakan secukupnya

Kompleks Kolam Renang a. 1 petak kereta/25m2 ruang lantai kompleks kolam renang
Awam b. Tambahan 30% petak motosikal
c. Tambahan petak bas perlu disediakan secukupnya

Kompleks Kasut Roda/ a. 1 petak kereta/50m2 ruang lantai

Luncur b. Tambahan 30% petak motosikal

Sumber : Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008
 48
Jadual 9: Piawaian Tempat Letak Kereta Kawasan Kemudahan dan Institusi

Jenis Piawaian
Tadika/Pusat Pendidikan a. 1 petak kereta/2 kakitangan pengajar atau pentadbir
Pra Sekolah b. Tambahan 20% petak kereta pelawat
c. Tambahan 20% petak motosikal/1 petak letak motosikal/100m2
d. Tambahan minimum 5 petak kereta untuk mengambil/menurunkan penumpang
Sekolah Rendah/ Sekolah a. 1 petak kereta/2 kakitangan pengajar atau pentadbir
Rendah Agama b. Tambahan 10% petak kereta pelawat
c. Tambahan 20% petak motosikal
d. Ruang hentian bas sekolah minimum 3.5m lebar perlu disediakan secukupnya

Sekolah Menengah/ a. 1.5 petak kereta/2 kakitangan pengajar atau pentadbir

Sekolah Menengah Agama b. Tambahan 20% petak kereta pelawat
c. Tambahan 20% petak motosikal
d. Ruang hentian bas sekolah minimum 3.5m lebar perlu disediakan secukupnya
Institusi Vokasional a. 3 petak kereta/1 bilik darjah
b. Tambahan 10% petak kereta pelawat
c. Tambahan 50% petak motosikal
d. Ruang hentian bas minimum 3.5m lebar perlu disediakan secukupnya
Institusi Pengajian Tinggi a. 1 petak kereta/1 kakitangan akademik atau pentadbiran
b. Tambahan 1 petak kereta/3 kakitangan lain
c. Tambahan 1 petak kereta/30 pelajar
d. Tambahan 10% petak kereta pelawat
e. Tambahan 1 petak motosikal/5 pelajar
f. Ruang hentian bas minimum 3.5m lebar perlu disediakan secukupnya
Hospital Kerajaan/ a. 1 petak kereta/4 katil pesakit
Swasta/ Pusat Perubatan b. Tambahan 1 petak kereta/1 doktor dan kakitangan profesional lain
Swasta
c. Tambahan 1 petak kereta/3 kakitangan lain
d. Tambahan 20% petak motosikal
e. 5 ruang ‘lay-by’ untuk hentian teksi
Klinik/ Dispensari a. 1 petak kereta/25m2 ruang lantai
b. Tambahan 50% petak motosikal
Masjid a. 1 petak kereta/15m2 ruang sembahyang
b. Tambahan 1 petak motosikal/15m2 ruang sembahyang
c. Ruang hentian bas perlu disediakan secukupnya

Surau a. 1 petak kereta/30m2 ruang sembahyang

b. Tambahan 1 petak motosikal/15m2 ruang sembahyang
49
Jenis Piawaian
2
Tokong/Kuil a. 1 petak kereta/25m ruang sembahyang
b. Tambahan 30% petak motosikal
c. Ruang hentian bas perlu disediakan secukupnya
Gereja a. 1 petak kereta/10 tempat duduk
b. Tambahan 20% petak motosikal
c. Ruang hentian bas perlu disediakan secukupnya
Pusat Komuniti/Dewan a. 1 petak kereta/25m2 ruang lantai atau 1 petak kereta/10 tempat duduk
Serbaguna/Orang Ramai b. Tambahan 50m2 ruang lantai
Rumah Orang Tua/Cacat/ a. 1 petak kereta/10 penghuni
Anak Yatim b. Tambahan 1 petak kereta/2 kakitangan pada syif paling ramai kakitangan
c. Tambahan 1 petak bas/ambulans
Perpustakaan Awam a. 1 petak kereta/3 kakitangan pentadbiran
b. Tambahan 1 petak kereta/200m2 ruang lantai perpustakaan
c. Tambahan 30% petak motosikal
d. Tambahan ruang minimum 50m2 untuk kereta perpustakaan bergerak
Muzium/Galeri a. 1 petak kereta/3 kakitangan
b. Tambahan 1 petak kereta/100m2 ruang pameran
c. Tambahan 10% petak motosikal
d. Tambahan petak bas perlu disediakan secukupnya
Krematorium a. 10 petak kereta/1 bilik pembakaran atau pengkebumian mayat
b. Tambahan 5 petak motosikal/1 bilik pembakaran atau pengkebumian mayat
c. Tambahan 1 petak van keranda/1 bilik pembakaran atau pengkebumian mayat
d. Tambahan 2 petak bas
‘Park and Ride’ a. Minimum 100 petak
b. Tambahan 30% petak motosikal
c. 3 petak bagi ruang hentian bas
Stesen Sistem a. Minimum 50 petak kereta
Pengangkutan Rel b. Tambahan 30% petak motosikal
Sekunder
c. Tambahan 1 petak bas untuk perkhidmatan bas pengantara (transit)
Loji Rawatan Termal a. 1 petak kereta/100m2
Sumber : Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008
 50
Jadual 10: Piawaian Tempat Letak Kereta 7. PENUTUP
Orang Kurang Upaya

Jumlah Petak Bilangan Petak Adalah menjadi hasrat Kementerian

Letak Kereta Letak Kereta Perumahan dan Kerajaan Tempatan agar
Umum Orang Kurang Upaya garis panduan ini digunapakai oleh semua
1 – 25 1 Pihak Berkuasa Negeri dan Pihak Berkuasa
26 – 50 2 Tempatan serta pemaju dan pihak
51 – 75 3 berminat melabur untuk merancang dan
76 – 100 4 menyediakan tempat letak kenderaan yang
seragam, mesra-alam dan mesra-
101 – 150 5
pengguna dengan mencukupi mengikut
151 – 200 6 keperluan dan kegunaan tanah demi
201 – 300 7 mengelakkan kesesakan lalu-lintas dan
301 – 400 8 bahaya kepada orang awam akibat
401 – 500 9 daripada kenderaan yang diletakkan di
501 – 1,000 2% daripada jumlah merata tempat.
petak letak kereta
umum Dengan adanya garis panduan ini, diharap
Lebih 1,000 20 petak + penyediaan keperluan tempat letak
1 petak tambahan bagi kenderaan dapat dirancang dengan
setiap 100 petak letak berkualiti dan mampan di lokasi yang
kereta umum strategik.
Sumber: Kajian Penyelidikan Jabatan Perancangan Bandar
dan Desa, Semenanjung Malaysia, 2008.

Tempat letak kereta bagi OKU hendaklah

disediakan di semua kawasan
pembangunan, mengikut piawaian yang
ditetapkan di bawah Klausa 21, MS
1331:2003.
 Lampiran
A. NISBAH PLOT (PLOT RATIO)
Bayaran sumbangan yang perlu diganti:
Nisbah plot ialah ukuran intensiti = Jumlah caj pembangunan - insentif
pembangunan yang dibenarkan iaitu nisbah = RM300,000.00-RM90,000.00
diantara jumlah luas lantai sesuatu = RM210,000.00
bangunan berbanding dengan keluasan
tapak. C. MODAL SPLIT
Cadangan luas lantai
Nisbah plot :
Luas tapak Modal Split ialah nisbah perjalanan
menggunakan mod kenderaan persendirian
= 290,000 ka. per. berbanding mod kenderaan awam.Secara
50,000 ka. per. relatifnya, penggunaan kenderaan
persendirian yang tinggi memerlukan lebih
= 5.8 banyak bilangan petak letak kereta
disediakan tetapi penggunaan kenderaan
persendirian yang rendah memerlukan
Nisbah plot ialah 1 : 5.8
bilangan petak letak kereta yang kurang.
B. CONTOH PENGIRAAN BAYARAN
D. CONTOH PENGIRAAN KEPERLUAN
SUMBANGAN KEPADA PBT
TEMPAT LETAK KERETA
Petak Letak Kereta diperlukan = 100 petak
Petak Letak Kereta disediakan = 80 petak ▪ Kondominium/Pangsapuri Mewah
Kekurangan = 20 petak
Kadar caj ditetapkan PBT ialah RM15,000 Piawaian: 2.5 petak kereta/1 unit kediaman
per petak.
i. Jumlah kediaman: 100 unit
= 100x 2.5
Jumlah caj pembangunan dikenakan kerana
= 250 petak
kekurangan petak letak kereta:
Kadar caj per petak x bilangan petak yang ii. Tambahan 10% untuk pelawat:
tidak disediakan = 10%x 100 unit kediaman
= RM15,000.00 x 20 petak = 10 petak
= RM300,000.00.
iii. Tambahan 10% untuk motosikal:
= 10%x 100 unit kediaman
Tolak insentif, sekiranya ada.
= 10 petak
Contoh; insentif Bumiputra sebanyak 30%
(penyertaan ekuiti Bumiputra sekurang- Jumlah petak perlu disediakan:
kurangnya 55%); = 250 + 10 + 10 = 270 petak
Insentif diberi:
= Jumlah caj pembangunan x
insentif diberikan (peratus)
= RM300,000.00 x 30%
= RM90,000.00

L-1
 Lampiran
▪ Premis Perniagaan dan Pejabat

Piawaian : 1 petak/100m2

a. Jumlah luas lantai kasar (100%):

10,000m2
b. Luas lantai servis/mekanikal: 30%
c. Luas lantai food court dll. = 1,000 m2
d. Luas ruang lantai bersih (Net Rentable
Floor Area):
= a – [ (b x 30%) + c ]
= 10,000m2 – [ (10,000m2 x 30%) +
1,000m2 ]
= 10,000m2 – (3,000 + 1,000)m2
= 10,000m2 – 4,000m2
= 6,000m2
e. TLK perlu disediakan:
= 6,000m2 ÷ 100m2
= 60 petak.
f. Tambahan 10% daripada luas lantai
bersih untuk kegunaan pelawat:
= 6,000m2 x 10%
= 600m2
g. Bilangan TLK tambahan:
= (600/100)m2
= 6 petak

h. Jumlah petak perlu disediakan:

= 60 + 6
= 66 petak

L-2
 Untuk sebarang pertanyaan, sila hubungi:

Pengarah
Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
Semenanjung Malaysia

Tel: 03-2698 9211

Faks: 03-2692 9994
e-Mel: bpp@townplan.gov.my
Laman sesawang: http://www.townplan.gov.my
 ISBN 000-000-0000-00-0

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa

Semenanjung Malaysia
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
Jalan Cenderasari, 50646 Kuala Lumpur